\id MRK NT0002 Tsishingini (tsw) (Salka Kambari) KLP Feb. 2011 \h Marku \toc1 Alabari a Saꞌani a Marku \toc2 Marku \toc3 Mak. \mt2 Alabari a Saꞌani a \mt1 Marku \is1 Ucuɗuwu wa aatagada a nda \ip Marku, vuma na ɗanai aatagada a nda, u reve ta̱ ajiya. U da̱na̱ ta̱ zuzu na̱ Bituru. A mantsa ma na moo tono ukwa̱ wa̱ Yesu Zamawawa nu uꞌyosun wa̱ yi, Marku yuwan ta̱ mmalu a̱ tyosu ba̱ta̱ ba̱ta̱ na̱ Banaba, zagbain ro a̱tsuma̱ a̱ a̱za̱ e Itoni. Ele ra ɗa a lingai reve e teme a̱ tsurusa̱ a̱za̱ e Itoni uba̱ta̱ u na a̱ da̱nuyi biti. \ip Marku damma tsu ta̱ aalabari e Yesu nu ucira. Babu usa̱n na̱ Yesu koto mayan mo ulinga wa asalama u ta̱, reve u ka̱ra̱ a̱ tyo uba̱ta̱ u ro u yuwisan ulinga wa asalama u ro ɗe. U roco ta̱ cine Yesu da̱na̱i aagbashi. A mantsa mo ndolo, amaꞌa a ciga ta̱ Zamawawa na ri mogono mo ucira pa o uvaɗi, agba Yesu da̱na̱ ne shi. Ama o ro a ꞌyuwan ta̱ Yesu, reve o foɓo cine oo una yi. Marku roco ta̱ a na a̱yi nda ulinga wa̱ Yesu u ɗa, waru ne ɗa u yuwain ulinga u mawawa ma ama. \ip Aatagada a nda o to rocosu a̱za̱ e Itoni anaꞌan cine tsoo oꞌwo agbashi o ozo o ro. U roco ta̱ cine Yesu sowoi a̱tsuma̱lima̱ adama a na ne ɗa A̱sula̱ a cigai u yuwaan ama a̱ga̱nda̱. Ne ɗa A̱sula̱ a yuwain ma̱za̱nga̱ ni ili i na Yesu yuwain, agba gogo u tu uba̱ta̱ u gbain o ukere usaꞌani wa̱ A̱sula̱. Ko na̱ tsu sowo a̱tsuma̱lima̱ gogo adama a na tsaa yuwusan ili i mejege a na tsoo tono A̱sula̱, A̱sula̱ a̱ ta̱ za̱nga̱na̱ na̱ a̱tsu fo. \is1 Ili i na i ri pe a̱tsuma̱ a aatagada a nda \io1 1. Ikaka ya Yahaya za vu Urumbusu (1:1-8) \io1 2. Urumbusu na̱ ma̱lyungwa̱ ma̱ Yesu (1:9-13) \io1 3. Yesu a̱tsuma̱ a̱ Ga̱lili (1:14–9:50) \io1 4. Yesu lyawa ta̱ Ga̱lili a̱ tyo Urishelima (10:1-52) \io1 5. Ajuma o ukosu wa̱ Yesu: Ma̱lyungwa̱ ma̱ yi nu ukwa̱ wa̱ yi (11:1–15:47) \io1 6. Yesu ta̱ wuma (16:1-8) \io1 7. Yesu roco ta̱ aciya̱yi uba̱ta̱ wo otoni a̱ yi (16:9-20) \c 1 \s1 Alajiya a Yahaya za vu Urumbusu \r (Mat. 3:1-12; Luk. 3:1-18; Yah. 1:19-28) \p \v 1 Apa nda Alabari a Saꞌani e Yesu† Kristi Zamawawa,† Mawun ma̱ A̱sula̱. \v 2 U fara ta̱ ununa A̱sula̱ a dammai ana Ishaya vumava̱sula̱† ɗanai ili i na A̱sula̱ a damma niyi waa fara: \q1 “N ta̱ lyungu malingata ma̱ va̱, elime a̱ wu, za na aa lapulaa wu ure. \x ◊ \xo 1:2 \xt Mal. 3:1.\x* \q1 \v 3 Uɗyo wu nanza e ɗewu a̱tsuma̱ o una, \q1 ‘Foɓoyi Zagbain ure, yuwain ure wa̱ yi mejege.’ ” \x ◊ \xo 1:3 \xt Isha. 40:3.\x* \p \v 4 Yahaya† za vu Urumbusu ɗa da̱na̱i malingata ma na ma yuwusain alajiya o una. Alajiya a na u yuwusain adama a na ama aa vadala† o unusu u le a̱ ka̱mba̱ uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱ u ɗa. A̱ ta̱wa̱ ta̱ tsa̱ra̱ u rumbu le tsa̱ra̱ A̱sula̱ a yuwaan le gafura vu nusu le. \v 5 A̱vu ama e iɗa ya Yahuda suru, hali na ama a̱ Urishelima suru a̱ ta̱wusa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi tsa̱ra̱ a uwwa yi. Aza a na a dansaa niyi nusu le, u rumbusu le ta̱ o Uɗolu wa̱ Urdu. \p \v 6 Wo otosu ta̱ itana ye eleme a arakumi, waru wu nla̱sa̱ ta̱ gbakala vu ukwan. U lyuwusa ta̱ apapari ni ishiki. \v 7 U da̱na̱ ta̱ a dansaa ama, “Nanza ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ a̱ca̱pa̱ a̱ va̱ za na laꞌa numu tsugbain, n rawa n ka̱nza̱ m ba̱ɗa̱ vunu va aatan va̱ yi shi. \v 8 A̱mu na̱ mini ma ɗa ma̱a̱ rumbusu ɗu, amma a̱yi u ta̱ rumbu ɗu na̱ Ruhu va Akiza.”† \s1 Urumbusu nu ulyungusa̱ wa̱ Yesu \r (Mat. 3:13–4:11; Luk. 3:21-22; Luk. 4:1-13) \p \v 9 A̱vu wo oꞌwo a mantsa mo ndolo Yesu uta̱ ta̱ ɗe Nazara e iɗa ya̱ Ga̱lili. Ana u rawai o Uɗolu wa̱ Urdu, a̱vu Yahaya rumbu yi. \v 10 A̱yi a̱ mota̱a̱ a̱ miniꞌi, a̱vu we ene zuva† kpa̱tuꞌwa̱, a̱vu Ruhu cipa̱a̱ yi oroci a muɗa. \v 11 A̱vu a uwwa uɗyo u ro ɗe zuva, u damma, “A̱vu ɗa Mawun ma na n cigai, n ta yuwusan ma̱za̱nga̱ na̱ a̱vu lon.” \p \v 12 Babu usa̱n, a̱vu Ruhu tara yi a̱ ꞌya̱wa̱ o una. \v 13 A̱vu u da̱na̱ pe o una rana amunga, Male† a̱ lyungusa̱ yi. U da̱nu ta̱ ni inama yu una, agba waru nlingata ma̱ A̱sula̱ n da̱na̱ ta̱ a kambusa yi. \s1 Yesu ɗe ta̱ ama a̱ na̱shi a̱za̱ e mereme ma mugula \r (Mat. 4:12-22; Luk. 4:14-15; Luk. 5:1-11) \p \v 14 Ana Hiridu Antiba ɓa̱ruyi Yahaya, a̱vu Yesu uwa pe e iɗa ya̱ Ga̱lili a casu Alabari a Saꞌani a̱ A̱sula̱. \v 15 U da̱na̱ ta̱ a dansa, “Mantsa ma yuwan ta̱, tsugono tsa̱ A̱sula̱† tsa yuwan ta̱ zuzu. Vadalai, i usu Alabari a Saꞌani.” \p \v 16 A̱yi a mmalu a̱ ngeꞌen m Mala ma̱ Ga̱lili, a̱vu we ene Simo\f + \fr 1:16 \ft Yesu ta̱wa̱ ta̱ u ca yi aala Bituru.\f* na̱ Andarawu mawun ma̱ a̱na̱wu ma̱ yi a̱za̱ e mereme ma mugula, a varishi igolo a malaꞌa. \v 17 A̱vu u damma le, “Toni numu, n ta̱ ka̱mba̱to ɗu aza a na a̱ ta̱wa̱a̱ na ama.” \v 18 A̱vu a lyawushi igolo i le, a̱vu o toni yi. \p \v 19 Ana u lyuwai elime na̱ mmalu waꞌa, a̱vu we ene muwun ma̱ Za̱ba̱di, Yakubu na̱ vawun va̱ yi Yahaya, ele pe a wantsun a lapulusa igolo i le. \v 20 A̱vu u ɗeshi nle, a̱vu a lyawa Za̱ba̱di dada le a wantsuꞌun na aza a zamalinga. A̱vu o toni yi. \s1 Yesu lo ta̱ otoni a̱ lima̱ \r (Luk. 4:31-37) \p \v 21 A̱vu Yesu no ojoro a̱ yi a uwa pe a̱ lyuci va Kafarnahum. O urana wa Ashibi a̱vu u uwa a̱ a̱a̱ꞌisa̱,† u reme uritosu. \v 22 A̱vu o oꞌwo asalama lon na̱ cuꞌun vu uritosu wa̱ yi, adama a na u to ritosu le ununa vuma na ri nu ucira, agba tsu munlu n Wila̱ shi. \p \v 23 Pe a̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱ za na ri no otoni a̱ lima̱ shi ta̱ pe reve u remushi yisaali, \v 24 a dansa, “Yesu za va Nazara, te imini tsu na̱ a̱vu? A̱vu vu ta̱wa̱ ta̱ vu una tsu? Tsu reve ta̱ ko zane ɗa vu ri, a̱vu ɗa za va akiza a̱ A̱sula̱.” \p \v 25 A̱vu u damma le nu ucira, “Rungwa̱i, a̱vu yu uta̱ i lyawa yi!” \p \v 26 A̱vu otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a̱ jinga̱ɗa̱ vumaꞌa lipu e mejeꞌen, a̱vu u saala, ɗaɗa a kasai na̱ a̱yi. \p \v 27 Ama suru a yuwan ta̱ asalama a̱bunda̱, hali e ecelei aciyele, “Nye ɗa tsunda? Uritosu u saꞌavu u ɗa ndaꞌa. U ta̱ nu ucira lon. Hali no otoni a̱ lima̱ a ɗa u tsu ɓarasa le babu wovon, a̱vu a yuwan ili i na u damma nle a yuwan.” \v 28 Babu usa̱n alabari a̱ yi a rawai ko te ɗa ejege e iɗa ya̱ Ga̱lili. \s1 Yesu yuwaan ta̱ a̱za̱ o ubanakun opocino \r (Mat. 8:14-17; Luk. 4:38-41) \p \v 29 Mota̱a̱ ma̱ yi a̱ a̱a̱ꞌisa̱ oɓolo no ojoro a̱ yi oɓolo na̱ Yakubu na̱ Yahaya, a̱vu a uwa o uꞌwa wa̱ Simo na̱ Andarawu. \v 30 A̱na̱wa̱le Simo a̱ da̱na̱ ta̱ ubanakun, a̱vu a damma Yesu adama a̱ yi. \v 31 A̱vu u ꞌya̱wa̱ ya̱ꞌa̱ yi, u reme yi ukere, a̱vu u kamba ꞌya̱sa̱n yi, ɗaɗa ubanakuꞌun u lyawushi niyi. Reve u yuwaan le a̱ga̱nda̱. \p \v 32 Ana ulivu u yuwain, a̱vu a̱ ta̱wa̱a̱ yi na ama a̱bunda̱, aza a na a̱ ri nu ubanakun, na aza a na a̱ ri no otoni a̱ lima̱. \v 33 A̱vu ama a̱ lyuciꞌi o ɓoloto o una̱ntsu wa̱ yi. \v 34 U ka̱mba̱to ta̱ aza a na a̱ da̱na̱i nu ubanakun icuꞌun icuꞌun gbaga, a̱vu waru u lo otoni a̱ lima̱ na̱ a̱bunda̱. U lyawa le a yuwan adanshi shi, adama a na e reve niyi. \s1 Yesu ꞌya̱wa̱ ta̱ alajiya \r (Luk. 4:42-44) \p \v 35 Uba̱ta̱ haɓa, a̱vu u ꞌyon wu uta̱ u ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ u na vuma ri shi. U ꞌya̱wa̱ u yuwan ɗe avasa. \v 36 A̱vu Simo na aza a na a̱ ri na̱ a̱yi a zami yi. \v 37 Ana e ene niyi, a̱vu a damma yi, “Ama suru a̱ te izami ya̱ wu.” \v 38 A̱vu u damma le, “Tsu walai a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ mulyuci n na n ri elime, tsu yuwain alajiya. Ili i na n ta̱wa̱i n yuwan ɗa ndolo.” \v 39 She na u kotoi maꞌuwa ma̱ a̱ꞌisa̱ e iɗa ya̱ Ga̱lili suru a yuwusan alajiya, waru o utusa̱a̱ ama otoni a̱ lima̱. \s1 Yesu yuwaan ta̱ ma̱kutu opocino \r (Mat. 8:1-4; Luk. 5:12-16) \p \v 40 A̱vu ma̱kutu ma̱ ta̱wa̱ u kingyowa̱ yi, a̱vu u pati yi, “Na̱ vu usu, vu ka̱mba̱to mu gbaga.” \p \v 41 A̱vu Yesu ene yi iliyali, a̱vu u ꞌya̱sa̱n ukere wa̱ yi, a̱vu u juꞌwa̱n yi, u damma, “N usu ta̱, ka̱mba̱ gbaga.” \v 42 A̱vu ukutuꞌu u lyawushi niyi, a̱vu u tsura̱ lafiya va̱ yi. \p \v 43-44 A̱vu u rono yi atsuvu u damma, “She vu damma vuma wan. A̱vu vu wala vu ꞌya̱wa̱ vu roco aciya̱wu uba̱ta̱ wa ganu. A̱vu vu ca ili i ro, ununa a yuwusain a mantsa ma Musa, \x ◊ \xo 1:43-44 \xt N.Gn. 14:1-32.\x* adama a̱ da̱na̱ nu urevu wi ili i na i farai.” A̱vu u damma yi u ka̱ra̱. \p \v 45 Ana wu uta̱i, u yuwan ne shi, a̱vu u teme a bazasa alabariꞌi. A̱vu ama na̱ a̱bunda̱ a uwwa, hali uba̱ta̱ u na a zuwai Yesu kuɗa̱i a uwa a̱ lyuciꞌi. A̱vu wi isawan ɗe alanga na̱ lyuci uba̱ta̱ u na ama a̱ ri shi. A̱vu ama ko te ɗa a̱ ka̱ra̱ a̱ ta̱wusa̱ ya̱ꞌa̱ yi. \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ osowi a̱ lipu gbaga \r (Mat. 9:1-8; Luk. 5:17-26) \c 2 \p \v 1 Ana a yuwain rana meketeci, a̱vu Yesu ka̱mbisa̱ Kafarnahum. A̱vu alabari a̱ yi a rawa a atsuvu a ama, na adanshi nga u ta̱wa̱ ta̱ o uꞌwa. \v 2 A̱vu ama a̱ a̱bunda̱ o ɓoloto uba̱ta̱ u ta̱, a̱vu uba̱ta̱ꞌa̱ u ka̱la̱ma̱ le, ko lo o una̱ntsu babu ure, ɗaɗa u da̱na̱i o rocosu ama Adanshi a̱ A̱sula̱.† \v 3 A̱vu a̱ ta̱wa̱a̱ yi na̱ vuma na ri no osowi a̱ lipu a na ama a̱ na̱shi e sheɗei. \v 4 Adama o oɓolo a amaꞌa, a gura rawa uba̱ta̱ u na Yesu ri shi, a̱vu a̱ ka̱tsuꞌwa̱ ukwa̱ꞌa̱. Ana a̱ tsura̱i ure, a̱vu a̱ telyuwetyo yi a̱ tyo e iɗa a aavalu a na u da̱na̱i. \v 5 Ana we enei ununa a ca niyi okolo, a̱vu u damma za vo osowi a̱ lipuꞌu, “Mawun ma̱ va̱, a yuwaan wu ta̱ gafura vu unusu wa̱ wu.” \p \v 6 Amma munlu n Wila̱† n ro n da̱na̱ ta̱ lo nden, a̱vu a yuwan majiyan, \v 7 “Nye i zuwai vuma nda yuwain adanshi tsundolo? U tara ta̱ aciya̱yi una̱ta̱ na̱ A̱sula̱.† Zane ɗa aa gura yuwaan vuma gafura vu unusu, she A̱sula̱ goon shi?” \p \v 8 Agba u reve ta̱ okolo e le, ɗaɗa we ece nle, “Nye i zuwai yaa yuwusan majiyan ne? \v 9 Zane ɗa laꞌai babu usa̱n: a damma za vo osowi a̱ lipuꞌu, ‘A yuwaan wu ta̱ gafura wu unusu wa̱ wu,’ ko a damma, ‘ꞌYon, vu tara aavalu a̱ wu, a̱vu vu wala’? \v 10 Amma adama n roco ɗu Mawun ma Vuma† ma̱ ta̱ nu ucira o uvaɗi nda u yuwaan ama gafura vu unusu u le,” a̱vu u ka̱lyuwa̱ yi u damma, \v 11 “N damma wu ta̱, ꞌyon, tara aavalu a̱ wu, vu wala a̱ tyo o uꞌwa.” \p \v 12 A̱vu u ꞌyon u tara aavalu a̱ yi babu usa̱n. Reve u ka̱ra̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n me le suru. A̱vu amaꞌa suru a̱ ka̱ra̱ a yuwusan asalama. A̱vu a ciɓala A̱sula̱ a̱ uri a dansa koto ele e ene cuꞌun vi ili i nda shi. \s1 Ɗewu va̱ Levi \r (Mat. 9:9-13; Luk. 5:27-32) \p \v 13 A̱vu Yesu utisa̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ ngeꞌen m mala, a̱vu oɓolo a ama o toni yi, ɗaɗa u da̱na̱i o rocosu le. \v 14 A̱yi a̱ ka̱ra̱, a̱vu we ene Levi, mawun ma Alfa nden uba̱ta̱ u na a̱a̱ ushishi utafa, a̱vu u damma yi, “Toni mu.” A̱vu u ꞌyon u toni yi. \p \v 15 Mantsa mo ro a̱vu u da̱nu a lyuwusa ilyalya o uꞌwa wa̱ Levi na aza a na a̱a̱ ushishi utafa na̱ a̱bunda̱ na̱ a̱za̱ o unusu a na a̱ da̱na̱i lo nden oɓolo na̱ Yesu no ojoro a̱ yi, adama a na icuꞌun ya ama o ndolo o toni yi ta̱. \v 16 A̱vu ana munlu n Wila̱ na Afarishi e ene niyi a alya e ilyalya na̱ a̱za̱ o unusu na̱ a̱za̱ o ushishi wu utafa, a̱vu a damma ojoro a̱ yi, “Cine waa lyuwusa woo sowuso ni icuꞌun ya ama o ndolo?” \p \v 17 Ana wu uwwai ne, a̱vu u damma le, “Aza a na a̱ ri nu ubanakun shi, a ciga za va̱ a̱guma̱ shi, she a̱za̱ o ubanakun. N ta̱wa̱ n ɗe a̱za̱ a̱ a̱ɓula̱ shi, amma aza a na a̱ ri nu unusu.” \s1 Yeci adama a akuli \r (Mat. 9:14-17; Luk. 5:33-39) \p \v 18 Yashi i ndolo ojoro a Yahaya oɓolo na Afarishi a̱ da̱na̱ ta̱ na akuli, a̱vu a̱ ta̱wa̱ ya̱ Yesu a damma, “Nye i zuwai ojoro a Yahaya no ojoro a Afarishi aa yuwusan akuli, amma ojoro a̱ wu aa yuwusan shi?” \p \v 19 A̱vu u usu le, “Cine omocin a vali vu kasaꞌavu aa yuwan akuli a̱yi oɓolo ne ele? Aa yuwan shi, nu u ri lo oɓolo ne ele. \v 20 Amma mantsa mo ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ ana aa tara yi pe uba̱ta̱ u le. O urana u ndolo, a ta yuwan akuli. \p \v 21 “Babu za na a̱ zula̱ apaɗi o umuna u saꞌavu a akuci o utugu. Nu u ɓolo le, apaɗi o umuna u saꞌavuꞌu u ta̱ vura̱nu akuci o utuguꞌu, a̱vu ukaruꞌu u da̱shi mgbain. \v 22 Babu za na tsu tsun ribina na kutsai a akuci a̱ tsa̱n o ukwan adama a na ribinaꞌa u to ɓoso tsa̱n vu ukwaꞌan, na̱ a̱ tsun yi pe u ta̱ lungusa̱ ribinaꞌa oɓolo na̱ tsa̱ꞌa̱n. Amma a̱ tsu tsun ta̱ ribina a̱ tsa̱n saꞌavu.” \s1 Yeci adama o urana wa Ashibi \r (Mat. 12:1-8; Luk. 6:1-5) \p \v 23 O urana wa Ashibi† u ro, Yesu da̱na̱ ta̱ a mmalu a ɓatsasa a̱ a̱ɗuma̱ e ishina, a̱vu ojoro a̱ yi e teme makuɗa ma̱ a̱ga̱za̱ me ishina ele pe a mmalu. \v 24 A̱vu Afarishi† a damma yi, “Ka̱lyuwa̱, anaꞌan urana wa Ashibi u ɗa. Nye i ɗa i zuwai ojoro a̱ wu a kuɗusa a̱ga̱za̱ e ishina a yuwusan ili i na Wila̱ u putsayi?” \p \v 25 A̱vu u usu le, “I reve ili i na Da̱wuda na aza a na a̱ da̱na̱i na̱ a̱yi a yuwain mantsa ma na a uwwai ambulu shi? \v 26 A rana na Abiyata da̱na̱i aabara a nan ganu, Da̱wuda uwa ta̱ o uꞌwa wa̱ A̱sula̱, a̱vu u tama opopofu za na ganu ɗa goon aa tama. A̱vu fo u ca nꞌutsa̱ ma̱ yi.” \x ◊ \xo 2:26 \xt 1 Sam. 21:1-6.\x* \p \v 27 A̱vu u damma le, “A yuwan ta̱ Ashibi adama a vuma, amma a yuwan vuma adama a Ashibi shi. \v 28 Adama o ndolo, a̱mu Mawun ma Vuma, Zagbain vu urana wa Ashibi a ɗa.” \fig Yesu a adanshi na Afarishi|src="Mark_2_23.tif" size="span" loc="Mark 2:28" ref="Mak. 2:28" \fig* \s1 Vuma vo osowi o ukere \r (Mat. 12:9-14; Luk. 6:6-11) \c 3 \p \v 1 Urana u ro a̱vu Yesu uwisa a̱ a̱a̱ꞌisa̱, a̱vu u cina pe vuma na ri nu ukere u ta̱ usowu. \v 2 Urana wa Ashibi u ɗa u da̱na̱i, a̱vu Afarishi a̱ ka̱lyuwusa̱ yi ko e te ene ko u ta̱ ka̱mba̱to za vu ubanakun gbaga, adama e reme yi nu unusu. \v 3 A̱vu u damma yi, “Uta̱ vu ta̱wa̱ a alanga eteshe.” \p \v 4 A̱vu we ece le, “Nye i ɗa Wila̱ u dammai wu ntsayi a yuwan urana wa Ashibi, a yuwan isaꞌani ko iwuya, a wawa wuma ko o una?” Agba a damma ili i ro shi. \p \v 5 A̱vu u ka̱lyuwa̱ le nu upan, a̱vu waru we ene le iliyali adama a na a̱ ta̱ na aciyogbamu. A̱vu u damma vumaꞌa, “Canana ukere wa̱ wu.” Ana u cananai, a̱vu u ka̱mba̱ gbaga. \v 6 A̱vu Afarishi o uta̱ na ama a̱ Hiridu, a̱vu a yuwan a̱sa̱la̱ cine aa yuwan oo una yi. \s1 Oɓolo a ama a̱ ngeꞌen m mala \p \v 7-8 A̱vu Yesu no ojoro a̱ yi a̱ ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ ngeꞌen m Mala ma̱ Ga̱lili. Ana ama a uwwai ili i na u da̱na̱i a yuwusan, a̱vu oɓolo a ama a̱ a̱bunda̱ o toni yi. Amaꞌa o uta̱ ta̱ ɗe Yahuda, na̱ Urishelima, na̱ Idumiya. Ozo o ro waru o uta̱ ta̱ upasalai wu Uɗolu wa̱ Urdu, na aza a na a̱ ta̱wa̱i uba̱ta̱ wa̱ yi ɗe e iɗa ya Taya na̱ Sida. \p \v 9 U damma ta̱ ojoro a̱ yi a lapulaa yi wantsun u waꞌa, adama a na oɓolo a ama a yuwan ta̱ a̱bunda̱, tsa̱ra̱ a gbagbala yi wan. \v 10 A̱za̱ o ubanakun na̱ a̱bunda̱, a̱ ka̱mba̱to le ta̱ gbaga, hali wo oꞌwo aza a na a̱ ri nu ubanakun e keɓushe adama a̱ juꞌwa̱n yi. \v 11 Uba̱ta̱ u na otoni a̱ lima̱ e ene niyi suru, a̱vu a̱ kingyo e reme yisaali, adansa, “A̱vu ɗa Mawun ma̱ A̱sula̱.” \v 12 Amma u ɓara le ta̱ she a damma ama ko zane ɗa u ri wan. \s1 Yesu ɗangwa ta̱ Kupanejere \r (Mat. 10:1-4; Luk. 6:12-16) \p \v 13 A̱vu Yesu ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a masasan uba̱ta̱ u na u ɗeyi ama a na a̱ ꞌya̱wa̱ oɓolo na̱ a̱yi, a̱vu a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi. \v 14 A̱tsuma̱ e le a̱vu u ɗangwa ama kupa ne ejere aza a na u cayi ala ajiya. A̱vu u damma le, “N ɗangwa ɗu ta̱ i da̱nu na̱ a̱mu. N ta̱ lyungu ɗu i ꞌya̱wa̱ i damma Alabari a Saꞌani a̱ va̱. \v 15 Waru i ta̱ tsura̱ ucira i lo otoni a̱ lima̱.” \p \v 16 Mpa nda Kupanejere† a na u zagwai: Simo za na u cayi aala Bituru, \v 17 Yakubu mawun ma̱ Za̱ba̱di fo u ɗe yi ta̱, na̱ Yahaya vawun va̱ yi, aza a na u cayi ala Buwanaji, ana muwun n tsata; \v 18 u ɗe ta̱ fo Andarawu, ne ɗa fo Filibu, na̱ Batalamawu waru, Matta fo ta̱ pe, Toma fo aajiya a ɗa a̱ da̱na̱i. Akapi e le ele ɗa Yakubu mawun ma Alfa, na̱ Tadawu, oɓolo na̱ Simo za na waru a̱ tsu ɗe Bakanani,\f + \fr 3:18 \ft A̱yi aala “Bakanani” to rocosu tsu vumaꞌa u ta̱ nu uzuwu wa aci adama u kamba ama a̱ yi.\f* \v 19 na̱ Yahuza Iskariyoti, za na wina niyi. \s1 Yesu na̱ Baꞌalzabu \r (Mat. 12:22-32; Luk. 11:14-23; Luk. 12:10) \p \v 20 A̱vu urana u ro Yesu uwisa o uꞌwa, a̱vu oɓolo a ama o ɓolo waru, hali a putsa yi no ojoro a̱ yi na aa lyuwa ilyalya. \v 21 Ana a̱za̱ a̱ yi a uwwai ne, a̱vu o uta̱ ɗe adama e reme yi, a jiyan ta̱ u jaara ta̱. \p \v 22 Munlu n Wila̱ na aza a na a̱ ta̱wa̱i ɗe Urishelima a̱ ka̱ra̱ ta̱ a dansa, “U ta̱ na̱ Baꞌalzabu† mogono mo otoni a̱ lima̱, waru nu ucira wa̱ yi u ɗa woo uta̱sa̱a̱ otoni a̱ lima̱ꞌa̱.” \p \v 23 A̱vu u ɗe le, u yuwaan le adanshi ni iroci u damma le, “Cine Male\f + \fr 3:23 \ft Male na̱ Baꞌalzabu na a yuwain adanshi a̱ yi a̱ a̱a̱ɗiva̱ a 3:22 vuma ta̱ ɗa a yuwusan adanshi. \f* moo lo Male? \v 24 Ni iɗa i neꞌeshen aciya̱yi ure a yuwusan nla̱ngi na aciyele, iɗa i ndolo i ta̱ riya̱. \v 25 Nu u uꞌwa u neꞌeshen ure, a yuwusan tsurala, uꞌwa u ndolo wee isawan shi. \v 26 Adama o ndolo na̱ tsugono tsa Male tse neꞌeshen waa jima shi, amma u ta̱ riya̱. \p \v 27 “Babu za na aa gura uwa o uꞌwa wu za vu ucira u tara itana ya̱ yi, she na̱ wu nla̱ yi. A̱vu u gura uwa o uꞌwa wa̱ yi u tara yi itana. \v 28 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, a ta gura yuwaan ama gafura vu nusu le na adanshi a vama e ekere a̱ A̱sula̱.† \v 29 Amma za na yuwayin Ruhu va Akiza adanshi a vama, aa yuwaan yi gafura shi, adama a na unusu wa̱ yi u ri nu ukotu shi.” \v 30 U damma le ta̱ ne, adama a na a damma ta̱, “U ta̱ no otoni a̱ lima̱.” \s1 Mma na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu ma̱ Yesu \r (Mat. 12:46-50; Luk. 8:19-21) \p \v 31 A̱vu mma va̱ Yesu rawa na̱ a̱za̱ a̱ yi. A̱vu a̱ lyungu za ro ɗe yi. A̱vu e isawan a alanga. \v 32 A cina ta̱ oɓolo a ama nden uka̱nda̱ruwu na̱ a̱yi, a̱vu a damma yi, “Mma va̱ wu, na̱ a̱za̱ a̱ wu, a̱ ta̱ ɗe a alanga a pura wu.” \p \v 33 A̱vu u usu le, “Zane ɗa mma va̱ na̱ a̱za̱ a̱ va̱?” \v 34 A̱vu u ka̱lyuwa̱ ama a na a̱ ri nden uka̱nda̱ruwu na̱ a̱yi, a̱vu u damma, “Ka̱lyuwa̱i, ele nda ele ɗa mma va̱ na̱ a̱za̱ a̱ va̱. \v 35 Aza a na a yuwusan ili i na A̱sula̱ a cigai, ele ɗa muwun ma̱ a̱na̱wu n va̱ olobo ne esheli na̱ mma va̱.” \s1 Iroci yi cimbi \r (Mat. 13:1-9; Luk. 8:4-8) \c 4 \p \v 1 Yashi i ro waru a̱vu Yesu teme uritosu a̱ ngeꞌen m mala. Oɓolo a ama a na o ɓolotoi a̱ da̱na̱ ta̱ a̱bunda̱ lon, hali a zuwa yi u uwa a wantsun, a̱vu u da̱nu pe. Ama ɗe a aagaɗi a̱ ka̱lyuwusa̱ malaꞌa. \v 2 A̱vu u roco le ili na̱ a̱bunda̱ aa yuwusan iroci. \p A̱tsuma̱ o uritosu wa̱ yi, a̱vu u damma le, \v 3 “Poloi atsuvu, yu uwwa, cimbi ro ꞌya̱wa̱ ta̱ mazaza me icuꞌun. \v 4 A̱yi lo a mantsa ma na u temei mazaza me icuꞌun, a̱vu icuꞌun i ro yo oco yi o ure, a̱vu nnunu n ta̱wa̱ n ka̱ka̱ɗa̱ icuꞌuꞌun. \v 5 A̱vu ozo o ro o oco ba̱ta̱ a atali, uba̱ta̱ u na u ri na̱ ma̱bula̱ lon shi. A̱vu o uta̱ babu usa̱n, adama a na a̱ tsura̱i wa̱cin a̱lungu shi. \v 6 Ana urana u yuwain, a̱vu a kpanla, adama a na a̱ ri na̱ ma̱bula̱ lon shi, a̱ tsura̱ aralu shi, a̱vu e ꞌyewe. \v 7 A̱vu ozo o ro waru o oco a awanda, a̱vu awanda a̱ ꞌyon, a̱vu a gbagbala le, a matsan ulobonu shi. \v 8 Ozo o ro gba shi o oco a̱ ma̱bula̱ ma saꞌani, a̱vu a matsan ulobonu, ozo o ro a matsan mataꞌatsu mataꞌatsu, ozo o ro kupota̱li-uta̱li, ozo o ro ukpaku ukpaku.” \p \v 9 A̱vu u damma le, “Za na ri na atsuvu, wu uwwa.” \s1 Ili i na i zuwai Yesu ritoi ni iroci \r (Mat. 13:10-17; Luk. 8:9-10) \p \v 10 Mantsa ma na Yesu da̱na̱i a̱ ndeꞌen, aza a na a̱ da̱na̱i lo oɓolo na̱ Kupanejere, a̱vu ee ece yi iroci i na u yuwaan nle. \v 11 A̱vu u damma le, “A̱ɗu ɗa a lyawai i reve ili yu usokowu ya̱ A̱sula̱, amma aza a na a̱ ri pe shi, ili suru she ni iroci i ɗa a tsu damma le. Adama a na \q1 \v 12 ‘A ta gura e ene ne esu, amma ee reve no okolo shi. A mawwa, a ta gura uwwa, amma aa gura reve shi. Adama a na a̱a̱ ka̱mba̱ a yuwaan le gafura wan.’ ” \x ◊ \xo 4:12 \xt Isha. 6:9-10.\x* \s1 Ucuɗuwusa wi iroci \r (Mat. 13:18-23; Luk. 8:11-15) \p \v 13 A̱vu u damma le, “A̱ɗu i reve iroci i nda shi? To, cine yaa gura i reve iroci i ro? \v 14 Za vu ca̱ꞌa̱n ndolo adanshi a̱ A̱sula̱ ɗa wa̱a̱ cuꞌusa̱n. \v 15 Icuꞌun i na yo ocoi o ure, ele ɗa iroci ya aza a na a̱ cuꞌwa̱in adanshi a̱ A̱sula̱ o okolo e le. Mantsa ma na a uwwai, babu usa̱n, Male† ma̱ ta̱wa̱ ma usa adanshi a na a̱ cuꞌwa̱in o okolo e leꞌe. \v 16 Ne ɗa waru aza a na o ocoi ba̱ta̱ a atali. Ele ɗa aza a na a̱ tsu ushi adanshi babu usa̱n na̱ ma̱za̱nga̱. \v 17 Amma ana a̱ ri na aralu shi, a tsu jima shi. Na awuya ko a̱tsuma̱lima̱ a̱ ta̱wa̱ adama a adanshi a̱ A̱sula̱, babu usa̱n a̱a̱ ta̱ɗa̱tsa̱. \v 18 Ozo o ro a̱ ta̱ tsi icuꞌun i na yo ocoi ba̱ta̱ a awanda. A uwwa ta̱ adanshi, \v 19 amma addama o uvaɗi u nda, nu uyoꞌo wi ikebe, na maluwa me ili ma na aa uwwusa, a tsu gbagbala ta̱ adanshiꞌi. Reve wo oꞌwo le babu ulinga. \v 20 Amma aza a na o ocoi a̱ ma̱bula̱ ma saꞌani, ele ɗa aza a na a tsu uwwa adanshi, a̱ usu yi, a̱vu a yuwan ulinga na̱ a̱yi. Za ro tsu matsan ta̱ mataꞌatsu mataꞌatsu, za ro kupota̱li-uta̱li, za ro gba ukpaku ukpaku.” \s1 Uzuwata u fitila \r (Luk. 8:16-18) \p \v 21 A̱vu Yesu ece le, “A̱ tsu ta̱wa̱a̱ ta̱ na̱ fitila adama a na a̱a̱ kpa̱to yi na aasaꞌatsu, ko a zuwa yi a̱ mbungulu? E eelele a ɗa a tsu zuwa yi, adama u ca ekan shi? \fig Uzuwata u fitila|src="Mark_4_21.tif" size="col" loc="Mark 4:21" ref="Mak. 4:21" \fig* \v 22 Ili i na i ri usokowu suru a̱ ta̱ kpa̱tuꞌwa̱ yi, waru babu ili i na ya̱a̱ da̱na̱ upaꞌun u na o uta̱a̱ yi a alanga shi. \v 23 Za na ri na atsuvu, wu uwwa.” \p \v 24 A̱vu u damma le, “I yuwan ugbozu ni ili i na yaa uwwusa. Na̱ makundatsu ma na i kunzuyi na̱ a̱yi ɗa a̱a̱ kunzuwa̱ ɗu, waru a̱ ta̱ da̱shi ɗu. \v 25 Za na ri ni ili, a̱yi ɗa a̱a̱ da̱shi, waru za na ri ni ili shi, waꞌa na u ri na̱ a̱yi a̱ ta̱ ushi yi i ɗa.” \s1 Iroci yi cuꞌun na yu uta̱i \p \v 26 A̱vu Yesu damma le, “Apa nda cine tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa̱ ri: tsa vuma na ꞌya̱wa̱i mazaza me icuꞌun. \v 27 Nu u lantsa na ayin ko u yuwan ulinga nu urana, mantsa suru icuꞌun oo utusa̱ a yuwusan mgbain, ko na wo oꞌwoi u reve cine aa yuwusan mgbain shi. \v 28 Iɗa i tsu zuwa ta̱ ili i na a̱ cuꞌwa̱in i ꞌyon mgbain, akunku a ɗa a tsu fara kungwa, a̱vu a̱ ta̱wa̱ a yuwan a̱ga̱za̱ a ca icuꞌun i saꞌani. \v 29 Mantsa ma na ishina i kutsai, a̱vu u gasa le.” \s1 Iroci yi icuꞌun i na i laꞌai uka̱la̱mu \r (Mat. 13:31-34; Luk. 13:18-19) \p \v 30 A̱vu Yesu reme a dansa, “Na̱ nye tsaa gura kurato tsugono tsa̱ A̱sula̱? Ko ni iroci yi ili i ne a gura cuɗuwa yi? \v 31 Oroci e isuꞌwan i uri, a̱yi ɗa cuꞌun na laꞌai uka̱la̱mu na a̱ tsu cuꞌwa̱n e iɗa. \v 32 Ko tsundolo, na̱ a̱ cuꞌwa̱n yi, nu u yuwan mgbain, u tsu laꞌa ta̱ olopu a na a buwai, u tsu yuwan ta̱ eten a gbagbain na nnunu n tsu ta̱wa̱ n tele ɗe.” \p \v 33 Iroci ya̱ a̱bunda̱ oroci o ndolo a ɗa u yuwaan le adanshi a̱ A̱sula̱, ununa aa gura reve. \v 34 U damma le ili i ro shi, she oɓolo ni iroci, amma a̱ mɓa̱nga̱, a̱vu u cuɗuwa ojoro a̱ yi ili i na u dansaa nle suru. \s1 Yesu isawaton ta̱ upepu \r (Mat. 8:23-27; Luk. 8:22-25) \p \v 35-36 O urana u ndolo nu ulivu, Yesu no ojoro a̱ yi shi ta̱ a wantsun a̱ ngeꞌen m Mala ma̱ Ga̱lili. Reve u damma le, “Ta̱wa̱i tsu ꞌya̱wa̱i ne upasu u ndeɗe.” A̱vu antsun o ro o toni yi. Reve Yesu ka̱ra̱ a̱ tyo o ukosu u wantsun reve u reme nlavu. U da̱na̱ ta̱ ni ili i na u zuwai aaci. \v 37-38 A jima lon shi, a̱vu upepu u keɓe ɗe a̱ ta̱wa̱. A̱vu upepuꞌu u yuwusan mini ikeɗu ikeɗu, hali wantsuꞌun u ciga u shiwan na̱ mini. A̱vu ojoro a̱ yi a uwwa wovon lon, reve a̱ ꞌya̱wa̱ a jisan yi. Reve a damma, “Manlu, u ɓa̱la̱ wu a na tsaa liɓa shi?” \p \v 39 A̱vu u ꞌyon, u ɓara upepuꞌu, u damma malaꞌa, “Von ne.” A̱vu upepuꞌu u von uba̱ta̱ wo oꞌwo kwin. \v 40 A̱vu u damma le, “Nye i zuwai yi daꞌwain tsunda, hali n gogo koto i ca mu okolo a̱ ɗu shi?” \p \v 41 A̱vu wovon u tsura̱ le lon, a̱vu a dammulai, “Cuꞌun vuma ne ɗa tsundaꞌa, hali nu upepu fo u tsu yuwan ta̱ ili i na u dammai?” \s1 Yesu yuwaan ta̱ vuma vo otoni a̱ lima̱ opocino \r (Mat. 8:28-34; Luk. 8:26-39) \c 5 \p \v 1 A̱vu Yesu no ojoro a̱ yi a pasa a̱ ꞌya̱wa̱ upasu u mala u ndeɗe, ejege a̱ lyuci na a̱ tsu ɗe Garasa. \v 2 A̱yi a̱ mota̱a̱ pe a̱tsuma̱ a wantsuꞌun, a̱vu vuma za na ri no otoni a̱ lima̱ u gaꞌashin na̱ a̱yi. \v 3 Ason a ɗa ba̱ta̱ a̱ nden ma̱ yi. Babu za na ri nu ucira u na waa gura nla̱ yi, ko na akani. \v 4 A̱ tsu nla̱ yi ta̱ ana ne ekere na akani, amma u tsu kakasa le ta̱. Babu za na ri nu ucira u na waa gura goloɓo yi. \v 5 Usana nu ulivu u tsu da̱na̱ ta̱ a agaɗi a̱tsuma̱ a ason a na a yuwain a atali. Reve u da̱na̱ a yisaali, na̱ wu paɗi aciya̱yi. \p \v 6 Ana u cinkayai Yesu alanga, a̱vu u suma ni ilaɗi a̱ ta̱wa̱, a̱vu u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi. \v 7-8 A̱vu Yesu damma otoni a̱ lima̱ꞌa̱, “Lyawa vuma ndolo.” Ɗaɗa u ɓoshoi na̱ yisaali a dansa, “Te ɗa imini ya̱ wu na̱ a̱mu, Yesu Mawun ma̱ A̱sula̱? Kucina na̱ A̱sula̱, vaa ca mu a̱tsuma̱lima̱ shi.” \p \v 9 A̱vu we ece yi, “Cine tsa ɗa aala a̱ wu?” \p A̱vu u usu, “Aala a̱ va̱ a ɗa Oɓolo adama a na tsu ta̱ a̱bunda̱.” \v 10 A̱vu u pati Yesu lon adama u lyawa le e iɗaꞌa. \p \v 11 Uba̱ta̱ u na a̱ da̱na̱i, ngurusumu n da̱na̱ ta̱ lo na̱ a̱bunda̱, a zamishi ilyalya za̱la̱ va agaɗi. \v 12 A̱vu otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a pati yi, a damma, “Gba̱ra̱ tsu a̱ ꞌya̱wa̱ a̱tsuma̱ a̱ ngurusumu, adama tsu uwa pe a̱tsuma̱ e le.” \v 13 A̱vu gba u usu le. A̱vu otoni a̱ lima̱ o uta̱ a uwa a̱tsuma̱ a̱ ngurusumu. Aza a̱ da̱na̱i lo suru, a̱vu a suma a̱ ꞌya̱wa̱ a mala. A̱vu a̱ riya̱ pe, a̱vu a̱ kuwa̱ pe. A̱bunda̱ e le a ta rawa ukpakukupa ure (2,000). \p \v 14 Reve aza a na a̱ da̱na̱i a aguɓa a̱ ngurusumuꞌu, a̱vu a suma, a̱vu a̱ ꞌya̱wa̱ a ca alabari a̱ lyuci na̱ mulyuci. A̱vu ama a̱ ta̱wa̱ e ene ili i na i farai. \v 15 Ana a̱ ta̱wa̱i uba̱ta̱ wa̱ Yesu, a̱vu a cina lo vuma na da̱na̱i no otoni a̱ lima̱ nden uba̱ta̱ wa̱ yi, uꞌotowu ni itana nu ugbozu wa̱ yi. Reve a uwwa wovon. \v 16 Aza a na e enei ne esu e le, a̱vu a damma ili i na i cinai za vo otoni a̱ lima̱ꞌa̱ na̱ ngurusumu. \v 17 A̱vu e teme a patishi Yesu u lyawaa le iɗa i le. \p \v 18 Mantsa ma na Yesu da̱na̱i a uwusa a wantsun, a̱vu za na da̱na̱i no otoni a̱ lima̱ꞌa̱ u pati yi ankuri, u lyawa yi u ꞌya̱wa̱ oɓolo na̱ a̱yi. \p \v 19 Amma u ꞌyuwan ta̱, a̱vu u damma yi, “ꞌYa̱wa̱ o uꞌwa u ɗu, vu ꞌya̱wa̱ ba̱ta̱ a̱ nꞌutsa̱ ma̱ wu waru, vu ca le alabari e ili i na a̱ A̱sula̱ a yuwaan nuwu.” \p \v 20 A̱vu u ka̱ra̱ a casu alabari upasu wi iɗa wa Dikafoli\f + \fr 5:20 \ft Dikafoli urevu wa̱ yi, a̱yi ɗa Mulyuci Kupa.\f*, ili i saꞌani i na Yesu yuwaan niyi. Ama suru a yuwan ta̱ asalama ni ili i ndolo. \s1 Jayiru ꞌya̱wa̱ ta̱ uba̱ta̱ wa̱ Yesu \r (Mat. 9:18-26; Luk. 8:40-56) \p \v 21 Mantsa ma na Yesu ka̱mba̱i a̱ ꞌya̱wa̱ upasu u ndeɗe, a̱vu ama o ɓoloto a̱bunda̱ uba̱ta̱ wa̱ yi, a̱yi lo zuzu na̱ malaꞌa. \v 22 A̱tsuma̱ a azagbagbain a̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱, za na a̱ tsu ɗe Jayiru, u ta̱wa̱ ta̱ we ene yi. A̱vu u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi, \v 23 a patishi yi lon, adansa, “Usheli u keꞌen u va̱ u ciga ma̱kuwa̱a̱. N ciga ta̱ vu ta̱wa̱ vu kuruwa̱ yi ukere, adama u ka̱mba̱ gbaga.” \p \v 24 Reve u ꞌya̱wa̱ oɓolo na̱ a̱yi, reve ama a̱ a̱bunda̱ o toni yi a gbagbalasa yi. \s1 Ka na oo ocosu mpasa \p \v 25 A̱tsuma̱ o oɓoloꞌo, ka ro na yuwain aꞌwan kupa ne ejere o ocosu mpasa shi ta̱ pe. \v 26 Wu uwwa ta̱ awuya lon e ekere a̱ a̱za̱ a̱ a̱guma̱, waru wu una ta̱ ili i na u ri na̱ a̱yi suru, amma u jebe yi shi, she ili i na i ꞌya̱wa̱i elime. \v 27 Ana wu uwwai adama e Yesu, a̱vu u ta̱wa̱ nu ucina̱ wa̱ yi a̱tsuma̱ o oɓoloꞌo, a̱vu u juꞌwa̱n utugu wa̱ yi. \v 28 U jiyan ta̱ o ookolo a̱ yi, “Na̱ n juꞌwa̱n utugu wa̱ yi goon, n ta̱ ka̱mba̱ gbaga.” \p \v 29 Babu usa̱n wocosu wu mpasa ma̱ yi n lyawai, a̱vu u reve u tsura̱ ta̱ lafiya lipu va̱ yi. \v 30 A̱vu Yesu reveshi ucira wu uta̱ ta̱ a̱ lipu va̱ yi. Ɗaɗa u vadalai a̱tsuma̱ o oɓoloꞌo, a̱vu we ece, “Zane ɗa juꞌwa̱n numu utugu?” \p \v 31 Reve ojoro a̱ yi a̱ usu yi, “Ve ene oɓolo a gbagbalasa wu, a̱vu ve ece, ‘Zane ɗa juꞌwa̱n nuwu utugu?’ ” \p \v 32 A̱vu u ka̱ra̱ a vadalasa adama we ene za na yuwain ulinga u ndolo. \v 33 A̱vu kaꞌa, ana u revei ili i na i yuwan niyi, a̱vu u ta̱wa̱ u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi na̱ wovon na̱ mejeꞌen ma̱ lipu. A̱vu u damma yi amayun suru. \v 34 A̱vu u damma yi, “Usheli, ucawu wo okolo a̱ wu u ka̱mba̱to wu ta̱ gbaga. Wala na̱ ma̱za̱nga̱, babu ubanakun.” \s1 Yesu ꞌya̱sa̱in usheli wa Jayiru \p \v 35 A̱yi pe a̱tsuma̱ a adanshi, a̱vu ozo o ro a̱ ta̱wa̱ ɗe o uꞌwa wu zagbain va̱ a̱a̱ꞌisa̱ a damma, “Usheli wa̱ wu u kuwa̱ ta̱. Cine vaa damaton yi waru?” \p \v 36 Agba Yesu polo atsuvu e ili i na aa dansa shi. A̱vu u damma zagbaiꞌin, “She vu uwwa wovon wan, vu ca okolo goon.” \v 37 U lyawa nanza toni yi shi, she Bituru, na̱ Yakubu, na̱ Yahaya mawun ma̱ a̱na̱wu ma Yakubu. \v 38 Ana a rawai o uꞌwaꞌa, a̱vu wu uwwa a yuwusan elemu, e mesun, a yisaali babu ukotu. \v 39 Ana u uwai, a̱vu u damma le, “Nye i zuwai i ri a yisaali babu ukotu? Usheliꞌi u ri ukwa̱ shi, nlavu n ɗa waa yuwusan.” \p \v 40 A̱vu a yuwaan yi izoꞌoshi yu ulamu. Ana wu uta̱a̱ nle a alanga suru, a̱vu u tara nsha̱wu mu usheliꞌi oɓolo no ojoro a̱ yi, aza a na a̱ da̱na̱i oɓolo na̱ a̱yi, a uwa uba̱ta̱ u na mawuꞌun u da̱na̱i. \v 41 A̱vu u reme ukere wa̱ yi, u damma yi, “Talita kumi.” Ili i na waa dansa ɗa nda, “Mesheli, n ta dansaa wu, ꞌyon.” \p \v 42 Babu usa̱n a̱vu usheliꞌi u ꞌyoshin, u fara mmalu. Aꞌwan a̱ yi kupa ne ejere a ɗa a̱ da̱na̱i. A̱vu a uwa asalama a̱bunda̱.\fig Yesu ꞌya̱sa̱n ta̱ usheli wa Jariyu|src="Mark_5_21.tif" size="span" loc="Mark 5:41-42" ref="Mak. 5:41-42" \fig* \v 43 A̱vu u rono le atsuvu lon, she a damma nanza wan. A̱vu u damma le waru a ca usheliꞌi ilyalya. \s1 A ꞌyuwan ta̱ Yesu a̱ lyuci le \r (Mat. 13:53-58; Luk. 4:16-30) \c 6 \p \v 1 Yesu lyawa ta̱ ɗe, a̱vu u ka̱mba̱ Nazara lyuci le. A̱vu ojoro a̱ yi o toni yi. \v 2 Ana urana wa Ashibi u rawai, a̱vu u teme uritosu a̱ a̱a̱ꞌisa̱.† Ama a na a uwwa niyi o uritosu, a̱vu a yuwan asalama, adansa, “Te ɗa vuma nda tsura̱i ili i nda suru? Cuꞌun vu urevu ne ɗa a ca niyi tsunda? Ka̱lyuwa̱ cuꞌun vu ulinga wa asalama u na waa yuwusan. \v 3 A̱yi nda, a̱yi ɗa za vu usheꞌen ndolo shi, mawun ma Meri,† zakpara va Yakubu, oɓolo na̱ Isuhu, na̱ Yahuza na̱ Simo shi? A̱za̱ a̱ yi e esheli pa ɗa a̱ ri oɓolo na̱ tsu shi?” Ɗaɗa a ꞌyuwan niyi. \p \v 4 A̱vu u damma le, “A tsu ꞌyuwan vumava̱sula̱ uba̱ta̱ u ro shi, she a̱ lyuci le oɓolo na̱ a̱za̱ a̱ yi, nu uꞌwa u le.” \v 5 U gura yuwan ulinga wa asalama a̱ lyuci le shi. Keꞌen ɗa u kuruwa̱yi a̱za̱ o ubanakun ukere, a̱vu u ka̱mba̱to le gbaga. \p \v 6 U yuwan ta̱ asalama lon, ana a̱ kuɗa̱i a ca okolo. \s1 Yesu lyungu ta̱ Kupanejere \r (Mat. 10:5-15; Luk. 9:1-6) \p A̱vu u ka̱nda̱ruwa̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ mulyuci a yuwusan urocosu. \v 7 A̱vu u ɗe Kupanejere† u lyungu le ama e re re. U ca le ta̱ ucira e ekere o otoni a̱ lima̱. \v 8 A̱vu u damma le, “She i tara ili i ro a mmalu n ɗu wan, she aɗanga. She i tara opopofu wan, ko tsa̱n, ko ikebe o osonu a̱ ɗu wan. \v 9 I oto atan, amma she i tara a̱tugu o ro wan.” \v 10 A̱vu u dammisa le, “Ni i rawa uba̱ta̱ u na a̱ ushi nɗu, yi isawan pe o uꞌwaꞌa she mantsa ma na yaa lyawa lyuci ndolo. \v 11 Agba ni i rawa a̱ lyuci na a̱ usu nɗu shi, ko a uwwa ɗu shi, i lyawa yi, a̱vu i ka̱ka̱la̱ ma̱buta̱ ma ana ma̱ ɗu. U to oꞌwo iroci i na yoo roco ama a̱ lyuciꞌi a yuwan mejege shi.”\f + \fr 6:11 \ft A mantsa mo ndolo, na̱ vuma za̱ka̱tsa̱ ma̱buta̱ ma̱ a̱tugu ko wu ka̱la̱ ma̱buta̱ ma ana ma̱ yi, ure u ro u ɗa u na woo roco wu kasa ta̱ aciya̱yi na ama a̱ lyuci ndolo.\f* \p \v 12 A̱vu a̱ ka̱ra̱ a yuwusan alajiya, a dansaa ama a vadala† uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱, a lyawa unusu u le. \v 13 O uta̱a̱ ta̱ otoni a̱ lima̱ na̱ a̱bunda̱, a̱vu a putala a̱za̱ o ubanakun maniꞌin, a̱vu a̱ tsura̱ lafiya. \s1 Ukwa̱ wa Yahaya za vu Urumbusu \r (Mat. 14:1-12; Luk. 9:7-9) \p \v 14 Ana Mogono Hiridu† uwwai alabari e Yesu, adama a na aala e Yesu oꞌwo ta̱ urevu ba̱ta̱ suru. A̱vu ozo o ro a damma, “A̱ ꞌya̱sa̱n ta̱ Yahaya za vu Urumbusu. Ɗaɗa u tsura̱i ucira u na waa yuwusan ulinga wa asalama.”† \p \v 15 Ozo o ro gba a damma, “Iliya ɗa.” \p Ozo o ro a damma, “A̱yi vumava̱sula̱ ro ɗa, oroci a ama̱sula̱ o ufaru.” \p \v 16 Ana Hiridu uwwai ne, a̱vu u damma, “Yahaya za vu Urumbusu ɗa, za na n zuwai o koɗoi aaci a̱ yi, amma a̱ ꞌya̱sa̱n yi ta̱.” \v 17 U damma ta̱ ne adama a na a̱yi na aciya̱yi u lyungu ta̱ ɗe e reme yi. A̱vu waru u zuwa a̱ nla̱ yi, adama a ka na a̱ tsu ɗe Hiridiya ka vawun va̱ yi Filibu, za na u usai. \v 18 Adama a na Yahaya da̱na̱ ta̱ a dansaa yi, “U ri ulobonu vu zuwa ka vawun va̱ wu shi.” \p \v 19 A̱vu Hiridiya zuwa yi o ookolo a̱ yi, hali u shi u ciga woo una yi. Agba u tsura̱ ure u na wu una yi shi. \v 20 Adama a na mogonoꞌo wu uwwusa ta̱ wovon wa Yahaya, adama a na u reve ta̱ vuma va akiza ɗa. Mantsa ma na wu uwwa niyi, ookolo a̱ yi a̱ tsu da̱na̱ nden shi, suru na̱ ne u tsu ciga ta̱ wu uwwa yi. \p \v 21 Amma o ukosu, Hiridiya tsura̱ ta̱ ure u ro. Ana urana u na a matsain mogonoꞌo u ka̱nda̱ruwa̱i, u banu ta̱ ngono, na̱ nan yali a gbagbain, na azagbain o upasu wa̱ Ga̱lili a̱buki. \v 22 Ana usheli wa̱ Hiridiya u uwa u jeꞌein, a̱vu mogonoꞌo na aza a na u banuyi a yuwan ma̱za̱nga̱. A̱vu u damma usheliꞌi, “Pati ili i na vu cigai suru, n ta ca wu.” \v 23 U kucinaa yi ta̱, u damma, “Ili i na vu pati numu suru, n ta ca wu. Ko uɓatsalai u tsugono tsa̱ va̱ tsa ɗa vu cigai, n ta ca wu.” \p \v 24 A̱vu wu uta̱ we ece mma va̱ yi, “Nye maa pati?” A̱vu u usu yi, “Pati aaci a Yahaya za vu Urumbusu.” \v 25 Babu usa̱n, a̱vu u ka̱mba̱ o ukobu u mogono, u pati yi u damma, “Gogogo, n ciga ta̱ vu ca mu aaci a Yahaya za vu Urumbusu a mapara.” \p \v 26 A̱vu a̱tsuma̱ o mogono a̱ la̱nga̱ lon, amma adama a akucunu a na u yuwain elime a ama, u ri n cine waa yuwan u putsa yi shi. \v 27 Lo ɗa u lyunguyi agbashi a̱ yi, u damma o koɗoo yi aaci a Yahaya a̱ ta̱wa̱a̱. A̱ ka̱ra̱ ta̱ o koɗo aaci a̱ yi o uꞌwa wa ali. \v 28 Reve u ta̱wa̱a̱ na aaciꞌi a mapara, u ca usheliꞌi. Mawun ma ka gba, u ca mma va̱ yi. \p \v 29 Mantsa ma na ojoro a Yahaya a uwwai alabari o ndolo, a̱vu a̱ ta̱wa̱ a tara lipu va̱ yi, a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ ciɗo yi. \s1 Yesu lyuwato ta̱ ama ukpakukupa uton \r (Mat. 14:13-21; Luk. 9:10-17; Yah. 6:1-14) \p \v 30 Ana ojoro e Yesu a̱ ka̱mba̱i uba̱ta̱ wa̱ yi, reve a damma yi ili i na a yuwain suru, ni ili i na o ritoi. \v 31 Ama na̱ a̱bunda̱ a̱ ta̱wusa̱ na̱ a̱ ka̱mbi, a̱yi no ojoro a̱ yi a̱ tsura̱ mantsa ma na aa lyuwa ilyalya shi. A̱vu u damma le, “Ta̱wa̱i, tsu ꞌya̱wa̱i uba̱ta̱ u na ama a̱ ri shi, yi ivuwan.” \v 32 A̱vu a̱ ka̱ra̱ a uwa a wantsun a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ u na ama a̱ ri shi, ele goon. \p \v 33 Ana oɓolo a ama a na a̱ ta̱wa̱i ba̱ta̱ ba̱ta̱ e ene nle a̱ ma̱ka̱ra̱a̱ e reve le ta̱, a̱vu a suma a̱ ꞌya̱wa̱ upasu u ndeɗe kafu ele a rawa ɗe. \v 34 Ana u rawai ɗe, a̱vu we ene oɓolo a ama lon. A̱vu we ene le iliyali, adama a na a̱ da̱na̱ ta̱ she damma ikyon i na i ri na̱ za va aguɓa shi. A̱vu u teme o rocosu ili na̱ a̱bunda̱. \p \v 35 Ana urana u kotoi, a̱vu ojoro a̱ yi a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi. A̱vu a damma yi, “Uba̱ta̱ u nda gba ama pa shi, waru urana u ɗa nda u kotoi. \v 36 Damma le a̱ ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ mulyuci n wawaꞌa n na n ri lo zuzu, a tsulaa aciyele ilyalya i na aa lyuwa.” \p \v 37 A̱vu u usu le, “ꞌYa̱wa̱i i ca le ilyalya i na aa lyuwa.” \p A̱vu a̱ usu yi, “Tsu ꞌya̱wa̱ tsu una ikebe i na i rawai ikebe\f + \fr 6:37 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “dinari ukpakure (200).” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* yu ulivu ukpakure (200) e ilyalya, a̱vu tsu ca le a lyuwa?” \p \v 38 A̱vu we ece le, “Opopofu a yan a ɗa ɗu? ꞌYa̱wa̱i i ka̱lyuwa̱.” \p Ana a̱ ꞌya̱wa̱i a̱ ka̱lyuwa̱i, a̱vu a damma, “Ozo o ton a ɗa, na̱ mugula n re.” \p \v 39 A̱vu u damma le suru ko zane ɗa da̱nu a anlya o uta̱nu oɓolo oɓolo. \v 40 Ne ɗa a̱ da̱na̱i ozo o ro kupoton-uton, ozo o ro ukpaku ukpaku. \v 41 Ana u tarai opopofu o toꞌon na̱ mugula n reꞌe, a̱vu u ꞌya̱sa̱n aaci zuva, a̱vu u godyoo A̱sula̱. Ana u bubusai opopofu na̱ mugulaꞌa, reve u ca ojoro a̱ yi, e neꞌeshen ama. E neꞌeshen le ta̱ opopofu na̱ mugula n ndolo suru. \fig Yesu lyuwato ta̱ oɓolo a ama|src="Mark_6_39.tif" size="span" loc="Mark 6:41" ref="Mak. 6:41" \fig* \v 42 Suru nle a lyuwa ta̱ a̱ cuwa̱n. \v 43 A̱vu ojoro a̱ yi o ɓoloto asaka kupa ne ejere, asaka o opopofu na̱ mugula n na m buwai. \v 44 Ama a na a lyuwai ilyalya i ndolo ali ukpakukupa uton (5,000) u ɗa. \s1 Yesu a mmalu zuva mini \r (Mat. 14:22-33; Yah. 6:15-21) \p \v 45 A̱vu u zuwushi ojoro a̱ yi a uwa a wantsun a fara pasaa yi a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ lyuci va Besaida, kafu u lyawa oɓoloꞌo. \v 46 Ana u lyawa nle, a̱vu u kumba a aagaɗi, adama u ꞌya̱wa̱ u yuwan avasa. \p \v 47 Ana ulivu u yuwain, wantsun gba e memere ma mala, Yesu gba a̱yi ɗe a aagaɗi a̱yi a̱ ndeꞌen. \v 48 Reve we ene le e melen na̱ wantsuꞌun a mala, adama a na upepu u ta damatosun le. Mantsa ma na nton n tsu saala na̱ wasasa, a̱vu u ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ yeꞌe le a mmalu a mala. U yuwan ta̱ she damma u ta̱ ka̱ra̱ le, \v 49 amma ana e ene niyi a mmalu a̱ mini, a̱vu a jiyan she damma yimoɗi i ɗa. A̱vu o oruwo, \v 50 adama a na wo oꞌwoi suru nle e ene yi ta̱, a̱vu a daꞌwan. \p Lo ɗa u yuwaan nle adanshi, “Guza̱i okolo a̱ ɗu, a̱mu ɗa. She yu uwwa wovon wan.” \v 51 A̱vu u uwa a wantsun ne ele, ɗaɗa upepu u voyin. A̱vu e reme asalama lon, \v 52 adama a na hali n gogo koto a̱ ri nu urevu wu ulyuwatosu wu ukpakukupa utoꞌon (5,000) shi. Adama a na okolo e le a̱ da̱na̱ ta̱ ugbawu. \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ vuma va Janisara gbaga \r (Mat. 14:34-36) \p \v 53 Ana a pasai, a rawai e iɗa ya Janisara, a̱vu a̱ nla̱ wantsuꞌun. \v 54 Na̱ mota̱a̱ me le a wantsun, a̱vu ama e reve yi. \v 55 A̱vu a suma ba̱ta̱ suru a tarasa a̱za̱ o ubanakun a avalu a̱ ta̱wusa̱a̱ yi ko te ɗa a uwwai u ri. \v 56 Uba̱ta̱ u na u uwai suru, a̱ lyuci gbain na̱ mulyuciꞌi na akapi a̱ ba̱ta̱, a tsu zuwaa yi ta̱ a̱za̱ o ubanakun o uꞌuwata we eden. A̱vu, a pati yi u lyawa le a̱ juꞌwa̱n ngeꞌen mu utugu ma̱ yi. Aza a na a̱ juꞌwa̱n niyi suru a̱ tsura̱ ta̱ lafiya. \s1 Uritosu wu nkaya \r (Mat. 15:1-9) \c 7 \p \v 1 Afarishi o ro oɓolo na̱ munlu n Wila̱ n ro o uta̱ ta̱ Urishelima reve o ɓoloto uba̱ta̱ wa̱ Yesu. \v 2 E ene ta̱ ojoro a̱ yi a alya e ilyalya ne ekere babu saꞌa o ure u na wu ntsayi shi. \p \v 3 Afarishi na akapi a aza a Israꞌila a ta yuwusan cine nkaya n dammai wu ntsaa ta̱ a yuwan. A tsu saꞌa ta̱ ekere e le ulobonu. \v 4 A tsu ꞌyuwan ta̱ a lyuwa ilyalya e eden she na a saꞌa ekere. Ili na̱ a̱bunda̱ i ta̱ lo, tsa̱ wuza̱ꞌu wu nden, na̱ munda oɓolo na asaꞌatsu. \p \v 5 Adama a na a tsu saꞌa ta̱ ulobonu, ana e enei ojoro a̱ yi a alya tsundolo, reve e ece yi, “Nye i zuwai ojoro a̱ wu a̱ kurusu ili i na yi ntsayi shi? Tsu cina le ta̱ a alya babu a saꞌa ekere.” \p \v 6 A̱vu u damma le, “A̱za̱ e ikpaꞌa! Wo oꞌwo ta̱ una̱ta̱ na Ishaya yuwain adanshi a̱ A̱sula̱ a aci a̱ ɗu. Ununa a ɗanai, \q1 ‘Ama a nda a ta casu mu tsugbain a̱ na̱ le goon, \q1 okolo e le gba alanga a ɗa a̱ ri na̱ a̱mu. \q1 \v 7 A̱ga̱nda̱ a na aa yuwusaan mu ili ya̱ a̱ɓula̱ i ɗa shi. Ili i na oo ritosu ili i ro i ɗa shi, agba uritosu wa ama u ɗa.’ \x ◊ \xo 7:7 \xt Isha. 29:13.\x* \p \v 8 “Yi icina ta̱ na̱ wila̱ wa̱ A̱sula̱, a̱vu i toni uritosu wa ama.” \p \v 9 A̱vu u damma le, “Yi icina ta̱ ni ili i na A̱sula̱ a dammai, a̱vu i toni uritosu u ɗu. \v 10 Adama a na Musa† dammai, ‘Vu ca dada na̱ mma va̱ wu tsugbain. Waru za na isulai dada ko mma va̱ yi, a ciga a ꞌyuwan o una yi.’ \x ◊ \xo 7:10 \xt Mta̱. 20:12; Mta̱. 21:17; N.Gn. 20:9; U.Wl. 5:16.\x* \v 11 Amma uritosu u ɗu u damma ta̱ ili i saꞌani i ɗa vuma damma dada ko mma va̱ yi, ili i na n shi a ca ɗu n ca ta̱ ɗe A̱sula̱. \v 12 I putsa yi ta̱ na waa kamba dada ko mma va̱ yi ni ili i ro. \v 13 Ne ɗa i tsu yuwan, a̱vu i ka̱mba̱to adanshi a̱ A̱sula̱ pere, adama o uritosu u ɗu, ili i na̱ a̱bunda̱ icuꞌun i ndolo i ɗa i tsu yuwan.” \s1 Ili i na i tsu lungusa̱ vuma \r (Mat. 15:10-20) \p \v 14 A̱vu u ɗewishe oɓoloꞌo, a̱vu u dammisa le, “I zuwa atsuvu suru nɗu yu uwwa ili i na maa damma. \v 15 Ili i na i tsu uwa a̱tsuma̱ a vuma a̱yi ɗa u tsu lungusa̱ wuma wa̱ yi shi, she ili i na i tsu uta̱ o okolo, a̱yi ɗa u tsu lungusa̱ yi. \v 16 [Za na ri na atsuvu, wu uwwa.]” \p \v 17 Ana wu kasai no oɓoloꞌo, a̱vu u uwa o uꞌwa. A̱vu ojoro e ece yi ili i na irociꞌi waa dansa. \v 18 A̱vu u usu le, “A̱ɗu fo i reve ili i na irociꞌi waa dansa shi? A̱ɗu fo i reve shi, ko nye ɗa i uwai a̱ a̱a̱tsuma̱ a vuma, u tsu lungusa̱ yi shi? \v 19 Adama a na u uwa o okolo a̱ yi shi, amma u uwa ta̱ a̱ a̱a̱tsuma̱ a̱ yi, ne ɗa waru woo uta̱?” Ne ɗa Yesu yuwain u ka̱mba̱toi ilyalya suru ulobonu adama a alya. \p \v 20 A̱vu waru u damma, “Ili i na yoo utusa̱ uba̱ta̱ u vuma, a̱yi ɗa u tsu lungusa̱ yi. \v 21 Adama a na pe ɗa, pe o okolo a vuma ɗa icuꞌun i nda yo utusa̱: majiyan me iwuya, tsipere, na̱ wivu, na̱ mona ma ama, \v 22 nu uforondo, ni iwuya, na̱ wulumu, nu unusu icuꞌun icuꞌun, na̱ tsurala, ne epen, na aci o ugbamu na̱ tsulo. \v 23 Iwuya i pe o okolo a vuma a ɗa a̱ tsu uta̱, a̱vu a zuwa yi wo oꞌwo ili yi idaba e ekere a̱ A̱sula̱.” \s1 Ucawu wo okolo a ka a Meheleni \r (Mat. 15:21-28) \p \v 24 Diga lo a̱vu u ka̱mba̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ mɓa̱nga̱ ma Taya na̱ Sida. A̱vu u uwa o uꞌwa u ro, u ciga nanza reve shi, amma u ri n soko aciya̱yi shi. \v 25 Ka na mawun ma̱ yi, usheli u waꞌa u da̱na̱i no otoni a̱ lima̱, ana wu uwwai alabari e Yesu, a̱vu u ta̱wa̱ u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi. \v 26 Kaꞌa gba Meheleni ma ɗa, uba̱ta̱ u na wu uta̱i gba Basurofiniki ɗa. A̱vu u pati Yesu uta̱a̱ otoni a̱ lima̱ a na a uwai a̱tsuma̱ a mawun ma̱ yi. \fig Ka ro patiyi Yesu ka̱mba̱to usheli wa̱ yi gbaga|src="Mark_7_25.tif" size="span" loc="Mark 7:25-26" ref="Mak. 7:25-26" \fig* \v 27 A̱vu u usu kaꞌa, “Lyawa tsu fara lyuwato muwun mu uꞌwa. U ri ulobonu a tara ilyalya i muwun a̱vu a variya musa̱n shi.” \p \v 28 Amma u usu yi ta̱, u damma, “Ne ɗa u ri Zagbain, agba ko musa̱n n tsu lyuwa ta̱ akapi e ilyalya i muwun.” \p \v 29 A̱vu u damma yi, “Adama a adanshi a̱ wu, wala a̱ ka̱mba̱ o uꞌwa, otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a lyawa ta̱ mawun ma̱ wu.” \p \v 30 A̱vu u ka̱mba̱ o uꞌwa, a̱vu u cina mawun ma̱ yi nven a aavalu. Cina otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a lyawa yi. \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ agulani gbaga \p \v 31 A̱vu u lyawa mɓa̱nga̱ ma Taya, u toni a̱ ꞌya̱wa̱ Sida a̱ ꞌya̱wa̱ a Mala ma̱ Ga̱lili, ni iɗa i na a̱ tsu ɗe Dikafoli.\f + \fr 7:31 \ft Dikafoli urevu wa̱ yi, a̱yi ɗa Mulyuci Kupa.\f* \v 32 Ama o ro a̱ ta̱wa̱a̱ yi ta̱ na̱ vuma na da̱na̱i aagulani waru nu usa̱n u ɗa u tsu gura damma, a̱vu a pati Yesu ankuri u kuruwa̱ vumaꞌa ukere. \v 33 A̱vu Yesu tara yi a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ u na ama a̱ da̱na̱i shi, a̱vu u zuwa akatsu a̱ yi a atsuvu a vumaꞌa, u tsuwa̱n ma̱tsa̱n ma̱ yi, a̱vu u juꞌwa̱n eelentsu a vumaꞌa. \v 34 A̱vu Yesu ka̱lyuwa̱ zuva no okolo a̱ ta̱, a̱vu u damma yi, “Ifata!” adansa, “Kpa̱tuꞌwa̱!” \p \v 35 A̱vu u kpa̱tuꞌwa̱ atsuvu a̱ yi. Ili i na i shi yi nla̱i eelentsu a̱ yi, u ba̱ɗa̱. A̱vu u yuwan adanshi mejege. \v 36 U damma le ta̱ she a damma ama wan, amma she ili i na i lyuwai elime a casu alabari a̱ yi. \v 37 A̱vu a yuwan asalama lon, a damma, “Ka̱lyuwa̱ cine u yuwain iliꞌi suru mejege. Hali u gura zuwa agulani a uwwa. Aza a na a tsu gura yuwan adanshi shi, a yuwan adanshi.” \s1 Yesu lyuwato ta̱ ama ukpakukupa una̱shi \r (Mat. 15:32-39) \c 8 \p \v 1 A mantsa mo ndolo, oɓolo a ama o ro o ɓoloto ta̱ a̱bunda̱, agba a̱ ri ni ilyalya i na aa lyuwa shi. A̱vu Yesu ɗe ojoro a̱ yi, a̱vu u damma le, \v 2 “N te eneshe oɓolo a ama ndaꞌa iliyali, adama a na o to oɓolo na̱ mu hali rana taꞌatsu, agba a̱ ri ni ilyalya i na aa lyuwa shi. \v 3 Waru na̱ n damma le a̱ tyo o uꞌwa na ambulu, aa gura rawa o uꞌwa shi, ozo o ro ɗa nda gba o uta̱i alanga.” \p \v 4 A̱vu ojoro a̱ yi a̱ usu yi, a damma, “Uba̱ta̱ u nda ogozo a ɗa, te ɗa gba tsaa gura tsura̱ ilyalya i na tsaa gura lyuwato ama a̱ a̱bunda̱ a nda?” \p \v 5 A̱vu we ece le, “Opopofu a yan a ɗa ɗu?” \p A̱vu a damma, “A̱za̱ e cindere.” \p \v 6 A̱vu u zuwa amaꞌa a̱ da̱nu e iɗa. Ana u tarai opopofu e cindere o ndolo, a̱vu u godyoo A̱sula̱, a̱vu u bubusa, u casu ojoro a̱ yi a̱ ꞌya̱wa̱a̱ oɓolo a amaꞌa. A̱vu a̱ ꞌya̱wusa̱a̱ le. \v 7 A̱ da̱na̱ ta̱ na̱ mugula n kekeꞌen waꞌa. Ana u godyoyi A̱sula̱, a̱vu u damma a̱ ꞌya̱wa̱a̱ le. \v 8-9 Ama ukpakukupa una̱shi (4,000) u ɗa a̱ shi o ɓolotoi, a̱vu gba a lyuwa ilyalya hali a̱ cuwa̱n. Reve ojoro o ɓoloto akapi a na a buwai reve o shiton asaka e cindere. A̱vu u damma le a̱ tyo o uꞌwa. \v 10 A jima shi, ɗaɗa u uwai a wantsun no ojoro a̱ yi a̱ tyo Dalmanuta. \s1 Afarishi a zami ta̱ ili ya asalama \r (Mat. 16:1-4) \p \v 11 Afarishi a̱ ta̱wa̱ e teme mawasan na̱ a̱yi, a ta zama u roco le iroci ɗe zuva, adama a̱ lyungwa̱ yi. \v 12 A̱vu wi ivuwan ogbolo a̱ ruhu va̱ yi, u damma, “Nye i zuwai ama o gogo a̱ ri e izami yi iroci? Amayun a ɗa n damma nɗu, babu iroci i na oo roco ama o gogo.” \p \v 13 A̱vu u lyawa le lo, a̱vu u ka̱mba̱ a wantsun u pasa a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ mɓa̱nga̱ n ndeɗe. \s1 Wolilo wa Afarishi na̱ a̱za̱ a̱ Hiridu \r (Mat. 16:5-12) \p \v 14 Reve e reme mmalu agba e icina ta̱ a na a̱ ta̱wa̱a̱ no opopofu, ili i na i ri lo le pe a wantsuꞌun u laꞌa za ta̱ shi. \v 15 A̱vu u damma le, “I yuwan ugbozu na̱ wolilo wa Afarishi na̱ a̱za̱ a̱ Hiridu.” \p \v 16 A̱vu a dammulai, “U damma ta̱ ne ana wo oꞌwoi tsu ri no opopofu shi.” \p \v 17 Yesu gba u reve ta̱ ili i na a dammulai, a̱vu we ece le, “Nye i zuwai i dammai i ri no opopofu shi? Koto ye ene ko i reve shi? \v 18 I ta̱ ne esu, amma yee ene shi. I ta̱ na atsuvu, amma yaa uwwa shi. \v 19 Waru i cuwan ana m bubusai opopofu o ton, a̱vu n neꞌeshen ama ukpakukupa uton shi? Akapi gba asaka a yan a ɗa i ɓolotoi?” \p A̱vu a̱ usu, “Kupa ne ejere.” \p \v 20 Ɗaɗa we ece nle, “Ana m bubusayi ama opopofu e cindere, akapi a asaka a yan a ɗa a buwai ana i ɓolotoi?” \p Reve a̱ usu yi “A̱za̱ e cindere a ɗa.” \p \v 21 Ɗaɗa we ece nle, “Hali n gogo koto i reve ili i na maa dansaa ɗu shi?” \s1 Yesu kpa̱tuꞌwa̱ ta̱ irumba̱ esu \p \v 22 A̱vu a rawa a̱ lyuci va Besaida. Reve ama a̱ ta̱wa̱a̱ Yesu ni irumba̱, a̱vu a pati yi u juꞌwa̱n yi. \v 23 A̱vu u reme ukere wa̱ yi, wu uta̱a̱ yi a̱ mɓa̱nga̱ n lyuci. Reve u tsuwa̱a̱n yi ma̱tsa̱n e esu, waru u kuruwa̱ yi ukere, a̱vu we ece yi, “Vu gura ta̱ ene ili i ro?” \p \v 24 A̱vu irumba̱ꞌa̱ u ꞌya̱sa̱n urewesu, a̱vu u usu, “N te eneshe ama. Amma oroci a ɗanga a ɗa mee eneshe le a agara.” \p \v 25 A̱vu u zuwisaa yi ukere o urewesu. A̱vu irumba̱ i kpa̱tuꞌwa̱ esu yi we ene ili suru mejege. \fig Yesu kpa̱tuꞌwa̱ ta̱ irumba̱ esu|src="Mark_8_22.tif" size="span" loc="Mark 8:25" ref="Mak. 8:25" \fig* \v 26 A̱vu Yesu damma yi u wala a̱ tyo o uꞌwa, waru u damma yi ta̱, “She vu uwa a ma̱lyuci mo ndolo wan.” \s1 Bituru yuwan ta̱ adanshi adama e Yesu \r (Mat. 16:13-20; Luk. 9:18-21) \p \v 27 Yesu ꞌyon ta̱ no ojoro a̱ yi, u uwa mulyuci n Kasariya Filibi. A̱vu we ece ojoro a̱ yi, “Zane ɗa ama aa dansa n ri?” \p \v 28 A̱vu a̱ usu yi, “Yahaya za vu Urumbusu, ozo o ro gba a damma, Iliya, ozo o ro gba a damma vu uta̱ ta̱ a̱tsuma̱ a ama̱sula̱.” \p \v 29 A̱vu we ece le, “Amma a̱ɗu gba, zane ɗa yaa dansa n ri?” \p A̱vu Bituru usu yi, “A̱vu ɗa Kristiꞌi† Zamawawa.”† \p \v 30 A̱vu u rono le atsuvu she a damma nanza wan. \s1 Yesu yuwisan ta̱ adanshi adama o ukwa̱ wa̱ yi \r (Mat. 16:21-28; Luk. 9:22-27) \p \v 31 A̱vu u teme o ritosu le, a dansa, “A̱mu Mawun ma Vuma n to sowo a̱tsuma̱lima̱ lon. Waru azagbain, na̱ nan ganu a gbagbain, na̱ munlu n Wila̱ a ta ꞌyuwan mu, hali o una mu. Agba na a yuwan rana taꞌatsu, n ta̱ ꞌyon wuma.” \v 32 A alanga eteshe a ɗa u damma nle adanshi o ndolo. A̱vu Bituru ɗe yi a̱ tyo a̱ ngeꞌen, u teme a yuwusaan yi nla̱ngi. \v 33 Amma ana Yesu vadalai, we enei ojoro a̱ yi, a̱vu u ɓara Bituru, u damma, “Vu yuwan alanga na̱ a̱mu, a̱vu Male! Vaa yuwusan avasa adama a na ili ya̱ A̱sula̱ yaa shiwan shi, she ili ya ama.” \p \v 34 A̱vu u ɗe oɓoloꞌo oɓolo no ojoro a̱ yi, u damma le, “Za na cigai u toni mu, she nu u ꞌyuwan aciya̱yi suru suru, nu u ciga u ꞌyuwan u tara akpata a̱ yi, a̱vu u toni mu. \v 35 Za na ri aɗa a wuma wa̱ yi, u ta lamba yi. Amma za na lambai wuma wa̱ yi adama a̱ va̱, adama a Alabari a Saꞌani waru, u ta̱ tsura̱ yi. \v 36 Nye i ɗa vuma munai ko nu u tsura̱ uvaɗi u nda suru, a̱vu u lamba wuma wa̱ yi? \v 37 Nye waru vuma aa gura tsupa, a̱vu u wawa wuma wa̱ yi? \v 38 Na̱ za uwwa wono u va̱ na alajiya a̱ va̱ o uvaɗi u iwuya wu ulambu wa̱ a̱ɓula̱ u nda, Mawun ma Vuma fo u ta uwwa wono wa̱ yi, nu u ꞌya̱wa̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n ma Dada va̱ yi na̱ nlingata ma̱ A̱sula̱.” \c 9 \p \v 1 A̱vu u lyuwa elime na adanshi, “Amayun ɗa maa dansaa ɗu, ozo o ro a̱ ta̱ pa uba̱ta̱ u nda na ee ene ukwa̱ shi, she ne e ene tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa̱ ta̱wa̱ nu ucira.” \s1 Lipu va̱ Yesu vadalai \r (Mat. 17:1-13; Luk. 9:28-36) \p \v 2 Ana a yuwain rana ta̱li, a̱vu Yesu tara Bituru, na̱ Yakubu, na̱ Yahaya, u ꞌya̱wa̱to le a masasan mo ugaꞌan, ele goon. A̱vu oroci a̱ yi a vadala elime e le. \v 3 Itana ya̱ yi i vadala yo oꞌwo uꞌuri puwu a madala, pa o uvaɗi u nda babu za na aa gura za̱za̱ꞌwa̱ le ne. \v 4 A̱vu e eneshi Iliya† na̱ Musa, a yuwusan adanshi na̱ Yesu. \p \v 5 A̱vu Bituru cananaa yi una̱, “Manlu, u lobono ta̱ ana tsu ri pa. Tsu ta yuwan pa ogodo a taꞌatsu, za ta̱ za va̱ wu, za ta̱ za va Musa, za ta̱ waru za va Iliya.” \v 6 U lamba ta̱ ili i na waa damma, adama a na wu uwwai wovon lon. \p \v 7 A̱vu eleshe a̱ ta̱wa̱ a̱ kpa̱to le nu ululu, a̱vu uɗyo wu uta̱ ɗe e elesheꞌe, “Mawun ma na n cigai lon ɗa nda, yu uwwa yi.” \v 8 A̱vu a̱ jika̱ a̱ ka̱nla̱shi, amma e ene waru za ro shi, Yesu ɗa goon e enei oɓolo ne ele. \p \v 9 Ana a̱ cipa̱i ɗe a masasaꞌan, a̱vu u damma le, “She i damma nanza ili i na ye enei wan, she na̱ Mawun ma Vuma mo ꞌyon a̱tsuma̱ o ukwa̱.” \p \v 10 A yuwan ta̱ ili i na u damma nle a yuwan, amma a yuwusan ta̱ adanshiꞌi goon le, “Nye i ɗa waa dansa adama o uꞌyosun o ukwa̱ u nda?” \p \v 11 A̱vu e ece yi, “Nye i zuwai munlu n Wila̱ n dammai nga Iliya ta fara ta̱wa̱ elime a̱ Kristi Zamawawa?” \p \v 12 A̱vu u usu le, “Iliya ɗa fara ta̱wa̱i, adama a na woo foɓo ili suru. Nye i zuwai a ɗanai, adama a Mawun ma Vuma, ‘U to sowo awuya icuꞌun icuꞌun, waru aa ꞌyuwan yi?’ \v 13 Amma n ta dansaa ɗu, Iliya ta̱wa̱ ta̱ ɗe, a yuwaan yi ta̱ cine a cigai, cine alabari a̱ yi a̱ ri uɗanu.” \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ mawun mo otoni a̱ lima̱ gbaga \r (Mat. 17:14-21; Luk. 9:37-43) \p \v 14 Ana a̱ ka̱mba̱i uba̱ta̱ u na ojoro a̱ yi a̱ ri, a̱vu e ene a̱ba̱jini o oɓolo uka̱nda̱ruwu ne ele. Munlu n Wila̱ waru n da̱na̱ ta̱ a mawasan ne ele. \v 15 Na̱ menee ma̱ Yesu, a̱vu oɓoloꞌo a yuwan asalama lon. A̱vu o ɓoso ni ilaɗi a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi, a̱ ca̱sa̱sa̱ yi. \p \v 16 A̱vu we ece le, “Mawasan ma̱ ne yaa yuwusan?” \p \v 17 A̱vu za ta̱ a̱tsuma̱ o oɓoloꞌo u usu yi, “Manlu, mpa nda n ta̱wa̱a̱ nuwu na̱ molobo ma̱ va̱ za na ri no otoni a̱ lima̱. Adama o ndolo u tsu gura yuwan adanshi shi. \v 18 Mantsa ma na otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a kumba niyi suru, she na a vari yi e iɗa, una̱ wa̱ yi a yuwusan apiva, u gagalai anga a̱ yi, a̱vu wo oꞌwo wudaruwu. A̱vu m pati ojoro a̱ wu o lo otoni a̱ lima̱ a̱ yi, a̱vu a̱ kuɗa̱.” \p \v 19 A̱vu u usu le, “A̱ɗu ama o gogo aza a na aa casu okolo shi. N jima ta̱ nden na̱ a̱ɗu. Hali mantsa ma̱ ne ma̱a̱ da̱nu na̱ a̱ɗu a yuwusan ankuri na̱ a̱ɗu? Ta̱wa̱a̱ numu na̱ a̱yi.” \p \v 20 A̱vu a̱ ta̱wa̱a̱ yi na̱ moloboꞌo. Ana otoni a̱ lima̱ꞌa̱ e enei Yesu, a̱vu a varu moloboꞌo e iɗa babu usa̱n, lipu va̱ yi e mejeꞌen. Reve u riya̱ u da̱na̱ e igandalu, una̱ wa̱ yi o utusa̱ apiva. \v 21 A̱vu Yesu ece dada va̱ yi, “Urana u ne ili i ndolo i cina niyi?” \p A̱vu u damma, “A̱yi a mawun. \v 22 U sowo ta̱ a varusu yi a akina na̱ a̱ mini, adama wu una yi. Amma na̱ vaa gura yuwan ili i ro, ve ene tsu iliyali, vu kamba tsu.” \p \v 23 A̱vu u damma yi, “Na̱ maa gura? Ili suru ili i na aa gura yuwan ɗa e ekere a za na cayi okolo.” \p \v 24 A̱vu wu uta̱a̱ uɗyo babu usa̱n, “N ca ta̱ okolo. Kamba mu n da̱shi ca okolo.” \p \v 25 Ana Yesu enei oɓolo a ama a̱ ta̱wusa̱ lo uba̱ta̱ꞌa̱, a̱vu u ɓara otoni a̱ lima̱, u damma, “A̱vu otoni a̱ lima̱ a na a tsu putsaa na adanshi, n damma wu ta̱, vu kasa na̱ a̱yi. She vu da̱shi toni yi wan.” \p \v 26 Ana otoni a̱ lima̱ a̱ yi a saalai, a̱vu a kpasuꞌwa yi e iɗa lon, lipu va̱ yi e mejeꞌen, a̱vu a kasa na̱ a̱yi. A̱vu moloboꞌo wo oꞌwo tsa̱ a̱a̱kwa̱kwa̱, hali wo oꞌwo ama na̱ a̱bunda̱ a damma, “U kuwa̱ ta̱.” \v 27 A̱vu Yesu reme ukere wa̱ yi u ꞌya̱sa̱n yi, a̱vu u ꞌyon mishin. \p \v 28 Ana u uwai o uꞌwa, a̱vu ojoro a̱ yi e ece yi usokowu, “Nye i zuwai tsu kuɗa̱i, a na tsoo lo otoni a̱ lima̱ o ndolo?” \p \v 29 A̱vu u usu le, “Na avasa a ɗa goon aa gura lo cuꞌun ndolo a alanga, babu ili i ro.”\f + \fr 9:29 \ft Akuci a aatagada o ro a̱ ta̱ na̱: “Amma avasa na akuli a ɗa goon aa gura cuꞌun vi ili i nda.”\f* \s1 Yesu yuwisan ta̱ adanshi o ukwa̱ wa̱ yi \r (Mat. 17:22-23; Luk. 9:43-45) \p \v 30 A̱vu a̱ ꞌyon lo, a uwa e iɗa ya̱ Ga̱lili. U ciga nanza reve shi. \v 31 Adama a na u to ritosu ojoro a̱ yi, u ta dansaa le, “A ta ca Mawun ma Vuma e ekere a ama waru a̱ to una yi. Na̱ o una yi, na a yuwan rana taꞌatsu u ta̱ ꞌyon.” \p \v 32 Amma a gura reve adanshiꞌi shi, a̱vu waru a uwwusa wovon na ee ece yi. \s1 Tsugbashi tsa̱ a̱ɓula̱ \r (Mat. 18:1-5; Luk. 9:46-48) \p \v 33 A̱vu a rawa Kafarnahum. Ana u uwai o uꞌwa, a̱vu we ece le, “Mawasan ma̱ ne yaa yuwusan o ure?” \p \v 34 A̱vu a̱ rungwa̱ kpaku kpaku, adama a na a yuwan ta̱ mawasan o ure za na oꞌwo zagbain a̱tsuma̱ e le. \v 35 A̱vu u da̱nu, u ɗe Kupanejereꞌe. A̱vu u damma le, “Za na cigai woo oꞌwo zagbain, u ka̱mba̱ za vu ukosu, aagbashi a ama suru waru.” \p \v 36 A̱vu u sheɗe mawun mo ro u zuwa yi e memere, a̱vu u katala yi. Ɗaɗa u damma nle, \v 37 “Za na ushiyi mawun me keꞌen cuꞌun nda adama a ala† a̱ va̱, a̱mu ɗa u ushiyi. Za na waru usu numu, a̱mu ɗa u ushiyi goon shi, amma za na lyungu numu ɗa u ushiyi.” \s1 Za na ꞌyuwan ntsu shi, za tsu ɗa \r (Luk. 9:49-50) \p \v 38 A̱vu Yahaya usu yi, “Manlu, tse ene ta̱ nanza o utusa̱a̱ otoni a̱ lima̱ na ala a̱ wu. A̱tsu gba tsu putsa yi ta̱, adama a na u ri oo tono tsu shi.” \p \v 39 Amma u damma ta̱, “She i putsa yi wan, adama a na za na gura yuwain ulinga wa asalama a ala a̱ va̱, waa gura vadala u yuwan adanshi avama adama a̱ va̱ shi. \v 40 Za na ri a tsurala na̱ tsu shi, za tsu ɗa. \v 41 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, za na ca nɗu mini i sowo adama a̱ va̱, u ta̱ tsura̱ iliyinkapa. \s1 Re ma̱riya̱a̱ a̱tsuma̱ o unusu \r (Mat. 18:6-9; Luk. 17:1-2) \p \v 42 “Na̱ nanza aa zuwa a̱tsuma̱ a̱ muwun n nda a̱ riya̱, u ta laꞌa a̱ nla̱a̱ yi utali u yira a̱ yinlu ya̱ yi, a̱vu a vari yi a mala. \v 43 Nu ukere wa̱ wu waa zuwa wu, vu nusan, vu koɗo yi. U ta laꞌaa wu, vu tsura̱ wuma babu ukere u ta̱ ana va̱a̱ tsura̱ ekere e re, a̱vu vu uwa a akina.† \v 44 [Uba̱ta̱ u na azun a̱ tsu kuwa̱ shi, waru akina a̱ tsu kima̱ shi.] \v 45 Na anana a̱ wu aa zuwa wu vu yuwan unusu, vu koɗo yi. U ta laꞌaa wu, vu tsura̱ wuma na̱ tsukutsuma̱, ana aa vari wu a̱tsuma̱ a akina na ana e re. \v 46 [Uba̱ta̱ u na azun a̱ ri n kuwa̱ shi, waru akina a̱ ri n kima̱ shi.] \v 47 Na̱ lyusu va̱ wu aa zuwa wu vu yuwan unusu, vu kongoro yi. U ta laꞌaa wu, vu uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱ na̱ lyusu ta̱, ana aa vari wu a̱tsuma̱ a akina ne esu e re. \v 48 Uba̱ta̱ u na azun a̱ ri n kuwa̱ shi, waru akina a̱ ri n kima̱ shi. \p \v 49 “Na akina a ɗa aa lyungwa̱ ama suru, cine a tsu lapula ili na akpaɗi. \p \v 50 “Akpaɗi a̱ tu ulobonu, amma na̱ a̱ la̱nga̱, na̱ nye ɗa vaa lapula yi? \p “I da̱na̱ na akpaɗi o okolo a̱ ɗu, i yuwan nden n saꞌani.” \s1 Uritosu adama o lolo \r (Mat. 19:1-12; Luk. 16:18) \c 10 \p \v 1 Yesu lyawa ta̱ ɗe, a̱vu u ka̱mba̱ e iɗa ya Yahuda, waru nu upasu wa̱ Urdu, ama na̱ a̱bunda̱ o ɓoloto ta̱ uba̱ta̱ wa̱ yi, a̱vu u ka̱ra̱ o rocosu le ununa u tsu yuwusan. \p \v 2 A̱vu Afarishi a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi, reve e ece yi, “Unusu u ɗa vuma lyawa ka va̱ yi?” \p \v 3 A̱vu we ece le, “Nye i ɗa Musa damma nɗu?” \p \v 4 Reve a̱ usu yi, “Musa damma tsu ta̱ tsu ca ka aatagada a wukasu u lolo, a̱vu a lyawa yi.” \x ◊ \xo 10:4 \xt U.Wl. 24:1-4.\x* \p \v 5 Ɗaɗa u usu nle, “Musa damma ɗu ta̱ ne, adama a na i ri na aciyogbamu. \v 6 Amma a mantsa ma na a yuwain uvaɗi ne ɗa u da̱na̱i shi. Amma ana a fara a yuwain, ‘vali na̱ ka ɗa a yuwan nle.’ \x ◊ \xo 10:6 \xt Ufr. 1:27; Ufr. 5:2.\x* \v 7 ‘Adama o ndolo a ɗa vuma aa lyawa dada va̱ yi na̱ mma va̱ yi, tsa̱ra̱ u suraa ka va̱ yi goon. \v 8 Ele ra o to oꞌwo ili i ta̱.’ \x ◊ \xo 10:8 \xt Ufr. 2:24.\x* Ana wo oꞌwoi a buwa ili i re shi, \v 9 adama o ndolo ili i na A̱sula̱ o ɓoloi, she vuma kakasa wan.” \p \v 10 A̱vu ana a̱ ka̱mba̱i o uꞌwa ɗaɗa ojoro a̱ yi e ece niyi ili i na u ritoi. \v 11 A̱vu u damma le, “Za na kakasai, reve u yuwisan lolo ro, tsipere tsa ɗa waa yuwusan na̱ a̱yi. \v 12 Waru na̱ ka lyawa vali va̱ yi, a̱vu u yuwisan lolo ro, tsipere tsa ɗa waa yuwusan.” \s1 Yesu zuwaa ta̱ muwun abaꞌun \r (Mat. 19:13-15; Luk. 18:15-17) \p \v 13 A̱ ta̱wusa̱a̱ yi ta̱ na̱ muwun, tsa̱ra̱ u juꞌwa̱n le. Reve ojoro a̱ yi a putsa le. \v 14 Amma ana Yesu enei ne, reve a̱tsuma̱ a̱ la̱nga̱ yi. A̱vu u damma le, “Lyawai muwun n kekeꞌen n ta̱wa̱ uba̱ta̱ u va̱, she i putsa le wan. Adama e icuꞌun i ndolo i ɗa o foɓoi tsugono tsa̱ A̱sula̱. \p \v 15 “Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, za na usuyi tsugono tsa̱ A̱sula̱ cine muwun n ri shi, waa uwa a̱tsuma̱ o tsugono tsa̱ A̱sula̱ shi.” \v 16 Reve u sheɗe le e ekere, a̱vu u zuwaa le abaꞌun. \s1 Za vu utsuru \r (Mat. 19:16-30; Luk. 18:18-30) \p \v 17 Ana u remei mmalu a̱ tyo Urishelima, ɗaɗa nanza sumai elime e Yesu, a̱vu u kingyo. A̱vu u damma, manlu ma̱ a̱ɓula̱, “Nye ɗa maa yuwan, tsa̱ra̱ n tsura̱ wuma u babu ukotu?” \p \v 18 A̱vu Yesu usu yi, “Cine vee ɗesu mu manlu ma̱ a̱ɓula̱? Babu za va̱ a̱ɓula̱, she A̱sula̱ goon. \v 19 A̱vu na aciya̱wu vu reve ta̱ ili i na A̱sula̱ a dammai a yuwan: ‘She vu una vuma nu ucigu wa̱ wu wan, she vu yuwan wivu wan, she vu yuwan tsipere wan. She vu usu ili i na vu revei shi wan, waru she vu paala za ro wan. Vu ca dada na̱ mma va̱ wu tsugbain.’ ” \x ◊ \xo 10:19 \xt Mta̱. 20:12-16; U.Wl. 5:16-20.\x* \p \v 20 A̱vu u usu yi, “Manlu, ele ndolo suru n yuwusan le ta̱, a̱mu o molobo.” \p \v 21 A̱vu Yesu ka̱lyuwa̱ yi ni icigi. A̱vu u damma yi, “Ili i ta̱ i ɗa vu lambai, ꞌya̱wa̱ vu wina ili i na vu ri na̱ a̱yi suru, tsa̱ra̱ vu ca alambi, adama vu tsura̱ uzuwa zuva. Na̱ vu yuwan ne a̱vu vu ta̱wa̱ vu toni mu.” \p \v 22 Ana wu uwwai ne, a̱vu u lukuta̱ urewesu, adama a na u ri ni ili a̱bunda̱. \p \v 23 A̱vu u vadala u ka̱lyuwa̱ ojoro a̱ yi, a̱vu u damma le, “Ili yu usa̱n i ɗa za vu utsuru u tsura̱ u uwa a̱tsuma̱ o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 24 A̱vu ojoro a̱ yi a uwa asalama, adama e ili i na u dammai. A̱vu u da̱shi dammisa, “Muwun n va̱, u ta yuwan usa̱n za vu utsuru uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱.† \v 25 U ta laꞌaa aarakumi a̱ pusula̱i na̱ vunu vu bele, ana za vu utsuru aa uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 26 Ana a uwwai ne, a̱vu a̱ ka̱ra̱ a asalama, a̱vu a damma, “Na̱ wo oꞌwo za vu utsuru a̱a̱ tsura̱ u uwa a̱tsuma̱ o tsugono tsa̱ A̱sula̱ shi, zane ɗa aa laꞌa?” \p \v 27 A̱vu u usu le, “E ekere a vaɗilima̱ ili yu usa̱n i ɗa, amma e ekere a̱ A̱sula̱ shi. Babu ili i na A̱sula̱ a̱a̱ kuɗa̱ yuwan.” \p \v 28 A̱vu Bituru usu yi, “A̱tsu ɗa nda tsu lyawai ili suru, a̱vu tsu kuru wu.” \p \v 29 A̱vu u usu u damma, “Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, za na lyawai uꞌwa wa̱ yi, ko dada va̱ yi, ko mma va̱ yi, ko u lyawai zakpara va̱ yi, ko vawun va̱ yi, ko gba u lyawai muwun ma̱ yi, ko ka va̱ yi, adama a̱ va̱ na Alabari a Saꞌani, she nu u tsura̱ atsupu. \v 30 A mantsa mo gogo, u ta̱ tsura̱ ꞌwa, na̱ a̱za̱ a̱ yi, na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu, na̱ a̱ɗuma̱, na̱ muwun, ukpaku ukpaku. Amma waru a̱ ta̱ lyungwa̱ yi. Ɗe zuva† waru u ta̱ tsura̱ wuma u babu ukotu. \v 31 A̱za̱ e elime na̱ a̱bunda̱ a̱ ta̱ ka̱mba̱ a̱ca̱pa̱. A̱za̱ a̱ a̱ca̱pa̱ a̱ ta̱ ka̱mba̱ elime.” \s1 Yesu yuwisain adanshi o ukwa̱ wa̱ yi \r (Mat. 20:17-19; Luk. 18:31-34) \p \v 32 Ele a̱tsuma̱ a mmalu a gawan Urishelima, Yesu ɗe elime e le, a̱vu ojoro yi ka̱ra̱ asalama. A̱vu ama a na oo tono yi, a̱ ka̱ra̱ o wovon. A̱vu waru u da̱shi ɗe ojoro a̱ yi, a̱vu u fara a dansaa le ili i na yaa cina yi. \v 33 A̱vu u damma, “A̱tsu ɗa nda a̱ tyo Urishelima, a ta ca Mawun ma Vuma e ekere a nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱. A ta paɗaa yi ugana u na oo una yi, waru a ta zuwa yi e ekere a̱ a̱za̱ e iwuya. \v 34 A ta yuwaan yi ulamu reve a̱ tsuwa̱n yi ma̱tsa̱n. Waru a ta fufaba yi, a̱vu o una yi. Agba na a yuwan rana taꞌatsu, u ta̱ ꞌyon.” \s1 Ipati ya Yakubu na̱ Yahaya \r (Mat. 20:20-28) \p \v 35 A̱vu muwun ma̱ Za̱ba̱di, Yakubu na̱ Yahaya, a rawa zuzu na̱ a̱yi a damma, “Manlu tsu ciga wu ta̱, vu yuwaan tsu ili i na tsaa pati wu.” \p \v 36 Reve we ece le, “Nye i cigai n yuwaan ɗu?” \p \v 37 Reve a̱ usu, “Urana u na a̱ ꞌya̱sa̱n nuwu zuva na̱ tsugono, tsu ta ciga wu vu zuwa za ta̱ o ukere usaꞌani, za ta̱ o ukere ugula̱.” \p \v 38 A̱vu u usu le, “I reve ili i na yaa patishi shi. I ta gura sowo awuya a na moo sowo, a ta gura tsupu ɗu ununa a̱a̱ tsupu mu a awuya?” \p \v 39 Reve a̱ usu a ta gura. A̱vu u usu le, “I ta gura sowo awuya a na moo sowo, ununa a̱a̱ tsupu mu ne ɗa a̱a̱ tsupu ɗu. \v 40 Amma adama a na ya̱a̱ da̱nu o ugula̱ ko o usaꞌani, za va̱ ɗa shi na maa ca. A̱sula̱ a ɗa aa ca ba̱ta̱ na u foɓoyi aza a na a ɗangwai.” \p \v 41 Ana ojoro a̱ yi a uwwai ne, reve a uwa a̱tsumola̱ngu na̱ Yakubu na̱ Yahaya. \v 42 A̱vu u ɗe le, u damma le, “I reve ta̱ aza a na a zuwai o oꞌwo aza a tsugbain a ama o uvaɗi, a̱ ta̱ na̱ tsugbain a aci e le. \v 43 Ne ɗa woo oꞌwo e ekere a̱ ɗu shi. Za na cigai wo oꞌwo zagbain, she nu u ka̱mba̱to aciya̱yi aagbashi a̱ ɗu biti. \v 44 Za na cigai u uwa elime a̱ ɗu, she nu u ka̱mba̱to aciya̱yi aagbashi a̱ ɗu suru. \v 45 Ko Mawun ma Vuma, u ta̱wa̱ tsa̱ra̱ a yuwaan yi tsugbashi shi. Amma tsa̱ra̱ u yuwan tsugbashi, waru u ca aciya̱yi, adama a wawa ama.” \s1 Yesu kpa̱tuꞌwa̱ ta̱ esu e irumba̱ \r (Mat. 20:29-34; Luk. 18:35-43) \p \v 46 A̱vu a rawa Jeriko. A̱yi o uta̱ Jeriko no ojoro a̱ yi no oɓolo a ama a̱bunda̱, a̱vu irumba̱ i ro i ta̱wa̱ zavipati aala a̱ yi Bartimawu, mawun ma Timawu. U tsu da̱nusu ta̱ a̱ ngeꞌen mu ure. \v 47 Ana wu uwwai Yesu va Nazara ta̱ lo a̱ ta̱wa̱, a̱vu u ꞌya̱sa̱n uɗyo wa̱ yi a dansa, “Yesu, Yesu, mawun ma̱ Da̱wuda, ka̱lyuwa̱ ununa n ri iliyali.” \p \v 48 A̱vu ama na̱ a̱bunda̱ a putsa yi, a dansaa yi u rungwa̱ una̱ wa̱ yi. Amma she ili i na i ꞌya̱wa̱i elime, a̱vu u da̱shi uta̱a̱ uɗyo a dansa, “Yesu, Yesu, mawun ma̱ Da̱wuda, ka̱lyuwa̱ ununa n ri iliyali.” \p \v 49 A̱vu wi isawan, reve u zuwa e ɗe yi. A̱vu e ɗe irumba̱ꞌa̱, a damma yi, “Yuwan ma̱za̱nga̱, u ta̱ ɗesu wu.” \p \v 50 A̱vu u vari aapalutsu a̱ yi, a̱vu u jika̱ a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ Yesu. \p \v 51 A̱vu we ece yi, “Nye vu cigai n yuwaan wu?” A̱vu u usu yi, “Manlu, adama n tsura̱ me ene ure.” \p \v 52 A̱vu u usu yi, “Yuwan mmalu ma̱ wu, ucawu wo okolo a̱ wu u wawa wu ta̱.” Babu usa̱n, a̱vu esu a̱ yi a̱ kpa̱tuꞌwa̱, a̱vu u kuru Yesu a̱ ka̱ra̱. \s1 Yesu uwai Urishelima \r (Mat. 21:1-11; Luk. 19:28-40; Yah. 12:12-19) \c 11 \p \v 1 Ele arawa Urishelima, zuzu na̱ lyuci va Batafaji na̱ Batanya, reve a rawa a Masasan ma̱ Zetun. Reve Yesu lyungu ama e re a̱tsuma̱ o ojoro a̱ yi. \v 2 Reve u damma le, “ꞌYa̱wa̱i a̱tsuma̱ a̱ ma̱lyuci ma na ma̱ ri elime a̱ ɗu, na̱ maꞌuwaa ma̱ ɗu i te ene molloli wunlu za na koto a kumbai shi. I ba̱ɗa̱ yi a̱ ta̱wa̱. \v 3 Na̱ za ro ece ɗu, nye i zuwai yaa yuwusan ne? I damma yi, ‘Zagbain ɗa ciga niyi, amma wa̱a̱ la̱pa̱ ka̱mbuwa̱ yi shi.’ ” \p \v 4 A̱vu a̱ ka̱ra̱, reve a cina molloli a̱ ngeꞌen mu ure. \v 5 Ele a̱ ma̱ba̱ɗa̱ ma̱ yi, reve aza a na a̱ da̱na̱i lo mishin e ece le, “Nye ɗa i zuwai ya̱a̱ ba̱ɗa̱sa̱ yi?” \v 6 A̱vu a̱ usu le ili i na Yesu damma nle. Reve a̱ rungwa̱ le a̱ ka̱ra̱ na̱ a̱yi. \p \v 7 Reve a̱ ta̱wa̱a̱ Yesu na̱ a̱yi, a̱vu o polo amuna e le o molloliꞌi. A̱vu u kumba ɗe. \fig Yesu uwai Urishelima ukumbu o molloli|src="Mark_11_1.tif" size="span" loc="Mark 11:7-11" ref="Mak. 11:7-11" \fig* \v 8 Ama na̱ a̱bunda̱ ɗa o poloi amuna e le a̱tsuma̱ o ure, ozo o ro waru a baza a̱vuꞌun o ure, aza a na a kuɗai a atsusa. \v 9 Aza a na a̱ da̱na̱i elime na aza a na a̱ da̱na̱i a̱ca̱pa̱, reve a̱ da̱na̱ e ishipa, \p “Husana!\f + \fr 11:9 \ft Husana urevu wa̱ yi, a̱yi ɗa “Ica a̱ tyo A̱sula̱!”\f*† \p “Abaꞌun a̱ tyo a za na a̱ ta̱wa̱ a ala† a̱ A̱sula̱! \x ◊ \xo 11:9 \xt Ica 118:25-26.\x* \p \v 10 “Abaꞌun a̱ tyo o tsugono tsa dada tsu Da̱wuda tsa na tsa̱ ri lo a̱ ta̱wa̱! \p “Husana a̱ tyo e ekere a̱ A̱sula̱!” \p \v 11 Reve u uwa Urishelima, ɗaɗa u uwai a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. A̱vu u ka̱lyuwa̱ uba̱ta̱ suru. Ana wo oꞌwoi ulivu u ɗa, a̱vu wu uta̱ u ka̱mba̱ Batanya oɓolo no ojoro a̱ yi. \s1 Yesu yuwayin ubiri una̱ \r (Mat. 21:18-19) \p \v 12 Ana usana u tawai, a̱vu o uta̱ Batanya. U da̱na̱ ta̱ a uwwusa ambulu. \v 13 Ana we enei ubiri na̱ a̱vuꞌun a̱ a̱bunda̱, reve u ꞌya̱wa̱ tsa̱ra̱ u tsura̱ muwun u lyuwa. Ana u rawai, u ka̱lyuwa̱i biti, u cina ɗe ili shi, adama a na a mantsa ma na ubiri u tsu matsan ɗa shi. \v 14 A̱vu u damma ubiriꞌi, “She nanza da̱shi lyuwa muwun ma̱ wu wan, diga gogo.” Agba ojoro a̱ yi a̱ da̱na̱ ta̱ a uwwusa ili i na u dammai. \s1 Yesu uwai a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa \r (Mat. 21:12-17; Luk. 19:45-48; Yah. 2:13-22) \p \v 15 Reve a rawa Urishelima.† Ana Yesu† uwai a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa,† a̱vu u lo aza a na a̱ da̱na̱i atsulu na awina pe. Waru a̱vu wu keɓe apada a aza a na a̱ da̱na̱i a kitaꞌusa ikebe, a̱vu u baza otogu ni ili i na a̱ da̱na̱i a yuwusan ulinga, na aza a na a̱ da̱na̱i a winasa nrukuku. \v 16 U putsa ta̱ aza a na a̱ da̱na̱i ni itana a ɓatsa pe a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. \v 17 A̱vu u yuwaan le adanshi, “Ashe Adanshi a̱ A̱sula̱,† a damma, ‘Uꞌwa u va̱ uba̱ta̱ wa avasa adama a ama suru ɗa shi?’ \x ◊ \xo 11:17 \xt Isha. 56:7; Irm. 7:11.\x* Amma, a̱ɗu i ka̱mba̱to yi ta̱ uba̱ta̱ u na ya̱a̱ da̱na̱ a yuwusan wivu.” \p \v 18 Ana nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ me enei ili i na i farai, a̱vu a zami ure u na oo una yi. Agba a uwwa ta̱ wovon, adama a na ama suru a uwa ta̱ asalama na̱ cuꞌun vu uritosu wa̱ yi. \p \v 19 Nu ulivu, a̱vu Yesu lyawa lyuciꞌi. \s1 Iroci nu uɗanga wu ubiri \r (Mat. 21:20-22) \p \v 20 Ele a̱ ma̱ka̱mba̱a̱ nu usana, reve e ene ubiri u na Yesu yuwayin una̱ u ꞌyewe a̱ tyo a aralu. \v 21 A̱vu Bituru gura cuwan na̱ cuꞌun vi ili i na i farai, a̱vu u damma, “Manlu, ka̱lyuwa̱ ubiri u na vu yuwayin una̱ꞌa̱ u ꞌyewe ta̱.” \p \v 22-23 A̱vu u usu le, “I usu A̱sula̱, amayun a ɗa maa dansaa ɗu, za na dammai masasan ma nda u mula̱ u riya̱ a̱tsuma̱ a mala no okolo a̱ yi a daꞌwan shi, amma u ca ta̱ okolo e ili i na u dammai, u to oꞌwo ne. \v 24 A̱yi ɗa i zuwai maa dansaa ɗu ili i na i patiyi suru a̱tsuma̱ a avasa, ni i ca okolo i ta̱ tsura̱. \v 25 Ni yi isawan a mantsa ma na yaa yuwan avasa, ni i ri o upan na̱ a̱za̱ a̱ ɗu, i yuwan gafura, tsa̱ra̱ Dada ɗu za na ri zuva a̱yi fo u yuwaan ɗu gafura. \v 26 Amma ni i yuwaan za ɗu gafura shi, cine tsa ɗa Dada ɗu za na ri zuva waa yuwaan ɗu gafura vu unusu u ɗu?” \s1 Yeci yu uba̱ta̱ u na Yesu tsura̱i ucira \r (Mat. 21:23-27; Luk. 20:1-8) \p \v 27 Reve ana Yesu no ojoro a̱ yi a̱ ka̱mbisa̱i Urishelima a uwa ta̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. A̱yi pe a̱tsuma̱ a agara a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗaꞌa reve nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ na azagbain a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi. \v 28 Reve e ece yi, “Nu ucira u ne u ɗa vaa yuwusan ulinga u nda, waru zane ɗa ca nuwu a̱yi?” \p \v 29 Reve Yesu usu le, “A̱mu fo n ta yuwan ɗu yeci, i usu mu. A̱mu waru n ta gura damma ɗu uba̱ta̱ u na cuꞌun vu ucira na maa yuwusan ulinga wu uta̱i. \v 30 Urumbusu u na Yahaya† aa yuwusan, te ɗa wu uta̱i, uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱ ko uba̱ta̱ wu vaɗilima̱?” \p \v 31 A̱vu e reme mawasan va̱ni le, a damma “Na̱ tsu damma zuva ɗa wu uta̱i, u te ece tsu, ‘To nye i zuwai tsu cayi okolo shi?’ \v 32 Na̱ waru tsu damma uba̱ta̱ wa ama ɗa wu uta̱i, u ta̱ ta̱wa̱a̱ tsu na addama.” A ta uwwusa wovon wa ama, adama a na ama e reve ta̱ Yahaya vumava̱sula̱† ɗa. \p \v 33 A̱vu a̱ usu yi, “Tsu reve shi.” \p A̱vu fo u usu le, “Maa damma ɗu uba̱ta̱ u na n tsura̱i ucira u na maa yuwusan ili i na maa yuwusan shi.” \s1 Iroci ya aza a zamalinga \r (Mat. 21:33-46; Luk. 20:9-19) \c 12 \p \v 1 A̱vu Yesu uwa a yuwusaan le adanshi ni iroci. Reve u damma, “Vuma ro ɗa cuwa̱in uɗuma̱ wa̱ inabi, a̱vu u suwaa yi uɓaɓu a̱ka̱nda̱ruwa̱. Reve waru u ka̱pa̱ a̱ka̱ri, tsa̱ra̱ u tsura̱ uba̱ta̱ u na wa̱a̱ da̱na̱ o kpokuso masayan. A̱vu u suwaa yi aburu, adama we eneshe ili i na i ri pe suru. Reve u ca aza a zamalinga uɗuma̱ꞌa̱, adama a linga yi. Reve u ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ mmalu a̱ lyuci ro. \p \v 2 “Ana mantsa mo ugasa ma rawai, reve u lyungu vuma ta̱ a̱tsuma̱ a agbashi a̱ yi u ꞌya̱wa̱ u ushi akunda e ili i na o ɓolotoi. \v 3 A̱vu aza a zamalingaꞌa e reme aagbashiꞌi, reve a lalapa yi reve a damma yi u ka̱mba̱ ekere lya̱nga̱. \v 4 Reve za vu uɗuma̱ꞌa̱ u lyunguwisa̱ aagbashi o ro, a̱vu a lalapa yi lon. \v 5 Ana u lyunguwisa̱i aagbashi o ro, reve o una yi. Aza a na u koso lyunguwisa̱i na̱ a̱ca̱pa̱, a lalapa akapi, akapi gba o una le. \p \v 6 “A̱vu wo oꞌwo vuma ta̱ ɗa shi buwai, a̱yi ɗa mawun ma̱ ta̱ ma̱ yi za na u cigai lon. A̱vu za vu uɗuma̱ꞌa̱ u koso lyungu yi a majiyan ne e ene yi, a ta uwwa wovon, a̱vu a yuwaan yi ili i na i lobonoi. \p \v 7 “Ana e ene niyi, a̱vu a dammulai, ‘Ndeɗe magaji ma̱ ta̱ ma̱ yi a̱ ta̱wa̱, tsu una niyi adama uba̱ta̱ꞌa̱ wo oꞌwo uba̱ta̱ u tsu.’ \v 8 Reve e reme mawuꞌun o una yi, a̱vu a vari yi a̱tsuma̱ o ogozo.” \p \v 9 A̱vu Yesu damma, “Cuꞌun majiyan ne ɗa yaa yuwusan za vu uɗuma̱ꞌa̱ waa yuwan? A̱yi za vu uɗuma̱ꞌa̱ u ta̱ ta̱wa̱ wu una le suru, a̱vu u ca aza a zamalinga o ro a linga uɗuma̱ꞌa̱. \v 10 Koto i ɗenuna̱ ili i na Adanshi a̱ A̱sula̱ a dammai shi? \q1 ‘Aatali a na asuwi a ꞌyuwain, \q1 a̱yi ɗa wo oꞌwoi ikyun yu ucira a̱tsuma̱ o usaa. \q1 \v 11 Zagbain ɗa yuwain ili i nda, \q1 waru u lobono ta̱ e esu a̱ tsu.’ ” \x ◊ \xo 12:11 \xt Ica 118:22-23.\x* \p \v 12 Reve Afarishi† a zami ure u na ee reme yi adama a na e reve ta̱ u ta yuwusan adanshi a aciyele. Amma a ta uwwusa wovon wa ama, adama o ndolo a ɗa a lyawa niyi. Reve a saɓa ure u le. \s1 Yeci adama a atsupa o utafa \r (Mat. 22:15-22; Luk. 20:20-26) \p \v 13 A̱vu a̱ lyunguwa̱ yi ama o ro a̱tsuma̱ a Afarishi na ama a̱ Hiridu, tsa̱ra̱ e reme yi nu unusu a̱tsuma̱ a adanshi a̱ yi. \v 14 Ana a rawai, reve e ece yi, “Manlu, a̱tsu tsu reve ta̱ a̱vu za va amayun a ɗa, waru vu ri na aɗangulu shi. Vu tara ta̱ ama suru una̱ta̱, vu to rocosu ure wa̱ A̱sula̱. Damma tsu u lobono ta̱ a tsupa utafa a̱ tyo ya Kaisa mogono ma̱ Roma† ko tsu tsupa wan?” \p \v 15 Ana u revei ili i na a cigai, reve u damma, “Nye i zuwai ya̱a̱ lyungusa̱ mu?” A̱vu u damma le, “Ta̱wa̱a̱ numu ni ikebe.” \p \v 16 Ana a̱ ta̱wa̱a̱ niyi, a̱vu we ece le, “Ululu wa zane u ɗa u ri ɗe?” Reve a̱ usu yi, “Ululu wa Kaisa u ɗa u ri ɗe.” \p \v 17 Ɗaɗa u damma nle, “I ca Kaisa† ili i na i ri ya Kaisa, A̱sula̱ waru a ca yi ili i na i ri za va̱ yi. Reve ama a̱ ka̱ra̱ a yuwusan asalama a̱ yi.” \s1 Yeci yu uꞌyosun a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱ \r (Mat. 22:23-33; Luk. 20:27-40) \p \v 18 Reve ama a na a̱ tsu ɗe aza a Sadukiya† aza a na a dammai na̱ vuma kuwa̱ u buwa a̱ ꞌyon shi, ele fo a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi. \v 19 Reve a damma yi, “Manlu, Musa ɗanaa tsu ta̱, na̱ vuma kuwa̱, a̱vu u lyawa ka va̱ yi babu u matsan, a̱vu zawaꞌa va̱ yi sotso kaꞌa, tsa̱ra̱ u tsura̱a̱ yi mawun. \v 20 A yuwan ta̱ ama e cindere ali. Za vu ufaru yuwan ta̱ lolo, a̱vu u kuwa̱ babu u matsan. \v 21 Reve za ve ire sotso yi, a̱yi fo u kuwa̱ babu mawun na̱ a̱yi. Za va taꞌatsu waru ne ɗa, ne ɗa a yuwusain. \v 22 Ele ama e cindereꞌe ko za tsura̱ mawun na̱ a̱yi shi. O ukosu, a̱vu fo kaꞌa u ta̱wa̱ u kuwa̱. \v 23 To o urana u na a̱a̱ ꞌya̱sa̱n a̱kwa̱kwa̱, ka va zane ɗa woo oꞌwo, adama a na wo oloi mecindere me le suru?” \p \v 24 Reve u usu le, “Adama o ndolo a ɗa i puwa̱in. Adama a na i reve Adanshi a̱ A̱sula̱ shi, waru i reve ucira wa̱ A̱sula̱ shi. \v 25 O urana u na a̱a̱ ꞌya̱sa̱n a̱kwa̱kwa̱, babu adama o lolo. O to oꞌwo ununa nlingata ma̱ A̱sula̱ n ri, aa yuwan ɗe lolo shi. \v 26 Koto i ɗenuna̱ ili i na aatagada a Musa a dammai shi, uba̱ta̱ u na u yuwain adanshi o molopu a madala, ana A̱sula̱ a dammai, ‘A̱mu ɗa A̱sula̱ a Ibrahim na̱ Ishiyaku na̱ Yakubu?’ \x ◊ \xo 12:26 \xt Mta̱. 3:6.\x* \v 27 A̱yi A̱sula̱ a aza a wuma a ɗa, amma A̱sula̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱ a ɗa shi. Amayun i puwa̱n ta̱ suru suru.” \s1 Wila̱ u gbain \r (Mat. 22:34-40; Luk. 10:25-28) \p \v 28 A̱vu manlu ma̱ Wila̱† ma Musa ma̱ ta̱wa̱ ma uwwa le a mawasan va̱ni le. Ana we enei Yesu usu nle mejege, a̱vu we ece, “Wila̱ u ne u ɗa u laꞌai mgbain?” \p \v 29 A̱vu u usu yi, “Wila̱ u gbain a̱yi ɗa, ‘I polo atsuvu a̱ɗu muwun ma Israꞌila, A̱sula̱ mogono ma̱ tsu a̱yi ɗa A̱sula̱ goon. \v 30 I ciga A̱sula̱ no okolo a̱ ɗu suru, na asuvu a̱ ɗu, nu ucira u ɗu.’ \x ◊ \xo 12:30 \xt U.Wl. 6:4-5.\x* \v 31 Za ve ire a̱yi ɗa, ‘I ciga a̱za̱ a̱ ɗu ununa i cigai aciya̱ɗu.’ \x ◊ \xo 12:31 \xt N.Gn. 19:18.\x* Ili i ro yi lo i laꞌai ndolo shi.” \p \v 32 A̱vu manluꞌu u usu yi, “Manlu amayun a ɗa wu, A̱sula̱ a̱ ta̱ a ɗa, za ro lo shi she a̱yi. \x ◊ \xo 12:32 \xt U.Wl. 4:35.\x* \v 33 A ciga yi no okolo a̱ ta̱, na asuvu a̱ ta̱, nu ucira u tsu, a̱vu waru tsu ciga a̱za̱ a̱ tsu ununa tsu cigai aciya̱tsu. U laꞌa ta̱ wocosu wu mpasa nu ukula̱tosu.” \x ◊ \xo 12:33 \xt Hos. 6:6.\x* \p \v 34 Ana Yesu enei ununa u usuyi mejege, reve u damma yi, “Vu ri alanga na̱ tsugono tsa̱ A̱sula̱ shi.” \p Ko za da̱shi yuwan yi yeci waru shi. \s1 Yeci adama a Mawun ma̱ Da̱wuda \r (Mat. 22:41-46; Luk. 20:41-44) \p \v 35 Yesu a̱tsuma̱ o uritosu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, a̱vu we ece le, “O una̱ wu nye munlu n dammai Kristi Zamawawa to uta̱ o ugundo wa̱ Da̱wuda? \v 36 Agba Ruhu va Akiza zuwa ta̱ ɗe Da̱wuda damma: \q1 ‘A̱sulazuva a damma ta̱ Zagbain va̱: “Da̱nu o ukere usaꞌani u va̱, she na̱ n zuwa nꞌyuwatan ma̱ wu a apata a ana a̱ wu.” ’ \x ◊ \xo 12:36 \xt Ica 110:1.\x* \p \v 37 “Na̱ Da̱wuda na aciya̱yi u ɗe yi ‘Zagbain’, cine woo oꞌwo waru mawun ma tsukaya ma̱ Da̱wuda?” \p Ama na̱ a̱bunda̱ a uwwa ta̱ uyoꞌo wu uritosu wa̱ yi. \s1 Morono ma atsuvu adama a̱ munlu n Wila̱ \r (Mat. 23:1-36; Luk. 20:45-47) \p \v 38 A̱tsuma̱ o uritosu wa̱ yi, a̱vu u damma le, “I yuwan ugbozu na̱ munlu n Wila̱.† \v 39 Aza a na a cigai a̱ da̱na̱ a casu le tsugbain e eden uꞌwotowu na̱ a̱tugu a gaꞌan le, a̱ da̱na̱ a̱ da̱nusu a̱ nda̱na̱ta̱ koꞌo a̱ a̱ꞌisa̱, na̱ nda̱na̱ta̱ n saꞌani e eden. \v 40 Aza a na a tsu ususa ili yi nruna̱. A̱vu a̱ da̱na̱ a yuwusan avasa o ugaɗi. A̱sula̱ a ta ca icuꞌun ya ama o ndolo a̱tsuma̱lima̱ lon.” \s1 Ma̱runa̱ na anini e re \r (Luk. 21:1-4) \p \v 41 A̱vu Yesu da̱nu zuzu nu uzuwata wi ikebe a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. Reve u ka̱lyuwusa̱ ama a zuwusa ikebe. A̱za̱ o utsuru na̱ a̱bunda̱ a zuwusa ikebe ya̱ a̱bunda̱. \v 42 A̱vu ma̱runa̱ mo ro me iliyali mo uta̱ ɗe, a̱vu u zuwa anini\f + \fr 12:42 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “lapta.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* e re. \fig Ma̱runa̱ ma zuwai anini e re|src="Mark_12_42.tif" size="span" loc="Mark 12:42" ref="Mak. 12:42" \fig* \p \v 43 Reve u ɗe ojoro a̱ yi, a̱vu u damma le, “Ma̱runa̱ me iliyali ma nda ma zuwa ta̱ ili i na i laꞌai ama suru. \v 44 A̱za̱ o utsuru a nda suru e kene ta̱ a̱tsuma̱ o utsuru u le. A̱yi gba ni iliyali ya̱ yi suru, reve u pura̱ suru ko ili u lyawa shi a̱vu u zuwa.” \s1 Adanshi adama o ulungusu wa̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa \r (Mat. 24:1-2; Luk. 21:5-6) \c 13 \p \v 1 Yesu o uta̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa,† reve za ta̱ a̱tsuma̱ o ojoro a̱ yi u rawa uba̱ta̱ wa̱ yi, a̱vu u damma, “Manlu, ka̱lyuwa̱ cuꞌun vu usaa u saꞌani na atali† a nda!” \p \v 2 Reve u usu yi, “Ye ene ta̱ cuꞌun vu usaa ndolo? Ko aatali a̱ ta̱ aa lyawa zuva vu za va̱ yi shi. Suru nle o to oco le e iɗa.” \s1 Ufaru wa̱ a̱tsuma̱lima̱ \r (Mat. 24:3-14; Luk. 21:7-19) \p \v 3 A̱yi nden a masasan ma̱ Zetun za na da̱na̱i a̱ nka̱la̱la̱i na̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, reve Bituru na̱ Yakubu na̱ Yahaya na̱ Andarawu a yuwan yi yeci. \v 4 A damma, “Damma tsu mantsa ma na ili i ndolo yaa fara. Waru damma tsu ili i na yaa fara o ukosu.” \p \v 5 A̱vu u damma le, “I yuwan ugbozu she i lyawa nanza yuwan ɗu tsulo wan. \v 6 Ama na̱ a̱bunda̱ a̱ ta̱ ta̱wa̱ na aala a̱ va̱ a damma ele ɗa Kristi Zamawawaꞌa. Reve a damma ɗu, ‘A̱mu ɗa,’ o to polo ama na̱ a̱bunda̱. \v 7 She okolo a̱ ɗu a daꞌwan wan, na̱ yu uwwa alabari o uvon zuzu ko alanga. She na a yuwan ili i ndolo suru, amma ukosu u ɗa shi. \v 8 Iɗa i ta yuwan nla̱ngi ni iɗa. Tsugono tsu ta yuwan nla̱ngi na̱ tsugono. A ta yuwan ura̱mosu wi iɗa a̱bunda̱. Ambulu a ta yuwan a̱bunda̱. Ili i nda suru u to rocosu ufaru wu ukosu wu uvaɗi. \p \v 9 “I yuwan ugbozu na aciya̱ɗu. E te reme ɗu a̱ ꞌya̱wa̱to ɗu o ukobu wu ugeꞌetosu adama a̱ va̱. A ta fufaba ɗu a̱ a̱ꞌisa̱. A̱ ta̱ ꞌya̱wa̱to ɗu a̱ ma̱ka̱ka̱n mo ngono na̱ a̱za̱ o ugeꞌetosu, adama a̱ va̱. I damma le adama a Alabari a Saꞌani. \v 10 Amma kafu ukosu wu uvaɗi, a ta yuwan alajiya a Alabari a Saꞌani a̱ va̱ a̱tsuma̱ o uvaɗi suru. \v 11 Na a tara ɗu a̱ tyo uba̱ta̱ o ugeꞌetosu, she yi daꞌwan o una̱ wi ili i na ya̱a̱ usu le wan. Na̱ mantsa ma rawa, o to roco ɗu ili i na yaa damma. Ili i na yaa damma yoo uta̱ o una̱ u ɗu shi, Ruhu va akiza† to roco ɗu ili i na yaa damma. \p \v 12 “Vuma ta wina mawun ma̱ a̱na̱wu ma̱ yi adama o una yi. Nan dada waru a ta yuwaan ne muwun n le. Muwun n ta ꞌyuwan mbara n le na̱ mukuci n le, tsa̱ra̱ o una le. \v 13 Ama suru a ta ꞌyuwan ɗu adama a̱ va̱. Amma za na isawain ugbamu, a̱ tyo o ukosu u ta laꞌa. \s1 Mantsa ma̱ a̱tsuma̱lima̱ lon \r (Mat. 24:15-28; Luk. 21:20-24) \p \v 14 “Mantsa ma̱ ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ a na yee ene za na a yuwusan ili yi idaba a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ A̱sula̱ a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, uba̱ta̱ u na wu ntsayi shi ununa Daniyan dammai.” \x ◊ \xo 13:14 \xt Dan. 9:27; Dan. 11:31; Dan. 12:11.\x* (Za vu ɗesununa̱ u yuwan ugbozu.) “Reve aza a na a̱ ri a̱tsuma̱ a Yahuda a suma a̱ tyo a nsasan. \v 15 Za na ri zuva vu ukwa̱ꞌa̱, she u cipa̱ u uwa o uꞌwa wa̱ yi, tsa̱ra̱ u tara ili i ro a̱tsuma̱ o uꞌwa wan. \v 16 Za na ri ɗe o uɗuma̱, she u ka̱mba̱ o uꞌwa, tsa̱ra̱ u tara aapalutsu a̱ yi wan. \v 17 U ta suɗuwa a̱ma̱ci a na a̱ ri na̱ a̱tsuma̱ oɓolo na̱ a̱ma̱ci a na a̱ ri na̱ muwun n na ma apasa maani. \p \v 18 “She i yuwan avasa, tsa̱ra̱ ili i ndolo i fara na̱ lyushi wan. \v 19 A̱tsuma̱ a rana ndolo, o to oꞌwo rana va̱ a̱tsuma̱lima̱ lon, cuꞌun na koto a yuwain shi, ana A̱sula̱ a yuwain uvaɗi u nda. A̱ da̱shi waru cuꞌun va̱ yi shi. \v 20 Amma A̱sula̱ e jebe ta̱ rana ndolo, na̱ ne ɗa shi, ko za aa laꞌa shi. Agba adama a aza a na waru A̱sula̱ a ɗangwai, ɗaɗa e jebei rana ndolo. \p \v 21 “Na̱ za ro damma ɗu, ‘Ndeɗe Zamawawa,’ ko ‘Apa yi,’ she i usu wan. \v 22 Adama a na azamawawa e epen na ama̱sula̱ e epen, a̱ ta̱ ta̱wa̱. A ta gura yuwan ili ya asalama na̱ a̱bunda̱, tsa̱ra̱ o polo aza a na a ɗangwai n na aa gura. \v 23 Amma i yuwan ugbozu n damma ɗu ta̱ ɗe ili i na yaa fara suru. \s1 Ma̱ta̱wa̱a̱ ma Mawun ma Vuma \r (Mat. 24:29-31; Luk. 21:25-28) \p \v 24 “Amma a̱tsuma̱ a rana ndolo, na̱ mantsa ma̱ a̱tsuma̱lima̱ lon mo koto, urana u to oꞌwo irumbu, woto waru wa̱a̱ da̱na̱ ne ekan shi. \v 25 Italyoꞌo waru i ta̱ da̱na̱ a̱ riya̱sa̱ e iɗa. A̱ ta̱ jinga̱ɗa̱ cira na ri zuva. \v 26 Reve ee ene Mawun ma Vuma a̱ ta̱wa̱ e eleshe nu ucira na̱ tsugono tsa̱ A̱sula̱. \v 27 Reve u lyungu nlingata ma̱ A̱sula̱, tsa̱ra̱ o ɓoloto ojoro a̱ yi, aza a na u ɗangwai uba̱ta̱ suru, diga o ufaru wu uvaɗi a̱ tyo o ukosu. \s1 Adanshi adama o ubiri \r (Mat. 24:32-35; Luk. 21:29-33) \p \v 28 “I rito ili i ro o uɗanga wu ubiri. Na̱ yee ene a̱vuꞌun a̱ yi a vadalasa, a yuwusan ototopi, i reve lyushi yuwan ta̱ zuzu. \v 29 Ne ɗa waru na̱ yee ene ili i nda a farasa, i reve u yuwan ta̱ zuzu na̱ ma̱ta̱wa̱a̱, u ta̱ lo o una̱ntsutsu. \v 30 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, uvaɗi u nda woo koto shi, she ni ili i na a dammai nda suru a shiwan. \v 31 Zuva ni iɗa o to koto, amma adanshi a̱ va̱ oo koto shi. \s1 Babu za na revei urana ko mantsa \r (Mat. 24:36-44) \p \v 32 “Amma adama o urana u ndolo, ko mantsa babu za na revei, ko nlingata ma̱ A̱sula̱, ko Mawuꞌun, she Dada va̱ yi goon. \v 33 I yuwan ugbozu waru i yuwan avasa adama a na i revei mantsaꞌa shi. \p \v 34 “U to oꞌwo cine vuma tsu da̱na̱ mocin e iɗa i ro u lyawa ta̱ ɗe uꞌwa wa̱ yi, reve u ca agbashi a̱ yi ucira, suru nle waru u ca le ta̱ ulinga u na aa yuwan. Reve u damma za vi ipiri u ka̱lyuwa̱ ulobonu. \v 35 I da̱na̱ ufoɓu adama a na i revei mantsa ma na zavuꞌwaꞌa wa̱a̱ ta̱wa̱ shi. Ko nu ulivu, ko nu urana, ko e memere ma ayin, ko nu usana. \v 36 Nu u ta̱wa̱ she u cina ɗu a nlavu wan. \v 37 Ili i na maa dansaa ɗu, a̱yi ɗa i da̱na̱ ufoɓu.” \s1 Izami yu ure u na oo una Yesu \r (Mat. 26:1-5; Luk. 22:1-2; Yah. 11:45-53) \c 14 \p \v 1 Rana re ɗa shi buwai, ana aa yuwan A̱buki a Mapasa oɓolo na̱ A̱buki o Opopofu.† A̱vu nan ganu oɓolo na̱ munlu n Wila̱ a zami ure u na ee reme Yesu nu unusu, tsa̱ra̱ o una yi. \v 2 Reve a damma, “Tsoo una niyi a mantsa ma̱ a̱buki shi, adama ama a̱ ꞌya̱sa̱n uvon wan.” \s1 A̱ tsuwa̱yin Yesu maniꞌin \r (Mat. 26:6-13; Yah. 12:1-8) \p \v 3 Yesu pe o uꞌwa wa̱ Simo Ma̱kutu a lyuwusa ilyalya a̱ lyuci va Batanya, a̱vu ka ro uta̱ ɗe na̱ maniꞌin ma̱ ma̱guru me ikebe lon. Reve u ɓala ikpa̱ta̱tsu i medeꞌen, reve u tsuwa̱n Yesu a aaci. \v 4 Aza a na a̱ da̱na̱i lo, a̱vu a uwwa upan. Reve a damma, “Cine tsa ɗa wa̱a̱ lungusa̱ maniꞌiꞌin? \v 5 Na̱ a̱ shi a wina yi, a̱ shi ta̱ ushi ili i na i laꞌai ikebe i na i rawai ikebe yu ulivu ukpakutaꞌatsu (300),\f + \fr 14:5 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “dinari ukpakutaꞌatsu (300).” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* a̱vu a ca a̱za̱ o ulambu ikebeꞌe.” A̱vu a uwa upan na̱ a̱yi, reve a ɓara yi. \p \v 6 A̱vu Yesu damma le, “Rungwa̱ niyi, cine tsa ɗa yaa damatosun yi? U yuwaan mu ta̱ ili i na i lobonoi. \v 7 I to oɓolo na alambi kuci, mantsa ma na i cigai suru, i ta gura yuwaan le ili i saꞌani. A̱mu gba ma̱a̱ da̱na̱ na̱ ɗu kuci shi. \v 8 U yuwan ta̱ ili i na waa gura yuwan, u tsun ta̱ lipu va̱ maniꞌin kafu mantsa ma̱ a̱ciɗa̱. \v 9 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, uba̱ta̱ u na aa yuwan alajiya a Alabari a Saꞌani a̱tsuma̱ o uvaɗi u nda suru, ee icina ili i na ka nda u yuwaan numu shi.” \s1 A̱sa̱la̱ e ikebe i na aa wina Yesu \r (Mat. 26:14-16; Luk. 22:3-6) \p \v 10 A̱vu Yahuza Iskariyoti, a̱tsuma̱ a Kupanejere, u ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ u nan ganu a gbagbain, tsa̱ra̱ u winaa le Yesu. \v 11 Ana a uwwai ne, a̱vu a̱ za̱nga̱na̱. A̱vu a yuwaan yi nzuwulai, a ta ca yi ikebe lon. A̱vu u zamishi ure u na waa wina yi. \s1 Yesu lyuwa ta̱ ilyalya i Mapasa no ojoro a̱ yi \r (Mat. 26:17-25; Luk. 22:7-14; Luk. 22:21-23; Yah. 13:21-30) \p \v 12 O urana wu ufaru u na a yuwain A̱buki o Opopofu,† urana u mapaɗa me ikyon i Mapasa,† a̱vu ojoro a̱ yi e ece yi, “Te ɗa vu cigai tsu foɓoo wu ilyalya ya̱ a̱bukiꞌi?” \p \v 13 A̱vu u lyungu ojoro e re a̱ yi, u damma le, “Uwai a̱ lyuci, i ta gaꞌan na̱ vuma utanuwu na̱ a̱a̱ka̱bu a̱ mini, a̱vu i toni yi. \v 14 Uꞌwa u na u uwai suru, i damma za vu uꞌwaꞌa, ‘Manlu ma damma, te ɗa aasula a na a̱mu no ojoro a̱ va̱ tsaa lyuwa ilyalya ya̱ a̱buki?’ \v 15 U to roco ɗu uꞌwa wa zuva, i foɓo ununa u lobonoi i yuwan, tsa̱ra̱ i foɓoo tsu.” \p \v 16 Reve a̱ ka̱ra̱, ɗaɗa e enei ili i na Yesu damma nle ununa u dammai. A̱vu o foɓo ilyalya i Mapasaꞌa. \p \v 17 Ana ulivu u yuwain, reve u ta̱wa̱ oɓolo no ojoro a̱ yi. \v 18 Ele a̱tsuma̱ a alya e ilyalya, a̱vu u damma, “Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, a̱tsuma̱ a̱ ɗu vuma ta̱ ta wina mu, waru za na tsaa lyuwusa uba̱ta̱ u ta̱ u ɗa.” \p \v 19 A̱vu a uwa a̱tsumola̱ngu a dansa a̱za̱ ta̱ ta̱, “A̱mu ɗa, a̱mu ɗa?” \p \v 20 A̱vu u damma le, “A̱tsuma̱ a̱ ɗu za ta̱ ɗu ta wina mu, za na tsaa lyuwusa a mapara ma̱ ta̱. \v 21 Mawun ma Vuma† ma̱ ta̱ kuwa̱ cine u ri uɗanu. Woo yoꞌono za na aa wina Mawun ma Vumaꞌa shi. Na̱ a̱ shi a matsan yi shi, u shi ta laꞌaa yi.” \s1 Alya o ukosu \r (Mat. 26:26-30; Luk. 22:14-20; 1 Kor. 11:23-25) \p \v 22 Ele pe a alya, a̱vu u tara opopofu u yuwaan A̱sula̱ ma̱za̱nga̱. A̱vu wu busa u ca le u damma, “Ushiyi, lipu va̱ ɗa ndaꞌa.” \v 23 Ana u tarai mokoto ma masayan ma inabi,\f + \fr 14:23 \ft Inabi a̱yi ɗa muwun mu uɗanga n ro a na a tsu yuwaan ili yo oso i ro ana masayan.\f*† a̱vu u yuwaan A̱sula̱ ma̱za̱nga̱. A̱vu u damma, “Ushiyi,” a̱vu o sowo. \v 24 A̱vu u damma le, “Mpasa nda mpasa n va̱ n ɗa na n zuwai A̱sula̱ a yuwain akucunu,† adama oo oco mpasa adama a wawa ama na̱ a̱bunda̱.\fig Alya o ukosu|src="Mark_14_12.tif" size="span" loc="Mark 14:24" ref="Mak. 14:24" \fig* \v 25 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, ma̱a̱ da̱shi sowo masayan waru shi, she za na moo sowo o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 26 Ana a yuwain ishipa yi ica, a̱vu o uta̱ a̱ tyo a Masasan ma̱ Zetun. \s1 Bituru ta wasan Yesu \r (Mat. 26:31-35; Luk. 22:31-34; Yah. 13:36-38) \p \v 27 A̱vu u damma le, “Suru nɗu i ta̱ beteꞌwe adama a na ne ɗa A̱sula̱ a dammai a̱tsuma̱ a Adanshi a̱ A̱sula̱ ana: \q1 ‘N to una za va aguɓa, a̱vu ikyon i beteꞌwe.’ \x ◊ \xo 14:27 \xt Zak. 13:7.\x* \p \v 28 “Amma na̱ a̱ ꞌya̱sa̱n mu, n ta fara ꞌya̱wa̱a̱ ɗu Ga̱lili.” \p \v 29 A̱vu Bituru usu, “Maa lyawa wu shi, ko na aa lyawa wu.” \p \v 30 A̱vu u usu Bituru, “Kafu moton ma saala ure na ayin a nda, vu ta wasan mu utaꞌatsu.” \p \v 31 A̱vu Bituru usuwisa̱ nu ucira, “Ko keꞌen maa wasan wu shi, ko na̱ ma̱a̱ kuwa̱ oɓolo na̱ a̱vu.” Reve akapiꞌi fo a damma ne. \s1 A̱tsumola̱ngu e Yesu \r (Mat. 26:36-46; Luk. 22:39-46) \p \v 32 A̱vu a rawa uba̱ta̱ u na a̱ tsu ɗe Getisemeni. A̱vu u damma ojoro a̱ yi, “Da̱nuyi pa n ta yuwan avasa.” \v 33 A̱vu u tara Bituru na̱ Yakubu na̱ Yahaya. A̱vu iliꞌi i uwa a damatosun yi, a̱vu u uwa a̱tsumola̱ngu lon. \v 34 A̱vu u damma le, “A̱tsumola̱ngu a̱ va̱ a yuwan ta̱ a̱bunda̱ lon, gashi wu una mu. Puro numu pa i da̱na̱ ufoɓu.” \p \v 35 Ana u ꞌya̱wa̱i malanga, a̱vu u riya̱ e iɗa, a̱vu u yuwan avasa u damma, n na̱ waa yuwan, a tawa yi mantsa mo ndolo. \v 36 Reve u damma, “Dada, ya̱ꞌa̱ wu ili suru ili i mayuwaan ma ɗa. Tawa mu a̱tsuma̱lima̱ a nda. Amma she vu kuru ili i na n cigai wan, amma ili i na vu cigai.” \p \v 37 Ana u ka̱mba̱i, a̱vu u cina le a nlavu. A̱vu u damma Bituru, “Bituru, nlavu n ɗa yaa yuwusan, yaa gura piri ko rumu ta̱ shi?” \v 38 A̱vu u damma le, “Da̱nuyi ufoɓu tsa̱ra̱ i riya̱ a̱tsuma̱ a̱ ma̱lyungwa̱ wan. Asuvu a ciga ta̱ amma lipu ri nu ucira shi.” \p \v 39 A̱vu u ꞌya̱wisa̱ u yuwan avasa, a dansa ili i ta̱. \v 40 Reve u ta̱wisa̱ uba̱ta̱ u le. A̱vu u cinisa le a nlavu, a gura kpa̱tuꞌwa̱ esu e le shi. A gura reve ili i na aa damma yi shi. \p \v 41 Ana u ta̱wa̱i uta̱wu wa taꞌatsu, a̱vu u damma le, “I buwa ta̱ a nlavu na̱ wivuwusan? U rawa ta̱ ne, mantsa ma rawa ta̱. A ca ta̱ Mawun ma Vuma e ekere a̱ a̱za̱ o unusu. \v 42 ꞌYoyin tsu ka̱ra̱i. Ye ene ndolo za na wina numu rawai.” \s1 A wina ta̱ Yesu reve e reme yi \r (Mat. 26:47-56; Luk. 22:47-53; Yah. 18:3-12) \p \v 43 Yesu a̱tsuma̱ a adanshi, a̱vu Yahuza Iskariyoti a̱tsuma̱ a Kupanejere, u rawa, ugeru no oɓolo a ama no oloko nu mutsun mu peꞌeni. Nan ganu a gbagbain, na̱ munlu n Wila̱, na azagbagbain e le suru o ɓoloto ta̱. \v 44 Za na wina niyi u ca le ta̱ ɗe iroci yi ili i na waa yuwan, u damma, “Vuma na n katalai a̱yi ɗaɗa. I reme yi i ka̱ra̱ na̱ a̱yi.” \p \v 45 Ana Yahuza rawai, a̱vu u ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi. A̱vu u damma, “Manlu.” A̱vu u katala yi. \v 46 Reve e reme Yesu. \v 47 A̱tsuma̱ a aza a na a̱ da̱na̱i lo mishin, a̱vu vuma ta̱ tala matsun me peꞌeni u koɗo utsuvu wa aagbashi wa aabara a nan ganu. \v 48 A̱vu we ece le, “Yu uta̱ ta̱ ɗe ni ilaɗi no oloko adama i reme mu ana za vu nga̱la̱la̱i? \v 49 N tsu da̱na̱ ta̱ na̱ a̱ɗu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa kuci, agba i reme mu shi. A yuwan ta̱ ne, tsa̱ra̱ Adanshi a̱ A̱sula̱ aa shiwan.” \p \v 50 Lo ɗa ojoro a̱ yi a suma a paꞌain, a̱vu a lyawa yi lo. \v 51 A̱vu ulobo u ro u toni yi diga a̱yi she aapalutsu. A̱vu a gbagbala yi. \v 52 Ɗaɗa u lyawa nle aapalutsuꞌu, a̱vu u suma aataɓu. \s1 Yesu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma Azagbain a Mbara \r (Mat. 26:57-68; Luk. 22:54-71; Yah. 18:13-24) \p \v 53 A̱vu a tara Yesu a̱ tyo uba̱ta̱ wa aabara a nan ganu, a̱vu nan ganu a gbagbain† na azagbagbain na̱ munlu n Wila̱ o ɓoloto. \fig Yesu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma aabara a nan ganu|src="Mark_14_53.tif" size="span" loc="Mark 14:53" ref="Mak. 14:53" \fig* \v 54 A̱vu Bituru tonishi yi alanga, hali u uwa o uꞌwa wa aabara a nan ganuꞌu. A̱vu u da̱nu zuzu na̱ a̱duga̱ri a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa a lyasuwusa akina. \p \v 55 A̱vu nan ganu a gbagbain a zamishi ure u na a̱a̱ tsura̱ Yesu nu unusu, tsa̱ra̱ a̱ tsura̱ ure u na oo una yi. Agba a̱ tsura̱ shi. \v 56 Na̱ a̱bunda̱ a yuwaan yi ta̱ epen, amma adanshi e le a̱ ta̱wa̱ a̱ ta̱ shi. \p \v 57 Na̱ a̱ca̱pa̱ a ɗa waru ozo o ro a̱ ꞌyoyin, a̱vu waru a yuwaan yi epen. \v 58 “Tsu uwwa yi ta̱ u dammai u to ɓoso A̱a̱ꞌisamapaɗaꞌa za na ama a suwai, a̱vu u suwa yi a̱tsuma̱ a rana taꞌatsu, waru usaa u vuma u ɗa shi.” \v 59 Hali n gogo adanshi e le a̱ ta̱wa̱ a̱ ta̱ shi. \p \v 60 A̱vu aabara a nan ganu a̱ ꞌyon e memere me le. A̱vu we ece yi, “Vu ri ni ili i na va̱a̱ usu e ili i na ama a dammai adama a̱ wu shi?” \p \v 61 A̱vu u rungwa̱ kuci kuci, u yuwan adanshi shi. A̱vu waru aabara a nan ganu e ecishe yi, “A̱vu ɗa Zamawawaꞌa, Mawun ma̱ A̱sula̱?” \p \v 62 A̱vu Yesu usu yi, “A̱mu ɗa.\f + \fr 14:62 \ft Aza a Israꞌila e reve ta̱ danshi “a̱mu ɗa” aala a̱ A̱sula̱ a ɗa. Pa nda Yesu to rocosu ili i ta̱ i ɗa u ri na̱ A̱sula̱.\f*\x ◊ \xo 14:62 \xt Mta̱. 3:14.\x* I te ene Mawun ma Vuma nden o ukere usaꞌani wa̱ A̱sula̱, waru u ta̱ ta̱wisa̱ e eleshe.” \p \v 63 A̱vu aabara a nan ganu a kakara itana ya̱ yi. A̱vu u damma “Adanshi a̱ ne waru tsu cigai uba̱ta̱ wa̱ yi? \v 64 Yu uwwa yi ta̱ a yuwusan adanshi a vama e ekere a̱ A̱sula̱. Cine tsa ɗa ye enei?” \p A̱vu a paɗa ugana a na oo una yi. \p \v 65 A̱vu ozo o ro a uwa a̱ tsuwusa̱n yi ma̱tsa̱n, a̱vu a pala yi esu a̱ ka̱ra̱ a̱ cikusa̱ yi a dansa, “Damma tsu ili i na i farai.” A̱vu waru a̱duga̱ri a ɓuɓasa yi. \s1 Bituru wasain Yesu \r (Mat. 26:69-75; Luk. 22:56-62; Yah. 18:15-27) \p \v 66 Bituru lo zuzu na aabala o uꞌwa, a̱vu aagbashi a̱ ta̱ a̱tsuma̱ a agbashi e esheli a aabara a nan ganu a rawa. \v 67 Ana we enei Bituru a lyasuwusa akina, a̱vu u ka̱lyuwa̱ yi mejege. A̱vu u damma, “A̱vu fo vu to oɓolo na̱ Yesu vuma va Nazara.” \p \v 68 A̱vu u wasan u damma, “N reve yi shi, n reve ili i na vaa dansa shi.” A̱vu wu uta̱ o ukobu, ɗaɗa moton ma saalai. \p \v 69 A̱vu aagbashi o usheliꞌi we ene yi, a̱vu u dansaa aza a na a̱ ri lo mishin, “Vuma ndaꞌa fo a̱tsuma̱ e le a ɗa u ri.” \v 70 A̱vu u wasisan. \p A jima lon shi, ɗaɗa aza a na a̱ ri mishin lo a dammai Bituru, “A̱vu fo toni va̱ yi ɗa adama a na a̱vu vuma va̱ Ga̱lili ɗa.” \p \v 71 A̱vu u uwa akucunu, nu u dansai, “N reve vumaꞌa shi.” \p \v 72 U jima shi, ɗaɗa moton ma saalai ire. A̱vu Bituru cuwan ni ili i na Yesu damma niyi ana u damma niyi, kafu moton ma saala ure, u ta wasan yi utaꞌatsu. Ana u cuwain ne, ɗaɗa u ɓoshoi na̱ mesun. \s1 Yesu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma Bilatu \r (Mat. 27:1-2, 11-14; Luk. 23:1-5; Yah. 18:28-38) \c 15 \p \v 1 Na̱ wasasa a̱vu nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ o ɓoloto Azagbain a Mbara,† reve a yuwan a̱sa̱la̱. A̱vu a̱ nla̱ Yesu, a̱vu a̱ ka̱ra̱ na̱ a̱yi a̱ tyo ya Bilatu† Gwamna. Reve a ca Bilatu a̱yi. \v 2 A̱vu Bilatu ece yi, “A̱vu ɗaɗa mogono ma aza a Israꞌila?” \p A̱vu Yesu usu, “Ununa vu dammai ne ɗaɗa u ri.” \p \v 3 Ili ya̱ a̱bunda̱ i ɗa nan ganu a gbagbain a̱ ꞌya̱wusa̱yi na adanshi a aci a̱ yi. \v 4 A̱vu Bilatu ecishe yi, “Vu ri ni ili i na va̱a̱ usu shi? Ka̱lyuwa̱ ili i na a̱a̱ ta̱wusa̱a̱ adama a̱ wu.” \p \v 5 Agba u yuwisan adanshi o ro shi, hali Bilatu uwa asalama. \s1 Ugana u na oo una Yesu \r (Mat. 27:15-26; Luk. 23:13-25; Yah. 18:39–19:16) \p \v 6 A̱tsuma̱ a rana va̱ A̱buki a Mapasaꞌa, Bilatu tsu ba̱ɗa̱a̱ le ta̱ vuma ta̱ a̱tsuma̱ a aza a na a̱ nla̱i. \v 7 A̱tsuma̱ a aza a na a̱ shi wunlu Baraba da̱na̱ ta̱ pe ana e reme nle a̱tsuma̱ a aza a na o unai ama a mantsa ma̱ nla̱ngi. \v 8 A̱vu ama a̱ a̱bunda̱ o ɓoloto a patishi yi u lyawaa le aza a na wu nla̱i ununa u tsu yuwusan. \p \v 9 A̱vu Bilatu† ece, “N lyawaa ɗu mogono ma aza a Israꞌila?” \v 10 U reve ta̱ adama e iꞌima̱ i ɗa nan ganu a gbagbain e remei Yesu. \p \v 11 Reve nan ganu a gbagbain a zuwa ama a saala a̱ ba̱ɗa̱a̱ le Baraba. \v 12 A̱vu we ece le, “To cine maa yuwan na̱ Yesu za na i ɗeyi mogono ma aza a Israꞌila?” \p \v 13 A̱vu a saala, “A vara yi a akpata.”† \v 14 A̱vu Bilatu ece le, “Nye i ɗa i zuwai? Unusu u ne u ɗa u yuwain?” \p Ele gba a saalisa yi, “A vara yi a akpata.” \p \v 15 Adama a na u cigai ama aa uwwa uyoꞌo, a̱vu u damma a̱ ba̱ɗa̱a̱ le Baraba. Reve u zuwa a̱soja a faba Yesu na asuɗu o ugbamu, a̱vu u zuwa le a vara yi a akpata. \s1 A̱soja a yuwayin Yesu ulamu \r (Mat. 27:27-31; Yah. 19:2-3) \p \v 16 A̱vu a̱soja a uwato yi a aabala o ukobu wu ugeꞌetosu, a̱vu e ɗe akapi a̱ a̱sojaꞌa suru. \v 17 A̱vu o oto yi aayala saan da̱a̱n-da̱a̱n ana mogono, a̱vu waru a yuwaan yi ookokolo a awanda,† a̱vu o oto yi. \v 18 A̱vu a̱ ca̱sa̱sa̱ yi, a dansa, “A̱ ca̱sa̱ wu mogono ma aza a Israꞌila.” \fig A̱soja a yuwusaan Yesu ulamu|src="Mark_15_16.tif" size="span" loc="Mark 15:17-18" ref="Mak. 15:17-18" \fig* \v 19 A̱vu a̱ ga̱la̱ yi a aaci no owoꞌo. Waru a̱vu a̱ tsuwa̱n yi ma̱tsa̱n. A̱vu a̱ kingyo a ciɓalasa yi. \v 20 Ana a yuwaan niyi ulamu, a̱vu o foɗo yi aayalaꞌa, a̱vu o oto yi itana ya̱ yi. Reve a̱ ꞌya̱wa̱to yi uba̱ta̱ u na aa vara yi a akpata. \s1 A varai Yesu a akpata \r (Mat. 27:32-44; Luk. 23:26-43; Yah. 19:17-27) \p \v 21 Vuma na a̱ tsu ɗe Simo vuma va Kurani, dada va Iskandari na̱ Rufo, cina wu uta̱ ɗe upasuꞌu, a̱ ka̱ra̱. Reve a zuwa yi u toni le adama u tanu akpataꞌa.† \v 22 A̱vu a̱ ta̱wa̱ na̱ a̱yi uba̱ta̱ u na a̱ tsu ɗe Gologota,† ana uba̱ta̱ wo okoluwo. \v 23 A̱vu o ɓolo mini ma alamu na̱ a̱guma̱ a na a̱ tsu ɗe mur,\f + \fr 15:23 \ft A̱guma̱ o ro a ɗa a na a̱ ri ma̱guru na a yuwasayin ulinga.\f*† a̱vu a ca yi tsa̱ra̱ u sowo. A̱yi gba u ꞌyuwan. \p \v 24 A̱vu a vara yi a akpata,† reve e neꞌeshen itana ya̱ yi va̱ni le. Reve a zuwa aɗanga, tsa̱ra̱ e reve ili i na vuma suru aa tara. \p \v 25 Rumu kucci ɗa da̱na̱i nu usana a mantsa ma na a vara niyi a akpata. \v 26 A̱vu a yuwan ɗe iɗana yi icuꞌun vu unusu wa̱ yi zuva ana: \pc \sc Mogono ma aza a Israꞌila.\sc* \m \v 27 Oɓolo na̱ a̱yi ɗa waru a varai evu e re a akpata. Za ta̱ o ukere usaꞌani za ta̱ gba o ukere ugula̱. [ \v 28 Adanshi a̱ A̱sula̱† a shiwan ta̱, za na dammai: “A̱vu e kece yi a̱tsuma̱ a̱ a̱za̱ o unusu.”] \p \v 29 Aza a na a̱ ka̱ra̱sa̱i lo, a̱vu a yuwaan yi ulamu a lumgbatsasa aci e le, a dansa, “Ashe a̱vu vu ta gura ɓuɓoso A̱a̱ꞌisamapaɗa, a̱vu waru vu suwisa yi a̱tsuma̱ a rana taꞌatsu. \v 30 Wawa aciya̱wu, vu cipa̱ e iɗa.” \p \v 31 Ne ɗa waru nan ganu a gbagbain a yuwaan niyi ulamu oɓolo na̱ munlu n Wila̱, a dansa, “U wawa ta̱ ozo o ro, agba u gura wawa aciya̱yi shi. \v 32 Lyawa Kristiꞌi Zamawawa, mogono ma aza a Israꞌila, u cipa̱ ɗe gogo a akpataꞌa, tsa̱ra̱ tsee ene adama tsu ca okolo.” \p Aza a na fo a vara nle oɓolo, e isula yi ta̱ fo. \s1 Ukwa̱ wa̱ Yesu \r (Mat. 27:45-56; Luk. 23:44-49; Yah. 19:28-30) \p \v 33 Ana urana u rawai a aci, a̱vu irumbu i ɓa̱ru iɗaꞌa ma̱ɓula̱ a̱ tyo rumu taꞌatsu vu ulivu. \v 34 Ana rumu taꞌatsuꞌu u yuwain, a̱vu Yesu uta̱a̱ uɗyo, a̱vu u saala, “Eloi, Eloi, lama sabaktani.” Nga, “A̱sula̱ a̱ va̱, A̱sula̱ a̱ va̱, cine vu vari numu?” \p \v 35 Ozo o ro ana a̱ da̱na̱i lo mishin uba̱ta̱ꞌa̱, ana a uwwai ne, a̱vu a damma, u te ɗesu va Iliya. \v 36 A̱vu za ro suma u tsupu ashiɗi a̱ mini ma alamu ma na ma̱ ri e medele, a̱vu u ca yi u sowo. A̱vu a damma, “Lyawai tse ene ko Iliya ta gura wawa yi.” \p \v 37 A̱vu u saala lon, ɗaɗa u kuwa̱i. \p \v 38 Umuna u na u da̱na̱i pe a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa Upasa wa Akiza, a̱vu u kara diga zuva a̱ tyo e iɗa. \fig Umuna wa̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa u karalai ure|src="Mark_15_38.tif" size="span" loc="Mark 15:38" ref="Mak. 15:38" \fig* \v 39 Soja gbain na da̱na̱i lo mishin, we ene ta̱ ununa u kuwa̱i. A̱vu u damma, “Amayun Mawun ma̱ A̱sula̱ ma ɗa.” \p \v 40 A̱ma̱ci a̱ da̱na̱ ta̱ lo a̱ a̱ka̱nla̱ a̱ yi alanga, ele ɗa Meri† Magadaliya, na̱ Meri mma va Yakubu keꞌen na̱ Isuhu, oɓolo na̱ Solomi. \v 41 Ele ɗa o toni niyi a yuwusaan yi a̱ga̱nda̱ a̱tsuma̱ a̱ Ga̱lili, reve a̱ma̱ci o ro waru a̱ kuru yi a̱ tyo Urishelima. \s1 A̱ciɗa̱ e Yesu \r (Mat. 27:57-61; Luk. 23:50-56; Yah. 19:38-42) \p \v 42 Ili i suru i fara ta̱ urana wa Ajuma, Urana wi Ifoɓi adama a Ashibi. \v 43 A̱vu Isuhu vuma va Arimatiya za tsugbain a̱tsuma̱ a Azagbain a Mbara,† vuma va̱ a̱ɓula̱, za na ri e ipiri wu uwwa uta̱wu u tsugono tsa̱ A̱sula̱ ta̱wa̱, u yuwan ta̱ asuvu. A̱vu u uwa o ukobu wa Bilatu, reve u pati lipu va̱ Yesu. \p \v 44 Bilatu uwa ta̱ asalama ko Yesu kuwa̱ ta̱ ɗe. A̱vu u ɗe a̱soja a̱ yi, reve we ece le ko Yesu kuwa̱ ta̱ ɗe nu ujimu. \v 45 Ana wu uwwai o una̱ wa̱ a̱soja a̱ yi, a̱vu u zuwa a ca Isuhu lipu va̱ Yesuꞌu. \p \v 46 A̱vu Isuhu tsula okoro. Ana a̱ cipa̱toi lipuꞌu, reve u pupala yi no okoroꞌo. A̱vu u zuwa yi a̱tsuma̱ a aason a na a̱ ka̱pa̱i a̱tsuma̱ a aatali. Reve u keɓe aatali o ro, a̱vu u to una̱ wa aasoꞌon. \v 47 A̱vu Meri Magadaliya na̱ Meri mma va̱ Isuhu a̱ ka̱lyuwa̱ uba̱ta̱ u na a zuwa niyi. \s1 Uꞌyowun wa̱ Yesu a̱tsuma̱ o ukwa̱ \r (Mat. 28:1-8; Luk. 24:1-12; Yah. 20:1-10) \c 16 \p \v 1 Ana urana wa Ashibi u ka̱ra̱i, a̱vu Meri Magadaliya na̱ Meri mma va Yakubu na̱ Solomi a tsula itana i ma̱guru, adama a̱ ta̱wa̱ a sukuma lipu va̱ Yesu. \v 2 A̱vu a̱ ta̱wa̱ na̱ wasasa o urana wa Aladi, cina usana u tawa ɗaɗa a̱ ta̱wa̱i a aasoꞌon. \v 3 A̱vu a dammulai, “Zane ɗa ee keɓe tsu aatali o ndolo o una̱ wa aasoꞌon?” \v 4 Ana a̱ ꞌya̱sa̱in esu e le, a̱vu a cina e keɓe ɗe aataliꞌi agba aatali a gbain a ɗa a̱ da̱na̱i. \v 5 Ana a uwai a aasoꞌon, reve e ene ulobo u ro nden o ukere usaꞌani, ni itana i uꞌuri. Reve a uwa asalama. \p \v 6 A̱vu u damma le, “She i uwa asalama wan. N reve ta̱ i te izami ya̱ Yesu za va Nazara, za na a varai a akpata. Wu pa shi. U ꞌyon ta̱. Ka̱lyuwa̱i uba̱ta̱ u na u da̱na̱i. \v 7 ꞌYa̱wa̱i i damma ojoro a̱ yi na̱ Bituru u ta̱ ɗe elime a̱ ɗu a̱ ꞌya̱wa̱ Ga̱lili. I te ene yi ununa u damma nɗu.” \p \v 8 Ana o uta̱i, a̱vu a suma ni ilaɗi. Reve e reme asalama na̱ mejeꞌen ma̱ lipu. A damma za shi, adama a na wovon u reme nle. \s1 Yesu ꞌya̱wa̱ ta̱ uba̱ta̱ wa̱ Meri Magadaliya \r (Mat. 28:9-10; Yah. 20:11-18) \p \v 9 [Nu usana u na Yesu ꞌyoyin o urana wa Aladi, Meri† Magadaliya ɗa fara ene niyi, za na wu uta̱yi otoni a̱ lima̱ e cindere a̱tsuma̱ a̱ yi. \v 10 U ꞌya̱wa̱ ta̱ damma otoni a̱ yi, aza a na a̱ da̱na̱i a saali na̱ a̱tsumola̱ngu. \v 11 Ana a uwwai u ta̱ wuma, hali we ene yi, reve a ꞌyuwan a̱ usu. \s1 Yesu roco ta̱ aciya̱yi uba̱ta̱ wo ojoro e re \r (Luk. 24:13-35) \p \v 12 Ana addama o ndolo o kotoi, a̱vu Yesu ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa ama e re a̱tsuma̱ e le no oroci o ro, ele a mmalu o ure a̱ tyo a̱ ma̱lyuci. \v 13 A̱vu a̱ ꞌya̱wa̱ a damma akapiꞌi, agba a̱ usu shi. \s1 Yesu damma ta̱ ojoro a̱ yi ili i na aa yuwan \r (Mat. 28:16-20; Luk. 24:36-49; Yah. 20:19-23; Ajy. 1:6-8) \p \v 14 Na̱ a̱ca̱pa̱ a ɗa u ta̱wa̱i uba̱ta̱ wo ojoro kupa na̱ za ta̱ꞌa̱, ele nden a alya e ilyalya. A̱vu u yuwaan le nla̱ngi adama o okolo o ugbamu u le nu ulambu u na a cayi okolo. Adama a na a ꞌyuwain a̱ usu ili i na aza a na e ene niyi a damma nle cina u ꞌyon. \p \v 15 A̱vu u damma le, “ꞌYa̱wa̱i a̱tsuma̱ o uvaɗi suru i yuwaan ama alajiya a Alabari a Saꞌani. \v 16 Za na usuyi a̱ rumbu niyi waru, a ta wawa yi. Amma za na usuyi shi, wa̱a̱ tsura̱ wuma u babu ukotu shi. \v 17 Aza a na a̱ usuyi a ta gura yuwan iroci yi ili ya asalama i nda: A̱tsuma̱ a ala† a̱ va̱ a̱ to uta̱a̱ otoni a̱ lima̱, waru a ta yuwan adanshi ne elentsu o ro, \v 18 a ta tara yo, agba ko no o sowo yaza, waa yuwan ili ne ele shi ko keꞌen, a̱ ta̱ juꞌwa̱n a̱za̱ o ubanakun a̱vu a̱ tsura̱ lafiya.” \s1 Uka̱ru wa̱ Yesu zuva \r (Luk. 24:50-53; Ajy. 1:9-11) \p \v 19 Ana Yesu† yuwain adanshi ne ele, a̱vu a tara yi a̱ tyo zuva, tsa̱ra̱ u da̱nu o ukere usaꞌani wa̱ A̱sula̱.\fig Uka̱ru wa̱ Yesu a̱ tyo zuva|src="Mark_16_19.tif" size="span" loc="Mark 16:19" ref="Mak. 16:19" \fig* \v 20 Ele gba a̱ ka̱ra̱ a yuwan alajiya a Alabari a Saꞌani ko te ɗa, A̱sula̱ a yuwusan ulinga ne ele. Ulinga wa asalama a na a yuwusain, u roco ta̱ Alabari a Saꞌani e le amayun a ɗa.]