\id ROM - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) 
\h ROOM 
\toc1 Room 
\toc2 Room 
\toc3 Room 
\mt1 ROOM  
\ip O kiun vëh eꞌ o kiun pe Pöl neꞌ to kiun ke ra napan va po vaman varih to teꞌ voh ne Room. E Pöl to kiun o puk vëh eꞌ he teꞌ non Körin. Pareꞌ vahik, ko heꞌ e köövo ne to pokaꞌ voh ne e Fibiꞌ. Keꞌ teꞌ o kiun pamëh manuh pa vöön apuh va Room manih pa muhin va Italiꞌ. Manuh Room to teꞌ voh non a teꞌ sunön apuh pa napan va Room, a ëhnaneah e Sisaꞌ. A vöön apuh pamëh to apuh oah non a ma meh vöön va pa muhin va Italiꞌ.  
\ip E Pöl to iu vavaasis non raoe pan, ea a napan kurus to nok voh ee pa taate hat pa matan e Sosoenën. Ivëhkëk, ea to hikta antoen no a tavus vavih pa ma kiu koman pea me a ma taateꞌ vih pea. E Sosoenën se nok a ra ka tavus vavih ko ihan anoe këh en pea pa ma taateꞌ hat pea, pa ö na se keh vaman varoe kuru e Ieesuꞌ Kristo.  
\ip E Pöl to iu nö voh non Room pa vakikis a napan va po vaman to teꞌ ne nën manih pa kiu peꞌ pa vatvus a soe. A napan va po vaman poë varih, a ma paeh va pee, ro Jiuꞌ, ka ma meh voh ro Grik. Manih po kiun vëh neꞌ to vavaato suk non a ma vavih peꞌ me o vaꞌaus neꞌ to kon.  
\ip A ma kiun varih to tataki va ne manih pan.  
\io1 A ma potan avih me a ma kokoman va po kiun vëh. 1:1-17  
\io1 Ea kurus a napan no a ma taateꞌ pea to hat, ivëh ka se taum o kamis manih pe Sosoenën. 1:18-32; 2:1-29; 3:1-20  
\io1 Ea to hikta onöt no a taum koe in a kiu va pa ö ne Sosoenën to kon hah a ra manih pa pënton a ma soe vapenpen. Ea se taum koe varoe pa ö ne ea se vaman e Ieesuꞌ Kristo. 3:21-31; 4:1-25  
\io1 Manih pa vatös pea me Kristo ea se taum o toꞌtoꞌ voon me o toꞌtoꞌ tamoaan. 5:1-21; 6:1-23; 7:1-25; 8:1-39  
\io1 A napan va Israel ivarih to koe voh ee pe Sosoenën, ivëhkëk, amot neꞌ se nok raoe kee hah ee manuh po kum peꞌ. 9:1-33; 10:1-21; 11:1-36  
\io1 A ma taateꞌ totoopin, ne ea a napan va po vaman se suksuk no. 12:1-21; 13:1-14; 14:1-23; 15:1-13  
\io1 O iu pe Pöl, me a soe ataaton peꞌ, me a soe vakikis peꞌ. 15:14-33; 16:1-27  
\c 1  
\s1 A Pusun In A Kiu Ne Pöl To Nok  
\p
\v 1 Eöꞌ e Pöl, eöꞌ a teꞌ kikiu pe Ieesuꞌ Kristo. Eꞌ to vaoe voh a neoꞌ pa nok a kiu aposol. Pareꞌ vateꞌ en peöꞌ marën a vatvus a soe vih pe Sosoenën.  
\v 2 A soe vih pamëh ne Sosoenën to soe vaman ke voh o teꞌ vanënën soe peꞌ pan, ee se kiun, ka soe pamëh to pet non po Puk Vapenpen pe Sosoenën.  
\v 3 A soe vih pamëh to vahutët suk non e Sunaiꞌeah vëh to tavus teꞌ voh manih po vuteꞌ pa Teꞌ Sunön vëh e Devit.  
\v 4 Ka sun taneꞌ hah peꞌ pa nap mët no a Tuvuh Vasioꞌ to vataare va en pea manih pan, e Sosoenën to vateꞌ poan vamanih pe Koaꞌ koman peꞌ, to teꞌ me non o kikis apuh. Eꞌ ivëh e Ieesuꞌ Kristo e Sunön pea.  
\v 5 Manih pa ëhnan e Ieesuꞌ ne Sosoenën to ururuan a möm, pareꞌ heꞌ en pemöm pa kiu aposol. Eꞌ to heꞌ a möm a kiu pamëh, kemöm haraꞌ vaeö rakah e nem pa nok a kiu vëh, pa vatvus a soe peꞌ manih pa ma kum teꞌ to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, kee tënan, pare vaman. Suk a ö nee se kë a ëhnaneah.  
\v 6 Eöm me varih a napan va Room, eöm to teꞌ hop e nem manih po vakum pe Ieesuꞌ Kristo. Eꞌ to vateꞌ voh en peöm, köm se vatet a soe peꞌ.   
\p
\v 7 Ivëh, köꞌ kiun nös a soe vaꞌih, paröꞌ vanö ka nös neöm a napan va po vaman to teꞌ nem manem Room. E Sosoenën to iu a no neöm, pareꞌ vateꞌ voh en peöm, köm tavus em o teꞌ vivihan va po kum peꞌ. Eöꞌ to hin suk a nös neöm pan e Sosoenën e Tamaara, me e Sunön pea, Ieesuꞌ Kristo, se heꞌ a neöm o vakamöꞌ, me o ururuan peꞌ.   
\s1 E Pöl To Kehkeh Ep Non Pa Napan Va Room  
\p
\v 8 Vamomoaan nöꞌ to iu soe vavihvih ke noꞌ na e Sosoenën pa ëhnan e Ieesuꞌ Kristo, suk eöm. Suk ataeah, a napan kurus va po oeh vëh to tënan vahik voh ee po vaman peöm o kikis rakah.  
\v 9-10 Eöꞌ to kikiu rakah me noꞌ sih o kupu peöꞌ manih pe Sosoenën pa vatvus a soe vih va pe Sunaiꞌeah. Ke Sosoenën koman to nat e non pan, a taateꞌ hin peöꞌ, eꞌ a man. A ma hin kurus peöꞌ nöꞌ to hinhin suk a noꞌ neöm. Eöꞌ to hinhin noꞌ sih e Sosoenën pan, eꞌeꞌ se vaꞌaus a neöm. Ka ma tamoaan nöꞌ to hinhin noꞌ eah sih pan, eꞌ se keh iu non, eꞌ se vataare a neoꞌ ta hanan köꞌ nö nös pa ep ka neöm.  
\v 11 Eöꞌ to soe va nën, suk eöꞌ to iu rakah noꞌ a nö nös pa ep a ma matëëneöm, marën a vaato me a neöm, suk a ma tah vih ne Sosoenën to nok voh ka ra. Eöꞌ to iu vaꞌaus noꞌ a neöm pa vaman vakis e Ieesuꞌ.  
\v 12 A tah nöꞌ to kehkeh soe rakah noꞌ ivëh pan, eöꞌ to iu noꞌ a nö nös, marën a ö nöꞌ se vaꞌaus a neöm po vaman peöꞌ, köm vaꞌaus a neöꞌ po teꞌ vaman peöm, ka se vavaꞌaus hah a no pa sun vakis pa vatet a ma iu pe Sosoenën.  
\v 13 Ken kea peöꞌ, eöꞌ to iu noꞌ a ö nöm se nat vavih va nem manih pan, a ma poen kurus nöꞌ to kehkeh nö noꞌ nös manem peöm, ivëhkëk, eꞌ to teꞌ non a tah to susunpip a non neoꞌ pa nö nös pa vaꞌaus a neöm, ko vaman peöm se apuh, pareꞌ kikis. Eöꞌ to iu rakah me e noꞌ pa vaꞌaus a ma meh va peöm pan, ee se panih, ko heꞌ a ma toꞌtoꞌ pee pe Ieesuꞌ. Vamanih pa ö nöꞌ to vaꞌaus vavoh a ma meh kum teꞌ to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ.  
\v 14 Eöꞌ to teꞌ me noꞌ a ötop manih pe Sosoenën, ivëh, köꞌ teꞌ me noꞌ a kiu nöꞌ se nok manih pa napan varih to vavatet totoopin ne a ma taateꞌ po Grik, me ro teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Grik. Eꞌ a kiu me peöꞌ, pa nö manuh po teꞌ varih ro natnat vörep, me ro teꞌ varih to hikta siku vaꞌpuh voh.  
\v 15 Eꞌ a pusun in a ö nöꞌ to iu vörep rakah suk noꞌ a vatvus a soe vih pe Sosoenën manih peöm, a napan varih to teꞌ nem manih Room.   
\s1 A Napan To Heꞌ Tonun A Soe Vih Kikis Pe Sosoenën  
\p
\v 16 Ivëh, köꞌ hikta potpoet noꞌ pa vatvus a soe vih pe Ieesuꞌ Kristo, suk ataeah, a soe vih pamëh, eꞌ a ö ne Sosoenën to kikiu vakis koe non pa kon hah a napan varih to vaman ne. O Jiuꞌ to kon momoaan voh ee pa soe vih pe Sosoenën, ka kuru vëh no teꞌ to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ se kon varuꞌ ee pa soe pamëh.  
\v 17 Manih pa soe vih pe Sosoenën no a taateꞌ peꞌ a totoopin, a soe vih pamëh to soe non pan, a napan to vatompoan vavih me voh ee peꞌ. Ka taateꞌ pamëh se teraꞌ taneꞌ maꞌ po vaman kikis pe Sosoenën, pareꞌ öök maꞌ po vaman pa teꞌ, vamanih pa ö no a soe to kiun va non,  
\q1 “A teꞌ no a taateꞌ peꞌ to totoopin se teꞌ toꞌtoꞌ e non,  
\q2 suk o vaman varoe.” \rq Hab 2:4\rq*   
\p
\v 18 Ivëh, ka nat vateeraꞌ e no po vakmis pe Sosoenën se taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin, eꞌ se tavus vateeraꞌ po teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ hat. Pare kokoaan ne a taateꞌ man pe Sosoenën pa ma taateꞌ hat koman pee.  
\v 19 Eꞌ to maaka e non pan, ee to kokoaan e ne pa taateꞌ man pe Sosoenën, suk ataeah, e Sosoenën to punöꞌ voh en pa vatvus vateeraꞌ ea manih pee, kee nat vateeraꞌ e ne peꞌ, suk a ma tah varih neꞌ to vatvus vateeraꞌ voh.  
\v 20 Taneo non po poen ne Sosoenën to nok voh o oeh me a ma moeh tah kurus, pareꞌ öök non kuru, a napan to maaka e ne pa ma taateꞌ pe Sosoenën, a ma taateꞌ poë varih, a taateꞌ vasioꞌ, me o kikis peꞌ na to hikta onöt no a ep. Keꞌ teꞌ va i non manih pan, e Sosoenën to nok voh a ma moeh tah kurus, ka tah pamëh nee to maaka e ne pan, o kikis peꞌ to hikta onöt non a hikrom, peꞌ eꞌ koman e Sosoenën. Ivëh, kee hikta teꞌ me ne tah pusun in a ma taateꞌ hat pee.  
\v 21 Ee to nat e ne peꞌ e Sosoenën, ivëhkëk, ee to hikta kë ne poë, pare hikta nat ne pa soe vavihvih ke poë, suk a ma tah neꞌ to nok. A ma kokoman pee manih pe Sosoenën to örakuk ee. Ee to hikta onöt ne a maaka in a kiu pe Sosoenën, suk a ma komëëre to popoen, pare nun.  
\v 22 Ee to sosoe ro e ne pan, ee ro natnat, ivëhkëk, ee ro teꞌ o papön.  
\v 23 Ee to koe ee pa vasunön e Sosoenën toꞌtoꞌ tamoaan, to teꞌ me non o kikis. Ee to panih a taateꞌ va pa vasunön e Sosoenën, pare këëkë vapiun e ne pa ma ta nöꞌnës, to matan va ne po teꞌ, me ro növan, me ro tah poa, me ra ma moeh tah varih to ëpëp vah ne sih po oeh.   
\p
\v 24 Eꞌ a ö pamëh ne Sosoenën to vakmis suk va i rapoë manih, eꞌ to vaonöt raoe pa nok a ma taateꞌ no a ma komëëre to taꞌ raoe, kee nok. Ivëh, kee nonok taneꞌ ne a ma taateꞌ hat to vapoet e ne pa ma sioniire.   
\p
\v 25 A ma napan poë varih to koe ee pa vaman a ma tah man ne Sosoenën to vataare suk hah voh ea, ee to vatet vapiun ee pa ma taateꞌ piuk va pa vasunön a ma tah ne Sosoenën to nok voh. Ivëh, kee koe suk a ö nee se këëkë tamoaan ne a ëhnan e Sosoenën.  
\v 26 Eꞌ a pusun in a ö ne Sosoenën to vakmis suk raoe. Ivëh, neꞌ to vaonöt suk raoe a vatet a ma iu koman pee. A ma taateꞌ vapoet poë varih, ivarih, o köövo to koe ee pa koroh me a ma voe pee, pare koroh vapiun hah me ee po upöm köövo.  
\v 27 A pah taateꞌ avoeꞌ pamëh to teꞌ öök e non pa kën voe. A kën voe to koe ee pa koroh me a ma köövo pee, pare iu vapiun e ne pa koroh me ro upöm voe. Ivëh, nee se kon suk rakah ee po kamis apuh pa ma taateꞌ nee to nonok ne.   
\p
\v 28 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih, ee to vaörakuk e ne pa nat vavih e Sosoenën. Ivëh, ne Sosoenën to vakmis suk raoe pa ö neꞌ to vaonöt raoe pa vatet a ma kokoman örakuk pee, pare nok a ma taateꞌ to hikta teꞌ totoopin ne.  
\v 29 A pap napan poë varih to puh rakah ne pa ma moeh vu taateꞌ hat. A ma taateꞌ nee to nonok ne, to paraꞌ hat vörep, ka ma taateꞌ poë varih, ivarih, a taateꞌ puhioꞌ o upöm teꞌ, me a taateꞌ ip teꞌ, me a taateꞌ vaheheve, me a taateꞌ piuk o upöm teꞌ. Me a taateꞌ kokoman vahat o upöm, me a vasoe tonun o upöm teꞌ.  
\v 30 Pare teꞌ ne pa soe a ma soe to miröꞌ rakah e non pa ëhnëëro upöm teꞌ. Ko rës e ne pe Sosoenën, pare sisiröꞌ teꞌ. Ko kë peah koman hah a ne, me a taateꞌ mokoꞌ rivon, pare nat vavih rakah ne a koman këh a ma taateꞌ voon va pa miröꞌ ro upöm teꞌ, pare hikta iu tënan ne a ma soe pa ma tamëëre, me ra ma sinëëre.  
\v 31 Ee to nonok pinpiun, pare hikta nat ne pa öt vakis a ma soe nee to noh me o upöm teꞌ. Ee hikta nat ne pa iu a ma kën poëëre. Ee to rës e ne pa uruan o upöm teꞌ.  
\v 32 Ee to nat ro e ne pa ö ne Sosoenën to vapöh kokoman voh en pa ö neꞌ to soe vamanih pan, o teꞌ varih to nonok ne sih a ma vu taateꞌ hat poë varih, se mët ee. Ivëhpëhkëk, ee to nonok vaveos avoeꞌ e ne pa ma taateꞌ poë varih. Eꞌ hikta teꞌ non pan, a ma taateꞌ varoe poë varih, ahik, ee to sosoe pet e ne pan, eꞌ to teꞌ vih e non pa ö no upöm teꞌ se nonok avoeꞌ e ne pa ma taateꞌ poë varih.   
\c 2  
\s1 O Vahutët Pe Sosoenën O Totoopin  
\p
\v 1 E Sosoenën to kiiki non o teꞌ hat, ke eöm varih o teꞌ to kiiki nem o teꞌ poë varih, eöm vaꞌpeh to hikta teꞌ me nem ta pusun in a taateꞌ kiiki, suk eöm to kiiki koman hah a nem pa tëëm neöm to kiiki nem o upöm teꞌ.  
\v 2 E Sosoenën se kiiki a ma taateꞌ po teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ hat, ka nat e no pa taateꞌ kiiki peꞌ to vih, pareꞌ totoopin.  
\v 3 Eöm poꞌ? Eöm to teꞌ akuk va e nem manih po upöm teꞌ. Vahvanih, köm kiiki nem a ma taateꞌ po teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ hat, ivëhkëk, eöm koman to nonok e nem pa ma taateꞌ hat poë varih? Eöm kës to koman nem pan, eöm se vaniu këh em po vakmis vëh ne Sosoenën se heꞌ a neöm? Ahik rakah!   
\p
\v 4 E Sosoenën to vih tamoaan rakah ke non sih peöm. Vahvapoꞌnih, köm vaörakuk e nem pe Sosoenën? Eꞌ to anoeh rakah e non sih peöm se panih. Pareꞌ hikta nat non sih pa kiiki ohoꞌ a ma taateꞌ hat peöm. Ivëhkëk, eöm to vaörakuk rakah e nem po iu peꞌ. Eöm to hikta nat pöꞌ nem, ha? E Sosoenën to anoeh e non sih peöm pan, eöm se panih a ma taateꞌ hat peöm.  
\v 5 Ivëhkëk, eöm to paraꞌ vatösoe, paröm hikta iu panih nem a ma taateꞌ hat peöm. Manih pa ma taateꞌ poë varih, eöm koman to nonok e nem pa ma hanan nöm se taum koe in o kamis. Ko poen no vahutët apuh pe Sosoenën se tavus, eꞌ se vataare en peöm po vakmis peꞌ. Manih po poen pamëh ne Sosoenën se kiiki vatoe rakah en pa ma napan kurus.  
\v 6 E Sosoenën se piun suk rakah en pa ma taateꞌ no a papaeh a teꞌ to nonok non.  
\v 7 A ma pah teꞌ to suksuk vakis rakah ne sih a taateꞌ vih, pare iu rakah ee pa hanan vih va pa teꞌ vaꞌpeh me Sosoenën manih pa vöön va kin. Ee se kon o ëhnan apuh me a tasun vëh no a mët to hikta antoen non a vahik. E Sosoenën se piun ke raoe o toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 8 Ivëhkëk, o upöm teꞌ to kehkeh kë koman hah ne a ma tasun pee manih po oeh. Pare koe ee pa ma tah man ne Sosoenën to vataare voh. Ko vatet vapiun ee pa ma taateꞌ to hikta teꞌ totoopin ne. Ivëh, ne Sosoenën se piun suk a ma taateꞌ hat pee po vakmis peꞌ.  
\v 9 A punis me o kamis apuh rakah se tavus manih pa napan varih to vavatet ne sih a ma taateꞌ hat. Ka kuru vëh, o Jiuꞌ, me ro teꞌ to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ee vaꞌpeh se kon kurus ee pa punis, me o kamis apuh pamëh.  
\v 10 Ivëhkëk, e Sosoenën se heꞌ a tasun apuh po teꞌ varih to teꞌ ne sih pa nok a ma taateꞌ vakamöꞌ, me a taateꞌ ta, manih po teꞌ varih to nonok ne a ma taateꞌ vih. O Jiuꞌ to kon momoaan voh ee pa tasun apuh, ka kuru vëh no teꞌ to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ se kon varuꞌ ee pa tasun pamëh.  
\v 11 E Sosoenën to kiiki non sih a taateꞌ pa napan pa paeh a taateꞌ, suk eꞌ to hikta ëh non e retereh to teꞌ ne po kum poanheh.  
\v 12 Eꞌ to teꞌ va non manih, a napan varih to hikta teꞌ ne paan in o Vavaasis pe Mosës,\f + \fr 2:12 \ft [... o Vavaasis pe Mosës,] E Sosoenën to heꞌ koe a ma Vavaasis varih pe Mosës manih pa napan va Israël. Ep na po tonun o Puk to teꞌ non a Kölösöriꞌ pa maaka vavih a tah no o Vavaasis pe Mosës to soe non.\f* pare nonok vatëh ne sih a ma taateꞌ hat, a taateꞌ hat koman pee ivëh, se vahoꞌ en pee po vahutët, kee ro ee. Ka napan varih to nat voh ee po Vavaasis pe Mosës, pare nonok ne a ma taateꞌ hat, e Sosoenën se vatet en pa soe vëh to kiun non po Vavaasis pe Mosës, pareꞌ kiiki en pa ma taateꞌ hat po teꞌ poë varih. Ke ee me se ro ee.  
\v 13 O teꞌ varih to vapëpënton akuk ne o Vavaasis pe Mosës, ee to hikta antoen ne a tavus a kën poan e Sosoenën. Ahik. O teꞌ varoe varih to pënton o Vavaasis pe Mosës, pare vatet, ee varoe to antoen ne a tavus a kën poan e Sosoenën.  
\v 14 Eꞌ to teꞌ va non manih pan, a napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ee to hikta teꞌ ne paan o Vavaasis pe Mosës, a napan poë varih se keh vavatet rakah ne a ma taneah no a taateꞌ pee to soe non, ee se nat e ne pa taateꞌ hat, me a taateꞌ vih. Manih pa ma kokoman pee e Sosoenën to vahoꞌ en po nat pamëh manih pee. Ee to nat koman e ne pee to teꞌ e ne paan in a taateꞌ koman pee.  
\v 15 Manih pa ma kokoman pee, nee to nat e ne pa taateꞌ hat, me a taateꞌ vih. Vamanih pa ö no Vavaasis pe Mosës to soe va non. Keꞌ a tah pamëh to vataare en pea pa taateꞌ pee. A ma meh poen no a ma kokoman pee se soe ken pee pa taateꞌ nee to nok to hat, keꞌ, a taateꞌ nee to nok, to vih.  
\v 16 A ma tah kurus varih se tavus vahik po poen ne Sosoenën se soe ke Ieesuꞌ Kristo, keꞌ kiiki a ma kokoman vakoaan pa napan. Vamanih pa soe vih pe Sosoenën vëh nöꞌ to sosoe noꞌ se tavus.   
\s1 A Napan Va Israël To Koman Ne Pan A Taateꞌ Pe Mosës Se Vaꞌaus En Pee  
\p
\v 17 Eöm varih o Jiuꞌ, eöm to sosoe em sih pan, “Emöm o vuteꞌ totoopin rakah pe Sosoenën.” Ivëh, köm koman kës nem pan, o Vavaasis pe Mosës se vaꞌaus en peöm, ha? Ahik rakah.  
\v 18 Eöm to nat voh em po Vavaasis pe Mosës, paröm nat e nem pa ma tah ne Sosoenën to iu non, paröm inan e nem pa ma tah a paꞌpuh, suk o Vavaasis pe Mosës to vaasis a neöm.  
\v 19 Eöm varih o Jiuꞌ to koman nem sih pan, eöm to vovoh ke nem o teꞌ kekehoꞌ, paröm teꞌ va nem manih po ëman pa napan varih to teꞌ ne sih pa popoen.  
\v 20 Paröm koman nem pan, eöm se vavaasis a nap papön pa ma taateꞌ vih, kee nat ne nonok ne a ma taateꞌ hat. Paröm antoen e nem pa vavaasis o teꞌ varih no a ma kokoman pee to hikta teꞌ natsean ne. Eöm to teꞌ me nem o Vavaasis pe Mosës, ivëh, köm koman nem pan, eöm to nat e nem pa ma moeh tah kurus me a soe man.  
\v 21 Eöm varih to vavaasis nem sih o upöm teꞌ. Vahvapoꞌnih, köm hikta vavaasis koman hah a nem? Eöm to sosoe vakis rakah ke nem sih po upöm teꞌ, pan ee se nat ne kakaveo ne. Vahvapoꞌnih, köm kakaveo e nem?  
\v 22 Eöm to sosoepip nem sih o upöm teꞌ pan, ee se nat ne teꞌteꞌvaasiꞌ ne. Vahvapoꞌnih, köm teꞌteꞌvaasiꞌ e nem? Eöm to rës e nem pa ma ta nöꞌnës. Vahvapoꞌnih, köm kakaveo ta nöꞌnës e nem pa koman a ma iuun hinhin apuh pa napan to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ?  
\v 23 Eöm to kë koman hah a nem sih, suk eöm to koman nem pan eöm to nat e nem po Vavaasis pe Mosës. Ivëhkëk, a tëëm nöm to kök o Vavaasis pamëh, a ma upöm teꞌ se ep a taateꞌ nöm to nok, pare kö ee pe Sosoenën.  
\v 24 Eꞌ to teꞌ man rakah e non, suk o Puk Vapenpen pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “O teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ,  
\q2 ee se soe oꞌoah ee pa ëhnan e Sosoenën,  
\q3 suk a ma taateꞌ peöm o Jiuꞌ.” \rq Ais 52:5, Ese 36:20\rq*   
\p
\v 25 Eöm se keh vavatet nem o Vavaasis pe Mosës, paröm pe a ma ö kokoaan peöm, a, eꞌ a taateꞌ vih rakah i pamëh. Ivëhkëk, eöm se këh kök o Vavaasis pamëh, eꞌ to ep va e non manih peöm a ken voe nee to hikta pe voh a ma ö kokoaan peöm.  
\v 26 A ken voe varih to hikta pe voh a ma ö kokoaan pee se keh vavatet ne o Vavaasis pe Mosës, a tasun kës pamëh se ep va e non manih pee to pe voh ee?  
\v 27 A ken voe varih to hikta pe voh a ma ö kokoaan pee, ivëhkëk, ee to vavatet vavih ne o Vavaasis pe Mosës, a ken voe poë varih to vataare e ne pan, e Sosoenën to nok a taateꞌ totoopin, pa ö neꞌ to vateen a neöm o Jiuꞌ, suk eöm to kök o Vavaasis pe Mosës. Eöm to vavatet e nem pa taateꞌ va pa pe a ö kokoaan, ivëhkëk, a taateꞌ pamëh hikta se vaꞌaus a no neöm pa vaniu këh o kiiki pe Sosoenën.  
\v 28 Eꞌ to teꞌ man rakah e non, suk e voe se tavus ro en pa to Jiuꞌ, eꞌ hikta se teꞌ non pan eꞌ a to Jiuꞌ vamaman. Ivëh, ke voe se keh pe ro en, a tah pamëh hikta soe non pan, eꞌ a to Jiuꞌ.  
\v 29 Ivëhpëhkëk, a to Jiuꞌ vamaman rakah ivëh, no a ma kokoman peꞌ to taneꞌ non maꞌ po kupu peꞌ. Ivëh, kee se keh pe a ö kokoaan po teꞌ, suk a ö nee to vavatet ne a ma kiun va po Vavaasis pe Mosës, a tah pamëh hikta vataare vamaman non pan, ee ro Jiuꞌ. A teꞌ se vatompoan varoe me e Sosoenën pa tëëm no a Tuvuh Vasioꞌ pe Sosoenën se pe o kupu peꞌ vamanih pa ö no a teꞌ to pe a ö kokoaan peꞌ. A napan hikta se kë ne a teꞌ pamëh, ivëhkëk, e Sosoenën se kë en peꞌ.   
\c 3  
\s1 A Taateꞌ Hat To Hikta Onöt Non A Miröꞌ A Taateꞌ Vih  
\p
\v 1 A to Jiuꞌ vamaman ivëh, a teꞌ to vatompoan me e Sosoenën pa tëëm no a Tuvuh Vasioꞌ to pe o kupu peꞌ, keꞌ teꞌ va non manih pa ö no a teꞌ to pe a ö kokoaan peꞌ. A soe pamëh se keh teꞌ man non, eꞌ se vaꞌaus vah va poꞌ in a teꞌ vëh nih to tavus pa to Jiuꞌ?\f + \fr 3:1 \ft Manih pa taateꞌ po Jiuꞌ e taman se keh vatvus e koaꞌ, e koaꞌ pamëh se teꞌ non po vuteꞌ pe taman.\f* Me a vih taeah poꞌ no a taateꞌ va pa pe a ö kokoaan se vaꞌaus vah va in a teꞌ pamëh?  
\v 2 Eꞌ to teꞌ man rakah e non peꞌ se vaꞌaus en pa teꞌ pa ma hanan peo. Vamomoaan rakah ne Sosoenën to heꞌ voh a ma soe, kee kiun po Puk Vapenpen peꞌ pan, ee se matop ne ko heꞌ pet o upöm teꞌ.  
\v 3 Ko upöm Jiuꞌ se keh hikta vatet totoopin a soe pe Sosoenën, a taateꞌ vatösoe pee onöt kës e non pa panih o kokoman pe Sosoenën pa nok a tah neꞌ to soe voh?  
\v 4 Ahik rakah, ea to nat e no pe Sosoenën to hikta nat non pa soe o piuk, ivëhkëk, a napan kurus ee o pikpiuk. Eꞌ to teꞌ va e non manih pa soe pe Sosoenën nee to kiun voh to soe va non manih pan,  
\q1 “Eꞌ se pah tavus vateeraꞌ rakah en,  
\q2 eën to pah teꞌ vatotoopin suk e nom pa ö tooto va pën.  
\q1 Ka napan se keh koman ne a vahoꞌ a oah po vahutët,  
\q2 ee to hikta onöt ne a vöknah a oah.” \rq Sng 51:4\rq*   
\p
\v 5 Ea se poꞌ soe vanih pa ö no a taateꞌ hat pea to vatvus vateeraꞌ en pa taateꞌ totoopin pe Sosoenën? Eöꞌ to to va nën, eöꞌ to tooto ke noꞌ pan, o teꞌ tooto pinpiun. Ivëh, ka onöt kës e no pa soe pan, eꞌ to ep vahat e non pa ö ne Sosoenën se vakmis a ra?  
\v 6 Ahik rakah! E Sosoenën se keh hikta onöt non a vakmis a ra, eꞌ me to hikta onöt non a kiiki a napan kurus varih po oeh. Ivëhkëk, ea to nat e no peꞌ se kiiki en pa napan kurus varih.  
\v 7 Aeoh, eꞌ to teꞌ akuk va e non manih po kokoman pa teꞌ vëh to soe vamanih pan, “A soe piuk peöꞌ se keh vatvus vateeraꞌ in a soe man pe Sosoenën, ka tah pamëh se nok a ëhnan apuh pe Sosoenën keꞌ tavus vaꞌpuh oah en, ivëh, keꞌ teꞌ vahvapoꞌ non nih keꞌ popokaꞌ e non peöꞌ a teꞌ nonok hat, ko piun vahat en peöꞌ?”  
\v 8 A soe pamëh se keh teꞌ man non, eꞌ to vih e non pa ö na se soe vamanih, “Ea se nok a taateꞌ hat, ivëh, ka taateꞌ vih se tavus.” Eꞌ to teꞌ man e non po upöm teꞌ to soe pan, eöꞌ to soe va nën, ivëh, kee vasosöë me e ne peöꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to hikta teꞌ non pan, eꞌ a soe peöꞌ. Po poen ne Sosoenën se kiiki a napan, o kiiki peꞌ se teꞌ totoopin e non.  
\v 9 Eöm kës to koman nem pan, ea ro Jiuꞌ to vih oah e no po teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ? Ahik! Eöꞌ to pokaꞌ kurus voh eoꞌ pa napan varih o Jiuꞌ me o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ea kurus to teꞌ no paan o kikis va pa taateꞌ hat.   
\p
\v 10 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih, pa soe pe Sosoenën vëh nee to kiun voh to soe va non manih pan,  
\q1 “Ahikta pah teꞌ to teꞌ totoopin non.  
\q2 Ahik rakah!   
\q1
\v 11 A hikta pah teꞌ to maaka rakah non a taateꞌ totoopin pe Sosoenën.  
\q2 Ka hikta pah teꞌ to vavaiu non sih e Sosoenën,  
\q3 marën a kë a ëhnaneah.   
\q1
\v 12 A napan kurus to heꞌ tonun voh ee pe Sosoenën,  
\q2 pare örakuk pa matan e Sosoenën.  
\q1 Ahikta pah teꞌ to nonok vavih non sih,  
\q2 Ahik rakah!” \rq Sng 14:1-3\rq*   
\q1
\v 13 “A ma rivoeere to koa  
\q2 ko teꞌ uhioꞌ e ne pa koveꞌ teꞌ mët to panan non.  
\q1 Ka ma meëre to vavatvus ne sih a ma piuk,” \rq Sng 5:9\rq*  
\q2 “ka ma vaato pee teꞌ hutët e ne po kuruꞌ vamëtmët.” \rq Sng 140:3\rq*   
\q1
\v 14 “Ee to vapöpöötan ne sih o upöm teꞌ,  
\q2 pare sosoe ne sih a ma tah to vaharaꞌ vahat e ne pa napan.” \rq Sng 10:7\rq*   
\q1
\v 15 “A ma tamoaan nee to teꞌ vamatop vaviꞌ e ne pa ip vamët ro upöm teꞌ.   
\q1
\v 16 A ma tamoaan nee to vavih vah ne,  
\q2 pa miröꞌ a napan me a heꞌ punis raoe.   
\q1
\v 17 Pare hikta teꞌ vakamöꞌ me ne o upöm teꞌ.” \rq Sng 59:7-8\rq*   
\q1
\v 18 “Pare hikta ta ne e Sosoenën,  
\q2 ko naöp i ne poë.” \rq Sng 36:1\rq*   
\p
\v 19 Ivëh, ka nat e no pa ma soe teraꞌ pe Sosoenën varih to soe ne pan, o teꞌ varih to teꞌ ne paan o Vavaasis pe Mosës, ee to hikta onöt ne a vonih a ma taateꞌ hat pee. Ivëh, no a napan kurus varih po oeh avoes se sun suk po kiiki pe Sosoenën.  
\v 20 Suk ahikta pah teꞌ to onöt non a vonih manih pa taateꞌ hat pa matan e Sosoenën. Ahik, o Vavaasis pe Mosës to onöt e non pa vataare a ra a ma hat na to nonok no sih.   
\s1 A Teꞌ To Vaman Non E Ieesuꞌ Kristo Eꞌ A Teꞌ Vih, Pareꞌ Teꞌ Me Non O Ëhnan Vih  
\p
\v 21 Ivëhkëk kuru, eꞌ to tavus vateeraꞌ en, e Sosoenën vëh no a taateꞌ peꞌ a totoopin, to soe vateeraꞌ voh en pan, a napan varih to vatompoan vavih me ne poë. Ko vatompoan pamëh hikta se tavus suk non a taateꞌ va pa vatet o Vavaasis pe Mosës. Moaan rakah voh no Vavaasis pe Mosës, me o Vavaasis po Teꞌ Vanënën Soe, to vavaato suk voh e ne pa hanan pamëh.  
\v 22 Ko vatompoan pamëh se taneꞌ maꞌ pa ö no teꞌ varih o Jiuꞌ, me ro teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ se vaman e Ieesuꞌ Kristo. Suk e Sosoenën to ep kurus e non pa napan to teꞌ va e ne manih pa pah ö.  
\v 23 Suk ea kurus rakah a nap nonok hat. Para hikta iu vatet no a taateꞌ pe Sosoenën.  
\v 24 Ivëhkëk, e Sosoenën to vatompoan rakah me voh en pea manih pa taateꞌ ururuan peꞌ. Eꞌ to antoen e non pa nok ka ra a tah pamëh, suk eꞌ to vanö maꞌ e Ieesuꞌ Kristo pa voen hah a ra, pareꞌ kon hah a ra manih pa mët peꞌ.  
\v 25 E Sosoenën to vataare voh a napan a ö ne Ieesuꞌ se mët vah va vamanih pa tah nee to ës ke na e Sosoenën marën a vahik o heve peꞌ. Eꞌ to nok va nën manih pa napan, pa tëëm nee to vaman ne pan, e Ieesuꞌ to mët suk raoe. E Sosoenën to nok a tah pamëh pa vataare a napan, pan eꞌ a totoopin, suk ataeah, a tëëm vamomoaan voh neꞌ to tö ke voh a napan, ko hikta vavakmis tiroëꞌ voh non o teꞌ varih to nonok ne a ma taateꞌ hat.  
\v 26 Kuru e Sosoenën vëh no a taateꞌ peꞌ a totoopin to soe pan, a napan varih to vatompoan vavih me ne poë, pare vaman ne poë, o vaman pee, me o vatompoan pee, to vataare e non pa napan kurus, peꞌ a teꞌ totoopin, pa ö neꞌ to vatompoan me a napan varih to vaman e Ieesuꞌ.   
\p
\v 27 Ivëh, ke ea ro Jiuꞌ varih to vavatet no sih o Vavaasis pe Mosës, ea onöt kës e no pa kë koman hah a? Ahik rakah! Ahikta tah na se këëkë koman suk hah a no, suk ataeah, e Sosoenën to soe tavus voh en pan, a hikta pah teꞌ to onöt non a vatompoan me eah pa ö neꞌ se keh vavatet varoe non o Vavaasis pe Mosës. Ivëhkëk, eꞌ to soe varoe pan, a teꞌ se vatompoan me non poan, pa ö neꞌ se vaman varoe e Ieesuꞌ.  
\v 28 Ea to soe va nën, suk ea to nat e no peꞌ to teꞌ man e non, pan o vaman varoe pea ivëh, se vataare a ra a ö na to vatompoan vavih me e no pe Sosoenën. Ka hik manih pa ö na se keh vavatet varoe no o Vavaasis pe Mosës.  
\v 29 Eöm kës to koman nem pan, e Sosoenën se kon varoe o Jiuꞌ, pareꞌ hikta se kon me non o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ? Ahik rakah! Eꞌ se kon me en po teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ.  
\v 30 E Sosoenën varoe a paeh to antoen non a vatompoan vatotoopin me ro Jiuꞌ pa ö nee se keh vaman e Ieesuꞌ Kristo, suk eꞌeꞌ varoe kuru a paeh to teꞌ voh non. Me eꞌ varoe se vatompoan vatotoopin me ro teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, pa ö nee se keh vaman e Ieesuꞌ Kristo.  
\v 31 Eöꞌ kës to onöt e noꞌ pa miröꞌ o Vavaasis pe Mosës, pa a ö nöꞌ to vavaasis noꞌ pan, e Sosoenën to vatompoan vavih varoe me non sih a napan pa ö nee se keh vaman e Ieesuꞌ Kristo? Ahik rakah! O vavaasis peöꞌ to soe va non manih pan, o Vavaasis pe Mosës o pöh kikis to soe non pan, a napan kurus to teen voh ee pa hat.   
\c 4  
\s1 Manih Po Epep Pe Sosoenën, E Abraham A Teꞌ Vih Rakah  
\p
\v 1 Ivëh, ka nat e no pan, a soe to kiun non po Vavaasis pe Mosës to teꞌ man e non. Ivëh, ka se kokoman vavih rakah pa soe ne sipuura napan va Israël, e Abraham to taum voh, eꞌ a soe man.  
\v 2 Eꞌ se keh teꞌ man non pan e Abraham to nonok voh non a ma taateꞌ vih, ka taateꞌ vih pamëh nok poan keꞌ tavus en a teꞌ totoopin pa matan e Sosoenën. Ivëh, keꞌ onöt kës e non pa kë koman hah a ëhnaneah? Ahik rakah! E Sosoenën to hikta koman non pan a tah pamëh to teꞌ man non.  
\v 3 Ea to nat e no pa pusun in a ö ne Abraham to tavus suk voh a teꞌ totoopin pa matan e Sosoenën, suk ataeah a soe to kiun non po Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “E Abraham to vaman voh a soe pe Sosoenën,  
\q2 ivëh, ke Sosoenën pokaꞌ en peꞌ,  
\q3 a teꞌ totoopin.” \rq Jen 15:6\rq*   
\p
\v 4 A teꞌ to kiu moniꞌ non sih, ko voen peꞌ hikta teꞌ va non manih pan o heꞌ, ahik, o voen peꞌ to teꞌ va non manih pa tah neꞌ to kikiu suk non.  
\v 5 Ea to nat va no manih pan, o teꞌ varih to hikta vavatet ne o Vavaasis pe Mosës, ee to teen e ne pa hat. Ivëhkëk, ee to vaman e ne pe Sosoenën vëh to popokaꞌ non sih a napan pan, ee ro teꞌ totoopin. E Sosoenën to ep non o vaman pee, pareꞌ popokaꞌ e non pee o teꞌ totoopin. E Sosoenën to pokaꞌ a napan o teꞌ totoopin to teꞌ va non manih, po heꞌ neꞌ to heꞌ raoe.  
\v 6 A Teꞌ Sunön vëh e Devit to soe voh en pa pah tah pa ö neꞌ to soe pan, a teꞌ to teꞌ me non a tasun vih pa ö ne Sosoenën to ep va in non poan manih pa teꞌ totoopin, eꞌ hikta se vavatet ro non o Vavaasis pe Mosës. E Devit to soe vavoh manih pan,   
\q1
\v 7 “Vaeö rakah po teꞌ varih to heꞌ tonun voh o Vavaasis pe Mosës,  
\q2 ivëhkëk, e Sosoenën to ururuan raoe,  
\q3 pareꞌ ihan anoe voh en pa ma hat pee.  
\q1 Oman, ee se vaeö rakah,  
\q2 suk ataeah, e Sosoenën hikta kuteꞌ hah non pa ma taateꞌ hat pee.   
\q1
\v 8 Vaeö rakah pa teꞌ vëh ne Sosoenën to hikta ep hah va non manih pan,  
\q2 eꞌ to teen non ta hat peꞌ.” \rq Sng 32:1-2\rq*   
\p
\v 9 Ivëh, ka tasun vih pöꞌ pamëh to teꞌ suk varoe pöꞌ non a ra o Jiuꞌ peꞌ a ö na to pe voh a ö kokoaan va pa sioniira? Keꞌ a tasun vih pöꞌ pamëh to teꞌ suk varoe pöꞌ non o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ varih to hikta pe voh a ö kokoaan va pa sioniire? Ea to nat e no pa soe to kiun non manih po Puk pe Sosoenën to man. A soe pamëh to sosoe suk non e Abraham pan, “E Abraham to vaman voh en pa tah ne Sosoenën to soe ke voh poan, ivëh, ne Sosoenën to ep suk va i non poan manih pa teꞌ totoopin.”   
\p
\v 10 Ivëh, ke Abraham nok vahvapoꞌ voh nih, ke Sosoenën pokaꞌ poan a teꞌ vih no a taateꞌ peꞌ to totoopin? E Sosoenën kës to kon vovoh voh poan pa ö neꞌ to meꞌ avoeꞌ e non pa pe, keꞌ murin in a ö neꞌ to pe en pa ö kokoaan peꞌ? Ahik! Eꞌ to kon vovoh voh poan, keꞌ pah pe poꞌ a ö kokoaan peꞌ.  
\v 11 E Abraham to meꞌ avoeꞌ voh e non pa pe a ö kokoaan peꞌ, ke Sosoenën pokaꞌ en peꞌ a teꞌ totoopin. E Sosoenën to heꞌ poan a taateꞌ va pa pe a ö kokoaan to teꞌ va non manih po vëknöm, to vëknöm non poan a teꞌ totoopin suk o vaman peꞌ. Ivëh, keꞌ teꞌ va non manih e Abraham e tamëëro teꞌ varih to hikta pe voh, ivëhkëk, ee to vaman e ne pe Sosoenën. E Abraham eꞌ e tamëëra napan varih ne Sosoenën to vatompoan vavih me voh.  
\v 12 E Abraham pet me, e tamëëra napan varih to pe voh, pare vavatet ne a taateꞌ va po vaman vëh, o vaman pamëh ne tamaara Abraham to teꞌ me voh non, momoaan voh in a ö neꞌ to meꞌ avoeꞌ voh e non pa pe a ö kokoaan peꞌ.   
\s1 A Soe Man Pe Sosoenën, Eꞌ A Soe Pa Napan Varih To Teꞌ Me Ne O Vaman  
\p
\v 13 Eꞌ hikta teꞌ non pan, e Abraham to vavatet voh non o Vavaasis pe Mosës, ivëh, ke Sosoenën soe vatökrus voh en pa ö neꞌ se heꞌ poan, me ra ken supnaiꞌ peꞌ o oeh ovoes. Ahik! Suk ataeah, e Sosoenën to ep varoe non o vaman peꞌ, ivëh, keꞌ ep va in non poan manih pa teꞌ totoopin.  
\v 14 Ivëh, keꞌ man rakah e non, suk ataeah, o teꞌ varih to vavatet varoe ne sih o Vavaasis pe Mosës se keh onöt e ne pa kon o oeh ovoes, va pa ö ne Sosoenën to soe vaman vavoh. A, a taateꞌ vaman se örakuk en, ko teꞌ hikta onöt ne a kon a tah vëh ne Sosoenën to soe vaman voh pan eꞌ se heꞌ.  
\v 15 Ea to nat va e no manih pan, e Sosoenën to heve ov e non pa napan, suk ee to hikta onöt ne a vatet kurus o Vavaasis pe Mosës. Ivëhkëk, o Vavaasis pamëh se keh hikta teꞌ non, a, ka taateꞌ vatösoe hikta se teꞌ me non.  
\v 16 Ivëh, ke Sosoenën hikta se heꞌ non a tah neꞌ to soe vaman ke voh a napan. Suk o teꞌ varih to heꞌ tonun ne o Vavaasis pe Mosës. Eꞌ se heꞌ varoe o teꞌ varih to vaman ne poë, kee se kon ee pa tah neꞌ to soe vaman ke voh raoe, suk ataeah, eꞌ to ururuan non raoe. Ivëh, ka tah neꞌ to soe vaman voh vamanih po heꞌ, o pus koaꞌ kurus pe Abraham se kon ee. Eꞌ hikta teꞌ non pan o Jiuꞌ varoe ivarih to vaman ne, pare vavatet ne o Vavaasis pe Mosës. Ahik! O teꞌ me varih to vaman va ne manih pa ö ne Abraham to vaman vavoh non, ee to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ. E Abraham to teꞌ va non manih pe tamaara o Jiuꞌ varih to vaman no, me o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ to vaman ne.  
\v 17 Ka soe to kiun non manih po Puk Vapenpen pe Sosoenën to soe non non pan,  
\q1 “Eöꞌ to nok oah kën tavus eom e tamëëra ma kum teꞌ peo.” \rq Jen 17:5\rq*  
\m E Abraham to vaman e Sosoenën pa ö neꞌ to soe a soe vaꞌih, e Sosoenën vëh to onöt e non pa vatoꞌ hah o teꞌ mët, me eꞌ se soe ka ma tah to hikta teꞌ moaan voh ne, kee tavus ee.  
\v 18 E Abraham to vaman a soe vaman pe Sosoenën, eꞌ he manot ko hikta onöt non a ö seꞌ vataman ta koaꞌ oeteꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to anoeh rakah e non pe Sosoenën se vatvus a tah neꞌ to soe vaman voh ke poan. Ivëh, keꞌ vataman a ma kum teꞌ peo vamanih pa ö ne Sosoenën to soe vavoh ke poan pan,  
\q1 “O pus koaꞌ pën se peo.” \rq Jen 15:5\rq*   
\p
\v 19 E Abraham to hikta ponkiꞌ voh non po vaman, suk eꞌ to nat e non pe Sosoenën se vakikis en pa sionineah, keꞌ onöt e non pa vataman ta koaꞌ oeteꞌ, a sionineah he teꞌ ro va non manih pa teꞌ to mët voh en. Eꞌ to onöt non o 100 kirismas, pareꞌ nat pet e non pe köövo peꞌ Saraꞌ to hikta onöt non a vasinan ta koaꞌ, suk ataeah, a komaneah to teꞌ pet va e non manih pa teꞌ to mët voh en.  
\v 20 Ivëhkëk, eꞌ to hikta panih o kokoman peꞌ, pareꞌ hikta koe a vaman a soe ne Sosoenën to soe vaman voh, ivëhpëhkëk, o vaman peꞌ to pah teꞌ kikis avoeꞌ nö e non, keꞌ soe tavus en pan, e Sosoenën a kikis oah rakah.  
\v 21 E Abraham to vaman rakah e non pe Sosoenën to teꞌ me e non po kikis pa nok a tah neꞌ to soe ke voh poan.  
\v 22 Ivëh, ka soe to kiun non manih po Puk pe Sosoenën to soe va non manih pan,  
\q1 “E Sosoenën to kon en pe Abraham, suk o vaman peꞌ,  
\q2 ko vaman pamëh vataare e non peꞌ a teꞌ to vatompoan vavih me non e Sosoenën.” \rq Jen 15:6\rq*   
\m
\v 23-24 Ka soe vaꞌih to kiun non po Puk pe Sosoenën to soe va non manih pan,  
\q1 “E Sosoenën to kon en pe Abraham, suk o vaman peꞌ.” \rq Jen 15:6\rq*  
\m Ivëhkëk, a soe pamëh to hikta teꞌ suk varoe non e Abraham. Ahik, eꞌ to soe suk pet me e non pea a napan kurus. E Sosoenën se kon me en pea, pa ö ne ea se vaman pet no a teꞌ vëh to kunkuin taneꞌ hah voh e Sunön pea Ieesuꞌ pa nap mët.  
\v 25 E Sosoenën to vaheꞌ voh e Ieesuꞌ, pan eꞌ se mët suk a ma hat pea, pareꞌ sun taneꞌ hah voh pa mët, marën a ö na se vatompoan vavih me e Sosoenën.   
\c 5  
\s1 E Sosoenën To Pokaꞌ A Rora Sih O Teꞌ Totoopin Pa Ö Na Se Teꞌ Me No O Vaman  
\p
\v 1 Ivëh, ne Sosoenën to soe suk pan ea to vatompoan vavih me voh e no peꞌ, suk ea to vaman no e Ieesuꞌ Kristo. Ivëh ka kuru, na se vakamöꞌ vavih rakah me Sosoenën.  
\v 2 Suk a tah ne Ieesuꞌ to nok voh pa vaꞌaus a ra me a ö na to vaman no eah, eꞌ to vataare voh a ra a hanan va pa ö na se huk vatët maꞌ pe Sosoenën, suk, eꞌ to ururuan tamoaan a rora. Ivëh ka kuru, ea se vaeö suk no a ö na to anoeh rakah me no po vaman, pan a tapui se taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin, pa ö no kikis pe Sosoenën to teꞌ non.  
\v 3 Eꞌ to hikta teꞌ non pan a tah varoe pamëh na se vaeö suk no, ahik, ea se vaeö me no a ma punis pea, suk ataeah, ea to nat e no pan, a ma punis poë varih to vavaasis a rora a ö na se sun vakis no, ko teꞌ a ma punis pea.  
\v 4 Ka se keh sun vakis ko teꞌ a ma punis pea, a tah pamëh se vataare va ka ra manih pan, ea varih se vaoah ee pa ma punöꞌ. Ke ea se keh teꞌ va no nën, ea se anoeh rakah me no o vaman pan, ea se kon ee pa tapui.  
\v 5 Ea se anoeh rakah me no o vaman pan, e Sosoenën se vatvus a tah neꞌ to soe voh ka ra, ivëh, ka hikta se anoeh akuk no. Ea se nat pet no e Sosoenën to koep voh maꞌ o iu peꞌ manih pea manih pa ö neꞌ to vanö voh maꞌ a Tuvuh Vasioꞌ peꞌ, keꞌ teꞌ non manih pea.   
\p
\v 6 Ko poen na to hikta teꞌ kikis onöt no a vaꞌaus koman hah a, e Sosoenën to vanö maꞌ e Ieesuꞌ Kristo pa tëëm koman rakah neꞌ to vahoꞌ voh, marën a ö neꞌ se mët, pareꞌ kon hah a nap nonok hat.  
\v 7 O man rakah, eꞌ to paraꞌ hivaꞌ rakah pa teꞌ se mët suk a teꞌ totoopin. Ivëhkëk, eꞌ to tö pöꞌ e non pa ö no a teꞌ vavaes se keh heꞌ rakah ea pa mët, suk a meh teꞌ vih.  
\v 8 Ivëhkëk, a tëëm na to teꞌ avoeꞌ voh e no a nap nonok hat, e Sosoenën to vataare en pea po iu apuh peꞌ manih pea, pa ö neꞌ to vanö maꞌ e Ieesuꞌ Kristo, keꞌ mët suk en pa ma hat pea.   
\p
\v 9 O eraꞌ pe Ieesuꞌ Kristo to takoꞌ, pareꞌ hikhiuk en pa ma hat pea. Ke Sosoenën pokaꞌ en pea o teꞌ to vatompoan vavih me no eah. Ivëh, ka nat rakah e no peꞌ se hehe en pea. Ka teꞌ vavih e no po poen ne Sosoenën se vakmis o teꞌ varih to nonok vatëh ne sih a ma taateꞌ hat.  
\v 10 Ivëh, keꞌ teꞌ man e non pan, a tëëm avoeꞌ pamëh na to vatösoe voh e no pe Sosoenën, eꞌ to vatompoan vavih hah me voh en pea manih pa mët pe Koaꞌ peꞌ. Suk a ö na to nat momoaan voh ee pa tah pamëh, ea to nat vateeraꞌ rakah e no pan, e Sosoenën to vatompoan vavih hah me voh en pea. Suk ataeah, e Koaꞌ peꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ e non kuru, ko se me en pea, ka teꞌ vaꞌpeh tamoaan me e no pe Sosoenën.  
\v 11 Ka meh tah, ivëh, e Sunön pea Ieesuꞌ Kristo to vaꞌaus voh a ra ka vatompoan vavih hah me ee pe Sosoenën. Ivaꞌih, kuru na to vaeö suk me no e Sosoenën.   
\s1 E Adam To Nok A Hat Ka Mët Tavus, Ke Ieesuꞌ Mët, Pareꞌ Heꞌ A Ra O Toꞌtoꞌ Tamoaan  
\p
\v 12 Ea to nat e no pan, a pah teꞌ to nok voh a hat manih po oeh, pareꞌ mët voh en. Ivëh, ka mët pamëh pah kopös en pa napan kurus manih po oeh, suk ataeah, a napan kurus to nok voh ee pa hat.  
\v 13 O Vavaasis pe Mosës to meꞌ avoeꞌ e non pa tavus, a hat he teꞌ momoaan voh e non manih po oeh vëh. Ivëhkëk, a napan to hikta teꞌ maaka voh ne pa ma hat nee to nonok ne. Ivëh, ke Sosoenën hikta antoen voh non a kiiki a ma hat no a napan to nonok ne, suk o Vavaasis pamëh to hikta teꞌ voh non.  
\v 14 Taneo non maꞌ po poen ne Adam to nok voh a hat, pareꞌ nö non maꞌ, ko öök non po poen pe Mosës, a napan kurus se mëtmët e ne. Ka teꞌ napan varih to hikta nok voh ta ma hat manih pa kök a taateꞌ, vamanih pa ö ne Adam to nok vavoh, a mët pamëh se ip me en po teꞌ poë varih.  
\p E Adam to vëknöm i non e Ieesuꞌ, a teꞌ vëh se suk amot maꞌ.  
\v 15 A hat pe Adam, me o ururuan pe Sosoenën to hikta teꞌ va ne pa pah ö. Ahik rakah, a hat pa paeh a teꞌ ro to nok voh a napan kurus, kee mëtmët ne. Ivëhkëk, o kikis va po ururuan pe Sosoenën to oah rakah e non po kikis va pa mët, ko teꞌ e non po teꞌ varih to vaman ne. Ka manih po ururuan pa pah teꞌ vëh, e Ieesuꞌ Kristo ne Sosoenën to vatompoan vavih hah me en po teꞌ varih to vaman ne, ka tah pamëh, eꞌ o heꞌ vih neꞌ to heꞌ raoe.  
\v 16 Eꞌ to teꞌ non a poa tah, o heꞌ vih pe Sosoenën, me a hat pe Adam. Ka poa tah poë varih to hikta nonok ne a pah tah kee tatavus ne pea. Ahik, a hat ro ko ne Adam to nok manuh pe Sosoenën, to vateen en pea kurus pa hat, pareꞌ vahoꞌ suk en pea po vahutët. Ivëhkëk, o heꞌ vih pe Sosoenën to teꞌ va non manih pan, eꞌ to ururuan a napan, pareꞌ vatompoan vavih hah me en po teꞌ varih to vaman ne, kee kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan, ee he nok ro voh ee pa ma taateꞌ hat.  
\v 17 A pah teꞌ vëh e Adam to pënton varo voh a soe pe Sosoenën, pareꞌ nok a hat, ka mët pa pah teꞌ pamëh tavus va en manih pa teꞌ apuh, pareꞌ vöknah rakah en pa napan kurus. Ivëhkëk, o ururuan pe Sosoenën, me o heꞌ vih peꞌ to vöknah en po kikis va pa mët. Ivëh, ka nat vavih e no pan, o teꞌ varih to vaman ne, ee se kon ee po ururuan puh tamoaan pe Sosoenën, ke Sosoenën se vatompoan vavih hah me en pee. Ee se kon o toꞌtoꞌ tamoaan, ko tavus ee o teꞌ susunön manih pa kiu no a pah teꞌ vëh e Ieesuꞌ Kristo to nok.   
\p
\v 18 Ivëh, ka nat e no pan, a pah teꞌ vëh e Adam to pënton varo voh a soe pe Sosoenën, pareꞌ nok a taateꞌ hat. Ka manih pa hat pamëh, ne Sosoenën to vateen suk en pea kurus po vahutët. Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pa pah teꞌ vëh, e Ieesuꞌ, to nok a taateꞌ totoopin, ke Sosoenën ep, pareꞌ pokaꞌ en pea o teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ, pan ea o teꞌ totoopin ka kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 19 A pah teꞌ vëh e Adam to pënton varo voh a soe pe Sosoenën, pareꞌ nok a taateꞌ hat. Ka manih pa taateꞌ vatösoe peꞌ ivëh, no a napan kurus to teen suk voh pa hat pamëh. Eꞌ to teꞌ akuk me va kov e non manih pan, a pah teꞌ vëh e Ieesuꞌ Kristo to tënan voh a soe pe Sosoenën. Ka manih pa taateꞌ pënton soe peꞌ, no a nap peo se tavus ee o teꞌ totoopin manih po epep pe Sosoenën.   
\p
\v 20 E Sosoenën to heꞌ voh o Vavaasis pe Mosës manih pa napan marën a ö nee se nat va ne manih pan, ee to pah nonok vörep e ne sih pa ma taateꞌ hat. Pare pah vatösoe oah nö e ne po Vavaasis pe Mosës. Ivëhpëhkëk, e Sosoenën to pah ururuan oah nö e non pee.  
\v 21 A hat to vatvus voh a taateꞌ va pa mët, pareꞌ teꞌ va e non manih pa teꞌ sunön. Ivëhkëk, kuru no ururuan pe Sosoenën to tavus, pareꞌ vöknah en pa taateꞌ hat, ko teꞌ va e non manih pa teꞌ sunön. Ka manih pa kiu pe Sunön pea Ieesuꞌ Kristo, ne Sosoenën to ururuan a ra, pareꞌ pokaꞌ en pea o teꞌ varih to vaman no eah, pan ea o teꞌ totoopin, ivëh, ka kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.   
\c 6  
\s1 Ea To Mët Vaꞌpeh Me Voh E Ieesuꞌ  
\p
\v 1 Ivëh, ka se poꞌ soe ataeah? Eöm koman kës nem pan, ea se nonok vaveos avoeꞌ nö e no pa ma taateꞌ hat, suk e Sosoenën se ururuan avoeꞌ nö e non pea, ha? Ahik rakah!  
\v 2 Ea to teꞌ va no manih pa nap mët, ivëh, ka hikta se teꞌ hah no paan o kikis va pa taateꞌ hat.  
\v 3 Eöm anoe kës voh em pa ö na to vatös me voh e Ieesuꞌ Kristo manih pa ö nee to pupui a ra? Ka tah pamëh to vataare non a ö na to vatös me eah pa mët peꞌ.  
\v 4 Manih pa taateꞌ pupui na to vatös me voh ee pa mët pe Ieesuꞌ Kristo, ke Sosoenën pe vaꞌpeh me voh en pea manih po vapeepe. Manih po kikis koman pe Tamön neꞌ to kunkuin taneꞌ hah e Ieesuꞌ Kristo manih pa mët. Ivëh, ka se pët kon ee po toꞌtoꞌ voon, marën a ö na se teꞌ me no a taateꞌ pe Ieesuꞌ.   
\p
\v 5 Ea to nat e no pa ö na to vatös me voh ee pe Ieesuꞌ, para mët va ee manih pa ö neꞌ to mët vavoh. Ivëh, keꞌ teꞌ akuk va kov e non manih pan, ea se pët sun vaꞌpeh hah me ee peꞌ, vamanih pa ö neꞌ to nok vavoh.  
\v 6 Ea to nat e no, pa taateꞌ hat vamoaan pea to mët vaꞌpeh me voh en pe Ieesuꞌ Kristo manih pa kuruse. Marën o kikis va pa taateꞌ hat pamëh, to kiu non sih manih pa sioniira se hik. Ivëh, ka hikta onöt no a tavus hah a nap kiu pa taateꞌ hat pamëh.  
\v 7 Suk a teꞌ vëh to mët voh en, eꞌ to hikta onöt non a teꞌ hah paan o kikis va pa taateꞌ hat.   
\p
\v 8 Ea to nat e no, pea se keh mët vaꞌpeh me e Ieesuꞌ Kristo, ivëh, ka vaman rakah e no pea se pët teꞌ toꞌtoꞌ me e no peꞌ kuru, me amot.  
\v 9 Suk ea to nat e no pe Ieesuꞌ Kristo to sun taneꞌ hah voh en maꞌ pa nap mët, pareꞌ hikta antoen non a mët hah. Ko kikis va pa mët to hikta antoen non a vöknah hah poan.  
\v 10 Oman, e Ieesuꞌ to mët voh pa pah tëëm ro, marën a vöknah o kikis va pa taateꞌ hat, ivëhkëk, kuru neꞌ to kon en po toꞌtoꞌ voon. Manih po toꞌtoꞌ voon pamëh, neꞌ to teꞌ vaꞌpeh me e non pe Sosoenën, pareꞌ kë non a ëhnaneah.  
\v 11 Eꞌ to teꞌ akuk me va kov e non manih pan, eöm me se inan vamanih, eöm me to mët këh voh em po kikis va pa taateꞌ hat. Paröm teꞌ toꞌtoꞌ koe ke nem manih pe Ieesuꞌ Kristo, köm vatös me eah marën a kë a ëhnan e Sosoenën.   
\p
\v 12 Ivëh, köm se nat nem vaonöt a taateꞌ hat, keꞌ matop non a ma sionineöm. Peꞌ o sionin pamëh se mët en, ivëhkëk, o apen to hikta se mët non. Eöm se keh vaonöt va in eah nën, eöm se pënton em po iu hat pa taateꞌ pamëh.  
\v 13 Koe a heꞌ ta pah ö manih pa sionineöm manih pa taateꞌ hat, marën a nok a ma taateꞌ to hikta teꞌ totoopin ne. Eöm se keh heꞌ rakah ëm manih pe Sosoenën, eöm se teꞌ va e nem manih pa napan varih to mët voh, pare sun taneꞌ hah po vapeepe. Paröm koe ke Sosoenën matop non a ma ö kurus va pa sionineöm, köm se vatet poꞌ a ma taateꞌ totoopin.  
\v 14 A taateꞌ hat to hikta se teꞌ hah non e sunön peöm, suk ataeah, kuru nöm to hikta teꞌ hah nem paan o matop va po Vavaasis pe Mosës. Ahik, eöm to teꞌ nem paan o matop va po ururuan vih pe Sosoenën.   
\s1 Ea To Teꞌ Va No Manih O Teꞌ Kiu Pa Taateꞌ Totoopin  
\p
\v 15 Ivëh, ke eöm koman kës nem pan, ea se nonok e no pa ma taateꞌ hat, suk ea to teꞌ e no paan o matop va po ururuan vih pe Sosoenën? Ahik. Ea se nat no nonok va no nën, suk ataeah, ea to hikta teꞌ hah no paan o matop va po Vavaasis pe Mosës.  
\v 16 Oman rakah! Eöm se keh heꞌ ëm vamanih pa teꞌ kikiu akuk manih pa meh teꞌ, eöm se vavatet nem a soe peꞌ. Eöm se tavus vaman em o teꞌ kikiu akuk pa teꞌ pamëh. Ka teꞌ pamëh nöm to ta nem eah, eꞌ e susun peöm. Ivëh, köm se nat nem vavatet nem a taateꞌ hat. Peꞌ a taateꞌ hat pamëh se nok a neöm, köm mët, ko nö ke em pe Sosoenën. Keꞌ eöm se vatet a taateꞌ mamanat. Ka taateꞌ pamëh se me en peöm manih pa matan e Sosoenën, ke Sosoenën pokaꞌ en peöm o teꞌ va pa taateꞌ totoopin.  
\v 17 Moaan voh nöm to teꞌ nem o teꞌ kikiu akuk pa taateꞌ hat. Ka taateꞌ hat pamëh to matop e non peöm. Ivëhkëk, eꞌ to vih rakah non manih pe Sosoenën, peöm to vavatet rakah me nem o vaman, pataeah no teꞌ teꞌteꞌ soe pe Sosoenën to vavaasis voh a neöm. Ko vavaasis pamëh to matop e non peöm.  
\v 18 Moaan voh nöm to teꞌ va e nem manih pa teꞌ kikiu akuk manih pa taateꞌ hat. Ivëhkëk, kuru nöm to teꞌ va e nem manih po teꞌ kikiu akuk va pa taateꞌ totoopin.   
\p
\v 19 Eöꞌ to nok a soe vapipinoꞌ vaꞌih, suk ataeah, a soe va pa ö nöm to heꞌ a ma pah ö va pa ma sionineöm vamanih po teꞌ kikiu akuk, pa taateꞌ kukusan, me a taateꞌ vatösoe, me a taateꞌ hat, a ma taateꞌ poë varih to pepeo avoeꞌ nö e ne. Kën kea, a ma tah poë varih to hivaꞌ e non pa maaka a pusuneah. Ivëhkëk kuru vaꞌih, nöꞌ to iu noꞌ pan, eöm se heꞌ a ma pah ö va pa ma sionineöm, kee kiu akuk ne manih pa taateꞌ totoopin, köm sih tavus poꞌ a napan koman pe Sosoenën, paröm tavus em o teꞌ varih to vavatet ne a taateꞌ vivihan.  
\v 20 Eöm se nok a tah pamëh, suk eöm voh o teꞌ kikiu akuk va pa taateꞌ hat. Eöm to taihan këh voh em pa taateꞌ totoopin pa ö nöm to teꞌ nem o teꞌ kikiu akuk pa taateꞌ hat.   
\p
\v 21 A ma vih taneah nöm to kon voh pa tëëm nöm to teꞌ voh nem a nap kikiu akuk va pa taateꞌ hat? A ma tah nöm to kon voh ivarih, ee a ma tah varih to vavapoet a no neöm kuru, me a ö nee to heꞌ mët voh ee peöm.  
\v 22 Ivëhkëk kuru vaꞌih, nöm to taihan këh em maꞌ pa taateꞌ hat. Paröm tavus em a nap kiu akuk pe Sosoenën. Ivëh, ko voaꞌ vih i neꞌ ivaꞌih, eöm to tavus em o teꞌ varih to vavatet nem a taateꞌ vivihan, kokon em po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 23 Ivëh, ka vahik in a ma soe peöꞌ to soe va non manih pan, o voen va pa taateꞌ hat ivëh, a mët. Ivëhkëk, o heꞌ ne Sosoenën to heꞌ akuk ivëh, o toꞌtoꞌ tamoaan na to kon manih pe Sunön pea, Ieesuꞌ Kristo.   
\c 7  
\s1 Kuru Na To Kiu No Pa Taateꞌ Panih  
\p
\v 1 Kën kea, eöm kurus to nat vavih rakah e nem po Vavaasis pe Mosës. Ivëh, köm nat e nem po Vavaasis pamëh, to matop e non pa napan kurus. Ivëhkëk, a teꞌ se keh mët, ko Vavaasis pamëh hikta se matop hah non poan.  
\v 2 Ka soe vapipinoꞌ va peꞌ to teꞌ va non manih pan, e köövo se keh me e voe manot peꞌ, pareꞌ teꞌ vaꞌpeh me non poan, keꞌ onöt rakah këk na po poen neꞌ se mët. Ivëhkëk, e voe se keh mët këh en peꞌ, e köövo pamëh to antoen e non pa me hah ta meh voe, vamanih pa ö no a taateꞌ va po vaen to soe va non.  
\v 3 Ivëhkëk, e voe se keh teꞌ toꞌtoꞌ avoeꞌ e non, ke köövo peꞌ këh poan, pareꞌ me a meh voe, a napan se soe va ee manih pan, eꞌ a köövo teꞌteꞌvaasiꞌ. Ivëhkëk, e voe pe köövo pamëh se keh mët, e köövo pamëh to teꞌ taihan e non manih pa taateꞌ vaen, pareꞌ antoen e non pa vaen hah. Keꞌ se keh vaen hah en, a, e köövo pamëh to hikta kök a taateꞌ va po vaen.   
\p
\v 4 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pan, eöm to vatös me voh em pe Ieesuꞌ manih pa sionineah, ka vatös peöm pamëh to ep va non manih pan, a taateꞌ hat vamoaan voh peöm, to mët vaꞌpeh me voh en pe Ieesuꞌ Kristo manih pa kuruse. Ka taateꞌ hat pamëh to hikta matop hah a no neöm, me o Vavaasis pe Mosës hikta se matop hah a no neöm. Ka kuru, ne eöm to vatös me em pa meh teꞌ, ka teꞌ pamëh eꞌ a teꞌ to sun taneꞌ hah pa nap mët. Ivëh, ka kuru ne Sosoenën se kon o ëhnan apuh, suk a ö na to vavatet no a ma taateꞌ totoopin.  
\v 5 Moaan voh no a taateꞌ hat to teꞌ voh non manih pea, pareꞌ heꞌ a ra o iu hat, suk o Vavaasis pe Mosës to kunkuin vateeraꞌ o iu hat pamëh, ka nonok no a ma taateꞌ hat. Ivëh, ka mët tavus en manih pea.  
\v 6 Ivëhkëk, kuru ea to mët këh ee po Vavaasis pe Mosës, keꞌ hikta matop hah a rora. Ea to taihan këh voh ee po Vavaasis pamëh to ötöön voh a rora. Ivëh ka kuru, na to kiu suk no a kë a ëhnan e Sosoenën, pa ö na to vavatet no a ma taateꞌ totoopin manih pa taateꞌ voon, no a Tuvuh Vasioꞌ to kunkuin manih pa ma kokoman pea. Para hikta vavatet hah no a taateꞌ va pa kë a ëhnan e Sosoenën, pa ö na to vavatet varoe no o Vavaasis pe Mosës.   
\s1 A Teꞌ Hat To Miröꞌ Voh A Ra  
\p
\v 7 Eöm tomeꞌ koman nem pan, eöꞌ to sosoe noꞌ pan, a hat me o Vavaasis pe Mosës, ee a pah tah akuk. Ahik! Ivëh, ko Vavaasis se keh hikta teꞌ non marën a vaꞌaus a neöꞌ pa nat a ma taateꞌ hat, eöꞌ se poꞌ nat vah va in a ma taateꞌ hat nih? Ivëhkëk, a soe vaënpan pe Sosoenën to teꞌ e non, köꞌ nat e noꞌ pa hat ivëh ataeah, peꞌ o Vavaasis pe Mosës to soe va ka rora manih pan,  
\q1 “Koe a manin a ma tah pa meh teꞌ”. \rq Eks 20:13,15-17\rq*   
\m
\v 8 Ivëhkëk, a taateꞌ hat to teꞌ non manih peöꞌ, pareꞌ taum koe a hanan peꞌ manih pa soe vaënpan pe Sosoenën, pareꞌ vatvus o kokoman hat va pa manin a ma tah pa meh teꞌ manih pa komaneoꞌ. Eꞌ se keh hikta teꞌ non ta soe vaënpan pe Sosoenën, a taateꞌ hat to hikta se teꞌ hah me non to kikis.  
\v 9-10 Eöꞌ to hikta nat avoeꞌ voh noꞌ pa soe vaënpan pe Sosoenën, paröꞌ teꞌ toꞌtoꞌ voh e noꞌ. Ivëhkëk, eöꞌ to kon vahik eoꞌ pa soe vaënpan pe Sosoenën, ka taateꞌ hat tavus vakikis, köꞌ mët eoꞌ manih po apen. A soe vaënpan pe Sosoenën to teꞌ suk voh non a ö neꞌ se heꞌ a neöꞌ o toꞌtoꞌ. Ivëhkëk, manih peöꞌ, neꞌ to teꞌ en maꞌ pa mët va po apen.  
\v 11 Suk ataeah, a taateꞌ hat to vaiu a hanan va pa ö neꞌ se piuk a neöꞌ pa ö neꞌ to koe maꞌ manih pa soe vaënpan pe Sosoenën, marën a ip vamët a neöꞌ manih po apen.  
\v 12 Ivëh, ka nat kurus e no, po Vavaasis pe Mosës to taneꞌ koman voh en maꞌ manuh pe Sosoenën, pareꞌ vivihan. Ka ma soe vaënpan pe Sosoenën varih pa koman o Vavaasis pe Mosës, ee kurus to vivihan, ko totoopin, pare vih.   
\p
\v 13 Eꞌ teꞌ vah va non nih, a soe vaënpan kës pe Sosoenën ivëh, to heꞌ a neoꞌ a mët? Ahik! A taateꞌ hat to tavus manih pa soe vaënpan pamëh, pan a mët peöꞌ se tavus. Keꞌ a tah pamëh to tavus, pan eöꞌ se inan a taateꞌ hat, eꞌ matan vah va non nih? E Sosoenën to heꞌ voh a soe vaënpan peꞌ pan, eꞌ se vataare va ka neöꞌ manih pan, a taateꞌ hat, eꞌ a tah a pah hat rakah.   
\s1 A Hat To Pöm Voh A Ra  
\p
\v 14 Ea to nat rakah e no po Vavaasis pe Mosës, eꞌ a tah va po apen to taneꞌ voh en maꞌ manuh pe Sosoenën. Ivëhkëk, eöꞌ a teꞌ to teꞌ me noꞌ o sionin va po oeh vëh, paröꞌ hikta antoen noꞌ a vatet o iu pe Sosoenën. Suk ataeah, eöꞌ to teꞌ va e noꞌ manih pa teꞌ nohnoh, nee to vavoen, kee voh a taateꞌ hat. Ka taateꞌ hat vaneah e non peöꞌ.  
\v 15 Eöꞌ to hikta inan noꞌ pataeah nöꞌ to nonok noꞌ, paröꞌ hikta nonok noꞌ ataeah nöꞌ to iu noꞌ a nok. Ivëhkëk, eöꞌ to nonok e noꞌ sih pa ma tah rërës nok peöꞌ.  
\v 16 Keöꞌ se keh hikta iu nok noꞌ a ma tah rërës peöꞌ varih nöꞌ to nonok noꞌ sih, a tah pamëh to soe va non manih pan, eöꞌ to vapöh kokoman e noꞌ pan, o Vavaasis pe Mosës to teꞌ vih e non. Suk ataeah, eꞌ to soe non pan, a taateꞌ hat nöꞌ to nonok noꞌ, eꞌ a tah nöꞌ se nat noꞌ nok.  
\v 17 Ivëh, ke eöꞌ koman to hikta nonok noꞌ sih a ma taateꞌ hat poë varih. Ahik, a taateꞌ hat vëh to teꞌ non manih pa komaneoꞌ. Eꞌ ivëh, to taꞌtaꞌ a no neoꞌ a nok a ma taateꞌ hat poë varih.  
\v 18 Oman, eöꞌ to nat e noꞌ pa hikta vih to teꞌ non pa komaneoꞌ, manih po iu hat va pa komaneoꞌ, eꞌ to hikta onöt non a nok a taateꞌ vih. Eöꞌ to iu e noꞌ pa nok a ma taateꞌ vih. Ivëhkëk, eöꞌ to hikta nonok noꞌ a ma taateꞌ poë varih.  
\v 19 Eöꞌ to kehkeh nok noꞌ sih, a ma taateꞌ vih. Ivëhkëk, eöꞌ to hikta nonok noꞌ, ka taateꞌ hat nöꞌ to rërës noꞌ sih a nok, nöꞌ to nonok e noꞌ.  
\v 20 Ivëh, ke eöꞌ se keh nok eoꞌ pa ma taateꞌ nöꞌ to rërës noꞌ sih a nok, a, eꞌ to hikta teꞌ non pan, eöꞌ ivëh to nonok noꞌ a ma taateꞌ poë varih. A taateꞌ hat vëh to teꞌ non pa komaneoꞌ, ivëh to taꞌ a neoꞌ köꞌ nok a ma taateꞌ hat poë varih.   
\p
\v 21 Ivëh, köꞌ taum eoꞌ peꞌ to teꞌ man e non, pa tëëm nöꞌ to kehkeh nok noꞌ a taateꞌ vih, ka taateꞌ hat vëh to teꞌ non pa komaneoꞌ to taꞌtaꞌ e non peöꞌ, pa nok a ma taateꞌ hat poë varih.  
\v 22 Manih po kokoman rakah peöꞌ, ne eöꞌ to iu rakah e noꞌ pa ma soe vaënpan pe Sosoenën.  
\v 23 Ivëhkëk, eöꞌ to inan vamanih pan, eꞌ to teꞌ non o meoh kikis to matop e non pa sionin avoes neoꞌ. O kikis pamëh to hikta vapöh kokoman me non a ma tah varih no kokoman peöꞌ to iu ne a nok, pareꞌ vahoꞌ rakah en peöꞌ paan o matop va po iu hat vëh to teꞌ non pa sionineoꞌ.  
\v 24 Varenan rakah peöꞌ, eteh se hehe a neoꞌ, köꞌ këh o sionin vaꞌih to se me koe en peöꞌ pa hat vëh, to se ip en peöꞌ?  
\v 25 Eöꞌ se vavihvih ke na e Sosoenën. Manih pa koren e Sunön pea Ieesuꞌ Kristo, eꞌ se hehe en peöꞌ. Ivëh, ka ma iu vih peöꞌ, me a ma kokoman vih peöꞌ to teꞌ e ne paan a ma soe vaënpan pe Sosoenën. Ivëhkëk, o iu hat va pa komaneoꞌ to teꞌ e non paan in o kikis va pa taateꞌ hat vëh to matop non a sionineoꞌ, pareꞌ mimiröꞌ a no neoꞌ.   
\c 8  
\s1 E Ieesuꞌ Kristo To Mët Pareꞌ Vahik Këh A Ra Pa Taateꞌ Hat, Pareꞌ Heꞌ A Ra A Tuvuh Vasioꞌ  
\p
\v 1 Ivëh, ka kuru no a napan varih to vatös me ne e Ieesuꞌ Kristo, ne Sosoenën hikta se vateen non raoe pa hat.  
\v 2 Suk ataeah, ea pah paeh, ea a ma teꞌ pe Ieesuꞌ Kristo, ko kikis pa Tuvuh Vasioꞌ to heꞌ voh a ra o toꞌtoꞌ voon, pareꞌ hehe a rora manih po kikis va pa taateꞌ hat vëh to heꞌheꞌ a rora sih a mët.  
\v 3 O Vavaasis pe Mosës to hikta antoen non a veo ke a taateꞌ hat pea, suk ataeah, o iu va pa sioniira to hikta iu non a vatet o Vavaasis pe Mosës. Ivëhkëk, a tah vëh no Vavaasis pe Mosës to hikta antoen non a nok, ne Sosoenën koman to nok vahik voh en. E Sosoenën to vanö voh maꞌ e koaꞌ oeteꞌ peꞌ, keꞌ tavus teꞌ vamanih pea a nap nonok hat, ivëhkëk, a hikta hat manih peꞌ. E koaꞌ pamëh to nö voh maꞌ, pa hehe a ra pa ma taateꞌ hat pea. Ka manih pa sionin e koaꞌ peꞌ pamëh, ne Sosoenën to vateen en peꞌ pa taateꞌ hat pea, pareꞌ vahik en po kikis va pa taateꞌ hat vëh, na se voh teen.  
\v 4 E Sosoenën to nok vavoh manih pan, a taateꞌ vih totoopin va po Vavaasis pe Mosës, se tavus manih po toꞌtoꞌ pea. Suk ataeah, ea to hikta suksuk hah no o iu va po sionin. Ahik rakah! Ea to vavatet no sih a taateꞌ voon pa Tuvuh Vasioꞌ.  
\v 5 Peꞌ a napan varih to suksuk ne sih o iu hat va po sionin, no a ma kokoman pee to iu rakah e ne pa vatet o iu hat va pa komëëre. Ivëhkëk, a napan varih to suksuk ne a taateꞌ voon pa Tuvuh Vasioꞌ, no a ma kokoman pee to pet vaviꞌ e ne, pa ma tah no Tuvuh Vasioꞌ to iu non.  
\v 6 Ivëh, ko kokoman pa teꞌ se keh vatet a iu hat va pa komaneah, eꞌ se mët en. Ivëhkëk, o kokoman peꞌ se keh teꞌ non manih pa Tuvuh Vasioꞌ, a teꞌ pamëh se kon en po toꞌtoꞌ tamoaan, me o vakamöꞌ vih manih pe Sosoenën.  
\v 7 Ivëhkëk, o kokoman pa teꞌ se keh pet vaviꞌ non pa vatet a ma taateꞌ hat, eꞌ se vakihat me e non po iu pe Sosoenën. Eꞌ to rës e non pa vatet a ma soe vaënpan pe Sosoenën, suk ataeah, eꞌ to hikta antoen non a vatet a ma soe poë varih.  
\v 8 Ko teꞌ varih to vavatet ne sih o iu hat va pa komëëre. Ee to hikta onöt ne a heꞌ vaeö e Sosoenën.   
\p
\v 9 Ivëhkëk, eöm to hikta teꞌ hah nem paan a matop va po iu hat pa komëneöm, eöm to teꞌ e nem paan a matop pa Tuvuh Vasioꞌ pa ö no a Tuvuh pe Sosoenën se keh teꞌ non manih peöm. Ivëhkëk, a teꞌ vëh se keh hikta teꞌ me non a Tuvuh pe Ieesuꞌ Kristo, eꞌ hikta se teꞌ non a teꞌ pe Ieesuꞌ Kristo.  
\v 10 A ma taateꞌ hat peöm to se ip vamët ee pa ma sionineöm. Ivëhkëk, e Ieesuꞌ Kristo se keh teꞌ non manih peöm, a ma apeneöm se teꞌ toꞌtoꞌ e ne, suk e Sosoenën to pokaꞌ en peöm, o teꞌ no a ma taateꞌ peöm to vih, ko totoopin.  
\v 11 Ka Tuvuh pe Sosoenën to kunkuin taneꞌ hah voh e Ieesuꞌ Kristo manih pa nap mët se keh teꞌ non manih peöm, a, eꞌ se heꞌ koe en po toꞌtoꞌ va po sionin manih pa Tuvuh Vasioꞌ peꞌ vëh, to teꞌ non peöm.   
\p
\v 12 Kën poaneoꞌ manih pa ëhnan e Ieesuꞌ Kristo, ea se koe ka Tuvuh Vasioꞌ vovoh ka rora, para nat rakah no teꞌ hah no paan in o matop po iu hat va pa komaara.  
\v 13 Eöm se keh vavatet nem o iu hat va pa komëneöm, eöm se mëtmët em. Ivëhkëk, manih po kikis pa Tuvuh Vasioꞌ, eöm se koe em pa ma taateꞌ hat va po sionin, paröm kon em po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 14 Suk ataeah, o teꞌ varih no a Tuvuh pe Sosoenën to vovoh ke non raoe, ee ro pus koaꞌ pe Sosoenën.  
\v 15 A Tuvuh vaꞌih ne Sosoenën to heꞌ voh, eꞌ to nok a ra, ka hikta se teꞌ hah no o teꞌ kikiu akuk pa taateꞌ naöp. Eꞌ to nok a ra, ka tavus ee o pus koaꞌ pe Sosoenën. Ka manih pa Tuvuh pamëh neꞌ to vataman ka ra, ka okook va no sih manih pan, “Tamön”, “Eën e Tamaneoꞌ”.  
\v 16 A Tuvuh Vasioꞌ koman ivëh to vavaꞌaus non sih a ma apeera, ka nat vateeraꞌ e no sih pan, ea ro pus koaꞌ pe Sosoenën.  
\v 17 Ea to teꞌ no o pus koaꞌ pe Sosoenën, ivëh, ka se kon ee pa ma tah ne Sosoenën to vakah ka ra o koaꞌ, ke Ieesuꞌ Kristo. Ivëhkëk, kuru ea se teꞌ vaꞌpeh rakah me no e Ieesuꞌ pa punis vëh neꞌ to teꞌ voh, marën a ö na se kon o ëhnan apuh vamanih pa ö neꞌ to kon vavoh.   
\s1 Amot Na Se Taum A Ihoꞌ Vih Manuh Pa Vöön Va Kin  
\p
\v 18 Ivëh, ka amot no ëhnan apuh pamëh se tavus vateeraꞌ manih pea. Eöꞌ to koman noꞌ pan, o ëhnan apuh pamëh se apuh oah e non pa ma punis, na to tataum no manih kuru.  
\v 19 Suk ataeah, a ma moeh tah kurus varih ne Sosoenën to nok voh, to vavëhöꞌ rakah e ne po poen ne Sosoenën se vatvus vateeraꞌ rakah en, petereh ivarih, o pus koaꞌ vamaman peꞌ.  
\v 20-21 A ma moeh tah kurus varih ne Sosoenën to nok voh, ee to tatamiröꞌ e ne kuru. Ka ma tah poë varih to hikta tatamiröꞌ suk ne o iu koman pee. Ahik. Ee to tatamiröꞌ suk ne o iu pe Sosoenën. Ivëhkëk, eꞌ to teꞌ man e non pan, a ma moeh tah kurus varih ne Sosoenën to nok voh, ee se taihan këh ee pa ö nee to kokoa va ne sih, marën a ö nee se teꞌ taihan ne me o ëhnan apuh vëh, no pus koaꞌ pe Sosoenën to teꞌ me ne.   
\p
\v 22 Kuru na to nat vavih e no pa ma moeh tah kurus varih ne Sosoenën to nok voh, kuru nee to haraꞌ avoeꞌ e ne po kamis to vatoe me non po kamis vëh, ne köövo to haraꞌ non sih po poen neꞌ to kehkeh vahuh non. A ma moeh tah kurus poë varih to tötö suk ne sih o kamis pamëh, nee to haraꞌ ne.  
\v 23 Keꞌ hikta teꞌ non pan, a ma tah varoe poë varih to tötö ne. Ahik, ea me ro teꞌ to tötö e no, ea to kon voh ee pa Tuvuh Vasioꞌ. Ka Tuvuh Vasioꞌ pamëh to teꞌ va e non manih po heꞌ vamomoaan ne Sosoenën to heꞌ a ra. Ivëhkëk, ea me to kakamis e no, para tötö e no, ko anoeh e no po poen ne Sosoenën se panih avoes a ra, ka tavus o pus koaꞌ vamaman peꞌ. Ko poen pamëh neꞌ se heꞌ a ra o sionin voon to hikta se teꞌ kökööt va non manih po sionin vëh, na to teꞌ me no po oeh.  
\v 24 Suk ataeah, e Sosoenën to hehe voh en pea, ka anoeh me no po vaman. Ea se keh ep e no kuru pataeah na to anoeh no, eꞌ to hikta teꞌ non pan, a taateꞌ anoeh vamaman ipamëh. A napan hikta se anoeh ne a tah nee to öt vahik e ne.  
\v 25 Ivëhkëk, ea se keh anoeh no a tah na to meꞌ avoeꞌ e no pa kon, ea se anoeh e no, me a taateꞌ anoeh.   
\p
\v 26 A Tuvuh Vasioꞌ me to vavaꞌaus e non sih pea pa ö na to töötö no. Ea to hikta nat no pa hin rakah vamanih pa ö na se hinhin va no. Ivëhkëk, a Tuvuh Vasioꞌ koman to hinhin ka rora sih manuh pe Sosoenën, pareꞌ hinhin vatëh rakah ka rora, me o haharaꞌ to paraꞌ ruruvun, na to hikta onöt no a soe vamaaka.  
\v 27 E Sosoenën to antoen e non pa nat ataeah to teꞌ non pa ma kupu pa napan. Pareꞌ nat e non pataeah no a Tuvuh Vasioꞌ to koman non, suk ataeah, a Tuvuh Vasioꞌ to suksuk non sih o iu pe Sosoenën, po poen neꞌ to hinhin suk a rora a napan pe Sosoenën.   
\p
\v 28 Ea to nat e no, pa ma moeh tah kurus ne Sosoenën to nonok non sih, marën a vaꞌaus a napan varih to iu ne poë. A napan poë varih neꞌ to vaoe suk voh a ö nee se tavus vamanih pa ö neꞌ to koman vavoh non.  
\v 29 Suk ataeah, e Sosoenën to nat vovoh voh e non pee, eꞌ he meꞌ avoeꞌ voh e non pa nok o oeh. Pareꞌ vateꞌ en pee, kee teꞌ va i ne manih pe Koaꞌ Oeteꞌ peꞌ. Ivëh, ke koaꞌ peꞌ e Ieesuꞌ Kristo se tavus va en manih pe koaꞌ vamomoaan pa ma kën kea peo peꞌ.  
\v 30 E Sosoenën to teꞌ me voh non o kokoman vëh pan, ee se tavus vamanih pe Koaꞌ peꞌ, ko teꞌ varih neꞌ to koman voh non se tavus vamanih pe Koaꞌ peꞌ, neꞌ to vateꞌ pet voh en pee. Ko teꞌ varih neꞌ to vateꞌ voh, neꞌ to vatompoan vavih me voh en pee, ko teꞌ poë varih, neꞌ to heꞌ pet en pee po ëhnan apuh.   
\s1 Ahikta Pah Tah To Onöt Non A Sunpip O Iu Pe Sosoenën  
\p
\v 31 Ea se poꞌ soe vahvanih pa ma tah ne Sosoenën to nok manih pea? E Sosoenën e vamomhë pea to vaꞌaus en pea. Ivëh, ka teꞌ se keh vakihat me a rora, eꞌ hikta antoen rakah non a vöknah a ra.  
\v 32 Oman rakah! E Sosoenën to hikta amun voh ka ra pe Sunaiꞌeah Ieesuꞌ Kristo, pa mët suk a ra. Eꞌ to heꞌ voh en pea pe Sunaiꞌeah, ivëh, keꞌ se heꞌ akuk rakah en pea pa ma moeh tah kurus.  
\v 33 Eteh poꞌ to onöt non a vahoꞌ a ra a napan varih ne Sosoenën to kon hah voh, manih po vahutët? Ahik rakah ta pah teꞌ to antoen non, peꞌ a ö ne Sosoenën to vatompoan vavih me voh en pea.  
\v 34 Eteh poꞌ to onöt non a vapokaꞌ a napan pe Sosoenën, kee teen ta hat? Ahik rakah ta pah teꞌ to antoen non, peꞌ a ö ne Ieesuꞌ Kristo to mët voh en, me eꞌ to sun taneꞌ hah en pa nap mët. Ka varuꞌ vakomanih, neꞌ to teꞌ me non a tasun kikis manih pa papmatö pe Sosoenën, pareꞌ hinhin vaꞌaus tamoaan ke non pea manih pe Sosoenën.  
\v 35 Ataeah poꞌ to onöt non a ki këh a ra po iu pe Ieesuꞌ, pa ö no a punis se keh tavus a ra, keꞌ, pa ö na se keh taum a kamis, me a ö no napan se kehkeh miröꞌ a rora, me a ö na se keh taum o maë, me a ö na se keh kökööt no pa ta ohop, me a ö no a ma moeh tah hat se kehkeh miröꞌ a rora? Ahik rakah! A ma tah kurus poë varih to hikta onöt ne a sunpip a ra po iu pe Ieesuꞌ Kristo.  
\v 36 Oman! A ma tah varih to tatavus ne pea kuru, no Puk Vapenpen pe Sosoenën to sosoe e non,  
\q1 “Suk ataeah, emöm to teꞌ e nem a napan pën,\f + \fr 8:36 \ft [emöm to teꞌ e nem a napan pën,] A vot “pën” to teꞌ suk non e Sosoenën.\f*  
\q2 ivëh, ka ma poen kurus nee to ipip vamët e ne pemöm.”  
\q1 “Ee to ep va ka no möm  
\q2 manih po sipsip varih to vamatop ne a ö nee se ip vamët.” \rq Sng 44:22\rq*   
\p
\v 37 Ivëhkëk, manih pa ma punis ro poë varih, ea to vöknah koe rakah voh ee pee manih pe Sosoenën vëh to iu a rora sih.  
\v 38-39 Oman! Eöꞌ to nat rakah e noꞌ pa hikta tah va pa ma tah varih to antoen ne a sunpip ka ra, po iu pe Sosoenën, ka ma tah poë varih, ivarih, a mët, me o toꞌtoꞌ, me o ankeroꞌ, me a ma moeh oraꞌ hat, me a ma taneah varih to teꞌ ne manih kuru, me a ma meh taneah varih to meꞌ avoeꞌ e ne maꞌ, me a ma moeh vu tah varih to teꞌ me ne o kikis apuh, me a ma taneah to teꞌ ne kin, me a ma taneah to teꞌ ne paan o oeh, me a ma meh taneah manih po oeh avoes. Ee a ma tah kurus poë varih to hikta antoen rakah ne a sunpip ka ra po iu vëh pe Sosoenën, na to kon taneꞌ manih pe Sunön pea e Ieesuꞌ Kristo.   
\c 9  
\s1 E Pöl To Tamak A Napan Va Israël  
\p
\v 1-2 Eöꞌ e Pöl, eöꞌ to teꞌ me noꞌ e Ieesuꞌ Kristo, paröꞌ sosoe ke noꞌ peöm po man, eöꞌ to hikta pikpiuk noꞌ. A komaneoꞌ no a Tuvuh Vasioꞌ to matop i non, ko sosoe ke non peöꞌ pan, eöꞌ to hikta pikpiuk noꞌ pa ö nöꞌ to soe tavus vamanih pan, o tamak peöꞌ to paraꞌ apuh vörep, paröꞌ teꞌ rakah me noꞌ sih a punis apuh manih po kupu peöꞌ.  
\v 3 Suk eöꞌ to koman rakah noꞌ sih a vaꞌaus a kën poaneoꞌ varih o Jiuꞌ. Paröꞌ koman rakah va noꞌ manih sih pan, eöꞌ se keh ro voh ko varakah e Ieesuꞌ Kristo, paröꞌ vaꞌaus a kën poaneoꞌ, pa ö neꞌ se keh antoen non. Kee vaman e Ieesuꞌ Kristo, pare kon o toꞌtoꞌ tamoaan vëh, nöꞌ to teꞌ me noꞌ.  
\v 4-5 Ee ra napan va Israël ne Sosoenën to pokaꞌ voh raoe o pus koaꞌ peꞌ. Ee to ep voh ee po maaka pe Sosoenën, pare teꞌ me e ne po vatompoan ne Sosoenën to noh me voh raoe. E Sosoenën to heꞌ voh raoe o Vavaasis peꞌ manih pe Mosës, me a taateꞌ man va pa vasunön eah. Eꞌ to heꞌ me raoe a ma soe vaman peꞌ, ee to tavus taneꞌ pa nap apaꞌpuh pee varih, e re Abraham, ke Aësak, ke Jekop. Keꞌ, ee a kën tom poan va po oeh vëh ne Ieesuꞌ Kristo to koaꞌ voh. Ko teꞌ e non e Sosoenën to matop e non pa ma moeh tah kurus. Ka se kë tamoaan rakah no a ëhnaneah. Oman!   
\p
\v 6 Eöꞌ to me tatamak in sih a kën poaneoꞌ varih Israël. Suk eöꞌ to nat rakah e noꞌ pa nap peo to tavus voh po vuteꞌ pamëh, to hikta teꞌ ne pan, ee ra Israël vamaman. Ivëhkëk, eöꞌ to hikta sosoe noꞌ pan, a soe pe Sosoenën to oah akuk. Ahik!  
\v 7 A ma pah teꞌ ro va po vuteꞌ va Israël ivarih ne Abraham to vataman voh, to teꞌ va ne manih o pus koaꞌ vamaman pe Abraham. Suk ataeah, e Sosoenën to soe ke voh e Abraham pan,  
\q1 “O vuteꞌ nöꞌ to soe voh ka oah, se taneꞌ maꞌ manuh pe Aësak.” \rq Jen 21:12\rq*   
\m
\v 8 Ka tah pamëh to matan va non manih pan, eꞌ to hikta teꞌ non pan, o vuteꞌ kurus pe Abraham se teꞌ ne o pus koaꞌ vamaman pe Sosoenën. Ahik, o pus koaꞌ vamaman rakah pe Abraham ivarih o pus koaꞌ pe Sosoenën, suk a soe vaman ne Sosoenën to nok voh manih pe Abraham.  
\v 9 A soe ne Sosoenën to nok ke voh e Abraham ivëh,  
\q1 “Po poen koman nöꞌ to vahoꞌ, nöꞌ se hah maꞌ,  
\q2 ke Saraꞌ se kon a koaꞌ oeteꞌ” \rq Jen 18:10,14\rq*   
\m
\v 10 Keꞌ hikta teꞌ non pan, a soe varoe pamëh, e Rebëkaꞌ to vahuh a poa koaꞌ punaꞌ. Ka poa koaꞌ poë varih to tavus pa pah tamëëre vëh e Aësak, e tamaara.  
\v 11-12 Po poen no a poa koaꞌ punaꞌ to meꞌ avoeꞌ voh e ne pa tavus, ka hikta paeh va pee to nok avoeꞌ non ta tah vih, keꞌ, ta tah hat, ke Sosoenën soe ke voh en pe Rebëkaꞌ pan,  
\q1 “A teꞌ a tavus vamomoaan, se kiu akuk ke non a teꞌ a tavus suksuk.” \rq Jen 25:23\rq*  
\m E Sosoenën to koman vavoh manih pan, eꞌ se vateꞌ ta paeh va pee, ivëh, neꞌ to soe suk vavoh nën, marën o kokoman peꞌ se tavus vaman. Ivëhkëk, eꞌ to hikta iu voh non o kokoman peꞌ se tavus vaman suk varoe a ma taneah, no a poa koaꞌ to nok. Ahik. Eꞌ to iu voh non o kokoman peꞌ se tavus vaman suk a ö ne eꞌ koman se vateꞌ ta paeh va pee.  
\v 13 Ivëh, ka soe pe Sosoenën to teꞌ non manih po komön o Puk Vapenpen to soe non pan,  
\q1 “Eöꞌ to iu noꞌ e Jekop,  
\q2 ivëhkëk eöꞌ to rës e noꞌ pe Isoꞌ.” \rq Mal 1:2-3\rq*   
\m
\v 14 Ivëh, ka se poꞌ soe vah vanih pa tah pamëh? Eꞌ kës to ep vahat pa ö ne Sosoenën to iu varoe non a paeh va pee? Ahik rakah!  
\v 15 Suk ataeah, e Sosoenën to soe ke voh e Mosës pan,  
\q1 “Eöꞌ se uruan eoꞌ peteh nöꞌ to koman noꞌ,  
\q2 paröꞌ kamöꞌ eoꞌ peteh nöꞌ to koman noꞌ.” \rq Eks 33:19\rq*   
\m
\v 16 Ivëh, ke Sosoenën se vateꞌ a teꞌ vëh neꞌ to iu non pa vataare o ururuan peꞌ. O iu peꞌ to hikta han non pataeah no a napan to iu ne, pare punöꞌ ne pa nok.  
\v 17 Peꞌ a soe to teꞌ non po Puk Vapenpen, ne Sosoenën to soe ke a teꞌ sunön va Isip pan,  
\q1 “Eöꞌ to vasunön voh a oah, marën a ö nöꞌ se vataare o kikis peöꞌ manih pën,  
\q2 suk a ö no a ëhnaneoꞌ se tavus po oeh avoes.” \rq Eks 9:16\rq*   
\m
\v 18 Ivëh, ke Sosoenën se uruan en peteh neꞌ to koman non, pareꞌ vavösvös koman en pe retereh neꞌ to koman non.   
\p
\v 19 Ivëh, ka paeh peöm se keh hi a neoꞌ pan, “Suk ataeah poꞌ, ne Sosoenën to vateen suk a ra pa ma taateꞌ hat pea? Ahik rakah ta pah teꞌ to onöt non a kök o iu pe Sosoenën.”  
\v 20 Eën a teꞌ va po oeh vëh. Ka teꞌ akuk va po oeh vëh to hikta teꞌ non ta soe vaonöt pa hi e Sosoenën. Ahikta tah to antoen non a hi a teꞌ vëh to nok poan pan, “Eën nok suk va ka neoꞌ manih ataeah?”  
\v 21 A teꞌ nonok nöh to antoen rakah e non pa nok a ma taneah neꞌ to koman non a nok. Eꞌ to onöt e non pa nok a poa nöh manih po pöh manean, a paeh, eꞌ a nöh vih marën a nöhnöh varoe pa ma poen apaꞌpuh, ka meh, eꞌ a nöh akuk marën a nöhnöh pa ma poen kurus.   
\p
\v 22 E Sosoenën me to antoen e non pa nok va nën. Eꞌ to kehkeh vataare non o heve peꞌ, me o kikis peꞌ, manih pa napan. Ivëhkëk, eꞌ to teꞌ me voh non a taateꞌ anoeh manih po teꞌ varih neꞌ to heve ov i non raoe. A napan poë varih to anoeh ro ko ne a ö ne Sosoenën se tek raoe.  
\v 23 E Sosoenën to iu vamaaka e non po kikis apuh peꞌ, neꞌ to koep kunah voh maꞌ manih pea o teꞌ varih to kon voh o ururuan peꞌ. Eꞌ to vamatop a ra a napan poë varih to anoeh ro no, a ö neꞌ se heꞌ a ra o kikis apuh peꞌ.  
\v 24 Ke ea ivarih a napan varih ne Sosoenën to vateꞌ voh. Eꞌ to hikta vateꞌ varoe voh a möm, suk emöm ro Jiuꞌ, ahik, eꞌ to vateꞌ me voh en peöm, o teꞌ to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ.  
\v 25 Manih po Puk pa teꞌ vanënën soe vëh, e Hoseaꞌ ne Sosoenën to soe vavoh manih pan,  
\q1 “Eöꞌ se soe va eoꞌ manih pan, ‘Eöm a napan peöꞌ’,  
\q2 manih po teꞌ varih, ‘to hikta teꞌ voh ne pan ee a napan peöꞌ’.  
\q1 Ko teꞌ varih nöꞌ to hikta iu voh noꞌ,  
\q2 nöꞌ se vataare eoꞌ pee, po iu peöꞌ.” \rq Hos 2:1,23\rq*   
\q1
\v 26 “Ka manih totoopin rakah pa ma ö nöꞌ to soe ke voh raoe pan,  
\q2 ‘Eöm to hikta teꞌ nem pan eöm a napan peöꞌ’,  
\q1 Amot nee se pokaꞌ ee pee, ‘O pus koaꞌ pe Sosoenën a toꞌtoꞌ tamoaan.’” \rq Hos 1:10\rq*   
\m
\v 27 E Aisaëaꞌ, to koman voh non a napan va Israël, pareꞌ soe vamanih pan,  
\q1 “A napan va Israël to peo  
\q2 va e nee manih po kösan va sinten tahiꞌ.  
\q1 Ivëhkëk, a nap keok akuk ivarih  
\q2 ne Sosoenën se kon hah.   
\q1
\v 28 Suk ataeah, e Sunön se vakmis vëhöꞌ rakah en pa napan va po oeh vëh.” \rq Ais 10:22-23\rq*   
\m
\v 29 A ma tah kurus to tavus va ee manih pa ö ne Aisaëaꞌ to soe vavoh,  
\q1 “E Sunön A Kikis Vi,  
\q2 se keh hikta hehe voh a siꞌ nap keok akuk manih po vuteꞌ pea,  
\q1 ea se voh tatek kurus rakah vavoh ee manih pa ö no a poa vöön varih,  
\q2 Södom me Gomoraꞌ to tatek vavoh.” \rq Ais 1:9\rq*   
\s1 A Napan Va Israël To Kiu Vëhvaꞌ Suk Voh Ee Pa Kon a Taateꞌ Vih  
\p
\v 30 Ivëh, ka ma vavaasis peöꞌ sosoe poꞌ ka rora ataeah? A napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ee to hikta pupunöꞌ vakis rakah voh ne pa vatompoan vavih me e Sosoenën. Ivëhkëk, e Sosoenën to vatompoan vavih me raoe, suk o vaman pee.  
\v 31 Ivëhkëk, a napan va Israël varih to pupunöꞌ vakis voh ne pa vatet a ma taateꞌ varih to vataare ne a hanan, ne Sosoenën to vatompoan vavih me non sih a teꞌ. Ivëhkëk, ee to hikta antoen voh ne a vatet vahik vavih rakah a ma taateꞌ poë varih.  
\v 32 Suk ataeah, ee to hikta vatet a ma taateꞌ poë varih me o vaman. Ee to koman vapiun ne pan a kiu hivaꞌ vëh, nee to nonok ne pa vatet a ma taateꞌ poë varih se nok raoe kee vatompoan vavih me ee pe Sosoenën. A vös vavahan teꞌ to vahan a ma moeere, kee kuꞌ ee.  
\v 33 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pa ö ne Aisaëaꞌ to kiun vavoh manih po Puk pe Sosoenën, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Ep öm, eöꞌ to vahoꞌ voh a vös manih Saëon.  
\q1 Ka vös pamëh to vavahan non sih a napan,  
\q2 kee kuꞌkuꞌ ne.  
\q1 Ivëhkëk, eteh to vaman non poan, eꞌ hikta se haraꞌ vahat non.” \rq Ais 8:14; 28:16\rq*   
\c 10  
\s1 A Napan Va Israël To Hikta Nat Ne Pa Taateꞌ Pe Sosoenën  
\p
\v 1 Kën poaneoꞌ, manih pa ëhnan e Ieesuꞌ, a tah nöꞌ to iu oah rakah noꞌ ivaꞌih pan, e Sosoenën se kon hah o Jiuꞌ. Eꞌ a hin rakah sih peöꞌ manih pe Sosoenën.  
\v 2 Eöꞌ se soe va keoꞌ peöm manih, suk a taateꞌ po Jiuꞌ, ee to iu rakah e ne pa vatet a taateꞌ pe Sosoenën. Ivëhkëk, ee to hikta nat ne pa ö see vatet vah va in a taateꞌ pamëh.  
\v 3 Ee to hikta nat ne pa ö ne Sosoenën to vatompoan vavih vah me va i non a napan. Ee to pupunöꞌ rakah e ne pa vatompoan vavih me e Sosoenën, suk a ma kokoman koman pee. Ivëh. kee hikta iu vatet ne o iu pe Sosoenën manih pa vatompoan vavih me poë.  
\v 4 Ea to nat vavih e no pe Ieesuꞌ Kristo to no maꞌ, marën vahik o Vavaasis pe Mosës. Ivëh, ka napan varih to vaman ne poë se vatompoan vavih me poꞌ e Sosoenën.   
\p
\v 5 E Mosës to kiun a soe va po Vavaasis pe Sosoenën neꞌ to heꞌ moaan voh poan, pan a napan se suksuk ne, ke Sosoenën se vatompoan vavih me poꞌ raoe. Eꞌ to soe voh pan,  
\q1 “A teꞌ vëh to vavatet non o Vavaasis peöꞌ, nöꞌ to heꞌ moaan voh e Mosës,  
\q2 eꞌ se teꞌ toꞌtoꞌ e non.” \rq Lev 18:5\rq*   
\m
\v 6 Ivëhkëk, eꞌ ivaꞌih a tah no a ma kiun va po Puk pe Sosoenën to vaato suk non a ö no a teꞌ se vatompoan vavih me e Sosoenën, po poen neꞌ to vaman, a ma kiun poë varih to soe ne pan,  
\q1 “Eën se nat nom soe pan,  
\q2 ‘Eteh se peah manuh pa vöön va kin?’” \rq Lo 30:13\rq*  
\m Eöm se keh vapöh kokoman me nem a soe pamëh, eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pa ö nöm to soe vamanih pan, “Ea to iu no ta teꞌ se nö manuh pa vöön va kin, ko me kunah maꞌ e Kristo manih po oeh”.   
\m
\v 7 Paröm nat nem koman pet va nem manih pan,  
\q1 “Eteh to onöt non a kunah manuh pa vöön pa nap mët?” \rq Lo 30:13\rq*  
\m Eöm se keh vapöh kokoman me nem a soe pamëh, eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pa ö nöm to soe vamanih pan, “Ea to iu no ta teꞌ se nö manuh pa vöön pa nap mët, ko me peah hah maꞌ e Kristo.”  
\v 8 Ivëhkëk eꞌ to hikta teꞌ non pan, eꞌ a ö no a teꞌ se vatompoan vavih me e Sosoenën, suk ataeah, a ma kiun va po Puk pe Sosoenën to soe va ne manih pan,  
\q1 “A soe pamëh to teꞌ vatët rakah e non manih peöm,  
\q2 eꞌ to teꞌ e non manih pa ma rivoeeneöm,  
\q3 me manih pa ma kupu peöm.” \rq Lo 30:14\rq*  
\m Ka soe pamëh, eꞌ o vavaasis va po vaman möm to vavaasis nem sih.  
\v 9 Eöm se keh popokaꞌ nem e Ieesuꞌ e Sunön pa ma rivoeeneöm, me eöm se keh vaman nem e Sosoenën to kunkuin taneꞌ hah e Ieesuꞌ manih pa nap mët, eöm se kon em po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 10 Ea to vaman no sih e Sosoenën pa ma kupu pea, ivëh, ke Sosoenën vatompoan vavih me en pea. Ka sosoe tavus no o vaman pamëh pa rivoora, ivëh, ke Sosoenën sih kon hah en pea.   
\p
\v 11 Ka tah pamëh to teꞌ man e non, suk a ma kiun va po Puk pe Sosoenën to soe va non nën,  
\q1 “Keteh to vaman non poan, eꞌ hikta se haraꞌ vahat non eah.” \rq Ais 28:16\rq*   
\m
\v 12 Suk ataeah, o Jiuꞌ me ra napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ee to vatoe e ne manih po kokoman pe Sosoenën. A paeh a Sunön eꞌ e Sunön pea kurus. Pareꞌ heꞌheꞌ non sih a ma tapui peo rakah po teꞌ varih to hinhin ne sih poë, pan eꞌ se vaꞌaus raoe.  
\v 13 Suk ataeah, o kiun to teꞌ non po Puk pe Sosoenën to soe avoeꞌ va e non manih pan,  
\q1 “Eteh to vaoe a ëhnan e Sunön, e Sunön se hehe en peꞌ.” \rq Jol 2:32\rq*   
\p
\v 14 Ivëhkëk, ee se keh hikta vaman ne poë, ee se poꞌ hin vah va in poë o vaꞌaus nih? Me a ö nee se keh hikta tënan a soe peꞌ, ee se poꞌ vaman vah va in poë nih? Me a ö neꞌ se keh hikta teꞌ non ta teꞌ se vatvus a soe manih pee, ee se poꞌ tënan vah va in poë nih?  
\v 15 Ka napan se keh hikta vanö maꞌ o teꞌ varih se vatvus a soe, o teꞌ poë varih se poꞌ vatvus vah va in a soe nih? O Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “Eꞌ to paraꞌ vih, pa ö no a napan to teꞌ maꞌ a Soe Vih pe Sosoenën.” \rq Ais 52:7\rq*   
\m
\v 16 Ivëhkëk, eꞌ to hikta teꞌ non pan, a napan kurus va Israël ivarih to vaman voh a Soe Vih pe Sosoenën. A teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to soe voh pan,  
\q1 “Sunön, etereh to pënton voh,\f + \fr 10:16 \ft [... etereh to pënton voh, ...?] Ka piun, ivaꞌih, a hikta teꞌ to pënton.\f* pare vaman ee pa soe nöꞌ to soe ke voh raoe?” \rq Ais 53:1\rq*   
\m
\v 17 Ea to nat e no, pea to tënan a Soe Vih pe Sosoenën, ka Soe pamëh kunkuin en po vaman pea. Ka Soe Vih pamëh to vavaato suk non e Ieesuꞌ Kristo.   
\p
\v 18 Eöꞌ to teꞌ noꞌ a hi nöꞌ to kehkeh hi noꞌ, to hi va non manih pan, “O Jiuꞌ to pënton kës voh ee pa Soe Vih pe Sosoenën, ha?” A, ea to nat e no pee to pënton voh ee pa Soe Vih pamëh, suk a ma kiun va po Puk Vapenpen to soe va ne manih pan,  
\q1 “A napan kurus va po oeh to pënton voh ee pa soe pee,  
\q2 ka napan va pa ma vöön kurus tënan voh ee pa ma soe poë varih.” \rq Sng 19:4\rq*   
\m
\v 19 Eöꞌ to teꞌ me noꞌ a meh hi nöꞌ to kehkeh hi noꞌ, to hi va non manih pan, “A napan va Israël nat vavih kës voh e ne pa pusun in a Soe Vih pamëh, ha?” A, ee to nat vavih voh ee. Vamomoaan nöm se koman hah a soe ne Mosës to soe voh pan,  
\q1 “Eöꞌ se kon o vuteꞌ to hikta teꞌ me ne to ëhnan,  
\q2 marën a vapuhioꞌ a neöm,  
\q3 eöꞌ se vateꞌ o vuteꞌ to hikta teꞌ me ne to nat vih,  
\q2 marën a vaheve a neöm.” \rq Lo 32:21\rq*   
\m
\v 20 Ka teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to hikta nanaöp voh non, eꞌ he vatvus va in a soe pe Sosoenën manih pan,  
\q1 “O teꞌ varih to inan voh a neoꞌ, ee o teꞌ poë varih,  
\q2 to hikta hinhin voh a no neoꞌ o vaꞌaus.  
\q1 Eöꞌ se vataare koman öꞌ po teꞌ varih to hikta koman ne a ep ka neöꞌ.” \rq Ais 65:1\rq*   
\m
\v 21 Ivëhkëk, a teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to kokoman voh non a napan va Israël, pareꞌ vatvus va in a soe pe Sosoenën manih pan,  
\q1 “A ma poen kurus nöꞌ to vaꞌnaꞌ noꞌ,  
\q2 paröꞌ sun vamatop noꞌ pa kon hah a napan varih o vatösoe,  
\q3 ivëhkëk, ee to hikta iu tënan ne a ma soe peöꞌ.” \rq Ais 65:2\rq*   
\c 11  
\s1 E Sosoenën To Ururuan A Napan Kurus  
\p
\v 1 Ivëh, köꞌ se hi va eoꞌ manih pan, “E Sosoenën kës to vanun voh en pa napan peꞌ?” Ahik, eꞌ to hikta vanun raoe, suk ataeah, eöꞌ koman a teꞌ va Israël to taneꞌ maꞌ po vuteꞌ vëh ne Abraham to vasipun i non sih. Keöꞌ a teꞌ va po vuteꞌ pe Bënjamin.  
\v 2-3 Moaan voh e Sosoenën to vateꞌ voh en pa napan va Israël, kee tavus ee a napan peꞌ. Eꞌ to hikta heꞌ tonun avoeꞌ voh non raoe. Eöm to hikta nat pöꞌ nem po vahutët voh pa teꞌ vanënën soe vëh e Elaëjaꞌ, to kiun non po Puk pe Sosoenën? E Elaëjaꞌ to hinhin voh non manih pe Sosoenën, pan eꞌ se vahoꞌ a napan va Israël po vahutët, pareꞌ sosoe va non manih pan,  
\q1 “Sunön, ee to ip vamët voh ee pa teꞌ vanënën soe pën.  
\q2 Pare miröꞌ me ee pa ma pok vapenpen pën.  
\q1 Eöꞌ ro ko a pah teꞌ vanënën soe to teꞌ noꞌ,  
\q2 ka kuru nee to kehkeh ip vamët pet me e ne peöꞌ.” \rq 1 Kin 19:10,14\rq*   
\m
\v 4 Ivëhkëk, a piun taeah poꞌ ne Sosoenën to soe ke Elaëjaꞌ? E Sosoenën to soe voh ke poan pan,  
\q1 “Eöꞌ to teꞌ avoeꞌ me e noꞌ pa 7,000 teꞌ peöꞌ manuh Israël,  
\q2 a napan poë varih to hikta vatokon,  
\q1 ko vapeoꞌ pasun ke voh e sunön vapikpiuk vëh e Bal.” \rq 1 Kin 19:18\rq*   
\p
\v 5 Kuru, neꞌ to vatoe e non, eꞌ to hikta teꞌ non pan, a napan kurus va Israël ivarih to heꞌ tonun e Sosoenën. Ahik, eꞌ to ururuan voh a siꞌ nap keok akuk va pa napan poë varih, pareꞌ vateꞌ en pee a napan peꞌ.  
\v 6 Eꞌ to hikta koman non a kiu me a ma tah nee to nonok ne. Eꞌ to vateꞌ raoe, suk eꞌ to uruan raoe. Ee se keh nok a ma kiu, ke Sosoenën vateꞌ raoe, ka tah vëh na to popokaꞌ no o ururuan, eꞌ to hikta teꞌ non pan o ururuan vamaman.   
\p
\v 7 Ivëh, ka se poꞌ soe vanih? Eꞌ to teꞌ va non manih, a napan va Israël to kehkeh vatompoan vavih me ne e Sosoenën. Ivëhkëk, ee to hikta vatompoan vavih me ne poë, suk e Sosoenën to vavösvös kokoman e non pee, kee hikta iu pënton ne a soe peꞌ. Ivëhkëk, a siꞌ nap keok akuk va Israël ne Sosoenën to vateꞌ voh, kee vatompoan vavih me ne poë.  
\v 8 Ivëh, no Puk pe Sosoenën to vavaato suk non a nap vatösoe poë varih, pareꞌ sosoe va non manih pan,  
\q1 “E Sosoenën to nok a napan poë varih,  
\q2 kee teꞌ va e ne manih pa teꞌ to koroh varo. \rq Ais 29:10\rq*  
\q1 Eꞌ to nok raoe, kee hikta onöt ne a inan a ma tah,  
\q2 nee to ep pa matëëre,  
\q1 me a ö nee to hikta onöt ne a kon a ma tah  
\q2 nee to pënton pa ma tenëëre.  
\q1 Ee to teꞌ avoeꞌ va e ne nën kuru.” \rq Lo 29:4\rq*   
\m
\v 9 Keꞌ teꞌ akuk va kov e non manih pa ö ne King Devit to soe vavoh manih po Puk Vaëhëh,  
\q1 “Sunön, eöꞌ to iu noꞌ pan, eën se nok a ma taëën peo me a ma moeh tah vihvih pee,  
\q2 kee tavus vamanih pa kë me o vasuꞌ,  
\q3 kee sih vaon raoe,  
\q2 marën a ö nën se tek raoe.”   
\q1
\v 10 “Sunön, eöꞌ to iu noꞌ pan, eën se vapopoen a ma matëëre,  
\q2 kee hikta antoen ne a maaka in a ma kokoman pën.  
\q1 Sunön, eöꞌ to iu noꞌ pan, eën se vatarom tonun raoe,  
\q2 pa teꞌ a ma kokoman punis pee,  
\q1 vamanih pa ö no teꞌ kikiu akuk to teꞌ va ne.” \rq Sng 69:22-23\rq*   
\s1 E Sosoenën To Kon Hah O Teꞌ Varih To Hikta Teꞌ Ne Pan Ee Ro Jiuꞌ  
\p
\v 11 Ivëh, köꞌ se hi va eoꞌ manih pan, “A napan va Israël kës to kuꞌ voh, ka kuꞌ pamëh tek vahik rakah en pee, pa tëëm nee to koman vapiun voh ne a ö nee se vatompoan vavih me e Sosoenën, ha?” Ahik, o kokoman pamëh to nok e Sosoenën, keꞌ kon hah o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ. Eꞌ to nok a hanan pamëh, pan a napan va Israël se ep ko puhioꞌ a tah neꞌ to nok manih pa napan poë varih.  
\v 12 A tëëm no a napan va Israël to kuꞌ voh, pare heꞌ tonun in poë, pa tëëm nee to hikta vaman ne pan, e Sosoenën to tapui vörep rakah en pa napan kurus va po oeh vëh. Ka kuꞌ pee to vatvus a tapui apuh manih pa napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ. Ivëh, ka tëëm no a napan va Israël se keh tarih hah ke maꞌ manih pe Sosoenën, a, ea to nat e no pe Sosoenën se tapui vörep oah rakah en pa napan kurus va po oeh vëh.   
\p
\v 13 Kuru nöꞌ to kehkeh soe ka noꞌ neöm a napan varih to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ. Ke eöꞌ! Eöꞌ a aposol peöm, eöm a napan varih to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ. Ivëh, köꞌ se nok rakah a kiu peöꞌ vamanih po aposol, suk e Sosoenën to heꞌ voh a neoꞌ a kiu pamëh.  
\v 14 Suk ataeah, eöꞌ to kehkeh kunkuin noꞌ o kokoman pa napan peöꞌ varih o Jiuꞌ, pan ee se puhioꞌ a taateꞌ vëh ne Sosoenën to nok manih peöm, pa ö neꞌ to vatompoan vavih me a neöm. A taateꞌ pamëh nöꞌ to nonok noꞌ, marën a ö nöꞌ se rëh hah maꞌ ta ma meh pee, kee hah ke maꞌ manih pe Sosoenën.  
\v 15 Suk eꞌ to teꞌ man rakah e non pe Sosoenën to heꞌ tonun voh a napan va Israël, pareꞌ vatompoan me en pa napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ivëh, ka tëëm neꞌ to vatös hah me a napan va Israël, eꞌ to vatoe rakah va e non manih pan, ee to sun taneꞌ hah manih pa nap mët.   
\p
\v 16 Eꞌ to teꞌ non a soe vapipinoꞌ to soe non pan, a ma aan naon se keh teꞌ vih ne, ke Sosoenën vaneah non raoe, ka ma pean me se tavus vavih ee, ke Sosoenën vaneah me e non pee. Moaan voh e Abraham me ra kën sipuiiro Jiuꞌ to teꞌ voh e ne a napan pe Sosoenën. Keꞌ teꞌ va e non manih, amot me, no kën supnaiꞌ pee se tavus amot ee a napan pe Sosoenën.  
\v 17 Eꞌ to ep rakah ke non pan, a ma pöh pea öliv to takök voh ee. Ee to vëknöm ne a napan va Israël. Ke eöm a napan varih to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ, eöm to teꞌ va e nem manih po veoh in o öliv poa, nee to vatös me o öliv vëh to tavus momoaan voh. Ka kuru vëh nöm to pëtpët kon e nem po kikis me a taëën manih po naon vamomoaan pamëh, ko naon vamomoaan pamëh ivarih o Jiuꞌ.  
\v 18 Ivëh, köm se nat nem koman nem pan, eöm to vih oah e nem pa ma pea naon varih to takök voh. Eöm se keh teꞌ me nem o kokoman pamëh, eöm se nat va nem manih pan, eöm to hikta vavaꞌaus nem o aan, ahik, o aan to vavaꞌaus a non neöm.   
\p
\v 19 Ivëh, köm se poꞌ soe va em manih pan, “A ma pea naon to takök voh, marën a ö nöꞌ se vatös hah raoe po rumun.”  
\v 20 Oman, e Sosoenën to nok vavoh en nën. Ivëhkëk, a ma pea öliv varih to takök voh, suk ee to hikta vaman ne, ke eöm teꞌ avoeꞌ e nem a ö va po naon pamëh, suk a ö nöm to vaman nem. Eöm se nat nem këëkë koman hah a nem, paröm nanaöp varoe nem, ko matop vavih nem o vaman peöm.  
\v 21 Ea to nat e no pe Sosoenën to moes vi voh en pa ma pea naon totoopin va po naon pamëh, suk ee to hikta vaman voh ne, ivëh, keꞌ hikta onöt non a vaonöt a neöm, pan eöm se teꞌ va nem manih pa ma pean in o naon pamëh, pa ö nöm se keh hikta vaman nem.  
\v 22 Pënton öm! E Sosoenën to paraꞌ vih, ivëhkëk, a ma taateꞌ me peꞌ to paraꞌ hivaꞌ. Eꞌ se vakmis en po teꞌ varih to hikta iu vatet ne a soe peꞌ. Ivëhkëk, eꞌ se vih ke non peöm, pö nöm se keh vavatet vakis nem a taateꞌ vih peꞌ. Eöm se keh hikta vavatet nem a ma taateꞌ vih peꞌ, eꞌ se moes vi këh en peöm po naon vamomoaan.  
\v 23 Ka napan va Israël se keh vaman hah ee pe Sosoenën, eꞌ to antoen rakah e non pa kon hah raoe, ko vatös hah en pee pa ö neꞌ to moes kurus taneꞌ voh raoe.  
\v 24 Eꞌ hikta teꞌ va non pa ö na to koman va no sih pan, o pea naon poa se tavus vamanih pa meh ö va po naon vih. Ke eöm o teꞌ varih to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ, eöm to teꞌ va e nem manih po pea naon nee to moes taneꞌ po öliv poa, pare vatös me o öliv vih. Ivëhkëk, peꞌ o Jiuꞌ poë varih to teꞌ va e ne po pea öliv to pu taneꞌ maꞌ po naon vih, ke Sosoenën to antoen rakah e non pa vatös hah raoe manih po naon koman moaan voh pee.   
\s1 E Sosoenën Se Kon Hah A Napan Kurus Va Israël  
\p
\v 25 Kën poaneoꞌ va po vaman, manih pa ëhnan e Ieesuꞌ, eöꞌ to iu a noꞌ neöm se maaka vavih vamanih pan, eöm to hikta nat vahik nem pa ma tah kurus. A tah vëh nöm to meꞌ avoeꞌ e nem pa nat vahik to teꞌ va non manih pan, e Sosoenën to vavösvös kokoman voh a napan va Israël pa siꞌ tëëm kökööt akuk. Ivëhkëk, a vatösoe pee se hik en pa tëëm no a ma pöh teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ ne Sosoenën to vateꞌ voh, se vaman, pare kon o toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 26 Eꞌ a ö ne Sosoenën se kon koe hah a napan va Israël. Eꞌ to kiun va non manih po Puk pe Sosoenën pan,  
\q1 “A teꞌ vëh se hehe hah a napan  
\q2 se taneꞌ maꞌ manih Saëon.  
\q1 Eꞌ se nö maꞌ pa kon këh o vuteꞌ pe Jekop pa hat.   
\q1
\v 27 Ko poen pamëh nöꞌ se nok o vatompoan peöꞌ  
\q2 me a napan poë varih,  
\q1 pa tëëm nöꞌ se kon ke a ma hat pee.” \rq Ais 59:20-21; 27:9\rq*   
\p
\v 28 Ivëhkëk kuru no a napan va Israël to heꞌ tonun avoeꞌ e ne pa soe vih pe Ieesuꞌ Kristo. Ke Sosoenën heve ov e non pee. A taateꞌ pamëh to tavus marën a vaꞌaus a neöm a napan to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ. Ivëhkëk, a napan va Israël to teꞌ avoeꞌ e ne a napan pe Sosoenën varih neꞌ to iu suntan non sih raoe, suk a ma soe vaman neꞌ to nok ke voh a kën sipuiire.  
\v 29 E Sosoenën to hikta nat non sih pa panih o kokoman peꞌ manih pa napan neꞌ to vateꞌ,\f + \fr 11:29 \ft [... manih pa napan neꞌ to vateꞌ, ...] A napan varih neꞌ to vateꞌ, ee a ma to Jiuꞌ, me o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ.\f* me a ma heꞌ neꞌ to heꞌ marën a vaꞌaus raoe.   
\p
\v 30 Moaan voh eöm varih a napan to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ, eöm to hikta iu pënton voh nem e Sosoenën. Ivëhkëk kuru, nöm to kon em po ururuan, suk a napan varih o Jiuꞌ to hikta iu pënton voh ne.  
\v 31 Ivëh, ka kuru a napan varih o Jiuꞌ to hikta iu pënton ne a soe pe Sosoenën, suk ataeah, e Sosoenën to heꞌ voh o ururuan peꞌ manih peöm. Ivëhkëk, a tah pamëh to tavus voh, marën a ö nee se kon pet o ururuan manih peꞌ.  
\v 32 E Sosoenën to vaonöt ken pa napan kurus va po oeh vëh pa nok a ma taateꞌ vatösoe, marën a ö neꞌ se vataare o ururuan peꞌ manih pee.   
\s1 Ea Se Kë A Ëhnan E Sosoenën  
\p
\v 33 Oman! E Sosoenën e tövaneah pa ma moeh tah kurus, ko kokoman me o nat vih peꞌ to paraꞌ ruruvun vörep. Ahikta pah teꞌ to nat varuruvun rakah non a ma kokoman peꞌ, me a maaka in a ma taateꞌ peꞌ.  
\v 34 Ivëh, no a ma kiun va po Puk pe Sosoenën to sosoe suk va ne manih pan,  
\q1 “Eteh to nat vahik voh en pa ma kokoman pe Sunön,  
\q2 me eteh to heꞌheꞌ non sih poan a ma kokoman?” \rq Ais 40:13\rq*   
\q1
\v 35 “Ahik rakah ta pah teꞌ to heꞌ voh e Sosoenën ta tah,  
\q2 pareꞌ iu non a ö neꞌ se piun hah ke poan.  
\q1 Ahik rakah!” \rq Job 41:11\rq*   
\m
\v 36 Oman, a ma tah kurus to taneꞌ voh maꞌ manih pe Sosoenën, ka manih varoe ko peꞌ, ka ma moeh tah kurus teꞌ ne, ka ma moeh tah kurus poë varih teꞌ suk ne a vih peꞌ. Ea se këëkë tamoaan rakah no eah. Eꞌ rakah a ö neꞌ se teꞌ tamoaan va non! Oman.   
\c 12  
\s1 Ea Se Heꞌ Rakah A Ma Toꞌtoꞌ Pea Manih Pe Sosoenën  
\p
\v 1 Ivëh, köꞌ hinhin vakis rakah e noꞌ peöm a kën poaneoꞌ va po vaman, manih pa ëhnan e Ieesuꞌ, eöm se heꞌ avoes rakah a ma toꞌtoꞌ peöm manih pe Sosoenën, vamanih po heꞌ vëh o toꞌtoꞌ. Suk a ö ne Sosoenën to vataare voh a ra o ururuan peꞌ. A ma toꞌtoꞌ peöm varih ne Sosoenën to vaneah non, se teꞌ voon ne, ko teꞌ vih ne manih po epep peꞌ. Ivëh, köm se kë rakah nem a ëhnaneah pa ma kupu peöm, suk eöm to inan voh em pa ma vih neꞌ to nok voh ka neöm.  
\v 2 Paröm nat nem ririu va nem manih pa ö no a napan va po oeh vëh to ririu va nee sih. Eöm se vavoon a ma kokoman peöm, marën a ö nöm se teꞌ nem pa vavoon tamoaan hah a ma toꞌtoꞌ peöm. Eöm se keh nok va nën, eöm se inan em, paröm maaka em pa ö ne Sosoenën to iu non, a ö nöm se ririu va nem. Eꞌ to iu non a ö nöm se ririu va nem manih pan, eöm se nonok nem a ma taateꞌ vih, me a ma riu peöm se teꞌ totoopin non, me a ma taateꞌ peöm se vavaeö i ne poë.   
\s1 Ea Se Nonok Rakah No A Ma Kiu Va Pa Ma Heꞌ Ne Sosoenën To Heꞌ Voh A Ra  
\p
\v 3 E Sosoenën to ururuan voh a neoꞌ, pareꞌ vateꞌ va ka neoꞌ manih pe tövavaasis peöm. Ivëh, köꞌ vakömköm e noꞌ peöm papaeh. Eꞌ hikta vih non pa ö nën se këëkë koman hah a nom, parën nat nom koman nom pan, eën to vih oah e nom pa ö nën to teꞌ va nom. Eën se kokoman hah a nom, ko kokoman pën teꞌ vatoe me non o vaman ne Sosoenën to heꞌ voh a oah.  
\v 4 Ea papaeh to teꞌ me no o sionin to teꞌ me non a ma ö peo, ka ma ö poë varih to teꞌ me ne a ma kiu vakëkëh.  
\v 5 Eꞌ to vatoe akuk va kov e non manih, pea to peo. Ivëhkëk, manih pe Ieesuꞌ Kristo na to teꞌ no o pöh sionin ro. Kea papaeh to teꞌ va no manih pa ma meh ö va po sionin pamëh, a ma papaeh ö to vatös me ne a ma meh ö kurus va po sionin.  
\v 6 Ea kurus to teꞌ no a ma heꞌ vakëkëh, ka ma papaeh heꞌ poë varih na to öt suk no, o ururuan ne Sosoenën to heꞌ a ra. A teꞌ vëh to teꞌ me non o heꞌ va pa vanënën soe, eꞌ se vakiu rakah o heꞌ pamëh, pa taateꞌ to vapöh kokoman me non a tah neꞌ to vaman non, pan e Sosoenën to soe ke poan.  
\v 7 Eꞌ se keh teꞌ me non o heꞌ va pa vaꞌaus o upöm, eꞌ se vavaꞌaus rakah me non o kupu peꞌ. Keꞌ se keh teꞌ me non o heꞌ va pa vavaasis, eꞌ se vavaasis rakah me non o kupu peꞌ.  
\v 8 Eteh to teꞌ me non o heꞌ va pa vakikis o upöm teꞌ, eꞌ se teꞌ rakah non pa vakikis o upöm. Keteh to teꞌ me non o heꞌ va pa heꞌ vaꞌaus o upöm teꞌ, eꞌ se teꞌ rakah non pa heꞌ vatëh. Keteh to teꞌ me non o heꞌ va pa sun vamanih pa teꞌ susun, eꞌ se sun vakis rakah non pa vovoh ke ra napan. Keteh to teꞌ me non o heꞌ ururuan, eꞌ se ururuan rakah me non o vaeö.   
\p
\v 9 Eöm se vataare tamoaan rakah nem o iu peöm manih po upöm peöm. O iu pamëh se taneꞌ rakah non maꞌ pa ma komëneöm. Eöm se koe rakah a taateꞌ hat, ko iu varoe rakah nem a nok a ma taateꞌ vih.  
\v 10 Eöm se iu koman rakah nem o upöm peöm, vamanih pa ö nöm to iu va nem sih a ma kën kea koman peöm. Paröm ta rakah nem a ëhnëëra ma meoh teꞌ peöm, ka ëhnëëre se apuh oah non a ma ëhnëëneöm.  
\v 11 A ma poen kurus nöm se nat nem kakarauh nem, paröm koe ka Tuvuh Vasioꞌ ësës non manih pa ma kupu peöm, pa nok a kiu pe Sosoenën.  
\v 12 Eöm se teꞌ vaeö nem, suk eöm to anoeh avoeꞌ e nem pa ma tah ne Sosoenën to vamatop keon voh ka neöm. Eöm se sun vakis nem pa tëëm no punis se nö maꞌ, paröm nat nem anoe in a taateꞌ hin pa ma poen kurus.   
\p
\v 13 Eöm se vaꞌaus a napan pe Sosoenën varih to kökööt ne pa ma meh tah. Eöm se vaoe ho o upöm teꞌ va pa ma meh muhin varih o arus manih pa ma iuun peöm, paröm matop vavih nem raoe.   
\p
\v 14 Eöm se hin e Sosoenën, keꞌ tapui o teꞌ varih to kehkeh miröꞌ a ne neöm, a, eöm se nat nem hin eah, pan eꞌ se tek raoe, ivëhkëk, eöm se hin varoe eah, keꞌ tapui raoe.  
\v 15 Paröm vaeö me ro teꞌ varih to haraꞌ ne o vaeö, ko tamak vaꞌpeh me o teꞌ varih to haraꞌ ne o tamak.  
\v 16 Eöm se teꞌ vakamöꞌ nem, paröm koe a kë koman hah ëm. Ivëhkëk, eöm se vamomhë me nem o teꞌ varih to hikta teꞌ ne to ëhnan. Paröm nat nem koman nem pan, eöm to paraꞌ natnat.   
\p
\v 17 Ka teꞌ se keh nok a hat manih peöm, koe a piun hah keah, a hat neꞌ to nok manih peöm. Paröm punöꞌ pa nok ataeah no a napan to koman ne to teꞌ vih non.  
\v 18 Paröm punöꞌ vakis rakah pa teꞌ vakamöꞌ me a napan kurus.  
\v 19-20 Eöm varih nöꞌ to iu noꞌ, koe a teꞌ vamanih pa teꞌ kiiki vöhioꞌ, paröm vakmis o upöm teꞌ, suk a ö nee to nok a hat manih peöm. Ivëhkëk, eöm se koe ke Sosoenën kiiki raoe, pareꞌ vakmis raoe me o heve peꞌ, vamanih pa ö neꞌ to soe vavoh manih po Puk Vapenpen,  
\q1 “Eöꞌ koman se kiiki,  
\q2 paröꞌ vakmis a napan varih to nok a hat.  
\q1 Eöꞌ se piun hah ke raoe a ma hat  
\q2 nee to nok voh.” \rq Lo 32:35\rq*  
\m Ivëh, ka soe pe Sosoenën to soe va non manih pan,  
\q1 “E tövakihat pën se keh maë,  
\q2 kën makën eah,  
\q3 keꞌ se keh manoe,  
\q2 kën vakaak eah.  
\q1 Ka tëëm nën to nok va nën,  
\q2 eën se heꞌ rakah eom peꞌ po poet.” \rq Prov 25:21-22\rq*   
\m
\v 21 Eöm se koe a kunah ke a hat pa meh teꞌ, keꞌ vöknah a neöm, paröm vöknah varoe koe in a ma taateꞌ hat, nee to nok manih peöm pa taateꞌ vih peöm.   
\c 13  
\s1 Ea Se Tënan Rakah No A Ma Taateꞌ Pa Kaman  
\p
\v 1 Ea kurus rakah se teꞌ no paan a ma susun pa kaman, peꞌ a hikta pah teꞌ to vovoh akuk non sih. Suk e Sosoenën koman to heꞌ voh raoe a tasun me o kikis va pa matop a napan. Ivëh, ka kuru no a hikta pah teꞌ to antoen non a matop a napan, pa ö neꞌ to hikta teꞌ me non o kikis pe Sosoenën.  
\v 2 Ivëh, ko teꞌ varih to vasosöë me ne a ma soe pa kaman, ee to vasosöë pet me e ne pa tah ne Sosoenën to vateꞌ voh. Ka tëëm nee to nok va nën, ee se heꞌ koman hah rea a punis.  
\v 3 O teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ totoopin, to hikta se naöp i ne a ma susun pa kaman. O teꞌ varoe varih to nonok ne a ma taateꞌ hat, ee se nanaöp ne. Eën se keh hikta iu naöp nom a ma susun pa kaman, aeoh, eën se nonok rakah nom a ma taateꞌ totoopin, parën suksuk nom, kee sih kë poꞌ ne a ëhnöömah.  
\v 4 A teꞌ susun pa kaman, eꞌ a teꞌ kikiu pe Sosoenën, eꞌ marën a vaꞌaus a oah. Pareꞌ matop vavih ka nom oah, kën teꞌ vavih nom. Ivëh, kën se keh nonok nom a ma taateꞌ hat, eën se nanaöp e nom peꞌ. Suk ataeah, eꞌ to teꞌ me non o rapis rë.\f + \fr 13:4 \ft O rapis rë to teꞌ va non manih pa tasun me o kikis ne Sosoenën to heꞌ a teꞌ susun pa kaman.\f* Ko rapis rë pamëh neꞌ to öt non, suk eꞌ a teꞌ kikiu pe Sosoenën. Ivëh, ka teꞌ se keh nok a taateꞌ hat, a kaman se vakmis en peꞌ.  
\v 5 Ivëh, kën se teꞌ nom paan a kaman, peꞌ a taateꞌ vih ipamëh, me a ö neꞌ tomaꞌ vakmis a oah.   
\p
\v 6 Eꞌ a ö nën to heꞌheꞌ suk pet nom sih a takis. A ma susun pa kaman, ee a nap kiu pe Sosoenën, ka ma tamoaan nee to teꞌ eh rakah e ne pa matop a ma kiu ne Sosoenën to heꞌ raoe.  
\v 7 Ivëh, ko teꞌ varih nën to hin voh a ma tah manih pee, nën se piun hah ke raoe a ma tah nën to hin voh. Eën se heꞌ a ma moeh takis manih po teꞌ kokon takis. Parën ta nom o teꞌ varih na se ta no, ko kë nom a ëhnëëro teꞌ varih na se kë no a ëhnëëre.   
\s1 A Taateꞌ Va Pa Iu O Upöm Teꞌ  
\p
\v 8 Eöm se nat nem koek nem to ötop, keꞌ teꞌ non. A pah ötop ro ko nom se teꞌ tamoaan me nem, ivëh, iu a meh teꞌ. Suk ataeah, a teꞌ vëh to iu non o upöm teꞌ, eꞌ to vatet vahik rakah en pa ma Vavaasis kurus pe Mosës.  
\v 9 Eöm se nat vavih rakah nem a ma soe vaënpan varih po Vavaasis pe Mosës, ee to soe va ne manih pan,  
\q1 “Eën se nat nom koroh vëtkin me a teꞌ nën to hikta me nom,” \rq Lo 5:18\rq*  
\q2 parën nat nom ip vamët a meh teꞌ,” \rq Lo 5:17\rq*  
\q1 parën nat nom kaveo,  
\q2 parën nat nom manin a ma tah po upöm teꞌ.” \rq Lo 5:19\rq*  
\m A ma soe vaënpan poë varih, me a ma teꞌ varih nöꞌ to hikta kiun manih, ee to teꞌ va ne manih a pusun in a soe vaënpan vëh,  
\q1 “Eën se iu nom o upöm teꞌ vamanih pa ö nën to iu hah va ka nom.” \rq Lev 19:18\rq*   
\m
\v 10 A teꞌ vëh to teꞌ me non a taateꞌ iu teꞌ, eꞌ to hikta onöt non a nok vahat o upöm peꞌ. Ivëh, ka taateꞌ iu teꞌ to vavatet vavih rakah e non po Vavaasis pe Mosës.   
\p
\v 11 Eöꞌ to sosoe ka noꞌ neöm a ma taateꞌ varih, suk ea to nat e no pa tëëm vëh kuru, to vatët e non pa hik. Eꞌ a tëëm na se ut vavih rakah no ko opoep no. Suk ataeah, o poen ne Sosoenën to iu kon vahik hah a rora, to pah teꞌ vatët rakah këh e non po poen na to heꞌ voh o toꞌtoꞌ pea manih pe Ieesuꞌ.  
\v 12 A popoen to vatët en pa hik, ka potan öök vatët en. Ivëh, ka se nat no nonok no a ma taateꞌ popoen, para vahoꞌ o ohop vapus pea marën a vapus pip aa manih pe susun po oraꞌ hat.  
\v 13 Koe, ka teꞌ me no a taateꞌ totoopin vamanih po teꞌ to teꞌ ne po maaka. Ea se nat no nonok no ta ma taëën tapeat, me a taateꞌ kaak vaoah. Ea se nat no teꞌ rakah no pa ma vu taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ, me a taateꞌ hat koroh vëtkin kaveo, me a taateꞌ heve ko vapus, me a taateꞌ puhioꞌ.  
\v 14 Ea se heꞌ aa manuh pe Ieesuꞌ Kristo, para koe a vavaeö aa pa ma iu hat va pa komaara.   
\c 14  
\s1 Koe A Kö O Upöm Teꞌ  
\p
\v 1 Eöm se vatompoan vavih me a teꞌ vëh no vaman peꞌ to hikta teꞌ eh non, keꞌ hop maꞌ po kum peöm. Paröm koe a vasosöë suk a ma ö nöm to koman vakëkëh va nem.  
\v 2 A pah teꞌ to vaman va non manih pan, eꞌ to teꞌ vih e non peꞌ pa ëën a ma moeh taëën kurus. Ivëhkëk, a meh teꞌ vëh no vaman peꞌ to töötö, eꞌ to vaman va non manih pan, eꞌ to vih e non peꞌ pa ëën varoe a pöꞌ.  
\v 3 A teꞌ vëh to nat va non manih pan, eꞌ to teꞌ vih e non peꞌ pa ëën a ma moeh taëën, eꞌ se nat non kökö non a teꞌ vëh to ënëën varoe non sih a pöꞌ. Ka teꞌ vëh to ënëën varoe non sih a pöꞌ, se nat non ep vöknah non a teꞌ vëh to ënëën non sih a ma moeh taëën kurus, pan eꞌ to nonok e non pa hat. Suk ataeah, e Sosoenën to vatompoan vavih me voh en pee pon.  
\v 4 Eën eteh, kën kiiki nom a teꞌ kikiu pa meh teꞌ? Eꞌ se keh sun vakis e non pa nok vavih a kiu peꞌ, keꞌ, eꞌ se keh hikta sun vakis non pa nok vavih a kiu peꞌ, eꞌ a tah koman pe torara peꞌ. Ivëh, keꞌ se sun vakis e non pa nok a kiu peꞌ, suk ataeah, e Sunön to toon vakis e non peꞌ pa nok vavih a kiu peꞌ.   
\p
\v 5 O upöm teꞌ to koman ne pan, o pöh poen to apuh oah e non pa ma meh poen. Ka meh to koman non pan, a ma poen kurus to vatoe e ne. Ivëhkëk, a ma papaeh teꞌ se keh vaman va ne manih pan, o poen vëh neꞌ to vaman non to teꞌ vih e non peꞌ, eꞌ a tah koman peꞌ pa ö neꞌ to vaman va non.  
\v 6 O teꞌ varih to koman ne pan, o pöh poen to apuh oah e non pa ma meh poen, ee to koman va ne nën marën a vavaeö e Sunön. Ko teꞌ varih to ënëën ne sih a ma moeh taëën kurus, to ënëën suk ne a ö nee se vavaeö e Sunön, pare sosoe vavihvih pet ke ne sih pe Sosoenën, pa ma taëën nee to ënëën ne sih. O upöm teꞌ varih to kokoe ne sih a ëën a ma meh taëën, ee to kokoe suk ne a ö nee se vavaeö e Sunön, pare sosoe vavihvih pet ke ne sih pe Sosoenën, pa ma teꞌ taëën varih nee to nat ne a ëën.  
\v 7-8 A hikta pah teꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ suk non sih o iu koman peꞌ. Ka hikta pah teꞌ to mëtmët suk non sih o iu koman peꞌ. Ivëhkëk, ea se keh teꞌ toꞌtoꞌ no, ea to teꞌ toꞌtoꞌ suk e no po iu pe Sunön. Ka se keh mët ro pet ee, ea to mët suk ee po iu pe Sunön. Ivëh, ka se keh teꞌ toꞌtoꞌ e no, keꞌ, ea se keh mët ro ee, ea se teꞌ avoeꞌ e no a napan pe Sunön.   
\p
\v 9 Ka pusun in a ö ne Ieesuꞌ to mët, pareꞌ sun taneꞌ hah pa nap mët, eꞌ marën a ö neꞌ se tavus e Sunön pa nap mët, me ra nap toꞌtoꞌ.  
\v 10 Eën eteh, kën kiiki nom a kën pömah manih pa ëhnan e Ieesuꞌ Kristo? Parën koman suk nom ataeah pan, eën to vih oah e nom pee? Ea kurus se sun amot ee pa matan e Sosoenën marën a ö neꞌ se kiiki a ra.  
\v 11 Peꞌ to kiun va non manih po Puk pe Sosoenën, pareꞌ soe non pan,  
\q2 “A soe pe Sunön ivaꞌih,  
\q1 ‘Suk rakah a ö nöꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ noꞌ’,  
\q1 A napan kurus va po oeh se vatokon manih pa mataneoꞌ,  
\q2 pare soe tavus va ee manih pan,  
\q1 ‘Eën e Sosoenën.’” \rq Ais 45:23\rq*   
\m
\v 12 Ivëh, ke ea papaeh se soe tavus koman ke Sosoenën a pusun in a ma taateꞌ kurus na to nok voh.   
\s1 Koe A Nok O Upöm Kee Kuꞌ Pa Hat  
\p
\v 13 Ivëh, ka se koe a kiiki a taateꞌ po upöm teꞌ va po vaman, para koman vahat no raoe. Para koe a nok ataeah to antoen non a miröꞌ a ma kokoman pee, kee kuꞌ pa taateꞌ hat.  
\v 14 Eöꞌ to vatös me noꞌ e Ieesuꞌ Kristo, ivëh, köꞌ vaman rakah e noꞌ pa hikta pah taëën to teꞌ hat non pa ëën. Ivëhkëk, a teꞌ se keh ep va non ta pah tah manih pan eꞌ to hat, a tah pamëh to hat e non peꞌ.  
\v 15 Eën se keh vaharaꞌ vahat o vaman pa kën pömah manih pa ëhnan e Ieesuꞌ, suk a ö nën to ënëën nom a taëën nee to hikta ënëën ne, eën hikta vavatët rakah nom a taateꞌ iu teꞌ. Koe a miröꞌ o vaman po upöm peöm, pa ö nën to ënëën nom a taëën, nee to koman ne pan eꞌ to hat, suk e Ieesuꞌ Kristo to mët suk pet me voh en pee.  
\v 16 Ivëh, kën se koe a nok a tah nën to koman nom pan, eꞌ to teꞌ vih e non, keꞌ tavus vamanih pa tah no upöm peöm to sosoe ne pan eꞌ to hat.  
\v 17 Manih pa koman o Matop Vih pe Sosoenën, a ëën me a kaak to hikta teꞌ apuh ne. A ma tah apuh oah ivarih pan, ea se vatet no a ma taateꞌ totoopin, para vakamöꞌ vavih me no o upöm pea, ko teꞌ vaeö me no raoe. A ma tah kurus poë varih to taneꞌ maꞌ pa Tuvuh Vasioꞌ.  
\v 18 Suk a teꞌ vëh to vavatet non sih e Ieesuꞌ Kristo pa tëëm neꞌ to suksuk non a ma taateꞌ poë varih, to vavaeö e non pe Sosoenën, ko upöm teꞌ se ep va e ne peꞌ manih pa teꞌ vih.   
\p
\v 19 Ivëh, ka se punöꞌ rakah pa nok a ma tah varih se vakikis ne a taateꞌ vakamöꞌ, para vavaꞌaus koman hah a.  
\v 20 Koe a vaonöt a taateꞌ ëën taëën, keꞌ miröꞌ a tah ne Sosoenën to nok voh po toꞌtoꞌ pe kea pën, a ma taëën kurus to vih e ne pa ëën. Ivëhkëk, eꞌ to hat e non pa ëën a taëën vëh se nok e kea pën keꞌ kuꞌ pa taateꞌ hat.  
\v 21 Eꞌ to paraꞌ vih pa ö na se koe ee pa ëën a vönaꞌ, keꞌ a kaak o voaën, keꞌ a nok a tah vëh se nok e kea pën keꞌ e vameomah, keꞌ kuꞌ pa taateꞌ hat.  
\v 22 O vaman peöm se suk a ma tah poë varih, pare teꞌ varoe rakah ne topnin in ne eöm, ke Sosoenën, paröm nat nem toon o upöm peöm, kee suk a ö nöm to vaman va nem. O upöm teꞌ va po vaman to teꞌ vaeö e ne pa ö nee se keh nonok e ne pa ma taneah nee to koman ne pan, eꞌ to teꞌ vih e non, pare hikta se haraꞌ ke ne pan, ee to teen ne ta tah.  
\v 23 Ivëhkëk, o teꞌ varih to ënëën ne a ma taëën, pare teꞌ me ne o pöök kokoman, ee to nonok e ne pa hat, suk ataeah, ee to hikta vaman va ne manih pan, ee teꞌ vavih kov e ne, keꞌ ahik. Ataeah no o teꞌ to nonok ne, no vaman pee to hikta soe vaonöt ke non raoe, ee to nok ee pa hat.   
\c 15  
\p
\v 1 Ke ea varih a napan to teꞌ me no o vaman kikis, ea se teꞌ a punis va pa vaꞌaus, me a vakikis o vaman po teꞌ varih no a ma vaman pee to hikta teꞌ kikis ne. Ea se nat no vavaeö koman hah a no.  
\v 2 Ke ea a papaeh teꞌ se kiu vakis pa vavaeö a ma kea pea, marën a ö nee se tavus vavih, ko vaman pee kikis.  
\v 3 Ea to nat vavih rakah e no, e Ieesuꞌ Kristo to hikta teꞌ toꞌtoꞌ suk voh non a ö neꞌ se vavaeö koman hah ea, ahik, eꞌ to tanok suk voh, a ö ne Kristo to soe vavoh in e Sosoenën manih koman o Puk Vaëhëh, pareꞌ soe vamanih pan,  
\q1 “A tëëm no a napan to soe vahat a oah,  
\q2 eꞌ to vaharaꞌ vahat en peöꞌ.” \rq Sng 69:9\rq*   
\m
\v 4 A ma soe kurus varih to kiun ne po Puk Vapenpen, nee to kiun suk voh marën a vavaasis a ra, ka sun vakis manih pa teꞌ a punis, me a ö neꞌ se vakikis a ra, ka se anoeh no a ö ne Sosoenën se tapui a ra pa ma tah varih no a ma kiun va po Puk Vapenpen to vavaato suk ne.  
\v 5 A taateꞌ sun vakis manih pa teꞌ a punis, me a taateꞌ va pa vakikis o upöm teꞌ to taneꞌ voh maꞌ manih pe Sosoenën. Ivëh, köꞌ hinhin noꞌ pan, e Sosoenën se vaꞌaus kurus a neöm pa vapöh kokoman me o upöm peöm, vamanih pa ö ne Ieesuꞌ Kristo to iu va non.  
\v 6 Köm se poꞌ vaöt koren, paröm pët heꞌ o ëhnan manih pe Sosoenën, e Taman e Sunön pea Ieesuꞌ Kristo.   
\s1 A Soe Vih Pe Ieesuꞌ Kristo, Eꞌ A Tah Po Jiuꞌ, Me O Teꞌ To Hikta Teꞌ Ne Pan Ee Ro Jiuꞌ  
\p
\v 7 A ma tah kurus nöꞌ to vavaasis voh a neöm pan, eöm se vatompoan vavih koman hah me o upöm peöm vamanih pa ö ne Ieesuꞌ Kristo to vatompoan vavih me voh a neöm, ivëh, ko upöm teꞌ se poꞌ kë a ëhnan e Sosoenën.  
\v 8 Eöꞌ to iu soe hah ka noꞌ neöm pan, e Ieesuꞌ Kristo to tavus voh a teꞌ kikiu po Jiuꞌ marën a vaꞌaus raoe. Eꞌ to nok vavoh nën pa vataare pan, a ma soe pe Sosoenën manih pa kën sipuiiro Jiuꞌ to teꞌ man e ne.  
\v 9 Eꞌ to nok suk pet vavoh nën pan, o teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ se kë a ëhnan e Sosoenën, suk o ururuan vëh neꞌ to heꞌ voh raoe vamanih pa ö ne Devit to soe vavoh manih pa ma kiun va po Puk Vaëhëh,  
\q1 “Eöꞌ se kë peah a ëhnöömah pa topniira napan varih  
\q2 to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ.  
\q1 Paröꞌ kë a ëhnöömah po vaëhëh.” \rq Sng 18:49\rq*   
\m
\v 10 A ma kiun va po Puk pe Sosoenën to soe pet va e ne manih pan,  
\q1 “Eöm varih a napan to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ,  
\q2 eöm se vaeö vaꞌpeh rakah me ra napan pe Sosoenën.”  
\q1 Vaeö rakah peöm varih to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ,  
\q2 eöm se vaeö vaꞌpeh me ra napan pe Sosoenën.” \rq Lo 32:43\rq*   
\m
\v 11 A ma kiun va po Puk Vaëhëh to soe pet va e ne manih pan,  
\q1 “Eöm varih a napan to hikta teꞌ nem pan eöm ro Jiuꞌ,  
\q2 eöm se kë a ëhnan e Sunön.  
\q1 Eöm kurus a napan se kë a ëhnaneah.” \rq Sng 117:1\rq*   
\m
\v 12 A teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to soe me voh en pan,  
\q1 “E sunön voon se taneꞌ maꞌ po vuteꞌ pe Jësiꞌ.  
\q1 Eꞌ se nö maꞌ pa matop a napan varih  
\q2 to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ,  
\q1 A napan kurus poë varih to anoeh me ne sih o vaman  
\q2 pa ma tapui neꞌ se heꞌ raoe.” \rq Ais 11:10\rq*   
\m
\v 13 Ivëh, köꞌ hinhin ka noꞌ na neöm manuh pe Sosoenën pan, eꞌ se vaꞌaus a neöm, köm anoeh me nem o vaman pa ma tapui varih neꞌ se heꞌ a neöm. Pareꞌ vapuh a neöm po vaeö me o vakamöꞌ pa tëëm nöm to teꞌ nem pa vaman eah, marën a ö ne eöm varih to teꞌ me nem o kikis pa Tuvuh Vasioꞌ se puh vavih rakah pa taateꞌ anoeh a ma tah ne Sosoenën to vamatop keon to heꞌ a ra.   
\s1 E Pöl To Vavaato Suk Non A Kiu Peꞌ  
\p
\v 14 Eöm a kën kea peöꞌ varih nöꞌ to iu vörep noꞌ, manih po kokoman peöꞌ, eöꞌ to vaman rakah e noꞌ peöm to puh vamaman rakah e nem pa taateꞌ vih. Eöꞌ to nat e noꞌ peöm to teꞌ rakah me e nem po nat, paröm antoen rakah e nem pa vavaasis o upöm peöm.  
\v 15-16 Eöꞌ to kiun ke voh eoꞌ nös peöm pa to, to kikis amot, suk eöꞌ to iu noꞌ pan, eöm se nat nem a tah pamëh. Eöꞌ to toto vavoh noꞌ nën, suk e Sosoenën to heꞌ akuk voh en peöꞌ pa tasun va pa tavus vamanih, pa teꞌ ësës heꞌ pe Ieesuꞌ Kristo, manih po teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ. A kiu peöꞌ a teꞌ ësës heꞌ ivëh,\f + \fr 15:15-16 \ft E Pöl koman to hikta teꞌ non pan eꞌ a teꞌ ësës heꞌ po Jiuꞌ.\f* a vatvus a Soe Vih pe Sosoenën manih po teꞌ poë varih, ko nok raoe kee tavus vamanih po heꞌ no a Tuvuh Vasioꞌ to vavivihan raoe, marën a heꞌ vaeö e Sosoenën.   
\p
\v 17 Ivëh, köꞌ paraꞌ vaeö vi pa ö ne Ieesuꞌ Kristo to teꞌ vaꞌpeh me a non neoꞌ, köꞌ nonok noꞌ a kiu pe Sosoenën.  
\v 18-19 Eöꞌ hikta se vaato suk hah noꞌ ta meh tah, a pah tah ro ko nöꞌ se soe tavus ka neöm ivëh, a ö ne Ieesuꞌ Kristo to kiu vaꞌpeh me a non neoꞌ sih, pa vaꞌaus a napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, kee pënton poë. Eꞌ to nok a tah pamëh pa ö nee to pënton a neoꞌ to vaato, pare ep in a ma tah nöꞌ to nok. Ee to ep ka neoꞌ to nok a ma tah vatoksean to paraꞌ vamamaneꞌ, pare vaman ee pe Sosoenën, ee me to vaman e Sosoenën, suk o kikis pa Tuvuh Vasioꞌ to vaꞌaus raoe, kee vaman.  
\p Eöꞌ to vatvus maꞌ a Soe Vih pe Ieesuꞌ Kristo manuh Jerusalëm, paröꞌ vatvus vahik a soe manuh Jerusalëm, ko vatvi maꞌ ko öök maꞌ pa muhin va Ilirikum, ko vaaton nën. Keꞌ teꞌ va non manih, peöꞌ to vahik voh eoꞌ po pöh hum in a kiu peöꞌ nën.  
\v 20 Eöꞌ to iu tamoaan rakah noꞌ sih a vatvus a Soe Vih pe Ieesuꞌ Kristo, manih pa ma vöön no a napan to hikta nat avoeꞌ i ne a ëhnaneah. Suk ataeah, eöꞌ to hikta iu vatok noꞌ a kiu peöꞌ pa ö no a meh teꞌ to vatvus voh en pa Soe pamëh nën.  
\v 21 Suk ataeah, eꞌ to kiun suk non e Kristo manih pa ma kiun varih po Puk pe Sosoenën pan,  
\q1 “O teꞌ varih nee to hikta soe ke voh raoe o vahutët peꞌ,  
\q2 ee se ep inan ee peꞌ.  
\q1 Ko teꞌ varih to hikta tënan voh o vahutët peꞌ,  
\q2 se maaka ee.” \rq Ais 52:15\rq*   
\s1 E Pöl To Koman Non A Vavih Manih Room  
\p
\v 22 Keꞌ a ma tah akuk ko poë varih to susunpip voh a non neoꞌ, köꞌ hikta onöt noꞌ a nö nös pa ep a neöm.  
\v 23 Kuru vaꞌih, nöꞌ to hikta teꞌ hah me noꞌ ta meh kiu manih. A ma kirismas peo rakah nöꞌ to iu ep voh ka noꞌ neöm.  
\v 24 Ivëh, köꞌ koman noꞌ pan, eöꞌ se nö nös, paröꞌ ep momoaan voh ka neöm, paröꞌ oah pet poꞌ manuh pa muhin va Spen. Eöꞌ to koman noꞌ a teꞌ vaeö vaꞌpeh me a neöm pa tah ma siꞌ poen, paröꞌ koman va noꞌ manih pan, eöm se vaꞌaus a neoꞌ pa vavih peöꞌ manuh Spen.   
\p
\v 25 Ivëhkëk, eöꞌ hikta koman noꞌ a nö nös kuru, suk eöꞌ to iu noꞌ a nö momoaan voh pa vaꞌaus a napan pe Sosoenën varih to teꞌ ne Jerusalëm.  
\v 26 A napan va po vaman varih to teꞌ ne manih pa muhin vëh Mësadoniaꞌ, me manih pa muhin va Akaëaꞌ, to vaeö rakah e ne pa heꞌ a moniꞌ pee pa vaꞌaus a napan pe Sosoenën, varih o Jiuꞌ to teꞌ ne Jerusalëm.  
\v 27 Ee to heꞌ voh a ma moniꞌ poë varih, suk o iu koman pee. Suk ataeah, ee to teꞌ me ne a tah to matan va non manih pa ötop nee se piun ke ro Jiuꞌ. O teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ to kon taneꞌ voh a ma pah ö va pa ma tah vihvih to vaꞌaus non a ma apeere, manih po Jiuꞌ. Ivëh, ka napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ se vaꞌaus varuꞌ o Jiuꞌ pa ma tah vihvih va po oeh.   
\p
\v 28 Eöꞌ se keh nat vahik eoꞌ pan, a nap arus varih Jerusalëm to maaka e ne pa tah nee to heꞌ suk raoe a moniꞌ pamëh, eöꞌ se nö nös manem Spen, paröꞌ ep ateꞌ ka neöm.  
\v 29 Eöꞌ to nat e noꞌ o poen nöꞌ se nö nös manih peöm, e Ieesuꞌ Kristo se vapuh rakah en pea pa tapui peꞌ.   
\p
\v 30 Kën poaneoꞌ manih pa ëhnan e Ieesuꞌ, eöꞌ to iu noꞌ a ö nöm se vatös me a neoꞌ, ka pët teꞌ a punis nöꞌ to teꞌ me noꞌ, ka manih pa ma hin peöm, nöm se hinhin vaꞌaus a nem neoꞌ, ke Sosoenën se vaꞌaus a neoꞌ. Suk a ö na to pët vaman no sih e Ieesuꞌ Kristo e Sunön pea, vaꞌpeh me o iu no a Tuvuh Vasioꞌ to heꞌ voh a ra.  
\v 31 Paröm teꞌ pet nem pa hin, ke Sosoenën se matop ka no neoꞌ manih pa napan varih to hikta vaman ne e Ieesuꞌ manih Jiutiaꞌ, me a ö no a napan pe Sosoenën se vaeö pa öt a moniꞌ vëh nöꞌ to teꞌteꞌ ke noꞌ raoe manih Jerusalëm.  
\v 32 Ke Sosoenën se keh iu non, eöꞌ se nö nös peöm me o vaeö, ka se pët kon a tëëm pa vanot.   
\p
\v 33 Eöꞌ to hinhin suk ka noꞌ neöm, pan e Sosoenën to teꞌ me non a taateꞌ kamöꞌ, se teꞌ vaꞌpeh me a no neöm. Oman.   
\c 16  
\s1 E Pöl To Heꞌ A Soe Vih Manih Pa Napan To Kon O Vaman  
\p
\v 1 Eöꞌ to vaeö me noꞌ e vameera Fibiꞌ, eꞌ a teꞌ to vavaꞌaus non sih o kum teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ manih pa vöön va Sënkriaꞌ.  
\v 2 Eöꞌ to iu hin noꞌ a neöm, pan eöm se öt eah ko matop vavih nem eah, vamanih pa ö ne ea a napan pe Sosoenën se teꞌ va no. Suk eꞌeꞌ me a meh teꞌ pe Sunön. Eöm se vavaꞌaus nem eah pa ma taneah neꞌ to iu non, suk eꞌ to vaꞌaus voh a neoꞌ me ro upöm teꞌ peo rakah.   
\li1
\v 3-4 Eöm se heꞌ a potan vih peöꞌ manih pe Prisëlaꞌ me Akuilaꞌ, ee a poa tom manot to kiu vaꞌpeh me a ne neoꞌ sih manih pa kiu pe Ieesuꞌ Kristo. Ee to öra tatek voh ee, me a ö nee to öra mët voh ee, pa ö nee to kehkeh vaꞌaus ne o toꞌtoꞌ peöꞌ. Eöꞌ to vavihvih rakah me noꞌ raoe, ka ma kum teꞌ kurus varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ to vaman ne e Ieesuꞌ, ee me to vavihvih rakah me ne raoe.   
\li1
\v 5 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih po kum napan varih to vaman ne e Ieesuꞌ to vatötönun ne sih manih pa iuun pee.  
\li1 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe vamomhë vih peöꞌ, e Epaënetus. Eꞌ voh a teꞌ vamomoaan va pa muhin va Esiaꞌ pa vatet e Ieesuꞌ Kristo.   
\li1
\v 6 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Mariaꞌ vëh, to kiu vëhvaꞌ rakah voh non pa vaꞌaus a neöm.   
\li1
\v 7 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pa poa teꞌ poaneoꞌ, Andronikus, pen Junias varih, möm to teꞌ vaꞌpeh voh nem pa nohnoh. Ee voh a poa teꞌ apuh to teꞌ hop ne manih po kum teꞌ varih, to teꞌ vaꞌpeh me ne o aposol. Ee pon to vaman vovoh voh ka neoꞌ manih pe Kristo.   
\li1
\v 8 Manih pa ëhnan e Sunön, eöm se heꞌ a potan avih peöꞌ manih pe vamomhë vih peöꞌ, e Ampliatus.   
\li1
\v 9 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Urbanus, eꞌ a teꞌ kikiu, to kiu vaꞌpeh me voh a no neoꞌ sih manih pa kiu pe Ieesuꞌ Kristo. Paröm heꞌ pet na a potan avih peöꞌ manih pe Stakis, eꞌ e vamomhë vih peöꞌ.   
\li1
\v 10 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Apeles vëh, nee to punöꞌ voh o vaman peꞌ, ivëhkëk o iu peꞌ to paraꞌ kikis manih pe Ieesuꞌ Kristo.  
\li1 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pa tapaiuun pe Aristobulus.   
\li1
\v 11 Paröm heꞌ a potan avih peöꞌ manih pe poaneoꞌ, e Herodion.  
\li1 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pa kën tom sinan pe Narsisus, varih to teꞌ ne po kum pe Sunön.   
\li1
\v 12 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Trifinaꞌ pen Trifosaꞌ. Ee a poa köövo to kiu vëhvaꞌ rakah ne sih pa nok a kiu pe Sunön.  
\li1 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Persis, eꞌ e vamomhë vih peöꞌ. Eꞌ me to kiu vëhvaꞌ rakah voh non pa nok a kiu pe Sunön.   
\li1
\v 13 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Rufus, eꞌ a teꞌ nöꞌ to iu oah rakah noꞌ sih manih pe Sunön, me manih pe sinaneah vëh, to nonok rakah vavoh ka no neoꞌ manih pe eöꞌ e koaꞌ rakah peꞌ.   
\li1
\v 14 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Asinkritus, Flegon, Hermes, Patropas, Hermas, me ra kën kea varih to teꞌ vaꞌpeh me ne raoe.   
\li1
\v 15 Paröm heꞌ me a potan avih peöꞌ manih pe Pilologus, me Juliaꞌ, me manih pe Nereus, pen vameneah, me manih pe Olimpas, me a napan kurus pe Sosoenën varih to teꞌ vaꞌpeh me ne raoe.   
\li1
\v 16 Paröm heꞌ a soe vavihvih vivihan peöm manih po upöm peöm, vamanih pa taateꞌ vaöt koren.  
\li1 A ma kum kurus pe Ieesuꞌ Kristo to vanö nös a ma soe vavihvih pee manih peöm.   
\s1 O Upöm Teꞌ To Kehkeh Kök Ne Sih O Kum Teꞌ Varih To Vaman Ne E Ieesuꞌ  
\p
\v 17 Kën poaneoꞌ, manih pa ëhnan e Ieesuꞌ, eöꞌ to sosoe vakis rakah ka noꞌ nös neöm pan, eöm se matop nem po teꞌ varih to kehkeh ki a no neöm sih, köm vasosöëri me nem o upöm peöm, pare mimiröꞌ ne sih o vaman po upöm teꞌ. Ee to kihkiuh rakah e ne sih po vavaasis man nöm to kon voh, ivëh, köm se teꞌ varo rakah këh nem raoe.  
\v 18 A pap napan poë varih to hikta suksuk ne e Ieesuꞌ Kristo. Ee to nonok varoe ne sih a ma tah to heꞌ vaeö koman hah a ne. A ma vaato pee to paraꞌ momona, marën a vanun a ma kokoman po teꞌ varih to hikta nat ne pataeah ivëh a hat.  
\v 19 A napan kurus to pënton voh ee pan, eöm to vavatet rakah e nem sih pa taateꞌ pënton soe, ivëh, nöꞌ to haraꞌ vaeö suk a noꞌ neöm. Ivëhkëk, eöꞌ to iu noꞌ a ö ne eöm se teꞌ maaka rakah nem pataeah to teꞌ vih non, me a ö ne eöm se nat nem teen nem ta tah hat.   
\p
\v 20 A siꞌ ö hat ke Sosoenën vëh to heꞌheꞌ non sih a taateꞌ vakamöꞌ, se vöknah en pe susun po oraꞌ hat, pareꞌ heꞌ en peöm po kikis marën a vöknah eah.  
\p O ururuan pe Sunön pea Ieesuꞌ Kristo to teꞌ me a no neöm.   
\li1
\v 21 E Timotiꞌ a teꞌ to kiu vaꞌpeh me a no neöꞌ sih, to vanö nös a potan avih peꞌ manih peöm vaꞌpeh me a ken poaneoꞌ varih, e Lusius, me e Jeson, me e Sosipater.   
\li1
\v 22 Eöꞌ e Tertius, a teꞌ to kiun o vaato pe Pöl po pëpaꞌ vëh, paröꞌ vanö nös a potan avih peöꞌ manih peöm pa ëhnan e Sunön.   
\li1
\v 23 E Gaëus to vaonöt ka neoꞌ e Pöl, me o kum teꞌ kurus varih to vaman ne e Ieesuꞌ, kemöm vatötönun manih pa iuun peꞌ. Eꞌ me to vanö nös a potan avih peꞌ manih peöm, vaꞌpeh me e Erëstus, a teꞌ to matop non sih a moniꞌ pa kaman manih pa vöön vëh, me e kea pea e Kwartus.   
\p
\v 24-26 \f + \fr 16:24-26 \ft A ma meh ö kiun vamoaan va po to Grik to vatom pet o ves 24, ko soe va non manih pan, \fqa “O ururuan pe Sunön pea e Ieesuꞌ Kristo to teꞌ me a non neöm kurus. Oman.”\f* Eöꞌ to kë noꞌ a ëhnan e Sosoenën to antoen non a vakikis rakah o vaman peöm, vamanih pa ö no a Soe Vih vëh nöꞌ to vavatvus suk noꞌ sih e Ieesuꞌ Kristo to soe va non. Eöꞌ to soe tavus a ö ne Sosoenën to vamaaka vah va in a ma tah vakoaan varih to vakoaan voh ne pa ma tamoaan. Ivëhkëk, kuru neꞌ to vataare vamaaka en pa ma tah poë varih. Emöm to vatvus a ma tah no o teꞌ vanënën soe to kiun voh. Emöm to vatvus o kiun pamëh suk e Sosoenën vëh to hikta antoen non a mët to taꞌ a möm a nok. Eꞌ to nok va nën marën a ö no teꞌ kurus varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ se vaman e Ieesuꞌ Kristo, ka manih pa taateꞌ pamëh nee se pënton koe a soe pe Sosoenën nën.   
\p
\v 27 Ea to teꞌ no a ma teꞌ pe Ieesuꞌ Kristo, ivëh, ka se kë rakah no a ëhnan e Sosoenën, pe eꞌ varoe kuru to teꞌ vamaman non o nat. Ea se koe rakah a vanot pa kë a ëhnaneah pa ma poen kurus. Oman.