\id EPH -Bwanabwana Ephesians, Alan & Faye Canavan 30-Sep-2003 \h Epeso \toc1 Epeso ali leta Paulo ana lelelele \toc2 Epeso \mt1 Epeso ali leta \mt2 Paulo ana lelelele \is1 Walo bagubagunana \ip Yanuwa Epeso iya taon lalakina Eisiya polovinsi koina, yo ali bisinisi sibaibaiwa. Paulo ana takikili yaiyonana koina, bolime yaiyona imiyamiya Epeso koina yo iyakayakatai kolili (Wagitai Apositolo ali paisowa peina 19). Muli mena Paulo sipei deli mena Loma koina. Sauganane koina leta bwaite ilele, kabo Tikiko ilokalai ilau iwolena toekalesiya Epeso kolili (6:21-22). \ip Epeso koina tomo sibaibaiwa siya nige Yudiya tomonliyao, na tupwana siya Yudiya tomonliyao. Leta bwaite koina Paulo iyakenayagili boda labui bwaimwa Keliso itubweiliko siyamala boda kaigeda ekalesiya koina (2:15-16 yo 3:6). Paulo iedeedede lalakina tawae Yaubada ana nuwatu ekalesiya kaiwena (3:10) na tawae Yaubada ana mulolo kolila. Kaba gite yaiyona iwalowegili ekalesiya kaiweli. Ekalesiya besiele yona kaigeda na Keliso besiele kulukulu (1:23, 4:15-16). Ekalesiya besiele nume na Keliso besiele numene kana wauwau (2:20-22). Ekalesiya besiele sine tokasole na Keliso besiele wainena tau (5:25-27). Besiele tabe Paulo Epeso ikabiyakaiweli yawasili ana laulau kaiwena Keliso itubweiliko siyamala yona kaigeda mwa kaiwena siya mayale natunao. \c 1 \p \v 1 Yau Paulo, Yeisu Keliso ana tosagenawasa (apositolo) yabo Yaubada ana nuwatu mena. Leta bwaite yalele yo yayawasa komiu Yaubada ana tomoyao, Yeisu Keliso kana tomeli yawasosi, kwamiyamiya Epeso koina kolimiu. \v 2 Yakawanoi Yaubada Tamala yo Guyau Yeisu Keliso ali katekamkamna yo ali nuwa-daumwali mena katemiu siloyakalapowon. \s1 Keliso koina Yaubada mulolo meuloili iyelima kolila \p \v 3 Yaubada tatobalan, iya ala Guyau Yeisu Keliso tamana. Ilonamwayagila tem tatobalan kaiwena Keliso koina yauyauya meuloili bulibuli yanuwaliyao kolili silaoma iyelima kolila yaluyaluwala kali sagu kaiwena. \v 4 Sauga bagubagunana koina igitesipwailako kaiwena tapatu Keliso koina muli mena yanuwa yaulina iyamayale. Igitesipwaila besiele na tem kita taemala ana tomo yakayakasisili manna mena yo nige kawa-naenae yabo imiyamiya kolila. \v 5 Yo tabe sauga bagubagunanane koina Yaubada imuloloila mwa iloina na tem ikawa-natu-wagila Yeisu Keliso ana paisowa kaiwena. Ana yaliyaya mena yo ana nuwatu mena ikawa-natu-wagila besiele. \v 6 Kabo tatobalan ana katekamkamna lalakisosina, bwaine ana olena bwagabwaga iyeyamako natuna mulomulolona iya koina tapatuko. \p \v 7 Mwa Yeisu Keliso ana boita koina livasi talobai bwaite Yaubada ala pwanoli inuwatu-pwaikiliko. Walo yawasosi, Yaubada ana katekamkamna ilalakisosi. \v 8 Katekamkamnane ikalapowon masumasuwe kolila tabe sonoga yo katai namwanamwana ana nuwatu kaiwena iyeyama. \v 9-10 Ana nuwatu wadawadamnane iyamayaleyako kolila Keliso koina kaiwena iya ana nuwatu besiele. Kana sauga yawasosi koina ana nuwatune kani iginauli bwaite ginauli meuloili bulibuli yo yanuwa yaulina mena kani ikele-gogonagilima na Yeisu Keliso iya kulukululi na siya simiyamiya ana loina yaulina mena. \p \v 11 Mwa koinaele Yaubada igitesipwaila taemala ana tomoyao kaiwena sauga bagubagunana koina ana loina besiele. Walo yawasosi Yaubada ginauli meuloina iginauli besiele ana nuwatu. \v 12 Mwa koina kita tomeli baguna Yeisu koina Yaubada ikalaila ana tomoyao na mesabana Yaubada esana takeleisinan yo tatobalan. \v 13 Na komiu tabe walo yawasosine kwabenalanako bwaite Yeisu wasana namwanamwana leboimiu kaiwena mwa kwameli koina na kwaemala ana boda. Kabo Yaubada ana kilakilala ipeiyako kolimiu yakato komiu iya ana gogo, kana katai bwaite besiele, Yaluyaluwa Tabuna iyeyawako kolimiu besiele ana waloyameli. \v 14 Na kita Yaluyaluwa Tabuna takalaiyako kabo takatai namwanamwai yakato meuloina bwaite iwaloyameli kolila bwaliga kani takalai. Mwa koinaele tasanasana kanasiga Yaubada ilivasi-yawasosila na ikalaila mekalakava tamiyamiya. Kabo ilonamwayagila tem esana wasawasana takeleisinan yo tatobalan. \s1 Paulo ikawanoi Yaubada koina Epeso toekalesiyao kaiweli \p \v 15-16 Bwaite kaiwena nige sowana yalopei kawatoki Yaubada koina yo sauga meuloina yakawakawanoi kaiwemiu. Saugana ami meli Yeisu Keliso koina yo tabe ami mulolo Yaubada ana tomoyao kaiweli wasali yabenalagili yagu kawa-tokine iyatubu. \v 17 Yakawanoi ala Guyau Yeisu Keliso ana Yaubada koina, iya Tamala wasawasana, na tem Yaluyaluwa Tabuna iyeyawa kolimiu na mesabana Yaluyaluwane ikabi-yasonogamiu yo Yaubada kana katai iyakenayagimiu yo kana katai kolimiu ilalaki. \v 18 Tabe yakawanoi tem Yaubada ami nuwatu ikabiyamayale na wakatai tawae iyaele manimiu mena sauga ilalaoma koina bwaimwa iya iyoganmiu koina. Tabe nuwanuwagu wakatai ana wasawasa kana lalaki naga iyelima ana tomoyao kolila. \v 19 Tabe nuwanuwagu wakatai ana kaiwe ilalakisosi iyaele ipaipaisowa kita tomeliwo katela mena. Na bwaimwa kaiwene koina, \v 20 Yaubada Keliso ikeleyatoloyoi boita mena yo ipei ulaulana mena bulibuli yanuwaliyao kolili.\f + \fr 1:20 \ft Paulo leta bwaite kalona mena iwalo bulibuli yanuwaliyao kaiwena Epeso tomoliyao tauna kona siya tobalau yo sitapwalolo yaluyaluwa uloi uloi bulibuli yanuwaliyao kolili.\f* \v 21 Mwa koina Keliso ana kaiwe ilalakisosi kabo tobagunao, Seitani ana bodao ali kaiwe uloi uloi, aneloseyao meuloili, kinyao yo esa kaigeda kaigeda simiyamiya bwaite sauga yo sauga ilalaoma koina. \v 22 Yaubada ipei Keliso ginauli meuloili kali toloina, siya simiyamiya kaena yaulina mena, yo iya ipei boda ekalesiya kulukululi. \v 23 Na boda ekalesiya bwaite Keliso yona, mwa koina bodane iyakalapowonli ana namwanamwa meuloina koina. \c 2 \s1 Yaubada yawasi waluwaluna iyeyama Keliso koina \p \v 1 Baguna ami gamwa-panapanawa yo mumugamiu naenaeli kaiweli yaluyaluwamiu siboita. \v 2 Sauganane koina yanuwa yaulina nuwatuli boniboniyaili kolili kwalolokeikeile yo Seitani ana kamwasa koina kwamuliya, iya nige tagigitai na tomo siya nige Yaubada siyayakasisiyan iloinayagili. Yo sauga bwaite Seitani yaluyaluwana togamwa-panapanawa meuloili iloiloinayagili. \v 3 Baguna kita meuloila besiele tamiyamiya togamwa-panapanawa ali boda luwali mena, yo yola kana yaliyaya tamulimuliya koina yo tawae yaluyaluwala yo yola ali gadosisi tapaisowai besiele. Tem iyaelemo tamiyamiya dedeinane koina idudulai yo sowasowana Yaubada ana munamunai talobai besiele yanuwa yaulina kana tomiyayao meuloili. \v 4-5 Ala gamwa-panapanawa kaiwena yaluyaluwala siboitako. Na iya tokatekamkamna yo ana mulolo kolila ilalakisosi kabo yawasi waluwaluna iyeyama Keliso mekalakava. Ana katekamkamna koina bwaite iyeyawa bwagabwagai kolimiu leboimiu kwalobai. \v 6 Kita Yeisu Keliso koina tamiyamiya, mwa Yaubada ikele-yatoloyoila boita mena Keliso mekalakava yo ipeila Keliso mekalakava ana kaba miya wasawasana koina bulibuli mena. \v 7 Iginauli besiele na tem kita taemala kaba gite siya tomo muli mena silalaoma kaiweli, na mesabana sikatai Yaubada ana katekamkamna ilalakisosi, bwaimwana ilaoma kolila Yeisu Keliso koina. \v 8 Saugana kwanuwabui yo kwameli, Yaubada ana katekamkamna koina bwaite ana eyawa bwagabwagai, lebo kwalobai. Nige yakato ami paisowa uwena koina lebone kwalobai, na bwaite Yaubada ana eyawa bwagabwaga koina lebo kwalobai. \v 9 Nige ami paisowa maisana, nigele. Mwa nige sowana yabo igagasa. \v 10 Yaubada iginaulila taemala yamayamayale waluwaluli Yeisu Keliso koina na mesabana paisowa namwanamwali iya ikatububunagiliko kani tapaisowaili. \s1 Keliso ipei-gogonagila tayaboda kaigeda \p \v 11 Baguna sikabimiu komiu nige tomo Yudiya. Mwa tomo Yudiya sigite-yatalumiu siwaloba, “Komiu nige nigwenigwe mumugana wakakalai besiele kai, kabo komiu nige Yaubada ana tomoyao, kai kabomamo Yaubada ana tomoyao.” Na yau Paulo, yayanuwapeimiu tomo sibomamo mumugane siginauli nimali mena. Kabo ilonamwayagimiu kwanuwatu-kalatan ami miyamiya beyabeyana. \v 12 Sauganane koina kami mwayaga iyai Keliso koina. Komiu besiele taumana, esamiyao nige simiyamiya Yaubada ana tomoyao Isileli ana bodao kolili yo Yaubada ana waloyameli iginauli kolili nige komiu kaiwemiu. Ami miyamiya yanuwa yaulina mena inae kaiwena nige ami katai yabo Yaubada kaiwena yo nige namwanamwa yabo imiyamiya kaiwemiu yakato kwasanasanai. \v 13 Na komiu kwapatuko Yeisu Keliso koina. Baguna komiu kami mwayaga iyai Yaubada koina na sauga bwaite koina Yaubada ikalaimiuma salina mena Yeisu Keliso kwasinena koina. \v 14 Keliso katela ikabi-yanuwa-daumwalili mwa koina tamiya daumwali mekalakavao siya simiyamiya salila mena. Kai Yudiya yo komiu nige Yudiya taekalokalomagigi-lagila mwa kalomagigiline besiele dedeli iyakasala tamiya-suwala boda labui. Na Keliso dedeline ikogwaligwali ana boita koina kabo bodane labuine talaoma tayaboda kaigeda. \v 15 Kai Yudiya kama loina sibaibaiwa, na Keliso ana boita koina loinaone iko-gwaligwaliliko. Iginauli besiele kabo bodane labuine ipei-gogonagila yo boda kaigeda waluwaluna iginauli mwa koina tamiya-daumwali. \v 16 Keliso ana boitane kelose mena koina kalomagigiline ikele-gabaen na iyamiya-toyawaila, kita besiele tomo kaigeda yo nuwatu-pwaiki mena ikalaila tapileyoi Yaubada koina. \v 17 Mwa ilaoma yo nuwa-daumwali wasana iguguyeyan kolimiu komiu baguna kwamiya-suwala Yaubada koina yo tabe kolimai kai Yudiya kamiyamiya Yaubada salina mena. \v 18 Ala yai namwanamwana ele yakato kita bodane labuine talau Yaubada koina Yaluyaluwa Tabuna ana sagu mena bwaite Keliso ana boita, mwa koina tamiya-daumwali. \p \v 19 Koinaele bwaite sauga komiu nige besiele taumanao yo laolaoma, na komiu yanuwa tanuwagaliyao besiele Yaubada ana tomoyao, ana susu yawasosi. \v 20 Komiu tabe besiele Yaubada ana nume kana wawali ana kaba kabi. Kai apositoloyao yo palopitao besiele Yaubada ana paisowa kana wauwauyao numene kaiwena yo Yeisu Keliso iya ala wauwau kana veku kaikaiwena. \v 21 Nume kana wawali meuloina situbwe Keliso koina mwa koina numene iyasae isaesae, iyamala nume tabu yakayakasisina ala Guyau kaiwena. \v 22 Na komiu kwamiyamiya Keliso koina, kabo Yaubada iyaboda-kaigedaimiu ana tomoyao meuloimiu kwaemala Yaubada yo Yaluyaluwana ali kaba miya. \c 3 \s1 Paulo ipaipaisowa siya nige tomo Yudiya kaiweli \p \v 1 Yaubada ana paisowa kolimiu kaiwena mwa yakawakawanoi kaiwemiu. Yau Paulo yau ele deli mena yamiyamiya kaiwena Keliso ana paisowa yaginauli komiu nige tomo Yudiya kaiwemiu. \v 2 Nuwana wasagu kwabenalanako yakato Yaubada kagu yauyauya iyeyama koliyau na mesabana yapaisowa kaiwemiu. \v 3 Kagu yauyauya iyeyama bwaite besiele, ana nuwatu wadawadamna iyakenayagau yo yakatai namwanamwai. Na edeededena Yaubada ana nuwatu wadawadamna kaiwena tupwana yawalowenako kolimiu. \v 4 Na tem kwayasiliyako tawae yaleleyako sowasowana wakawa-yawasosi yakato Yaubada ana nuwatu wadawadamna yakatai namwanamwai bwaimwana ana paisowa Keliso koina. \v 5 Yaso beyabeyali nige sikakatai Yaubada ana nuwatu wadawadamna, na bwaite sauga Yaluyaluwa Tabuna ana kaiwe mena iyakenayagimai Yaubada ana apositoloyao yo ana palopitao tabutabuli kolimai. \v 6 Nuwatu wadawadamnane bwaite besiele. Yaubada ana lebo Yeisu Keliso koina nige tomo Yudiya kabomamo kaiwemai na komiu nige tomo Yudiya kaiwemiu tabe. Kaiwena wasana namwanamwana kwabenalan yo kwameliyan, kabo komiu yo kai Yaubada ana katekamkamna ikatububunanako meuloila takele-toyawai. Mwa koina komiu yo kai taemala boda kaigeda yo Yeisu Keliso koina Yaubada ana waloyameli takalai. \p \v 7 Yaubada kagu yauyauya iyeyama yo yaemala ana topaisowa wasa namwanamwana kaiwena. Yo yagu kaiwe iyeyama koliyau yo koina ana paisowa yapaipaisowai. \v 8 Bwagana yau yakikiusosi Yaubada ana bodao luwali mena na iyamo igite-sipwaiyau yo kagu yauyauya iyeyama na mesabana yaguguye komiu nige tomo Yudiya kolimiu. Yagu guguyene bwaite besiele, Keliso ana wasawasa ilalakisosi, nige sowasowana taemwawasi. \v 9 Walo yawasosi, Yaubada yagu paisowa iyeyama na tem paisowane koina ana nuwatu wadawadamna tawae kani iginauli yakabi-yamayale tomo meuloili kolili. Yaubada iya yanuwa yaulina kana toyamayale nuwatune iwadam kanasiga kabona, na siya yaso beyabeyali nige sigigitai. \v 10 Iginauli besiele na mesabana bulibuli yanuwaliyao kali tomiya meuloili, nuwana siya tobagunao o nuwana kaiwe uloi uloi, ana sonoga lalakisosina sigitai ekalesiya koina na sikawa-yawasosiyan. \v 11 Sauga beyabeyana koina ana nuwatu besiele yakato naga muli mena ipaisowai mwa koina ala Guyau Yeisu Keliso ana paisowa koina paisowane iyemwawasi. \v 12 Yo kita tamiyamiya Keliso koina yo tameliyan kabo sowasowana me ala katepatu talau Yaubada manna mena, nige kaba kausi yabo kolila. \v 13 Koinaele yawalo kolimiu, tabu kwanunuwa-polowe yagu kamkamna kaiwemiu. Kaiwena yagu kamkamnane uwena koina ami namwanamwa kwalobai yo tabe kwayaliyaya kaiwena. \s1 Paulo ikawanoi Yaubada koina na tem Epeso sikatai Keliso ana mulolo kana lalaki \p \v 14 Yaubada ana paisowa kolimiu kaiwena mwa yapwalou Tamala manna mena, \v 15 iya tomo meuloili siya simiyamiya yanuwa yaulina mena yo bulibuli mena iyamayaleli. \v 16 Mwa yakawanoi yakato Tamala ana gogo wasawasali kolili kaiwe iyeyawa kolimiu na yaluyaluwamiu ikabi-yakaiweli Yaluyaluwa Tabuna koina, \v 17 na mesabana Keliso imiyamiya katemiu mena ami meli kaiwena. Tabe yakawanoi lammiuyao sisusu silobi katekamkamna mumugana koina, na tem ami nuwatu simatuwa besiele mayau lamliyao sisusu silobi bwatano luwana mena sikabikalatan me ali kaiwe. \v 18 Yakawanoi na tem komiu, mekamikavao tomeliwo meuloili, Keliso ana mulolo kana tabataba yo kana mamalawe yo kana sae yo kana lobi ana didiu kwanuwa-mayaleyan. \v 19 Kita tomo nige sowasowana ana mulolo kana lalaki takatai yawasosi, na yakawanoi komiu ana mulolo kana lotonan sowasowana kwalotonan. Kabo Yaubada, iya namwanamwa meuloina yaina, mwa iyaele kolimiu yo katemiu iloyapowonli. \v 20-21 Yaubada ana kaiwe iyaele ipaipaisowa katela mena, mwa tem tawae kaiwena tanuwanuwatu yo nuwanuwala o takawanoi kaiwena iya sowasowana ala nuwatune ietulanyoili. Kabo kita tamiyamiya ekalesiya luwana mena yo Yeisu Keliso koina, yaso yo yaso kolili kani Yaubada esana tatobalan sauga meuloina nige ana kaba mwawasi. O besiele. \c 4 \s1 Kita tatubwe taemala boda kaigeda \p \v 1 Yau ele deli mena yamiyamiya yaina kaiwena ala Guyau kaiwena yapaipaisowa, kabo yakabi-yakaiwemiu ami miyamiya wagitekalatan besiele Yaubada ana nuwatu bwaimwa koina mwa iyoganmiuko. \v 2 Sauga meuloina me ami nuwalobi yo mumugamiu sibiga, tabu munamunai bwagabwaga, na mulolo mena kamikavao ali paisowa wakalakisiye-yagili. \v 3 Yaluyaluwa Tabuna ikabiyakaiwela tamiya-namwanamwa, yo miya namwanamwane koina itubweila taemala boda kaigeda. Kabo sowasowana kwatonan kaiwe na miya-toyawane koina kwamiyayai. \v 4 Kita meuloila tatubwe-gogo besiele yona kaigeda yo Yaluyaluwa Tabuna kaigedamo iya takalaiyako. Besiele me ala katepatu tasanasanamo namwanamwane kaigedana kaiwena bwaimwa Yaubada ikatububunanako yo koina iyoganlako. \v 5 Walo yawasosi, ala Guyau kaigedamo, yo meuloila ala meli kaigeda yo ala babitaiso kaigedamo. \v 6 Ala Yaubada kaigedamo iya meuloila Tamala. Yo tomo meuloina iloinayagili, ipaipaisowa meuloili kolili, yo imiyamiya meuloili luwaluwalili mena. \p \v 7 Keliso kala yauyauya meuloila iyelimako, isoiyagiliko besiele ana nuwatu mena. \v 8 Besiele Buki Tabu ana walo bwaite iwaloba, “Saugana isae kewa molosi mena isae mekanakavao siya ikaiwe-gabaegili yo ipanli yo mulolo isoiyagili tomo kolili.” \v 9 Na walone bwaite ‘isae’ iyakenayagila yakato baguna ilobima yanuwa yaulina mena. \v 10 Iya tolobimane iya kaigedana isaeyoi kewa mena. Yo nige yakato isae bulibuli mena na imiyamiya, nigele. Na bulibuline isae-gabaen yo imiyamiya kewa-molosi mena na mesabana ibomayoi koina ginauli meuloina bulibuli yanuwaliyao kolili iloyapowonli. \v 11 Bwaimwa iya tabe yauyauya isoiyan tomo kolili bwaite besiele. Tupwaliyao iwolegili siyamala apositoloyao, tupwaliyao palopitao, tupwaliyao wasa namwanamwana kana toyawasayao yo tupwaliyao pasta yo tupwaliyao dikonyao siya toekalesiyayao siyakayakataili Yaubada ana kamwasa kaiwena. \v 12 Toekalesiyayao iwolegili kali yauyauya besiele na tem Yaubada ikatububunagili ana tomoyao na paisowa namwanamwali siginaulili mesabana ekalesiya, Keliso yona, ikin idebalala yo ikaiwe, \v 13 yakato kita tayaboda kaigeda yo meuloila Yaubada Natuna tameliyan yo takatai namwanamwai na taemala tomo matumatuwala yo mumugala besiele Keliso, mumugane koina Keliso iloyapowon. \p \v 14 Koinaele nige sowana mumugala besiele melumelu, nige sowana kita besiele waga bagolu ikoko-yageyagela, yo nige sowana tosonosonogao ali yakayakatai iyui-kalakalaila besiele yaumai mayau liguna iyui-takitakikilan. Yo siya kamwasa sibaibaiwa siginaulili yakato silawagila mwakota koina, yo kamwasaline kolili tomo siwoya-suwalagili. \v 15 Tabu ali yakayakataine koina tagogolulau, na sowasowana ala edeedede koina tawalo dudulai me ala mulolo na meli yo katai kolili takin me ala kaiwe yo tatubwe yawasosi Keliso koina, iya ekalesiya kulukuluna. \v 16 Na kulukulune yona meuloina iloinayan kabo waunao meuloili situbwe-gogo yona kaigeda koina. Waunao kaigeda kaigeda siboma ali paisowa sipaipaisowai, mwa yona meuloina ikin yo ikaikaiwe mulolo mumugana koina. \s1 Yawasi waluwaluna Keliso koina \p \v 17 Ala Guyau esana mena yayanuwa-peimiu yo yakabi-yakaiwemiu bwaite besiele. Tabu ami miyamiya beyabeyana koina kwamiyamiya besiele siya Yaubada nige simemeliyan ali miyamiya. Ali nuwatu nige kanliyao, \v 18 yo kateliyao siboniboniyai. Nige ali katai yabo dudulaina, kateliyao besiele veku, sikololo, mwa koina Yaubada yawasina koina silosuwala. \v 19 Bodane sauga bwaite nige kali mwalimwaline ipapagan na siyauyaulesosi yo sisamasamalulu mumugana naenaena koina, yawasosi kaba mwalimwaline bwaite. \p \v 20 Na iyamo ami katai Keliso kaiwena nige besiele. \v 21 Walo yawasosi, Keliso wasana kwabenalanako, yo nuwatu yawasosi siyaele Keliso koina kana tomuliyayao siyakayakatai-yanako kolimiu. \v 22 Kabo sowasowana mumugana beyabeyana wagabaen, bwaite tauna kona kwamiyamiya koina, kaiwena mumuga mwakomwakotanane kana lotonan iwoyawoya-suwalagimiu yo isibasiba-yanaemiu. \v 23 Katemiu yo ami nuwanuwatu sowasowana siwaluwaluyoi, \v 24 yo sowasowana yawasi waluwaluna wakalaiyoi kolimiu, yawasine bwaite mumugana besiele Yaubada mumugana, dudulai yo yakayakasisina. \v 25 Mwa koina mwakota besi. Sowasowana tem kaigeda kaigeda iwalo dudulai ana tali toekalesiyayao kolili, kaiwena kita wau uloi uloi tatubwe yona kaigeda koina. \v 26 Tem kwamunamunai tabu munamunaine ikalaimiu ilalawagimiu naenaena koina. Na tabu ami munamunaine ikakabi-kalatagiwo kanasiga dabwelo isugu, \v 27 kisi Seitani ana solasola kuwolena. \v 28 Yo tomo yaiya ikewali tabu ikekewaliyoi, na nimana iyapaisowa paisowa namwanamwana koina. Yo sowasowana nimana iyapaisowa na gogo lalakina ilobai na mesabana tobubutuma isaguili. \p \v 29 Tabu walonaenae ami edeedede koina, na walo namwanamwali kwawalowegili na mesabana tomo siya tonuwa-polowe kwasaguili na wakabiyakaiweli ami walo namwanamwali kolili. Kamwasane koina sowasowana tomo ami walo sibenalagili yo sagu silobai. \v 30 Tabu Yaubada Yaluyaluwana me ana nuwanae ami miyamiya kaiwena, kaiwena iya ami kilakilala yakato komiu Yaubada ana gogo. Kabo wakatai yakato sauga muli mena Yeisu ana pileyoima koina ana tomoyao iyamaisaliko kwasinena koina kani ikalaiyoili. \v 31 Sowasowana mumugamiu naenaeli katemiu mena wagabaegili munamunai mekanakava. Tabu walo munamunai kamikavao kolili yo tabu kwaetaetalapili-yagili. Tabu kalomagigili mumugana imiyamiya kolimiu. \v 32 Na sowasowana mumugamiu sibiga kamikavao kolili yo wakatekamkamna-yagili. Kamikavao ali pwanoli kolimiu kwanuwatu-pwaikili, besiele Keliso ana boita koina, Yaubada ami pwanoli inuwatu-pwaikiliko. \c 5 \pc \v 1 Komiu Yaubada natunao ana mulolo lalakina kolimiu, mwa koina kwatonan komiu besiele iya. \v 2 Sowasowana kwamuliya me ami yakasisi yo me ami mulolo besiele Yeisu Keliso ana mulolo kolila. Ibomayoi yawasina yo yona italamwan kelose mena kaiwela, ana pwaoli bwalaina namwanamwana kaiwena Yaubada iyaliyaya. \v 3 Tabu ginauli naenaena mumugana kikiuna yabo kolimiu imiyamiya, nuwana ganawali o nuwana mankikiwasi gogo kaiweli, kaiwena siya ginauli kaba mwalimwaline. Bwaimwa mumugane nige kami lonamwa kaiwena komiu Yaubada ana tomoyao yakayakasisimiu. \v 4 Tabu walo kali lotonan naenaeli kwawalowalowegili, yo tabu walo bwagabwaga, tabu talawasi naenaena kaiwena komiu nige kami lonamwa. Na kwaedeedede walo namwanamwali Yaubada ana kaba yaliyaya yo ana kaba kawatoki. \v 5 Me ami nuwa-mayale ginauline bwaite kaiwena. Siya mumugana naenaena siginaginauli yo siya tomankikiwasi nige ali kaba miya yabo Keliso yo Yaubada ali kaba loina koina. Na tomankikiwasine siya besiele totapwalolo kokotomo kolili. \v 6 Koinaele tabu tomo ana mwakota siya edeedede bwagabwaga wakalakalaili kulukulumiu mena kwapepeili, bwaite mumugane kaiwena Yaubada ana munamunai ilalaoma siya nige kainana sibebenalan kolili. \v 7 Kabo siya mumugana naenaena ana boda tabu kwalau kwapapatu kolili. \p \v 8 Baguna kwamiyamiya boniboniyai koina na sauga bwaite kwamiyamiya Guyau ana mayale koina. Kabo ami lau sowasowana besiele mayale natunao ali lau, \v 9-10 yo kwaloyai tawae Yaubada ana kaba yaliyaya. Kaiwena mayale uwena mumugana namwanamwana, paisowa dudulaina yo walo yawasosi. \v 11 Tabu boniboniyai mumugana kana paisowa wagogolulau koina kaiwena nige uwena ipapagan, na sowasowana kwayakenayagili mayale mena na tomo meuloili sigitai yakato mumugane naenaena. \v 12 Nige sowasowana tawae tomo tupwaliyao siginauli wadam mena na yawalo-masalan, kaiwena walowennane yamwalimwaline. \v 13 Tawae ginauli meuloili tapeili mayale mena sowasowana kalo-yawasosili tagite-namwanamwaili, \v 14 kaiwena mayalene ginauli meuloina ipeiyawatagilagili na tagite-namwanamwai. Bwaite kaiwena ala wali yabo iwaloba, Kowa tokenokeno kutolo boita mena, na Keliso ana mayale itunsae koliwo. \p \v 15 Kabo ami lokeikeile wagitekalatan. Sowasowana me ami nuwatu dudulai, tabu komiu besiele siya toyauyaule, nigele ali nuwatu sidududulai. \v 16 Tabu ami sauga kwayayavenuwan, kaiwena bwaite saugane koina mumugana naenaena ikaiwe. \v 17 Miyawa yauyaule, na Guyau ana nuwatu kaiwemiu wakatai namwanamwai. \v 18 Tabu waila kaikaiwena koina kwanunuma yauyaule, kisi isiba-yanaemiu. Na sowasowana Yaluyaluwa Tabuna koina iloyapowonmiu. \v 19 Kwawaliwali mekamikavao wali tapwalolo yo same walina yo tabe wali bui kolili. Me ami yaliyaya katemiu mena kwawali Guyau koina. \v 20 Ala Guyau Yeisu Keliso esana mena sauga meuloina wakawatoki Tamala Yaubada koina ginauli meuloili kaiweli. \v 21 Sauga meuloina me ami talam yo me ami yakasisi kaiwena nuwanuwamiu Keliso kwayakasisiyan. \s1 Tokasole tau yo sine kali loina \p \v 22 Koinaele komiu tokasole sinesineo, me ami talam wainemiyao ali loina kwamuliya besiele am muliya Keliso ana loina koina. \v 23 Keliso iya tomeli bodane kulukuluna mwa kaiwena tau iya sine kulukuluna. Na tomeli bodane iya Keliso yona yo Keliso iya tomeli bodane kana tolebolebo. \v 24 Tomeli bodane me ana talam Keliso ana loina imulimuliya koinaele sinesineo mekasole sowasowana me ali talam simulimuliya waineliyao ali loina sauga meuloina kolili. \p \v 25 Komiu tokasole tatao, wainemiyao kwamulolo kolili besiele Keliso imulolo ekalesiya koina yo yawasina italamwan kaiwena. \v 26 Yawasina italamwan, nuwanuwana ekalesiya ideuli iwaluwalu waila mena besiele wasana namwanamwana walona.\f + \fr 5:26 \ft Walone bwaite ‘waila’ makamakayau babitaiso kaiwena.\f* \v 27 Keliso nuwanuwana ekalesiyane ikabi-yatabu na iyatolo manna mena besiele ekalesiyane kana gite namwanamwana, nige gai yabo, tabu yona ibabalulu, yo tabu gite yabo naenaena, na sapusapuna nige wenoweno yabo koina.\f + \fr 5:27 \ft Sauga bagubagunana koina tem topwaoli nuwanuwana ipwaoli kabo lami sinisinibuna ikalaiyama koina ipwaoli. Lamine kana gite namwanamwana, nige gai yabo, tabu yona ibabalulu, yo tabu gite yabo naenaena, na sapusapuna nige wenoweno yabo koina.\f* \v 28 Yo bwaite besiele tatao ilonamwayagili waineliyao simulolo kolili besiele sibomayoi yoli simulolo kolili. Iya wainena imulolo koina ibomayoi imuloloi. \v 29 Tomo nige sowasowana ibomayoi yona ikalomagigilan, na iyakan yo igite-kalatan namwanamwai besiele Keliso iginauli kita ekalesiya kolila, \v 30 kaiwena kita yona waunao. \v 31 Buki Tabu iba, “Bwaite kaiwena tau tamana yo sinana ilogabaegili yo ilau mewainena simiya-suwala yo yoli labuine siyamala kwapi kaigeda.” \v 32 Nuwatu bwaite kasole kaiwena didididiuna, bwaimwa iya makamakayau Keliso yo ekalesiyane ali tubwe kaiwena. \v 33 Na walo bwaite ilaowa kolimiu. Mwa sowasowana tomo kaigeda kaigeda wainena imulolo koina besiele ibomayoi kana mulolo yo sinene sowasowana wainena iyakasisiyan. \c 6 \s1 Tama, sina yo natuliyao kali loina \p \v 1 Komiu gagagiliwo, sinamiyao yo tamamiyao ali guguye kwayakasisi-yagili kaiwena kwamiyamiya Keliso manna mena. Idudulai tem besiele waginauli, \v 2 kaiwena Buki Tabu iba, “Sinamiyao yo tamamiyao kwayakasisi-yagili.” Bwaite loinane iya loina bagubagunana waloyameli mekanakava, \v 3 yo bwaite waloyameli iwaloba, “Na mesabana kwamiya namwanamwa na ami miya yanuwa yaulina mena yawasimiu imamalawe.” \v 4 Komiu tama, tabu natumiyao kwaula-munamunaili, na wagitekalatan namwanamwaili, mumugali kwayadudulaili yo kwayakataili meli mumugana besiele Guyau ana nuwatu. \s1 Topaisowa panpanli yo ali tautaubalao kali loina \p \v 5 Komiu topaisowa panpanli me ami yakasisi yo me ami matausi yo me ami talam ami tautaubalao kolili, siya siloiloina-yagimiu yanuwa yaulina ana dedei koina, kwaobigaili. Me ami obiga kwapaipaisowa kolili yakato kwapaipaisowa Keliso koina. \v 6 Sauga meuloina me ami kaiwe kwapaisowa kaiweli, yakato komiu Keliso ana topaisowa panpanli yo Yaubada ana paisowa waginaulili me ami talam yawasosi. Tabu yakato sigitagitaimiu kabo kwapaisowa kaikaiwe na saugana silogabaegimiu paisowa kwalopei. \v 7 Kwapaisowa me ami yaliyaya, besiele Guyau kaiwena kwapaipaisowa, na nige tomo kaiweli. \v 8 Kaiwena wakatai Guyau naga tomo kaigeda kaigeda, nuwana topaisowa panpanna o nuwana tomo livalivasina, kani iyamaisa ana paisowa namwanamwana kaiwena. \v 9 Na komiu tautaubalao, sowasowana mumugamiu sidudulai ami topaisowao panpanli kolili. Tabu kwayayadidigali kaiwena wakatai ami Guyau yo ali Guyau yawasosi iyaele bulibuli mena igitagitaimiu yo kita meuloila tatoyatoyawa manna mena. \s1 Sowasowana Yaubada ana gogo kaleya kwamana kwalikwali \p \v 10 Yagu walo ana kaba mwawasi kani yawalowen bwaite besiele, kwamiyamiya ala Guyau koina na mesabana ana kaiwe lalakina koina ikabi-yakaiwemiu. \v 11 Kaleya gogona meuloina Yaubada iyeliwako kolimiu kwalikwali kabo sowasowamiu kwatolo kaiwe na mesabana tabu Seitani ana nuwatu imwamwakota-yagimiu. \v 12 Nige yakato takalekaleya ala tali tomo kolili, nigele, na yaluyaluwa biki simiyamiya mwayaga bwagabwaga mena me ali tobagunao yo ali kaiwe uloi uloi siya yanuwa yaulina boniboniyaina koina siloiloina. \p \v 13 Mwa kaleya gogona kwamana meuloina Yaubada iyeliwako kolimiu kwalikwali na mesabana sowasowamiu kwatolo kaiwe sauga naenaena kaleyana koina. Saugana kaleyane imwawasi komiu ami kaba kaleya mena kwatotolo me ami kaiwe. \v 14 Ami tolo kaikaiwene koina, ami kaleya gogona kwamana bwaite besiele. Kami wakisowa bwaite walo yawasosi iya kwapan-kalatan kasipumiu mena, tabe gamwagamwalimiu kana kokaukausi aeyan bwaite mumuga namwanamwana. \v 15 Yo nuwa-daumwali wasana kana walo-masala bwaite kaemiu kana suma. \v 16 Ami ebeu bwaite ami meli yo koina Seitani ana wamali wedowedolili ikaukausili yo ana mayau kalakala-pulupulululi koina itabeyamateli. \v 17 Yo Yaubada ana lebo iya kami pwaopwaom kaikaiwena, yo tabe Yaubada ana walo iya bwaite kaleya kelepana bwaimwa Yaluyaluwa Tabuna iyeyawako kolimiu. Wakalaili na kwatolo kaiwe kolili. \v 18 Yo sauga meuloina wakawakawanoi Yaluyaluwa Tabuna ana kaiwe koina. Sowasowana ami kawanoi meuloili kwaolegili Yaubada koina na mesabana isaguimiu. Manimiyao silala na tabu ami kawanoi kwalolopei Yaubada ana tomoyao kaiweli. \p \v 19 Tabe kaiwegu wakawakawanoi. Wakawanoi na tem saugana yaedeedede Yaubada yagu walo iyelima na meyagu katepatu Yaubada ana nuwatu wadawadamna yayawasayan. Nuwatu wadawadamnane kana katai bwaite, tomo meuloili sowasowali lebo silobai wasana namwanamwana koina, tomo Yudiya yo tabe siya nige tomo Yudiya kolili. \v 20 Yaubada iyawasayauma yakato wasa namwanamwana sabi yawasana. Mwa bwaite kaiwena yau ele nume pan mena. Tem sowasowana wakawanoi kaiwegu na me yagu katepatu wasana namwanamwana yawalo-masalan tomo kolili besiele Guyau ana walo koliyau. \s1 Walo ana kaba mwawasi \p \v 21 Tikiko, iya kalakava namwanamwana yo Yaubada ana topaisowa namwanamwana, naga kani ami wasa iyeyawa kaiwegu na wakatai gubesi yagu miyamiya kana koleya. \v 22 Bwaite iya kaiwena yayawasa ilalaowa kolimiu, na mesabana wakatai ama miyamiya na tabe ikabi-yakaiwemiu. \v 23 Yakawanoi Tamala Yaubada yo Guyau Yeisu Keliso katemiu sikabi-yadaumwalili, yo ami meli sikabiyakaiwe na sisaguimiu kwaemulomulolo-wagimiu. \v 24 Tabe yakawanoi siya sauga meuloina ala Guyau simulolo koina. Kani Yaubada ana walo-mulolo silobai. Yau Paulo.