\id TIT - Mutu (Saveeng-Oov) NT [tuc] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013) \h Titus \toc1 Rau To Paulus Imbooda Ila To Titus \toc2 Titus \toc3 Tit \mt1 Rau To Paulus Imbooda Ila To Titus \mt2 Taitus—Titus \c 1 \s1 Paulus isavia uraat toni \p \v 1 You Paulus nambood rau tonene. You mbesooŋa to Maaron ve mbaŋooŋa to Yesu Krisi. You leg uraat pa nauul yes to Maaron isia di tinim le. Leso tighur ila to Krisi ariaŋa, ve tiwatag katin saveeŋ onoon to ipatooŋ ghiit pa ataam to Maaron, \v 2 ve tighur matadi pa nepooŋ to taneep mataad iyaryaar toman Maaron le alok. Nepooŋ tonowen, Maaron imbua saveeŋ pani muuŋ kat, sawa to mbeb eta ivot sone. Ve ye irau igham kaarom maau. Saveeŋ toni isob, nene onoon moghon. \rq 2Tim 1:9 \rq* \m \v 3 Maaron to Volaaŋa toit ighaze ipaghazoŋan tamtoghon pa saveeŋ toni. Tovenen indeeŋ sawa to ye tau ighuri, ye ighur uraat inim nimag pa navotia aliŋa padi. \rq Ro 1:5; Ga 1:1; 1Tim 1:11 \rq* \p \v 4 O Titus, nambood rau tonene ilat tiom pasa, ghurla toit ilup ghiit tanim ee moghon, ve naghita ghom utaghon katin ŋgar tiou unumale taug natug. \p Poia to Tamaan Maaron ve Volaaŋa toit Yesu Krisi iza tiom, ve tiŋgin ghom uneep pooi toman lolom luuma. Onoon. \s1 Paulus ighaze Titus ighur ŋginiiŋa popoia izi mutu Krit \r (1Tim 3:2-7) \p \v 5 You napul ghom uneep izi mutu Krit, leso upasob uraat pida to napasob di sone, ve ughur ŋginiiŋa tirau ndug eŋaeŋa to tamtoghon to Krisi tineep pani, itaghon aliŋag to muuŋ nasavia payom. \rq Mbaŋ 14:23; 2Tim 2:2 \rq* \m \v 6 Ughur tamtoghon tovene: Laghooŋ todi isob, nene deŋia moghon ila tamtoghon matadi, leso tiyou avodi padi sob. Ve matadi kisin taudi ndizwadi moghon. Ve ndinatudi tighur ila to Yesu Krisi ve tiŋgin taudi pooi. Tigham didiaaŋ maau, ve tizoor saveeŋ maau. Leso varudi poia. \v 7 Tamtoghon to imuuŋ pa uraat to ŋginiiŋ lupuuŋ to Krisi, Maaron tau ighur uraat tonenen ila nima. Tovenen laghooŋ toni irau deŋia moghon ila tamtoghon matadi. Leso tiyou avodi pani sob. Ve irau ipait tau ve iveleg ndita pida maau, ve ate yabyab rikia maau. Ve irau ighun le isami maau. Ve irau ate ipazaagha pa malmal, ma ŋgar toni iyaryaaŋ pa youŋ le yaam ve mbeb pida ne maau. \rq 1Kor 4:1; Ep 5:18; 1Pe 5:2 \rq* \m \v 8 Ye irau igham yes loomba ve iŋgin poian di, ve lolo pa ŋgar poia. Ve irau lolo ipazaagha rikia maau. Ye irau ate imaat ve igham ŋgar pooi, ghoro igham mbeb. Ve itaghon ŋgar deŋia ve ŋgar patabuaŋ moghon, ve iŋgin tau pooi. \v 9 Saveeŋ to Maaron to tapatoot tamtoghon pani, nene onoon moghon. Irau taghur ila kat. Tovenen ŋgeu to imuuŋ pa uraat to ŋginiiŋ lupuuŋ to Krisi, ye irau ikis saveeŋ tonenen ariaŋa. Leso ye irau ipalot tamtoghon, ve ipatoot di pa ŋgar to igham lupuuŋ to Krisi ilaan poia, ve ipasaluŋgan yes to tizorzoor saveeŋ onoon ve igham di tighilaal sosor todi. \rq 2Tim 1:13; Tit 2:1 \rq* \s1 Ŋgar to ndiran kaaromŋa to tineep izi mutu Krit \p \v 10 Tovenen yom irau ughur tamtoghon tovene tinim ŋginiiŋa. Pasa, tamtoghon katindi to Krit tizorzoor saveeŋ to Krisi, ve tiyouyou avodi pa saveeŋ soroksorok to le anoŋa maau ve tipapaghau tamtoghon pa ataam to Maaron. Yes Yuda to tiyoon ariaŋa pa tutuuŋ to Mose ve ŋgar to zirooŋ tamtoghon, tauto timuŋmuuŋ pa ŋgar tovene. \v 11 Ndiran tonanan, yom irau rikia upoon avodi. Pasa, tighamun ŋgar to tamtoghon. Ughita. Tigham tamtoghon to ruum pida tisob tipul saveeŋ onoon wa. Ndiran tonanan, mayadi maau. Tilaghlaagh irau ruum ruum, ve tisasavia saveeŋ to deŋia maau, inim ledi ataam pa titombaan tamtoghon ve tiyou ledi yaam. \rq 1Tim 6:5; 2Tim 3:6+; 1Pe 5:2 \rq* \m \v 12 Muuŋ, yes Krita tamtoghon todi ŋgara eez ivotia gabuadi ighaze: “Tamtoghon to Krit, sawa isob, tighamgham kaarom. Ve yes samsamiadi kat tinimale ŋgavuun sagsag. Yes maatedi pa uraat, ve matadi ghanghaniiŋ kat.” \p \v 13 Saveeŋ tonene, onoon moghon. Tovenen avom iyaryaaŋ pa ndiran tonanan, ve uvotia sosor todi ivot ighazooŋ. Leso tighilaala ve tipuli, ve ghurla todi iyaryaaŋ itaghon Maaron ŋgar toni. \rq 2Tim 4:2 \rq* \m \v 14 Ve tighur taliŋadi pa vuvuaaŋ soroksorok to yes Yuda, toman tutuuŋ to yes to tighur muridi pa saveeŋ onoon to Maaron muul malep. \rq 1Tim 1:4, 4:7 \rq* \p \v 15 Yes to ŋgar todi ŋgalaaŋa, ŋgar ma mbeb eta to potla irau igham di tisami ila Maaron mata ne maau. Eemoghon yes to ŋgar todi iŋgalaaŋ maau ve tighur ila maau, nene sa ŋgar to ighaze tighami, nene irau iŋgalaaŋ ila Maaron mata maau. Pasa, ŋgar todi toman lolodi, nene isami wa. Tauto yes irau tighilaal sosor todi maau.\f + \fr 1:15 \ft Saveeŋ waaro tonene, ŋgara tovene: Yes Yuda ledi tutuuŋ naol to tisavia ŋgar naol naol to igham di tisami ila Maaron mata. Yes tigham ŋgar tovene: Ighaze tineep ila taan to yes to Yuda maau, ma tikis mateeŋ eta, ma tighan ŋgai, ma oria ma venen, nene igham di tisami ila Maaron mata. Eemoghon Paulus isaav ighaze: Mbeb tovene, nene mbeb to potla moghon. Irau igham ghiit tasami ila Maaron mata maau. Ve ighaze ŋgar to lolood iŋgalaaŋ maau, sa ŋgar to ighaze taghami, nene pale isami ila Maaron mata. \f* \rq Mk 7:19; Mbaŋ 10:15; Ro 14:14,20 \rq* \m \v 16 Ndiran tovene tisavsaav sorok ila avodi uli tighaze yes tiwatag Maaron. Eemoghon ŋgar to tighamghami, nene ipatooŋ di ighaze yes tipul muridi pani wa. Yes irau tigham ŋgar poia eta maau, ve moghon moghon tizorzoor Maaron aliŋa. Tauto ye lolo padi rita maau. \rq 2Tim 3:5; 1Yo 1:6, 2:4 \rq* \c 2 \s1 Saveeŋ pida to iŋarua yes ndolman \p \v 1 Eemoghon yom irau upatoot tamtoghon pa ŋgar poia to itaghon saveeŋ onoon ve igham lupuuŋ to Krisi ilaan poia. \rq 2Tim 1:13; Tit 1:9 \rq* \m \v 2 Tovenen usaav pa yes ndolman: Yes irau tiŋgin taudi pooi tinimale yes to ledi ŋgar pa Maaron. Leso tamtoghon titandag padi. Ve irau lolodi ipazaagh di rikia maau. Yes irau atedi imaat ve tigham ŋgar pooi, ghoro tigham mbeb. Ve ghurla todi iyaryaaŋ, ve lolodi pa tamtoghon ve tigham poian di, ve tiyoon ariaŋa pa badooŋ pataŋani. \rq 1Tim 3:2+ \rq* \m \v 3 Ve ndiliva ndolman tovene paam. Usaav padi tiroron pa Maaron ve timbees pani pooi. Ve tiŋgal saveeŋ pa nditadi malep, ve tinim mbesooŋa pa ya ariaŋa malep.\f + \fr 2:3 \ft Ighaze tamtoghon eta irau ipul ghunuuŋ maau, ve moghon moghon ighunghun ya ariaŋa ila le iwaghamgham, nene ye inim mbesooŋa pa ya ariaŋa. \f* \m Yes irau tipatoot tamtoghon pa ŋgar poia. \rq 1Tim 2:9, 3:11; 1Pe 3:3+ \rq* \m \v 4 Leso tipatooŋ ndiliva papaghu pa ŋgar popoia ve titaghoni. Ŋgar tovene: Yes irau tighur lolodi pa ndizwadi ve ndinatudi. \v 5 Ve lolodi ipazaagh di rikia malep. Atedi imaat ve tigham ŋgar pooi, ghoro tigham mbeb. Ve titaghon ŋgar ŋgalaaŋa ila Maaron mata, tiŋgin poian ndug ve ruum todi, tigham poian tamtoghon, ve titatan taudi ve tineep ila ndizwadi sambadi. Leso tamtoghon tipiyaav saveeŋ samia iŋarua Maaron aliŋa sob. \rq Ep 5:22; Kol 3:18; 1Pe 3:1 \rq* \s1 Saveeŋ pida to iŋarua nditamoot papaghu \p \v 6 Yes nditamoot papaghu, usaav ariaŋa padi ughaze tiŋgin taudi pooi. Lolodi ipazaagh di rikia malep. Atedi imaat ve tigham ŋgar pooi, ghoro tigham mbeb. \v 7 Uraat toman ŋgar tiom isob irau ipatooŋ tamtoghon pa ŋgar poia, leso tighita ve titaghoni. Ve ighaze upatoot tamtoghon pa Maaron aliŋa, usavia inimale mogheraaŋ malep, ve ugham kaarom malep. Yom irau uroron pa Maaron, ve usavia saveeŋ onoon moghon padi toman lolom. \rq 1Tim 4:12; 1Pe 5:3 \rq* \m \v 8 Tovenen usavia saveeŋ poia moghon to igham lupuuŋ to Krisi ilaan poia. Leso tamtoghon irau tiyou avodi payom maau, ve koiaadŋa to tizorzoor ghiit ne, irau tipiyaav saveeŋ samia eta pait maau. Pale mayadi ve neneeŋadi moghon pasa, tighilaal ghom tighaze lem sosor eta maau. \rq Tit 1:9; 1Pe 2:15, 3:16 \rq* \s1 Saveeŋ pida to iŋarua yes mbesooŋa \p \v 9 Yes to tinim mbesooŋa sorok, usaav padi ughaze yes irau tineep ila daba todi sambadi, ve tilooŋ aliŋadi, ve tinidi imbees pa uraat todi to naol ne. Leso tigham daba todi lolodi poia. Ve tiyasiil padi malep, \rq Ep 6:5+; Kol 3:22+; 1Tim 6:1+ \rq* \m \v 10 ve nimadi serekia pa mbeb eta to daba todi malep. Yes irau titaghon katin ŋgar to daba todi, ve matadi iza pa uraat todi. Leso daba todi irau tinumeer di. Ŋgar tovene pale igham tamtoghon tighilaal tighaze Maaron to Volaaŋa toit ne, saveeŋ toni, nene mbeb paghuna. \rq Mt 5:16; Pil 2:15 \rq* \s1 Poia to Maaron ipamundigin ghiit pa tataghon ŋgar toni \p \v 11 Iit tamtoghon to Krisi irau tataghon ŋgar tovene pasa, Maaron ipatooŋ poia toni ivot ighazooŋ pa tamtoghon tisob wa. Tauto aazne, leed ataam pa Maaron igham mulin ghiit ve taneep pooi. \rq 1Tim 2:4; Tit 3:4+ \rq* \m \v 12 Poia toni to iza toit, nene ipatooŋ ghiit, leso tataghon ŋgar tovene: Ŋgar isob to itaghon Maaron ŋgar toni maau, toman ŋgar samsamia naol to taan to lolood igham padi, iit irau taghur muriid padi ve tapul di tineepledi. Ve sawa to taneep izi taan, iit irau taŋgin tauud pooi, tagham ŋgar deŋia, ve tataghon Maaron ŋgar toni. \rq Ep 1:4; 1Pe 1:15; 1Yo 2:15+ \rq* \m \v 13 Ve taghur mataad pa sawa to Tiina toit Yesu Krisi imuul inim, ve ipatooŋ tapiri ve ŋguruba ivot ighazooŋ. Ye Maaron toit to iza tiina kat, ve ye Volaaŋa toit. Sawa to imuul inim, poia tiina to Maaron pale iza toit ve lolood poia kat. \rq Pil 3:20; 1Pe 1:3+; 2Pe 3:13+ \rq* \m \v 14 Yesu Krisi igham inaad ve imaat, leso ireu sosor toit isob ilale, ve ipas ghiit tavot pa samia tapiri, ve igham ghiit taŋgalaaŋ ila Maaron mata. Ye igham tovene, leso tanim ye tau le, ve tazuaria ghiit pa ghamuuŋ uraat ve ŋgar popoia. \rq Ga 1:4; Ep 2:10; 1Pe 2:9 \rq* \p \v 15 Saveeŋ tiou tonene, yom irau usavia pa tamtoghon, ve usaav ariaŋa padi leso titaghoni. Yes to tizorzoor saveeŋ ne, uvotia sosor todi ivot ighazooŋ ve uyaan di, leso tighilaala ve tipuli. Ve tamtoghon eta iveleg ghom pa uraat tiom malep. Pasa, yom izam pa uraat tovene. \rq 2Tim 4:2 \rq* \c 3 \s1 Maaron igham poian ghiit kat. Tovenen iit irau tataghon ŋgar poia \p \v 1 Upei ŋgar to tamtoghon muul, leso tineep ila yes daba to gavman ve pooza todi sambadi ve tilooŋ aliŋadi, ve tisaŋan pa ghamuuŋ uraat popoia to naol ne. \rq Ro 13:1+; 1Pe 2:13+ \rq* \m \v 2 Ve uŋgalsekin di ughaze tinin avodi pa tamtoghon eta malep, ve tiwazoran di malep. Sawa isob, yes irau titatan taudi, ve tigham ŋgar pa nditadi, ve tipatooŋ ŋgar poia ve ŋgar luuma pa tamtoghon tisob. \rq Ep 4:2; Pil 4:5; 2Tim 2:24+ \rq* \p \v 3 Pasa, muuŋ, iit paam takankaan pa Maaron ve taghamgham ŋgar to borouŋa. Tazorzoor Maaron aliŋa, ve taghur ila ŋgar kaarom naol to ipaghau ghiit pa ataam toni. Sawa tonenen, iit tanim mbesooŋa pa ŋgar samsamia naol to uliid to lolood igham padi. Ve mataad iŋgalŋgal ŋgar samsamia naol pa tamtoghon, ve taghurghur koi pa nditaad to ledi mbeb katindi, ve tawaghurun koi pa tauud. \rq 1Kor 6:11; Ep 2:1+; 1Pe 4:3 \rq* \m \v 4-5 Eemoghon Maaron to Volaaŋa toit ne, lolo ineep toit kat ve ighaze igham poian ghiit. Sawa to Krisi izi inim taan, Maaron ipatooŋ ŋgar toni tonowen ivot ighazooŋ, ve igham mulin ghiit. Ye igham ŋgar tonenen itaghon ŋgar deŋia eta to iit taghami ne maau. Maau kat. Ye lolo isamin ghiit ve ighaze iuul ghiit. Tauto irughuuz ghiit le taŋgalaaŋ ila mata, ve Avuvu Patabuaŋ igham ghiit tanim paghu. \rq Yo 3:5 \rq* \m \v 6 Ila uraat to Volaaŋa toit Yesu Krisi, Maaron igham ulaaŋ tiina pait, ve irei Avuvu Patabuaŋ irau ghiit. \rq Ro 3:20+, 5:5; Ga 2:16; 2Tim 1:9 \rq* \m \v 7 Tovenen poia to Yesu Krisi, tauto igham ghiit taneep deŋiaad ila Maaron mata. Leso izaad pa ghamuuŋ nepooŋ poia ila to Maaron, ve taneep mataad iyaryaar le alok. Nepooŋ tonowen, to aazne taghurghur mataad pani. \v 8 Saveeŋ tonene, onoon moghon. Irau taghur ila kat. \p Ŋgar to nasavia tonene, you naghaze yom uyoon ariaŋa pa votiaaŋi. Leso yes to tighur ila to Maaron, tipul taudi kat pa ghamuuŋ uraat ve ŋgar popoia irau sawa isob. Ŋgar tovene, nene paghuna kat, ve irau iuul tamtoghon tisob. \p \v 9 Eemoghon ŋgar to tawayoun avood pa saveeŋ soroksorok, ve avood burburia pa vuvuaaŋ soroksorok itaghon pitiiŋ to yes Yuda, ve tawazoran ghiit pa tutuuŋ to yes Yuda, nene yom uneep saguan pani. Pasa, ŋgar tovene le anoŋa poia eta maau. Irau iuul ghiit rita maau. \rq 1Tim 1:4; 2Tim 2:23 \rq* \m \v 10-11 Ighaze tamtoghon eta ireu lupuuŋ to Krisi, yom usaav kat ila mata, ve utoova pa upasaluŋgani. Usaav pani pa eez ma ru, ve ighaze ilooŋ ghom maau, ghoro upuli ve uneep saguan pani. Pasa, yom uwatag: Tamtoghon tovene, ŋgar toni iwaghamgham, ve iyel pa ataam to Maaron. Ŋgar to ighamghami, nene ipatooŋa ighaze ye isosor. \rq Mt 18:15+; Ro 16:17+; 1Tim 6:3+ \rq* \s1 Paesiiŋ pida to Paulus \p \v 12 You naghaze nambaaŋ Atemas ma Tikikus ilat tiom. Ighaze todi eta ilat ivot, ghoro utoova pa unum tiou rikia izi ndug Nikopolis. Pasa, sawa to ndug isami ve yauŋa tiina ivot, you pale naneep tonowe le ndug poia muul. \rq Kol 4:7+ \rq* \m \v 13 Apolos yesuru Zenas to iwatag katin tutuuŋ to Rom ne, uŋgin di pooi pa nepooŋ todi. Ve sawa to tipamundigin laghooŋ todi muul, auul di pa sa mbeb to timbool pani. \rq Mbaŋ 18:24+ \rq* \m \v 14 Upatoot nditaad tonanan, leso tighilaal tighaze yes irau tineep sorok maau, ve tipul taudi kat pa ghamuuŋ uraat popoia to naol ne. Yes irau tiuul tamtoghon to tineep ila pataŋani lolo ve mbolaaŋ tiina igham di. Leso tipatooŋ anoŋa to ghurla todi. \rq Kol 1:10 \rq* \p \v 15 Nditaad to tinepneep toman ghou ne, tisob tigham ndag poia todi payom. Ve yes to tighur ila to Krisi ve lolodi payei ne, ugham avomai ve ugham ndag poia tiei padi. \p Poia to Maaron iza to yam asob. Onoon.