\id PSA - Mutu (Saveeng-Oov) NT [tuc] -Papua New Guinea 2011 (web version -2013) \h Mbouŋ to Yes Israela \toc1 Mbouŋ To Yes Israela \toc2 Mbouŋ to Yes Israela \toc3 Mbo \mt1 Mbouŋ To Yes Israela \mt2 Buk Song—Psalms \c 1 \s1 Ataam to ndiran deŋiadi ve ataam to ndiran samsamiadi \q1 \v 1 Sei to poia to Maaron izaza toni ve tini iza? \q2 Nene ŋgeu to izorzoor ndiran samsamiadi ŋgar todi. \q2 Ve yes to tiyel pa ataam to Maaron, ye itaghon ŋgar todi maau. \q2 Ve ndiran to tiveveleg Maaron paam, ye ilup toman di maau. \rq Mbo 26:4+ \rq* \b \q1 \v 2 Saveeŋ to Maaron toman tutuuŋ toni, nene ighami lolo poia le poia kat. \q2 Ve ighamgham ŋgar pani irau mboŋ ve ndag. \rq Mbo 112:1, 119:1 \rq* \b \q1 \v 3 Tamtoghon tovene, ye inimale ai to tivazogi igharau ya to ireer. \q2 Sawa to anoŋa ivot, nene pale ighur anoŋa popoiadi. \q2 Ve sawa to ndag tiina, raua irau imalai maau. \q2 Tamtoghon tovene, uraat toni isob ilaan poia moghon. \rq Mbo 52:8, 92:12 \rq* \q1 \v 4 Eemoghon ndiran samsamiadi, nepooŋadi tovene maau. \q2 Yes tinimale buzbuz to ighaze yaghur imundig, ghoro iviviira ilale. \b \q1 \v 5 Tovenen sawa to Maaron iŋgabiiz tamtoghon ve ighur atia padi, \q2 ndiran samsamiadi pale ledi saveeŋ maau, ve titud moghon. \q2 Ndiran to ghamuuŋ sosor irau tineep toman tamtoghon deŋiadi ila lupuuŋ todi ne maau. \rq Mt 13:41+; Syg 22:14 \rq* \q1 \v 6 Tovenen tamtoghon deŋiadi, Maaron mata padi, ve iŋginŋgin di pa laghooŋ todi. \q2 Eemoghon ndiran to titaghon ataam samia, yes pale tilaledi. \c 2 \s1 Maaron isia tamtoghon toni inim kinik \q1 \v 1 Pughu vena to ndug ndug atedi yabyab ve tighaze tipamundigin malmal? \q2 Tamtoghon tikaal ataam pa tigham didiaaŋ pasa? Ŋgar todi irau ighur maau. Tighami sorok. \rq Mbaŋ 4:25+ \rq* \b \q1 \v 2 Yes kinik to taan tigham aghedi tighaze tigham malmal. \q2 Ve yes pooza tilup di, ve tikaal ataam pa tizoor Yoova ŋgar toni ve titatan ŋgeu to ye ighuri inim kinik. \b \q1 \v 3 Yes tighaze: “Yo! Takuup ravraav toman sen todi to tikau ghiit pani ne, ve tapiyaav di tila. \q2 Leso tiŋgin ghiit muul sob.” \q1 \v 4 Eemoghon Yoova ineep ila ina to ghamuuŋ pooz izi ndug sambam, ve iŋiŋ padi. \q2 Ye mata velegin ŋgar todi. \b \q1 \v 5 Ghoro isaav ariaŋa padi toman ate yabyab. Ate malmal, ve ipamatughezan di. Ighaze: \b \q1 \v 6 “You naghur tamtoghon tiou eez igham naghog ve inim kinik. \q2 Ye ineep izi lolooz tiou patabuaŋ Zion, ve ighamgham pooz.” \q1 \v 7 Kinik to iit Israela isaav tovene: “You pale navotia saveeŋ to Yoova imbua toman ghou. Ye isaav payou ighaze: \q2 ‘You natug yom. Yom tamam to you. Aazne, you naghur ghom pa uraat. \rq Mbaŋ 13:33; Hib 1:5, 5:5 \rq* \b \q1 \v 8 Ughason ghou, ghoro you nagham ndug ndug tinim lem. \q2 Tamtoghon to tineep irau taan dige to naol ne pale tinim lem, ve uŋgin di. \b \q1 \v 9 Pooz tiom pale ariaŋa kat, inimale titi to kinik to tigharaata pa ain. \q2 Yom pale urab matin kinik tisob tapiridi. Pale tisami tinimale uur to tirabi le berberia.’” \rq Syg 2:27, 12:5, 19:15 \rq* \q1 \v 10 Tovenen, yam kinik asob agham ŋgar pooi. \q2 Ve yam pooza to taan, alooŋ saveeŋ ve apatum gham. \b \q1 \v 11 Amatughez pa Yoova, ve ambees pani. \q2 Atandag pani, ve apaiti toman tinimim iza. \b \q1 \v 12 Aput aghemim pa Natu, ve aneep ila samba. \rq Pil 2:9+ \rq* \q2 Pa vene, Maaron ate yabyab payam, ve imundig ireu gham asob alalemim. Pasa, ye ate tuku. \q2 Eemoghon yes to tiyooŋ ila toni, poia toni pale iza todi, ve tineep toman tinidi iza. \rq Mbo 34:8, 84:12 \rq* \c 3 \s1 Suŋuuŋ to mboŋmaagh \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to David ighau pa natu Absalom. \q1 \v 1 O Yoova, you koiagŋa katindi. \q2 Ival tiina kat timundig tighaze tiwaghamun ghou. \b \q1 \v 2 Yes tisavsaav payou tighaze: “Maaron ipul muri pani wa. Irau iuuli muul maau.” \q1 \v 3 Eemoghon Yoova, yom unum sigeu payou ve upoon ghou. \q2 You tinig iza pasa, yom ugham izag inim tiina, ve upalot ghou le nalib pa koiagŋa. \b \q1 \v 4 You nataŋ roran Yoova toman aliŋag tiina naghaze iuul ghou. \q2 Ve ye ineep izi lolooz toni patabuaŋ, ve ilooŋ ghou. \q1 \v 5 Tovenen you nazi nagheen le lolog imaagh. \q2 Pasa, Yoova tau to mata pa ghenooŋ tiou le namundig muul. \rq Mbo 4:8 \rq* \b \q1 \v 6 Ighaze koiagŋa ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ saaŋgul (10,000) tiluvut ghou pa tigham malmal payou, you irau namatughez padi maau. \rq Mbo 23:4, 27:3 \rq* \q1 \v 7 O Yoova, rikia moghon umundig ve uul ghou! \q2 Urab koiagŋa azedi le livodi ipolpol. Ve urab matin tapiridi le isob kat. \q1 \v 8 Yoova, yom moghon to irau ugham mulin ghou. \q2 Ughur poia tiom iza to tamtoghon tiom tisob, leso tinidi iza ve tineep pooi. \rq Mbo 62:7+; Syg 7:10 \rq* \c 4 \s1 Suŋuuŋ to mboŋ \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon pa tirab gita ve timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Maaron, you nataŋ roran ghom. \q2 Lolom isamin ghou, ve ulooŋ suŋuuŋ tiou. Pasa, pataŋani igham ghou ve leg ataam maau. Upas ghou navot pa pataŋani tonene. \q2 Leso upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze ŋgar tiou deŋia ila matam. \b \q1 \v 2 Oyai, yam to atatan ghou ve awaghamun izag, ŋeez o apul ŋgar tiam tonanan? \q2 Yam aghur lolomim pa ŋgar soroksorok to le anoŋa maau, ve ataghon ŋgar kaarom. Ŋeez o apuli? \q1 \v 3 Yam awatag: Yes to lolodi ineep tuŋia ila to Yoova ve titaghon ataam toni, ye isia di tinim le wa. \q2 Tovenen sawa to you nataŋ rorani, ye pale ighur taliŋa payou. \q1 \v 4 Amatughez pa Maaron, ve agham sosor muul malep. \q2 Sawa to yam aneep ila inamim to ghenooŋ, neneeŋamim, ve matamim iŋgal taumim ve agham ŋgar pooi pa saveeŋ tonene. \b \q1 \v 5 Anumeer Yoova ve agham watooŋrau pani toman lolomim. Leso watooŋrau tiam deŋia ila mata. \q1 \v 6 Tamtoghon naol tikausim tighaze: “Oyai, ŋeez o tagham nepooŋ poia!” \q2 Eemoghon you naghaze: “Yoova, lolom poia payei, ve upatooŋ taum payei.” \b \q1 \v 7 Yom ugham ghou tinig iza ve lolog poia kat, \q2 ilib pa yes to aniiŋ ve vaen anoŋa katindi tivotvot ila uum todi. \rq Pil 3:8 \rq* \q1 \v 8 Tovenen you ateg izi, ve nazi nagheen le lolog imaagh. \q2 Irau namatughez maau. \q2 Pasa, Yoova, yom taum matam payou ve uŋgin ghou naneep pooi. \c 5 \s1 Suŋuuŋ to mboŋmaagh: Taghason Maaron pa iuul ghiit \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ughur taliŋam pa aliŋag, ve ulooŋ taŋiiz tiou tonene. \b \q1 \v 2 Yom kinik tiou ve Maaron tiou. \q2 Moghon moghon, suŋuuŋ tiou iŋaŋarua ghom. \q2 Tovenen ughur taliŋam pa taŋiiz tiou tonene ve uul ghou. \b \q1 \v 3 Yoova, mboŋmaagh to naol ne, yom uloŋlooŋ aliŋag. \q2 Ighaze ndugizau, you naghurghur ghasoniiŋ tiou ilat tiom, ve naghur matag payom pa uul ghou. \rq Mbo 57:9, 88:13 \rq* \b \q1 \v 4 Maaron, yom lolom pa ŋgar samia maau kat. \q2 Ndiran samsamiadi irau tineep toman ghom maau. \b \q1 \v 5 Ve ndiran pakuruuŋa irau tiyoon ila matam maau. \q2 Pasa, yom ughur koi pa tamtoghon tisob to tighamgham ŋgar samia. \rq Ro 1:18 \rq* \b \q1 \v 6 Yes to avodi kaarom, yom ureu di tilaledi. \q2 Ve ndiran tombanooŋa ve yes to tirabrab tamtoghon le naghodi siŋ, yom lolom padi rita maau kat. \rq Syg 21:8 \rq* \q1 \v 7 Eemoghon lolom ineep tuŋia inim tiou ve uluul ghou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. Tauto you irau nalooŋ nalat rumai tiom. \q2 You naroron payom, ve naput agheg payom ila rumai tiom patabuaŋ. \q1 \v 8 O Yoova, ŋgar tiom, nene deŋia moghon. \q2 Ugham pooz payou, ve upatooŋ ghou pa ataam tiom, leso nataghoni kat. \q2 Pasa, koiagŋa tighaze tiwaghamun ghou. \q1 \v 9 Saveeŋ onoon eta ivot ila avodi maau. \q2 Ve lolodi igham pa ŋgar samia moghon tighaze tiwaghamun tamtoghon. \q2 Yamadi tortoraaŋ saveeŋ. Avodi inimale naal to avo ikakaak. \q2 Tisasavia saveeŋ ŋgoreeŋa naol pa titombaan tamtoghon ve tiwaghamun di. \rq Mbo 12:1+; Ro 3:13 \rq* \q1 \v 10 O Maaron, uvotia sosor todi ivot ighazooŋ, ve ughur atia padi. \q2 Ŋgar samsamia to tighamgham di, upamuul di tila pa taudi ve iwaghamun di. \q2 Moghon moghon, yes timamalaaŋ pa tutuuŋ tiom. Tovenen undiir di tilaledi. \q2 Pasa, yes tizorzoor ghom, ve tighamgham didiaaŋ. \q1 \v 11 Eemoghon tamtoghon tisob to tiyooŋ ilat tiom, pale tinidi iza. \q2 Yes pale timbou toman lolodi poia irau sawa isob. \q2 Yes to lolodi ineep ilat tiom, yom uvool todi ve upoon di. Leso lolodi poia kat, ve tipait ghom. \q1 \v 12 O Yoova, poia tiom izaza to yes to titaghon katin saveeŋ tiom. \q2 Yom lolom padi ve poia tiom inim sigeu padi. \c 6 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to moroghooŋ tiina ighami \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon pa tirab gita ve timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Yoova, uyaan ghou toman atem yabyab malep. \q2 Ve ighaze ughur pataŋani iŋarua ghou pa upasaluŋgan ghou, ughami toman atem yabyab kat malep. \rq Mbo 38:1 \rq* \b \q1 \v 2 Yoova, you mbesooŋa tiom. Lolom isamin ghou ve uul ghou lak! Pasa, tapirig isob wa. \q2 O Maaron, ugham ghou tinig poia. Pasa, tuag tisob tiyabyab. \b \q1 \v 3 Yoova, lolog ipataŋan kat. \q2 Pale upul ghou tovene ila ila le ŋeez o isob? \b \q1 \v 4 Yoova, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Tovenen matam iŋgal ghou muul, ve upas ghou navot pa pataŋani tonene. \q2 Ugham mulin ghou lak. \b \q1 \v 5 Pasa, mateeŋa irau matadi iŋgal ghom muul maau. \q2 Sei to pale ighengheen ila naal ve ipait ghom? Maau. \rq Mbo 30:9, 88:10+ \rq* \b \q1 \v 6 You nayakyak le tapirig isob. \q2 Mboŋ to naol ne, nataŋtaŋ le matag suru ipot ila moogh tiou. \b \q1 \v 7 Lolog ipataŋan kat ve nataŋ tiina le matag isarsar. \q2 Pasa, koiagŋa katindi. \b \q1 \v 8 Yam ndiran to aghamgham ŋgar samsamia, asob aghau payou! \q2 Pasa taŋiiz tiou, Yoova ilooŋa wa. \b \q1 \v 9 You nataŋ roran Yoova pa ulaaŋ, ve ilooŋ suŋuuŋ tiou. \q2 Ghasoniiŋ tiou, ye pale iyok pani. \b \q1 \v 10 Pale igham koiagŋa tisob timatughez tiina ve mayadi. \q2 Yes pale tiwaghamgham, ve titoor di rikia moghon, ve titud moghon ve tila. \c 7 \s1 Mbouŋ to ŋgeu to koia tiŋgal saveeŋ pani \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Ŋgeu eez, iza Kus. Pughu toni ivot ila to Benyamin. Ye iŋgal saveeŋ sorok pa David, ve David imbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 Yoova, yom Maaron tiou. You nayooŋ ilat tiom. \q2 Ndiran samsamia tigham taghon ghou tighaze tiwaghamun ghou. Uul ghou ve ugham mulin ghou ila nimadi. \b \q1 \v 2 Pa vene, tirab ghou, ve tiwaghamun ghou inimale laion isaas motin tamtoghon, le ŋgiira ŋgiira. \q2 Pasa, leg itag ite eta pa igham mulin ghou maau. \q1 \v 3 O Yoova, Maaron tiou, ndiran to tighaze tigham samin ghou, you nagham sosor eta padi maau. \rq Yo 8:46, 15:25 \rq* \b \q1 \v 4 Tamtoghon to yeiŋa nimbua saveeŋ pa nilup ghei ninim ee moghon, you nagham ŋgar samia eta padi maau. \q2 Ve yes to tighur koi payou sorok, you nayub mbeb todi eta maau. \b \q1 \v 5 Ighaze you nagham sosor tovene, nene poia pa koiagŋa tigham taghon ghou ve tikis ghou, ve tivazag ghou ila taan, ve nagheen izala ghavuur. \q1 \v 6 Yoova, umundig toman atem yabyab, ve ureu koiagŋa. Pasa, atedi yabyab kat payou. \q2 Maaron tiou, umundig rikia moghon ve uul ghou. Ughur atia iŋarua koiagŋa pa ŋgar to tighami. \b \q1 \v 7 Uyou tamtoghon tisob tila tilup di ila naghom. \q2 Uneep ila inam to ghamuuŋ pooz izi ndug sambam, ve ugham pooz padi. \rq Mt 25:31+ \rq* \b \q1 \v 8 Yoova, yom uŋgabiiz tamtoghon to ndug ndug, ve ughur atia padi. \q2 Uŋgabiiz ghou ve upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi, leso tiwatag tighaze you ŋgeu deŋiag, ve gabuag toman ŋgar tiou isob, nene poia moghon. \b \q1 \v 9 Maaron, ŋgar to yom ughamghami, nene deŋia moghon. Ve yom uwatag katin tamtoghon lolodi ve ŋgar todi. \q2 Ndiran to tighamgham ŋgar samsamia, upasob ŋgar todi tonowen. \q2 Ve upalot ndiran deŋiadi, leso tiyoon ariaŋa. \rq Syg 2:23 \rq* \q1 \v 10 Maaron, yom moghon to unum sigeu payou. \q2 Yes to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi, yom ugham mulin di pa pataŋani todi. \b \q1 \v 11 Maaron, gabizooŋ tiom, nene deŋia moghon. \q2 Ndag to naol ne, yom upatooŋ mbalmbali tiom pa ndiran samsamia. \rq Mbo 90:9; Ro 1:18 \rq* \b \q1 \v 12 Tamtoghon to ighaze itoor ŋgar toni maau, \q2 nene pale Maaron ipot buza ve iyool pane toni pa ighur atia pani. \b \q1 \v 13 Tamtoghon tovene, Maaron igharaat ndaab toni pataghaaŋ pa irabi. \q2 Ve igharaat pane natu toni ve itun mata pa yab, leso ivanegi. \q1 \v 14 Ndiran samsamia tinimale liva to apo ve ighaze ipoop. Pasa, lolodi ivon pa ŋgar samsamia naol to tighaze tigham pa tamtoghon. \q2 Ve muri, ghoro ŋgar to ineep ila lolodi ne anoŋa ivot. Nene kaarom naol to tiwaghamun tamtoghon. \rq Yems 1:14 \rq* \b \q1 \v 15 Ŋgeu to ighaze itai saambu pa tamtoghon eta, nene pale tau itap izila saambu tonenen. \b \q1 \v 16 Ŋgar samia to ye ighaze igham pa tamtoghon, nene pale imuul pa tau. \q2 Ve malmal to ye ighaze igham padi, nene pale iwaghamun tau. \q1 \v 17 You lolog poia pa Yoova, ve napaiti pa ŋgar toni deŋia. \q2 You nambou mbouŋ ve napait iza. \q2 Pasa Yoova, ye Maaron tiina kat to ilib pa ndimaronŋa tisob. \c 8 \s1 Iit tamtoghon tanim sa mbeb poia to Maaron mata iŋgalŋgal ghiit? \q1 \v 1 O Yoova, Tiina tiei, yom upatooŋ izam tiina irau taan isob. \q2 Yom upambood taum pa ŋgurubam to tiina kat. Ilib pa mbeb tisob to sambam paroŋania. \q1 \v 2 Yom ughur yes ndipain ve yes to gegegeu kat pa tipait izam ve tipatooŋ tapirim. \q2 Leso ugham koiamŋa neneeŋadi, ve upoon yes ndiran to didiaaŋ avodi. \rq Mt 21:16 \rq* \q1 \v 3 Matag izala pa sambam paroŋania, ve naghita nimam muri inepneep. \q2 You naghita kaiyo ve pitum to yom taum ughur di tila inadi, \rq Mbnp 1:14; Mbo 19:1+ \rq* \b \q1 \v 4 ve naghaze: “Yei tamtoghon to taan, ninim sa mbeb poia, to yom matam iŋgalŋgal ghei? \q2 Pughu vena to matam payei? \rq Mbo 144:3+; Hib 2:6 \rq* \q1 \v 5 Yom ughur ghei nizi ris moghon pa yes aŋela ve yom taum. \q2 Ve upakur ghei ve ugham izamai ivot inim tiina. \rq Hib 2:6-7 \rq* \b \q1 \v 6 Yom ughur ghei pa niŋgin nimam muri, \q2 ve ughur mbeb tisob tineep ila sambamai: \rq Mbnp 1:28, 9:2 \rq* \b \q1 \v 7 Ŋgai naol to paanu, \q2 ve mbeb tisob to tineep ila su, \b \q1 \v 8 man tisob to tirovroov ila tata paroŋania, \q2 ve iigh tisob to tighaughau ila te lolo. \q1 \v 9 O Yoova, Tiina tiei, \q2 yom upatooŋ izam tiina irau taan isob. \c 9 \s1 Maaron iuluul tamtoghon to tineep ila pataŋani lolo \ph1 Mbouŋ to David. \ph1 Paesiiŋ ila pa ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ tovene: Mbouŋ tonene aliŋa “Almut Laben” (o “Mateeŋ to natu”) \q1 \v 1 O Yoova, you napait ghom pa poia tiom toman lolog. \q2 Ve naghaze navotia uraat gharatooŋadi to yom ughamgham di. Uraat tonanan, ite kat. Tamtoghon tighita di le ŋgar todi isob. \b \q1 \v 2 You lolog poia kat ve tinig iza payom. \q2 Yom Maaron tiina to ulib pa ndimaronŋa tisob. \q2 Tovenen you pale nambou, ve napait izam. \q1 \v 3 Sawa to koiagŋa tighita katin tapirim, yes titoor di, ve tighaze tighau. \q2 Eemoghon titaptap tizi le tisob timatmaat. \b \q1 \v 4 Yom uneep ila inam to ghamuuŋ pooz, ve uŋgagabiiz tamtoghon. Ve gabizooŋ tiom, nene deŋia moghon. \q2 Yom ughita ghou ughaze ŋgar tiou deŋia. Tauto uul ghou pa saveeŋ tiou. \q1 \v 5 Yom uyaan ndug ndug to tiwatag ghom maau, ve ureu tamtoghon samsamiadi tilaledi. \q2 Yom umus izadi tilaledi wa. \q2 Irau tamtoghon matadi iŋgal di muul maau. \b \q1 \v 6 Koiagŋa tisami wa. Pale tineep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve ndug todi paam, yom ureu mbirisan di le tisob tilaledi. \q2 Tovenen tamtoghon pale lolodi imaagh padi kat. \q1 \v 7 Yoova ineep ila ina to ghamuuŋ pooz, ve iŋgin mbeb irau sawa isob. \q2 Ye ighur ina tonowen, ve inamnaam pa iŋgabiiz tamtoghon. \b \q1 \v 8 Ye iŋgagabiiz tamtoghon tisob to taan, ve ighagharaat pataŋani todi itaghon ŋgar deŋia. \q2 Ve igham pooz pa ndug ndug itaghon ŋgar raraate moghon. \rq Mbnp 18:25; Mbaŋ 17:31 \rq* \q1 \v 9 Yoova inim ruum ariaŋa pa yes to koiadi tighur pataŋani padi. \q2 Ighaze pataŋani ivot, ye inim ledi ndug to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 10 Yoova, yes to tiwatag katin ghom, tinumeer ghom. \q2 Pasa, ndiran to tizuaria di payom, yom irau upul murim padi maau. \rq Hib 13:5 \rq* \q1 \v 11 Ambou ve apait Yoova. \q2 Ye ineep izi ndug Zion, ve ighamgham pooz. \q2 Uraat tintina to ye ighamgham di, avotia varudi le irau ndug ndug. \b \q1 \v 12 Yes to tirab tamtoghon le naghodi siŋ, Yoova ighurghur di maau. Pale iyat ŋgar todi tonowen. \q2 Ve tamtoghon to tinumeera ve timbadbaad pataŋani, ye irau lolo imaagh pa taŋiiz todi maau. Pale iuul di. \q1 \v 13 O Yoova, ughita pataŋani to koiagŋa tigham payou ne! \q2 Yes tiwaghamun ghou kat, ve rismoghon tone namaat. \q2 Lolom isamin ghou, ve upas ghou navot pa pataŋani tonene. \b \q1 \v 14 Leso nayoon ila ataam to ndug Zion, ve nasavia uraat tintina tisob to yom ughamgham di payou. Ve napait ghom toman tinig iza. Pasa, yom to ugham mulin ghou. \b \q1 \v 15 Ndug ndug to tiwatag ghom maau, titai saambu leso tikis tamtoghon. Eemoghon taudi titap tizila. \q2 Malum to tiraara pa tisavag tamtoghon, nene taudi tiŋgudi muul. \b \q1 \v 16 Yoova iŋgagabiiz tamtoghon, ve ighurghur atia padi itaghon ŋgar deŋia moghon. Leso ipatooŋ tau padi ve tiwatagi. \q2 Liis to ndiran samsamia tighuri, nene iliis taudi. \q1 \v 17 Ndiran samsamia ve ndug ndug to tipul muridi pa Maaron, \q2 yes pale tisob timaat tizila ndug to mateeŋa. \b \q1 \v 18 Eemoghon yes mbolaaŋa to tirau mbeb eta maau, Maaron irau lolo imaagh padi maau. \q2 Ve yes to timbadbaad pataŋani ve tighurghur matadi pa ulaaŋ to Maaron, ye irau ipul di tineep sami itaghoni taghoni ila ne maau. Pale iuul di. \q1 \v 19 Yoova, ughita. Tamtoghon sorok to taan tigham aghedi payom. Upul di tigham didiaaŋ malep. Utatan di tizi. \q2 Upayoon yes ndug ndug ila matam, uŋgabiiz di, ve ughur atia padi. \b \q1 \v 20 O Yoova, ugham ŋgar eta padi. \q2 Leso timatughez payom, ve tiwatag tighaze yes tamtoghon sorok to taan moghon. \q2 Tapiridi irau ghom maau. \c 10 \s1 Ŋgeu eez ighason Yoova pa ighur atia iŋarua koia \q1 \v 1 O Yoova, pughu vena to uyoon saguan payou ve uul ghou maau? \q2 Vena to naneep ila pataŋani lolo, ve uyooŋ payou ne? \q1 \v 2 Ndiran samsamia tipapait taudi, ve tinanaan yes mbolaaŋa to tirau mbeb eta maau. \q2 Eemoghon ŋgar todi samia to matadi iŋgali, nene pale imuul pa taudi ve iwaghamun di. \b \q1 \v 3 Ndiran samsamia tipakur taudi pa ŋgar samia to tighamghami. \q2 Moghon moghon, tighamgham ŋgar pa tiyou ledi mbeb, ve tipipiyaav saveeŋ samsamia pa Yoova, ve tivevelegi. \b \q1 \v 4 Ndiran samsamia tonowen, tipakur taudi pa ŋgar todi. Tauto lolodi pa tiwatag Maaron maau. \q2 Ŋgar todi iyaryaaŋ tighaze: “Maaron irau ighur pataŋani payou maau. Pasa, Maaron eta ineep maau.” \rq Mbo 14:1 \rq* \q1 \v 5 Ve moghon moghon, uraat todi ilaan poia moghon. \q2 Tauto tinidi iza, ve tigham ŋgar pa sawa to pale Maaron iŋgabiiz di ve ighur atia padi ne maau. Ve matadi velegin koiadi kat. \rq Mbo 73:3+ \rq* \b \q1 \v 6 Ve matadi iŋgal tighaze: “Mbeb eta irau igham ghei ruŋamai iza ne maau. \q2 Ve pataŋani eta irau ivot payei paam maau. Yei pale nineep poia moghon itaghoni taghoni gha ila.” \rq Lu 12:16+; Syg 18:7 \rq* \q1 \v 7 Saveeŋ samsamia naol, toman kaarom, ve matughezaaŋ ivotvot ila avodi irau sawa isob. \q2 Sawa to tisavia ŋgar samsamia ve pataŋani to tighaze tigham pa tamtoghon, nene igham lolodi poia kat inimale tighan aniiŋ poia. \rq Ro 3:14 \rq* \b \q1 \v 8 Yes tiyoŋyooŋ ila ndug dige, ve tisasaŋan tamtoghon popoiadi. \q2 Tiyooŋ ve matadi inesnes pa yes to tirau malmal maau. \q2 Leso tisavag di, ve tirab di timaat. \b \q1 \v 9 Yes tiyoŋyooŋ ve tisasaŋan tinimale laion to ineep ila su lolo ve mata ivotvot. \q2 Tisasaŋan, leso tisavag yes to tirau malmal maau. \q2 Ighaze tisavag di ila malum todi, ghoro tikis di ve tiweu di tila. \q1 \v 10 Tovenen neneeŋadi ve tisasaŋan pa tisavag di. \q2 Sawa to ighaze eta peria, ghoro tisavagi. \q1 \v 11 Ve matadi iŋgal tighaze: “Maaron mata inim payei maau. \q2 Ŋgar to yei nighami, ye irau ighita maau, ve iwatagi maau.” \rq Mbo 64:5, 94:7 \rq* \q1 \v 12 Oyai, Yoova, umundig upatooŋ tapirim padi lak! \q2 Maaron tiei, yes to tinumeer ghom ve timbadbaad pataŋani, lolom imaagh padi malep. \b \q1 \v 13 Maaron, pughu vena to yom upul ndiran samsamia tiveleg ghom? \q2 Yes tisavsaav ila lolodi tighaze: “Ŋgar to yei nighami, Maaron irau ipayoon ghei pa savsaveeŋ maau.” \q1 \v 14 Eemoghon Maaron, yom ughita ŋgar tisob to tigham di ne. \q2 Ŋgar samsamia ve pataŋani naol to yes tigham pa tamtoghon, yom uwatag di tisob, ve tineep ila nimam. \q2 Pasa, yes mbolaaŋa to tirau mbeb eta maau, tighur taudi tilat nimam ve tinumeer ghom. \q2 Yom taum to unum ulaaŋa pa yes parooŋa. \rq Mbo 68:5, 146:7+ \rq* \b \q1 \v 15 Eemoghon ndiran samsamia to tighamgham didiaaŋ, urab matin tapiridi. \q2 Uyat ŋgar todi samsamia. Leso ivot muul sob. \q1 \v 16 Yoova, ye kinik tiina to ighamgham pooz. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ndug ndug to tiwatagi maau ve tineep ila taan toni, ye pale ipasob di le tisob kat. \rq 1Tim 1:17 \rq* \q1 \v 17 O Yoova, yes to tinumeer ghom ve timbadbaad pataŋani, yom uwatag lolodi wa. \q2 Yom pale ughur taliŋam pa taŋiiz todi, ve upalot di. \b \q1 \v 18 Yes parooŋa ve yes to koiadi tighur pataŋani padi, yom taum pale uyoon padi ve uul di, ve ughur atia pa koiadi. \q2 Leso tamtoghon sorok to taan tipamatughezan ndug muul sob. \c 11 \s1 Sawa to ŋgar isob isami \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 You nanumeer Yoova ve nayooŋ ila toni. \q2 Pughu vena to yam asavia saveeŋ to borouŋa payou aghaze: \q2 “Ughau uzala pa lolooz, inimale man imatughez ve iroov izala. \b \q1 \v 2 Ughita! Ndiran samsamia tiyoŋyooŋ ila ndoroom lolo. \q2 Yes tiyool pane todi, tighur pane natu ila ool, ve tisasaŋan tighaze tivaneg tamtoghon to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi.” \q1 \v 3 Oyai, ŋgar ve tutuuŋ naol to tinim pughu pa nepooŋ poia, aazne tamtoghon tiwaghamun di le tisami wa. \q2 Tovenen ŋgeu deŋia pale igham vena? \rq Mbo 82:5 \rq* \q1 \v 4 Eemoghon Yoova, ye ineep ila rumai toni patabuaŋ lolo. \q2 Ye kinik to sambam to ineep ila ina to ghamuuŋ pooz. \q2 Ve mata ighita tamtoghon tisob, ve iŋgagabiiz ŋgar todi. \b \q1 \v 5 Yoova iŋgagabiiz tamtoghon deŋiadi ve yes samsamiadi paam. Leso iwatag ŋgar todi. \q2 Yes to lolodi pa ŋgar to rabuuŋ tamtoghon, ye lolo padi rita maau. Ighur koi padi. \b \q1 \v 6 Tovenen ye pale igham yab ŋgiliŋi toman yaam salfa tuntunu to vuzi samia, titaptap tizi ve tiwaghamun ndiran samsamiadi. \q2 Ve igham yaghur tuntunu kat inim leso iwaghamun di. Nene atia todi. \rq Mbnp 19:24+; Syg 14:10, 21:8 \rq* \b \q1 \v 7 Pasa, Yoova itaghon ŋgar deŋia moghon. \q2 Tovenen ye lolo pa tamtoghon to tighamgham ŋgar deŋia. \q2 Yes to titaghon ŋgar poia, nene pale tineep tomani, ve tighita nagho. \rq Mbo 27:4; Mt 5:8; 2Pe 3:13 \rq* \c 12 \s1 Tamtoghon avodi kaarom. Ve Maaron saveeŋ toni, nene onoon moghon \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, uul ghei lak! Pasa, tamtoghon to lolodi ineep tuŋia ilat tiom ve titaghon ataam tiom, tisob wa. \q2 Yes to avodi onoon, eta ineep toman ghei muul maau. \b \q1 \v 2 Tamtoghon tisob tighamgham kaarom, ve tisasavia saveeŋ to le anoŋa maau ne pa nditadi. \q2 Yamadi tortoraaŋ saveeŋ. \q2 Saveeŋ to ivotvot ila avodi, nene poia. Eemoghon ŋgar to ineep ila lolodi, nene ite. \q1 \v 3-4 Yoova, ndiran to tisasavia saveeŋ ŋgoreeŋ pa tamtoghon pa tigham lolodi, upoon avodi. \q2 Yes tipakur taudi tighaze: “Sei to inim daba payei ve iŋgin ghei? \q2 Yei avomai mata. Sa ŋgar to ighaze nisavia, nene pale tamtoghon titaghoni moghon.” \q2 O Yoova, ugham di neneeŋadi. \q1 \v 5 Tovenen Yoova isaav ighaze: “Yes mbolaaŋa to tirau mbeb eta maau, ve yes to koiadi tiwaghamun di, you nalooŋ taŋiiz todi wa. \q2 Yes tikausim pa nepooŋ poia. \q2 Tovenen aazne, you pale namundig ve nauul di. \q2 You pale nagham mulin di ila koiadi nimadi, ve nauul di tineep pooi.” \q1 \v 6 Yoova saveeŋ toni, nene onoon moghon. \q2 Kaarom eta ineep ila lolo maau. Saveeŋ toni, nene inimale silva to tighuri izala yab pa liim ve ru, leso muun isob ighau pani le iŋgalaaŋ kat. \q2 Tovenen iit irau taghur ila saveeŋ mbuaaŋ toni. \rq Mbo 19:9, 119:140 \rq* \q1 \v 7-8 Onoon, aazne ndiran samsamia tipapakur di ve tilaagh irau ndug ndug. \q2 Ve ival tiina tipapait ŋgar samia. \q2 Eemoghon Yoova, yom matam payei, ve uŋgin ghei nineep pooi. \q2 Ve upoon ghei pa ndiran tovene irau sawa isob. \rq Yo 17:15; 1Pe 1:5 \rq* \c 13 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to pataŋani ighami irau sawa mala \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Oyai Yoova, pataŋani tiina tonene ikis ghou sawa mala wa. \q2 Ŋeez o uul ghou? Pale lolom imaagh payou itaghoni taghoni gha ila? \q2 Vena to uŋgooz matam payou? Ŋeez o matam inim payou muul? \rq Mbo 22:1+ \rq* \b \q1 \v 2 Sawa isob, you naghamgham ŋgar naol pa pataŋani tiou. \q2 Mboŋ ve ndag, lolog isami naghaze nataŋ. \q2 Pale koiagŋa tilib payou itaghoni taghoni gha ila? \q2 Ŋeez o unum uul ghou? \q1 \v 3-4 Yoova, yom Maaron tiou. Matam inim payou, ve ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou tonene. \q2 Uul ghou ve ugham tapirig ivot muul. \q2 Pa vene, pataŋani tonene itatan ghou ve namaat, ve koiagŋa tipakur taudi tighaze tilib payou. \q2 Ighaze you natap ve nagham samia, nene pale koiagŋa tighita ve tinidi iza. \b \q1 \v 5 Eemoghon you nanumeer ghom. Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 You lolog poia kat. Pasa, you nawatag: Yom pale ugham mulin ghou pa pataŋani tiou tonene. \b \q1 \v 6 Tovenen you pale nambou mbouŋ ve napait Yoova iza. \q2 Pasa, ye igham poian ghou kat. \c 14 \s1 Ndiran kankanooŋa to lolodi imaagh pa Maaron \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yes kankanooŋa to lolodi imaagh pa Maaron, tigham ŋgar ila lolodi tighaze: “Maaron eta ineep maau.” \q2 Ndiran tovene, Maaron lolo padi maau kat. Pasa, ŋgar todi isami wa. Tauto tighamgham ŋgar samsamia naol. \q2 Eta igham ŋgar poia maau. \rq Mbo 10:4, 53:1+; Ro 3:10+ \rq* \q1 \v 2 Yoova ineep izi sambam, ve mata izizi pa tamtoghon to taan, ve iŋgagabiiz di. \q2 Ye ighaze ighita: Todi eta pale ighilaala, ma maau? Ve eta izuaria tau leso iwatag Maaron? Maau. \rq Mbnp 18:21 \rq* \b \q1 \v 3 Tisob tipul ataam toni ve tisami wa. \q2 Eta igham ŋgar poia maau. Maau le maau kat. \rq Mbnp 6:5; Ep 2:3 \rq* \q1 \v 4 Tovenen Yoova igham ŋgar naol ighaze: “Yes to tinoknok ghamuuŋ ŋgar samsamia ne, ledi ghilalooŋ, ma maau? Ŋeez o ŋgar todi ivot? \q2 Sawa isob, yes titombaan tamtoghon tiou, ve tipasob mbeb todi le isob kat, tinimale yes to tighan aniiŋ popoia le tipasobi. \q2 Matadi iŋgal ghou ve tisuŋ payou maau.” \rq Yems 5:4+ \rq* \q1 \v 5 Eemoghon muri, matughezaaŋ tiina kat pale igham di. \q2 Pasa, Maaron pale ivool to tamtoghon deŋiadi to titaghon ataam toni. \b \q1 \v 6 Yes mbolaaŋa to tirau mbeb eta maau, yam ndiran samsamia aponpoon ataam padi. Tauto ŋgar todi le anoŋa maau. \q2 Eemoghon Yoova tau pale inim ledi inadi to yoŋgaaŋ. \q1 \v 7 Oyai, Maaron to ineep izi ndug Zion iuul yes Israela, ve ipas di tivot pa pataŋani todi, ghoro poia! \q2 Ighaze Yoova iuul tamtoghon toni ve tineep poia muul, nene pale tinidi iza. \q2 Onoon kat, Yakop papaghu toni pale lolodi poia le poia kat. \rq Mbo 53:6, 126:1 \rq* \c 15 \s1 Sei irau ineep igharau Yoova ve isuŋ pani? \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, sei irau ineep toman ghom ila inam patabuaŋ to suŋuuŋ? \q2 Ve sei irau ineep izi lolooz tiom patabuaŋ Zion, ve isuŋ payom? \rq Mbo 24:3+ \rq* \q1 \v 2 Tamtoghon to le sosor eta maau, ve laghooŋ toni poia moghon. \q2 Ye ighamgham ŋgar deŋia, ve isasavia saveeŋ onoon moghon toman lolo. \rq Mt 5:8; Ep 4:25 \rq* \b \q1 \v 3 Ye iwaghamun tamtoghon izadi maau, ve igham ŋgar samia eta pa ndita maau. \q2 Ye iŋgal saveeŋ pa toŋvetaz toni maau, ve inin avo padi maau. \rq Igham 20:16 \rq* \b \q1 \v 4 Ndiran samsamia to Maaron ipul muri padi, ye paam ipul muri padi. \q2 Ve yes to timatughez pa Yoova ve titaghon ŋgar toni, ye ipapait di. \q2 Sa saveeŋ to ye imbua, irau lolo imaagh pani maau. Ighaze ipataŋan pani pa itaghoni, nene poia. Eemoghon ye pale itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \b \q1 \v 5 Ve ighaze ndita tigham bun ila toni, sawa to tiyati, nene pale tiyat yaam anoŋa moghon. Ye irau ipoi pa avua izala pogho maau. \q2 Ve ighaze tamtoghon tighaze tigholi leso iŋgal saveeŋ pa yes to ledi sosor maau, ye irau iyok padi maau. \rq Igham 22:25 \rq* \b \q1 Tamtoghon to titaghon ŋgar naol tonene, yes pale tiyoon ariaŋa. \q2 Mbeb eta irau igham di ruŋadi iza ne maau. \rq Igham 22:24, 23:8; 2Pe 1:5+ \rq* \c 16 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to inumeer Yoova \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, unum sigeu payou ve uŋgin ghou naneep pooi. \q2 Pasa, you nanumeer ghom, ve nayooŋ ilat tiom. \b \q1 \v 2 You nasaav pa Yoova: “Yom Tiina tiou. Ighaze naneep saguan payom, irau nandeeŋ mbeb poia eta maau.” \b \q1 \v 3 Tamtoghon patabuaŋa to Yoova to tinepneep izi taan, yes popoiadi kat. \q2 Ighaze naneep toman di, yes tigham lolog poia le poia kat. \rq Mbo 119:63; Mbaŋ 2:42+; Hib 10:25 \rq* \q1 \v 4 Eemoghon ndiran to timbesmbees pa maaron kaaromŋa, pataŋani naol pale tiza todi. \q2 You irau nala toman di pa watooŋrau todi maau. \q2 Ve avog irau itut maaron todi izadi rita maau. \q1 \v 5 You naghita Yoova naghaze ye inimale taan poia eez to tipuli payou pa naneep pani. \q2 Irau nambool pa mbeb eta maau. Pasa, you naneep ila ye nima. \rq Mbo 23:5+, 73:25+ \rq* \b \q1 \v 6 Mbeb naol to you nagham di ilat tiom, nene popoiadi moghon. \q2 Onoon kat, nepooŋ tiou to Yoova igham payou, nene poia kat, inimale naneep ila taan paghuna eez to tipuli payou. \rq Mbo 142:5; Ga 4:7 \rq* \q1 \v 7 You napait Yoova pa poia toni. Pasa, ye ighamgham pooz payou leso nataghon ataam poia. \q2 Mboŋ paam, ŋgar to ye ighuri ila lolog ne, ipatooŋ ataam payou. \b \q1 \v 8 Moghon moghon, matag iŋgalŋgal Yoova naghaze ye ineep toman ghou. \q2 Ye inepneep ila pa digeg waan ve ipapalot ghou. Tovenen mbeb eta irau igham ghou ruŋag iza ne maau. \rq Mbo 15:5; Mbaŋ 2:25 \rq* \q1 \v 9 Tauto tinig iza, ve lolog poia kat. Irau namatughez maau. \q2 Pasa, yom pale uŋgin ghou naneep pooi. \b \q1 \v 10 Irau upul murim payou, ve upul ghou namaat ve nazila ndug to mateeŋa ne maau. \q2 Pasa, you tamtoghon tiom. Lolog ineep tuŋia ilat tiom, ve nataghon ataam tiom. \q2 Irau upul patug imbuuz ila naal lolo ne maau. \rq Mbaŋ 2:27, 13:35 \rq* \q1 \v 11 Yom upatooŋ ataam to nepooŋ poia payou. \q2 Ighaze naneep toman ghom, nene pale lolog poia kat. \q2 Ighaze you naneep ila pa nimam waan, nene pale nayamaan poia tiom itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 36:7+ \rq* \c 17 \s1 Ŋgeu deŋia eez itaŋ roran Maaron ighaze iuuli \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ulooŋ taŋiiz tiou tonene, ve uul ghou. \q2 Upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze you ŋgeu deŋiag. Leso tiwatag tighaze you nagham sosor eta maau. \q2 You nasuŋ ghom pa avog uli moghon maau. Nasuŋ ghom toman lolog. Tovenen ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \b \q1 \v 2 Yom ughita mbeb tisob, ve uwatag ughaze you nataghon ŋgar deŋia ila matam. \q2 Tovenen uvool tiou ve upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze you nagham sosor eta maau. \q1 \v 3 Yom uŋgabiiz poian ghou, ve utoov ghou. Ve unum utiir ghou pa mboŋ paam. Tauto uwatag katin lolog. \q2 Yom uŋgabiiz katin ghou, ve ughita ŋgar samia eta ineep ila lolog maau. \q2 Pasa, ŋgar tiou iyaryaaŋ naghaze avog igham sosor eta malep. \rq Mbo 139:1 \rq* \b \q1 \v 4 You nataghon ŋgar to ndiran pida tighamghami ne maau. Pasa, matag kisin saveeŋ tiom. \q2 Tovenen ndiran samsamia to tighamgham malmal, you napaghau taug pa ataam todi. \b \q1 \v 5 Sawa isob, nataghon ataam tiom moghon. \q2 Agheg iyel pani rita maau. \q1 \v 6 O Maaron, you nawatag: Moghon moghon, yom uloŋlooŋ suŋuuŋ tiou. Tovenen nataŋ roran ghom naghaze uul ghou. \q2 Ughur taliŋam payou, ve ulooŋ aliŋag tonene. \b \q1 \v 7 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Tovenen ugham uraat gharatooŋadi tintina ve uul ghou. \q2 Yes to tiyooŋ ilat tiom, nimam waan pale igham mulin di ila koiadi nimadi, ve tineep pooi. \q1 \v 8 Uŋgin poian ghou inimale uŋgin taum matam. \q2 Upoon ghou inimale tatareek ipakud ndinatu. \b \q1 \v 9 Pasa, ndiran samsamia tizuaria di tighaze le tiwaghamun ghou. \q2 Koiagŋa tiluvut ghou, ve tighaze tirab ghou namaat. \q1 \v 10 Lolodi isamin tamtoghon maau. \q2 Ve tipapait taudi izadi toman aliŋadi tiina. \b \q1 \v 11 Yes titaghon ghou tinim tiluvut ghou wa. \q2 Ve matadi deŋia payou tighaze tikokor ghou, ve tiza payou nazila taan. \b \q1 \v 12 Yes tinimale laion to pitoola, ve ighaze isaas motin mbeb, leso ighani. \q2 Yes tinimale laion paghu to iyooŋ ila su lolo ve isasaŋan. \q1 \v 13 Yoova, umundig urab koiagŋa lak! Uyoon unum sigeu payou, upoon di, ve utatan tapiridi. \q2 Ukas di pa buza tiom, ve ugham mulin ghou ila ndiran samsamia tonene nimadi. Leso naneep pooi. \b \q1 \v 14 Ndiran tonene tigham ŋgar tighaze mbeb to taan, nene mbeb tau. \q2 Upatooŋ nimam padi, ve ugham mulin ghou ila nimadi. \q2 Atia to yom ughaze ugham padi, ugham alulu padi sob. Upasobi pataghaaŋ. Leso tiyamaana kat! \q2 Ve ugham tovene pa ndinatudi ve iseeŋga ila iza to nditimbudi paam. \q1 \v 15 Eemoghon you ŋgeu deŋiag. Tovenen you pale naghita naghom. \q2 Sawa to namundig, you pale naneep ila naghom, ve nayamaana naghaze: “Aa, mbeb to nazuaria ghou pani, tauto naghami wa!” \rq Mbo 11:7; Yo 17:24; 1Kor 13:12; 1Yo 3:2 \rq* \c 18 \s1 David ipait Maaron iza \ph1 Mbouŋ to David, mbesooŋa to Yoova. \ph1 Sawa to Yoova igham mulin David ila Saul ve koia tisob nimadi, ye imbou mbouŋ tonene pa Yoova \rq [2Sam 22:1-51] \rq* \q1 \v 1 O Yoova, you lolog payom kat, ve naghamgham tapirig ilat tiom. \b \q1 \v 2 Yoova iponpoon ghou pa koiagŋa inimale raŋ to izala kat. Ve inim ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. \q2 Sawa isob, ye ighamgham mulin ghou pa pataŋani tiou. \q2 Maaron tiou iponpoon ghou pa ndaab inimale yaam tintina, ve you nayoŋyooŋ ila toni. \q2 Ye inim sigeu payou, ve ye Volaaŋa tiou ariaŋa. \q2 Ve ye inimale didiiŋ ariaŋa to iluvut ghou. \b \q1 \v 3 Iit irau tapait Yoova iza! \q2 You napoii pa ulaaŋ, ve ye igham mulin ghou ila koiagŋa nimadi. \q1 \v 4 Liis to mateeŋ, rismoghon tone iliis ghou. \q2 Pataŋani naol titatan ghou tinimale dibom tintina to tipol izala poghog. \b \q1 \v 5 Ve ravraav ariaŋa to mateeŋ ikaukau ghou, ve rismoghon tone ighereb ghou nazila ndug to mateeŋa. \q2 Tovenen naghita liis to mateeŋ ineep ila matag. \b \q1 \v 6 Sawa to naneep ila pataŋani tonowen lolo, you napoi Yoova pa ulaaŋ. \q2 Nataŋ roran Maaron tiou naghaze inim iuul ghou. \q2 Taŋiiz tiou iŋarua, ve ye ighur taliŋa pani. \q2 Ye ineep ila rumai toni lolo, ve ilooŋ aliŋag. \q1 \v 7 Tovenen igham yoŋgyoog itok taan le taan katkatia, \q2 ve lolooz tisob pughudi tirur paam. \q2 Pasa, ye ate yabyab kat. \b \q1 \v 8 Mbuas ivot pa uzu saambu, \q2 ve yab yama toman ŋgiliŋi ivot pa avo, ve ighan suvun mbeb naol. \rq Igham 19:18+ \rq* \b \q1 \v 9 Ghoro sambam paroŋania ikaak, ve ye iyoon izala yaghur tae asosooŋa, ve izi inim. \b \q1 \v 10 Ye ineep izala aŋela toni ariaŋa ndimo, ve iroov inim, \q2 inimale yaghur to le bage imbaada ve iroov inim. \b \q1 \v 11 Ye ipoon tau pa ndoroom, leso inim le ina to yoŋgaaŋ. \q2 Yaghur tae asosooŋa ikaui, ve iŋgooz tau ila lolo. \b \q1 \v 12 Ye ineep tonowe toman ŋguruba tiina, ve igham ndug milia. \q2 Tauto lalaav kiliŋkiliŋia izi, ve ais patu patu toman yab ŋgiliŋi titaptap tizi pa taan. \b \q1 \v 13 Yoova ineep izi sambam, ve isaav toman aliŋa tiina kat, inimale lalaav avolutu. \q2 Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob Ne aliŋa ivot. Ve yab ŋgiliŋi toman ais patu patu titaptap tizi. \rq Mbo 29:3+ \rq* \b \q1 \v 14 Ye igham lalaav iŋgal koia inimale pane natu toni. \q2 Tauto matughezaaŋ tiina igham di, ve tiwaghaughau. \b \q1 \v 15 Yoova, sawa to upatooŋ mbalmbali tiom padi, \q2 yaghur tiina ivot pa uzum, ve iviviir te ila saguan, le magargaar ivot ighazooŋ. \q2 Ve taan pughu to ineep izila sila kat ne ivot peria. Mbeb eta ipoona muul maau. \rq Igham 15:1-12 \rq* \q1 \v 16 Ghoro Yoova ineep sala, ve izuzuun nima izi inim ikis ghou, ve indae ghou naza pa mazovan bibiliiŋa lolo. \b \q1 \v 17 Koiagŋa tapiridi tintina, ve you narau di maau. \q2 Yes tighur koi payou kat. \q2 Eemoghon Yoova iuul ghou, ve ipas ghou ila nimadi. \b \q1 \v 18 Sawa to naneep ila pataŋani lolo, yes tipamundigin malmal payou. \q2 Eemoghon Yoova ipoon ghou ve ipalot ghou. \b \q1 \v 19 Ye ipas ghou navot pa pataŋani tiou, ve ighur ghou nala naneep izi ndug poia. \q2 Pasa, ye lolo payou kat. Tauto igham mulin ghou ve naneep pooi. \q1 \v 20 You nataghon ŋgar to deŋia ila Yoova mata. Tauto ye lolo payou ve igham poian ghou. \q2 Nimag isosor pa mbeb eta maau. Tauto ye igham leg atia poia. \b \q1 \v 21 Pasa, moghon moghon, you nataghon ataam to Yoova. \q2 Irau nagham ŋgar samia ve napul murig pa Maaron tiou ne maau. \rq Mbo 119:102 \rq* \b \q1 \v 22 Pasa, matag kisin tutuuŋ toni tisob. \q2 Tutuuŋ toni to tineep pataghaaŋ, you napul murig padi maau. \b \q1 \v 23 Tauto leg sosor eta ila mata maau. \q2 You naŋgin poian taug, tauto nagham mbeb eta isosor maau. \b \q1 \v 24 You naghamgham ŋgar deŋia ve ŋgar ŋgalaaŋa moghon ila Yoova mata. \q2 Tauto ye lolo payou ve igham leg atia poia. \q1 \v 25 Yoova, ighaze tamtoghon eta lolo ineep tuŋia ilat tiom ve itaghon ataam tiom, nene pale lolom ineep tuŋia ila toni paam ve uuli irau sawa isob. \q2 Tamtoghon to ighaze le sosor eta maau ve ŋgar toni isob popoia moghon, nene pale yom upamuul ŋgar poia pani paam. \b \q1 \v 26 Ve ighaze ŋgeu eta ighamgham ŋgar ŋgalaaŋa moghon, nene pale yom paam ugham ŋgar ŋgalaaŋa pani. \q2 Eemoghon yes to ledi ŋgar tiina pa ghamuuŋ kaarom ve ŋgar samia, yom lem ataam naol pa uyat ŋgar todi tonowen. \b \q1 \v 27 Tamtoghon to titatan taudi, yom ughamgham mulin di pa pataŋani todi. \q2 Eemoghon yes to tipapait taudi ve tiveleg ghom, yom utatan di tizi tinim mbeb sorok. \rq Mt 5:3, 23:12 \rq* \b \q1 \v 28 Yoova, Maaron tiou, yom ugham ghazooŋa tiom isul ghou, ve undiir ndoroom ighau payou, leso naneep pooi. \rq Yo 8:12; 2Kor 4:6; 2Pe 1:19 \rq* \b \q1 \v 29 Yom upapalot ghou. Tauto you irau naparab toman koiagŋa le nalib padi. \q2 Maaron tiou inepneep toman ghou. Tovenen you irau nayatov ghou le namalaaŋ pa didiiŋ ariaŋa to iluvut koiagŋa ndug todi, ve nalooŋ nala. \b \q1 \v 30 Ataam to Maaron, nene poia le poia kat. \q2 Ve saveeŋ toni, nene onoon moghon. Irau taghur ila kat. \q2 Tamtoghon tisob to tiyooŋ ila toni, ye inim sigeu padi. \rq Yo 17:17 \rq* \q1 \v 31 Yoova moghon to Maaron tau. Ite paam maau. \q2 Ye moghon to iponpoon ghiit inimale yaam tiina. \b \q1 \v 32 Ye ipapalot ghou pa tau tapiri, tauto nayoon ariaŋa. \q2 Ve ye iŋgin ghou pa laghooŋ tiou, ve ipatooŋ ataam payou. \rq Mbo 23:1-5; 1Pe 5:10 \rq* \b \q1 \v 33 Ye igham agheg tuŋia ila taan, ve nalaan ariaŋa nanimale mekmek sagsag. \q2 Tovenen sawa to nalaagh ila ndug sapsapi, irau agheg kirikia ve natap maau. \b \q1 \v 34 Ye ipatooŋ ghou pa ŋgar to ghamuuŋ malmal, ve ipalot nimag. \q2 Tauto you irau nandaad pane ariaŋa to tigharaata pa mbaras. \rq 2Kor 10:4; Ep 6:10-17 \rq* \b \q1 \v 35 Yoova, yom unum sigeu payou, ve ugham mulin ghou ila koiagŋa nimadi. \q2 Ve nimam waan, tauto ipapalot ghou. \q2 Yom uluul ghou, tauto izag inim tiina. \b \q1 \v 36 Yom ugharaat poian agheg ina. \q2 Tauto agheg kirikia maau, ve nayoon tuŋia pa malmal. \b \q1 \v 37 You nalaan taghon koiagŋa nala le navot todi. \q2 Ve narab di tisob timatmaat. Eta ineep muul maau. \b \q1 \v 38 You narab di le tisob titaptap tizi agheg pughu. \q2 Eta irau imundig muul pa igham malmal payou ne maau. \b \q1 \v 39 Pasa, yom upapalot ghou pa taum tapirim. Tauto nayoon ariaŋa pa malmal. \q2 Yom ughur koiagŋa tinim nimag ve nalib padi. \b \q1 \v 40 Yom ugham di titoor di, ve tighau tila. \q2 Yes to tighur koi payou ne, you napasob di le tisob kat. \b \q1 \v 41 Yes tipoi pa ulaaŋ. Eemoghon eta iuul di maau. \q2 Taŋiiz todi iŋarua Yoova paam. Eemoghon ye ilooŋ di maau. \b \q1 \v 42 You narab mbirisan di, le tinim ghavuur to yaghur iviviira gha ilale. \q2 Ve navazag di tinimale tiiŋ to ineep ila ataam. \b \q1 \v 43 Sawa to tamtoghon timundig ve tizoor aliŋag, yom uvool tiou, ve ugham mulin ghou ila nimadi. \q2 Ve ughur ghou nanim daba pa ndug ndug. \q2 Tamtoghon to taan pida to you nawatag di maau, aazne tineep ila sambag, ve timbesmbees payou. \b \q1 \v 44 Ighaze tilooŋ aliŋag, nene rikia moghon ve titaghoni. \q2 Ndug ndug tinim ve tiput aghedi payou toman matughezaaŋ tiina. \b \q1 \v 45 Pasa, tighilaal tighaze tirau mbeb eta maau. \q2 Tauto matughezaaŋ tiina igham di, ve tipul ruum todi ariaŋadi to tiyoŋyooŋ ila lolodi, ve tinim tiou. \q1 \v 46 Onoon kat, Yoova inepneep! \q2 Ye iponpoon ghou inimale yaam tiina. \q2 Ye Volaaŋa tiou. Tovenen you napakuri ve napait iza. \b \q1 \v 47 Ye ivool tiou, ve iyat ŋgar samsamia to koiagŋa tigham payou. \q2 Ve ighur ndug tisob tineep ila sambag. \b \q1 \v 48 Ye ipas ghou ila koiagŋa nimadi, ve iuul ghou le nalib padi. \q2 Ye igham mulin ghou ila yes to tirabrab tamtoghon ne nimadi. \q1 \v 49 Tovenen Yoova, you pale nalool ve napait izam ila tamtoghon to ndug ndug lolodi, ve nambou pa napait ghom. \rq Ro 15:9 \rq* \b \q1 \v 50 Yoova iuluul yes to ye ighur di tinim kinik. Tauto tiliblib pa malmal tintina. \q2 Ye tau ighur David pa igham pooz. \q2 Tovenen lolo ineep tuŋia ila toni, ve pale ighur poia toni iza to David toman papaghu toni itaghoni taghoni gha ila. \c 19 \s1 Mbeb to Maaron ighur di, tipatooŋ ghiit tighaze ye iza tiina \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Mbeb to tineep ila sambam paroŋania, tisob tipatooŋ ghiit tighaze Maaron iza tiina. \q2 Mbeb to sala we, nene ye nima muri. Tauto tipatooŋ Maaron tapiri toman ŋgar ve poia toni pait. \rq Mbo 89:5+, 97:6; Ro 1:19+ \rq* \b \q1 \v 2 Ndag to naol, tisavsaav pait. \q2 Ve mboŋ to naol, tipatooŋ ghiit pa ŋgar toni. \b \q1 \v 3 Yes ledi avodi to tisavsaav maau. \q2 Irau talooŋ aliŋadi maau. \b \q1 \v 4 Eemoghon aliŋadi ila irau taan isob. \q2 Saveeŋ todi ila irau taan dige to naol. \rq Ro 10:18 \rq* \q2 Maaron ighur ndag le ina ila sambam paroŋania, leso ineep pani. \b \q1 \v 5 Ndag pusukia iza inimale ŋgeu to ivai paghu, ve ipul ruum toni ve ivot toman tini iza. \q2 Ve inimale tamtoghon to landooŋ to igharaat tau leso ilaan toman lolo poia. \b \q1 \v 6 Ndag iza pa taan dige eez, \q2 ve ila ilib pa dige ite. \q2 Ve mbeb eta irau iyooŋ pa mata ne maau. \s1 Saveeŋ to Maaron, nene poia kat ve ipatooŋ ghiit pa ŋgar toni \q1 \v 7 Saveeŋ isob to Yoova igham pait, nene poia kat ve deŋia moghon. \q2 Ve ipariaaŋ ghiit ve igham tapiriid ivot muul. \q2 Ataam to Yoova ighuri pa tamtoghon toni, ineep tuŋia tovene. Irau itoora muul maau. \q2 Ve ipatooŋ yes to ledi ŋgar tiina maau ne, le ŋgar todi ivot. \rq Mbo 119:104; 2Tim 3:15 \rq* \b \q1 \v 8 Tutuuŋ to Yoova ighur di, nene deŋiadi moghon, ve tigham ghiit lolood poia kat. \q2 Tutuuŋ to Yoova inim ghazooŋa pait, ve igham ghiit taghilaal. \rq Mbo 119:105,130; 2Pe 1:19 \rq* \b \q1 \v 9 Ŋgar to tamatughez pa Yoova ve tataghon ŋgar toni, nene poia. \q2 Ŋgar tovene iŋgalaaŋ ila ye mata, ve ineep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve gabizooŋ to Yoova, nene deŋia ve onoon moghon. \b \q1 \v 10 Tamtoghon tighita yaam gol tighaze nene mbeb tiina, ve lolodi pani. \q2 Eemoghon Yoova saveeŋ toni ilib kat pa gol katindi to ŋgalaŋadi ne. \q2 Ve bagil suru tovene paam, poia ve poiawaat ila avood. \q2 Eemoghon Yoova saveeŋ toni, nene poia kat le ilib pa bagil suru. \rq Mbo 119:72,103 \rq* \q1 \v 11 Yoova, you mbesooŋa tiom. Saveeŋ tiom ipaghau ghou pa pataŋani naol. \q2 Yes to titaghon saveeŋ tiom, nene pale tigham ledi atia tiina. \rq Yo 14:21+; 1Tim 4:8 \rq* \b \q1 \v 12 Sei irau ighilaal sosor toni le isob? Maau. \q2 O Yoova, sosor naol to naghilaal di maau ve nagham di, lolom isamin ghou ve upul di. \b \q1 \v 13 You mbesooŋa tiom. Sosor to naghilaal di, upaghau ghou padi. Lolog pa ŋgar tovene igham pooz payou malep. \q2 Leso nagham sosor tiina eta sob, ve ŋgar tiou deŋia ila matam. \q1 \v 14 Tovenen you naghaze le saveeŋ to ivot ila avog, ve ŋgar to ineep ila lolog, isob deŋia ila matam, ve igham ghom lolom poia. \q2 O Yoova, yom Volaaŋa tiou ve uponpoon ghou unumale yaam tiina. \c 20 \s1 Yes Israela tighason Maaron pa ipalot kinik todi \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Sawa to ighaze yom uneep ila pataŋani lolo, Yoova pale ilooŋ suŋuuŋ tiom ve iuul ghom. \q2 Maaron to Yakop, ye iza tiina pa tapiri ve poia toni. Ye pale inim sigeu payom ve iŋgin ghom uneep pooi. \b \q1 \v 2 Maaron ineep ila rumai toni patabuaŋ izi lolooz Zion. \q2 Ye pale iuul ghom ve ipalot ghom. \b \q1 \v 3 Pale mata iŋgal watooŋrau tiom tisob. Irau lolo imaagh padi maau. \q2 Watooŋrau tiom to yab ighan suvun di, nene tighami lolo poia. \b \q1 \v 4 Ve mbeb to yom lolom pani, ye pale igham payom. \q2 Ve sa ŋgar to matam iŋgali ughaze ughami, ye pale igham anoŋa ivot. \b \q1 \v 5 Muri, sawa to yom ulib pa koiamŋa, yei pale lolomai poia kat ve nilool. \q2 Pale nigham pilak tiei, ve nikakayab di tilala tinimnim, ve nipait Maaron toit iza toman tinimai iza. \q2 Mbeb tisob to yom ughason Yoova pani, ye pale ilooŋ ghom ve igham payom. \q1 \v 6 Ghara nawatag: Yoova pale iuul kinik to ye tau ighuri pa uraat. \q2 Ye pale ineep izi ndug toni patabuaŋ sambam, ve ilooŋ suŋuuŋ toni, ve ipaloti pa tau tapiri. Leso ilib pa koia tisob. \q1 \v 7 Ndiran pida tinumeer karis todi to malmal, \q2 ve pida tipakur di pa hos todi. \q2 Eemoghon yei ninumeer Maaron tiei Yoova. Ye iza tiina pa tapiri ve poia toni. \rq Mbo 33:17 \rq* \b \q1 \v 8 Tovenen koiamai pale titaptap tizi. \q2 Eemoghon yei pale nimundig ve niyoon ariaŋa pa malmal. \q1 \v 9 O Yoova, ughur taliŋam pa taŋiiz tiei tonene, ve uul kinik tiei. Leso ilib pa koia. \c 21 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa ulaaŋ to ye igham pa kinik todi \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, kinik tiei lolo poia kat. Pasa, yom upaloti pa taum tapirim. \q2 Yom uuli pa malmal le ilib pa koia. Tauto tini iza kat. \b \q1 \v 2 Mbeb to ye lolo pani ve ighason ghom pani, yom uŋguruuta maau. Yom ugham pani wa. \b \q1 \v 3 Yom ula uvot toni, ve upakuri pa mbeb popoia naol. \q2 Ve ughur moghar ndamooda milmilia izala daba. \q2 Moghar tonowen, tigharaata pa gol to poia kat. \b \q1 \v 4 Ye ighason ghom pa uŋgin poiani ila sawa to malmal, \q2 leso imaat sob, ve ineep pooi itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve yom ulooŋ suŋuuŋ toni. \b \q1 \v 5 Yom uuli le ilib pa malmal, tauto iza ivot inim tiina. \q2 Ve upambooda pa tapirim ve poia tiom. Tauto varu ilaan irau ndug ndug, ve tamtoghon tipaiti tighaze ye iza tiina kat. \b \q1 \v 6 Onoon kat, poia tiom pale izaza toni itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve yom uneep tomani. Tauto lolo poia le poia kat. \b \q1 \v 7 Kinik tiei inumeer Yoova. Tovenen mbeb eta irau ighami itap ne maau. \q2 Pasa, Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob Ne, lolo ineep tuŋia ila toni, ve iuluuli itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \q1 \v 8 O kinik, nimam pale ikis koiamŋa tisob. \q2 Yes to tighur koi payom, nimam waan pale isavag di. \b \q1 \v 9 Sawa to upatooŋ tapirim ivot ighazooŋ, yom pale uwaghamun di kat inimale yab tiina ighan mbeb. \q2 Onoon kat, mbalmbali to Yoova pale iza todi, ve yab toni ighan suvun di. \b \q1 \v 10 Ndinatudi paam, yom pale upasob di pa taan. \q2 Tovenen muri, paghu todi eta irau ineep muul maau. \b \q1 \v 11 Onoon, yes tikaal ataam payom, ve timbua saveeŋ tighaze tiwaghamun ghom. \q2 Eemoghon ŋgar todi samia tonowen irau ighur anoŋa maau. \rq Mbo 2:1; Mk 14:1 \rq* \b \q1 \v 12 Sawa to tighita ghom undaad pane natu iŋarua di, yes pale timatughez ve tighau tila. \q1 \v 13 Yoova, umundig ve upatooŋ tapirim ivot ighazooŋ. Leso nimbou ve nipait izam pa tapirim. \c 22 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ineep ila pataŋani tiina lolo ve igham ŋgar ighaze Maaron ipul muri pani \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron tiou, Maaron tiou, pughu vena to upul murim payou? \q2 Pataŋani tiou igham ghou nataŋ tiina. Pughu vena to uul ghou maau, ve uneep saguan payou? \rq Mbo 10:1; Mk 15:34 \rq* \b \q1 \v 2 Maaron tiou, ndag to naol ne, nataŋ roran ghom. \q2 Eemoghon yom usavia leg saveeŋ eta maau. \q2 Ve mboŋ tovene paam. Ateg izi maau. Nanoknok taŋiiz. \q1 \v 3 Eemoghon Maaron, you nawatag: Yom patabuaŋ. \q2 Yom uneep ila inam to ghamuuŋ pooz, ve yes Israela tipapait ghom. \b \q1 \v 4 Muuŋ ve inim, nditimbumai tinumeer ghom. \q2 Yes tighur ilat tiom, ve yom upas di tivot pa pataŋani todi. \q1 \v 5 Sawa to titaŋ roran ghom, yom ugham mulin di pa pataŋani todi. \q2 Yes tinumeer ghom, ve yom uul di. Tovenen tighur matadi payom sorok maau. \q1 \v 6 Eemoghon you, tamtoghon tighita ghou nanimale you tamtoghon maau. \q2 Matadi izi payou, ve tiveleg ghou tighaze you mbeb sorok nanimale motmoot to taan lolo. \rq Is 53:3 \rq* \b \q1 \v 7 Tamtoghon tisob to tighita ghou, dabadi katia payou, ve tighaze: ‘Aa, ughita wa?” \q2 Ve tiŋiŋ payou, ve tipiyaav saveeŋ velegiiŋ naol payou. \rq Mt 27:39; Mk 15:29 \rq* \b \q1 \v 8 Tisavsaav payou tighaze: “Yom ughaze unumeer Yoova? \q2 Poia. Ighaze venen, ghoro taneep ve taghita. Ighaze ye lolo payom kat, ye pale iuul ghom, ve igham mulin ghom pa pataŋani tiom.” \rq Mt 27:43 \rq* \q1 \v 9 Eemoghon Yoova, yom to ughur ghou navot pooi ila tinaŋ apo. \q2 Ve sawa to naghunghun tuz, yom ugham payamyam payou pooi. \rq Mbo 71:6; Ga 1:15 \rq* \b \q1 \v 10 Sawa to tinaŋ ipoop ghou, tighur ghou nalat nanim lem, leso uŋgin ghou. \q2 Tauto sawa tonowen ve inim, you nanumeer ghom naghaze yom Maaron tiou. \q1 \v 11 Tovenen uneep saguan payou malep. \q2 Pasa aazne, pataŋani tiina ighaze ivot payou. \q2 Ve leg tamtoghon eta to iuul ghou maau. \q1 \v 12 Ughita. Koiagŋa katindi tinim tiluvut ghou. \q2 Tapiridi tintina tinimale makau nditamoot to Basan to bide tapiridi. \b \q1 \v 13 Yes tinimale laion to tikakaak avodi ve livodi imasis iŋarua ghou. \q2 Ve lolodi ŋuria tighaze tisaas ghou ve tighan ghou. \b \q1 \v 14 Tovenen tapirig isob kat, nanimale ya to ineep ila uur lolo ve tiliŋi ilale. \q2 Tuag tisob goloŋia. Tovenen nayamaan taug naghaze irau nagham mbeb eta maau. \q2 Ve matughezaaŋ tiina igham ghou, ve lolog imbumbu naghaze paam namaat. \b \q1 \v 15 Ŋgarsuag imamaas ve irau natoon ŋazubag maau. \q2 Yom upul ghou nagheen izala ghavuur, ve paam namaat. \b \q1 \v 16 Koiagŋa katindi tinim tiluvut ghou tinimale ŋgavuun ketooŋ, ve timorau agheg ve nimag. \rq Lu 23:33; Yo 19:18 \rq* \b \q1 \v 17 Ve tuag tisob timareer. \q2 Tovenen koiagŋa tiyoon ve timbatut ghou, ve lolodi poia kat. Pasa, nasami wa. \b \q1 \v 18 Yes tighaze pa namaat wa. Tauto tighaze tirei nonogiiŋa tiou toman mbeb tiou pida irau di. \q2 Tovenen tiŋgozŋgooz, leso tighita sei to pale igham sa mbeb. \rq Mt 27:35; Yo 19:24 \rq* \q1 \v 19 Yoova, uneep saguan payou malep. \q2 Ulaaŋa tiou, unum rikia ve uul ghou! \b \q1 \v 20 Upoon ghou pa buza to mateeŋ. \q2 Upaghau ghou pa ŋgavuun samsamia tonene. Pa vene, tiwaghamun ghou. \b \q1 \v 21 Ugham mulin ghou ila laion tonene avo, \q2 ve upaghau ghou pa makau sagsagŋa tonene ndoŋadi. \q2 Aa, ghara naghita naghaze yom ulooŋ ghou! \b \q1 \v 22 Tovenen you pale navotia mbeb to ugham payou ne pa nditag. \q2 Sawa to tamtoghon tiom tilup di pa suŋuuŋ, you pale nala toman di, ve napait izam. \rq Hib 2:12 \rq* \q1 \v 23 Yam to amatughez pa Yoova ve ataghon ŋgar toni, apaiti. \q2 Yam siŋ to Yakop, apait Yoova iza pa tapiri ve poia toni. \q2 Yam Israela asob, aroron ve amatughez pani. \b \q1 \v 24 Pasa, yes to timbadbaad pataŋani ve tighur matadi pa Yoova, ye irau ighita pataŋani todi inimale mbeb sorok ne maau. Pale iuul di. \q2 Irau iveleg di, ma ipul muri padi ne maau. \q2 Tovenen sawa to titaŋ rorani pa ledi ulaaŋ, ye pale ilooŋ taŋiiz todi ve iuul di. \q1 \v 25 Yoova, ighaze tamtoghon tiom tilup di pa suŋuuŋ tiina, you pale nalool ve napait izam ila matadi, ve napakur ghom pa ŋgar to ugham payou. \q2 You pale nataghon saveeŋ mbuaaŋ tiou, ve nagham watooŋrau payom ila yes to timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom ne matadi. \b \q1 \v 26 Watooŋrau to nagham pa napait Yoova, yes mbolaaŋa pale tighan pida le apodi isuŋ. \q2 Ve yes to tizuaria di pa Yoova, pale tipaiti. \q2 Ye tau pale igham poian di, ve tineep pooi itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 27 Tamtoghon irau taan dige to naol ne, pale matadi iŋgal Yoova, ve titoor ŋgar todi imuul ila pani. \q2 Ndug naol pale tisob tiput aghedi pani ve tipaiti. \rq Mbo 2:8; Syg 5:9-13, 7:9 \rq* \b \q1 \v 28 Pasa, Yoova, ye kinik tiina. \q2 Ye iŋgin tamtoghon tisob to taan, ve ighamgham pooz padi. \b \q1 \v 29 Tovenen mbaliiŋ taudi to taan pale tisob tiput aghedi pani ve tipaiti. \q2 Ve ila ila le yes to tigharau tighaze timaat ve tinim ghavuur ne paam, pale tiput aghedi pani ve tipaiti. \b \q1 \v 30 Papaghu toit pale timbees pa Yoova. \q2 Yes to tivot muri, pale tilooŋ Yoova varu. \b \q1 \v 31 Yes to tipoop di muri, tamtoghon pale tisavia ŋgar deŋia to Yoova padi, \q2 ve tipaes padi pa ataam to ye igham mulin tamtoghon toni. \c 23 \s1 Yoova, ye ŋginiiŋ toit \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, ye ŋginiiŋ tiou poia. Irau nambool pa mbeb eta maau. \rq Yo 10:11; Hib 13:20 \rq* \b \q1 \v 2 Ye igheghereb ghou nala pa kikiliiŋ popoia to ineep ya naliu dige. \q2 Leso naghan, naghun ya luuma, ve ateg izi. \rq Syg 7:17 \rq* \b \q1 \v 3 Ye igham tapirig ivot muul, \q2 ve ipasaluŋgan ghou le nataghon ataam to deŋia ila mata. \q2 Leso ipaghazoŋan iza tiina ivot ighazooŋ. \q1 \v 4 Yoova, ighaze nalaagh ila ndug sapsapi to mateeŋ, ve ndoroom tiina ikau ghou, nene irau namatughez maau. \q2 Pasa, yom uneep toman ghou. \q2 You naghita ghom ukis ndaab tiom toman titi to upasaluŋgan sipsip pani, tovenen ateg izi. \q1 \v 5 You nanim loom payom, ve upakur ghou kat. \q2 Yom ugham ghanghaniiŋ tiina payou ila koiagŋa matadi. \q2 Ve uliŋ ŋgoreeŋ izala dabag, ve ugham poian ghou kat. \b \q1 \v 6 Onoon kat, sawa isob to naneep izi taan, yom lolom ineep tuŋia inim tiou, ve poia tiom izaza tiou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q2 Rumai tiom pale inim inag to nepooŋ le irau sawa tiou isob. \c 24 \s1 Maaron, ye kinik to iza tiina pa tapiri ve poia toni \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Taan toman mbeb tisob to tineep ila, nene to Yoova. \q2 Ndug tisob toman tamtoghon to tineep ila, nene toni moghon. \rq Mbo 50:12, 89:11; 1Kor 10:26 \rq* \b \q1 \v 2 Pasa, ye to ighur taan ipot izala te pogho. \q2 Ve ipariaaŋ taan pughu ineep tuŋia izila te lolo to sila kat we. \f + \fr 24:2 \ft Yes Kanaana tighur ila tighaze te, ye le maaron. Ve ledi maaron ite paam iza Baal. Yes tighur ila tighaze muuŋ kat, yesuru tiparab, le Baal ilib pa maaron to te, ve ighur taan ineep tuŋia izala te pogho. Ŋgeu to itoor mbouŋ tonene isaav tovene: Yoova to ighur taan ve te. \f* \rq Mbnp 1:9; 2Pe 3:5 \rq* \q1 \v 3 Sei irau izala lolooz to Yoova ve isuŋ pani? \q2 Ve sei irau ilooŋ ila rumai toni patabuaŋ, ve iyoon ila mata? \rq Mbo 15:1 \rq* \b \q1 \v 4 Tamtoghon tovene: Ye igham sosor eta maau. Ve ŋgar isob to ineep ila lolo, nene ŋgalaaŋa moghon. \q2 Ye ipait maaron kaaromŋa maau, ve iwaat Maaron iza sorok pa ipalot saveeŋ kaarom maau. \rq Igham 20:16; Mbo 51:10; Mt 5:8 \rq* \b \q1 \v 5 Tamtoghon tovene, poia to Yoova pale iza toni. \q2 Maaron to Volaaŋa toni ne, pale igham mulini ve ineep pooi, ve ipatooŋa ighaze ye ŋgeu deŋia. \b \q1 \v 6 Ndiran tovene tizuaria di pa Maaron. \q2 Yes tighaze tila tivot to Maaron to Yakop nagho, ve tisuŋ pani. \q1 \v 7 O yam ataam, akaak ve tinimim iza. \q2 Yam ataam to muuŋ kat tigharaat gham, tinimim iza, ve akaak le akaak kat. \q2 Leso soso irau kinik to iza tiina pa tapiri ve poia toni, itaghoni ilooŋ ila. \f + \fr 24:7 \ft Ughita 2 Samuel 6:1-19. Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ to muuŋ ineep ila mbeez patabuaŋ to Maaron ve yes Israela timbadbaada, yes tighita tighaze Maaron tau inepneep ila. Tovenen sawa to timbaad bokis tonowen ve tilooŋ tila Yerusalem, tigham ŋgar tighaze Maaron tau ilooŋ ila Yerusalem. \f*\rq Mt 21:5 \rq* \b \q1 \v 8 Laak, kinik to iza tiina pa tapiri ve poia toni, nene sei? \q2 Nene Yoova. Ye ariaŋa, ve tapiri tiina. \q2 Ve ye iraua kat pa malmal. \rq Igham 15:3+ \rq* \q1 \v 9 O yam ataam, akaak ve tinimim iza. \q2 Yam ataam to muuŋ kat tigharaat gham, tinimim iza, ve akaak le akaak kat. \q2 Leso soso irau kinik to iza tiina pa tapiri ve poia toni, itaghoni ilooŋ ila. \b \q1 \v 10 Laak, kinik to iza tiina pa tapiri ve poia toni, nene sei? \q2 Nene Yoova. Ye Maaron ariaŋa, ve iŋgin mbeb tisob. \q2 Onoon kat, ye kinik to iza tiina pa tapiri ve poia toni. \c 25 \s1 Ŋgeu eez isuŋ pa Maaron ighaze ireu sosor toni, ve ipatooŋ ataam pani \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, naghur taug nalat tiom, ve nasuŋ ghom. \b \q1 \v 2 Maaron tiou, you nanumeer ghom. Upul koiagŋa titatan ghou malep. \q2 Pa vene, tipakur di tighaze tilib payou, ve tigham ghou mayag. \b \q1 \v 3 Tamtoghon tisob to tinaam pa ulaaŋ tiom, yes irau tighur matadi payom sorok ve mayadi ne maau. \q2 Eemoghon tamtoghon to tipul muridi payom, yes pale mayadi. \q1 \v 4 Yoova, upatooŋ ataam tiom payou. \q2 Upaghazoŋan ŋgar tiou pani, leso nataghoni kat. \b \q1 \v 5 Ugham pooz payou, leso laghooŋ tiou deŋia itaghon saveeŋ tiom. \q2 Ve upaghazoŋan ghou pa ŋgar tiom. Pasa, yom Maaron tiou ve Volaaŋa tiou. \q2 Mboŋmaagh le ravrav izi, you naghurghur matag payom. \q1 \v 6 Yoova, muuŋ ve inim, lolom isamin tamtoghon ve uluul di. \q2 Ve lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom, ve poia tiom izaza todi. \q2 Matam iŋgal ŋgar tiom tonanan. \b \q1 \v 7 Sosor ve ŋgar to didiaaŋ to you pain ghou ve naghamgham di, matam iŋgal di malep. \q2 Yoova, yom poiam, ve lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q2 Tovenen matam iŋgal ghou ve uul ghou! \q1 \v 8 Yoova ŋgar toni, nene poia ve deŋia moghon. \q2 Tovenen ndiran to tiyel pa ŋgar toni, ye ipasaluŋgan di pa ataam toni. \b \q1 \v 9 Ve yes to titatan taudi ve tinumeer Maaron moghon, \q2 ye igheghereb di ve ipatooŋ ataam toni padi, leso titaghon ŋgar deŋia. \b \q1 \v 10 Yes to matadi kisin saveeŋ mbuaaŋ todi toman Yoova, ve titaghon ataam to ye ighuri pa tamtoghon toni, \q2 ye lolo ineep tuŋia ila todi ve iuluul di itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \q1 \v 11 O Yoova, you nagham sosor naol. \q2 Eemoghon izam tiina pa ŋgar tiom to lolom isasamin yei tamtoghon. Tovenen ureu sosor tiou. \b \q1 \v 12 Tamtoghon tisob to timatughez pa Yoova ve tighaze titaghon ŋgar toni, ye pale ipatooŋ di pa ataam. Leso tiwatag sa ataam to yes irau titaghoni. \b \q1 \v 13 Ndiran tovene, nepooŋadi pale poia kat. \q2 Ve ndinatudi paam, pale tineep pooi izi taan to Yoova igham pa tamtoghon toni. \rq Mbo 37:9,11; Mt 5:5 \rq* \b \q1 \v 14 Yes to timatughez pa Yoova ve titaghon ŋgar toni, tinim ndita kat. \q2 Tovenen ye ivovotia ŋgar toni yoŋgaaŋ padi, ve ipatooŋ di pa ataam to yesŋa tilup di tinim ee moghon itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \b \q1 \v 15 Sawa isob, you naghurghur matag pa Yoova naghaze ye pale iuul ghou. \q2 Pale ipas agheg pa liis to koiagŋa tighuri payou. \q1 \v 16 Yoova, you mbesooŋa tiom. Tovenen matam imuul inim payou. Lolom isamin ghou, ve uul ghou pa pataŋani tiou. \q2 Pasa, you eŋgengou moghon. Leg itag ite pa iuul ghou pa pataŋani tiou tonene maau. \b \q1 \v 17 Lolog ipataŋan kat ve nagham ŋgar naol. Pasa, leg ataam eta maau. \q2 Upas ghou navot pa pataŋani tiou tonene. \b \q1 \v 18 Ughita pataŋani tiina to ivot payou ve itatan ghou ne, ve uul ghou. \q2 Ve ureu sosor tiou tisob tilaledi. \q1 \v 19 Ughita. Koiagŋa, yes ival. \q2 Ve atedi yabyab payou kat. Tighaze le tiwaghamun ghou. \b \q1 \v 20 Eemoghon you nanumeer ghom naghaze yom pale ugham mulin ghou ila koiagŋa nimadi, ve uŋgin ghou naneep pooi. \q2 You nayooŋ ilat tiom. Tovenen upul di tilib payou malep. Ighaze maau, pale mayag. \b \q1 \v 21 Yoova, ŋgar tiou iyaryaaŋ naghaze nataghon ŋgar popoia to deŋia moghon ila matam. Tovenen yom pale upoon ghou pa mbeb samsamia to naol ne. \q2 Pasa, you naghur matag pa ulaaŋ tiom. \q1 \v 22 O Maaron, upas tamtoghon tiom Israel tivot pa pataŋani todi tisob. \c 26 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ipaghazoŋani tovene: Ye ŋgeu deŋia. Igham sosor eta maau \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, you naghaze yom upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze you ŋgeu deŋiag. \q2 Pasa, laghooŋ tiou, you nataghon ŋgar deŋia moghon. \q2 Ve naghur ilat tiom ariaŋa. Lolog ru payom maau. \rq Mbo 7:8+ \rq* \b \q1 \v 2 Yoova, uŋgabiiz ghou, ve utoov ghou. \q2 Utiir poian lolog ve ŋgar tiou, ve ughita: You naneep deŋiag ila matam, ma maau? \rq Mbo 139:1,23+ \rq* \b \q1 \v 3 Moghon moghon, matag iŋgalŋgal ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Yom utaghon saveeŋ tiom irau sawa isob. Gabuam tonanan ipapalot ghou pa laghooŋ tiou, tauto nataghon ataam tiom. \rq Mbo 119:30 \rq* \q1 \v 4 Yeiŋa ndiran kaaromŋa niluplup ghei maau. \q2 Yes to tiparim taudi pa ghurla todi, you nala toman di maau. \rq Mbo 1:1; 2Kor 6:14 \rq* \b \q1 \v 5 You naghur koi pa yes to tighamgham ŋgar samsamia, ve naneep saguan padi. \q2 Ighaze ndiran samsamia tilup di, irau naneep toman di maau. \q1 \v 6 O Yoova, you nataghon ŋgar deŋia moghon. Tauto namen nimag inim ghilalooŋ payou ighaze leg sosor eta maau. \q2 Ve nalaagh luvutin artaal to tighamgham watooŋrau payom izala, ve nasuŋ payom. \rq Mbo 15:1+, 24:3+ \rq* \b \q1 \v 7 You pale nambou mbouŋ toman lolog poia ve napait ghom, \q2 ve navotia uraat tiom gharatooŋadi to ite kat. \q1 \v 8 Yoova, you lolog pa rumai tiom kat. Pasa, nene inam to nepooŋ. \q2 Yom upatooŋ tapirim ve ŋgurubam toman poia tiom ivotvot tonowe. \rq Igham 40:35 \rq* \b \q1 \v 9 Yes to tiyel pa ataam tiom, upasob ghou toman di malep. \q2 Ve yes to tirabrab tamtoghon le naghodi siŋ, urab ghou namaat toman di malep. \b \q1 \v 10 Ndiran tovene, nimadi igharghaar pa ghamuuŋ ŋgar samsamia naol. \q2 Ve ighaze tighol di pa tigham ŋgar samia eta, nene tiyok moghon ve tighami. \q1 \v 11 Eemoghon laghooŋ tiou, you nataghon ŋgar deŋia moghon. \q2 O Yoova, you mbesooŋa tiom. Lolom isamin ghou ve ugham mulin ghou. \q1 \v 12 You nayoon tuŋia ila taan raapa. Irau natap maau. \q2 Tovenen sawa to tamtoghon tiom tilup di pa suŋuuŋ, you pale nala toman di, ve napait ghom pa poia tiom. \c 27 \s1 Mbouŋ to tamtoghon to imatughez maau ve ighur ila to Maaron ariaŋa \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova inim ghazooŋa payou, ve ye Volaaŋa tiou. \q2 Pale namatughez pa sei? Maau. \q2 Pasa, you nanumeer Yoova. Ye inim ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. Tauto namatughez pa mbeb eta maau. \rq Mbo 118:6; Yo 8:12; Ro 8:31 \rq* \q1 \v 2 Ighaze ndiran samsamia tipamundigin malmal payou, \q2 ve koiagŋa tighaze tiwaghamun ghou, nene pale Yoova igham aghedi ilot, ve titap. \b \q1 \v 3 Ighaze ndaaba katindi tinim tiluvut ghou pa tigham malmal, irau lolog imbumbu ve namatughez padi maau. \q2 Ighaze malmal imundig, ve koiagŋa tiŋarua ghou tinim, you pale nanumeer Maaron ve nayoon ariaŋa. \q1 \v 4 Mbeb ee moghon to you lolog pani kat. Tauto naghaze naghason Yoova pani. \q2 Sawa isob to naneep izi taan, you naghaze le naneep toman Yoova ila rumai toni lolo, ve naghita poia toni. \q2 You naghaze naneep ila rumai toni lolo, leso naghasoni pa ipatooŋ tau ve ŋgar toni payou. \rq Mbo 23:6; Pil 3:8 \rq* \b \q1 \v 5 Ighaze pataŋani tiina eta ivot payou, ye pale iŋgin ghou naneep pooi ila nima samba. \q2 Pale iŋgooz ghou ila rumai toni lolo. \q2 Ve ye pale isur ghou nazala raŋ to sala we, leso koiagŋa tigham mbeb eta payou sob. \b \q1 \v 6 Onoon, aazne, koiagŋa tinim tiluvut ghou. \q2 Eemoghon namatughez maau. Pasa, Yoova pale iuul ghou ve nalib padi. \q2 Tovenen tinig iza, ve nalool ve napait iza. \q2 Nagham watooŋrau pani ila rumai toni lolo, ve nambou ve narab gita pa napait iza. \q1 \v 7 Yoova, ighaze nataŋ roran ghom pa ulaaŋ, ulooŋ taŋiiz tiou. \q2 Lolom isamin ghou ve uul ghou. Pasa, you mbesooŋa tiom. \b \q1 \v 8 Yom usaav payou ughaze: “Unum usuŋ payou, leso napatooŋ taug payom.” Tauto lolog naghaze nalat tiom, ve upatooŋ taum payou. \b \q1 \v 9 You mbesooŋa tiom. Uŋgooz matam payou malep. \q2 Atem yabyab ve uzurun ghou malep. \q2 Maaron, muuŋ ve inim, yom moghon to Volaaŋa tiou. \q2 Tovenen upul ghou, ve upul murim payou malep. \q1 \v 10 Ighaze tamaŋ ve tinaŋ tipul muridi payou, \q2 nene pale Yoova tau igham ghou ve iŋgin ghou. \q1 \v 11 Yoova, upaghazoŋan ghou pa ataam tiom. \q2 Umuuŋ payou ve upatooŋ ghou pa ataam deŋia. \q2 Pasa, koiagŋa katindi tisasaŋan ghou. \rq Igham 33:13; Mbo 25:4+ \rq* \b \q1 \v 12 Upul ghou nala nimadi malep! \q2 Pasa, yes tiŋgal saveeŋ kaarom naol payou, ve tighamgham saveeŋ matughezaaŋ payou. \rq Mt 26:59+; Mbaŋ 6:13 \rq* \b \q1 \v 13 Eemoghon you naghur ila naghaze yes irau tiwaghamun ghou maau. \q2 You pale naneep matag iyaryaar, ve naghita poia to Yoova. \q1 \v 14 Tovenen yom to ughur ila to Yoova, you nasaav payom naghaze: “Unumeer Yoova, ve ughur matam pani. \q2 Umatughez malep. Lolom ee moghon, uyoon ariaŋa, ve usaŋan pa ulaaŋ toni.” \rq Mbo 31:24, 62:5+; Ep 6:10 \rq* \c 28 \s1 Maaron, neneeŋam malep \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, yom uponpoon ghou pa koiagŋa unumale yaam tiina. Tovenen taŋiiz tiou ilat payom. \q2 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou tonene ve uul ghou lak! \q2 Ighaze ulooŋ ghou maau, ve neneeŋam moghon, \q2 nene pale nanim yes to timaat ve tizila saambu to yes mateeŋa. \b \q1 \v 2 Aazne, you nakaak nimag iza iŋarua rumai tiom lolo to patabuaŋ kat, ve nataŋ roran ghom pa ulaaŋ. \q2 Ulooŋ taŋiiz tiou tonene, ve lolom isamin ghou. Pasa, you mbesooŋa tiom. \q1 \v 3 Sawa to yom ughur atia pa ndiran samsamia, uweu ghou nala toman di malep. \q2 Yes to tinoknok ghamuuŋ sosor, nalaleg toman di malep. \q2 Ndiran tonowen tisasavia saveeŋ poia pa nditadi tighaze lolodi padi. \q2 Eemoghon ŋgar to ineep ila lolodi, nene ite. Tighaze tiwaghamun di. \b \q1 \v 4 Yes tikaria ghamuuŋ sosor wa. \q2 Tovenen ughur atia padi, ve uŋgal matadi. Leso uyat ŋgar todi samia tonowen. \q2 Ugham tovene, ghoro deŋia. Pasa, ŋgar to tighamghami, poia maau. \rq Mt 16:27; Syg 20:12+, 22:12 \rq* \b \q1 \v 5 Uraat tintina to Yoova nima ighamgham di, yes tigham ŋgar pani maau. \q2 Tovenen ye pale ireu mbirisan di ve tilaledi kat, tinimale ruum to tireu mbirisani, ve irau tireii muul maau. \q1 \v 6 You napait Yoova pa poia toni. \q2 Pasa, you nataŋ rorani pa iuul ghou, ve ilooŋ taŋiiz tiou. \b \q1 \v 7 You naghamgham tapirig ila to Yoova, ve ye inim sigeu payou. \q2 You naghur ila toni ariaŋa ila lolog, ve iuluul ghou. \q2 Tovenen lolog poia le poia kat, ve napait iza pa poia toni ila mbouŋ. \q1 \v 8 Yoova tamtoghon toni tighamgham tapiridi ila toni. \q2 Ve kinik to Yoova tau ighuri pa uraat toni, ye iuluuli ve iponpoona pa koia inimale didiiŋ ariaŋa. \rq Mbo 18:1, 27:1 \rq* \q1 \v 9 Yoova, yom usia tamtoghon tiom tinim lem kat. Ugham mulin di pa pataŋani todi, ve ughur poia tiom iza todi. \q2 Matam pa sipsip tiom, ve uŋgin poian di. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 23:1, 95:7 \rq* \c 29 \s1 Maaron aliŋa inimale lalaav avolutu \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yam aŋela ariaŋamim to sambam, apakur Yoova. \q2 Apait iza pa tapiri ve poia toni. \rq Mbo 103:20 \rq* \b \q1 \v 2 Apait Yoova! Pasa, ye iza tiina kat. \q2 Ye ipambood tau pa ŋgar toni patabuaŋ. \q2 Tovenen aput aghemim pani ve apaiti. \rq Mbo 96:7+ \rq* \q1 \v 3 Yoova aliŋa \f + \fr 29:3 \ft Yes Kanaana tisuŋsuŋ pa maaron kaarom eez, iza Baal. Yes tighaze Baal iŋgin ndug. Ye igham uman izizi, ve igham ndug milia. Ve ye to igham aniiŋ to uum titub pooi. Yes Israela titoor mbouŋ tonene pa titatan ŋgar kaarom tonowen. Ve tighaze Baal igham uraat tonowen maau. Yoova to ighami. Tauto ighaze lalaav avolutu, ghoro tighaze nene Maaron aliŋa. \f* \m ila irau te dige to naol ne. \q2 Maaron to iza tiina ne aliŋa, nene inimale lalaav avolutu. \q2 Yoova isaav toman aliŋa tiina izala te pogho. \rq Yo 12:28+; Syg 4:5 \rq* \b \q1 \v 4 Yoova aliŋa tapiri tiina. \q2 Aliŋa ipatooŋa ighaze ye iza tiina kat. \b \q1 \v 5 Yoova aliŋa iŋgalŋgal balagin ai mendepur tintina to Lebanon. \q2 Aliŋa iŋgalŋgal mbirisan di. \b \q1 \v 6 Yoova aliŋa itok lolooz tintina to Lebanon, le tiyatovtov di tinimale makau ndinatu papaghu to tinidi iza. \q2 Ve itok lolooz Ermon, le iyatovtova inimale bapolo sagsagŋa ndinatudi to tinidi iza. \b \q1 \v 7 Yoova aliŋa igham ndug milia, ve yab ighan. \b \q1 \v 8 Ve itok taan to ndug balim le irur. \q2 Igham ndug balim to Kades katkatia ilala inimnim. \b \q1 \v 9 Yoova aliŋa igham mekmek sagsagŋa to apodi ne, ruŋadi iza le tipoop pataghaaŋ. \q2 Ve igham ai raua tisob kurukia tizi. \q2 Tovenen tamtoghon tisob to tilup di pa suŋuuŋ ila rumai toni lolo, tisaav toman aliŋadi tiina tighaze: “Tapait Yoova iza. Pasa, ye tapiri tiina kat!” \q1 \v 10 Muuŋ, yawaaŋa ivot toman tapiri ve itatab taan. Sawa tonenen, Yoova ineep ila ina to ghamuuŋ pooz ve iŋgini. \q2 Aazne paam, ye kinik to ineep ila ina to ghamuuŋ pooz. \q2 Pooz toni pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 11 Yoova ighamgham tapiri pa tamtoghon toni. \q2 Pale ighur poia toni izaza todi, ve iŋgin di tineep pooi toman lolodi luuma. \c 30 \s1 Ŋgeu eez ipait Maaron pasa, Maaron ighami tini poia \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to tigharaat Rumai Tiina ve tighuri inim Maaron le \q1 \v 1 O Yoova, you napait izam. Pasa, sawa to naneep ila pataŋani tiina lolo, yom ugham mulin ghou, ve undae ghou naza muul. \q2 Inimale yom upul ghou namaat, tone koiagŋa lolodi poia, ve tipakur di tighaze tilib payou. \b \q1 \v 2 O Yoova, Maaron tiou, you nataŋ roran ghom pa ulaaŋ. \q2 Ve yom upasob moroghooŋ tiou, ve tinig poia wa. \b \q1 \v 3 Rismoghon tone namaat ve nazila ndug to mateeŋa. \q2 Eemoghon yom uul ghou, tauto namundig muul, ve aazne naneep pooi. \rq Yona 2:6 \rq* \q1 \v 4 Yam tamtoghon to Yoova to lolomim ineep tuŋia ila toni ve ataghon ataam toni, apaiti ila mbouŋ tiam. \q2 Yoova, ye patabuaŋ. Tapiri ve ŋgar toni, nene ite kat. \q2 Tovenen lolomim poia pani, ve apait iza pa poia toni. \b \q1 \v 5 Mbalmbali toni ineep mala maau. Ineep ris, ve isob. \q2 Eemoghon poia toni, nene izaza toit irau sawa to taneep izi taan. \q2 Ighaze tataŋ pa mboŋ, \q2 mboŋmaagh, ye pale igham ghiit lolood poia muul. \rq Mbo 103:8+; Yo 16:20+; 2Kor 4:17 \rq* \q1 \v 6 Sawa to nepooŋ tiou poia moghon, you nasaav naghaze: \q2 “Pataŋani eta irau ivot payou ve itok ghou ne maau.” \b \q1 \v 7 Pasa, yom ughamgham poian ghou ve upapalot ghou. \q2 Tauto napait taug naghaze you pale naneep tuŋia tovene irau sawa isob, nanimale lolooz tintina. \q2 Eemoghon sawa to uŋgooz matam payou, matughezaaŋ tiina igham ghou le nasaŋeeŋ. \q1 \v 8 Sawa tonenen, napoi ghom ve nataŋ roran ghom naghaze lolom isamin ghou ve uul ghou. You nasaav payom naghaze: \b \q1 \v 9 “O Yoova, ighaze namaat ve nazila ndug to mateeŋa, nene pale mateeŋ tiou iuul sei? \q2 Ughita. Mateeŋa to tizila taan lolo ve tinim ghavuur, todi eta irau ipait ghom? Ma todi eta irau ivotia ŋgar tiom to utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom? Maau. \b \q1 \v 10 Tovenen Yoova, ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene. \q2 Lolom isamin ghou ve uul ghou lak! Pasa, you mbesooŋa tiom.” \q1 \v 11 Aa ghara upasob taŋiiz tiou! Tovenen you pale tinig iza ve nator. \q2 Yom upasob pataŋani tiou, ve ududuum uli to moŋiiŋ izi pa tinig. \q2 Yom ugham ghou lolog poia kat, ve naneep ila poia tiom lolo. \b \q1 \v 12 Tovenen irau neneeŋag maau. \q2 You pale nambou ve napait izam toman lolog. \q2 Yoova, yom Maaron tiou. You pale napait ghom pa poia tiom to aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \c 31 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to inumeer Maaron, ve ighur tau ila Maaron nima \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, you nanumeer ghom ve nayooŋ ilat tiom. \q2 Upul koiagŋa titatan ghou malep. \q2 Pa vene, tigham ghou mayag. Ŋgar tiom deŋia. Tovenen ugham mulin ghou. \b \q1 \v 2 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou, ve rikia uul ghou! \q2 Yom Volaaŋa tiou ariaŋa. Yom uponpoon ghou unumale raŋ to izala kat. \q2 Ve unum ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. Leso mbeb eta iwaghamun ghou sob, ve naneep pooi. \b \q1 \v 3 Onoon kat. Yom Volaaŋa tiou ariaŋa. Yom uponpoon ghou unumale raŋ to izala kat. Ve unum ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. \q2 Umuuŋ payou ve upatooŋ ataam payou, leso upaghazoŋan izam tiina ivot ighazooŋ. \b \q1 \v 4 Ughita liis to koiagŋa tighuri payou, ve upaghau ghou pani. Pasa, yom to unum inag to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 5 Yoova, yom Maaron to utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q2 Aazne, you naghur taug ilat nimam. \q2 Ugham mulin ghou pa pataŋani tonene. \rq Lu 23:46; Mbaŋ 7:59 \rq* \q1 \v 6 You nanumeer Yoova moghon. \q2 Tovenen yes to tighurghur mbeb soroksorok tinim maaron padi ve timbesmbees padi, you naghur koi padi. \b \q1 \v 7 You tinig iza ve lolog poia payom. Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Sawa to lolog ipataŋan kat, ve ateg imbumbu, yom ughita pataŋani tiou ve uul ghou. \b \q1 \v 8 Yom upul ghou nala koiagŋa nimadi maau. \q2 Yom upas ghou navot pa pataŋani tiou, ve ughur ghou naneep pooi ila ndug ghazooŋa. \q1 \v 9 Yoova, you mbesooŋa tiom. Lolom isamin ghou ve uul ghou lak! \q2 Pasa aazne, pataŋani tiina igham ghou le lolog ipataŋan. \q2 You nataŋ tiina le matag isarsar, ve tapirig isob kat. \b \q1 \v 10 Lolog ipataŋan kat ve nayakyak irau sawa isob. \q2 Pataŋani tonene pale iŋgoor sawa tiou inim tuku. \q2 Igham ghou nayamaan taug naghaze tapirig isob. \q2 You nakoŋkoŋ kat le tuag tisob timareer. \b \q1 \v 11 Koiagŋa tisob tigham ŋalalaŋ payou. \q2 Ve yes to tineep tigharau ghou ne paam, tipamogheran di payou. \q2 Nditag lolodi pa tinim tigharau ghou maau. \q2 Ve yes to tighita ghou izi ataam, timatughez ve tilaagh pa ataam dige ite. \rq Mk 14:50 \rq* \b \q1 \v 12 Tamtoghon matadi iŋgal ghou muul maau. Tighita ghou nanimale namaat wa. \q2 You nanimale uur to ivavaal, ve tipiyaava ilale. \b \q1 \v 13 You nalooŋ ival tiina tikakamuun payou. \q2 Koiagŋa tilup di, ve tikaal ataam pa tirab ghou namaat. \q2 Tovenen pataŋani naol tiluvut ghou, le matughezaaŋ tiina igham ghou. \q2 \rq Mt 12:14 \rq* \q1 \v 14 Eemoghon Yoova, you nanumeer ghom. \q2 Tauto nasaav payom naghaze: “Yom moghon to Maaron tiou.” \b \q1 \v 15 Sawa to naneep izi taan, sa mbeb ma ŋgar to ighaze ivot payou, you naneep ila nimam. \q2 Upas ghou ila koiagŋa nimadi, \q2 ve upoon ghou pa yes to tighamgham lilin ghou. \b \q1 \v 16 You mbesooŋa tiom. \q2 Lolom poia payou, ve ugham poian ghou. \q2 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Tovenen ugham mulin ghou pa pataŋani tonene. \b \q1 \v 17 Yoova, you nataŋ roran ghom pa ulaaŋ. \q2 Upul koiagŋa titatan ghou malep. Pa vene, tigham ghou mayag. \q2 Utatan ndiran samsamia tonowen tapiridi, leso mayadi. \q2 Ve upiyaav di tizila ndug to mateeŋa, leso neneeŋadi. \b \q1 \v 18 Upoon avodi. Pasa, yes ndiran to kaarom. \q2 Tipapait taudi, ve tiveveleg tamtoghon deŋiadi, ve tipiyaav saveeŋ samsamia naol padi. \q1 \v 19 O Yoova, poia tiom, nene tiina le tiina kat. \q2 Yes to timatughez payom, ve titaghon ataam tiom, yom ughur ledi mbeb popoia naol tisasaŋan di. \q2 Yes to tinumeer ghom, ve tiyoŋyooŋ ilat tiom, yom pale ugham poian di ila ival tiina matadi. \rq Mbo 23:5+ \rq* \b \q1 \v 20 Yom uŋgooz di tila digem. \q2 Tovenen koiadi to tikalkaal ataam pa tirab di timaat, irau tigham mbeb eta padi maau. \q2 Yom uŋgin di tineep pooi ila nimam samba. \q2 Tovenen saveeŋ samsamia to koiadi tipipiyaava padi, irau iwaghamun di maau. \q1 \v 21 You napait Yoova pa poia toni. \q2 Pasa, lolo ineep tuŋia inim tiou, ve igham ŋgar poia kat payou. \q2 Sawa to koiagŋa tiluvut ghou pa tigham malmal payou, ye iuul ghou. \b \q1 \v 22 Papazogi, you namatughez naghaze Yoova indiir ghou naghau pa mata wa. \q2 Eemoghon maau. You nataŋ rorani pa iuul ghou, ve ilooŋ taŋiiz tiou, ve igham mulin ghou pa pataŋani tiou. \q1 \v 23 Yam tamtoghon to Yoova to lolomim ineep tuŋia ila toni ve ataghon ataam toni, aghur lolomim pani kat. \q2 Yes to titaghon aliŋa, ye pale iŋgin di tineep pooi. \q2 Eemoghon yes to tipapait taudi ve tivelegi, ye pale ighur atia padi, ve iyat katin ŋgar todi tonowen. \b \q1 \v 24 Tovenen yam to anumeer Yoova ve aghurghur matamim pani, amatughez malep. \q2 Apariaaŋ taumim, ve ayoon ariaŋa! \c 32 \s1 Tavotia sosor toit \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Tamtoghon to ighaze izoor Maaron aliŋa ve iyel pa ataam toni, ighaze Maaron ireu sosor toni ilale, ye pale tini iza pa poia to Maaron to iza toni. \rq Mbo 103:3; Ro 4:6+ \rq* \b \q1 \v 2 Onoon kat, tamtoghon to ighaze ŋgar to kaarom eta ineep ila lolo maau, ve Yoova ighita ighaze ye le sosor eta maau, ye pale tini iza pa poia to Maaron to iza toni. \rq Syg 14:5 \rq* \q1 \v 3 Sawa to naŋgooz sosor tiou, tuag tisob tiyabyab le tapirig isob. \q2 Ve nayakyak irau mboŋ ve ndag. \b \q1 \v 4 O Yoova, onoon kat, sawa tonenen, nayamaan katin nimam irau mboŋ ve ndag. \q2 Tauto igham tapirig isob kat nanimale ya to ndag ighaaz le imaak. \q1 \v 5 Naneep le maau, ghoro navotia sosor tiou payom. \q2 Ŋgar tiou samia, naŋgooza muul maau. \q2 Sawa tonenen, you naghaze: “Ŋgar tiou to zoraaŋ Yoova aliŋa, you pale navotia ila toni.” \q2 Tovenen navotia sosor tiou payom, ve ureua ilale. \rq Mbo 51:1+, 103:9+; 1Yo 1:9 \rq* \q1 \v 6 Tovenen tamtoghon tisob to lolodi ineep tuŋia ilat tiom, ve titaghon ataam tiom, ighaze pataŋani eta igham di, yes irau tisuŋ payom. \q2 Ighaze pataŋani tiina kat ivot padi inimale yawaaŋa to ivot toman tapiri, yom pale uul di, leso pataŋani itatan di sob. \b \q1 \v 7 Maaron, yom unum inag to yoŋgaaŋ. \q2 Yom upoon ghou pa pataŋani, ve ugham mulin ghou. \q2 Tauto ival tiina to tiluvut ghou ne, timbou ve tipait izam toman aliŋadi tiina. \q1 \v 8 Ve Yoova isaav payou ighaze: “You pale napaghazoŋan ŋgar tiom, ve napatooŋ ghom pa ataam to naghaze utaghoni. \q2 You pale matag payom, ve nauul ghom pa ŋgar poia. \b \q1 \v 9 Tovenen ugham ŋgar pooi. Dabam ariaŋa inimale hos ma esele malep. \q2 Yes ledi ŋgar maau. Tauto tamtoghon tighurghur ain suruvu toman waar ila avodi, leso tipasaluŋgan di pa laghooŋ, ve titaghon ŋgar todi.” \q1 \v 10 Ndiran samsamia, pataŋani naol pale igham di. \q2 Ve yes to tinumeer Yoova, ye pale lolo ineep tuŋia ila todi, ve tineep ila poia toni lolo. \rq Ro 2:9+ \rq* \q1 \v 11 Yam ndiran to ataghon ŋgar deŋia, lolomim poia, ve tinimim iza pa poia to Yoova. \q2 Yam to ŋgar poia ineep ariaŋa ila lolomim, asob lolomim poia pa Yoova ve alool ve apaiti! \c 33 \s1 Tambou mbouŋ paghu pa Maaron \q1 \v 1 Yam to ataghon ŋgar deŋia, lolomim poia pa Yoova, ve alool ve apaiti. \q2 Yam to aghamgham ŋgar poia, apait Yoova iza, ghoro deŋia. \b \q1 \v 2 Apambar ambam, ve arab gita, ve apakur Yoova. \q2 Arab mbeb naol, ve apaiti ila mbouŋ to popoia kat. \b \q1 \v 3 Ambou mbouŋ paghu pani, \f + \fr 33:3 \ft Sawa naol, ighaze Maaron igham uraat tiina ve igham mulin tamtoghon toni, yes timbou mbouŋ paghu pa tipaiti. Ughita Mbo 40:3, 96:1, 98:1, 144:9; Is 42:10; Syg 5:9, 14:3. \f* \q2 ve arab poian gita. Leso mbouŋ tiam paghuna. \q2 Ambou tiina, ve apaiti toman lolomim poia! \q1 \v 4 Pasa saveeŋ to Yoova, nene onoon ve deŋia moghon. \q2 Uraat naol to ighamgham di, nene ipatooŋa ighaze ye itataghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \rq Mbo 19:8, 119:142; Syg 19:11 \rq* \b \q1 \v 5 Ye lolo pa ŋgar deŋia ve ŋgar to gharatooŋ pataŋani to tamtoghon le deŋia. \q2 Ve lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. Ŋgar tonene, ye ipatooŋa irau taan isob. \rq Mbo 11:7 \rq* \q1 \v 6 Muuŋ, saveeŋ to Yoova moghon, tauto mbeb to sambam paroŋania tisob tivot. \q2 Avo isaav, ve ndag, kaiyo, ve pitum tisob tivot ila sambam paroŋania. \rq Mbnp 1:14+; Hib 11:3 \rq* \b \q1 \v 7 Ye igham te ila ilupi ila dige ee moghon. \q2 Mazovan to muuŋ kat itatab taan, ye ighur poiani ila ina. \rq Mbnp 1:2,9-10 \rq* \q1 \v 8 Yam to aneep irau taan, amatughez pa Yoova ve ataghon ŋgar toni. \q2 Yam ndug ndug, aroron pani, ve apakuri. \b \q1 \v 9 Pasa, ye isaav moghon, ve sambam ve taan tivot titaghon tau aliŋa. \q2 Ye isaav ariaŋa, ve mbeb tisob tivot ve tineep tuŋia ila inadi. \q1 \v 10 Ndug ndug matadi iŋgal ŋgar naol tighaze tigham di. \q2 Eemoghon Yoova iponpoon ataam padi. \q2 Tauto ŋgar todi tonowen inim mbeb sorok, ve le anoŋa maau. \b \q1 \v 11 Eemoghon Yoova, ighaze mata iŋgal ŋgar eta, nene pale ŋgar tonenen ineep tovene irau sawa isob. \q2 Sa ŋgar to ighaze lolo ighur pani, nene pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \rq Nam 23:19; 1Sam 15:29; Yems 1:17 \rq* \b \q1 \v 12 Yes Israela Maaron todi, nene Yoova. Tauto tinidi iza pa poia toni to izaza todi. \q2 Ye tau isia di, ve igham di tinim le kat. \rq Mbo 144:15 \rq* \q1 \v 13 Yoova ineep izi sambam, ve mata izizi pa ival tiina to taan. \rq Mbo 11:4, 14:2, 53:2 \rq* \b \q1 \v 14 Ye ineep ila ina to ghamuuŋ pooz, ve ighita tamtoghon tisob to tineep izi taan. \b \q1 \v 15 Ye to ighurghur ŋgar ila tamtoghon eŋaeŋa lolodi. \q2 Ve ŋgar naol to tamtoghon tighamgham di, ye iwatag di tisob. \rq Mbo 119:73; Hib 4:13 \rq* \q1 \v 16 Ighaze kinik eta le ndaaba katindi, irau ndaaba tonenen eŋgendi tilib pa malmal maau. \q2 Ndaaba ariaŋadi paam. Irau taudi tapiridi, ve tilib pa koiadi maau. \b \q1 \v 17 Ve hos to ndaaba tilaan padi pa malmal, tovene paam. Ighaze tighur matadi padi pa tiuul di ve tilib pa koiadi, nene pale tighur matadi padi sorok. \q2 Onoon, hos tapiridi. Eemoghon irau tiuul di maau. \rq Mbo 20:7 \rq* \b \q1 \v 18 Onoon kat, yes to timatughez pa Yoova ve titaghon ŋgar toni, ye mata padi. \q2 Yes to tinumeer Yoova tighaze ye lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di, ye iŋgin di tineep pooi. \rq Igham 3:16; 1Pe 3:12 \rq* \b \q1 \v 19 Ye iuluul di, ve igham mulin di pa pataŋani todi. Leso tineep pooi. \q2 Ve ighaze pitool tiina ivot, ye pale iuul di, ve igham adi aniiŋ ve tineep pooi. \rq Mbo 56:13; Mbaŋ 12:11 \rq* \q1 \v 20 Tovenen iit tanumeer Yoova, ve taghur mataad pani. \q2 Pasa, ye Ulaaŋa toit, ve inim sigeu pait. \b \q1 \v 21 Ye moghon, tauto lolood poia kat, ve tiniid iza. \q2 Ye patabuaŋ ve iza tiina. Tauto taghur ila toni ariaŋa. \q1 \v 22 Yoova, yei nighur matamai payom pa uul ghei. \q2 Ughur poia tiom iza tiei itaghon ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \c 34 \s1 Mbouŋ to tapait Maaron toman tutuuŋ pida \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Muuŋ, David ineep toman Abimelek ve igham kaarom inimale ŋgar toni iwaghamgham. Tovenen Abimelek izuruni ighau ila. Mbouŋ tonene iŋarua sawa tonenen \q1 \v 1 You pale napait Yoova pa poia toni irau sawa isob. \q2 Irau neneeŋag maau. Moghon moghon avog pale ipapaiti. \b \q1 \v 2 You lolog poia pa Yoova, ve napaiti pa ŋgar popoia to ye igham payou. \q2 Yes to tinumeer Yoova, ve timbadbaad pataŋani, irau tilooŋ aliŋag tonene. Leso lolodi poia paam. \b \q1 \v 3 Yam anim itiŋa talup ghiit, ve tapakur Yoova. \q2 Itiŋa tapait iza. Pasa, ye iza tiina le tiina kat. \q1 \v 4 Suŋuuŋ tiou iŋarua Yoova, ve ye ilooŋ ghou. \q2 Tauto igham mulin ghou pa mbeb tisob to namatughez padi ne. \b \q1 \v 5 Yes to tighur matadi pani pa iuul di, nene pale lolodi poia, ve tinidi iza. \q2 Ye pale iuul di. Irau tighur matadi pani sorok ve mayadi ne maau. \b \q1 \v 6 Muuŋ, pataŋani tiina igham ghou. Tovenen nataŋ roran Yoova pa ulaaŋ. \q2 Ve ye ilooŋ suŋuuŋ tiou, ve igham mulin ghou pa pataŋani tiou tisob. \b \q1 \v 7 Yes to timatughez pa Yoova ve titaghon ŋgar toni, aŋela toni inepneep toman di, ve iŋginŋgin di. \q2 Ye ighamgham mulin di pa pataŋani todi. \rq Mt 18:10; Mbaŋ 12:11 \rq* \q1 \v 8 Yoova, ye poia kat. Taumim atoova ve aghita. \q2 Yes to tinumeera ve tiyoŋyooŋ ila toni, poia toni izaza todi le lolodi poia kat. \rq Hib 6:5; 1Pe 2:3 \rq* \q1 \v 9 Yam tamtoghon patabuaŋa to Yoova, amatughez pani ve ataghon ŋgar toni. \q2 Pasa, yes to tighamgham tovene, irau timbool pa mbeb eta maau. \rq Mbo 23:1; 2Kor 9:8; Pil 4:19 \rq* \b \q1 \v 10 Laion papaghu, tapiridi tintina. Eemoghon sawa pida, adi aniiŋ maau ve pitool di. \q2 Ve yes to tizuaria di pa Yoova, nene irau timbool pa mbeb poia eta maau. \b \q1 \v 11 Ndinatug, \f + \fr 34:11 \ft Yes ŋgara to Israel tiwatwaat yes to tipatoot di tighaze ‘ndinatudi.’ \f* \m anim alooŋ saveeŋ tiou tonene. \q2 You naghaze napatooŋ gham pa ataam to amatughez pa Yoova ve ataghon ŋgar toni. \b \q1 \v 12 Vena, yom ughaze uneep pooi, \q2 ve uneep mala izi taan toman lolom poia? \b \q1 \v 13 Ighaze tovene, ghoro uŋgin poian avom. \q2 Saveeŋ samia, ma kaarom eta ivot ila avom malep. \rq Mbo 141:3; 1Pe 3:10; Yems 1:26, 3:2+ \rq* \b \q1 \v 14 Ve upul murim pa ŋgar samia, ve ugham ŋgar poia moghon. \q2 Uzuaria ghom pa taghoniiŋ ŋgar luuma, ve ukaal ataam pa yamŋa tamtoghon alup gham ve aneep pooi. \rq Mt 5:9; Ro 12:18, 14:19; Hib 12:14; Yems 3:17+ \rq* \q1 \v 15 Tamtoghon deŋiadi, Yoova mata padi, \q2 ve ighurghur taliŋa pa taŋiiz todi. \b \q1 \v 16 Eemoghon ndiran samsamia, ye ighurghur koi padi. \q2 Pale ipasob di pa taan le tisob kat. Muri pale tamtoghon matadi iŋgal di muul maau. \q1 \v 17 Sawa to tamtoghon deŋiadi titaŋ roran Yoova pa ulaaŋ, \q2 ye iloŋlooŋ di, ve ighamgham mulin di pa pataŋani todi tisob. \b \q1 \v 18 Yes to pataŋani igham di le lolodi isami kat, Yoova ineep igharau di. \q2 Tamtoghon to ighaze pataŋani itatani le tapiri isob, nene pale Yoova iuuli. \rq Lu 18:13+; 2Kor 1:3+ \rq* \q1 \v 19 Onoon, tamtoghon deŋiadi, pataŋani naol ivotvot padi. \q2 Eemoghon Yoova pale igham mulin di pa pataŋani todi to naol. \rq Ro 8:28, 35-39; 2Tim 3:11 \rq* \b \q1 \v 20 Pale iŋgin poian di kat. Irau tuadi eta ipol maau. \rq Yo 19:36 \rq* \q1 \v 21 Eemoghon yes to tizorzoor Yoova aliŋa, ŋgar todi samsamia pale imuul pa taudi, ve irab di timaat. \q2 Yes to tighurghur koi pa tamtoghon deŋiadi, nene pale Yoova ighur atia padi, leso iyat ŋgar todi tonowen. \b \q1 \v 22 Yoova ighamgham mulin mbesooŋa toni pa pataŋani todi, leso tineep pooi. \q2 Yes to tinumeera ve tiyoŋyooŋ ila toni, ye irau ighur atia padi maau. \rq Ro 8:1 \rq* \c 35 \s1 Ŋgeu eez isuŋ pa Maaron ighaze igham mulini ila koia nimadi \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, uul ghou ve utatan koiagŋa to aazne yeiŋa niwazoran ghei ve tiŋoŋooŋ payou ne. \q2 Yes to tighaze tigham malmal payou, uvool tiou ve uparab toman di. \b \q1 \v 2 Undud ghom pa mburuguuŋ tiom to malmal, ve ukis sigeu tiom, ve umundig unum uul ghou. \b \q1 \v 3 Upas iiz ve ndaab tiom, ve upoon ghou pa yes to tigham lilin ghou. \q2 You naghaze nalooŋ ghom usaav payou ughaze: “You Volaaŋa tiom. You pale nauul ghom.” \q1 \v 4 Yoova, yes to tighaze tirab ghou namaat, utatan tapiridi, \q2 ve ugham di mayadi ve tighau tila. \q2 Yes to tikaal ataam pa tiwaghamun ghou, ugham ŋgar todi iwaghamgham, ve timuul tila toman mayadi. \b \q1 \v 5 Yoova, naghaze aŋela tiom inaan di ve tighau tila, \q2 inimale yaghur iviviir ghavuur. \b \q1 \v 6 Aŋela tiom igham taghon di, ve tilaan ila ndoroom lolo taghon ataam to kirikirikia, ghoro poia. \q1 \v 7 Pasa, you nagham sosor eta padi maau. \q2 Eemoghon yes tiraar malum tighaze tisavag ghou. \q2 Ve titai saambu to izila kat, leso natap nazila. \b \q1 \v 8 Yoova, ukarmotin di pa pataŋani tiina eta. \q2 Ugham di tiŋgud malum to tiraara payou ne. \q2 Ve ugham di titaptap tizila saambu to titaii payou. Leso tigham samia! \q1 \v 9 Yoova, ighaze ugham tovene, nene pale lolog poia kat payom, ve tinig iza pa ulaaŋ to ugham payou. \b \q1 \v 10 You pale napakur izam toman lolog, ve naghaze: “Yoova, sei to inimale yom? Eta maau! \q2 Pasa, yes to tapiridi maau, yom ugham mulin di ila yes to tapiridi tintina ne nimadi. \q2 Yes mbolaaŋa ve yes to tineep ila pataŋani lolo, yom pale uvool todi, ve ugham mulin di ila yes yubyubŋa nimadi.” \rq Igham 9:14 \rq* \q1 \v 11 Tamtoghon naol timundig ve tiŋgal saveeŋ kaarom payou tighaze tiwaghamun ghou. \q2 Eemoghon saveeŋ ŋgaliiŋ to tinoknok ghasoniiŋ ghou pani, you nakankaan pani. \rq Mt 26:60 \rq* \b \q1 \v 12 You nagham ŋgar poia padi. Eemoghon yes tipamuul ŋgar samia payou. \q2 Tauto lolog ipataŋan kat. \q1 \v 13-14 Eemoghon sawa to yes timorooŋ le tisami, lolog ipataŋan padi, ve nagharaat taug maau. \q2 Ve naŋgun taug pa ghaniiŋ aniiŋ, ve naghur di tila suŋuuŋ tiou. \q2 Eemoghon suŋuuŋ tiou tonene, yom ugham anoŋa ivot maau. \q2 Tauto lolog ipataŋan kat, ve nataŋ padi inimale nditag, ma toŋvetaz tiou kat. \q2 Ve nalaagh matag iza maau. Natudtud ve nataŋtaŋ nanimale ŋgeu to lolo ipataŋan pa tiina imaat. \q1 \v 15 Eemoghon sawa to pataŋani igham ghou ve naneep sami, yes lolodi poia, ve tilup di pa tiwaghamun ghou. \q2 Yes to tighaze tigham malmal payou ne, you nawatag di maau. Nakankaan pa ŋgar todi. \q2 Yes tinoknok ŋgaliiŋ saveeŋ payou. \b \q1 \v 16 Ve tipiyaav saveeŋ velegiiŋ naol payou. \q2 Atedi yabyab payou kat, ve tiŋaaŋ mareer tighaze le tiwaghamun ghou. \rq Mbaŋ 7:54 \rq* \q1 \v 17 Yoova, pughu vena to umbabatut di, ve tighamgham ŋgar tovene payou? Pale ŋeez o uul ghou? \q2 Yes tinimale laion to tisasaŋan pa tisaas ghou. \q2 Tovenen ugham mulin ghou ila nimadi, leso naneep pooi. \b \q1 \v 18 Ighaze uul ghou, sawa to tamtoghon tiom tilup di pa suŋuuŋ, you pale nala toman di, ve napait ghom toman lolog poia. \q2 Pale napait varum ila ival tiina tonowen naghodi. \q1 \v 19 Koiagŋa, muuŋ yeiŋa lupuuŋ tiei ee moghon. Eemoghon aazne, tighur koi payou sorok. \q2 Tovenen uul ghou lak! Pa vene, tilib payou ve tipakur di. \q2 Yes tighan matadi payou, ve tighaze: “Aa, ŋgeu to iwaghamgham wa!” \q2 O Yoova, ŋgar tovene ivot malep! \rq Yo 15:25 \rq* \b \q1 \v 20 Yes tisavia saveeŋ luuma eta pa tilup tamtoghon ve tineep pooi ne maau. \q2 Tiŋgalŋgal saveeŋ naol pa tamtoghon to orodi maate to tineep izi taan tonene. \b \q1 \v 21 Ve aliŋadi izaza sorok, ve tisavsaav ila matag tighaze: \b \q1 “Aa, ghara nighita ghom!” \q1 \v 22 Yoova, ŋgar todi samsamia to naol ne, yom ughita di wa. \q2 Neneeŋam padi malep! Tiina tiou, uneep saguan payou malep. \b \q1 \v 23 Maaron, yom Tiina tiou. Umundig ve uvool tiou. \q2 Uyoon payou, ve utatan di. \b \q1 \v 24 Yoova, Maaron tiou, ŋgar tiom deŋia moghon. \q2 Tovenen uyoon payou, ve upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze you leg sosor eta maau. \q2 Uul ghou. Pa vene, koiagŋa tipakur di pa pataŋani to igham ghou ne. \b \q1 \v 25 Ghoro lolodi poia, ve tisaav tighaze: “Aa, isob! Ŋgar to taghaze tagham pani, tauto ivot pani ve isami wa!” \q1 \v 26 Yoova, yes to tipakur di pa pataŋani to igham ghou ne, \q2 ugham di tiwaghamgham, ve tighau tila toman mayadi. \q2 Yes to tipapait taudi ve tiveleg ghou, upamayaŋin di le mayadi kat. \q1 \v 27 Eemoghon yes to tighaze yom uul ghou ve upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze you leg sosor eta maau, \q2 yes pale lolodi poia ve tinidi iza, ve tilool ve tipait izam. \q2 Ve tisavsaav tighaze: “Yoova iza tiina kat! Ighaze mbesooŋa toni ineep pooi, pale ye paam lolo poia.” \q1 \v 28 Tovenen mboŋmaagh ila le rabrab izi, avog pale ivotia ŋgar deŋia to yom ughamghami, ve napait ghom. \c 36 \s1 Ŋgar samia to tamtoghon, ve ŋgar poia to Maaron \ph1 Mbouŋ to David, mbesooŋa to Yoova \q1 \v 1 Ŋgar to zoraaŋ Maaron aliŋa to ineep ila ndiran samsamia lolodi, nene isavsaav padi, ve ighamgham pooz padi. \q2 Tauto matadi iŋgal Maaron maau, ve timatughez pani maau. \rq Ro 3:18 \rq* \b \q1 \v 2 Sosor todi tonowen, ighamun ŋgar todi. \q2 Tauto tipapakur taudi, ve matadi iŋgal sorok tighaze Maaron ighita sosor todi maau, ve irau ighur atia padi maau. \b \q1 \v 3 Saveeŋ kaarom ve saveeŋ samsamia moghon to ivotvot ila avodi. \q2 Ŋgar to iuul ghiit pa taneep pooi, nene tipuli wa. Tauto tigham ŋgar poia eta maau. \b \q1 \v 4 Ŋgar todi iyaryaaŋ kat. Tighaze le tigham ŋgar samia moghon. \q2 Mboŋ to naol ne, tighengheen ila moogh todi, ve matadi iŋgalŋgal pa sa ŋgar samia to pale tighami. \q2 Ataam samia tonowen, lolodi pa tipuli maau. \q1 \v 5 Yoova, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Ŋgar tiom tonanan, nene tiina le tiina kat. Izala le ikis sambam. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tiom paam. Izala le ikis tata. \rq Mbo 57:10, 89:1+, 108:4 \rq* \b \q1 \v 6 Ŋgar tiom deŋia, nene inimale lolooz tintina. \q2 Ve ŋgar tiom to uŋgabiiz tamtoghon itaghon ŋgar deŋia ve ughur atia padi, nene paam, tiina kat inimale mazovan bibiliiŋa to izila le izila kat. \q2 Yoova, yom uŋgin tamtoghon ve mbeb naol naol to su ve paanu, ve uluul di, tauto tineep pooi. \rq Mbo 145:16 \rq* \b \q1 \v 7 Maaron, gabuam to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, nene mbeb tau. \q2 Tamtoghon tisob tiyooŋ ila nimam samba, inimale tatareek ndinatu tiyooŋ ila tinandi bage samba. \rq Rut 2:12; Mbo 17:8, 57:1 \rq* \b \q1 \v 8 Rumai tiom, nene ivon pa mbeb popoia naol. Tovenen tamtoghon tighan le isooŋ di. \q2 Poia tiom izaza todi inimale ya tiina to irereer. Yom upaghun di pani, ve tiyamaana poia kat. \rq Mbo 65:4; Yo 4:10+ \rq* \b \q1 \v 9 Yom to unum pughu pa mbeb tisob to tineep matadi iyaryaar. \q2 Ve ghazooŋa tiom isul ghei, tauto matamai ighazooŋ. \rq Yo 1:4, 4:10+, 7:37+; 1Pe 2:9 \rq* \q1 \v 10 Yoova, lolom ineep tuŋia ila to yes to tiwatag ghom. \q2 Yes to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi, upatooŋ poia tiom padi, ve uul di itaghon ŋgar tiom deŋia. \b \q1 \v 11 Tovenen yes to tipapait taudi izadi ve tiveleg tamtoghon tiom, upul di titatan ghou malep. \q2 Ve upul ndiran samsamia tinaan ghou malep. \q1 \v 12 Aghita. Yes to tinoknok ghamuuŋ ŋgar samia, tauto Maaron irab di titaptap tizizi, le patudi tiwaghengheen izala taan pogho. \q2 Irau timundig muul maau. \c 37 \s1 Poia to Maaron izaza to tamtoghon deŋiadi \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Ndiran samsamia to aazne tipapakur taudi, ugham ŋgar naol padi malep. \q2 Ve yes to tighamgham sosor, lolom igham pa mbeb todi malep. \rq Mbo 73:2+ \rq* \b \q1 \v 2 Pale tineep ris, ve tisami tinimale kikiliiŋ to ndag ighaaza ve imalai. \q2 Pale tinimale mbeb raua to timalai ve titaptap tizi. \rq Yems 1:10+ \rq* \q1 \v 3 Unumeer Yoova, ve ugham ŋgar poia moghon. \q2 Leso mbeb eta iwaghamun ghom sob, ve uneep pooi izi taan to ye igham pa tamtoghon toni. \b \q1 \v 4 Tinim iza pa Yoova tau. \q2 Leso igham mbeb ivot payom itaghon yom lolom. \rq Mbo 145:19; Mt 6:33 \rq* \b \q1 \v 5 Sa ŋgar to yom ughaze ughami, unumeer Yoova, ve ughur taum ila nima. \q2 Ye pale iuul ghom, ve ipatooŋ ghom pa ataam to utaghoni. \rq 1Pe 5:7 \rq* \b \q1 \v 6 Pale igham ŋgar tiom deŋia ineep ghazooŋa kat ila tamtoghon matadi, inimale ndag ŋguruba. \q2 Tovenen tamtoghon pale tighilaal ghom tighaze lem sosor eta maau, ve ŋgar tiom poia moghon. \q1 \v 7 Ighaze uraat to ndiran samsamia ilaan poia, ve tiyou ledi mbeb naol ila ataam samia, ugham ŋgar naol padi malep. \q2 Atem izi, ve usaŋan Yoova. Ye tau pale ighur atia padi. \b \q1 \v 8 Tovenen atem yabyab ve ugham ŋgar naol malep. \q2 Uyai ghom ve utatan atem. \q2 Pa vene, atem yabyab, ve ugham sosor. \rq Ep 4:31; Kol 3:8 \rq* \b \q1 \v 9 Pasa, Yoova pale ipasob ndiran samsamia ve tilaledi. \q2 Eemoghon tamtoghon to tinumeer Yoova ve tighur matadi pani, yes pale tineep pooi ila taan to ye igham pa tamtoghon toni. \b \q1 \v 10 Mala maau pale ndiran samsamia tisob tilaledi. \q2 Ighaze ukaal naghodi, nene pale irau ughita di muul maau. \b \q1 \v 11 Eemoghon yes to titatan taudi ve tinumeer Yoova, yes pale tineep pooi ila taan to ye igham pa tamtoghon toni. \q2 Pale igham di tineep poia kat toman tinidi iza. \rq Mbo 73:18+; Mt 5:5 \rq* \q1 \v 12 Ndiran samsamia tilup di, ve tikaal ataam pa tiwaghamun tamtoghon deŋiadi. \q2 Atedi yabyab kat, ve tiŋaaŋ mareer ila padi. \b \q1 \v 13 Eemoghon Yoova iŋiŋ padi. \q2 Pasa, ye iwatag: Mala maau pale sawa todi ivot ve tilaledi. \q1 \v 14 Ndiran samsamia tipas buza todi tighaze timbut yes mbolaaŋa to tirau mbeb eta maau. \q2 Ve tindaad pane todi pa tivaneg di. \q2 Tighaze tirab yes to titaghon ataam deŋia. \b \q1 \v 15 Eemoghon Yoova pale ipamuul buza todi imuul pa taudi. \q2 Ve pane todi pale ipolpol. \q1 \v 16 Ighaze tamtoghon deŋia eta le mbeb rismoghon, nene iraua. \q2 Nepooŋ toni pale poia le ilib pa ndiran samsamia naol to ledi mbeb katindi. \b \q1 \v 17 Pasa, Yoova pale ipasob ndiran samsamia tapiridi. \q2 Eemoghon ye ipapalot tamtoghon deŋiadi, ve iŋgin di tineep pooi. \q1 \v 18 Yes to ledi sosor eta ila Maaron mata maau, Yoova iwatag nepooŋadi, ve mata padi. \q2 Ve mbeb popoia to ye igham di tinim ledi, nene pale tineep todi itaghoni taghoni gha ila. \rq 1Pe 1:4 \rq* \b \q1 \v 19 Sawa to ighaze pataŋani ivot, yes pale tineep pooi. \q2 Ighaze pitool ivot, nene pale tiraua kat pa aniiŋ. \q1 \v 20 Eemoghon ndiran samsamia pale tisob tilaledi. \q2 Yoova koia pale timatmaat tinimale kananaŋ ruŋgu to timalai ve kurukia tizi. \q2 Pale tisob tinimale yab mbuasa to iza ve imbiriis. \q1 \v 21 Ndiran samsamia tighamgham bun, ve tiyatyat di maau. \q2 Eemoghon tamtoghon deŋiadi, yes tireirei mbeb todi pa yes mbolaaŋa. \rq Mbo 112:5; Mt 5:42; 2Kor 8:7 \rq* \b \q1 \v 22 Yes to poia to Yoova izaza todi, pale tineep pooi ila taan to ye igham pa tamtoghon toni. \q2 Eemoghon yes to mbalmbali toni inepneep todi, ye pale ipasob di ve tilaledi. \q1 \v 23 Yes to titaghon ataam to Yoova, tighami lolo poia kat. \q2 Ve ye pale ipatooŋ di pa ataam, ve ipalot di pa laghooŋ todi. \b \q1 \v 24 Tamtoghon tovene, ighaze aghe ilot pa mbeb eta, nene irau itap maau. \q2 Pasa, Yoova ikiskis nima ve ipapaloti. \q1 \v 25 Sawa to pain ghou, ve inim aazne nanim olman waat, you naghita Yoova ipul muri pa tamtoghon deŋiadi pa eta sone. \q2 Ve naghita todi eta natu pitoola ve isuŋsuŋ tamtoghon pa a aniiŋ sone. \rq Hib 13:5 \rq* \b \q1 \v 26 Tamtoghon deŋiadi matadi reiŋ mbeb, ve tiyokyok pa tamtoghon tigham bun ila todi. \q2 Ve ndinatudi paam, tinim ataam pa poia to Yoova iza to tamtoghon. \q1 \v 27 Upul murim pa ŋgar samia, ve ugham ŋgar poia moghon. \q2 Leso uneep pooi ila taan to Yoova igham payom itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 34:14; 3Yo 11 \rq* \b \q1 \v 28 Pasa, Yoova lolo pa ŋgar deŋia. \q2 Tovenen tamtoghon toni to lolodi ineep tuŋia ila toni ve titaghon ataam toni, ye irau ipul muri padi maau. \q2 Pale iŋgin poian di itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 18:25 \rq* \q2 Eemoghon ndiran samsamia ndinatudi, ye pale ipasob di ve tilaledi. \b \q1 \v 29 Ndiran deŋiadi pale tigham taan to Yoova igham pa tamtoghon toni, \q2 ve tineep pooi tonowe irau sawa isob. \q1 \v 30 Saveeŋ to ivotvot ila tamtoghon deŋiadi avodi, nene ŋgar poia ineep ila. \q2 Yes tisasavia ŋgar deŋia moghon. \b \q1 \v 31 Tutuuŋ to Maaron todi, ineep ariaŋa ila lolodi ve ŋgar todi. \q2 Tauto irau titap maau. \q1 \v 32 Ndiran samsamia tighamgham lilin tamtoghon deŋiadi. \q2 Tizuaria di tighaze le tirab di timaat. \b \q1 \v 33 Eemoghon Yoova ivolvool to tamtoghon toni. Irau ipul di tineep ila koiadi nimadi ne maau. \q2 Ve ighaze tamtoghon tipayoon di pa savsaveeŋ, nene pale Yoova tau iyoon ila muridi, ve ipaghazoŋan di ighaze ledi sosor maau. \q1 \v 34 Tovenen atem izi, ughur matam pa Yoova, ve utaghon katin ataam toni. \q2 Leso ipait ghom, ve izam pa taan to ye igham pa tamtoghon toni. \q2 Ve yom pale ughita Yoova iwaghamun ndiran samsamia ve tilaledi. \q1 \v 35-36 Muuŋ, you nawatag ŋgeu samia eez. \q2 Sawa naol, ye ipamatughezan tamtoghon, ve itatan di le tineep sami. \q2 Ŋgeu tonowen tapiri tiina kat. Ye inimale ai mendepur tiina to Lebanon. \q2 Eemoghon muri, nalaagh izi ndug toni, ve naghita ŋgeu tonowen ineep muul maau. \q2 Nakaal nagho le maau. Ila vena? \q1 \v 37 Matam ila pa yes to ledi sosor maau, ve ugham ŋgar pa yes to ŋgar todi popoia moghon, ve ughita sa ŋgar to ivotvot padi. \q2 Ŋgeu oro maate to ilup tamtoghon tinim ee moghon ve iuluul di pa tineep pooi, yesŋa papaghu toni pale tineep pooi itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 38 Eemoghon yes to zoraaŋ Maaron aliŋa, Yoova pale irab di tisob timatmaat. \q2 Ve papaghu todi paam, ye pale ipasob di le tisob. \q1 \v 39 Yoova, ye Volaaŋa to tamtoghon deŋiadi. \q2 Ighaze pataŋani ivot padi, ye pale inim inadi to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 40 Ye iuluul di, ve ipaspas di tivot pa pataŋani todi. \q2 Ye ighamgham mulin di ila ndiran samsamia nimadi, ve tineep pooi. \q2 Pasa, yes tiŋarua tila, leso tiyooŋ ila toni. \c 38 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to moroghooŋ tiina ighami \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Sawa to tamtoghon tigham watooŋrau ve tighason Maaron pa mata iŋgal di, timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Yoova, uyaan ghou toman atem yabyab malep. \q2 Ve ighaze upasaluŋgan ghou, uŋgal matag malep. \q1 \v 2 Yom uvaneg ghou pa pane tiom natu, \q2 ve nimam itatan katin ghou. \b \q1 \v 3 Atem yabyab payou kat. Tauto tinig isob isami wa. Anoŋag, babaŋa eta ineep pooi maau. \q2 Sosor tiou, tauto tuag tisob tiyabyab ve nasami. \b \q1 \v 4 Pataŋani to sosor tiou itatan ghou kat inimale dibom tintina tipolpol izala poghog. \q2 Tauto igham pataŋani tiina payou le irau nambaada maau. \q1 \v 5 You nagham ŋgar to yes borouŋa ve nazoor aliŋam. \q2 Tauto aazne, mbotmboot toman nanag to vuzi samia ne igham ghou. \b \q1 \v 6 Yabyabuuŋ tiina igham ghou, ve natudtud ve nayakyak. \q2 Tovenen mboŋmaagh ila le rabrab izi, lolog ipataŋan ve nataŋtaŋ. \b \q1 \v 7 Tinig ituntun kat, ve anoŋag isob isami wa. \q2 Anoŋag, babaŋa eta ineep pooi maau. \b \q1 \v 8 Moroghooŋ tonene igham katin ghou le tapirig isob kat. \q2 Tovenen lolog ipataŋan ve nayakyak. \b \q1 \v 9 Yoova, yom uwatag: You naghaze uul ghou leso tinig poia. \q2 You lolog ipataŋan ve nataŋtaŋ. Mbeb tonene iyooŋ payom maau. \b \q1 \v 10 Aazne, ateg imbumbu ve tapirig isob. \q2 Tovenen naghog poia muul maau. \q1 \v 11 Nditag ve yes to ruum todi tigharau ghou ne, tighita moroghooŋ tiou tonene, le tineep saguan payou. Tigharau ghou muul maau. \q2 Ve siŋ tiou tovene paam. Tinim tiŋgig ghou rita maau. \b \q1 \v 12 Koiagŋa to tizuaria di tighaze tirab ghou namaat, tighur liis katindi payou. \q2 Mboŋmaagh ila le rabrab izi, yes tisavsaav pa ataam to tiwaghamun ghou. \q2 Lolodi ighurghur pa ataam yoŋgaaŋ pa tiwaghamun ghou. \q1 \v 13 Eemoghon matag ila pa saveeŋ todi tonowen maau. \q2 Neneeŋag moghon nanimale tamtoghon to avo maau ve taliŋa ipam, ve irau isavsaav maau, ve ilooŋ saveeŋ maau. \b \q1 \v 14 Onoon kat, you nanimale tamtoghon to taliŋa ipam ve ilooŋ saveeŋ maau, ve irau ipamuul saveeŋ eta maau. \q1 \v 15 O Yoova, Maaron tiou, you naghur matag payom ve nasaŋan ghom. \q2 You nanumeer ghom naghaze yom pale ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene ve uul ghou. \b \q1 \v 16 Maaron, upul pataŋani tonene ilib payou malep. Pa vene, natap, ve koiagŋa tinidi iza, ve tipakur di tighaze tilib payou. \b \q1 \v 17 Ughita. Yabyabuuŋ tonene ipul ghou rita maau. \q2 Moroghooŋ tonene irab matin tapirig le naghaze natap. \b \q1 \v 18 Onoon, you nazoor aliŋam. Tauto aazne, lolog ipataŋan, ve navotia sosor tiou payom. \q1 \v 19 Koiagŋa, ival kat, ve tapiridi tintina. \q2 Ŋgar to tigham payou ne, deŋia maau. Pasa, you nagham sosor eta padi maau. Yes tighur koi payou sorok. \b \q1 \v 20 Ŋgar popoia to muuŋ naghamgham padi, aazne tipamuula pa ŋgar samia. \q2 Yes tighurghur koi payou pasa, you nazuaria ghou pa ŋgar poia moghon. \rq 1Yo 3:12 \rq* \q1 \v 21 O Yoova, upul murim payou malep. \q2 Maaron tiou, uneep saguan payou malep. \b \q1 \v 22 Yoova, yom to Volaaŋa tiou. \q2 Unum rikia, ve uul ghou! \c 39 \s1 Nepooŋ toit to taan, tuku kat \ph1 Mbouŋ to David \ph1 David itoor mbouŋ tonene pa Yedutun, ye ŋgeu to imuŋmuuŋ pa mbouŋ \q1 \v 1 You nasaav pa taug naghaze: “You pale naŋgin poian taug. Leso avog isosor sob. \q2 Ighaze naneep toman ndiran samsamia, you pale naŋgin poian avog. \rq Mbo 34:13; Yems 1:26, 3:2 \rq* \b \q1 \v 2 Tovenen napoon avog, ve nasavia saveeŋ eta maau. \q2 Natatan taug, ve neneeŋag moghon. \q2 Eemoghon nagham ŋgar naol ila ila le lolog ipazaagh ghou naghaze nasaav. \b \q1 \v 3 Pasa, nagham ŋgar naol kat, le tiou imoz ghou. \q2 Tauto irau neneeŋag muul maau, ve naghason Maaron naghaze: \q1 \v 4 “Yoova, upaghazoŋan ghou. Ndaman tiou piiz to inepneep sone? \q2 Pale ŋeez o namaat ve nasob pa taan? \q2 Uul ghou leso naghilaal naghaze: Mala maau pale nepooŋ tiou to taan isob. \rq Mbo 90:12; Yems 4:14 \rq* \b \q1 \v 5 Yom ughur leg sawa tuku moghon pa naneep izi taan. \q2 Sawa to nepooŋ tiou izi taan, nene inimale mbeb sorok ila matam. \q2 Onoon kat, tamtoghon tisob to taan nepooŋadi, nene inimale yaghuraad to ivot ila avood. Tineep ris ve tisob. Irau taghita di muul maau. \rq Mbo 90:4, 144:4 \rq* \q1 \v 6 Tamtoghon tilaghlaagh pa uraat naol. \q2 Eemoghon nepooŋadi, nene tuku inimale ai yavyaava to ighaze ndag izila, nene taghita muul maau. \q2 Matadi inim naol, ve tilala tinimnim pa uraat tighaze tindou ledi mbeb katindi. \q2 Eemoghon tirab taudi sorok. Pasa, tikankaan pa sei to pale iyou mbeb todi tonowen. \rq Lu 12:20; Yems 4:14 \rq* \q1 \v 7 Yoova, sa mbeb to pale naghur matag pani pa iuul ghou? \q2 Mbeb eta maau. You naghur matag payom moghon. \q1 \v 8 You nazoor aliŋam ve nagham sosor. \q2 Upul sosor tiou isob, ve ugham mulin ghou pa pataŋani to sosor tiou. \q2 Pa vene, yes kankanooŋa to tiwatag ghom maau ne, tipiyaav saveeŋ velegiiŋ payou. \b \q1 \v 9 Aazne, you neneeŋag moghon. Irau saveeŋ eta ivot ila avog maau. \q2 Pasa, yom taum to ugham pataŋani tonene ivot payou. \b \q1 \v 10 Maaron, uŋgal matag iraua! \q2 Nimam ighanghan ghou le tapirig isob wa. \b \q1 \v 11 Ighaze tamtoghon tigham ŋgar samia, yom uyaan di, ve ulos di pa upasaluŋgan di. \q2 Ve mbeb todi popoia to lolodi pani kat, yom uwaghamun di inimale up iwaghamun uli. \q2 Nene inimale you nasavia ila wa. Yei tamtoghon to taan ninim mbeb sorok. Nineep rismoghon ve nisob, ninimale yaghuramai to ivotvot ila avomai. \rq Hib 12:5+ \rq* \q1 \v 12 Yoova, upoon taliŋam pa taŋiiz tiou malep. \q2 Ughur taliŋam payou, ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \q2 Pasa, sawa tiou to naneep izi taan, nene mala maau. \q2 Sawa tuku to naneep izi taan tonene, you naneep nanim loom payom, nanimale nditimbug tisob. \rq Mbnp 23:4, 47:9; Hib 11:13; 1Pe 2:11 \rq* \b \q1 \v 13 Lolom isamin ghou ve upul ghou. Uŋgal matag iraua. \q2 Leso sawa tuku to naneep izi taan, naneep toman lolog poia, ghoro namaat ve nasob pa taan.” \c 40 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ipait Maaron pa ulaaŋ toni \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Sawa to pataŋani igham ghou, ateg izi ve nasaŋan Yoova. \q2 Ve ye ighur taliŋa pa taŋiiz tiou, ve iuul ghou. \b \q1 \v 2 Muuŋ, nepooŋ tiou inimale you naneep izila saambu to yes mateeŋa. \q2 Eemoghon Yoova indae ghou naza. \q2 Agheg putukia ila karoos tiina, ve naghaze pale nandal nazila. \q2 Eemoghon ye ipas ghou naza, ve ighur ghou nayoon ila taan ariaŋa. \rq Mbo 27:5, 31:8, 69:14 \rq* \b \q1 \v 3 Ve ipamundigin ghou ve nambou mbouŋ paghu. \q2 Nene mbouŋ to tapait Maaron toit iza. \q2 Ŋgar to Yoova igham payou, pale igham ival tiina tighilaal. Tovenen yes pale timatughez, ve tighur ila toni. \rq Mbo 96:1; Syg 5:9 \rq* \q1 \v 4 Tamtoghon to ighaze inumeer Yoova, nene pale tini iza, ve poia to Yoova iza toni. \q2 Tamtoghon tovene, ye ilup toman yes to tipait taudi izadi ne maau. \q2 Ve yes to tipul ataam to Maaron, ve timbesmbees pa maaron kaaromŋa, ye ineep saguan padi. \rq Mbo 1:1, 84:12; 2Kor 6:14+ \rq* \q1 \v 5 Yoova, yom Maaron tiou. Eta irau ghom maau. \q2 Pasa, yom ughamgham uraat gharatooŋadi naol pa uul ghei. Uraat tonanan, ite kat. \q2 Ve lolom ighur pa ŋgar popoia naol to ughaze ugham payei. \q2 Ighaze natoova pa nanin di tisob ve nasavia di, nene pale naraua maau. \q1 \v 6 Ŋgar to rabuuŋ mbeb inim watooŋrau payom, toman ŋgar to nigham aniiŋ payom pa nipait ghom, nene yom lolom pani maau. \q2 Ve ŋgar to ghuruuŋ mbeb izala artaal leso yab ighan suvuni, toman ŋgar to rabuuŋ mbeb pa rewaaŋ sosor to tamtoghon, nene paam, yom ughur matam pani maau. Yom ukaak taliŋag, leso nataghon aliŋam. \rq Mbo 51:16-19; Hib 10:5+ \rq* \b \q1 \v 7 Tauto nasaav payom naghaze: “Maaron, taug nene. \q2 Nataghon saveeŋ to timbooda iŋarua ghou ila rau tiom, tauto nanim.” \rq Yo 5:39,46; Hib 10:7 \rq* \b \q1 \v 8 Maaron tiou, ighaze nataghon katin lolom, nene igham lolog poia kat. \q2 Pasa, tutuuŋ to yom ugham payei, nene ineep ariaŋa ila lolog. \rq Yer 31:33; Mt 26:39; Ro 7:22 \rq* \q1 \v 9 Yoova, yom uwatag: Ulaaŋ to ugham payei, you neneeŋag pani maau. \q2 Sawa to ival tiina tilup di pa suŋuuŋ, you nasasavia varum padi. \rq Mbo 22:22,25 \rq* \b \q1 \v 10 Onoon kat, ulaaŋ ve ŋgar deŋia to upatooŋa payou, you naŋgooza ineep to taug moghon maau. \q2 Ve gabuam to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, nene paam, naŋgooza pa tamtoghon tiom maau. Sawa to tilup di pa suŋuuŋ, you nasasavia gabuam tonenen padi. \q2 Ŋgar tiom to uluul tamtoghon itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom, nene navovotia padi. \q1 \v 11 Yoova, matam kisin sosor tiou malep. Lolom isamin ghou ve upul sosor tiou. \q2 Ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom, ve utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom, nene pale inim sigeu payou. \q1 \v 12 Ughita. Aazne, pataŋani naol tiluvut ghou. Irau nanin di maau. \q2 Ŋgar tiou samsamia atia, tauto iŋarua ghou. \q2 Tovenen naghita naghaze leg ataam eta muul maau. \q2 Sosor tiou, katindi kat. Tilib pa dabag raua. \q2 Tovenen namatughez, ve tapirig isob kat. \b \q1 \v 13 O Yoova, lolom isamin ghou, ve ugham mulin ghou pa pataŋani tonene! \q2 Unum rikia moghon ve uul ghou! \b \q1 \v 14 Yes to tikalkaal ataam pa tirab ghou namaat, utatan di, ve ugham ŋgar todi iwaghamgham, leso mayadi. \q2 Ve yes to tighita pataŋani tiou tonene ve tinidi iza pani ne paam. Upamuul di tila toman mayadi. \b \q1 \v 15 Ve yes to tisavsaav payou tighaze: “Aa, ughita wa? Ŋgar to nighaze ivot payom, tauto ivot wa!” \q2 Ndiran tovene, utatan di, ve ugham di tiwaghamgham. Leso mayadi pa ŋgar to tighami. \q1 \v 16 Eemoghon tamtoghon tisob to tizuaria di tighaze le tiwatag katin ghom, yes pale lolodi poia ve tinidi iza payom. \q2 Ve yes to lolodi pa ulaaŋ tiom, nene pale lolodi poia kat, ve moghon moghon tisavsaav tighaze: “Tapait Yoova. Pasa, ye iza tiina kat.” \q1 \v 17 Yoova, matam inim payou lak! \q2 Pasa, pataŋani tonene itatan ghou le tapirig isob. Narau mbeb eta muul maau. \q2 Yom moghon to irau uul ghou ve ugham mulin ghou. \q2 Maaron tiou, uzuar malep. Unum rikia moghon ve uul ghou! \c 41 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to imorooŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Ighaze tamtoghon eta mata iŋgalŋgal yes mbolaaŋa ve iuluul di, nene pale poia to Yoova izaza toni ve tini iza. \q2 Ve ighaze pataŋani eta ivot pani, nene pale Yoova iuuli. \rq Mbo 112:5,9; Mt 5:7; Yems 2:13+ \rq* \b \q1 \v 2 Yoova tau pale inim sigeu pani ve iŋgini. Leso imaat sob, ve ineep pooi. \q2 Pale ineep izi taan to Yoova igham pa tamtoghon toni, ve poia to Yoova izaza toni. \q2 Yoova irau ipuli ila koia nimadi ne maau. \b \q1 \v 3 Ve ighaze ye imorooŋ ve ighengheen, nene pale Yoova tau iŋgini, ve ipasob moroghooŋ toni. \q1 \v 4 You nasaav naghaze: “Yoova, you nagham sosor payom wa. \q2 Lolom isamin ghou ve upasob moroghooŋ tiou. Pasa, you mbesooŋa tiom.” \q1 \v 5 Koiagŋa tisasavia saveeŋ samsamia iŋarua ghou tighaze: “Ŋgeu tonowen, ŋeez o imaat? Leso iza isob, ve lolood imaagh pani?” \b \q1 \v 6 Ve sawa to tamtoghon tinim tiŋgig ghou, tisavia saveeŋ toman lolodi maau. \q2 Yes tinim pa tiŋgig ghou pa moroghooŋ tiou moghon. \q2 Ve sawa to timuul tila, tisasavia varug sorok irau ndug tighaze: “Paam imaat.” \b \q1 \v 7 Yes to tighur koi payou ne, tisob tighaze le nasami kat. \q2 Tovenen tikakamuun payou tighaze: \b \q1 \v 8 “Aa, ŋgeu tonowen, moroghooŋ samia kat ighami. \q2 Irau mata pakia ve imundig muul ne maau. Paam imaat.” \b \q1 \v 9 Ve itag ite to nanumeera kat naghaze yeru lupuuŋ tiei ee moghon, ve niluplup ghei pa ghanghaniiŋ, \q2 ye paam ipul muri payou, ve inim koiag. \rq Mbo 55:12+; Lu 22:21; Yo 13:18 \rq* \q1 \v 10 Yoova, lolom isamin ghou ve uul ghou. Pasa, you mbesooŋa tiom. \q2 Upasob moroghooŋ tiou, ve ugham tinig poia muul. \q2 Leso nayat ŋgar samia to koiagŋa tigham payou. \q1 \v 11 Yoova, aazne you nawatag naghaze yom lolom poia payou. Pasa, koiagŋa titatan ghou maau. Tovenen irau aliŋadi iza sorok tighaze yes tilib payou ne maau. \b \q1 \v 12 You nataghon ŋgar deŋia moghon. Tauto upalot ghou ve nayoon ariaŋa. \q2 Ve yom pale ugham ghou naneep toman ghom itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 13 Tapait Yoova pa poia toni! Ye Maaron to iit Israela. \q2 Tapait iza to aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q2 Onoon le onoon kat. \c 42 \s1 Suŋuuŋ to ŋgeu to iŋazuuv Maaron ve rumai toni \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Maaron, you naghaze le naneep nagharau ghom, ghoro poia. Eemoghon aazne, naneep saguan payom. \q2 Tovenen naŋazuuv ghom nanimale ŋgai sagsag to muruni, ve ikalkaal a ya pa ghunuuŋ. \rq Mbo 63:1, 119:131, 143:6 \rq* \b \q1 \v 2 Yoova, yom Maaron to uneep matam iyaryaar. \q2 You lolog payom kat nanimale tamtoghon to murun matini, ve ikalkaal a ya pa ghunuuŋ. \q2 Pale ŋeez o nalat peria tiom muul, ve nayoon ila naghom ve nasuŋ payom? \f + \fr 42:2 \ft Ŋgeu to itoor mbouŋ tonene ighaze le imuul ila Yerusalem ve isuŋ pa Maaron ila Rumai Tiina lolo. \f* \b \q1 \v 3 Mboŋmaagh ila le rabrab izi, tamtoghon tinoknok velegiiŋ ghou tighaze: “Maaron tiom ineep sine?” \q2 Saveeŋ todi tonowen igham ghou nataŋtaŋ ve naghunghun matag suru irau mboŋ ve ndag. \q1 \v 4 You matag iŋgal imuul ila pa ŋgar to muuŋ naghamghami, tauto navotia lolog ila to Yoova. \q2 Sawa tonenen, you namuŋmuuŋ pa ival tiina, ve yeiŋa nizazala pa Maaron rumai toni, leso nilup ghei pa suŋuuŋ. \q2 Yei nimboumbou toman lolomai poia kat, ve nilolool ve nipapait Maaron iza pa poia toni. \rq Mbo 100:2+ \rq* \q1 \v 5 Tauto naghason taug naghaze vena to aazne lolog isami? \q2 Lolog ipataŋan, ve nagham ŋgar naol pasa? \q2 You irau naghur ila to Maaron, ve naghur matag pani. \q2 Pasa, ye Maaron tiou ve Volaaŋa tiou. Tovenen you pale napaiti muul. \q1 \v 6 Onoon, aazne lolog ipataŋan kat, ve naŋazuuv ghom. \q2 Pasa, naneep nagharau ghom maau. \q2 You naneep izi ya Yordan daba to ineep izi lolooz Ermon dige to ila pa lolooz Mizar we. \q2 Eemoghon you pale matag iŋgal imuul ila pa ŋgar tiom. \b \q1 \v 7 Pataŋani to yom upuli ivot payou, nene itatan ghou kat. \q2 Nene inimale ya to ireer toman avolutu tiina, iyatovtova izala poghog ve imbeluut ghou. \q2 Ve inimale dibom tintina to mazovan tipolpol izala poghog. \q1 \v 8 Eemoghon ndag to naol ne, Yoova lolo ineep tuŋia inim tiou ve iuluul ghou. \q2 Tovenen mboŋ to naol, you namboumbou ve napaiti. \q2 Suŋuuŋ tiou iŋaŋarua Maaron. Pasa, ye to iŋgin nepooŋ tiou. \q1 \v 9 Maaron, ye Volaaŋa tiou ariaŋa. Ye iponpoon ghou inimale raŋ to izala kat. \q2 Tovenen naghasoni naghaze: “Pughu vena to lolom imaagh payou? \q2 Vena to upul koiagŋa titatan ghou, ve tigham ghou lolog isami?” \b \q1 \v 10 Moghon moghon koiagŋa tisasavia saveeŋ velegiiŋ payou. \q2 Ve tinoknok ghasoniiŋ ghou tighaze: “Maaron tiom ineep sine?” \q2 Saveeŋ todi tonowen iŋgalŋgal ghou inimale iiz. \q1 \v 11 Tauto naghason taug naghaze pughu vena to lolog isami? \q2 Lolog ipataŋan ve nagham ŋgar naol pasa? \q2 You irau naghur ila to Maaron ariaŋa ve naghur matag pani. \q2 Pasa, ye Maaron tiou ve Volaaŋa tiou. Tovenen you pale napaiti muul. \c 43 \s1 Ŋgeu to iŋazuuv Maaron iseeŋ suŋuuŋ toni \q1 \v 1 Maaron, yes to matadi iŋgal ghom maau, tighamgham pataŋani payou. \q2 Uyoon payou, ve upaghazoŋan ghou ila matadi ughaze you nagham sosor eta maau. \q2 Upas ghou ila ndiran kaaromŋa ve ndiran samsamia tonene nimadi. \b \q1 \v 2 Pasa, yom Maaron tiou, ve you nayooŋ ilat tiom. \q2 Pughu vena to upul murim payou? Vena to upul koiagŋa titatan ghou ve tigham ghou lolog isami? \q1 \v 3 Naghaze ugham ghazooŋa tiom isul ghou ve upaghazoŋan ghou pa saveeŋ tiom onoon. \q2 Pasa, mbeb ru tonowen pale tipatooŋ ataam payou, ve tigham pooz payou, leso nazala pa inam to nepooŋ to ineep izi lolooz tiom patabuaŋ daba. \rq Mbo 25:5, 27:1; Yo 8:12; 2Kor 4:6 \rq* \b \q1 \v 4 Ghoro naŋarua artaal tiom, ve nayoon ila naghom ve napait ghom. \q2 Pasa, yom Maaron tiou, ve yom to ugham ghou lolog poia kat. \q2 Tovenen you pale narab gita, ve nambou pa napait izam. \q2 Pasa, yom Maaron tiou. \q1 \v 5 Tauto naghason taug muul naghaze pughu vena to aazne lolog isami? \q2 Lolog ipataŋan ve nagham ŋgar naol pasa? \q2 You irau naghur ila to Maaron ariaŋa ve naghur matag pani. \q2 Pasa, ye Maaron tiou ve Volaaŋa tiou. Tovenen you pale napaiti muul. \c 44 \s1 Suŋuuŋ to sawa to yes Israela koiadi tilib padi \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Maaron, muuŋ sawa to nditimbumai, yom ughamgham uraat tintina padi. \q2 Tauto tighamgham kamos pani inim inim, le aazne yei nilooŋa pa taumai taliŋamai paam. \b \q1 \v 2 Yes ndug ndug to muuŋ tineep izi taan tonene, ila taum tapirim, yom undiir di tighau tila, ve ugham nditimbumai tinim tineep izi taan tonene, ve inim ledi kat. \q2 Yom utatan yes Kanaana le tapiridi isob kat, ve ugham nditimbumai tineep pooi izi taan tonene. \b \q1 \v 3 Onoon, nditimbumai tigham malmal pa taan tonene. \q2 Eemoghon taudi tapiridi ve buza todi igham di tilib pa koiadi ne maau. \q2 Yom uneep toman di ve matam padi, ve upatooŋ tapirim pa koiadi ve uparab toman di. \q2 Tauto nditimbumai tilib padi, ve tigham taan todi inim ledi. \q2 Pasa, yom lolom padi kat. \rq Igham 15:16 \rq* \q1 \v 4 Yoova, yom kinik tiou, ve Maaron tiou. \q2 Yom usaav ariaŋa ughaze yei Israela to siŋ to Yakop pale nilib pa koiamai. \b \q1 \v 5 Ila taum tapirim, yei nitatan koiamai. \q2 Yei nighur ilat tiom, ve suŋuuŋ tiei iŋarua ghom. Tauto uul ghei ve nirab di, ve nivazag di ila aghemai samba. \q1 \v 6 You nanumeer pane tiou maau. \q2 Ve buza tiou paam, nene irau igham mulin ghou maau. \b \q1 \v 7 Yom moghon to uluul ghei, ve ughamgham mulin ghei ila koiamai nimadi. \q2 Yom ugham di tiwaghamgham, ve mayadi a tighau tila. \b \q1 \v 8 Maaron, yom uluul ghei, tauto moghon moghon nipapait ghom, ve lolomai poia payom. \q2 Yei pale nipait izam itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 34:2; 1Kor 1:31 \rq* \q1 \v 9 Eemoghon aazne, yom upul murim payei, ve unum toman ndaaba tiei muul maau. \q2 Ve upul koiamai tilib payei le mayamai kat. \b \q1 \v 10 Yom ugham ghei tapirimai maau. \q2 Tauto nipul malmal ve niwaghaughau, ve koiamai tiyou mbeb tiei tisob. \b \q1 \v 11 Yom ughur ghei nila nimadi ninimale sipsip to timbit di leso tirab di. \q2 Ve ureu ghei nimbiriis irau ndug ndug. \b \q1 \v 12 Yei tamtoghon tiom. Eemoghon aazne, ugholia ghei nila koiamai nimadi, ve ninim mbesooŋa padi. \q2 Ve ugham mbeb tiina eta ila nimadi maau. Yom ughur atiamai izi kat, inimale yei mbeb sorok. \b \q1 \v 13 Yes to tineep tigharau ghei, tighita ŋgar to ugham payei, \q2 le tiŋiŋ ve tigham ŋalalaŋ payei. \b \q1 \v 14 Yes ndug ndug to tiwatag ghom maau ne, tighita ghei ninimale mogheraaŋ. \q2 Ve tiŋiŋiŋ payei, ve tililiit dabadi. \q1 \v 15 Ndag to naol, mboŋmaagh ila le rabrab izi, tamtoghon tipamayaŋin ghou. \q2 Tovenen matag iza maau. Mayag ve natudtud moghon. \b \q1 \v 16 Pasa, tamtoghon tighita ŋgar to koiagŋa tiyati payou, \q2 ve tipipiyaav saveeŋ velegiiŋ ve saveeŋ mayaŋiiŋa naol payou. \q1 \v 17 You nagham ŋgar naol naghaze pughu vena to yom upul pataŋani naol tonene tivot payei? \q2 Pasa, yei lolomai imaagh payom maau. \q2 Ve saveeŋ to nimbua toman ghom, yei nireua maau. \b \q1 \v 18 Yei nipul murimai payom maau. \q2 Ve laghooŋ tiei, niyel pa ataam tiom maau. \b \q1 \v 19 Eemoghon yom uwaghamun ghei kat le ndug tiei ŋginiŋa inimale mbeb sagsagŋa inadi to nepooŋ. \q2 Nepooŋ tiei, nene inimale ndoroom tiina ikau ghei. \b \q1 \v 20-21 Maaron tiei, yom uwatag: Lolomai imaagh payom maau, \q2 ve nisuŋ pa maaron kaarom eta maau. \q2 Inimale nigham ŋgar tovene, tone yom uwatag. \q2 Pasa, ŋgar ŋgozaaŋ to tineep ila lolomai, eta iyooŋ payom maau. \b \q1 \v 22 Yei nimbesmbees pa yom moghon. Tauto mboŋmaagh ila le rabrab izi, koiamai tirabrab ghei nimatmaat. \q2 Tighita ghei ninimale sipsip to timbit di leso tirab di timaat. \rq Ro 8:36 \rq* \q1 \v 23 Yoova, ugheen iraua! Umundig! \q2 Ugham ŋgar eta pa uul ghei lak! \q2 Pale upul murim payei tovene itaghoni taghoni gha ila? \b \q1 \v 24 Pughu vena to uŋgooz matam payei? \q2 Ughita. Koiamai titatan ghei le nisami wa. Pataŋani tiina to nimbadbaada ne, lolom imaagh pani malep! \b \q1 \v 25 Aazne, koiamai titatan ghei kat. \q2 Tovenen nitap nizi taan, ve nigheen izala ghavuur pogho. \b \q1 \v 26 Maaron, umundig! Unum uul ghei lak! \q2 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Tovenen upas ghei nivot pa pataŋani tonene. \c 45 \s1 Mbouŋ to kinik vaiuuŋ toni \ph1 Mbouŋ to yes Kora \ph1 Ŋgeu to imuŋmuuŋ pa mbouŋ irau isaav pa tamtoghon pa timboui itaghon aliŋa ‘kananaŋ ruŋgu pisosooŋa.’ \ph1 Nene mbouŋ to tamoot ve liva to lolodi pa taudi \q1 \v 1 Lolog ipazaagh ghou pa saveeŋ popoia, tauto natoor mbouŋ tonene iŋarua kinik. \q2 Avog raurau pa toraaŋ mbouŋ, nanimale ŋgeu to nima poia pa bodeeŋ. \q1 \v 2 O kinik, yom paghunam kat ulib pa tamtoghon tisob. \q2 Ve saveeŋ popoia to ivotvot ila avom, nene igham poian tamtoghon. \q2 Tovenen poia to Maaron pale ineep toman ghom irau sawa isob. \rq Lu 4:22 \rq* \b \q1 \v 3 Yom ariaŋam, ve uraua kat pa ghamuuŋ malmal. \q2 Izam tiina, ve upambood taum le paghunam kat. \q2 Ugham buza tiom, ve ugharaat ghom pa malmal. \rq Mbo 149:6; Syg 1:16 \rq* \b \q1 \v 4 Yom izam tiina kat. \q2 Uza hos tiom, ve ula uparab toman koiamŋa le ulib padi. \q2 Uparab ariaŋa pa saveeŋ onoon, ŋgar to tatatan tauud, ve ŋgar deŋia. \q2 Nimam waan pale igham uraat tintina. Leso koiamŋa tighita ve timatughez. \rq Syg 6:2, 19:11+ \rq* \b \q1 \v 5 Kinik tiei, pane tiom ndinatu matadi kat. \q2 Tauto tiŋgal koiamŋa le tiyamaan katin di. \q2 Tovenen yes ndug ndug pale tinim ve titaptap tizi ila aghem samba. \q1 \v 6 Maaron, pooz tiom irau isob ne maau. Pale uneep ila inam to ghamuuŋ pooz itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ŋgar deŋia to ughamgham pa tamtoghon, nene inim ghilalooŋ pa pooz tiom. \rq Yo 1:1,14; Hib 1:8 \rq* \b \q1 \v 7 Pasa, yom lolom pa ŋgar deŋia, ve ughurghur koi pa ŋgar samia. \q2 Tovenen Maaron tiom ipakur ghom le ulib pa nditam pida, ve iliŋ ŋgoreeŋ izala poghom pa ighur ghom unum kinik. \q2 Tauto igham ghom lolom poia le poia kat. \rq Mbo 11:5, 33:5 \rq* \b \q1 \v 8 Nonogiiŋa tiom, tighur naunauŋ vuzi popoia naol ila. \q2 Ruum tiom, tipambooda pa mbeb popoia to tigharaat di pa mbeb ndoŋadi. \q2 Yes to rabuuŋ gita ve mbeb pida to aliŋadi popoia ne, tineep toman ghom ila ruum tiom lolo, ve mbouŋ todi igham ghom lolom poia kat. \b \q1 \v 9 Ndiliva to ledi izadi tinim tineep toman ghom ila ruum tiom paam. Ve todi pida, nene kinik ndinatudi liva. \q2 Liva paghu to iyoon ila pa nimam waan ve ughaze uvaii, ye garawaat tidi. \q2 Ye itiktiik tau pa mbeb popoia le paghuna kat. Mbeb tonowen, tigharaat di pa gol poia kat to inim pa taan suruvu to Opir. \q1 \v 10 Natug liva, yom ughaze uvai kinik. Tovenen ughur poian taliŋam, ve ulooŋ aliŋag tonene. \q2 Ugham ŋgar pa tamtoghon tiom ve siŋ tiom muul malep. \b \q1 \v 11 Yom paghunam kat. Pale usad kinik ate. \q2 Ye to inim tiina tiom. Tovenen yom irau ulooŋ aliŋa, ve uneep ila samba. \b \q1 \v 12 Tamtoghon to ndug Tiro pale tigham lem mbeb popoia katindi. \q2 Yes to mbaliiŋ taudi kat, pale tigham lem mbeb popoia naol. Leso matam iŋgal di ve lolom poia padi. \q1 \v 13 Garawaat tidi to ighaze ivai kinik, ineep ila ruum toni lolo. Ye paghuna le paghuna kat. \q2 Nonogiiŋa toni, tisaii pa teret to tigharaata pa gol. \b \q1 \v 14 Ye indudi pa nonogiiŋa to bodeeŋadi popoia, ve tighami ila to kinik. \q2 Ndita ndiliva papaghu titaghoni ve yesŋa tila. \rq Syg 19:7+ \rq* \b \q1 \v 15 Tamtoghon tinidi iza, ve tighereb di toman lolodi poia, ve tilooŋ tila ruum to kinik. \q1 \v 16 O kinik, yom pale lem ndinatum nditamoot katindi, leso tigham nditimbudi inadi. \q2 Ve yom pale ughur di pa tigham pooz pa ndug ndug. \q1 \v 17 Mbouŋ tiou tonene, tamtoghon pale timboui, ve matadi iŋgal izam itaghoni taghoni gha ila. \q2 Tovenen ndug ndug pale tipait izam irau sawa isob. \c 46 \s1 Maaron inim inaad ariaŋa to yoŋgaaŋ \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Maaron inim inaad ariaŋa to yoŋgaaŋ, ve ipapalot ghiit. \q2 Ighaze pataŋani eta ivot pait, ye pale ineep digeed ve iuul ghiit. \b \q1 \v 2 Tovenen irau tamatughez maau. \q2 Ighaze yoŋgyoog itok taan, ve lolooz tipolpol tizila te lolo, \b \q1 \v 3 ve te isami, ve dibom tipaparab \q2 ve tighelghel naari to lolooz pughu le lolooz tirur, nene poia. Irau tasaŋeeŋ maau. \q1 \v 4 Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob Ne, ndug toni patabuaŋ, ye le ya to moghon moghon irereer. \q2 Ya tonowen igham tamtoghon to ndug toni tineep pooi toman tinidi iza. \rq Mbo 36:8; Ezek 47:1-9; 7:37-39; Syg 22:1 \rq* \b \q1 \v 5 Maaron inepneep ila ndug tonowen ve iŋginŋgini. \q2 Tovenen mbeb eta irau itok ndug tonowen maau. \q2 Ighaze pataŋani eta ivot padi, Maaron irau isaŋan le mboŋmaagh maau. Pale iuul di rikia moghon. \b \q1 \v 6 Ndug ndug, matughezaaŋ tiina igham di ve tisaŋeeŋ. \q2 Kinik to taan tapiridi isob, le ndug todi tiwaghamgham. \q2 Ve Maaron isaav aliŋa tiina inimale lalaav avolutu, le taan ituntun ve ireer inimale ya. \rq Mbo 97:5; 2Pe 3:10+ \rq* \q1 \v 7 Yoova, ye Maaron ariaŋa ve iŋgin mbeb tisob. Ye ineep toman ghiit irau sawa isob. \q2 Maaron to Yakop inim inaad ariaŋa to yoŋgaaŋ. \rq Ro 8:31 \rq* \q1 \v 8 Anim aghita uraat tintina to Yoova igham di. \q2 Uraat toni igham tamtoghon timatughez ve avodi ikaak. \b \q1 \v 9 Ye ipasob malmal irau taan dige to naol ne. \q2 Ve iŋgor polpolin pane ve iiz, ve isad sigeu to malmal, ve isuruuv di tizala yab. \b \q1 \v 10 Ye isaav pa tamtoghon ighaze: “Aparab iraua! \q2 Atemim izi, ve aghilaal ghou. You moghon to Maaron. \q2 Ndug ndug pale tipait ghou, \q2 ve izag inim tiina irau taan isob.” \q1 \v 11 Yoova, ye Maaron ariaŋa, ve iŋgin mbeb tisob. \q2 Ye ineep toman ghiit irau sawa isob. \q2 Maaron to Yakop inim inaad ariaŋa to yoŋgaaŋ. \c 47 \s1 Maaron ye kinik to ighamgham pooz pa mbeb tisob \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Yam tamtoghon to ndug ndug, tinimim iza ve apambar nimamim! \q2 Yam asob alool, ve ambou tapirimim pa Maaron. \q1 \v 2 Pasa Yoova, ye Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob. Amatughez pani ve ataghon ŋgar toni. \q2 Onoon kat, ye kinik tiina. Tamtoghon tisob to taan tineep ila samba. \rq Mbo 46:10, 95:3 \rq* \b \q1 \v 3 Ye itatan ndug ndug, ve ighur di tineep ila sambamai. \q2 Yes to tiwatagi maau ne, ye irab di tizi, ve nivazag di ila aghemai samba. \b \q1 \v 4 Iit siŋ to Yakop, Yoova lolo ineep toit kat. Tauto irab motin taan suruvu eez, ve igham pait. \q2 Iit tiniid iza ve tapakur ghiit pa taan to ye igham pait. \rq 1Pe 1:4 \rq* \q1 \v 5 Maaron izala ina to ghamuuŋ pooz ve ineep tonowe. \f + \fr 47:5 \ft Sawa pida, yes Israela timbaad bokis to saveeŋ mbuaaŋ, ve tilaagh irau Yerusalem lolo pa tapait Maaron. Ghoro tighur bokis ilooŋ ila Rumai Tiina lolo muul. \f* \q2 Tovenen tavuur itaŋtaŋ, ve tamtoghon tilolool toman lolodi poia. \rq Mbo 68:18 \rq* \b \q1 \v 6 Ambou, ambou! \q2 Ambou ve apait Maaron! \q2 Ambou ve apait kinik toit iza! \b \q1 \v 7 Pasa Maaron, ye kinik tiina. Tamtoghon tisob to taan tineep ila samba. \q2 Tovenen ambou mbouŋ, ve apaiti! \rq Mbo 95:3; Kol 3:16 \rq* \q1 \v 8 Maaron ineep ila ina patabuaŋ to ghamuuŋ pooz, ve iŋgin ndug tisob. \q2 Tamtoghon tisob tineep ila samba. \rq Syg 4:9 \rq* \b \q1 \v 9 Daba to ndug ndug tilup toman iit to tambesmbees pa Maaron to Abaram, ve itiŋa tapait iza. \q2 Pasa, pooza tisob to taan tineep ila nima. \q2 Tapait iza izala le izala kat. \c 48 \s1 Maaron ndug toni Zion \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1-2 Yoova iza tiina kat. \q2 Tovenen iit to taneep ila ndug toni, tapait iza izala le izala kat. \q2 Ndug toni, nene ineep izala lolooz toni patabuaŋ Zion. \q2 Lolooz tonowen, paghuna ve izala kat. \q2 Tamtoghon tisob to taan lolodi poia pa lolooz Zion ve tipaiti. \q2 Pasa, nene Maaron tau ina to nepooŋ. Ndug to kinik tiina ineep tonowe. \b \q1 \v 3 Tamtoghon tiwatag: Maaron iponpoon ndug toni inimale didiiŋ ariaŋa. \q2 Ye inepneep tonowe, ve inim sigeu padi. \q2 Tauto tamtoghon to ndug tonowen tineep pooi. \rq Mt 5:35 \rq* \q1 \v 4-5 Kinik pida tilup di tighaze tigham malmal pa Maaron ndug toni. \q2 Eemoghon sawa to tinim tighita, ruŋadi iza pani, ve timatughez ve tighau tila. \b \q1 \v 6-7 Matughezaaŋ tiina igham di le tisaŋeeŋ tinimale ndiliva to apodi iyabyab pa popaaŋ. \q2 Ve yom uwaghamun di le tisami kat, tinimale waaŋ tintina to ndug Tarsis to tighau tila, ve rag imundig le irab mbirisan di. \q1 \v 8 Yoova, ye Maaron tiei ariaŋa to iŋgin mbeb tisob. Muuŋ, niloŋlooŋ uraat toni tintina varudi moghon. \q2 Eemoghon aazne, nineep ila ndug toni, ve ye igham uraat tovene ivot muul, le nighita katini pa taumai matamai. \q2 Maaron ipapalot ndug toni. \q2 Tovenen ndug tonowen pale iyoon ariaŋa itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 9 Maaron, yei nineep ila rumai tiom lolo, ve matamai iŋgalŋgal gabuam to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \b \q1 \v 10 Maaron, varum ilaan irau taan dige to naol ne. \q2 Tauto ndug ndug tipapait izam. \q2 Yom upatooŋ tapirim, leso upalot ŋgar deŋia. \b \q1 \v 11 Gabizooŋ tiom, nene deŋia moghon. \q2 Tovenen tamtoghon tisob to ndug Zion, toman ndug ndug to Yudea ne lolodi poia kat, ve tinidi iza. \q1 \v 12 Yam amundig ve alaghlaagh ila ndug Zion lolo. \q2 Ala aghita didiiŋ ariaŋa to iluvut ndug ne. \b \q1 \v 13 Anin ruum dabadi mamala to yes ndaaba tiyondyood izala, ve matadi ilala pa koiadi. \q2 Ve matamim ila pa ruum ariaŋadi to ndaaba tiyooŋ ila ve tigham malmal. \q2 Leso yam irau asavia ndug tonene pa papaghu tiam to muri pale tivot. \b \q1 \v 14 Pale asaav padi tovene: “Maaron toit, ye ariaŋa inimale ndug Zion. \q2 Ye ineep irau sawa isob. \q2 Ve ye pale imuuŋ pait, ve ipatooŋ ataam pait itaghoni taghoni gha ila.” \c 49 \s1 Iit tasob pale tamaat \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1-2 Yam tamtoghon to ndug ndug, alooŋ saveeŋ tiou tonene. \q2 Yam tamtoghon to aneep irau taan, aghur poian taliŋamim payau. Yam to lemim izamim maau, ve yam to izamim tintina ne paam. \q2 Ve yam to mbaliiŋ taudi, ve yam mbolaaŋa paam. \q2 Yam asob alooŋ aliŋag tonene. \b \q1 \v 3 Pasa, avog pale ivotia ŋgar popoia pida to tineep ila lolog ne. \q2 Saveeŋ tiou tonene irau ipamundigin ŋgar tiam. Leso aghilaal ŋgar poia. \rq Mbo 37:30 \rq* \b \q1 \v 4 You naghaze nasavia saveeŋ palelaaŋ pida payam. \q2 Le isob, ghoro narab gita, ve napaghazoŋan pughu payam. \q1 \v 5 Ighaze sawa samia eta ivot, ve ndiran samsamia toman ndiran kaaromŋa tiluvut ghou pa tiwaghamun ghou, nene irau namatughez maau. \rq Mbo 23:4, 27:1 \rq* \b \q1 \v 6 Onoon, yes tindoundou ledi mbeb katindi. \q2 Tauto tinumeer mbeb todi tonowen, ve tipakur di pani. \rq Mbo 73:12; 1Tim 6:17 \rq* \b \q1 \v 7-8 Eemoghon mbeb todi tonowen irau igham mulin di pa mateeŋ maau. \q2 Pasa, tamtoghon eta irau ighol Maaron, leso ipaghau mateeŋ pani, ve nepooŋ toni to taan iseeŋga itaghoni ila ne maau. \q2 Ŋgar tovene, tapuli ineeple. \q2 Pasa nepooŋ tovene, atia ite kat. \rq 1Pe 1:18+ \rq* \b \q1 \v 9 Tovenen mbaliiŋ toit eta irau ipoon ghiit pa mateeŋ maau. \q2 Mbeb eta to taan irau igham ghiit taneep le alok ne maau. Maau kat! \rq Mt 16:26 \rq* \q1 \v 10 Iit taghita yes ŋgara timatmaat tinimale yes kankanooŋa to ledi ŋgar maau ne. \q2 Ve sawa to timaat, yes pale tipul mbeb todi tisob tizi tineep, ve mbeb tonowen tinim tamtoghon pida ledi. \b \q1 \v 11 Sawa to tineep matadi iyaryaar, yes izadi tintina. Pasa, ledi taan tiina ve mbeb katindi. \q2 Eemoghon sawa to timaat, naal to inim ledi inadi irau sawa isob. \q1 \v 12 Tovenen ighaze tamtoghon eta iza tiina, ve le mbeb popoia katindi, nene poia. \q2 Eemoghon mbeb toni irau ipaghau mateeŋ pani ne maau. Pale ineep rismoghon, ve isob. \q2 Ye pale imaat ve ilale, inimale ŋgavuun ve ŋgai. \q1 \v 13 Nene ataam to yes to tigham ŋgar to borouŋa, ve tipakur di pa mbeb todi. \q2 Aghita ŋgar to ivotvot padi ve yes to lolodi pa saveeŋ toman ŋgar todi, ghoro aghilaal. \rq Lu 12:20 \rq* \b \q1 \v 14 Yes tinimale sipsip to timbit di leso tirab di. \q2 Mateeŋ pale inim ŋginiiŋ padi, ve iweu di tizila ndug to mateeŋa, ve patudi imbuuz tonowe. \q2 Ve mboŋmaagh, ghoro ndiran deŋiadi pale tighita di, ve lolodi poia. \q1 \v 15 Eemoghon you, ndug to mateeŋa le tapiri irau ikis ghou maau. \q2 Pasa, Maaron pale igham mulin ghou pa mateeŋ. \q2 Pale ipas ghou navot pa mateeŋ, ve igham ghou nala yeru nineep. \rq Mbo 56:13; 1Kor 15:51+; 1Tes 4:13+ \rq* \q1 \v 16 Tovenen ighaze tamtoghon eta indou le mbaliiŋ, \q2 ve mbeb popoia katindi tivon ila ruum toni, ugham ŋgar naol pani malep. \b \q1 \v 17 Pasa sawa to imaat, ye irau ikis mbeb toni eta ve ila ne maau. \q2 Mbeb popoia naol to ye iza tiina pani, irau ila tomani maau. \rq Lu 12:15+; 1Tim 6:7 \rq* \b \q1 \v 18-19 Sawa to tamtoghon tonenen ineep mata iyaryaar, ye ineep pooi toman tini iza. \q2 Ve ival tiina tipait iza pasa, tighita tighaze ye iraua. \q2 Eemoghon ye pale imaat, ve ineep toman nditimbu ila ndoroom lolo. \q2 Yes to ndug tonowen irau tighita ghazooŋa muul maau. \q1 \v 20 Tovenen tamtoghon to ighaze iza tiina ve le mbeb katindi, nene poia. Eemoghon ye ighilaal maau. \q2 Muri, ye pale imaat ve ilale, raraate inimale ŋgavuun ve ŋgai. \c 50 \s1 Ŋgar to tapait Maaron pa poia toni ve tataghon tutuuŋ toni, nene watooŋrau kat \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Yoova, ye Maaron ariaŋa. \q2 Aliŋa ilat pa yam tamtoghon to taan. \q2 Ye ipoi gham ighaze yam asob anim alup gham ila nagho. \q2 Yam to aneep ila pa ndag iza, ve yam to aneep ila pa ndag izila ne paam. \q1 \v 2 Ndug Zion paghuna le paghuna kat. \q2 Maaron ineep tonowe, ve ŋguruba isul ivot. \b \q1 \v 3 Maaron toit ighaze inim tonene. Irau neneeŋa muul maau. \q2 Yab ighan imuuŋ pani, ve yaghur tiina toman uman iluvuti. \rq Igham 19:16,18 \rq* \b \q1 \v 4 Ye ipoi sambam ve taan tinim, leso tighita iŋgabiiz tamtoghon toni ve ighur atia padi. \b \q1 \v 5 Ve isaav ighaze: “Tamtoghon tiou to lolodi ineep tiou ve titaghon ŋgar tiou, ayou di tisob tinim tilup di ila naghog. Nene yes to tigham watooŋrau payom, ve timbua saveeŋ toman ghou tighaze yeiŋa nilup ghei ninim ee moghon.” \rq Igham 24:7 \rq* \q1 \v 6 Maaron iŋgagabiiz tamtoghon ve ighurghur atia padi. \q2 Ve mbeb to sambam paroŋania tipatooŋa tighaze gabizooŋ toni, nene deŋia moghon. \q2 \rq Mbo 19:1+; Ro 1:20 \rq* \q1 \v 7 “Yam tamtoghon tiou Israel, alooŋ saveeŋ to naghaze nasavia payam. \q2 Pasa, you to Maaron tiam. \q2 Aazne, you pale nasaav ila matamim, ve navotia sosor tiam. \b \q1 \v 8 Watooŋrau to aghamgham di payou ne, you nayaan gham padi maau. \q2 Moghon moghon naghita gham aghurghur watooŋrau tizala artaal, leso yab ighan suvun di. Nene poia. \rq Mbo 40:6 \rq* \b \q1 \v 9 Eemoghon you irau nagham makau, ma mekmek to tineep ila sirsiir tiam lolo ne maau. \b \q1 \v 10 Pasa, you nambool pa mbeb eta maau. \q2 Mbeb tisob to tilaghlaagh ila su lolo, \q2 ve makau to tineep irau lolooz to naol ne, nene tiou moghon. \rq Mbo 104:24 \rq* \b \q1 \v 11 Ve man to tirovroov ila tata paroŋania, you nawatag di tisob ve naŋgin di. \q2 Ve mbeb tisob to tilaghlaagh ila reg lolo ne paam, nene tiou. \rq Mt 6:26 \rq* \q1 \v 12 Ighaze pitool ghou, irau nasaav payam maau. \q2 Pasa, taan toman mbeb tisob to tineep ila, nene tiou moghon. \rq Igham 19:5; Mbo 24:1; 1Kor 10:26 \rq* \b \q1 \v 13 Vena, yam aghaze you naghanghan makau minda, \q2 ma naghunghun mekmek siŋi? Maau. \b \q1 \v 14 Watooŋrau to lolog pani, nene vene: Lolomim poia payou, ve apait ghou pa poia tiou. \q2 Ve saveeŋ to ambua toman Maaron tiam to ineep sala le sala kat ne, agham uraata le anoŋa ivot. \rq Mbo 66:13+; Hib 13:15 \rq* \b \q1 \v 15 Ve ighaze pataŋani igham gham, ghoro ataŋ roran ghou pa ulaaŋ. \q2 Leso nagham mulin gham, ve apait izag pa tapirig ve poia tiou.” \rq Mt 7:7; Yems 5:13 \rq* \q1 \v 16 Eemoghon ndiran samsamia, Maaron isaav padi ighaze: \q2 “Tutuuŋ tiou to naghur di pataghaaŋ, yam awatwaat di sorok pasa? \q2 Ve pughu vena to asasavia saveeŋ to nambua toman tamtoghon tiou?” \b \q1 \v 17 Pasa, sawa to you napasaluŋgan gham, yam ayasiil pa aliŋag. \q2 Ve azorzoor saveeŋ tiou, ve avelegi inimale mbeb sorok. \b \q1 \v 18 Ighaze aghita yubyub eta, yam lolomim poia pani, ve aghami inim itamim. \q2 Ve yes to tighurghur maat, yam ala toman di ve yamŋa alaghlaagh. \rq Ro 1:32 \rq* \b \q1 \v 19 Saveeŋ samsamia ve kaarom naol, to ivotvot ila avomim. \b \q1 \v 20 Ve yam aŋgalŋgal saveeŋ pa siŋ tiam, ve awaghamun toŋvetaz tiam izadi. \b \q1 \v 21 Vena, yam aghamgham tovene ve aghita neneeŋag, tauto aghaze you nayok pa ŋgar tiam tonanan? \q2 Yam aghaze itiŋa rarateed? Maau! \q2 Tauto aazne, you nayaan gham, ve nasaav ila matamim, ve navotia sosor tiam ivot ighazooŋ. \q1 \v 22 Tovenen yam to lolomim imaghmaagh payou, apatum gham! \q2 Pa vene, namundig, ve nawaghamun gham kat. Ve eta irau ipas gham ila nimag maau. \b \q1 \v 23 Tovenen lolomim poia payou, ve apait ghou pa poia tiou. \q2 Pasa, watooŋrau tovene, tauto igham izag inim tiina. \q2 Tamtoghon to mata iŋgal tau pa laghooŋ toni, nene pale napatooŋ ulaaŋ tiou pani, ve nagham mulini. \rq Mbo 91:16; Lu 2:30 \rq* \c 51 \s1 Suŋuuŋ to tavotia sosor toit \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to David igham sosor tiina ve propet Natan ila iyaana \q1 \v 1 O Maaron, yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Tovenen lolom isamin ghou, ve upul sosor tiou. \q2 You nazoor aliŋam. Eemoghon poia tiom, nene tiina, ve lolom isamin tamtoghon tiom kat. \q2 Tovenen ureu sosor tiou isob ilale. \rq Lu 18:13 \rq* \b \q1 \v 2 You nayel pa ataam tiom, ve nagham ŋgar samia ila matam. \q2 Urughuuz ghou, ve ugham ghou naŋgalaaŋ ila matam muul. \q2 Ureu sosor tiou isob ilale. \rq Mbaŋ 22:16; Hib 9:14; 1Yo 1:9 \rq* \q1 \v 3 Pasa, you naghilaal sosor tiou wa. You nazoor aliŋam, ve nayel pa ataam tiom. \q2 Moghon moghon, sosor tiou inepneep toman ghou, ve matag iŋgalŋgali. \b \q1 \v 4 Sosor to naghami, nene iŋarua ghom moghon. \q2 You nagham ŋgar samia ila matam. \q2 Tovenen ighaze uvotia sosor tiou ivot ighazooŋ, nene deŋia. \q2 Onoon kat, ighaze uŋgabiiz ghou ve ughur atia payou, nene sosor maau. \rq Lu 15:21; Ro 3:4 \rq* \b \q1 \v 5 Sawa to tinaŋ ipoop ghou ve inim, you nayel pa ataam tiom. \q2 Sawa to tinaŋ inaama payou, samia ikis ghou pataghaaŋ wa. \rq Mbnp 8:21; Ep 2:3 \rq* \q1 \v 6 Maaron, yom ughaze you nataghon saveeŋ onoon toman lolog. \q2 Tovenen taum upatooŋ ghou pa ŋgar popoia. \q2 Leso nakisi tuŋia ila lolog. \rq Mbo 119:66; Yo 4:23 \rq* \b \q1 \v 7 Ureu sosor tiou isob ilale. Leso naŋgalaaŋ ila matam. \q2 Urughuuz ghou le naŋgalaaŋ kat nanimale yaghur tae pisosooŋa. \rq Is 1:18; Syg 7:14 \rq* \b \q1 \v 8 You naghaze nalooŋ ghom usaav ughaze yom ureu sosor tiou wa. \q2 Leso tinig iza, ve lolog poia muul. \q2 Yom ughur pataŋani tiina kat iŋarua ghou pa sosor tiou. Uul ghou, leso tinig iza muul. \b \q1 \v 9 Ŋgar tiou naol to tiyel pa ataam tiom, matam ila padi muul malep. \q2 Ureu sosor tiou isob ilale. \q1 \v 10 Maaron, ugham ŋgar ŋgalaaŋa ivot ila lolog, ve upalot ghou. \q2 Leso nayoon tuŋia muul, ve nataghon katin ŋgar tiom. \rq Ezek 36:26; Yo 3:3+; 2Kor 5:17 \rq* \b \q1 \v 11 Undiir ghou pa naghom malep. \q2 Ve uŋgwaaz Avuvum Patabuaŋ ighau payou malep. \b \q1 \v 12 Muuŋ, yom ugham mulin ghou le lolog poia kat. \q2 Aazne, naghaze ugham tovene payou muul. \q2 Upamundigin ghou, leso matag loŋloŋaiŋa payom irau sawa isob. \q1 \v 13 Ighaze ugham tovene, you pale napatoot yes to tizorzoor aliŋam, \q2 ve yes to tighamgham sosor pale titoor ŋgar todi imuul ilat payom. \q1 \v 14 Maaron, sosor tiou to narab tamtoghon imaat, nene tiina kat. Irau namaat pani. \q2 Eemoghon yom Maaron tiou ve Volaaŋa tiou. \q2 Tovenen ugham mulin ghou, ve ureu sosor tiou ilale. \q2 Leso lolog poia kat, ve nambou tapirig, ve napait izam pa ŋgar tiom deŋia. \rq Ro 6:23 \rq* \b \q1 \v 15 You mayag pa sosor tiou, ve neneeŋag. \q2 Tovenen ureu sosor tiou ilale. Leso avog pakia, ve napait izam. \q1 \v 16 Maaron, yom lolom pa nagham ŋgai inim watooŋrau payom malep. \q2 Watooŋrau to yab ighan suvuni ne paam. Inimale igham ghom lolom poia, tone naghami. \q2 Eemoghon yom lolom pa ŋgar tovene maau. \b \q1 \v 17 Watooŋrau to yom lolom pani, nene vene: You irau natatan taug, ve lolog ipataŋan pa sosor tiou. \q2 Nene watooŋrau kat. \q2 Tamtoghon to ighaze itatan tau, ve lolo ipataŋan pa sosor toni, nene yom irau upul murim pani maau. \rq Mbo 34:18 \rq* \q1 \v 18 Maaron, ugham poian ndug Zion itaghon taum lolom. \q2 Ugharaat mulin didiiŋ ariaŋa to iluvut Yerusalem, le izala iyoon muul. \q1 \v 19 Leso nigham watooŋrau to deŋia ila matam. \q2 Pale niyou makau tinim, ve nighur di tizala artaal tiom, ve yab ighan suvun di. \q2 Leso ughita ve lolom poia kat. \c 52 \s1 Maaron pale ighur atia pa ndiran samsamia \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to Doeg to Edom taamdi ila ipaes pa Saul ighaze David ineep toman Ahimelek \q1 \v 1 Yom ŋgeu ariaŋam, pughu vena to aliŋam izaza, ve upakur ghom pa ŋgar samia to ugham pa Maaron tamtoghon toni? \q2 Poia, ughami lak! Eemoghon ndag to naol ne, Maaron lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. Ŋgar toni tonowen irau isob ne maau. \b \q1 \v 2 Yom ŋgeu to kaarom! Moghon moghon, ukalkaal ataam pa uwaghamun tamtoghon. \q2 Ve saveeŋ isob to ivotvot ila avom, nene inimale gharghar to mata kat. \b \q1 \v 3 Ŋgar poia ve saveeŋ onoon, yom lolom pani maau. \q2 Ve ŋgar samia ve saveeŋ kaarom, ghoro lolom pani kat. \b \q1 \v 4 Yom avom kaarom. \q2 Ve saveeŋ samsamia naol to iwaghamun tamtoghon, lolom pani kat. \b \q1 \v 5 Tovenen Maaron pale iwaghamun ghom le usami kat. Irau umundig muul maau. \q2 Pale ilooŋ ila ruum tiom lolo, ve isasaar ghom uvot ula pumuri, ghoro ipas ghom ila yes to matadi iyaryaar ne lolodi, ve ipiyaav ghom uzila ndug to mateeŋa. \b \q1 \v 6 Ŋgar to pale Maaron igham payom, ighaze ndiran deŋiadi tighita, nene pale timatughez. \q2 Ghoro tiŋiŋ payom, ve tisaav tighaze: \b \q1 \v 7 “Aghita. Nene ŋgeu to lolo pa igham ulaaŋ ila to Maaron ve iyooŋ ila toni maau. \q2 Ye mbaliiŋ tau kat. Ve inumeer mbeb toni naol tonowen \q2 toman ŋgar toni samia ighaze pale ighami ineep pooi.” \q1 \v 8 Eemoghon you nanimale ai oliv to iyoon ilooŋ ila sirsiir to Rumai to Maaron. Pale nayoon tuŋia, ve naneep mala izi taan, \q2 Pasa, you nanumeer Maaron naghaze ye pale lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni, ve iuul di itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 9 Maaron, you lolog poia kat pa ŋgar to yom ughami. \q2 Tovenen you pale napait ghom pa poia tiom itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve napait izam ila yes to lolodi ineep tuŋia ilat tiom ne matadi, ve nasavia ghom padi naghaze: Yom poiam le poiam kat. \c 53 \s1 Ndiran kankanooŋa to lolodi imaagh pa Maaron \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yes kankanooŋa to lolodi imaagh pa Maaron, tigham ŋgar ila lolodi tighaze: “Maaron eta ineep maau.” \q2 Ndiran tovene, Maaron lolo padi maau kat. Pasa, ŋgar todi isami wa. Tauto tighamgham ŋgar samsamia naol. \q2 Eta igham ŋgar poia maau. \rq Mbo 10:4, 53:1+; Ro 3:10+ \rq* \q1 \v 2 Maaron ineep izi sambam, ve mata izizi pa tamtoghon to taan. \q2 Ye ighaze ighita: Todi eta pale ighilaala, ma maau? Ve eta izuaria tau leso iwatag Maaron? Maau. \rq Mbnp 18:21 \rq* \b \q1 \v 3 Tisob tipul muridi pani, ve tisami wa. \q2 Eta igham ŋgar poia maau. Maau le maau kat. \rq Mbnp 6:5; Ro 3:10+; Ep 2:3 \rq* \q1 \v 4 Tovenen Maaron igham ŋgar naol ighaze: “Yes to tinoknok ghamuuŋ ŋgar samsamia, ledi ghilalooŋ, ma maau? Ŋeez o ŋgar todi ivot? \q2 Sawa isob, yes titombaan tamtoghon tiou, ve tipasob mbeb todi le isob kat, tinimale yes to tighan aniiŋ popoia le tipasobi. \q2 Matadi iŋgal ghou ve tisuŋ payou maau.” \rq Yems 5:4+ \rq* \q1 \v 5 Ndiran tovene irau tipatum di. Pasa muri, matughezaaŋ tiina kat pale igham di. \q2 Muuŋ, timatughez tovene maau. \q2 Eemoghon tipamundigin malmal payam, tauto Maaron pale irab di timatmaat, ve tuadi tizi tiwaghengheen izi taan. \q2 Yam pale alib padi, ve mayadi. Pasa, Maaron ighur muri padi kat. \q1 \v 6 Oyai, Maaron to ineep izi ndug Zion, iuul yes Israela, ve ipas di tivot pa pataŋani todi, ghoro poia! \q2 Ighaze Maaron iuul tamtoghon toni ve tineep poia muul, nene pale tinidi iza. \q2 Onoon kat, Yakop papaghu toni pale lolodi poia le poia kat. \rq Mbo 53:6, 126:1 \rq* \c 54 \s1 Tamtoghon eez ighason Maaron pa itatan koia \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to tamtoghon to ndug Zip tila to Saul, ve tipaes pani tighaze David iyoŋyooŋ ila lolodi. Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon pa tirab gita ve timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Maaron, yom izam tiina pa tapirim ve poia tiom. Uvool tiou ve upas ghou navot pa pataŋani tiou tonene! \q2 Upatooŋ tapirim pa koiagŋa, ve ugham mulin ghou ila nimadi. Leso upaghazoŋan ghou ila tamtoghon matadi ughaze you nagham sosor eta maau. \b \q1 \v 2 Maaron, ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou. \q2 Ulooŋ aliŋag tonene ve uul ghou. \q1 \v 3 Pasa, ndiran samsamia to ndug mala tinim tipamundigin malmal payou. \q2 Yes to tizuaria di tighaze tirab ghou namaat, tamtoghon timatughez padi. Pasa, lolodi isamin tamtoghon rita maau. \q2 Yes tipapait taudi, ve matadi iŋgal Maaron rita maau. \q1 \v 4 Eemoghon Maaron, ye Ulaaŋa tiou. \q2 You naneep ila Tiina tiou nima, tauto aazne naneep matag iyaryaar. \b \q1 \v 5 Ŋgar samia to koiagŋa tigham payou ne, upamuula imuul ila pa taudi. \q2 Upasob di le tisob kat itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q1 \v 6 Yoova, yom poiam kat! \q2 Tovenen lolog poia payom, ve naghaze nagham watooŋrau pa napait izam. \b \q1 \v 7 Pasa, yom uul ghou, ve upas ghou navot pa pataŋani tiou tisob. \q2 Yom utatan koiagŋa ila matag, ve nalib padi wa. \c 55 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ita ite ighur koi pani \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon pa tirab gita ve timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Maaron, ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou. \q2 You nataŋ roran ghom: Lolom isamin ghou ve uul ghou. Uŋgooz matam payou malep. \b \q1 \v 2 Ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \q2 Pasa, pataŋani naol tigham ghou le isooŋ katin ghou. \q2 Tauto lolog imbumbu, ve tapirig isob. \b \q1 \v 3 Koiagŋa aliŋadi izaza, ve tigham saveeŋ matughezaaŋ payou. \q2 Ndiran samsamia tonowen tigham pataŋani tiina payou tighaze titatan ghou. \q2 Atedi yabyab payou, ve tighur koi payou kat. \q1 \v 4 Paam namaat tonene. Tovenen ateg imbumbu ve namatughez kat. \b \q1 \v 5 Matughezaaŋ tiina igham ghou le tinig irur, ve wadedeŋag izi. \q1 \v 6 Tovenen nakausim naghaze: “Oyai, leg bageg nanimale man mbaluuz, ghoro poia! \q2 Leso naroov naghau nala ndug mala, ve ateg izi. \b \q1 \v 7 Pale nala nala le nala ndug balim to mala kat we, ve nakaal inag poia eta, leso naneep pani. \b \q1 \v 8 Onoon kat, leg bageg nanimale man, tone rikia moghon naghau nala, ve nakaal inag eta to yoŋgaaŋ. \q2 Leso naneep tonowe, ve nasaŋan le pataŋani tonene isob. Pasa, nene inimale naneep ila uman ve yaghur tiina lolo.” \q1 \v 9 Tiina tiou, ughamun ndiran samsamia tonowen saveeŋ todi, leso ighur anoŋa sob. Ve upasob di ve tilaledi. \q2 Pasa, you naghita ŋgar to ghamuuŋ malmal ve zoraaŋ saveeŋ ivon kat ila ndug tiina tonene lolo. \b \q1 \v 10 Mboŋ ve ndag, ŋgar tovene ivotvot ila ndug lolo. \q2 Ndug tonene ivon kat pa ŋgar samsamia naol ve pataŋani. \b \q1 \v 11 Onoon kat, tamtoghon tiwaghamun nepooŋ to ndug le isami kat. \q2 Tamtoghon to sualen, ighaze tilup di izi maran pa tigharaat saveeŋ, ma tiraukol, nene moghon moghon titatan nditadi ve titombaan di, leso tiyub mbeb todi. Ŋgar todi tonowen, tipuli rita maau. \b \q1 \v 12 Inimale koiag eta iveleg ghou, tone poia. Pataŋani tovene, you irau nambaada. \q2 Ve inimale tamtoghon ite paam to ighur koi payou ne, mata izi payou, tone poia. \q2 Pasa, tamtoghon tovene, you irau nayooŋ pani. \b \q1 \v 13 Eemoghon maau. Yom to muuŋ naghita ghom naghaze ituru ŋgar toit ee moghon. \q2 Ve naghaze pa yom ŋgeu tiou, ve itag ite kat. \b \q1 \v 14 Ve tinig imot ilat tiom, ve naghita ituru lupuuŋ toit poia. \q2 Ve muuŋ, itiŋa ival tiina taluplup ghiit pa suŋuuŋ ila Maaron rumai toni lolo. \q2 Eemoghon aazne, yom uzi ve unum koiag. \rq Mbo 41:9; Yo 13:18+ \rq* \q1 \v 15 Maaron, koiagŋa lolodi ve ruum todi tivon pa ŋgar samsamia naol. \q2 Ukarmotin di pa mateeŋ, ghoro poia. \q2 Naghaze tineep matadi iyaryaar, ve tizila ndug to mateeŋa. \f + \fr 55:15 \ft Muuŋ, sawa to yes Israela tilaghlaagh izi ndug balim, tamtoghon tol tizoor Mose tighaze ye irau iŋgin di maau. Izadi nene Kora, Datan, ve Abiram. Ŋgar todi tonowen igham Maaron ate yabyab. Tovenen igham taan ikaak, ve yesŋa tamtoghon todi tisob titap tizila. Ghoro taan avo ila ivool muul. (Ughita Namba 16:1-34.) Ŋgeu to itoor mbouŋ tonene, ighaze Maaron igham ŋgar tovene ivot pa koia, ghoro poia. \f* \q1 \v 16 Tovenen you pale napoi Maaron pa iuul ghou. \q2 You nawatag: Yoova pale igham mulin ghou pa pataŋani tiou. \b \q1 \v 17 Sawa isob, you nataŋ rorani pa mboŋmaagh, ndag maatu, ve rabrab, ve navotia pataŋani tiou pani. \q2 Ve ye pale ilooŋ aliŋag, ve iuul ghou. \b \q1 \v 18 Onoon, koiagŋa katindi tilup di tighaze tigham malmal payou, ve titatan ghou. \q2 Eemoghon Maaron pale ipas ghou ila nimadi, ve naneep pooi. \b \q1 \v 19 Pale ilooŋ suŋuuŋ tiou, ve itatan di. Pasa, muuŋ kat ve inim, ye inepneep ila ina to ghamuuŋ pooz. \q2 Ve itortoor ŋgar toni maau. \q2 Tovenen yes to timatughez pani maau, ve ŋgar todi iyaryaaŋ tighaze tizoor aliŋa, ye pale itatan di. \q1 \v 20 Itag ite to muuŋ yeru niluplup ghei, ighita saveeŋ mbuaaŋ toni inimale mbeb sorok. \q2 Tauto ireu saveeŋ toni, ve igham malmal pa ndita to muuŋ yesŋa lupuuŋ todi ee moghon. \b \q1 \v 21 Saveeŋ toni, nene poia ve ŋgoreeŋa kat. \q2 Eemoghon ila lolo, ye ighaze igham malmal. \q2 Talooŋ saveeŋ toni, ve taghaze pa ye ighaze igham lolood poia. \q2 Eemoghon maau. Saveeŋ to ivot ila avo, iŋgal tamtoghon inimale buza. \q1 \v 22 Sa mbeb ma pataŋani to ighaze ivot payom, ughuri ila Yoova nima. \q2 Ye pale ipariaaŋ ghom, ve ikis ghom uneep pooi. \q2 Pasa, mata iŋgalŋgal ndiran deŋiadi. \q2 Irau ipul di titap pa tovaaŋ eta ne maau. \rq Mt 6:25+; Lu 12:22+; 1Pe 5:7 \rq* \q1 \v 23 Eemoghon ndiran kaaromŋa ve yes to tirab tamtoghon timatmaat, \q2 Maaron, yom pale uŋgor sawa todi inim tuku, ve upiyaav di tizila ndug to mateeŋa. \q2 Ve you, ghoro nanumeer ghom naghaze pale uul ghou. \c 56 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to inumeer Maaron \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to yes Pilistia tikis David izi ndug Gat. Aliŋa tovene: ‘Man mbaluuz to ineep ndug mala ve neneeŋa moghon.’ \q1 \v 1 O Maaron, you mbesooŋa tiom. Lolom isamin ghou, ve uul ghou lak! Pasa, koiagŋa tinanaan ghou ne. \q2 Mboŋ ve ndag, tamtoghon tizuaria di tighaze le titatan ghou. \b \q1 \v 2 Sawa isob, yes to tiŋgal saveeŋ payou ne, tighamgham lilin ghou tighaze tirab ghou namaat. \q2 Yes to tighamgham malmal payou ne, ival kat. \q1 \v 3 Maaron, yom Maaron Tiina To Ulib Pa Ndimaronŋa Tisob. \q2 Sawa to matughezaaŋ tiina igham ghou, you pale nanumeer ghom. \q1 \v 4 You napait Maaron pa saveeŋ mbuaaŋ toni, ve naghur ila toni ariaŋa. \q2 Irau namatughez maau. \q2 Pasa, tamtoghon to taan tapiridi ineep sine, leso tiwaghamun ghou? Maau. \rq Mbo 27:1, 118:6; Ro 8:31; Hib 13:6 \rq* \q1 \v 5 Saveeŋ tiou, nene poia. Eemoghon moghon moghon, to mboŋmaagh ila le rabrab izi, koiagŋa titortoor aliŋag muul inim saveeŋ samia. \q2 Ve tikalkaal ataam tighaze le tiwaghamun ghou. \b \q1 \v 6 Tilup di, ve tindaŋgat ghou pa laghooŋ tiou, \q2 ve tisasaŋan tighaze tirab ghou namaat. \rq Mk 3:6 \rq* \q1 \v 7 Maaron, pughu vena to upul ndiran samsamia tonowen tineep? Uyat ŋgar todi tonowen lak! \q2 Upatooŋ mbalmbali tiom padi, ve utatan di. Leso tapiridi isob kat! \q1 \v 8 Yom uwatag: You nambaad pataŋani naol ve nataŋtaŋ. \q2 Eemoghon pataŋani tiou tisob, yom umbood di ila rau tiom wa. \q2 Ve naghaze matag suru paam, uwato ila ya paatu tiom, ve ughuri ineep. \q2 Leso matam iŋgalŋgal ŋgar ve pataŋani to ivotvot payou ne. \b \q1 \v 9 Maaron, you nawatag: Yom uvolvool tiou. \q2 Tovenen sawa to ighaze nataŋ roran ghom pa ulaaŋ, \q2 yom pale uul ghou, ve ugham koiagŋa titoor di, ve tighau muul tila. \q1 \v 10-11 Tovenen you napait Maaron pa saveeŋ mbuaaŋ toni, ve naghur ila toni ariaŋa. Irau namatughez maau. \q2 Pasa, tamtoghon to taan tapiridi ineep sine, leso tiwaghamun ghou? Maau. \rq Mbo 27:1, 118:6; Ro 8:31; Hib 13:6 \rq* \q1 \v 12 Maaron, you naghaze nagham watooŋrau payom itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiou. \q2 Pasa, yom uul ghou, ve ugham lolog poia kat. \q2 Tovenen you pale nagham watooŋrau, ve napait ghom pa poia tiom. \b \q1 \v 13 Pasa, yom ugham mulin ghou pa mateeŋ, ve uul ghou le nalib pa koiagŋa. \q2 Tauto yes irau tigham ghou natap maau. \q2 Yom ugham tovene, leso naghilaal naghaze yom uneep toman ghou pa nepooŋ ve laghooŋ tiou, ve ghazooŋa tiom isul ghou ve naneep pooi. \c 57 \s1 Maaron, upatooŋ tapirim ve poia tiom ivot ighazooŋ \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to David ighau pa Saul, ve iyooŋ ila yaam saambu. Paesiiŋ ila pa ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ tovene: Mbouŋ tonene aliŋa, nene: ‘Urewa malep.’ \q2 \v 1 O Maaron, you mbesooŋa tiom. Lolom isamin ghou, ve uul ghou lak! \q2 You naŋarua ghom naghaze nayooŋ ilat tiom. \q2 Upoon ghou inimale tatareek ipakud ndinatu ila bage samba, le irau pataŋani tonene isob. \q2 Pasa aazne, nepooŋ tiou, nene inimale naneep ila uman ve yaghur tiina lolo. \q1 \v 2 You nataŋ roran Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob, naghaze iuul ghou. \q2 Pasa, ŋgar toni ighurghur anoŋa. Sa ŋgar to ye ighaze ivot payou, nene pale ivot. \q1 \v 3 Pale ineep izi sambam, ve igham ulaaŋ payou, ve igham mulin ghou. \q2 Pale iyoon payou, ve itatan koiagŋa to tinanaan ghou ne. \q2 Pasa, lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. Ve sawa isob, ye itataghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \q1 \v 4 Koiagŋa tiluvut ghou wa. \q2 Yes tinimale laion to luadi isami pa ghaniiŋ tamtoghon. \q2 Livodi mata kat inimale pane ndinatu ve iiz. \q2 Ve yamadi paam, mata kat inimale buza to malmal. \q1 \v 5 Maaron, ugham mbeb eta ivot ila sambam samba inim ghilalooŋ pa tamtoghon. Leso tighita ve tighilaal ghom tighaze izam tiina kat. \q2 Ve upatooŋ tapirim ve poia tiom le irau taan isob paam! \q1 \v 6 Pataŋani tonene itatan ghou kat. \q2 Pasa, koiagŋa tiraar malum payou tighaze tisavag ghou. \q2 Ve titai saambu ila ataam tiou, leso natap nazila. Eemoghon maau. Taudi titap tizila. \q1 \v 7 Maaron, lolog ru payom maau. \q2 Lolog ineep tuŋia ilat tiom. \q2 Tovenen you pale nambou, ve narab gita pa napait ghom. \b \q1 \v 8 Lolog ighur naghaze ndugitun, ghoro namundig ve nagharaat taug, \q2 ve napambar ambam tiou, ve narab gita ila ila le ndag pusukia iza. \b \q1 \v 9 Tiina tiou, you pale napait ghom pa poia tiom ila tamtoghon to ndug ndug matadi. \q2 Pale yeiŋa tamtoghon to ndug tisob nilup ghei pa suŋuuŋ, ve nait mbouŋ pa napait ghom. \b \q1 \v 10 O Yoova, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Ŋgar tiom tonanan, nene tiina le tiina kat. Izala izala le ikis sambam. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tiom tovene paam. Izala le ikis tata. \rq Mbo 36:5 \rq* \q1 \v 11 Maaron, ugham mbeb eta ivot ila sambam paroŋania inim ghilalooŋ pa tamtoghon. Leso tighita, ve tipait izam izala le izala kat. \q2 Ve upatooŋ tapirim ve poia tiom irau taan isob! \c 58 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ighur atia pa yes daba samsamia \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Paesiiŋ ila pa ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ tovene: Mbouŋ tonene aliŋa, nene: ‘Urewa malep.’ \q1 \v 1 Yam daba, alooŋ. Ŋgar to yam asasavia ne, nene deŋia? \q2 Ve ighaze aŋgabiiz saveeŋ to tamtoghon ve aghur atia padi, yam ataghon ŋgar deŋia? Maau kat! \b \q1 \v 2 Lolomim iyaryaaŋ pa ŋgar samia moghon, ve awaghamun tamtoghon irau ndug ndug. \q1 \v 3 Ndiran samsamia, moghon moghon tiyel pa ataam poia. \q2 Sawa to nditinandi tipoop di ve inim, avodi kaarom, ve tisosor pa ataam to Maaron. \b \q1 \v 4-5 Saveeŋ to ivotvot ila avodi, nene iwaghamun tamtoghon inimale moot samia. \q2 Ighaze tatoova pa tapasaluŋgan di, nene irau tilooŋ ghiit maau. Pasa, tipoon taliŋadi. \q2 Yes tinimale moot to malmal to taliŋadi saambu maau. Tovenen ighaze moot tonowen tama ivib sab, leso ighami lolo poia ve imogheer, ye irau ilooŋ sab aliŋa maau. \q1 \v 6 O Maaron, ndiran tonowen tinimale laion papaghu to matadi malmal. \q2 Arab polpolin livodi, ve apas di! Leso tiwaghamun tamtoghon sob. \b \q1 \v 7 Upasob di ve tilaledi tinimale ya to ireer ila le imaak. \q2 Uvazag di ila aghem samba inimale tamtoghon tivazag kikiliiŋ le igorgor. \b \q1 \v 8 Ugham di tinim demdem to timaat ve timbuuz. \q2 Naghaze tinimale ndipain to timazug ila nditinandi apodi. \q2 Irau tineep ve tighita ndag maau. \q1 \v 9 Maaron pale rikia moghon iŋgor sawa todi inim tuku, inimale mbeb gorgori to yab ighani rikia. \q2 Mbalmbali toni pale iza todi, ve ipasob di tilaledi tinimale buzbuz to yaghur iviviira ila. \q1 \v 10 Ighaze tamtoghon deŋiadi tighita Maaron ighur atia pa ndiran samsamia ve iyat ŋgar todi, nene pale lolodi poia. \q2 Ndiran samsamia siŋ todi pale ireer izi ve ipot izala taan pogho, ve tamtoghon deŋiadi tilaagh ila. \b \q1 \v 11 Ghoro tamtoghon tisaav tighaze: “Onoon kat, Maaron inepneep, ve iŋgagabiiz tamtoghon to taan, ve ighurghur atia padi. \q2 Ve yes to titaghon ŋgar deŋia, ye ighamgham ledi atia popoia.” \rq Mbo 37:37; 2Tes 1:5+ \rq* \c 59 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ipoona pa koia \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to kinik Saul imbaaŋ uraata toni pida tila ruum to David, leso tindaŋgati ve tirabi imaat. Paesiiŋ ila pa ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ tovene: Mbouŋ tonene aliŋa, nene: ‘Urewa malep.’ \q1 \v 1 Maaron tiou, uul ghou ve upas ghou ila koiagŋa nimadi. \q2 Ughur ghou naza sala, ve matam payou. Leso koiagŋa tiwaghamun ghou sob. \b \q1 \v 2 Ugham mulin ghou, ve upas ghou ila ndiran samsamia tonene nimadi. \q2 Pasa, yes ndiran to malmal. \b \q1 \v 3-4 Maaron, ughita! Yes to tapiridi tintina, tilup di ve tigham lilin ghou tighaze tirab ghou namaat. Yes lolodi isamin tamtoghon maau. \q2 Ve you leg sosor eta maau. \q2 Nazoor saveeŋ eta maau, ve nagham ŋgar samia eta maau. \q2 Eemoghon aazne, tigharaat taudi tighaze tigham malmal payou. \q2 Maaron, umundig uvool tiou, ve ughita di! \b \q1 \v 5 Yoova, yom Maaron ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. Yom moghon to Maaron to Israel. \q2 Yes ndug ndug to aazne tighur koi payou ne, muuŋ lupuuŋ tiei ee moghon. Ve aazne, tighur koi payou. \q2 Umundig ve ughur atia padi. \q2 Ughurghur di malep! Pasa, yes ndiran samsamiadi, ve avodi kaarom. \q1 \v 6 Rabrab to naol ne, koiagŋa tinimnim, ve tilaghlaagh ila ndug lolo. \q2 Tiŋaaŋ mareer, ve lolodi ŋurŋuria tinimale ŋgavuun to ighaze ighan tamtoghon. \b \q1 \v 7 Ughita. Saveeŋ samsamia moghon to ivotvot ila avodi. \q2 Yamadi, nene inimale buza mata. \q2 Ve tisavsaav tighaze: “Sei pale ilooŋ ghei?” \q1 \v 8 Eemoghon Yoova, yom ughita di, ve uŋiŋ padi. \q2 Yes ndug ndug to tiwatag ghom maau, yom uveleg di, ve ughaze tirau sa? \q1 \v 9 Maaron, you naghamgham tapirig ilat tiom. \q2 Tovenen naghur matag payom, ve nasasaŋan moghon. \q2 Koiagŋa irau tigham mbeb eta payou maau. Pasa, yom upoon ghou padi unumale raŋ to izala kat. \b \q1 \v 10 Maaron tiou, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Yom pale unum toman ghou, ve utatan koiagŋa, ve naghita pa taug matag. \b \q1 \v 11 Eemoghon urab di timaat rikia malep. \q2 Upul di tineep toman pataŋani ris o. Leso tamtoghon tiou matadi kisin ŋgar tiom to ughurghur atia pa ndiran samsamiadi. \q2 Maaron, yom unum sigeu payei. Utatan di pa tapirim le tiwaghamgham, ve ureu mbirisan di. \q1 \v 12 Pasa, saveeŋ to ivotvot ila avodi, poia maau. Moghon moghon avodi isosor. \q2 Yes tighamgham kaarom pa tamtoghon, ve tipipiyaav saveeŋ samsamia naol padi. \q2 Eemoghon ŋgar todi to tipapait taudi ve tiveleg ghom, nene pale inim liis padi. \b \q1 \v 13 Tovenen upatooŋ mbalmbali tiom padi, ve uwaghamun di. \q2 Maaron, upasob di le tisob kat. \q2 Leso tamtoghon irau taan dige to naol ne, tighilaal ghom tighaze yom ughamgham pooz pa yei to Yakop papaghu toni ne. \q1 \v 14 Rabrab to naol ne, koiagŋa tinimnim, ve tilaghlaagh ila ndug lolo. \q2 Tiŋaaŋ mareer, ve lolodi ŋurŋuria tinimale ŋgavuun to ighaze ighan tamtoghon. \b \q1 \v 15 Yes tinimale ŋgavuun to tilaghlaagh ve tikalkaal aniiŋ. \q2 Ve ighaze tighan iraua maau, nene pale tinoknok taŋiiz. \q1 \v 16 Eemoghon you pale nambou, ve napait izam pa tapirim tiina. \q2 Mboŋmaagh to naol ne, you pale nambou ve napait ghom pa ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Pasa, yom uponpoon ghou unumale raŋ to izala kat. \q2 Ighaze pataŋani ivot payou, yom pale unum didiiŋ ariaŋa payou, leso nayooŋ ila. \q1 \v 17 Maaron, you naghamgham tapirig ilat tiom. Tovenen nambou ve napait izam. \q2 Maaron tiou, yom uponpoon ghou unumale raŋ to izala kat. \q2 Ve lolom ineep tiou, ve uluul ghou irau sawa isob. \c 60 \s1 Tamtoghon to Maaron tighasoni tighaze mata imuul padi \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Timbou mbouŋ tonene pa tipatoot tamtoghon. Mbouŋ tonene iŋarua sawa to David yesŋa yes Aramea, ve Mesopotamia, ve yes Soba tigham malmal, ve Yoab imuul ila ve irab yes Edoma 12,000 izi taan raapa to sol inepneep pani. \q1 \v 1 Maaron, atem yabyab payei, ve upul murim payei. \q2 Tauto koiamai tireu mbirisan didiiŋ ariaŋa to iluvut ndug tiei, ve tilooŋ tinim. \q2 Tiina tiei, matam imuul inim payei, ve ugham nepooŋ tiei poia muul. \b \q1 \v 2 Ndug tiei isami wa. Malmal to ivot ne, nene inimale ugham taan tiei irur le ivavaal, ve avo ikaak. \q2 Tovenen nitaŋ roran ghom nighaze ugharaat mulin ndug tiei. Pa vene, nisami kat. \q1 \v 3 Yei tamtoghon tiom. Eemoghon ugham pataŋani tiina kat ivot payei. Nighita sawa tonene samia kat. \q2 Mbalmbali tiom iza tiei, le igham ghei niwaghamgham inimale upaghun ghei pa ya ariaŋa. \b \q1 \v 4 Sawa to pataŋani tonene ighaze ivot payei, yom upatooŋ pilak tiom pa yei to nimatughez payom ve nitaghon ŋgar tiom. \q2 Leso niŋarua ghom nilat, ve upoon ghei pa koiamai. \b \q1 \v 5 Maaron, yei niwatag: Lolom ineep tiei kat. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tiei tonene, ve upatooŋ tapirim ve uul ghei. \q2 Ugham mulin ghei pa pataŋani tonene. \q1 \v 6 Muuŋ, Maaron ineep izi ndug toni patabuaŋ, ve isaav ighaze: \q2 “You naparab le nalib pa koiagŋa wa. \q2 Tauto tinig iza, ve navalag taan Sekem ve taan raapa to Sukot, ve nareii irau tamtoghon tiou. \q1 \v 7 Taan suruvu to Gileat, ve taan to yes Manase paam, nene you tiou. \q2 Rumai to yes Epraima tinimale hat ariaŋa to napoon dabag pa malmal. \q2 Ve rumai to yes Yuda tinimale titi to nakisi inim ghilalooŋ pa pooz tiou. \b \q1 \v 8 Taan suruvu to yes Moapa, nene inimale oon tiou to ririwaaŋ. \q2 Ve taan suruvu to yes Edoma, nene ndug to napiyaav duduuŋa to agheg izala. \q2 Ve yes Pilistia, you naparab toman di le nalib padi. Tauto tinig iza ve nalool.” \q1 \v 9 Sei irau igham ghou nalib pa koiagŋa ve nalooŋ nala ndug todi to didiiŋ ariaŋa iluvuti we? \q2 Sei pale imuuŋ payou, ve ighereb ghou nala navot taan suruvu to yes Edoma? \q2 Ite paam maau. Yom moghon. \b \q1 \v 10 Eemoghon Maaron, aazne yom upul murim payei, ve unum toman ndaaba tiei muul maau. \b \q1 \v 11 Maaron, uul ghei nilib pa koiamai. \q2 Pasa ulaaŋ to nighamghami ila to tamtoghon, nene iraua maau. Nene mbeb sorok. \q1 \v 12 Eemoghon ighaze Maaron inim toman ghei, nene pale nilib padi. \q2 Ye irau itatan di le tapiridi isob kat. \c 61 \s1 Suŋuuŋ to ŋgeu eez to ineep mala pa ndug toni \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon tirab gita, ve timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Maaron, ulooŋ taŋiiz tiou. \q2 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \b \q1 \v 2 Pasa aazne, you naneep mala kat pa ndug tiou, \q2 ve matughezaaŋ tiina igham ghou le tapirig isob. \q2 Tovenen napoi ghom naghaze uul ghou. \q2 Ugham ghou naneep izala raŋ to izala kat. \f + \fr 61:2 \ft Ŋgara pida tighaze raŋ to ŋgeu tonene isavia, nene lolooz Zion to rumai to Maaron iyoon izala ne. Ve ŋgara pida tighaze raŋ tonowen iza to Maaron tau. \f* \m Leso mbeb eta iwaghamun ghou sob, ve naneep pooi. \q1 \v 3 Pasa, yom to unum inag to yoŋgaaŋ. \q2 Yom uponpoon ghou pa koiagŋa unumale ruum ariaŋa to daba mala. \q1 \v 4 You naŋazuuv ghom naghaze le naneep ila mbeez tiom lolo, ve nanim loom payom irau sawa isob. \q2 You naghaze nalat tiom ve upoon ghou inimale tatareek ipakud ndinatu ila bage samba. \b \q1 \v 5 Maaron, saveeŋ to nambua toman ghom, yom ulooŋa wa. \q2 Yes to timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom, yom ughamgham mbeb popoiadi naol padi. Mbeb tonowen, yom ugham di payou paam. \q1 \v 6 O Maaron, useeŋ sawa to kinik tiei. \q2 Nighaze ye ineep tovene itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 7 Nighaze ye ineep ila ina to ghamuuŋ pooz ila naghom, ve igham pooz irau sawa isob. \q2 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Ve sawa isob, utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q2 Tovenen matam pa kinik tiei, ve uŋgini ineep pooi. \rq Lu 22:69; Ep 1:20 \rq* \b \q1 \v 8 Ighaze ugham tovene, you pale nambou ve napait izam irau sawa isob. \q2 Ve ndag to naol ne, you pale nagham uraat pa saveeŋ to nambua toman ghom, leso anoŋa ivot. \c 62 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ighur ila to Maaron ariaŋa \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Timbou mbouŋ tonene itaghon ŋgar to Yedutun, ye ŋgeu to imuuŋ pa uraat to mbouŋ \q1 \v 1 You lolog imbumbu maau. Ateg izi, ve nasaŋan Maaron pa iuul ghou. \q2 Pasa, you nawatag: Ye moghon to irau igham mulin ghou pa pataŋani tiou. \b \q1 \v 2 Onoon kat, ye moghon, to Volaaŋa tiou ariaŋa. \q2 Ye iponpoon ghou inimale raŋ to izala kat, \q2 ve inim ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. \q2 Tovenen mbeb eta irau iwaghamun ghou maau. \q1 \v 3 Yam to aghaze awaghamun ghou ne, ŋeez o apul ŋgar tiam samia tonanan? \q2 Yam asob azuaria gham pa aghaze arab ghou pasa? \q2 Aghita. Tapirig isob wa. You nanimale sirsiir muŋgina to pughu imbuuz ve ighaze imatit. \b \q1 \v 4 You leg izag. Tauto ireu lolomim, ve azuaria gham aghaze atatan ghou nazi. \q2 Yam ndiran to kaarom kat! Agham kaarom, ghoro lolomim poia. \q2 Yam asavsaav ila avomim uli aghaze Maaron ighur poia toni iza tiou. \q2 Ve lolomim, aghaze Maaron iwaghamun ghou. \q1 \v 5 Eemoghon you lolog imbumbu maau. Ateg izi, ve nasaŋan Maaron pa iuul ghou. \q2 You naghur matag pani moghon. \b \q1 \v 6 Onoon kat, ye moghon, to Volaaŋa tiou. \q2 Ye iponpoon ghou pa koiagŋa inimale raŋ to izala kat, \q2 ve inim ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. \q2 Tovenen mbeb eta irau itok ghou ve natap ne maau. \b \q1 \v 7 You nanumeer Maaron naghaze pale igham mulin ghou pa pataŋani tiou, ve igham izag ivot inim tiina. \q2 Irau namatughez maau. Pasa, ye to inim inag to yoŋgaaŋ, \q2 ve iponpoon ghou inimale raŋ ariaŋa. \q1 \v 8 Yam tamtoghon to Maaron, anumeera irau sawa isob. \q2 Avotia lolomim pani, ve asavia pataŋani tiam tisob tila toni. \q2 Pasa, ye to inim inaad to yoŋgaaŋ. \q1 \v 9 Tamtoghon tisob tinim mbeb sorok. \q2 Yes to ledi izadi maau, ve yes to izadi tintina ne paam. Tineep rismoghon ve tisob, tinimale yaghuraad to ivotvot ila avood ne. \q2 Irau tanumeer di maau. \q2 Ighaze taŋgabiiz poian di, pale tighita di tirau mbeb eta maau. \q2 Pasa, yes toman uraat ve mbeb todi rikia moghon tilaledi, tinimale yaghuraad to ivotvot ila avood. \b \q1 \v 10 Tovenen ŋgar to ghamuuŋ malmal leso tayou leed mbeb to tamtoghon, anumeera malep. \q2 Ve ŋgar to yubuuŋ paam, aghur matamim pani pa igham gham aneep pooi ne malep. \q2 Ve ighaze yaam ve mbaliiŋ tiam tivot tinim naol, aghur lolomim pani malep. \rq Lu 12:16+; 1Tim 6:6+,17 \rq* \q1 \v 11 Sawa naol, you nalooŋ Maaron isaav ighaze ye moghon to le tapiri tiina. \b \q1 \v 12 Tiina tiei, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di irau sawa isob. \q2 Ve yom ughur atia pa tamtoghon tisob itaghon ŋgar todi todi. \rq Mt 16:27; Ro 2:6; 1Kor 3:8; 2Kor 5:10; Syg 22:12 \rq* \c 63 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ikausim pa Maaron ighaze ineep igharaui \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to David ineep izi ndug balim to Yudea \q2 \v 1 O Maaron, yom Maaron tiou. \q2 Mboŋmaagh kat, suŋuuŋ tiou iŋarua ghom naghaze unum uneep digeg. \q2 You nakausim payom naghaze nalat nagharau ghom, ghoro poia. \q2 Pasa aazne, naneep saguan payom. \q2 You lolog payom kat, nanimale ŋgeu to ilaghlaagh ila ndug to le ya maau, ve murun matini. \rq Mbo 42:2, 84:2 \rq* \b \q1 \v 2 Pasa, matag iŋgal imuul ila pa sawa to naghita ghom ila rumai tiom patabuaŋ lolo, \q2 ve naghita katin tapirim toman ŋgurubam. \q1 \v 3 Nepooŋag to taan, nene poia. Eemoghon naghita naghaze ŋgar to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, nene mbeb to poia le poia kat. \q2 Tovenen you pale nalool, ve napait izam ve napakur ghom. \b \q1 \v 4 Pale napait izam pa poia tiom ila ila le nepooŋ tiou to taan isob. \q2 Pale nakaak nimag iza, ve nasuŋ payom. \q1 \v 5 Pasa, yom ugham lolog poia kat inimale naneep ila ghanghaniiŋ, ve naghan aniiŋ to poia ve ŋgoreeŋa kat le isooŋ katin ghou. \q2 Tauto lolog poia kat, ve nambou pa napait ghom. \rq Mbo 23:5+; Mt 5:6 \rq* \b \q1 \v 6 Sawa to nazi nagheen, matag iŋgalŋgal ghom. \q2 Naghamgham ŋgar payom pa mboŋ ila ila le ndugizau. \b \q1 \v 7 Pasa, yom to Ulaaŋa tiou. \q2 You naneep pooi ila nimam samba inimale tatareek ndinatu tiyooŋ ila tinandi bage samba. Tauto tinig iza, ve namboumbou. \b \q1 \v 8 You lolog ineep tuŋia ilat tiom, \q2 ve nimam waan ipapalot ghou. \q1 \v 9 Yes to tizuaria di tighaze tirab ghou namaat, taudi pale timaat ve tizila ndug to mateeŋa. \b \q1 \v 10 Pale buza ighan di timatmaat, \q2 ve ŋgavuun sagsag tighan patudi. \q1 \v 11 Eemoghon kinik tiei, Maaron pale iuuli, ve ighami lolo poia kat. \q2 Ve tamtoghon tisob to tiwaat Maaron iza pa tipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ todi ve titaghoni, yes paam pale tipait Maaron iza pa tapiri ve poia toni. \q2 Eemoghon yes to avodi kaarom, Maaron pale ipoon avodi. \c 64 \s1 Tamtoghon eez ighason Maaron pa ipoona pa koia \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, you nataŋ roran ghom naghaze uul ghou. \q2 Ulooŋ taŋiiz tiou tonene, ve upoon ghou pa koiagŋa. \q2 Pasa, yes tigham ghou namatughez kat. \b \q1 \v 2 Ndiran samsamia tilup di, ve tikalkaal ataam pa tiwaghamun ghou. \q2 Upaghau ghou padi: Pa vene, tiwaghamun ghou. \b \q1 \v 3 Saveeŋ to tipiyaava payou ne, poia maau. \q2 Yamadi, nene inimale buza to tipoti le mata kat. \q2 Saveeŋ to tiŋgalŋgali payou ne, inimale pane natu to tipeli pa mbeb lili. \b \q1 \v 4 Yes tiyoŋyooŋ, ve tisasaŋan yes to ledi sosor maau. \q2 Ve sawa to tila tivot, ghoro rikia ve tivaneg di. \q2 Pasa, yes timatughez pa mbeb eta maau. \b \q1 \v 5 Yes tipapazaagh taudi pa ghamuuŋ ŋgar samia. \q2 Ve tiwasavon di pa sa ndug to pale tiŋgooz liis todi pani, leso tisavag tamtoghon. \q2 Ve tisaav tighaze: “Ŋgar to taghaze taghami, sei pale iwatagi?” \b \q1 \v 6 Yes tikaal ataam pa ŋgar samia to tighaze tighami, ve tipait taudi tighaze: “Yei niraua kat pa ŋgar. Tovenen ŋgar to nighaze nighami, nene pale ighur.” \q2 Oyai, iit tamtoghon, taŋgooz ŋgar samsamia naol ila lolood! \q1 \v 7 Eemoghon Maaron pale ivaneg di pa pane natu toni. \q2 Pale rikia moghon ve iwaghamun di. \b \q1 \v 8 Saveeŋ samsamia to ivotvot ila avodi, nene pale imuul pa taudi ve iwaghamun di. \q2 Ŋgar to Maaron ighaze igham padi, tamtoghon pale tighita, ve tililiit dabadi ve tiveleg di. \b \q1 \v 9 Ŋgar to Maaron igham padi, nene pale igham tamtoghon tisob timatughez, ve tigham ŋgar tiina pani, ve tisavia varu. \q1 \v 10 Tovenen ndiran deŋiadi pale lolodi poia pa Yoova, ve tiyooŋ ila toni. \q2 Yes to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi, pale tinidi iza, ve tipaiti. \c 65 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa uman ve taitaiŋ poia \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron, yei pale nilat ndug Zion ve nipait ghom, ve nigham uraat pa saveeŋ to nimbua toman ghom. Ighaze nitaghon ŋgar tovene, nene deŋia. \b \q1 \v 2 Pasa, yom uloŋlooŋ suŋuuŋ to tamtoghon ve uluul di. \q2 Tamtoghon tisob to taan pale tilat tilup di ila naghom, ve tipait ghom. \b \q1 \v 3 Ighaze ŋgar to zoraaŋ saveeŋ ve ŋgar samia ikau ghei, ve itatan ghei kat, yom ureu sosor tiei. \rq Ro 3:25, 5:8 \rq* \q1 \v 4 Yes to yom usia di tinim lem, ve ugham di tilat tineep tigharau ghom ila sirsiir to rumai tiom lolo, nene pale lolodi poia kat, ve poia tiom izaza todi. \q2 Yei nighaze le nineep ila sirsiir to rumai tiom patabuaŋ lolo. \q2 Pasa, rumai tiom, nene ivon pa mbeb popoiadi naol. \q2 Tovenen sawa to nineep tonowe, lolomai poia kat, ve niyamaana nighaze mbeb to nizuaria ghei pani, tauto nighami wa. \q1 \v 5 O Maaron, yom Volaaŋa tiei. \q2 Yom uloŋlooŋ suŋuuŋ tiei, ve ughamgham uraat gharatooŋadi tintina. Tamtoghon tighita di le timatughez. \q2 Ugham mulin ghei itaghon ŋgar tiom deŋia. \q2 Tamtoghon to tineep tirau taan tiina, ve yes to tineep tirau mutu paam, tisob tinumeer ghom ve tighur matadi payom pa ulaaŋ. \b \q1 \v 6 Tapirim iluvut ghom inimale nonogiiŋa tiom. \q2 Ila taum tapirim, ugham lolooz tisob tivot, ve tiyoon tuŋia ila inadi. \b \q1 \v 7 Ighaze te isami, ve dibom ipolpol toman avolutu tiina, yom irau ughami ate izi. \q2 Ve tamtoghon tovene paam. Ighaze tipamundigin malmal toman oroor tiina, yom irau upasob malmal todi, ve ugham di atedi izi. \b \q1 \v 8 Tamtoghon to tineep tirau taan dige to naol ne, tighita mbeb gharatooŋadi tintina to yom ughamgham di, le matughezaaŋ tiina igham di. \q2 Yes to tineep ila pa ndag iza, ve yes to tineep ila pa ndag izila ne paam, yom ugham di lolodi poia kat. Tovenen tilool ve tipait izam. \q1 \v 9 Yom to uŋgin taan, ve ugham uman izizi, leso taan imbees. \q2 Ve yom to ugham taan ŋgoreeŋa tiina ivotvot. \q2 Ya to Maaron, nene ivon ve irereer tovene. Irau imaak maau. \q2 Yom ugharaat taan itaghon taum ŋgar tiom. Leso aniiŋ katindi tivot pa tamtoghon. \b \q1 \v 10 Yom ugham uman izizi, leso avabuti imbees, ve aniiŋ anoŋa katindi tivot. \q2 Yom ututur taan le imbees kat. \q2 Ve poia tiom, tauto igham aniiŋ titub pooi tiza. \rq Mbaŋ 14:17 \rq* \b \q1 \v 11 Yom poiam kat. Pasa, ndaman tonene, ugham aniiŋ tiina ivot ila uum tiei. \q2 Aniiŋ to titub ila uum tiei, nene tipambooda tinimale moghar to yes kinik. \q2 Ndug sine to ighaze yom ula pani, nene mbeb popoiadi katindi tivotvot. \rq Mbo 67:6 \rq* \b \q1 \v 12 Yom ugham kikiliiŋ popoia titub ila ndug balim, leso ŋgai ma mbeb naol to su tighan. \q2 Ve uum popoia to tineep izala lolooz, nene upambood di le paghunadi kat. Tauto lolooz to naol ne, lolodi poia, ve tinidi iza. \b \q1 \v 13 Ndug to kikiliiŋ ineep ila, makau ve sipsip tiraua le isob. \q2 Ve aniiŋ katindi titubtub ila taan raapa. \q2 Tovenen tamtoghon lolodi poia, ve timboumbou, tilolool, ve tipapait izam. \c 66 \s1 Tamtoghon to Maaron tipaiti pa uraat toni tintina \q1 \v 1 Yam to aneep irau taan isob, lolomim poia pa Maaron, ve alool ve apaiti. \b \q1 \v 2 Ambou ve apait iza pa tapiri ve poia toni. \q2 Apaiti kat pasa, ye iza tiina. \b \q1 \v 3 Asaav pa Maaron aghaze: “Uraat tintina to yom ughamgham di, tamtoghon tighita di le timatughez. \q2 Pasa, tapirim tiina le tiina kat. \q2 Tauto koiamŋa timatughez payom kat, ve tiput aghedi ila naghom, ve titaŋroran ghom tighaze lolom isamin di. \b \q1 \v 4 Ve yes moghon maau. Tamtoghon to tineep tirau taan isob, pale tiput aghedi payom, ve timbou ve tipait ghom. \q2 Lolodi poia ve timbou tapiridi pa tipait izam.” \q1 \v 5 Anim aghita uraat to Maaron ighami. \q2 Ye igham uraat tintina pa iuul tamtoghon. \q2 Uraat tonowen tipatooŋ katin tapiri. Tauto tamtoghon tighita di, le matughezaaŋ tiina igham di. \b \q1 \v 6 Muuŋ, ye ivalag te, le pida ila pa ŋas, pida ila pa waan, ve taan mamaasa ivot. \q2 Tauto nditimbuud tilaagh titaghoni, ve tivool tila pa dige ite. \q2 Tovenen iit lolood poia, ve tiniid iza pa ŋgar to ye igham padi tonowe. \rq Igham 14:22 \rq* \b \q1 \v 7 Ye tapiri tiina kat. Pale igham pooz itaghoni taghoni gha ila. \q2 Moghon moghon, ye mata pa tamtoghon to ndug ndug, ve iŋgagabiiz di. \q2 Tovenen yam ndiran to zoraaŋ saveeŋ, azoor pooz toni muul malep. Aneep ila samba. \rq Igham 15:18 \rq* \b \q1 \v 8 Yam ndug ndug, apait Maaron tiei pa poia toni. \q2 Apaiti toman aliŋamim tiina, leso tamtoghon tilooŋ paitooŋ tiam. \b \q1 \v 9 Pasa, ye to ikiskis ghiit taneep mataad iyaryaar. \q2 Ve ye iŋginŋgin ghiit, tauto tatap maau, ve tayoon ariaŋa. \b \q1 \v 10 Onoon kat, Maaron, yom utoov ghei pa pataŋani pida, leso ugham ghei niŋgalaaŋ ila matam, ninimale silva to tighuri ila yab, leso ighan muun ighau, ve iŋgalaaŋ kat. \rq Yems 1:2+; 1Pe 1:7 \rq* \b \q1 \v 11 Yom ugham ghei niŋgud malum tiom, \q2 ve ughur pataŋani tiina kat iza tiei. \b \q1 \v 12 Yom upul koiamai tilib payei, ve karis todi to malmal tilaan tizala poghomai. \q2 Pataŋani tiei, nene inimale nilaagh ila yab to ighanghan ne lolo, ve nilaagh ila yawaaŋa to tapiri tiina. \q2 Eemoghon yom upas ghei nivot pa pataŋani tiei, ve ugham ghei nineep pooi, ve niraua kat pa mbeb to naol. \rq Is 43:2 \rq* \q1 \v 13-14 Sawa to naneep ila pataŋani lolo, you nasaav payom naghaze: “Ighaze yom uul ghou, you pale nagham watooŋrau payom.” \q2 Tauto aazne, nataghon saveeŋ mbuaaŋ tiou tonenen, \q2 ve nanim rumai tiom naghaze naghur watooŋrau tiou izala artaal, leso yab ighan suvuni. \b \q1 \v 15 You pale nagham mbeb tubudi, ve narab di tinim watooŋrau payom, ve yab ighan suvun di. \q2 Yab pale ighan sipsip tiou nditamoot, ve vuzidi popoia izalat. \q2 Ve tonene moghon maau. Pale nagham watooŋrau pa makau ve mekmek paam. \q1 \v 16 Yam to amatughez pa Maaron ve ataghon ŋgar toni, asob anim ve alooŋ saveeŋ tiou tonene. \q2 You naghaze navotia uraat tiina to ye igham payou. \b \q1 \v 17 You nataŋ rorani pa ulaaŋ, ve avog ipaiti paam. \b \q1 \v 18 Sawa tonenen, inimale nakis ŋgar samia eta ineep ila lolog, tone Ŋgeu Tiina irau ilooŋ suŋuuŋ tiou maau. \rq Yo 9:31; Yems 4:3; 1Yo 3:22 \rq* \b \q1 \v 19 Eemoghon ye ighur taliŋa payou, ve ilooŋ suŋuuŋ tiou. \b \q1 \v 20 Tauto napait Maaron pa poia toni. \q2 Pasa, ye iyasiil pa suŋuuŋ tiou maau, ve ipas poia toni payou maau. \q2 Ŋgar toni to lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di, tauto ipatooŋa payou. \c 67 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa taitaiŋ to ye igham padi \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon tirab gita ve timbou mbouŋ tonene. Timbou mbouŋ tonene pa tipait Maaron \q1 \v 1 Maaron igham poian ghiit ve ighur poia toni iza toit. \q2 Pale lolo poia pait, ve ghazooŋa toni isul ghiit. \rq Nam 6:24+ \rq* \b \q1 \v 2 Leso tamtoghon to tineep tirau taan tiwatag ŋgar toni, \q2 ve ndug ndug tighilaala tighaze ye moghon to irau igham mulin di. \rq Tit 2:11 \rq* \q1 \v 3 Maaron, nighaze tamtoghon to ndug ndug tipakur ghom. \q2 Ndug tisob tipait izam, ghoro poia! \b \q1 \v 4 Nighaze tamtoghon to ndug ndug lolodi poia, ve tilool ve timbou pa tapait ghom. \q2 Pasa, yom uŋgagabiiz tamtoghon, ve ughagharaat pataŋani todi itaghon ŋgar deŋia. \q2 Ve yom to ughamgham pooz pa ndug ndug to tineep tirau taan isob. \q1 \v 5 Maaron, nighaze tamtoghon to ndug ndug tipakur ghom. \q2 Ndug ndug tipait izam, ghoro poia! \q1 \v 6 Taitaiŋ poia ivot ila taan toit wa. \q2 Poia to Maaron toit pale ineep toman ghiit tovene itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 65:11 \rq* \q1 \v 7 Onoon kat, Maaron ighur poia toni iza toit. \q2 Leso tamtoghon to tineep tirau taan dige to naol ne timatughez pani, ve titaghon ŋgar toni. \rq Mt 28:19; Syg 7:9 \rq* \c 68 \s1 Maaron, ye Volaaŋa ariaŋa to tamtoghon toni \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron pale imundig ve ireu mbirisan koia. \q2 Yes to tighur koi pani, ye pale indiir di tighau pa mata. \b \q1 \v 2 Ye pale ipasob di le tisob kat, tinimale yab mbuasa to iza, ve yaghur iviviira ilale. \q2 Ighaze ndiran samsamia tineep ila Maaron nagho, ye pale iwaghamun di ve tilaledi tinimale bagil to ineep igharau yab dige, ve yab ilavaara, ve ireer ila, le isob. \b \q1 \v 3 Eemoghon ndiran deŋiadi, yes pale lolodi poia kat. \q2 Pale tineep ila Maaron nagho, ve tinidi iza ve tilool. \q1 \v 4 Ambou pa Maaron. \q2 Ambou ve apait iza, ve agharaat ataam pani. \q2 Ye Ŋgeu to ineep ila yaghur tae pogho, ve indaloova. \q2 Ye iza Yoova. \q2 Alup gham ila nagho, ve tinimim iza pani. \rq Igham 19:16; Mbo 18:10+; Mt 26:64 \rq* \b \q1 \v 5 Maaron ineep ila ina patabuaŋ, ve iŋgin yes parooŋa inimale tamandi. \q2 Ye ivolvool to yes ndinaara, ve iyondyood padi. \rq Igham 22:22+; Mbo 10:14, 146:7+ \rq* \b \q1 \v 6 Yes to eŋgendi tineep, Maaron pale igham tamtoghon pida tinim nditadi, leso yesŋa tilup di ve tineep. \q2 Ve yes to koiadi tighur di sorok tilooŋ tila ruum to yabyabuuŋ, ye ipaspas di tivot, ve imuuŋ padi, ve igheghereb di tila, leso tigham nepooŋ poia. \q2 Tovenen tinidi iza ve timbou, ve titaghoni gha tila. \q2 Eemoghon tamtoghon to tighamgham didiaaŋ, yes pale tineep sami ila taan to le ya maau ve imamaas kat. \b \q1 \v 7-8 Maaron, sawa to yom umuuŋ pa tamtoghon tiom Israela, ve yamŋa alaagh izi ndug balim, yoŋgyoog itok taan, ve uman tiina itap tata ve izi. \q2 Maaron to Israel, ndug tiom to ghamuuŋ pooz, nene lolooz Sinai. Yom upatooŋ taum uvot ughazooŋ tonowe. \rq Igham 19:16+ \rq* \b \q1 \v 9 Maaron, taan to ugham pa tamtoghon tiom, ighaze ndag tiina ve imamaas, \q2 yom ughamgham uman tiina itaptap izi pa ipambees taan, leso mbeb titub muul. \b \q1 \v 10 Tamtoghon tiom tigham taan tonene inim ledi ndug to nepooŋ. \q2 Yei mbolaaŋa. Lemai mbeb eta maau. Eemoghon Maaron, yom poia pughu. \q2 Tauto ugham taan tonene payei, leso iuul ghei. \q1 \v 11 Ŋgeu Tiina ivotia malmal varu ighaze ye ilib pa koia wa. \q2 Tovenen ndiliva ival tilaan tila, ve titemtem tighaze: \b \q1 \v 12 “Ou alooŋ! Yes kinik toman ndaaba todi tila wa! Tisob tighau tila wa! \q2 Tauto ndaaba toit tiyou mbeb to koiaad tinim, ve tigham di pa ndiliva to tineep izi paanu we, leso tiwarein di. \b \q1 \v 13 Ndiliva tiei tipambood di pa silva ve gol, le paghunadi kat, tinimale man mbaluuz to tigharaata pa silva, ve tipaak gol milmilia ila bage. \q2 Pughu vena to yam pida ala pa malmal maau, ve aneep sorok izi paanu toman sipsip?” \b \q1 \v 14 Sawa to Maaron ariaŋa ireu mbirisan yes kinik, \q2 ye igham ais patu patu titaptap tizi ila lolooz Zalmon. Tauto inaan di tighau tila. \q1 \v 15 Lolooz to ndug Basan, nene tiina ve daba izala kat, ve le mbuŋa mbuŋa ve kazimuŋa katindi. \q2 Daba izala kat, tauto ye le iza. \b \q1 \v 16 Lolooz to ndug Basan, yom lem mbuŋa mbuŋa naol. Pughu vena to ughita Maaron igham lolooz Zion inim ina to nepooŋ, ve ireu lolom? Tauto lolom isami pani ne? \q2 Onoon kat, ye pale ineep izi lolooz tonene itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 17 Ŋgeu Tiina ipul lolooz Sinai, ve ilaagh toman karis toni ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ to malmal, \q2 le tila tivot izi ina patabuaŋ to Zion we. \b \q1 \v 18 Maaron, yom ughereb koiamŋa katindi to ulib padi ne, \q2 ve titaghon ghom, ve yamŋa azala lolooz tiom daba to sala we. \q2 Tamtoghon tigham lem mbeb popoiadi naol. \q2 Yes to tizorzoor aliŋam ne paam, tiput aghedi payom, ve tigham lem mbeb. \q2 Onoon kat, Maaron toit Yoova, moghon moghon ye inepneep izi lolooz toni tonene. \rq Ep 4:8 \rq* \q1 \v 19 Tapait Ŋgeu Tiina pa poia toni! \q2 Ndag to naol ne, ye iuluul ghiit pa badooŋ pataŋani toit. \q2 Maaron toit, ye Maaron to ighamgham mulin ghiit pa pataŋani toit. \rq Mbo 81:6; 2Kor 1:4+ \rq* \b \q1 \v 20 Maaron toit, ye Maaron to ulaaŋ. Onoon kat, Maaron toit Yoova, ye ighamgham mulin ghiit. Tauto tamaat maau, ve taneep pooi. \rq Mbo 56:13; 1Kor 15:51+; 1Tes 4:13+; Syg 1:18 \rq* \b \q1 \v 21 Maaron pale irab balagin koia dabadi. \q2 Tamtoghon to titaghon ataam samia, ve tighamgham sosor, ye pale irab mbirisan dabadi rubruuba, le tisob timatmaat. \q1 \v 22 Ŋgeu Tiina isaav ighaze: “Koiagŋa irau tighau maau. \q2 Ighaze tineep izi lolooz to ndug Basan, ma tineep sila kat izila mazovan, nene pale nagham di tisob timuul tinim. \b \q1 \v 23 Siŋidi pale ireer izi, le ipot inimale karoos ila taan pogho, leso awai ila. \q2 Ve ŋgavuun tiam pale tighuni le isooŋ di.” \q1 \v 24 Maaron, yom kinik tiou. \q2 Yom ulib pa koiamŋa wa. \q2 Tauto aazne, unum toman lolom poia, ve ulooŋ ula rumai tiom patabuaŋ ila ival tiina matadi. \q2 Yom umuuŋ, ve tamtoghon tiom titaghon ghom ve yamŋa alooŋ ala. \b \q1 \v 25 Yes to mbouŋ timuuŋ, \q2 ve ndiliva papaghu titoktok kakaap, ve titaghon di. \q2 Ve yes to tipambar ambam, ve yes to tivivib sab ve tavuur tilaagh muri. \b \q1 \v 26 Yam Israela to avot ila to Yakop, alup gham ila Maaron nagho ve apaiti pa poia toni. \q2 Yam asob apait Yoova iza! \b \q1 \v 27 Aghita. Rumai to Benyamin to ival maau ne, timuuŋ. \q2 Ghoro yes daba to Yuda toman tamtoghon todi titaghon di. \q2 Ve yes daba to Sebulun ve Naptali tilaagh muri. \q1 \v 28 Maaron, yom usaav ariaŋa pataghaaŋ ughaze yei Israela pale lemai tapirimai tiina, ve niyoon ariaŋa. \q2 Upatooŋ tapirim payei muul, inimale muuŋ upatooŋa payei. \q1 \v 29 Yes kinik to taan pale tinim tivot Yerusalem, ve tigham lem mbeb popoia ilooŋ ila rumai tiom patabuaŋ. \b \q1 \v 30 Yes Isipa tinepneep ila vivib lolo to ya Nil dige we tinimale poghai. \q2 Ve yes kinik to ndug pida tilaghlaagh toman ndaaba todi tinimale makau ketooŋ to tiketkeet toman ndinatudi. \q2 Uyaan koiamai tonowen, leso tiput aghedi payom, ve tighur yaam silva todi inim lem pa tipakur ghom. \q2 Ndug ndug to lolodi pa ghamuuŋ malmal, ureu mbirisan di. \b \q1 \v 31 Kinik to yes Isipa pale imbaaŋ uraata toni tinim Yerusalem, leso yeiŋa nisavsaav pa lupuuŋ tiei. \q2 Ve tamtoghon to Etiopia paam, pale rikia tikaak nimadi iza, ve tisuŋ pa Maaron. \q1 \v 32 Yam kinik to taan toman tamtoghon tiam, ambou pa Maaron. \q2 Ambou pani ve apaiti. \b \q1 \v 33 Ye Ŋgeu to ineep izala yaghur tae pogho, ve indaloova ila tata to ineep muuŋ kat ve inim. \q2 Alooŋ. Ye isavsaav toman tapiri tiina. \q2 Aliŋa tiina inimale lalaav. \rq Mbo 29:3, 68:4 \rq* \b \q1 \v 34 Tovenen yam avotia Maaron tapiri. \q2 Ye kinik tiina to ighamgham pooz pa iit Israela, ve ipatooŋ tapiri ivotvot ila tata. \b \q1 \v 35 Maaron to iit Israela, ye inepneep ila rumai toni patabuaŋ lolo, ve ipatooŋ tapiri. \q2 Tovenen tamtoghon tighita, ve timatughez. \q2 Ye ireirei tapiri pa tamtoghon toni, ve ipapalot di. \q2 Tapait Maaron pa poia toni! \rq Igham 19:5+; Mbo 29:10+ \rq* \c 69 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to imbaad pataŋani tiina pa Maaron iza \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ irau isaav pa tamtoghon timbou mbouŋ tonene itaghon aliŋa tovene ‘kananaŋ ruŋgu pisosooŋa.’ \q1 \v 1 O Maaron, uul ghou lak! \q2 Pasa, ya ivon iza inim imuul luag, ve naghaze nandal tonene. \b \q1 \v 2 Aazne, agheg putukia ila tiiŋ tiina. \q2 Leg taan ariaŋa eta pa nayoon izala ne maau. \q2 You naneep izila mazovan lolo. \q2 Nepooŋ tiou to aazne, nene inimale yawaaŋa ivot toman tapiri, ve izugua ghou nalaleg. \b \q1 \v 3 Maaron, you nasami wa. \q2 Taŋiiz tiou iŋaŋarua ghom le ŋgarsuag imar. \q2 You naghur matag payom naghaze yom pale uul ghou. Eemoghon maau. \q2 Tauto tapirig isob. \q1 \v 4 Tamtoghon to tighur koi payou ne, yes ival le ival kat. Irau nanin di maau. Tilib pa dabag raua. \q2 Koiagŋa to tighaze tiwaghamun ghou ne, tapiridi tintina, ve tiŋgal saveeŋ kaarom naol payou. \q2 You nayub mbeb todi eta maau. Eemoghon tisavsaav payou tighaze napamuul mbeb todi. \q2 Pale napamuul sa? \rq Yo 15:25 \rq* \q1 \v 5 Maaron, yom uwatag: You nagham ŋgar samsamia to borouŋa. \q2 Sosor tiou to naol ne, eta iyooŋ payom maau. \q1 \v 6 Yoova, yom Maaron ariaŋam kat ve uŋgin mbeb tisob. Uul ghou lak! \q2 Pa vene, nagham mayaŋiiŋa pa yes to tinumeer ghom ve tighurghur matadi payom. \q2 Maaron to Israel, you nagham ŋgar tiina pa yes to tizuaria di tighaze le tiwatag katin ghom. \q2 Ighaze yom uul ghou pa pataŋani tiou tonene maau, nene pale mayadi. \b \q1 \v 7 You nambesmbees payom, tauto tamtoghon tipiyaav saveeŋ velegiiŋ naol payou. \q2 Yes tigham ghou mayag, ve natudtud moghon. \b \q1 \v 8 Taug siŋ tiou tighita ghou nanimale you ŋgeu sumbu. \q2 Ve toŋvetaz tiou kat to tinamai ee moghon, yes tipul muridi payou inimale you to ndug ite. \rq Mbo 31:11; Yo 7:5 \rq* \b \q1 \v 9 Ŋgar tiou iyaryaaŋ naghaze le nagharaat rumai tiom. Eemoghon ŋgar tonene, to aazne inim pughu pa nambaad pataŋani tiina inimale yab ighan ghou. \q2 Yes to tiveleg ghom, tiveleg ghou paam. \rq Yo 2:17; Ro 15:3 \rq* \b \q1 \v 10 Sawa to natatan taug, ve naŋgun taug pa ghaniiŋ aniiŋ, \q2 tamtoghon matadi velegin ghou. \b \q1 \v 11 Ve sawa to lolog ipataŋan, ve nagharaat taug maau, ve nandud uli to moŋiiŋ, yes tiŋiŋ payou. \b \q1 \v 12 Yes to tiluplup di izi maran ate, tininin avodi payou. \q2 Ve yes ghunuuŋa timboumbou ghou inimale ŋalalaŋ. \q1 \v 13 Eemoghon suŋuuŋ tiou iŋaŋarua ghom moghon. \q2 Yoova, poia tiom, nene tiina kat. Lolom isamin ghou, ve uul ghou lak! \q2 Lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Tovenen sawa sine to ughita poia, ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \rq 2Kor 6:2 \rq* \b \q1 \v 14 Upas ghou navot pa pataŋani tiina tonene. \q2 Pa vene, agheg putukia ila tiiŋ le malmalig nazila. \q2 Ugham mulin ghou ila koiagŋa nimadi. \q2 Undae ghou naza pa mazovan lolo. \b \q1 \v 15 Uul ghou. Pa vene, yawaaŋa izugua ghou, ve iweu ghou nalaleg. \q2 Ughita. Paam nandal nazila mazovan lolo. \q2 Aazne, you naneep izila saambu to yes mateeŋa, ve avo ighaze iŋgup tonene. Upas ghou navot. \b \q1 \v 16 Yoova, yom poiam. Lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di irau sawa isob. Tovenen ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \q2 Yom lolom isamin ghei kat. Tovenen matam imuul inim payou. \b \q1 \v 17 You mbesooŋa tiom. Uŋgooz matam payou malep. \q2 Pasa, aazne naneep ila pataŋani tiina lolo. \q2 Tovenen ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve uul ghou rikia. \b \q1 \v 18 Unum uyoon ila digeg, ve uul ghou. \q2 Ugham mulin ghou ila koiagŋa nimadi. \b \q1 \v 19 Ŋgar to koiagŋa tigham payou ne, yom uwatagi wa. \q2 Yes tiveveleg ghou, ve tipamayaŋin ghou, ve tiwaghamun izag kat. \b \q1 \v 20 Saveeŋ velegiiŋ to tipiyaava payou, nene igham lolog ipataŋan kat. Naghita naghaze irau poiag muul maau. \q2 You naghaze pale tamtoghon lolodi isamin ghou, ve tinim tirab ateg. \q2 Eemoghon maau. Eta inim peria tiou maau. \b \q1 \v 21 Sawa to pitool ghou, koiagŋa tighur mbeb lili ila aniiŋ tiou. \q2 Ve sawa to murun ghou, tigham ag vaen papaii. \rq Mt 27:34,48; Yo 19:29 \rq* \q1 \v 22 Tovenen suŋuuŋ tiou iŋarua ghom naghaze: Sawa to koiagŋa yesŋa nditadi tilup di ve tighanghan, ugham toŋ to aniiŋ todi ineep izala, inim liis padi, ve iwaghamun di. \rq Ro 11:9+ \rq* \b \q1 \v 23 Ugham matadi ipis, leso tighita ndug muul sob. \q2 Ve ugham tapiridi isob, ve aghedi ipaspas. \b \q1 \v 24 Naghaze uŋgal matadi, ve tiyamaan katin mbalmbali tiom. \q2 Mbalmbali tiom iza todi, ve iwaghamun di kat, ghoro poia! \b \q1 \v 25 Inadi to nepooŋ pale balim. \q2 Tamtoghon eta irau ineep ila mbeez todi muul maau. \rq Mbaŋ 1:20 \rq* \q1 \v 26 Pasa, tamtoghon to yom ulosi ve ughur pataŋani pani, \q2 ndiran samsamia tonowen tighur pataŋani iza toni muul, ve tinin avodi pa pataŋani to ivot pani. \b \q1 \v 27 Sosor to ndiran tonowen, lolom imaagh pani malep. \q2 Matam kisini, ve ughur atia padi le tiyamaana kat! \q2 Ughurghur di malep. \b \q1 \v 28 Umus izadi pa rau to nepooŋ mataad yaryaara. \q2 Rau to tamtoghon deŋiadi izadi tineep ila, ndiran tonowen izadi ila toman di malep. \rq Igham 32:32+; Syg 20:12+, 21:27 \rq* \b \q1 \v 29 O Maaron, aazne nambaad pataŋani ve nayamaan yabyabuuŋ tiina. \q2 Tovenen unum uul ghou. \q2 Uŋguaaz ghou nazala sala. Leso naneep pooi. \q1 \v 30 You pale nambou ve napait Maaron iza. Pasa, ye igham lolog poia kat. \q2 Tovenen you naghaze napaiti. \b \q1 \v 31 Ŋgar tovene, nene igham Yoova lolo poia kat le ilib pa makau katindi to tighamgham di pa watooŋrau. \rq Mbo 50:9+; 51:16+ \rq* \b \q1 \v 32 Yes to tinumeer Maaron ve timbadbaad pataŋani, ighaze tighita Maaron iuul ghou, nene pale tinidi iza. \q2 Ve yes to tizuaria di pa Maaron ne paam. Ighaze tighita ulaaŋ to ye igham payou, nene pale ipalot di. \rq Mbo 34:2 \rq* \b \q1 \v 33 Pasa, yes to timbadbaad pataŋani ve tinumeer Yoova, ye iloŋlooŋ suŋuuŋ todi. \q2 Tamtoghon toni to tineep ila koiadi nimadi, ye irau lolo imaagh padi maau. \q1 \v 34 Sambam paroŋania, taan, ve te, toman mbeb tisob to tineep ila, yam asob apait Maaron. \b \q1 \v 35 Pasa, ye pale igham mulin ndug Zion, ve ipamundigin ndug tisob to Yudea muul. \q2 Leso tamtoghon toni timuul tila tonowe, ve tigham mulin taan todi, ve tineep ila. \b \q1 \v 36 Ve muri, taan todi pale izi pa papaghu todi, ve tighami inim ledi, ve tineep ila. \q2 Tovenen yes to lolodi pa Maaron, pale tineep pooi tonowe. \c 70 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ipasul Maaron pa iuuli \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Paesiiŋ ila pa ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ tovene: Sawa to tamtoghon tigham watooŋrau ve tighason Maaron pa mata iŋgal di, yes irau timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 O Maaron, upas ghou navot pa pataŋani tiou tonene. \q2 Yoova, unum uul ghou rikia lak! \rq Mbo 22:19, 40:13+ \rq* \b \q1 \v 2 Yes to tigham lilin ghou ne, ughamun ŋgar todi. \q2 Leso ŋgar todi iwaghamgham, ve mayadi ve tighau tila. \q2 Ve yes to tighita pataŋani tiou tonene ve lolodi poia pani, \q2 yes paam, upamuul di tila toman mayadi. \b \q1 \v 3 Ndiran tonowen tiwamogheran di payou tighaze: “Aa! Pataŋani to taghaze ivot pani, tauto ivot wa!” \q2 Tovenen utatan di, ve ugham di mayadi ve tighau tila. \q1 \v 4 Eemoghon tamtoghon tisob to tizuaria di payom, \q2 yes pale tinidi iza ve lolodi poia payom. \q2 Yes to lolodi pa ulaaŋ tiom kat, \q2 nene pale moghon moghon tisavsaav tighaze: “Maaron, ye iza tiina kat!” \q1 \v 5 Yoova, pataŋani tonene itatan ghou le tapirig isob kat. Narau mbeb eta muul maau. \q2 Ve yom moghon to Ulaaŋa tiou. You naghur matag payom pa upas ghou navot pa pataŋani tonene. \q2 Tovenen uzuar malep. Rikia unum uul ghou! \c 71 \s1 Suŋuuŋ to olman waat eez to ghurla toni iyaryaaŋ kat \q1 \v 1 Yoova, you nanumeer ghom, ve nayooŋ ilat tiom. \q2 Upul koiagŋa titatan ghou malep. Pasa, ighaze tilib payou, pale mayag. \b \q1 \v 2 Yom utataghon ŋgar deŋia. Tovenen uul ghou, ve upas ghou navot pa pataŋani tiou tonene. \q2 Ughur taliŋam payou ve uul ghou lak. \b \q1 \v 3 Yom Volaaŋa tiou ariaŋa. Uponpoon ghou pa koiagŋa unumale raŋ to izala kat. \q2 Ve unum ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo. \q2 Sawa isob, you irau naŋarua ghom, leso mbeb eta iwaghamun ghou sob, ve naneep pooi. \q2 Aliŋam inim pataghaaŋ wa ughaze yom pale ugham mulin ghou. \b \q1 \v 4 Maaron tiou, ugham mulin ghou ila ndiran samsamia nimadi. \q2 Pasa yes ndiran to sosor, ve lolodi isamin tamtoghon eta maau. \q2 Ighaze tikis ghou, nene pale tiwaghamun ghou kat. \q1 \v 5 Yoova, you naghur matag payom pa uul ghou. \q2 Tiina tiou, sawa to pain ghou ve inim, you nanumeer ghom. \b \q1 \v 6 Sawa to naneep ila tinaŋ apo ve inim, you naneep ila nimam. \q2 Tovenen sawa to tinaŋ ipoop ghou, yom uŋgin ghou. \q2 Tauto moghon moghon napapait ghom pa poia tiom. \b \q1 \v 7 Ival tiina tigham ŋgar naol payou. Pasa, tighita ŋgar to ivotvot payou ne, le tighilaal katin ghom. \q2 Yom unum inag ariaŋa to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 8 Tovenen mboŋmaagh ila le rabrab izi, lolog poia kat payom, ve avog ipapait izam pa tapirim ve poia tiom. \q1 \v 9 Aazne, nanim olman waat wa. Eemoghon ughita ghou nanimale mbeb samia to tamtoghon tipiyaava ilale ne malep. \q2 Tapirig isob wa. Upul murim payou malep. \b \q1 \v 10 Pasa koiagŋa tilup di, ve tikalkaal ataam pa tirab ghou namaat. \q2 Sawa to tiyoŋyooŋ ve tisasaŋan pa rabuuŋ ghou, tisavsaav tighaze: \b \q1 \v 11 “Aa, Maaron ipul muri pani wa! Tataghoni ve takisi. Pasa, le tamtoghon eta pa iuuli maau.” \q1 \v 12 O Maaron, uneep saguan payou malep! \q2 Maaron tiou, rikia unum uul ghou! \b \q1 \v 13 Koiagŋa to tiŋgal saveeŋ payou ne, ugham di mayadi, ve urab di le tisob. \q2 Yes to tighaze tiwaghamun ghou ne, utatan di, ve ugham di mayadi kat. \q1 \v 14 Eemoghon you pale naghur matag payom irau sawa isob, ve nasaŋan ghom pa uul ghou. \q2 You naghaze napait ghom le napait ghom kat. \b \q1 \v 15 Avog pale ivotia ŋgar tiom deŋia pa tamtoghon. \q2 Mboŋmaagh ila le rabrab izi, you pale nasavia uraat tintina to yom ughamgham di ne pa uul tamtoghon. \q2 Uraat tonowen, ighaze natoova pa nanin di, nene pale naraua maau. \b \q1 \v 16 Yoova, yom upatooŋ tapirim ila uraat tintina. Tovenen you pale nala ve navotia uraat tiom tonenen pa tamtoghon, leso matadi iŋgali. \q2 Naghaze nasavia ŋgar deŋia to yom ughamghami. \q2 Lolog pa nasavia mbeb ite paam maau. Naghaze nasavia ŋgar tiom deŋia moghon. \q1 \v 17 Sawa to pain ghou ve inim imuul aazne, yom upaghazoŋan ghou pa ŋgar tiom. \q2 Tauto navovotia uraat tiom gharatooŋadi pa tamtoghon. Uraat tonowen, ite kat. \b \q1 \v 18 O Maaron, aazne nanim olman waat, ve moom iza pa dabag wa. \q2 Eemoghon upul murim payou malep! \q2 Uneep toman ghou le irau navotia tapirim ve uraat tiom tintina pa ndinatumai, nditimbumai, ve iseeŋga taghoni gha ila. \rq Mbo 78:4 \rq* \b \q1 \v 19 Maaron, tapirim ve ŋgar tiom deŋia, nene tiina le tiina kat. Izala izala le ikis sambam. \q2 Ve uraat naol to yom ughamgham di ne, tovene paam. Nene tintina kat. \q2 Sei to pale irau ghom? Eta maau. \q1 \v 20 Onoon, yom upul pataŋani naol tivot, ve tiwaghamun ghou. \q2 Eemoghon yom pale ugham ghou naneep pooi muul. \q2 Paam namaat nazila naal. \q2 Eemoghon yom pale ugham mulin ghou. Irau namaat maau. \b \q1 \v 21 Ve yom pale upakur ghou, ve ugham izag ivot inim tiina, \q2 ve urab ateg, leso lolog poia muul. \q1 \v 22 Tovenen you pale narab gita, ve napait izam. \q2 Pasa, yom utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q2 Maaron tiou, yom Maaron patabuaŋ to yes Israela. \q2 You pale narab gita tiou, ve nambou mbouŋ pa napait ghom. \b \q1 \v 23 Pale nalool ve nambou pa napait izam. \q2 Pale napakur ghom toman lolog. \q2 Pasa, yom to ugham mulin ghou pa pataŋani tiou. \b \q1 \v 24 Tovenen ndag to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, you pale nasavia ŋgar tiom deŋia. \q2 Pasa, yes to tighaze tiwaghamun ghou, \q2 yom utatan di le tapiridi isob, ve upamuul di tila toman mayadi. \c 72 \s1 Yes Israela tighason Maaron pa ipalot kinik todi \ph1 Mbouŋ to Solomon \q1 \v 1 O Maaron, upasaluŋgan kinik tiei ve uuli pa itaghon ŋgar tiom deŋia. \q2 Leso iyoon pa tamtoghon tiom, ve igharaat pataŋani todi le deŋia. \b \q1 \v 2 Ve iŋgabiiz poian tamtoghon tiom, ve igharaat saveeŋ todi itaghon ŋgar deŋia. \q2 Ve iyoon pa yes mbolaaŋa ve yes to ledi izadi maau ne, ve iuul di pa pataŋani todi. \b \q1 \v 3 Nighaze nepooŋ poia ivot irau lolooz tisob to ndug tonene. Ve ndug mbuŋa mbuŋa tighita anoŋa to ŋgar deŋia. \b \q1 \v 4 Ugham kinik tiei iyoon pa yes to ledi izadi maau ne, ve iparab ariaŋa padi. \q2 Ve yes to mbolaaŋ igham di ne, ye irau iuul di. \q2 Eemoghon yes to titatan tamtoghon ve tighurghur pataŋani padi, ye irau itatan di le tapiridi isob kat, ghoro poia. \q1 \v 5 Maaron, tamtoghon tiom pale timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom itaghoni taghoni gha ila, tinimale ndag ve kaiyo to tineep irau sawa isob. \b \q1 \v 6 Nighaze kinik tiei iuul tamtoghon tineep pooi, inimale uman to itap izi ila uum, ve ipambees taan, ve igham aniiŋ titub pooi. \b \q1 \v 7 Sawa to ye iŋgin ghei, nighaze ŋgar deŋia ve ŋgar luuma ivotvot inim tiina. \q2 Leso tamtoghon tineep pooi ila ila le irau sawa isob, ve taghita kaiyo muul maau. \rq Lu 2:14 \rq* \b \q1 \v 8 Kinik tiei pale iŋgin ndug tiina kat. Te dige eez pale inim ŋgat pani, ve ivool ila pa te dige ite. \q2 Ve ya Euprates pale inim ŋgat pani, ve ila ila le irau taan dige to naol ne. \b \q1 \v 9 Yes to tineep izi ndug balim, pale tinim ve tiput aghedi pani. Ve koia pale titap tizi ila mata, ve tighan ghavuur to taan. Pasa, tirau mbeb eta muul maau. \b \q1 \v 10 Ve yes kinik to Tarsis \f + \fr 72:10 \ft Tarsis, nene ndug eez to yes Pilistia to ineep izi taan suruvu to Spen. Ineep mala kat pa Israel. \f* \m yesŋa kinik to tineep tirau mutu tisob pale tinim, ve tigham mbeb popoia pida pa kinik tiei, ve tipaiti. \q2 Yes kinik to tiŋgin taan suruvu to Arabia ve Etiopia ne paam, pale tinim, ve tigham mbeb popoia pani. Leso tipatooŋ taudi tighaze yes pale tineep ila samba. \b \q1 \v 11 Nighaze kinik tisob tinim tiput aghedi pa kinik tiei, ve tineep ila samba. \q2 Ndug ndug timbees pani, ghoro poia. \rq Mt 2:11; Ro 14:11; Pil 2:9+ \rq* \q1 \v 12 Pasa, sawa to yes mbolaaŋa tipoii pa ulaaŋ, ye ilooŋ taŋiiz todi. \q2 Ve yes to tineep sami, ve ledi ulaaŋa eta maau, ye iuluul di pa pataŋani todi. \b \q1 \v 13 Ye lolo isamin yes mbolaaŋa ve yes to tapiridi isob, \q2 ve ighamgham mulin di pa pataŋani todi. Leso tineep pooi. \b \q1 \v 14 Ighaze tamtoghon titatan di ve tiwaghamun di, ye iyondyood padi, ve ighamgham mulin di ila koiadi tonowen nimadi. \q2 Pasa, ye lolo padi kat. Tovenen irau imbatut di, ve siŋ todi imaliŋ sorok ne maau. \q1 \v 15 Maaron, upalot kinik tiei. Leso ineep mala izi taan. \q2 Yes Arabia pale tigham le yaam gol to ŋgalaaŋa kat. \q2 Ve sawa isob, tamtoghon pale tighur kinik tiei ila suŋuuŋ todi, ve tighason Maaron pa ipaloti, ve ighur poia toni iza toni. \b \q1 \v 16 Maaron, ugham aniiŋ katindi tivot ila taan tiei le irau uum tiei to lolooz we. \q2 Ve wit anoŋa katindi tivot, ve ayadi kalkalia ilala inimnim, tinimale yes Lebanon todi. \q2 Ve tamtoghon tovene paam. Nighaze ndug tiei tisob timasa tinim naol, tinimale kikiliiŋ to isaas izala taan pogho. \b \q1 \v 17 Kinik tiei, iza pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila! \q2 Iza tiina pale ineep irau sawa isob, inimale ndag to moghon moghon ighazghaaz. \q2 Pasa, ye pale inim ataam pa ndug ndug, leso poia to Maaron iza todi. \q2 Ndug ndug pale tighita kinik tiei, ve tipaiti tighaze poia to Maaron ineep tomani. \rq Mbnp 12:3; 2Pe 3:18 \rq* \q1 \v 18 Tapait Yoova! Ye Maaron to iit Israela! \q2 Ye moghon to ighamgham uraat gharatooŋadi tintina. Uraat tonenen, ite kat. \b \q1 \v 19 Tapait iza pa tapiri ve poia toni irau sawa isob! \q2 Tamtoghon to tineep tirau taan, pale tighilaala tighaze ye iza tiina pa tapiri ve poia toni. Onoon le onoon kat! \q1 \v 20 Suŋuuŋ to Yesi natu David, tauto tinim timuul sualen. \c 73 \s1 Nepooŋ poia to ndiran samsamia itoov ŋgeu eez ghurla toni \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Onoon kat, Maaron ighamgham ŋgar poia pa yes Israela. \q2 Yes to ŋgar ŋgalaaŋa ineep ariaŋa ila lolodi, ye igham poian di kat. \rq Mt 5:8 \rq* \q1 \v 2 Eemoghon you, sawa eez agheg kirikia, ve rismoghon tone natap. \q2 Onoon kat, sawa tonenen, rismoghon tone napul ghurla tiou. \b \q1 \v 3 Pasa, naghita ndiran samsamia to tipapait taudi ve tiveleg Maaron, nepooŋadi poia kat. \q2 Tovenen nagham ŋgar pa mbeb tonene, le irau lolog maau. \rq Mbo 37:1,7 \rq* \q1 \v 4 Yes titub le tinidi popoia kat. Ledi pataŋani maau, ve tineep poia moghon ila le irau mateeŋ todi. \b \q1 \v 5 Pataŋani naol to taan to tighamgham tamtoghon pida, nene tigham di maau. \q2 Yes ledi pataŋani eta maau. \b \q1 \v 6 Ŋgar to paitooŋ taudi, nene tipatooŋa ivot ighazooŋ ila tamtoghon matadi, inimale namatavub to tamtoghon tighuri ila luadi. \q2 Ve ŋgar todi to ghamuuŋ malmal, yes tipulpuli maau, inimale nonogiiŋa to moghon moghon tindud di pani. \b \q1 \v 7 Nepooŋ todi, poia moghon. Tovenen titub le paŋadi isarsar. \q2 Lolodi ivon pa ŋgar samsamia naol, ve moghon moghon tikalkaal ataam pa tiwaghamun tamtoghon. \b \q1 \v 8 Yes tiveveleg tamtoghon, ve tipipiyaav saveeŋ samsamia padi. \q2 Ve tipapait taudi izadi, ve tipamatughezan tamtoghon tighaze pale titatan di. \b \q1 \v 9 Yes tipakur taudi, ve tisasavia saveeŋ velegiiŋ pa Maaron to sambam. \q2 Ve nditadi to tineep izi taan ne, ndiran tonowen matadi velegin di, ve tighaze titatan di. \b \q1 \v 10 Yes tiweu tamtoghon to Maaron paam, ve titaghon di pa ŋgar todi tonowen. \q2 Ival tiina tighaze le tiloŋlooŋ saveeŋ todi. \b \q1 \v 11 Ndiran samsamia tonowen tisavsaav tighaze: “Ah, Maaron to ineep sala kat we, ye le ŋgar? \q2 Ŋgar to nighamghami ne, Maaron iwatagi maau.” \b \q1 \v 12 Aghita. Ndiran samsamia, nepooŋadi tovene. \q2 Ledi pataŋani eta maau, ve tindoundou ledi mbeb katindi. \q1 \v 13 Muuŋ, you nagham ŋgar tovene pa nepooŋadi. Tauto nasaav pa taug naghaze: “You tonene, nazuaria ghou naghaze le leg sosor eta sob, ve ŋgar ŋgalaaŋa moghon ineep ila lolog. \q2 Eemoghon ŋgar to nataghoni ne, anoŋa eta maau. \q2 Naghamghami sorok. \b \q1 \v 14 Pasa ndag to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, Maaron ighurghur pataŋani payou. \q2 Mboŋmaagh to naol ne, ye iloslos ghou.” \q1 \v 15 Maaron, ŋgar tiou samia tonene, inimale nasavia ivot ighazooŋ ve tamtoghon tilooŋa, tone nagham kaarom pa tamtoghon tiom, ve naghamun ŋgar todi. Tauto ineep to taug moghon. \q1 \v 16 You nagham ŋgar naol pa nepooŋ poia to ndiran samsamia, ve nakaal pughu. Eemoghon naraua maau. \q2 Tauto igham lolog ipataŋan kat. \b \q1 \v 17 Muri ghoro, nalooŋ nala rumai patabuaŋ to Maaron, ve nasuŋ. \q2 Sawa tonenen, ghoro naghilaal, ve ŋgar tiou ivot pa mbeb to muri pale ivot pa ndiran samsamia. \q1 \v 18 Onoon kat, yom pale ugham di tilaagh ila ataam to kirikirikia. \q2 Leso ugham di titap, ve tisami. \b \q1 \v 19 Pale upasob di rikia moghon, \q2 ve ureu mbirisan di tilaledi. \q2 Ve mateeŋ todi, pale toman matughezaaŋ tiina. \rq Mbo 37:9-10, 35-36 \rq* \b \q1 \v 20 Maaron, ighaze yom umundig ve uwaghamun di, nene pale upasob di kat. Eta irau ineep muul maau. \q2 Pale tinimale mbeb to taghita ila vibiiŋ, ve mboŋmaagh tamundig lolood imaagh pani. \q1 \v 21-22 Sawa to nagham ŋgar pa ndiran samsamia, nene igham ghou lolog isami ve ateg yabyab. \q2 Ŋgar tiou iwaghamgham nanimale borouŋa. \q2 You nanimale ŋgai sagsag to le ŋgar payom maau. \b \q1 \v 23 Eemoghon yom upul ghou maau. \q2 Yom unepneep toman ghou irau sawa isob, ve ukis nimag waan ve upalot ghou. \q1 \v 24 Yom ughamgham pooz payou, leso nataghon ŋgar tiom. \q2 Ve muri, yom pale upakur ghou, ve ugham ghou nalat naneep toman ghom ila ŋgurubam lolo. \b \q1 \v 25 You nagham ŋgar pa mbeb eta to ndug sambam maau. Yom moghon to nagham ŋgar payom. \q2 Yom unepneep toman ghou, tovenen nakaal sa mbeb muul izi taan? Maau. \q2 Pasa, yom moghon to uraua. \rq Mbo 16:2; Pil 3:8 \rq* \q1 \v 26 Ighaze tapirig isob, ve ŋgar tiou iraua maau, \q2 nene pale Maaron ipalot ghou. \q2 You naghita Maaron naghaze ye mbeb tau. \q2 You naghamgham tapirig ila toni, ve naneep ila toni. Ye inimale taan poia eez to tipuli payou, leso naneep ila. \q1 \v 27 Yes to lolodi ineep saguan payom, nene pale tilaledi. \q2 Ve yes to tipul muridi payom, yom pale upasob di. \b \q1 \v 28 Eemoghon you, sawa to naneep nagharau ghom, nayamaana naghaze nene poia kat. \q2 Yoova, yom Maaron tiou. You nanumeer ghom, ve nayooŋ ilat tiom. \q2 You naghaze navotia uraat tisob to ughamgham di ne pa tamtoghon. \c 74 \s1 Taŋiiz to yes Israela iŋarua Maaron pa rumai todi \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, pughu vena to upul murim payei kat? \q2 Pale upul ghei nineep tovene itaghoni taghoni gha ila? \q2 Yei sipsip tiom, ve yom ŋginiiŋ tiei. \q2 Pughu vena to atem yabyab payei kat tovene? \rq Mbo 43:2, 95:7 \rq* \b \q1 \v 2 Yei tamtoghon tiom. Muuŋ, yom usia nditimbumai tinim lem, ve uyondyood padi, ve ughamgham mulin di pa pataŋani todi. \q2 Tovenen matam iŋgal ghei. \q2 Ve matam iŋgal inam to nepooŋ to ineep izi lolooz Zion ne paam. \rq Igham 15:16; 1Kor 6:20 \rq* \q1 \v 3 Taum unum ve ulaagh ila ndug lolo ve ughita. Isami wa! Irau poia muul maau. \q2 Koiamai tireu mbirisan rumai tiom patabuaŋ, ve tiwaghamun mbeb tisob to tineep ila lolo. \b \q1 \v 4 Ndug to muuŋ itiŋa taluplup ghiit ilooŋ ila, koiamŋa tilooŋ tila, ve tighami inim ledi, ve tilool toman aliŋadi tiina. \q2 Ve tipayoon pilak todi iza tonowe, leso ipatooŋ di ighaze tilib payei wa. \b \q1 \v 5-6 Yes tiwaghamun Rumai Tiina tinimale yes to tigham nakavas todi ve tila su pa tiŋgor ai. \q2 Ai popoiadi naol to tisap mbeb anunudi ila pa tipabood rumai tiom, tigham nakavas ve tipalpaal di, \q2 ve tirabrab balagin di pa hama todi tintina. \b \q1 \v 7 Ve titun rumai tiom patabuaŋ, le yab ighan suvuni. \q2 Tovenen taum inam to nepooŋ to izam inepneep ila, tiwaghamuni inimale mbeb sorok, le isami kat. \b \q1 \v 8 Yes tighaze titatan ghei ve tiwaghamun ghei kat. \q2 Tovenen ndug tisob to taan tiei to tamtoghon tiluplup di ila, ve tisuŋsuŋ payom, yes titun di le tisob. \b \q1 \v 9 Aazne, yei nighita mbeb eta to ipatooŋ ghei ighaze yom unepneep toman ghei ne maau. \q2 Ve propet eta ineep muul pa ipaghazoŋan ghei pa ŋgar tiom ne maau. \q2 Ve tiei eta iwatag maau: Pale ŋeez o, pataŋani tonene isob? \q1 \v 10 Maaron, aazne koiamai tiŋiŋiŋ payom, ve tiveveleg izam. \q2 Vena, pale upul di tigham tovene itaghoni taghoni gha ila? \b \q1 \v 11 Pughu vena to nimam ila murim, ve umbabatut ghei moghon? \q2 Irau uul ghei maau? \q1 \v 12 Maaron, muuŋ ve inim, yom kinik tiei ve Volaaŋa tiei. \q2 Ve yom ughamgham uraat tintina izi taan pa uul ghei. \b \q1 \v 13 Muuŋ, taum tapirim to uvalag te, le pida ila pa ŋas, ve pida ila pa waan. \q2 Ve mbeb samsamia pida to tinepneep ila te lolo, yom urab balagin dabadi. \b \q1 \v 14 Leviatan paam, mbeb samia tiina to inepneep ila te lolo, yom urab balagin daba to naol ne, \q2 ve ugham anoŋa, ve upan mbeb sagsagŋa to tineep ndug balim ne pani. \f + \fr 74:14 \ft Yes Kanaana tighur ila tighaze mbeb samia tiina eez ineep ila te, iza Leviatan. Ye daba katindi, ve nagho inimale moot ma poghai, ma venen. Saveeŋ waaro pida, saveeŋ Leviatan iza to kinik to Isip. Tovenen ndiran ŋgara pida tighaze saveeŋ waaro tonene, nene saveeŋ palelaaŋ to iŋarua sawa to yes Israela timbut Te Kaviaaŋa, ve Maaron irab yes Isipa timatmaat. \f*\rq Igham 14:21; Mbo 89:9+ \rq* \b \q1 \v 15 Ndug pida, yom ugham ya ivotvot pa taan ve ireer. \q2 Ve ya tintina to ndug pida to tirereer irau sawa isob, yom ugham di timakmaak. \rq Igham 17:6; Mbo 107:33+ \rq* \b \q1 \v 16 Yom to ughur mboŋ ve ndag, ve uŋgin di. \q2 Ve yom ughur ndag ve kaiyo tineep ila inadi. \rq Mbnp 1:14 \rq* \b \q1 \v 17 Yom ughur taan seŋgaŋa, \q2 ve ughur sawa to ndug tuntunu, ve sawa to ndug yauŋa. \rq Mbnp 8:22; Mbaŋ 17:26 \rq* \b \q1 \v 18 Yoova, matam iŋgal saveeŋ velegiiŋ to koiamŋa tipiyaava payom. \q2 Aazne, yes kankanooŋa to tiwatag ghom maau ne, tiwaghamun izam, ve tighita ghom unumale mbeb sorok. \b \q1 \v 19 Koiamai ŋgar todi inimale mbeb sagsag. Lolodi isamin tamtoghon eta maau. \q2 Ve yei tamtoghon tiom tapirimai irau mbeb eta maau. \q2 Tovenen upul ghei nila nimadi malep. \q2 Lolom imaagh payei malep. Pasa, yes titatan ghei le nineep sami kat. \b \q1 \v 20 Muuŋ, yom umbua saveeŋ toman ghei ughaze yom pale unum Maaron tiei, ve yei ninim tamtoghon tiom. Matam iŋgal saveeŋ mbuaaŋ tiom tonenen, ve uul ghei. \q2 Ughita. Aazne, taan tiei ivon pa ndiran samsamia to tiyoŋyooŋ ila ndoroom lolo, ve tisasaŋan pa tigham malmal pa tamtoghon. \b \q1 \v 21 Upul ndiran samsamia titatan tamtoghon, ve tipamayaŋin di malep. \q2 Uul yes mbolaaŋa ve yes to tineep sami, leso tipait izam. \b \q1 \v 22-23 Maaron, yei tamtoghon tiom. Umundig ve uyoon payei lak! \q2 Koiamŋa tipakur di toman aliŋadi tiina. \q2 Ndag to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, yes kankanooŋa to tiwatag ghom maau ne, tighamgham oroor tiina, ve tiveveleg ghom. \q2 Lolom imaagh malep. Matam iŋgal ŋgar to tighamghami ne, ve ughur atia padi. \c 75 \s1 Maaron pale iŋgabiiz tamtoghon, ve ighur atia padi \ph1 Mbouŋ to Asap \ph1 Paesiiŋ ila pa ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ: Mbouŋ tonene aliŋa tovene: ‘Uwaghamuni malep.’ \q1 \v 1 Maaron, yei lolomai poia payom, ve nipait ghom pa poia tiom. \q2 Pasa, moghon moghon yom unepneep ugharau ghei. \q2 Tovenen yei nipapait izam, ve nivovotia uraat gharatooŋadi to ughamgham di. \q1 \v 2 Ve Maaron isaav ighaze: “You taug naghur sawa pa naŋgabiiz tamtoghon ve naghur atia padi. \q2 Ve gabizooŋ tiou, pale deŋia moghon. \b \q1 \v 3 Ighaze yoŋgyoog itok taan, ve tamtoghon tisob tisaŋeeŋ, \q2 you pale nakis taan pughu, leso ineep tuŋia. \b \q1 \v 4 Yes to tipapait taudi izadi, you nasaav padi naghaze: ‘Apait taumim iraua!’ \q2 Ve nasaav pa ndiran samsamia naghaze: ‘Aparim taumim malep. Tapirimim ineep sine? \b \q1 \v 5 Tovenen apait taumim malep, ve apiyaav saveeŋ velegiiŋ payou malep!’” \q1 \v 6 Pasa, tamtoghon to ndag iza, ma tamtoghon to ndag izila, ma tamtoghon to ndug pida paam, tirau tigham tamtoghon eta iza ivot inim tiina ne maau. \b \q1 \v 7 Maaron moghon, to igham tamtoghon izadi tivot tinim tiina. \q2 Pasa, ye to iŋgagabiiz tamtoghon ve ighurghur atia padi. \q2 Tamtoghon pida, ye itatan di. Ve pida, ye ipakur di le izadi tintina. \rq Mbo 147:6; Lu 1:52; Syg 18:7+ \rq* \b \q1 \v 8 Yoova ikis rubruub eez ila nima. \q2 Rubruub tonowen ivon pa vaen ariaŋa. Vaen tonowen, nene mbalmbali toni. \q2 Ndiran samsamia to tineep izi taan, ye pale iliŋ vaen tonowen, ve ipaghun di pani, le tisob tighun suvuni. \q2 Ŋgiira to ineep ila rubruub mbole, pale tighuni paam. \rq Syg 14:10, 16:19 \rq* \q1 \v 9 Eemoghon you navovotia uraat tintina to Yoova irau sawa isob. \q2 Pale namboumbou, ve napapait Maaron to Yakop iza. \q1 \v 10 Pasa, ye isaav ighaze: “Ndiran samsamia, you pale napasob tapiridi. \q2 Ve ndiran deŋiadi, you pale napakur di ve napalot di, leso tapiridi ivot inim tiina.” \c 76 \s1 Tamtoghon eez ipait Maaron pasa, ye ilib pa koia \ph1 Mbouŋ to Asap \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon tirab gita ve timbou mbouŋ tonene \q1 \v 1 Yes to tineep izi taan suruvu to Yuda, tiwatag Maaron. \q2 Ve yes to tineep izi taan suruvu to Israel, tipaiti paam. Pasa, ye iza tiina. \b \q1 \v 2 Rumai to Maaron ineep izi Yerusalem. \q2 Ve lolooz Zion, nene Maaron ina to nepooŋ. \b \q1 \v 3 Sawa to koia tigham malmal pani tonowe, ye iŋgor polpolin pane ndinatu to yab ighanghan ila matadi, toman buza todi, ve irab balagin sigeu todi. \q2 Tovenen mbeb todi to malmal, ye iwaghamun di le tisob. \q1 \v 4 O Maaron, yom ŋgurubam tiina. \q2 Yom paghunam ve izam tiina kat. Ulib pa lolooz tintina to tineep irau sawa isob. \q1 \v 5 Koiamai, ndiran ariaŋadi. Timatughez maau. \q2 Eemoghon yom uparab toman di le ulib padi. Tauto tamtoghon tiom tila tiyou mbeb todi to malmal tisob tinim ledi. \q2 Yom urab koiamŋa tisob timatmaat, ve patudi tiwaghengheen izala taan pogho. \q2 Onoon, yes ndiran ariaŋadi. Tiraua kat pa malmal. Eemoghon irau tigham mbeb eta maau. \b \q1 \v 6 Maaron to Yakop, yom upamatughezan di ve uyaan di. \q2 Tauto yes to tilaan pa hos toman karis, tisob titaptap tizi le timatmaat. \q1 \v 7 O Maaron, yom moghon to tamtoghon tisob timatughez payom. \q2 Pasa, ighaze atem yabyab, sei irau iyoon ila matam? \b \q1 \v 8-9 Yes to koiadi tighamgham pataŋani padi ve titatan di, \q2 yom uyoon padi, ve ugham mulin di tisob. \q2 Yom uneep izi sambam, ve aliŋam izi inim, ve usavia atia to pale iŋarua koiadi. \q2 Ve sawa to ughur atia tonenen padi, tamtoghon tisob to taan tighita, le matughezaaŋ igham di, ve neneeŋadi moghon. \q1 \v 10 Onoon kat. Mbalmbali to tamtoghon, nene paam irau inim ataam pa upatooŋ tapirim. Tauto tamtoghon tipait ghom. \q2 Ve yes to mbalmbali tiom iwaghamun di maau, yes pale tiluvut ghom, leso tisuŋ payom ve tipait ghom. \rq Igham 9:16; Ro 9:17 \rq* \q1 \v 11 Yam to ambua saveeŋ aghaze agham mbeb pa Maaron tiam Yoova, matamim iŋgal saveeŋ tiam, ve ataghoni. \q2 Ve yam ndug ndug to aneep agharau ne, tovene paam. Agham mbeb tiam popoia pida tinim pa Ŋgeu to tamtoghon timatughez pani. \b \q1 \v 12 Yes pooza to tinumeer taudi tapiridi, Maaron itatan di. \q2 Tauto yes kinik to taan timatughez pani. \c 77 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ighita ighaze Maaron ipul muri pa yes Israela \ph1 Mbouŋ to Asap \ph1 Ŋgeu to imuuŋ pa mbouŋ, irau isaav pa tamtoghon timbou mbouŋ tonene itaghon aliŋa ‘Yedutun’ \q1 \v 1 You nataŋ roran Maaron. \q2 Taŋiiz tiou iŋarua naghaze ighur taliŋa pa suŋuuŋ tiou tonene, ve iuul ghou. \b \q1 \v 2 Sawa to naneep ila pataŋani tiina lolo, you nazuaria ghou naghaze le nagham ulaaŋ ila to Maaron. \q2 Mboŋ ve ndag, nakaak nimag iza, ve nasuŋ pani. Irau ateg izi maau. \q2 Eemoghon mbeb eta irau irab ateg maau. \b \q1 \v 3 You matag iŋgalŋgal Maaron, ve lolog isami ve nataŋ. \q2 Nagham ŋgar naol. Tauto lolog ipataŋan ve tapirig isob. \b \q1 \v 4 Mboŋ to naol ne, Maaron ipul ghou nagheen pooi maau. \q2 Lolog ipataŋan kat le irau nasavia saveeŋ eta maau. Neneeŋag moghon. \b \q1 \v 5 Pasa, matag iŋgal imuul ila pa ndaman katindi to ila wa. \q2 Ve naŋazuuv ŋgar to muuŋ Maaron ighamgham pa tamtoghon toni. \b \q1 \v 6 Tovenen mboŋ to naol ne, nagham ŋgar tiina ila lolog, \q2 ve matag iŋgalŋgal naghaze: \b \q1 \v 7 “Vena, pale Maaron ipul muri payei, ve ipul ghei nineep sami itaghoni taghoni gha ila? \q2 Irau lolo poia payei muul maau? \b \q1 \v 8 Ŋgar to lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di, nene isob wa? \q2 Ve saveeŋ to ye imbua toman ghei, pale izi inim mbeb sorok itaghoni taghoni gha ila? \b \q1 \v 9 Ma Maaron ate yabyab kat, le ighami lolo imaagh pa poia toni? Tauto lolo isamin ghei muul maau ne?” \q1 \v 10 Nagham ŋgar tovene, tauto nasaav pa taug naghaze: “Lolog ipataŋan kat pasa, Maaron to ineep sala le sala kat ne, itoor ŋgar toni wa. \q2 Taghita tapiri inim inim le aazne, taghita muul maau.” \q1 \v 11 Yoova, you pale matag iŋgal imuul ila pa uraat tiom tintina, ve mbeb gharatooŋadi to muuŋ ughamgham di. \b \q1 \v 12 Pale matag iŋgal uraat tiom ariaŋadi to naol ne, ve nagham ŋgar padi pooi. \b \q1 \v 13 O Maaron, yom ughamgham ŋgar patabuaŋ moghon. Ŋgar tiom ve gabuam, nene ite kat. \q2 Maaron ite paam iza tiina inimale yom ne maau. \rq Igham 15:11 \rq* \b \q1 \v 14 Yom Maaron to ughamgham mbeb gharatooŋadi tintina. \q2 Upatooŋ tapirim ivot ighazooŋ ila ndug ndug matadi ve tighita katini wa. \b \q1 \v 15 Yakop ve Yosep papaghu todi, yes tamtoghon tiom. \q2 Muuŋ, ila taum tapirim, yom upas yes Israela tivot pa pataŋani todi. \rq Igham 6:6 \rq* \b \q1 \v 16 O Maaron, sawa to ya tintina tighita ghom, matughezaaŋ tiina igham di. \q2 Ve te to ineep izila sila we, imatughez paam, ve imbeluuta izaza. \rq Igham 14:21 \rq* \b \q1 \v 17 Sawa tonenen, yaghur tae iyasosooŋ, ve uman tiina izi. \q2 Ve ndug ighani milia, ve lalaav kiliŋia. \b \q1 \v 18 Yom ugham yaghur uti ililiit, ve lalaav kiliŋkiliŋia. \q2 Ndug milia, le ndug ighazooŋ. \q2 Ve yoŋgyoog itok taan katkatia. \b \q1 \v 19 Ataam tiom imbut te ivool ila pa dige ite. \q2 Yom uvalag mazovan, le pida ila pa ŋas, ve pida ila pa waan, ve ulaagh ila bodbodaaŋ. \q2 Eemoghon tighita aghem muri maau. \rq Igham 14:22 \rq* \b \q1 \v 20 Yom umuuŋ pa tamtoghon tiom unumale ŋginiiŋ to sipsip. \q2 Ve ughur Mose yesuru Aron tigham naghom, ve tighereb di tila. \c 78 \s1 Maaron igham ŋgar popoia pa yes Israela. Eemoghon yes tizorzoor aliŋa \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Yam tamtoghon tiou, aghur taliŋamim pa saveeŋ to naghaze napatoot gham pani. \q2 Saveeŋ to naghaze nasavia payam, yam asob alooŋ poiani. \b \q1 \v 2 Pale avog ikaak, ve nasavia saveeŋ palelaaŋ pida payam. \q2 Pale nasavia mbeb pida to muuŋ tivot. Mbeb tonowen, pughudi iyooŋ. \b \q1 \v 3 Kamos tonene, nditimbuud tisavia payei ve nilooŋa, tauto niwatagi. \b \q1 \v 4 Muuŋ, Yoova ipatooŋ tapiri ivot ighazooŋ. \q2 Ye igham mbeb gharatooŋadi ve uraat tintina tivotvot. \q2 Tauto tamtoghon tipait iza pa tapiri ve poia toni. \q2 Uraat toni tonowen, irau taŋgooza pa ndinatuud maau. Tasavia padi, ghoro poia. \q2 Leso papaghu toit to pale muri tivot, tiwatagi paam. \q1 \v 5 Ataam to itiŋa Maaron talup ghiit tanim ee moghon, muuŋ ye ivotia pa nditimbuud to Yakop papaghu toni. \q2 Ye isavia tutuuŋ toni pa yes Israela, ve isaav ariaŋa pa nditimbuud ighaze tipatoot ndinatudi pani. \rq Igham 10:2, 12:26+ \rq* \b \q1 \v 6 Leso yes paam tiwatagi, ve anadi tisavia pa ndinatudi, \q2 ve iseeŋga tovene itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 7 Ighaze tigham tovene, papaghu todi irau lolodi imaagh pa uraat tintina to Maaron igham di ne maau. \q2 Ve yes pale tinumeera, ve matadi iŋgal tutuuŋ toni, ve titaghoni. \b \q1 \v 8 Leso tigham ŋgar inimale nditimbudi sob. \q2 Pasa nditimbudi, ŋgar todi iyaryaaŋ kat. Lolodi pa titoor ŋgar todi maau. Moghon moghon tighamgham didiaaŋ, ve tizorzoor Maaron aliŋa. \q2 Lolodi ineep tuŋia ila toni maau. \q2 Ve saveeŋ to yesŋa Maaron timbua, titaghoni maau. \q1 \v 9 Papaghu to Epraim, yes tiraua kat pa tivaneg pa pane. \q2 Eemoghon sawa to malmal imundig, timatughez ve tighau. \b \q1 \v 10 Ve saveeŋ to yesŋa Maaron timbua, matadi kisini ve titaghoni maau. \q2 Laghooŋ todi, lolodi pa titaghon tutuuŋ toni maau. \b \q1 \v 11 Ve uraat tintina toman mbeb gharatooŋadi to muuŋ Maaron ighamgham di ila matadi, lolodi imaagh pani kat. \q1 \v 12 Sawa to nditimbudi tineep izi Isip, Maaron igham mbeb gharatooŋadi tintina izi taan raapa to Zoan, ve tighita pa taudi matadi. \b \q1 \v 13 Ve sawa to tila tivot izi Te Kaviaaŋa, ye ivalag te le pida ila pa ŋas, ve pida ila pa waan. \q2 Ye igham te iyoon inimale didiiŋ. \q2 Tauto ataam ivot padi, ve titaghoni tivool tila pa dige ite. \b \q1 \v 14 Ndag, ye igham yaghur tae ivot, leso ipatooŋ di pa ataam. \q2 Ve mboŋ, ye igham yab ivot, leso imuuŋ padi ve titaghoni. \rq Igham 13:21; Mbo 105:39 \rq* \b \q1 \v 15 Sawa to tineep izi ndug balim, Maaron irab balagin yaam, ve igham ya ireer ivot pani. \q2 Ye igham ya ireer tiina, leso tighun. \rq Igham 17:6; 1Kor 10:4 \rq* \b \q1 \v 16 Onoon kat, ye igham ya katindi tivot ila yaam, ve tireer tizi le tinim ya tintina. \q1 \v 17 Eemoghon yes tinoknok ghamuuŋ sosor pa Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob. \q2 Sawa to tilaghlaagh izi ndug balim, tizorzoor aliŋa. \b \q1 \v 18 Yes titovtoov Maaron tapiri. \q2 Tauto tisaav pani tighaze igham adi aniiŋ to luadi itaŋtaŋ pani. \rq Igham 16:3, 17:2; 1Kor 10:9; Hib 3:16 \rq* \b \q1 \v 19-20 Ve tiveleg Maaron tighaze: \q2 “Laak, Maaron tapiri irau igham amai aniiŋ izi ndug balim tonene? \q2 Onoon, ye irab balagin yaam, ve ya tiina goŋia ivot toman tapiri, ve ireer izi. \q2 Eemoghon irau igham tamtoghon toni adi aniiŋ toman ziga?” \q1 \v 21 Yoova ilooŋ saveeŋ todi tonowen, le ipas ate. \q2 Tovenen igham yab izi ighan Yakop papaghu toni. \q2 Ate yabyab kat pa yes Israela, ve iwaghamun di. \b \q1 \v 22 Pasa, yes tighur ila toni maau. \q2 Tinumeera tighaze tapiri irau iuul di ne maau. \rq Hib 3:19 \rq* \q1 \v 23 Tovenen Maaron isaav ariaŋa, \q2 ve ataam to sambam paroŋania ikaak, \b \q1 \v 24 ve igham aniiŋ manna izi padi. \q2 Ye igham aniiŋ to sambam padi leso tighan. \rq Igham 16:4; Yo 6:31; 1Kor 10:3 \rq* \b \q1 \v 25 Onoon kat, tamtoghon tighan aniiŋ to yes aŋela. \q2 Maaron igham adi aniiŋ katindi, ve tighan le isooŋ di. \b \q1 \v 26 Ghoro ipamundigin yaghur ghaughauru inim. \q2 Tau tapiri igham yaghur tiina imundig pa rag pughu. \b \q1 \v 27 Ve igham man katindi tiroov tinim, ve titaptap tizi ndug to tinepneep pani. \q2 Man tonowen, sorok maau. Yes tinimale magargaar to naari. \rq Igham 16:13 \rq* \b \q1 \v 28 Maaron igham di titaptap tizi ndug to tamtoghon toni tinepneep pani, le tiluvut mbeez todi. \b \q1 \v 29 Tovenen yes Israela tighan le isooŋ di. \q2 Pasa, mbeb to luadi itaŋ pani, tauto ye igham padi. \b \q1 \v 30-31 Yes Israela tipasob ghanuuŋ man tonowen sone, \q2 ve Maaron mbalmbali toni iza todi, ve irab tamtoghon todi ariaŋadi timatmaat. \q2 Ndipain todi papaghu to popoiadi kat, ye ipasob di. \q1 \v 32 Yes Israela tighita mbeb tisob tonowen. Eemoghon tinoknok ghamuuŋ sosor sone. \q2 Tikaria ghitooŋ mbeb gharatooŋadi. Eemoghon tighur ila to Maaron maau. \b \q1 \v 33 Tauto ye iŋgor sawa todi inim tuku. \q2 Nepooŋ todi isob rikia moghon, inimale yaghuraad to ivotvot ila avood. \q2 Mateeŋ ikarmotin di, le matughezaaŋ tiina igham di. \b \q1 \v 34 Onoon, sawa to Maaron irab tamtoghon todi pida, rikia moghon ve ival tiina tighilaal, ve titoor ŋgar todi imuul ila pani, \q2 ve tisuŋ pani ariaŋa tighaze lolo isamin di ve ireu sosor todi. \b \q1 \v 35 Ve matadi iŋgal muul tighaze: Maaron, ye iponpoon di inimale raŋ to izala kat. \q2 Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob, ye to Volaaŋa todi. \b \q1 \v 36 Eemoghon tipaiti pa avodi uli moghon. \q2 Saveeŋ to ivotvot ila avodi, tisavia toman lolodi maau. Tigham kaarom. \b \q1 \v 37 Lolodi ineep tuŋia ila to Maaron maau. \q2 Ve saveeŋ to yesŋa Maaron timbua, matadi kisini ve titaghoni maau. \q1 \v 38 Eemoghon Maaron lolo isasamin di, ve ireureu sosor todi. Tauto iwaghamun di kat maau. \q2 Onoon, sawa naol, ye ate yabyab padi kat. \q2 Eemoghon iyai tau, ve itatan mbalmbali toni. \rq Igham 34:6 \rq* \b \q1 \v 39 Pasa, mata iŋgal ighaze: Yes to taan moghon. Tapiridi tintina maau. \q2 Tineep ris, ve tilaledi, tinimale yaghur to talooŋ avolutu inim, ve isob. \q1 \v 40 Sawa to tineep izi ndug balim, tizoor Maaron aliŋa pae katindi. \q2 Yes tilaghlaagh ila ndug to magargaar moghon, ve tighamgham Maaron lolo ipataŋan. \b \q1 \v 41 Maaron Patabuaŋ to yes Israela, yes tinoknok tovaaŋi. \q2 Tauto tipas ate, le ate yabyab kat. \rq Igham 17:2 \rq* \b \q1 \v 42 Yes lolodi imaghmaagh pa Maaron tapiri. \q2 Matadi iŋgal sawa to ye igham mulin di ila koiadi nimadi ne maau. \q1 \v 43 Muuŋ, ye igham mbeb gharatooŋadi katindi tivotvot izi Isip pa ipatooŋ tapiri padi. \q2 Ye igham uraat tintina izi taan raapa to Zoan. Uraat tonowen, tamtoghon tighita di le avodi ikaak. \rq Igham 10:1 \rq* \b \q1 \v 44 Ye itoor ya tintina to yes Isipa tinim siŋ. \q2 Tovenen yes Isipa adi ya eta pa tighun maau. \rq Igham 7:20 \rq* \b \q1 \v 45 Ve igham raaŋ tintina to tiŋutŋut tamtoghon tivot izi ndug todi, ve tiŋut di le tisami kat. \q2 Ve igham ŋgob katindi tivot le tiwaghamun di paam. \rq Igham 8:2,6 \rq* \b \q1 \v 46 Ve igham isis tivot le titatab ndug todi, ve tighan aniiŋ todi. \q2 Uum to tighun wadedeŋadi pani, isis tighan mbeb to uum tonowen le tisob. \rq Igham 10:13 \rq* \b \q1 \v 47 Ve ye igham ais patu patu titaptap tizi, le tiwaghamun ai vaen todi. \q2 Ve uman tiina toman ais izi le iwaghamun ai fik todi paam. \rq Igham 9:23+ \rq* \b \q1 \v 48 Ye igham ais patu patu titaptap tizi, ve tirabrab makau todi timatmaat. \q2 Ve igham lalaav iŋgalŋgal sipsip todi. \b \q1 \v 49-50 Maaron ate yabyab le yabyab kat. \q2 Toni imozi kat. Ate irau izi muul maau. \q2 Tauto ighurghur yes Isipa muul maau, ve mbalmbali toni iza todi kat. \q2 Ye imbaaŋ aŋela toni ival tila tiwaghamun di pa moroghooŋ samia. \rq Igham 15:7; 1Kor 10:10 \rq* \b \q1 \v 51 Ye irab yes Isipa ndinatudi aidaba, le tisob timatmaat. \q2 Ndinatudi to tipoop di muuŋ, tauto tisob. Eta ineep muul maau. \rq Igham 12:12 \rq* \q1 \v 52 Ghoro igham tamtoghon toni tipul Isip. \q2 Ye imuuŋ padi inimale ŋginiiŋ to sipsip, ve yesŋa tilaghlaagh izi ndug balim. \b \q1 \v 53 Ye imuŋmuuŋ padi ve iŋginŋgin di. Tovenen timatughez pa mbeb eta maau, ve tineep poia moghon. \q2 Eemoghon koiadi, te itatab di, le tisob timatmaat ila te lolo. \rq Igham 14:19,28, 15:7 \rq* \q1 \v 54 Ye igham di tila tigharau taan toni patabuaŋ dige, ve lolooz to ye iparab pani ve ighami inim le. \rq Igham 15:13,17 \rq* \b \q1 \v 55 Ve indiir ndug ndug to tineep izi taan tonowen tighau tila, \q2 leso tamtoghon toni tila tigham taan todi inim ledi. \q2 Ve irei taan tonowen toman ruum to tineep ila, le irau rumai rumai to yes Israela, ve tighami inim ledi, leso tineep pani. \rq Mbaŋ 13:19 \rq* \q1 \v 56-57 Eemoghon tizi ve titoov Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob Ne muul. \q2 Tizorzoor aliŋa, ve ataam to ye ighuri padi, yes titaghoni maau. \q2 Yes tamtoghon toni. Eemoghon tipul muridi pani, ve tireu saveeŋ mbuaaŋ to timbua toman Maaron, tinimale nditimbudi. \q2 Tovenen ye irau inumeer di maau. Yes tinimale pane to ool ipas pani, ve le uraata maau. \b \q1 \v 58 Maaron iriu di pasa, tighagharaat maaron kaaromŋa anunudi. \q2 Yes tiluplup di izala ndug mbuŋa to naol ne, ve tisuŋsuŋ pa maaron kaaromŋa. Tauto tipas Maaron ate. \q1 \v 59 Maaron ighita ŋgar todi tonowen, yabyab ve ipul muri padi kat. \b \q1 \v 60 Sawa tonenen, ye ipul mbeez toni patabuaŋ to ineep izi ndug Silo, izi ineeple. \q2 Ina to nepooŋ to ineep ila tamtoghon toni lolodi, ye ineep ila muul maau. \b \q1 \v 61 Ve Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ to inim ghilalooŋ pa tapiri ve ŋguruba, ye ipuli ila yes Israela koiadi nimadi. \rq 1Sam 4:4+ \rq* \b \q1 \v 62-63 Ate yabyab kat pa tamtoghon toni. \q2 Tovenen ipul di tila koiadi nimadi, ve timbut di pa buza le geegeu todi papaghu timatmaat. \q2 Ndiliva todi papaghu irau timbou mbouŋ to vaiuuŋ muul maau. Pasa, nditamoot tineep ve tivai di muul maau. \b \q1 \v 64 Ndiran to watooŋrau paam, buza ighan di timatmaat. \q2 Ve ndizwadi ndiliva to tineep tinim ndinaara, irau titaŋ padi maau. \q1 \v 65 Ghoro Maaron igham ŋgar inimale tamtoghon to igheen ve imundig. \q2 Ye inimale tamtoghon ariaŋa to malmal to ighun le iwaghamgham. Ghoro mata pakia, ve imundig ila igham malmal muul. \b \q1 \v 66 Ye itatan koia, ve mayadi ve tighau tila. \q2 Mayaŋiiŋa tonowen pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 67 Maaron ipul muri pa Yosep papaghu toni. Ve ina to nepooŋ paam, ineep toman di muul maau. \q2 Irau igham yes Epraima pa uraat tiina eta muul maau. \b \q1 \v 68 Ve isia rumai to Yuda, leso tigham pooz pa tamtoghon toni. \q2 Ve igham lolooz Zion inim le. \q2 Lolooz tonowen, ye lolo pani kat. \b \q1 \v 69 Ye irei rumai toni patabuaŋ izala, leso inim ina to nepooŋ. \q2 Rumai tonowen iyaryaaŋ kat inimale sambam. \q2 Pale iyoon tuŋia tovene itaghoni taghoni gha ila, inimale taan to ye ighuri. \q1 \v 70 Ve isia mbesooŋa toni David inim kinik. \q2 David iŋginŋgin sipsip ila sirsiir lolo, ve Maaron ighami pa uraat toni. \rq 1Sam 16:11+ \rq* \b \q1 \v 71 Ye mata pa sipsip nditinandi toman ndinatudi to tighunghun tuz, ve Maaron ighami inim ŋginiiŋ pa yes Israela to Yakop papaghu toni. \b \q1 \v 72 Tovenen David iŋgin di itaghon ŋgar deŋia, ve igham pooz padi pooi. \rq Mt 2:6; Yo 10:11 \rq* \c 79 \s1 Taŋiiz to yes Israela iŋarua Maaron pasa, koiadi tireu Yerusalem \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, aazne ndug ndug to tiwatag ghom maau ne, tinim taan tiom tonene, ve tighaze tighami inim ledi. \q2 Yes tiwaghamun rumai tiom patabuaŋ le isami, \q2 ve tireu mbirisan ndug tiina Yerusalem. \b \q1 \v 2 Yes tirab mbesooŋa tiom timatmaat, ve tipul patudi tiwaghengheen ila taan, leso man tighan di. \q2 Tamtoghon tiom to lolodi ineep tuŋia ilat tiom ve titaghon ataam tiom, tauto mindadi inim mbeb sagsagŋa adi pa tighani. \b \q1 \v 3 Koiamai tirab tamtoghon tiei katindi, ve siŋ todi ireer inimale ya irau Yerusalem lolo. \q2 Ve tiei eta ineep pa itavia di maau. \b \q1 \v 4 Tovenen ndug ndug to tineep tigharau ghei ne, tighita ghei, ve tighamgham ŋalalaŋ payei. \q2 Yes tiŋiŋiŋ payei, ve tiveleg ghei kat. \q1 \v 5 O Yoova, pale ŋeez o lolom imuul inim payei? \q2 Pale uriuriu ghei, ve mbalmbali tiom ighanghan ghei inimale yab irau sawa isob? \q2 Pale mbalmbali tiom izaza tiei tovene itaghoni taghoni gha ila? \q1 \v 6 Ughur mbalmbali tiom iza to ndug ndug to tiwatag ghom maau, ve tiyamaan katini. \q2 Ughur atia iŋarua yes to tisuŋsuŋ payom maau ne, ghoro poia. \b \q1 \v 7 Pasa, yei to Yakop papaghu toni, tirab ghei nisob. \q2 Ve tiwaghamun taan tonene, le ndug tiei ŋginiŋa. \q1 \v 8 Sosor to muuŋ nditimbumai tigham di, ughur atia iza tiei malep. \q2 Lolom isamin ghei, ve rikia unum uul ghei. \q2 Pasa aazne, pataŋani tiina ivot payei, ve nisami wa. \b \q1 \v 9 O Maaron, yom to Volaaŋa tiei. Uul ghei lak! \q2 Leso nipait izam pa tapirim ve poia tiom. \q2 Upas ghei nivot pa pataŋani tonene, ve ureu sosor tiei. Pasa, gabuam tovene. Tauto tamtoghon tipapait izam. \b \q1 \v 10 Maaron, ighaze uul ghei maau, nene pale ndug ndug tisavia saveeŋ velegiiŋ payei tighaze: \q2 “Laak, Maaron tiam ineep sine?” \q2 Maaron, yes to tirab mbesooŋa tiom timatmaat, uyat ŋgar todi tonowen, ve nighita. \q2 Leso ndug ndug tiwatag tighaze yom ughur atia pa ŋgar samia. \q1 \v 11 Ulooŋ taŋiiz to yes to tineep ila koiadi nimadi. \q2 Tapirim tiina kat. Tovenen yes to koiadi tighaze tirab di timaat, ugham mulin di. \b \q1 \v 12 O Maaron, ndug ndug tipiyaav saveeŋ velegiiŋ naol payom. \q2 Ŋgar todi tonowen, uyati le uyat katini. \b \q1 \v 13 Ighaze ugham tovene, nene pale yei tamtoghon tiom lolomai poia payom, ve nipait izam pa poia tiom irau sawa isob. \q2 Pale nisavia uraat tiom itaghoni taghoni gha ila. \q2 Pasa, yei sipsip tiom, ve yom to ŋginiiŋ tiei. \c 80 \s1 Yes Israela tighason Maaron pa iuul di, leso tineep poia muul \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, yom ŋginiiŋ to yei Israela, ve yei sipsip tiom. \q2 Yom to umuŋmuuŋ pa yei papaghu to Yosep. Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiei tonene. \q2 Yom unepneep ila inam to ghamuuŋ pooz to ineep izala aŋela ariaŋadi avaradi \q2 Upatooŋ ŋgurubam ivot ighazooŋ payei. \q1 \v 2 Yom ariaŋam ve tapirim tiina. \q2 Umundig ve upatooŋ tapirim ila Epraim, Benyamin, ve Manase papaghu todi matadi. \q2 Unum uul ghei. \q1 \v 3 O Maaron, uul ghei ve upalot ghei. \q2 Lolom poia payei, ve ugham poian ghei. Leso nineep poia muul. \q1 \v 4 O Yoova, yom Maaron ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. \q2 Yei tamtoghon tiom. Eemoghon atem yabyab payei, ve ulooŋ suŋuuŋ tiei maau. \q2 Pale ŋeez o mbalmbali tiom isob? \b \q1 \v 5 Yom ugham ghei nimbaad pataŋani tiina le isooŋ katin ghei. \q2 Tovenen nitaŋ tiina, ve nighun matamai suru inim ya payei. \b \q1 \v 6 Yom upul murim payei. Tovenen ndug ndug to tineep tigharau ghei, tiwazoran di pa taan tiei tighaze tighami inim ledi. \q2 Ve koiamai tiveveleg ghei, ve tiŋiŋiŋ payei. \q1 \v 7 Yom Maaron ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. Uul ghei ve upalot ghei. \q2 Lolom poia payei, ve ugham poian ghei. Leso nineep poia muul. \q1 \v 8 Muuŋ, ai vaen eez iyoon ila taan to yes Isipa. \q2 Yom ugheli iza, ve ughami inim sualen, ve undiir ndug tonene tamtoghona tighau, ve uvazogi ila taan todi. \rq Igham 15:17; Is 5:1-7; Mt 21:33+; Mbaŋ 7:45 \rq* \b \q1 \v 9 Ve undeeb pughu, leso itub pooi. \q2 Tovenen waria izila taan lolo kat, ve boga titub tila mamala, le titatab taan tonene isob. \b \q1 \v 10 Ai vaen tonene itub iza iza, le itatab lolooz to ndug tonene paam, ve inim yavyaav padi. \q2 Ve ai mendepur tintina tiyoon ila samba paam. \b \q1 \v 11 Boga pida titub tivot tila mala, le tivot naari to te Mediterenian. \q2 Ve pida titub tila le peria ila ya tiina Euprates. \q1 \v 12 Pughu vena to aazne ureu didiiŋ to muuŋ iluvut uum vaen tiom? \q2 Ughita. Tamtoghon to tilaghlaagh sorok, tisob tinim tilooŋ tila, ve tiyubyub anoŋa. \b \q1 \v 13 Ve ŋgai sagsag tisusus pughu ve tivazagi, ve mbeb naol to su tighanghan anoŋa. \q1 \v 14-15 O Maaron, yom ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. Matam imuul inim payei. \q2 Uneep sambam, ve matam izi inim ughita ai vaen to nimam waan ivazogi. Isami wa! \q2 Tovenen unum ugharaata! Leso itub pooi muul. \b \q1 \v 16 Aazne, koiamŋa tiŋgor ai vaen tiom izi, ve tisuruuva izala yab. \q2 Ughita di ve uyaan di, ve upasob di tilaledi! \q1 \v 17 Eemoghon ŋgeu tiom to ineep ila nimam waan, uŋgin poiani ila nimam samba. \q2 Kinik tiei to yom taum usia, ve ughuri pa uraat, matam pani ve upaloti. Leso igham uraat payom. \b \q1 \v 18 Ighaze ugham tovene, yei irau nipul murimai payom muul maau. \q2 Tovenen uul ghei nineep poia muul. Leso nimbees payom, ve nipait izam. \b \q1 \v 19 O Yoova, yom Maaron ariaŋam kat ve uŋgin mbeb tisob. Uul ghei ve upalot ghei. \q2 Lolom poia payei, ve ugham poian ghei. Leso nineep poia muul. \c 81 \s1 Mbouŋ to lupuuŋ tiina to suŋuuŋ \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Lolomim poia pa Maaron, ve ambou pani. Pasa, iit taghamgham tapiriid ila toni. \q2 Tinimim iza pa Maaron to Yakop, ve alool ve apaiti. \b \q1 \v 2 Ait mbouŋ ve ambou. \q2 Ve atok kakaap, ve arab gita ve mbeb pida, leso agham mbouŋ paghuna. \b \q1 \v 3 Sawa to kaiyo iza paghu, ve sawa to kaiyo imatu, nene sawa to talup ghiit ve tasuŋ. \q2 Tovenen avib tavuur \f + \fr 81:3 \ft Sawa to yes Israela tipamundigin suŋuuŋ todi, tivib mekmek nditamoot ndoŋadi inimale iit tavib tavuur. \f* \m ve apamundigin suŋuuŋ. \b \q1 \v 4 Pasa ŋgar tovene, nene itaghon tutuuŋ to Maaron ighuri pa iit Israela alok wa. \q2 Maaron to Yakop ighaze tataghon tutuuŋ tonene. \b \q1 \v 5 Sawa to ye igham malmal pa yes Isipa, ye isaav pa iit Israela ighaze tataghon tutuuŋ tonene, leso itiŋa talup ghiit tanim ee moghon. \q1 You nalooŋ ŋgeu eez aliŋa inim. \q2 To muuŋ ve inim, nalooŋ aliŋa tovene maau. Isaav ighaze: \b \q1 \v 6 “You to nazugua mburuguuŋ pataŋani izi pa avaramim, \q2 ve nagham gham atemim izi pa badooŋ mbeb. \rq Igham 1:11+, 6:6; Mt 11:28 \rq* \b \q1 \v 7 Muuŋ, yam aneep ila pataŋani tiina lolo, ve ataŋ roran ghou pa nauul gham. \q2 Ve you nalooŋ taŋiiz tiam, ve napas gham avot pa pataŋani tiam. \q2 You nayooŋ ila yaghur tae asosooŋa to lalaav avolutu ivotvot pani, ve napamuul aliŋamim. \q2 Ve natoov gham izi ya dige to ndug Meriba. \rq Igham 17:7 \rq* \q1 \v 8 Yam tamtoghon tiou, alooŋ saveeŋ ariaŋa to naghaze nasavia payam. \q2 Yam Israela, aghur taliŋamim pa aliŋag tonene ve ataghoni, ghoro poia! \b \q1 \v 9 Maaron ite paam ineep ila lolomim ve ambees pani malep. You moghon, ghoro ambees payou. \q2 Tovenen aput aghemim pa maaron kaaromŋa to ndug pida malep. \rq Igham 20:3 \rq* \b \q1 \v 10 Pasa, you Yoova to Maaron tiam. You to nagham gham apul Isip. \q2 You nasaav payam naghaze: Akaak avomim tiina. Leso napavonini pa mbeb popoiadi. \q1 \v 11 Eemoghon tamtoghon tiou tilooŋ aliŋag maau. Yes Israela tiyasiil payou. \rq Igham 32:1+ \rq* \b \q1 \v 12 Ŋgar todi iyaryaaŋ kat. Lolodi pa tilooŋ saveeŋ maau. \q2 Tauto napul di titaghon taudi ŋgar todi. \rq Mbaŋ 7:42; Ro 1:24 \rq* \q1 \v 13 You nakausim naghaze le tamtoghon tiou tilooŋ aliŋag, ve titaghon ataam tiou! \b \q1 \v 14 Leso rikia moghon ve koiadi tiyamaan nimag, ve natatan di. \b \q1 \v 15 Yes to tighur koi payou ne, pale tinim titap tizi ila matag toman matughezaaŋ tiina. \q2 Ve atia to pale iza todi, nene pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 16 Eemoghon yam Israela, pale napan gham pa aniiŋ popoia, \q2 ve napaghun gham pa bagil to su suru, le isooŋ gham.” \c 82 \s1 Maaron iyaan yes pooza to taan \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Maaron ineep ila ina to ghamuuŋ pooz, ve yes daba to ndug sambam tilup di ila mata. \q2 Ye ipayoon ndimaronŋa \f + \fr 82:1 \ft Ndiran ŋgara pida tighaze ndimaronŋa to mbouŋ tonene isavia di, nene aŋela pida to Maaron ighur di pa tiŋgin ndug ndug. Aŋela tonowen, tauto tighamgham pooz pa yes daba to taan. Maaron iyaan di pasa, tipamundigin yes daba to taan pa tigham pooz pooi itaghon ŋgar deŋia maau. Yes tipul daba to taan tigham ŋgar samsamia naol. \f* \m pa savsaveeŋ, ve iŋgabiiz di pa uraat todi. Ighaze: \q1 \v 2 “Yam tonene, ataam tiam to ghamuuŋ pooz, deŋia maau. Pale ŋeez o apul ŋgar tiam tonanan? \q2 Sawa to daba to taan tigharaat saveeŋ to tamtoghon, yam apul di tivolvool to ndiran samsamia. \b \q1 \v 3 Yam irau apamundigin di, leso tigharaat saveeŋ to yes to tapiridi maau ve yes parooŋa, le deŋia moghon. \q2 Ve tiyoon pa yes to tineep ila pataŋani lolo, ve yes to ledi ulaaŋ eta maau, ve tiuul di pa pataŋani todi. \b \q1 \v 4 Tovenen yes to tapiridi iraua maau, ve yes mbolaaŋa, \q2 yam irau matamim padi, ve agham mulin di ila ndiran samsamia nimadi. \q1 \v 5 Eemoghon yam aghamgham tovene maau. \q2 Lemim ghilalooŋ maau. Ŋgar tiam ivot sone. \q2 Laghooŋ tiam, yam ataghon ŋgar to ndoroom. \q2 Tauto ŋgar ve tutuuŋ naol to tinim pughu pa nepooŋ poia izi taan, yam awaghamun di le tisami kat. \rq Mbo 11:3 \rq* \b \q1 \v 6 Onoon, muuŋ you nawaat gham naghaze ndimaronŋa. \q2 Ve nasaav payam naghaze yam asob anim Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob Ne ndinatu. \rq Yo 10:34 \rq* \b \q1 \v 7 Eemoghon yam pale asob amatmaat animale ival tiina to taan. \q2 Pale atap animale yes daba to taan, ve lemim izamim muul maau.” \q1 \v 8 O Maaron, umundig ve ughur atia pa ndiran samsamia to tineep izi taan. \q2 Pasa, ndug tisob to taan toman mbeb todi, nene yom tiom. \c 83 \s1 Yes Israela tighason Maaron pa itatan koiadi \ph1 Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, pughu vena to ugham mbeb eta maau, ve neneeŋam moghon? \q2 Vena to nimam ila murim, ve unepneep sorok? \q1 \v 2 Ughita. Koiamŋa tighaze tipamundigin malmal. \q2 Yes to tighur koi payom, tipakur taudi, ve tighamgham aghedi payom. \rq Mbo 2:1 \rq* \b \q1 \v 3 Tamtoghon tiom to lolom padi kat, koiamŋa tonowen tilup di, ve tikaal ataam pa tiwaghamun di. \b \q1 \v 4 Tighaze: “Anim tala ve tapasob yes Israela le tisob kat. \q2 Leso ledi izadi muul sob, ve tamtoghon lolodi imaagh padi.” \q1 \v 5 Onoon kat, koiamŋa tonowen tilup lolodi ve ŋgar todi inim ee moghon, ve timbua saveeŋ tighaze tizoor pooz tiom, ve tiwaghamun tamtoghon tiom. \q2 Yes tamtoghon to ndug tonene: \b \q1 \v 6 Yes Edoma ve Ismael papaghu toni, \q2 ve yes Moapa ve yes Agri, \b \q1 \v 7 ve yes to taan suruvu to Gebal toman yes Amona ve Amaleka, \q2 ve yes Pilistia ve tamtoghon to ndug Tiro. \b \q1 \v 8 Ve yes Asiria paam to ndiran ariaŋadi to malmal, tivool to yes Amona ve Moapa to Lot papaghu toni, leso tiuul di pa malmal. \rq Mbnp 19:37+ \rq* \q1 \v 9 Tovenen yei nitaŋ roran ghom nighaze ugham ŋgar raraate pa yes ndiran tonowen inimale muuŋ ugham pa yes Midiana, \q2 ve muri ugham pa Sisera yesuru Yabin izi ya Kison. \b \q1 \v 10 Sawa tonenen, yom urab di timatmaat izi ndug Endor, \q2 ve patudi tiwaghengheen ila taan ve timbuuz. \b \q1 \v 11 Yes daba to koiamai, ugham ŋgar raraate padi inimale muuŋ ugham pa Oreb yesuru Zeeb. \q2 Ve yes pooza todi tovene paam. Utatan di inimale muuŋ utatan Zeba yesuru Zalmuna. \b \q1 \v 12 Ndiran ru tonowen, muuŋ tisaav tighaze: “Maaron taan toni, le kikiliiŋ popoia. Tala taghami inim leed.” \q1 \v 13 Maaron tiou, ureu di le timbiriis tinimale ghavuur ve buzbuz to yaghur iviviira gha ilale. \b \q1 \v 14 Uwaghamun di inimale yab ighan suvun reg, \q2 ve inimale yab ighan izala lolooz, le ipasob su. \b \q1 \v 15 Ugham uman tiina izi, ve yaghur tiina imundig, leso timatughez ve tighau. \b \q1 \v 16 O Yoova, utatan di. Leso mayadi kat, ve tighilaal tighaze yom izam tiina, ve tisuŋ payom. \b \q1 \v 17 Ugham di tiwaghamgham, ve tineep toman mayadi itaghoni taghoni gha ila. \q2 Upamayaŋin di, ve upasob di. \b \q1 \v 18 Leso tighilaal tighaze: Yoova, yom moghon to izam tiina. \q2 Yom Maaron Tiina To Ulib Pa Ndimaronŋa Tisob, ve uŋgin taan isob. \c 84 \s1 Mbouŋ to yes to tilaagh ndug mala ve tinim Yerusalem pa suŋuuŋ tiina \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 O Yoova, yom ariaŋam kat ve uŋgin mbeb tisob. \q2 You lolog pa rumai tiom kat. Nene poiawaat kat, ve inim inam to nepooŋ. \rq Mbo 27:4 \rq* \b \q1 \v 2 You nakausim naghaze le naneep ila sirsiir to rumai tiom lolo, ghoro poia. \q2 Maaron, yom uneep matam iyaryaar irau sawa isob. \q2 Tovenen lolog ve ŋgar tiou isob iŋaŋarua ghom, ve lolog poia kat, ve namboumbou payom. \rq Mbo 42:1+, 63:1 \rq* \q1 \v 3 Yoova, yom ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. \q2 Yom kinik tiou ve Maaron tiou. \q2 Man to tineep ila sirsiir to rumai tiom lolo, lolodi poia kat. \q2 Ve man gegegeu tireirei rumadi ila rumai tiom lolo, leso tineep tigharau artaal tiom, ve tipoop ndinatudi tonowe. \q1 \v 4 Yes to tinepneep ila rumai tiom lolo, poia tiom izaza todi, ve lolodi poia kat. \q2 Tauto timboumbou, ve tipapait ghom. \q1 \v 5 Yes to tighamgham tapiridi ilat tiom, poia tiom izaza todi, ve lolodi poia kat. \q2 Lolodi iyaryaaŋ tighaze le titaghon ataam to ila pa lolooz Zion, leso tisuŋ payom tonowe. \rq Hib 11:13+ \rq* \b \q1 \v 6 Sawa to tilaagh ila taan raapa to le ya maau, ya katindi bokbokia ila taan lolo ve tizaza. \q2 Maaron igham uman izi pa taan tonowen, tauto ya ipot irau ndug. \b \q1 \v 7 Tovenen tamtoghon toni tapiridi ivotvot, ve tilaghlaagh titaghon ataam, le tila tivot Maaron nagho izi lolooz Zion. \q1 \v 8 O Yoova, yom Maaron ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. Ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene. \q2 Maaron to Yakop, ughur taliŋam payou. \b \q1 \v 9 Maaron, suŋuuŋ tiei iŋarua ghom pa kinik tiei to yom taum usia. \q2 Matam pani, ve ughur poia tiom iza toni. \q2 Pasa, ye to inim sigeu payei. \q1 \v 10 Ighaze you naneep ila sirsiir to rumai tiom lolo pa ndag ee moghon kat, \q2 nene igham ghou lolog poia ilib pa sawa ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ to naneep izi ndug pida. \b \q1 You lolog pa naneep toman ndiran samsamia ila ruum todi maau. \q2 You naghaze le naneep ataam avo to Maaron tiou rumai toni, ghoro poia. \q1 \v 11 Maaron toit Yoova, ghazooŋa toni isul ghiit inimale ndag, ve ye inim sigeu pait. \q2 Ye ighamgham poian ghiit, ve igham izaad ivot inim tiina. \q2 Yes to laghooŋ todi deŋia ila mata, ye irau iŋguruut mbeb poia eta padi maau. \rq Mbo 34:10 \rq* \q1 \v 12 O Yoova, yom ariaŋam kat ve uŋgin mbeb tisob. \q2 Yes to tinumeer ghom, poia tiom izaza todi, ve lolodi poia kat. \rq Mbo 2:12 \rq* \c 85 \s1 Maaron tamtoghon toni tighasoni pa iuul di, leso tineep poia muul \ph1 Nene mbouŋ to ŋgeu to imuuŋ pa uraat to mbouŋ \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 O Yoova, muuŋ yom ughamgham poian ndug tiom. \q2 Yei to Yakop papaghu toni ne, sawa to nineep ila pataŋani lolo, yom uul ghei ve ugham ghei nineep poia muul. \b \q1 \v 2 Ve sawa to tamtoghon tiom tigham sosor, yom upul sosor todi. \q2 Ŋgar todi to isosor ila matam, yom ureua isob ilale. \b \q1 \v 3 Yom utatan mbalmbali tiom, \q2 ve lolom poia padi muul. \q1 \v 4 Ve aazne, nitaŋ roran ghom muul. \q2 Maaron, yom Volaaŋa tiei. Matam imuul payei, ve uul ghei. Leso nineep poia muul. \q2 Atem yabyab payei muul malep. \b \q1 \v 5 Vena, pale mbalmbali tiom izaza tiei irau sawa isob? \q2 Pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila? \b \q1 \v 6 Yei tamtoghon tiom. Tovenen matam imuul inim payei, ve upamundigin ghei muul. \q2 Leso lolomai poia payom, ve nipait ghom. \b \q1 \v 7 O Yoova, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Upatooŋ ŋgar tonenen payei muul, ve ugham mulin ghei. Leso nineep pooi. \q1 \v 8 You pale naghur taliŋag pa saveeŋ to Maaron ighaze ivotia pa tamtoghon toni. \q2 Pasa, you nawatag: Yoova pale isavia saveeŋ luuma pait. \q2 Tamtoghon toni to lolodi ineep tuŋia ila toni ve titaghon ataam toni, ye pale iuul di, leso tineep poia muul. \q2 Eemoghon tipatum di. Ŋgar to borouŋa to muuŋ tighamghami, tighami muul malep. \rq Yo 14:27; Ro 5:1; 2Tes 3:16 \rq* \b \q1 \v 9 Onoon kat. Yes to timatughez pa Maaron ve titaghon ŋgar toni, ye inepneep igharau di, ve isasaŋan pa iuul di. \q2 Ye pale ineep toman ghiit, ve ipatooŋ tapiri ve poia toni ivot ighazooŋ izi taan tiei tonene. \q1 \v 10 Maaron lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. Ve yes titaghon tutuuŋ toni. Tauto yesŋa tilup di tinim ee moghon. \q2 Yes titaghon ŋgar deŋia, ve ye igham di tineep pooi toman lolodi luuma. Tauto lupuuŋ todi ee moghon. \rq Mbo 89:14; Ro 3:26 \rq* \b \q1 \v 11 Ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ onoon, nene ivotvot izi taan. \q2 Ve Maaron ineep izi sambam, ve mata pait itaghon ŋgar toni deŋia. \q1 \v 12 Onoon kat, Yoova pale igham lemai mbeb popoia. \q2 Pale igham aniiŋ katindi tivot ila taan tiei. \rq Mbo 67:6; Yems 1:17 \rq* \b \q1 \v 13 Ŋgar deŋia, to imuŋmuuŋ pani, ve ighagharaat ataam pani pa inim. \c 86 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ipatooŋa pa ataam toni \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ughur taliŋam payou. Ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \q2 Pasa, you naneep ila pataŋani lolo, ve nakalkaal ataam. \b \q1 \v 2 You mbesooŋa tiom, ve nanumeer ghom. \q2 Lolog ineep tuŋia ilat tiom, ve nataghon ataam tiom. \q2 Yom Maaron tiou. Tovenen uvool tiou, ve ugham mulin ghou. Pa vene, namaat. \b \q1 \v 3 Tiina tiou, lolom isamin ghou ve uul ghou! \q2 Pasa ndag to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, taŋiiz tiou iŋaŋarua ghom. \b \q1 \v 4 Tiina, you mbesooŋa tiom. You nasuŋ payom toman lolog. \q2 Ugham lolog poia muul. \b \q1 \v 5 Tiina tiou, yom poiam kat, ve upulpul sosor to tamtoghon. \q2 Tamtoghon tisob to tisuŋsuŋ payom, lolom ineep tuŋia ila todi, ve uluul di. \rq Igham 34:6; Yona 4:2 \rq* \q1 \v 6 Tiina, ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou. \q2 Ulooŋ taŋiiz tiou tonene, ve uul ghou. Pasa, you mbesooŋa tiom. \b \q1 \v 7 Sawa to naneep ila pataŋani lolo, you nataŋ roran ghom. \q2 Pasa, you nawatag: Yom pale ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve uul ghou. \q1 \v 8 Tiina tiou, yom moghon to Maaron tau. Maaron ite paam raraate inimale yom maau. \q2 Eta irau igham uraat tintina inimale yom ne maau. \rq Igham 8:10, 15:11 \rq* \b \q1 \v 9 Yoova, yom ughur tamtoghon tisob tineep tirau ndug todi todi. \q2 Ndug naol pale tinim tiput aghedi payom, \q2 ve tipait izam pa tapirim ve poia tiom. \rq Syg 7:9-10, 15:4 \rq* \b \q1 \v 10 Pasa, yom izam tiina, ve ughamgham mbeb gharatooŋadi tintina. \q2 Tovenen yom moghon to Maaron tau. \q1 \v 11 O Yoova, upatooŋ ataam tiom payou. \q2 Leso laghooŋ tiou deŋia itaghon saveeŋ tiom onoon. \q2 Ve ugham ghou naghur lolog payom kat. \q2 Leso namatughez payom, ve nataghon aliŋam. \rq Igham 33:13; Mbo 25:5; Yer 32:39; Ezek 11:19+ \rq* \b \q1 \v 12 O Tiina, yom Maaron tiou. \q2 You lolog poia payom, ve napait ghom toman lolog. \q2 You pale napait izam pa tapirim ve poia tiom irau sawa isob. \b \q1 \v 13 Pasa, lolom ineep tuŋia inim tiou ve uluul ghou. \q2 Muuŋ, rismoghon tone nazila ndug to mateeŋa. \q2 Eemoghon ugham mulin ghou, tauto namaat maau. \q1 \v 14 O Maaron, ughita. Aazne, ndiran samsamia timundig tighaze tiwaghamun ghou. \q2 Ndiran to didiaaŋ tilup di, ve tighaze tirab ghou namaat. \q2 Lolodi isamin tamtoghon eta maau, ve matadi iŋgal ghom rita maau. \q1 \v 15 Tiina, yom Maaron to lolom isasamin ghei, ve ughamgham poian ghei. \q2 Atem yabyab rikrikia maau. \q2 Poia tiom, nene tiina kat. Lolom ineep tuŋia inim tiei, ve uluul ghei, ve utaghon saveeŋ tiom irau sawa isob. \rq Igham 34:6 \rq* \q1 \v 16 Tovenen matam imuul inim payou, ve lolom isamin ghou. \q2 Upalot ghou. Pasa, you mbesooŋa tiom. You nambesmbees payom inimale tinaŋ imbesmbees payom. \q2 Tovenen ugham mulin ghou pa pataŋani tiou tonene. \b \q1 \v 17 O Yoova, ugham ŋgar eta, leso ipatooŋ ghou ighaze lolom poia payou. \q2 Ighaze uul ghou, ve ugham ghou ateg izi, nene pale koiagŋa tighita, ve tighilaal tighaze yom lolom payou. Ghoro mayadi ve neneeŋadi. \c 87 \s1 Zion, ndug patabuaŋ to Maaron \ph1 Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Yoova tau ipamundigin ndug toni izi lolooz toni patabuaŋ. \b \q1 \v 2 Ye lolo pa ndug Zion kat ilib pa ndug naol to Yakop papaghu toni tinepneep ila. \rq Mbo 48:1 \rq* \b \q1 \v 3 O Yerusalem, yom Maaron ndug toni. Tauto tamtoghon tipait varum kat. \q1 \v 4 Maaron isaav ighaze: “Yes Isipa ve Babilona pale tiwatag ghou, ve nawaat di tamtoghon tiou. \q2 Ve you pale nasaav pa yes Pilistia, yes to ndug Tiro, ve yes to Etiopia paam tovene: \q2 ‘Yam anim Yerusalem tamtoghona, raraate inimale yes to tipoop di izi sualen.’” \b \q1 \v 5 Onoon kat, pale tisavia ndug Zion tighaze: “Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob, ye igham tamtoghon to ndug naol tinim Yerusalem tamtoghona. Ndug tonowen, ye tau ipamundigini.” \b \q1 \v 6 Tovenen sawa to Yoova imbood tamtoghon toni izadi ila rau, \q2 ye pale imbood saveeŋ to ipaghazoŋan tamtoghon to ndug naol tonowen ighaze: “Yes paanu tau to Yerusalem.” \q1 \v 7 Tovenen tamtoghon pale lolodi poia, ve timboumbou ve titortor, ve tisaav tighaze: \q2 “A Yerusalem, yom unumale saambu to ya bokbokia izaza pani. Pasa, yom, tauto mbeb popoia katindi tivotvot payei!” \c 88 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon tau ineep ila pataŋani tiina lolo \ph1 Mbouŋ to yes Kora \ph1 Heman, to paghu to Ezra itoor mbouŋ tonene \q1 \v 1 Yoova, yom Maaron tiou ve Volaaŋa tiou. \q2 Ndag to naol ne, nataŋtaŋ, ve taŋiiz tiou iŋaŋarua ghom naghaze uul ghou. \q2 Ve mboŋ paam, nanim naneep ila naghom, ve nasuŋsuŋ payom. \b \q1 \v 2 Ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene. \q2 Ughur taliŋam pa taŋiiz tiou, ve uul ghou. \q1 \v 3 Pasa, pataŋani naol titatan ghou, \q2 ve naghita naghaze naneep ila naal avo wa. \b \q1 \v 4 Tamtoghon tighita ghou tighaze paam namaat ve nazila ndug to mateeŋa. \q2 Pasa, tapirig isob kat wa. \b \q1 \v 5 Tamtoghon tighita ghou nanimale namaat wa. Tauto lolodi imaagh payou, ve eŋgengou naneep. \q2 You nanimale ndiran to tirab di timatmaat, ve tisuruuv patudi tizila naal. \q2 Ve nanimale yes mateeŋa to yom irau uul di muul maau, ve lolom imaagh padi. \b \q1 \v 6 Yom ughur ghou nazila saambu to mateeŋa to izila le izila kat. \q2 Naneep sila kat ila ndoroom lolo. \b \q1 \v 7 Mbalmbali tiom itatan ghou kat, \q2 inimale dibom tintina tipolpol izala poghog ve titatab ghou. \b \q1 \v 8 Yom ugham nditag tipul ghou. \q2 Lolodi pa tighita ghou maau. Pasa, ŋgar to ugham payou ne, igham di tighita ghou nanimale mbeb samia. \q2 Nepooŋ tiou, nene inimale naneep ila ruum to yabyabuuŋ lolo, ve leg ataam pa navot maau. \b \q1 \v 9 Yoova, ndag to naol ne, you nakaak nimag iza, \q2 ve nataŋtaŋ roran ghom pa uul ghou. \q2 Lolog ipataŋan kat, ve nataŋ tiina le matag isarsar. \q1 \v 10 Laak, yom ugham mbeb gharatooŋa eta pa yes mateeŋa leso uul di? \q2 Ma mateeŋa irau timundig, ve tipait izam? Maau. \b \q1 \v 11 Ve yes to tineep ila naal lolo, tisasavia ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di? \q2 Ma yes to tineep izi ndug to mbeb tisamsami pani, tisavsaav pa ŋgar tiom to utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom? Maau. \b \q1 \v 12 Ve yes to tineep ila ndoroom lolo, tiwatag mbeb gharatooŋadi to ughamgham di ne? \q2 Ma mateeŋa to tamtoghon lolodi imaagh padi, matadi iŋgalŋgal ŋgar tiom deŋia? Maau kat! \q1 \v 13 Eemoghon you, ghoro nataŋtaŋ payom naghaze uul ghou. \q2 Yoova, mboŋmaagh to naol ne, suŋuuŋ tiou iŋaŋarua ghom. \b \q1 \v 14 Yoova, vena to upul murim payou, ve uŋgooz matam payou? \q1 \v 15 Sawa to pain ghou ve inim, nambadbaad pataŋani tiina, ve nanepneep ila naal avo. \q2 Yom ughur pataŋani payou, ve upamatughezan ghou inimale koiam you. \q2 Tauto lolog ipataŋan kat, ve naghita naghaze narau mbeb eta muul maau. \b \q1 \v 16 Pasa, mbalmbali tiom itatan ghou kat. \q2 Yom uwaghamun ghou le namatughez kat. \b \q1 \v 17 Ndag to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, nepooŋ tiou, nene inimale dibom inim toman tapiri, ve rismoghon tone izugua ghou nalaleg. \q2 Pataŋani naol tiluvut ghou, ve leg ataam pa napaghau taug maau. \b \q1 \v 18 Yom ugham nditag ve toŋvetaz tiou tipul ghou. \q2 Yes to muuŋ yeiŋa lupuuŋ tiei ee moghon, tigharau ghou muul maau. \q2 Aazne, ndoroom tiina ikau ghou. \c 89 \s1 Yes Israela tigham ŋgar naol tighaze saveeŋ to Maaron imbua toman David, pughu vena to Maaron itaghoni maau? \ph1 Mbouŋ tonene to Etan, ye Ezra paghu toni \q1 \v 1 O Yoova, you pale nambou ve napait ghom irau sawa isob. Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Ve ŋgar tiom to utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom tovene paam, avog pale ivovotia pa tamtoghon to aazne, ve iseeŋga itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 2 Pale navotia ghom pa tamtoghon naghaze: Ŋgar to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, nene pale inepneep tovene itaghoni gha ila. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tiom paam, nene ineep tuŋia irau sawa isob, inimale sambam paroŋania. \q1 \v 3-4 Muuŋ, yom usaav ughaze: “You nasia mbesooŋa tiou David ve nambua saveeŋ tomani. \q2 Saveeŋ tonene, napariaaŋa le iyaryaaŋ kat naghaze: \q2 ‘You pale napalot papaghu tiom, ve naghur di tinim kinik irau sawa isob. Yes pale tineep ila inam to ghamuuŋ pooz, ve tiŋgin yes Israela itaghoni taghoni gha ila.’” \q1 \v 5 Yoova, yes aŋela patabuaŋa tiluplup di izi sambam, ve tipapait izam pa mbeb gharatooŋadi to ughamgham di. \q2 Yes tipapakur ghom pasa, yom utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \rq Syg 4:8 \rq* \b \q1 \v 6 Yoova, sei to irau ghom? \q2 Yes to tineep izi sambam, yom ulib padi tisob. \q2 Aŋela eta irau ghom maau. \b \q1 \v 7 Sawa to yes daba to aŋela patabuaŋa tilup di pa savsaveeŋ izi ndug sambam, yes tiyoon luvutin ghom, ve timatughez ve tapait ghom. \q2 Pasa, tapirim tiina, ve ulib padi kat. \q1 \v 8 Yoova, yom Maaron ariaŋam kat, ve uŋgin mbeb tisob. Sei tapiri tiina kat inimale yom? Eta maau. \q2 Ve yom utortoor ŋgar tiom maau. Moghon moghon, utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q1 \v 9 Yom to uŋgin te. \q2 Ighaze yaghur tiina imundig, ve ipei dibom tintina, yom irau ugham dibom imaat, ve taun izi. \b \q1 \v 10 Muuŋ kat, yom urab balagin Rahab daba ve imaat. \f + \fr 89:10 \ft Muuŋ tighur ila tighaze mbeb samia tiina eez ineep ila te lolo, iza Rahab. Nagho inimale moot ma poghai, ma venen. Sawa isob, ye izuzuaria tau ighaze iwaghamun mbeb. Ve tighaze muuŋ kat, Maaron yesuru Rahab tiparab, ve Maaron ilib pani. Tauto aazne, Rahab iwaghamun mbeb muul maau. \f* \q2 Nimam pataŋani. Tauto urab matin koiamŋa, ve ureu mbirisan di tighau. \q1 \v 11 Sambam ve taan, nene tiom. \q2 Pasa, yom to ughur di toman mbeb tisob to tineep ila. \rq Mbo 24:1 \rq* \b \q1 \v 12 Yom ughur taan to ineep ila pa rag, ve ila imuul yavaar pughu. \q2 Lolooz Tabor ve lolooz Hermon lolodi poia, ve timboumbou ve tipait izam. \q1 \v 13 Yom ariaŋam ve tapirim tiina. \q2 Nimam waan, nene ariaŋa ve ŋguruba kat. Tauto urab koiamŋa ve ulib padi. \b \q1 \v 14 Ŋgar deŋia toman ŋgar to gabizooŋ tamtoghon itaghon ŋgar deŋia, tauto inim pughu pa pooz tiom. \q2 Ve ŋgar tisob to ughamgham di, nene tipatooŋ ghom tighaze: Lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, ve utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q1 \v 15 Yes to tilup di pa suŋuuŋ, ve tilolool ve tipait izam, \q2 tilaghlaagh ila ghazooŋa tiom, ve poia tiom izaza todi. \p \rq Yo 8:12; 1Yo 1:7 \rq* \b \q1 \v 16 Yes tiwatag ghom toman ŋgar tiom. \q2 Tovenen ndag to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, lolodi poia kat, ve tipapait izam pa ŋgar tiom deŋia. \q1 \v 17 Yei nigham tapirimai ilat tiom, tauto tinimai iza, ve izamai ivot inim tiina. \q2 Poia tiom, tauto igham tapirimai ivot le nilib pa koiamai. \b \q1 \v 18 Yoova, yom usia ŋgeu to inim sigeu payei. Ye to iponpoon koiamai. \q2 Maaron patabuaŋ to yei Israela, yom ughur lemai kinik pa igham pooz payei. \s1 Saveeŋ mbuaaŋ to muuŋ Maaron igham pa David \b \q1 \v 19 Yes to lolodi ineep tuŋia ilat tiom ve titaghon ataam tiom, muuŋ kat, yom upaghazoŋan di pa ŋgar to ughaze ughami. Yom usaav padi ila tandagiiŋ ughaze: \q2 “Ndaaba ariaŋa eez inepneep ila lolomim. \q2 You taug nasia ve naghuri inim kinik. Tauto nauuli ve nagham iza ivot inim tiina. \b \q1 \v 20 You naghita mbesooŋa tiou David, ye iraua. \q2 Tauto naliŋ ŋgoreeŋ tiou patabuaŋ izala daba, ve naghuri pa uraat. \rq Mbaŋ 13:22 \rq* \b \q1 \v 21 Ye pale inepneep ila nimag, \q2 ve napaloti irau sawa isob. \b \q1 \v 22 Tovenen koiŋa irau tilib pani maau, ve ndiran samsamia irau titatani maau. \b \q1 \v 23 Pasa, you taug pale namuuŋ pani, ve natatan koia le tapiridi isob. \q2 Yes to tighur koi pani, you pale narab di tisob timatmaat. \b \q1 \v 24 You pale nataghon saveeŋ mbuaaŋ to nagham pani, ve lolog ineep tuŋia ila toni, ve naghur poia tiou izaza toni. \q2 Pale naneep tomani ve napaloti, leso tapiri ivot inim tiina, ve ilib pa koia. Tovenen iza pale inim tiina kat. \b \q1 \v 25 You pale nagham ival tiina tineep ila samba. \q2 Yes to tineep izi naari to Te Mediterenian, ve ila imuul ya Euprates dige. \q1 \v 26 Ye pale isaav payou ighaze: ‘You Tamaŋ yom. \q2 Yom to Maaron tiou, ve Volaaŋa tiou ariaŋa. Yom uponpoon ghou pa koiagŋa unumale yaam tiina.’ \b \q1 \v 27 Ve you pale naghami inim natug aidaba. \q2 Tovenen ye pale iza tiina kat, ve ilib pa kinik tisob. \rq Ep 1:20+; Kol 1:18; Syg 1:5 \rq* \b \q1 \v 28 Pale lolog ineep tuŋia ila toni ve nauuli irau sawa isob. \q2 Ve saveeŋ to nambua pani, tovene paam. Pale ineep tuŋia tovene itaghoni taghoni gha ila. \s1 Saveeŋ to Maaron imbua pa David papaghu toni \b \q1 \v 29 Siŋ toni irau isob maau. Pale naŋgin papaghu toni, ve tineep pooi itaghoni taghoni gha ila tinimale sambam paroŋania. \q2 Pale tineep ila David ina to ghamuuŋ pooz, ve tiŋgin yes Israela irau sawa isob. \rq Lu 1:33; Hib 1:8 \rq* \q1 \v 30 Eemoghon ighaze papaghu toni tipul muridi pa saveeŋ tiou, \q2 ve laghooŋ todi, tisosor pa tutuuŋ to naghuri, \b \q1 \v 31 ma tiveleg tutuuŋ tiou to ineep pataghaaŋ inimale mbeb sorok, ve timalaaŋ pa tutuuŋ tiou ŋgara, \b \q1 \v 32 nene pale naŋgal matadi pa ŋgar todi to zoraaŋ saveeŋ, \q2 ve nalos matin di pa sosor todi. \q1 \v 33-34 Eemoghon ŋgar to lolog ineep tuŋia ila to David ve papaghu toni, ve nauluul di, nene irau napuli maau. Pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ŋgar tiou to natataghon saveeŋ tiou, nene irau napuli maau. \q2 Tovenen saveeŋ to nambua toman David, irau nareua maau. \q2 Saveeŋ to ivot ila taug avog, irau natoora maau. \b \q1 \v 35 Pasa, you Maaron patabuaŋ. Tovenen saveeŋ mbuaaŋ tiou to napariaaŋa le iyaryaaŋ kat, nene pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Irau natombaan David maau. \b \q1 \v 36 Tovenen siŋ toni irau isob maau. Pale iseŋseeŋga itaghoni taghoni gha ila. \q2 Pale matag padi, ve pooz todi iyaryaaŋ inimale ndag, ve inepneep tovene. \b \q1 \v 37 Pooz todi pale tuŋia irau sawa isob inimale kaiyo. \q2 Kaiyo to ineep ila sambam paroŋania, nene ipatooŋ saveeŋ mbuaaŋ tiou tonene ighaze, nene onoon.” \s1 Taŋiiz to yes Israela iŋarua Maaron pa kinik todi \b \q1 \v 38 Yoova, muuŋ yom umbua saveeŋ ariaŋa tovene pa David ve papaghu toni. \q2 Eemoghon aazne, atem yabyab kat pa kinik tiei to taum usia ve ughuri pa uraat. \q2 Yom lolom pani muul maau, ve upul murim pani kat. \b \q1 \v 39 Saveeŋ mbuaaŋ to muuŋ ugham pa mbesooŋa tiom, aazne ureua wa. \q2 Ve uzugua moghar toni izi pa daba, ve upiyaava izila ghavuur. \b \q1 \v 40 Didiiŋ ariaŋa to iluvut ndug toni, yom ureu mbirisani izi. \q2 Ve uwaghamun ruum toni ariaŋadi paam, le tisob timbiriis. \b \q1 \v 41 Tovenen tamtoghon tisob to tilala tinimnim, tiyubyub mbeb toni. \q2 Ve yes ndug ndug to tineep tigharaui, tivelegi ve tighamgham ŋalalaŋ pani. \b \q1 \v 42 Yoova, yom taum upalot kinik tiei koia, ve tiparab ariaŋa le tilib pani. \q2 Tauto tisob lolodi poia, ve tipakur taudi. \b \q1 \v 43 Sawa to kinik tiei igham malmal, yom upaloti maau, \q2 ve upamuul buza toni mata imuul pa tau. \b \q1 \v 44 Tovenen mbeb toni popoia to ye iza tiina pani, yom uŋguaaz di pani, \q2 ve ureu ina to ghamuuŋ pooz izi taan. \b \q1 \v 45 Ye ŋgeu paghu. Eemoghon ugham koia tilib pani, tauto igharaat tau maau, ve ipul tau. Taghita inim olman waat. \s1 Yes Israela tighason Maaron pa igham mulin di pa pataŋani todi \b \q1 \v 46 O Yoova, pale ŋeez o matam inim payei muul? \q2 Vena, pale uŋgooz matam payei, ve mbalmbali tiom izaza tiei itaghoni taghoni gha ila? \b \q1 \v 47 Yoova, matam iŋgal: Yei tamtoghon to taan nineep mala maau. \q2 Onoon, yom taum ughur ghei. Eemoghon, pale nisob nimatmaat ninim mbeb sorok. \rq Mbo 39:5 \rq* \b \q1 \v 48 Sei irau imaat maau, ve ineep mata iyaryaar itaghoni taghoni gha ila? \q2 Ma sei irau ipaghau tau pa mateeŋ? Eta maau. \rq Mbo 49:7+ \rq* \q1 \v 49 Yoova, muuŋ yom umbua saveeŋ toman David, ve upariaaŋa le iyaryaaŋ kat ughaze pale lolom ineep tuŋia ila toni, ve uuli irau sawa isob. \q2 Eemoghon aazne, poia tiom tonanan ineep sine? Vena to utaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom muul maau? \q1 \v 50 O Yoova, you mbesooŋa tiom. Matam iŋgal ghou ve uul ghou lak! \q2 Pasa aazne, ndug ndug tipamayaŋin ghou, \q2 ve tiveleg ghou le lolog isami kat. \b \q1 \v 51 Yoova, yom taum usia ghou, ve ughur ghou nanim kinik. \q2 Ughita. Ndug sine to nala pani, nene koiamŋa tiwamogheran di payou, \q2 ve tipiyaav saveeŋ velegiiŋ payou. \q1 \v 52 Tapait Yoova pa poia toni irau sawa isob. \q2 Onoon le onoon kat! \c 90 \s1 Iit tamtoghon, sawa toit tuku \ph1 Suŋuuŋ to Mose, ye Maaron tamtoghon toni \q1 \v 1 O Tiina, muuŋ ve inim, \q2 yom unum inamai to nepooŋ. \b \q1 \v 2 Yom Maaron to uneep irau sawa isob. \q2 Muuŋ kat, sawa to ugham taan ve lolooz tivot sone, yom unepneep. \q2 Ve yom pale unepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 3 Yom ugham yei tamtoghon to taan nimaat ninim ghavuur. \q2 Yom usaav payei ughaze pale nimaat ve nizila ninim taan muul. \rq Mbnp 3:19 \rq* \b \q1 \v 4 Yom ughita ughaze ndaman ndiŋndiŋ eez (1000), nene sawa tuku moghon. \q2 Ila ŋgar tiom, nene inimale noor ve inim aazne. \q2 Ve inimale sawa tuku to mboŋ to yes ndaaba tiyoon, ve tipamaat. \rq 2Pe 3:8 \rq* \q1 \v 5-6 Yom upasob nepooŋ tiei, inimale tamtoghon igheen ve ivib, ve isob. \q2 Yei ninimale kananaŋ to ighaze ndag iza, ruŋgu ivavaal, ve ghitooŋa poia. \q2 Ve ighaze rabrab izi, ghoro imalai ve itap. \rq Yems 1:10; 1Pe 1:24 \rq* \b \q1 \v 7 Mbalmbali tiom ipapasob ghei. \q2 Tiom imozmoz ghom pa sosor tiei, ve ughurghur atia payei. Tauto matughezaaŋ tiina igham ghei. \b \q1 \v 8 Pasa, ŋgar tiei tisob to tiyel pa ŋgar tiom, yom matam kisin di. \q2 Sosor tiei to ŋgozaaŋ, tisob tineep ghazooŋa ila matam. Eta iyooŋ maau. \rq 1Kor 4:5; Hib 4:13 \rq* \q1 \v 9 Tovenen sawa isob to nineep izi taan, mbalmbali tiom izaza tiei. \q2 Tauto nineep sawa tuku moghon, ghoro yaghuramai isob, ve nimaat. \q1 \v 10 Nineep irau ndaman tamoot tol saaŋgul (70) moghon, ve nimaat. \q2 Ve ighaze tapirimai iraua, ghoro nineep irau ndaman tamoot paaŋ (80) ma venen. \q2 Ve ndaman tiei to naol ne, nirabrab taumai pa uraat, ve nimbadbaad pataŋani. Sawa samia, ve sawa poia paam. \q2 Nighamgham tovene ila le rikia moghon nivot pa sawa tiei, ghoro nisob. \q1 \v 11 Maaron, sei ighilaal katin mbalmbali tiom tapiri? \q2 Mbalmbali tiom to iŋaŋarua ghei ne, sei ighazooŋ pani, leso imatughez payom, ve itaghon aliŋam? Eta maau. \b \q1 \v 12 Tovenen ugham ghei nighilaal nighaze nepooŋ tiei to taan, nene tuku kat. \q2 Leso ŋgar tiei ivot, ve nighilaal ataam to nineep pooi. \rq Mbo 39:4 \rq* \q1 \v 13 O Yoova, ŋeez o utoor ŋgar tiom, ve matam inim payei muul? \q2 Lolom isamin ghei ve uul ghei. \q2 Pasa, yei mbesooŋa tiom. \b \q1 \v 14 Mboŋmaagh to naol ne, nighaze upavonin ghei pa poia tiom, ve upatooŋ ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Leso lolomai poia ve tinimai iza, ve nimboumbou ila le sawa tiei isob. \b \q1 \v 15 Ugham sawa poia ivot. \q2 Leso lolomai poia, ve iyat ndaman katindi to ughur pataŋani payei ve nineep sami. \q1 \v 16 Yei mbesooŋa tiom nighaze nighita ghom ugham uraat tintina tivot muul. \q2 Ve papaghu tiei to muri pale tivot ne paam, nighaze upatooŋ tapirim padi toman poia tiom to izam tiina pani, ve tighita. \b \q1 \v 17 Yoova, yom Maaron tiei. Lolom poia payei, ve ughur poia tiom iza tiei. \q2 Leso uraat to nighamghami pa nimamai ilaan poia. \q2 Upalot uraat tiei. Leso anoŋa ivot. \c 91 \s1 Maaron inim inaad to yoŋgaaŋ \q1 \v 1 Ighaze ŋgeu eta iyooŋ ila to Maaron Ariaŋa To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob, ye pale ineep pooi ila Maaron samba. \b \q1 \v 2 Ye irau isaav pa Yoova ighaze: “Maaron tiou, you nanumeer ghom. \q2 Yoova, yom unum inag to yoŋgaaŋ, ve uponpoon ghou pa koiagŋa unumale didiiŋ ariaŋa.” \q1 \v 3 Onoon kat, ye pale ipaghau aghem pa liis to koiamŋa tighuri payom. \q2 Ve ipaghau moroghooŋ samia payom. \b \q1 \v 4 Pale iŋgin ghom ila nima samba inimale tatareek ipakud ndinatu ila bage samba. \q2 Yes to tiyooŋ ila toni, pale tineep pooi. Pasa, ye itataghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \q2 Ŋgar tonenen pale inim sigeu payom, ve ipoon ghom pa mbeb samsamia. \q1 \v 5 Tovenen yom irau umatughez pa mbeb samsamia to mboŋ maau. \q2 Ve ndag paam, irau umatughez pa koiamŋa pane todi ndinatu maau. \b \q1 \v 6 Tovenen moroghooŋ samsamia to ighamgham tamtoghon pa mboŋ, ve pataŋani to irabrab di pa ndag, yom irau umatughez padi maau. \b \q1 \v 7 Ighaze tamtoghon ndiŋndiŋ eez (1000) timatmaat ve titaptap ila digem, ma tamtoghon ndiŋndiŋ saaŋgul (10,000) to tiluvut ghom timatmaat, yom umatughez malep. \q2 Pasa, mbeb samia eta irau inim igharau ghom maau. \b \q1 \v 8 Atia to iza to ndiran samsamia, yom pale unepneep, ve ughita katini pa taum matam. \b \q1 \v 9 Pasa, yom uyoŋyooŋ ila to Yoova, ve ye inim inam to nepooŋ. \q2 Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob iŋgin ghom. Tauto uneep pooi ila samba. \b \q1 \v 10 Tovenen mbeb samia eta irau iwaghamun ghom maau, \q2 ve moroghooŋ samia eta irau igharau inam to nepooŋ maau. \q1 \v 11 Pasa, Maaron pale imbaaŋ aŋela toni pa tiŋgin ghom. \q2 Ndug sine to ughaze ula pani, yes pale matadi payom. \b \q1 \v 12 Pale tikis ghom pa nimadi, ve tipalot ghom. \q2 Leso utut aghem ila yaam sob. \rq Mt 4:6; Lu 4:10; Hib 1:14 \rq* \b \q1 \v 13 Ighaze utut laion paghu, ma uvazag moot samia eta, nene irau tigham mbeb eta payom maau. \rq Mk 16:18; Lu 10:19 \rq* \q1 \v 14 Pasa, Yoova isaav ighaze: “Yes to lolodi ineep tuŋia inim tiou ve titaghon ataam tiou, you pale napas di tivot pa pataŋani todi. \q2 Ve you pale naghur di tizala sala, ve matag padi. Leso mbeb eta iwaghamun di sob. \q2 Pasa, yes tiwatag ghou, ve lolodi ineep tiou. \b \q1 \v 15 Ighaze titaŋ roran ghou, you pale nalooŋ di. \q2 Sawa to tineep ila pataŋani lolo, you pale naneep toman di. \q2 Pale nauul di, ve napakur di. \b \q1 \v 16 You pale naseeŋ sawa todi ila mala, leso tineep toman lolodi poia. \q2 Ve napatooŋ ulaaŋ tiou ivot ighazooŋ padi.” \c 92 \s1 Maaron igham ndiran deŋiadi tineep pooi \ph1 Mbouŋ to umbom patabuaŋ \q1 \v 1 Yoova, yom Maaron To Ulib pa Ndimaronŋa Tisob. \q2 Ighaze you napait ghom pa poia tiom, ve nambou pa napait izam, nene igham lolog poia. \b \q1 \v 2 Mboŋmaagh to naol ne, navovotia ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Ve mboŋ, you navovotia gabuam to utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \q2 Ŋgar tovene igham lolog poia kat. \b \q1 \v 3 You narabrab gita ve kulele, ve namboumbou pa napait ghom. \b \q1 \v 4 Pasa, Yoova, uraat tiom igham lolog poia kat. \q2 Matag ilala pa mbeb naol to nimam igharaat di, ve nambou toman tinig iza. \b \q1 \v 5 Yoova, uraat to yom ughamgham di, nene tintina kat. \q2 Ve ŋgar tiom paam, pughu ariaŋa. Ila le ila kat. Tovenen nagham ŋgar pani, eemoghon naraua maau. \rq Ro 11:33 \rq* \q1 \v 6 Eemoghon yes kankanooŋa tighilaal maau. \q2 Ŋgar todi inimale borouŋa. Tauto pataŋani to pale ivot pa ndiran samsamia, yes tigham ŋgar pani maau. \b \q1 \v 7 Onoon, aazne ndiran samsamia tivot tinim naol tinimale kikiliiŋ samsamia to tisaas le tirau ndug. \q2 Ve yes to tinoknok ghamuuŋ sosor, taghita taghaze nepooŋadi, poia kat. \q2 Eemoghon muri, yom pale upasob di, le tisob kat. \q1 \v 8 O Yoova, yom uneep sala, ve ughamgham pooz irau sawa isob. \b \q1 \v 9 Onoon kat, koiamŋa to tighamgham ŋgar samia, yom pale ureu mbirisan di, ve tisob tilaledi. \q1 \v 10 Eemoghon you, yom upakur ghou, ve ugham tapirig ivot tiina inimale makau sagsag. \q2 Ve poia tiom izaza tiou, inimale tiliŋ ŋgoreeŋ poia izala poghog. \b \q1 \v 11 Yom utatan koiagŋa, ve tisami ila matag. \q2 Yom uwaghamun ndiran samsamia tonowen, ve nalooŋ katin taŋiiz todi. \q1 \v 12 Eemoghon ndiran deŋiadi pale tineep pooi, ve ŋgar popoia katindi tivotvot ila lolodi inimale niu rabu. \q2 Ve irau tisami maau. Pale tiyoon tuŋia ve tineep mala, tinimale ai mendepur tintina to Lebanon. \rq Mbo 1:3, 52:8 \rq* \b \q1 \v 13 Yes tinimale ai to tivazog di ila rumai patabuaŋ to Yoova dige. \q2 Pale tineep pooi ilooŋ ila Maaron toit rumai toni sirsiira. \b \q1 \v 14 Ve sawa to tinim ndolman watwaat, tapiridi inepneep sone, ve tighamgham ŋgar popoia tivotvot, tinimale ai papaghu to anoŋadi katindi. \rq Yo 15:5 \rq* \b \q1 \v 15 Ve tivovotia saveeŋ tovene tighaze: “Yoova iponpoon ghou inimale raŋ to izala kat. \q2 Sosor eta ineep toni maau. \q2 Ŋgar toni isob, nene deŋia moghon.” \c 93 \s1 Yoova, ye kinik tiina \q1 \v 1 Yoova, ye kinik tiina to ighamgham pooz pa mbeb tisob. \q2 Ŋguruba toman tapiri, tauto tiluvuti tinimale nonogiiŋa toni. \q2 Muuŋ kat, ye ighur taan le pughu tuŋia kat. Tauto mbeb eta irau induura maau. \q1 \v 2 Yoova, muuŋ kat, sawa to ughur mbeb eta ivot sone, yom uneep pataghaaŋ wa. \q2 Sawa tonowen ve inim, pooz tiom ineep ariaŋa. \q1 \v 3 Yoova, te imundig toman tapiri ighaze ireu ndug, \q2 ve avolutu tiina inimale lalaav. \q2 Dibom tipolpol, ve tighelghel taan toman avolutu tiina. \b \q1 \v 4 Eemoghon Yoova, yom ariaŋam kat. \q2 Yom uneep sala, ve ughamgham pooz pa mbeb tisob. \q2 Te to avolutu tiina inimale lalaav ne, tapirim ilib pani. \q2 Ve dibom tovene paam, tapirim ilib padi. \q1 \v 5 O Yoova, ataam to yom ughuri pa tamtoghon tiom, leso yamŋa alup gham anim ee moghon, nene ineep tuŋia tovene irau sawa isob. Irau utoora maau. \q2 Ŋgar patabuaŋ pale ipambood rumai tiom itaghoni taghoni gha ila. \c 94 \s1 Maaron iyat ŋgar samia to tamtoghon \q1 \v 1 O Yoova, yom Maaron to uyatyat ŋgar samia to tamtoghon. \q2 Upatooŋ ŋgar tiom deŋia ivot ighazooŋ, ve ughur atia pa ndiran samsamia. \b \q1 \v 2 Pasa, yom to uŋgagabiiz tamtoghon tisob to taan, ve ughurghur atia padi. \q2 Tovenen umundig ve ughur atia iŋarua yes to tipapait taudi. \q2 Upamuul ŋgar todi samsamia imuul ila pa taudi, ghoro deŋia. \rq Mbnp 18:25 \rq* \q1 \v 3 O Yoova, ndiran samsamia tighamgham tinidi, ve lolodi poia pa ŋgar to tighamghami we. Pale ŋeez o upasob ŋgar todi tonowen? \b \q1 \v 4 Yes to tighamgham ŋgar samia, saveeŋ pakuruuŋ naol ivotvot ila avodi. \q2 Aliŋadi izaza, ve tipapait taudi pa ŋgar todi tighaze yes tiraua. \b \q1 \v 5 Yoova, ughita. Yes tighamgham samin tamtoghon tiom. \q2 Yes to ugham di tinim lem, ndiran tonowen tighamgham pataŋani tiina padi. \b \q1 \v 6 Ve tirabrab ndinaara toman parooŋa timatmaat. \q2 Ve loomba to tineep toman ghei izi ndug tiei ne, tirab di paam. \b \q1 \v 7 Ve matadi velegin ghom tighaze: “A, Yoova ighita ghiit? \q2 Ŋgar to taghamghami ne, Maaron to Yakop irau mata ila pani maau.” \q1 \v 8 Yam ndiran samsamiamim, lemim ŋgar maau animale borouŋa! \q2 Pale ŋeez o ŋgar tiam ivot, ve aghilaal? \b \q1 \v 9 Maaron to igharaat taliŋamim. Irau ilooŋ saveeŋ tiam maau? \q2 Ve ye to igharaat matamim. Irau ighita gham maau? \b \q1 \v 10 Ye ighurghur pataŋani pa tamtoghon to ndug ndug, leso ipasaluŋgan di. Pale ighurghur gham? \q2 Ve ye to ighamgham ŋgar pa tamtoghon. Vena, aghaze ye le ŋgar maau? \q1 \v 11 Ŋgar naol to tineep ila iit tamtoghon lolood, Yoova iwatag di le tisob. \q2 Ve ye iwatag: Sawa naol, ŋgar toit anoŋa maau. \q2 Nene isob rikia moghon inimale yaghuraad to ivotvot ila avood. \rq 1Kor 3:20 \rq* \q1 \v 12 Yoova, tamtoghon to ighaze yom ughur pataŋani pani pa upasaluŋgani, \q2 ve upaghazoŋani pa tutuuŋ tiom, \q2 nene pale poia tiom iza toni, ve lolo poia kat. \rq 1Kor 11:32; Hib 12:5 \rq* \b \q1 \v 13 Tamtoghon tovene, ighaze ineep ila pataŋani, yom pale uuli. Leso ate izi, \q2 ve inamnaam le irau titai saambu pa yes ndiran samsamia, ve titap tizila. \q1 \v 14 Yoova irau ipul muri pa tamtoghon toni ne maau. \q2 Yes to ye igham di tinim le, lolo imaagh padi maau. \rq Ro 11:1+ \rq* \b \q1 \v 15 Ve ye pale ipasaluŋgan yes pooza, leso tigharaat pataŋani to tamtoghon itaghon ŋgar deŋia. \q2 Ve tamtoghon tisob to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi, yes pale tipalot ŋgar tovene paam. \q1 \v 16 Ighaze tamtoghon tigham samin ghou, sei pale iyoon payou ve iuul ghou? \q2 Ve sei to iponpoon ghou pa ndiran samsamia? \q2 Ite paam maau. Yoova moghon. \b \q1 \v 17 Inimale Yoova iuul ghou maau, tone namaat rikia moghon, ve nala ndug to le oroora maau. \q1 \v 18 Yoova, sawa to naghaze pale natap pa ghurla tiou, \q2 ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, tauto ipalot ghou ve nayoon tuŋia. \b \q1 \v 19 Ve sawa to lolog ipataŋan, ve nagham ŋgar naol, \q2 yom urab ateg, ve ugham lolog poia muul. \q1 \v 20 Yes pooza samsamia to tighurghur tutuuŋ naol pa tiwaghamun tamtoghon, \q2 yom irau ula toman di pa ŋgar todi tonowen maau. \b \q1 \v 21 Yes tilup di, ve timbua saveeŋ tighaze tiwaghamun ndiran deŋiadi. \q2 Ve yes to ledi sosor maau, yes pooza tonowen tighur saveeŋ tighaze yes pale timaat. \rq Mt 27:4 \rq* \q1 \v 22 Eemoghon Yoova, ye inim didiiŋ ariaŋa payou, leso nayooŋ ila. \q2 Maaron tiou iponpoon ghou inimale raŋ to izala kat. \b \q1 \v 23 Pale ipamuul ŋgar samsamia to ndiran tonowen imuul pa taudi, ve iwaghamun di. \q2 Pale ipasob di toman ŋgar todi samsamia tonowen. \q2 Maaron toit Yoova pale ipasob di le tisob kat. \c 95 \s1 Mbouŋ to poiŋ tamtoghon pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Anim, tambou ve tapait Yoova. Tiniid iza, ve talool. \q2 Pasa, ye Volaaŋa toit ariaŋa to iponpoon ghiit pa koiaad inimale yaam tiina. \b \q1 \v 2 Anim tala tayoon ila nagho, ve tapaiti pa poia toni. \q2 Aliŋaad iza, ve tambou toman tiniid iza, ve tapaiti. \rq Ep 5:19 \rq* \q1 \v 3 Pasa, Yoova, ye Maaron tiina. \q2 Ye kinik tiina kat to ilib pa ndimaronŋa tisob. \rq Mbo 47:2, 48:1 \rq* \b \q1 \v 4 Mbeb to taan tisob tineep ila nima. \q2 Taan pughu to sila we, le izala lolooz daba paam, ye iŋgin di tisob. \b \q1 \v 5 Te toman taan, mbeb toni moghon. \q2 Pasa, ye nima to ighur di. \q1 \v 6 Yam anim talup ghiit, ve tasuŋ pa Yoova. \q2 Tatud pani ve taput agheed, ve tapaiti. Pasa, ye to ighur ghiit. \rq Pil 2:10 \rq* \b \q1 \v 7 Ye Maaron toit, ve iit sipsip toni. \q2 Ye iŋgin ghiit ve mata pait. \q2 Taneep ila ye nima, ve tau ipanpan ghiit. \rq Mbo 23:1 \rq* \q2 Aazne, ighaze yam alooŋ Yoova aliŋa ve ataghoni, ghoro poia. \b \q1 \v 8 Ye isaav payam ighaze: “Apoon lolomim payou, ve azoor ghou inimale muuŋ nditimbumim tighami izi ndug balim to Meriba ve Masa ne malep. \rq Igham 17:7; Hib 4:7 \rq* \b \q1 \v 9 Sawa tonenen, you nagham uraat tintina ila lolodi, ve tighita pa taudi matadi. \q2 Eemoghon tighur inim tiou maau. Ve tinoknok tovaaŋ ghou. \rq 1Kor 10:9 \rq* \b \q1 \v 10 Tauto lolog padi maau kat irau ndaman tamoot ru. \q2 Ve nasaav naghaze: ‘Ndiran tonowen, lolodi pa titaghon ŋgar tiou maau. Moghon moghon tiyel pa ataam tiou.’ \b \q1 \v 11 Tauto nasaav ariaŋa padi toman ateg yabyab, ve napariaaŋ saveeŋ tiou naghaze: \q2 ‘Onoon kat. Ndug to naghaze atedi izi pani, yes irau tilooŋ tila maau. Maau le maau kat!’” \rq Nam 14:21-35; Hib 3:7+,18 \rq* \c 96 \s1 Yoova ye kinik tiina \q1 \v 1 Ambou mbouŋ paghu pa Yoova! \q2 Yam tamtoghon to aneep irau taan, ambou pa Yoova. \rq Mbo 98:1; Syg 5:9 \rq* \b \q1 \v 2 Ambou pani, ve apait iza pa poia toni. \q2 Uraat tintina to ye ighamgham di pa iuul ghiit, asasavia di irau sawa isob. \b \q1 \v 3 Avotia iza tiina toman tapiri ve poia toni irau ndug tisob. \q2 Ve uraat toni gharatooŋadi to ite kat, asavia di irau ndug ndug. \rq Mt 28:19 \rq* \q1 \v 4 Pasa, Yoova, ye iza tiina kat. \q2 Tovenen iit irau tapait varu le tapaiti kat, ve tamatughez pani ilib pa ndimaronŋa tisob. \b \q1 \v 5 Pasa, ndimaronŋa tisob to ndug ndug timbesmbees padi, nene maaron kaaromŋa moghon. \q2 Ve Yoova, ye Maaron tau to ighur sambam toman mbeb tisob to tineep ila. \rq Mbnp 1:1; 1Kor 8:4+ \rq* \b \q1 \v 6 Ye iza tiina kat, ve ŋguruba iluvuti. \q2 Tapiri ve poia toni ipavonin rumai toni lolo, ve ipambooda le paghuna kat. \q1 \v 7 Tovenen yam tamtoghon to ndug ndug, ŋgar tiam ivot, ve aghilaal Yoova! \q2 Ŋgar tiam pakia ve apaiti. Pasa, ye le iza, ve tapiri tiina. \b \q1 \v 8 Iza tiina le tiina kat. Tovenen yam apaiti, ghoro deŋia. \q2 Anim toman paitooŋ tiam, ve alooŋ ala sirsiir to rumai toni lolo. \b \q1 \v 9 Yoova ipambood tau pa ŋgar toni patabuaŋ. Tovenen aput aghemim pani ve apaiti. \q2 Yam tamtoghon to taan, asob amatughez pani, ve atatan taumim ila mata. \b \q1 \v 10 Asaav pa ndug tisob aghaze: “Yoova, ye kinik tiina to iŋgin mbeb tisob! \q2 Muuŋ, ye ighur taan le pughu tuŋia. Tauto mbeb eta irau induura maau. \q2 Pale iŋgabiiz ndug ndug, ve ighur atia padi. \q2 Ve gabizooŋ toni, nene deŋia moghon.” \q1 \v 11 Yam mbeb to sambam ve taan, lolomim poia ve tinimim iza. \q2 Ve te toman mbeb tisob to tineep ila lolo ne paam, aliŋamim iza tiina ve apait Yoova. \b \q1 \v 12 Ve uum to naol ne, toman mbeb tisob to titub ila lolodi, lolomim poia ve tinimim iza. \q2 Ve ai toman mbeb tisob to su lolo paam, aliŋamim iza, ve alool ve apaiti Yoova iza. \b \q1 \v 13 Pasa, ye ighaze inim. Leso iŋgabiiz tamtoghon tisob to taan, ve ighur atia padi. \q2 Ye pale iŋgin tamtoghon tisob to taan, ve iŋgabiiz di. \q2 Ve gabizooŋ toni, nene deŋia ve onoon moghon. \rq Mbaŋ 17:31 \rq* \c 97 \s1 Maaron, ye kinik tiina to ilib pa ndimaronŋa tisob \q1 \v 1 Yoova, ye kinik tiina to iŋgin mbeb tisob. \q2 Tovenen yam tamtoghon to aneep irau taan, lolomim poia. \q2 Ve yam mutua tovene paam, tinimim iza. \rq Igham 15:18; Mbo 93:1 \rq* \b \q1 \v 2 Yoova iŋgozgooz tau ila yaghur tae asosooŋa, ve ndoroom ikaui. \q2 Ŋgar deŋia toman ŋgar to ulaaŋ, tauto inim pughu pa pooz toni. \rq Igham 19:16+; Mbo 89:14 \rq* \b \q1 \v 3 Ye igham yab ighan imuuŋ pani, \q2 ve ighan koia tisob. \b \q1 \v 4 Ye igham ndug milia irau taan. \q2 Tovenen taan ighita, ve irur. \b \q1 \v 5 Yoova, ye tiina to iŋgin taan isob. \q2 Sawa to ye inim ve ipatooŋ tapiri, lolooz tisob tireer, ve timbiriis ila nagho. \rq Mbo 46:2,6 \rq* \b \q1 \v 6 Mbeb naol to tineep ila sambam paroŋania, tipatooŋ Yoova tighaze ŋgar toni deŋia moghon. \q2 Ndug tisob tighita mbeb tonowen, ve tighilaal Yoova tighaze ye iza tiina. \q1 \v 7 Tamtoghon tisob to timbesmbees pa maaron kaaromŋa anunudi, Yoova igham di mayadi. Pasa, maaron kaaromŋa todi tirau mbeb eta maau. \q2 Maaron todi tonowen pale tisob tiput aghedi pa Yoova, ve tipaiti. \q1 \v 8 Maaron, yes to ndug Zion tilooŋ varum pa uraat to yom ughamghami, le lolodi poia. \q2 Ve ndug ndug to Yuda paam, tisob tinidi iza. \q2 Pasa, yom uyondyood pa tamtoghon tiom, ve uluul di pa pataŋani todi. \b \q1 \v 9 Yoova, yom Maaron Tiina. Tamtoghon tisob to taan tineep ila sambam. \q2 Yom izam tiina le tiina kat. Ulib pa ndimaronŋa tisob. \q1 \v 10 Yoova lolo pa yes to tighurghur koi pa ŋgar samia. \q2 Tamtoghon toni to lolodi ineep tuŋia ila toni, ve titaghon ataam toni, ye inim sigeu padi, leso mbeb eta iwaghamun di sob. \q2 Ve ighamgham mulin di ila ndiran samsamia nimadi. \b \q1 \v 11 Ye ighurghur ghazooŋa pa ndiran deŋiadi. \q2 Yes to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi, ye igham di lolodi poia kat. \b \q1 \v 12 Yam ndiran deŋiamim, tinimim iza pa Yoova! \q2 Apaiti pa poia toni, ve apakur iza patabuaŋ! \rq Pil 3:1, 4:4 \rq* \c 98 \s1 Maaron, ye kinik tiina to iparab ariaŋa le ilib pa koia \q1 \v 1 Ambou mbouŋ paghu pa Yoova! \q2 Pasa, mbeb gharatooŋadi to ye ighamgham di, nene ite kat. \q2 Nima waan iparab ariaŋa le ilib pa koia wa. \q2 Ye ipatooŋ tapiri patabuaŋ, ve igham mulin tamtoghon toni. \rq Igham 15:6,12,16; Mbo 118:15-16; Lu 1:51 \rq* \b \q1 \v 2 Yoova ivotia ulaaŋ tiina to ye igham pa tamtoghon toni. \q2 Ye ipatooŋ ŋgar toni deŋia ila ndug ndug matadi, ve tighita katini wa. \rq Lu 2:30 \rq* \b \q1 \v 3 Saveeŋ to ye imbua toman yes Israela, mata iŋgalŋgali, ve itataghoni. \q2 Tauto lolo ineep tuŋia ila todi ve iuluul di. \q2 Maaron toit iparab ariaŋa, ve igham mulin ghiit ila ndug tisob to taan matadi, ve tighita wa. \q1 \v 4 Yam taan to naol ne, asob lolomim poia pa Yoova, ve alool ve apait iza. \q2 Tinimim iza pani, ve ait mbouŋ pa apaiti. \b \q1 \v 5 Apambar ambam ve arab gita, ve ambou pa apait Yoova! \q2 Apambar ambam ve arab gita le titaŋ poia, ve apakuri. \b \q1 \v 6 Yoova, ye kinik tiina. \q2 Tinimim iza pani, ve avib tavuur toman trampet ila nagho, ve alool ve apaiti. \q1 \v 7 Te toman mbeb naol to anepneep ila te lolo, yam alool ve apait Yoova! \q2 Ve taan toman tamtoghon ve mbeb naol to anepneep ila taan, yam paam, alool ve apaiti! \b \q1 \v 8 Ve ya to naol ne paam, asob apambar nimamim pani, ve apaiti. \q2 Ve yam lolooz, asob alup avomim, ve ambou toman lolomim poia izi Yoova nagho, ve alool ve apait iza. \b \q1 \v 9 Pasa, ye ighaze inim. Leso iŋgabiiz tamtoghon tisob to taan, ve ighur atia padi. \q2 Pale iŋgabiiz ndug tisob to taan. \q2 Ve gabizooŋ toni, nene deŋia moghon. \rq Mbo 96:10; Mbaŋ 17:31 \rq* \c 99 \s1 Maaron, ye kinik patabuaŋ \q1 \v 1 Yoova, ye kinik tiina to iŋgin mbeb tisob. \q2 Tovenen yam ndug ndug asob amatughez pani, ve tinimim irur. \q2 Ye ineep ila ina to ghamuuŋ pooz to ineep izala aŋela ariaŋadi avaradi. \f + \fr 99:1 \ft Aŋela ariaŋadi tonene, tiwaat di tighaze ‘cherubim.’ Tapiridi ve ŋgar todi, nene tiina kat, ve yes irau tila tinim rikrikia moghon. Ezekiel ŋgat 1 ipatooŋ ghiit padi ighaze Maaron ina to ghamuuŋ pooz iyoon izala avaradi. Yes Israela tipayoon cherubim anunudi ru tizala bokis to saveeŋ mbuaaŋ pogho. Pasa, tighita tighaze bokis tonowen, nene inim ghilalooŋ pa Yoova ina to ghamuuŋ pooz. \f* \q2 Tapiri igham taan irur ve ilala inimnim inimale yoŋgyoog itoktok. \b \q1 \v 2 Yoova inepneep izi ndug toni Zion. Iza toman tapiri, tiina kat. \q2 Ndug tisob tineep ila samba. \q1 \v 3 Yoova, yom izam tiina, ve tapirim paam, tiina kat. Ve yom patabuaŋ. \q2 Tauto tamtoghon tisob pale timatughez payom, ve tipait izam. \b \q1 \v 4 Yom kinik ariaŋam, ve lolom pa ŋgar deŋia kat. \q2 Yom to unum pughu pa ŋgar deŋia. \q2 Yom upapalot ŋgar deŋia le ineep ariaŋa ila yes Israela lolodi, ve uluul di pa pataŋani todi. \rq Is 11:2-5 \rq* \q1 \v 5 Tapait Yoova, ye Maaron toit. \q2 Tala taput agheed izi ina to ghamuuŋ pooz nagho, ve tapaiti. Pasa, ye patabuaŋ. \q1 \v 6 Muuŋ, Mose yesuru Aron tinim ndiran to watooŋrau. \q2 Tamtoghon to titaŋ roran Maaron pa ulaaŋ, propet Samuel, ye todi eez paam. \q2 Ve Yoova ilooŋ suŋuuŋ todi, ve iuul yes Israela. \rq Igham 4:15; 1Sam 7:9 \rq* \b \q1 \v 7 Sawa to yes Israela tilaghlaagh izi ndug balim, Yoova ineep ila yaghur tae lolo, ve isavsaav padi. \q2 Ye ighur tutuuŋ padi, leso yesŋa tilup di tinim ee moghon. \q2 Ve matadi kisin tutuuŋ tonowen toman tutuuŋ pida to ye igham padi, ve titaghon di. \rq Igham 19:9, 33:9 \rq* \q1 \v 8 Yoova, yom Maaron tiei. Yom uloŋlooŋ suŋuuŋ to tamtoghon tiom, ve upulpul sosor todi. \q2 Eemoghon ughurghur atia pa sosor todi paam. \rq Igham 34:6+ \rq* \q1 \v 9 Tapait Yoova, ye Maaron toit. \q2 Taput agheed pani izi lolooz toni patabuaŋ, ve tapaiti. \q2 Pasa, Maaron toit Yoova, ye patabuaŋ. \c 100 \s1 Lolood poia pa Maaron ve tapaiti \ph1 Mbouŋ to tapait Maaron pa poia toni \q1 \v 1 Yam tamtoghon to aneep irau taan isob, tinimim iza pa Yoova, ve alool ve apaiti. \b \q1 \v 2 Lolomim poia ve ambesmbees pani. \q2 Anim alup gham ila nagho, ve ambou pani. \b \q1 \v 3 Lolomim imaagh pa Yoova malep. Aghilaala aghaze: Ye moghon to Maaron tau. \q2 Ye to ighur ghiit, ve iit tamtoghon toni. \q2 Iit sipsip toni. Tauto mata pait, ve iŋginŋgin ghiit. \b \q1 \v 4 Lolomim poia pani, ve ataghon ataam to Rumai Tiina, ve alooŋ ala. \q2 Apaiti ve alooŋ ala sirsiir toni lolo. \q2 Lolomim poia pani, ve apait iza pa poia toni. \b \q1 \v 5 Pasa, Yoova ŋgar toni, nene poia moghon. \q2 Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni, ve iuluul di irau sawa isob. \q2 Pale itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni, itaghoni taghoni gha ila. \c 101 \s1 Kinik imbua saveeŋ toman Maaron \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, you nambou mbouŋ tonene pa napait ghom. \q2 Pasa, yom utaghon ŋgar deŋia moghon. Ve lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom, ve uluul di itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 2 You naghaze le naneep deŋia moghon ila matam. \q2 Tovenen you pale nataghon ŋgar deŋia moghon ila ruum tiou, \q2 ve nagham pooz pa tamtoghon tiou itaghon ŋgar deŋia. \q2 Ve ŋeez o unum uul ghou? \b \q1 \v 3 You irau nayok pa mbeb samia eta ineep ila matag maau. \q2 Ve yes to tiyel pa ataam tiom, you naghur koi padi, ve nandiir di tighaughau. Irau tilup toman ghou maau. \b \q1 \v 4 You pale naneep saguan pa ŋgar kaarom. Ŋgar tovene, eta irau ineep tiou maau. \q2 Ve ŋgar samia tovene paam, irau matag ila pani maau. \b \q1 \v 5 Yes to tiŋgal saveeŋ pa nditadi inim ŋgozaaŋ, you pale nawaghamun di, leso napoon avodi. \q2 Ve yes to tipakur taudi tighaze izadi tintina, ve tiveleg nditadi ve titatan di, nene irau napul di tineep maau. \q1 \v 6 Eemoghon taan tonene tamtoghona to avodi onoon ve titaghon ataam tiom, you nakalkaal di naghaze tinim tineep toman ghou. \q2 Ve yes to laghooŋ todi deŋia moghon, you naghaze nagham di tinim mbesooŋa tiou, leso tiuul ghou pa uraat. \q1 \v 7 Eemoghon ndiran kaaromŋa irau tineep toman ghou ila ruum tiou ne maau. \q2 Ighaze ŋgeu eta avo kaarom, nene irau iyoon ila matag maau. \b \q1 \v 8 Mboŋmaagh to naol ne, you pale nawaghamun tamtoghon samsamiadi tisob to tineep izi taan tonene. \q2 Yes to tighamgham ŋgar samia, you pale nandiir di tighau pa Yoova ndug toni. \rq Ro 13:4 \rq* \c 102 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to imbaad pataŋani \ph1 Nene suŋuuŋ to ŋgeu eez to imbaad pataŋani tiina le tapiri isob kat. Tovenen isavia lolo ve itaŋ roran Maaron pa iuuli \q1 \v 1 O Yoova, taŋiiz tiou ilat tiom. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \b \q1 \v 2 Uŋgooz matam payou malep. Pasa, you naneep ila pataŋani tiina lolo. \q2 Ighaze poiŋ tiou ilat, ghoro ughur taliŋam payou. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve rikia moghon uul ghou. \q1 \v 3 Paam namaat tonene. \q2 Nepooŋ tiou, nene inimale yab mbuasa to imbuŋ iza, ve imbiriis ilale. \q2 Tinig ituntun kat, ve tuag tisob tiyabyab. \b \q1 \v 4 You nanimale kikiliiŋ to tamtoghon tivazagi le igorgor. \q2 Tovenen lolog pa naghan aniiŋ muul maau. \b \q1 \v 5 You nayamaan yabyabuuŋ, ve nayak tiina. \q2 Ve nakoŋkoŋ le nakoŋkoŋ kat. \q1 \v 6 You naghita naghaze eŋgengou kat. \q2 You nanimale man to mboŋ to eŋgeni ineep izi ndug balim, ma ineep izi paanu muŋgina to tamtoghon tipuli ve isami. \b \q1 \v 7 You irau nagheen maau. Napamaat le ndugizau. \q2 You ghora eŋgengou moghon. Nanimale man to eŋgeni ineep izala ruum pogho. \b \q1 \v 8 Sawa isob, mboŋmaagh ila le rabrab izi, koiag tipipiyaav saveeŋ velegiiŋ payou ve tiŋiŋiŋ payou. \q2 Ve ighaze tighur samia pa tamtoghon eta, nene tiwatwaat sorokin you izag tighaze: Pataŋani to igham ghou, nene pale igham tamtoghon tonenen paam. \b \q1 \v 9-10 Yom atem yabyab payou kat. \q2 Tauto upiyaav ghou nala dige nanimale buzbuz. \q2 Ve avab inim ag aniiŋ, ve matag suru inim ag ya pa naghun. \b \q1 \v 11 Nepooŋ tiou to taan, nene inimale ndag izila ve yavyaava inim. \q2 Tapirig isob wa. Nanimale kikiliiŋ to raua imalai ve igorgor. \q1 \v 12 Eemoghon Yoova, yom kinik to unepneep ila inam to ghamuuŋ pooz. Muuŋ, aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q2 Tovenen tamtoghon papaghu to muri pale tivot, yes pale tiwatag tighaze izam tiina inepneep tovene, itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 13 Yom lolom isamin ndug tiom Zion. Tovenen yom pale umundig ve uuli. \q2 Pasa, sawa to ughur poia tiom iza toni, tauto ivot wa. \b \q1 \v 14 Onoon, tireu mbirisan ndug Zion, ve mbeb tisob timbiriis tilaledi wa. \q2 Yaam popoiadi to tirei ruum pani, tipiyaav di tila saguan saguan tinimale mbeb sorok. \q2 Eemoghon mbesooŋa tiom lolodi pa ndug tonowen kat. Tauto tighita mbeb tonenen le lolodi isami kat. \q1 \v 15-16 Eemoghon muri, Yoova pale igharaat mulin ndug Zion, \q2 ve ipatooŋ tau toman tapiri ve poia toni ivot ighazooŋ. \q2 Ghoro yes to ndug ndug toman kinik todi todi pale tighilaala tighaze ye iza tiina pa tapiri ve poia toni, ve timatughez pani, ve tineep ila samba. \b \q1 \v 17 Tamtoghon toni to tineep sorok kat, ye irau iyasiil pa taŋiiz todi maau. Pale ilooŋ suŋuuŋ todi, ve iuul di. \q1 \v 18 Mbeb to Yoova ighami, umbooda ila rau. \q2 Leso tamtoghon toni to muri pale tivot, tiwatagi, ve tipait iza. Umbood saveeŋ tovene: \b \q1 \v 19 Yoova inepneep izi ndug toni patabuaŋ, ve mata ilala inimnim. \q2 Ye ineep izi sambam, ve mata izizi pa taan. \b \q1 \v 20 Tovenen yes to tineep ila koiadi nimadi ve tiyakyak, \q2 ye iloŋlooŋ taŋiiz todi, ve iuluul di. \q2 Ve yes to tisaŋan sawa to koiadi tirab di timaat, ye ipaghau di pa mateeŋ. \b \q1 \v 21-22 Leso muri, yes ndug ndug toman kinik todi todi tinim tilup di pa suŋuuŋ izi Yerusalem, ve tivotia Yoova varu. \q2 Yes pale tipait iza izi lolooz toni Zion. \q1 \v 23 You nanim olman kat sone. Eemoghon aazne, Yoova igham ghou tapirig isob, ve iŋgoor sawa tiou inim tuku. \b \q1 \v 24 Tovenen nasaav pani naghaze: \b \q1 “Maaron tiou, ugham ghou rikia malep. Pasa, nanim olman waat sone! \q2 Ve yom, ghoro nepooŋ tiom inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 25 Yoova, muuŋ kat, yom ugharaat taan pughu le tuŋia. \q2 Ve sambam paroŋania paam, nene nimam muri. \rq Mbnp 1:1+; Hib 1:10+ \rq* \b \q1 \v 26-27 Eemoghon muri, sambam paroŋania ve taan pale tisami ve tilaledi, tinimale uli muŋgina to imarepreep. \q2 Tovenen yom pale upiyaav di tilaledi, ve urabolin di pa sambam paroŋania paghu ve taan paghu. \q2 Eemoghon yom unepneep tovene. \q2 Utortoor gabuam ve ŋgar tiom maau, ve sawa tiom irau isob maau. \rq Mt 24:35; Hib 13:8; Yems 1:17; Syg 20:11 \rq* \b \q1 \v 28 Yei to nimbesmbees payom ne, yom pale uŋgin ndinatumai, ve tineep pooi. \q2 Ve papaghu todi to muri pale tivot ne paam, yom pale ugham di tiyoon ariaŋa, ve tineep pooi ila naghom irau sawa isob.” \c 103 \s1 Tapait Maaron pa poia toni \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 You nasaav pa taug naghaze you irau napait Yoova pa poia toni. \q2 Onoon kat, ila lolog ve ŋgar tiou isob, you pale napait Yoova iza patabuaŋ. \b \q1 \v 2 Nasaav muul. You irau napait Yoova pa poia toni. \q2 Ŋgar ve mbeb popoiadi naol to ye ighamgham di payou, irau lolog imaagh pa eta maau. \q1 \v 3 Ye ireu sosor tiou, \q2 ve ipasob moroghooŋ tiou tisob. \rq Igham 15:26, 34:7; Mbo 32:1+; 1Pe 2:24; 1Yo 1:9 \rq* \b \q1 \v 4 Ye igham mulin ghou pa mateeŋ. Tauto namaat maau. \q2 Ye igham ghou lolog poia kat nanimale tamtoghon to tighuri inim kinik. \q2 Pasa, ŋgar to lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di, ye ipatooŋa payou paam. \b \q1 \v 5 Nepooŋ tiou to taan, ye ighamgham leg mbeb popoiadi naol naol le naraua kat. \q2 Ve igham ghou nanim paghu muul, le tapirig ivot inim tiina inimale manbog. \rq 2Kor 4:16 \rq* \q1 \v 6 Ŋgar to Yoova ighamghami, nene deŋia moghon. \q2 Tovenen tamtoghon tisob to koiadi titatan di, ve tigham samin di, ye iyondyood padi, ve iuluul di pa pataŋani todi. \rq Lu 4:18 \rq* \b \q1 \v 7 Muuŋ, Yoova ivotia gabua ve ŋgar toni pa Mose. \q2 Ve ipatooŋ uraat tintina toman tapiri ila yes Israela matadi. \b \q1 \v 8 Yoova lolo isamin ghiit, ve ighamgham poian ghiit. \q2 Irau ate yabyab rikia maau. \q2 Poia toni, nene tiina kat. Ye lolo ineep tuŋia inim toit, ve iuluul ghiit irau sawa isob. Ve moghon moghon itaghon saveeŋ toni. \rq Igham 34:6 \rq* \q1 \v 9 Onoon, sawa pida, ye iŋgal mataad pa sosor toit. Eemoghon igham tovene moghon moghon maau. \q2 Ve irau ikis mbalmbali toni le mala ne maau. Ineep ris, ve isob. \b \q1 \v 10 Onoon, ighaze tagham ŋgar to iyel pa tutuuŋ toni, Maaron irau iyat sosor toit ve ighur atia pait. \q2 Eemoghon ye ighamgham tovene maau. \rq Ro 6:23 \rq* \b \q1 \v 11 Yes to timatughez pani, ve titaghon ŋgar toni, Yoova lolo ineep tuŋia ila todi, ve poia toni tiina izaza todi itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni. \q2 Lolo poia tonowen, tiina kat, inimale soso to taan ve izala pa sambam. \rq Mbo 57:10; Ep 3:18+ \rq* \b \q1 \v 12 Ve sosor toit to tazorzoor Maaron aliŋa, nene Yoova ipaghau di tila mala kat pait, \q2 irau soso to taan dige to ila pa ndag iza, ve ila pa ndag izila. \b \q1 \v 13 Yes to timatughez pa Yoova ve titaghon ŋgar toni, ye lolo isamin di inimale nditamaan lolodi isamin ghiit. \rq Is 63:16, 64:7+ \rq* \b \q1 \v 14 Pasa, ye tau to igharaat ghiit. \q2 Tauto moghon moghon mata iŋgalŋgal ighaze: Iit tanimale ghavuur to taan moghon. \rq Mbnp 2:7, 3:18; Mbo 139:13+ \rq* \b \q1 \v 15 Nepooŋ to iit tamtoghon to taan, nene mala maau. Taneep ris, ve talaleed tanimale kikiliiŋ. \q2 Iit tanimale kananaŋ ruŋgu. Mboŋmaagh, ighaze ndag iza, ghoro ivavaal. Ve rabrab izi, ghoro imalai. \b \q1 \v 16 Ve ighaze yaghur iviviira, nene pale itap izi, ve ina ŋginiŋa. Taghita muul maau. \q1 \v 17-18 Eemoghon yes to timatughez pa Yoova, ve titaghon ŋgar toni, \q2 ye lolo ineep tuŋia ila todi, ve iuluul di. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve ndinatudi ve nditimbudi paam. Ye ipatooŋ ŋgar deŋia padi ve iseeŋga itaghoni taghoni gha ila. \q2 Tovenen yes to matadi kisin saveeŋ to yesŋa Maaron timbua, ve titaghon tutuuŋ toni, ye pale lolo ineep tuŋia ila todi, ve iuul di itaghoni taghoni gha ila. \rq Igham 20:6; Lu 1:50 \rq* \q1 \v 19 Yoova ighur ina to ghamuuŋ pooz ineep tuŋia izi sambam. \q2 Ye kinik to ighamgham pooz pa mbeb tisob. \q1 \v 20 Tovenen yam aŋela to Yoova, yam asob apaiti pa poia toni. \q2 Yam aŋela ariaŋamim to aloŋlooŋ Yoova aliŋa ve ataghoni, apakuri. \b \q1 \v 21 Yam ndaaba to sambam to ambesmbees pa Maaron ve ataghon ŋgar toni, \q2 apait Yoova pa poia toni! \b \q1 \v 22 Yam mbeb to sambam ve taan to Yoova igharaat gham, ve aneep ila samba, \q2 yam asob apaiti pa poia toni. \q2 Ve you paam, pale napait Yoova pa poia toni. \c 104 \s1 Maaron igharaat mbeb naol naol, ve iŋginŋgin di \q1 \v 1-2 You nasaav pa taug naghaze you irau napait Yoova pa poia toni. \q2 O Yoova, Maaron tiou, yom izam tiina kat. \q2 Tapirim tiina toman ŋgurubam to izam tiina pani, nene ipambood ghom inimale nonogiiŋa to yes kinik. \rq 1Tim 6:16 \rq* \q2 Muuŋ kat, yom ugharaat sambam paroŋania inim inam to nepooŋ inimale moogh guduuŋ to tamtoghon tiraava leso tineep ila paroŋania. \b \q1 \v 3 Ve upayoon ruum tiom izala ya to ineep izala tata pogho. \q2 Yom ugham yaghur tae inim lem karis, leso uyoon izala pogho ve ulaan pani. \q2 Tovenen yaghur imbaad ghom, ve ughaughau ila sambam paroŋania. \b \q1 \v 4 Yom ugham yaghur inim lem mbaŋooŋa. \q2 Ve yab yama, nene inim lem mbesooŋa. \f + \fr 104:4 \ft Yab yama tonene, ŋgara pida tighaze nene iza to lalaav milia. Ve pida tighaze nene iza to aŋela pida to ghitoŋadi inimale yab yama. Muuŋ, Isaia ighita aŋela tovene (Is 6:2). \f*\rq Hib 1:7 \rq* \q1 \v 5 Muuŋ, yom ughur taan iyoon tuŋia izala pughu. \q2 Tauto irau induur maau. Inepneep tovene. \b \q1 \v 6 Sawa tonenen, ugham te itatab taan toman lolooz tisob. \q2 \rq Mbnp 1:2 \rq* \b \q1 \v 7 Ghoro aliŋam iza, ve uyaan te ve ighau. \q2 Aliŋam tapiri tiina inimale lalaav avolutu. \q2 Tauto te ilooŋ ghom, ve rikia moghon ighau ila ilupi ila dige eez, ve taan peria. \rq Mbnp 1:9-10 \rq* \b \q1 \v 8 Tovenen te imaak, ve lolooz peria, ve imaak izi izi le ndug rapadi peria paam. \q2 Tauto aazne, ya ve te tineep ila inadi inadi to taum ughur di padi. \b \q1 \v 9 Ve yom ughur ŋgat pa te ve taan. \q2 Leso te itatab taan ve ireu ndug muul sob. \q2 Ŋgat tonowen, te irau imalaaŋ pani maau. \rq Mbnp 9:15 \rq* \q1 \v 10 Yom ugham ya tivot ila taan saambu to tineep taghon lolooz digedi, \q2 ve tireer taghon ndariri tizila pa ŋgoloop. \b \q1 \v 11 Ya tonowen tineep, leso mbeb naol naol to su tighun. \q2 Esele sagsagŋa paam. Ighaze murun di, nene pale tighun le isooŋ di. \b \q1 \v 12 Man tirei rumadi izala ai to tiyoon ila ya digedi ne bogadi, ve tineep ila ve titaŋtaŋ. \b \q1 \v 13 Yom uneep ila inam to sala we, ve ugham uman izizi ila lolooz. \q2 Uraat tiom tonenen, tauto igham taan ŋgoreeŋa ivot ve mbeb popoia naol titub pooi. \q1 \v 14 Yom ugham kikiliiŋ itub, leso makau, sipsip ve mbeb pida paam tighan. \q2 Ve ughur mbeb naol pa tiuul tamtoghon paam. Leso tivazog di ve tigham uraat padi. \q2 Yom ugham aniiŋ anoŋa ivotvot ila taan. \rq Mbnp 1:11 \rq* \b \q1 \v 15 Ve ughur ai vaen, leso tamtoghon tigharaata ve tighun suru, ve igham di lolodi poia. \q2 Ve ugham ai oliv padi paam. Leso tigham ŋgoreeŋa, ve timusil tinidi ve naghodi pani, le milmilia. \q2 Ve ugham aniiŋ naol naol padi, leso tighan di ve ipalot di. \b \q1 \v 16 Yoova, ai tiom mendepur to uvazog di izi Lebanon, \q2 yom uŋgin di pooi, ve ugham uman izizi padi. Tauto aazne tiza tinim tintina. \b \q1 \v 17 Ai tonowen, man tirei rumadi izala bogadi. \q2 Ve man ŋgau, ghoro tighagharaat rumadi ila ai to tinimale yar ne bogadi. \b \q1 \v 18 Lolooz mamala dabadi, nene mekmek sagsagŋa inadi to nepooŋ. \q2 Ve mbeb pida tinimale namaiva ve uzuuv ma venen, nene tiyoŋyooŋ ilooŋ ila yaam tintina lolodi izala lolooz. \q1 \v 19 Yom ughur kaiyo inim iŋgat pa sawa to ndaman. \q2 Ve ndag, nene iwatag sawa sine to iza, ve sawa sine to izila. \b \q1 \v 20 Yom ugham mboŋ izi le ndug ndoroom, leso mbeb sagsagŋa to su tilaagh. \b \q1 \v 21 Tovenen laion papaghu tilaghlaagh ve titaŋtaŋ, ve tikalkaal adi mbeb pa tighan. \q2 Ve Maaron tau igham padi. \b \q1 \v 22 Sawa to ndag iza, ghoro timuul tila pa inadi to ghenooŋ, ve tizi tineep. \b \q1 \v 23 Ghoro tamtoghon anadi tivot tila pa tigham uraat. \q2 Tighamgham uraat ila ila le rabrab izi. \q1 \v 24 O Yoova, yom ughur mbeb naol naol. \q2 Ve mbeb tisob to yom ugharaat di, tipatooŋ ghom tighaze ŋgar tiom tiina le tiina kat. \q2 Taan ivon kat pa mbeb ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ to yom ugharaat di. \q1 \v 25 Ve nagham ŋgar pa te paam. Nene tiina kat. \q2 Ve mbeb ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ to matadi iyaryaar tineep ila lolo. Pida tintina, ve pida geegeu. \q2 Mbeb tonowen, tanin di, pale taraua maau. \b \q1 \v 26 Waaŋ tiravraav ila te pogho, \q2 ve Leviatan \f + \fr 104:26 \ft Yes Kanaana ve Babilona ledi vuvuaaŋ pida to isaav tovene: Mbeb samia eez ineep ila te lolo. Tiwaat iza tighaze ‘Leviatan.’ Mbeb tonowen tiina le tiina kat, ve tapiri paam tiina kat. Tovenen yes Babilona ve Kanaana timatughez pani. Ve tighaze muuŋ kat, Leviatan iparab toman Maaron, ve ipazaagh te le ireu ndug. Eemoghon Maaron ilib pani ve itatani, tauto aazne mbeb naol tineep pooi. Ŋgeu to imbood mbouŋ tonene, iveleg vuvuaaŋ todi tonowen ighaze mbeb tonenen, Maaron ighita ighaze tiina maau. Nene mbeb sorok to imomogheer ila te lolo. \f* \m ilaghlaagh ila te lolo. Mbeb tonowen, tiina le tiina kat. Muuŋ kat, yom ugharaata, leso imomogheer ila te. \q1 \v 27 Mbeb naol tonowen tighurghur matadi payom pa ugham adi aniiŋ. \q2 Sawa to pitool di, yom taum upanpan di. \b \q1 \v 28 Yes tineep ila nimam. \q2 Ighaze ugham aniiŋ padi, yes pale tighami. \q2 Ighaze ukaak nimam pa upan di, pale tighan mbeb popoia le apodi isuŋ. \rq Mt 6:26 \rq* \b \q1 \v 29 Ve ighaze uŋgooz matam padi, \q2 nene pale timatughez, ve tiwaghamgham. \q2 Ve ighaze upas avuvudi ighau, \q2 nene pale timatmaat le tinim ghavuur muul. \b \q1 \v 30 Mbeb naol to tineep izi taan ne, yom uvib Avuvum ila padi, tauto tineep matadi iyaryaar. \q2 Ve sawa to timaat, yom ugham papaghu todi tivot izi taan, leso tigham inadi. \q1 \v 31 Yoova iza tiina pale ineep itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve ye lolo poia pa mbeb naol to ye igharaat di. \b \q1 \v 32 Ye tapiri tiina kat. \q2 Ighaze mata izi pa taan, nene pale taan irur. \q2 Ve ighaze itut lolooz eta, nene pale yab ighan lolooz tonenen. \q1 \v 33 Tovenen sawa to naneep matag iyaryaar, you pale nambou ve napait Yoova. \q2 Pale lolog poia pani, ve napaiti ila mbouŋ ila ila le nepooŋ tiou to taan isob. \b \q1 \v 34 Yoova igham ghou lolog poia kat. \q2 Tovenen sawa to nanepneep ve naghamgham ŋgar pani, naghaze ye ighita ghou, ve lolo poia pa ŋgar tiou. \b \q1 \v 35 Eemoghon ndiran samsamiadi to tighamgham sosor ila Yoova mata, poia pa ye ipasob di pa taan ve tilaledi. \q2 Ve you, ghoro nasaav pa taug naghaze you irau napait Yoova pa poia toni. \q2 Aleluia! Tapait Yoova! \c 105 \s1 Maaron mata iŋgalŋgal tamtoghon toni Israela \q1 \v 1 Apait Yoova pa poia toni, ve avotia iza tiina. \q2 Asavia ŋgar to ye ighamghami irau ndug ndug, leso tiwatagi. \b \q1 \v 2 Ambou pani. Ambou ve apaiti. \q2 avotia uraat toni gharatooŋadi to naol ne. Uraat tonowen, ite kat. \b \q1 \v 3 Yoova, ye iza patabuaŋ. Apaiti toman lolomim poia. \q2 Yes to tizuaria di pani, nene pale lolodi poia kat ve tinidi iza. \b \q1 \v 4 Suŋuuŋ tiam iŋarua Yoova. Leso ipalot gham pa tapiri. \q2 Azuaria gham pa ala aneep tomani irau sawa isob. \b \q1 \v 5-6 Yam to avot ila to Maaron mbesooŋa toni Abaram, \q2 yam siŋ to Yakop to Maaron isia gham anim le, \q2 matamim iŋgal mbeb gharatooŋadi ve uraat tintina to Yoova ighamgham di. Uraat toni tonowen ite kat. \q2 Ve matamim iŋgal sawa naol to ye iŋgabiiz tamtoghon, ve ighur atia padi. \q1 \v 7 Yoova eŋgeni to Maaron toit. \q2 Uraat to gabizooŋ tamtoghon ve ghuruuŋ atia padi, nene ye ipatooŋa irau taan isob. \b \q1 \v 8 Moghon moghon, mata iŋgalŋgal saveeŋ mbuaaŋ toni, ve itataghoni. \q2 Tutuuŋ to Maaron isavia, pale iyaryaaŋ tovene, ve anoŋa ivotvot itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 106:45, 111:5 \rq* \q1 \v 9 Muuŋ, ye imbua saveeŋ toman Abaram ighaze yesuru tilup di tinim ee moghon. \q2 Ghoro ipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ tonowen ila to Isak le iyaryaaŋ kat. \rq Mbnp 15:18, 17:2+, 26:3; Lu 1:54+; Hib 6:14+ \rq* \b \q1 \v 10-11 Muri ghoro, ipariaaŋ saveeŋ tonenen muul ila to Yakop \q2 ighaze saveeŋ tonenen pale iyaryaaŋ tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve isaav pa Yakop ighaze: “You pale nagham taan Kanaan inim lem. \q2 Taan tonanan pale inim yamŋa papaghu tiom lemim kat.” \rq Mbnp 28:13+, 35:12 \rq* \q1 \v 12 Sawa tonenen, yes ival maau. \q2 Yes rismoghon. Ve tineep tinim loomba pa taan tonene. \b \q1 \v 13 Laghooŋ todi, titaghon ŋgar tovene: Tineep ris izi ndug eez, ghoro timundig muul, ve tila tineep izi ndug ite. \q2 Tila tivot ndug to kinik eez ve tineep toman di. Le isob, ghoro tipul di, ve tila tivot to kinik ite, ve tineep toman di. \b \q1 \v 14-15 Laghooŋ todi, nene Maaron tau iŋgini. \q2 Ye ipul tamtoghon to ndug eta titatan di, ve tigham samin di ne maau. \q2 Ye mata iŋgalŋgal di, tauto iyaan kinik pida ighaze: \q2 “Yes to nasia di ve naghur di tinim uraata tiou, ambuul di malep! \q2 You naghur di tinim propet tiou. Tovenen awaghamun di malep.” \rq Mbnp 12:17, 20:3+ \rq* \q1 \v 16 Muri ghoro Yoova igham pitool tiina ivot izi taan Kanaan. \q2 Sawa tonenen, Yakop yesŋa ndinatu adi aniiŋ maau kat. \b \q1 \v 17 Eemoghon Yoova imbaaŋ todi eez imuuŋ padi ila Isip. \q2 Nene Yosep to tigholia ila, ve inim mbesooŋa sorok. \rq Mbnp 37:27+, 45:5 \rq* \b \q1 \v 18 Yes Isipa tighuri ilooŋ ila ruum to yabyabuuŋ, \q2 ve tikau aghe pa sen, ve tighur ain liliita ila lua. \rq Mbnp 39:20 \rq* \b \q1 \v 19 Yoova itovtoov Yosep tovene, le Yosep ivotia mbeb pida pa yes Isipa, ve saveeŋ toni anoŋa ivot. \q2 Tovenen saveeŋ to Yoova isavia pani, nene ipaghazoŋan Yosep ighaze ye igham sosor maau, ve ŋgar toni deŋia. \b \q1 \v 20 Ghoro kinik to yes Isipa to iŋgin ndug naol, imbaaŋ ila ighaze tipul Yosep ivot pa ruum to yabyabuuŋ. \b \q1 \v 21 Ve ighur Yosep inim daba to yes Isipa, ve ipul ruum toni toman mbeb toni tisob ila ye nima, leso iŋgin di. \rq Mbnp 41:40 \rq* \b \q1 \v 22 Tauto Yosep inim daba pa yes to tighamgham uraat pa kinik. \q2 Ye ipatoot yes uraata to tiuluul kinik pa ŋgar, ve ipatooŋ di pa ŋgar poia. \b \q1 \v 23 Ataam tonene to yes Israela to siŋ to Yakop tila tivot izi Isip, \q2 ve tineep tinim loomba izi taan to Ham. \rq Mbnp 46:1+ \rq* \q1 \v 24 Yoova ipapalot di, tauto tivot tinim ival, le tapiridi ilib pa koiadi. \rq Igham 1:7 \rq* \b \q1 \v 25 Ghoro ye itoor ŋgar to yes Isipa, ve tighur koi pa tamtoghon toni. \q2 Tovenen tikaal ataam pa titombaan mbesooŋa toni ve tigham samin di. \q1 \v 26 Tauto Yoova imbaaŋ mbesooŋa toni ru, Mose ve Aron, leso tiuul yes Israela. \q2 Aron tonene, Yoova tau ighuri pa igham uraat toni. \rq Igham 3:10, 4:16 \rq* \b \q1 \v 27 Maaron ighaze ipatooŋ tapiri pa yes Isipa. Tauto ipalot Mose yesuru Aron, ve tigham mbeb gharatooŋadi naol ve uraat tintina ila yes Isipa lolodi. Uraat to ivot izi taan to Ham, nene ite kat. \rq Igham 7:9+ \rq* \q1 \v 28 Yoova igham ndoroom tiina ighamun taan to yes Isipa. \q2 Pasa, yes tizoor aliŋa, ve tiŋguruut tamtoghon toni. \rq Igham 10:22 \rq* \b \q1 \v 29 Ve itoor ya todi tisob tinim siŋ, \q2 le iigh tisob timatmaat. \rq Igham 7:19+ \rq* \b \q1 \v 30 Ghoro igham ŋgob ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ tivot le tineep irau taan isob to yes Isipa. \q2 Ruum lolo to kinik tau, nene ivon pa ŋgob paam. \rq Igham 8:2 \rq* \b \q1 \v 31 Ve Yoova isaav, ve raaŋ tintina toman suum katindi tivot, le tirau taan to yes Isipa. \rq Igham 8:17 \rq* \b \q1 \v 32 Ve sawa to uman ighaze izi, uman izi maau. Yoova igham ais patu patu titaptap tizi le tiwaghamun ndug todi. \q2 Ve igham ndug milia, ve lalaav kiliŋkiliŋia irau taan todi isob. \rq Igham 9:23+ \rq* \b \q1 \v 33 Tauto iwaghamun ai vaen toman ai fik todi, \q2 ve iŋgal ai pida tipolpol paam. \b \q1 \v 34 Ghoro isaav, ve isis tivot le katindi kat. Tanin di, pale taraua maau. \rq Igham 10:12+ \rq* \b \q1 \v 35 Ve tighan aniiŋ to yes Isipa tivazog di ne raua toman mbeb pida to titub ila taan todi, le isob kat. \b \q1 \v 36 Muri ghoro, Yoova irab ndinatudi aidaba timatmaat irau taan todi isob. \q2 Ndinatudi to tipoop di muuŋ, tauto tisob. \rq Igham 12:29 \rq* \q1 \v 37 Ghoro Yoova igham yes Israela tipul Isip, ve tivot tila. \q2 Sawa to timundig, tiyou gol to yes Isipa toman silva todi, ve tila tomani. \q2 Ve laghooŋ todi, tiwasiiŋ moghon. Todi eta tapiri isob ve itap ne maau. \rq Igham 12:35 \rq* \b \q1 \v 38 Sawa to yes Israela tipul Isip ve tila, yes Isipa lolodi poia kat. \q2 Pasa, yes Israela to tinim pughu pa pataŋani to ivotvot padi. Tauto matughezaaŋ tiina igham di. \q1 \v 39 Ndag, Yoova igham yaghur tae ivot, ve ipoon ndag mata pa yes Israela. \q2 Ve mboŋ, ye igham yab ighan, le isul ndug. \rq Igham 13:21 \rq* \b \q1 \v 40 Sawa to tighasoni pa adi aniiŋ, ye igham man kayau katindi tivot, ve igham aniiŋ tiina ineep sambam ve izi inim padi. \q2 Tovenen tighami ve tighan le apodi isuŋ. \rq Igham 16:13+ \rq* \b \q1 \v 41 Yoova igham yaam ivavaal le avo ikaak, ve ya goŋia ivot. \q2 Ya tonowen ireer tiina izi ndug balim to le ya maau. \rq Igham 17:6; 1Kor 10:4 \rq* \b \q1 \v 42 Yoova igham mbeb naol tonenen pasa, mata iŋgalŋgal saveeŋ toni patabuaŋ to imbua toman mbesooŋa toni Abaram. \q1 \v 43 Tovenen Yoova ighereb tamtoghon toni Israel to ye tau isia di ne, ve tipul Isip. \q2 Timboumbou ve tilolool toman lolodi poia ve tila. \b \q1 \v 44 Muri ghoro, ye igham taan to ndug pida padi. \q2 Tovenen ndug tonowen uraat todi anoŋa, inimale ruum, uum, ai, ve mbeb todi pida paam, tauto tisob tinim yes Israela ledi. \q1 \v 45 Yoova igham tovene padi, leso tikis saveeŋ toni tuŋia, \q2 ve matadi kisin tutuuŋ toni ve titaghoni. \q2 Aleluia! Tapait Yoova! \c 106 \s1 Yes Israela tizorzoor Maaron aliŋa. Eemoghon ye ighamgham ŋgar popoia padi \q1 \v 1 Aleluia! Lolood poia pa Yoova, ve tapaiti pa poia toni. Pasa, ye poia kat. \q2 Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni, ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 2 Sei irau isavia uraat tintina to Yoova ighamgham di? \q2 Ve sei irau ipaiti pa ŋgar popoia naol to ye ighamgham di, ve ipasob di? Eta maau. \q1 \v 3 Yes to tighagharaat pataŋani to tamtoghon ve titaghon ŋgar deŋia irau sawa isob, \q2 nene pale lolodi poia kat, ve poia to Maaron izaza todi. \q1 \v 4-5 O Yoova, sawa to ugham poian tamtoghon tiom, ve ugham mulin di pa pataŋani todi, matam iŋgal ghou, ve uul ghou paam. \q2 Maaron, yom taum usia yes Israel tinim lem. Yes tamtoghon tiom. Tovenen naghaze taug naghita di tineep pooi. \q2 Leso yeiŋa nilup ghei toman tinimai iza ve nipait ghom. \q1 \v 6 Yei nisosor wa. Niyel pa ataam tiom ninimale nditimbumai. \q2 Yei nighamgham ŋgar samia. Ŋgar tiei deŋia ila matam maau. \q1 \v 7 Sawa to nditimbumai tineep izi Isip, yom ugham mbeb gharatooŋadi tintina ivotvot. \q2 Eemoghon tighilaal di maau. \q2 Sawa naol, yom upatooŋ poia tiom padi itaghon ŋgar tiom to lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Eemoghon yes tigham ŋgar pa ulaaŋ tiom tonenen maau. \q2 Sawa to tila tivot Te Kaviaaŋa, tizoor aliŋam, ve tipul muridi payom. \rq Igham 14:11+ \rq* \q1 \v 8 Eemoghon Yoova, ye iza tiina pa tapiri ve poia toni, ve ighaze igham di tighilaal katin tapiri. \q2 Tauto igham mulin di. \b \q1 \v 9 Sawa tonenen, ye isaav ariaŋa pa Te Kaviaaŋa, le ivalagi inim ru. Pida ila pa ŋas, pida ila pa waan, ve taan mamaasa ivot. \q2 Ghoro ighereb yes Israela, ve tilaagh ila taan mamaasa to ineep sila kat, ve tivool tila pa dige ite. \rq Igham 14:21+ \rq* \b \q1 \v 10 Tovenen ye igham mulin di ila koiadi nimadi. \q2 Ye iyoon padi, ve iuul di. Tauto yes to tighur koi padi irau tiwaghamun di maau. \b \q1 \v 11 Sawa tonenen, te itatab koiadi le tisob timatmaat. \q2 Eta ineep muul maau. \b \q1 \v 12 Maaron igham tovene, tauto yes Israela tighur ila saveeŋ mbuaaŋ toni, ve timbou ve tipaiti. \rq Igham 15:1+ \rq* \q1 \v 13 Eemoghon rikia moghon ve lolodi imaagh pa mbeb gharatooŋadi to ye igham di. \q2 Yes tisaŋan Maaron pa ivotia ŋgar toni padi ne maau. \q2 Tigham mbeb itaghon taudi ŋgar todi. \b \q1 \v 14 Sawa to tinepneep izi ndug balim, luadi itaŋ tighaze le tighan aniiŋ popoia inimale muuŋ tighanghani izi Isip. \q2 Tovenen titoov Yoova tapiri izi ndug balim. \rq Igham 16:3; 1Kor 10:6,9 \rq* \b \q1 \v 15 Ve Maaron ilooŋ taŋiiz todi, ve igham adi mbeb to tighasoni pani. \q2 Eemoghon ye igham moroghooŋ samia ivot le iwaghamun di paam. \q1 \v 16 Sawa to tinepneep ila inadi to nepooŋ izi ndug balim, \q2 tamtoghon todi pida timundig ve tiŋooŋ pa Mose yesuru togha Aron to Yoova mbesooŋa toni patabuaŋ. Tighaze le tigham uraat to Maaron ighuri ila yesuru nimadi, ghoro poia. \rq Nam 16:1+ \rq* \b \q1 \v 17 Tovenen taan ikaak, ve Datan yesuru Abiram toman siŋ todi tisob titaptap tizila, \q2 ve taan avo ila iŋgup muul. \b \q1 \v 18 Ghoro yab ivot, ve ighan tamtoghon pida to titaghon di pa ŋgar todi tonowen. \q2 Ndiran samsamiadi tonowen, yab yama ighan di le tisob. \q1 \v 19 Sawa to yes Israela tinepneep izi lolooz Sinai pughu, tigham gol ve tigharaat makau natu tamoot anunu, ve tiput aghedi pani ve tipaiti. \rq Igham 32:4 \rq* \b \q1 \v 20 Tovenen Maaron todi to iza tiina pa tapiri ve poia toni, yes tipul muridi pani. \q2 Ve tighur mbeb to ighanghan kikiliiŋ ne anunu igham Maaron ina. \rq Ro 1:23 \rq* \q1 \v 21 Onoon kat, Maaron todi to igham uraat tintina tivot izi Isip, ve igham mulin di, lolodi imaagh pani kat. \b \q1 \v 22 Ye igham mbeb gharatooŋadi tintina izi taan to yes Isipa, \f + \fr 106:22 \ft Saveeŋ to timbooda, isaav tovene: ‘taan to yes Hama.’ Hama, nene Isipa izadi ite. \f* \q2 ve igham uraat tintina izi Te Kaviaaŋa dige paam. \q2 Uraat tonowen, tamtoghon tighita di le matughezaaŋ tiina igham di. \q2 Eemoghon yes Israel tigham ŋgar pa mbeb tonenen maau. \b \q1 \v 23 Tovenen Maaron ighaze iwaghamun di le tisob. \q2 Eemoghon mbesooŋa toni Mose to ye tau isia, iyoon ila Maaron mata inim sigeu pa yes Israela. \q2 Tauto itatan Maaron mbalmbali toni, ve Maaron iwaghamun tamtoghon toni maau. \rq Igham 32:11-14,32+ \rq* \q1 \v 24 Sawa to yes Israela tigharau taan Kanaan, yes tirere pa taan poia to Yoova ighaze igham padi. \q2 Pasa, tighur ila saveeŋ mbuaaŋ toni maau. \b \q1 \v 25 Yes lolodi pa tilooŋ Yoova aliŋa maau. \q2 Tinepneep ilooŋ ila mbeez todi, ve lolodi ŋurŋuria pa Maaron. \b \q1 \v 26-27 Tauto Yoova iit nima iza, ve imbua saveeŋ ariaŋa ighaze ye pale irab di tisob timatmaat izi ndug balim, \q2 ve ireu papaghu todi timbiriis tirau ndug ndug. \q1 \v 28 Muri ghoro, yes Israela tila tivot lolooz Peor. Sawa tonenen, tila toman yes to timbesmbees pa maaron kaarom Baal. \q2 Pasa, aniiŋ to ndiran tonowen tigham pa maaron maate todi tonowen, yes Israela tighani paam. \rq Nam 25:1+ \rq* \b \q1 \v 29 Ŋgar to tighami, nene ipas Yoova ate, le ate yabyab kat. \q2 Tauto igham moroghooŋ samia ivot padi. \b \q1 \v 30 Tovenen Pineas imundig ve irab tamtoghon ru to tizoor Maaron aliŋa ne timaat. \q2 Ghoro moroghooŋ samia tonowen isob. \rq Nam 25:1-13 \rq* \b \q1 \v 31 Ŋgar toni tonowen, tauto Maaron ighita ighaze ye ŋgeu deŋia. \q2 Ve Maaron pale mata iŋgalŋgali tovene itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 32 Yes Israela tila tivot izi ya Meriba, ve tigham Yoova ate yabyab muul. \q2 Sawa tonenen, tigham pataŋani pa Mose paam. \b \q1 \v 33 Pasa, yes tizoor katini le tipas ate. \q2 Tauto igham ŋgar pooi maau, ve ipiyaav aliŋa isosor. \rq Nam 20:1+ \rq* \q1 \v 34 Sawa to tilooŋ tila taan Kanaan, Yoova isaav ariaŋa padi ighaze tirab yes to tineep tonowe tisob timatmaat. \q2 Eemoghon titaghon Yoova aliŋa maau. \b \q1 \v 35 Yesŋa Kanaana tiluplup di, ve titaghon ŋgar todi. \b \q1 \v 36 Yes timbesmbees pa maaron kaaromŋa todi, \q2 ve ŋgar tonowen inim liis padi. \b \q1 \v 37 Ve tigham taudi ndinatudi nditamoot ve ndiliva, ve tirab di timaat tinim watooŋrau pa avuvu samsamiadi. \b \q1 \v 38 Onoon kat, ndinatudi nditamoot ve ndiliva to ledi sosor eta maau, yes tirab di timatmaat tinim watooŋrau pa maaron kaaromŋa to yes Kanaana. \q2 Siŋ todi to imaliŋ, iwaghamun taan todi le isami ila Maaron mata. \rq Lo 18:10 \rq* \b \q1 \v 39 Ŋgar to tighami, igham di tisami kat ila Yoova mata. \q2 Yes tipul muridi pani tinimale liva to ipul azuwa ve ila ighurghur maat. \q1 \v 40 Ŋgar to tamtoghon toni Israela tighami, nene igham Yoova ate yabyab kat, \q2 ve lolo padi maau le maau kat. \b \q1 \v 41 Tauto ipul di tila ndug ndug nimadi. \q2 Yes tineep ila koiadi sambadi, ve anadi tiŋgin di. \b \q1 \v 42 Koiadi tonowen tighur pataŋani naol padi, \q2 ve titatan di pa tapiridi, ve tigham di tinim mbesooŋa todi. \q1 \v 43 Sawa naol, Yoova ipas yes Israela tivot pa pataŋani todi. \q2 Eemoghon tighilaal ulaaŋ toni maau, ve tizorzoor aliŋa, ve titaghon taudi ŋgar todi. \q2 Ŋgar todi samia tonowen igham di tiwaghamgham. \b \q1 \v 44 Eemoghon Yoova ighita pataŋani todi, ve ilooŋ taŋiiz todi. \b \q1 \v 45-46 Pasa, mata iŋgal saveeŋ to imbua toman nditimbudi, ve lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \q2 Tauto itatan mbalmbali toni, \q2 ve igham yes to tikiskis yes Israela ne lolodi isamin di, ve tigham poian di. \q1 \v 47 O Yoova, Maaron tiei, ugham mulin ghei ila koiamai nimadi! \q2 Ughita. Aazne, nineep irau ndug ndug. \q2 Uyou ghei, ve ulup ghei nila taan tiei muul. \q2 Leso lolomai poia payom, ve nipait izam patabuaŋ. \q2 Ve matamai iŋgal izam ve tapirim tiina irau sawa isob. \q1 \v 48 Iit tapait Yoova pa poia toni. Ye Maaron to iit Israela. \q2 Tapaiti to aazne, ve itaghoni taghoni gha ila! \q2 Ve ival tiina pale tisaav tighaze: “Onoon kat.” \q2 Aleluia! Tapait Yoova! \c 107 \s1 Tapait Maaron pa poia toni \q1 \v 1 Lolomim poia pa Yoova ve apaiti. Pasa, ye poia kat. \q2 Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni, ve iuluul di irau sawa isob. \q1 \v 2 Yes to Yoova igham mulin di ila koiadi nimadi, irau tisavia saveeŋ tonene. \q2 Pasa, ye iyoon padi ve ipas di tivot pa pataŋani todi, ve igham di tineep pooi. \b \q1 \v 3 Muuŋ, koiadi tigham di tila tineep irau ndug ndug. \q2 Pida tineep ila pa ndug to ndag iza pani, ve pida tineep ila pa ndug to ndag izila. \q2 Pida tineep ila pa rag pughu, ve pida tineep ila pa yavaar pughu. \q2 Eemoghon Yoova iyou di timuul pa taudi ndug todi. \q1 \v 4 Tamtoghon pida, tiwalaghlaagh izi ndug balim to le ya maau. \q2 Ve tikalkaal ataam tighaze tila ndug eta, leso tineep tonowe. Eemoghon tindeeŋ ataam eta maau. \b \q1 \v 5 Pitool di, ve murun di, le tapiridi isob. \b \q1 \v 6 Tovenen tineep sami. \q2 Eemoghon sawa to titaŋ roran Yoova pa ulaaŋ, ye iuul di pa pataŋani todi tonowen. \b \q1 \v 7 Ve ipatooŋ di pa ataam to deŋia ve tuku. \q2 Tauto titaghoni, ve rikia tila tivot ndug poia, ve tineep tonowe. \b \q1 \v 8 Tovenen yes irau lolodi poia pa Yoova, ve tipaiti pa poia toni. \q2 Pasa, ye lolo ineep tuŋia inim to iit tamtoghon, ve ighamgham uraat gharatooŋadi pa iuul ghiit. \b \q1 \v 9 Yes to murun di, ye ighamgham adi ya, leso tighun le isooŋ di. \q2 Ve yes to pitool di, ye irau di pa mbeb popoia le tiraua kat. \rq Mt 5:6; Lu 1:53 \rq* \q1 \v 10 Tamtoghon pida, yes tineep ila ndoroom tiina lolo, ve rismoghon tone timaat. \q2 Yes tineep ila ruum to yabyabuuŋ lolo, ve ravraav toman sen ighan nimadi ve aghedi, le tisami kat. \b \q1 \v 11 Pasa, tizorzoor Maaron aliŋa. \q2 Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob, yes tiveleg saveeŋ toni inimale mbeb sorok. \b \q1 \v 12 Tauto ye ighur uraat pataŋani kat iza todi, leso itatan di. \q2 Yes irau tilaagh deŋia maau, ve titaptap tizi. Pasa, timbadbaad mbeb pataŋani. Ve ledi tamtoghon eta to irau iuul di ne maau. \b \q1 \v 13 Tovenen tineep sami. \q2 Eemoghon sawa to titaŋ roran Yoova pa ulaaŋ, ye iuul di pa pataŋani todi tonowen. \b \q1 \v 14 Ye ipas di tivot pa ndoroom tiina tonowen lolo, ve igham di tivot tila ghazooŋa. \q2 Ve ikuup motin ravraav toman sen pa nimadi ve aghedi. \rq Lu 1:79 \rq* \b \q1 \v 15 Tovenen yes irau lolodi poia pa Yoova, ve tipaiti pa poia toni. \q2 Pasa, ye lolo ineep tuŋia inim to iit tamtoghon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat gharatooŋadi pa iit tamtoghon. \b \q1 \v 16 Ataam ariaŋadi to ruum to yabyabuuŋ to tigharaat di pa mbaras, ye irab balagin di. \q2 Ve ain ariaŋadi to tipalot ataam, ye iŋgor polpolin di. \q1 \v 17 Tamtoghon pida, yes tighamgham ŋgar to borouŋa, ve tinoknok zoraaŋ saveeŋ. \q2 Yes tighamgham sosor, tovenen timorooŋ, ve yabyabuuŋ tiina igham di. \b \q1 \v 18 Lolodi pa tighan aniiŋ eta maau. Sawa to tighita aniiŋ eta, atedi inaunau ve tilulu. \q2 Tovenen tineep ila naal avo wa. \b \q1 \v 19 Yes tineep sami. \q2 Eemoghon sawa to titaŋ roran Yoova pa ulaaŋ, ye iuul di pa pataŋani todi tonowen. \b \q1 \v 20 Ye isaav, ve tinidi popoia muul. \q2 Muuŋ, tineep ila naal avo. Ve ye igham mulin di pa mateeŋ. \b \q1 \v 21 Tovenen yes irau lolodi poia pa Yoova, ve tipaiti pa poia toni. \q2 Pasa, ye lolo ineep tuŋia inim to iit tamtoghon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat gharatooŋadi pa iuul iit tamtoghon. \b \q1 \v 22 Tovenen yes irau tigham watooŋrau pani, ve tipaiti pa poia toni. \q2 Ve lolodi poia kat, ve timbou tiina, ve tisavia uraat tintina to ye ighamgham di. \q1 \v 23 Tamtoghon pida, yes tiza waaŋ, \q2 ve tiraav tila ndug mala, leso tiraukol. \b \q1 \v 24 Yes tighita katin Yoova tapiri, \q2 ve uraat tintina to ye ighamgham di ila te pogho. \b \q1 \v 25 Pasa, ye isaav ariaŋa, \q2 ve yaghur tiina iza le ipei dibom tintina. \b \q1 \v 26 Dibom tonowen indae waaŋ todi iza kat, \q2 ve ipuli izi le rismoghon tone indal izila mazovan tiina lolo. \q2 Tovenen matughezaaŋ tiina igham di, le tapiridi isob. \b \q1 \v 27 Ve tiwataptap tinimale yes to tighun ve tiwaghamgham. \q2 Yes to te ve tiwatag ghamuuŋ pooz. Eemoghon tirau mbeb eta maau. \b \q1 \v 28 Tovenen tineep sami. \q2 Eemoghon sawa to titaŋ roran Yoova pa ulaaŋ, ye iuul di pa pataŋani todi tonowen. \b \q1 \v 29 Ye igham yaghur ate izi, ve dibom imaat. \rq Yona 1:15; Lu 8:24 \rq* \b \q1 \v 30 Yes tighita taun izi, le lolodi poia. \q2 Ve Yoova igham di tila tilooŋ ndug to tighaze tila pani. \b \q1 \v 31 Tovenen yes irau lolodi poia pa Yoova ve tipaiti pa poia toni. \q2 Pasa, ye lolo ineep tuŋia inim to iit tamtoghon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat gharatooŋadi pa iuul iit tamtoghon. \b \q1 \v 32 Tovenen ighaze ival tiina tilup di pa suŋuuŋ, ndiran tonowen pale tila toman di, ve tinidi iza pa Yoova ve tipakuri. \q2 Ve sawa to yes daba tilup di, ndiran tonowen pale tineep toman di, ve yesŋa tipait Yoova iza. \q1 \v 33 Yoova irau igham ya tintina timaak le timamaas kat, tinimale ndug to le ya maau. \q2 Ve ya to tivotvot ila taan lolo ne paam, ye irau ipoon di le taan lolo imamaas. \b \q1 \v 34 Ighaze ndug eta tinoknok ghamuuŋ ŋgar samia, ye irau iwaghamun taan todi to ŋgoreeŋa tiina, leso isami, ve mbeb eta itub ila muul maau. \b \q1 \v 35 Ve ighaze ndug eta le ya maau, ye irau igham ya ivot pani, ve ireer tiina. \q2 Taan to lolo mamaasa, ye irau igham ya ivot pani. \b \q1 \v 36 Yes to pitool di, ye igham di tila tineep ila taan poia tonowen, \q2 ve tighami inim ledi ndug to nepooŋ. \b \q1 \v 37 Tovenen yes tivazog aniiŋ ve vaen ila, ve tighita anoŋa katindi tivot. \b \q1 \v 38 Yoova ighur poia toni izaza todi, tauto timasa tinim ival. \q2 Ve mata pa makau, mekmek, ve sipsip todi paam, le timasa tinim naol. \b \q1 \v 39 Ighaze tamtoghon to Maaron koiadi titatan di le tapiridi isob, ve tigham samin di, le tineep sami toman lolodi ipataŋan, \b \q1 \v 40 nene pale Yoova iuul di, ve itatan daba to koiadi tonowen. \q2 Pale igham di tiwaghamgham, ve tiwalaghlaagh izi ndug balim to le ataam eta maau. \b \q1 \v 41 Eemoghon yes to tineep ila pataŋani lolo ve mbolaaŋ igham di, ye ipas di tivot pa pataŋani todi, ve mata padi le timasa tinim ival. \b \q1 \v 42 Ŋgar toni tonowen, ndiran deŋiadi tighita, le lolodi poia kat. \q2 Ve ndiran samsamiadi tisob ledi saveeŋ eta muul maau. Saveeŋ todi isob. \b \q1 \v 43 Tamtoghon to le ŋgar, ye irau igham ŋgar pooi pa mbeb tonene, ve mata iŋgalŋgal ŋgar to Yoova to lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \c 108 \s1 Ŋgeu eez ipait Maaron ve ipoii pa ulaaŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron, lolog ru payom maau. \q2 Lolog ineep tuŋia ilat tiom, ve naghur ilat tiom ariaŋa. \q2 Tovenen nasaav pa taug naghaze: “Umundig ve umbou pa upait Maaron.” \b \q1 \v 2 Lolog naghaze ndugitun, ghoro namundig ve nagharaat taug, \q2 ve napambar ambam ve narab gita ila ila le ndag pusukia iza. \b \q1 \v 3 Tiina tiou, you pale napait ghom pa poia tiom ila tamtoghon to ndug ndug matadi. \q2 Pale yeiŋa tamtoghon to ndug naol nilup ghei pa suŋuuŋ, ve nait mbouŋ pa napait ghom. \b \q1 \v 4 O Yoova, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Ŋgar tiom tonanan, tiina le tiina kat. Izala izala le ikis sambam. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tiom tovene paam. Izala le ikis yaghur tae. \rq Mbo 36:5 \rq* \q1 \v 5 Maaron, ival tiina pale tipait izam izala le izala kat, ilib pa sambam paroŋania. \q2 Ve tipakur ghom pa tapirim ve poia tiom irau taan isob! \b \q1 \v 6 Maaron, yei tamtoghon tiom. Yom lolom tiei kat. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve upatooŋ tapirim ve uul ghei. \q2 Ugham mulin ghei pa pataŋani tonene. \q1 \v 7 Muuŋ, Maaron ineep izi ndug toni patabuaŋ, ve isaav ighaze: \q2 “You naparab le nalib pa koiagŋa wa. \q2 Tauto lolog poia ve navalag taan Sekem ve taan raapa to Sukot, ve nareii irau tamtoghon tiou. \b \q1 \v 8 Taan suruvu to Gileat, ve taan to yes Manase paam, nene you tiou. \q2 Yes Epraima tinimale hat ariaŋa to ipoon dabag pa malmal. \q2 Ve yes Yuda tinimale titi to nakisi inim ghilalooŋ pa pooz tiou. \b \q1 \v 9 Taan suruvu to Moap, nene inimale oon tiou to ririwaaŋ. \q2 Ve taan suruvu to Edom, nene ndug to napiyaav duduuŋa to agheg pani. \q2 Ve yes Pilistia, you naparab toman di le nalib padi. Tauto lolog poia ve aliŋag iza.” \q1 \v 10 Sei irau igham ghou nalib pa koiagŋa ve nalooŋ nala ndug todi to didiiŋ ariaŋa iluvuti ne? \q2 Sei pale imuuŋ payou, ve ighereb ghou nala navot taan suruvu to yes Edoma? \b \q1 \v 11 Ite paam maau. Yom moghon. \q2 Eemoghon Maaron, aazne yom ughur murim payei, ve unum toman ndaaba tiei muul maau. \q1 \v 12 Maaron, uul ghei. Leso nilib pa koiamai. \q2 Pasa, ulaaŋ to nighamghami ila to tamtoghon, nene anoŋa maau. \b \q1 \v 13 Eemoghon ighaze Maaron inim toman ghei, nene pale nilib padi. \q2 Ye irau itatan di, le tapiridi isob kat. \c 109 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ipamuul ŋgar samia to koia imuul ila pa taudi \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, sawa isob you napapait ghom. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tiou. Neneeŋam malep! \b \q1 \v 2 Pasa, ndiran samsamiadi to avodi kaarom, tighur koi payou, \q2 ve tiŋgal saveeŋ kaarom naol payou. \b \q1 \v 3 Koiagŋa tonowen tipipiyaav saveeŋ samsamia payou, \q2 ve tiwaghamun izag sorok. \b \q1 \v 4 Muuŋ, you lolog padi, ve nagham ŋgar poia padi. \q2 Eemoghon tiyat ŋgar poia to nagham padi ne pa ŋgar samia, ve tiŋgal saveeŋ naol payou. \q2 Eemoghon you ŋgeu to suŋuuŋ. \b \q1 \v 5 Ŋgar poia to you nagham padi, yes tiyati pa ŋgar samia. \q2 You lolog padi. Eemoghon yes tighur koi payou, ve tighaze: \b \q1 \v 6-7 “Taghur tamtoghon samia eta iyoon ila dige pa iŋgal saveeŋ pani. \q2 Leso sawa to tipayoonda pa savsaveeŋ, tighita tighaze ye isosor, ve tighur atia pani. \q2 Ve nighaze suŋuuŋ toni paam, nene isosor ila Maaron mata. \b \q1 \v 8 Ŋgeu tonowen ineep mala izi taan malep. \q2 Tamtoghon ite paam igham ina, ve igham uraat toni, ghoro poia. \rq Mbaŋ 1:20 \rq* \b \q1 \v 9 Azuwa pale inim naar, \q2 ve ndinatu tinim parooŋa. \b \q1 \v 10 Pale tireu ndinatu ruum todi tizi, ve tinaan di tighau tila. \q2 Leso tiwaghamgham, tiwalaghlaagh, ve tisuŋsuŋ ledi mbeb. \b \q1 \v 11 Ighaze ŋgeu tonowen igham bun ila to tamtoghon eta, nene pale tamtoghon tonenen inim ve iyou mbeb toni tisob tinim le. \q2 Mbeb to ye ighun wadedeŋa pani, ndiran to ndug ite pale tila ve tiyou di tinim ledi. \b \q1 \v 12 Tamtoghon eta igham poian ŋgeu tonowen malep. \q2 Ve ndinatu to tinim parooŋa, tamtoghon eta lolo isamin di ve iuul di malep. \b \q1 \v 13 Ndinatu timatmaat le tisob, ghoro poia. \q2 Leso ŋgeu tonowen le iza muul sob, ve tamtoghon lolodi imaagh pani. \b \q1 \v 14 Ŋgar samia to nditimbu, tamtoghon pale tisavia pa Yoova, leso mata iŋgalŋgali. \q2 Ve sosor to tina paam, Yoova ireua malep. \b \q1 \v 15 Tovenen sosor to ŋgeu tonowen toman siŋ toni, Yoova pale mata iŋgalŋgali irau sawa isob, ve ipasob di pa taan. \q2 Leso tamtoghon lolodi imaagh padi kat. \q1 \v 16 Pasa, ŋgeu tonowen, mata iŋgal ve igham ŋgar poia eta pa tamtoghon maau. \q2 Yes mbolaaŋa ve yes to tineep ila pataŋani lolo, ye ighamgham samin di, ve irab di timatmaat. \b \q1 \v 17 Ŋgar to avood samia pa tamtoghon, ye lolo pani. \q2 Eemoghon saveeŋ toni samia tonowen pale imuul pa tau, ve iwaghamuni. \q2 Ŋgar to tasuŋ Maaron leso ighur poia toni iza to tamtoghon, ŋgeu tonowen lolo pani maau. \q2 Tovenen poia to Maaron pale ineep saguan pani. \b \q1 \v 18 Ŋgar to avood samia pa tamtoghon, ye ipulpuli maau. \q2 Nene inimale nonogiiŋa to ye lolo pani kat, ve moghon moghon indududi. \q2 Eemoghon saveeŋ toni samia tonowen pale imuul pa tau, \q2 ve izila lolo inimale ya, ve itaghon tua to naol ne inimale ŋgoreeŋ, ve iwaghamuni. \b \q1 \v 19 Saveeŋ toni samia tonowen, pale imuul pa tau ve ikaui, \q2 inimale kawaal to ye ikawaala ila ŋgali, ve inimale puus to ipusi pani irau sawa isob.” \q1 \v 20 O Yoova, saveeŋ samsamia naol to koiagŋa tiŋgalŋgali payou, \q2 upamuula imuul ila pa taudi. Leso uyat ŋgar todi tonowen. \b \q1 \v 21 Yoova, yom Maaron tiou. Izam tiina pa poia tiom ve ulaaŋ tiom. \q2 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Tovenen uyoon payou, ve upas ghou navot pa pataŋani tiou tonene. \b \q1 \v 22 Pasa, aazne naneep sami, ve leg ataam eta maau. \q2 Tovenen ateg imbumbu, ve lolog isami kat. \b \q1 \v 23 You nanimale mbeb yavyaava to ighaze ndag izila, ghoro taghita muul maau. \q2 You nanim isis to yaghur iviviira ila. \b \q1 \v 24 You naŋgun taug pa ghaniiŋ aniiŋ ris wa. \q2 Tovenen nakoŋkoŋ, ve tuag tisob timareer, ve agheg imatmaat. \b \q1 \v 25 Ighaze koiagŋa tighita ghou, yes tiveveleg ghou, ve tiŋiŋiŋ payou. \q2 Ve luadi katia payou ve tighaze: “Aa, ughita wa?” \q1 \v 26 Yoova, yom Maaron tiou. Uul ghou lak! \q2 Ugham mulin ghou pa pataŋani tiou tonene. Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \b \q1 \v 27 Ugham koiagŋa tiwatag nimam. Upatooŋ tapirim padi ve tighita katini pa matadi. \q2 Leso tighilaal tighaze yom to Volaaŋa tiou. \q1 \v 28 Onoon, yes avodi samia payou. Eemoghon yom pale ughur poia tiom iza tiou. \q2 Ighaze koiagŋa tipamundigin malmal payou, yom pale utatan di, ve upamuul di tila toman mayadi. \q2 Leso ugham mbesooŋa tiom lolo poia ve tini iza. \b \q1 \v 29 Tovenen yes to tiŋgal saveeŋ payou ne, ugham di tiwaghamgham, ve tighau tila toman mayadi. \q2 Mayaŋiiŋa todi tonowen pale inim ledi nonogiiŋa pa tindudi irau sawa isob. \q1 \v 30 Eemoghon you pale lolog poia kat pa Yoova, ve aliŋag iza ve napaiti pa poia toni. \q2 Sawa to yeiŋa ival tiina nilup ghei pa suŋuuŋ, you pale nait iza. \b \q1 \v 31 Pasa, yes to tineep ila pataŋani lolo ve titaŋ rorani pa ulaaŋ, ye iyondyood digedi pa iuul di. \q2 Ve yes to koiadi tiŋgal saveeŋ padi ve tighaze tirab di timaat, ye igham mulin di. \c 110 \s1 Mesia, ye kinik ve ŋgeu to watooŋrau \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova isaav pa Tiina tiou ighaze: \q2 “Unum mbolem izi ila pa nimag waan, le irau natatan koiamŋa ve tapiridi isob kat, ve uvazag di ila aghem samba.” \rq Mt 22:44; Mbaŋ 2:34; 1Kor 15:25; Hib 1:13 \rq* \q1 \v 2 O kinik, aazne yom unepneep izi ndug Zion, ve Yoova igham titi to kinik payom leso ipalot ghom. Tauto tapirim tiina ve pooz tiom ila irau ndug ndug. \q2 Yoova isaav payom ighaze: “Utatan koiamŋa to tiluvut ghom, ve ugham di tineep ila sambam.” \q1 \v 3 Ighaze umundig ula pa malmal, tamtoghon tiom ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ pale lolodi ipazaagh di tighaze tilat ve yamŋa ala. \q2 Ighaze ndag pusukia iza, ndipain tiom to tiraua kat pa malmal, pale tikeet tilat tineep tirau lolooz patabuaŋa to tiluvut Yerusalem, tinimale waam to mboŋmaagh itatab kikiliiŋ. \q1 \v 4 Yoova imbua saveeŋ toman ghom, ve ipariaaŋa le iyaryaaŋ kat. Irau itoor ŋgar toni maau. Isaav payom ighaze: \q2 “Yom ŋgeu to watooŋrau unumale Melkizedek. Ve yom pale uneep tovene itaghoni taghoni gha ila.” \rq Mbnp 14:18; Hib 5:6, 7:1+ \rq* \b \q1 \v 5 Maaron ineep ila pa nimam waan ve ipapalot ghom. \q2 Sawa to mbalmbali toni ighaze ivot, ye pale ipamundigin malmal ve irab yes kinik tisob. \b \q1 \v 6 Pale ighur atia pa ndug ndug, ve irab di tisob timatmaat, le patudi tizi tiwaghengheen izi taan. \q2 Tovenen yes pooza to tineep tirau taan, ye pale irab di le tisob. \rq Syg 19:11-21 \rq* \b \q1 \v 7 Ve kinik tiei, ye pale ighun ya to ireer igharau ataam dige, le tapiri ivot muul. \q2 Tovenen ye pale ilib pa malmal, ve tini iza. \c 111 \s1 Tapait Maaron pa uraat toni, ve tataghon tutuuŋ toni \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Ighaze ndiran deŋiadi tilup di pa suŋuuŋ, you pale nala toman di, ve napait Yoova toman lolog kat. \b \q1 \v 2 Pasa, Yoova ighamgham uraat tintina. \q2 Tovenen yes to lolodi pa uraat toni kat, tighamgham ŋgar pa uraat toni irau sawa isob tighaze le tiwatag katini. \b \q1 \v 3 Uraat toni ipatooŋa ighaze ye tapiri tiina ve poia kat. Tauto tamtoghon titandag pani. \q2 Ŋgar toni deŋia pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \rq Syg 15:3 \rq* \b \q1 \v 4 Ye ipamundigin ŋgar toit, leso mataad kisin uraat toni to gharatooŋadi ne. \q2 Ye lolo isasamin tamtoghon toni, ve ighamgham poian di. \b \q1 \v 5 Yes to timatughez pani, ve titaghon ŋgar toni, ye ighamgham adi aniiŋ. \q2 Ve saveeŋ to yesŋa tamtoghon toni timbua pa tilup di tinim ee moghon, ye mata iŋgalŋgali ve itaghoni irau sawa isob. \rq Mt 6:31+ \rq* \b \q1 \v 6 Muuŋ, ye igham uraat tintina ila tamtoghon toni matadi, leso ipatooŋ tapiri padi. \q2 Sawa tonenen, ye igham taan to ndug ndug inim ledi pa tineep ila. \b \q1 \v 7 Uraat naol to ye igham di, nene tipatooŋa tighaze ye itataghon saveeŋ mbuaaŋ toni, ve ŋgar toni deŋia moghon. \q2 Tovenen tutuuŋ tisob to ye ighur di, iit irau taghur ila, ve tataghon katin di. \b \q1 \v 8 Tutuuŋ tonowen pale tiyaryaaŋ tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Yoova ighur tutuuŋ tonowen itaghon saveeŋ mbuaaŋ toni ve ŋgar deŋia. \q1 \v 9 Muuŋ, ye ipas tamtoghon toni tivot pa pataŋani todi. \q2 Ve sawa to yesŋa timbua saveeŋ pa tilup di tinim ee moghon, avo iyaryaaŋ padi ighaze titaghon saveeŋ mbuaaŋ todi tonowen ŋgara irau sawa isob. \q2 Ye tapiri tiina, ve iza patabuaŋ kat. Tauto tamatughez pani, ve tataghon ŋgar toni. \b \q1 \v 10 Ŋgar to tamatughez pa Yoova ve tataghon ŋgar toni, nene inim pughu pa ŋgar poia. \q2 Yes to titaghon saveeŋ toni, tiwatag ataam to tigham nepooŋ poia. \q2 Tovenen iit tapaiti irau sawa isob! \c 112 \s1 Poia to Maaron izaza to yes to titaghon ataam toni \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Ŋgeu to ighaze imatughez pa Yoova ve itaghon ŋgar toni, \q2 ve tutuuŋ to Yoova ighami lolo poia kat, \q2 nene pale tini iza, ve poia to Maaron iza toni. \b \q1 \v 2 Ve papaghu toni pale tinim ndiran to izadi tintina. \q2 Tovenen yes to tineep deŋiadi ila Maaron mata, tamtoghon to taan tonene pale titandag pa papaghu todi, ve poia to Maaron iza todi. \b \q1 \v 3 Ndiran deŋiadi, ruum todi ivon kat pa mbaliiŋ ve mbeb popoia katindi. \q2 Ve ŋgar todi deŋia pale ineep ariaŋa itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 4 Ighaze ŋgeu deŋia eta ineep ndoroom tiina lolo, nene pale ghazooŋa to Maaron isuli. \q2 Tamtoghon tovene lolo isasamin tamtoghon, ve ighamgham poian di, ve ipatooŋ ŋgar deŋia padi. \q1 \v 5 Ŋgeu to ighaze mata reiŋ mbeb, ve iyokia mbeb toni pa iuul tamtoghon, ve itaghon ŋgar deŋia moghon pa uraat toni, nene pale ineep pooi. \rq Mbo 37:21,26; Lu 6:30+ \rq* \b \q1 \v 6 Tamtoghon to itaghon ŋgar deŋia, tovaaŋ eta irau ighami itap ne maau. \q2 Ve tamtoghon pale matadi kisini pa ŋgar poia toni tonowen itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 7 Ighaze ilooŋ mbeb samia eta varu, ye irau imatughez maau. \q2 Pasa, inumeer Yoova, ve ghurla toni iyaryaaŋ kat. \b \q1 \v 8 Tovenen matughezaaŋ irau ighami maau. \q2 Iyoon ariaŋa, le ighita Maaron itatan koia. \b \q1 \v 9 Ye mata iŋgalŋgal yes mbolaaŋa, ve ireirei mbeb padi. \q2 Ŋgar toni deŋia pale ineep ariaŋa tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Tovenen iza pale inim tiina, ve tamtoghon titandag pani. \rq Lu 19:8; Mbaŋ 9:36; 2Kor 9:9 \rq* \q1 \v 10 Ndiran samsamiadi tighita ŋgar to ivotvot pani, le atedi yabyab, ve tiŋaaŋ mareer pani. \q2 Eemoghon irau tigham ŋgar eta pani ne maau. \q2 Pale pataŋani ivot padi ve tilaledi. \q2 Tovenen mbeb popoia to lolodi padi, nene irau tigham di maau. \c 113 \s1 Maaron, ye iza tiina ve poia pughu \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yam mbesooŋa to Yoova, apakuri, ve apait iza. \b \q1 \v 2 Apait Yoova pa poia toni to aazne, ve itaghoni taghoni gha ila! \b \q1 \v 3 Yam to aneep ila pa ndag iza, ve ila pa yam to aneep ila pa ndag izila, apait Yoova iza! \q1 \v 4 Yoova ineep sala kat, ve ndug tisob tineep ila samba. \q2 Iza ve tapiri ilib pa mbeb tisob to sambam. \b \q1 \v 5 Sei to irau Maaron tiei Yoova? Eta maau. \q2 Ye inepneep ila ina to ghamuuŋ pooz to ineep sala kat. \b \q1 \v 6 Tovenen mata izila le izila kat to sila we, ghoro ighita mbeb to sambam paroŋania ve taan. \q1 \v 7-8 Eemoghon yes to ledi izadi maau, ve yes mbolaaŋa to moghon moghon tilala ndug to piyavooŋ buzbuz, ve tikalkaal adi aniiŋ, \q2 ye lolo imaagh padi maau. \b \q1 Ye ipapakur di ve iuluul di, leso tineep pooi toman tinidi iza. \q2 Tovenen yes irau tineep toman yes daba to tighamgham pooz pa tamtoghon. \rq 1Sam 2:8; Lu 1:52 \rq* \b \q1 \v 9 Ve yes ndiliva to upadi, ye ighamgham ledi inadi popoia to nepooŋ, ve ighamgham ledi ndinatudi. \q2 Tovenen tineep toman ndinatudi tonowen, ve lolodi poia kat. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 114 \s1 Maaron igham Israela nditimbudi tipul Isip \q1 \v 1 Muuŋ, Israela tipul Isip ve tila. \q2 Yakop papaghu toni tipul tamtoghon to aliŋadi ite, ve tivot. \rq Igham 12:41 \rq* \b \q1 \v 2 Sawa tonenen, yes Yuda tinim Yoova ina patabuaŋ to nepooŋ. \q2 Ve yes Israela, tineep ila ye nima, ve iŋgin di. \rq Igham 19:5, 24:3+ \rq* \b \q1 \v 3 Sawa to Te Kaviaaŋa ighita Yoova tamtoghon toni tinim, ye imatughez ve ighau. \q2 Ve ya Yordan ighita di, le ipamuula ilooŋ ila ve ipot inimale ya naliu. \rq Igham 14:21 \rq* \b \q1 \v 4 Ve lolooz tovene paam. Yoŋgyoog itok, le tiyatov di tinimale mekmek. \q2 Ve ndug mbuŋa mbuŋa tiyatov di tinimale sipsip ndinatu. \rq Igham 19:18 \rq* \q1 \v 5 O te, sa mbeb ivot payom to ughau? \q2 Ve ya Yordan, pughu vena to upamuula ulooŋ ula ve upot unumale ya naliu? \b \q1 \v 6 Ve yam lolooz ve ndug mbuŋa mbuŋa, ayatov gham pasa? \q1 \v 7 O taan, upatum ghom! Pasa, mala maau pale Yoova inim. \q2 Paam Maaron to Yakop inim, ve ipatooŋ tapiri payom. \b \q1 \v 8 Ye to igham ya ivot ila yaam, ve izi ipot inimale ya naliu. \q2 Onoon kat, ye igham ya ivot ila yaam ariaŋa, ve ireer izi. \c 115 \s1 Yoova, ye Maaron tau \q1 \v 1 O Yoova, yei lolomai pa tamtoghon tipait izamai malep. \q2 Tipait yom izam pa tapirim ve poia tiom, ghoro poia. \q2 Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, ve utaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom irau sawa isob. \q2 Tovenen upatooŋ tapirim, ve uul ghei. \b \q1 \v 2 Pa vene, ndug ndug tiveleg ghom, ve tisaav payei tighaze: \q2 “Aa, Maaron tiam ineep sine?” \b \q1 \v 3 Eemoghon yei niwatag: Maaron tiei, ye ineep izi sambam. \q2 Ve sa ŋgar to ye ighaze ighami, nene ighami moghon. \q1 \v 4 Ndug ndug tighagharaat maaron todi pa silva ve gol. \q2 Maaron kaaromŋa tonowen, tamtoghon tigharaat di pa nimadi. \rq Mbaŋ 19:26; Syg 9:20 \rq* \b \q1 \v 5 Yes ledi avodi. Eemoghon tisavsaav maau. \q2 Ve ledi matadi. Eemoghon tighita ndug maau. \b \q1 \v 6 Yes ledi taliŋadi. Eemoghon tilooŋ saveeŋ maau. \q2 Ve ledi uzudi. Eemoghon tiyaaz mbeb eta vuzi maau. \b \q1 \v 7 Yes ledi aghedi. Eemoghon irau tilaagh maau. \q2 Ve ledi nimadi. Eemoghon irau tikis mbeb eta ve tiyamaana ne maau. \q2 Onoon kat, saveeŋ ma taŋiiz eta ivot pa avodi maau. \rq Mbo 135:15+; 1Kor 12:2 \rq* \b \q1 \v 8 Tamtoghon to tighagharaat maaron kaaromŋa tovene ve tinumeer di, yes tisob tinimale maaron todi tonowen. Tirau mbeb eta maau. \q1 \v 9 Yam ival tiina to Israel, anumeer Yoova. \q2 Pasa, ye to Volaaŋa tiam, ve inim sigeu payam. \b \q1 \v 10 Ve yam to watooŋrau to avot ila to Aron ne paam, anumeer Yoova! \q2 Pasa, ye to Volaaŋa tiam, ve inim sigeu payam. \b \q1 \v 11 Tovenen yam to amatughez pa Yoova ve ataghon ŋgar toni, yam asob anumeera. \q2 Pasa, ye to Volaaŋa tiam, ve inim sigeu payam. \q1 \v 12 Yoova mata iŋgalŋgal ghei. Ve ye pale ighur poia toni iza tiei. \q2 Pale ighur poia toni iza to yes to watooŋrau to tivot ila to Aron. \q2 Ve ighur poia toni iza to ival tiina to Israel paam. \b \q1 \v 13 Tovenen yes to timatughez pani ve titaghon ŋgar toni, ye pale ighur poia toni iza to yes tisob. \q2 Yes to ledi izadi maau, ve yes to izadi tintina ne paam. \q1 \v 14 Yoova pale igham gham toman papaghu tiam amasa anim naol. \b \q1 \v 15 Yoova to ighur sambam ve taan. \q2 Ye pale ighur poia toni iza tiam. \q1 \v 16 Sambam, nene Yoova ndug toni. \q2 Ve taan, nene ye igham pa iit tamtoghon pa taneep ila. \b \q1 \v 17 Yes to timaat ve tizila ndug to mateeŋa, eta iyou oroor maau. Neneeŋadi moghon. \q2 Irau tipait Yoova muul maau. \b \q1 \v 18 Eemoghon iit to taneep mataad iyaryaar, ghoro lolood poia pa Yoova, ve tapaiti pa poia toni. \q2 To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 116 \s1 Ŋgeu eez ipait Maaron pa ulaaŋ toni \q1 \v 1-2 You lolog pa Yoova kat pasa, ye ilooŋ taŋiiz tiou. \q2 You nataŋ rorani pa ulaaŋ, ve ye ighur taliŋa payou, ve iuul ghou. \q2 Tovenen sawa to naneep izi taan, suŋuuŋ tiou pale iŋarua irau sawa isob. \b \q1 \v 3 Liis to mateeŋ, rismoghon tone igham ghou. \q2 Ravraav to mateeŋ ikau ghou, ve ighaze ighereb ghou nazila ndug to mateeŋa. \q2 Tovenen igham lolog ipataŋan, ve matughezaaŋ tiina igham ghou. \b \q1 \v 4 Tauto nataŋ roran Yoova naghaze: “O Yoova, paam namaat. Uul ghou lak!” \q1 \v 5 Yoova lolo isasamin ghiit, ve ighamgham poian ghiit. \q2 Ŋgar toni, nene deŋia moghon. \b \q1 \v 6 Yes to irau tiuul taudi maau, Yoova tau iŋgin di, ve iuluul di. \q2 Inimale you. Sawa to pataŋani itatan ghou le tapirig isob, ye inim ve igham mulin ghou. \b \q1 \v 7 Tauto aazne, ateg izi ve lolog poia muul. \q2 Pasa, Yoova igham poian ghou kat. \b \q1 \v 8-9 Onoon kat, ye igham mulin ghou pa mateeŋ, ve ipasob taŋiiz tiou. \q2 Ve ye to ikiskis ghou. \q2 Tauto natap maau, ve aazne naneep matag iyaryaar. \q2 Ve laghooŋ tiou, nazuaria ghou naghaze le nataghon ŋgar to deŋia moghon ila Yoova mata. \b \q1 \v 10 Muuŋ, you nasaav pa taug naghaze: “Pataŋani tiina igham ghou le naneep sami.” \q2 Eemoghon nakis ghurla tiou tuŋia. \b \q1 \v 11 Pataŋani tonowen igham ghou le nakaal ataam. Tovenen napiyaav saveeŋ sorok naghaze: “Tamtoghon tisob, avodi kaarom moghon. Irau nanumeer eta maau.” \rq Ro 3:4 \rq* \q1 \v 12 Pale nagham sa pa Yoova, leso nayat ŋgar popoia naol to ye igham payou ne? \b \q1 \v 13 You pale nagham rubruub vaen, ve naliŋi izala watooŋrau tiou pogho pa napaiti, ve nasuŋ pani toman lolog poia. \q2 Pasa, ye igham mulin ghou pa pataŋani tiou. \b \q1 \v 14 Tovenen sawa to Yoova tamtoghon toni tilup di pa suŋuuŋ, you pale nataghon saveeŋ to nambua tomani, ve nagham uraata ila matadi. \rq Mbo 22:25, 66:13 \rq* \q1 \v 15 Yes to lolodi ineep tuŋia ila to Yoova ve titaghon ataam toni, ye lolo padi kat. \q2 Tovenen ye irau ighita mateeŋ to todi eta inimale mbeb sorok ne maau. \rq Mbo 72:14 \rq* \q1 \v 16 O Yoova, you mbesooŋa tiom. \q2 Nambesmbees payom inimale muuŋ tinaŋ imbesmbees payom. \q2 Muuŋ, nepooŋ tiou inimale tikau ghou pa ravraav ve sen. Eemoghon yom upoola payou, tauto aazne naneep pooi. \b \q1 \v 17 Tovenen you pale nagham watooŋrau payom, ve nasuŋ payom toman lolog poia, ve napait ghom. \b \q1 \v 18-19 Sawa to Yoova tamtoghon toni tizala Yerusalem, \q2 ve tilup di pa suŋuuŋ ilooŋ ila sirsiir to rumai toni lolo, \q2 you pale nataghon saveeŋ mbuaaŋ tiou tonene, ve nagham uraata ila matadi. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 117 \s1 Ndug ndug pale tipait Maaron iza \q1 \v 1 Yam tamtoghon to ndug ndug, apait Yoova! \q2 Yam to aneep irau taan, asob andae iza ve apakuri. \rq Ro 15:11 \rq* \b \q1 \v 2 Pasa, poia toni, nene tiina le tiina kat. \q2 Ye lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni, ve iuluul di irau sawa isob. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ toni paam, inepneep tovene, itaghoni taghoni gha ila. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 118 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa ulaaŋ to ye igham padi \q1 \v 1 Lolomim poia pa Yoova ve apaiti! Pasa, ye poia kat. \q2 Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \b \q1 \v 2 Yam ival tiina to Israel, alup avomim ve asaav aghaze: \q2 “Ye lolo pa tamtoghon toni ve iuluul di.” \b \q1 \v 3 Ve yam to watooŋrau to avot ila to Aron ne paam, asaav aghaze: \q2 “Ye lolo pa tamtoghon toni ve iuluul di.” \b \q1 \v 4 Tovenen yam to amatughez pa Yoova ve ataghon ŋgar toni, asob asaav aghaze: “Ye lolo pa tamtoghon toni ve iuluul di.” \q1 \v 5 Muuŋ, you naneep ila pataŋani tiina lolo ve leg ataam maau. Tovenen nataŋ roran Yoova pa ulaaŋ. \q2 Ve ye ilooŋ aliŋag, ve ipas ghou navot pa pataŋani tiou. Tauto aazne, naneep ila ndug ghazooŋa. \b \q1 \v 6 Ighaze Yoova ineep digeg, you irau namatughez maau. \q2 Pasa, tamtoghon pale tigham sa payou? \rq Mbo 56:4, 121:7; 2Tim 4:18; Hib 13:6 \rq* \b \q1 \v 7 Yoova ivool tiou, ve iuluul ghou. \q2 Ye pale itatan koiagŋa ila matag, ve nalib padi. \rq 1Kor 15:57; 1Yo 5:4 \rq* \b \q1 \v 8 Iit tanumeer tamtoghon to taan malep. \q2 Tanumeer Yoova ve tayooŋ ila toni, ghoro poia. \b \q1 \v 9 Yes daba to tighamgham pooz ne paam, tanumeer di malep. \q2 Tanumeer Yoova ve tayooŋ ila toni, ghoro poia. \q1 \v 10 Muuŋ, ndug ndug tinim tiluvut ghou tighaze tigham malmal payou. \q2 Eemoghon Yoova ipalot ghou, tauto napasob di. \b \q1 \v 11 Tiŋarua ghou tinim, ve tiluvut ghou, le leg ataam eta pa naghau maau. \q2 Eemoghon Yoova, tauto napasob di. \b \q1 \v 12 Yes timorau ghou tinimale ŋguruub. \q2 Eemoghon Yoova ipalot ghou, tauto napasob di le tapiridi isob. \q2 Yes tinimale yab to ighan reg ve iyaryaar, ve rikia moghon imaat. \b \q1 \v 13 Yes tipamundigin malmal payou, ve rismoghon tone titatan ghou. \q2 Eemoghon Yoova iuul ghou, tauto tiwaghamun ghou maau. \b \q1 \v 14 Pasa, ye Volaaŋa tiou ariaŋa. \q2 You naghamgham tapirig ila toni, ve ye inim sigeu payou. \q2 Tauto nambou mbouŋ pa napait iza. \q1 \v 15 Alooŋ. Ndiran deŋiadi tinepneep ila mbeez todi todi, ve timboboob ve tipapait Yoova iza toman lolodi poia. Pasa, ye ilib pa koiadi wa. \q2 Tisavsaav tighaze: “Yoova nima waan, nene pataŋani. \b \q1 \v 16 Nima iparab ariaŋa kat. \q2 Ye igharaat tau pa malmal, ve iparab le ilib pa koia!” \b \q1 \v 17 You pale namaat sone. Pale naneep matag iyaryaar. \q2 Leso navotia uraat tintina to Yoova ighamgham di. \b \q1 \v 18 Onoon, ye ilos katin ghou. \q2 Eemoghon ipul ghou namaat maau. \rq 1Kor 11:32; Hib 12:5 \rq* \b \q1 \v 19 Tovenen akaak ataam to ndiran deŋiadi payou. \q2 Leso nataghoni nalooŋ nala, ve napait Yoova pa ŋgar to ye igham payou. \q1 \v 20 Nene ataam to Yoova. \q2 Yes to tineep deŋiadi ila ye mata, ghoro titaghoni tilooŋ tila. \rq Mbo 15:1+, 24:3+; Syg 22:14 \rq* \q1 \v 21 Yoova, yom ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve ugham mulin ghou pa pataŋani tiou. \q2 Tovenen lolog poia payom, ve napait ghom. \b \q1 \v 22 Yaam to yes to reiŋ ruum matadi velegini ve tipiyaava ilale, \q2 tauto inim pughu pa ruum ve ipaloti. Leso ruum iyoon ariaŋa izala pogho. \rq Mt 21:42; Mk 12:10+; Mbaŋ 4:11; 1Pe 2:7 \rq* \b \q1 \v 23 Maaron tau igham mbeb tonene ivot. \q2 Ve yei nighita inimale mbeb gharatooŋa eez ila matamai. \b \q1 \v 24 Ndag to aazne, Yoova ighuri. \q2 Tovenen tiniid iza ve lolood poia pani. \rq Pil 4:4 \rq* \q1 \v 25 O Yoova, lolom isamin ghei, ve ugham mulin ghei! \q2 Uul ghei, leso mbeb tisob tivot pooi payei. \q1 \v 26 Ŋgeu tonene inim pa Yoova iza. Tovenen poia to Yoova pale iza toni. \q2 Yei to nineep ila Yoova rumai toni lolo, nighasoni nighaze ighur poia toni iza tiam. \rq Lu 13:35, 19:38; Yo 12:13 \rq* \q1 \v 27 Yoova, ye Maaron tau! \q2 Ye igham poian ghiit, ve ghazooŋa toni isul ghiit. \q2 Akis napatolo mbila ve ala aluvut artaal ve apaiti. \q1 \v 28 Yom Maaron tiou. You lolog poia payom, ve napait ghom pa poia tiom. \q2 Onoon kat, yom to Maaron tiou. Tovenen you pale nait izam. \q1 \v 29 Lolomim poia pa Yoova, ve apaiti pa poia toni. Pasa, ye poia kat. \q2 Ye lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \c 119 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ighur lolo kat pa Maaron aliŋa \s1 Tataghon Maaron saveeŋ toni, ghoro poia toni iza toit \q1 \v 1 Yes to tighamgham sosor maau, ve laghooŋ todi deŋia moghon itaghon saveeŋ to Yoova, nene pale poia toni izaza todi ve tinidi iza. \b \q1 \v 2-3 Yes to matadi kisin ataam to Maaron ighuri pa tamtoghon toni ve titaghoni, \q2 ve tighur lolodi kat pa Maaron, ve tizuaria di leso tiwatagi kat, \q2 ve tighamgham sosor maau, \q2 ve laghooŋ todi, titaghon ataam to Maaron, nene pale poia to Maaron iza todi ve lolodi poia kat. \rq Yo 14:21+; Mbaŋ 24:16; 1Tim 1:5 \rq* \b \q1 \v 4 Yoova, yom ughaze nitaghon tutuuŋ tiom eŋaeŋa ŋgara le nitaghoni kat. \b \q1 \v 5 Tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ, ŋgar tiou iyaryaaŋ naghaze le nataghon katin di. \b \q1 \v 6 Pasa, ighaze matag iŋgal tutuuŋ tiom tisob, \q2 nene irau mayag ila ival tiina matadi maau. \b \q1 \v 7 Ataam tiom to gabizooŋ mbeb, nene deŋia moghon. Ighaze upatooŋ ghou pani, \q2 nene pale lolog poia payom, ve napait ghom toman lolog ŋgalaaŋa. \b \q1 \v 8 Tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, you pale matag kisin di, ve nataghon di irau sawa isob. Tovenen upul murim payou malep. \s1 Tagham ŋgar poia ila to Maaron \b \q1 \v 9 Ighaze pain paghu eta lolo pa laghooŋ toni iŋgalaaŋ ila matam, pale igham sa? \q2 Ye irau mata iŋgal aliŋam ve itaghoni. \b \q1 \v 10 You naghur lolog payom kat, ve nazuaria ghou naghaze le nawatag katin ghom. \q2 Tovenen upul ghou nayel pa tutuuŋ tiom malep. \b \q1 \v 11 You naghita aliŋam naghaze nene mbeb tau. Tovenen naghur poiani ineep ila lolog. \q2 Leso ipalot ghou, ve nagham sosor payom sob. \b \q1 \v 12 O Yoova, you napait ghom pa poia tiom. \q2 Upaghazoŋan ghou pa tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 13 Tutuuŋ tiom naol to yom uvotia di, you pale nasavia di le tisob. \b \q1 \v 14 Ataam to yom ughuri payei, sawa to nataghoni, nene igham lolog poia kat, nanimale yes to tipakur di pa mbaliiŋ to taan. \b \q1 \v 15 Matag itaghon tutuuŋ tiom eŋaeŋa ŋgara naghaze le naghazooŋ padi. \q2 Ve matag iŋgalŋgal ataam tiom irau sawa isob. \b \q1 \v 16 Tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, tigham lolog poia le poia kat. \q2 Irau lolog imaagh pa aliŋam maau. \s1 Maaron aliŋa ipalot ghiit, leso tayoon ariaŋa pa badooŋ pataŋani \b \q1 \v 17 O Yoova, you mbesooŋa tiom. Upatooŋ poia tiom payou. \q2 Leso naneep pooi, ve nataghon aliŋam irau sawa isob. \b \q1 \v 18 Upaghazoŋan ŋgar tiou, leso naghilaal ŋgar popoia naol to tineep ila saveeŋ tiom lolo. \b \q1 \v 19 Taan tonene, nene ndug tiou kat maau. You naneep nanim loom pani moghon. \q2 Tovenen ugham ghou naghazooŋ pa tutuuŋ tiom naol ŋgara. \rq Pil 3:20; Hib 11:13 \rq* \b \q1 \v 20 Moghon moghon, you lolog naghaze le upatooŋ ghou pa ataam tiom to gabizooŋ mbeb, ghoro poia! \b \q1 \v 21 Yes to tipapait taudi ve tiveleg ghom, yom uyaan di, ve mbalmbali tiom izaza todi. \q2 Pasa, tiyel pa tutuuŋ tiom. \b \q1 \v 22 Ve you, ghoro matag kisin ataam to yom ughuri payei, ve nataghoni irau sawa isob. \q2 Tovenen saveeŋ velegiiŋ ve mayaŋiiŋa to tipiyaav di payou ne, yom upaghau di payou. \b \q1 \v 23 Yes daba to tighamgham pooz ne paam, tilup di, ve tikalkaal ataam tighaze tiwaghamun ghou. \q2 Eemoghon you mbesooŋa tiom. Pale matag itaghon tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, ve nagham ŋgar padi pooi. \b \q1 \v 24 Ataam to yom ughuri payei, nene igham lolog poia le poia kat. \q2 Ve ipasaluŋgan ghou, leso nawatag sa ŋgar to pale nataghoni. \s1 Taghur lolood pa saveeŋ onoon ve tataghoni \b \q1 \v 25 You tapirig isob, ve rismoghon tone namaat ve nagheen ila ghavuur. \q2 Upamundigin ghou, ve ugham tapirig ivot muul itaghon saveeŋ tiom. \b \q1 \v 26 Ŋgar naol to naghamgham di ne, you navotia di payom. Tauto ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve uul ghou. \q2 Upaghazoŋan ghou pa tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 27 Tutuuŋ naol to yom ughur di, upatooŋ ghou pa ataam to nataghon di. \q2 Ve you pale matag itaghon uraat tiom gharatooŋadi, ve nagham ŋgar padi pooi. \b \q1 \v 28 You lolog ipataŋan le tapirig isob. \q2 Upalot ghou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 29 Uul ghou pa naneep saguan pa ŋgar kaarom. \q2 Saveeŋ tiom, nene inim ataam pa poia tiom iza tiou. \b \q1 \v 30 You lolog ighur naghaze you pale nataghon ataam to saveeŋ onoon. \q2 Ve matag iŋgalŋgal ataam tiom to gabizooŋ mbeb. \b \q1 \v 31 O Yoova, ataam to yom ughuri payei, you nakisi ineep tuŋia ila lolog. \q2 Tovenen upul ghou malep! Pa vene, mayag. \b \q1 \v 32 Yom upatooŋ ghou pa mbeb katindi. \q2 Tauto tinig iza pa nataghon ataam to tutuuŋ tiom. \s1 Taghason Maaron pa ipatooŋ ghiit pa tutuuŋ toni \b \q1 \v 33 O Yoova, tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, upatooŋ ghou pa ataam to nataghon di. \q2 Leso matag kisin di, ve nataghon di ila ila le sawa tiou isob. \b \q1 \v 34 Upaghazoŋan ghou pa saveeŋ tiom ŋgara. \q2 Leso matag kisini, ve nataghoni toman lolog irau sawa isob. \b \q1 \v 35 Umuuŋ ve upatooŋ ataam payou, leso nataghon tutuuŋ tiom. \q2 Pasa, ataam tonenen to igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 36 Upamundigin lolog, leso nataghon ataam to yom ughuri payei, ve nagham ŋgar pa ndouŋ leg mbaliiŋ to taan sob. \rq Lu 12:13+; 1Tim 6:9+ \rq* \b \q1 \v 37 Upaghau matag pa mbeb soroksorok to taan to anoŋadi maau ne, \q2 ve upalot ghou pa nataghon ataam tiom. Leso naneep matag iyaryaar. \b \q1 \v 38 You mbesooŋa tiom. Tovenen matam iŋgal saveeŋ mbuaaŋ tiom, ve ugham anoŋa ivot payou. \q2 Saveeŋ tiom tonenen iŋarua tamtoghon tisob to timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom. \b \q1 \v 39 Saveeŋ samia to koiagŋa tipiyaava payou, nene igham ghou namatughez. Pasa, ighaze tamtoghon tighur ila saveeŋ todi tonowen, nene pale mayag. \q2 Tovenen utatan saveeŋ todi, leso tamtoghon tighur ila sob. \q2 Pasa, ataam tiom to gabizooŋ tamtoghon, nene deŋia moghon. \b \q1 \v 40 O Yoova, you naghaze nataghon tutuuŋ tisob to yom ughur di. \q2 Tovenen utaghon ŋgar tiom deŋia, ve ugham ghou naneep matag iyaryaar. \s1 Maaron aliŋa ipariaaŋ ghiit pa taghur ila toni \b \q1 \v 41 O Yoova, you nawatag: Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Upatooŋ ŋgar tonanan payou paam, ghoro poia. \q2 Tovenen ugham mulin ghou pa pataŋani tiou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 42 Leso you irau napamuul saveeŋ velegiiŋ to tipiyaava payou. \q2 Pasa, you naghur ila saveeŋ tiom. \b \q1 \v 43 You naghur matag pa gabizooŋ tiom. \q2 Tovenen uul ghou lak! Leso avog ivotia gabuam to avom onoon ve utaghon saveeŋ tiom irau sawa isob. \b \q1 \v 44 You pale nataghon saveeŋ tiom irau sawa isob. \q2 To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 45 Tutuuŋ to yom ughur di, you nazuaria ghou pa nataghon di. \q2 Tovenen mbeb eta irau ipoon ataam payou maau. \b \q1 \v 46 Ataam to yom ughuri payei, you pale navotia ila yes kinik matadi paam. \q2 Pasa, you namatughez, ma mayag pa tamtoghon eta maau. \rq Mt 10:18+; Mk 13:9; 1Pe 3:15 \rq* \b \q1 \v 47 Tutuuŋ tiom to naol ne, tigham lolog poia le poia kat. \q2 Tauto lolog padi kat. \b \q1 \v 48 You lolog pa tutuuŋ tiom to naol ne ve napatab padi. Tovenen nakaak nimag, ve napait ghom pa tutuuŋ tiom. \q2 Tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, matag itaghon di naghaze nagham ŋgar padi pooi. \s1 Ighaze tambaad pataŋani, Maaron aliŋa pale irab ateed \b \q1 \v 49 You mbesooŋa tiom. Matam iŋgal saveeŋ to umbua toman ghou. \q2 Pasa, saveeŋ tiom tonowen ipapalot ghou pa naghur matag payom, ve nasaŋan ulaaŋ tiom. \b \q1 \v 50 Ighaze pataŋani igham ghou, nene pale saveeŋ tiom iuul ghou ve naneep pooi. \q2 Ŋgar tonene, to irab ateg le ateg izi. \b \q1 \v 51 Yes to tipapait taudi ve tiveleg ghom, moghon moghon tiveveleg ghou paam. \q2 Eemoghon you napul murig pa saveeŋ tiom maau. \b \q1 \v 52 O Yoova, matag iŋgalŋgal sawa naol to muuŋ uŋgabiiz tamtoghon ve ughur atia padi. \q2 Tauto ipalot ghou, ve igham ateg izi. \b \q1 \v 53 Ighaze naghita ndiran samsamiadi tipul muridi pa saveeŋ tiom, nene igham ghou ateg yabyab kat. \b \q1 \v 54 Taan tonene, you naneep pani nanim loom moghon, \q2 ve natoor mbouŋ katindi pa tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 55 Yoova, matag iŋgalŋgal ghom pa mboŋ paam, ve nataghon saveeŋ tiom. \b \q1 \v 56 You gabuag tovene: Tutuuŋ to yom ughur di, matag kisin di ve nataghon di irau sawa isob. \s1 Lolood poia pa Maaron ve tataghon saveeŋ toni \b \q1 \v 57 Yoova, you naghita ghom unumale mbeb tau. You naneep ilat tiom. Unumale taan poia eez to tipuli payou pa naneep pani. \q2 You nambua saveeŋ payom naghaze you pale nataghon aliŋam. \b \q1 \v 58 Taŋiiz tiou iŋarua ghom toman lolog: Lolom isamin ghou, ve ughur poia tiom iza tiou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 59 You naŋgabiiz laghooŋ tiou naghaze nene deŋia maau. \q2 Tauto natoor ŋgar tiou, ve naghaze nataghon ataam to yom ughuri payei. \b \q1 \v 60 Ve irau nasaŋan maau. \q2 Pale rikia moghon ve nataghon tutuuŋ tiom. \b \q1 \v 61 Ndiran samsamia tighur liis naol pa tighaze tiliis ghou. \q2 Eemoghon irau lolog imaagh pa tutuuŋ tiom maau. \b \q1 \v 62 You namundig pa mboŋ anoŋa, \q2 ve napait ghom. Pasa, ataam tiom to gabizooŋ mbeb, nene deŋia moghon. \b \q1 \v 63 Yes to timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom, \q2 you lolog padi, ve nagham di tinim nditag. \b \q1 \v 64 O Yoova, yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Ŋgar tiom tonanan, yom upatooŋa irau taan isob. \q2 Upaghazoŋan ghou pa tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, leso nawatag di kat. \s1 Maaron, ye poia kat \b \q1 \v 65 O Yoova, you mbesooŋa tiom. Yom ughamgham poian ghou kat itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 66 You naghur ila naghaze tutuuŋ tiom to naol ne, nene popoiadi moghon. \q2 Tovenen upatooŋ ghou pa ŋgar poia ve ataam to naŋgabiiz poian mbeb. \b \q1 \v 67 Muuŋ, you nayel pa ataam tiom. \q2 Eemoghon yom ulos ghou ve upasaluŋgan ghou, tauto aazne, matag kisin aliŋam ve nataghoni. \b \q1 \v 68 Yom poiam kat. Ve ŋgar to ughamgham di ne paam, popoiadi moghon. \q2 Upaghazoŋan ghou pa tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 69 Yes to tipapait taudi ve tiveleg ghom, tiŋgal saveeŋ kaarom payou, ve tiwaghamun izag. \q2 Eemoghon matag kisin tutuuŋ to yom ughur di, ve nataghon di toman lolog. \b \q1 \v 70 Ndiran tonowen ledi ghilalooŋ rita maau. \q2 Eemoghon you, saveeŋ tiom igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 71 Pataŋani to muuŋ igham ghou, nene poia. \q2 Pasa, ipasaluŋgan ghou, ve ipamundigin ŋgar tiou pa tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 72 Saveeŋ to ivot ila avom, you naghita inimale mbeb tau. \q2 Ilib pa yaam silva ve gol ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ. \s1 Tutuuŋ to Maaron, nene deŋia moghon \q1 \v 73 Taum nimam igharaat ghou, to navot. \q2 Tovenen upaghazoŋan ghou pa tutuuŋ tiom to naol ne, leso nagham ŋgar padi pooi. \b \q1 \v 74 Yes to timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom, ighaze tighita ghou, nene pale lolodi poia. \q2 Pasa, you naghur ila saveeŋ mbuaaŋ tiom, ve naghur matag naghaze naghita anoŋa ivot. \b \q1 \v 75 O Yoova, you nawatag: Ataam tiom to gabizooŋ tamtoghon, nene deŋia moghon. \q2 Ve yom utaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom irau sawa isob. \q2 Tauto ulos ghou pa upasaluŋgan ghou. \b \q1 \v 76 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \q2 Upatooŋ ŋgar tovene payou paam itaghon saveeŋ to yom umbua toman ghou. \q2 Leso urab ateg, ve upalot ghou. \q2 Pasa, you mbesooŋa tiom. \b \q1 \v 77 Lolom isamin ghou, ve uul ghou naneep pooi. \q2 Pasa, saveeŋ tiom, tauto igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 78 Yes to tipait taudi ve tiveleg ghom, tinoknok ŋgaliiŋ saveeŋ kaarom payou. Utatan di, ve ugham di mayadi. \q2 Eemoghon you matag itaghon tutuuŋ to yom ughur di naghaze nagham ŋgar padi pooi. \b \q1 \v 79 Yes to timatughez payom ve titaghon ŋgar tiom, ghoro tinim tiou ve yeiŋa nilup ghei. \q2 Pasa, ndiran tovene tiwatag ataam to yom ughuri pa tamtoghon tiom. \b \q1 \v 80 You naghaze ŋgar to ineep ila lolog ne, eta isosor malep, ve nataghon katin tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ. Leso mayag sob. \s1 Taŋiiz to ŋgeu to izuaria tau ighaze itaghon katin tutuuŋ to Maaron \b \q1 \v 81 O Yoova, you nakaria saŋaniiŋ pa ulaaŋ tiom, le tapirig isob kat. \q2 Eemoghon you naghur ila naghaze aliŋam pale ighur anoŋa. \b \q1 \v 82 You naghur matag naghaze naghita saveeŋ mbuaaŋ tiom anoŋa ivot. Eemoghon nasaŋan le maau. \q2 Pale ŋeez o uul ghou ve ateg izi? \b \q1 \v 83 You nasami, ve tamtoghon lolodi imaagh payou wa. Tighita ghou nanimale buzbuz. \q2 Eemoghon tutuuŋ tiom naol to tineep pataghaaŋ, lolog imaagh padi maau. \b \q1 \v 84 You mbesooŋa tiom. Pughu vena to yom umbabatut koiagŋa, ve tighamgham pataŋani payou? \q2 Pale ŋeez o uŋgabiiz di, ve ughur atia padi? \b \q1 \v 85 Ughita. Yes to tipapait taudi ve tiveleg ghom, titai saambu payou tighaze natap nazila. \q2 Ndiran tonowen titaghon saveeŋ tiom maau. \b \q1 \v 86 Tutuuŋ tiom tisob, popoiadi moghon. Tovenen yei irau ninumeer di pa tipasaluŋgan ghei. \q2 Aazne, tamtoghon tighur pataŋani payou sorok. Tovenen uul ghou lak! \b \q1 \v 87 Pasa, mala maau pale tipasob nepooŋ tiou to taan. \q2 Eemoghon tutuuŋ to yom ughur di, you napul murig padi maau. \b \q1 \v 88 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Tovenen uŋgin ghou naneep pooi. \q2 Leso matag kisin ataam to yom ughuri payei, ve nataghoni irau sawa isob. Ataam tonenen, taum avom isavia. \s1 Maaron aliŋa pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila \b \q1 \v 89 O Yoova, saveeŋ tiom pale iyaryaaŋ izi sambam, ve inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \rq Mt 5:18; Lu 16:17, 21:33; 1Pe 1:25 \rq* \b \q1 \v 90 Tamtoghon tipopoop, ve papaghu todi tivotvot itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve gabuam to avom onoon ve utataghon saveeŋ tiom ne paam. Inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Yom to ughur taan ineep tuŋia ila ina. Irau induur maau. \b \q1 \v 91 Muuŋ ve inim aazne, mbeb tisob tineep tuŋia ila inadi inadi itaghon saveeŋ to yom usavia. \q2 Ve mbeb tisob tinim mbesooŋa tiom. \b \q1 \v 92 Saveeŋ tiom igham lolog poia le poia kat. \q2 Inimale maau, tone pataŋani tiou igham ghou nalaleg. \b \q1 \v 93 Tutuuŋ to yom ughur di, you irau lolog imaagh pa eta maau. Maau le maau kat. \q2 Pasa, saveeŋ tiom, tauto igham ghou avuvug ila, ve naneep matag iyaryaar. \b \q1 \v 94 You nanim lem wa. Tovenen ugham mulin ghou lak! \q2 Pasa, you nazuaria ghou naghaze le nataghon katin tutuuŋ tisob to yom ughur di. \b \q1 \v 95 Aazne, ndiran samsamiadi tighamgham lilin ghou tighaze tirab ghou namaat. \q2 Eemoghon matag iŋgalŋgal ataam to yom ughuri payei. \b \q1 \v 96 You naghita mbeb eta to ivot kat ne maau. Mbeb to naol ne, tisob timuul moghon. \q2 Eemoghon tutuuŋ tiom, ghoro iraua kat. Nene pughu tiina, ve poia le poia kat. \s1 Saveeŋ to Maaron inim pughu pa ŋgar poia \b \q1 \v 97 You lolog pa saveeŋ tiom kat! \q2 Tovenen sawa to naol ne, mboŋmaagh ila le rabrab izi, matag itaghoni ve naghamgham ŋgar pani. \b \q1 \v 98 Tutuuŋ tiom ineep ila ŋgar tiou irau sawa isob. \q2 Tauto ŋgar tiou ilib pa koiagŋa ŋgar todi. \b \q1 \v 99 Ŋgar tiou ilib pa yes ŋgara to tipatoot ghou ne paam. \q2 Pasa, matag itaghon ataam to yom ughuri payei, ve naghamgham ŋgar pani. \b \q1 \v 100 Ve ŋgar tiou ilib pa ndolmana ŋgar todi paam. \q2 Pasa, tutuuŋ to yom ughur di, matag kisin di, ve nataghon di irau sawa isob. \b \q1 \v 101 You napaghau taug pa ataam samsamia to naol ne, leso nataghon aliŋam. \b \q1 \v 102 You napul murig pa tutuuŋ tiom deŋiadi maau. \q2 Pasa, yom taum to upatooŋ ghou pa tutuuŋ tonenen. \b \q1 \v 103 Bagil suru, nene poia pa taghuni. Eemoghon saveeŋ tiom, nene poia le poia kat. Ilib pa bagil suru. \b \q1 \v 104 Tutuuŋ to yom ughur di, nene tiuul ghou pa naghilaal ŋgar poia. \q2 Tauto naghur koi pa ŋgar kaarom to naol ne. Pa vene, tiweu ghou ve napul ataam tiom. \s1 Saveeŋ to Maaron ighur ghazooŋa pait \q1 \v 105 Saveeŋ tiom, nene inimale lam to isul ataam ve nalaagh. \q2 Ve inim ghazooŋa payou, leso nalaagh taghon ataam tiom. \rq Mbo 119:130; 2Pe 1:19 \rq* \b \q1 \v 106 Gabizooŋ tiom, nene deŋia moghon. Tauto nambua saveeŋ toman ghom, ve napariaaŋa le iyaryaaŋ kat naghaze you pale nataghon ataam tiom to gabizooŋ mbeb. \b \q1 \v 107 O Yoova, pataŋani tiina kat igham ghou le naneep sami. \q2 Uul ghou naneep pooi muul itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 108 You lolog poia payom, ve napait ghom pa poia tiom. \q2 Naghaze paitooŋ tiou tonene inim watooŋrau poia ila matam. \q2 Upatooŋ ghou pa ataam tiom to gabizooŋ mbeb. \b \q1 \v 109 Moghon moghon you nanepneep ila naal avo. \q2 Eemoghon lolog imaagh pa saveeŋ tiom maau. \b \q1 \v 110 Onoon, ndiran samsamia tighur liis payou. \q2 Eemoghon tutuuŋ to yom ughur di, you nayel padi maau. \b \q1 \v 111 Ataam to yom ughuri payei, nene mbeb poia to yom ugham payou. You pale nakiskisi tovene itaghoni taghoni gha ila. Pasa, igham ghou lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 112 Tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ, ŋgar tiou iyaryaaŋ naghaze you pale nataghon di le irau sawa tiou isob. \s1 Taghur lolood pa Maaron ve saveeŋ toni \b \q1 \v 113 Yes to timbees payom toman lolodi ee moghon maau, ve ŋgar todi ru, you lolog padi maau. \q2 Eemoghon saveeŋ tiom, you lolog pani kat. \rq Yems 1:7-8, 4:8 \rq* \b \q1 \v 114 Yom unum inag to yoŋgaaŋ, ve unum sigeu payou. \q2 Tovenen naghur ila saveeŋ tiom, ve naghur matag naghaze naghita anoŋa ivot. \b \q1 \v 115 Yam ndiran to ghamuuŋ ŋgar samia, aghau payou! \q2 Pasa, you naghaze nataghon tutuuŋ to Maaron tiou. \b \q1 \v 116 O Yoova, upalot ghou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. Leso nayoon ariaŋa ve naneep pooi. \q2 Ighaze naghur matag payom sorok, nene pale mayag. \rq Ro 5:4+ \rq* \b \q1 \v 117 Ukis ghou tuŋia. \q2 Leso naneep pooi, ve matag kisin tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ, ve nataghon di irau sawa isob. \b \q1 \v 118 Tamtoghon tisob to tiyel pa tutuuŋ tiom, yom upul murim padi. \q2 Ŋgar todi kaarom, nene ipatooŋ di ighaze yes tipul ataam tiom wa. \b \q1 \v 119 Ndiran samsamia to tineep izi taan, yom ughita di tinimale buzbuz, ve upiyaav di tilaledi. \q2 Tauto lolog pa ataam to yom ughuri pa tamtoghon tiom. \b \q1 \v 120 You nagham ŋgar payom, le matughezaaŋ tiina igham ghou ve tinig irur. \q2 Ve ŋgar tiom to uŋgabiiz tamtoghon ve ughur atia padi, nene paam igham ghou namatughez. \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to imbesmbees pa Maaron \b \q1 \v 121 You nagham ŋgar popoia ve ŋgar deŋia moghon. \q2 Tovenen upul ghou nala koiagŋa nimadi malep. \b \q1 \v 122 You mbesooŋa tiom. Tovenen uyoon payou ve uul ghou. Leso naneep pooi. \q2 Yes to tipapait taudi ve tiveleg ghom, upul di tigham samin ghou malep. \b \q1 \v 123 You naghur matag pa ulaaŋ tiom, ve nakaria saŋaniiŋ wa. \q2 Pale ŋeez o uul ghou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom? \b \q1 \v 124 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Upatooŋ ŋgar tovene payou paam. Pasa, you mbesooŋa tiom. \q2 Ve upatoot ghou pa tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 125 You mbesooŋa tiom. Tovenen upaghazoŋan ghou, leso naghilaal ŋgar poia, ve nawatag katin ataam to yom ughuri payei. \b \q1 \v 126 O Yoova, aazne tamtoghon tizorzoor saveeŋ tiom. \q2 Umundig ve ugham ŋgar eta padi lak! \b \q1 \v 127 Onoon kat, you lolog pa tutuuŋ tiom to naol ne ilib pa gol. \q2 Gol to ŋgalaaŋa ve poia kat ne paam, naghita naghaze tutuuŋ tiom ilib pani. \b \q1 \v 128 Tovenen tutuuŋ to yom ughur di, tauto tipasaluŋgan ghou pa laghooŋ tiou. \q2 Ve naghur koi pa ataam naol to tiweu ghou pa napul murig payom. \s1 Taghur lolood pa Maaron aliŋa \q1 \v 129 Ataam to yom ughuri payei, nene poia le poia kat. \q2 Tovenen matag kisini ve nataghoni irau sawa isob. \b \q1 \v 130 Ighaze tipaghazoŋan saveeŋ tiom pughu pa tamtoghon, nene inim ghazooŋa padi. \q2 Ve yes to ŋgar todi tiina maau, saveeŋ tiom igham ŋgar todi ivot, leso tighilaal ŋgar poia. \rq Mbo 19:7; 2Tim 3:15+ \rq* \b \q1 \v 131 You lolog pa tutuuŋ tiom kat, \q2 nanimale tamtoghon to muruni le isami kat. \b \q1 \v 132 Matam inim payou, ve ugham poian ghou. \q2 Pasa, yes to lolodi ineep tiom ve tipapait izam, yom ughamgham tovene padi. \b \q1 \v 133 Upasaluŋgan ghou, leso laghooŋ tiou deŋia itaghon saveeŋ tiom. \q2 Ve upul ŋgar samia eta ilib payou malep. \b \q1 \v 134 Yes to tighamgham pataŋani payou pa titatan ghou, ugham mulin ghou ila nimadi. \q2 Leso nataghon tutuuŋ to yom ughur di. \b \q1 \v 135 O Yoova, you mbesooŋa tiom. Naghaze lolom poia payou, ve ugham poian ghou. \q2 Ve upatoot ghou pa tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ. \b \q1 \v 136 You nataŋ, ve matag suru irereer izi inimale ya. \q2 Pasa, tamtoghon titaghon saveeŋ tiom iraua sone. \s1 Ŋgar deŋia to Maaron \b \q1 \v 137 Yoova, yom deŋiam kat. \q2 Ve gabizooŋ tiom paam, nene deŋia moghon. \b \q1 \v 138 Ataam to yom ughuri payei, nene deŋia moghon. \q2 Tovenen yei irau ninumeera pa ipasaluŋgan ghei. \b \q1 \v 139 Ŋgar tiou iyaryaaŋ kat naghaze tamtoghon tisob titaghon aliŋam. \q2 Eemoghon koiagŋa lolodi imaagh pani. Tauto tigham ghou ateg yabyab kat. \b \q1 \v 140 You mbesooŋa tiom. Lolog pa saveeŋ tiom, ve nanumeera kat. Pasa, natoova le naghita naghaze nene onoon. \b \q1 \v 141 Onoon, you ŋgeu sorok, ve tamtoghon matadi izi payou. \q2 Eemoghon tutuuŋ to yom ughur di, lolog imaagh padi maau. \b \q1 \v 142 Ŋgar tiom deŋia pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Ve saveeŋ tiom, nene onoon moghon. Tovenen irau naghur ila, ve nanumeera kat. \b \q1 \v 143 Onoon, pataŋani naol titatan ghou, ve tigham ghou lolog ipataŋan kat. \q2 Eemoghon tutuuŋ tiom, nene igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 144 Ataam to yom ughuri payei, nene deŋia moghon, ve inepneep tovene irau sawa isob. \q2 Upaghazoŋan ghou pani, leso naneep pooi. \s1 Ighaze lolood ipataŋan, mataad iŋgal Maaron \b \q1 \v 145 O Yoova, you nataŋ roran ghom toman lolog. Ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve uul ghou. \q2 Leso matag kisin tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ, ve nataghon di. \b \q1 \v 146 Taŋiiz tiou iŋarua ghom. Upas ghou navot pa pataŋani tiou tonene. \q2 Leso matag kisin ataam to yom ughuri payei, ve nataghoni irau sawa isob. \b \q1 \v 147 You naghur ila saveeŋ mbuaaŋ tiom, ve naghur matag naghaze naghita anoŋa ivot. Tovenen ndag iza sone, ve you namundig nataŋ roran ghom pa ulaaŋ. \b \q1 \v 148 Ve mboŋ to naol ne paam, you napamaat. \q2 Leso matag itaghon saveeŋ tiom, ve nagham ŋgar pani pooi. \b \q1 \v 149 O Yoova, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Ve gabizooŋ tiom, nene deŋia moghon. Tovenen ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou naneep pooi. \b \q1 \v 150 Aazne, ndiran samsamia tinim tigharau ghou tighaze tiwaghamun ghou. \q2 Ŋgar todi ineep saguan kat pa saveeŋ tiom. \b \q1 \v 151 Eemoghon Yoova, yom uneep digeg. \q2 Ve tutuuŋ tiom to naol ne, nene irau nanumeer di pa tipasaluŋgan ghou. \b \q1 \v 152 To muuŋ ve inim, you naghilaal naghaze ataam to yom ughuri pa tamtoghon tiom, yom ughaze ineep tovene itaghoni taghoni gha ila. \s1 Ŋgeu eez itaŋ roran Maaron pa igham mulini ila koia nimadi \b \q1 \v 153 Yoova, lolog imaagh pa saveeŋ tiom maau. \q2 Tovenen ughita pataŋani tiou tonene, ve upaghau ghou pani. \b \q1 \v 154 Aazne, tamtoghon tipayoon ghou sorok pa savsaveeŋ. Tovenen uyoon payou, ve uul ghou naneep pooi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 155 Ndiran samsamia, yom uluul di maau. \q2 Pasa, tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ, yes tigham ŋgar pa titaghon di maau. \b \q1 \v 156 O Yoova, yes to tinepneep ila pataŋani lolo, yom lolom isamin di kat. \q2 Tovenen uul ghou naneep pooi itaghon ŋgar tiom deŋia. \b \q1 \v 157 Pasa, koiagŋa to tigham pataŋani payou ne, yes ival kat. \q2 Eemoghon ataam to yom ughuri payei, you nayel pani maau. \b \q1 \v 158 You naghita yes to tipul muridi payom, le irau lolog maau kat. \q2 Pasa, yes titaghon tutuuŋ tiom maau. \b \q1 \v 159 O Yoova, ughita. Tutuuŋ to yom ughur di, you lolog padi kat. \q2 Uul ghou naneep pooi. Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. \b \q1 \v 160 Saveeŋ tiom pughu tovene: Yom avom onoon, ve utaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom irau sawa isob. \q2 Ve tutuuŋ tiom to naol, nene deŋiadi moghon, ve tinepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \s1 Poia to Maaron pale iza to yes to titaghon ataam toni \b \q1 \v 161 Yes daba to taan tighurghur pataŋani payou sorok. Eemoghon you namatughez padi maau. \q2 Saveeŋ tiom moghon to namatughez pani. \b \q1 \v 162 Saveeŋ tiom igham lolog poia kat, \q2 nanimale tamtoghon to ilaagh ila le indeeŋ le mbeb poia eez. \b \q1 \v 163 Ŋgar kaarom to naol, you lolog padi maau kat, ve naghur koi padi. \q2 Eemoghon saveeŋ tiom, ghoro lolog pani kat. \b \q1 \v 164 Ndag to naol ne, napait ghom pa liim ve ru. \q2 Pasa, gabizooŋ tiom, nene deŋia moghon. \b \q1 \v 165 Yes to lolodi pa saveeŋ tiom kat, nene pale tineep poia kat. \q2 Ve mbeb eta irau igham di titap ne maau. \b \q1 \v 166 O Yoova, you nataghon tutuuŋ tiom to naol ne, \q2 ve naghur matag pa ulaaŋ tiom. \b \q1 \v 167 ataam to yom ughuri payei, you lolog pani kat. \q2 Tauto matag kisini, ve nataghoni irau sawa isob. \b \q1 \v 168 You nataghon ataam tonenen toman tutuuŋ tisob to yom ughur di. \q2 Pasa, sa ŋgar to you naghamghami, yom ughita. \s1 Mataad iŋgal Maaron aliŋa ve tapaiti \b \q1 \v 169 O Yoova, ulooŋ taŋiiz tiou tonene. \q2 Ugham ghou naghilaal ŋgar poia itaghon saveeŋ tiom. \b \q1 \v 170 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tiou, ve upas ghou navot pa pataŋani tiou itaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom. \b \q1 \v 171 Yom upatoot ghou pa tutuuŋ tiom to tineep pataghaaŋ. \q2 Tovenen avog ipait ghom kat. \b \q1 \v 172 You pale nambou mbouŋ to iŋarua saveeŋ tiom. \q2 Pasa, tutuuŋ tiom to naol, nene deŋiadi moghon. \b \q1 \v 173 Nimam isaŋan pa ulaaŋ ghou. \q2 Pasa, ŋgar tiou iyaryaaŋ naghaze nataghon tutuuŋ to yom ughur di. \b \q1 \v 174 O Yoova, you nakausim pa ulaaŋ tiom. \q2 Ve saveeŋ tiom, to igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 175 Upul ghou naneep matag iyaryaar, leso napait ghom. \q2 Tutuuŋ tiom pale iuul ghou naneep pooi. \b \q1 \v 176 You mbesooŋa tiom. Eemoghon aazne nayel pa ataam tiom ve nawalaghlaagh nanimale sipsip to ighau ila le ilale. \q2 Tovenen ukaal ghou, ve ugham ghou namuul nanim. Pasa, you lolog imaagh pa tutuuŋ tiom maau. \rq Lu 15:4 \rq* \c 120 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to lolo pa ŋgar luuma \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 You naneep ila pataŋani lolo, ve nataŋ roran Yoova pa ulaaŋ, \q2 ve ye ilooŋ suŋuuŋ tiou. \b \q1 \v 2 O Yoova, yes to avodi kaarom, ve yamadi tortoraaŋ saveeŋ, upaghau ghou padi. \q1 \v 3 Yam to yamamim booga, nene vena? \q2 Yam aghaze awatag sa ŋgar to pale Yoova igham payam, \q2 ve atia to pale iŋarua gham? \b \q1 \v 4 Poia. Alooŋ kat. Ye pale ivaneg gham pa pane natu toni to matadi kat. \q2 Ve yab ŋgiliŋi to kaviaaŋa kat pale ighan gham. \q2 Atia tiam, tau tonene! \q1 \v 5 Oyai, yes to aazne naneep nanim loom ila lolodi ne, ledi ŋgar maau tinimale yes kankanooŋa to ndug Mesek ve Kedar. \b \q1 \v 6 Ndiran to ndug tonene, lolodi pa ŋgar luuma maau kat. Ve you nakaria nepooŋ toman di, le isooŋ ghou wa. \b \q1 \v 7 You lolog pa ŋgar luuma, ve naghaze yeiŋa nilup ghei ninim ee moghon. \q2 Eemoghon yes lolodi ipapazaagh di pa ghamuuŋ malmal irau sawa isob. \c 121 \s1 Maaron ineep toman ghiit ve iŋginŋgin ghiit \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Matag izala pa lolooz naghaze naghita: \q2 Ulaaŋ pale inim tiou vena? \b \q1 \v 2 Yoova moghon to pale nagham ulaaŋ ila toni. \q2 Ye to ighur sambam ve taan. \q1 \v 3 Ye pale mata payom. Irau ipul ghom aghem kirikia ve utap maau. Ŋginiiŋ tiom ipamaat irau sawa isob. \b \q1 \v 4 Onoon kat, ŋginiiŋ to iit Israela, ighaze mata ighengheen, nene irau igheen maau. \q2 Ipamaat irau sawa isob. \q1 \v 5 Yoova mata payom ve iŋgin ghom, leso uneep pooi. \q2 Ye ineep ila digem, ve inim yavyaav payom pa ipoon ghom pa ndag. \rq Mbo 91:1+ \rq* \q1 \v 6 Tovenen ighaze ndag, ndag irau ighaaz katin ghom maau. \q2 Ve mboŋ, kaiyo irau iwaghamun ghom maau. \b \q1 \v 7 Yoova pale mata payom, ve ipoon ghom pa mbeb samsamia to naol. \q2 Ye tau pale iŋgin ghom uneep pooi. \rq Mbo 91:9+ \rq* \b \q1 \v 8 Ye pale mata pa laghooŋ tiom ve nepooŋ tiom. Tovenen sawa to upul ruum ve uvot ula, le sawa to ulooŋ umuul unum, ye pale ineep toman ghom, ve iŋgin ghom uneep pooi. \q2 To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \c 122 \s1 Suŋuuŋ to yes to tighita Yerusalem ve lolodi poia \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Sawa to tisaav payou tighaze: “Umundig ve itiŋa tazala pa Yoova rumai toni!” saveeŋ todi tonowen igham lolog poia kat. \q1 \v 2 Ve aazne, ninim nilooŋ nila Yerusalem lolo, ve niyoon nigharau ataam to didiiŋ ariaŋa to iluvut Yerusalem. \q1 \v 3 Yerusalem, ndug paghuna. \q2 Tigharaata le ivot kat. Mbeb tisob tineep deŋia moghon. \b \q1 \v 4 Iit tamtoghon to Yoova tanimnim sualen pa suŋuuŋ. \q2 Rumai to yes Israela tisob tizazala pa Yerusalem pa suŋuuŋ, ve tipait Yoova iza pa poia toni, titaghon tutuuŋ to ye tau ighuri padi. \b \q1 \v 5 Pasa, kinik tiei to tivot ila to David ne, inadi to ghamuuŋ pooz ineep to sualen. \q2 Ve tighagharaat saveeŋ to tamtoghon paam izi sualen. \q1 \v 6 Suŋuuŋ tiam iŋarua Yoova, ve aghasoni pa igham tamtoghon to Yerusalem tineep pooi toman lolodi luuma! \q2 Asuŋ pani aghaze: “Yes to lolodi pa Yerusalem, upaghau pataŋani padi. Leso timatughez sob, ve tineep poia moghon. \b \q1 \v 7 Ve yes to tineep ila didiiŋ ariaŋa to Yerusalem lolo, ugham di tineep pooi toman lolodi luuma. \q2 Ve kinik yesŋa uraata to tineep ila ruum toni ne paam. Upoon di pa pataŋani to naol. Leso timatughez sob, ve tineep poia moghon.” \q1 \v 8 You matag iŋgal toŋvetaz tiou ve nditag. \q2 Tauto nasaav pa ndug tiina Yerusalem naghaze: “Maaron pale igham ghom uneep pooi toman lolom luuma.” \b \q1 \v 9 Ve nagham ŋgar pa Maaron toit Yoova rumai toni paam. \q2 Tauto suŋuuŋ tiou iŋarua naghaze ye tau pale igham mbeb tisob tivot poia moghon payom. \c 123 \s1 Mbesooŋa to Maaron tighur matadi pani pa ulaaŋ \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 O Yoova, yom uneep ila inam to ghamuuŋ pooz izi sambam. \q2 Tovenen naghur matag payom, ve nanumeer ghom. \q1 \v 2 Yoova, yom Maaron tiei. \q2 Ninumeer ghom pa mbeb to naol ne, ninimale mbesooŋa nditamoot ve ndiliva to tinumeer daba todi. \q2 Tovenen yei pale nighur matamai payom pa ulaaŋ, le irau lolom isamin ghei ve uul ghei. \q1 \v 3-4 O Yoova, yei mbesooŋa tiom. Lolom isamin ghei, ve uul ghei lak! \q2 Ughita. Aazne, koiamai matadi izi payei, ve tinoknok velegiiŋ ghei le isooŋ ghei! \q2 Ndiran tonowen, nepooŋadi poia kat. Timbool pa mbeb eta maau. \q2 Tauto timatughez payom maau, ve tinumeer taudi tighaze yes tiraua kat. Ugham ŋgar eta padi lak! \c 124 \s1 Tapait Maaron pa ulaaŋ toni \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 “Inimale Yoova ivool toit maau, tone tagham samia.” \q2 Yam ival tiina to Israel irau asaav tovene: \b \q1 \v 2-3 “Sawa to koiaad tipamundigin malmal pait, \q2 inimale Yoova ivool toit maau, tone tipasob ghiit. \q2 Pasa, atedi yabyab pait kat. \rq Mbo 94:17; Ro 8:31 \rq* \b \q1 \v 4-5 Pataŋani tonowen, nene inimale yawaaŋa ivot toman tapiri, ve izugua ghiit tala, ve mbeluuta ililiit ghiit. \q2 Ve nene inimale lulu ilooŋ, ve iweu ghiit tala ve taghun te.” \q1 \v 6 Eemoghon Yoova ipul ghiit tala koiaad nimadi ve tiwaghamun ghiit maau. \q2 Tovenen tapaiti pa poia toni! \b \q1 \v 7 Sawa tonenen, iit tanimale man to liis ighami. \q2 Eemoghon Yoova ipas ghiit tavot pa liis tonowen, ve taghau. \b \q1 \v 8 Yoova to ighur sambam ve taan. \q2 Ye moghon to Ulaaŋa toit. \rq Mbnp 1:1; Mbo 121:2 \rq* \c 125 \s1 Maaron iponpoon tamtoghon toni pa pataŋani \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yes to tinumeer Yoova, tiyoon ariaŋa tinimale lolooz Zion. \q2 Lolooz tonowen, ighaze mbeb eta itoki, irau irur maau. Iyoon tuŋia tovene itaghoni taghoni gha ila. \rq Mbo 46:5,7, 48:3 \rq* \b \q1 \v 2 Lolooz katindi tiluvut Yerusalem. \q2 Yoova tovene paam. Ye inimale didiiŋ ariaŋa to iluvut tamtoghon toni. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 3 Taan to Maaron igham pa tamtoghon toni deŋiadi, ye irau ipul ndiran samsamia tigham pooz pani moghon moghon ne maau. \q2 Pale itatan di. Pa vene, tiweu ndiran deŋiadi ve tigham sosor paam. \q1 \v 4 O Yoova, tamtoghon popoia to ŋgar deŋia ineep tuŋia ila lolodi, ugham poian di. \rq Mbo 36:10 \rq* \b \q1 \v 5 Eemoghon yes to tipul muridi pa ataam tiom, ve titaghon ataam to deŋia maau, \q2 undiir di toman ndiran samsamia tisob tighau tila. \q2 O Yoova, ugham yes Israela tineep pooi toman lolodi luuma! \rq Ga 6:16 \rq* \c 126 \s1 Yes Israela tighason Maaron pa iuul di, leso tineep poia muul \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Muuŋ, ndug Zion isami kat. Ve sawa to Yoova iuul ghiit ve taneep poia muul, nene igham lolood poia kat. \q2 Eemoghon taghur ila kat maau. Taghaze pa taghita vibiiŋ moghon. \rq Mbo 14:7, 85:1 \rq* \b \q1 \v 2 Sawa tonenen, tiniid iza, ve taŋiŋ kat. \q2 Lolood poia ve talool. \q2 Ŋgar to Yoova igham pait, ndug ndug tighita, ve tisaav tighaze: “Wai, Yoova igham uraat tintina pa yes Israela!” \b \q1 \v 3 Nene onoon. Yoova igham uraat tintina kat pait. \q2 Tauto lolood poia kat. \q1 \v 4 Eemoghon Yoova, aazne nisami muul. \q2 Tovenen nighason ghom nighaze uul ghei, leso nineep poia muul, inimale uman itap ve igham ya maakadi to Negev tireer muul. \b \q1 \v 5 Yes to titaŋtaŋ, ve tivazog aniiŋ, \q2 muri pale tilup aniiŋ todi anoŋa, ve tilool toman lolodi poia. \rq Mbaŋ 20:19,31; 1Kor 3:6+ \rq* \b \q1 \v 6 Onoon kat, yes to titaŋtaŋ, ve timbaad aniiŋ uvedi tila pa vazogiiŋ, \q2 muri pale timbaad aniiŋ anoŋa, ve tilool toman lolodi poia, ve timuul tila pa paanu. \c 127 \s1 Poia to Maaron, tauto igham uraat toit ighur anoŋa \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \ph1 Mbouŋ to Solomon \q1 \v 1 Yes to reiŋ ruum, ighaze Yoova ineep toman di pa uraat todi maau, nene pale tirab taudi sorok. \q2 Ve yes to tipamaat, ve tiŋgin ndug pa mboŋ ne paam. \q2 Ighaze Yoova iŋgin ndug todi tonowen maau, nene pale tipamaat sorok. \rq Yo 15:5; 1Kor 3:7 \rq* \b \q1 \v 2 Ighaze moghon moghon, ugham ŋgar naol ughaze: “Pale ag aniiŋ ma leg mbeb iraua, ma maau?” Ve upamundigin uraat pa mboŋmaagh kat, ve ukiskisi ila ila le mboŋ anoŋa, nene urab taum sorok. \q2 Pasa, poia toni, tauto igham uraat toit ighurghur anoŋa ivotvot. \q2 Tovenen yes to Maaron lolo ineep todi, lolodi imbumbu maau, ve tigheen pooi pa mboŋ. \rq Mt 6:25+ \rq* \q1 \v 3 Ndipain to tapoop di, Yoova ighaze igham poian ghiit, tauto igham di pait itaghon tau poia toni. \b \q1 \v 4 Ighaze pain paghu eta azuwa ipoop ndinatu nditamoot pida, ndinatu tonowen pale tiyoon pani tinimale pane ndinatu to yes ndaaba. \b \q1 \v 5 Tovenen tamtoghon to le ndinatu nditamoot katindi, nene pale tini iza pa poia to Yoova to iza toni. \q2 Ve muri, ighaze yesŋa koia tiwazoran di pa savsaveeŋ izi maran, nene koia irau titatani ve tipamayaŋini maau. Pasa, ndinatu tonowen pale tiyoon pani, ve tiuuli pa savsaveeŋ. \c 128 \s1 Poia to Maaron pale iza to yes to timatughez pani \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yes to timatughez pa Yoova ve titaghon ataam toni, poia to Yoova pale iza todi ve tinidi iza. \rq Mbo 119:1+ \rq* \b \q1 \v 2 Ighaze ugham tovene, nene pale poia to Yoova iza tiom, ve uneep poia toman tinim iza. \q2 Uraat to ughami pa nimam, pale ughita anoŋa, ve am aniiŋ ve lem mbeb katindi. \b \q1 \v 3 Ve azuwam to iŋgin ruum tiom, pale ipoop ndinatum katindi, inimale ai vaen to anoŋa ivot katindi. \q2 Tovenen sawa to yamŋa ndinatum alup gham pa ghanghaniiŋ, yes pale tineep luvutin ghom, tinimale ai oliv matasupu to titub luvutin pughu. \b \q1 \v 4 Tovenen tamtoghon to ighaze imatughez pa Yoova ve itaghon ŋgar toni, poia to Yoova pale iza toni tovene. \q1 \v 5 Yoova inepneep izi ndug Zion. Ye pale ighur poia toni iza tiom. \q2 Ve sawa isob to uneep izi taan, yom pale ughita Yerusalem ineep pooi. \b \q1 \v 6 Ve yom pale uneep mala izi taan, le ughita nditimbum. \q2 Yoova pale igham yes Israela tineep pooi toman lolodi luuma. Onoon. \c 129 \s1 Yes Israela tighason Maaron pa itatan koiadi \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 “Sawa to pain ghou ve inim, koiagŋa tighurghur pataŋani naol payou.” \q2 Yam ival tiina to Israel, yam eŋaeŋa asob asaav tovene: \b \q1 \v 2 “Onoon kat. Sawa to pain ghou ve inim, koiagŋa tighurghur pataŋani naol payou. \q2 Eemoghon titatan ghou maau. \b \q1 \v 3 Yes tiloslos ghou le ndimog imburmburtaaŋ. \q2 Tiwaghamun ghou le ndimog inimale taan to tigheli pa vazogiiŋ aniiŋ.” \b \q1 \v 4 Eemoghon Yoova ŋgar toni, nene deŋia moghon. \q2 Tauto igham mulin ghou ila ndiran samsamia tonowen nimadi, ve nanim mbesooŋa sorok padi muul maau. \q1 \v 5 Tamtoghon tisob to tighurghur koi pa ndug Zion, \q2 Yoova pale ipamuul di tila toman mayadi. \b \q1 \v 6-7 Yes pale tinimale kikiliiŋ to itub izala ruum pogho. \q2 Itub iza tiina sone, ve igorgor. \q2 Kikiliiŋ tovene, tamtoghon irau tilupi ve tipoosa inimale tighamgham pa aniiŋ wit ne maau. Tipuli izi ineeple. \b \q1 \v 8 Ighaze tamtoghon tilaagh tila le tindeeŋ Zion koiadi izi ataam, \q2 yes irau tipalot di pa Yoova iza maau. Irau tisaav padi tighaze: “Ila Yoova iza, yei nisaav payam: Poia toni pale iza tiam.” Vene maau. \c 130 \s1 Ŋgeu eez itaŋ roran Maaron ighaze ireu sosor toni \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 O Yoova, aazne naneep ila pataŋani tiina lolo. Nene inimale nandal nazila mazovan! Tovenen nataŋ roran ghom. \b \q1 \v 2 Tiina tiou, ughur taliŋam pa taŋiiz tiou. \q2 Lolom isamin ghou, ve ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene. \q1 \v 3 Yoova, ighaze matam kisin sosor tiei, sei irau iyoon ila matam? Eta maau. \b \q1 \v 4 Eemoghon yom poia pughu, ve ureureu sosor tiei. \q2 Leso nimatughez payom, ve nitaghon ŋgar tiom. \q1 \v 5 You nanumeer Yoova ve naghur matag pani naghaze ŋeez o iuul ghou? \q2 You naghur ila saveeŋ mbuaaŋ toni, tauto nasaŋan pa ulaaŋ to pale ivot. \b \q1 \v 6 You nasaŋan Yoova pa iuul ghou. Naghur matag pani nanimale yes to tiŋgin ndug pa mboŋ ne, tighur matadi pa ndugizau. Ighaze tighita ndag pusukia iza, nene igham di lolodi poia. \q1 \v 7 O yam Israela, anumeer Yoova ve aghur matamim pani pa iuul gham. Pasa, ye lolo pa tamtoghon toni ve iuluul di. \q2 Ighaze igham mulin ghiit pa pataŋani toit, nene pale iuul ghiit kat. \b \q1 \v 8 Onoon kat, ye pale igham mulin iit Israela pa pataŋani toit, \q2 ve ireu sosor toit isob ilale. \rq Mt 1:21; Lu 1:68 \rq* \c 131 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to inumeer Maaron \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ŋgar pakuruuŋ eta ineep ila lolog maau, \q2 ve matag izi pa nditag maau. \q2 Ve nazuaria ghou pa nanim tiina maau. \q2 Tovenen ŋgar ve uraat tintina to narau di maau, nazeev taug padi maau. \rq Ro 12:16; 1Pe 5:5 \rq* \b \q1 \v 2 You naghilaal Maaron. Tauto lolog imbumbu maau. Lolog poia ve ateg izi, nanimale pain kainaŋen to tina imbaada le lolo poia. \b \q1 \v 3 O yam Israela, anumeer Yoova, ve aghur matamim pani pa ulaaŋ. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \c 132 \s1 Yes Israela matadi iŋgal sawa to Maaron isia David inim kinik padi, ve igham lolooz Zion inim ina to nepooŋ \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 O Yoova, matam iŋgal David pa pataŋani naol to imbaad di. \q1 \v 2 Muuŋ, David imbua saveeŋ ariaŋa toman Yoova, ye Maaron ariaŋa to Yakop. \q2 Ve ipariaaŋ saveeŋ tonowen le iyaryaaŋ kat. \b \q1 \v 3 Ighaze: “You irau nalooŋ nala ruum tiou, ve nala inag to ghenooŋ sone. \b \q1 \v 4 Irau ateg izi, ve nagheen sone. \b \q1 \v 5 Le irau nandeeŋ ndug eta pa Yoova. \q2 Ŋgar tiou iyaryaaŋ kat naghaze nakaal ndug eta, leso inim Maaron ariaŋa to Yakop ina to nepooŋ, ghoro ateg izi!” \rq Mbaŋ 7:46 \rq* \q1 \v 6 Sawa to yei nineep izi taan suruvu to Eprata, \f + \fr 132:6 \ft Eprata, nene ndug Betelem iza ite. \f* \m yei nilooŋ Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ varu. \q2 Tovenen nila le nighita ineep igharau ndug Yar. \rq 1Sam 7:1-2 \rq* \b \q1 \v 7 Muri ghoro, tisakia ila Yerusalem. Tovenen nisaav nighaze: “Tamundig tala pa Maaron ina to nepooŋ to Yerusalem we. \q2 Tala tagharau ina to ghamuuŋ pooz, ve taput agheed pani, ve tapaiti.” \q1 \v 8 O Yoova, umundig toman Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ, ve ula pa inam to nepooŋ, ve atem izi. \q2 Bokis tonowen to inim ghilalooŋ pa tapirim. \f + \fr 132:8 \ft Yes Israela tighita Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ tighaze nene Maaron ina to ghamuuŋ pooz. Sawa to David inim kinik, ye igham Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ, ve ighuri ineep izi Yerusalem (2Sam 6). Solomon irei Rumai Tiina le isob, ghoro sawa pida to yes Yuda tilup di pa suŋuuŋ, tigham bokis tonowen ivot pa Rumai Tiina, ve tilaagh tomani titaghon ndug Yerusalem lolo, ve timbou mbouŋ tonene. Le isob, ghoro tighuri imuul ilooŋ ila rumai lolo. \f* \q1 \v 9 Yei nighaze ŋgar deŋia ineep tuŋia ila to ndiran tiom to watooŋrau, inimale nonogiiŋa to moghon moghon tindud di pani. \q2 Ve yes to lolodi ineep tuŋia ilat tiom ve titaghon ataam tiom, nighaze tilool ve tipait izam toman lolodi poia. \q1 \v 10 O Yoova, matam iŋgal mbesooŋa tiom David. \q2 Ye ndamo payei, tauto nighaze ulooŋ suŋuuŋ tiei tonene. Paghu toni to yom ughuri inim kinik payei ne, upul murim pani malep. \q1 \v 11 Muuŋ, Yoova imbua saveeŋ ariaŋa toman David, ve ipariaaŋa le iyaryaaŋ kat. \q2 Tovenen irau ireua maau. Isaav ighaze: \q2 “You pale naghur papaghu tiom eta inim kinik, leso igham inam, ve ineep ila inam to ghamuuŋ pooz. \rq Mbaŋ 2:30 \rq* \b \q1 \v 12 Ve ighaze papaghu tiom matadi kisin saveeŋ mbuaaŋ tiou, ve titaghon tutuuŋ tiou, \q2 nene pale naghur papaghu todi paam tinim kinik, ve tineep ila inam to ghamuuŋ pooz to aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \q2 Tutuuŋ tonenen, you taug pale napatooŋ ŋgara padi.” \q1 \v 13 Yoova isia ndug Zion, ve ighami inim le wa. \q2 Ndug tonene, to ye lolo pani ighaze ineep ila. \b \q1 \v 14 Tauto isaav ighaze: “Ndug tonene pale inim inag to nepooŋ irau sawa isob. \q2 Inag to ghamuuŋ pooz pale ineep sualen. Pasa, lolog pa ndug tonene kat.” \b \q1 \v 15 You pale nagham poian tamtoghon to Zion, ve poia tiou tiina iza todi. Leso tiraua kat pa mbeb to naol. \q2 Ve nagham aniiŋ pa yes mbolaaŋa todi, ve tighan le apodi isuŋ. \b \q1 \v 16 Ve yes to watooŋrau to tineep izi Zion, you pale napalot di pa uraat todi. Leso tinim ataam pa ulaaŋ tiou ila pa tamtoghon. \q2 Tovenen tamtoghon to Zion to lolodi ineep tuŋia inim tiou ve titaghon ataam tiou, pale tilool ve tipait izag toman lolodi poia kat. \q1 \v 17 Paghu to David to naghuri inim kinik ve ineep izi ndug tonene, you pale nagham iza ve tapiri ivot inim tiina. \q2 Kinik to you taug nasia ve naghuri pa uraat, you pale napalot papaghu toni, \q2 ve tigham pooz itaghoni taghoni gha ila, tinimale lam to iyaryaar irau sawa isob. \rq Mbo 148:14; Lu 1:69 \rq* \b \q1 \v 18 You pale natatan kinik koia, ve moghon moghon tinepneep toman mayadi. \q2 Eemoghon yes to tinepneep ila kinik samba, you pale napalot di, ve nagham di tineep poia kat. Leso nepooŋ todi poia tonowen ipambood kinik. \c 133 \s1 Talup lolood inim ee moghon \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Ighaze tamtoghon to Maaron tilup lolodi inim ee moghon itaghon ŋgar to toŋvetaz, nene paghuna, \q2 ve igham lolood poia kat. \rq Yo 17:23; Ro 12:10 \rq* \b \q1 \v 2 Nene inimale ŋgoreeŋ vuzi poia \f + \fr 133:2 \ft Saveeŋ to ŋgoreeŋ vuzi poia, nene iza to poia to Maaron. Ve waam, nene iza to nepooŋ poia to ye igham pait. \f* \m to tiliŋi izala Aron daba, ve ireer izi itaghon aze oro, le itaghon nonogiiŋa toni le ireer malmali izila pa aghe. \b \q1 \v 3 Ŋgar to lolood ee moghon, nene inimale waam tiina izi pa lolooz to tigharau ndug Zion, inimale waam to izizi pa lolooz Ermon. \q2 Onoon kat, ighaze yes to ndug Zion tilup lolodi inim ee moghon, nene pale Yoova ighur poia toni iza todi. \q2 Nene nepooŋ poia to iseeŋga itaghoni taghoni gha ila. \c 134 \s1 Suŋuuŋ to mboŋ \ph1 Mbouŋ to yes to tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yam mbesooŋa to Yoova to ambesmbees pani ila rumai toni lolo pa mboŋ, asob anim ve apaiti pa poia toni. \b \q1 \v 2 Matamim iŋarua ndug to patabuaŋ kat, ve akaak nimamim iza, ve apait Yoova pa poia toni! \b \q1 \v 3 Yoova ighur sambam ve taan. \q2 Ve ye inepneep izi ndug Zion. \q2 Ye tau pale ighur poia toni iza tiam. Onoon. \c 135 \s1 Maaron to Israel iŋgin mbeb tisob \q1 \v 1-2 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yam mbesooŋa to Yoova, apait iza ve apakuri. \q2 Yam to ambesmbees pani ila rumai toni lolo, ve yam to aneep pumuri igharau rumai dige ne paam. \b \q1 \v 3 Apait Yoova! Pasa, ye poia le poia kat. \q2 Ye iza tiina pa ŋgar paghuna to ighamghami. Tovenen apait iza ila mbouŋ. \b \q1 \v 4 Muuŋ, Yoova isia Yakop, ve ighami inim le. \q2 Tauto ighita iit Israela ighaze iit tamtoghon toni kat. \rq Igham 19:5 \rq* \q1 \v 5 You nawatag: Yoova, ye iza tiina kat. \q2 Maaron toit ilib pa ndimaronŋa tisob. \b \q1 \v 6 Ighaze Yoova lolo pa igham ŋgar eta izi sambam, ma izi taan, ma ila te pogho, ma izila te lolo, nene ighami moghon. Pasa, mbeb eta ila muri maau. \b \q1 \v 7 Ye to igham yaghur tae indoui ila yaghur pughu. \q2 Ve igham uman izi, ve igham ndug milia. \q2 Ye ikakaak ruum toni to yaghur ineep ilooŋ ila ne ataama, leso ivot ve ilaagh irau taan. \q1 \v 8 Muuŋ, ye irab yes Isipa ndinatudi aidaba toman ŋgai todi to tipoop di muuŋ ne, le tisob timatmaat. \rq Igham 12:29 \rq* \b \q1 \v 9 Ye igham mbeb gharatooŋadi ve uraat tintina izi Isip, le iwaghamun kinik todi toman uraata toni tisob. \b \q1 \v 10 Sawa to yes Israela tilooŋ tila taan to yes Kanaana, ye irab tamtoghon to ndug ndug timatmaat. \q2 Kinik to tapiridi tintina ne paam, ye irab di timatmaat. \b \q1 \v 11 Ye irab Sihon to kinik to yes Amora, Og to kinik to Basan, \q2 ve kinik tisob to ndug ndug to Kanaan. \b \q1 \v 12 Ve igham taan todi inim yes Israela ledi. \q2 Leso tamtoghon toni tineep pani itaghoni taghoni gha ila. \q1 \v 13 O Yoova, izam tiina pale inepneep tovene irau sawa isob! \q2 Tamtoghon pale matadi iŋgal uraat tiom, ve tivotia varum itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 14 Pasa, Yoova iyondyood pa tamtoghon toni, ve ighurghur atia pa yes to tigham samin di. \q2 Ye lolo isasamin mbesooŋa toni, ve iuluul di. \q1 \v 15 Ndug ndug tigharaat maaron todi pa silva ve gol. \q2 Maaron kaaromŋa tonowen, tamtoghon tigharaat di pa nimadi. \rq Mbo 115:4; Syg 9:20 \rq* \b \q1 \v 16 Yes ledi avodi. Eemoghon tisavsaav maau. \q2 Ve ledi matadi. Eemoghon tighita ndug maau. \b \q1 \v 17 Yes ledi taliŋadi. Eemoghon irau tilooŋ saveeŋ maau. \q2 Ve yaghur eta ivot pa uzudi maau. Pasa, yes mbeb matadi yaryaara maau. \b \q1 \v 18 Tamtoghon to tigharaat maaron kaaromŋa tovene ve tinumeer di, yes tisob tinimale maaron todi tonowen. Tirau mbeb eta maau. \q1 \v 19 Yam ival tiina to Israel, apait Yoova pa poia toni! \q2 Ve yam ndiran to watooŋrau to avot ila to Aron, apait Yoova pa poia toni! \b \q1 \v 20 Ve yam rumai Levi to auluul uraat to rumai ne paam, apait Yoova pa poia toni! \q2 Tovenen yam to amatughez pa Yoova ve ataghon ŋgar toni, asob apaiti pa poia toni. \q1 \v 21 Yoova ina to nepooŋ ineep izi Yerusalem. \q2 Tovenen yam to aneep izi ndug Zion, apaiti pa poia toni! \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 136 \s1 Maaron lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di \q1 \v 1 Lolomim poia pa Yoova ve apaiti. Pasa, ye poia le poia kat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 2 Lolomim poia pa Maaron ve apaiti. Pasa, ye ilib pa ndimaronŋa tisob. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 3 Lolomim poia pani ve apaiti. Pasa, ye Maaron Tiina To Ilib Pa Ndimaronŋa Tisob. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 4 Ye moghon to ighamgham mbeb gharatooŋadi to tintina kat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 5 Muuŋ, ye ighur mbeb tisob to tineep ila sambam paroŋania. Uraat toni tonowen, ye ighami toman ŋgar le ivot kat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 6 Ye ighur taan izala te pogho. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 7 Ve ighur mbeb tintina tineep ila sambam paroŋania, leso tigham ndug ighazooŋ. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 8 Ye ighur ndag, leso ighaaz pa ndag. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 9 Ve ighur kaiyo ve pitum, leso tisul pa mboŋ. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \q1 \v 10 Ye to irab yes Isipa ndinatudi aidaba. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 11 Ve igham yes Israela tipul yes Isipa ve tivot. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 12 Sawa tonenen, ye ipatooŋ tapiri tiina ivot ighazooŋ. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 13 Ye ivalag te le pida ila pa ŋas, ve pida ila pa waan, ve taan mamaasa ivot. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 14 Ve ighereb yes Israela, ve tilaagh ila taan mamaasa to ineep bodbodaaŋ to te, ve tivool tila pa dige ite. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 15 Ve igham Te Kaviaaŋa itatab kinik to yes Isipa toman ndaaba toni, le tisob tighun te ve timatmaat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 16 Ye imuuŋ pa tamtoghon toni, ve yesŋa tilaghlaagh izi ndug balim. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \q1 \v 17 Ye irab kinik to tapiridi tintina timatmaat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 18 Kinik to izadi tintina, ye irab di timatmaat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 19 Ye irab Sihon to kinik to yes Amora imaat. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 20 Ve irab Og to kinik to Basan ne paam. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 21 Ve igham taan todi inim yes Israela ledi. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 22 Ye igham taan tonowen pa yes Israela to mbesooŋa toni ne, leso tineep pani itaghoni taghoni gha ila. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \q1 \v 23 Sawa to koiaad titatan ghiit le tawaghamgham, Maaron lolo imaagh pait maau. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 24 Ye igham mulin ghiit ila koiaad nimadi. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \q1 \v 25 Ye ipanpan iit tamtoghon toman mbeb tisob to matadi iyaryaar. \pmr Lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \b \q1 \v 26 Tovenen lolomim poia pa Maaron to sambam, ve apaiti pa poia toni! \pmr Pasa, ye lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di irau sawa isob. \c 137 \s1 Taŋiiz to yes Israela izi Babilon \q1 \v 1 Yei mbolemai izi ila ya to yes Babilona digedi, \q2 ve niŋazuuv ila pa ndug Zion, le lolomai isami ve nitaŋ. \b \q1 \v 2 Tovenen nisaron gita tiei tizala timonau ila ai bogadi. \q2 Pasa, lolomai pa nirab di muul maau. \b \q1 \v 3 Koiamai to tigham ghei ninim nineep ndug todi, tighaze nimbou mbouŋ pida, leso tilooŋa ve igham lolodi poia. \q2 Tisaav payei tighaze: “Ou, ambou mbouŋ tiam eta to ndug Zion ve nilooŋa lak!” \b \q1 \v 4 Eemoghon aazne, yei nineep ninim loomba pa taan ite. \q2 Pale nimbou mbouŋ pa Yoova izi ndug tonene vena? \q1 \v 5 O Yerusalem, ighaze lolog imaagh payom, \q2 Yoova tau pale iwaghamun nimag waan, leso narab gita muul sob. \b \q1 \v 6 Onoon kat, ighaze matag iŋgal Yerusalem muul maau, \q2 ve tinig iza pa mbeb ite paam ilib pa Yerusalem, \q2 Yoova tau pale iwaghamun avog, leso nambou muul sob. \q1 \v 7 O Yoova, matam iŋgal ŋgar samia to yes Edoma, ve uyati. \q2 Pasa, sawa to koiamai tireu Yerusalem, yes Edoma tinidi iza, ve tisaav tighaze: \q2 “Iya! Poia kat pa areu Yerusalem. Areu mbirisani izi!” \b \q1 \v 8 O ndug Babilon, yom uwaghamun ndug katindi, tovenen yom paam pale usami. \q2 Tamtoghon to ighaze iyat ŋgar to yom ugham payei, nene pale tini iza pa poia to Maaron to iza toni! \b \q1 \v 9 Ve yes to tikis ndinatumim geegeu, ve tilos di tizala yaam pogho, tovene paam. Poia to Maaron pale iza todi ve tinidi iza. \rq Syg 18:1–19:4 \rq* \c 138 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to lolo poia pa ulaaŋ to Maaron \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, you lolog poia payom, ve napait ghom toman lolog. \q2 Ighaze nambou mbouŋ pa napait ghom, ve ndimaronŋa pida tighita ghou, nene poia! \b \q1 \v 2 Matag iŋarua rumai tiom patabuaŋ, ve naput agheg payom. \q2 You napait izam pa poia tiom toman lolog poia. \q2 Pasa, yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di, ve utaghon saveeŋ mbuaaŋ tiom irau sawa isob. \q2 Yom upait izam toman saveeŋ tiom ilib pa mbeb tisob. \b \q1 \v 3 Sawa to nataŋ roran ghom pa ulaaŋ, yom ulooŋ suŋuuŋ tiou, ve ugham tapirig ivot muul ve nayoon ariaŋa. \q1 \v 4 O Yoova, saveeŋ to ivot ila avom, kinik to taan tilooŋa wa. \q2 Tovenen pale tisob lolodi poia payom, ve tipait ghom. \b \q1 \v 5 Pale timbou ve tipait ghom pa ŋgar to yom ughamghami, \q2 ve tisaav tighaze: “Yoova iza tiina kat pa tapiri ve poia toni.” \b \q1 \v 6 Nene onoon. Yoova iza tiina, ve ineep sala kat. Eemoghon yes to ledi izadi maau, ye mata padi ve iuluul di. \q2 Ve yes to tipapait taudi ve tivelegi, yes irau tiyooŋ pani maau. Ye iwatag di wa. Pasa, ye mata mala. \rq Mbo 113:7+; Lu 1:52, 14:11 \rq* \q1 \v 7 Ighaze pataŋani naol tiluvut ghou, yom pale uul ghou naneep pooi. \q2 Ighaze koiagŋa atedi yabyab payou kat, ve tighaze tiwaghamun ghou, \q2 nene nimam waan pale irab di, ve ugham mulin ghou ila nimadi. \b \q1 \v 8 O Yoova, sa ŋgar to lolom ughaze ivot payou, nene pale ivot itaghon ŋgar tiom. \q2 Pasa, lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di irau sawa isob. \q2 Tovenen upul murim payou malep. Pasa you, nene yom nimam muri. \rq Pil 1:6 \rq* \c 139 \s1 Maaron ineep toman ghiit irau sawa isob \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, yom uŋgabiiz poian lolog, ve uwatag katin ghou. \rq Mbo 44:21; Hib 4:13 \rq* \b \q1 \v 2 Ighaze mboleg izi ve ateg izi, ma namundig nala pa uraat, yom uwatag ghou wa. \q2 Ighaze you naneep mala payom, yom uwatag ŋgar tiou isob. Pasa, yom matam mala. \rq Mbo 94:11 \rq* \b \q1 \v 3 Sawa to nalaagh nala pa ndug eta, ma naghaze nazi nagheen, yom ughita ghou, ve uŋgagabiiz ghou. \q2 Tovenen ŋgar naol to naghamgham di, yom uwatag di tisob. \rq Yo 21:17 \rq* \b \q1 \v 4 Yoova, saveeŋ to inepneep ila lolog ve nasavia ivot sone, \q2 nene paam, yom uwatagi wa. \b \q1 \v 5 Yom umuŋmuuŋ payou, ve ulaghlaagh muri payou. \q2 Ve nimam ikiskis ghou, ve ipapalot ghou. \b \q1 \v 6 You nagham ŋgar pa ŋgar tiom tonanan, le naraua maau. \q2 Pasa, ŋgar tiom, nene ite kat. Ilib payou kat. \rq Ro 11:33 \rq* \q1 \v 7 Ighaze you naghau payom, pale nala sine? Irau nayooŋ pa matam maau. \rq Yona 1:3 \rq* \b \q1 \v 8 Ighaze nazala pa sambam, yom unepneep tonowe. \q2 Ve ighaze nagheen ila mateeŋa inadi, yom unepneep tonowe paam. \b \q1 \v 9 Ighaze naroov nala pa ndug to ndag iza pani, \q2 ma naghur inag to nepooŋ ila te dige ite to ndag izila pani, \b \q1 \v 10 nene paam, yom unepneep toman ghou. \q2 Ve nimam waan pale ikis ghou, ve ipasaluŋgan ghou pa laghooŋ. \b \q1 \v 11 Ve ighaze naghason ndoroom pa inim ikau ghou, \q2 ma nasaav pa ghazooŋa to isul luvutin ghou pa inim ndoroom, \q2 nene paam irau iŋgooz ghou pa matam maau. \b \q1 \v 12 Pasa, ndoroom irau ipoon mbeb eta pa matam maau. \q2 Mboŋ, yom ughita mbeb tisob tineep ghazooŋa raraate inimale ughita di pa ndag. \q2 Tovenen ndoroom ve ghazooŋa, nene raratedi moghon ila matam. \q1 \v 13 Yom to ughur babaŋag tisob, \q2 ve ulup di tinim ee moghon ilooŋ ila tinaŋ apo lolo. \rq Mbo 119:73 \rq* \b \q1 \v 14 You nawatag kat: Uraat tiom to naol ne, popoiadi ve ite kat. Tauto namatughez payom, ve napait ghom. \b \q1 \v 15 Sawa to nayooŋ ila tinaŋ apo lolo, yom ughita tuag titub ve tiwaseŋgan di. \q2 Mbeb to tivot payou pa sawa tonenen, eta iyooŋ pa matam maau. \b \q1 \v 16 Tovenen sawa to tinaŋ inaama payou, yom ughita ghou wa. \q2 Ve sawa to nepooŋag izi taan, toman sa mbeb to pale ivot payou, nene matam ighur pani, ve timbooda ila rau tiom pataghaaŋ, ghoro tinaŋ ipoop ghou. \q1 \v 17 Aa Maaron, ŋgar tiom tiina ve poia kat! You nazuaria ghou naghaze le nawatag katin ŋgar tiom. Eemoghon naraua maau. \q2 Pasa, yom matam iŋgal mbeb katindi kat. \b \q1 \v 18 Ighaze natoova pa nanin di, nene naraua maau. Tilib pa magargaar to naari. \q2 Mboŋ, matag iŋgalŋgal ghom tovene ila le ndugizau, ghoro namundig ve naghilaal naghaze yom unepneep toman ghou. \q1 \v 19 O Maaron, you naghaze yom urab ndiran samsamia tisob timatmaat, ghoro poia! \q2 Ve yes to tirabrab tamtoghon le naghodi siŋ, upaghau di tila saguan payou. \b \q1 \v 20 Koiamŋa tonowen, tighamgham ŋgar samsamia naol ila izam. \q2 Tiwatwaat izam sorok pa tipariaaŋ kaarom todi. \b \q1 \v 21 O Yoova, yes to tighur koi payom, you paam naghur koi padi. \q2 Ve yes to tizorzoor ghom, lolog padi rita maau. \b \q1 \v 22 You naghur koi padi, \q2 ve naghita di tinimale koiagŋa kat. \q1 \v 23 O Maaron, uŋgabiiz lolog ve ŋgar tiou. \q2 Utoov ghou, leso uwatag katin ŋgar to ineep ila lolog. \q2 Utiir poian ghou ve ughita: Ŋgar samia eta ineep ila lolog, ma maau? \rq Mbo 26:2; Syg 2:23 \rq* \b \q1 \v 24 Ighaze you nayel pa ataam tiom, upasaluŋgan ghou. Leso nataghoni kat, ve naneep pooi itaghoni taghoni gha ila. Ataam tonenen ineep muuŋ ve inim. \rq Mbo 17:3+ \rq* \c 140 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ipoona pa koia \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ugham mulin ghou ila ndiran samsamia nimadi. \q2 Upoon ghou pa yes to tirabrab tamtoghon le naghodi siŋ. Pa vene, tiwaghamun ghou. \b \q1 \v 2 Moghon moghon, matadi ighurghur pa ŋgar samia, \q2 ve tipapazaagh tamtoghon pa malmal. \b \q1 \v 3 Avodi poia maau. \q2 Saveeŋ to tipipiyaava ne, iwaghamun tamtoghon kat, inimale moot samia ighan tamtoghon. \rq Ro 3:13; Yems 3:8 \rq* \q1 \v 4 O Yoova, uvool tiou, ve uŋgin ghou. Leso ndiran samsamia tikis ghou sob. \q2 Yes to tirabrab tamtoghon le naghodi siŋ, tikalkaal ataam pa tigham ghou natap. \q2 Unum sigeu payou, leso tiwaghamun ghou sob. \b \q1 \v 5 Yes to tipapait taudi ve matadi velegin ghom, tauto tighur liis itaghon ataam dige pa tiliis ghou. \q2 Yes tiraar malum ila ataam to nalaghlaagh pani, tighaze tisavag ghou. \q1 \v 6 You nasaav pa Yoova naghaze: “Yom Maaron tiou.” \q2 Ughur taliŋam pa taŋiiz tiou tonene, ve uul ghou. \b \q1 \v 7 O Yoova, Tiina tiou, yom Volaaŋa tiou ariaŋa. \q2 Sawa to naneep ila malmal lolo, yom to unum sigeu payou. \q1 \v 8 Yoova, ndiran samsamia tilup di, ve tikalkaal ataam pa tiwaghamun ghou. \q2 Upoon ataam padi, leso ŋgar todi samia tonowen ighur maau. Upul di tilib payou malep. Pa vene, tipakur di. \b \q1 \v 9 Yes tiluvut ghou, ve tipakur di tighaze tilib payou. \q2 Saveeŋ samsamia to ivotvot ila avodi, ighamgham pataŋani payou. \q2 Upamuul saveeŋ tonowen imuul ila pa taudi, leso iwaghamun di. \b \q1 \v 10 Ugham yab ŋgiliŋi itaptap izala poghodi ve ighan di. \q2 Ve usuruuv di tizila saambu to mateeŋa to izila le izila kat. Leso tiza muul sob. \rq Syg 20:15 \rq* \b \q1 \v 11 Yes to tiŋgalŋgal saveeŋ pa tamtoghon, undiir di tighau pa taan tiei. \q2 You naghaze pataŋani igham taghon yes to tighamgham malmal, ve ipasob di rikia moghon. \q1 \v 12 Yoova, you nawatag: Yes mbolaaŋa, ve yes to timbadbaad pataŋani ve tighur matadi payom, yom pale uyoon padi, ve uul di pa pataŋani todi. \rq Mbo 9:18, 34:6 \rq* \b \q1 \v 13 Onoon kat, ndiran deŋiadi pale lolodi poia payom ve tipait izam, ve tineep ila naghom irau sawa isob. \rq Mt 5:8 \rq* \c 141 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ipaghaua pa tovaaŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, you nataŋ roran ghom naghaze uul ghou rikia! \q2 Ughur taliŋam payou ve ulooŋ aliŋag. \b \q1 \v 2 You nakaak nimag iza, ve nasuŋ ghom naghaze ughita suŋuuŋ tiou tonene inimale naunauŋ vuzi poia to tituni ila naghom, \q2 ve inimale watooŋrau to tighamghami pa rabrab. \q2 \rq 1Tim 2:8; Syg 5:8, 8:3 \rq* \q2 \v 3 Yoova, uŋgin poian avog ve yamag. Leso saveeŋ samia eta ivot ila avog sob. \rq Mbo 34:13; Mt 12:36; Ep 4:29; Yems 1:26, 3:8 \rq* \b \q1 \v 4 Ve upul ghou lolog igham pa ŋgar samia eta malep. \q2 Pa vene, ndiran samsamia tiweu ghou ve nala toman di pa ŋgar todi tonowen. \q2 Upalot ghou. Leso nayoon ariaŋa. Lolog pa nala toman di, ve yeiŋa nilup ghei pa ghanghaniiŋ maau. \b \q1 \v 5 Ighaze ŋgeu deŋia eta ilos ghou, ma iyaan ghou pa ipasaluŋgan ghou, nene ipatooŋa ighaze ye lolo payou kat. \q2 Ŋgar tovene, you irau ateg yabyab pani maau. Nene igham ghou lolog poia kat inimale tiliŋ ŋgoreeŋ poia izala dabag. \q2 Eemoghon ndiran samsamia, moghon moghon suŋuuŋ tiou iŋaŋarua ghom naghaze utatan ŋgar todi tonowen. \b \q1 \v 6 Sawa to tighur atia iŋarua ndiran samsamia, ve tipiyaav di tizila ndug kazimuŋa to sila we, nene pale tighilaal tighaze: Saveeŋ to muuŋ nasavia padi pa napasaluŋgan di, nene saveeŋ poia ve saveeŋ onoon. \b \q1 \v 7 Ndiran tonowen, irau titavia di maau. Pale tigham tuadi, ve tiwasuruvan di itaghon ndug to mateeŋa, tinimale ai to tipaal di le mazuvu mazuvu, ve tiwasuruvan di. \q1 \v 8 Maaron tiou Yoova, you naghur matag payom pa ulaaŋ, ve nayooŋ ilat tiom. \q2 Upul ghou nasami malep. \b \q1 \v 9 Upaghau agheg pa liis to ndiran samsamia tighuri payou, \q2 ve upaghau ghou pa malum to tiraara payou. \b \q1 \v 10 Ugham ndiran tonowen taudi tila tiŋgud malum todi. \q2 Ve uul ghou, leso malum todi tonowen ikis ghou sob, ve naneep pooi. \c 142 \s1 Suŋuuŋ to tamtoghon to ighita ighaze ye eŋgeni moghon \ph1 Mbouŋ to David \ph1 Mbouŋ tonene iŋarua sawa to David iyooŋ ila yaam saambu lolo \q1 \v 1 You nataŋ roran Yoova toman aliŋag tiina. \q2 Taŋiiz tiou iŋarua naghaze lolo isamin ghou ve iuul ghou. Pasa, you mbesooŋa toni. \b \q1 \v 2 You navotia pataŋani tiou ila toni. \q2 Mbeb to igham ghou lolog isami, you nasavia pani. \q1 \v 3 Ighaze lolog ipataŋan kat, ve tapirig isob, yom uwatag nepooŋag wa. \q2 Ataam to nataghoni, nene koiagŋa tighur liis todi ila wa. \b \q1 \v 4 Matag izi pa digeg, eemoghon naghita eta ineep pa iuul ghou maau. \q2 Ve leg ndug eta to yoŋgaaŋ maau. \q2 Ve tamtoghon eta mata iŋgal ghou paam maau. \q1 \v 5 Yoova, you nataŋ roran ghom pa ulaaŋ. \q2 Ve nanumeer ghom naghaze yom to unum inag to yoŋgaaŋ. \q2 Sawa to naneep izi taan, you naneep ilat tiom. Unumale taan poia eez to tipuli payou, leso naneep ila. \q2 Irau nambool pa mbeb eta maau. \b \q1 \v 6 Ughur taliŋam pa taŋiiz tiou tonene. \q2 Pasa, aazne pataŋani itatan ghou kat. \q2 Koiagŋa to tighurghur pataŋani payou, tapiridi ilib payou kat. \q2 Tovenen ugham mulin ghou ila nimadi. \b \q1 \v 7 Nepooŋ tiou, nene inimale naneep ilooŋ ila ruum to yabyabuuŋ, ve leg ataam eta pa navot maau. \q2 Tovenen upas ghou navot pa pataŋani tonene. Leso napait izam. \q2 Ighaze ugham poian ghou ve uul ghou, nene pale tamtoghon tiom deŋiadi tinim tiluvutin ghou ve napait izam toman lolog poia ila matadi. \c 143 \s1 Ŋgeu eez ighason Maaron pa ulaaŋ \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene. \q2 Ughur taliŋam pa taŋiiz tiou, ve lolom isamin ghou. \q2 Yom utataghon saveeŋ mbuaaŋ tiom, ve ughamgham ŋgar deŋia moghon. \q2 Tovenen ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou. \b \q1 \v 2 You mbesooŋa tiom. Upayoon ghou pa savsaveeŋ malep. \q2 Pasa, tamtoghon eta deŋia ila matam maau. Yei nisob ndiran to sosor. \rq Mbo 14:3; Ro 3:10,20 \rq* \q1 \v 3 Ughita. Koiag igham taghon ghou, le ikis ghou ve itatan matin ghou. \q2 Ye igham ghou naneep ila ndoroom tiina lolo, nanimale yes to timaat muuŋ kat wa. \b \q1 \v 4 Tovenen lolog ipataŋan, ve matughezaaŋ igham ghou, le tapirig isob. \q2 Pasa, leg ataam eta muul maau. \b \q1 \v 5 Tauto matag iŋgal imuul ila pa mbeb to muuŋ tivot. \q2 You naghamgham ŋgar pa uraat tintina naol to yom ugham di pa nimam. \rq Mbo 77:5 \rq* \b \q1 \v 6 Ve nakaak nimag iza ve nasuŋ payom. \q2 You lolog payom kat, nanimale ŋgeu to ilaghlaagh ila ndug to le ya maau, ve murun matini. \rq Mbo 42:2, 63:1 \rq* \q1 \v 7 O Yoova, ulooŋ suŋuuŋ tiou tonene, ve uul ghou rikia. \q2 Pasa, lolog ipataŋan, ve tapirig isob kat. \q2 Uŋgooz matam payou malep. Matam inim payou lak! \q2 Pa vene namaat ve nala naneep ila mateeŋa ndug todi. \b \q1 \v 8 Yoova, you nanumeer ghom. \q2 You naghaze mboŋmaagh nalooŋ ghom usaav payou ughaze: “You lolog ineep tuŋia ilat tiom.” \q2 Upatooŋ ghou pa ataam to yom ughaze nataghoni. \q2 Pasa, you lolog payom, ve naghur matag payom pa uul ghou. \b \q1 \v 9 Yoova, you nayooŋ ilat tiom, leso naneep pooi. \q2 Ugham mulin ghou ila koiagŋa nimadi. \b \q1 \v 10 Yom moghon to Maaron tiou. \q2 Upasaluŋgan ghou, leso nataghon katin ŋgar to lolom pani. \q2 Avuvum poia pale igham pooz payou. \q2 Leso laghooŋ tiou itaghon ataam deŋia. \rq Mbo 25:4+, 119:12; Yo 16:13 \rq* \q1 \v 11 Yoova, yom izam tiina pa poia tiom. Tovenen ugham mulin ghou leso naneep matag iyaryaar. \q2 Yom utaghon ŋgar deŋia. Tovenen upas ghou navot pa pataŋani tonene. \b \q1 \v 12 Yom lolom ineep tuŋia ila to tamtoghon tiom ve uluul di. Tovenen urab koiagŋa le tisob timatmaat. \q2 Yes to tighur koi payou ne, upasob di. \q2 Pasa you mbesooŋa tiom. \c 144 \s1 Kinik to yes Israela ighason Maaron pa iuuli leso ilib pa malmal \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 You napait Yoova pa poia toni. Ye Volaaŋa tiou ariaŋa to iponpoon ghou inimale yaam tiina. \q2 Ye ipatooŋ ghou pa ataam to ghamuuŋ malmal, ve igham nimag mamaan pa parabuuz. \rq Mbo 18:34 \rq* \b \q1 \v 2 Ye lolo ineep tuŋia inim tiou ve iuluul ghou. \q2 Ye inim ruum ariaŋa pa nayooŋ ila lolo, ve iponpoon ghou inimale raŋ to izala kat. \q2 Ye ighamgham mulin ghou ila koiagŋa nimadi, ve inim sigeu payou, leso nayooŋ ila toni. \q2 Ye itatan tamtoghon to ndug ndug, tauto tineep ila sambag. \q1 \v 3 Yei tamtoghon to taan, ninim sa mbeb poia, to matam iŋgalŋgal ghei? \q2 Vena to ughamgham ŋgar tiina payei? \rq Mbo 8:4; Hib 2:6 \rq* \b \q1 \v 4 Yei tamtoghon nineep ris ve nisob, ninimale yaghuramai to ivotvot ila avomai. \q2 Nepooŋamai tuku inimale ai yavyaava to ighaze ndag izila, nene irau tighita muul maau. \rq Yems 4:14 \rq* \b \q1 \v 5 O Yoova, ukaak sambam paroŋania ve uzi unum. \q2 Utut lolooz, ve ugham yab imundig toman mbuasa. \b \q1 \v 6 Ugham lalaav iŋgal koiagŋa, ve ireu di. \q2 Uvaneg pane tiom ndinatu tiŋarua di, leso tighau tila. \b \q1 \v 7 Pataŋani to aazne igham ghou, nene inimale yawaaŋa ivot toman tapiri ve ighaze izugua ghou nalaleg. \q2 Tovenen uzuzuun nimam izi, ve uit ghou naza. \q2 Uul ghou, ve ugham mulin ghou ila ndug ndug to tighur koi payou ne nimadi. \b \q1 \v 8 Ndiran tonowen, avodi kaarom. \q2 Yes tiit nimadi waan iza, ve tipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ todi tighaze: “Onoon sambam.” \q2 Eemoghon titaghon saveeŋ todi maau. \q1 \v 9 O Maaron, you pale nambou mbouŋ paghu payom. \q2 Pale narab gita, ve nambou pa napait ghom. \b \q1 \v 10 Pasa, yom uluul yes kinik to yei Israela. Tauto tilib pa malmal. \q2 Muuŋ, yom ugham mulin mbesooŋa tiom David pa buza to mateeŋ. \b \q1 \v 11 Upaghau buza mata payou, ve ugham mulin ghou ila yes ndug ndug to tighur koi payou ne nimadi. \q2 Ndiran tonowen, avodi kaarom. \q2 Yes tiit nimadi waan iza, ve tipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ todi tighaze: “Onoon sambam.” \q2 Eemoghon titaghon saveeŋ todi maau. \q1 \v 12 Maaron, ughur poia tiom iza tiei. Leso ndinatumai papaghu titub pooi tinimale ai to itub pooi iza iza le inim tiina kat. \q2 Ve ugham ndinatumai ndiliva paghunadi kat tinimale gungun to kinik ruum toni to ŋgeretuŋadi popoia. \b \q1 \v 13 Ugham aniiŋ katindi tivot ila uum tiei, leso ruum tiei to ghuruuŋ aniiŋ tivon pa aniiŋ naol naol. \q2 Ve ugham sipsip ve mekmek tiei timasa tinim ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ. \b \q1 \v 14 Ve makau tiei paam. Moroghooŋ eta igham di malep. \q2 Ugham di titub pooi ve tipoop poia, leso tinim naol. \q2 Taum uŋgin ndug tiei. \q2 Leso tamtoghon tireu sirsiir tiei, ve tiŋguaaz tamtoghon tiei sob. \q2 Ve nilooŋ taŋiiz eta izi maran tiei malep. \b \q1 \v 15 Tamtoghon to ighaze ŋgar tovene ivot padi, nene pale lolodi poia kat. \q2 Onoon kat, tamtoghon to timbesmbees pa Maaron todi Yoova, yes pale lolodi poia. Pasa, poia toni pale iza todi tovene. \rq Mbo 33:12 \rq* \c 145 \s1 Tapait Maaron pa poia toni \ph1 Mbouŋ to tapait Maaron \ph1 Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, yom kinik tiou. You pale napakur ghom, ve napait izam pa poia tiom. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 2 Onoon kat, moghon moghon, you pale napait ghom pa poia tiom. \q2 Pale napait izam to aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \b \q1 \v 3 Yoova iza tiina kat. Ighaze tapaiti, nene deŋia. \q2 Tapiri toman ŋgar ve poia toni, nene tiina le tiina kat. \q2 Ighaze tagham ŋgar pani, nene pale taraua maau. \rq Ro 11:33 \rq* \q1 \v 4 Uraat ariaŋadi ve ŋgar popoia to ughamgham di, tamtoghon pale tisavia varu pa ndinatudi, ve ndinatudi pale anadi tisavia pa papaghu todi, ve iseeŋga tovene gha ila. \b \q1 \v 5 Pale tipait izam, ve tisavia ŋgurubam tiina to ipambood ghom. \q2 Ve uraat tiom gharatooŋadi to mata ite kat ne paam, you moghon moghon naghamgam ŋgar padi. \b \q1 \v 6 Yom upatooŋ tapirim ila uraat tiom ariaŋadi to tigham tamtoghon timatughez. Tauto pale tisavia varu. \q2 Ve uraat tiom tintina, you pale nanim kamos padi. \b \q1 \v 7 Poia tiom, nene tiina kat. \q2 Tovenen tamtoghon pale matadi iŋgalŋgali, ve tivovotia varu. \q2 Pale timbou toman lolodi poia, ve tipait ghom pa ŋgar tiom deŋia. \q1 \v 8 Yoova ighamgham poian ghiit, ve lolo isasamin ghiit. \q2 Ye ate yabyab rikrikia maau. \q2 Poia toni, nene tiina kat. Ye lolo ineep tuŋia inim toit, ve iuluul ghiit irau sawa isob. \rq Igham 34:6 \rq* \b \q1 \v 9 Yoova ighamgham ŋgar poia pa tamtoghon tisob. \q2 Ve lolo isasamin mbeb tisob to ye ighur di. \rq Mbo 103:13+, 136:1 \rq* \q1 \v 10 O Yoova, mbeb to yom ughur di, pale tisob lolodi poia payom ve tipait ghom. \q2 Ve tamtoghon tiom to lolodi ineep tuŋia ilat tiom ne paam, pale tipait ghom pa poia tiom. \b \q1 \v 11 Pale tisavia pooz tiom tighaze nene mbeb tiina ve poia. \q2 Ve tivotia varum tighaze tapirim tiina le tiina kat. \b \q1 \v 12 Leso tamtoghon tisob tiwatag uraat tiom tintina to tipatooŋ tapirim. \q2 Ve tighilaal tighaze pooz tiom, nene mbeb tiina ve poiawaat kat. \b \q1 \v 13 Pooz tiom inepneep tovene irau sawa isob. \q2 Mbeb tisob pale tineep ila sambam, ve uŋgin di itaghoni taghoni gha ila. \q2 Yoova itataghon saveeŋ toni isob. \q2 Uraat toni to naol ne tipatooŋa tighaze ye lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \rq 1Tim 1:17; Hib 10:23; Syg 11:15 \rq* \b \q1 \v 14 Yes to aghedi kirikia ve tighaze titap, ye ipalot di tuŋia. \q2 Ve tamtoghon tisob to pataŋani itatan di, ye iuul di, ve iit di tiza. \rq Mbo 37:17 \rq* \q1 \v 15-16 Mbeb tisob to matadi iyaryaar ne, matadi ilatlat payom. \q2 Sawa to pitool di, yom ugham adi aniiŋ. \q2 Yom ukaak nimam ve upan di, \q2 ve tisob tighan le apodi isuŋ. \rq Mbo 104:28; Mt 6:26 \rq* \q1 \v 17 Ŋgar tisob to Yoova ighamgham di, nene deŋiadi moghon, \q2 ve tipatooŋa tighaze lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \b \q1 \v 18 Tamtoghon tisob to titaŋ rorani pa ulaaŋ toman lolodi, ye ineep igharau di ve iuluul di. \b \q1 \v 19 Yes to timatughez pani ve titaghon ŋgar toni, ighaze lolodi pa mbeb eta ve tighasoni pani, nene pale ilooŋ di, ve igham mbeb tonenen padi. \q2 Ye ilooŋ taŋiiz todi, ve iuluul di. \rq Yo 15:7 \rq* \b \q1 \v 20 Tovenen yes to lolodi pani, ye mata padi ve inim sigeu padi. \q2 Eemoghon ndiran samsamia, ye pale iwaghamun di tisob tilaledi. \q1 \v 21 Avog pale ipait Yoova. \q2 Ve mbeb tisob to ye ighur di ne paam, pale tisob tipait iza patabuaŋ. To aazne, ve itaghoni taghoni gha ila. \c 146 \s1 Tanumeer tamtoghon malep. Tanumeer Maaron \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 You naghaze napait Yoova toman lolog. \b \q1 \v 2 Sawa isob to naneep izi taan, you pale napait Yoova. \q2 Pale nambou pa Maaron tiou, ve napakuri tovene ila ila le sawa tiou isob. \q1 \v 3 Anumeer yes daba ve pooza malep. Yes tamtoghon to taan moghon. \q2 Irau tigham mulin gham pa pataŋani tiam maau. \b \q1 \v 4 Sawa to avuvudi isob ve timaat, yes pale timuul tizila taan. \q2 Ghoro ŋgar to muuŋ matadi iŋgali tighaze tighami, nene pale inim mbeb sorok. Irau ighur anoŋa maau. \q1 \v 5 Eemoghon tamtoghon to ighaze inumeer Maaron to Yakop, ve ighamgham ulaaŋ ila toni, ye pale lolo poia. \q2 Pasa, yes to tinumeer Maaron todi Yoova, ve tighur matadi pani pa ulaaŋ, nene pale poia toni iza todi. \b \q1 \v 6 Yoova ighur sambam, taan, ve te, toman mbeb tisob to tineep ila. \rq Mbnp 1:1+; Mbaŋ 14:15; Syg 4:11 \rq* \q2 Ve saveeŋ toni isob, ye pale mata iŋgali, ve itaghoni irau sawa isob. \b \q1 \v 7 Yes to koiadi titatan di, Yoova iyondyood padi, ve iuluul di pa pataŋani todi. \q2 Ve yes to pitool igham di, ye ighamgham adi aniiŋ. \q2 Ve yes to tineep ila koiadi nimadi, ye ighamgham mulin di. \rq Mbo 37:17, 103:6, 107:9 \rq* \b \q1 \v 8 Yes to matadi pisi, ye igham di tighita ndug. \q2 Ve yes to pataŋani itatan di, ye iuul di, ve iit di tiza. \q2 Yoova lolo inepneep to ndiran deŋiadi. \rq Mbo 11:7; Mt 11:28; Yo 9:1+ \rq* \b \q1 \v 9 Mata pa yes to ndug ite, \q2 ve iŋginŋgin yes parooŋa ve ndinaara pa nepooŋadi. \q2 Eemoghon ye iponpoon ataam pa ndiran samsamia. \rq Igham 22:21+; Mbo 10:14,18, 68:5 \rq* \q1 \v 10 Yoova pale igham pooz irau sawa isob. \q2 Yam tamtoghon to ndug Zion, pooz to Maaron tiam pale inepneep tovene itaghoni taghoni gha ila. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \rq Mbo 93:1, 99:1; Syg 11:15 \rq* \c 147 \s1 Tapait Maaron pa poia toni \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Onoon kat. Ighaze tambou pa Maaron toit ve tapaiti, nene poia kat. \q2 Pasa ŋgar tovene, nene deŋia, ve igham ghiit lolood poia. \q1 \v 2 Yoova ighamgham uraat pa igharaat mulin Yerusalem. \q2 Ve yes Israela to koiadi tigham di tila tineep irau ndug ndug, ye iyouyou di timuul tinim. \b \q1 \v 3 Tamtoghon to pataŋani ivot padi le lolodi isami kat, ye irabrab atedi, \q2 ve igharaat pataŋani todi, leso lolodi poia. \rq Mbo 34:18; 2Kor 1:3+ \rq* \b \q1 \v 4 Muuŋ kat, lolo ighur pa pitum piiz to pale ighur di tivot. \q2 Ve ye tau iwaat pitum eŋaeŋa izadi le tisob. \b \q1 \v 5 Tiina toit, ye ariaŋa ve iza tiina. \q2 Ve ŋgar toni tovene paam, tiina le tiina kat. Ighaze takaal pughu, pale taraua maau. \rq Ro 11:33 \rq* \b \q1 \v 6 Yes to titatan taudi, ve timbadbaad pataŋani, Yoova iuluul di leso tineep pooi. \q2 Eemoghon ndiran samsamia, ye itatan di ve ivazag di tizila taan. \rq Lu 1:52 \rq* \q1 \v 7 Ambou toman tinimim iza, ve apait Yoova pa poia toni. \q2 Arab gita, ve apakur Maaron toit. \b \q1 \v 8 Ye igham yaghur tae imbotoon tata, ve igham uman izi pa ipambees taan, ve igham kikiliiŋ itub izala lolooz. \b \q1 \v 9 Ye ipanpan mbeb naol naol to su. \q2 Ighaze man kool ndinatu titaŋ pa aniiŋ, nene ye to igham aniiŋ padi. \rq Mt 6:26; Lu 12:24 \rq* \q1 \v 10 Tamtoghon tinumeer hos to bide tapiridi, ve yes ndaaba to tiyoon ariaŋa pa malmal. \q2 Eemoghon mbeb tovene irau igham Yoova lolo poia ve tini iza ne maau. \b \q1 \v 11 Tamtoghon to timatughez pani ve titaghon ŋgar toni, tauto tighami lolo poia. \q2 Ye tini iza pa yes to tinumeera tighaze ye lolo ineep tuŋia ila to tamtoghon toni ve iuluul di. \q1 \v 12 Yam Yerusalema, apakur Yoova! \q2 Yam tamtoghon to Zion, apait Maaron tiam. \b \q1 \v 13 Pasa, ataam to didiiŋ to iluvut ndug tiam, ye ipariaaŋ di le tuŋia. Ve ighurghur poia toni izaza tiam. \b \q1 \v 14 Ye iŋginŋgin ndug tiam, tauto aneep pooi. \q2 Ve ighamgham amim aniiŋ wit to popoia kat. Tauto aghan le isooŋ gham. \q1 \v 15 Ighaze ye lolo pa mbeb eta ivot izi taan, nene aliŋa izi inim, ve mbeb tonenen ivot. \q2 Saveeŋ toni ilaan, ve igham uraat rikia moghon. \b \q1 \v 16 Ye igham ndug ighavurvuraaŋ le ipisosooŋ inimale sipsip oro. \q2 Ve sawa to ndug iyauŋ, ye igham waam izi le ipatuuk inim ais. \b \q1 \v 17 Ye igham ais patu patu titaptap tizi taan. \q2 Ighaze igham ndug iyauŋ kat, sei to pale ineep potla? Eta maau. \b \q1 \v 18 Ghoro isaav, ve ais tonowen itoora inim ya, ve ireer muul itaghon ye aliŋa. \q2 Ye igham yaghur toni tuntunu ilaagh, ve ya tireer muul. \q1 \v 19 Muuŋ, ye ivotia saveeŋ toni ila to Yakop, \q2 ve ipatoot yes Israela pa tutuuŋ toni toman ataam toni to gabizooŋ mbeb. \b \q1 \v 20 Ye igham ŋgar tovene pa ndug ite paam maau. \q2 Tauto tikankaan pa tutuuŋ toni ŋgara. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 148 \s1 Mbeb tisob irau tipait Maaron iza \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yam to sambam, apait Yoova! \q2 Yam to aneep sala kat, apaiti! \b \q1 \v 2 Yam aŋela toni asob apaiti! \q2 Ve yam ndaaba to sambam paam, asob apaiti! \rq Lu 2:13+ \rq* \b \q1 \v 3 Ndag ve kaiyo, apaiti! \q2 Ve yam pitum to araŋ ila sambam paroŋania ne paam, apaiti. \b \q1 \v 4 Sambam to ineep sala le sala kat, upaiti! \q2 Ve ya to ineep sala ne paam, upaiti! \b \q1 \v 5 Mbeb tonowen tisob tipait Yoova iza, ghoro poia. \q2 Pasa, ye isaav, ve yes tivot titaghon ye aliŋa. \b \q1 \v 6 Ye ighur di tineep ila inadi inadi, leso tineep tonowe itaghoni taghoni gha ila. \q2 Saveeŋ to ye isavia iŋarua di, ineep pataghaaŋ. Irau tizoora maau. \q1 \v 7 Yam mbeb to aneep izi taan, apait Yoova! \q2 Ve yam mbeb to te lolo to tapirimim tintina ve aneep ila mazovan ne paam, apaiti! \b \q1 \v 8 Lalaav waro, toman ais, waam, \q2 ve yaghur uti to avotvot itaghon Yoova aliŋa, yam asob apaiti! \b \q1 \v 9 Yam lolooz ve ndug mbuŋa, ve yam mbaaŋ to anoŋamim popoia, ve ai to su paam, asob apaiti! \b \q1 \v 10 Ve yam ŋgai to paanu, ve mbeb sagsag to su, \q2 mbeb to andadarab ila taan, ve man to arovroov, apaiti! \q1 \v 11 Yam kinik, pooza, ve daba, toman yam tamtoghon to ndug ndug, asob apait Yoova! \b \q1 \v 12 Yam nditamoot ve ndiliva papaghu, yamŋa ndolman watwaat ve yam ndipain geegeu paam, apaiti! \b \q1 \v 13 Yam asob apait Yoova iza. \q2 Pasa, ye moghon to iza tiina kat ilib pa mbeb tisob. \q2 Pooz toni toman tapiri ve poia toni ilib pa mbeb tisob to sambam ve taan. \q1 \v 14 Ye ipalot tamtoghon toni, tauto tiyoon ariaŋa. \q2 Tamtoghon toni to lolodi ineep tuŋia ila toni ve titaghon ataam toni, ye ipakur di, ve igham varudi inim tiina. \q2 Pasa, ye lolo ineep kat to yes Israela. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 149 \s1 Tamtoghon to Maaron tipait iza \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Ambou mbouŋ paghu pa Yoova. \q2 Yam to lolomim ineep tuŋia ila toni ve ataghon ataam toni, alup gham pa suŋuuŋ, ve apaiti! \b \q1 \v 2 Yam Israela, lolomim poia pani. Pasa, ye to ighur gham. \q2 Yam tamtoghon to Zion, tinimim iza pa kinik tiam. \b \q1 \v 3 Ator ve apait Yoova iza. \q2 Atok kakaap ve arab gita pa apakuri. \q1 \v 4 Pasa, Yoova tini iza kat pa tamtoghon toni. \q2 Yes to tinumeera ve titatan taudi, ye ipakur di, ve ighamgham mulin di pa pataŋani todi. \b \q1 \v 5 Ye igham di tilib pa koiadi. Tovenen yes to lolodi ineep tuŋia ila to Yoova ve titaghon ŋgar toni, lolodi poia kat ve tinidi iza. \q2 Sawa to tigheen ila inadi to ghenooŋ, timboumbou ve tipapaiti. \b \q1 \v 6 Yes tipait Maaron iza izala kat. Paitooŋ todi inepneep ila avodi irau sawa isob. \q2 Buza matadi ru tineep ila nimadi. \rq Ep 6:17; Hib 4:12; Syg 1:16 \rq* \b \q1 \v 7 Leso tighur atia pa ndug ndug to tighamgham sosor ila Maaron mata, ve tiyat ŋgar todi samia. \b \q1 \v 8 Pale tikis kinik to ndug ndug toman pooza todi, \q2 ve tikau di pa sen ariaŋadi. \b \q1 \v 9 Leso tighur atia padi itaghon saveeŋ to timbooda pataghaaŋ. \q2 Nene ataam to Yoova ipakur yes to lolodi ineep tuŋia ila toni ve titaghon ŋgar toni. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 150 \s1 Mbeb tisob tipait Maaron \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Apait Maaron ila rumai toni patabuaŋ lolo! \q2 Apaiti ila ina ariaŋa to sambam we! \b \q1 \v 2 Apaiti pa uraat ariaŋadi to ye ighamgham di. \q2 Apaiti pasa, ye iza tiina ilib pa mbeb tisob. \b \q1 \v 3 Avib tavuur ve apaiti. \q2 Apambar ambam ve arab gita, ve apaiti. \b \q1 \v 4 Atok kakaap ve ator, ve apaiti. \q2 Avib sab ve arab kulele, ve apaiti. \b \q1 \v 5 Aŋgal ŋgiraam, ve apaiti. \q2 Ve ighaze aŋgali, ghoro aŋgali tapirimim, leso avolutu tiina! \b \q1 \v 6 Yam mbeb to aneep matamim iyaryaar, asob apait Yoova! \q2 Aleluia, tapait Yoova! \rq Syg 5:13 \rq*