\id LUK NT0003 Tsishingini (tsw) (Salka Kambari) KLP Feb. 2011 \h Luka \toc1 Alabari a Saꞌani a Luka \toc2 Luka \toc3 Luk. \mt2 Alabari a Saꞌani a \mt1 Luka \is1 Ucuɗuwu wa aatagada a nda \ip Luka vuma na ɗanai aatagada a nda, za vu urevu wa̱ a̱guma̱ lon ɗa. Adama o ndolo, u ɗana ta̱ nu ugbozu lon reve waru u damma ili ya̱ a̱bunda̱ adama e Yesu. A̱yi ɗa waru u ɗanai Ulinga wa Ajiya. Atagada e re a nda a ta a mmalu oɓolo adansa aalabari e Yesu no otoni a̱ yi. \ip A̱tsuma̱ a aatagada a nda ritosu gbain re ta̱ pe: A̱ba̱jini o uritosu wu ufaru a̱yi ɗa icigi ya̱ A̱sula̱ za va koyan ɗa. A̱ba̱jini o uritosu we ire a̱yi ɗa Yesu ta̱wa̱ ta̱ a̱tsuma̱ o uvaɗi tsa̱ra̱ wo oꞌwo Zamawawa va ama suru. Iroci i ta̱, a̱yi ɗa aalabari a vuma va̱ a̱ɓula̱ va Samariya. Luka roco ta̱ a na avasa ili i mayan i ɗa ekere e Yesu. U ɗana ta̱ idanshi ya̱ Yesu ana u yuwain avasa. Waru u roco ta̱ cine Ruhu va Akiza da̱na̱i o ulinga a̱tsuma̱ a ama a mantsa ma na Yesu da̱na̱i o uvaɗi. Adama a na u da̱na̱i nu urevu wa̱ a̱guma̱, a gura pusa̱n yi ana a mantsa mo ukwa̱ wa̱ Yesu na a mantsa ma na a̱ ꞌya̱sa̱n niyi shi. U damma tsu ta̱ a na Yesu tama ta̱ mugula ana u ꞌyoyin. A̱yi nda u roco ta̱ na amayun a ɗa A̱sula̱ a̱ ꞌya̱sa̱in Yesu diga o ukwa̱. \ip Aatagada a nda o roco ta̱ a̱za̱ e Itoni iroci i saꞌani i na oo toni. Iroci ya̱ Yesu cine u yuwain wuma a̱tsuma̱ a ama a mantsa mo ndolo. U roco tsu ta̱ cine tsaa kamba alambi, waru na̱ cine tsaa yuwan avasa. Waru u zuwa ta̱ ucawu wo okolo a̱ tsu a̱ da̱shi gbama adama a na Luka vuma na o soɗuwoyi ma̱tsa̱n ma ɗa na we enei ili i na Yesu yuwain suru. \is1 Ili i na i ri pe a̱tsuma̱ a aatagada a nda \io1 1. Ili i na i zuwai Luka ɗanai a aatagada a nda (1:1-4) \io1 2. Limatan va Yahaya za vu Urumbusu na̱ Yesu (1:5–2:52) \io1 3. Ikaka ya Yahaya za vu Urumbusu (3:1-20) \io1 4. Urumbusu wa̱ Yesu na̱ ma̱lyungwa̱ ma̱ yi (3:21–4:13) \io1 5. Ulinga wa̱ Yesu a̱tsuma̱ a̱ Ga̱lili (4:14–9:50) \io1 6. Yesu ka̱ra̱ ta̱ diga Ga̱lili a̱ tyo Urishelima (9:51–19:27) \io1 7. Ajuma o ukosu e Yesu: ma̱lyungwa̱ ma̱ yi nu ukwa̱ wa̱ yi (19:28–23:56) \io1 8. Yesu ta̱ wuma (24:1-12) \io1 9. Yesu roco ta̱ aciya̱yi. A tara yi ta̱ a̱ tyo zuva (24:13-53) \c 1 \s1 Ucuɗuwu e ekere a Luka \p \v 1 Tiwofilu, vuma va̱ a̱ɓula̱: Ana wo oꞌwoi, ama na̱ a̱bunda̱ a zuwa ta̱ aciyele reve a ɗana urevetyowu wi ili i na i farai a̱tsuma̱ a̱ tsu. \v 2 Ununa a ɗanai ili i na ele na e enei ne esu diga o ufaru a ca ntsu ele, aza a na e enei ele ɗa a̱za̱ o ulinga wa adanshi a̱ A̱sula̱ waru. \v 3 A̱mu me ene ta̱ u lobono ta̱, ili yu ufaru i ɗa n toniyi ili suru mejege, tsa̱ra̱ n ɗanaa wu ili i na i farai mejege, \v 4 tsa̱ra̱ vu reve amayun a adanshi a na a damma nuwu una̱ nu una̱. \s1 Adama a limatan va Yahaya za vu Urumbusu \p \v 5 Mantsa ma na Hiridu† da̱na̱i Mogono ma Yahuda, a yuwan ta̱ ganu ro, za na a̱ tsu ɗe Zakariya. Wu uta̱ ta̱ upasu u nan ganu† wa Abija. Alisa̱ba̱tu ɗa aala a ka va̱ yi. A̱yi fo o uꞌwa u nan ganu o ugundo wa Haruna† u ɗa wu uta̱i. \v 6 Ele ra a yuwan ta̱ nden n saꞌani n na A̱sula̱ a cigai. O toni ta̱ ili i na Zagbain ca nle suru. \v 7 Agba a̱ ri na̱ muwun shi. Alisa̱ba̱tu idari i ɗa i shi. A̱yi na̱ vali va̱ yi a kutsa ta̱. \p \v 8 Urana u lo, Zakariya yuwusan ta̱ ulinga u tsuganu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa,† a mantsa ma na ulinga u rawai upasu u le. \fig Zakariya a casu kucci|src="Luke_1_5.tif" size="span" loc="Luk 1:8" ref="Luk. 1:8" \fig* \v 9 Ili i na agadu e le a yuwusain a̱yi ɗa, ele nan ganu a tsu ɗangwa ta̱ vuma na̱ matawa ma agita, u uwa a̱tsuma̱ o Upasu wa Akiza,† tsa̱ra̱ u kula̱to ili i ma̱guru.† \v 10 Ana mantsa ma rawai tsa̱ra̱ a̱ kula̱to ili i ma̱guruꞌu, reve ama o ɓoloto suru a yuwusan avasa a alanga. \p \v 11 Reve malingata ma Zagbain ma̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi, wi isawan o ukere u usaꞌani u masaꞌa, uba̱ta̱ u na wa̱a̱ kula̱tosu ili i ma̱guruꞌu. \v 12 Ana Zakariya ene niyi, reve wu uwwa wovon, lipu va̱ yi ka̱ra̱ e mejeꞌen. \v 13 A̱vu malingataꞌa u damma yi, “Zakariya, she vu uwwa wovon wan, a uwwa ta̱ avasa a̱ wu. Ka va̱ wu, Alisa̱ba̱tu ta yuwan a̱a̱tsuma̱, u ta matsaan wu ulobo. Vu ta ca yi aala Yahaya.† \v 14 U to oꞌwo wu ili i ma̱za̱nga̱, ne e ekere a aza a na aa uwwa adama a limatan va̱ yi. \v 15 U to oꞌwo vumagbain e ekere a Zagbain. Woo sowo mini ma masayan ma inabi, ni ili yo oso i na woo oꞌwo usowu shi. O to shiton yi na̱ Ruhu va Akiza† a̱yi a̱ a̱a̱tsuma̱ a mma va̱ yi. \v 16 Ama na̱ a̱bunda̱ aza a Israꞌila a̱ ta̱ ka̱mba̱ e ekere a Zagbain le adama a̱ yi. \v 17 U ta wala elime a Zagbain na̱ cuꞌun vu ucira na̱ ruhu va Iliya, tsa̱ra̱ a̱ ka̱mba̱to okolo a nan dada a̱ ka̱mba̱ uba̱ta̱ u muwun n le. U ta̱ ka̱mba̱to a̱za̱ o ulambu wu ugbozu o toni ugbozu wa aza a akiza a̱ A̱sula̱, tsa̱ra̱ u foɓoo Zagbain ama, tsa̱ra̱ u cina le ufoɓu.” \p \v 18 Reve Zakariya ece yi, “Cine cuꞌun nda aa fara? A̱mu ɗa nda n kutsai ɗe, ka va̱ fo ɗa nda u kutsai ɗe.” \p \v 19 Reve u usu, “A̱mu ɗa Jiburaꞌilu, n ta̱ mishin a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ A̱sula̱ kuci. A̱ lyungu mu ta̱, tsa̱ra̱ n damma wu adanshi o uyoꞌo a nda. \v 20 Gogo vu ta̱ da̱na̱ kpaku, vaa gura yuwan adanshi shi, she urana u na ili i nda i shiwain. Adama a na vu usuyi adanshi a̱ va̱ shi. Adanshi a na a̱a̱ ta̱wa̱ woo oꞌwo amayun a mantsa ma na wu ntsayi.” \p \v 21 Ama lo a pura Zakariya, a̱vu a̱ ka̱ra̱ a asalama ili i na i zuwai u jimai pe Upasu wa Akizaꞌa.† \v 22 Ana wu uta̱i, u gura yuwan adanshi shi. Reve e reve u ta yuwan we ene ili i ro cuꞌun va alavu alavu a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗaꞌa. A̱vu u yuwusaan le iroci ne ekere, agba u gura yuwan adanshi shi. \p \v 23 Ana mantsa mo ulinga ma̱ yi mo kotoi, reve u ka̱mba̱ o uꞌwa. \v 24 Reve ka va̱ yi Alisa̱ba̱tu tsura̱ a̱a̱tsuma̱. A̱yi ubuwu na̱ woto ton, a̱vu u da̱nusu o uꞌwa. \v 25 U dansa ta̱, “Zagbaiꞌin u yuwaan mu ta̱ nda, a rana nda u roco mu ta̱ isaꞌani, u tawa mu ta̱ ili ya adanshi e ekere a ama.” \s1 Adama a limatan va̱ Yesu \p \v 26 Alisa̱ba̱tu na̱ a̱a̱tsuma̱ woto ta̱li, a̱vu A̱sula̱ a̱ lyungu Jiburaꞌilu malingata ma̱ yi a̱ lyuci na a̱ tsu ɗe Nazara e iɗa ya̱ Ga̱lili. \v 27 U lyungu yi ta̱ uba̱ta̱ o usheli u na koto u revei vali shi, eegeɓe a̱ yi vuma ro ɗa o ugundo wa̱ Da̱wuda Mogono, aala a̱ yi Isuhu. Meri ɗa aala o usheliꞌi. \v 28 A̱vu malingataꞌa u ꞌya̱wa̱ ya̱ꞌa̱ yi, reve u damma, “A̱zoꞌwa, macigata, Zagbain to oɓolo na̱ a̱vu!” \p \v 29 Adanshiꞌi gba u ɓa̱la̱ yi ta̱ lon, u yuwusan ta̱ majiyan cuꞌun vi ica̱su i ne i ɗa tsunda. \v 30 A̱vu u damma yi, “She vu uwwa wovon wan, Meri. Vu tsura̱ ta̱ icigi e ekere a̱ A̱sula̱. \v 31 Vu ta yuwan a̱a̱tsuma̱, vu matsan ulobo, reve waru vu zuwaa yi aala Yesu. \v 32 U to oꞌwo zagbain. E te ɗe aala a̱ yi Mawun mo Mogono ma̱ A̱sula̱. A̱sula̱ Zagbain a ta ca yi ootogu o tsugono tsa dada va̱ yi Da̱wuda. \v 33 U ta yuwan tsugono o uꞌwa wa Yakubu babu ukotu. Tsugono tsa̱ yi tsa̱ ri nu ukosu shi.” \p \v 34 A̱vu u damma yi, “Cine woo oꞌwo ne, ana wo oꞌwoi koto n reve vali shi?” \p \v 35 Reve u usu yi, “Ruhu va Akiza ta̱ ta̱wa̱ wu, ucira u Mogono ma̱ A̱sula̱ waru u ta pupala wu, adama a na za va akiza a na vaa matsan a̱ ta̱ ɗe yi Mawun ma̱ A̱sula̱. \v 36 Cuwan moron ma̱ wu Alisa̱ba̱tu. A damma ta̱ wa̱a̱ tsura̱ a̱a̱tsuma̱ shi, agba gogo u ta̱ na̱ a̱a̱tsuma̱ woto ta̱li, ko na wo oꞌwoi u kutsai ɗe. \v 37 Ili i lo a na A̱sula̱ a̱a̱ kuɗa̱ yuwan shi.” \p \v 38 A̱vu Meri damma, “A̱mu ɗa nda aagbashi a Zagbain. Lyawa wo oꞌwo ununa vu dammai.” Reve malingataꞌa u ka̱ra̱. \s1 Meri ka̱lyuwa̱ ta̱ Alisa̱ba̱tu \p \v 39 A rana ndolo, a̱vu Meri ꞌyon u jika̱, reve u ꞌya̱wa̱ a̱ lyuci ro a̱tsuma̱ e ilyuci ya agaɗi e iɗa ya Yahuda. \v 40 A̱vu u uwa o uꞌwa wa Zakariya, tsa̱ra̱ u ca̱sa̱ Alisa̱ba̱tu. \v 41 Ana wu uwwai ica̱suꞌu, a̱vu ba̱ba̱ jinga̱ɗa̱ a̱ a̱a̱tsuma̱ a̱ yi nu ucira. Reve o shiton yi na̱ Ruhu va Akiza.† \v 42 A̱vu u ꞌya̱sa̱n uɗyo nu ucira, u damma, “A̱vu za va abaꞌun a ɗa a̱tsuma̱ a̱ a̱ma̱ci. Mawun ma̱ a̱a̱tsuma̱ a̱ wu waru za va abaꞌun a ɗa! \v 43 Cine ili i saꞌani i nda i cina numu, a na mma vu Zagbain va̱ ta̱wa̱i u ka̱lyuwa̱ mu? \v 44 Ana mu uwwai ica̱su ya̱ wu, ɗaɗa ba̱ba̱ na ri a̱ a̱a̱tsuma̱ a̱ va̱ jinga̱ɗa̱i nu ucira a yuwusan ma̱za̱nga̱. \v 45 A̱vu za va abaꞌun ɗa adama a na vu usuyi ili i na Zagbain dammai u ta shiwan.” \s1 Ishipa ya̱ Meri \p \v 46 Reve Meri damma, “Ookolo a̱ va̱ a ciɓala ta̱ Zagbain. \v 47 Asuvu a̱ va̱ a̱ ta̱ na̱ ma̱za̱nga̱ adama a̱ A̱sula̱ Zamawawa va̱. \v 48 A̱yi u cuwan ta̱ na̱ a̱mu, aagbashi a̱ yi. Diga gogo a̱ ꞌya̱wa̱, ama a̱ ta̱ ɗe mu za va abaꞌun. \v 49 Adama a na a̱yi Zavucira ɗa, u yuwaan mu ta̱ ili ya̱ a̱ɓula̱. Aala a̱ yi waru akiza a ɗa. \v 50 Diga mantsa a̱ tyo mantsa, u tse ene ta̱ iliyali ya aza a na a casu yi tsugbain. \v 51 U yuwan ta̱ a̱ba̱jini e ili ya asalama ne ekere a̱ yi, u beteꞌwe ta̱ aza a aciyogbamu. \v 52 U cipa̱to ta̱ ngono m gbagbain o otogu e le, reve u ꞌya̱sa̱n aza a na a̱ ri ili shi. \v 53 U cuwa̱ton ta̱ aza a ambulu ni ili i saꞌani, a̱za̱ o utsuru waru u lo le ta̱ ekere lya̱nga̱. \v 54 U kamba ta̱ aagbashi a̱ yi Israꞌila, u cuwan ta̱ na̱ nzuwulai ma̱ yi we ene yi iliyali. \v 55 Ununa u yuwayin akaya a̱ tsu Ibrahim nzuwulai, na̱ muwun n tsukaya ma̱ yi hali ukosu.” \p \v 56 A̱vu Meri da̱nu na̱ Alisa̱ba̱tu a̱ tyo woto taꞌatsu, reve u ka̱mba̱ o uꞌwa. \s1 Limatan va Yahaya za vu Urumbusu \p \v 57 Mantsa ma na Alisa̱ba̱tu aa matsan yuwan ta̱, reve u matsan mawun mo ulobo. \v 58 A̱vu nron mu nden na̱ mmaci ma̱ yi, a uwwa ununa Zagbain yuwaan niyi isaꞌani, a̱vu a kamba yi ma̱za̱nga̱. \p \v 59 Ana mawuꞌun u rawai urana wa̱ kunla̱, reve a̱ ta̱wa̱ tsa̱ra̱ a paɗa yi uryumbu, reve a̱ shi a ciga a ca yi aala a dada va̱ yi Zakariya o una̱ wa dada va̱ yi. \v 60 A̱vu mma va̱ yi damma, “Oꞌo, Yahaya ɗa aa ca yi.” \p \v 61 Reve a damma yi, “Moron ma̱ wu ma̱ ri na aala Yahaya shi.” \p \v 62 A̱vu o roco dada va̱ yi, a̱ te izami ya aala a na aa ca yi. \v 63 Reve u pati le ili yi iɗana, a̱vu u ɗana ɗe, “Aala a̱ yi a ɗa Yahaya.” Reve o oꞌwo a asalama suru. \v 64 A jima shi, ɗaɗa una̱ wa̱ yi u kpa̱tuꞌushi, a̱vu eelentsu a̱ yi a gura yuwan adanshi. A̱vu u yuwusaan A̱sula̱ ica. \v 65 A̱vu wovon u tsura̱ nron mu nden ma̱ yi n na n da̱na̱i lo suru. Reve a̱ ka̱ra̱ a adanshiꞌi uba̱ta̱ suru a̱tsuma̱ e ilyuci ya agaɗi ya Yahuda. \v 66 Aza a na a uwwai ili ya asalama o ndolo suru, she a uwa majiyan ne e eci, “Nye i ɗa mawun ma nda moo oꞌwo?” A damma ta̱ ne adama a na ukere wu Zagbain u to oɓolo na̱ a̱yi. \s1 Ishipa ya Zakariya \p \v 67 Zakariya dada va Yahaya da̱na̱ ta̱ ushiwun na̱ Ruhu va Akiza, a̱vu u yuwan adanshi o usokowu wa̱ A̱sula̱: \v 68 “Tsu yuwayin Zagbain ica, A̱sula̱ a Israꞌila! U ta̱wa̱ ta̱ u tsupa a̱vu u wawa ama a̱ yi. \v 69 U ꞌya̱sa̱n ta̱ Za vi Iwawi† za vu ucira o uꞌwa wa aagbashi a̱ yi Da̱wuda adama a̱ tsu. \v 70 (Ununa u dammai o una̱ wa ama a akiza a̱ A̱sula̱ nu ujimu.) \v 71 U wawa tsu ta̱ e ekere a arala na̱ nꞌyuwatan n tsu suru. \v 72 We ene ta̱ nkaya n tsu iliyali, u cuwan ta̱ na akucunu† a akiza a̱ yi. \v 73 A̱yi ɗa akucunu a na u yuwayin dada tsu Ibrahim. \v 74 Ana u ta wawa tsu e ekere a nꞌyuwatan n tsu, tsa̱ra̱ u kamba tsu. Adama tsu yuwaan yi a̱ga̱nda̱ babu wovon, \v 75 na akiza ni ili ya̱ a̱ɓula̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi. Tsu yuwain ne a mantsa ma wuma ma̱ tsu suru. \v 76 A̱vu waru, mawun ma̱ va̱, a̱ ta̱ ɗe wu vumava̱sula̱ Mogono me Ili Suru. Vu ta̱ wala elime a Zagbain, tsa̱ra̱ vu foɓoo yi ure, \v 77 tsa̱ra̱ vu ca ama a̱ yi urevu wi iwawi o ure u na a yuwaan le gafura vu unusu u le. \v 78 Adama e isaꞌani ya̱ a̱bunda̱ ya̱ A̱sula̱ a̱ tsu, ekan a wasasa a̱a̱ ta̱wa̱ tsu ɗe zuva. \v 79 Tsa̱ra̱ wi ikana aza a na a̱ ri nden a̱tsuma̱ e irumbu, na aza a na a yuwain zuzu na̱ ma̱kuwa̱a̱, tsa̱ra̱ u toni na̱ a̱tsu ure wo okolo a̱ nden.” \p \v 80 Reve mawuꞌun u kungwa, a̱vu waru u yuwan mgbain a̱tsuma̱ a̱ ruhu. A̱vu u da̱nu a̱tsuma̱ o una, hali urana u na wu uta̱i a alanga e eteshe e ekere a aza a Israꞌila. \s1 Limatan va̱ Yesu \r (Mat. 1:18-25) \c 2 \p \v 1 A rana ndolo, Kaisa Agusta mogono ma gbain ma zuwa ta̱ e kece ama a na a̱ ri za̱la̱ tsugono tsa̱ Roma† suru. \v 2 (Mekece mo ufaru ma ɗa ndolo, ana a yuwain a mantsa ma na Kiriniyu da̱na̱i o tsugono tsi iɗa ya Suriya a̱tsuma̱ a̱ Roma.) \v 3 A̱vu ama suru a̱ ꞌya̱wa̱ a̱ lyuci le, tsa̱ra̱ e kece le. \p \v 4 Isuhu uta̱ ta̱ a̱ lyuci va Nazara e iɗa ya̱ Ga̱lili. Adama a na a̱yi ugundo wa̱ Da̱wuda u ɗa, a̱vu u ka̱ra̱ a̱ tyo a̱ lyuci va Batalami e iɗa ya Yahuda. Batalami ɗa uba̱ta̱ u na a matsain mogono Da̱wuda. \v 5 U ꞌya̱wa̱ ta̱ tsa̱ra̱ e kece yi na̱ Meri eegeɓe a̱ yi, waru u da̱na̱ ta̱ na̱ a̱a̱tsuma̱. \v 6 Yashi i na a̱ da̱na̱i ɗe, a̱vu yashi i limatan va̱ yi rawa. \v 7 U matsan ta̱ mawun mo ufaru ma̱ yi ulobo, reve wu pala yi nu umuna, a̱vu u zuwa yi o ukungulu. Adama a na a̱ tsura̱i ure a aasula o omocin shi. \s1 Aza a aguɓa na̱ nlingata ma̱ A̱sula̱ \p \v 8 Upasu wi iɗa i ndolo, aza a aguɓa a̱ da̱na̱ ta̱ lo a atsusa e indanasa ikyon i le na ayin. \v 9 Reve malingata ma Zagbain ma̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ u le, reve ekan a tsugbain tsa̱ A̱sulazuva e ikana uba̱ta̱ u na a̱ ri, hali a uwwa wovon lon. \v 10 Reve malingataꞌa u damma le, “Yu uwwa wovon wan. N ta̱wa̱a̱ ɗu ta̱ na adanshi a̱ ma̱za̱nga̱ adama a ama suru. \v 11 Anaꞌan a̱ lyuci va̱ Da̱wuda, a matsaan ɗu ta̱ Zamawawa,† a̱yi ɗa Kristi Zagbain. \v 12 Apa ili i na ya̱a̱ da̱na̱ ɗu iroci: I ta cina ba̱ba̱ wupalu o umuna, uvotowun o ukungulu.” \p \v 13 A jima shi, reve oɓolo a̱ a̱za̱ o uvon a zuva na̱ malingataꞌa a yuwusaan A̱sula̱ ica, adansa, \v 14 “Tsugbain tsa̱ A̱sula̱ ɗe zuva suru suru, o uvaɗi nden mo okolo waru e ekere a aza a na waa uwwusa uyoꞌo u le!” \p \v 15 Ana nlingataꞌa n lyawa nle a̱ ka̱mba̱i zuva, a̱vu aza a aguɓa a dammulai va̱ni le, “Tsu ꞌya̱wa̱i Batalami gogo, tse enei ili i na i yuwain, ili i na Zagbain revetyo ntsu.” \p \v 16 A̱vu a̱ jika̱ a̱ ꞌya̱wa̱, reve a cina Isuhu na̱ Meri na̱ ba̱ba̱ꞌa̱ uvotowun o ukungulu. \fig Aza a aguɓa na̱ Meri|src="Luke_2_8.tif" size="span" loc="Luk 2:16" ref="Luk. 2:16" \fig* \v 17 Ana e ene niyi, reve a baza adanshi a na a damma nle adama a mawuꞌun. \v 18 Reve aza a na a uwwai suru a̱ ka̱ra̱ a asalama e ili i na a uwwai o una̱ wa aza a aguɓaꞌa. \v 19 Meri zuwa ta̱ ili i na a damma niyi o ookolo suru, a̱vu u yuwusan ma̱la̱la̱ ma̱ a̱bunda̱ adama e le. \v 20 Reve aza a aguɓa a̱ ka̱mba̱. A̱vu a canasa ishipa yi ica a̱ tyo a̱ A̱sula̱, adama e ili i na a uwwai ni ili i na e enei. Ne ɗa wo oꞌwoi ununa malingata ma̱ A̱sula̱ ma dammai. \s1 A̱ ta̱wa̱ ta̱ na̱ Yesu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa \p \v 21 Ana a yuwain rana kunla̱, a na aa paɗa mawuꞌun uryumbu, a̱vu a ca yi aala Yesu.† A̱yi ɗa aala a na malingata ma̱ A̱sula̱ ma dammai, kafu a yuwan a̱a̱tsuma̱ a̱ yi. \p \v 22 A̱vu mantsa ma̱ kucci ma na oo oꞌwo cece ma rawa, cine Wila̱ wa Musa u dammai. A̱vu a̱ ta̱wa̱ na̱ a̱yi Urishelima tsa̱ra̱ a ca yi e ekere a̱ A̱sulazuva. \v 23 (Ununa u ri uɗanu a̱ Wila̱ wa̱ A̱sulazuva, “A ca mawun mo ulobo mo ufaru suru, za na a ɗangwai e ekere a̱ A̱sulazuva.”) \v 24 A yuwan ta̱ waru kucci,† ununa a dammai a̱ Wila̱ wa̱ A̱sulazuva ana, “Muɗa n re ko muwun mu nrukuku n re.” \x ◊ \xo 2:24 \xt N.Gn. 12:6-8; Mta̱. 13:2-12.\x* \p \v 25 A mantsa mo ndolo, a yuwan ta̱ vuma na a̱ tsu ɗe Saminu, vuma na da̱nuyi a̱ lyuci va̱ Urishelima. Vuma va̱ a̱ɓula̱ ɗa, a uwwusa wovon wa̱ A̱sula̱, waru u purosu ta̱ we ene za na a̱a̱ da̱na̱to okolo a aza a Israꞌila. Ruhu va Akiza da̱na̱ ta̱ oɓolo na̱ a̱yi. \v 26 Ruhuꞌu u roco yi ta̱ wa̱a̱ kuwa̱ shi, she we ene Kristi Zamawawa va̱ A̱sulazuva. \v 27 Nu ucira wa̱ Ruhu u ɗa u uwai a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. Ana nan dada va̱ Yesu a uwai na̱ a̱yi, tsa̱ra̱ a yuwaan yi ununa Wila̱ u dammai, \v 28 a̱vu Saminu sheɗe yi, a̱vu u godyoo A̱sula̱, adansa, \v 29 “Mogono ma Gbain, gogo vu shiton ta̱ nzuwulai ma̱ wu, vu lyawa aagbashi a̱ wu a̱ ka̱ra̱ no okolo nden. \v 30 Me ene ta̱ iwawi† ya̱ wu ne esu a̱ va̱, \v 31 Za na vu foɓoi adama a ama suru. \v 32 Ekan a na o tsu roco Atakpaci† ure wa̱ wu, na̱ tsugbain tsa̱ wu e ekere a aza a Israꞌila, ama a̱ wu.” \p \v 33 Mma va̱ yi na̱ dada va̱ yi a̱ ka̱ra̱ ta̱ a asalama e ili i na a dammai adama a̱ yi. \v 34 Reve Saminu zuwaa le abaꞌun, a̱vu u damma mma va̱ Yesu, “A̱yi mawun ma nda a ɗangwa yi ta̱ adama a̱ a̱risa̱ a ama a Israꞌila na̱ a̱bunda̱. Waru a ɗangwa yi ta̱ adama a mawawa ma ama a Israꞌila na̱ a̱bunda̱. U to oꞌwo iroci yi ili i na ama aa ꞌyuwan. \v 35 Adama o ndolo, e te reve majiyan ma ama a̱ a̱bunda̱. Waru matsun me peꞌeni ma ta ɓatsa asuvu a̱ wu.” \p \v 36 A yuwan ta̱ ka ro vumava̱sula̱,† aala a̱ yi a ɗa Hana̱tu, usheli wa Fanuyila o ugundo wa Asha. U kutsa ta̱ lon. U yuwan ta̱ nden n lolo aꞌwan e cindere, a̱vu vali va̱ yi kuwa̱. \v 37 U da̱na̱ ta̱ na aꞌwan kupakunla̱ na̱ a̱za̱ a̱ na̱shi.\f + \fr 2:37 \ft U ta gura oꞌwo aꞌwan kupakunla̱ na̱ a̱za̱ a̱ na̱shi a na a̱ ka̱ra̱i ana vali va̱ yi kuwa̱i.\f* U lyawa A̱a̱ꞌisamapaɗaꞌa shi, amma u yuwusan ta̱ a̱ga̱nda̱ ayin nu urana. Waru u yuwusan ta̱ akuli na avasa. \v 38 Babu usa̱n, reve u rawa zuzu u godyoo A̱sula̱. Reve u yuwan adanshi adama a mawun ma na ama suru aa zuwusa atsuvu adama e iwawi ya̱ Urishelima. \p \v 39 Ana Isuhu na̱ Meri kotoi mayan me ili i na Wila̱ wa̱ A̱sulazuva a dammai suru, a̱vu a̱ ka̱mba̱ o uꞌwa u le a̱ lyuci va Nazara e iɗa ya̱ Ga̱lili. \v 40 Mawuꞌun u yuwan ta̱ mgbain reve u yuwan ucira, u da̱na̱ ta̱ nu ugbozu lon, abaꞌun a̱ A̱sula̱ a̱ da̱na̱ ta̱ oɓolo na̱ a̱yi. \s1 Yesu a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa \p \v 41 Nan dada va̱ yi a̱ tsu ꞌya̱wa̱ ta̱ Urishelima aaꞌwan suru a mantsa ma̱ A̱buki a Mapasa. \v 42 Ana u rawai aꞌwan kupa ne ejere, a̱ ꞌya̱wa̱ ta̱ A̱buki ununa a tsu yuwusan. \v 43 Ana o kotoi A̱bukiꞌi, ele a̱ ma̱ka̱mba̱a̱, a̱vu mawuꞌun wi isawan Urishelima, agba nan dada va̱ yi e reve shi. \v 44 A̱vu ele a yuwan mmalu mu urana u ta̱, ele a dansa u ta̱ pe a̱tsuma̱ o oɓolo a ama. A̱vu e ece aza a na a̱ da̱na̱i oɓolo ne ele. \p \v 45 A̱ tsura̱ e ene yi shi, ɗaɗa a̱ ka̱mba̱i Urishelima e izami ya̱ yi. \v 46 O urana wa taꞌatsu, ɗaɗa a̱ tsura̱ e ene niyi a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa nden na̱ munlu na aza a Israꞌila, a uwwusa le nu u yuwin nle yeci. \v 47 Aza a na a uwwa niyi suru, a yuwan ta̱ asalama lon na̱ cuꞌun vu urevu nu ususu wa̱ yi. \v 48 Ana nan dada va̱ yi ene niyi, a̱vu a uwa asalama lon, a̱vu mma va̱ yi damma yi, “Mawun ma̱ va̱, cine vu yuwan ntsu tsunda? Vu lyawa ta̱ dada va̱ wu na̱ a̱mu e izami ya̱ wu na̱ a̱tsumola̱ngu.” \p \v 49 A̱vu u usu le, “Cine yaa zami mu ɗe? I reve u lobono ta̱ n da̱na̱ aɗa a Dada va̱ shi?” \v 50 Agba e reve ili i na u damma nle shi. \p \v 51 A̱vu u ka̱mba̱ Nazara oɓolo ne ele a casu le tsugbain. Mma va̱ yi gba u zuwa ta̱ ili i ndolo suru o ookolo. \v 52 Yesu a̱ da̱shishi nu urevu nu ugbozu, na̱ mgbain, nu utsuru wi isaꞌani† e ekere a̱ A̱sula̱ ne e ekere a ama. \s1 Alajiya a Yahaya za vu Urumbusu \r (Mat. 3:1-12; Mak. 1:1-8; Yah. 1:19-28) \c 3 \p \v 1 A aaꞌwan e gendu a na Kaisa Tibariya da̱na̱i mogono ma gbain ma̱ Roma, ngono n na̱shi n nda n da̱na̱ ta̱ za̱la̱ va̱ yi: Bontu Bilatu† o tsugono tsa Yahuda, Hiridu Antiba o tsugono tsa̱ Ga̱lili, Filibu zawaꞌa va̱ yi o tsugono tsa Ituriya na̱ Tarakunita, Lisaniya waru a yuwusan tsugono tsa Abiliya. \v 2 A yashi i na Hanana na̱ Kayafa a̱ da̱na̱i nan abara ganu, a̱vu adanshi a̱ A̱sula̱ a̱ ta̱wa̱ ya Yahaya mawun ma Zakariya a̱tsuma̱ o una. \v 3 U garasa ta̱ uba̱ta̱ suru zuzu nu Uɗolu wa̱ Urdu, a yuwusaan ama alajiya a na a̱a̱ rumbu† le, adama u roco a vadala† ta̱ a̱ nusu le, tsa̱ra̱ a yuwaan le gafura. \v 4 Cine u ri uɗanu adama a Yahaya a̱tsuma̱ a Aatagada a Ishaya, vumava̱sula̱, ana, \q1 “Uɗyo wu nanza e ɗewu a̱tsuma̱ o una, \q1 ‘I foɓoo Zagbain ure, i yuwan ure wa̱ yi mejege. \q1 \v 5 O to shiton uka̱ri suru, agaɗi na̱ nsasan suru a ta vala le. \q1 A ta lapula re na ri ugondoru. O to shiton muka̱ri mu re. \q1 \v 6 Vaɗilima̱ suru te ene iwawi ya̱ A̱sula̱.’ ” \x ◊ \xo 3:6 \xt Isha. 40:3-5.\x* \p \v 7 Adama o ndolo a ɗa Yahaya dammai oɓolo a ama a na a̱ ta̱wusa̱i ya̱ꞌa̱ yi, tsa̱ra̱ u rumbu le, “A̱ɗu apili! Zane damma nɗu i suma a̱tsuma̱lima̱ a na a̱ ri lo a̱ ta̱wa̱? \v 8 I yuwan ili i na yoo roco i vadala ta̱ a̱tsuma̱ o unusu† u ɗu. She i uwa a dansa o okolo a̱ ɗu a na Ibrahim a̱yi ɗa akaya a̱ ɗu wan. A̱sula̱ a ta gura yuwaan Ibrahim muwun na atali a nda. \v 9 Aaɓau a̱ tu ufoɓu wu gasa ɗanga a aralu e le. Uɗanga u na u matsain ili ya̱ a̱ɓula̱ shi suru, o to koɗo yi, a̱vu a vari yi a akina.” \p \v 10 Reve amaꞌa e ece yi, “Cine tsaa yuwan?” \p \v 11 A̱vu u damma le, “Za na ri na̱ a̱tugu e re, u ca za na ri na̱ a̱yi shi za ta̱. Za na ri ni ilyalya waru u yuwan ne.” \p \v 12 A̱za̱ o ushishi wu utafa o ro a̱ ta̱wa̱ ta̱, tsa̱ra̱ u rumbu le, reve e ece yi, “Manlu, nye tsaa yuwan?” \p \v 13 Reve u damma le, “She i ushi ili i na i laꞌai ili i na a damma nɗu i ushi wan.” \p \v 14 A̱soja o ro waru a̱ ta̱wa̱ ta̱ e ece yi, “A̱tsu gba, nye tsaa yuwan?” \p A̱vu u damma le, “She i usa ikebe yi za ro nu ucira wan, ko i yuwaan za ro epen pere m pere wan. I yuwan ankuri na atsupu a̱ ɗu.” \p \v 15 Ama e ipiri yu uta̱wu yi Zamawawa, reve a̱ ka̱ra̱ a majiyan ko Yahaya a̱yi ɗaɗa Zamawawaꞌa. \v 16 A̱vu u usu le, “N rumbu ɗu ta̱ na̱ mini, agba za na laꞌa numu tsugbain u ta̱ lo a̱ ta̱wa̱. Vunu va atan a̱ yi n rawa n ka̱nza̱ m ba̱ɗa̱ shi. A̱yi ɗa wa̱a̱ rumbu ɗu na̱ Ruhu va Akiza na akina. \v 17 U ta̱ na aakpatalutsu o uyeluwu o ukere wa̱ yi, u ta raɗa oosoroto cece, a̱vu u ɓoloto ishina ya̱ yi o mopon, agba owopoꞌo u ta̱ kula̱to le na akina a na a̱ ri n kima̱ shi.” \v 18 Re va̱ a̱bunda̱ ɗa Yahaya yuwain alajiya a Alabari a Saꞌani a̱ tyo e ekere a ama. \p \v 19 A̱vu u yuwaan Hiridu Antiba mogono nla̱ngi adama a Hiridiya, ka vu zawaꞌa va̱ yi, ni iwuya ya̱ a̱bunda̱ i na u yuwain. \v 20 Reve u yuwisan iwuya i ro, ana u zuwai Yahaya o uꞌwa wa ali. \s1 Urumbusu wa̱ Yesu \r (Mat. 3:13-17; Mak. 1:9-11) \p \v 21 Ana a̱ rumbuyi ama a na a̱ ta̱wa̱i suru, a̱vu fo a̱ rumbu Yesu. A̱yi a̱tsuma̱ a avasa, reve zuva kpa̱tuꞌwa̱, \v 22 reve Ruhu va Akiza telee yi na̱ lipu oroci a muɗa. A̱vu a uwwa uɗyo ɗe zuva ana, “A̱vu ɗa Mawun ma̱ va̱, macigata ma̱ va̱, na̱ a̱vu ɗa maa yuwusan ma̱za̱nga̱ lon.” \s1 Ugundo u na Yesu uta̱i \r (Mat. 1:1-17) \p \v 23 Yesu shi ta̱ na aꞌwan a na a yuwain zuzu na̱ mataꞌatsu, ana u temei uritosu wa̱ yi. \p A tara yi ta̱ ana a̱yi mawun ma̱ Isuhu ma ɗa. \p Isuhu ulobo wa̱ Heli u ɗa. \p \v 24 Heli ulobo wa Matata u ɗa. \p Matata ulobo wa̱ Levi u ɗa. \p Levi ulobo wa Maliki u ɗa. \p Maliki ulobo wa Yana u ɗa. \p Yana ulobo wa̱ Isuhu u ɗa. \p \v 25 Isuhu ulobo wa Matiya u ɗa. \p Matiya ulobo wa̱ Emos u ɗa. \p Emos ulobo wa Nahum u ɗa. \p Nahum ulobo wa Azaliya u ɗa. \p Azaliya ulobo wa Najaya u ɗa. \p \v 26 Najaya ulobo wa Maꞌata u ɗa. \p Maꞌata ulobo wa Matiya u ɗa. \p Matiya ulobo wa Simiya u ɗa. \p Simiya ulobo wa̱ Isuhu u ɗa. \p Isuhu ulobo wa Yahuda u ɗa. \p \v 27 Yahuda ulobo wa Yowana u ɗa. \p Yowana ulobo wa Risa u ɗa. \p Risa ulobo wa̱ Zerubabe u ɗa. \p Zerubabe ulobo wa Shayatiya u ɗa. \p Shayatiya ulobo wa̱ Niri u ɗa. \p \v 28 Niri ulobo wa Maliki u ɗa. \p Maliki ulobo wa Adi u ɗa. \p Adi ulobo wa Kosama u ɗa. \p Kosama ulobo wa Alamadama u ɗa. \p Alamadama ulobo wa̱ Iri u ɗa. \p \v 29 Iri ulobo wa̱ Yosi u ɗa. \p Yosi ulobo wa Eliyaza u ɗa. \p Eliyaza ulobo wa Yorima u ɗa. \p Yorima ulobo wa Matata u ɗa. \p Matata ulobo wa̱ Levi u ɗa. \p \v 30 Levi ulobo wa Saminu u ɗa. \p Saminu ulobo wa Yahuda u ɗa. \p Yahuda ulobo wa̱ Isuhu u ɗa. \p Isuhu ulobo wa̱ Yonana u ɗa. \p Yonana ulobo wa̱ Eliyaki u ɗa. \p \v 31 Eliyaki ulobo wa Malaya u ɗa. \p Malaya ulobo wa Mena u ɗa. \p Mena ulobo wa Matata u ɗa. \p Matata ulobo wa Natan u ɗa. \p Natan ulobo wa̱ Da̱wuda u ɗa. \p \v 32 Da̱wuda ulobo wa̱ Yese† u ɗa. \p Yese ulobo wa̱ Obe u ɗa. \p Obe ulobo wa Buwaza u ɗa. \p Buwaza ulobo wa Salumuna u ɗa. \p Salumuna ulobo wa Nashon u ɗa. \p \v 33 Nashon ulobo wa Aminadabu u ɗa. \p Aminadabu ulobo wa Aram u ɗa. \p Aram ulobo wa̱ Hesuruna u ɗa. \p Hesuruna ulobo wa Farisa u ɗa. \p Farisa ulobo wa Yahuda u ɗa. \p \v 34 Yahuda ulobo wa Yakubu u ɗa. \p Yakubu ulobo wa Ishiyaku u ɗa. \p Ishiyaku ulobo wa Ibrahim u ɗa. \p Ibrahim ulobo wa̱ Tera u ɗa. \p Tera ulobo wa Naho u ɗa. \p \v 35 Naho ulobo wa̱ Seru u ɗa. \p Seru ulobo wa̱ Reyu u ɗa. \p Reyu ulobo wa̱ Fele u ɗa. \p Fele ulobo wa̱ Eba u ɗa. \p Eba ulobo wa̱ Shela u ɗa. \p \v 36 Shela ulobo wa̱ Kena u ɗa. \p Kena ulobo wa Afasha u ɗa. \p Afasha ulobo wa̱ Shem u ɗa. \p Shem ulobo wa̱ Nuhu u ɗa. \p Nuhu† ulobo wa Lame u ɗa. \p \v 37 Lame ulobo wa̱ Metusela u ɗa. \p Metusela ulobo wa Anuhu u ɗa. \p Anuhu ulobo wa Jare u ɗa. \p Jare ulobo wa Mahalalel u ɗa. \p Mahalalel ulobo wa̱ Kena u ɗa. \p \v 38 Kena ulobo wa̱ Enos u ɗa. \p Enos ulobo wa̱ Shitu u ɗa. \p Shitu ulobo wa Ada̱mu.† \p Ada̱mu za na A̱sula̱ a yuwain. \s1 Ma̱lyungwa̱ ma̱ Yesu \r (Mat. 4:1-11; Mak. 1:12-13) \c 4 \p \v 1 Yesu waru ushitowun na̱ Ruhu va Akiza, a̱vu wu uta̱ o Uɗolu wa̱ Urdu. Reve Ruhu va Akiza tara yi a̱ tyo a̱tsuma̱ o una rana amunga, \v 2 uba̱ta̱ u na Mekerenkesu ma̱ lyungusa̱ niyi. Agba u lyuwa ili a̱tsuma̱ a ranaꞌa shi, o ukosu reve wu uwwa ambulu. \p \v 3 Ɗaɗa Mekerenkesu ma damma niyi, “Na̱ a̱vu Mawun ma̱ A̱sula̱ ma ɗa, vu zuwa aatali a nda a̱ ka̱mba̱ opopofu.” \p \v 4 A̱vu Yesu usu yi, “U tu uɗanu a Adanshi a̱ A̱sula̱,† ‘Ni ilyalya i ɗa goon vuma a̱a̱ da̱na̱ wuma shi.’ ” \x ◊ \xo 4:4 \xt U.Wl. 8:3.\x* \p \v 5 Reve Mekerenkesu ma tara yi a̱ tyo zuva masasan, ɗaɗa u rocoshi niyi tsugono tsu uvaɗi suru. \v 6 Reve u damma yi, “N ta ca wu tsugbain nu utsuru u ndaꞌa suru, adama a na a zuwa le ta̱ o ukere u va̱. Waru n ta ca za na n cigai. \v 7 Suru ili i nda o to oꞌwo a̱za̱ a̱ wu, na̱ vu ka̱ɗa̱to vu yuwaan mu a̱ga̱nda̱.” \p \v 8 Ɗaɗa Yesu usuyi niyi, “U tu uɗanu, ‘Zagbain A̱sula̱ a̱ wu a ɗa vaa yuwaan a̱ga̱nda̱, a̱yi a̱ ndeꞌen ɗa vaa yuwaan tsugbashi.’ ” \x ◊ \xo 4:8 \xt U.Wl. 6:13.\x* \p \v 9 Reve Mekerenkesu ma tara yi a̱ tyo Urishelima, a̱vu u zuwa yi ɗe e ncilecile ma̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. Ɗaɗa u tsu damma yi, “Na̱ a̱vu Mawun ma̱ A̱sula̱ ma ɗa, teteruwe e iɗa. \v 10 Adama a na a ɗana ta̱, ‘A̱sula̱ a ta zuwa nlingata ma̱ yi n tiga̱ wu. \v 11 Waru e te keɗe wu e ekere e le, adama ko anana a̱ wu a̱ ta̱ɗa̱tsa̱ a aatali wan.’ ”\f + \fr 4:11 \ft Pa nda, Mekerenkesu ma̱ shi ta̱ a zama u paala Yesu. E Ica 91:11-12, u damma A̱sula̱ a̱ ta̱ lyungu nlingata ma̱ yi e keɗe wu adama vu ta̱ɗa̱tsa̱ wan. Amma u damma na̱ vu teteruwe a̱ ncilecile na̱ tsulo, u ta zuwa e keɗe wu shi.\f* \p \v 12 Reve Yesu usu yi, “Adanshi a̱ A̱sula̱ a damma ta̱, ‘She vu lyungwa̱ Zagbain A̱sula̱ a̱ wu wan.’ ” \x ◊ \xo 4:12 \xt U.Wl. 6:16.\x* \p \v 13 Ana Mekerenkesu mo kotoi ma̱lyungwa̱ ma̱ yi suru, reve u lyawa yi neꞌen. \s1 Yesu temei ulinga Ga̱lili \r (Mat. 4:12-17; Mak. 1:14-15) \p \v 14 Reve Yesu ka̱mba̱ a̱tsuma̱ o ucira u Ruhu va Akiza a̱ tyo Ga̱lili. Reve alabari a̱ yi a rawa e ilyuci i na i ri lo uka̱nda̱ruwu zuzu. \v 15 A̱vu u rocosu a̱ a̱ꞌisa̱ e le, reve u tsura̱ ica e ekere a ama suru. \s1 A ꞌyuwan ta̱ Yesu a Nazara \r (Mat. 13:53-58; Mak. 6:1-6) \p \v 16 Ana u tyoyi Nazara (lyuci na u kungwai), ɗaɗa u uwai a̱ a̱a̱ꞌisa̱† ununa u tsu yuwusan o urana wa Ashibi. Reve u ꞌyon adama u ɗenuna̱. \v 17 Reve a ca yi Aatagada a Ishaya vumava̱sula̱. Ɗaɗa u buba̱ruwa̱ niyi, reve u cina uba̱ta̱ u na a ɗanai, \fig Aatagada o ukutsuluwu|src="Luke_4_16.tif" size="col" loc="Luk 4:17" ref="Luk. 4:17" \fig* \q1 \v 18 “Ruhu vu Zagbain to oɓolo na̱ a̱mu, adama a na u ɗangwa mu ta̱, adama n yuwaan a̱za̱ e iliyali adanshi a Alabari a Saꞌani. \q1 U lyungu mu ta̱ adama n yuwan adanshi a na aa lyawa aza a na a̱ ri a tsugbashi, nrumba̱ waru ee ene ure, aza a na ee leꞌeshe waru o oꞌwo fa̱a̱n. \q1 \v 19 Reve waru n yuwan adanshi a aaꞌwan a na Zagbain zuwai a na aa yuwaan ama isaꞌani u yuwan ta̱.” \x ◊ \xo 4:19 \xt Isha. 61:1-2.\x* \p \v 20 Reve u kutsulu aatagadaꞌa, a̱vu u ca za vu ulingaꞌa. A̱vu u da̱nu, tsa̱ra̱ u rito. Reve ama a na a̱ ri pe a̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱ suru a uwa a̱ka̱nla̱ a̱ yi. \v 21 A̱vu u damma le, “Anaꞌan adanshi a nda a shiwan ta̱ a atsuvu a̱ ɗu.” \p \v 22 Reve a uwwa uyoꞌo, a yuwusan asalama na adanshi e isaꞌani i na yu uta̱i o una̱ wa̱ yi. A̱vu a damma, “A̱yi nda, a̱yi ɗaɗa mawun ma̱ Isuhu shi?” \p \v 23 A̱vu u damma le, “Amayun, i ta damma mu udammu u nda, ‘Boci, ka̱mba̱to aciya̱wu gbaga.’ ‘Suru ili i na waru tsu uwwai vu yuwain a Kafarnahum, vu yuwan yi fo pa a̱ lyuci va̱ wu.’ \v 24 Amayun, n ta dansaa ɗu, a tsu tara vumava̱sula̱ ili ya̱ a̱ɓula̱ a̱ lyuci va̱ yi shi. \p \v 25 “Waru amayun a ɗa maa dansaa ɗu, a mantsa ma Iliya a yuwan ta̱ nruna̱ ma̱ a̱bunda̱ a̱tsuma̱ a Israꞌila. A mantsa ma na a̱ ɓa̱ruyi zuva o roꞌo shi aꞌwan a taꞌatsu na̱ woto ta̱li, reve ambulu a suɗuwa e iɗaꞌa. \v 26 Agba a̱ ca̱co Iliya a̱ tyo uba̱ta̱ wu za ro a̱tsuma̱ e le shi, she uba̱ta̱ wa Sarafatu, e iɗa ya Sida, ka na da̱na̱i ma̱runa̱. \x ◊ \xo 4:26 \xt 1 Ngo. 17:1-16.\x* \v 27 Waru a yuwan ta̱ nkutu na̱ a̱bunda̱ a̱tsuma̱ a Israꞌila a mantsa ma Ilisha† vumava̱sula̱. Agba ko za ta̱ a̱ ka̱mba̱to gbaga shi, she Naꞌaman† vuma va Suriya.” \x ◊ \xo 4:27 \xt 2 Ngo. 5:1-14.\x* \p \v 28 Ana ama a na a̱ ri pe a̱ a̱a̱ꞌisa̱ a uwwai ne, reve suru nle a uwwa upan lon. \v 29 Reve a̱ ꞌyon nu upan, a̱vu o uta̱a̱ yi a̱tsuma̱ a̱ lyuci. Reve a tara yi a̱ tyo e ncilecile m masasan ma na lo ɗa lyuci le ri usuwu, adama e keɓe yi e iɗa. \v 30 Reve wu utula̱i ben e memere me le, a̱vu u ka̱ra̱ ili ya̱ yi. \s1 Vuma vo otoni a̱ lima̱ \r (Mak. 1:21-28) \p \v 31 Reve Yesu ka̱ra̱ a̱ tyo Kafarnahum lyuci ro a̱tsuma̱ e iɗa ya̱ Ga̱lili. Reve u uwa o rocosu ama o urana wa Ashibi. \v 32 Reve a uwa asalama na̱ cuꞌun vu uritosu wa̱ yi, adama a na u to ritosu nu ucira. \p \v 33 A̱tsuma̱ a̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱, vuma vo otoni a̱ lima̱† da̱na̱ ta̱ pe, reve u saala na̱ yisaali lon, \v 34 “Eyee! Te imini ya̱ wu na̱ a̱tsu, Yesu za va Nazara? Vu ta̱wa̱ ta̱ adama vu una tsu? N reve wu ta̱, a̱vu ɗa Akiza a̱ A̱sula̱.” \p \v 35 Reve Yesu ɓara yi, u damma, “Ɓa̱ru una̱ wa̱ wu, reve vu kakasa na̱ a̱yi!” Ana otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a varu niyi e memere me le, reve wu kasa na̱ a̱yi, u yuwan na̱ a̱yi ili shi. \p \v 36 Reve amaꞌa a uwa asalama, reve a dammulai va̱ni le, “Cuꞌun va adanshi e ne a ɗa tsunda? Nu ucira nu ukadu u ɗa u ɓarai otoni a̱ lima̱, reve o uta̱.” \v 37 Reve alabari a̱ yi a rawa uba̱ta̱ suru upasu wi iɗaꞌa. \s1 A̱ ka̱mba̱toi a̱na̱wa̱le Simo gbaga \r (Mat. 8:14-17; Mak. 1:29-34) \p \v 38 Reve u ꞌyon wu uta̱ a̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱, a̱vu u uwa o uꞌwa wa̱ Simo. Agba a̱na̱wa̱le Simo a̱ shi a uwwa uyoꞌo shi, u shi ta̱ a uwwusa uta̱nu lon. Reve a damma Yesu adama a̱ yi. \v 39 Reve u rawa wi isawan zuzu na̱ a̱yi, ɗaɗa u ɓarai ubanakuꞌun, reve ubanakun u lyawa yi. Reve u ꞌyoshin u yuwaan le a̱ga̱nda̱. \p \v 40 Urana a̱ ma̱riya̱a̱, ɗaɗa mmaci ma̱ a̱za̱ o ubanakun n ta̱wa̱i ne ele uba̱ta̱ wa̱ Yesu. A̱ da̱na̱ ta̱ na̱ banakun icuꞌun icuꞌun. Reve wu juꞌwa̱n le, ɗaɗa a̱ ka̱mba̱i gbagba. \v 41 Waru otoni a̱ lima̱ a kakasa ta̱ na ama na̱ a̱bunda̱ a yisaali, “A̱vu ɗa Mawun ma̱ A̱sula̱!” \p A̱vu u ɓara le, u lyawa a yuwan adanshi shi, adama a na e reve ta̱ a̱yi ɗa Kristi Zamawawaꞌa. \s1 Yesu ꞌya̱wa̱ ta̱ alajiya \r (Mak. 1:35-39) \p \v 42 Ana usana u tawai, reve u ka̱ra̱ a̱ tyo uba̱ta̱ u na vuma ri shi. Reve ama a uwa izami ya̱ yi, ɗaɗa a̱ ta̱wa̱i uba̱ta̱ wa̱ yi. Reve a̱ shi a ciga a zuwa yi u da̱nu ne ele. \v 43 A̱vu gba u damma le, “N ciga n ꞌyuwan n yuwaan ilyuci i ro alajiya a Alabari a Saꞌani o tsugono tsa̱ A̱sula̱† fo. Adama o ndolo a ɗa a̱ lyungu numu.” \v 44 Ɗaɗa u lyuwai elime na alajiya a̱ a̱ꞌisa̱ a̱tsuma̱ a Yahuda.\f + \fr 4:44 \ft Akuci a linga ro a damma “Ga̱lili.”\f* \s1 Ɗewu vo ojoro o ufaru \r (Mat. 4:18-22; Mak. 1:16-20) \c 5 \p \v 1 Urana u ro, Yesu da̱na̱ ta̱ mishin a̱ ngeꞌen m Mala ma Janisara, na ama uɓolotowu uba̱ta̱ wa̱ yi, a uwwusa adanshi a̱ A̱sula̱. \v 2 A̱ ngeꞌen m miniꞌi we ene ta̱ antsun e re, aza a na eremi a mugula a lyawai. Aza a na a̱ da̱na̱i e iza̱ꞌusa̱ igolo i le. \v 3 A̱tsuma̱ a antsuꞌun u uwa ta̱ pe a za ta̱ za na ri za va Simo, reve u damma yi u keɓe wantsuꞌun waꞌa a uwa pe a̱ miniꞌi. Reve u da̱nu a wantsuꞌun, reve u reme o ritosu ama. \p \v 4 Ana u kotoi adanshi, reve u damma Simo, “Keɓe wantsuꞌun a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ a̱ruꞌun, a̱vu vu vari igolo i ɗu, tsa̱ra̱ i reme mugula.” \p \v 5 Reve Simo usu, “Manlu, ili ya ayin i ɗa tsu ri o ulinga, agba tsu reme ili shi, amma ana vu dammai tsu vari, n ta vari igoloꞌo.” \p \v 6 Ana a yuwain ne, reve a vari igolo i le, reve a̱ tsura̱ mugula ma̱ a̱bunda̱, hali igolo i le i reme makara. \v 7 A̱vu e ɗe a̱za̱ e le, aza a na a̱ ri lo na̱ wantsun, tsa̱ra̱ a̱ ta̱wa̱ na̱ wantsun u le, adama a kamba le. Reve a̱ ta̱wa̱ o shiton antsuꞌun, she damma a ta liɓa. \p \v 8 Ana Simo Bituru enei ne, reve u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ Yesu a̱vu u damma, “Lyawa mu, Zagbain, a̱mu za vu unusu ɗa.” \v 9 A̱yi na aza a na a̱ da̱na̱i lo, a yuwan ta̱ asalama lon na̱ cuꞌun mugula n na e remei. \v 10 Ne ɗa fo Yakubu na̱ Yahaya, muwun ma̱ Za̱ba̱di, aza a na a̱ da̱na̱i o ulinga oɓolo na̱ Simo. \p A̱vu Yesu damma Simo, “She vu uwwa wovon wan, diga gogo vu ta̱ da̱na̱ a̱ ta̱wusa̱ na ama.” \v 11 Reve o uta̱a̱ antsun e le a agaɗi, a̱vu a lyawa ili suru, reve o toni Yesu. \s1 Vuma vu ukutu \r (Mat. 8:1-4; Mak. 1:40-45) \p \v 12 Urana u ro, Yesu pe a̱tsuma̱ a̱ lyuci ro e iɗaꞌa, reve vuma ro ta̱wa̱ ɗe, za na ukutu u remei lipu ma̱ɓula̱. Ana we enei Yesu, reve u ka̱ɗa̱to urewesu wa̱ yi e iɗa, reve u pati yi, “Zagbain, na̱ vu usu, ka̱mba̱to mu mo oꞌwo cece.” \p \v 13 Reve Yesu canana ukere wa̱ yi, a̱vu u juꞌwa̱n vumaꞌa, a̱vu u damma, “N usu ta̱, vo oꞌwo cece!” Babu usa̱n, a̱vu ukutuꞌu u lyawa yi. \p \v 14 A̱vu Yesu damma yi, “She vu damma za wan, vu ka̱ra̱ vu roco aciya̱wu uba̱ta̱ u na ganu ri, tsa̱ra̱ u ka̱lyuwa̱ wu. Reve vu ca kucci ununa Musa dammai, adama ama a̱ da̱na̱ nu urevu u na vo oꞌwoi cece.” \x ◊ \xo 5:14 \xt N.Gn. 14:1-32.\x* \p \v 15 Agba alabari a̱ yi she ili i na i ꞌya̱wa̱i elime, hali ama o ɓoloto lon, tsa̱ra̱ a uwwa yi, waru tsa̱ra̱ u ka̱mba̱to le gbaga. \v 16 Agba Yesu tsu lyawa ta̱ ama a̱vu u ꞌya̱wa̱ o ogozo, tsa̱ra̱ u da̱nu a̱yi a̱ ndeꞌen, a̱vu u yuwan avasa. \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ osowi a̱ lipu gbaga \r (Mat. 9:1-8; Mak. 2:1-12) \p \v 17 Urana u ro, Yesu pe a̱tsuma̱ o uritosu, a̱vu Afarishi† na̱ munlu n Wila̱ n da̱na̱ lo. Ele ɗa aza a na o uta̱i e ilyuci kokoꞌo e iɗa ya̱ Ga̱lili ne e iɗa ya Yahuda na̱ Urishelima. Ucira wu Zagbain u to oɓolo na̱ a̱yi, tsa̱ra̱ u yuwan opocino. \v 18 A̱vu ama o ro e sheɗe vuma ro na ri no osowi a̱ lipu a aavalu, a̱vu a̱ ꞌya̱wa̱a̱ yi o uꞌwaꞌa, tsa̱ra̱ a zuwa yi a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi. \v 19 Ana a̱ tsura̱i ure u na aa yuwan ne shi adama o oɓolo a ama, reve a kumba zuva a̱ ka̱tsuꞌwa̱ ukwa̱ꞌa̱ꞌa̱. Ɗaɗa e telyuwetyo niyi oɓolo na aavalu a̱ yi e memere mo oɓolo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ Yesu. \p \v 20 Ana we enei ucawu wo okolo e le, a̱vu u damma vumaꞌa, “Vuma nda, a yuwaan wu ta̱ gafura wu unusu wa̱ wu.” \p \v 21 A̱vu Afarishi na̱ munlu n Wila̱ a yuwan majiyan, a damma, “Vuma ne ɗa aa yuwusan adanshi a vama o ndolo e ekere a̱ A̱sula̱? Zane ɗa aa gura yuwaan vuma gafura, she A̱sula̱ goon shi?” \p \v 22 Yesu reve ta̱ majiyan me le, ɗaɗa we ece nle, “Nye i zuwai yaa yuwusan cuꞌun majiyan mo ndolo o okolo a̱ ɗu? \v 23 Zane ɗa ri babu usa̱n a damma, ‘A yuwaan wu ta̱ gafura wu unusu wa̱ wu,’ ko a damma, ‘ꞌYon vu wala?’ \v 24 N ta yuwan ne, tsa̱ra̱ i reve a̱mu Mawun ma Vuma† ma̱ ta̱ nu ucira o uvaɗi u yuwan gafura vu unusu.” A̱vu u damma osowi a̱ lipuꞌu, “N damma, ꞌyon vu tara aavalu a̱ wu, vu ka̱ra̱ a̱ tyo o uꞌwa.” \fig Yesu ka̱mba̱to ta̱ osowi a̱ lipu gbaga|src="Luke_5_17.tif" size="span" loc="Luk 5:24" ref="Luk. 5:24" \fig* \p \v 25 E esu e le a ɗa u ꞌyoyin a̱vu u tara aavalu a̱ yi babu usa̱n, reve u ka̱ra̱ a̱ tyo o uꞌwa a yuwusaan A̱sula̱ ica. \v 26 Ama suru a uwa ta̱ asalama, a̱vu a yuwaan A̱sula̱ ica. Wovon u reme le ta̱, a̱vu a damma, “Anaꞌan tse ene ta̱ ili ya asalama.” \s1 Ɗewu va̱ Levi \r (Mat. 9:9-13; Mak. 2:13-17) \p \v 27 Ana Yesu kotoi a̱yi ndolo, a̱vu wu uta̱, a̱vu we ene za vu uꞌushishi wu utafa.† Aala a̱ yi a ɗa Levi. U cina yi ta̱ nden uba̱ta̱ wu ulinga. A̱vu u damma yi, “Toni mu.” \v 28 A̱vu u lyawa ili suru u ꞌyon, a̱vu u toni yi. \p \v 29 A̱vu u foɓo a̱buki a gbain o uꞌwa wa̱ yi adama e Yesu. A̱za̱ o uꞌushishi wu utafa a̱ da̱na̱ ta̱ pe lon, na ama o ro a alya oɓolo ne ele. \v 30 A̱vu Afarishi na̱ munlu n Wila̱, a gbarana ojoro a̱ yi, “Cine yaa lyuwusa ni i sowi na̱ a̱za̱ o uꞌushishi wu utafa na̱ a̱za̱ o unusu?” \p \v 31 A̱vu Yesu usu le, “Vuma na ri gbaga u ciga za va̱ a̱guma̱ shi, she za vu ubanakun. \v 32 N ta̱wa̱ adama a̱ a̱za̱ a̱ a̱ɓula̱ shi, she n ɗe a̱za̱ o unusu tsa̱ra̱ a vadala.” \s1 Yeci adama a akuli \r (Mat. 9:14-17; Mak. 2:18-22) \p \v 33 A̱vu a damma yi, “Ojoro a Yahaya a tsu yuwusan ta̱ akuli na avasa, ne ɗa waru ojoro a Afarishi, agba a̱za̱ a̱ wu she a lyuwa o sowo.” \p \v 34 A̱vu u usu le, “I ta zuwa nꞌutsa̱ n vali vu kasaꞌavu n yuwan akuli, a̱yi lo oɓolo ne ele? \v 35 Mantsa ma̱ ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ ana aa tara le valiꞌi, a̱tsuma̱ a rana ndolo a ta yuwan akuli.” \p \v 36 Reve u yuwaan le iroci i nda, u damma: “Babu za na a paɗa tana saꞌavu u lapula akuci a tana na̱ a̱yi. Nu u yuwan ne, u ta̱ vura̱nu a̱vu u kara akuciꞌi, agba apaɗi a tana saꞌavuꞌu wa ntsaa akuci a tanaꞌa shi. \v 37 Waru, a̱a̱ tsun ribina saꞌavu a akuci e itsa̱n yu kwan shi, adama a na ribinaꞌa u to ɓoso itsa̱ꞌa̱n. Na̱ a̱ tsun yi pe, u ta̱ lungusa̱ ribina oɓolo ni itsa̱ꞌa̱n. \v 38 E itsa̱n i saꞌavu i ɗa a̱ tsu tsun ribina. \v 39 Aza a na o tsu sowo wasu aa ciga o sowo ribina shi, adama a na wasu u laꞌaa le ta̱. A ta damma, ‘Akuci a laꞌa ta̱ ulobonu.’ ” \s1 Zagbain va Ashibi \r (Mat. 12:1-8; Mak. 2:23-28) \c 6 \p \v 1 Urana wa Ashibi,† a̱yi a ɓatsasa a̱ a̱ɗuma̱ e ishina, reve ojoro a̱ yi a kuɗusa a̱ga̱za̱ e ishinaꞌa, a picirasa na a tami. \v 2 A̱vu Afarishi o ro a damma, “Nye i zuwai yaa kuɗusa ishina, i reve wila̱ u ɗa o urana wa Ashibi shi?” \p \v 3 A̱vu Yesu usu le, “I reve ili i na Da̱wuda na̱ nꞌutsa̱ ma̱ yi n yuwain, a mantsa ma na a uwwai ambulu shi? \v 4 Ana u uwai o uꞌwa wa̱ A̱sula̱, reve u tama opopofu a̱ Wila̱. Reve u ca akapi a na a̱ da̱na̱i oɓolo na̱ a̱yi, agba aza a na nan ganu ɗa goon aa tama.” \x ◊ \xo 6:4 \xt 1 Sam. 21:6.\x* \p \v 5 A̱vu u koso na adanshi, “A̱mu Mawun ma Vuma, Zagbain vu urana wa Ashibi u ɗa.” \s1 Vuma vo osowi o ukere \r (Mat. 12:9-14; Mak. 3:1-6) \p \v 6 Urana wa Ashibi o ro, a̱vu u uwa a̱ a̱a̱ꞌisa̱, reve u reme uritosu. Reve u cina pe vuma na ukere u usaꞌani wa̱ yi u da̱na̱i usowu. \v 7 Afarishi gba na̱ munlu n Wila̱ a zamishi ta̱ ure u na ee reme yi nu unusu. A̱vu a karishi yi ana, tsa̱ra̱ e ene ko u ta̱ yuwaan yi opocino urana wa Ashibi. \v 8 Agba u reve ta̱ ili i na aa yuwusan majiyan, reve u damma vumaꞌa, “ꞌYon vi isawan mishin elime a ama suru.” A̱vu u ꞌyon wi isawan. \p \v 9 A̱vu we ece le, “N ta yuwusan ɗu yeci. Zane ɗa laꞌai ulobonu a̱ Wila̱ wu urana wa Ashibi: a yuwan isaꞌani ko iwuya? A wawa ko o una?” \p \v 10 A̱vu u ka̱lyuwa̱ le suru, a̱vu u damma vumaꞌa, “Canana ukere wa̱ wu.” Reve u canana, ɗaɗa ukere wa̱ yi u ka̱mba̱i gbaga. \v 11 Reve a uwwa upan lo, reve a dammulai ununa aa yuwan na̱ Yesu. \s1 Ajiya kupa ne ejere \r (Mat. 10:1-4; Mak. 3:13-19) \p \v 12 A̱tsuma̱ a rana ndolo, a̱vu u ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a masasan, tsa̱ra̱ u yuwan avasa. Reve u yuwan avasaꞌa e ekere a̱ A̱sula̱ ayin ma̱ɓula̱. \v 13 Ana usana u tawai, reve u ɗe ojoro a̱ yi, reve u ɗangwa ama kupa ne ejere, reve u ɗe le ajiya.† \v 14 A̱vu u ɗe Simo (za na u cayi aala Bituru), na̱ zawaꞌa va̱ yi Andarawu, na̱ Yakubu, na̱ Yahaya, oɓolo na̱ Filibu, na̱ Batalamawu, \v 15 u ɗangwa ta̱ fo Matta, na̱ Toma, oɓolo waru na̱ Yakubu mawun ma Alfa, na̱ Simo za na a̱ tsu ɗe Bakanani,\f + \fr 6:15 \ft A̱yi aala “Bakanani” to rocosu tsu vumaꞌa u tu nu uzuwu wa aci adama u kamba ama a̱ yi.\f* \v 16 waru u ɗangwa ta̱ Yahuza mawun ma Yakubu na̱ Yahuza Iskariyoti, za na wina niyi. \s1 Abaꞌun na̱ a̱tsuma̱lima̱ \r (Mat. 4:23-25) \p \v 17 Reve u cipa̱ oɓolo ne ele, reve wi isawan a agalaci a saꞌani. Otoni a̱ yi na̱ a̱bunda̱ a̱ da̱na̱ ta̱ lo na ama a̱ a̱bunda̱ diga Yahuda, na̱ Urishelima, nu upasu wi iɗa ya Taya na̱ Sida, aza a na a̱ ri a̱ ngeꞌen m mala. \v 18 A̱ ta̱wa̱ ta̱ tsa̱ra̱ a uwwa yi, reve waru u yuwaan le opocino a banakun le. Aza a na a̱ da̱na̱i no otoni a̱ lima̱ o oꞌwo ta̱ gbaga. \v 19 Reve ama suru a ciga a̱ juꞌwa̱n yi, adama a na ucira wu utusa̱ ta̱ a̱tsuma̱ a̱ yi, reve o oꞌwo gbaga suru. \s1 Abaꞌun nu una̱ \r (Mat. 5:1-12) \p \v 20 A̱vu u ka̱lyuwa̱ ojoro a̱ yi, reve u damma le, \q1 “Abaꞌun za ɗu ɗa aza a na a̱ ri nu ulambu, adama a na tsugono tsa̱ A̱sula̱ za ɗu ɗa. \q1 \v 21 Aza a na a uwwusa ambulu gogo, abaꞌun za ɗu ɗa, adama a na a̱ ta̱ cuwa̱ton ɗu. \q1 A̱za̱ e mesun gogo abaꞌun za ɗu ɗa, adama a na i ta̱ ta̱wa̱ i zoꞌoso. \q1 \v 22 Abaꞌun za ɗu ɗa mantsa ma na ama a ꞌyuwan ɗu, a̱vu a kasa ɗu, a̱vu e isula ɗu, agba ee ɗe ɗu na ala a saꞌani shi, adama a̱ va̱ Mawun ma Vuma. \q1 \v 23 Na̱ cuꞌun ndolo fara, i yuwan ma̱za̱nga̱, a̱vu i yuwan tsuꞌyan tsu uyoꞌo wa asuvu, adama a na atsupu a̱ ɗu a̱ ta̱ a̱bunda̱ ɗe zuva. Ne ɗa nan dada le a yuwain na ama̱sula̱ nu ujimu. \q1 \v 24 Woo yoꞌono a̱za̱ o utsuru gogo shi, adama a na i tsura̱i ɗe asuvu nden. \q1 \v 25 Woo yoꞌono a̱za̱ o ucuwun gogo shi, i ta̱ ta̱wa̱ i yuwan ambulu. \q1 Woo yoꞌono a̱za̱ e izoꞌoshi ya avama gogo shi, i ta̱ ta̱wa̱ i shon na̱ yisaali. \q1 \v 26 Woo yoꞌono aza a na ama aa cuwusa shi. Ne ɗa nkaya n le n cuwai ama̱sula̱ e epen.” \s1 I ciga nꞌyuwatan \r (Mat. 5:38-48; Mat. 7:12) \p \v 27 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi u damma, “Agba n ta dansaa ɗu aza a na aa uwwusa mu, i ciga nꞌyuwatan n ɗu, i yuwaan aza a na a ꞌyuwan ɗu isaꞌani. \v 28 I zuwaa aza a na a yuwaan ɗu una̱ abaꞌun, aza a na a yuwusaan ɗu ikpaꞌa, i yuwaan le avasa. \v 29 Na̱ za ro ɓasa wu o ugbaguzu u ta̱, vadalaa yi ugbaguzu we ire. Za na usa nuwu aapalutsu, vu ca yi utugu fo. \v 30 Za na pati nuwu ili suru, vu neꞌe yi. Na̱ vuma ro usa ili ya̱ wu, she ve ece yi wan. \v 31 Ununa vu cigai ama a yuwaan wu, vu yuwaan le ne fo. \p \v 32 “Na̱ vu ciga aza a na a yuwaan nuwu isaꞌani goon, atsupu e ne a ɗa va̱a̱ tsura̱? A̱za̱ o unusu fo a tsu ciga ta̱ aza a na a ciga nle. \v 33 Na̱ vu yuwan isaꞌani a̱ tyo aza a na a yuwaan nuwu isaꞌani goon, to, atsupu e ne a ɗa va̱a̱ tsura̱? A̱za̱ o unusu fo a tsu yuwan ta̱ ne. \v 34 Na̱ yaa yuwusan majiyan she aza a na aa tsupa ɗu ɗa yaa ca okopu, to, atsupu e ne a ɗa ya̱a̱ tsura̱? A̱za̱ o unusu fo a tsu ca ta̱ a̱za̱ o unusu, tsa̱ra̱ a̱ ta̱wa̱ a tsupa le ununa o kopoi. \v 35 I ciga nꞌyuwatan n ɗu, i yuwaan le isaꞌani. I kopoo le agba i zuwa okolo na aa tsupa ɗu wan. Ne ɗa atsupu a̱ ɗu a̱a̱ da̱na̱ a̱bunda̱. Ne ɗa waru yoo oꞌwo muwun m Mogono ma̱ A̱sula̱. Waru u tsu yuwaan ta̱ aza a na o tsu godyo shi, na̱ a̱za̱ e iwuya isaꞌani. \v 36 Ye eneshe iliyali ya ama ununa Dada ɗu eneshe iliyali.” \s1 She i geꞌeto za ro wan \r (Mat. 7:1-5) \p \v 37 A̱vu u lyuwa elime na adanshi, “I geꞌeto wan, a̱ɗu fo ee geꞌetowa̱ ɗu shi. I kototo wan, tsa̱ra̱ o kototo ɗu wan. I yuwan gafura, tsa̱ra̱ a yuwaan ɗu gafura. \v 38 Neꞌei, e te neꞌe ɗu: makundatsu ma saꞌani, wukiru ushiwun, torotoro, hali ocusho e iɗa. Ne ɗa a̱a̱ tsuwa̱n ɗu e ekere. Na̱ makundatsu ma na i kunzuwa̱yi, na̱ a̱yi ɗa a̱a̱ kunzuwa̱ ɗu.” \p \v 39 Reve u yuwaan le iroci i nda: “Irumba̱ i ta gura roco irumba̱ ure? Ele ra a̱a̱ riya̱ a̱ a̱a̱ka̱ri shi? \v 40 Mawun ma makaranta ma laꞌa manlu ma̱ yi shi, amma za na o ritoi lon, u to oꞌwo ununa manlu ma̱ yi ma̱ ri. \p \v 41 “Cine va̱a̱ ka̱nla̱sa̱ macaka ma na ma̱ ri pe a̱ lyusu vu za va̱ wu, a̱vu vi icina na̱ a̱a̱gba̱la̱ a na a̱ ri pe a̱ lyusu va̱ wu? \v 42 Cine vaa gura damma za va̱ wu, ‘Isawan, lyawa mu uta̱a̱ macaka ma na ma̱ ri pe a̱ lyusu va̱ wu,’ agba a̱vu vu rono a̱a̱gba̱la̱ a na a̱ ri pe a̱ lyusu va̱ wu shi? A̱vu vuma vi ikpaꞌa! Rono neꞌen a̱a̱gba̱la̱ a na a̱ ri a̱ lyusu va̱ wu, tsa̱ra̱ ve ene ulobonu u na voo uta̱a̱ za va̱ wu macaka ma na ma̱ ri a̱ lyusu va̱ yi.” \s1 Uɗanga na̱ muwun ma̱ yi \r (Mat. 7:16-20; Mat. 12:33-35) \p \v 43 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “Uɗanga u saꞌani wu lo ana u tsu matsan muwun m babu a̱ɓula̱ shi, agba uɗanga u babu a̱ɓula̱ u tsu matsan muwun n saꞌani shi. \v 44 Uɗanga suru na̱ muwun ma̱ yi n ɗa a̱ tsu reve yi. A tsu taɓa ubiri o uɗanga wa awanda shi, ko a̱ɗyumbu a ataci† shi. \v 45 Vuma va̱ a̱ɓula̱ u tsu uta̱a̱ ta̱ ni ili i saꞌani i na u zuwai o ookolo, za vu ulambu wa̱ a̱ɓula̱ waru e ili yu ulambu ya̱ a̱ɓula̱ a na u zuwai o ookolo pe ɗa ulambu wa̱ a̱ɓula̱ u tsu uta̱. A̱tsuma̱ e ili i na i ri pe o ookolo a̱ yi pe ɗa adanshi a̱ tsu uta̱.” \s1 Asuwi a̱ a̱ɓula̱ no olo a asuwi \r (Mat. 7:24-27) \p \v 46 A̱vu u lyuwa elime na adanshi, “Cine tsa ɗa ya̱a̱ ɗesu mu, ‘Zagbain, Zagbain,’ agba i yuwan ili i na n damma nɗu i yuwan shi? \v 47 Za na a̱a̱ ta̱wusa̱ ya̱ꞌa̱ va̱ aa uwwusa ili i na maa dansa suru, a yuwusan le waru suru, n to roco ɗu cuꞌun vuma na u ri. \v 48 U ta̱ cuꞌun vuma na aa suwusa usaa, reve u ka̱pa̱ wa̱cin wu usaa a̱lungu, reve u suwa ikyun yu usaaꞌa uba̱ta̱ o ugbamu. Ana mini ma gbain ma̱ ta̱wa̱i, a̱vu u keɓe usaaꞌa, agba u gura varu yi shi. Ana wo oꞌwoi a suwa niyi ulobonu. \v 49 Za na uwwai adanshi a̱ va̱, agba u linga ni ili i na wu uwwai shi, u to oroci a vuma na suwai uꞌwa wa̱ yi a̱ wuyun, agba u ri ni ikyun shi. Ana mini ma lapai usaaꞌa, reve u ra̱mo babu usa̱n. Uriyu wu uꞌwa u ndolo u riya̱ ta̱ suru suru.” \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ aagbashi a yali ro gbaga \r (Mat. 8:5-13) \c 7 \p \v 1 Ana u kotoi a dansaa ama ili i ndolo suru, reve u uwa Kafarnahum. \v 2 Yali† ya̱ Roma i ro i shi ta̱ na aagbashi a na u cigai lon. Aagbashiꞌi u shi ta̱ ubanakun, gashi u ta̱ kuwa̱. \v 3 Ana wu uwwai adama e Yesu, reve u lyunguwa̱ yi azagbain a aza a Israꞌila a damma yi u ta̱wa̱ u ka̱mba̱to aagbashi a̱ yi gbaga. \v 4 Ana a̱ ta̱wa̱i uba̱ta̱ wa̱ yi, reve a pati yi, adansa, “Vuma nda rawa ta̱ vu yuwaan yi ulinga u nda, \v 5 adama a na u ciga ta̱ iɗa i tsu lon, waru a̱yi ɗa u suwaa ntsu a̱a̱ꞌisa̱ a̱ tsu.” \v 6 Reve u kuru le. \p A̱yi a rawa zuzu nu uꞌwaꞌa, reve yaliꞌi u lyungu nꞌutsa̱ ya̱ꞌa̱ yi, a damma yi, “Zagbain, she vu damaton aciya̱wu wan. N rawa vu uwa o uꞌwa u va̱ shi. \v 7 Waru n rawa n ta̱wa̱ ya̱ꞌa̱ wu shi. Vu yuwan adanshi goon u rawa ta̱, aagbashi a̱ va̱ o to oꞌwo gbaga. \v 8 Adama a na a̱mu fo n ta̱ na̱ za na laꞌa numu, waru n ta̱ na̱ a̱soja a na a̱ ri za̱la̱ va̱. Agba n tsu damma ta̱ za nda, ‘ꞌYa̱wa̱,’ reve gba u ꞌya̱wa̱. Waru n tsu damma ta̱ za ro, ‘Ta̱wa̱’, reve gba u ta̱wa̱. Aagbashi a̱ va̱ waru, n tsu damma yi ta̱, ‘Yuwan tsunda,’ a̱vu u yuwan.” \p \v 9 Ana Yesu uwwai ne, reve u yuwan asalama adama a yaliꞌi. Reve u vadala u damma oɓolo a ama a na oo tono yi, “N ta dansaa ɗu, ko a̱tsuma̱ a Israꞌila n tsura̱ ucawu wo okolo ne tsunda shi.” \v 10 Ana aza a na a̱ lyunguyi a̱ ka̱mba̱i o uꞌwa, reve a cina aagbashiꞌi wo oꞌwo gbaga. \s1 Yesu ꞌya̱sa̱n ta̱ mawun ma̱ ma̱runa̱ \p \v 11 A jima shi, ɗaɗa u ka̱ra̱i a̱ tyo a̱ lyuci na a̱ tsu ɗe Nayim, reve ojoro a̱ yi no oɓolo a ama a̱ kuru yi. \v 12 Ana u rawai zuzu nu uꞌuwata u lyuciꞌi, ɗaɗa a gaꞌain na̱ a̱a̱kwa̱kwa̱ utanuwu. Agba a̱yi ɗa ulobo a̱ ndeꞌen o umatsun u makuci ma̱ yi; waru makuci ma̱ yi ma̱runa̱ ma ɗa. Ama a̱ a̱bunda̱ a̱ lyuciꞌi a̱ shi ta̱ oɓolo na̱ a̱yi. \v 13 Ana Zagbain we ene niyi, reve we ene iliyali ya̱ yi, a̱vu u damma yi, “She vu shon wan.” \p \v 14 Reve u rawa u juꞌwa̱n a̱a̱kpa̱ga̱ꞌa̱, reve aza a na a tanu niyi e isawan kuci. A̱vu u damma, “Ulobo, n ta dansaa wu, vu ꞌyon.” \v 15 Reve a̱a̱kwa̱kwa̱ꞌa̱ u ꞌyon u da̱nu, reve u uwa adanshi. Reve u tara yi u ca makuci ma̱ yi. \p \v 16 Reve a uwwa wovon suru, reve a yuwaan A̱sula̱ ica. Reve a damma, “Tsu tsura̱ ta̱ vuma gbain va̱ A̱sula̱ a̱tsuma̱ a̱ tsu!” Waru, “A̱sula̱ a cuwan ta̱ na ama a̱ yi!” \v 17 Reve alabari a̱ yi a baza a̱tsuma̱ a Yahuda ni iɗa i na i ri lo zuzu. \s1 Ojoro a Yahaya za vu Urumbusu \r (Mat. 11:2-19) \p \v 18 Reve ojoro a Yahaya a damma yi ili i na i farai suru. \v 19 Ɗaɗa Yahaya ɗeyi ama e re a̱tsuma̱ o ojoro a̱ yi, reve u lyungu le uba̱ta̱ wu Zagbain, adansa, “A̱vu ɗaɗa za na ri lo a̱ ta̱wa̱ꞌa̱, ko tsu piri za ro?” \p \v 20 Ana amaꞌa a rawai uba̱ta̱ wa̱ yi, reve a damma, “Yahaya za vu Urumbusu ɗa lyungu ntsu ya̱ꞌa̱ wu, ana, ‘A̱vu ɗaɗa za na ri lo a̱ ta̱wa̱ꞌa̱ ko tsu piri za ro?’ ” \p \v 21 Babu usa̱n, reve Yesu ka̱mba̱to a̱za̱ o ubanakun na̱ mɓa̱la̱ icuꞌun icuꞌun, no ozo o otoni a̱ lima̱ gbaga. Waru u kpa̱tuꞌwa̱ ta̱ esu a̱ nrumba̱. \v 22 Reve u usu le, “ꞌYa̱wa̱i i damma yi ili i na yu uwwai, ni ili i na ye enei: nrumba̱ me ene ta̱ ure, a̱kutsuma̱ a wala ta̱, nkutu mo oꞌwo ta̱ gbaga. Waru agulani a uwwa ta̱ adanshi, a̱ ꞌya̱sa̱n ta̱ a̱kwa̱kwa̱. A̱za̱ e iliyali waru a uwwa ta̱ alajiya a Alabari a Saꞌani. \v 23 Za va abaꞌun ɗa za na a̱a̱ ta̱ɗa̱tsa̱ adama a̱ va̱ shi.” \p \v 24 Ana ojoro a Yahaya a̱ ka̱ra̱i, reve u uwa a yuwusaan amaꞌa adanshi a Yahaya, a̱vu u damma, “Nye i ꞌya̱wa̱i a̱ka̱nla̱ ɗe a̱tsuma̱ o una? Apumpu a na upepu wa̱a̱ jinga̱ɗa̱sa̱? \v 25 Na̱ ne ɗa shi, nye i ꞌya̱wa̱i ye ene? Vuma uꞌwotowu ni itana i saꞌani? Oꞌo, aza a na a̱ ri ni itana i saꞌani gba, aza a na a̱ ri a̱ nden mu uyoꞌo o ukobu u tsugono u ɗa a̱ ri. \v 26 Nye i ꞌya̱wa̱i ye ene? Vumava̱sula̱? Ee, amayun a ɗa, n damma ɗu, u laꞌa ta̱ vumava̱sula̱. \v 27 A̱yi ɗaɗa za na a ɗanai a Adanshi a̱ A̱sula̱ adama a̱ yi, ‘Mpa n lyunguyi malingata ma̱ va̱ elime a̱ wu, za na oo foɓoo wu ure.’ \x ◊ \xo 7:27 \xt Mal. 3:1.\x* \v 28 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, a̱tsuma̱ a aza a na ka matsain, za lo na rawai Yahaya shi. Ko ana wo oꞌwoi ne, za na laꞌai uka̱la̱mu o tsugono tsa̱ A̱sula̱ u laꞌa yi ta̱ mgbain.” \p \v 29 Ana a uwwai ne, reve ama suru hali na̱ a̱za̱ o ushishi wu utafa a̱ usu A̱sula̱ a na za va̱ a̱ɓula̱† a ɗa, ana a̱ rumbu nle na̱ cuꞌun vu urumbusu wa Yahaya. \v 30 Afarishi gba na aza a na e revei Wila̱ lon, reve a ꞌyuwan ifoɓi ya̱ A̱sula̱ adama e le, ana a ꞌyuwain urumbusu wa Yahaya. \p \v 31 Reve Yesu lyuwa elime na adanshi, “Na̱ nye ɗa maa kurato ama o gogo a nda? Nye i ɗa o rotsoi? \v 32 O rotso ta̱ muwun n na n ri nden e eden e ɗewu va̱ a̱za̱ e le, ‘Tsi ivula̱a̱ ɗu ta̱ gbala, agba i jeꞌen shi. Tsu yuwaan ɗu ta̱ ishipa ya̱ a̱tsumola̱ngu, agba i saala shi.’ \p \v 33 “Ana Yahaya† za vu Urumbusu ta̱wa̱i u lyuwusa shi, agba u sowuso masayan ma inabi shi; a̱vu i damma, ‘U ta̱ no otoni!’ \v 34 A̱vu waru a̱mu Mawun ma Vuma n ta̱wa̱ ta̱ a lyuwusa o sowuso, reve i damma, ‘Apa liwi no osowi, iꞌutsa̱ ya̱ a̱za̱ o ushishi wu utafa na̱ a̱za̱ o unusu!’ \v 35 Agba a̱ tsu reve ta̱ urevu wa̱ A̱sula̱ amayun a ɗa adama o ure u na ama o toni niyi.” \s1 Yesu o uꞌwa wa̱ Simo Mafarishi \p \v 36 Reve Mafarishi mo ro, za na a̱ tsu ɗe Simo, u banu Yesu u ꞌya̱wa̱ u lyuwa ilyalya na̱ a̱yi. Reve u ꞌya̱wa̱ o uꞌwa u Mafarishiꞌi, reve u da̱nu alya. \v 37 Ka ro shi ta̱ pe a̱tsuma̱ a̱ lyuciꞌi, za na da̱na̱i nu unusu. Ana wu uwwai u ta̱ pe a alya e ilyalya o uꞌwa wa̱ Simo Mafarishiꞌi, reve u ta̱wa̱ na̱ meden ma saꞌani ma maniꞌin ma̱ ma̱guru me ikebe. \v 38 Reve u kingyo zuzu na̱ a̱yi, ɗaɗa u uwai mesun e reꞌwetosu ana e Yesu na aɓara a̱ yi. Reve u tasa le na̱ a̱nji a̱ yi, a̱vu u katala ana a̱ yi. A̱vu u sukuma le maniꞌiꞌin. \p \v 39 Ana Mafarishi ma na ma banu niyi me enei ne, reve u jiyan o ookolo a̱ yi, “Na̱ shi vuma nda vumava̱sula̱ ɗa, u shi te reve cuꞌun vu ka ne ɗa a̱ juꞌusa̱n yi, adama a na za vu unusu ɗa.” \p \v 40 Reve u usu u damma yi, “Simo, n ta̱ ni ili i na maa damma wu.” \p Reve u usu, “Nye i ɗa, manlu?” \p \v 41 A̱vu u damma, “Vuma ro shi ta̱ o tono ama e re utan, za ta̱ ikebe i na i rawai ikebe yu ulivu ukpakuton (500),\f + \fr 7:41 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “dinari ukpakuton (500).” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe”.\f* za ta̱ waru kupoton. \v 42 Ana a gura tsupai shi, reve u lyawaa le ikebeꞌe. A̱tsuma̱ e le zane ɗa aa laꞌa ciga yi?” \p \v 43 Reve u usu, “E yeni i va̱, za na a lyawayi a̱bunda̱.” \p Reve Yesu usu yi, “Vu usu ta̱ mejege.” \p \v 44 Ana u vadalai uba̱ta̱ wu kaꞌa, reve u damma Simo, “Ve ene ta̱ ka nda? N uwa ta̱ o uꞌwa wa̱ wu, vu ca mu mini n saꞌa ana shi. A̱yi gba u reꞌweto ta̱ ana a̱ va̱ na aɓara a̱ yi, reve u tasa le na̱ a̱nji a̱ yi. \v 45 Ana vu raba numu, vu katala mu shi. A̱yi gba diga ana n uwai pa u lyawa ukatalu wa ana a̱ va̱ shi. \v 46 Vu sukuma aaci a̱ va̱ maniꞌin shi. A̱yi gba u sukuma ta̱ ana a̱ va̱ maniꞌin ma̱ ma̱guru. \v 47 Adama o ndolo n ta dansaa wu, unusu wa̱ a̱bunda̱ wa̱ yi suru a yuwaan yi ta̱ gafura, adama a na u roco ta̱ icigi lon. Waru za na a yuwayin gafura waꞌa, icigi ya̱ yi waꞌa ɗa.” \p \v 48 Reve u damma kaꞌa, “A yuwaan wu ta̱ gafura wu unusu wa̱ wu.” \p \v 49 Ɗaɗa aza a na a̱ ri a alya oɓolo na̱ a̱yi a uwai a dansa va̱ni le, “Zane ɗa ne tsundaꞌa, zane ɗa fo rawai u yuwan gafura vu unusu?” \p \v 50 Reve u damma kaꞌa, “Ucawu wo okolo a̱ wu u wawa wu ta̱. Wala vu rawa lafiya.” \s1 A̱ma̱ci o ro a̱ kuru ta̱ Yesu \c 8 \p \v 1 A jima shi, ɗaɗa Yesu ka̱nda̱ruwa̱i ilyuci na̱ mulyuciꞌi a yuwusan alajiya, a casu Alabari a Saꞌani o tsugono tsa̱ A̱sula̱. Ele Kupanejereꞌe a̱ da̱na̱ ta̱ oɓolo na̱ a̱yi. \v 2 Waru a̱ma̱ci a na o uta̱yi otoni a̱ lima̱ nu ubanakun a̱tsuma̱ e le o toni yi ta̱. Ele ɗa Meri,† za na a̱ tsu ɗe Magadaliya, za na o uta̱yi otoni a̱ lima̱ e cindere a̱tsuma̱ a̱ yi, \v 3 na̱ Yuwana ka va Kuza (zagbain o uꞌwa wa̱ Hiridu), na̱ Suzana, no ozo o ro na̱ a̱bunda̱. A̱ma̱ci a nda a kambusa le ta̱ ni ili ya aciyele. \s1 Iroci yi cimbi \r (Mat. 11:2-19) \p \v 4 Ana ama a̱ a̱bunda̱ o ɓolotoi, waru ama a̱ ta̱wusa̱ ya̱ꞌa̱ yi lyuci lyuci, reve u yuwaan le iroci: \v 5 “Cimbi ro ꞌya̱wa̱ ta̱ ca̱ꞌa̱n. A̱yi pe a̱tsuma̱ a mazaza me icuꞌun, reve ozo o ro o oco o ure. A̱vu ama a dadasa icuꞌuꞌun, a̱vu nnunu n ka̱ka̱ɗa̱ le. \v 6 Icuꞌun i ro waru yo oco uba̱ta̱ wa atali. Ana o uta̱i, reve e ꞌyewe adama a na a̱ tsura̱i a̱ta̱ni shi. \v 7 A̱vu ozo o ro o oco a awanda, a̱vu a̱ ꞌyon oɓolo na awandaꞌa, a̱vu awandaꞌa a gbagbala le. \v 8 A̱vu icuꞌun i ro yo oco a̱ ma̱bula̱ ma saꞌani, a̱vu ishinaꞌa a yuwan mgbain, a̱vu a matsan a̱ga̱za̱ a̱ga̱za̱. Nu u cuꞌwa̱n ma̱cuꞌuntsu ma̱ ta̱, reve a matsan ncuꞌuntsu ukpaku.” \p Ana u dammai ne, a̱vu u ꞌya̱sa̱n uɗyo u damma, “Za na ri na atsuvu, wu uwwa.” \s1 Ili i na i zuwai Yesu tsu yuwan uritosu ni iroci \r (Mat. 13:10-17; Mak. 4:10-12) \p \v 9 Reve ojoro a̱ yi e ece yi ucuɗuwu wi irociꞌi. \v 10 Reve u damma le, “A̱ɗu ɗa a lyawai i reve ili yu usokowu u tsugono tsa̱ A̱sula̱. Amma aza a na a̱ ri pe shi, she ni iroci i ɗa a tsu yuwaan le tsa̱ra̱: \q1 ‘A ta gura ka̱lyuwa̱, agba e ene shi. \q1 A mawwa a ta gura uwwa, agba aa gura tsura̱ urevu shi.’ \x ◊ \xo 8:10 \xt Isha. 6:9.\x* \s1 Yesu cuɗuwa ta̱ iroci yi cimbiꞌi \r (Mat. 13:18-23; Mak. 4:13-20) \p \v 11 “Apa ucuɗuwu wi irociꞌi: Cuꞌun a̱yi ɗa adanshi a̱ A̱sula̱. \v 12 Icuꞌun i na yo ocoi o ure, ele ɗa iroci ya aza a na a uwwai adanshi a̱ A̱sula̱. Reve Mekerenkesu ma̱ ta̱wa̱, a̱vu u tara le adanshiꞌi o okolo e le, tsa̱ra̱ a zuwa okolo e le a wawa le wan. \v 13 Icuꞌun i na yo ocoi uba̱ta̱ wa atali, ele ɗa aza a na a̱ ushiyi adanshiꞌi na̱ ma̱za̱nga̱ ana a uwwa niyi, agba a̱ ri na aralu shi. Ucawu wo okolo e le yashi meketeci ma ɗa, yashi yu ulyungusa̱, a̱vu a̱ riya̱. \v 14 Aza a na o ocoi a awanda, ele ɗa aza a na a uwwai adanshi a̱ A̱sula̱, agba a̱tsuma̱ a mmalu n le, reve a̱tsuma̱lima̱, nu uyoꞌo wu uvaɗi, nu utsuru u reme le, reve a̱ kuɗa̱ a lyuwa elime. \v 15 Aza a na o ocoi a̱ ma̱bula̱ ma saꞌani, ele ɗa ama a̱ a̱ɓula̱, aza a na a uwwai adanshi a̱ A̱sula̱, reve e reme yi ugbamu o okolo e le, a̱vu a yuwan ankuri a bala.” \s1 Fitila e eelele \r (Mak. 4:21-25) \p \v 16 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “A tsu daɓa fitila, a̱vu a̱ kpa̱to yi na aasaꞌatsu shi, ko a zuwa yi a̱ mbungulu shi. A tsu zuwa yi ta̱ e eelele, tsa̱ra̱ aza a na a uwusa e ene ekan. \v 17 Babu ili i na i ri usokowu i na oo uta̱a̱ a alanga e eteshe shi. Babu waru ili i na i ri wupalu e irumbu ana oo uta̱a̱ e ekan shi. \v 18 I ka̱lyuwa̱ ben ununa yaa uwwusa. Za na ri na̱ a̱yi a̱ ta̱ da̱shi yi, za na gba ri na̱ a̱yi shi, keꞌen na we inda u ri na̱ a̱yi a̱ ta̱ ushi yi i ɗa.” \s1 Mma va̱ Yesu na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu \r (Mat. 12:46-50; Mak. 3:31-35) \p \v 19 Mma va̱ Yesu na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu a̱ ta̱wa̱ ta̱ uba̱ta̱ u na u ri, amma adama o oɓolo a gura rawa zuzu na̱ a̱yi shi. \v 20 A̱vu a damma yi, “Mma va̱ wu na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu ma̱ wu a̱ ta̱ ɗe a alanga, a ciga ta̱ e ene wu.” \p \v 21 Reve u usu, “Mma va̱ na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu n va̱, ele ɗa aza a na a uwwusa adanshi a̱ A̱sula̱, a̱vu a yuwusan ulinga na̱ a̱yi.” \s1 Yesu isawaton ta̱ upepu \r (Mat. 8:23-27; Mak. 4:35-41) \p \v 22 Urana u ro, a̱vu Yesu damma ojoro a̱ yi, “Tsu ꞌya̱wa̱i a̱ ngeꞌen m mala n ndeɗe.” A̱vu a uwa a wantsuꞌun oɓolo, reve a̱ ka̱ra̱. \v 23 Ele a̱tsuma̱ a mmalu, a̱vu nlavu m pura̱ yi. Reve wunla̱ nu upepu u ꞌyon a malaꞌa, reve mini ma ciga mo shiton wantsun u le, hali a̱ shi a ciga maliɓaa. \p \v 24 Reve a̱ ꞌya̱wa̱ a jisan yi, reve a damma, “Zagbain, zagbain, tsu ciga ta̱ maliɓaa!” \p A̱vu u ꞌyon u ɓara upepu na̱ miniꞌi, reve upepuꞌu u von kwin. \fig Yesu isawaton ta̱ upepu|src="Luke_12_54.tif" size="span" loc="Luk 8:24" ref="Luk. 8:24" \fig* \v 25 A̱vu we ece le, “Te ɗa ucawu wo okolo a̱ ɗu?” \p Na̱ wovon na asalama, a̱vu e ecelei, “Zane ɗa ndaꞌa? Hali u yuwaan upepu na̱ mini nla̱ngi, reve a yuwan ili i na u dammai!” \s1 Opocino o ozo o otoni a̱ lima̱ \r (Mat. 8:28-34; Mak. 5:1-20) \p \v 26 A̱vu a rawa e iɗa ya Garasa, za na mini ma kasalai ni iɗa ya̱ Ga̱lili. \v 27 Yesu a̱ mota̱a̱ a wantsuꞌun, reve vuma ro a̱tsuma̱ a̱ lyuci gbain u gaꞌan na̱ a̱yi, u ta̱ no otoni a̱ lima̱. Vumaꞌa u jima ta̱ ana wo otoyi itana, ko wa asa a̱tsuma̱ a ama. Uba̱ta̱ wa ason u ɗa u tsu da̱na̱. \v 28 Ana we enei Yesu, a̱vu u ɓosho na̱ yisaali, a̱vu u riya̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi, a̱vu u saala lon, “Yesu, Mawun mo Mogono ma̱ A̱sula̱, te ɗa imini ya̱ wu na̱ a̱mu, n ta patishi wu she vu zuwa mu a̱ a̱tsuma̱lima̱ wan!” \v 29 U damma ta̱ ne, ana Yesu zuwai otoni a̱ lima̱ o ndolo a lyawa vumaꞌa. Na̱ a̱bunda̱ otoni a̱ lima̱ o ndolo a tsu vari ta̱ vuma ndolo e iɗa. A̱ tsu ɓa̱ru yi ta̱, reve a vara yi akani a ana ne ekere, tsa̱ra̱ a̱ da̱na̱ a̱ ka̱lyuwusa̱ yi. Agba u tsu kasa ta̱ akani o ndolo, reve otoni a̱ lima̱ o lo yi a̱ tyo a̱tsuma̱ o una. \p \v 30 Ana Yesu ece niyi, “Cine tsa ɗa aala a̱ wu?” \p A̱vu u usu, “Aala a̱ va̱ a ɗa Oɓolo,” adama a na otoni a̱ lima̱ a uwa yi ta̱ na̱ a̱bunda̱. \v 31 A̱vu a pati yi, she u gba̱ra̱ le a̱ tyo a̱ a̱a̱ka̱ri a̱ a̱ruꞌun lungu-lungu a na a̱ ri nu utyo shi wan. \p \v 32 Oɓolo a̱ ngurusumu ma̱ a̱bunda̱ n da̱na̱ ta̱ lo a alyuna za̱la̱ va agaɗi. A̱vu otoni a̱ lima̱ꞌa̱ a pati yi u lyawa le a uwa a̱tsuma̱ e le, reve u lyawa le a uwa. \v 33 Ana otoni a̱ lima̱ꞌa̱ o uta̱i a̱tsuma̱ a vumaꞌa, a̱vu a uwa a̱tsuma̱ a̱ ngurusumuꞌu. Reve oɓolo a̱ ngurusumuꞌu a suma a̱ zura̱ a̱ tyo a malaꞌa, reve a̱ kuwa̱ pe. \p \v 34 Aza a na a̱ da̱na̱i a aguɓa a̱ ngurusumuꞌu, a̱vu a suma, a̱ ꞌya̱wa̱ a ca alabari a̱ lyuci gbain na̱ mulyuci. \v 35 A̱vu ama a̱ ꞌya̱wa̱, tsa̱ra̱ e ene ili i na i farai. Ana a̱ ta̱wa̱i uba̱ta̱ wa̱ Yesu, a̱vu a cina lo vuma na da̱na̱i no otoni a̱ lima̱ nden uba̱ta̱ wa̱ yi, uꞌotowu ni itana nu ugbozu wa̱ yi. Reve wovon u tsura̱ le. \v 36 Aza a na e enei ne esu e le, a̱vu a damma ununa a wawai za vo otoni a̱ lima̱ꞌa̱. \v 37 A̱vu ama e iɗa ya Garasa a pati yi u lyawaa le iɗa i le, adama a na a uwwa ta̱ wovon lon. A̱vu u uwa a wantsun, azama u lyawa le. \p \v 38 A̱yi gba za na otoni a̱ lima̱ o uta̱i a̱tsuma̱ a̱ yi, reve u pati tsa̱ra̱ u lyawa yi u kuru yi. Agba Yesu usu shi, ɗaɗa u damma niyi, \v 39 “Ka̱mba̱ o uꞌwa, reve vu damma ili i na A̱sula̱ a yuwaan nuwu suru.” A̱vu vumaꞌa u ka̱ra̱, a̱vu u reme a casu aalabari e ili i na Yesu yuwaan niyi suru. \s1 A̱a̱kwa̱kwa̱ o usheli na̱ ka vu ubanakun \r (Mat. 9:18-26; Mak. 5:21-43) \p \v 40 Ana Yesu ka̱mba̱i Ga̱lili, a̱vu oɓolo a raba yi, adama a na a ta pura yi. \v 41 A̱tsuma̱ a azagbagbain a̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱, za na a̱ tsu ɗe Jayiru, u ta̱wa̱ ta̱ u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi, a̱vu u pati yi, tsa̱ra̱ u ꞌya̱wa̱ o uꞌwa wa̱ yi. \v 42 Adama a na usheli u ta̱ wa̱ yi, za na ri aꞌwan kupa ne ejere, u ciga ta̱ ma̱kuwa̱a̱. \p A̱yi a̱tsuma̱ a mmalu, reve oɓoloꞌo a gbagbalasa yi. \v 43 Ka ro waru, za na yuwain aꞌwan kupa ne ejere o ocosu mpasa, [wu una ta̱ ili i na u ri na̱ yi suru e ekere a̱ a̱za̱ a̱ a̱guma̱,] agba u jebe yi shi. \v 44 A̱vu u ta̱wa̱ nu ucina̱, a̱vu u juꞌwa̱n upasu wu utugu wa̱ Yesu. Babu usa̱n, ɗaɗa wocosu wu mpasa ma̱ yi n lyawai. \p \v 45 A̱vu Yesu ece, “Zane ɗa juꞌwa̱n numu?” \p Ana a wasain suru, reve Bituru damma, “Zagbain, ama a̱ a̱bunda̱ a ɗa a̱ ri pa, waru a ta gbagbalasa wu.” \p \v 46 A̱vu u damma, “A̱ juꞌwa̱n mu ta̱. Mu uwwa ta̱ ucira wu uta̱i a̱tsuma̱ a̱ va̱.” \p \v 47 Ana kaꞌa we enei waa gura soko aciya̱yi shi, a̱vu wu uta̱ e mejeꞌen ma̱ lipu, reve u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi. A̱ ma̱ka̱ka̱n ma ama suru, a̱vu u damma ili i na i zuwai u juꞌwa̱in utugu wa̱ yi nu ununa wo oꞌwoi gbaga babu usa̱n. \v 48 A̱vu u damma yi, “Usheli, ucawu wo okolo a̱ wu wo oꞌwoto wu ta̱ gbaga. Wala na asuvu nden.” \p \v 49 A̱yi a̱tsuma̱ a adanshi, a̱vu nanza ta̱wa̱ ɗe o uꞌwa wa Jayiru, zagbain va̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱, a̱vu u damma Jayiru, “Usheli wa̱ wu u kuwa̱ ta̱ ɗe. She vu damaton manluꞌu wan.” \p \v 50 Ana Yesu uwwai ne, a̱vu u damma Jayiru, “She vu uwwa wovon wan. Ca okolo, u ta̱ ka̱mba̱ gbaga.” \p \v 51 Ana u rawai o uꞌwa wa Jayiru, u lyawa nanza uwa oɓolo na̱ a̱yi shi, she Bituru, na̱ Yahaya, na̱ Yakubu, na̱ dada na̱ mma mawuꞌun. \v 52 Ama pe a̱tsuma̱ a̱ mesun na̱ yisaali adama a̱ yi. A̱vu Yesu damma le, “Lyawai mesun. Koto u kuwa̱ shi. Nlavu n ɗa waa yuwusan.” \p \v 53 A̱vu o zoꞌoso yi, adama a na e reve ta̱ u kuwa̱ ta̱ ɗe. \v 54 Ana u remei ukere wa̱ yi, a̱vu u ꞌya̱sa̱n uɗyo, a̱vu u damma, “Usheli u va̱, ꞌyon!” \v 55 Reve wivuwun wa̱ yi u ka̱mba̱, babu usa̱n ɗaɗa u ꞌyoyin. A̱vu u damma a ca yi ilyalya tsa̱ra̱ u lyuwa. \v 56 A̱vu nan dada va̱ yi a yuwan asalama. A̱vu u damma le, she a damma vuma ili i na i farai wan. \s1 Yesu lyungu ta̱ Kupanejere \r (Mat. 10:5-15; Mak. 6:7-13) \c 9 \p \v 1 Reve Yesu ɗe Kupanejereꞌe, a̱vu u ca le ucira nu ukadu e ekere o otoni a̱ lima̱ suru, waru a yuwan opocino icuꞌun-icuꞌun. \v 2 Waru u lyungu le ta̱ a yuwan alajiya a Alabari a Saꞌani o tsugono tsa̱ A̱sula̱, reve waru a̱ ka̱mba̱to a̱za̱ o ubanakun gbaga. \v 3 Reve u damma le, “She i tara ili i ro adama a mmalu n ɗu wan; she i tara aɗanga, ko tsa̱n, ko ilyalya, ko ikebe wan. Waru i tara utugu u ro wan. \v 4 O uꞌwa u na i cuꞌwain suru, i da̱nu pe hali mantsa ma na ya̱a̱ ka̱ra̱. \v 5 Waru uba̱ta̱ u na a̱ usu nɗu shi, na̱ yaa lyawa lyuciꞌi, i ka̱ka̱la̱ ma̱buta̱ ma ana ma̱ ɗu.\f + \fr 9:5 \ft A mantsa mo ndolo, na̱ vuma za̱ka̱tsa̱ ma̱buta̱ ma̱ a̱tugu ko wu ka̱la̱ ma̱buta̱ ma ana ma̱ yi, ure u ro u ɗa u na woo roco wu kasa ta̱ aciya̱yi na ama a̱ lyuci ndolo.\f* U to oꞌwo iroci i na yoo roco ama a̱ lyuciꞌi a yuwan mejege shi.” \v 6 A̱vu a̱ ka̱ra̱ a uwusa a̱ mulyuci, a yuwusan alajiya, waru a yuwusan opocino uba̱ta̱ biti. \s1 Ukwa̱ wa Yahaya za vu Urumbusu \r (Mat. 14:1-12; Mak. 6:14-29) \p \v 7 Ana mogono Hiridu Antiba uwwai alabari e ili i na aa yuwusan, reve asuvu a̱ yi a̱ riya̱, adama a na ozo o ro a ta dansa, Yahaya ɗa a̱ ꞌya̱sa̱in a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱. \v 8 Ozo o ro gba a damma, ana Iliya ɗa ta̱wa̱i. Ozo o ro a damma, vuma ta̱ a̱tsuma̱ a ama̱sula̱ a ɗa ꞌyoyin. \v 9 A̱vu Hiridu damma, “N koɗo ta̱ aaci a Yahaya. To, zane ɗa maa uwwusa cuꞌun vi ili i nda adama a̱ yi?” Reve u ciga we ene yi. \s1 Yesu lyuwato ta̱ ama ukpakukupa uton \r (Mat. 14:13-21; Mak. 6:30-44; Yah. 6:1-14) \p \v 10 Ana ajiyaꞌa a̱ ka̱mba̱i, reve a damma Yesu ili i na a yuwain. Reve u ka̱ra̱ oɓolo ne ele a̱ ngeꞌen a̱ tyo a̱ lyuci ro na a̱ tsu ɗe Besaida. \v 11 Ana oɓolo a ama e enei ne, reve a̱ kuru yi. A̱vu u raba le, reve u yuwaan le adanshi o tsugono tsa̱ A̱sula̱. Reve u ka̱mba̱to a̱za̱ o ubanakun gbaga. \p \v 12 Urana a̱ ma̱riya̱a̱, reve Kupanejereꞌe a rawa a damma yi, “Vu lyawa amaꞌa adama a uwa a̱ mulyuci ni ilyuci i na i ri zuzu adama a cuꞌwan, adama waru a̱ tsura̱ ilyalya. Adama a na uba̱ta̱ u na tsu ri za pa shi.” \p \v 13 A̱vu u usu le, “Ca nle ilyalya.” \p Ɗaɗa a̱ usuyi, “Tsu ri ni ili i na i laꞌai akpatali o ton na̱ mugula n re shi. She na̱ tsa̱a̱ ꞌya̱wa̱ tsu tsulaa ama a nda ilyalya suru.” \v 14 (Ama a na a̱ shi lo a rawa ta̱ ali ukpakukupa uton.) \p A̱vu u damma ojoro a̱ yi, “Zuwai ama a̱ da̱nu oɓolo oɓolo, ama kupoton-uton.” \v 15 Reve a yuwan ne, a zuwa le a̱ da̱nu suru. \v 16 Ana u tarai akpatali o toꞌon na̱ mugula n reꞌe, a̱vu u ꞌya̱sa̱n aaci u ka̱lyuwa̱ zuva, a̱vu u godyoo A̱sula̱. A̱vu wu busa a casu ojoro a̱ yi a̱ tyowushe ama. \v 17 Suru nle a lyuwa ta̱ a̱ cuwa̱n. Ana o ɓolotoi akapi a na a buwai, a rawa ta̱ asaka kupa ne ejere. \s1 Bituru yuwan ta̱ adanshi adama e Yesu \r (Mat. 16:13-19; Mak. 8:27-29) \p \v 18 Urana u ro, a̱yi a avasa a̱yi a̱ ndeꞌen, a̱vu ojoro a̱ yi a rawa zuzu. A̱vu we ece le, “Zane ɗa ama aa tarasa mu?” \p \v 19 Reve a̱ usu, “Ozo o ro a damma, a̱vu ɗa Yahaya za vu Urumbusu. Ozo o ro gba a damma Iliya ɗa. Ozo o ro waru a damma, vuma ta̱ a̱tsuma̱ a ama̱sula̱ a ɗa ꞌyoyin.” \p \v 20 A̱vu we ece le, “A̱ɗu gba, zane ɗa yaa tarasa n ri?” \p A̱vu Bituru usu u damma, “A̱vu ɗa Kristi Zamawawa,† za na uta̱i uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱.” \p \v 21 Reve u ɓara le, she a damma za wan. \v 22 A̱vu u damma, “Amayun a ɗa, Mawun ma Vuma ma ta uwwa a̱tsuma̱lima̱ icuꞌun-icuꞌun. Azagbain, na̱ nan ganu a gbagbain, na̱ munlu n Wila̱ waru a ta ꞌyuwan yi, hali o una yi. O urana wa taꞌatsu, a̱ ta̱ ꞌya̱sa̱n yi.” \p \v 23 Reve u damma le suru, “Za na cigai u kuru mu, she nu u wasan aciya̱yi, reve u tara akpata a̱ a̱tsuma̱lima̱ a̱ yi urana suru, a̱vu u kuru mu. \v 24 Za na a yuwusan adama a wuma wa̱ yi, u ta lamba yi. Za na waru ꞌyuwain aciya̱yi adama a̱ va̱, a ta wawa yi. \v 25 Nye i ɗa vuma munai, nu u tsura̱ uvaɗi u nda suru, a̱vu u lamba wuma wa̱ yi? \v 26 Za na aa uwwusa wono u va̱ na adanshi a̱ va̱, a̱mu Mawun ma Vuma fo n ta uwwa wono wa̱ yi, na̱ n ta̱wa̱ na̱ tsugbain tsa Dada tsa̱ va̱ na̱ tsugbain tsa nlingata ma̱ A̱sula̱ a akiza. \v 27 Amma amayun a ɗa maa dansaa ɗu, ozo o ro a̱ ta̱ pa uba̱ta̱ u nda na a̱a̱ kuwa̱ shi, she ne e ene tsugono tsa̱ A̱sula̱.”† \s1 Lipu va̱ Yesu vadalai \r (Mat. 17:1-8; Mak. 9:2-8) \p \v 28 Ana a yuwain ayin kunla̱, ana u yuwain adanshi o ndolo, a̱vu u tara Bituru na̱ Yahaya na̱ Yakubu. Reve a katsa masasan mo ro adama u yuwan avasa. \v 29 A̱yi a̱tsuma̱ a avasa, ɗaɗa urewesu wa̱ yi u vadalai, itana ya̱ yi waru a̱ ka̱mba̱i uꞌuri a lyulyuwusa esu. \v 30 Reve e ene ama e re a adanshi na̱ a̱yi, ele ɗa Iliya na̱ Musa. \v 31 A̱ ta̱wa̱i a̱tsuma̱ a tsugbain a yuwusan adanshi o ukwa̱ wa̱ yi u na wa̱a̱ kuwushi Urishelima ununa Adanshi a̱ A̱sula̱ a dammai. \v 32 Bituru na aza a na a̱ ri oɓolo na̱ a̱yi, a̱ shi ta̱ a nlavu lon. Ana a̱ ꞌyoyin, reve e ene tsugbain tsa̱ yi na ama e re ana a̱ ri mishin na̱ a̱yi. \v 33 Ana ama o ndolo a lyawa niyi, a̱vu Bituru yuwan adanshi nu ulambu u majiyan, u damma Yesu, “Zagbain, u lobono ta̱ ana tsu ri pa. Tsu ta yuwan pa ogodo a taꞌatsu: za ta̱ za va̱ wu, za ta̱ za va Musa, za ta̱ waru za va Iliya.” \p \v 34 Ana u dammai ne, reve eleshe a̱ ta̱wa̱ wu pupala le, ɗaɗa a uwwai wovon. \v 35 Reve uɗyo wu uta̱ pe ana, “A̱yi ɗa Mawun ma̱ va̱ za na n ɗangwai. Yu uwwa yi.” \v 36 Ana uɗyoꞌo u yuwain adanshi, a̱vu e ene Yesu a̱yi a̱ ndeꞌen. Reve a̱ ɓa̱ru na̱ le. A mantsa mo ndolo, a damma za ro ili i na e enei shi. \s1 Yesu ka̱mba̱toi mawun mo otoni a̱ lima̱ gbaga \r (Mat. 17:14-18; Mak. 9:14-27) \p \v 37 Ana usana u tawai, ana a̱ cipa̱i a masasaꞌan, a̱vu oɓolo a ama a gaꞌaton yi. \v 38 Reve vuma ro a̱tsuma̱ o oɓoloꞌo u yuwan ɗewu, “Manlu, yuwan ankuri, ka̱lyuwa̱ mawun ma̱ va̱. Adama a na a̱yi ɗa mu goon. \v 39 No otoni a̱ lima̱ a kumba yi, u tso oruwo ta̱. Reve u polo yi, a̱vu wo oꞌwo e ikpatatsu, reve una̱ wa̱ yi u yuwan a̱puciꞌya̱. U tsu lyawa yi goꞌo shi, u tsu ciga ta̱ wu una yi. \v 40 A̱vu m pati ojoro a̱ wu o uta̱a̱ yi otoni a̱ lima̱ꞌa̱, agba a gura shi.” \p \v 41 A̱vu u usu, “A̱ɗu ama o gogo, aza a na a cayi okolo shi, ozo o okolo o ugbamu; hali mantsa ma̱ ne ma̱a̱ da̱nu na̱ a̱ɗu a yuwusaan ɗu ankuri? Ta̱wa̱ na̱ mawun ma̱ wu pa nda.” \p \v 42 A̱yi a̱ ta̱wa̱, a̱vu otoni a̱ lima̱ꞌa̱ o polo yi, a̱vu u uwa ikpatatsu. A̱vu Yesu ɓara otoni a̱ lima̱ꞌa̱, reve u ka̱mbuwa̱ mawuꞌun gbaga. Reve u ca dada va̱ yi a̱yi. \v 43 Reve ama a uwa asalama o ucira wa̱ A̱sula̱. \s1 Yesu yuwisan ta̱ adanshi o ukwa̱ wa̱ yi \r (Mat. 17:22-23; Mak. 9:30-32) \p Ele a̱tsuma̱ a asalama e ili i na u yuwain suru, a̱vu u damma ojoro a̱ yi, \v 44 “Lyawa adanshi a nda a uwa a atsuvu a̱ ɗu. A ta wina Mawun ma Vuma e ekere a ama.” \v 45 Agba ele a gura reve adanshiꞌi shi. O soko le ta̱ urevu wa adanshiꞌi adama e reve wan. Ele gba a uwwusa ta̱ wovon u na ee ece yi. \s1 Tsugbashi tsa̱ a̱ɓula̱ \r (Mat. 18:1-5; Mak. 9:33-40) \p \v 46 A̱vu mawasan ma̱ ꞌyon a̱tsuma̱ e le adama a zane ɗa zagbain a̱tsuma̱ e le. \v 47 Ana Yesu revei majiyan me le, ɗaɗa u tarai mawun mo ro, reve wi isawaton yi zuzu na̱ a̱yi. \v 48 A̱vu u damma le, “Za na ushiyi mawun ma nda na ala a̱ va̱, a̱mu ɗa u ushiyi. Waru za na usu numu, za na lyungu numu ɗa u ushiyi. Za na ri zawaꞌa a̱tsuma̱ a̱ ɗu, a̱yi ɗa zagbain.” \p \v 49 Reve Yahaya usu, u damma, “Zagbain, tse ene ta̱ nanza o uta̱su otoni a̱ lima̱ na ala a̱ wu, agba tsu putsa yi ta̱ adama a na u ri oɓolo na̱ a̱tsu shi.” \p \v 50 A̱vu u damma yi, “She i putsaa yi wan, adama a na za na ꞌyuwan tsu shi, za tsu ɗa.” \s1 Ma̱lyuci ma Samariya ma ꞌyuwain Yesu \p \v 51 Ana yashi i na wa̱a̱ ka̱ra̱ zuva yuwain zuzu, reve u saɓa a̱ tyo Urishelima. \v 52 Reve u lyungu nlingata elime a̱ yi. A̱vu gba a̱ ka̱ra̱, reve a uwa a̱ ma̱lyuci ma aza a Samariya adama o foɓoo yi. \v 53 A̱vu amaꞌa a ꞌyuwan yi, adama a na u zuwai ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi a̱ tyo Urishelima. \v 54 Ana Yakubu na̱ Yahaya ojoro a̱ yi e enei ne, a̱vu a damma, “Zagbain, vu ciga ta̱ tsu zuwa akina a̱ cipa̱ zuva u kula̱to le?” \v 55 A̱vu u vadala, reve u ɓara le. \v 56 Reve a̱ ka̱ra̱ a̱ tyo a̱ ma̱lyuci mo ro. \s1 Aza a na a dansa a̱ ta̱ kuru Yesu \r (Mat. 8:19-22) \p \v 57 Ele a mmalu o ure, a̱vu vuma ro damma yi, “N ta̱ kuru wu uba̱ta̱ u na vu tyoyi suru.” \p \v 58 A̱vu Yesu damma yi, “Nranji n ta̱ na angu; nnunu waru n ta̱ ni ikinda. A̱mu Mawun ma Vuma† n ri nu uba̱ta̱ u na maa gbasato shi.” \p \v 59 A̱vu u damma za ro, “Vu kuru mu.” \p A̱vu u damma, “Zagbain, lyawa neꞌen she na̱ n ciɗo aabara a̱ va̱.” \p \v 60 A̱vu gba u damma yi, “Lyawa a̱kwa̱kwa̱ a̱ ciɗo a̱kwa̱kwa̱ e le. A̱vu gbaꞌa vu ꞌya̱wa̱ vu yuwan alajiya o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 61 A̱vu za ro waru damma, “N ta̱ kuru wu manlu, agba lyawa neꞌen n ꞌya̱wa̱ n revetyo a̱za̱ o uꞌwa a̱ tsu uka̱ru u va̱.” \p \v 62 Ɗaɗa Yesu damma niyi, “Za na guza̱i uba̱ri wi inan, a̱vu u vadala a̱ ka̱nla̱sa̱ a̱ca̱pa̱, wu ntsaa na̱ tsugono tsa̱ A̱sula̱ shi.” \fig Inan yi iluma|src="Luke_9_57.tif" size="span" loc="Luk. 9:62" ref="Luk. 9:62" \fig* \s1 Yesu lyungu ta̱ ama kupocindere ne ejere \c 10 \p \v 1 Ana o kotoi a̱yi ndolo, a̱vu Zagbain ɗangwisa ama o ro kupocindere ne ejere,\f + \fr 10:1 \ft Akuci a linga ro a damma “kupocindere.”\f* a̱vu u lyungu le ejere-re, tsa̱ra̱ a̱ ka̱ra̱ elime a̱ yi a̱ tyo e ilyuci i na a̱yi wa̱a̱ ta̱wa̱ u ꞌya̱wa̱. \v 2 U damma le ta̱, “Ugasaꞌa u ta̱ a̱bunda̱, agba alingiꞌi a̱ ka̱la̱ma̱ ta̱. Adama o ndolo i pati Zagbain vu uɗuma̱ꞌa̱, tsa̱ra̱ u lyungu a̱za̱ o ulinga, tsa̱ra̱ a yuwaan yi ugasaꞌa. \v 3 Walai! N ta̱ lyungusu ɗu cine i revei mukyokyon e memere ma̱ nkerenkesu. \v 4 I tara osonu e ikebe, ko tsa̱n, ko atan o ro wan. She i jima e ica̱su o ure wan. \p \v 5 “Ni i fara uwa o uꞌwa, i fara yuwan, ‘A̱zoꞌwa! Tsu ta̱wa̱a̱ ɗu ta̱ na asuvu nden!’ \v 6 Na̱ vuma na cigai asuvu nden pe o uꞌwa u ndolo, lyawa asuvu nden n ɗu a̱ da̱nu o uꞌwa u ndolo. Agba na a ꞌyuwan, asuvu nden n ɗu a̱ ka̱mba̱ ya̱ꞌa̱ ɗu. \v 7 Yi isawan o uꞌwa u ndolo, i lyuwa i sowo ili i na a ca nɗu pe, adama a na lingi ntsaa ta̱ na atsupu a̱ yi. I ka̱nda̱ruwa̱ nden o uꞌwa u nda a̱ tyo o uꞌwa u ndeɗe wan. \p \v 8 “Ni i uwa a̱ lyuci, a̱vu a̱ ushi ɗu, i lyuwa ili i na a̱ ta̱wa̱a̱ nɗu suru. \v 9 A̱za̱ o ubanakun, i yuwaan le opocino. A̱vu i damma le, ‘Tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa̱ ta̱ lo zuzu na̱ a̱ɗu.’ \v 10 Ni i uwa a̱ lyuci, a̱vu a̱ kuɗa̱ a̱ ushi ɗu, ꞌya̱wa̱i e re, a̱vu i damma, \v 11 ‘Ma̱buta̱ ma na tsu dasai a ana a̱ tsu tsu ka̱pa̱tsa̱a̱ ɗu ta̱. I reve, tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa̱ ta̱ lo zuzu.’ \v 12 N ta dansaa ɗu o urana wu ugeꞌetosu, ugeꞌetosu wo Sodom u to oꞌwo waꞌa e ekere a̱ lyuci ndolo.” \s1 Ilyuci i na i ꞌyuwain a̱ usu \r (Mat. 11:20-24) \p \v 13 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “Woo yoꞌono ɗu shi, aza a Korasinu, woo yoꞌono ɗu shi, aza a Besaida. Na̱ a̱ shi a yuwaan aza a Sida na aza a Taya ili ya asalama i na a yuwaan ɗu, a̱ shi ta vadala nu ujimu, a̱vu a̱ da̱nu na akashi usukutu, adama a̱ a̱tsumola̱ngu.\f + \fr 10:13 \ft Ama a Israꞌila a̱ tsu da̱nu ta̱ o okomo adama o roco a̱tsumola̱ngu.\f* \v 14 O urana wu ugeꞌetosu, A̱sula̱ a ta laꞌa roco Taya na̱ Sida isaꞌani na̱ a̱ɗu. \v 15 A̱vu Kafarnahum, a̱ ta̱ ꞌya̱sa̱n wu zuva? Oꞌo, a ta vari wu a̱ a̱a̱ka̱ri a̱ a̱lungu a̱ a̱tsuma̱lima̱. \p \v 16 “Za na uwwa nɗu, a̱mu ɗa waa uwwusa. Za na ꞌyuwan ɗu, a̱mu ɗa u ꞌyuwain. Za na ꞌyuwan numu waru u ꞌyuwan ta̱ za na lyungu numu.” \p Ana a uwwai ne, a̱vu o uta̱. \s1 Uka̱mbu wa ama kupocindere ne ejereꞌe \r (Mat. 11:25-27; Mat. 13:16-17) \p \v 17 A̱vu ama kupocindere ne ejere o ndolo a̱ ka̱mba̱ na̱ ma̱za̱nga̱, reve a damma, “Zagbain, hali no otoni a̱ lima̱ a tsu yuwan ta̱ ili i na tsu damma nle a yuwan a ala a̱ wu.” \p \v 18 Reve u usu, “Me ene ta̱ Male† ma̱ riya̱i ana imaɗatsu diga zuva.\f + \fr 10:18 \ft A̱tsuma̱ a adanshi a Luka re re ta̱ lo na vaa gura vadala Mekerenkesu: Cine u ri “otoni a̱ lima̱ a na a laꞌai ucira” (na̱ Tsugana, Iblis, Luk. 4:2), na aala a̱ yi (na̱ Tsugana Sheɗan). Na̱ Tsishingini, Mekerenkesu ma ɗa a tsu yuwaan ulinga.\f* \v 19 N ca ɗu ta̱ ucira e ekere e iyo na agashi na a aci a nꞌyuwatan n ɗu. Ili yi lo i na ya̱a̱ juꞌwa̱n ɗu shi ko keꞌen. \v 20 She i yuwan ma̱za̱nga̱ adama o ndolo wan, agba i yuwan ma̱za̱nga̱ ana a ɗanai ala a̱ ɗu zuva.” \p \v 21 A yashi i ndolo, Yesu da̱na̱ ta̱ tapu na̱ ma̱za̱nga̱ o ucira u Ruhu va Akiza, a̱vu u damma, “Dada, n godyoo wu ta̱, Zagbain va zuva ni iɗa, adama a na vu sokoi adanshi o ndolo e ekere a̱ a̱za̱ o urevu nu ugbozu, a̱vu vu cuɗuwaa muwun n keꞌen. Amayun a ɗa, Dada, adama a na a̱yi nda a̱yi ɗa ifoɓi i saꞌani ya̱ wu. \p \v 22 “Ili suru Dada va̱ ɗa ca numu. Za lo revei ko zane ɗa Mawuꞌun shi, she Dada va̱ yi goon, ko za reve waru ko zane ɗa Dada u ri shi she Mawuꞌun goon, na aza a na Mawuꞌun u ɗangulai tsa̱ra̱ u cuɗuwa le.” \p \v 23 A̱vu u vadala uba̱ta̱ wo ojoro a̱ yi, a̱vu u damma le usokowu, “Aza a abaꞌun a ɗa esu a na e enei ili i na ye enei. \v 24 N ta dansaa ɗu ama̱sula̱ a̱ a̱bunda̱ na̱ ngono, a ciga ta̱ e ene ili i na ye enei, agba e ene shi. A uwwa waru ili i na yu uwwai, agba a uwwa shi.” \s1 Iroci i vuma va̱ a̱ɓula̱ va Samariya \p \v 25 A̱vu za ro za na revei Wila̱† wa Musa lon, u ꞌyon mishin a̱ lyungusa̱ yi, a̱vu u damma, “Manlu, nye maa yuwan, a̱vu n tsura̱ wuma u na woo koto shi?” \p \v 26 A̱vu Yesu ece yi, “Nye i ɗa i ri uɗanu a̱ Wila̱? Cine vu tsu cuɗuwa le?” \p \v 27 Reve vuma u usu, “Vu ciga Zagbain A̱sula̱ a̱ wu no ookolo a̱ wu suru, na̱ wuma wa̱ wu suru, nu ucira wa̱ wu suru, na asuvu a̱ wu suru. A̱vu vu ciga moron ma̱ nden ma̱ wu cine vu cigai aciya̱wu.”\f + \fr 10:27 \ft Vumaꞌa u yuwan ta̱ adanshi a̱tsuma̱ o U.Wl. 6:5, na̱ N.Gn. 19:18.\f* \p \v 28 A̱vu Yesu damma, “Amayun a ɗa vu dammai, yuwan ne vu ta̱ tsura̱ wuma.” \x ◊ \xo 10:28 \xt N.Gn. 18:5.\x* \p \v 29 A̱yi gba vumaꞌa u ciga ta̱ u ka̱mba̱to aciya̱yi za na ri nu unusu shi, a̱vu we ece yi, “Zane ɗa moron ma̱ nden ma̱ va̱?” \p \v 30 A̱vu Yesu usu yi, “Vuma ro uta̱ ta̱ gawan va̱ Urishelima a̱ ꞌya̱wa̱ za̱la̱ va̱ Jeriko, a̱vu u gaꞌan na̱ a̱za̱ a̱ nga̱la̱la̱i. A̱vu o foɗo yi itana, a̱vu a̱ ruꞌwa̱ yi lon, keꞌen ɗa a lyawaa niyi wuma. \v 31 Wo oꞌwo ta̱ ganu ro ta a mmalu o ureꞌe, ana we enei vumaꞌa, a̱vu u kanzuꞌwa alanga. \v 32 Ne ɗa waru vuma va̱ Levi ro kuruyi ureꞌe, ana we enei vumaꞌa, reve u kanzuꞌwa alanga. \v 33 Reve vuma va Samariya ro a̱yi a̱tsuma̱ a mmalu, reve u rawa uba̱ta̱ u na vumaꞌa u ri. Ana we ene niyi, a̱vu we ene yi iliyali. \v 34 A̱vu u ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ u na u ri, reve u tsuwa̱n yi maniꞌin na̱ a̱guma̱, ɗaɗa wu nla̱i antsuꞌu na akashomuna. A̱vu u zuwa yi o mololi ma̱ yi. A̱vu u ꞌya̱wa̱to yi o uꞌwa wo omocin, uba̱ta̱ u na wi indana niyi. \v 35 Ana usana u tawai, a̱vu u tara ikebe yu ulivu i re,\f + \fr 10:35 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “dinari i re.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* a̱vu u ca za vu uka̱lyuwusa̱ wu uꞌwa wo omociꞌin. A̱vu u damma, ‘Vu ka̱lyuwusa̱ yi, ni ili i ro i buwa, na̱ n ka̱mba̱ n ta tsupa wu.’ \p \v 36 “O ookolo a̱ wu, a̱tsuma̱ a ama a taꞌatsu a nda, zane ɗa moron ma̱ nden ma za na a̱za̱ a̱ nga̱la̱la̱i a̱ ga̱ga̱la̱i?” \p \v 37 A̱vu vumaꞌa u usu, “Za na roco niyi isaꞌani.” \p A̱vu Yesu damma yi, “ꞌYa̱wa̱ vu yuwan ne fo.” \s1 O uꞌwa wa̱ Meri na̱ Marta \p \v 38 Yesu no ojoro a̱ yi a̱tsuma̱ a mmalu, a̱vu a rawa uba̱ta̱ u na ka ro za na a̱ tsu ɗe Marta, za na raba nle, a̱vu waru u ca le ucuꞌwatan. \v 39 U ta̱ na̱ zawaꞌa na a̱ tsu ɗe Meri,† za na da̱nuyi a̱ ma̱ka̱ka̱n ma Zagbain a uwwusa adanshi a̱ yi. \v 40 Marta gba ifoɓi i na waa yuwusan i tara ta̱ ugbozu wa̱ yi. Reve u ta̱wa̱, a̱vu we ece yi, “Zagbain, u ɓa̱li wu ana zawaꞌa va̱ lyawa numu o ulinga a̱ ndeꞌen shi? Damma yi u ta̱wa̱ u kamba mu.” \p \v 41 A̱vu a̱yi Zagbain u usu yi, “Marta, Marta, vu dama ta̱ na̱ a̱tsuma̱lima̱ e ili ya̱ a̱bunda̱, \v 42 agba ili i ta̱ i ɗa a laꞌa cigai. Meri gba u ɗangwa ta̱ ili i na i laꞌai ulobonu, waru aa usa yi i ɗa e ekere a̱ yi shi.” \s1 Uritosu wa̱ Yesu adama a avasa \r (Mat. 6:9-13; Mat. 7:7-11) \c 11 \p \v 1 Urana u ro, Yesu yuwan ta̱ avasa uba̱ta̱ u ro. Ana u kotoi, a̱vu za ta̱ a̱tsuma̱ o ojoro a̱ yi, u damma, “Zagbain, roco tsu cine tsaa yuwan avasa, cine Yahaya rocoyi ojoro a̱ yi.” \p \v 2 A̱vu u damma le, “A mantsa ma na yaa yuwan avasa, i damma, \q1 ‘Dada, aala a̱ wu a̱ da̱na̱ na̱ tsugbain, tsugono tsa̱ wu tsa̱ ta̱wa̱. \q1 \v 3 Urana suru vu ca tsu ilyalya i malya. \q1 \v 4 Vu yuwaan tsu gafura vu unusu u tsu, \q1 adama a na a̱tsu tsaa yuwusaan aza a na a yuwusaan tsu unusu gafura. \q1 Vu lyawa tsu tsu uwa a̱tsuma̱ a̱ ma̱lyungwa̱ wan.’ ”\f + \fr 11:4 \ft Avasa a Mat. 6:9-13 u tu ugaꞌan.\f* \p \v 5 A̱vu u damma le, “A damma za ro ɗu ta̱ ni iꞌutsa̱, a̱vu u ꞌya̱wa̱ ya̱ꞌa̱ yi na ayin uta̱nu, a̱vu u damma, ‘N ciga ta̱ vu kopoo mu opopofu a taꞌatsu. \v 6 N tsura̱ ta̱ mocin za na uta̱i uba̱ta̱ a mmalu, u cuꞌwan ta̱ ya̱ꞌa̱ va̱ gogo, agba n ri ni ilyalya i na maa ca yi shi.’ \p \v 7 “A̱vu iꞌutsa̱ꞌa̱ i usu yi pe a̱tsuma̱, ‘Vu damaton mu wan! A̱ ɓa̱ru ta̱ ɗe una̱ntsu, waru suru n tsu, tsu von ta̱ ɗe. Maa gura ꞌyon n ca wu ili i ro shi.’ \v 8 N ta dansaa ɗu, ko na̱ wa̱a̱ ꞌyon u ca yi ili i ro, adama a na a̱yi iꞌutsa̱ ya̱ yi i ɗa shi, adama a na u ꞌyuwain a̱ ka̱ra̱, u ta̱ ꞌyon u ca yi ko nye i ɗa. \p \v 9 “Ne ɗa maa dansaa ɗu, i patishi, a ta ca ɗu. I zamishi, i ta̱ tsura̱. Yi gugulusa, a̱ ta̱ kpa̱tuꞌwa̱a̱ ɗu. \v 10 Za vi ipati suru, a tsu ca yi ta̱. Za vi izami suru, u tsu tsura̱ ta̱. Za wugulusa waru, a̱ ta̱ kpa̱tuꞌwa̱a̱ yi. \p \v 11 “A̱tsuma̱ a̱ ɗu, a̱ɗu na i ri nan dada, zane ɗa mawun ma̱ yi maa pati yi magula, a̱vu u ca yi yo?\f + \fr 11:11 \ft Akuci a linga ro a̱ da̱shi ta̱, “Nu u pati opopofu, vu ta ca yi aatali?” \f* \v 12 Ko u pati ookowo, a̱vu u ca yi ugashi? \v 13 A̱ɗu na i ri ni iwuya, i reve ta̱ cine yaa ca muwun n ɗu ili i saꞌani. Dada ɗu, za na ri zuva, u ta laꞌa ca aza a na a pati niyi Ruhu va Akiza.” \s1 Yesu na̱ Baꞌalzabu \r (Mat. 12:22-30; Mak. 3:20-27) \p \v 14 Urana u ro, Yesu lo ta̱ otoni a̱ lima̱† a na a gura yuwain adanshi shi. Ana otoni a̱ lima̱ o ndolo o uta̱i, reve vumaꞌa u fara a yuwusan adanshi. Amaꞌa e reme ta̱ asalama. \v 15 A̱vu ozo o ro e le a damma, “Nu ucira wa Baꞌalzabu† mogono mo otoni a̱ lima̱ ma ɗa u lo nle.” \v 16 Ozo o ro waru tsa̱ra̱ a̱ lyungwa̱ yi, reve a pati yi u roco le iroci i ro ɗe zuva. \p \v 17 A̱yi gba ana u revei majiyan me le, a̱vu u damma le, “Tsugono tsa na tse neꞌeshein ure, u ta̱ riya̱. Ne ɗa waru nu uꞌwa u neꞌeshen ure, u ta̱ beteꞌwe. \v 18 I damma n lo ta̱ otoni a̱ lima̱ nu ucira wa Baꞌalzabu, to, na̱ Male me neꞌeshen aciya̱yi ure, cine tsugono tsa̱ yi tsee isawan? \v 19 Na̱ n lo otoni a̱ lima̱ nu ucira wa Baꞌalzabu, ojoro a̱ ɗu nu ucira wa yan u ɗa oo utusa̱? Adama o ndolo, ele ɗa oo oꞌwo a̱za̱ o ugeꞌetosu u ɗu. \v 20 A̱mu gba nnu ucira wa̱ A̱sula̱ a ɗa n loyi otoni a̱ lima̱, to, tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa rawa ta̱ zuzu na̱ a̱ɗu. \p \v 21 “Na̱ vuma vu ucira tsa Male foɓo a̱ ka̱lyuwusa̱ uꞌwa wa̱ yi, gbaga ɗa itana yu uꞌwa wa̱ yi i ri. \v 22 Na̱ vuma na gba laꞌa niyi ucira u ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ yi, u ta usa itana yu uvon i na waa zuwusaa uciraꞌa, a̱vu u neꞌeshen ama utsuru wa̱ yi. \p \v 23 “Za na ri oɓolo na̱ a̱mu shi, u ꞌyuwan mu ta̱. Za na oo ɓolotosu na̱ a̱mu shi, ukacaru u ɗa waa kacarasa. \s1 Uka̱mbu wo otoni a̱ lima̱ \r (Mat. 12:43-45) \p \v 24 “No otoni a̱ lima̱ o uta̱ a̱tsuma̱ a vuma, u tsu kuru ta̱ uba̱ta̱ u na u ri na̱ mini shi, e izami yu uba̱ta̱ u na wee ivuwan. Nu u lamba, a̱vu u damma, ‘N ta̱ ka̱mba̱ o uꞌwa u na mu uta̱i.’ \v 25 Nu u rawa, a̱vu u cina yi wizu, ufoɓu ulobonu. \v 26 A̱vu u ꞌya̱wa̱ u tara otoni e cindere o ro aza a na a laꞌa niyi ucira wi iwuya, a̱vu a uwa a̱ da̱nu uba̱ta̱ꞌa̱. Ukosu wu nden n vuma ndolo u ta laꞌa cine u da̱na̱i.” \p \v 27 Yesu a̱tsuma̱ adanshi o ndolo, a̱vu ka ro a̱tsuma̱ oɓoloꞌo u ꞌya̱sa̱n uɗyo, a̱vu u damma, “Abaꞌun a̱ tyo a za na matsan nuwu na̱ za na apato nuwu maani.” \p \v 28 A̱vu u ka̱mbuwa̱ yi, “Ne ɗa, agba abaꞌun a laꞌa ta̱ a̱ tyo a aza a na a uwwai adanshi a̱ A̱sula̱, a̱vu a yuwan ulinga ni ili i na a uwwai.” \s1 Iroci ya Yunana \r (Mat. 12:38-42) \p \v 29 Oɓoloꞌo o ɓolotosu uba̱ta̱ wa̱ yi, a̱vu Yesu damma, “Mantsa mo gogo mantsa me iwuya ma ɗa. A ciga ta̱ e ene iroci ya asalama, agba oo roco le shi, she za va Yunana.† \v 30 Cine Yunana da̱na̱i iroci e ekere a ama a Niniva,† ne ɗa Mawun ma Vuma moo oꞌwo a mantsa ma nda. \v 31 O urana wu ugeꞌetosu, Egbere va Sheba ta̱ ꞌya̱wa̱ na adanshi a aci a ama a mantsa ma nda. Adama a na a̱yi wu uta̱i alanga lon, tsa̱ra̱ wu uwwa urevu nu ugbozu wa Sulemanu,† gogo gba za na laꞌai Sulemanu ta̱ pa agba i ꞌyuwan ta̱ a̱ usu. \v 32 O urana wu ugeꞌetosu, ama a Niniva a̱ ta̱ ꞌya̱wa̱ na adanshi a aci a ama a mantsa ma nda. Adama a na ele a vadalai na alajiya a Yunana. Gogo gba za na laꞌai Yunana ta̱ pa agba i ꞌyuwan ta̱ a̱ usu.” \s1 Ekan a̱ lipu \r (Mat. 5:15; Mat. 6:22-23) \p \v 33 “Babu za na aa daɓa fitila, a̱vu u zuwa yi a̱ mbungulu, ko u kpa̱to yi na aasaꞌatsu. U tsu zuwa yi ta̱ e eelele, tsa̱ra̱ aza a na a uwusa e ene ekaꞌan. \v 34 Lyusu a̱yi ɗa fitila lipu va̱ wu. Ne esu a̱ wu a̱ ri ulobonu, lipu va̱ wu suru u ta̱ ne ekan. Na̱ a̱ ri ulobonu shi, lipu va̱ wu ta̱ ni irumbu suru. \v 35 I ka̱lyuwa̱ ulobonu ko ekan a na i ri na̱ a̱yi ko irumbu i ɗa. \v 36 Na̱ lipu va̱ wu ri ne ekan suru, babu uba̱ta̱ u na u ri ni irumbu, u to oꞌwo ekan suru ununa fitila tsu ca wu ekan.” \s1 Yesu ɓarai azagbain \r (Mat. 23:1-36; Mak. 12:38-40) \p \v 37 Yesu o koto adanshi, a̱vu Mafarishi ma banu yi u ꞌya̱wa̱ u lyuwa ilyalya na̱ a̱yi. A̱vu u uwa u reme alya na̱ a̱yi. \v 38 A̱vu Mafarishi ma uwa asalama, ana we enei Yesu cigai u lyuwa ilyalya babu u saꞌa ekere o ure u na wu ntsayi shi. \p \v 39 A̱vu Zagbain damma yi, “A̱ɗu Afarishi i tsu za̱za̱ꞌwa̱ ta̱ ucina̱ u munda na̱ ntaɗa, agba a̱tsuma̱ a̱ ɗu i ta̱ tapu ni iwuya nu utsa̱n. \v 40 A̱ɗu olo! Za na yuwain ucina̱, a̱yi ɗaɗa u yuwain peꞌe shi? \v 41 I ca alambi ili i na i ri a munda na̱ ntaɗa n ɗu, ili suru waru i to oꞌwo cece. \p \v 42 “Woo yoꞌono ɗu shi, Afarishi! I tsu ca ta̱ A̱sula̱ za ta̱ a̱tsuma̱ a kupa, a̱tsuma̱ e ili i na i ri na̱ a̱yi ko cine u ri keꞌen akpakusu, na akapi e isuꞌwan i na i buwai. Agba i ꞌyuwan ta̱ a yuwan ugeꞌetosu u saꞌani, a̱vu waru i ꞌyuwan a ciga A̱sula̱. Ele ɗa wu ntsayi i yuwan, agba i vari a̱za̱ o ufaru wan. \p \v 43 “Woo yoꞌono ɗu shi, Afarishi! A̱ɗu ɗa nda i cigai nda̱na̱ta̱ n saꞌani a̱ a̱ꞌisa̱ ni ica̱su i tsugbain e eden. \p \v 44 “Woo yoꞌono ɗu shi, i rotso ta̱ ason a̱ ri gashi a zuwayi iroci shi, aza a na ama a̱ ri a mmalu ɗe babu urevu.” \p \v 45 A̱vu za na revei Wila̱ꞌa̱ lon u usu, “Manlu ana vu dammai tsundolo, vi isula tsu ta̱ fo.” \p \v 46 A̱vu Yesu damma yi, “A̱ɗu fo woo yoꞌono ɗu shi, a̱ɗu aza a na e revei Wila̱ lon! I tsu tanu ta̱ ama itana, itana i na i ri ume, a̱ɗu ko na̱ makatsu i tsu zuwa tsa̱ra̱ i kamba le shi! \p \v 47 “Woo yoꞌono ɗu shi! I lapula ta̱ ason a ama̱sula̱ a na nkaya n ɗu mu unai. \v 48 Agba u roco ta̱ i usu ta̱ ili i na nkaya n ɗu n yuwain. O una ta̱ ama̱sula̱ waru i usu ta̱ ni ili i na a yuwain ana i lapulai asoꞌon. \v 49 A̱yi ɗa i zuwai A̱sula̱ o urevu a dammai, ‘N ta̱ lyunguwa̱ le ama̱sula̱ na ajiya, o una ozo o ro, a ca ozo o ro a̱tsuma̱lima̱.’ \v 50 Ama o gogo e te reme le adama a mpasa ma ama̱sula̱ꞌa̱ suru a na o ocoi diga ufaru wu uvaɗi, \v 51 diga a mpasa ma Habila† a̱ tyo a mpasa ma Zakariya, za na o unai e memere ma masaꞌa mo ukula̱tosu nu Upasu wa Akiza.† Amayun, e te reme ama o gogo adama e le suru. \p \v 52 “Woo yoꞌono aza a na e revei Wila̱ lon shi, adama a na i sokoi ma̱kpa̱tuꞌutsu ma na a̱a̱ kpa̱tuꞌwa̱ una̱ntsu wu urevu, agba a̱ɗu na aciya̱ɗu yaa uwa pe shi, a̱vu i putsaa aza a na a cigai a uwa ure.” \p \v 53 Ana Yesu lyawai uba̱ta̱ꞌa̱, a̱vu munlu n Wila̱ na Afarishi a uwa adanshi a̱ yi babu uyoꞌo, o ronuso yi adanshi, tsa̱ra̱ u yuwan adanshi a̱ a̱bunda̱, \v 54 tsa̱ra̱ e reme yi e ili i na waa dansa. \s1 Urevetyowu adama e iwuya \r (Mat. 10:26-27) \c 12 \p \v 1 Ele lo ana oɓolo a ama a̱ a̱bunda̱ o ɓolotoi hali a uwa ndasalai va̱ni le.\f + \fr 12:1 \ft Luka linga ta̱ na̱ danshi na ri nu urevu u nda, “Oɓolo a ama a na a laꞌai ukpakukupa ure.” \f* A̱vu u teme a yuwusan adanshi no ojoro a̱ yi ana, “I yuwan ugbozu na̱ wolilo wa Afarishi, a̱yi ɗa ikpaꞌa. \v 2 Babu ili i na i ri ukpa̱towu na a̱ kpa̱tuꞌwa̱ shi, ko usokowu a na woo uta̱ a alanga e eteshe shi. \v 3 Ili i na i dammai e irumbu suru, a ta uwwa yi a alanga eteshe. Ili i na waru i yuwain yemenu ya̱ yi usokowu, a ta yuwan adanshi a̱ yi a̱ a̱ra̱ra̱. \s1 Za na wu ntsayi a uwwa wovon \r (Mat. 10:28-31) \p \v 4 “A̱ɗu nꞌutsa̱ n va̱, n ta dansaa ɗu, she yu uwwa wovon wu za na oo una vuma wan, no o una yi aa gura yuwan ili i na̱ a̱yi waru shi. \v 5 N to roco ɗu za na yaa uwwa wovon. Yu uwwa wovon wa̱ A̱sula̱ a̱yi ɗa na̱ wu una, u ta̱ nu ucira u vari a̱tsuma̱ a akina. Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, a̱yi ɗa yaa uwwa wovon. \p \v 6 “Ashe a tsu wina mutali n ton kobo\f + \fr 12:6 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “asariyon.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* re shi? Ko za ta̱ le gba A̱sula̱ e icina na̱ a̱yi shi. \v 7 Ko a̱nji a aaci a̱ wu a̱ tu uketsu. She yu uwwa wovon wan, i laꞌa ta̱ mutali ma̱ a̱bunda̱. \s1 Vu usu Yesu ko vu ꞌyuwan yi \r (Mat. 10:32-33; Mat. 12:32; Mat. 10:19-20) \p \v 8 “Waru n ta dansaa ɗu, za na usu numu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma ama, a̱mu Mawun ma Vuma fo n ta̱ usu yi a̱ ma̱ka̱ka̱n ma nlingata ma̱ A̱sula̱. \v 9 Za na wasan numu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma ama, adama o urevu u va̱, a ta wasan yi fo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma nlingata ma̱ A̱sula̱. \v 10 Za na yuwain adanshi a vama e ekere a Mawun ma Vuma a ta yuwaan yi gafura, amma za na yuwayin Ruhu va Akiza adanshi a vama, aa yuwaan yi gafura shi. \p \v 11 “Na̱ a̱ ꞌya̱wa̱to ɗu a̱ a̱ꞌisa̱, nu uba̱ta̱ wa̱ a̱za̱ o ugeꞌetosu, ko uba̱ta̱ wa azagbain, she u ɓa̱la̱ ɗu ko cine ya̱a̱ usu, ko ili i na yaa damma wan. \v 12 Adama a na Ruhu va Akiza to roco ɗu ili i na yi ntsayi i damma a mantsaꞌa.” \s1 Iroci yi za vu utsuru \p \v 13 A̱vu vuma ro a̱tsuma̱ o oɓoloꞌo u damma Yesu, “Manlu, damma mawun ma̱ a̱na̱wu ma̱ va̱ me neꞌeshen agadu oɓolo na̱ a̱mu.” \p \v 14 A̱vu Yesu damma yi, “Zane ɗa zuwa numu za vu ugeꞌetosu u ɗu, ko n neꞌeshen ɗu agadu a̱ ɗu?” \v 15 A̱vu u damma le, “I ka̱lyuwa̱ ulobonu, i suma ili i na i rotsoi utsa̱n. A̱bunda̱ e itana a̱yi ɗa wuma shi.” \p \v 16 A̱vu u yuwaan le iroci i nda, “A yuwan ta̱ za vu utsuru u ro, za na uɗuma̱ wa̱ yi u matsain ulobonu. \v 17 A̱vu u damma o ookolo a̱ yi, ‘Cine maa yuwan? N ri nu uba̱ta̱ u na maa zuwa itana yu uɗuma̱ i va̱ shi.’ \v 18 A̱vu u damma, ‘Apa ili i na maa yuwan. N to ɓoso mpon n va̱, a̱vu n suwa aza a gbagbain, pe ɗa maa zuwa ishina i va̱ ni ili i na n ri ne ele suru. \v 19 A̱vu n damma aciya̱va̱, “Vu ta̱ ni ili i saꞌani ya̱ a̱bunda̱ uzuwu, a na aa yuwan wu aꞌwan a̱ a̱bunda̱. Ivuwan, vu lyuwa vu sowo, a uwwusa uyoꞌo.” ’ \fig Yesu na̱ za vu utsuru|src="Luke_12_13.tif" size="span" loc="Luk 12:19" ref="Luk. 12:19" \fig* \p \v 20 “A̱vu A̱sula̱ a damma yi, ‘A̱vu ulo u nda! Na ayin a nda a ɗa a cigai wuma wa̱ wu. Itana i na vu foɓoi gba, aza a zane a ɗa a̱ ri o oꞌwo?’ \p \v 21 “Ne ɗa za na zuwayi aciya̱yi utsuru u ri, agba u ri nu uzuwa uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱ shi.” \s1 She u damaton ɗu wan \r (Mat. 6:25-34) \p \v 22 A̱vu u damma ojoro a̱ yi, “Adama o ndolo a ɗa maa dansaa ɗu, she u ɓa̱la̱ ɗu adama a wuma u ɗu wan, ili i na yaa lyuwa, ko ili i na yoo oto wan. \v 23 Wuma u laꞌa ta̱ ilyalya, lipu waru u laꞌa ta̱ itana. \v 24 I ka̱lyuwa̱ akakan: a̱ tsu cuꞌwa̱n shi, agba a tsu gasa shi, a̱ ri na̱ mpon shi. A̱sula̱ a ɗa a lyuwatosu le. Tsugbain tsa̱ ɗu tsa laꞌa ta̱ tsa̱ nnunu! \v 25 A̱tsuma̱ a̱ ɗu zane ɗa aa gura da̱shi aciya̱yi mantsa a wuma wa̱ yi adama a̱ a̱tsumola̱ngu? \v 26 Ana yaa gura yuwan ili i keꞌen i nda shi, cine i ri a̱tsumola̱ngu adama a akapi? \p \v 27 “Ka̱lyuwa̱i ununa yipa̱lu i tsu uta̱. A tsu yuwan ulinga shi agba aa ɗava shi ko keꞌen. Agba n ta dansaa ɗu, ko Sulemanu† a̱tsuma̱ a tsugbain tsa̱ yi wo oto itana i saꞌani u laꞌa le ulobonu shi. \v 28 Na̱ ne ɗa A̱sula̱ aa lapulusa anlya o ogozo, anaꞌan u ta̱ lo, nfaꞌan gba a̱ kula̱to yi. A̱ɗu gba i reve A̱sula̱ a ta yuwaan ɗu itana. Suru na̱ ne nye i zuwai i ri nu ucawu wo okolo keꞌen? \p \v 29 “She i uwa majiyan me ili i na yaa lyuwa ko yoo sowo wan, she i dama adama a̱ yi wan. \v 30 Aza a na e revei A̱sula̱ shi ili yu uvaɗi i ɗa a zama suru, Dada ɗu gba za na ri zuva u reve ta̱ a na i cigai ili i ndolo. \v 31 Amma i zami tsugono tsa̱ yi, a̱ ta̱ da̱shi ɗu ili i ndolo suru. \s1 Uzuwa ɗe zuva \r (Mat. 6:19-21) \p \v 32 “A̱ɗu moɓolo me keꞌen, she yu uwwa wovon wan, adama a na Dada ɗu za̱nga̱na̱ ta̱ a na waa lyawaa ɗu tsugono tsa̱ yi. \v 33 I wina ili i na i ri na̱ a̱yi, a̱vu i ca alambi, i zuwaa aciya̱ɗu osonu a na a̱a̱ la̱nga̱ shi, i zuwa ɗe uzuwa zuva u na woo koto shi, uba̱ta̱ u na evu aa rawa zuzu ko aran a̱a̱ lungusa̱ shi. \v 34 Uba̱ta̱ u na uzuwa wa̱ wu u ri lo ɗa okolo a̱ wu a̱ ri.” \s1 Agbashi a na a̱ tsu da̱na̱ ufoɓu \p \v 35 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “I da̱na̱ ufoɓu, ifitila i ɗu udaɓu a madala. \v 36 I da̱na̱ ufoɓu cine i revei ama a̱ tsu da̱na̱ e ipiri yi zagbain le a̱ ka̱mba̱ diga o uꞌwa wa̱ a̱buki o lolo. A̱yi a yuwan a̱zoꞌwa, a̱vu ele a̱ kpa̱tuꞌwa̱a̱ yi. \v 37 U to yoꞌono agbashi a na yashi i na zagbain le ta̱wa̱i, a̱vu u cina le e ipiri. Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, u to foɓo u reme ulinga, a̱vu u damma a̱ da̱nu alya e ilyalya, a̱vu u yuwaan le a̱ga̱nda̱. \v 38 Nu u ta̱wa̱ na ayin uɓatsu ko na̱ wasasa, a̱vu u cina agbashi o ndolo ufoɓu, o to oꞌwo aza a abaꞌun. \v 39 Amma i reve nda: Na̱ za vu uꞌwa reve yashi i na vivu a̱a̱ ta̱wa̱, waa lyawa a uwa yi o uꞌwa shi. \v 40 A̱ɗu fo i da̱na̱ ni ifoɓi, yashi i na i zuwai Mawun ma Vuma ma̱a̱ ta̱wa̱ shi ɗaɗa wa̱a̱ ta̱wa̱.” \s1 Zane ɗa aagbashi a̱ a̱ɓula̱? \r (Mat. 24:45-51) \p \v 41 A̱vu Bituru ece, “A̱tsu ɗa vaa yuwusaan iroci i ndaꞌa, ko ama suru?” \p \v 42 A̱vu Zagbain usu, “Zane ɗa aagbashi a̱ a̱ɓula̱ nu ugbozu? A̱yi ɗa za na zagbain va̱ yi zuwa niyi u ka̱lyuwusa̱ uꞌwa wa̱ yi, a̱vu u ca akapi a agbashi akunda e ilyalya mantsa ma na wu ntsayi. \v 43 U to yoꞌono aagbashi a na na̱ zagbain va̱ yi ta̱wa̱i, a̱vu u cina yi a yuwusan ne. \v 44 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, u ta zuwa u ka̱lyuwusa̱ ili i na u ri na̱ yi suru. \v 45 Agba na aagbashi o ndolo a damma o ookolo a̱ yi, ‘Zagbain va̱ jima ta̱ ma̱ta̱wa̱a̱.’ A̱vu u reme malapa ma agbashi suru, ali na̱ a̱ma̱ci. A̱vu u uwa alya no oso hali wo oꞌwo usowu. \v 46 Zagbain va aagbashi o ndolo, u ta̱ ta̱wa̱ urana u na u zuwai shi, mantsa waru u reve shi. U ta ɓuɓatsa yi lipu, a̱vu u ca yi akunda a̱ yi na aza a na a̱ ri na̱ a̱ɓula̱ shi. \p \v 47 “Aagbashi a na e revei ili i na zagbain va̱ yi cigai, agba u foɓo tsa̱ra̱ u yuwan shi, a ta fufaba yi lon. \v 48 Agba za na revei shi, a̱vu u yuwan ili i na i rawai wulapu, keꞌen ɗa aa lulapa yi. Za na a cayi a̱bunda̱ suru, na̱ a̱bunda̱ a ɗa aa zami e ekere a̱ yi. Za na a cayi na̱ a̱bunda̱ lon, a̱bunda̱ lon a ɗa aa zami e ekere a̱ yi.” \s1 Yesu ta̱wa̱ ta̱ na̱ wukasu \r (Mat. 10:34-36) \p \v 49 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “N ta̱wa̱ ta̱ tsa̱ra̱ n ta̱wa̱a̱ na akina a̱tsuma̱ o uvaɗi, icigi i va̱ i ɗa a damma u ta̱ wivulu! \v 50 Agba n ta̱ nu urumbusu u na a̱a̱ rumbu mu, n ta̱ na̱ a̱tsumola̱ngu hali a̱ tyo o ukosu. \v 51 I ta yuwusan majiyan n ta̱wa̱a̱ ta̱ na asuvu nden o uvaɗi? Oꞌo ɗa maa dansaa ɗu, amma wukasu. \v 52 Diga gogo uꞌwa u na u ri na ama o ton a ta ɓatsa: ama taꞌatsu a ta ꞌyuwan ama e re, waru ama e re a ta ꞌyuwan ama a taꞌatsu. \v 53 Ne ɗa aa kakasa. Dada ta ꞌyuwan mawun ma̱ yi, mawun waru u ta ꞌyuwan dada va̱ yi. Mma ta ꞌyuwan mawun mo usheli ma̱ yi, mawun mo usheli ma ta ꞌyuwan mma va̱ yi. A̱na̱wa̱ a ta ꞌyuwan jene va̱ yi, jene waru u ta ꞌyuwan a̱na̱wa̱le.” \s1 Ucuɗuwusa u mantsa \r (Mat. 16:2-3) \p \v 54 A̱vu u damma oɓoloꞌo: “Na̱ ye ene eleshe o ɓolotosu o uta̱su asana, babu usa̱n i tsu damma ta̱, ‘A ta yuwan mini.’\f + \fr 12:54 \ft E iɗa i na Yesu da̱na̱i, a̱livu a ɗa wunla̱ u tsu uta̱. \f* A̱vu gba a yuwan. \v 55 Na̱ ye ene upepu wu uyagi a lapusa, i tsu damma ta̱, ‘A ta yuwan usuɗuwu lon.’ A̱vu gba a yuwan. \v 56 A̱za̱ e ikpaꞌa, i reve ta̱ iroci yi iɗa na̱ zuva. Nye i zuwai i revei iroci i mantsa ma nda shi?” \s1 Yu uwwulayi \r (Mat. 5:25-26) \p \v 57 “Nye i zuwai yaa gura revee aciya̱ɗu ili i saꞌani shi? \v 58 Iroci, na̱ za ro tara wu a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wu za vu ugeꞌetosu, yuwan a̱tyo a na vaa yuwan tsa̱ra̱ yi kakasalai kafu i rawa uba̱ta̱ wu ugeꞌetosu. Na̱ vu yuwan ne shi, a̱ ta̱ keɓe wu a̱ tyo uba̱ta̱ wu za vu ugeꞌetosu, za na aa ca muwun maɗanga a̱vu, a̱vu ele a zuwa wu o uꞌwa wa ali. \v 59 N ta dansaa wu, voo uta̱ pe shi, she na̱ vu tsupa suru, ko kebuꞌuri\f + \fr 12:59 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “lapta.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* aa buwa shi.” \s1 Uvadalu ko ukwa̱ \c 13 \p \v 1 A mantsa mo ndolo ama o ro a̱ shi ta̱ lo, a̱vu a damma Yesu alabari a̱ a̱za̱ a̱ Ga̱lili a na Bilatu zuwa o unai a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, hali mpasa n le m ɓoluloi na̱ mpasa n kucci. \v 2 A̱vu u damma le, “I ta dansa a̱za̱ a̱ Ga̱lili o ndolo a laꞌa ta̱ akapi a ama a̱ Ga̱lili unusu, ɗaɗa a uwai a̱tsuma̱lima̱ ne tsunda? \v 3 N ta dansaa ɗu, ne ɗa shi! Waru ni i vadala o unusu u ɗu shi, ne ɗa fo yoo koto. \v 4 Waru ama kupa na̱ kunla̱ na aatsura a̱ riya̱yi a Siluwamu, reve wu una le, i ta zuwusa a laꞌa ta̱ akapi a ama a na a̱ ri nden Urishelima unusu? \v 5 N ta dansaa ɗu ne ɗa shi. Ni i vadala† o unusu u ɗu shi, ne ɗa fo yoo koto.” \p \v 6 Reve u yuwaan le iroci i nda: “Vuma ro cuꞌwa̱n ta̱ ubiri o ubara wa̱ yi. Reve u ta̱wa̱ a zama muwun mu ubiriꞌi agba u tsura̱ shi. \v 7 A̱vu u damma za vu ulapulusa wu ubaraꞌa, ‘Lala aꞌwan a taꞌatsu a ɗa nda maa zama muwun o ubiri u nda, agba n tsura̱ ili shi. Koɗo yi, adama a̱ nye wee geshe ure?’ \p \v 8 “Reve u usu, ‘Zagbain, da̱shi lyawa yi a aaꞌwan a nda. N ta̱ ka̱ka̱pa̱ yi a̱ ka̱nda̱ruwa̱, reve n tsun yi umili. \v 9 Nu u matsan nkoli, u lobono ta̱. Nu u matsan gba shi, a̱vu vu koɗo yi.’ ” \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ osowi a̱ lipu gbaga \p \v 10 Urana u ro, a̱yi a̱tsuma̱ o uritosu a̱ a̱a̱ꞌisa̱ o ro, o urana wa Ashibi, \v 11 reve we ene ka ro na otoni a̱ lima̱ o sowoi lipu aꞌwan kupa na̱ kunla̱. U da̱na̱ ta̱ uka̱ɗa̱towu, u tsu gura buba̱ruwa̱ ulobonu shi. \v 12 Ana Yesu ene niyi, a̱vu u ɗe yi u damma yi, “Ka, a kasa wu ta̱ nu ubanakun wa̱ wu.” \v 13 Reve u juꞌwa̱n yi, ɗaɗa wu buba̱ruwushi, a̱vu u yuwaan A̱sula̱ ica. \p \v 14 A̱vu zagbain va̱ a̱a̱ꞌisa̱ꞌa̱ wu uwwa upan, adama a na Yesu yuwain opocino o urana wa Ashibi. Reve u damma ama, “Tsu ta̱ na̱ rana ta̱li na aa yuwan ulinga. Ta̱wa̱i a rana ndolo adama a yuwaan ɗu opocino, amma o urana wa Ashibi shi.” \p \v 15 A̱vu Zagbain usu yi, u damma, “A̱ɗu a̱za̱ e ikpaꞌa! I tsu ba̱ɗa̱ inan i ɗu ko nloli o uguza̱ta̱ o urana wa Ashibi, reve i tara le a̱ tyo o uɗolu shi? \v 16 U lobono a̱ ba̱ɗa̱ ka nda a̱tsuma̱ a tsugbashi o urana wa Ashibi shi? A̱yi umatsun wa Ibrahim u ɗa, za na Male ma̱ nla̱i aꞌwan kupa na̱ kunla̱.” \p \v 17 Ana u dammai ne, a̱vu aza a na a̱ shi a mawasan na̱ a̱yi a uwwa wono. Reve akapi a amaꞌa suru a̱ za̱nga̱na̱ adama e ili ya asalama i na u yuwain. \s1 Iroci yi cuꞌun na laꞌai uka̱la̱mu \r (Mat. 13:31-33; Mak. 4:30-32) \p \v 18 A̱vu Yesu damma, “Nye tsugono tsa̱ A̱sula̱ tso rotsoi, na̱ nye waru maa kurato yi? \v 19 U rotso ta̱ cuꞌun vu suꞌwan uri na vuma tarai, reve u ꞌya̱wa̱ u cuꞌwa̱n yi o uɗuma̱ wa̱ yi. Ana u kungwai, a̱vu wo oꞌwo uɗanga, reve nnunu n ɗava ɗe ikinda e eten a̱ yi.” \p \v 20 Reve waru u dammisa, “Na̱ nye maa kurato tsugono tsa̱ A̱sula̱? \v 21 U rotso ta̱ wolilo† u na ka tarai, reve u ja̱mba̱ra̱ yi e meretsu ma yira utaꞌatsu hali yiraꞌa i tsutsa.” \s1 Una̱ntsu wu uɓoru \r (Mat. 7:13-23) \p \v 22 Reve Yesu reme ure o utula̱i e ilyuci na̱ mulyuci o urocosu a mmalu a̱ tyo Urishelima. \v 23 Reve vuma ro damma yi, “Zagbain, aza a na aa wawa waꞌa ɗa?” \p A̱vu u damma le, \v 24 “I yuwan mpolo tsa̱ra̱ i uwa nu una̱ntsu wu uɓoru. N ta dansaa ɗu ama na̱ a̱bunda̱ a ta ciga a uwa, agba aa gura shi. \v 25 Na̱ za vu uꞌwa uwa u ɓa̱ru una̱ntsu, i te isawan a alanga reve i yuwusan a̱zoꞌwa na̱ mesun, ‘Zagbain, kpa̱tuꞌwa̱a̱ tsu.’ \p “A̱vu u usu ɗu, ‘N reve ɗu shi, waru n reve uba̱ta̱ u na yu uta̱i shi.’ \p \v 26 “Reve i uwa adansa, ‘Tsu lyuwa ta̱ tsu sowo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ wu. Waru vu yuwan ta̱ uritosu e re tsu.’ \p \v 27 “Agba u ta damma, ‘N damma ɗu ta̱, n reve uba̱ta̱ u na yu uta̱i shi suru suru. Buwa numu ure, a̱ɗu a̱za̱ o ulinga wi iwuya.’ \p \v 28 “A mantsa ma na ye enei Ibrahim na̱ Ishiyaku na̱ Yakubu na ama̱sula̱ suru, a̱tsuma̱ o tsugono tsa̱ A̱sula̱, a mantsa ma ɗaɗa yaa saala ni i lumi anga, a̱vu a̱ɗu gba a̱ gba̱ra̱ ɗu. \v 29 Ama a̱ ta̱ ta̱wa̱ diga asana na̱ a̱livu nu ugana nu uyagi. A̱vu a̱ da̱nu alya o tsugono tsa̱ A̱sula̱. \v 30 Waru ozo o ro a̱za̱ a̱ a̱ca̱pa̱ a̱ ta̱ ka̱mba̱ elime, ozo o ro waru a̱za̱ e elime a̱ ta̱ ka̱mba̱ a̱ca̱pa̱.” \s1 Icigi ya̱ Yesu e ekere a̱ Urishelima \r (Mat. 23:37-39) \p \v 31 A mantsa mo ndolo, reve Afarishi o ro a̱ ta̱wa̱, a̱vu a damma yi, “Vu lyawa uba̱ta̱ u nda, adama a na Hiridu Antiba te izami wu una wu.” \p \v 32 Reve u damma le, “ꞌYa̱wa̱i i damma a̱a̱ga̱ja̱wa̱ o ndolo, ‘N ta̱ uta̱su otoni a̱ lima̱, n ta yuwusan opocino anaꞌan na̱ nfaꞌan. O urana u taꞌatsu n to koto ulinga u va̱. \v 33 Suru na̱ ne, n te reme mmalu anaꞌan na̱ nfaꞌan na̱ santawa.\f + \fr 13:33 \ft Ama o ro a tsu damma ta̱ “nkoli” wo oꞌwo “ba na̱ nfaꞌan.”\f* Adama a na u ri n yuwan o una vumava̱sula̱ a alanga a̱ Urishelima shi.’ \p \v 34 “Ayaa! Urishelima,† Urishelima, vu to unusa ama̱sula̱ na̱ vu vari aza a na a̱ lyunguwa̱ nuwu! Uyan u ɗa n cigai m ɓoloto muwun ma̱ wu uba̱ta̱ u ta̱ ununa moton ma̱ tsu ɓoloto muwun ma̱ yi a̱tsuma̱ e evelu a̱ yi, a̱ɗu gba a ꞌyuwusan! \v 35 Ndolo a lyawaa nɗu uꞌwa u ɗu ofoli. N ta dansaa ɗu ya̱a̱ da̱shi ene mu shi, she o urana u na waa yuwan i damma, ‘Za va abaꞌun ɗa za na ri a̱a̱ ta̱wa̱ a ala a̱ A̱sulazuva.’ ” \s1 Yesu ka̱mba̱to ta̱ za vu ubanakun gbaga \c 14 \p \v 1 O urana wa Ashibi u ro, a̱vu Yesu uwa o uꞌwa wu zagbain ro va Afarishi adama u lyuwa ilyalya. Reve ama a varaa yi esu, \v 2 adama a na vuma ro shi ta̱ lo za na da̱na̱i na̱ mɓa̱la̱ ma atsutsa. \v 3 Reve Yesu yuwan adanshi na̱ a̱za̱ o urevu u Wila̱ lon na Afarishi, u damma, “U lobono ta̱ a yuwan opocino o urana wa Ashibi, ko u lobono shi?” \v 4 Reve a̱ rungwa̱ kpaku-kpaku. Ɗaɗa u tara niyi, reve u ka̱mbuwa̱ yi gbaga, a̱vu u zuwa yi u ka̱ra̱. \p \v 5 A̱vu u damma le, “Zane ɗa a̱tsuma̱ a̱ ɗu nu u ri na̱ mawun ko nan,\f + \fr 14:5 \ft Akuci a linga a damma ta̱ “mololi,” adama a na elentsu a na Luka yuwayin ulinga, danshi “mololi” na̱ “mawun” o rotsuloi ta̱.\f* a̱vu u riya̱ o ookoꞌo, waa papushi niyi o urana wa Ashibi shi?” \v 6 Agba a gura usu yi waru shi. \s1 Nda̱na̱ta̱ ma azagbain \p \v 7 Ana Yesu enei ununa aza a na a banuyi a cigai nda̱na̱ta̱ ma azagbain, a̱vu u yuwaan le iroci i nda, u damma, \v 8 “A mantsa ma na nanza banu nuwu a̱buki o lolo, she vu da̱nu a̱ nda̱na̱ta̱ ma azagbain wan. Ta̱wa̱ wo oꞌwo u banu ta̱ za na laꞌa nuwu, \v 9 a̱vu za na banu nɗu ra u ta̱wa̱ u damma wu, ‘Vu ca vuma nda ure.’ Reve vu da̱nu na̱ wono a̱ nda̱na̱ta̱ ma̱ a̱ca̱pa̱. \p \v 10 “Amma a mantsa ma na a banu nuwu, vu ꞌya̱wa̱ vu da̱nu a̱ nda̱na̱ta̱ ma̱ a̱ca̱pa̱ suru suru. Adama na̱ za na banu nuwu u ta̱wa̱, u ta gura damma wu, ‘Iꞌutsa̱, katsa zuva.’ A̱vu vu tsura̱ ica e ekere a aza a na i ri alya oɓolo. \v 11 Za na tarai aciya̱yi ili i ro suru, aa tara yi ili i ro shi. Za na gba tarai aciya̱yi ili shi, a ta tara yi ili i ro.” \p \v 12 Reve waru u damma za na banu niyi, “Na̱ vaa banu ama alya ko vaa yuwan a̱buki, she vu banu nꞌutsa̱ ma̱ wu, ko a̱za̱ a̱ wu, ko nron ma̱ wu, ko aza a na a̱ ri zuzu na̱ a̱vu a̱za̱ o utsuru wan. Adama ele fo a tsupa wu ili i na vu yuwain wan. \v 13 Amma na̱ vaa banu ama alya ko a̱buki, vu banu a̱za̱ e iliyali, ama o osowi lipu, a̱kutsuma̱, na̱ nrumba̱. \v 14 A̱vu fo vu ta̱ tsura̱ abaꞌun; adama a na a̱ ri ni ili i na aa tsupaa wu shi. O urana u na a̱za̱ a̱ a̱ɓula̱ a̱a̱ ꞌyon, a ta tsupa wu.” \s1 Iroci ya̱ a̱buki a gbain \r (Mat. 22:1-10) \p \v 15 Ana vuma ta̱ a̱tsuma̱ a aza a na a̱ ri a alya na̱ a̱yi wu uwwai ne, a̱vu u damma yi, “Za va abaꞌun a ɗa za na aa lyuwa ilyalya o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 16 A̱vu gba u damma yi, “Vuma ro yuwan ta̱ a̱ba̱jini a̱ a̱buki. A̱vu u banu ama na̱ a̱bunda̱. \v 17 Ana mantsa ma̱ a̱buki ma rawai, reve u lyungu aagbashi a̱ yi adama u damma aza a na a banuyi, ‘Ta̱wa̱i adama a na ili biti i tu ufoɓu!’ \p \v 18 “Suru nle gba, reve a uwa a̱ ta̱wusa̱a̱ na adanshi a̱ ma̱bula̱a̱ kokoꞌo. Za vu ufaru damma aagbashiꞌi, ‘N tsula ta̱ uɗuma̱, agba n ciga ta̱ n ꞌya̱wa̱ n ka̱lyuwa̱ yi. M pati wu ta̱, vu yuwaan mu ankuri.’ \p \v 19 “Reve za ro damma, ‘N tsula ta̱ inan yi iluma wunlu u ton. N ta̱ ꞌya̱wa̱ n rito le. M pati wu ta̱ vu yuwaan mu ankuri.’ \p \v 20 “Reve za ro damma, ‘N yuwan ta̱ lolo adama o ndolo ma̱a̱ tsura̱ a̱ ꞌya̱wa̱ shi.’ \p \v 21 “Reve aagbashiꞌi u ka̱mba̱ u ka̱mbuwa̱ zavuꞌwa va̱ yi ili i nda suru. Reve zavuꞌwaꞌa a̱tsuma̱ o upan, u damma aagbashiꞌi, ‘Jika̱ ꞌya̱wa̱ e re gbain na̱ murere n lyuci, vu ta̱wa̱a̱ na alambi, na ama o osowi a̱ lipu, nrumba̱, na̱ a̱kutsuma̱.’ \p \v 22 “Reve aagbashiꞌi u damma, ‘Zagbain, ili i na vu dammai a yuwan o koto ta̱, agba ure u buwa ta̱.’ \p \v 23 “Reve u damma aagbashiꞌi, ‘ꞌYa̱wa̱ e murere na̱ re gbain vu mɓa̱nga̱, vu zuwa ama a̱ ta̱wa̱, adama uꞌwa u va̱ u shiwan. \v 24 N ta dansaa wu a̱tsuma̱ aza a na a banuyi ko za ee peɗe ilyalya i va̱ shi.’ ” \s1 Ili i na i ri pe a tsugbashi \r (Mat. 10:37-38) \p \v 25 Reve oɓolo a ama a̱ a̱bunda̱ a̱ kuru yi, ɗaɗa u vadalai a̱vu u damma le, \v 26 “Aza a na a̱a̱ kuru mu o oꞌwo ojoro a̱ va̱, she na a laꞌa ciga mu na̱ mbara, na̱ mukuci, na̱ a̱ma̱ci, na̱ muwun, na azakpakpara a̱ a̱ma̱ci, na ali na azawawaꞌa e le, hali na aciyele fo. \v 27 Aza a na a tarai akpata e le, a̱vu a̱ kuru mu shi, a rawa o oꞌwo ojoro a̱ va̱ shi. \p \v 28 “Zane ɗa a̱tsuma̱ a̱ ɗu waa ciga u suwa ugungu, agba waa fara ka̱lyuwa̱ ili i na woo una, ko u ta̱ nu ucira u na woo gono yi shi? \v 29 Ta̱wa̱ wo oꞌwo nu u fara vara ikyun, reve u kuɗa̱ o ure. Reve aza a na a̱ ka̱ra̱sa̱ lo a yuwaan yi ulamu. \v 30 A damma, ‘Vuma nda teme ta̱ usaa, a̱vu u kuɗa̱ o ure.’ \p \v 31 “Ko cuꞌun mogono ma ne ma ɗa na̱ wa̱a̱ ꞌya̱wa̱ u yuwan uvon, agba wa̱a̱ da̱nu neꞌen u yuwan majiyan shi? Ko nu u tara ama ukpakukupa kupa (10,000) u ta gura yuwan uvon na̱ mogono ma na ma̱ ri na ama ukpakukupa ushin (20,000). \v 32 Na̱ waa gura shi, mogono ma̱ ndeɗe ubuwu alanga ɗaɗa wa̱a̱ lyungu nlingata ma̱ a̱sa̱la̱ a uwwulayi. \v 33 Ne ɗa fo suru nɗu, za na kakasai ni ili i na u ri na̱ a̱yi shi, waa gura oꞌwo ojoro a̱ va̱ shi. \s1 Akpaɗi a na a̱ ri peme shi \r (Mat. 5:13; Mak. 9:50) \p \v 34 “Akpaɗi a̱ tu ulobonu, amma na a buwa peme shi, na̱ nye wa̱a̱ ka̱mbuwisa̱ peme va̱ yi? \v 35 U ri nu ulinga wu umili e iɗa, ko e edemu shi. O tso oco yi ta̱. \p “Za na ri na atsuvu, lyawa wu uwwa.” \s1 Iroci yi kyon na puwa̱yin \r (Mat. 18:12-14) \c 15 \p \v 1 Suru a̱za̱ o uꞌushishi wu utafa na̱ a̱za̱ o unusu a rawusa ta̱ ya̱ꞌa̱ yi, tsa̱ra̱ a uwwa yi. \v 2 A̱vu Afarishi na̱ munlu n Wila̱ e reme adanshi, a damma, “Vuma nda ushi ta̱ a̱za̱ o unusu, a̱vu waru u lyuwa oɓolo ne ele.” \p \v 3 A̱vu Yesu yuwaan le iroci i nda: \v 4 “Na̱ nanza a̱tsuma̱ a̱ ɗu u ri ni ikyon ukpaku, a̱vu u lamba za ta̱ a̱tsuma̱ e le, nye waa yuwan? U ta lyawa kupakucci na̱ kucci o ogozo, a̱vu u ꞌya̱wa̱ u zami za na puwa̱yin hali u tsura̱ yi. \v 5 Nu u tsura̱ yi, a̱vu u tanu yi e ilyungu a yuwusan ma̱za̱nga̱. \v 6 A̱vu u tara yi a̱ ta̱wa̱ o uꞌwa. A̱vu u banu nꞌutsa̱ ma̱ yi na̱ nron mu nden ma̱ yi oɓolo, a̱vu u damma, ‘Yuwain ma̱za̱nga̱ na̱ a̱mu, me ene ta̱ kyon na shi puwa̱a̱n nuwu.’ \v 7 Ne ɗa maa dansaa ɗu, a ta laꞌa yuwan ma̱za̱nga̱ ma̱ a̱bunda̱ ɗe zuva, na̱ za vu unusu ta̱ vadala, a na aa yuwan a aci ama kupakucci na̱ kucci a̱za̱ a̱ a̱ɓula̱ a na wo oꞌwoi she na a vadala shi. \s1 Iroci yi kebe na puwa̱yin \p \v 8 “Na̱ ka ri ni ikebe i azurufa\f + \fr 15:8 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “drakma.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* kupa, na̱ za ta̱ puwa̱a̱n a̱tsuma̱ e le, cine waa yuwan? U ta daɓa fitila, a̱vu wi iza̱ uꞌwaꞌa, a̱vu u zami yi ben uba̱ta̱ suru, hali u tsura̱ yi. \fig Kebe na puwa̱yin|src="Luke_15_8.tif" size="span" loc="Luk 15:8" ref="Luk. 15:8" \fig* \v 9 Nu u tsura̱ yi, a̱vu u ɗe nꞌutsa̱ na̱ nron mu nden ma̱ yi oɓolo, a̱vu u damma le, ‘Ta̱wa̱i i kamba mu ma̱za̱nga̱! Me ene ta̱ kebe ta̱ na riya̱ numu.’ \v 10 Ne ɗa maa dansaa ɗu, a ta yuwan ma̱za̱nga̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n ma nlingata ma̱ A̱sula̱ na̱ za vu unusu ta̱ vadala.” \s1 A̱puwa̱yin a Mawun \p \v 11 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “A yuwan ta̱ vuma ro za na da̱na̱i na̱ muwun mo olobo n re. \v 12 A̱vu zawaꞌa damma yi, ‘N ciga ta̱ vu ca mu akunda a agadu a̱ va̱ gogo.’ A̱vu u neꞌeshen le itanaꞌa. \p \v 13 “Ana a yuwain rana meketeci, a̱vu zawaꞌa wina akunda e itana ya̱ yi, a̱vu u lyawa uꞌwa wa dada va̱ yi ni ikebeꞌe. A̱vu u ꞌya̱wa̱ e iɗa ya alanga, uba̱ta̱ u na wu unai ikebeꞌe babu aci. \v 14 A̱vu wu una ili i na u ri na̱ yi suru. A̱vu ambulu a uwa uba̱ta̱ suru e iɗaꞌa, ko ili ya anini u da̱na̱ na̱ yi shi. \v 15 A̱vu u ꞌya̱wa̱ zamalinga o uɗuma̱ wu nanza. A̱vu u lyungu yi o uɗuma̱ wa̱ yi, tsa̱ra̱ u guɓusaa yi ngurusumu. \v 16 A̱vu u yuwan majiyan gashi u ta̱ tsura̱ ilyalya i na ngurusumu maa lyuwusa u lyuwa, agba babu za na ca niyi ili i na waa lyuwa. \p \v 17 “Ana esu a̱ ta̱wa̱ niyi o ure, a̱vu u damma, ‘Agbashi a dada va̱ suru a tsu lyuwa ta̱ o sowo hali u buwa le. A̱mu ɗa nda a̱ kuwa̱ na ambulu. \v 18 N to foɓo, a̱vu n ka̱mba̱ uba̱ta̱ wa dada va̱, a̱vu n damma yi, “Dada, n yuwaan ta̱ A̱sula̱ na̱ a̱vu unusu. \v 19 Mu ntsaa vu ɗe mu mawun ma̱ wu shi, ka̱mba̱to mu aagbashi a̱ wu.” ’ \v 20 A̱vu u foɓo u ka̱mba̱ uba̱ta̱ wa dada va̱ yi. \p “A̱yi gba alanga nu uꞌwa, a̱vu dada va̱ yi ene yi, a̱vu we ene yi iliyali. Reve dada va̱ yi suma, a̱vu u katala yi, a̱vu u reme ipapuru ya̱ yi. \p \v 21 “A̱vu uloboꞌo u damma dada va̱ yi, ‘Dada, n yuwaan ta̱ A̱sulazuva unusu na̱ a̱vu waru. Mu ntsaa vu ɗe mu mawun ma̱ wu shi.’ \fig A̱puwa̱yin a mawun|src="Luke_15_11.tif" size="col" loc="Luk 15:21" ref="Luk. 15:21" \fig* \p \v 22 “A̱vu dada va̱ yi damma agbashi a̱ yi, ‘Ta̱wa̱yi nu utugu u na u laꞌai ulobonu, a̱vu yo oto yi gogo nda. Yo oto yi makawani a aakatsu na atan. \v 23 A̱vu i ta̱wa̱ na̱ manan ma saꞌani, a̱vu i paɗa yi, tsa̱ra̱ tsu yuwain a̱buki. \v 24 Mawun ma̱ va̱ ma̱ shi ta̱ ma̱ kuwa̱, gogo gba apa yi wuma. U shi ta̱ u puwa̱n, gogo gba a̱ tsura̱ yi ta̱!’ A̱vu e teme a̱buki. \p \v 25 “A mantsa mo ndolo gba, mawun mo ufaru ma̱ yi u da̱na̱ ta̱ o uɗuma̱. A̱yi a̱ ma̱ta̱wa̱a̱, ana u rawai zuzu nu uꞌwa, a̱vu wu uwwa aganga nu ujeꞌen. \v 26 A̱vu u ɗe a̱tsuma̱ a agbashiꞌi vuma ta̱, a̱vu we ece yi ili i na i ri a mmalu. \v 27 A̱vu aagbashiꞌi u usu yi, ‘Zawaꞌa va̱ wu ɗa ka̱mba̱i, dada va̱ wu gba u paɗa ta̱ manan ma saꞌani mo ndolo, adama a na u ta̱wa̱i gbaga!’ \p \v 28 “A̱vu zakparaꞌa u yuwan upan, a̱vu u ꞌyuwan a uwa o uꞌwa. A̱vu dada va̱ yi uta̱ a alanga, a̱vu u kparasa yi. \v 29 A̱vu u damma dada va̱ yi, a na, ‘Ka̱lyuwa̱ aꞌwan a̱ a̱bunda̱ a na n lingaa nuwu. Koto n kuɗa̱ a yuwan ili i na vu damma numu shi. Agba koto vu ca mu meggbele, tsa̱ra̱ n yuwan ma̱za̱nga̱ na̱ nꞌutsa̱ n va̱ shi. \v 30 A̱vu ana mawun ma̱ wu ma nda ma̱ ta̱wa̱i, za na lungusa̱i utsuru wa̱ wu a tsushakala, a̱yi ɗa nda, vu paɗa niyi manan ma saꞌani.’ \p \v 31 “A̱vu dada va̱ yi u damma yi, ‘Mawun ma̱ va̱, vu ta̱ na̱ a̱mu kuci, ili i va̱ suru ili ya̱ wu i ɗa. \v 32 Wu ntsaa ta̱ tsu yuwain ma̱za̱nga̱ na̱ a̱buki, adama a na zawaꞌa va̱ wu shi ta̱ u kuwa̱, agba a̱yi ɗa nda wuma gogo. U shi ta̱ u puwa̱n, gogo gba a̱yi ɗa nda a̱ tsura̱ niyi.’ ” \s1 Iroci ya aagbashi a na a̱ ri na̱ a̱ɓula̱ shi \c 16 \p \v 1 A̱vu Yesu damma ojoro a̱ yi, “A yuwan ta̱ za vi ikebe i ro, u ta̱ na aagbashi a gbain a yuwusaan yi ulinga. Reve a damma yi ana u ta̱ lungususa̱ yi itana. \v 2 Reve u ɗe yi we ece yi, ‘Nye i ɗa maa uwwusa adama a̱ wu? Roco mu ulinga u na vaa yuwusan. Va̱a̱ da̱shi oꞌwo zagbain vu ulingaꞌa shi.’ ” \p \v 3 “A̱vu zagbain vu ulingaꞌa u damma, ‘Nye i ɗa maa yuwan? Zavuꞌwa va̱ ɗa nda u cigai u usa mu ulinga u va̱. N ri nu ucira u na maa yuwan cimba shi. Waru n ta uwwusa wono u na maa yuwan ipati. \v 4 N reve ta̱ ili i na maa yuwan, tsa̱ra̱ na̱ n lamba ulinga u va̱, ama a̱ ushi mu a ꞌwa le.’ \p \v 5 “A̱vu u ɗe aza a na o kopoi itana yi zagbain va̱ yi a̱za̱ a̱ ta̱ ta̱. Reve we ece za vu ufaru, ‘Iyan i ɗa zagbain va̱ oo tono wu?’ \p \v 6 “A̱vu u usu, ‘Ndele m maniꞌin ukpakukunla̱.’\f + \fr 16:6 \ft Yesu yuwan ta̱ ulinga cine o tsu rito a̱bunda̱ a maniꞌin a na a rawai galo ukpakukunla̱.\f* \p “A̱vu za vu ulingaꞌa u damma yi, ‘Kakara a̱a̱vuꞌun a nzuwulaiꞌi, reve vu da̱nu, a̱vu vu ka̱mba̱to yi ukpakuna̱shi.’ \p \v 7 “A̱vu we ecishe za ve ire, ‘Iyan i ɗa oo tono wu?’ \p “A̱vu u usu, ‘Ibufu yi ishina ukpaku.’\f + \fr 16:7 \ft Na a wina ishina i nda, ikebeꞌe i ta rawa ulinga wa aaꞌwan a̱ ta̱ wu za zamalinga.\f* \p “Reve u damma yi, ‘Tara aatagada vu ka̱mba̱to yi kupakunla̱.’ \p \v 8 “Reve za vi ikebeꞌe u cuwa aagbashi a babu a̱ɓula̱ o ndolo adama o ugbozu wa̱ yi. Ama o uvaɗi a nda a̱ ta̱ nu ugbozu ununa a walato na̱ cuꞌun nda a mantsa ma nda, hali a laꞌa ta̱ ama a na a uwwusa wovon wa̱ A̱sula̱. \v 9 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, i linga nu utsuru wu uvaɗi u nda u na i ri na̱ a̱yi, tsa̱ra̱ i tsura̱ nꞌutsa̱, adama nu u koto ɗu, i tsura̱ uzuwa u na woo koto shi. \p \v 10 “Za na yuwain isaꞌani e ili i keꞌen, e ili i gbain fo u ta yuwan isaꞌani. Za na ri nu ulambu wa̱ a̱ɓula̱ e ili i keꞌen, u ta yuwan ulambu wa̱ a̱ɓula̱ e ili i gbain fo. \v 11 Ni i yuwan isaꞌani nu utsuru wu uvaɗi u nda shi, zane ɗa a̱ usuwa̱ ɗu nu utsuru wa zuva? \v 12 Na̱ ya̱a̱ ɓa̱na̱sa̱ itana ya avaɗi ulobonu shi, zane ɗa aa kamba ɗu i tsura̱ ili ya aciya̱ɗu? \p \v 13 “Aagbashi a̱ ta̱ aa gura yuwaan azagbain e re tsugbashi shi. U ta ꞌyuwan za ta̱, reve u ciga za ta̱. Ko u kuru za ta̱, reve u ꞌyuwan a̱ kuru za ta̱. Aa yuwaan A̱sula̱ ni Ikebe tsugbashi shi.” \s1 Uritosu wa̱ Yesu u ro \r (Mat. 11:12-13; Mat. 5:31-32; Mak. 10:11-12) \p \v 14 Ana wo oꞌwoi Afarishi aza a na a cigai ikebe lon ɗa, ana a uwwai ne a̱vu a̱ ka̱ra̱ a yuwusaan yi ulamu. \v 15 A̱vu u damma le, “A̱ɗu i ta̱ ka̱lyuwusa̱ i ta yuwusan ili ya̱ a̱ɓula̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n ma ama, agba A̱sula̱ e reve ta̱ okolo a̱ ɗu. Ili i na i ri ulobonu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma ama, a ma̱ka̱ka̱n ma̱ A̱sula̱ idaba i ɗa a̱ ri.” \p \v 16 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “Wila̱ wa Musa na adanshi a ama̱sula̱ o to lo hali a̱ tyo a mantsa ma Yahaya. Diga a yashi ya Yahaya i ɗa, aa yuwusan alajiya a Alabari a Saꞌani o tsugono tsa̱ A̱sula̱. Ama a̱ a̱bunda̱ a ta rawatosu aciyele, tsa̱ra̱ a uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱ nu ucira. \v 17 U ta laꞌa agalaci a zuva ni iɗa i koto, ana daɓi ta̱ a̱ Wila̱ꞌa̱ wa̱a̱ ka̱la̱ma̱. \p \v 18 “Za na lyawai ka va̱ yi, a̱vu u zuwisa ka ro, tsipere tsa ɗa waa yuwusan na̱ a̱yi. Za na waru zuwai ka na a lyawai, tsipere tsa ɗa waa yuwusan.” \s1 Za vu utsuru na̱ Liꞌazaru \p \v 19 A̱vu Yesu lyuwa elime na adanshi, “A yuwan ta̱ za vu utsuru u ro, u tso otosu ta̱ itana i shili ni itana i uri a̱za̱ e ikebe, u tsu uwwusa ta̱ uyoꞌo usana suru. \v 20 A zuwa ta̱ lambi ro o una̱ntsu wu uꞌwa wa̱ yi, aala a̱ yi a ɗa Liꞌazaru, lipu va̱ yi ma̱ɓula̱ antsu a ɗa. \v 21 U ciga ta̱ u tsura̱ u lyuwa akapi a na o ocosu a mapara ma za vu utsuruꞌu. Musa̱n n tsu ta̱wa̱ ta̱ m pipeɗeshe antsuꞌu. \p \v 22 “Ele lo ɗaɗa lambi ndolo u kuwa̱i, a̱vu nlingata ma̱ A̱sula̱ n tara yi a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa Ibrahim. A̱vu fo, za vu utsuruꞌu u kuwa̱, a̱vu a̱ ciɗo yi. \v 23 A̱yi a̱tsuma̱ a akina o sowuso a̱tsuma̱lima̱, a̱vu u ꞌya̱sa̱n aaci, a̱vu we ene Ibrahim alanga, na̱ Liꞌazaru a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi. \v 24 A̱vu u ɗe yi, ‘Dada Ibrahim, ka̱lyuwa̱ iliyali i va̱. A̱vu vu lyungu Liꞌazaru daɓa aakatsu a̱ yi a̱ mini, tsa̱ra̱ u ta̱na̱to eelentsu a̱ va̱. A akina nda n to sowuso a̱tsuma̱lima̱.’ \p \v 25 “A̱vu Ibrahim damma yi, ‘Mawun ma̱ va̱, vu cuwan a̱ nden mu uvaɗi ma̱ wu, na vu yuwain vu uwwa ta̱ uyoꞌo, Liꞌazaru waru a̱tsuma̱lima̱ a ɗa u sowusoi. Gogo gba uyoꞌo u ɗa waa uwwusa, a̱vu gba a̱tsuma̱lima̱ a ɗa voo sowuso. \v 26 Babu na̱ a̱yi a̱a̱ka̱ri a̱ a̱ruꞌun o ta̱ lo e memere ma̱ a̱tsu na̱ a̱vu, tsa̱ra̱ aza a na a cigai a pasa a̱ tyo upasu u ndeɗe, aa gura wan. Waru za na ri ɗe upasu u ndeɗe, u pasa upasu u nda wan.’ \p \v 27 “A̱vu za vu utsuruꞌu u damma, ‘Dada Ibrahim, n ta patishi wu, vu lyungu Liꞌazaru o uꞌwa wa dada va̱, \v 28 uba̱ta̱ u na n ri na̱ muwun ma̱ a̱na̱wu n ton. Tsa̱ra̱ u ꞌya̱wa̱ u damma le e reve cuꞌun vu nden n le, tsa̱ra̱ ele fo a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ wa̱ a̱tsuma̱lima̱ a nda wan.’ \p \v 29 “A̱vu Ibrahim damma yi, ‘A̱ ta̱ ɗe na atagada a Musa oɓolo na atagada a ama̱sula̱, lyawa le a uwwa le.’ \p \v 30 “A̱vu u damma, ‘Oꞌo, dada Ibrahim, na̱ za ro a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱ a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ u le, a ta vadala.’ \v 31 A̱vu Ibrahim damma yi, ‘Na a uwwa Musa na ama̱sula̱ shi, ko na̱ za ro ꞌyon a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱ a̱vu u ꞌya̱wa̱, aa uwwa yi shi.’ ” \s1 Unusu \r (Mat. 18:6-7; Mat. 18:21-22; Mak. 9:42) \c 17 \p \v 1 A̱vu Yesu damma ojoro a̱ yi, “Ili i na yaa zuwa vuma yuwan nusu o ta̱ lo, agba woo yoꞌono e ekere a za na a̱ ta̱wa̱i shi. \v 2 U shi ta laꞌaa yi a̱ nla̱a̱ yi aatali a yira a̱ yinlu a̱vu a vari yi a mala na waa zuwa a̱tsuma̱ a aza a wawaꞌa a nda a yuwan unusu. \v 3 I yuwan ugbozu na aciya̱ɗu. \p “Na̱ za va̱ wu yuwan unusu, vu damma yi. A̱vu nu u vadala, vu yuwaan yi gafura. \v 4 Nu u yuwaan wu unusu ucindere urana u ta̱, nu u ta̱wa̱ ya̱ꞌa̱ wu toto ucindere, adansa, ‘N vadala ta̱,’ vu yuwaan yi gafura.” \s1 Ucawu wo okolo \p \v 5 A̱vu ajiya a damma Zagbain, “Da̱shi tsu ucawu wo okolo!” \p \v 6 A̱vu Zagbain u usu, “Ni i shi nu ucawu wo okolo keꞌen cine suꞌwan uri ri, i shi ta damma ubiri u nda, ‘Vu mula̱, a̱vu vu shuwa̱ aciya̱wu a mala!’ Waru u ta uwwa ɗu. \s1 Ulinga wa aagbashi \p \v 7 “A damma, a̱tsuma̱ a̱ ɗu nanza ta̱ na aagbashi a na a yuwusaan yi cimba ko aguɓa. Na̱ ma̱ta̱wa̱a̱ ma̱ yi o una, u ta damma yi, ‘Ta̱wa̱ vu lyuwa ilyalya gogo?’ \v 8 Waa yuwan ne shi. U ta damma yi, ‘Foɓoo mu ilyalya yu ulivu, vu foɓo, a̱vu vu yuwaan mu a̱ga̱nda̱, hali n koto alya no oso. A̱vu vu ta̱wa̱ vu lyuwa vu sowo fo.’ \v 9 U ta damma aagbashi a̱ yi u godyo ta̱ adama a na u yuwain ili i na wu ntsayi u yuwan? \v 10 A̱ɗu fo ni i koto ili i na a damma nɗu i yuwan, i damma, ‘Tsu rawa shi. Tsu yuwan ta̱ ulinga u na u ri ulinga u tsu.’ ” \s1 Nkutu kupa n tsura̱ ta̱ opocino \p \v 11 Urana u ro, a̱yi a mmalu a̱ tyo Urishelima, a̱vu u toni na̱ mɓa̱nga̱ mi iɗa ya Samariya† na̱ Ga̱lili. \v 12 A̱yi a maꞌuwaa a̱ ma̱lyuci mo ro, a̱vu u gaꞌan na ali kupa nkutu. Ele alanga na̱ a̱yi, a̱vu e ɗe yi. \v 13 A̱vu a̱ ꞌya̱sa̱n ɗyo le, “Yesu Zagbain, ka̱lyuwa̱ iliyali i tsu.” \p \v 14 Ana we ene nle, a̱vu u damma le, “ꞌYa̱wa̱i uba̱ta̱ u nan ganu, tsa̱ra̱ e ene ɗu.” Ele a̱tsuma̱ a mmalu, a̱vu o oꞌwo gbaga. \p \v 15 Za ta̱ a̱tsuma̱ e le, ana we enei u ka̱mba̱ ta̱ gbaga, a̱vu u ka̱mba̱ a yuwusaan A̱sula̱ ica o uta̱su uɗyo zuva. \v 16 A̱vu u kingyo a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ Yesu o godyusho yi. A̱yi gba za va Samariya ɗa. \v 17 A̱vu Yesu damma, “Ama kupa ɗa a̱ ka̱mba̱i gbaga shi? Te gba kucciꞌi? \v 18 Cine wo oꞌwoi mocin nda ɗa goon ka̱mba̱i tsa̱ra̱ u godyoo A̱sula̱?” \v 19 A̱vu Yesu damma yi, “ꞌYon vu wala. Ucawu wo okolo a̱ wu a zuwa wu ta̱ vo oꞌwo gbaga.” \s1 Ma̱ta̱wa̱a̱ mo tsugono tsa̱ A̱sula̱ \r (Mat. 24:23-41) \p \v 20 Afarishi o ro e ece ta̱ yashi i na tsugono tsa̱ A̱sula̱† tsa̱a̱ ta̱wa̱. A̱vu u damma, “Tsugono tsa̱ A̱sula̱ na̱ yeni ye esu i ɗa wa̱a̱ ta̱wa̱ shi. \v 21 Aa gura damma, ‘Ka̱lyuwa̱ pa nda ɗa u ri!’ ko aa damma, ‘A̱ ɗe yi!’ shi. Adama a na tsugono tsa̱ A̱sula̱ u te e memere ma̱ ɗu.” \p \v 22 A̱vu u damma ojoro a̱ yi, “Mantsa ma̱ ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ ana yaa ciga yee ene urana u ta̱ a̱tsuma̱ a rana Mawun ma Vuma, agba yee ene shi. \v 23 A ta damma ɗu, ‘Apa yi!’ ko ‘A̱ ɗe yi!’ She i toni le wan. \v 24 Urana u na Mawun ma Vuma ma̱a̱ ta̱wisa̱ u to oꞌwo oroci e imaɗatsu, i na i tsi ikana ɗe zuva diga ɗe o ufaru a̱ tyo o ukosu. \v 25 Amayun u to sowo a̱tsuma̱lima̱ icuꞌun icuꞌun neꞌen, waru ama o gogo a ta ꞌyuwan yi. \p \v 26 “Ununa u da̱na̱i a rana va̱ Nuhu,\x ◊ \xo 17:26 \xt Ufr. 6:5-8.\x*† ne ɗa waru woo oꞌwo a rana Mawun ma Vuma. \v 27 Ama a lyuwusa ta̱ no o sowi, na a casuyi lolo na a yuwin lolo, hali urana u na Nuhu uwai a wantsuꞌun. A̱vu mini ma gbain ma̱ ta̱wa̱, a̱vu u lyuwa le suru. \p \v 28 “Ne ɗa u da̱na̱i a rana va̱ Lutu.† Ama a lyuwusa ta̱ no o sowi, a atsulu na a wini, a̱ ca̱ꞌa̱n na a suwi. \v 29 Urana u na Lutu lyawai Sodom,† o roꞌoo yi ta̱ akina na̱ mikyon ana yaza diga zuva, a̱vu wu una le suru. \x ◊ \xo 17:29 \xt Ufr. 18:20–19:25.\x* \p \v 30 “Ne ɗa woo oꞌwo urana u na Mawun ma Vuma ma̱a̱ ta̱wa̱. \v 31 O urana u ndolo, za na ri a̱ a̱ra̱ra̱ a̱ yi, ni itana ya̱ yi pe a̱tsuma̱, u uwa tsa̱ra̱ u tsura̱ le wan.\f + \fr 17:31 \ft Uba̱ta̱ u na Yesu shi, ꞌwaꞌa a suwa le ta̱ tsa̱ra̱ ama a kumba le o ukwa̱ꞌa̱ tsa̱ra̱ e ivuwan. Luka damma ta̱, “ama a na a̱ ri ɗe o ukwa̱ꞌa̱.”\f* Za na ri o una, she u ka̱mba̱ u tara ili i ro wan. \v 32 I cuwan na̱ ka va̱ Lutu! \x ◊ \xo 17:32 \xt Ufr. 19:26.\x* \v 33 Za na cigai u soko wuma wa̱ yi, u ta lamba yi. Za na lambai wuma wa̱ yi waru ugoloɓu u ɗa u goloɓoi. \v 34 N ta dansaa ɗu, a ayin o ndolo, ama e re a̱ ta̱ da̱na̱ a aavalu a̱ ta̱, a ta tara za ta̱, a̱vu a lyawa za ta̱. \v 35 A̱ma̱ci e re a̱ ta̱ da̱na̱ a yira uba̱ta̱ u ta̱; a ta tara vuma ta̱, a lyawa vuma ta̱. [ \v 36 Ali e re a̱ ta̱ da̱na̱ o uɗuma̱, a ta tara vuma ta̱, a lyawa vuma ta̱.]” \p \v 37 A̱vu e ece yi, “Zagbain, te ɗa aa yuwan ili i ndaꞌa?” \p A̱vu u usu, “Cine i revei na̱ ye ene asala uɓolotowu uba̱ta̱ u ta̱ a̱a̱kwa̱kwa̱ o ta̱ lo zuzu, ne ɗa iroci i nda yoo rocosu ukosu u yuwan ta̱ zuzu.” \s1 Iroci i ma̱runa̱ na̱ za vu ugeꞌetosu \c 18 \p \v 1 A̱vu Yesu yuwaan ojoro a̱ yi adanshi ni iroci adama u roco le u lobono ta̱ a yuwusan avasa kuci, agba a lyawa wan. \v 2 A̱vu u damma, “A̱ lyuci ro a yuwan ta̱ za vu ugeꞌetosu ro, za na aa uwwusa wovon wa̱ A̱sula̱ shi, agba u tara vuma ili i ro shi. \v 3 Ma̱runa̱ mo ro waru ma̱ shi ta̱ pe a̱ lyuciꞌi, a̱vu u ta̱wusa̱ uba̱ta̱ wu za vu ugeꞌetosuꞌu, adansa, ‘Vu kamba mu e ekere a nꞌyuwatan n va̱.’ \p \v 4 “U shi ta̱ u ꞌyuwusan neꞌen. Na̱ a̱ca̱pa̱, ɗaɗa u dammai, ‘Ko ana maa uwwusa wovon wa̱ A̱sula̱ shi, agba n tara vuma ili i ro shi, \v 5 suru na̱ ne, adama a na ma̱runa̱ ma nda maa damatosun mu, n ta kamba yi. Na̱ n yuwan ne shi, u ta̱ kuna̱to mu na̱ ma̱ta̱wa̱!’ ” \p \v 6 A̱vu Zagbain damma, “Uwwai ili i na za vu ugeꞌetosu na ri na̱ a̱ɓula̱ shi dammai. \v 7 To, A̱sula̱ aa kamba aza a na u ɗangwai, aza a na a̱a̱ shoshen yi usana nu ulivu, adama a nꞌyuwatan n le shi? Waa kambushi nle shi? \v 8 N ta dansaa ɗu u ta kamba le ni ilaɗi. Suru na̱ ne, a mantsa ma na a̱mu Mawun ma Vuma ma̱a̱ ta̱wa̱, u ta cina a̱za̱ a̱ a̱ɓula̱ o uvaɗi gba?” \s1 Iroci ya Afarishi na̱ a̱za̱ o ushishi wu utafa \p \v 9 Reve Yesu ene aza a na a̱a̱ ka̱lyuwusa̱ aciyele ili ya̱ a̱ɓula̱, na a laꞌai ama suru, agba a tara ozo o ro ili ya̱ a̱ɓula̱ shi. A̱vu u yuwaan le iroci i nda, u damma, \v 10 “Ama e re a̱ ꞌya̱wa̱ ta̱ avasa a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa: za ta̱ Mafarishi, za ta̱ waru za vu ushishi wu utafa. \v 11 Reve Mafarishi ma̱ ꞌyon u yuwan avasa a aciya̱yi, u damma, ‘A̱sula̱, n godyoo wu ta̱ a na n ri una̱ta̱ na akapi a ama shi, evu, a̱za̱ o ulambu wa̱ a̱ɓula̱, a̱za̱ a̱ tsipere ko ana za vu ushishi wu utafa u ndeɗe shi. \v 12 N tsu tara ta̱ akuli ure a ajuma suru. Waru n tsu uta̱ ta̱ za ta̱ a̱tsuma̱ a kupa e ili i na n tsura̱i suru.’ \p \v 13 “Za vu ushishi wu utafa gba reve wi isawan ɗe alanga. U ꞌya̱sa̱n aaci u ka̱lyuwa̱ zuva shi. A̱vu u lapa ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi a̱ a̱tsumola̱ngu, a̱vu u damma, ‘A̱sula̱ vu ka̱lyuwa̱ iliyali i va̱, a̱mu za vu unusu ɗa!’ \p \v 14 “N ta dansaa ɗu, vuma nda ka̱mba̱ ta̱ o uꞌwa wa̱ yi ookolo cece e ekere a̱ A̱sula̱, agba tsa Mafarishi mo ndolo shi. Adama a na za na ꞌya̱sa̱in aciya̱yi biti a̱ ta̱ ka̱ɗa̱to yi, za na gba ka̱ɗa̱toi aciya̱yi, a̱ ta̱ ꞌya̱sa̱n yi.” \s1 Yesu zuwaa ta̱ muwun n kekeꞌen abaꞌun \r (Mat. 19:13-15; Mak. 10:13-16) \p \v 15 Reve a uwa a̱ ta̱wusa̱a̱ yi na̱ muwun n kekeꞌen, adama u juꞌwa̱n le. Ana ojoro a̱ yi e enei ne, reve a ɓara le. \v 16 Reve Yesu ɗe muwuꞌun ya̱ꞌa̱ yi, a̱vu u damma, “Lyawai muwuꞌun a̱ ta̱wa̱ uba̱ta̱ u va̱, she i putsa le wan. Adama a na tsugono tsa̱ A̱sula̱, adama e icuꞌun i le i ɗa. \v 17 Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, za na suru ushiyi tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa mawun me keꞌen shi, waa uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱ shi.” \s1 Za vu utsuru \r (Mat. 19:16-30; Mak. 10:17-31) \p \v 18 Reve zagbain ro ece yi, “Manlu ma̱ a̱ɓula̱, nye maa yuwan adama n uwa a wuma u na woo koto shi?” \p \v 19 A̱vu Yesu usu yi, “Nye i zuwai vu ɗe numu, za va̱ a̱ɓula̱?† Za lo na̱ a̱ɓula̱ shi, she A̱sula̱ goon. \v 20 Vu reve ta̱ Wila̱: ‘She vu yuwan tsipere wan. She vu una za wan. She vi iva̱ wan. She vu usuwa̱ nanza ili i na vu revei shi wan. Waru vu ca abara na̱ makuci ma̱ wu tsugbain.’ ” \x ◊ \xo 18:20 \xt Mta̱. 20:12-16; U.Wl. 5:16-20.\x* \p \v 21 Reve u usu, “Ele nda suru, a̱mu o molobo ɗaɗa maa yuwusan le.” \p \v 22 Ana Yesu uwwai ne, reve u damma yi, “Ili i ta̱ i ɗa i buwa nuwu. ꞌYa̱wa̱ vu wina ili i na vu ri na̱ a̱yi suru, reve vu neꞌeshen a̱za̱ e iliyali. Vu ta̱ tsura̱ uzuwa ɗe zuva. A̱vu vu ta̱wa̱ kuru mu.” \p \v 23 Ana wu uwwai ne, reve u uwa a̱tsumola̱ngu, adama a na u ri ni ili waꞌashi. \v 24 Ana Yesu ka̱lyuwa̱ niyi, ɗaɗa u tsu damma, “Ili yu usa̱n i ɗa aza a na a̱ ri nu utsuru a uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱. \v 25 U ta laꞌa aarakumi a̱ pusula̱i na̱ vunu vu bele, ana za vu utsuru aa uwa o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 26 Aza a na a uwwai ne, reve a damma, “To, zane ɗa aa laꞌa?” \p \v 27 A̱vu u damma, “Ili i na i ri usa̱n e ekere a vaɗilima̱ suru, ili yu usa̱n i ɗa e ekere a̱ A̱sula̱ shi.” \p \v 28 A̱vu Bituru damma, “A̱yi ɗa nda tsu lyawai ꞌwa tsu, a̱vu tsu kuru wu.” \p \v 29 A̱vu u damma le, “Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, za na lyawai ili suru suru adama o tsugono tsa̱ A̱sula̱, u yuwan ta̱ ili i na i lobonoi. A̱yi ɗa za na aa lyawa uꞌwa, ko ka, ko zawaꞌa, ko zakpara, ko abara na̱ makuci, ko muwun. \v 30 Za na yuwain ne, u ta̱ tsura̱ udoɓonuwu a mantsa mo gogo. A mantsa me elime, waru u ta̱ tsura̱ wuma u na woo koto shi.” \s1 Yesu yuwisan ta̱ adanshi o ukwa̱ wa̱ yi wa taꞌatsu \r (Mat. 20:17-19; Mak. 10:32-34) \p \v 31 Reve u tara ojoro a̱ yi a̱ tyo a̱ ngeꞌen, a̱vu u damma le, “A̱tsu ɗa nda a̱ ꞌya̱wa̱ Urishelima, agba ili i na ama̱sula̱ a ɗanai adama a Mawun ma Vuma biti, u ta shiwan. \v 32 Adama a na u ta uwa e ekere a Atakpaci, a ta yuwaan yi ulamu. A ta yuwaan yi ili i na waa uwwa wono. A̱ ta̱ tsuwa̱a̱n yi ma̱tsa̱n. \v 33 A ta fufaba yi, reve o una yi. O urana wa taꞌatsu gba u ta̱ ꞌyon.” \p \v 34 Agba a gura reve ili i na waa dansa shi. O soko ta̱ ucuɗuwu wa adanshiꞌi e ekere e le, ɗaɗa a gura revei ili i na u dammai shi. \s1 Yesu kpa̱tuꞌwa̱i irumba̱ yi ipati esu \r (Mat. 20:29-34; Mak. 10:46-52) \p \v 35 Yesu arawa zuzu na̱ Jeriko, irumba̱ i ro i shi ta̱ lo nden e ipati a̱ ngeꞌen mu ure. \v 36 Ana wu uwwai ama a̱ ka̱ra̱sa̱, reve we ece nye i yuwain. \v 37 Reve a damma yi, “Yesu va Nazara ɗa ri lo a̱ ka̱ra̱.” \p \v 38 Reve u saala, “Yesu, Mawun ma̱ Da̱wuda, ka̱lyuwa̱ iliyali i va̱!” \p \v 39 Reve aza a na a̱ da̱na̱i elime a ɓara yi, a damma yi u ɓa̱ru una̱. Reve gba u da̱shi uta̱a̱ uɗyo, “Mawun ma̱ Da̱wuda, ka̱lyuwa̱ iliyali i va̱!” \p \v 40 Reve Yesu isawan, a̱vu u zuwa a̱ ta̱wa̱ na̱ a̱yi uba̱ta̱ wa̱ yi. \v 41 Ana vumaꞌa u rawai zuzu, a̱vu Yesu damma, “Nye vu ciga n yuwaan wu?” \p A̱vu u damma, “Zagbain, n ciga ta̱ me ene ure.” \p \v 42 Reve Yesu damma yi, “Ve ene ure. Ucawu wo okolo a̱ wu wo oꞌwoto wu ta̱ gbaga.” \v 43 Lo ɗa we eneshi ure, reve u kuru yi a ciɓalasa A̱sula̱. Ana ama e enei ne waru, ɗaɗa a ciɓalai A̱sula̱. \s1 Zaka za vu ushishi wu utafa \c 19 \p \v 1 Yesu uwa ta̱ Jeriko, a̱vu u ka̱ra̱la̱i. \v 2 Zagbain vu uꞌushishi wu utafa da̱na̱ ta̱ lo, za na a̱ tsu ɗe Zaka, za vi ikebe i ɗa. \v 3 U ciga ta̱ we ene ko zane ɗa Yesu, agba a̱yi mokoɗi ma ɗa. Adama o ndolo u gura ene yi shi adama a̱ a̱bunda̱ a ama. \v 4 A̱vu u suma elime a amaꞌa, a̱vu u kumba uteɗu u ro, tsa̱ra̱ we ene yi, adama a na o ure u ɗaɗa wa̱a̱ kuru. \p \v 5 Ana Yesu rawai uba̱ta̱ꞌa̱, a̱vu u ka̱lyuwa̱ zuva, a̱vu u damma yi, “Zaka, jika̱ vu cipa̱, adama a na anaꞌan o uꞌwa wa̱ wu u ɗa maa cuꞌwan.” \v 6 A̱vu Zaka jika̱ u cipa̱, a̱vu u ushi yi na̱ ma̱za̱nga̱. \p \v 7 Ana ama o ndolo suru e enei ne, a̱vu a uwa adanshawuya ana, “O uꞌwa wu za vu unusu u ɗa vuma nda uwai!” \p \v 8 A̱vu Zaka ꞌyon, a̱vu u damma Zagbain, “Zagbain, ve ene, n ta ca alambi uɓatsalai wi ili i na n ri na̱ a̱yi. Na̱ m paala waru nanza, n ta̱ ka̱mbuwa̱a̱ yi toto una̱shi.” \p \v 9 A̱vu Yesu damma yi, “Anaꞌan iwawi† i uwa ta̱ o uꞌwa u nda, adama a na a̱yi fo o ugundo wa Ibrahim u ɗa wu uta̱i. \v 10 A̱mu Mawun ma Vuma n ta̱wa̱ ta̱ izami yi ili i na i puwa̱yin, tsa̱ra̱ waru n wawa yi.” \s1 Iroci yi ikebe i azurufa kupa \r (Mat. 25:14-30) \p \v 11 Ana a uwwai ili i ndolo, a̱vu Yesu reme a dansaa le iroci i ro, adama a na u rawa ta̱ zuzu na̱ Urishelima. A yuwusan ta̱ majiyan waru gashi tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsu ta̱ ta̱wa̱ keɗu. \v 12 A̱vu u damma, “A yuwan ta̱ vuma na da̱na̱i na̱ tsugbain lon, za na a̱a̱ ꞌya̱wa̱ e iɗa i ro, tsa̱ra̱ a ca yi tsugono, a̱vu u ka̱mba̱. \v 13 A̱vu u ɗe agbashi a̱ yi kupa, a̱vu u ca le ikebe i azurufa\f + \fr 19:13 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “mina.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* i ta̱-ta̱, a̱vu u damma le, ‘I vadalasa le hali n ta̱wa̱.’ \p \v 14 “Ama a̱ yi a ciga yi shi, a̱vu a̱ lyungu ajiya na̱ a̱ca̱pa̱ a na, ‘Tsu ciga vuma nda wo oꞌwo mogono ma̱ tsu shi!’ \p \v 15 “Suru na̱ ne, vumaꞌa wo oꞌwo ta̱ mogono, a̱vu u ka̱mba̱ o uꞌwa. A̱vu u lyungu e ɗe agbashi a na u cayi ikebeꞌe. Tsa̱ra̱ we ene ili i na a̱ tsura̱i a̱tsuma̱ o uvadalasa u le. \p \v 16 “A̱vu za vu ufaru ta̱wa̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n ma̱ yi, a̱vu u damma, ‘Kebe azurufa ta̱ na vu ca numu, u ta̱wa̱a̱ ta̱ na̱ ikebe toto kupa.’ \p \v 17 “A̱vu u damma yi, ‘A̱ku, aagbashi a̱ a̱ɓula̱! Ana vu yuwain a̱ɓula̱ e ili i keꞌen, n ca wu ta̱ tsugono tse ilyuci kupa.’ \p \v 18 “Reve za ve ire ta̱wa̱, a̱vu u damma, ‘Zagbain, kebe ta̱ va̱ wu rono ta̱ ikebe toto uton.’ \p \v 19 “A̱vu zagbain va̱ yi damma yi, ‘Vu yuwan tsugbain tse ilyuci i ton.’ \p \v 20 “A̱vu aagbashi o ro a̱ ta̱wa̱, a̱vu u damma yi, ‘Zagbain, apa wu kebe ta̱ va̱ wu! A aakashomuna a ɗa n shi n soko niyi. \v 21 N ta uwwusa wovon wa̱ wu, vu ri nu uro shi, vu ciga ta̱ ili ye pere, vu tsu gasa ta̱ ili i na vu cuꞌwa̱in shi.’ \p \v 22 “A̱vu zagbain va̱ yi damma yi, ‘N ta̱ geꞌeto wu na adanshi o una̱ wa̱ wu. Vu reve ta̱ a̱mu n tu usuɗuwu, za vi icigi yi ili ye pere, n tsu gasa ta̱ ili i na n cuꞌwa̱in shi? \v 23 Na̱ ne ɗa, nye i zuwai vu zuwai ikebe i va̱ o uꞌwa wi ikebe e ekere a̱ a̱za̱ o uvadalasa shi? Na̱ ma̱ta̱wa̱a̱ ma̱ va̱, a̱vu n ushi ni ili i na i kumbai zuva.’ \p \v 24 “A̱vu u damma aza a na a̱ da̱na̱i mishin, ‘Ushiyi kebe ta̱ꞌa̱ e ekere a̱ yi, a̱vu i ca aagbashi a na a̱ ri ni ikebe kupa.’ \p \v 25 “A̱vu e reme a dansa, ‘Zagbain, u ta̱ ni ikebe kupa!’ ” \p \v 26 “A̱vu u usu, ‘N ta dansaa ɗu, za na ri ni ili, a̱yi ɗa a̱ da̱shi. Za na ri ni ili shi, keꞌen na u ri na̱ a̱yi, a̱ tsu ushi ta̱. \v 27 Nꞌyuwatan n na n cigai n yuwan tsugbain a aci e le shi, ta̱wa̱i ne ele o una le e esu a̱ va̱!’ ” \s1 Ama a̱ Urishelima a raba ta̱ Yesu \r (Mat. 21:1-11; Mak. 11:1-11; Yah. 12:12-19) \p \v 28 Ana Yesu dammai ne, a̱vu u lyuwa elime a̱ tyo Urishelima no ojoro a̱ yi. \v 29 Ana u yuwain zuzu na̱ Batafaji na̱ Batanya, a masasan ma na a̱ tsu ɗe Masasan ma̱ Zetun, a̱vu u lyungu ama e re a̱tsuma̱ o ojoro a̱ yi ana, \v 30 “ꞌYa̱wa̱i a̱tsuma̱ a̱ ma̱lyuci ma na ma̱ ri elime a̱ ɗu. Na̱ maꞌuwaa ma̱ ɗu, i te ene molloli wunlu, za na koto a kumbai shi. I ba̱ɗa̱ yi a̱ ta̱wa̱. \v 31 Na̱ za ro ece ɗu, ‘Nye i zuwa ya̱a̱ ba̱ɗa̱sa̱ yi?’ I damma yi, ‘Zagbain ɗa ciga niyi.’ ” \p \v 32 A̱vu aza a na u lyunguyiꞌi a̱ ꞌya̱wa̱ a cina ununa u damma nle. \v 33 Ele a̱ ba̱ɗa̱sa̱ molloliꞌi, a̱vu za vi ili ece le, “Nye i zuwai ya̱a̱ ba̱ɗa̱sa̱ yi?” \p \v 34 A̱vu a̱ usu, “Zagbain ɗa ciga niyi.” \p \v 35 A̱vu a̱ ta̱wa̱a̱ Yesu. Ana o poloi amuna e le o molloliꞌi, a̱vu a kumbato ɗe Yesu. \v 36 A̱yi a̱tsuma̱ a mmalu, a̱vu ama o poluso amuna e le o ure. \p \v 37 Ana u rawai zuzu na̱ za̱la̱ Masasan ma̱ Zetun, a̱vu oɓolo o otoni a̱ yi e teme ica yu uyoꞌo a̱ tyo a̱ A̱sula̱ na̱ ɗyo, adama e ili ya asalama i na e enei. \v 38 A̱vu a damma, “Abaꞌun a̱ tyo o Mogono ma na ma̱a̱ ta̱wa̱ a ala a Zagbain!” \x ◊ \xo 19:38 \xt Ica 118:26.\x* “Asuvu nden zuva, na̱ tsugbain uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱!” \p \v 39 A̱vu Afarishi† o ro a̱tsuma̱ a ama a damma yi, “Manlu, ɓara ojoro a̱ wu.” \p \v 40 A̱vu u damma le, “Na̱ a̱ rungwa̱ kpaku, atali o to ɓoso ni ica.” \p \v 41 Ana u rawai zuzu, a̱vu we ene lyuciꞌi, a̱vu u showen yi. \v 42 A̱vu u damma, “Ni i shi i reve ili i na ya̱a̱ ta̱wa̱a̱ ɗu na asuvu nden, gogo gba o soko yi ta̱ e esu a̱ ɗu. \v 43 Mantsa ma̱ ta̱ ta̱wa̱ ɗu, ana nꞌyuwatan n ɗu maa suwaa ɗu atsura o ukari u ɗu, a̱vu a̱ ka̱nda̱ruwa̱ ɗu, a zuwa ɗu e memere. A̱vu e gigeshe ɗu upasu suru. \v 44 O to polo ɗu e iɗa, a̱ɗu na̱ muwun n ɗu. Aa lyawa aatali a̱ ta̱ zuva va aatali a̱tsuma̱ a̱ lyuciꞌi shi. Adama a na i revei mantsa ma na A̱sula̱ a̱ ta̱wa̱ nɗu shi.” \s1 Yesu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa \r (Mat. 21:12-17; Mak. 11:15-19; Yah. 2:13-22) \p \v 45 A̱vu u uwa a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, reve u teme o losuso aza a na a̱ da̱na̱i a awina. \v 46 A̱vu u damma, “Uɗanu u ɗa u ri, ‘Uꞌwa u va̱ u to oꞌwo uꞌwa wa avasa.’ A̱vu a̱ɗu i ka̱mba̱to yi asaꞌa e evu.” \x ◊ \xo 19:46 \xt Isha. 56:7; Irm. 7:11.\x* \p \v 47 Usana suru u tsu da̱na̱ ta̱ o rocosu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. Agba nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ na azagbain a̱tsuma̱ a amaꞌa a ciga ta̱ tsa̱ra̱ o una yi. \v 48 A̱vu a lamba ili i na aa yuwan, adama a na adanshi a̱ yi a̱ pura̱ ta̱ ugbozu wa ama. \s1 Yeci yu uba̱ta̱ u na Yesu tsura̱i ucira \r (Mat. 21:23-27; Mak. 11:27-33) \c 20 \p \v 1 Urana u ro, Yesu o ritosu ama a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, nu u yuwusain alajiya a Alabari a Saꞌani, a̱vu nan ganu a gbagbain, na̱ munlu n Wila̱, oɓolo na azagbain a̱ ta̱wa̱ ya̱ꞌa̱ yi. A̱vu a damma, \v 2 “Damma tsu nu ucira u ne u ɗa vaa yuwusaan cuꞌun vu ulinga u ndolo. Zane ɗa ca nuwu ucira u ndolo?” \p \v 3 Reve u usu, “N ta yuwan ɗu yeci. Damma numu, \v 4 urumbusu u na Yahaya yuwusain, uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱ a ɗa wu uta̱i, ko uba̱ta̱ wu vaɗilima̱?” \p \v 5 A̱vu a dammulai va̱ni le, “Na̱ tsu damma, ‘Uba̱ta̱ wa̱ A̱sula̱,’ u te ece, nye i zuwai tsu usu niyi shi? \v 6 Waru na̱ tsu damma, ‘Uba̱ta̱ wa ama,’ ama suru a ta vuvara tsu, adama a na ama e reve ta̱ Yahaya vumava̱sula̱ ɗa.” \p \v 7 A̱vu a̱ usu, “Tsu reve uba̱ta̱ u na wu uta̱i shi.” \p \v 8 A̱vu Yesu usu le, “A̱mu fo maa damma ɗu uba̱ta̱ u na ucira u na maa yuwusaan ulinga u nda wu uta̱i shi.” \s1 Iroci ya aza a zamalinga \r (Mat. 21:33-46; Mak. 12:1-12) \p \v 9 Reve u reme a yuwusaan ama iroci i nda, “Vuma ro ɗa cuꞌwa̱in uɗuma̱ wa inabi, a̱vu u lyawaa aza a zamalinga, a̱vu u jima ɗe uba̱ta̱ wu mmaluꞌu. \v 10 Mantsa mo ugasa, a̱vu u lyungu aagbashi a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa aza a zamalingaꞌa, tsa̱ra̱ a ca yi abaꞌun o uɗuma̱ꞌa̱. A̱vu aza a zamalinga a̱ ga̱ga̱la̱ yi, a̱vu o lo yi ekere lya̱nga̱. \v 11 A̱vu u lyungu aagbashi o ro waru, a̱vu a̱ ga̱ga̱lisa̱ yi fo, a̱vu a yuwaan yi ili i na i lobonoi shi, a̱vu o lo yi ekere lya̱nga̱. \v 12 A̱vu u lyunguwisa̱ aagbashi a taꞌatsu, a̱vu a uwwato yi usa̱n, a̱vu o lo yi. \p \v 13 “A̱vu za vu uɗuma̱ꞌa̱ u damma, ‘Cine maa yuwan? N ta̱ lyungu macigata ma mawun ma̱ va̱. Ne e ene yi a ta uwwa yi.’ \p \v 14 “Ana aza a zamalinga e ene niyi a̱ ta̱wa̱, a̱vu a dammulai, ‘Ndeɗe magaji ma̱ ta̱ ma̱ yi a̱ ta̱wa̱. Tsu una niyi, tsa̱ra̱ uba̱ta̱ꞌa̱ wo oꞌwo uba̱ta̱ u tsu.’ \v 15 Reve o uta̱a̱ mawuꞌun o uɗuma̱ꞌa̱, a̱vu o una yi o ogozo. \p “Nye za vu uɗuma̱ꞌa̱ waa yuwan ne ele? \v 16 U to una aza a zamalinga o ndolo, a̱vu u ca ozo o ro uɗuma̱ꞌa̱.” \p Ana a uwwai ne, a̱vu a damma, “A̱sula̱ a para!” \p \v 17 A̱vu Yesu ka̱lyuwa̱ le mejege, a̱vu we ece, “Nye i ɗa urevu wi ili i na i ri uɗanu: ‘Aatali a na asuwi a ꞌyuwain, a̱yi ɗa wo oꞌwoi ikyun yu ucira a̱tsuma̱ o usaa.’\f + \fr 20:17 \ft Yesu yuwan ta̱ adanshi a̱tsuma̱ e Ica 118:22.\f* \v 18 Za na riya̱i a aatali o ndolo suru, u ta kukuɗa suru suru. Za na gba aatali o ndolo a̱ riya̱yi u ta̱ luɓa̱tsa̱ yi cine vu revei yira.” \s1 Atsupu o utafa a̱ tyo ya Kaisa \r (Mat. 22:15-22; Mak. 12:13-17) \p \v 19 Munlu n Wila̱ na̱ nan ganu a gbagbain a zami ta̱ ure u na ee reme yi babu usa̱n, e reve ta̱ iroci i na u yuwain a aciyele a ɗa u yuwain. A̱vu a uwwusa wovon wa ama. \p \v 20 A̱vu a vawusan yi, a̱vu a̱ lyungu aza a matawa mo utyo. A̱vu ele a yuwan gashi ama a̱ a̱ɓula̱ a ɗa, tsa̱ra̱ e reme yi nu unusu a adanshi a̱ yi, tsa̱ra̱ a̱ ca̱co yi e ekere a tsugbain tsa gwamna. \v 21 A̱vu e ece yi, “Manlu, a̱tsu tsu reve ta̱ adanshi a̱ wu na alajiya a̱ wu amayun a ɗa. Vuma suru una̱ta̱ u ɗa vu tara nle. Adanshi a saꞌani a̱ A̱sula̱ a ɗa voo rocosu. \v 22 U tu ulobonu tsu tsupa utafa u tsu ya Kaisa, ko tsu tsupa wan?” \p \v 23 A̱yi gba u reve ta̱ ugbozu u le, a̱vu u damma le \v 24 o roco yi ikebe.\f + \fr 20:24 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “dinari.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe.”\f* A̱vu u damma, “Ululu nu ukere wa zane ɗa u ri ɗe uɗanu?” \p \v 25 A̱vu a̱ usu, “Kaisa ɗa.” \p A̱vu u damma le, “I ca Kaisa ili i na i ri ili ya Kaisa, ili ya̱ A̱sula̱ waru i ca A̱sula̱ ili i na i ri ili ya̱ yi.” \v 26 A gura reme yi e ili i na u dammai o oɓolo a amaꞌa shi. A̱vu a uwa asalama nu uꞌususu wa̱ yi, ɗaɗa a̱ rungwa̱i. \s1 Yeci yu uꞌyosun a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱ \r (Mat. 22:23-33; Mak. 12:18-27) \p \v 27 Reve ama a na a̱ tsu ɗe Sadukiya† (aza a na a dammai babu uꞌyosun wa̱ a̱kwa̱kwa̱), a̱ ta̱wa̱ a yuwan Yesu yeci. \v 28 A̱vu a damma, “Manlu, Musa ɗanaa tsu ta̱, ‘Na̱ vuma kuwa̱, a̱vu u lyawa ka va̱ yi babu u matsan. A̱vu za va̱ yi sotso kaꞌa, tsa̱ra̱ u tsura̱a̱ yi mawun.’ \v 29 A yuwan ta̱ muwun ma̱ a̱na̱wu, ali e cindere. Za vu ufaru zuwa ta̱ ka, a̱vu u kuwa̱ babu mawun. \v 30 A̱vu za ve ire sotso yi, a̱vu u kuwa̱ babu mawun. \v 31 Ne ɗa fo, za va taꞌatsu sotso niyi, reve waru u kuwa̱ babu mawun. Ne ɗa ama e cindere o ndolo a zuwa niyi, na̱ a̱ kuwi, babu za na tsura̱i mawun na̱ a̱yi. \v 32 Na̱ a̱ca̱pa̱, a̱vu kaꞌa u kuwa̱. \v 33 O urana u na a̱a̱ ꞌya̱sa̱n a̱kwa̱kwa̱, ka va zane ɗa woo oꞌwo a̱tsuma̱ e le? Adama a na ali e cindere o ndolo suru a zuwa yi ta̱.” \p \v 34 A̱vu u usu le, “Ama a mantsa ma nda, a ta yuwusan lolo na̱ a̱ ꞌya̱wi lolo. \v 35 Aza a na e enei na̱ a̱ɓula̱ a na aa uwa a mantsa nu uꞌyosun wa̱ a̱kwa̱kwa̱, aa yuwan ko a̱ ꞌya̱wa̱ lolo shi. \v 36 A̱ da̱shi kuwa̱ shi, o to oꞌwo tsa nlingata ma̱ A̱sula̱. Muwun ma̱ A̱sula̱ n ɗa ana wo oꞌwoi A̱sula̱ a̱ ꞌya̱sa̱n nle. \v 37 Adama o uꞌyosun wa̱ a̱kwa̱kwa̱ waru, Musa damma ta̱ a aalabari o oroci o molopu a madala uba̱ta̱ u na u ɗeyi Zagbain, ‘A̱sula̱ a Ibrahim, na̱ A̱sula̱ a Ishiyaku, na̱ A̱sula̱ a Yakubu.’ \x ◊ \xo 20:37 \xt Mta̱. 3:6.\x* \v 38 A̱yi A̱sula̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱ a ɗa shi, amma A̱sula̱ a aza a wuma a ɗa, e ekere a̱ yi ama suru wuma u ɗa a̱ ri.” \p \v 39 A̱vu munlu n Wila̱† n ro n usu, “Manlu, amayun a ɗa vu dammai!” \v 40 A̱ tsura̱ za na tsura̱i ucira u na wee ece yi ili i ro shi. \s1 Yeci adama a Zamawawa \r (Mat. 22:41-46; Mak. 12:35-37) \p \v 41 A̱vu Yesu damma le, “Cine yaa dansa Kristi Mawun ma̱ Da̱wuda ma ɗa? \v 42 Da̱wuda na aciya̱yi u damma ta̱ a Aatagada e Ica:† \q1 ‘A̱sulazuva a damma ta̱ Zagbain va̱, “Da̱nu o ukere u usaꞌani, \v 43 she na̱ n zuwa nꞌyuwatan ma̱ wu a apata a ana a̱ wu.” ’\f + \fr 20:43 \ft Yesu yuwan ta̱ adanshi a̱tsuma̱ e Ica 110:1. \f* \m \v 44 Da̱wuda ɗe yi ta̱ ‘Zagbain.’ Cine a̱yi woo oꞌwo mawun ma̱ yi?” \s1 Morono ma atsuvu adama a̱ Munlu n Wila̱ \r (Mat. 23:1-36; Mak. 12:38-40) \p \v 45 Ama a uwwusa ili i na waa dansa, ɗaɗa Yesu dammai ojoro a̱ yi, \v 46 “I reve ununa yaa yuwan na̱ munlu n Wila̱. Aza a na a cigai agara na̱ a̱tugu a gbagbain, aza a na a cigai a̱ ca̱sa̱ le e eden, a̱ da̱na̱ na̱ nda̱na̱ta̱ n saꞌani a̱ a̱ꞌisa̱ na̱ nda̱na̱ta̱ n tsugbain uba̱ta̱ wa̱ a̱buki. \v 47 Ele ɗa a tsu ususa nruna̱ ili. A̱vu waru a yuwusan avasa o ugaꞌan adama a̱ ꞌya̱sa̱n avangaci. Icuꞌun ya ama o ndolo a ta uwwa a̱tsuma̱lima̱ lon.” \s1 Kucci Ma̱runa̱ \r (Mak. 12:41-44) \c 21 \p \v 1 Ana Yesu ꞌya̱sa̱in aaci zuva, a̱vu we ene a̱za̱ o utsuru a zuwusa uneꞌe u le o uzuwata wa̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa. \v 2 We ene ta̱ waru ma̱runa̱ me iliyali u zuwai anini\f + \fr 21:2 \ft Danshi na a yuwayin ulinga pa nda na̱ Tsuheleni a̱yi ɗa “lapta.” Ka̱lyuwa̱ Ucuɗuwu wi “Ikebe”.\f* e re. \v 3 A̱vu u damma le, “Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, ma̱runa̱ ma nda u zuwa ta̱ ili i na i laꞌai akapi a ama. \v 4 Ama a nda suru a zuwa ta̱ a̱tsuma̱ o utsuru u na a̱ ri na̱ a̱yi, a̱yi gba a̱tsuma̱ o ulambu wa̱ yi, u zuwa ta̱ ikebe i na waa lyuwa ilyalya suru.” \s1 Yesu yuwan ta̱ adanshi adama a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa \r (Mat. 24:1-2; Mak. 13:1-2) \p \v 5 Ojoro o ro a yuwusan ta̱ adanshi adama a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, nu ununa a lapula niyi na atali a saꞌani,† nu uneꞌe u na a cayi A̱sula̱ kucci.† A̱vu Yesu damma, \v 6 “Ele nda suru a na ye eneshe, mantsa mo ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ ana aa lyawa aatali a̱ ta̱ zuva vu za va̱ yi shi, suru nle o to oco le e iɗa.” \s1 A̱tsuma̱lima̱ nu ulyungusa̱ \r (Mat. 24:3-14; Mak. 13:3-13) \p \v 7 Reve e ece, “Manlu, yashi i ne i ɗa ili i ndolo yaa fara? Nye i ɗa yoo roco tsu mantsa ma yuwan ta̱ a na ili i ndolo yaa fara?” \p \v 8 A̱vu Yesu damma le, “I yuwan ugbozu, i lyawa nanza pusa̱n ɗu ana wan. Ama na̱ a̱bunda̱ a̱ ta̱ ta̱wa̱ na aala a̱ va̱ adansa, ‘A̱mu ɗa a̱yi,’ waru, ‘Mantsaꞌa u yuwan ta̱ zuzu.’ She i toni le wan. \v 9 Na̱ yu uwwa alabari o uvon na̱ nla̱ngi, she yi dadaꞌwan wan. ꞌYuwan ciga ili i ndolo i ta fara, agba koto ukosu u rawa shi.” \p \v 10 A̱vu u damma le, “Iɗa i ta yuwan nla̱ngi ni iɗa, tsugono tsa̱ ꞌya̱sa̱n nla̱ngi na̱ tsugono. \v 11 A ta yuwan ura̱mosu wi iɗa nu ucira, a ta yuwan ambulu na̱ mɓa̱la̱ ba̱ta̱ kokoꞌo. A ta yuwan ili i wovon ni iroci i gbagbain zuva. \p \v 12 “Agba kafu a̱yi ndolo, e te reme ɗu, a zuwa ɗu a̱ a̱tsuma̱lima̱. A̱ ta̱ ꞌya̱wa̱to ɗu a̱ a̱ꞌisa̱ na̱ ꞌwa va ali, na̱ a̱ ma̱ka̱ka̱n mo ngono na aza a tsugbain adama a aala a̱ va̱. \v 13 A̱yi ndolo u to oꞌwo ɗu ure u na yaa damma le Alabari a Saꞌani. \v 14 I gbama asuvu a̱ ɗu i lyawa u ɓa̱la̱ ɗu e ili i na ya̱a̱ usu wan. \v 15 N ta ca ɗu idanshi nu ugbozu, a na aza a na a ꞌyuwan nɗu aa gura isawan shi. \v 16 A̱za̱ a̱ ɗu suru: nan dada, na azakpakpara, na̱ mmaci n ɗu, na̱ nꞌutsa̱, a ta wina ɗu. Waru a ta zuwa o una ozo o ro a̱tsuma̱ a̱ ɗu. \v 17 Ama suru a ta ꞌyuwan ɗu adama a̱ va̱. \v 18 Agba ko a̱nji a̱ ta̱ a aci a̱ ɗu a̱a̱ riya̱ shi. \v 19 I yuwan asuvu, i ta̱ tsura̱ wuma u ɗu. \s1 Cine a̱a̱ lungusa̱ Urishelima \r (Mat. 24:15-21; Mak. 13:14-19) \p \v 20 “Na̱ ye ene a̱soja a̱ ka̱nda̱ruwa̱ Urishelima, i reve ulungusu wa̱ yi u rawa ta̱. \v 21 Aza a na a̱ ri Yahuda a suma a̱ tyo a atali. Aza a na a̱ ri pe a̱ e ilyuciꞌi o uta̱ pe. Aza a na a̱ ri a̱ mulyuci a uwa a̱ lyuciꞌi wan. \v 22 Mantsa ma̱ a̱tsuma̱lima̱ ma ɗa a na ili i na a ɗanai yaa shiwan. \x ◊ \xo 21:22 \xt Hos. 9:7.\x* \v 23 Woo yoꞌono a̱ma̱ci a na a̱ ri na̱ a̱tsuma̱ shi, na aza a na aa casu muwun maani a mantsaꞌa! A̱tsuma̱lima̱ a ta uwa e iɗa i ndolo nu upan wa̱ A̱sula̱ e ekere a ama o ndolo. \v 24 A̱ to una ozo o ro na̱ matsun me peꞌeni, a ta tara ozo o ro a̱ ꞌya̱wa̱ o uꞌwa wa ali e iɗa suru. Atakpaci a ta dadasa Urishelima hali mantsa ma Atakpaci mo koto. \s1 Uka̱mbu u Mawun ma Vuma \r (Mat. 24:29-31; Mak. 13:24-27) \p \v 25 “E te ene iroci o urana, na̱ woto, ni italyoꞌo. O uvaɗi waru iɗa suru u to oꞌwo na̱ wovon wi ilama i mala, ni ikeɗu ikeɗu i malaꞌa. \v 26 Adama o wovon ama a̱ ta̱ lima̱, adama e ili i na yaa farasa a̱tsuma̱ o uvaɗi. Waru asuvu a̱ ta̱ da̱na̱ a̱ riya̱sa̱ ama, adama a na a̱ ta̱ jinga̱ɗa̱ ili i gbagbain i na i ri zuva. \v 27 A mantsa mo ndolo ma ɗa ee ene Mawun ma Vuma a̱ ta̱wa̱ e eleshe, nu ucira, na̱ tsugbain tsa̱ a̱bunda̱. \v 28 Mantsa ma na ili i ndolo i farai e temeshe, i ꞌya̱sa̱n aci i ka̱lyuwa̱ zuva, adama a na mantsa ma mawawa ma̱ ɗu ma yuwan ta̱ zuzu.” \s1 Adanshi adama o ubiri \r (Mat. 24:32-35; Mak. 13:28-31) \p \v 29 A̱vu Yesu yuwaan le iroci i nda: “Ka̱lyuwa̱i uɗanga wu ubiri na akapi a ɗanga. \v 30 No o topo a̱vuꞌun, i te reve na aciya̱ɗu lyushi yuwan ta̱ zuzu. \v 31 Ne ɗa waru, na̱ ye ene ili i ndolo a farasa, i reve tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa yuwan ta̱ zuzu. \p \v 32 “Amayun a ɗa maa dansaa ɗu, ama a mantsa ma nda oo koto shi, she ni ili i ndolo i shiwan. \v 33 Zuva ni iɗa i ta̱ ka̱ra̱, agba adanshi a̱ va̱ oo koto shi. \s1 A̱sa̱la̱ a̱ da̱na̱ ufoɓu \p \v 34 “I yuwan ugbozu na aciya̱ɗu adama a alya a̱ a̱bunda̱, no oso a̱ a̱bunda̱ ni iwuya, na̱ a̱tsumola̱ngu adama e izami yi ili yu uvaɗi u nda. Na̱ ne ɗa shi, urana u ndolo u ta̱ ta̱wa̱ ɗu babu urevu ununa i revei yakuru. \v 35 Ne ɗa wa̱a̱ ta̱wa̱ e ekere a aza a na a̱ ri nden a̱tsuma̱ o uvaɗi suru. \v 36 I da̱na̱ ufoɓu kuci. I yuwusan avasa tsa̱ra̱ i tsura̱ ucira u na yaa laꞌa ni ili i na yaa fara, tsa̱ra̱ waru yi isawan a̱ ma̱ka̱ka̱n ma Mawun ma Vuma.” \p \v 37 Usana suru Yesu tsu da̱na̱ ta̱ o ritosu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa.† Ulivu suru waru, u tsu ꞌya̱wa̱ ta̱ a masasan ma na a̱ tsu ɗe Masasan ma̱ Zetun. \v 38 Nu usanusana, waru ama suru a̱ tsu ta̱wa̱ ta̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa, tsa̱ra̱ a uwwa yi. \s1 Izami yu ure u na oo una Yesu \r (Mat. 26:1-5; Mak. 14:1-2; Yah. 11:45-53) \c 22 \p \v 1 Yashi ya̱ A̱buki o Opopofu,† za na a̱ tsu ɗe A̱buki a Mapasa,† a yuwan ta̱ zuzu. \v 2 Reve nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ a uwa izami yu ure u na oo una Yesu. Agba a̱ shi ta uwwusa wovon wa ama. \fig Ifoɓi i na ee reme Yesu|src="Luke_22_1.tif" size="span" loc="Luk 22:2" ref="Luk. 22:2" \fig* \p \v 3 Reve Male† ma uwa o okolo a Yahuza Iskariyoti, vuma ta̱ a̱tsuma̱ a Kupanejereꞌe. \v 4 A̱vu u ꞌya̱wa̱ u yuwan a̱sa̱la̱ na̱ nan ganu a gbagbain na̱ a̱duga̱ri a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa ununa waa winaa le a̱yi. \v 5 Reve a yuwan ma̱za̱nga̱, a̱vu a damma a ta ca yi ikebe. \v 6 Reve u usu, ɗaɗa u zamishiyi ure u na waa zuwa e reme yi babu ama lo. \s1 Ifoɓi ya alya ya̱ A̱buki a Mapasa \r (Mat. 26:17-30; Mak. 14:12-26; Yah. 13:21-30; 1 Kor. 11:23-25) \p \v 7 A̱vu urana wa̱ A̱buki o Opopofu u rawa, urana u mapaɗa me ikyon i Mapasa.† \v 8 A̱vu Yesu lyungu Bituru na̱ Yahaya u damma le, “ꞌYa̱wa̱i i foɓoo tsu uba̱ta̱ a alya e ilyalya i Mapasa, adama tsu lyuwa.” \p \v 9 A̱vu e ece yi, “Te ɗa vu cigai tsu foɓo yi?” \p \v 10 A̱vu u damma le, “Ni i uwa a̱ lyuci, i ta gaꞌan na̱ vuma utanuwu na̱ a̱a̱ka̱bu a̱ mini. I kuru yi a uwa o uꞌwa u na waa uwa, \v 11 a̱vu i damma za vu uꞌwaꞌa, ‘Manlu ma damma ta̱: Te ɗa aasula o omocin, uba̱ta̱ u na maa lyuwa ilyalya i Mapasa no ojoro a̱ va̱?’ \v 12 U to roco ɗu aasula a gbain o uꞌwa wa zuva ufoɓu, a̱vu i foɓoo tsu.” \p \v 13 Reve a̱ ꞌya̱wa̱ ɗaɗa a cinai ili i na Yesu damma nle ununa u dammai. Reve o foɓo ilyalya i Mapasa.† \s1 Alya o ukosu \p \v 14 Ana mantsa ma rawai, a̱vu u da̱nu alya oɓolo na ajiya† a̱ yi. \v 15 A̱vu u damma le, “N zuwa ta̱ okolo a̱ va̱ n lyuwa ilyalya i Mapasa i nda oɓolo na̱ a̱ɗu, kafu n sowo a̱tsuma̱lima̱. \v 16 N ta dansaa ɗu, ma̱a̱ da̱shi lyuwa yi shi, she no o shiton ili i ndolo o tsugono tsa̱ A̱sula̱.” \p \v 17 Reve u tara mokoto ana u godyoyi A̱sula̱, a̱vu u damma, “Ushiyi nda, i neꞌeshen. \v 18 N ta dansaa ɗu, diga gogo ma̱a̱ da̱shi sowo masayan ma ataci a inabi shi, she na̱ tsugono tsa̱ A̱sula̱ tsa̱ ta̱wa̱.” \p \v 19 Reve u tara opopofu, ana u godyoyi A̱sula̱, reve u bubusa yi. Ɗaɗa u ca nle, a̱vu u damma, “Nda lipu va̱ ɗa na a cayi adama a̱ ɗu. I yuwusan ne kuci, adama i cuwusan na̱ a̱mu.” \p \v 20 Ana o kotoi alyaꞌa, reve u tara mokoto ma masayan ma inabi,† a̱vu u damma, “Mokoto ma nda akucunu† a saꞌavu a̱ A̱sula̱ a ɗa a̱tsuma̱ a mpasa n va̱ n na oo oco adama a̱ ɗu. \v 21 Agba za na aa wina mu u ta alya oɓolo na̱ a̱mu. \v 22 A̱mu Mawun ma Vuma n ta̱ kuwa̱ ununa a zuwai. Agba woo yoꞌono za na aa wina mu shi!” \v 23 Reve a uwa mecilei va̱ni le, zane aa yuwan ulinga u ndolo. \s1 Mawasan adama a tsugbain \p \v 24 Reve ojoroꞌo a uwa mawasan adama a za na oo oꞌwo zagbain a̱tsuma̱ e le. \v 25 A̱vu u damma le, “Ngono ma Atakpaci† a tsu yuwan ta̱ tsugbain e ekere e le. Aza a tsugbain waru a tsu ciga ta̱ e ɗe le Ama e Ikambi ya Ama. \v 26 She wo oꞌwo ne e ekere ɗu wan. Za na cigai wo oꞌwo zagbain a̱tsuma̱ a̱ ɗu, she nu u ka̱mba̱ mawun ma̱ ɗu. Za na cigai u uwa elime a̱ ɗu waru wo oꞌwo aagbashi. \v 27 Zane ɗa gba laꞌai mgbain, za na ri nden a alya ko za na e neꞌesheshen? Za na ri nden ɗa shi? A̱mu ɗa nda a̱tsuma̱ a̱ ɗu ana za tsugbashi. \v 28 A̱ɗu ɗa i ri oɓolo na̱ a̱mu a̱ a̱tsuma̱lima̱ a̱ va̱. \v 29 Ununa Dada va̱ ca numu tsugono, ne ɗa fo maa casu ɗu, \v 30 adama i lyuwa i sowo oɓolo na̱ a̱mu o tsugono tsa̱ va̱. Waru reve i da̱nu o otogu o tsugono e geꞌetosu gundo kupa ne ejere va Israꞌila.” \s1 Yesu damma ta̱ Bituru ta wasan yi \r (Mat. 26:31-35; Mak. 14:27-31; Yah. 13:36-38) \p \v 31 A̱vu Zagbain damma, “Simo, Simo, Male ma zami ta̱ ure adama u tsura̱ u yeluwe ɗu ana ishina. \v 32 Agba n yuwaan wu ta̱ avasa adama vu riya̱ wan. Na̱ vu ka̱mbisa̱, vu kamba a̱za̱ a̱ wu.” \p \v 33 A̱vu u damma yi, “Zagbain, n tu ufoɓu n kuru wu a̱ tyo o uꞌwa wa ali, hali a̱ tyo o ukwa̱.” \p \v 34 A̱vu u damma yi, “N ta dansaa wu, Bituru, kafu moton ma saala anaꞌan, vu ta wasan mu utaꞌatsu.” \p \v 35 A̱vu u damma le, “Ana n lyungu nɗu babu ikebe ko tsa̱n ko atan, i lamba ta̱ ili i ro?” \p Reve a̱ usu, “Ko ili i ta̱ tsu lamba shi.” \p \v 36 A̱vu u damma le, “Gogo za na ri ni ikebe ko tsa̱n u tara. Za na waru ri na̱ matsun me peꞌeni shi, u wina aapalutsu a̱ yi adama u tsula. \v 37 N ta dansaa ɗu, adanshi a̱ A̱sula̱ a nda a ta shiwan a aci a̱ va̱, a na, ‘Reve e kece yi oɓolo na aza a na a̱ ꞌya̱sa̱sa̱a̱n tsugono aci,’ adama a na ili i na a ɗanai adama a̱ va̱ u ta shiwan.” \x ◊ \xo 22:37 \xt Isha. 53:12.\x* \p \v 38 Reve a damma, “Zagbain, ka̱lyuwa̱ nda mutsun mu peꞌeni n re.” \p Reve u damma le, “A rawa ta̱.” \s1 Avasa e Yesu a masasan \r (Mat. 26:36-46; Mak. 14:32-42) \p \v 39 A̱vu wu uta̱ ununa u tsu yuwusan a̱ ꞌya̱wa̱ a Masasan ma̱ Zetun. Reve ojoro a̱ yi a̱ kuru yi. \v 40 Ana u rawai uba̱ta̱ꞌa̱, reve u damma le, “I yuwan avasa adama i uwa a̱tsuma̱ a̱ ma̱lyungwa̱ wan.” \v 41 Ana u ka̱ra̱i malanga ne ele, reve u kingyo, a̱vu u yuwan avasa. \v 42 A̱vu u damma, “Dada, na̱ vu usu vu tawaa mu mokoto ma̱ a̱tsuma̱lima̱ ma nda. Amma she vu kuru ili i na n cigai wan, amma ili i na vu cigai.” [ \v 43 A̱vu malingata ma̱ A̱sula̱ ma̱ ta̱wa̱ diga zuva a kambusa yi. \v 44 Agba ana u ri a uwwusa a̱tsuma̱lima̱ lon, reve u da̱shi lyuwa elime na avasa, reve melen ma̱ yi ma uwa a̱ ɗa̱wusa̱ e iɗa, cine vu revei mudaɓi mu mpasa.] \p \v 45 Ana u kotoi avasa, reve u ta̱wa̱ uba̱ta̱ wo ojoro a̱ yi, a̱vu u cina le a nlavu ana a̱ kuna̱i na̱ a̱tsumola̱ngu. \v 46 Reve u damma le, “Adama a̱ nye i ri a nlavu? ꞌYoyin i yuwan avasa adama i riya̱ a̱tsuma̱ a̱ ma̱lyungwa̱ wan.” \s1 Mereme ma̱ Yesu \r (Mat. 26:47-56; Mak. 14:43-50; Yah. 18:3-11) \p \v 47 A̱yi a̱tsuma̱ a adanshi ɗaɗa ama a rawushi. Vuma na a̱ tsu ɗe Yahuza a̱tsuma̱ o ojoro a̱ yi a̱yi ɗa u walaa nle elime. Reve u rawa zuzu na̱ Yesu adama u katala yi. \v 48 A̱vu Yesu damma yi, “Nu ukatalu u ɗa vaa wina Mawun ma Vuma?” \p \v 49 Ana aza a na a̱ ri zuzu na̱ a̱yi e enei ili i na yaa fara, reve a damma, “Zagbain, tsu gasa na̱ matsun me peꞌeni?” \v 50 Reve nanza a̱tsuma̱ e le u gasa aagbashi a aabara a nan ganu, reve u koɗo yi utsuvu wu ukere usaꞌani. \p \v 51 Reve Yesu damma, “She i da̱shi wan.” Reve u juꞌwa̱n yi utsuvuꞌu u ka̱mbuwa̱ yi gbaga. \v 52 Reve Yesu damma nan ganu a gbagbain na azagbain a̱ a̱duga̱ri a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa na azagbain aza a na a̱ ta̱wa̱i adama a̱ yi, “Adama a̱ nye i ta̱wa̱i na̱ mutsun mu peꞌeni na̱ a̱kpa̱mkpa̱la̱, ana aza a na a zama vivu? \fig A̱soja na̱ Yesu|src="Luke_22_47.tif" size="span" loc="Luk 22:52" ref="Luk. 22:52" \fig* \v 53 A mantsa ma na n da̱na̱i na̱ a̱ɗu a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa kuci, i reme mu shi. Gogo gba mantsa ma̱ ɗu ma ɗa, a na irumbu i ri a tsugbain.” \s1 Bituru wasain Yesu \r (Mat. 26:57-75; Mak. 14:53-72; Yah. 18:12-27) \p \v 54 Reve e reme Yesu, reve a tara yi a̱ ka̱ra̱ a̱ tyo o uꞌwa wa aabara a nan ganu. Reve Bituru kurusu alanga-alanga. \v 55 Ana a zuwai akina e memere mo uꞌwa, reve u da̱nu oɓolo ne ele. \v 56 Reve aagbashi o usheli o ro e ene yi nden uba̱ta̱ we ekan a akina, a̱vu u vara yi esu. Reve u damma, “Vuma nda fo u shi ta̱ oɓolo na̱ a̱yi.” \p \v 57 Reve u wasan u damma, “Ka nda, a̱mu n reve yi shi.” \p \v 58 Ana a jimai keꞌen, reve vuma ro e ene yi. A̱vu u damma, “A̱vu fo a̱tsuma̱ e ele a ɗa vu ri.” A̱vu Bituru damma, “Vuma nda, a̱mu ɗa shi.” \p \v 59 Ana a jimai u ta rawa zuzu na̱ rumu ta̱, reve waru za ro dammisa, “Ili i ro yi pe shi vuma nda fo u to oɓolo na̱ a̱yi, adama a na a̱yi za va̱ Ga̱lili ɗa.” \p \v 60 A̱vu Bituru damma, “Vuma nda, n reve ili i na vaa dansa shi.” A̱yi a̱tsuma̱ a adanshi ɗaɗa moton ma saalashi. \v 61 Reve Zagbain vadala u ka̱lyuwa̱ yi. A̱vu Bituru cuwan na adanshi a̱ yi, ana u damma niyi, “Kafu moton ma saala anaꞌan, vu ta wasan mu utaꞌatsu.” \v 62 Ɗaɗa wu uta̱i a̱vu u ɓosho na̱ mesun. \s1 A yuwaan ta̱ Yesu ulamu reve a fufaba yi \r (Mat. 26:67-68; Mak. 14:65) \p \v 63 Reve ama a na a̱ da̱na̱i e ipiri ya̱ Yesu a yuwaan yi ulamu, reve a lulapa yi. \v 64 Reve waru a pala yi esu, reve e ece yi, “Damma tsu ili i na yaa fara! Zane ɗa lapa nuwu?” \v 65 Reve waru a yuwan adanshi a vama na̱ a̱bunda̱ a aciya̱yi. \s1 Yesu a̱ ma̱ka̱ka̱n ma azagbain \r (Mat. 26:59-66; Mak. 14:55-64; Yah. 18:19-24) \p \v 66 Ana usana u tawai, reve azagbain a nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ na Azagbain a Mbara† o ɓoloto. Reve a tara yi a̱ tyo o ukobu u tsugbain, reve a damma, \v 67 “Na̱ a̱vu ɗa Kristiꞌi, damma tsu.” \p A̱vu u damma le, “Na̱ n damma ɗu, ya̱a̱ usu shi, \v 68 waru na̱ n yuwan ɗu yeci, ya̱a̱ usu shi. \v 69 Ɗe elime, Mawun ma Vuma† ma̱a̱ ta̱ da̱nu o ukere usaꞌani u Mogono ma̱ A̱sulazuva.” \p \v 70 Reve suru nle a damma, “A̱vu Mawun ma̱ A̱sula̱ ma ɗa?” \p A̱vu u damma le, “Cine i dammai, ne ɗaɗa.” \p \v 71 Reve a damma, “Nye waru tsu cigai i na i laꞌai nda? Tsu uwwa ta̱ na aciya̱tsu o una̱ wa̱ yi.” \s1 A tarai Yesu a̱ tyo ya Bilatu na̱ Hiridu \r (Mat. 27:1-14; Mak. 15:1-5; Yah. 18:28-38) \c 23 \p \v 1 A̱vu oɓoloꞌo suru a̱ ꞌyon a tara yi a̱ tyo ya Bilatu† Gwamna vuma va̱ Roma. \v 2 A̱vu e reme adanshi a̱ yi ana, “Tsu reme ta̱ vuma nda a̱ lungususa̱ ama a̱ tsu. U ta putsusaa le a na aa tsupa utafa a̱ tyo ya̱ Kaisa wan. U ta dansa, a na a̱yi ɗa Kristi Zamawawa, mogono.” \p \v 3 A̱vu Bilatu ece yi, “A̱vu ɗaɗa mogono ma aza a Israꞌilaꞌa?” \p A̱vu Yesu usu, “Ununa vu dammai ne ɗa u ri.” \p \v 4 A̱vu Bilatu damma nan ganu a gbagbain no oɓoloꞌo, “N reme yi nu unusu shi.” \p \v 5 Reve a uwa a dansaa yi, “U ta̱ ꞌya̱sa̱sa̱n okolo a ama, u to ritosu e iɗa ya Yahuda suru, diga Ga̱lili a̱ ta̱wa̱ pa.” \p \v 6 Ana Bilatu uwwai ne, a̱vu we ece ko vumaꞌa za va̱ Ga̱lili ɗa. \v 7 Ana wu uwwai u tu upasu u na Hiridu† Antiba aa yuwusan tsugono, reve u zuwa a̱ tyowetyo yi ya̱ Hiridu. A̱yi fo Urishelima ɗa u shi a mantsaꞌa. \p \v 8 Ana Hiridu enei Yesu, reve u za̱nga̱na̱ adama a na u jima ta̱ e izami we ene yi. Wu uwwusa ta̱ alabari a̱ yi, waru u ciga ta̱ we ene ili ya asalama i na Yesu aa yuwan. \v 9 Reve u yuwan Yesu yeci ya̱ a̱bunda̱, agba u usu yi ili shi. \v 10 A̱vu nan ganu a gbagbain na̱ munlu n Wila̱ e isawan lo a̱ ta̱wusa̱a̱ na adanshi a vama adama a̱ yi. \v 11 Reve Hiridu na̱ a̱soja a̱ yi a yuwaan yi ili i na i lobonoi shi ko keꞌen, waru reve a yuwaan yi ulamu. Ana o oto niyi a̱tugu a gbagbain, ɗaɗa a̱ ka̱mba̱to niyi ya Bilatu. \v 12 O urana u ndolo u ɗa Hiridu na̱ Bilatu o oꞌwoi a̱ a̱sa̱la̱, agba ɗe a̱ca̱pa̱ a̱ shi a tsu dasalai ululu shi. \s1 Bilatu paɗaa ta̱ Yesu ugana wu ukwa̱ \r (Mat. 27:15-26; Mak. 15:6-15; Yah. 18:39–19:16) \p \v 13 Reve Bilatu ɓoloto nan ganu a gbagbain na azagbain na ama, \v 14 a̱vu u damma le, “I ta̱wa̱a̱ mu ta̱ na̱ vuma nda, ana u ta̱ ꞌya̱sa̱sa̱n okolo a ama, n ka̱lyuwa̱ yi ta̱ elime a̱ ɗu suru, agba n tsura̱ yi nu unusu u na i dammai shi. \v 15 Hiridu tsura̱ yi nu unusu fo shi, a̱vu u lyungu yi a̱ ka̱mba̱ ya̱ꞌa̱ tsu. Vuma nda yuwan ili i na oo una yi shi. \v 16 N ta fufaba yi, a̱vu n lyawa yi u ka̱ra̱.” [ \v 17 A yashi ya̱ A̱buki a Mapasa u tsu lyawaa le ta̱ vuma ta̱ a̱tsuma̱ o uꞌwa wa ali.] \p \v 18 A̱vu oɓoloꞌo suru a saala una̱ta̱, “Una niyi! A̱vu i lyawaa tsu Baraba!” \v 19 (A zuwa ta̱ Baraba o uꞌwa wa ali, adama a̱ nla̱ngi a̱tsuma̱ a̱ lyuci, na ama a na wu unai.) \p \v 20 Bilatu shi ta̱ ciga lyawa Yesu, ɗaɗa u cayi amaꞌa adanshi waru. \v 21 Agba a lyuwa ta̱ elime na̱ yisaali, “Vara niyi! Vara niyi!” \p \v 22 U yuwisaan le ta̱ adanshi, udammu wa taꞌatsu, “Adama a̱ nye? Unusu u ne u ɗa u yuwain? Me ene ili i na u yuwain ana oo una yi shi! N ta fufaba yi a̱vu n lyawa yi u ka̱ra̱.” \p \v 23 A̱vu a lyuwa elime na̱ yisaali ya̱ a̱bunda̱, a na a vara yi a akpata. A̱vu yisaali i le i lyuwa. \v 24 Reve Bilatu ca le Yesu ununa a patiyi. \v 25 U lyawa ta̱ vuma na ele a cigai, za na a̱ shi a zuwai o uꞌwa wa ali, adama a̱ nla̱ngi, na ama a na wu unai. A̱vu u ca le Yesu a yuwan ununa a cigai. \s1 A vara ta̱ Yesu a akpata \r (Mat. 27:32-44; Mak. 15:21-32; Yah. 19:17-27) \p \v 26 Ele a̱tsuma̱ a mmalu na̱ Yesu, a̱vu a tara vuma ro, za na ri na aala Simo vuma va Kurani, a̱yi a̱ ma̱ta̱wa̱a̱ a̱ ma̱lyuci. A̱vu a tanu yi akpataꞌa,† a̱vu u tanu u toni Yesu. \v 27 Ama na̱ a̱bunda̱ o toni ta̱, oɓolo na̱ a̱ma̱ci a na a yuwain mesun na̱ a̱tsumola̱ngu adama a̱ yi. \v 28 A̱vu Yesu vadala u damma le, “A̱ma̱ci a̱ Urishelima, she i shon adama a̱ va̱ wan. I shon adama a̱ ɗu na̱ muwun n ɗu. \v 29 Mantsa mo ta̱ lo a̱ ta̱wa̱ a na yaa damma, ‘A̱ma̱ci a na a matsain muwun shi, aza a na koto a apai maani me le shi aza a abaꞌun a ɗa.’ \v 30 A̱vu ‘a damma nsasan, “Riya̱a̱ tsu!” A̱vu waru a damma agaɗi o soko le.’ \v 31 Ni ili i ndolo i fara nu uɗanga wu uta̱nu, cine wa̱a̱ da̱na̱ nu u ꞌyewe?”\f + \fr 23:31 \ft Yesu ta yuwusan ulinga ni iroci adansa: Na̱ cuꞌun vi ili i nda fara na̱ a̱mu gogo, cine woo oꞌwo na̱ a̱ɗu na̱ n ka̱ra̱?\f* \p \v 32 A̱vu waru ama e re a̱za̱ o unusu, a tara le ta̱ tsa̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ o una le oɓolo na̱ a̱yi. \v 33 Ana a rawai uba̱ta̱ u na a̱ tsu ɗe Ookoluwo, lo ɗa a vara niyi, na̱ a̱za̱ o unusu o ndolo, za ta̱ o ukere wu usaꞌani, za ta̱ o ukere wu ugula̱. \v 34 A̱vu Yesu damma, “Dada, vu yuwaan le gafura, adama a na e revei ili i na aa yuwusan shi.” A̱vu e neꞌeshen itana ya̱ yi na̱ mazuwa ma agita. \p \v 35 A̱vu ama e isawan e reme a̱ka̱nla̱. A̱vu azagbain a yuwaan yi ulamu, adansa, “U wawa ta̱ ozo o ro, u wawa aciya̱yi woꞌo, na̱ a̱yi ɗa Kristi Zamawawa† va̱ A̱sula̱ Ɗangwiꞌi.” \p \v 36 A̱soja a yuwaan yi ta̱ ulamu. A̱vu a rawa zuzu a canana yi mini ma alamu, \v 37 adansa, “Na̱ a̱vu ɗa mogono ma aza a Israꞌila, wawa aciya̱wu!” \fig A̱soja a yuwaan ta̱ Yesu ulamu|src="Mark_15_21.tif" size="span" loc="Luk 23:36-37" ref="Luk. 23:36-37" \fig* \p \v 38 Zuva va̱ a̱yi, a̱vu a ɗana ɗe, \pc \sc A̱yi nda a̱yi ɗa mogono ma aza a Israꞌila.\sc* \m \v 39 A̱vu vuma ta̱ a̱tsuma̱ a aza a na a varai a akpataꞌa, u yuwaan Yesu ulamu ana, “A̱vu ɗaɗa Kristi Zamawawaꞌa shi? Wawa aciya̱wu oɓolo na̱ a̱tsu woꞌo.” \p \v 40 A̱vu vivu ve ire yuwaan yi nla̱ngi, u damma, “Vaa uwwusa wovon wa̱ A̱sula̱ shi, ana wo oꞌwoi ugeꞌetosu wa̱ wu una̱ta̱ u ɗa u ri na̱ za va̱ yi shi? \v 41 A̱tsu wu ntsaa tsu ta̱, tsu tsura̱ ta̱ atsupu o ulinga a̱ tsu, agba vuma nda u yuwan unusu u ro shi.” \p \v 42 Reve u damma, “Yesu, cuwan na̱ a̱mu, na̱ vu uwa o tsugono tsa̱ wu.” \p \v 43 Reve u usu yi, “Amayun a ɗa maa dansaa wu, anaꞌan vu ta̱ da̱na̱ oɓolo na̱ a̱mu o uꞌwa u wivuwun.”† \s1 Ukwa̱ wa̱ Yesu \r (Mat. 27:45-56; Mak. 15:33-41; Yah. 19:28-30) \p \v 44 Ana urana u rawai aci, a̱vu irumbu i ɓa̱ru iɗaꞌa ma̱ɓula̱ a̱ tyo rumu taꞌatsu vu ulivu. \v 45 A̱vu urana u lyawa a casu ekan. Reve umuna wa̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa u karalai ure. \v 46 A̱vu Yesu uta̱a̱ uɗyo, adansa, “Dada, n zuwa ta̱ wuma u va̱ e ekere a̱ wu.” Ana u dammai ne, a̱vu u rono wivuwun wu ukosu. \p \v 47 Ana yali ye enei ili i na i farai, a̱vu u ciɓala A̱sula̱ adansa, “Amayun vuma nda u ri nu unusu shi!” \v 48 Ana amaꞌa suru aza a na a̱ ta̱wa̱i e enei ili i na i farai, a̱vu a̱ ka̱mba̱ a ꞌwa suru, o koruso aci e le na̱ a̱tsumola̱ngu. \v 49 Suru aza a na e reve niyi, oɓolo na̱ a̱ma̱ci a na o toni niyi diga ɗe Ga̱lili, e isawan ta̱ alanga a̱ ka̱lyuwusa̱ ili i na yaa farasa. \s1 A̱ciɗa̱ e Yesu \r (Mat. 27:57-61; Mak. 15:42-47; Yah. 19:38-42) \p \v 50 A yuwan ta̱ vuma na a̱ tsu ɗe Isuhu, u ta̱ pe a̱tsuma̱ a Azagbain a Mbara,† vuma va̱ a̱ɓula̱ a ɗa na̱ vuma saꞌani. \v 51 U shi u usu a̱sa̱la̱ e le, ni ili i na a yuwain shi. Wu uta̱ ta̱ a̱ lyuci va Arimatiya a̱tsuma̱ a Yahuda. U ta pura tsugono tsa̱ A̱sula̱. \v 52 Ana Yesu kuwa̱i, a̱vu u ꞌya̱wa̱ ya Bilatu u pati a ca yi lipu va̱ yi. \v 53 A̱vu u cipa̱to yi e iɗa, ɗaɗa u katala niyi no okoro. A̱vu u zuwa yi a aason a na a̱ ka̱pa̱i a aatali a gbain, za na koto a zuwai pe a̱kwa̱kwa̱ shi. \v 54 Urana u na a yuwusain Ifoɓi i ɗa, ana urana wa Ashibi u yuwain zuzu. \p \v 55 A̱ma̱ci a na a̱ ta̱wa̱i oɓolo na̱ a̱yi diga ɗe e iɗa ya̱ Ga̱lili, reve o toni a̱ca̱pa̱, a̱vu a̱ ka̱lyuwa̱ aasoꞌon nu ununa a zuwai lipuꞌu. \v 56 A̱vu a̱ ka̱mba̱ o uꞌwa o foɓo itana i ma̱guru† na̱ maniꞌin mo usukumu. Reve e ivuwan urana wa Ashibi† ununa Wila̱ u damma nle. \s1 Uꞌyowun wa̱ Yesu a̱tsuma̱ o ukwa̱ \r (Mat. 28:1-10; Mak. 16:1-8; Yah. 20:1-10) \c 24 \p \v 1 Na̱ wasasa wa Aladi, reve a̱ma̱ciꞌi a̱ ka̱ra̱ a̱ ꞌya̱wa̱ a aasoꞌon, na̱ maniꞌin ma̱ ma̱guru ma na o foɓoi. \v 2 Reve a cina cina a gandaluwa aatali a gbain o una̱ntsutsu wa aasoꞌon. \fig A gandalai aatali|src="Luke_24_1.tif" size="span" loc="Luk 24:2" ref="Luk. 24:2" \fig* \v 3 Ana a uwai pe, a cina pe lipu vu Zagbain Yesu shi. \v 4 Ele a̱tsuma̱ a asalama e ili i ndolo, ɗaɗa e enei ama e re zuzu ne ele ni itana i uri puwu. \v 5 Adama o wovon, reve a̱ma̱ciꞌi a̱ ka̱ɗa̱to esu e le e iɗa. A̱vu amaꞌa a damma le, “Cine i ri e izami yi za wuma a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱? \v 6 Wu pa shi, u ꞌyon ta̱! I cuwan ili i na u damma nɗu a̱yi ɗe Ga̱lili, \v 7 ana, ‘Ciga ꞌyuwan a ta ca Mawun ma Vuma e ekere a̱ a̱za̱ e iwuya, a ta vara yi a akpata, o urana wa taꞌatsu a̱ ta̱ ꞌya̱sa̱n yi.’ ” \v 8 Reve a cuwan na adanshi a̱ yi. \p \v 9 Ana a̱ ka̱mba̱i, reve a damma ojoro kupa na̱ za ta̱ na akapi a na a buwai ili i na i farai suru. \v 10 Meri Magadaliya na̱ Yuwana, na̱ Meri† mma va Yakubu, na akapi a̱ma̱ci a na a̱ da̱na̱i oɓolo, ele ɗa a dammai ajiya ili i ndolo suru. \v 11 Ajiyaꞌa a jiyan ta̱ gashi ili i na a̱ma̱ciꞌi a dammai tsulo tsa ɗa. Adama o ndolo a zuwaa le atsuvu shi. \p \v 12 Amma gba Bituru ꞌyon ta̱, reve u suma a̱ tyo a aasoꞌon. U ka̱nza̱ ta̱ reve u ka̱lyuwa̱ pe, a̱vu we ene pe okoro. Babu pe ili i ro. Reve u ka̱mba̱ a majiyan ni ili i na i farai. \s1 Mmalu a̱ tyo Imawu \r (Mak. 16:12-13) \p \v 13 O urana u ndoloꞌo ama e re a̱ shi ta̱ a mmalu a̱ tyo a̱ ma̱lyuci ma na a̱ tsu ɗe Imawu. Alanga a̱ yi a̱ tyo Urishelima u ta rawa mili cindere.\f + \fr 24:13 \ft Alanga o uba̱ta̱ u nda a ta dansa mili cindere. Una̱ta̱ u ɗa u ri na̱ kilomita kupa na̱ za ta̱. Cine vu revei vuma aa yuwan mmalu mi irumu i re.\f* \v 14 Reve a uwa adanshi e ili i na i farai. \v 15 Ele a̱tsuma̱ a adanshi na̱ majiyan ele ra, reve Yesu na aciya̱yi u rawa zuzu ne ele. Reve u uwa mmalu oɓolo ne ele. \v 16 Agba a̱ kpa̱to le ta̱ esu a gura reve yi shi. \p \v 17 Reve u damma le, “Adanshi a̱ nye yaa yuwusan a̱ɗu a̱tsuma̱ a mmalu?” \p Reve e isawan esu ulukutu. \v 18 Reve vuma ta̱ za na a̱ tsu ɗe Kiliyoba usu yi, “A̱vu ɗa mocin a̱ ndeꞌen a̱tsuma̱ a̱ Urishelima za na koto uwwai ili i na i farai ɗe a yashi i nda shi?” \p \v 19 Reve u damma le, “Ili i ne i ɗa?” \p A̱vu a damma yi, “Adama e Yesu za va Nazara, za na shi vumava̱sula̱ a yuwusan linga va asalama na̱ a̱tsuma̱ a adanshi e ekere a̱ A̱sula̱ na ama suru. \v 20 Waru na̱ cine nan ganu a gbagbain na azagbain a zuwai o una yi, reve a vara yi a akpata.† \v 21 Agba tsu shi ta̱ a zuwusa okolo a̱ tsu a̱yi ɗa waa tsupa† adama u wawa aza a Israꞌila. Ana a yuwain ili i nda suru, anaꞌan ɗa urana wa taꞌatsu. \p \v 22 “Waru ɗaɗa a̱ma̱ci o ro aza a na a̱ ri oɓolo na̱ a̱tsu a yuwaan ntsu ili ya asalama. A̱ shi ta̱ a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa aasoꞌon na̱ wasasa, \v 23 agba a cina pe lipu va̱ yi shi. Reve a̱ ta̱wa̱ a dansaa tsu, ana hali o roco le alavu-alavu a nlingata ma̱ A̱sula̱, aza a na a damma nle u ta̱ wuma. \v 24 Reve ozo o ro a̱tsuma̱ a̱ tsu a̱ ꞌya̱wa̱ uba̱ta̱ wa aasoꞌon. A̱vu a cina ununa a̱ma̱ciꞌi a dammai, agba a̱yi aciya̱yi e ene yi shi.” \p \v 25 Reve u damma le, “A̱ɗu ama o ulambu wu urevu, waru ozo o okolo o ugbamu a na a̱a̱ usu ili i na ama̱sula̱ suru a dammai. \v 26 A ꞌyuwan a ciga Kristiꞌi wu uwwa a̱tsuma̱lima̱ a nda suru adama u uwa o tsugbain tsa̱ yi shi?” \v 27 Ana u temei ya Musa a̱ tyo akapi a ama̱sula̱ suru, reve u cuɗuwa le Adanshi a̱ A̱sula̱ adama a aciya̱yi suru. \p \v 28 Ana a rawai ma̱lyuci ma na a̱a̱ ꞌya̱wa̱, reve u yuwan gashi u ta̱ ka̱ra̱ elime. \v 29 A̱vu a patishi yi lon, adansa, “Isawan va asa oɓolo na̱ a̱tsu, adama a na rumu ta̱li yuwan ta̱ zuzu. Waru urana u ɗa nda o mokotoo.” Reve wi isawan oɓolo ne ele. \p \v 30 A̱yi a alya e ilyalya oɓolo ne ele, reve u tara opopofu u zuwaa yi abaꞌun. A̱vu u bubusa yi u ca le. \v 31 Ɗaɗa esu e le a̱ kpa̱tuꞌwa̱i, reve e reve yi. A̱vu u puwa̱n le. \v 32 Reve a dammulai, “Okolo a̱ tsu gba a̱ shi ta̱ a̱ da̱nu a mantsa ma na u yuwusain adanshi na̱ a̱tsu o ure ana u cuɗuwa ntsu Adanshi a̱ A̱sula̱.” \p \v 33 Reve a̱ ꞌyoshin a̱ ka̱mba̱ Urishelima. Reve a cina ojoro kupa na̱ za ta̱ꞌa̱ uɓolotowu uba̱ta̱ u ta̱ na aza a na a̱ ri oɓolo ne ele. \v 34 Ele fo a̱vu a damma ama e reꞌe, “Amayun Zagbain ꞌyon ta̱, hali u ꞌya̱wa̱ ya̱ Simo!” \v 35 Reve a damma ili i na i farai o ure, nu ununa e revei a̱yi ɗa a mantsa ma na u bubusai opopofu. \s1 Yesu ta̱wa̱ ta̱ uba̱ta̱ wo ojoro a̱ yi \r (Mat. 28:16-20; Mak. 16:14-18; Yah. 20:19-23; Ajy. 1:6-8) \p \v 36 Ele a̱tsuma̱ a adanshi o ndolo, ɗaɗa Yesu na aciya̱yi u ta̱wa̱ wi isawan e memere me le. A̱vu u damma le, “A̱zoꞌwa! Asuvu nden a̱ da̱nu na̱ a̱ɗu.” \p \v 37 Reve okolo e le a̱ ꞌyon, reve a uwwa wovon. A ta dansa yimoɗi i ɗa e enei. \v 38 A̱vu u damma le, “Adama a̱ nye okolo a̱ ɗu a̱ ꞌyoyin? Waru adama a̱ nye i kuɗai asuvu? \v 39 Ka̱lyuwa̱i ekere na ana a̱ va̱. A̱mu ɗa na aciya̱va̱. Juꞌwa̱in ye ene, adama a na yimoɗi i ri na̱ lipu ne etele ununa ye e nda n ri shi.” \p \v 40 Ana u dammai ne, reve u roco le ana ne ekere a̱ yi. \v 41 Adama a̱ ma̱za̱nga̱ na asalama a̱ shi a̱ usu shi. Reve u damma le, “I ta̱ pa ni ilyalya?” \v 42 A̱vu a ca yi abishi a magula mo uzatsuwu. \v 43 Reve u ushi u tama e esu e le. \p \v 44 Reve u damma le, “A̱yi ɗa ili i na n damma nɗu ana n shi oɓolo na̱ a̱ɗu ana n dammai: Ili i na a ɗanai adama a̱ va̱ a̱ Wila̱ wa Musa, na Ama̱sula̱, na Aatagada e Ica† suru a ta shiwan.” \p \v 45 Reve u kpa̱tuꞌwa̱ okolo e le adama e reve Adanshi a̱ A̱sula̱. \v 46 Reve u damma le, “Ne ɗa u ri uɗanu: Ana u lobono ta̱ Kristi† Zamawawa sowo a̱tsuma̱lima̱, o urana wa taꞌatsu gba u ta̱ ꞌyon a̱tsuma̱ a̱ a̱kwa̱kwa̱. \v 47 Waru a ta yuwaan ama suru alajiya a na aa vadala a̱ tsura̱ gafura a̱tsuma̱ a aala a̱ yi. E te teme Urishelima. \v 48 Na aciya̱ɗu a ɗa yaa damma amayun e ili i na ye enei. \v 49 N ta̱ lyunguwa̱ ɗu Ruhu va Akiza, za na Dada va̱ yuwaan nɗu nzuwulai. Amma yi isawan a̱tsuma̱ a̱ Urishelima neꞌen, hali a ca ɗu ucira diga zuva.” \s1 Uka̱ru wa̱ Yesu zuva \r (Mak. 16:19-20; Ajy. 1:9-11) \p \v 50 Reve u tara le o uta̱ a̱tsuma̱ a̱ lyuci a̱ tyo Batanya. Reve u ꞌya̱sa̱n ekere a̱ yi zuva u zuwaa le abaꞌun. \fig Yesu zuwaa ta̱ a̱za̱ e Itoni abaꞌun|src="Luke_24_45.tif" size="span" loc="Luk 24:50" ref="Luk. 24:50" \fig* \v 51 A̱yi a zuwusaa le abaꞌun, ɗaɗa u ka̱ra̱ u lyawa nle, reve a tara yi a̱ tyo zuva. \v 52 Reve a yuwaan yi a̱ga̱nda̱, ɗaɗa a̱ ka̱mba̱i Urishelima na̱ ma̱za̱nga̱ ma asuvu lon. \v 53 Reve a yuwusaan A̱sula̱ ica a̱tsuma̱ a̱ A̱a̱ꞌisamapaɗa kuci.