\id REV - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) \h REVELESEN \toc1 Revelesen \toc2 Revelesen \toc3 Rev \mt1 REVELESEN \ip O 65 kirismas to oah ee, vasuksuk in a peah hah pe Ieesuꞌ manuh pa vöön va kin, ke Jon kiun o kiun vaꞌih. A tëëm neꞌ to kinkiun non o kiun vëh, o teꞌ varih to vavatet ne e Ieesuꞌ nee to vakmis raoe ko vöknah ee pee. E Jon to iu non raoe se sun vakis ne po vaman, me pa vatet e Ieesuꞌ, ivëh, keꞌ kiun o kiun vaꞌih. Manih pa kiu pe Ieesuꞌ, e Sosoenën se komtön en po teꞌ to vakihat me ne poë, me e susun po oraꞌ hat. Ko nok vavih en po teꞌ varih to vavatet ne poë, pare hikta këh poë. Eꞌ a tah ne Jon to kiun suk po kiun vaꞌih. \c 1 \s1 A Soe Ne Kristo To Heꞌ E Jon \p \v 1 A soe vëh ne Sosoenën to heꞌ voh e Ieesuꞌ Kristo, keꞌ heꞌ pet a teꞌ kikiu peꞌ e Jon pa vataare poan a ma tah se tavus ohoꞌ ee. E Sosoenën to vanö maꞌ a ankeroꞌ peꞌ manih pa teꞌ kikiu vëh e Jon, pan eꞌ se vataare pet a ma meh teꞌ kikiu peꞌ. \v 2 E Jon to soe tavus en pa ma soe neꞌ to tënan, me a tah neꞌ to ep voh en. Eꞌ a ma soe poë varih to taneꞌ maꞌ manuh pe Sosoenën, me a ma soe to vatvus vateeraꞌ ne e Ieesuꞌ Kristo. \v 3 Vaeö rakah po teꞌ varih to ëhëh ne, ko vavatet ne a soe vanënën pe Sosoenën to kiun non manih po Puk peꞌ. Suk ataeah, o poen to öök vatët en no a ma tah poë varih se tanok. \s1 E Jon To Kiun Ke A Ma Napan \p \v 4 Eöꞌ e Jon to kiun nös o kiun vëh manih peöm, o tönim me o pöök kum teꞌ varih to vaman nem e Ieesuꞌ, ko teꞌ nem manih pa muhin va Esiaꞌ. E Sosoenën to teꞌ tamoaan voh e non, me kuru, me eꞌ se hah en maꞌ, eꞌ se heꞌ a neöm o ururuan me a taateꞌ moomo. A tönim me a poa tuvuh varih to teꞌteꞌ ne sih pa matan a ö ihoꞌ pa teꞌ sunön e Sosoenën, ee me se heꞌ a neöm o ururuan me a taateꞌ moomo. \v 5 Me e Ieesuꞌ Kristo a teꞌ to vatvus vatotoopin a soe pe Sosoenën, se heꞌ a neöm o ururuan me a taateꞌ moomo. Eꞌ to sun vovoh hah ke voh a nap mët, pareꞌ teꞌ e non e Sunön po teꞌ susunön kurus varih po oeh. Ka manih po ururuan peꞌ eꞌ to mët, pareꞌ hehe a ra po eraꞌ peꞌ. \v 6 Ivëh, keꞌ vateꞌ a ra, ka tavus o vuteꞌ va po teꞌ ësës heꞌ pe Sosoenën e Tamaneah. Aiah! Ka pët kë a ëhnan e Ieesuꞌ Kristo, keꞌ se teꞌ tamoaan non, eꞌ e Apuh, ko öt non o kikis va pa matop tamoaan in a ma moeh tah kurus. Oman. \p \v 7 Ep öm! Eꞌ se nö vaꞌpeh me maꞌ a unöh, ka napan kurus se pët ep in poë. Me o teꞌ varih to ruk voh poë. A napan kurus varih po oeh se ep in poë, ee se vaokook. Suk ataeah, ee to hinën voh poë po poen neꞌ to teꞌ voh non manih po oeh. A ma tah poë varih se tavus vamaman rakah ee. Oman. \p \v 8 E Sunön Sosoenën to soe pan, “Eöꞌ a Taneo, me eoꞌ a Vahik. Eöꞌ e vatamoaan, eöꞌ to teꞌ e noꞌ kuru, me eöꞌ se hah eoꞌ maꞌ. Eöꞌ e Sosoenën A Kikis Vi.” \s1 E Jon To Ep E Kristo \p \v 9 Eöꞌ e Jon, e kea rakah peöm to teꞌ vaꞌpeh me voh a neöm pa ma kamis, paröꞌ teꞌ me noꞌ a taateꞌ anoeh va pa sun vakis, ea se teꞌ no a ma teꞌ pe Ieesuꞌ. Ko teꞌ hop no pa Matop Vih pe Sosoenën. Eöꞌ to vavatvus voh noꞌ a soe pe Sosoenën, me o vaman peöꞌ manih pe Ieesuꞌ. Ivëh, kee vanö voh a neoꞌ manuh pa to va Patmös. \v 10 Ka manih po poen vamomoaan in o nënkikiu eꞌ o poen pe Apuh, a Tuvuh Vasioꞌ to nö maꞌ manih peöꞌ, köꞌ tënan a soe apuh to tanih va non manih pa suvin manih pa tonuneoꞌ. \v 11 Eꞌ to soe vamanih pan, “Kiun töön ah, a ma tah kurus nën se ep, parën vanö manuh pa tönim me o pöök kum teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ manih pa ma vöön varih, Ëfësus, Smernaꞌ, Pergamum, Taëataëraꞌ, Sardis, Filadëlfiaꞌ, me Laodisiaꞌ.” \p \v 12 Ivëh, köꞌ tarih eoꞌ to ep in a teꞌ vëh to vavaato me a no neoꞌ. Eöꞌ to ep in o tönim me o pöök ram ne to nok voh pa gol to sun ne. \v 13 Paröꞌ ep in a pah teꞌ to sun non topnin a ma ram poë varih. Eꞌ to matan va non manih pe Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to ohop non o ohop rë to kopös e non pa sionineah, pareꞌ voh non o voh manih pa poeneah, nee to nok voh pa gol. \v 14 A uvin me a pasuneah to paraꞌ kakaare va non manih pa uvin a sipsip, ka mataneah to ëman va non manih po tëkrea in a suraꞌ. \v 15 A poa moneah to totonaꞌ va ne manih pa bras, nee to nan po suraꞌ. Paröꞌ tënan o vaato peꞌ to kukuruh va non manih po totruen. \v 16 Eꞌ to öt non a tönim me ra poa vesun manih pa papmatö peꞌ, ko rapis rë kakakni vapon to taneꞌ maꞌ pa rivoneah, ka mataneah ëman va non manih pa ö no a potan kikis to ëman va non. \p \v 17 Eöꞌ to ep in eah, ko vuꞌ eoꞌ pa havin moneah, vamanih pa teꞌ a mët. Ivëhkëk, eꞌ to öt a neöꞌ pa papmatö peꞌ, pareꞌ soe pan, “Koe a naöp! Eöꞌ a Taneo me eoꞌ a Vahik. \v 18 Eöꞌ a teꞌ toꞌtoꞌ! Moaan voh eöꞌ to mët, ivëhkëk, eöꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ tamoaan e noꞌ. Paröꞌ öt noꞌ o kikis va pa heꞌ o toꞌtoꞌ manih pa nap mët. \v 19 Ivëh, kën se kiun töön a ma tah nën to ep in, me a ma teꞌ varih kuru, me a ma teꞌ se tavus amot maꞌ. \v 20 Eën to ep voh nom a tönim me ra poa vesun to teꞌ ne pa papmatö peöꞌ, me o tönim me ro pöök ram nee to nok pa gol. Eꞌ a soe vapipinoꞌ pamëh ivëh, a tönim me ra poa vesun to vëknöm i ne a ma ankeroꞌ varih to matop ne o tönim me ro pöök kum teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ. Ko tönim me ro pöök ram gol to vëknöm i ne o tönim me ro pöök kum teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ. \c 2 \s1 O Kiun To Nö Non Pa Napan Va Ëfësus \p \v 1 Ka teꞌ toꞌtoꞌ soe ka neoꞌ pan, eën se kiun na a soe to soe non pan, “Manuh pa ankeroꞌ to matop non a napan va po vaman to teꞌ ne pa vöön va Ëfësus, eën se kiun, parën soe ke na eah a ma soe varih, \li1 ‘A teꞌ to öt non sih a tönim me ra poa vesun manih pa papmatö peꞌ, pareꞌ teꞌ non topnin a ma ram gol poë varih, eꞌ to vanö nös a soe manih peöm, pareꞌ soe vamanih pan,’ \v 2 “Eöꞌ to nat e noꞌ pa ma tah nöm to nok voh pa ma kiu vëhvaꞌ peöm, me a ö nöm to sun vakis nem pa taateꞌ tö nöm to teꞌ me voh nem. Eöꞌ to nat e noꞌ, peöm to rës e nem pa ma teꞌ nonok vahat, paröm punöꞌ voh em pa ma napan varih to sosoe ne pan, eꞌe o aposol, ivëhkëk, ahik, eꞌe a ma nap pikpiuk. \v 3 A napan to ep ka ne neöm to vavatet a no neoꞌ, pare punöꞌ e ne pa miröꞌ a neöm, ivëhkëk, eöm to sun vakis voh e nem pa taateꞌ tö paröm teꞌ a ma vu punis poë varih. \li1 \v 4 Ivëhkëk, eöꞌ teꞌ me noꞌ a soe se ruk a neöm to soe va non manih pan, moaan voh pa ö nöm to vaman momoaan, eöm to iu rakah voh e nem peöꞌ, ivëhkëk, kuru vëh, ahik. \v 5 Moaan voh, eöm to nonok voh nem a taateꞌ vih, paröm koe em. Ivëh, köm se kokoman hah na, paröm vatet a taateꞌ vih vëh nöm to teꞌ moaan voh nem, paröm koe a taateꞌ hat nöm to teꞌ me nem kuru. Eöm se keh hikta panih a taateꞌ hat peöm, eöꞌ se kon hah këh eoꞌ peöm po ram gol peöm. \v 6 Ivëhkëk, a pah taateꞌ vih vëh nöm to teꞌ avoeꞌ me e nem. Eöm to rës e nem pa ma taateꞌ no a napan pe Nikolas to nonok ne.\f + \fr 2:6 \ft [... a napan pe Nikolas ...] Ee o kum teꞌ varih no o vaman me o kokoman pee to hikta teꞌ man ne. Ee to vavaasis ne pan, a taateꞌ rëhrëh to hikta miröꞌ non o vaman pea manih pe Kristo. Me a ma meh kokoman pee to hikta teꞌ totoopin ne.\f* Eöꞌ me to rës rakah e noꞌ. \li1 \v 7 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ. Ka teꞌ se keh öt vakis non o vaman ko onoah po vapus va pa taateꞌ hat, eöꞌ se heꞌ a soe vaonöt pa ëën o voaꞌ naon va po toꞌtoꞌ tamoaan vëh to teꞌ non pa Vöön va Kin pa rak pe Sosoenën.” \s1 A Soe To Nö Non Pa Napan Va Smernaꞌ. \p \v 8 “Manuh pa ankeroꞌ to matop non a napan va po vaman to teꞌ ne pa vöön va Smernaꞌ, eën se kiun a soe to teꞌ va non manih pan, \li1 ‘Eꞌ vaꞌih a soe to taneꞌ maꞌ pa teꞌ va pa Taneo me a Vahik. Eꞌ to mët voh en, ivëhkëk, kuru vëh eꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ e non, pareꞌ vanö nös a soe manih peöm, to soe va non manih pan’, \v 9 “Eöꞌ to nat e noꞌ pa punis nöm to teꞌ nem, paröm teꞌ e nem o teꞌ arus. Ivëhkëk, eöm to teꞌ va e nem manih po teꞌ öt ö va pa vöön va kin. Eöꞌ to nat e noꞌ pa ma soe vavovoeak, no a napan to nonok ne manih peöm, o teꞌ varih to sosoe ne pan, ee ro Jiuꞌ. Ivëhkëk, ahik, ee a ma napan pe susun po oraꞌ hat. \v 10 Eꞌ hikta se teꞌ varë non, köm teꞌ em pa punis, ivëhkëk, eöm se koe a naöp. E susun po oraꞌ hat se vaho a ma meh peöm manuh pa nohnoh, pa punöꞌ o vaman peöm, ko hinën ka neöm po komön o havun poen. Ivëhkëk, eöm, se ötöön vakis o vaman peöm, keꞌ antoen non a ö söm mët, ke eöꞌ se heꞌ a neöm o toꞌtoꞌ vamanih po voen peöm. \li1 \v 11 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ. Ka ma teꞌ varih se keh onoah o vapus, ee hikta se nanaöp e ne a vapöök mët. Ahik rakah!” \s1 A Soe To Nö Non Manuh Pa Napan Va Pergamum \p \v 12 “Manuh pa ankeroꞌ to matop non a napan va po vaman to teꞌ ne pa vöön va Pergamum, eën se kiun a soe to teꞌ va non manih pan, \li1 ‘A soe vëh to taneꞌ maꞌ pa teꞌ vëh to teꞌ me non o rapis rë kakakni vapon. Eꞌ to vanö nös a soe manih peöm, pareꞌ soe vamanih pan,’ \v 13 “Eöꞌ to ep e noꞌ pa ö nöm to teꞌ nem, e susun po oraꞌ hat to teꞌ non pa ö pamëh. Moaan voh e Antipas, a teꞌ heꞌheꞌ soe peöꞌ to vavatet rakah voh non a soe peöꞌ, kee ip vamët voh poë topnineöm Ivëhkëk, eöm to öt vakis avoeꞌ voh e nem po vaman peöm manih peöꞌ, paröm hikta heꞌ tonun voh in o vaman peöm. Ahik. \v 14 Ivëhkëk, eöꞌ to teꞌ me noꞌ a soe se ruk a neöm. Eꞌ to teꞌ me non a ma teꞌ to teꞌ ne topnineöm manih Pergamum to vavatet vakis ne a taateꞌ pe Balam. Moaan voh e Balam to vavaasis voh e Barak pa taateꞌ vamanman a napan va Israël. Kee nö pa taateꞌ hat, pa ö nee to ënëën voh ne a ma taëën no upöm teꞌ to heꞌheꞌ ne ro sosoenën vapikpiuk. Pare teꞌ voh ne pa taateꞌ rëhrëh. \v 15 Keꞌ teꞌ va kov e non manih pa ma paeh teꞌ to teꞌ me e ne peöm. Ee to vavatet vakis ne o vavaasis pa napan pe Nikolas. O vavaasis pamëh to teꞌ vatoe me e non po vavaasis pe Balam. \v 16 Ivëh, köm se panih a taateꞌ hat peöm. Eꞌ se keh hik non, eöꞌ se nö maꞌ paröꞌ vapus me a ma napan poë varih po rapis rë vëh to teꞌ non pa rivoneoꞌ. \li1 \v 17 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ. A ma teꞌ se keh onoah o vapus, eöꞌ se heꞌheꞌ pa paeh raoe a taëën to vakoaan no maꞌ manuh kin, paröꞌ heꞌheꞌ papaeh raoe a ma vös kakaare. Manih pa ma vös poë varih, eöꞌ se kiun o ëhnan voon ne e tövaneah varoe pa vös pamëh to nat non.” \s1 A Soe To Nö Non Manuh Pa Napan Va Taëataëraꞌ. \p \v 18 “Manuh pa ankeroꞌ to vovoh ke non a napan va po vaman to teꞌ ne manih pa vöön Taëataëraꞌ, eën se kiun a soe to teꞌ va non manih pan, \li1 ‘A soe vëh to taneꞌ maꞌ pe Koaꞌ pe Sosoenën, a mataneah to ëman va non manih pa suraꞌ, ka moneah to totonaꞌ va non manih pa pras, nee to hë keꞌ voon rakah en. Eꞌ to vanö nös a soe vëh manih peöm, pareꞌ soe vamanih pan,’ \v 19 “Eöꞌ to nat e noꞌ pa tah nöm to nonok nem, me o iu peöm manih pa napan, me o vaman peöm manih peöꞌ me a kiu vaꞌaus peöm manih po upöm teꞌ. Eöꞌ to nat e noꞌ peöm to sun vakis e nem pa teꞌ a ma punis, me a taateꞌ vih nöm to nonok voh nem. Ka kuru vëh nöm to pah nonok vavih oah pet nö e nem. \li1 \v 20 Ivëhkëk, eöꞌ to teꞌ me noꞌ a soe se ruk a neöm. Eöm to kamöꞌ me voh em pe köövo vëh e Jësëbël. Eꞌ to eöꞌ non sih pan, eꞌ a teꞌ vanënën soe pe Sosoenën. Pareꞌ vavaasis non sih pa rëh ke a ma teꞌ kikiu peöꞌ pa taateꞌ rëhrëh, me a ëën a ma taëën no upöm teꞌ to heꞌheꞌ ne ro sosoenën vapikpiuk. \v 21 Eöꞌ to heꞌ voh eoꞌ peꞌ pa tëëm, pan eꞌ se panih a taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ peꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to koe en. \v 22 Ivëh, keöꞌ se heꞌ rakah eoꞌ peꞌ po kamis o pöh apuh neꞌ se kon, vaꞌpeh me a ma teꞌ varih neꞌ to teꞌteꞌvaasiꞌ me non, pa ö no a ma teꞌ poë varih se keh hikta panih a ma taateꞌ hat pee. \v 23 Eöꞌ se ip me eoꞌ pa ma koaꞌ peꞌ varih to vavatet ne poë, ka napan po kum teꞌ varih to vaman ne e Sosoenën se nat vamanih pan, eöꞌ to kiiki vavih noꞌ o kokoman pa ma napan kurus. Eöꞌ se voen papaeh ro va ka neöm manih pa ma taateꞌ nöm to nok voh. \li1 \v 24 Ivëhkëk, eöꞌ to soe ka neöm a napan to teꞌ nem Taëataëraꞌ to hikta vavatet voh nem o vavaasis pe köövo, ko hikta nat nem pa taateꞌ pamëh, ko hikta teꞌ hop nem pa taateꞌ vëh nee to popokaꞌ ne pan, ‘A ma vaato vakoaan pe susun po oraꞌ hat.’ Eöꞌ to soe ka neöm pan, eöꞌ hikta se heꞌ punis hah a no neöm. \v 25 Ka ma tah nöm to öt nem, eöm se öt vakis nem, keꞌ antoen non o poen nöꞌ se hah maꞌ. \li1 \v 26 Eöm se keh onoah o vapus paröm vavatet nem a taateꞌ peöꞌ, keꞌ öök pa ö ne eöm se mët, eöꞌ se heꞌ a neöm a tasun pa matop a ma napan kurus. \q1 \v 27 Eöm se öt nem a tasun ko matop vakis nem raoe, \q2 paröm tös momoe raoe kee tatamoe vasosoneꞌ vamanih pa nöh. \rq Sng 2:9\rq* \li1 \v 28 A tasun vëh noꞌ se heꞌ a neöm, eꞌ se vatoe va non manih pa tasun vëh ne Tamön to heꞌ voh a neoꞌ pa matop a ma napan. Eöꞌ se heꞌ a neöm a vesun vëh a toviaꞌ. \li1 \v 29 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ.” \c 3 \s1 O Kiun To Nö Non Pa Napan Va Sardis \p \v 1 “Manuh pa ankeroꞌ to matop non a napan va po vaman to teꞌ ne pa vöön va Sardis, eën se kiun a soe to teꞌ va non manih pan, ‘A soe vëh to taneꞌ maꞌ pa Teꞌ to teꞌ me non a tasun pa matop a tönim me ra poa tuvuh pe Sosoenën, me eꞌ to öt a tönim me ra poa vesun. Eꞌ to vanö nös a soe manih peöm, pareꞌ soe vamanih pan,’ \li1 “Eöꞌ to nat e noꞌ pa tah nöm to nonok nem, paröꞌ nat pet e noꞌ pan, eöm to teꞌ toꞌtoꞌ e nem manih po sionin, ivëhpëhkëk, eöm to teꞌ va nem manih po teꞌ to mët voh ee. \v 2 Ivëh, köm se koe a koroh. A taateꞌ vih peöm to teꞌ avoeꞌ e non to meꞌ e non pa ro. Suk ataeah, manih pa ma taateꞌ nöm to nonok voh nem, eöꞌ to ep noꞌ pan, a ma taateꞌ poë varih to meꞌ avoeꞌ e ne pa totoopin manih pa matan e Sosoenën peöꞌ. \v 3 Nat e nem po vavaasis va pa soe vih, nöm to tënan voh em, eöm se kon hah. Eöm se panih a ma taateꞌ hat peöm. Eöm se keh hikta sun këh a koroh, eöꞌ se nö va maꞌ manih pa teꞌ kakaveo, köm hikta se nat nem po poen poanheh nöꞌ se nö maꞌ manih peöm. \li1 \v 4 Ivëhkëk, a ma pöh teꞌ va peöm to teꞌ ne Sardis, no a ma ohop pee to teꞌ voon e ne. O teꞌ varih to ohop ne a ma ohop kakavoꞌ, ee varoe to antoen ne a nö vaꞌpeh me a neoꞌ. \v 5 A teꞌ se keh onoah o vapus, a, eöꞌ se ohop eah po vu ohop pamëh, paröꞌ hikta se hiuk noꞌ a ëhnaneah manih po puk va po toꞌtoꞌ tamoaan. Eöꞌ se vatvus a ëhnaneah manuh pe Tamön, me manuh po ankeroꞌ. \li1 \v 6 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ.” \s1 O Kiun To Nö Non Pa Napan Va Filadëlfiaꞌ \p \v 7 “Manuh pa ankeroꞌ to matop non a napan va po vaman to teꞌ ne pa vöön va Filadëlfiaꞌ, eën se kiun a soe to teꞌ va non manih pan, ‘A Teꞌ a vivihan rakah, me eꞌ a pusun in a taateꞌ man rakah, pareꞌ öt non a kiꞌ pe Devit.\f + \fr 3:7 \ft [... pareꞌ öt non a kiꞌ pe Devit.] A teꞌ to öt non a kiꞌ pe Devit, eꞌ e Ieesuꞌ. A kiꞌ, eꞌ o vëknöm va pa teꞌ to teꞌ me non a tasun pa teꞌ sunön.\f* Eꞌ se keh peret o hopaꞌ, a hikta teꞌ se panih hah. Eꞌ se keh panih o hopaꞌ a hikta teꞌ se peret hah. Eꞌ to vanö nös a soe manih peöm, ko soe vamanih pan,’ \li1 \v 8 “Eöꞌ to nat e noꞌ pa taateꞌ nöm to nonok nem sih, ko nat e noꞌ po kikis peöm to hikta teꞌ eh vi non, ivëhkëk, eöm to vavatet pet voh e nem po vavaasis peöꞌ, ko vavatet voh e nem peöꞌ. Eöꞌ to peret voh keöꞌ peöm po hopaꞌ, ka hikta teꞌ to onöt non a papanih, paröm hikta naöp voh nem a vatvus a ëhnaneoꞌ. \v 9 Eöm to nat e nem pa napan varih, ee a ma napan pe susun po oraꞌ hat, ee to soe pan, ‘Emöm ro Jiuꞌ,’ ivëhkëk, ahik. Ee hikta teꞌ ne pan, ee ro Jiuꞌ, ee a nap pikpiuk, eöm se nat nem, ee se nö maꞌ ko vatokon manih pa havineöm, pare nat vamanih pan, eöꞌ to iu e noꞌ peöm. \v 10 Suk ataeah, eöm to vavatet voh nem a soe peöꞌ, paröm sun vakis voh e nem pa teꞌ a ma punis varih to tatavus voh a no neöm. Ivëh, ke eöꞌ se matop e noꞌ peöm, ka punis vëh\f + \fr 3:10 \ft [... ka punis vëh ...] A pusun in a punis vëh se tavus manih pee to teꞌ va non manih, eꞌ se vaeh raoe, kee sun vakis po vaman pee.\f* se tavus a ma napan varih po oeh, me eöm. \v 11 Eöꞌ se nö vëhöꞌ eöꞌ maꞌ manih peöm. A tah nöm to öt nem, eöm se öt vakis nem, tomeꞌ a meh teꞌ he këh a neöm o voen peöm \li1 \v 12 A teꞌ se keh onoah o vapus, eöꞌ se vateꞌ va in eah manih po toon in a iuun vasioꞌ pe Sosoenën peöꞌ. Keꞌ hikta se tavus hah këh non a iuun pamëh. Manih peꞌ nöꞌ se kiun a ëhnan e Sosoenën peöꞌ, me a ëhnan Jerusalëm Voon to taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin, me a ëhnan voon peöꞌ. \li1 \v 13 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman e Ieesuꞌ.” \s1 O Kiun To Nö Non Pa Napan Va Laodisiaꞌ \p \v 14 “Manuh pa ankeroꞌ to matop non a napan va po vaman to teꞌ ne pa vöön va Laodisiaꞌ, eën se kiun a soe to teꞌ va non manih pan, ‘A teꞌ to vapusun i non a taateꞌ man, pareꞌ vavatvus vatotoopin non a soe pe Sosoenën. Eꞌ a pusun in a ma tah kurus ne Sosoenën to nok voh. Eꞌ to vanö nös a soe manih peöm, ko soe vamanih pan,’ \li1 \v 15 “A ma taateꞌ nöm to nonok nem, nöꞌ to nat e noꞌ, köm to hikta teꞌ kuniuꞌ nem, paröm hikta teꞌ hivaꞌ nem. Eöꞌ to iu noꞌ a ö söm teꞌ kuniuꞌ nem, keꞌ, teꞌ hivaꞌ nem. \v 16 Ivëhkëk, eöm o himonmoen, ivëh, keöꞌ se kavuh vi eoꞌ peöm. \v 17 Eöm to sosoe nem pan, ‘Emöm a ma teꞌ ötöt ö rakah, to öt nem a ma moeh tah, pamöm hikta kökööt i nem ta pah tah.’ Ivëhkëk, eöm hikta nat va nem manih peöm o vausean, paröm vatamak, paröm arus, paröm kekehoꞌ, ko pehpeah. \v 18 Ivëh, köꞌ heꞌ a neöm o kokoman vëh, eöm se voen taneꞌ a gol a hikto kusan manih peöꞌ, köm se teꞌ nem a ma teꞌ ötöt ö rakah. Eöm se voen me o ohop kakaare ko kupkup a ma sionin pehpeah peöm, köm hikta se poet nem a napan. Eöm se voen me o marasin ko vahoꞌ pa ma matëëneöm köm se ep vavih. \v 19 Eöꞌ se keh iu noꞌ a ma teꞌ, eöꞌ se siröꞌ raoe, me heꞌ punis raoe, kee vatotoopin a ma taateꞌ pee. Ivëh, köm se kokoman vavih, paröm panih a ma taateꞌ hat peöm. \li1 \v 20 Pënton öm, eöꞌ ivëh to sun noꞌ po matön hopaꞌ ko tekteok noꞌ nös. Ta pah teꞌ se keh tënan a vaoe peöꞌ, pareꞌ peret maꞌ, eöꞌ se ho ko vakum me eah, ke möm vaëën vaꞌpeh. \v 21 A teꞌ se keh onoah o vapus va pa ma taateꞌ hat, eöꞌ se vaonöt keah, keꞌ ihoꞌ vaꞌpeh me a neoꞌ pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön, pa matop in a ma tah kurus vamanih pa ö nöꞌ to onoah va in o vapus va pa hat, ke Tamön vaonöt ka neoꞌ pa ihoꞌ vaꞌpeh me eah pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön. \li1 \v 22 Ivëh, keteh to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe pa Tuvuh Vasioꞌ manih po kum teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ.” \c 4 \s1 A Napan To Hinhin Ne E Sosoenën Manuh Pa Vöön Va Kin \p \v 1 O tata to hik en, köꞌ ep pet in o hopaꞌ vöh va pa vöön va kin to taperet en. Ka soe nöꞌ to tënan moaan voh to taneꞌ maꞌ kin to teꞌ va non manih pa ö no a suvin se tanih ava, ka soe to soe no maꞌ pan, “Peah mah manih, köꞌ se vataare a oah a ma tah se tavus amot maꞌ.” \v 2 Varuꞌ va ko manih no a Tuvuh Vasioꞌ to puh en manih peöꞌ, ka manuh pa vöön va kin eöꞌ to ep in a ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön no a pah teꞌ to ihoꞌ non. \v 3 A teꞌ pamëh to ihoꞌ non to ëman va non manih pa poa vös voen vapeah varih nee to popokaꞌ ne a jaspa me konilian, ka puto vatvi non a ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön pamëh. Köꞌ ep in o ëman in a puto pamëh to pepereꞌ vovoaꞌruvi va non manih pa vös voen vapeah pamëh, nee to popokaꞌ ne a ëmeral. \v 4 Eꞌ to teꞌ non a 24 ö ihihoꞌ po teꞌ susunön to vatvi ne a ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön pamëh. Ko 24 teꞌ susunön to vapaan ke ne poë to ihoꞌ ne nën. A ma teꞌ sunön poë varih to ohop ne a ma ohop kakaare, ko uvan ne a ma uvan va pa teꞌ sunön nee to nok pa gol. \v 5 Manuh pa ö ihoꞌ pa teꞌ Sunön a vakës to tavus en, me a kara to konkon non, pareꞌ vatoeꞌnën e non. Manih matan a ö ihihoꞌ no ra tönim me ro pöök vauꞌ to ësës ne. A ma vauꞌ poë varih, ee ra tönim me ra poa tuvuh pe Sosoenën. \v 6 Manih matan a ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön, a tah to matan va non manih pa tahiꞌ, pareꞌ parin a maaka va non manih po siroak. Ko tavi non a ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön, no a taanaꞌ tah toꞌtoꞌ to teꞌ ne. \p A taanaꞌ tah toꞌtoꞌ poë varih to teꞌ me ne a ma matan to kopös ne a ma sioniire. \v 7 A tah toꞌtoꞌ vamomoaan to teꞌ va non manih pa laëon. Ka vapöök tah toꞌtoꞌ to teꞌ va non manih pa kaöꞌ oeteꞌ. Ka vakön tah toꞌtoꞌ no a mataneah to ep va non manih pa matan a teꞌ. Ka vataanaꞌ tah toꞌtoꞌ to teꞌ va non manih pa enen to atan non. \v 8 A taanaꞌ tah toꞌtoꞌ poë varih to teꞌ me ne a ma tönim me o pöh paknan, me a ma matan peo to kopös avoes e non pa sioniire. Pa potan me pa popoen nee to hikta vanot ne pa kë a ëhnan e Sunön, ko sosoe va ne manih pan, \q1 “Apuh, eꞌ e Sosoenën A Kikis Vi, \q2 eꞌ a vivihan, eꞌ a vivihan, eꞌ a vivihan. \q1 Moaan voh, eꞌ to teꞌ voh non, \q2 kuru me, eꞌ to teꞌ non, \q3 ka amot, eꞌ se hah maꞌ.” \m \v 9 O poen no a ma tah toꞌtoꞌ poë varih to këëkë ne sih a Teꞌ vëh, to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön to teꞌ toꞌtoꞌ tamoaan non. A taanaꞌ tah toꞌtoꞌ poë varih to vavihvih me ne poë, pare vasunön tamoaan rakah ne sih eah, \v 10 ko 24 teꞌ susunön vapaan poë varih, ee to vatokon ne sih pa matan a Teꞌ vëh to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa te Sunön, pare vasunön ne poë. Eꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ tamoaan non. Ee to uvan ne sih a ma uvan gol, pare vavahoꞌ ne a ma uvan gol pee manih pa havin a ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön, pare vaëhëh va ne manih pan, \q1 \v 11 “Sunön, eën e Sosoenën pemöm. \q1 Eën varoe kuru to teꞌ vih rakah nom sih, \q2 ka napan kurus se vaeö ka nom oah, \q3 pare kë ne a ëhnöömah, \q2 pare teꞌ ne paan o kikis pën. \q1 Suk ataeah, \q2 eën to nok voh a ma moeh tah. \q1 Po manin koman pën ka ma moeh tah tavus, \q2 ka kuru vëh a ma tah kurus poë varih to teꞌ e ne.” \c 5 \s1 E Jon To Ep In O Miu Pëpaꞌ Nee To Vakop Voh Ee \p \v 1 Eöꞌ to ep in o miu pëpaꞌ rë to miu non to teꞌ non pa papmatö pe Sosoenën, to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön. Keꞌ teꞌ non o kiun to kiun non pa poa papan, ko vaꞌtop töön non po tönim me ro pöök kok in o këntör. \v 2 Eöꞌ to ep me a ankeroꞌ eh to vaato vaꞌpuh maꞌ vamanih pan, “A teꞌ vih rakah eteh to teꞌ me non a tasun pa pureꞌ o miu pëpaꞌ vëh, pareꞌ kap me a ma kok in o këntör?” \v 3 Ivëhkëk, a hikta pah teꞌ to teꞌ non manih pa voon va kin, me manih po oeh, me manih po komön o oeh, to teꞌ me non a tasun pa pureꞌ o miu pëpaꞌ pareꞌ ep manih koman. \v 4 Eöꞌ to okook noꞌ, suk ataeah, a hikta pah teꞌ na to ep no, to teꞌ me non a tasun pa pureꞌ o miu pëpaꞌ, pareꞌ ep manih koman. \v 5 Ka pah teꞌ va pa 24 teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön soe ka neoꞌ pan, “Koe a ook. Ep ah, a Laëon vëh to tavus voh po vuteꞌ pe Judaꞌ, eꞌ a teꞌ vëh to vaveoh taneꞌ po vuteꞌ pe sipuneah, e Devit, a teꞌ sunön. Eꞌ to onoah voh o vapus. Eꞌ varoe to teꞌ me non a tasun pa pureꞌ o miu pëpaꞌ ko kap o tönim me o pöök kok in o këntör varih to vaꞌtop töön ne o miu pëpaꞌ.” \s1 E Jon To Ep A Soneꞌ Sipsip \p \v 6 Eöꞌ to ep in a Soneꞌ Sipsip to ep va non manih, pee to ip voh poë to sun vatët non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön, ka taanaꞌ tah toꞌtoꞌ to teꞌ ne, me o 24 teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön, to ihoꞌ tatavi ne a ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön. A Soneꞌ Sipsip pamëh to teꞌ me non a tönim me ra poa köm, me o tönim me o pöök matan, ee o tönim me a pöök tuvuh pe Sosoenën neꞌ to vanö voh maꞌ manih po oeh kurus. \v 7 A Soneꞌ Sipsip pamëh to nö ko kon en po miu pëpaꞌ vëh to pet non pa papmatö pe Sosoenën, to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ Sunön. \v 8 Eꞌ to kon o miu pëpaꞌ, ka taanaꞌ tah toꞌtoꞌ me o 24 teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön, ee kurus to vatokon pa havin a Soneꞌ Sipsip. Ee to öt papaeh nö ne a ma tah suꞌsuꞌ to teꞌ va non manih pa gitaꞌ, me a toep nee to nok pa gol. A toep pamëh to puh non pa ma tah na to ës keꞌ ovoavuh vih, ee a ma hin pa napan pe Sosoenën. \v 9 Ee to vaëhëh ke ne na a Soneꞌ Sipsip o vahëh voon, to teꞌ va non manih pan, \q1 “Eën a teꞌ to teꞌ me nom a tasun va pa kon o miu pëpaꞌ, \q2 parën kap a ma kok in o këntör varih. \q1 Suk ataeah, \q2 ee to ip voh ee pën. \q1 Ka manih po eraꞌ pën, \q2 eën to voen hah voh a ma napan, \q3 marën a heꞌ raoe manih pe Sosoenën. \q1 Eën to voen hah a ma pöh teꞌ to taneꞌ maꞌ pa ma vuteꞌ kurus, \q2 me a ma vu to, to teꞌ ne po oeh, \q3 me o sionin vakëkëh, \q3 me o oeh ovoes. \q1 \v 10 Eën to vateꞌ raoe, kee tavus o vuteꞌ teꞌ va po teꞌ ësës heꞌ pe sunön. \q1 Kee teꞌ ne o teꞌ ësës heꞌ pe Sosoenën pea, \q2 kee se teꞌ ne a ma teꞌ sunön pa matop a napan manih po oeh.” \s1 Ee To Kë A Ëhnan A Soneꞌ Sipsip \p \v 11 Eöꞌ to ep hah, paröꞌ tënan o vaato po ankeroꞌ peo rakah. Ea to hikta onöt no a ëh raoe, suk ee to peo va ne manih po kösan. Ee to sun tatavi ne a ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön, vaꞌpeh me a taanaꞌ tah toꞌtoꞌ, me a 24 teꞌ sunön to teꞌ ne paan e Sunön. \v 12 Ee to vaëhëh vaꞌpuh va ne manih pan, \q1 “A Soneꞌ Sipsip vëh moaan voh nee to ip, \q2 eꞌ to vih rakah non pa kon a tasun, \q3 me a ma tah vihvih me o nat vih, \q2 me o kikis apuh. \q1 A napan kurus se vaeö me ne eah, \q2 pare kë rakah ne a ëhnaneah, \q3 ko vaeö me a soe vavihvih ke poë.” \p \v 13 Eöꞌ to tënan me a ma tah toꞌtoꞌ kurus varih ne Sosoenën to nok to teꞌ ne pa vöön va kin, me po oeh, me komön o oeh, me manih koman tahiꞌ, ee to vaëhëh ne, pare vavaeö va ne manih pan, \q1 “E Sosoenën to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön vaꞌpeh me a Soneꞌ Sipsip. \q1 Ee pon se kokon tamoaan ne a soe vavihvih, \q2 me a heꞌ raoe o ëhnan apuh, \q3 me a taateꞌ kë a ëhnëëre. \q2 O kikis apuh to teꞌ tamoaan non manih pee!” \p \v 14 Ka taanaꞌ tah toꞌtoꞌ piun maꞌ, pare soe vamanih pan, “Oman!” Ko 24 teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön vatokon, pare vasunön e Sosoenën me a Soneꞌ Sipsip. \c 6 \s1 A Soneꞌ Sipsip To Kap O Tönim Me O Pöök Vaꞌtop Töön \p \v 1 Eöꞌ to ep hah, ko ep in a Soneꞌ Sipsip to öt non o miu pëpaꞌ vëh to teꞌ non o tönim me o pöök vaꞌtop töön, ko kap en pa vaꞌtop töön vamomoaan. Eöꞌ to tënan a paeh va pa taanaꞌ tah toꞌtoꞌ to vaato vaꞌpuh no maꞌ, vamanih pa kara to kon ko soe maꞌ pan, “Nö mah!” \v 2 Eöꞌ to ep in a hös kakaare no a pah teꞌ to tok non, pareꞌ öt non a vuhun, kee heꞌ poë o uvan pa teꞌ sunön to onoah o vapus. A teꞌ pamëh se onoah a ma vapus peo. \p \v 3 Ka Soneꞌ Sipsip kap en po vapöök kok in o këntör vëh to vaꞌtop töön non o miu pëpaꞌ, köꞌ tënan a vapöök tah toꞌtoꞌ to soe pan, “Nö mah!” \v 4 Köꞌ nö eoꞌ, paröꞌ ep a hös ereraꞌ to nö en maꞌ. E Sosoenën to soe vaonöt ke a teꞌ pamëh pa miröꞌ, ko kon ke o vakamöꞌ vih pa napan varih po oeh kee se ip vamët o upöm teꞌ. A ankeroꞌ to heꞌ poan o rapis rë marën a nok a kiu pamëh. \p \v 5 Ka Soneꞌ Sipsip kap en po vakön kok in o këntör vëh to vaꞌtop töön non o miu pëpaꞌ, köꞌ tënan a vakön tah toꞌtoꞌ to soe pan, “Nö mah!” Köꞌ nö eoꞌ, paröꞌ ep in a hös pö. A teꞌ to tok non peꞌ to öt non a sike. \v 6 Eöꞌ to tënan a tah to teꞌ va non manih pa teꞌ to vaato taneꞌ no maꞌ pa taanaꞌ tah toꞌtoꞌ. Eꞌ to soe vamanih pan, “O voen va po pöh poen no a teꞌ to kon eꞌ to antoen e non peꞌ pa voen a paeh sospen taëën vuit, keꞌ, a kukön sospen taëën baliꞌ. Ke eën se nat nom miröꞌ këh raoe o hunun in o naon öliv me o voaën!”\f + \fr 6:6 \ft [... pa voen a paeh sospen taëën vuit, keꞌ, a kukön sospen taëën baliꞌ.] A tëëm no a napan to maë, suk a taëën ënëën vatëh to kökööt. Ivëh, ko voen pa ma taëën to voen vapeah.\f* \p \v 7 Ka Soneꞌ Sipsip kap en po vataanaꞌ kok in o këntör vëh to vaꞌtop töön non o miu pëpaꞌ. Köꞌ tënan a vataanaꞌ tah toꞌtoꞌ to soe maꞌ pan, “Nö mah!” \v 8 Köꞌ nö eöꞌ, ko ep in a hös totomoen. A teꞌ to tok non peꞌ, a ëhnaneah e Mët. Ka vöön pa nap mët, eꞌ to vavatet vatët nö e non maꞌ pa teꞌ vëh a ëhnaneah e Mët. Ee to heꞌ kikis raoe pon pa kiiki a ma napan po taanaꞌ vuteꞌ va po oeh avoes, me a ö nee se ip vamët o pöh vuteꞌ va po taanaꞌ vuteꞌ poë varih. O teꞌ poë varih se mët koe ke manih po rapis rë, me o maë apuh, me a ma vu mët, me a ma tah poa va muhin. \p \v 9 Ka Soneꞌ Sipsip kap en po vatönim kok in o këntör vëh to vaꞌtop töön non po miu pëpaꞌ, köꞌ ep in a apen a ma napan varih to mët voh ee to teꞌ ne paan a pok pe Sosoenën. A napan poë varih to öt vakis voh ne o vavaasis me a soe pe Sosoenën, ko vataare voh ne manih po toꞌtoꞌ pee. Ivëh, ka ma teꞌ varih to vakihat me ne raoe, ip vamët voh ee pee. \v 10 A ma apen a nap mët poë varih to soe vakis maꞌ pan, “Teꞌ Sunön va pa ma moeh tah kurus, eën a vasioꞌ, a ma taateꞌ pën to man rakah! O poen poanheh nën se vateen a hat manih pa ma napan varih po oeh? Parën piun o eraꞌ va pa ö nee to ip vavoh ka möm?” \v 11 Ee to heꞌ papaeh raoe a ma ohop kakaare, kee soe ke raoe pan, “Eöm se vanot nem a siꞌ tëëm kökööt, keꞌ onöt a ö no a napan varih to vakihat me a neöm se ip vamët a ma kea peöm varih, o teꞌ va po vaman, me o teꞌ kikiu vamanih pa ö nee to ip vamët vavoh ka neöm. E Sosoenën to vateꞌ voh en pa tovih teꞌ nee se ip vamët. Po poen no o tövakihat to ip vamët vahik ee pa ma napan poë varih. Ke Sosoenën se piun a hat nee to nok voh manih peöm.” \p \v 12 Ka Soneꞌ Sipsip kap en po vatönim me o paeh kok in o këntör vëh to vaꞌtop töön non po miu pëpaꞌ. Köꞌ haraꞌ a rikrik apuh to tavus manih po oeh. A potan to popoen en vamanih po rara pö, ka sivö tavus ereraꞌ va en manih po eraꞌ. \v 13 Ko vesun varih akis vuꞌvuꞌ ee maꞌ manih po oeh vamanih pa ma voaꞌ naon pereꞌ, no a tuvuh apuh to kö, kee vuꞌ maꞌ. \v 14 Ka akis to tamiu en, vamanih po pan nee to miu, ka ma tope me a ma to kurus vahuk këh ee pa ma ö teꞌteꞌ pee. \v 15 Ka ma teꞌ sunön to teꞌ me ne o ëhnan manih po oeh, me a ma susun pa nap vëvënsun, me a ma teꞌ ötöt ö, me a ma teꞌ eh, me a ma teꞌ kikiu akuk, me a ma teꞌ taihan. Ee kurus to vakoaan po vëvë me o vösvös to teꞌ ne manih pa ma moeh totope, suk ee to hikta vavatet ne a soe pe Sunön. \v 16 Ee kurus to soe ke a ma totope me o vösvös vamanih pan, “Tahoe mah, ko ip vamët a möm kemöm mët këh a matan e Sosoenën to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön, me o vakmis pa Soneꞌ Sipsip. \v 17 Suk ataeah, o poen Apuh, pe Sosoenën me a Soneꞌ Sipsip pa piun a ma taateꞌ hat no a ma napan to nonok voh ne to tavus en. Ivëh, kee hikta teꞌ onöt ne a sun vakis, pare onoah a tah pamëh.” \c 7 \s1 144,000 Teꞌ Va Israël To Kon O Vëknöm Pe Sosoenën \p \v 1 A tah vëh to hik en, köꞌ ep in a taanaꞌ ankeroꞌ to sun ne po taanaꞌ noton in o oeh. Ee to öt ne o taanaꞌ paknan in a tuvuh, ka tuvuh se nat non ta manih tahiꞌ, me manih po oeh, me manih po naon. \v 2 Eöꞌ to ep in a meh ankeroꞌ to taneꞌ maꞌ pa ö no a potan to pepeah ke no maꞌ. Eꞌ to öt non o tah vëknöm pe Sosoenën vëh to teꞌ toꞌtoꞌ non. Eꞌ to vaoe vakis a taanaꞌ ankeroꞌ varih ne Sosoenën to heꞌ voh raoe o kikis, marën a miröꞌ o oeh, me a tahiꞌ. \v 3 Eꞌ to soe pan, “Eöm se koe a miröꞌ vëhöꞌ o oeh, keꞌ, a tahiꞌ, me a ma naon. Emöm to iu vateꞌ nem o vëknöm pe Sosoenën pea manih pa naira ma teꞌ kikiu peꞌ. Köm pah miröꞌ poꞌ a ma moeh tah.” \v 4 Ee to soe ka neoꞌ a napan varih to teꞌ me ne o vëknöm pe Sosoenën pa naire to antoen ne o 144,000 teꞌ topnin a ma vuteꞌ kurus va Israël. \li1 \v 5 A napan to onöt ne pa 12,000 teꞌ to kon o vëknöm to taneꞌ maꞌ po vuteꞌ pe Judaꞌ, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Ruben, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Gat. \li1 \v 6 Ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Asaꞌ, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Naptaliꞌ, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Manësaꞌ. \li1 \v 7 Ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Simeon, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Livaë, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Isakar. \li1 \v 8 Ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Sebulun, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Jeosëp, \li1 ko meoh 12,000 po vuteꞌ pe Bënjamin. \m A ma teꞌ poë varih to kon o vëknöm pe Sosoenën. \s1 A Nap Peo To Vasunön Ne E Sosoenën \p \v 9 A ma tah varih to hik en, köꞌ ep in a nap peo rakah to vatönun, ahikta teꞌ to onöt non a ëh raoe. A ma napan varih to taneꞌ maꞌ pa ma vuteꞌ kurus, me o sionin vakëkëh, me a ma vu to, me manih po oeh avoes. Ee to sun ne matan a ö ihoꞌ pa teꞌ Sunön, me a Soneꞌ Sipsip. Ee to ohop ne a ma ohop rë kakaare ko öt ne a ma pea vito. \v 10 Ee to soe vakis maꞌ pan, \q1 “Emöm to kë nem a ëhnan e Sosoenën pea to ihoꞌ non pa ö ihoꞌ pa teꞌ Sunön me a Soneꞌ Sipsip, \q2 ee pon to kon hah a ra, \q3 ka kuru vëh na to teꞌ vavih no!” \p \v 11 O ankeroꞌ kurus me o teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön, ee to sun tatavi ne a ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön, vaꞌpeh me a taanaꞌ tah toꞌtoꞌ. Ee kurus to vatokon, ko vamösru ne havin a ö ihoꞌ pa teꞌ Sunön, pare vasunön ne e Sosoenën. \m \v 12 Ee to sosoe va ne manih pan, \q1 “Oman rakah! \q1 Ea to vaeö rakah vi no e Sosoenën pea, \q2 ka kë no a ëhnan apuh peꞌ! \q1 Eꞌ to teꞌ me non a ma kokoman vih vi, \q2 ka vavihvih me no eah. \q1 Ea se vaeö ko kë no a ëhnaneah! \q1 Eꞌ to teꞌ me non o kikis apuh. \q1 A ma kikis kurus neꞌ to teꞌ me non, \q2 pa ma moeh tah kurus varih neꞌ to teꞌ tamoaan me non. \q1 Oman!” \s1 O Kamis Pee To Hik En \p \v 13 Ka pah teꞌ sunön hi a neöꞌ pan, “A ma napan varih to ohop ne a ma ohop kakaare, e retereh poë varih, pare taneꞌ maꞌ nih?” \p \v 14 Köꞌ piun eah pan, “Teꞌ apuh peöꞌ, eën to nat nom, eöꞌ ahik.” \p Keꞌ soe poꞌ ka neöꞌ pan, “A ma napan varih to teꞌ voh ne pa tëëm no a ma kamis apuh to kon raoe. Ko eraꞌ pa Soneꞌ Sipsip ivëh to pupui vakakaare voh a ma ohop pee. \q1 \v 15 Ivëh, \q2 nee to sun suk ne pa matan a ö ihihoꞌ pe Sosoenën. \q1 Pa ma potan me pa popoen, \q2 ee to hinhin ne manih pe Sosoenën koman a iuun vasioꞌ peꞌ. \q1 Ke Sosoenën ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön, \q2 eꞌ varoe kuru se teꞌ me ra non poë ko matop non raoe. \q1 \v 16 Ee hikta se maë hah ne, \q2 me hikta se manoe hah ne, \q3 ka potan hikta se pa non raoe, \q2 me a hikta tah se vëhvaꞌ non a sioniire. \q1 \v 17 Suk ataeah, \q2 a Soneꞌ Sipsip to ihoꞌ topnin rakah e non pa ö ihoꞌ pa teꞌ Sunön, \q3 eꞌ se matop non raoe, \q2 pareꞌ me raoe pa ö no a rën va po toꞌtoꞌ to teꞌ non. \q1 Ke Sosoenën se kon a ma punis pee vamanih peꞌ to hiuk vaꞌnaꞌ a ma hunun matëëre, \q2 kee hikta se ook hah ne.” \c 8 \s1 A Soneꞌ Sipsip To Kap O Tönim Me O Pöök Vaꞌtop Töön \p \v 1 A Soneꞌ Sipsip to kap en po vatönim me o pöök kok in o këntör vëh po miu pëpaꞌ, ka hikto vatoeꞌnën me a vaato manuh pa vöön va kin pa pah pap aoaꞌ. \v 2 Vasuksuk nöꞌ to ep in a tönim me a pöök ankeroꞌ varih to sun ne pa matan e Sosoenën, ee to kon o tönim me a pöök suvin. \p \v 3 Ka meh ankeroꞌ to öt non a toep gol va pa ës a tah avoavuh vih. Eꞌ to nö maꞌ pareꞌ sun non pa havin a pok, nee to nok voh pa gol. Ee to heꞌ poë o kukuvun tah pamëh, neꞌ se vatös me a ma hin pa ma napan vivihan kurus pe Sosoenën. Pareꞌ ës ke na e Sosoenën o heꞌ manih pa pok vëh to teꞌ non matan a ö ihihoꞌ pe Sosoenën. \v 4 Ko öh ovoavuh vih pamëh me a ma hin pa ma napan kurus pe Sosoenën to këh a koren a ankeroꞌ, ko peah en manuh pa matan e Sosoenën. \v 5 Ka ankeroꞌ kon en pa toep vëh no a ma tah ovoavuh vih to pet ne, pareꞌ kon taneꞌ o suraꞌ manih pa pok ko vapuh manih pa toep. Eꞌ to vi kunah manuh po oeh, ka muhin vakës, ka kara kon en, pareꞌ vatoeꞌnën en, ka rikrik ip en. \s1 A Taanaꞌ Ankeroꞌ To Piu A Ma Suvin \p \v 6 Ka tönim me a pöök ankeroꞌ varih to öt ne a tönim me a poa suvin vamatop ee pa piu a ma suvin. \p \v 7 Ka ankeroꞌ vavovoh piu en pa teꞌ suvin peꞌ, ka ruiꞌ tutuvuh eh,\f + \fr 8:7 \ft [... ruiꞌ tutuvuh eh, ...] Ep manuh po Kölösöriꞌ kusin o puk vëh.\f* me o suraꞌ to hovën non po eraꞌ to tavus en maꞌ, ko vuꞌ en manih po oeh. Eꞌ se teꞌ va non manih, pa ö nee to ki o oeh po kukön hum, ko pöh hum no a suraꞌ pamëh to ës en, vaꞌpeh me a naon me a karas to teꞌ ne manih koman o hum oeh pamëh. \p \v 8 Ka vapöök ankeroꞌ piu en pa suvin peꞌ. A tah to matan va non manih pa tope apuh to ës en. Kee vi kunah a tope pamëh to ësës non manuh tahiꞌ. Eꞌ se teꞌ va non manih, pa ö nee to ki a tahiꞌ po kukön hum, ko pöh hum tahiꞌ tarih en o eraꞌ. \v 9 A ma pah tah toꞌtoꞌ to teꞌ ne komön o pöh hum tahiꞌ vëh, to mëtmët ee, me a ma paröꞌ varih to teꞌ ne nën to hat ee. \p \v 10 Ka vakön ankeroꞌ piu en pa suvin peꞌ. Ka vesun apuh vëh to ësës va non manih po vauꞌ, vuꞌ taneꞌ maꞌ akis ko vuꞌ en manih po oeh. Eꞌ se teꞌ va non manih, pee to ki o oeh po kukön hum, ko pöh hum no a vesun apuh pamëh to vuꞌ manih pa ma ruen apaꞌpuh, me pa ma rën to teꞌ ne nën. \v 11 A ëhnan a vesun pamëh, Eꞌ To Pais Vörep, manih po to Grik, nee pokaꞌ ne, “Wormwood”, eꞌ to vuꞌ manuh pa ma ruen to teꞌ ne po pöh hum oeh, ka ma ruen ninin pais ee. Ka nap peo varih to kaak a ma ruen pais varih, ee to mëtmët vahik ee. \p \v 12 Ka vataanaꞌ ankeroꞌ piu en pa suvin peꞌ. Eꞌ se teꞌ va non manih, pee to ki a potan, me a sivö, me a ma vesun po kukön hum. Ko pöh hum no a pah tah to miröꞌ. Ivëh, ko pöh hum pa ma vesun, me a sivö, me a potan to hikta ëman ne. Ko pöh hum in a potan me a popoen to hikta teꞌ me ne o tëkrea. \p \v 13 Köꞌ ep na, paröꞌ ep in a enen to atan vah non akis, paröꞌ pënton a rivoneah to soe vamanih pan, “Vatamak, vatamak rakah pa ma napan varih to teꞌ ne manih po oeh. O poen no a meh kukön ankeroꞌ se piu a ma suvin pee, a punis apuh rakah se tavus manih pa ma napan!” \c 9 \s1 A Vatönim Ankeroꞌ To Piu A Suvin \p \v 1 Ka vatönim ankeroꞌ piu en pa suvin peꞌ. Köꞌ ep in a vesun vëh to vuꞌ taneꞌ maꞌ pa akis, pareꞌ vuꞌ manih po oeh. Ee to heꞌ poë a kiꞌ va pa koveꞌ ruruvun vëh no a hikta ö neꞌ to aton non. \v 2 A vesun to peret en pa koveꞌ ko öh apuh vëh to teꞌ va non manih po öh va pa suraꞌ to tavus maꞌ, ko kopös en pa potan me a akis, ka muhin pah popoen en. \v 3 Ko kokaꞌ tavus taneꞌ ee manih po öh, ko kunah ee maꞌ po oeh. Ee to heꞌ raoe o kikis, vamanih pa ö no pipihkatan to teꞌ va ne. \v 4 Ee to kon a soe vamanih pan, “Eöm se koe a miröꞌ a karas me a ma moeh tah varih to pupu ne po tonun o oeh, me a ma naon. Eöm se miröꞌ varoe a napan varih to hikta teꞌ me ne o vëknöm va pe Sosoenën manih pa naire. \v 5 Eöm se heꞌ o kamis manih pa napan poë varih, keꞌ onöt a tönim sivö. Ivëhkëk, eöm se nat nem ip vamët raoe.” O kamis vëh nee se kon se teꞌ va non manih pa kot pa pipihkatan. \v 6 Koman a tönim sivö a napan poë varih se pah iu mët këh e ne o kamis. Ivëhkëk, ee se hikta taum ne a mët. \p \v 7 Eöꞌ to ep in o kokaꞌ poë varih to teꞌ va ne manih po hös to vamatop ne a vapus. Manih pa pasuire, a tah to matan va non manih po uvan pa teꞌ sunön nee to nok pa gol nee to uvan ne, ka ma matëëre to teꞌ va non manih pa matëëro teꞌ. \v 8 A ma uviire to rëërë va non manih pa uviiro köövo, ka ma riu rivoeere teꞌ va ne manih pa ma riu rivon a laëon. \v 9 Manih pa ma poeere, ee to ohop ne a ma ohop nee to nok po si kap, ka paknëëre tatanih va non manih po karis peo, no hös to rëhrëh vëvëhöꞌ nö ne po vapus. \v 10 Ee to teꞌ me ne a ma apiire to vapihpih vakmis vamanih pa pipihkatan. A ma apiire to teꞌ me non o kikis marën a vakmis a ma napan koman a tönim sivö. \v 11 Ee to teꞌ me ne a teꞌ susun to matop non raoe. A teꞌ sunön pamëh, eꞌ a ankeroꞌ to susun non pa matop a koveꞌ ruruvun pamëh no a hikta ö neꞌ to aton non. Po to Hibru, ee to pokaꞌ ne a teꞌ sunön pamëh, e Abadon. Ka manih po to Grik, ee to pokaꞌ ne poë e Apolyon, keꞌ a teꞌ va pa miröꞌ a ma moeh tah. \p \v 12 A punis apuh vamomoaan to hik en, ka meh poa punis to meꞌ e ne pa tavus amot. \p \v 13 Ka vatönim me a paeh ankeroꞌ piu en pa suvin peꞌ. Köꞌ tënan o vaato to taneꞌ maꞌ po taanaꞌ noton\f + \fr 9:13 \ft [... o vaato to taneꞌ maꞌ po taanaꞌ noton ...] Manih po taanaꞌ noton in a pok gol to sun non a tah to matan va non manih pa köm in a purmakaöꞌ.\f* va pa pok gol vëh to teꞌ non matan e Sosoenën. \v 14 Eꞌ to soe ke a vatönim me a paeh ankeroꞌ vëh to öt non a suvin vamanih pan, “Eën se vatvus a taanaꞌ ankeroꞌ varih to teꞌ ne pa nohnoh sinten a ruen apuh vëh a Iupretis, kee nö ee.” \v 15 Ee a taanaꞌ to tavus këh ee pa nohnoh. Eꞌ se teꞌ va non manih, pea se keh ki a napan po kukön hum, manih komön o pöh hum o ankeroꞌ to vamatop ro ne a aoaꞌ pamëh, me o poen, me a sivö, me o kirismas nee se ip vamët a napan kurus to teꞌ ne nën. \v 16 Ee to nö, pare ununun a nap vëvënsun peo pa vapus. Ee to soe ka neoꞌ a nap vëvënsun varih to tok ne po hös to antoen ne a 200 milion. \p \v 17 Eöꞌ to tata noꞌ, paröꞌ ep in o hös no a napan to tok ne. Ee to ohop ne a ma ohop nee to nok po si kap. A ma ohop kap pee to ereraꞌ va non manih po tëkrea, me ee o totomoen, me ee o vovoaꞌruvi. A ma pasuiro hös to teꞌ va ne manih pa pasun a laëon, ka manih pa rivoeere, o suraꞌ, me o vös sölpaꞌ, me o öh to tatavus no maꞌ. \v 18 A kukön tah poë varih, o suraꞌ, ko öh, me o vös sölpaꞌ, to tatavus taneꞌ no maꞌ pa rivoeero hös, ko ipip vamët e ne pa napan varih po vakön hum. \v 19 O kikis po hös to teꞌ non pa rivoeere, me manih pa apiire. A ma apiire to teꞌ va non manih po kahoꞌ kuruꞌ, eꞌ marën a vakmis a ma napan. \p \v 20 A napan varih no o suraꞌ, me o öh, me o vös sölpaꞌ to hikta ip vamët, eꞌe to hikta panih a ma taateꞌ hat pee. Ko hikta vahik pa hin suk a tuvuh hat, me a ma tah nöꞌnës nee to nok pa gol, me a silvaꞌ, me pa bras, me po vös, me po naon. A ma tah nöꞌnës poë varih to hikta onöt ne a ep ka ra, me tënan a ra, me a nö. \v 21 A ma napan varih to ip vamët akuk voh o meoh upöm teꞌ, me a nap kakaveo, me a nap ororaꞌ teꞌ, me a nap rëhrëh. Ivëhkëk, ee to hikta panih a ma taateꞌ hat pee. \c 10 \s1 A Ankeroꞌ To Heꞌ E Jon O Miu Pëpaꞌ Vapenpen, Keꞌ Ëën \p \v 1 A tah vëh to hik en, köꞌ ep in a meh ankeroꞌ eh to kunah taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin. A unöh to kopös non poan, ka puto teꞌ tatavi non a pasuneah, ka mataneah to tëtëkrea va non manih pa potan, ka poa moneah to ëman va ne manih po toon no suraꞌ to tëkrea non. \v 2 Eꞌ to öt non o miu pëpaꞌ soneꞌ to teꞌ takap e non manih pa koreneah. A papmatö va pa moneah to vakom non manih tahiꞌ, ka papkiruk peꞌ to vakom non po oeh. \v 3 Eꞌ to vaato vaꞌpuh va maꞌ manih pa ö no a laëon to tötö va non. Keꞌ hik en, ka kara kon en pa tönim me a pöök. \v 4 A tönim me a pöök kara poë varih to kon vahik ee, köꞌ iu kiun töön noꞌ o vaato pee, ivëhkëk, eöꞌ to tënan a soe to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to soe va non manih pan, “Koe a kiun töön a soe vaꞌih nën to tënan, eën se nat vatöön varoe nom po kokoman pën!” \p \v 5 Ka ankeroꞌ vëh nöꞌ to ep voh to vakom non tahiꞌ me manih po oeh to kë a papmatö va pa koreneah manuh pa vöön va kin. \v 6 Eꞌ to soe a soe man kikis pa ëhnan e Sosoenën vëh, to teꞌ tamoaan non to nok voh o oeh me a ma moeh tah varih to teꞌ ne po oeh, eꞌ me to nok a tahiꞌ me a ma moeh tah varih to teꞌ ne manih tahiꞌ, eꞌ me to nok a vöön va kin me a ma moeh tah varih to teꞌ ne nën. Ka ankeroꞌ soe pan, “O poen to öök en, ke Sosoenën hikta se anoeh vi non. \v 7 O poen no a vatönim me a pöök ankeroꞌ se piu en pa suvin peꞌ, ka tah vëh ne Sosoenën to iu non me a soe peꞌ vëh to vakoaan voh non, e Sosoenën se vatvus vateeraꞌ poan. Eꞌ a soe vih voh vëh neꞌ to heꞌ a ma teꞌ kikiu peꞌ o teꞌ vanënën soe. Keꞌ tavus va en pa ö ne Sosoenën to iu moaan va voh non e Ieesuꞌ Kristo se nok. \p \v 8 Köꞌ tënan hah eoꞌ po vaato vëh nöꞌ to tënan moaan voh to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin, to soe maꞌ pan, “Nö ah, parën kon o miu pëpaꞌ soneꞌ vëh to pet takap non manih pa koren a ankeroꞌ vëh to vakom non tahiꞌ me po oeh.” \p \v 9 Eöꞌ to nö eoꞌ manuh peꞌ, ko hin o miu pëpaꞌ soneꞌ neꞌ se heꞌ a neöꞌ. Keꞌ soe ka neöꞌ pan, “Kon ah, parën ëën, eꞌ se ninin vih va non manih pa hunun in a tankekvö, ivëhkëk, eën se orom eah, keꞌ se vakoskos en pa komömah.” \v 10 Eöꞌ to kon taneꞌ o miu pëpaꞌ soneꞌ manih pa ankeroꞌ, paröꞌ ëën eoꞌ. Eꞌ to ninin vih va e non manih po hunun in a tankekvö. Ivëhkëk, eöꞌ to orom eah, keꞌ vakoskos en pa komaneoꞌ. \v 11 Ee to soe ka neoꞌ pan, “Eën se vatvus hah a soe pe Sosoenën, suk a ma meoh upöm teꞌ peo, me a ma meh muhin peo, me a ma meoh vu to peo, me a ma moeh teꞌ susun peo.” \c 11 \s1 A Poa Teꞌ Vanënën Soe To Vatvus A Soe \p \v 1 Ee to heꞌ a neoꞌ o tokon pa vavatoe iuun, ko soe pan, “Sun ah, parën vatoe a Iuun Hinhin Apuh me a pok pe Sosoenën. Ko ëh a ma napan varih to hinhin ne sih koman a iuun pamëh. \v 2 Ivëhkëk, eën se nat nom vatoe a ö vamahën in a kiikin vöh to vatvi non a Iuun Hinhin Apuh. A kiikin pamëh no a nap hikto vaman to vaneah ne. A nap hikto vaman se kom tötöön a Vöön Vapenpen vëh a Jerusalëm po 42 sivö. \v 3 Eöꞌ se heꞌ kikis nös a poa teꞌ vanënën soe peöꞌ, ko vanö nös raoe. Ee pon se voh ne a ma rara to vataare non o tamak, pare vavatvus ne a soe peöꞌ komön o 1,260 poen.” \p \v 4 Ee pon to teꞌ va ne manih po pöök naon öliv poë varih, me o pöök ram poë varih to sun ne matan e Sunön va po oeh kurus. \v 5 A ma teꞌ se keh punöꞌ ne pa miröꞌ a poa teꞌ vanënën soe poë varih, o suraꞌ se tavus taneꞌ maꞌ pa rivoeere, ko ës en po teꞌ varih to vakihat me ne raoe. Ivëh, ka teꞌ se keh punöꞌ non pa miröꞌ raoe, eꞌ se mët en. \v 6 Ee pon to teꞌ me ne o kikis marën a ötöön a uhön, keꞌ hikta se nus non po poen nee to vavatvus ne a soe pe Sosoenën. Pare teꞌ pet me ne o kikis marën a taꞌ a ma ruen, kee tarih ee o eraꞌ, me o kikis va pa heꞌ a ma vu punis se tavus manih pa ma napan varih po oeh. Tamoaan ee se keh iu nok va ne nën, a, ee se nok suk ee po iu pee pon. \p \v 7 Po poen ne ee pon se vahik ee pa vatvus a soe pe Sosoenën, ka tah poa vëh\f + \fr 11:7 \ft [... ka tah poa vëh ...] A tah poa eꞌ o meoh ëhnan pa ankeroꞌ vëh to matop non a koveꞌ ruruvun hikta notoneah. Ep na manuh po Rev 9:1-11.\f* se taneꞌ maꞌ pa koveꞌ ruruvun hikta ö noton, eꞌ se këh maꞌ a koveꞌ ko peah maꞌ, ko vapus me raoe, pareꞌ ip vamët raoe pon. \v 8 A sioniire pon se pet ne pa hanan koman a vöön apuh, na to sosoe vapipinoꞌ no, ko pokaꞌ no a ëhnaneah Södom me Isip. Eꞌ a vöön moaan voh vëh nee to ni voh e Sunön pee pa kuruse. \v 9 A ma pah teꞌ va po oeh kurus, me a ma vuteꞌ, me a ma vu to, me a ma vu sionin, ee se ep a sioniire pon komön o kukön poen me a ö kök. Ee hikta se vaonöt ke ne o meoh upöm teꞌ pa pe a sioniire. \v 10 A napan varih po oeh to hikta vaman ne e Sosoenën, se vaeö pa ö nee to mët pon. Ee se vaeö ko ëën vavihvih a ma taëën, pare vaheꞌheꞌ vapiun a ma heꞌ. Ee se nok va nën, suk a poa teꞌ vanënën soe poë varih to heꞌ kamis voh ne a napan varih po oeh. \p \v 11 O kukön poen me a ö kök to oah ee, ke Sosoenën vanö en pa tuvuh toꞌtoꞌ manih pa poa teꞌ to pet mët ne, kee toꞌ hah ko sun hah ee. Ka napan varih to ut ne raoe pon pah naöp suntan ee. \v 12 A poa teꞌ to tënan o vaato apuh to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to vaoe no maꞌ pan, “Peah maꞌ öm manih pom!” Ee pon to peah ee manuh pa vöön va kin koman a unöh, pa ö no a napan varih to vakihat me ne raoe, ee he ut ne. \p \v 13 Varuꞌ vakomanih, a rikrik apuh to ip maꞌ, ko miröꞌ en pa pah ö va pa havun ö in a vöön, ka tönim me a taanaꞌ ö ro in a vöön to teꞌ ne. A 7,000 teꞌ to mët ee koman a rikrik pamëh. Ka ma napan varih to teꞌ ne, ee to pah naöp suntan ee, pare kë rakah ee pa ëhnan e Sosoenën vöh pa vöön va kin. \p \v 14 A vapöök punis apuh to hik en, ivëhkëk, ep ah! A siꞌ ö ka vakön punis tavus en. \s1 A Vatönim Me A Pöök Ankeroꞌ To Piu A Suvin Peꞌ \p \v 15 A vatönim me a pöök ankeroꞌ to piu en pa suvin peꞌ, ko vaato apuh taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to soe maꞌ pan, \q1 “E Sosoenën pea me e Kristo, \q2 kuru ee pon to teꞌ ne e Sunön pea manih po oeh kurus. \q1 Keꞌ se teꞌ non a teꞌ Sunön va pa ma tamoaan.” \p \v 16 Ko 24 teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön, varih to ihoꞌ ne pa ma ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön pee manih pa matan e Sosoenën, ee to vatokon pare vasunön e Sosoenën. \v 17 Ee to soe vamanih pan, \q1 “Sunön, Sosoenën A Kikis Vi, \q3 eën to teꞌ nom kuru, \q2 me pa ma tamoaan voh, \q3 eën to vakiu hah voh o kikis apuh pën, \q2 kuru nën to taneo pa matop hah a ma tah kurus, \q3 ivëh kemöm vaeö me nem oah. \q1 \v 18 A napan hikto vaman to heve ne, \q2 ivëhkëk, o heve pën to tavus en. \q1 Kuru, eꞌ o poen no a napan varih to mët voh, eꞌe se teꞌ po vahutët. \q1 Kuru, eꞌ o poen heꞌ o voen vih manih pa nap kikiu pën, \q2 ee a ma Teꞌ Vanënën Soe pën, eën se voen raoe, \q3 me a ma napan varih to ta a nom oah, ko teꞌ ne o teꞌ vivihan pën. \q1 A ma teꞌ varih to teꞌ me ne o ëhnan \q2 me o teꞌ akuk. \q1 O poen miröꞌ a napan varih to seök voh o oeh to tavus en!” \rq Sng 2:5; 110:5; 115:13\rq* \p \v 19 O 24 teꞌ susunön to teꞌ ne paan e Sunön to soe ee, ko hopaꞌ vëh pa Iuun Hinhin Apuh pe Sosoenën vöh pa voon va kin to taperet en. Ka pokis kontrak pe Sosoenën to teꞌ non nën, ka vakës tavus en, ka kara kon, pareꞌ vatoeꞌnën, ka rikrik ip maꞌ, me a ivat to ip maꞌ, me a ma puh ruiꞌ tutuvuh eh to vuꞌvuꞌ maꞌ. \c 12 \s1 E Köövo Me A Kuruꞌ Apuh \p \v 1 O pöh vëknöm apuh rakah to tavus manih pa akis. O vëknöm pamëh to teꞌ va non manih. A pah köövo to voh non a potan manih pa sionineah vamanih po rara. A sivö to teꞌ non paan a poa moneah, köꞌ ep in eah to uvan non o uvan va pa teꞌ sunön to teꞌ me non o havun me a pöök vesun. \v 2 Eꞌ a köövo to teꞌ non o kiuk, a siꞌ ö keꞌ vahuh en, o kamis va pa ö neꞌ se vahuh to tavus en, ivëh, neꞌ to kokoeꞌ suntan suk non. \p \v 3 Eöꞌ to ep o meoh vëknöm to tavus manih akis. Eꞌ to teꞌ va non manih, a pah kuruꞌ apuh ereraꞌ\f + \fr 12:3 \ft [... a pah kuruꞌ apuh ereraꞌ ...] A kuruꞌ ereraꞌ to matan va non manih pa piroꞌ apuh rakah. Eꞌ a pah soe vapipinoꞌ to vëknöm non a punis me a tëëm no a hikta teꞌ susun to matop non a napan.\f* to teꞌ non, pareꞌ teꞌ non o tönim me o pöök pasun me o havun köm. Eꞌ to teꞌ me non o tönim me o pöök uvan va pa teꞌ sunön manih pa ma pasuneah. \v 4 Eꞌ to teꞌ va non manih, pee to ki a ma vesun po kukön hum. A apin a kuruꞌ apuh pamëh to rëh vatös en po pöh hum vesun varih to teꞌ ne manih akis, ko vi maꞌ manih po oeh. Ka kuruꞌ pamëh to teꞌ vatët e non manih pa matan e köövo, to anoeh non e köövo se vahuh, keꞌ ëën e koaꞌ. \v 5 Ke köövo vahuh en pe koaꞌ oeteꞌ, ke Sosoenën vateꞌ voh poan se matop non a ma napan varih po oeh, pareꞌ öt non a tasun apuh va pa matop vakis a ma napan varih po oeh. Ke köövo vahuh en pe koaꞌ, ko ankeroꞌ me peah vëvëhöꞌ ee pe koaꞌ manuh pa vöön va kin pe Sosoenën to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ peꞌ. \v 6 Ke köövo rusin en manuh pa moeh upin, a ö vëh ne Sosoenën to vamatop ke voh poan seꞌ teꞌ non. Ee se matop ne poë nën ko mamakën ne poë pa taëën po 1,260 poen. \p \v 7 O vapus o pöh apuh to tavus manuh pa vöön va kin. E ankeroꞌ Maëkel, me o upöm ankeroꞌ peꞌ, ee to vapus me a kuruꞌ apuh. Ka kuruꞌ me a ma teꞌ ankeroꞌ peꞌ vapus vahah me ee pee. \v 8 Ivëhkëk, ee to hikta eh onöt ne a onoah o vapus. Ivëh, ka kuruꞌ me a ma meh peꞌ to hikta onöt ne a teꞌ manuh pa vöön va kin. \p \v 9 O ankeroꞌ pe Sosoenën to veo kunah ee pa kuruꞌ. A kuruꞌ vatamoaan voh pamëh, a ëhnaneah ivëh, e Satan, keꞌ a teꞌ to vakihat me a rora. Eꞌ to pikpiuk non sih a napan varih po oeh, ko meeme ke këh non raoe a ma taateꞌ totoopin. Ee to veo kunah ee maꞌ pa kuruꞌ, me a ma ankeroꞌ peꞌ manih po oeh. \p \v 10 Eöꞌ to tënan o vaato apuh to taneꞌ maꞌ pa teꞌ manuh pa vöön va kin to soe va non manih pan, \q1 “Kuru, e Sosoenën pea to kon hah en pea, o kikis peꞌ to tavus vamaaka en, eꞌ e Sunön pea. \q1 E Kristo to teꞌ me non o kikis, eꞌ to kon hah a ma napan peꞌ. Eꞌ to kon me a tasun marën a matop a ma napan. \q1 Suk ataeah, e Satan a teꞌ to vakihat me a rora to vateen a ma kea me vamen pa potan me pa popoen pa matan e Sosoenën, ko soe pan, ee to nonok ne a hat. \q2 Kuru a ma ankeroꞌ to veo kunah ee maꞌ peꞌ. \q1 \v 11 A ma kea pea to hikta iu vi voh ne o toꞌtoꞌ pee, \q2 ko hikta koman voh ne a ö nee se teꞌ vavih ne manih po oeh. \q1 Ee to kon taneꞌ voh o kikis manih po eraꞌ pa Soneꞌ Sipsip, \q2 pare teꞌ eh voh e ne pa vatvus a soe peꞌ. \q1 Ko hikta naöp voh ne o teꞌ se ip vamët raoe, \q2 ka manih pa taateꞌ pamëh, ee to onoah o vapus, \q3 pare vöknah o vakihat. \q1 \v 12 O ankeroꞌ to veo ee pe susun po oraꞌ hat, \q2 ke eöm varem to teꞌ nem pa vöön va kin se vaeö. \q1 Ivëhkëk, varenan peöm varih po oeh me manih tahiꞌ, \q2 eöm se matop rakah nem, a punis apuh se tavus a neöm, ke eöm se matop nem! \q1 Suk e susun po oraꞌ hat to nö voh en nös manem peöm. \q1 Eꞌ to heve rakah e non, \q2 suk, eꞌ to nat e non pa ma poen peꞌ to hikta teꞌ rë ne, \q3 a siꞌ ö hat ke Sosoenën se sunpip poan pa tah neꞌ to nonok non.” \p \v 13 A kuruꞌ pamëh to ep en peꞌ to teꞌ e non manih po oeh, ivëh, keꞌ taneo en pa veo vavah e köövo vëh to vahuh voh e koaꞌ oeteꞌ. \v 14 Ivëhkëk, o ankeroꞌ to heꞌ e köövo a poa paknan enen apuh, marën a ö neꞌ se nönö pa vöön peꞌ pa moeh upin, ko teꞌ ke këh no maꞌ a kuruꞌ pamëh. Ee se matop vavih ne poë ko mamakën ne e köövo pa komön o kukön kirismas me a ö kök. \p \v 15 Ka kuruꞌ pamëh to mut taneꞌ a ruen manih pa rivoneah, ka ruen tavus en a ruen apuh, ko koko suk nö e non pe köövo. A kuruꞌ to iu non pan, a ruen se miröꞌ e köövo. \v 16 Ivëhkëk, o oeh to vaꞌaus en pe köövo, o oeh to panan ko orom en pa ruen vëh no a kuruꞌ to mut taneꞌ voh pa rivoneah. \v 17 Ivëh, ka kuruꞌ heve rakah en pe köövo, ka kuruꞌ nö en pa vapus me a ma meh koaꞌ pe köövo. Ee a ma napan varih to vavatet ne sih a ma soe kurus pe Sosoenën, pare vaman ne a soe pe Ieesuꞌ ko vavatet ne poë. \v 18 Ka kuruꞌ pamëh to sun non po kösan manih sinten tahiꞌ. \c 13 \s1 A Poa Tah Poa To Tavus \p \v 1 A kuruꞌ apuh vëh to teꞌ e non manih po kösan, keöꞌ to ep in a tah poa to tavus taneꞌ manih tahiꞌ. Eꞌ to teꞌ me non o havun köm, me a tönim me a poa pasun. Manih pa havun köm, eꞌ to teꞌ non o havun uvan pa teꞌ sunön. Ka manih pa ma paeh pasuneah a ma ëhnan to kiun ne, ee a ma soe to sosoe vavahat e ne pe Sosoenën. \v 2 A tah poa pamëh nöꞌ to ep in to matan va non manih pa pusiꞌ apuh nee to pokaꞌ ne a lepat, ka moneah ep va non manih pa mon a beaꞌ, ka rivoneah ep va non manih pa rivon a laëon. A kuruꞌ pamëh to heꞌ a tasun me o kikis peꞌ manih pa tah poa pa nok a ma tah no a kuruꞌ koman to onöt non a nok. \v 3 Eöꞌ to ep in o pöh pasun pa tah poa pamëh to matan va non manih pee to moes vamët voh poë. Ivëhkëk, a piꞌ hat pamëh to anaꞌ, keꞌ sun hah en. Ka napan varih po oeh to töhkak in a tah poa pamëh, pare vatet ee peꞌ. \v 4 A napan to nat e ne pan, a kuruꞌ to heꞌ voh poan o kikis peꞌ manih pa tah poa. Ivëh, kee vatokon ko vasunön ne a kuruꞌ, me a tah poa, pare soe pan, “Eteh to vatoe me non a tah poa vaꞌih? Eteh to onöt non a vapus me poan?” \p \v 5 E Sosoenën to vaonöt ken pa tah poa, keꞌ sosoe vavovoeak e non pe Sosoenën, me o kikis marën a nok a taateꞌ pamëh po 42 sivö. \v 6 A tah poa pamëh to sosoe oah e non pe Sosoenën, me eꞌ to sosoe vavovoeak e non pa ëhnan e Sosoenën me a vöön teꞌteꞌ peꞌ, me a ma napan pe Sosoenën varih to teꞌ ne pa vöön va kin. \v 7 E Sosoenën to vaonöt ken pa tah poa, marën a vapus me a ma napan pe Sosoenën ko onoah raoe po vapus. Eꞌ to teꞌ me non o kikis va pa tavus a teꞌ sunön pa matop a ma napan va po oeh kurus, me a matop a ma vu to, me a matop a ma vuteꞌ. \p \v 8 A ma napan kurus varih to teꞌ ne po oeh, no a ëhnëëre to hikta kiun non po puk va po toꞌtoꞌ tamoaan po poen ne Sosoenën to nok voh o oeh. Ee se vasunön ne a tah poa pamëh. O puk pamëh, eꞌ to vaneah non pa Soneꞌ Sipsip vëh nee to ip vamët voh. \p \v 9 A teꞌ to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton vavih a soe vëh, pareꞌ vatet. \q1 \v 10 E Sosoenën se keh vateꞌ ta pah teꞌ keꞌ nö pa nohnoh, \q2 a, keꞌ se nö en pa nohnoh. \q1 E Sosoenën se keh vateꞌ ta pah teꞌ pan, eꞌ se mët pa koren a meh teꞌ to öt non o rapis rë, \q2 a, eꞌ se mët po rapis rë pa meh teꞌ. \m O poen no a taateꞌ pamëh se tavus en, eöm a ma napan pe Sosoenën se sun vakis po vaman peöm. \p \v 11 Eöꞌ to ep in a meh tah poa to tavus taneꞌ varuꞌ maꞌ komön o oeh. Eꞌ to teꞌ me non a poa köm manih po kahoꞌ peꞌ vamanih pa köm pa soneꞌ sipsip oeteꞌ, pareꞌ vavaato va non manih po vaato pa pah kuruꞌ apuh. \v 12 A vapöök tah poa to kon taneꞌ o kikis apuh manih pa tah poa vamomoaan peꞌ to teꞌ me non poan. Eꞌ to kiu vakis rakah e non pa rëh a ma napan varih po oeh, pa vasunön a tah poa vamomoaan vëh, no a piꞌ peꞌ to anaꞌ hah voh en. \v 13 A vapöök tah poa to vatvus a ma vu tah vatoksean. A paeh tah vatoksean neꞌ to vatvus ivëh, eꞌ to vatvus a suraꞌ, keꞌ taneꞌ maꞌ kin, ko kunah manih po oeh a napan he ep ne. \v 14 E Sosoenën to vaonöt poan pa nok a ma tah vatoksean manih po kikis, no a tah poa vamomoaan to heꞌ voh poan, pareꞌ piuk a ma napan varih po oeh. Pareꞌ sosoe ke non a ma napan pan, “Eöm se nës suk a tah nöꞌnës va pa tah poa vamomoaan, paröm kë nem a ëhnaneah. Moaan voh o rapis rë to ip voh poan, ivëhkëk, eꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ e non.” \v 15 E Sosoenën to vaonöt ke a vapöök tah poa pa piu a tuvuh va po toꞌtoꞌ manih pa tah nöꞌnës in a tah poa vamomoaan, pan a tah nöꞌnës pamëh se vaato. Ivëh, ka napan se keh hikta vasunön a tah nöꞌnës pamëh, eꞌ to teꞌ me non po kikis va pa ip vamët raoe. \p \v 16 Ivëh ka vapöök tah poa to soe, kee vahoꞌ o vëknöm manih pa pap koren matö keꞌ pa ma naira napan kurus. O teꞌ akuk, me a napan varih to teꞌ me ne o ëhnan, me a nap ötöt ö, me o teꞌ arus, me a nap taihan, me o teꞌ kikiu akuk. \v 17 Ka teꞌ to hikta teꞌ me non o vëknöm va pa tah poa pamëh. O vëknöm pamëh eꞌ a ëhnan a tah poa, keꞌ, a nampaꞌ va pa ëhnaneah. Eꞌ to hikta onöt non a voen taneꞌ ta tah manih pa ma meh teꞌ, me eꞌ to hikta onöt non a vavoen ta tah peꞌ. \v 18 A teꞌ to teꞌ me non o kokoman natsean, eꞌ se ëh ko nat vavih a pusun a nampaꞌ va pa tah poa. Suk a nampaꞌ pamëh, eꞌ a 666, to vëknöm e non a ëhnan a teꞌ. \c 14 \s1 O 144,000 Teꞌ To Vahëh O Vahëh Voon \p \v 1 Eöꞌ to ep hah ko ep in a Soneꞌ Sipsip to sun non Tope Saëon, ko 144,000 teꞌ sun vaꞌpeh me ne poë. Ka ëhnan a Soneꞌ Sipsip me a ëhnan e Tamaneah to kiun ne manih pa naire. \v 2 Eöꞌ to tënan o vatoeꞌnën vih to taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin to teꞌ va non manih po vatoeꞌnën in a ruen to koko non me o vatoeꞌnën apuh va pa kara. O vatoeꞌnën pamëh nöꞌ to tënan to teꞌ va non manih pa ma tah nee to suꞌsuꞌ ne, ka tanih pee teꞌ va non manih pa tanih va pa ma gitaꞌ, a tanih pamëh to parin a tanih vavih. \v 3 O 144,000 teꞌ varih to sun ne matan a ö ihihoꞌ pe Sosoenën, me a taanaꞌ tah toꞌtoꞌ, me o 24 teꞌ sunön to teꞌ ne paan e Sunön. Ee varoe a napan varih ne Sosoenën to voen hah voh to vaëhëh ne o vaëhëh voon no a hikta meh teꞌ to nat non. \v 4 Ee o teꞌ poë varih o matian, no a pop pee to totoopin ko vih rakah. Ee to vavatet vah voh ne a Soneꞌ Sipsip pa ma ö neꞌ to nönö non. Ke Sosoenën to kon hah voh raoe topnin a ma moeh napan varih po oeh, kee teꞌ va ne manih po vakum teꞌ vamomoaan pe Sosoenën me a Soneꞌ Sipsip. \v 5 Ee to hikta teꞌ voh ne pa taateꞌ piuk, ka hikta hat voh manih pa pop pee. \s1 A Kukön Ankeroꞌ To Heꞌ A Soe \p \v 6 Eöꞌ to ep in a meh ankeroꞌ to nönö va kin vah non manih akis. Eꞌ to teꞌ me non a kiu va pa vatvus a Soe Vih teꞌteꞌ tamoaan manih pa ma napan varih to teꞌ ne po oeh. Eꞌ to vatvus ke non a ma napan kurus va pa ma meh muhin, me a ma vu to kurus, me a ma vuteꞌ kurus. \v 7 Eꞌ to soe vakis vamanih pan, “Vasunön nem e Sosoenën, paröm soe vamanih pan, ‘Sosoenën, eën a kikis parën teꞌ nom e Apuh’, suk o poen to tavus en, neꞌ se vateꞌ a neöm po vahutët. Eöm se vasunön nem e Sosoenën, suk ataeah, eꞌ to nok voh o oeh, me a akis, me a tahiꞌ, me a ma moeh ruen sosoneꞌ!” \p \v 8 A vapöök ankeroꞌ to suk en pa ankeroꞌ vamomoaan ko soe pan, “A Vöön apuh Babiron to hat voh en! A napan to teꞌ ne nën to rëh ke o kokoman pa napan pa taateꞌ hin suk a ma sosoenën va pikpiuk, ko heꞌ tonun ee pe Sosoenën vamaman. Eꞌ to teꞌ va non manih pe köövo to öt non a kap voaën, ko vakaak a napan ke nok a taateꞌ rëhrëh. Ivëh, ke Sosoenën se vakmis raoe.” \p \v 9 A vakön ankeroꞌ to suk en maꞌ pa meh pöök, ko soe vamanih pan, “A teꞌ se keh vasunön a tah poa vëh me a tah nöꞌnës va peꞌ, pareꞌ kon o vëknöm manih pa naineah, keꞌ, pa koreneah, \v 10 ivëh, ke Sosoenën se vakmis vaꞌpuh oah poan. Eꞌ to vamatop moaan voh en ko se koep maꞌ o heve peꞌ manih pa kap, a kap pamëh to teꞌ va non manih po heve peꞌ, ka teꞌ pamëh kaak. Ka manih pa matëëro ankeroꞌ pe Sosoenën me a Soneꞌ Sipsip, a teꞌ pamëh se kon a punis apuh manih po suraꞌ to ësës non po vös salpaꞌ. \v 11 A suraꞌ se vakmis tamoaan non poan, ko öh to pepeah tamoaan e non. Ka napan varih to vasunön ne sih a ëhnan a tah poa, me a tah nöꞌnës va peꞌ, pare teꞌ me ne o vëknöm va pa ëhnaneah, a suraꞌ hikta se muteꞌ non pa popoen me pa potan, eꞌ se ësës tamoaan e non.” \p \v 12 O poen no a ma vu taateꞌ poë varih se tavus maꞌ, a ma napan pe Sosoenën varih to vaman ne ko vatet ne a Taateꞌ pe Sosoenën, ko öt vakis ne o vaman pee manih pe Ieesuꞌ, ee se sun vakis. \p \v 13 Eöꞌ to tënan a soe pa teꞌ to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to soe maꞌ pan, “Eën se kiun va in a soe manih pan, ‘Kuru me amot a ma napan varih to vaman voh ne e Apuh, pare mët, ee se vaeö rakah!’” A Tuvuh Vasioꞌ me to soe vanën, “Ee se vaeö rakah, suk ataeah, ee to këh ee pa kiu vëhvaꞌ vëh, nee to nonok voh ne, ko nö ee maꞌ pa vanot. Ee to hikta nö akuk maꞌ, ahik, a taateꞌ vih vëh nee to nonok voh ne to nö vaꞌpeh me maꞌ raoe manih.” \s1 O Poen Oes A Voaꞌ Vuvui Manih Po Oeh \p \v 14 O vaato to hik en, köꞌ ep in a tah unöh kakaare, ka manih pa unöh, a tah to matan va non manih pe Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to ihoꞌ non. Ka manih pa pasuneah, to teꞌ non o uvan va pa teꞌ sunön nee to nok voh pa gol, ka manih pa koreneah, eꞌ to öt non o rapis kakakni.\f + \fr 14:14 \ft [... o rapis kakakni.] O rapis kakakni neꞌ to öt non to matan va non manih pa vuhun. O vu rapis pamëh nee to moesmoes ne a vuit.\f* \v 15 Ka meh ankeroꞌ to tavus taneꞌ maꞌ manuh pa Iuun Hinhin Apuh pe Sosoenën, pareꞌ kokoeꞌ ke maꞌ a teꞌ vëh to ihoꞌ non pa unöh pan, “Eën se kon o rapis pën parën moes a voaꞌ vuvui, suk o poen va pa moes a voaꞌ manih po oeh to tavus en.” \v 16 Ka teꞌ vëh to ihoꞌ non pa unöh to öt non o rapis, sun ko moes en pa voaꞌ vuvui vëh to teꞌ non manih po oeh. \p \v 17 Ka meh ankeroꞌ tavus taneꞌ en maꞌ pa Iuun Hinhin Apuh pe Sosoenën vöh pa voon va kin. Eꞌ me to öt non o meoh rapis kakakni rakah. \v 18 Ka meh ankeroꞌ, a teꞌ pamëh to matop non o suraꞌ, pareꞌ taneꞌ maꞌ pa pok vapenpen. Eꞌ to kokoeꞌ ken na pa teꞌ vëh to öt non o rapis kakakni pan, “Eën se kon o rapis kakakni pën parën moes a ma voaꞌ voaën vuvui to teꞌ ne manih po oeh, parën ununun!” \v 19 Ivëh, ka ankeroꞌ vëh to öt non o rapis kakakni moes en pa voaꞌ voaën vuvui pareꞌ ununun en. Pareꞌ vahoꞌ hop en pa voaꞌ voaën manih koman a ö kokon voaën. A tah pamëh to vëknöm non a ö ne Sosoenën se nok vahat va in a ma napan varih neꞌ to heve non raoe. \v 20 Ee to kokon ee pa voaꞌ voaën pa nöh kokon voaën vëh to teꞌ tavus këh non a vöön apuh. Ko hunun voaën pamëh tarih va en manih po eraꞌ, ko tavus këh en maꞌ pa nöh apuh ko nö en maꞌ pa 300 kiromitaꞌ, ka ruruvun to onöt non a pah mitaꞌ me a ö kök. \c 15 \s1 O Tönim Me A Poa Ankeroꞌ To Öt Ne O Tönim Me A Poa Tah Hat Oah \p \v 1 Köꞌ töhkak in o meoh vëknöm apuh to tavus manih akis, paröꞌ pah kokoman vörep suk e noꞌ peꞌ. A tönim me a poa ankeroꞌ to öt ne o tönim me a poa tah hat rakah, marën a miröꞌ a ma napan. Eꞌ o vahik in o vakmis pe Sosoenën. \p \v 2 Eöꞌ to ep in a tah to matan va non manih pa tahiꞌ apuh, to nok non po karas, nee to hovën po suraꞌ. Eöꞌ to ep me a napan varih to onoah voh o vapus pa tah poa, me a tah nöꞌnës va peꞌ, me a nampaꞌ pa ëhnaneah. Ee to sun ne sinten tahiꞌ vëh to teꞌ va non manih po karas ko öt nee a gitaꞌ ne Sosoenën to heꞌ raoe. \p \v 3 Ee to vahëh ne o vahëh pe Mosës, a teꞌ kikiu pe Sosoenën, me o vahëh va pa Soneꞌ Sipsip. O vahëh pamëh to teꞌ va non manih pan, \q1 “Apuh, eën e Sosoenën A Kikis Vi, \rq Amo 3:13\rq* \q1 A ma kiu kurus nën to nok eꞌ to apuh, \q2 emöm to ep eah to paraꞌ apuh \q3 pamöm kokoman vörep nem. \rq Sng 111:2\rq* \q2 ka taateꞌ pën totoopin pareꞌ man. \rq Sng 145:17\rq* \q1 Eën a teꞌ Sunön pa ma vuteꞌ kurus. \q1 \v 4 Ivëh, keteh hikta se naöp no moah, \q2 keteh hikta se kë non a ëhnöömah? Ahik. \rq Jer 10:7\rq* \q1 Apuh, eën varoe kuru a vivihan. \q2 A napan kurus se nö maꞌ pa vasunön a oah. \rq Sng 86:9-10\rq* \q1 Suk ataeah, a taateꞌ totoopin pën to tavus vamaaka en.” \rq Lo 32:4\rq* \p \v 5 O vaëhëh to hik en, köꞌ ep in a Iuun Hinhin Apuh pe Sosoenën manuh pa vöön va kin, eꞌ a ö vasioꞌ peꞌ. \v 6 Ka tönim me a poa ankeroꞌ varih to öt ne pa tönim me a poa ta hat marën a miröꞌ a napan, ee to këh tavus ee maꞌ pa ö vasioꞌ pe Sosoenën. Ee to ohop ne a ma ohop maaka voon matan vavih rakah. Pare voh ne a ma voh to nok non pa gol manih pa poeere. \v 7 Ka paeh va pa taanaꞌ tah toꞌtoꞌ heꞌ en po tönim me a poa toep gol manih pa tönim me a poa ankeroꞌ. O toep poë varih to puh ne po vakmis pe Sosoenën to teꞌ tamoaan e non. \v 8 O öh va po kikis, me o tëkrea pe Sosoenën to puh rakah non manih pa ö vasioꞌ pamëh. Ka hikta teꞌ to onöt non a ho pa ö vasioꞌ. Ee se anoeh ne a tönim me a poa ankeroꞌ se vahik a kiu manih pa tönim me a poa tah hat poë varih. \c 16 \s1 A Tönim Me A Poa Toep Gol To Teꞌ Ne O Vakmis Pe Sosoenën \p \v 1 Eöꞌ to pënton o vaato apuh to taneꞌ maꞌ pa teꞌ to teꞌ non pa Iuun Hinhin Apuh pe Sosoenën vöh pa vöön va kin, to nö non pa tönim me a poa ankeroꞌ to soe non pan, “Eöm se nö paröm koꞌkoꞌ a tönim me a poa toep varih to teꞌ ne o vakmis pe Sosoenën kee takoꞌ kunah manuh po oeh!” \p \v 2 Ka ankeroꞌ vamomoaan nö, pareꞌ koep kunah en pa toep peꞌ manuh tonun o oeh. Ka ma vu piꞌ kamis, me a ma teꞌ ro ep vahat rakah tavus manih pa napan varih to teꞌ me ne o vëknöm va pa tah poa, me manih pa napan to vasunön ne a tah nöꞌnës peꞌ. \p \v 3 Ka vapöök ankeroꞌ koep en pa toep peꞌ manih tahiꞌ. Ka tahiꞌ ereraꞌ en, vamanih po eraꞌ va pa teꞌ ip, ka ma tah toꞌtoꞌ kurus varih tahiꞌ mët vahik ee. \p \v 4 Ka vakön ankeroꞌ koep en pa toep peꞌ manih pa ma ruen apaꞌpuh, me pa ma teꞌ a sosoneꞌ. Ka ma ruen tavus ereraꞌ kurus rakah ee. \v 5 Keöꞌ pënton a ankeroꞌ vëh to matop non a ma ruen to soe ke na e Sosoenën pan, \q1 “Eën a vivihan rakah, ka kiiki pën to totoopin, \q2 parën teꞌ e nom kuru, me eën to teꞌ moaan voh e nom. \q1 \v 6 A napan varih to ip vamët voh a ma teꞌ vanënën soe pën, me a ma meh napan pën, ko eraꞌ pee to takoꞌ voh. \q1 Ivëh, kën se heꞌ o eraꞌ manih pa ma napan hat poë varih, kee se kaak o eraꞌ vëh\f + \fr 16:6 \ft [... kee se kaak o eraꞌ vëh ...] A soe pamëh, eꞌ a soe vapipinoꞌ pa ö ne Sosoenën se vakmis rakah a ma napan hat.\f* to piun non a taateꞌ hat nee to nok voh.” \m \v 7 Keöꞌ tënan o vaato to taneꞌ maꞌ pa pok, to soe maꞌ pan, \q1 “Oman rakah, Apuh, eën E Sosoenën A Kikis Vi. \q2 Eën to kiiki nom sih a ma napan, ka kiiki pën to totoopin, pareꞌ vih vörep.” \p \v 8 Ka vataanaꞌ ankeroꞌ koꞌkoꞌ en pa toep peꞌ manih pa potan, ke Sosoenën vaonöt ko hivaꞌ va pa potan ës en pa ma napan. \v 9 O hivaꞌ apuh va pa potan to ororan vörep, ko ës en pa ma napan. Ka napan soe vavahat, ko vavovoeak avoeꞌ e ne pe Sosoenën to teꞌ me non o kikis, marën a nok a ma ta hat poë varih. Ivëhkëk, a napan to hikta panih a ma taateꞌ hat pee, pare kë a ëhnan e Sosoenën. \p \v 10 Ka vatönim ankeroꞌ nö ko koep en pa toep peꞌ manuh pa ö ihihoꞌ pa tah poa. Ka popoen kopös en pa napan varih to vavatet ne a tah poa. Ka napan poë varih kon vahat ko kokot e ne pa ma riurivoeere, suk o kamis to apuh rakah. \v 11 Ee to kokoman ne o kamis me a ma piꞌ pee, pare sosoe vavahat e ne pe Sosoenën vöh pa vöön va kin. Ivëhkëk, ee to hikta panih a ma taateꞌ hat pee. \p \v 12 Ka vatönim me a paeh ankeroꞌ koep en pa toep peꞌ manuh pa ruen apuh Iupretis. Ka ruen anaꞌ rakah en to vamatop non a hanan no a nap susunön to taneꞌ maꞌ pa ö no a potan to pepeah ke no maꞌ, se koe maꞌ. \v 13 Keöꞌ ep in a kukön tuvuh hat to ep va ne manih, po rökrök to tavus taneꞌ maꞌ pa rivon a kuruꞌ apuh, me manih pa rivon a tah poa, me manih pa rivon a teꞌ vanënën soe pikpiuk. \v 14 A ma tuvuh hat poë varih to nonok ne sih a ma vu tah vatoksean. Ee to nö manuh pa nap susunön kurus varih to teꞌ ne po oeh, ee to iu ne pan, o teꞌ susunön se ununun a nap vëvënsun pee, kee se vapus po poen apuh pe Sosoenën A Kikis Vi, pa ö neꞌ se kiiki non a ma napan. \li1 \v 15 “Pënton öm! Eöꞌ e Ieesuꞌ se nö nös vamanih pa teꞌ kakaveo, köm se hikta nat nem po poen poanheh nöꞌ se nö maꞌ manih peöm. Vaeö rakah, pa teꞌ vëh to opoep non, pareꞌ rara non o rara peꞌ, ko hikta nönö pehpeah vah non matëëra ma napan!” \p \v 16 Ka ma tuvuh hat poë varih ununun ee, pa nap susunön manih pa ö oeh vëh nee to popokaꞌ ne po to Hibru pan, Armagedon. \p \v 17 Ka vatönim me a vapöök ankeroꞌ koep en pa toep peꞌ manih akis pa tuvuh. Ko vaato apuh taneꞌ maꞌ manuh pa Iuun Hinhin Apuh pa ö vasioꞌ ihihoꞌ pe Sosoenën, to soe no maꞌ pan, “Eꞌ to hik en!” \v 18 Ka muhin vakës ka kara kon en, ko vatoeꞌnën, me a rikrik apuh to ip en maꞌ. Moaan voh a hikta rikrik to tavus voh to teꞌ va non manih, taneo no maꞌ po poen ne Sosoenën to nok voh o oeh vëh. A teꞌ rikrik pamëh to apuh ko parin a hat oah rakah. \v 19 Ka vöön apuh vëh a Babiron takök en po kukön hum, ka ma meh vöön apuh pa ma meh napan to takök ko hat rakah ee. Ke Sosoenën kokoman avoeꞌ e non pa taateꞌ hat no a napan varih pa vöön vëh nee to popokaꞌ ne Babiron Apuh to nok voh, ivëh, keꞌ vakaak en pa Babiron po voaën peꞌ. O voaën pamëh, eꞌ o vakmis pe Sosoenën. \v 20 A rikrik apuh pamëh to ip, ka ma to, me a ma tope hik kurus ee. \v 21 Ka ruiꞌ tutuvuh eh to antoen non o 50 kilogram to taru taneꞌ maꞌ akis ko oon en pa napan. Ivëhkëk, a napan to hikta panih a ma taateꞌ hat pee. Ee to vavovoeak ko sosoe vavahat avoeꞌ e ne pe Sosoenën, suk a ruiꞌ tutuvuh eh vëh to taneꞌ maꞌ akis ko oon raoe. \c 17 \s1 A Köövo Apuh Rëhrëh \p \v 1 Ka paeh va pa tönim me a poa ankeroꞌ to öt non a toep, nö maꞌ peöꞌ ko soe pan, “Nö mah! Köꞌ vataare a oah a ö ne Sosoenën se vakmis vah va in e köövo apuh rëhrëh vëh. E köövo rëhrëh vëh to vëknöm non a vöön apuh to eok non sinten a ma ruen peo. \v 2 A ma teꞌ susunön varih po oeh to nok voh a ma taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ\f + \fr 17:2 \ft A taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ to vëknöm non a ma teꞌ sunön to këh ee pe Apuh e Sosoenën, pare vasunön ne a ma sosoenën vapikpiuk.\f* vaꞌpeh me e köövo pamëh. A ma napan pet varih po oeh to nonok vavoh e ne nën. Ee teꞌ va ne manih pee to kaak vörep o voaën ko kokoman pee nun.” \p \v 3 A Tuvuh Vasioꞌ to puh non manih peöꞌ, ko me en peöꞌ manuh pa moeh upin. Manih pa ö pamëh, eöꞌ to ep in a köövo to ihoꞌ non pa tah poa ereraꞌ to teꞌ me non a ma moeh kiun peo to sosoe vavahat non e Sosoenën, to kiun non manih pa sionin a tah poa. Eꞌ to teꞌ me non a tönim me a pöök pasun me a havun köm. \v 4 Eöꞌ to ep in e köövo to ohop non o pöök vu ohop ereraꞌ, pareꞌ ohop non a ma vu vatëk nee to nok pa gol, me a ma mök ep vavih nee to nok voh pa vös voen vapeah. Pareꞌ öt non a kap gol, ka manih koman a kap a ma vu taateꞌ hat, me taateꞌ rëhrëh pe köövo pamëh, ee kurus to puh ne pa kap. E Sosoenën to hikta iu rakah non a ma taateꞌ poë varih. \v 5 Manih pa nain e köövo to kiun non o ëhnan to teꞌ non a soe vapipinoꞌ. O ëhnan pamëh to soe va non manih pan, \li1 “Vöön Apuh Babiron Eꞌ To Vasinan Non A Ma Moeh Köövo Rëhrëh Me A Ma Vu Taateꞌ Hat Kurus Rakah Varih Po Oeh.” \m \v 6 E köövo pamëh to ip vamët voh a napan pe Sosoenën, me a napan varih to vaman ne e Ieesuꞌ, ko vavatvus voh ne a soe peꞌ. E köövo pamëh to kaak voh o eraꞌ pee ko kokoman peꞌ nun. Eöꞌ to ep in a tah pamëh, ko toksean ko pah kokoman vörep e noꞌ. \p \v 7 Ka ankeroꞌ soe ka neöꞌ pan, “Suk ataeah, kën toksean vörep nom? Eöꞌ se soe ka oah a pusun in a soe vakokoaan pe köövo vëh. Me a pusun in a soe vakokoaan pa tah poa vëh to teꞌ me non o tönim me a pöök pasun, me a havun köm, ko teꞌteꞌ vah non e köövo. \v 8 A tah poa vëh nën to ep moaan voh nom, eꞌ voh a toꞌtoꞌ, ka kuru vëh, eꞌ to hikta teꞌ non. Ivëhkëk, amot eꞌ se tavus këh en maꞌ pa koveꞌ ruruvun hikto noton, ko peah en maꞌ ko ro en.\f + \fr 17:8 \ft A tah poa se ro, suk a Soneꞌ Sipsip se miröꞌ en peꞌ, keꞌ ro avoes en.\f* A napan to teꞌ ne manih po oeh ne Sosoenën to hikta kiun voh a ëhnëëre po puk va po toꞌtoꞌ tamoaan po poen neꞌ to nok voh o oeh. A napan poë varih se pah töhkak ee pa ö nee se ep a tah poa pamëh. Suk ataeah moaan voh, eꞌ to teꞌ non, ka kuru eꞌ hikta teꞌ non, ivëhkëk, eꞌ se tavus hah en ka napan se ep e peꞌ. \p \v 9 “A napan to teꞌ me ne o kokoman vih maaka, ee se nat rakah ee pa tah vëh. O tönim me o pöök pasun, eꞌ to vëknöm non a tönim me a poa tope vëh ne köövo to ihoꞌ non. \v 10 Ka tönim me a poa pasun, eꞌ to vëknöm non a tönim me a pöök teꞌ sunön. A tönim teꞌ sunön to ro voh ee, ka vatönim me a paeh teꞌ ivëh to teꞌ non kuru, ka vatönim me a pöök se tavus en maꞌ. Ivëhkëk, o poen neꞌ se tavus, a matop peꞌ hikta se teꞌ varë non. \v 11 Ka tah poa vëh nën to ep moaan voh nom, eꞌ voh a toꞌtoꞌ, ka kuru vëh eꞌ to hikta teꞌ non, eꞌ a vatönim me a kukön teꞌ sunön. Eꞌ me to teꞌ hop non pa tönim me a poa teꞌ sunön, eꞌ me se ro pet en. \p \v 12 Ka havun köm varih nën to ep voh to vëknöm non o havun teꞌ sunön, ee to hikta tavus teꞌ sunön avoeꞌ ne. Ee se kon kikis, pare tavus o teꞌ sunön vaꞌpeh me a tah poa, ivëhkëk, a matop pee to kökööt rakah. \v 13 O havun teꞌ sunön poë varih se vapöh kokoman ee, ko heꞌ o kikis me a tasun manih pa tah poa. \v 14 Ee se vapus me a Soneꞌ Sipsip, ka Soneꞌ Sipsip onoah raoe. A Soneꞌ Sipsip to vateꞌ a ma teꞌ koman peꞌ, a ma teꞌ poë varih to pënton a Soe Vih, me ee to vaman ko vatet ne a soe man peꞌ. Ee kurus a napan poë varih se onoah po vapus. Suk ataeah, eꞌ e Sunön va pa ma vu susunön, me eꞌ e Topoan va pa ma teꞌ totopoan kurus varih po oeh.” \p \v 15 Ka ankeroꞌ pamëh soe ka neöꞌ pan, “Eën to ep eom pe köövo rëhrëh vëh to vëknöm non a vöön apuh to eok non sinten a ma ruen. A ma ruen varih to vëknöm ne a ma napan, me a ma vu to, me a ma vuteꞌ kurus, me a napan kurus varih po oeh. \v 16 Ka havun köm, me a tah poa vëh nën to ep voh, ee se vakihat me ne e köövo rëhrëh. Ee se ihan këh poë a ma ohop peꞌ, keꞌ pehpeah en, pare ëën a sionineah, pare ës poë po suraꞌ. \v 17 E Sosoenën to heꞌ voh o teꞌ sunön o kokoman marën a nok a tah vaꞌih, keꞌ tavus vamanih pa ö neꞌ to soe moaan vavoh. Ee se vapöh kokoman ko heꞌ a tasun pee manuh pa tah poa. Ee se nonok va ne nën, keꞌ öök pa ö ne Sosoenën to soe a ö seꞌ öök. \v 18 Ke köövo vëh nën to ep voh nom, eꞌ to vëknöm non a vöön apuh to matop non a ma teꞌ sunön varih po oeh avoes.” \c 18 \s1 A Babiron Se Hat En \p \v 1 A tah vëh to hik en, köꞌ ep in a meh ankeroꞌ to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin ko kunah maꞌ. Eꞌ to teꞌ me non o maaka me o kikis apuh, ko maaka peꞌ ëman ke non po oeh avoes. \v 2 Eꞌ to kokoeꞌ suntan rakah, pareꞌ soe pan, \q1 “A vöön apuh vëh Babiron to hat en, eꞌ to hat en! \q1 Eꞌ to tavus en a ö teꞌteꞌ pa ma tuvuh hat, \q2 eꞌ to tavus en a ö teꞌteꞌ pa ma tuvuh, hat me a ma növan hat to teꞌ ne nën, \q3 me a ma növan hat oah rakah to teꞌ ne nën, \q1 \v 3 Suk ataeah, a napan poë varih to vasunön voh ne a ma sosoenën vapikpiuk. \q2 Eꞌ to teꞌ va non manih pee to nok a taateꞌ rëhrëh me e köövo pamëh, \q3 ka taateꞌ pamëh to teꞌ va non manih pee to kaak o ruiꞌ eh. \q1 Ka ma teꞌ susunön varih po oeh, ee me to vasunön voh ne a ma sosoenën vapikpiuk. \q2 Ka taateꞌ pamëh to teꞌ va non manih pee to nok a taateꞌ rëhrëh me e köövo pamëh. \q1 Me a ma napan varih po oeh to vavavoen kakoꞌ voh ne, \q2 pare nonok moniꞌ vapeo voh ne. \q1 Suk e köövo pamëh to voen taneꞌ manih pee a ma moeh tah peo neꞌ to iu non, \q2 ivëhpëhkëk, eꞌ to öt vapeo oah e non pa ma tah neꞌ se öt non.” \p \v 4 Eöꞌ to tënan a meh teꞌ manuh pa vöön va kin to soe maꞌ pan, \q1 “Ma napan peöꞌ, eöm se këh tavus maꞌ a vöön manem! \q1 Eöm se koe a vamomhë me a teꞌ manem, me a ma taateꞌ hat peꞌ, \q2 tomeꞌ a ma punis peꞌ kopös a neöm. \q1 \v 5 A ma taateꞌ hat peꞌ to parin a peo vörep, ko teꞌ öök e ne na manuh kin, \q2 ke Sosoenën nat tamoaan e non pa ma hat peꞌ. \q1 \v 6 Eöm se nat e nem pa ma taateꞌ hat ne köövo rëhrëh pamëh \q2 to nok manih pa ma meh teꞌ, ko piun hah keah a ma taateꞌ hat poë varih. \q1 Eꞌ to ununun voh a ma taateꞌ hat peꞌ, kee tavus vapeo. \q1 Ivëh, köm se piun oah pet keah a ma taateꞌ hat neꞌ to nok voh, to onöt non a ma taateꞌ hat peꞌ neꞌ to nok manih po upöm teꞌ. \q1 Eꞌ to hovën vaꞌpuh voh o ruiꞌ eh manih pa kap, ko heꞌ a ma napan pe Sosoenën. \q1 Ivëh, ke eöm se hovën vaꞌpuh oah pet o ruiꞌ eh manih pa kap, ko heꞌ varuꞌ eah keꞌ kaak. \q1 \v 7 Eꞌ to kë koman hah voh non a ëhnaneah, ko ununun voh non a ma tah peo vihvih. \q2 Ivëh, köm se heꞌ punis eah, keꞌ kon kamis to onöt va non manih pa ma tah poë varih neꞌ to nonok voh non, keꞌ se ook vörep. \q1 Eꞌ koman to sosoe va non manih pan, ‘Eöꞌ e köövo sunön to ihoꞌ noꞌ pa matop a ma napan, \q2 ko hikta teꞌ noꞌ a köövo amop ne voe to mët këh voh. Eöꞌ hikta se okook noꞌ ko hikta se taum noꞌ ta punis.’ \q1 \v 8 Ivëh, ka ma vu hat rakah se tavus manih peꞌ po pöh poen ro. \q2 O maë apuh se tavus, me a nap peo se mët, me a napan se vaokook ne. \q1 A suraꞌ se ës vahik a Babiron. \q2 E Sunön, e Sosoenën to teꞌ me non o kikis se kiiki poan, ko piun ke poan a ma vu punis apuh oah rakah.” \p \v 9 A ma teꞌ sunön varih po oeh to iu tavus voh ne o teꞌ öt ö vörep. Suk a köövo pamëh to voen taneꞌ manih pee, a ma moeh tah peo neꞌ to iu non, ivëhpëhkëk, eꞌ to öt vapeo oah e non pa ma tah neꞌ se öt non. Ee se vaokook ne pa ö see ep in o öh va pa suraꞌ to ësës non a vöön. \v 10 Ee se sun varo e ne maꞌ to nanaöp e ne pa huk vatët tomeꞌ a punis nö maꞌ pee, pare soe maꞌ pan, \q1 “Vaururuan! Vaururuan rakah vöön apuh Babiron! \q2 Eën a vöön apuh parën eh rakah me! \q1 Pa pah aoaꞌ ro nën to kon eöm pa piun in a ma taateꞌ hat nën to nok voh!” \p \v 11 A ma nap vavavoen kakoꞌ varih po oeh, ee se kokoman e ne pa vöön pamëh, ko vaokook e ne, suk ataeah, a hikta teꞌ se voen taneꞌ hah ta kakoꞌ manih pa ma iuun kakoꞌ pee. \v 12 A ma kakoꞌ poë varih, eꞌ a gol, ka silvaꞌ, vös voen vapeah, mök voen vapeah, me a rara kakaare, me a ma vu rara ereraꞌ, me o rara silkaꞌ. Me a naon ovoavuh vih, me a ma tah to nok ne pa ma riu elepen, me a ma tah nee to nok po naon voen vapeah, me po bras, me po aën, me po vös nee to popokaꞌ ne a mapol. \v 13 Ka ma kakoꞌ nee to vavoen voh ne ivarih, sinamon, töꞌtöꞌ ënëën, a ma tah ësës ovoavuh vih, a tah uhuh ovoavuh vih, me o voaën, me o vamom nee to nok po naon öliv, me o praoaꞌ vih, me o vuit, me o purmakaöꞌ, me o sipsip, me o hös, me o karis, me a ma teꞌ kikiu akuk, me a ma teꞌ nee to öt pa tëëm vavapus. A ma tah kurus varih no a hikta teꞌ se vavavoen hah non. \v 14 Ka nap vavavoen kakoꞌ se soe vamanih pan, \q1 “Babiron, a ma tah vih varih no a komömah to iu non to ro këh ee pën, \q2 me a ma ohop vavatëk vavih pën to ro këh ee pën. \q1 A ma napan hikta se ep hah ka nom oah to öt nom a ma tah poë varih!” \m \v 15 Ka nap vavavoen kakoꞌ voh manih pa vöön pamëh, ee se nanaöp rakah e ne po kamis hat vëh no a vöön apuh to kon. Ee se sun varo këh e ne maꞌ pa vöön me o kokoman karë, ko vaokook ne. \v 16 Ee se soe vamanih pan, \q1 “Varenan! Varenan rakah pa vöön apuh vëh! \q1 Moaan voh, eꞌ to ohop voh non a ma ohop kakaare vihvih, \q2 me a ma vu ohop ereraꞌ, \q3 ko ohop me voh non a ma ohop nee to nok voh pa gol, \q2 me a ma mök ep vavih voen vapeah nee to mök voh ne! \q1 \v 17 Pa pah aoaꞌ ro rakah no a ma moniꞌ apuh, \q2 me vatëk ep vavih poë varih to hik kurus ee.” \p Ka ma teꞌ vavanö paröꞌ, me a ma teꞌ varih to kiu ne komön o paröꞌ, me a ma teꞌ varih to kokon moniꞌ ne pa voen a ma tah va tahiꞌ, a napan poë varih to sun varo këh e ne maꞌ pa vöön va Babiron. \v 18 Ee to sun varo ne maꞌ pare ep ne maꞌ o öh va pa vöön vëh to ësës non, pare vaokook varenan vamanih pan, “A vöön poanheh to teꞌ va non manih pa vöön apuh vëh?” \v 19 Ee kurus to vi peah o vavoan manih pa pasuire, ko vaokook ne pare sosoe ne pan, \q1 “Varenan! Varenan rakah pa vöön apuh vëh! \q1 A ma tövaneah pa ma paröꞌ varih to nönö voh ne tahiꞌ, \q2 ee to tavus voh o teꞌ öt ö pa ma moniꞌ va pa vöön apuh vëh, \q3 a pah aoaꞌ ro rakah no a ma tah kurus poë varih to hik ee! \q1 \v 20 Eöm varem pa vöön va kin me a ma napan pe Sosoenën, \q2 me a ma teꞌ vanënën soe, me o aposol, eöm se vaeö rakah nem pa tah vëh to tavus manih pa vöön vëh. \q1 E Sosoenën to kiiki voh en pa ma taateꞌ peꞌ, ko piun ke poan a punis no a vöön vëh to nok voh manih peöm.” \p \v 21 A tah vëh to hik en, ke eöꞌ ep in a ankeroꞌ eh to kon a vös apuh kokon vuit, ko vi kunah en peꞌ manuh tahiꞌ. Pareꞌ soe pan, \q1 “A ö vëh nee se vi kunah va in a vöön apuh va Babiron, \q2 ka napan hikta se ep hah ne poë. \q1 \v 22 Ivëh, ka tanih va pa gitaꞌ, me a kuru, me a suvin, me a ma moeh vu tah tatanih, \q3 ee hikta se tënan hah ne a ma vu tanih poë varih manih pën. \q1 Ka ma napan varih to vavaasis vahik voh maꞌ pa ma vu kiu, \q2 ee hikta se ep hah ne a ma napan poë varih to teꞌ hah ne manih pën. \q1 A tanih va pa ma tah nonok taëën, \q3 no a napan hikta se tënan hah ne manih pën. \q1 \v 23 O ëman va po ram, nee se hikta se ep hah ne manih pën. \q1 Ka rivoeero teꞌ tövaen, me a köövo tövaen to iu vaen ne, \q2 ee hikta se tënan hah ne raoe manih pën. \q1 Moaan voh a ma napan voh pën varih to matop voh ne a ma kiu moniꞌ, ko teꞌ ne a nap sunön öt ö pa matëëra ma napan. \q1 Ke eën Babiron, eën to nonok voh nom a ma ëtoꞌ ororaꞌ teꞌ manih pa ma upöm napan va po oeh.” \p \v 24 E Sosoenën to heꞌ punis a vöön va Babiron, suk o eraꞌ po teꞌ vanënën soe, me a ma napan pe Sosoenën to takoꞌ voh koman pa vöön pamëh. \c 19 \s1 A Ma Napan Se Vaeö Pa Vöön Babiron To Ës \p \v 1 A tah vëh to hik en, köꞌ tënan a tah to teꞌ va non manih pa napan peo to vavapoeh ne manuh pa vöön va kin to vaëhëh va ne manih pan, \q1 “Ea se kë a ëhnan e Sosoenën! \q1 E Sosoenën pea a paeh ro to kon hah a ra, \q2 eꞌ o maaka pea me eꞌ e Apuh pea pareꞌ teꞌ me non o kikis. \q1 \v 2 Manih pa taateꞌ man, me a taateꞌ totoopin peꞌ, eꞌ se kiiki non a ma napan. \q1 E köövo apuh rëhrëh vëh to miröꞌ voh a ma napan varih po oeh pa taateꞌ rëhrëh peꞌ, pa ö no a napan poë varih to nö kee e Sosoenën ko vasunön ne a ma sosoenën vapikpiuk. \q2 Ivëh, ke Sosoenën piun hah keah a hat. \q1 E Sosoenën to heꞌ punis poan, suk eꞌ to ip vamët voh a ma nap kiu peꞌ, ko eraꞌ pee takoꞌ.” \m \v 3 Kee vaëhëh hahah kov ee maꞌ pan, \q1 “Ea se kë a ëhnan e Sosoenën! \q2 O öh va pa suraꞌ vëh to ës pa vöön apuh to pepeah tamoaan e non maꞌ.” \p \v 4 Ko 24 teꞌ sunön to teꞌ ne paan e Sunön, me a tanaꞌ tah toꞌtoꞌ, ee to vatokon, pare vasunön ee pe Sosoenën to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön, ko sosoe ne pan, \q1 “Oman rakah, ea se kë a ëhnan e Sosoenën!” \p \v 5 Ka manih pa ö ihihoꞌ pe Sosoenën, eöꞌ to tënan a paeh teꞌ to vaato taneꞌ maꞌ nën, to soe maꞌ pan, \q1 “Kë a ëhnan e Sosoenën pea, \q2 eöm a ma teꞌ kikiu pe Sosoenën, \q3 eöm a ma teꞌ to kë nem eah, \q2 eöm a ma teꞌ to teꞌ me nem o ëhnan, \q3 me eöm a nap hik to ëhnan, \q1 Eöm kurus se kë a ëhnan e Sosoenën!” \s1 A Soneꞌ Sipsip Se Vaen, Kee Nok A Taëën Apuh \p \v 6 Köꞌ tënan a tah to teꞌ va non manih po vaato pa nap peo, vamanih po tamanoan va pa totruen apuh, me vamanih pa kara to kon. Eöꞌ to pënton raoe to vaëhëh ne pan, \q1 “Ea se kë a ëhnan e Sosoenën! \q2 E Sunön pea, E Sosoenën A Kikis Vi, pareꞌ teꞌ me non o kikis. Kuru, eꞌ to teꞌ non a teꞌ Sunön. \q1 \v 7 Kuru ea se teꞌ vaeö rakah no, \q2 ko kë no a ëhnaneah. \q1 Peꞌ o poen vaen pa Soneꞌ Sipsip to tavus en. \q2 Ke köövo tövaen peꞌ to vamatop e non pa vaen.\f + \fr 19:7 \ft A Soneꞌ Sipsip se vaen me e köövo peꞌ, eꞌ a soe vapipinoꞌ va pe Ieesuꞌ Kristo se hah maꞌ pa kon a napan pe Kristo, kee nö ko teꞌ vaꞌpeh tamoaan me ne poë.\f* \q1 \v 8 E Sosoenën to heꞌ poan o ohop vih maaka, kakaare, matan vavih, \q2 keꞌ ohop en.” \m O ohop kakaare matan vavih pamëh, to vëknöm non a taateꞌ vih no a napan pe Sosoenën to nonok ne. \p \v 9 Ka ankeroꞌ soe ka neöꞌ pan, “Kiun töön a soe vëh, ‘Vaeö rakah pa ma napan varih ne Sosoenën to vaoe manih pa taëën apuh va po vaen va pa Soneꞌ Sipsip.’” Pareꞌ soe pet en pan, “A soe vëh, eꞌ a soe vamaman pe Sosoenën.” \p \v 10 Ivëh, köꞌ vatokon pa havin mon a ankeroꞌ pa vasunön eah, ivëhkëk, eꞌ to soe ka neöꞌ pan, “Eën se koe a nok va nën! Suk, eöꞌ a meh teꞌ kikiu varoe to teꞌ va e noꞌ pën, me a ma kea pën varih to vaman ne e Ieesuꞌ, ko vavatvus nem a ëhnaneah. Eën se vasunön varoe nom e Sosoenën a paeh! Suk a Tuvuh Vasioꞌ pe Topoan to kunkuin non o teꞌ vanënën soe pa vatvus a soe pe Sosoenën, me o teꞌ varih to vatvus ne a ëhnan e Ieesuꞌ.” \s1 A Teꞌ To Tok Pa Hös Kakaare \p \v 11 Eöꞌ to ep in o hopaꞌ va pa vöön va kin to taperet ka hös kakaare tavus maꞌ. Ka teꞌ to ihoꞌ non pa hös a ëhnaneah ivëh, “A Teꞌ To Matop Non A Taateꞌ Totoopin Varoe, Me Eꞌ To Matop Vavih Non A Kiu Peꞌ.” A taateꞌ kiiki peꞌ manih po vapus, me manih pa ma hat pa napan, eꞌ to vavatet non sih a taateꞌ totoopin rakah. \v 12 A mataneah to ësës va non manih po suraꞌ, pareꞌ teꞌ me non a ma uvan peo va pa teꞌ sunön manih pa pasuneah. Manih pa sionineah, o pöh ëhnan to teꞌ non no a hikta meh teꞌ to nat non, eꞌ varoe a paeh to nat non. \v 13 O ohop vëh neꞌ to ohop non no o eraꞌ to pupui voh,\f + \fr 19:13 \ft O eraꞌ vëh to taneꞌ voh maꞌ po teꞌ varih neꞌ to vakihat me non, ko eraꞌ pee takoꞌ voh manih po ohop peꞌ.\f* kee pokaꞌ ne poë, “A Soe Pe Sosoenën.” \v 14 A nap vëvënsun va manuh pa vöön va kin to tok pa ma hös kakaare pee ko suksuk nö ne poë, ko ohop ne a ma ohop kakaare voon matan vavih vörep. \v 15 O rapis rë kakakni to huh tavus taneꞌ no maꞌ pa rivoneah. Eꞌ se ip vamët a ma vuteꞌ varih to vakihat me ne poë po rapis rë pamëh. Eꞌ to teꞌ me non o kikis pa matop a ma napan varih po oeh, eꞌ se vakmis a ma napan varih to këh voh e Sosoenën, a tah pamëh to varës non poan. \v 16 Manih po ohop peꞌ, me manih pa moneah, o kiun vëh to teꞌ non, \qc SUNÖN VA PA MA VU SUSUNÖN, ME TOPOAN VA PA MA TEꞌ TOTOPOAN. \p \v 17 Köꞌ ep in a ankeroꞌ to sun non matan a potan, to vavaoe non o növan kurus varih to nönö va ne manih akis, pan, “Eöm se nö maꞌ ko vatönun manih pa taëën apuh ne Sosoenën to vamatop! \v 18 Eöm se nö maꞌ, paröm ëën o raraun sioniiro teꞌ susunön to mët voh, me a nap susun va pa nap vëvënsun, me a nap vëvënsun, me a raraun i ro hös, me a napan to tok ne po hös, me a ma napan kurus, me a nap taihan, me a nap kikiu akuk, me a napan varih to teꞌ ne o ëhnan, me a napan hikto ëhnan.” \p \v 19 Köꞌ ep in a tah poa, me a ma nap susunön va po oeh, me a ma nap vëvënsun pee to vatönun. Ee to iu vapus me ne a Teꞌ vëh to ihoꞌ non pa hös vaꞌpeh me a ma nap vëvënsun peꞌ. \v 20 A tah poa vaꞌpeh me a teꞌ vanënën soe pikpiuk, eꞌ to vanö en pee pa nohnoh. A teꞌ vanënën soe pikpiuk pamëh to nonok ke non a tah poa a ma tah vatoksean. Ka manih pa taateꞌ pamëh, eꞌ to pikpiuk voh non a ma napan, kee kon o vëknöm va pa tah poa, me a ö nee to kë voh ne a tah nöꞌnës va peꞌ. A tah poa, me a teꞌ vanënën soe pikpiuk, no a Teꞌ vëh to ihoꞌ non pa hös kakaare to vi toꞌtoꞌ en na pee pon manuh pa koveꞌ suraꞌ ororan to ësës tamoaan non po vös salpaꞌ. \v 21 Ka teꞌ vëh to tok non pa hös, to ip vamët en pa nap vëvënsun po rapis rë vëh to taneꞌ no maꞌ pa rivoneah. Ko növan mahun rakah ee pa ëën a ma sioniira ma nap vëvënsun poë varih. \c 20 \s1 E Susun Po Oraꞌ Hat To Teꞌ Non Pa Nohnoh Po 1,000 Kirismas \p \v 1 Ivëh, köꞌ ep in a ankeroꞌ to kunah taneꞌ maꞌ pa vöön va kin. Eꞌ to öt non a kiꞌ va pa koveꞌ ruruvun hikto noton vaꞌpeh me o urih eh. \v 2 Eꞌ to öt töön non a kuruꞌ apuh, a kuruꞌ vatamoaan voh vëh. A kuruꞌ vëh, e susun po oraꞌ hat, a teꞌ to vakihat me a rora, me eꞌ to vavateen non sih a ma napan pa hat. A ankeroꞌ to noh töön poan po uris eh, keꞌ teꞌ antoen non po 1,000 kirismas. \v 3 A ankeroꞌ to vi kunah poan manuh pa koveꞌ ruruvun hikto noton, ko panih pip en na peꞌ po hopaꞌ, suk a ö neꞌ se nat non tavus hah maꞌ pa piuk vatëh a ma napan. Eꞌ se teꞌ antoen non po 1,000 kirismas, ka ankeroꞌ pah vatvus hah poan, keꞌ vavih ro vah non pa ma siꞌ poen. \p \v 4 Eöꞌ to ep me a ma ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön no a ma napan to ihoꞌ ne. A ma teꞌ poë varih no a ma meh teꞌ to moes kurus voh a ma koꞌkoeere, kee mët vahik ee. A ma meh to moes kurus a ma koꞌkoeere, suk ee to vaman voh ne e Ieesuꞌ, ko vatvus voh ne a ëhnaneah, ko öt vakis voh ne a soe pe Sosoenën. Ee me to hikta vasunön voh ne a tah poa vaꞌpeh me a tah nöꞌnës va peꞌ, pare hikta kon voh manih pa naire me pa koreere o vëknöm peꞌ. Ee to kon hah o toꞌtoꞌ, ko ihoꞌ ne pa ma ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön. E Sosoenën to heꞌ raoe a kiu va pa kiiki a ma taateꞌ pa napan. Pare teꞌ va ne manih po teꞌ sunön vaꞌpeh me e Kristo po 1,000 kirismas. \v 5 A ma meh napan varih to mët voh to hikta kon voh o toꞌtoꞌ, ee se anoeh ne o 1,000 kirismas se oah voh. A tah vëh, eꞌ a sun momoaan taneꞌ hah pa mët. \v 6 A ma napan varih to sun taneꞌ hah momoaan pa mët, ee se vaeö rakah. Suk ataeah, ee a ma teꞌ vivihan pe Sosoenën, keꞌ hikta se vateꞌ non raoe po vahutët, ko vahoꞌ me raoe pa koveꞌ suraꞌ ororan vëh to ësës tamoaan non po vös salpaꞌ, ka tah vëh, eꞌ a vapöök mët. Ee se teꞌ va ne manih pa ma teꞌ ësës heꞌ pe Sosoenën me e Kristo. Ee se teꞌ ne a ma teꞌ sunön vaꞌpeh me e Kristo komön 1,000 kirismas. \s1 E Susun Po Oraꞌ Hat To Kon Vahat \p \v 7 O 1,000 kirismas to oah ee, ka ankeroꞌ se peret ken pe susun po oraꞌ hat pa koveꞌ ruruvun hikto noton, keꞌ tavus këh en maꞌ pa nohnoh. \v 8 Eꞌ se tavus maꞌ, pareꞌ taneo en pa piuk a ma napan varih to teꞌ ne maꞌ po taanaꞌ noton in o oeh, o vuteꞌ va pe Gog, me Megok. E susun po oraꞌ hat se ununun raoe, pareꞌ kunkuin o vapus ko vapus me e Sosoenën. Ee to teꞌ peo va ne manih po kösan vëh sinten tahiꞌ. \v 9 Ee se nö po oeh avoes, pare tapön a vöön no a ma napan pe Sosoenën to teꞌ ne, a vöön pamëh ne Sosoenën to iu oah rakah non. Ivëhkëk, o suraꞌ se taneꞌ maꞌ pa vöön va kin ko pah ës vahik en pee. \v 10 E susun po oraꞌ hat to piuk voh raoe, ivëh, ke Sosoenën vi kunah en peꞌ manuh pa koveꞌ suraꞌ ororan to ësës tamoaan non po vös salpaꞌ, pa ö no a tah poa, me a teꞌ vanënën soe pikpiuk to teꞌ tamoaan ne. Ee se kakamis tamoaan rakah e ne pa popoen me pa potan. \s1 O Kiiki Apuh To Tavus En \p \v 11 Eöꞌ to ep me a ö ihihoꞌ apuh kakaare pa teꞌ sunön, ko ep me eöꞌ pa pah Teꞌ to ihoꞌ non nën. O oeh me akis to ro këh ee peꞌ, ko hikta teꞌ hah ne. \v 12 Köꞌ ep in a nap mët hikto ëhnan, me a napan akuk to teꞌ ne, ee to sun ne pa matan a ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön. Ka teꞌ sunön taꞌ, ka ma ankeroꞌ kakap ee pa ma puk pa ep pa ma tah to kiun suk non a ma tah no a napan poë varih to nonok voh ne, pare pah kap pet ee po puk vëh, no a ëhnan a napan varih se teꞌ toꞌtoꞌ vaꞌpeh me ne e Sosoenën. Ke Sosoenën kiiki a ma napan pa ma taateꞌ voh pee, me a ma tah nee to nonok voh ne, pa ö neꞌ to kiun va non manih po puk. \v 13 A ma napan varih to mët voh tahiꞌ, to nö, pare sun po vahutët pe Sosoenën. A napan varih to mët moaan voh ka apeere nö manuh pa vöön pa nap mët, me o teꞌ varih to teꞌ ne pa mët, to nö, ee me to sun po vahutët pe Sosoenën. Ke Sosoenën, a tökiiki vahutët, to kiiki papaeh raoe, to onöt non a ma taateꞌ nee to nok voh. \v 14 Ke Sosoenën vahik en pa vöön pa nap mët, me a mët. A poa tah poë varih to hikta teꞌ hah ne, suk e Sosoenën to vi en na pee pon manuh pa koveꞌ suraꞌ ororan vëh to ësës tamoaan non po vös salpaꞌ, ka tah vëh, eꞌ a vapöök mët. \v 15 Ka napan kurus varih no a ëhnëëre to hikta teꞌ non manih po Puk va po Toꞌtoꞌ, ee se vi kunah na raoe manuh pa koveꞌ suraꞌ ororan apuh to ësës tamoaan non po vös salpaꞌ. \s1 O Oeh Me A Akis Voon To Tavus \c 21 \p \v 1 Eöꞌ to ep in o oeh me a akis voon to tavus maꞌ. A akis me o oeh vamoaan to hik ee, me a tahiꞌ to hikta teꞌ hah non. \v 2 Eöꞌ to ep pet me in a vöön voon vasioꞌ vëh a Jerusalëm to kunah taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin pe Sosoenën. Eꞌ to teꞌ me non o vatëk vih vamanih pe köövo tövaen, pareꞌ vamatop ke non e voe peꞌ. \v 3 Eöꞌ to tënan o vaato apuh to taneꞌ maꞌ pa ö ihihoꞌ pe Sunön to soe vakis maꞌ pan, “Pënton öm! E Sosoenën se teꞌ vaꞌpeh me e non pa ma napan, eꞌ se teꞌ topnin non raoe, kee teꞌ ne a ma napan pe Sosoenën. \v 4 Eꞌ se hiuk vaꞌnaꞌ këh en pee pa hunun matëëre, ka napan hikta se mëtmët hah ne, me ahik hah to kokoman punis, me a hikta kon kamis. A ma tah to teꞌ voh ne to hik kurus rakah ee, me ahik hah to vaokook.” \p \v 5 Ka Teꞌ vëh to ihoꞌ non pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön soe pan, “Pënton ah! Eöꞌ to vavateꞌ vavoon hah noꞌ a ma moeh tah!” Pareꞌ soe pet pan, “Kiun töön a ma tah varih manih, suk a soe vëh a pah man rakah to onöt e non pa ö no a ma napan kurus se vaman rakah ee peꞌ.” \v 6 Eꞌ to soe pet ka neoꞌ pan, “A ma tah kurus varih to tanok vahik ee. Eöꞌ varoe kuru a taneo pa ma moeh tah, paröꞌ vasuksuk hah noꞌ maꞌ. Eöꞌ a Taneo in a ma tah kurus, me eöꞌ a Vahik in a ma tah kurus. A teꞌ se keh manoe non, eöꞌ se heꞌ eah a ruen to taneꞌ no maꞌ pa rën va po toꞌtoꞌ. Eꞌ se kon vamanih po heꞌ peꞌ, a hikto voen nën. \v 7 Ka teꞌ se keh öt vakis non o vaman ko onoah po vapus va pa taateꞌ hat, eoꞌ se heꞌ eah a ma tah poë varih, köꞌ se teꞌ noꞌ e Sosoenën peꞌ, keꞌ se teꞌ non e koaꞌ peöꞌ. \v 8 Ivëhkëk, eteh to nanaöp non ko vahuk hah këh o vaman, me eteh to hikta vaman non, me a nap nonok a ma moeh taateꞌ hat rakah, me a ma teꞌ ipip vamët teꞌ, me a ma teꞌ rëhrëh, me a ma teꞌ to ororaꞌ ne o upöm teꞌ, me a ma teꞌ to vasunön ne o sosoenën vapikpiuk, me a nap pikpiuk, ee a pap teꞌ poë varih se nö pa koveꞌ suraꞌ ororan to ësës tamoaan non po vös salpaꞌ. Eꞌ a vapöök mët.” \s1 A Jerusalëm Voon \p \v 9 Ka paeh va pa tönim me a pöök ankeroꞌ varih to öt ne pa tönim me a pöök toep varih, to teꞌ me ne a ma tah hat marën a miröꞌ a napan pa vahik o heve pe Sosoenën, to nö maꞌ peöꞌ pareꞌ soe pan, “Nö mah, köꞌ vataare a oah e muriaknan pa Soneꞌ Sipsip to vaen vahik me en peꞌ.” \v 10 Ka Tuvuh Vasioꞌ puh rakah en manih peöꞌ, ka ankeroꞌ me en peöꞌ manuh pa tope a pah apuh, ko vakin vörep. Eꞌ to me a neöꞌ pa vataare a vöön voon vasioꞌ vëh, a Jerusalëm, a vöön pe Sosoenën to kunah taneꞌ maꞌ pa vöön va kin. \v 11 O maaka kikis apuh pe Sosoenën to ëman non pa vöön pamëh. O ëman peꞌ to ep vamanin rakah e non, vamanih pa vös saspaꞌ to paraꞌ maaka vörep va non manih po siroak. \v 12 A vöön apuh pamëh to teꞌ non a kiikin va kin, pareꞌ teꞌ non o havun me a pöök ankeroꞌ, a ma papaeh to sun nö ne matan o havun me o pöök hopaꞌ. Manih po hopaꞌ to kiun non a ma ëhnëëro havun me a pöök sipuiira napan va Israël. \v 13 Eꞌ to teꞌ non a ma kukön hopaꞌ pa pah papan, o kukön pa ö no a potan to pepeah ke no maꞌ, ko kukön pa ö no potan to kukunah ke non, ko kukön pa papkiruk, me o kukön pa papmatö. \v 14 A kiikin in a vöön pamëh nee to eok voh keꞌ tok non na pa tonun in a havun me a pöök vös, keꞌ ötöön vakis non maꞌ a kusin a kiikin, pareꞌ teꞌ non a ëhnëëro aposol pa Soneꞌ Sipsip to kiun ne nën. \p \v 15 A ankeroꞌ vëh to vavaato me voh a no neöꞌ, to öt non o tokon nee to nok voh pa gol marën a vatoe a rë pa vöön, me a ma hopaꞌ, me a kiikin. \v 16 A vöön a totoopin pa taanaꞌ ö noton, a papanöꞌ, me a rë pa vöön, eꞌ o pöh vatoe rakah. A ankeroꞌ to vatoe en pa rë, me a papanöꞌ pa vöön po tokon peꞌ, ka vöön to antoen va non manih pa 2,400 kiromitaꞌ. \p \v 17 Ka ankeroꞌ vatoe en pa poꞌ pa kiikin keꞌ antoen va non manih pa 66 mitaꞌ. O vu vatoe pamëh no a ankeroꞌ to vatet no a napan to vavatoe ne a ma tah. \v 18 A kiikin pamëh to tavi non a vöön, ne Sosoenën to eok po vös saspaꞌ, ka vöön to eok non pa gol varoe, keꞌ ëman va non manih po siroak. \v 19 O vös varih to vakusin ne pa kiikin pamëh, to eok ne pa ma vu vös voen vapeah rakah. A vös vih vamomoaan to vakusin non pa kiikin, eꞌ a vös saspaꞌ. Ka vapöök vös, eꞌ a vös vovoaꞌruvi, a vös sapaëaꞌ. Ka vakön vös, eꞌ a kakaare, eꞌ a vös aget. Ka vataanaꞌ, eꞌ a vös pepereꞌ, eꞌ a vös ëmeral. \v 20 Ka vatönim, eꞌ a vös sadönikis, eꞌ to ereraꞌ ko kakaare. Ka tönim me a paeh, eꞌ a vös konilian, eꞌ a ereraꞌ. Ka vatönim me a pöök, eꞌ a vös krisolaët, eꞌ a totomoen. Ka vatönim me a kukön, eꞌ a vös beril, eꞌ a meh vu vös pepereꞌ. Ka vatönim me a taanaꞌ, eꞌ a vös topas, eꞌ a meh vu vös totomoen. Ka vahavun, eꞌ a vös krisopres, eꞌ a pepereꞌ me eꞌ to totomoen. Ka vahavun me a paeh, eꞌ a vös haëasin, eꞌ a meh vu vös vovoaꞌruvi. Ka vahavun me a pöök, eꞌ a vös ametis, eꞌ a meh vu vös ereraꞌ. \v 21 O havun me o pöök hopaꞌ va pa kiikin poë varih ne Sosoenën to eok po havun me o pöök mök voen vapeah. A ma hanan varih koman a vöön to eok ne pa gol, ko ëman va ne manih po siroak. \p \v 22 Eöꞌ to hikta ep noꞌ a Iuun Hinhin Apuh koman a vöön apuh pamëh. E Apuh, e Sosoenën A Kikis Vi vaꞌpeh me a Soneꞌ Sipsip, ee pon to teꞌ va ne manih pa Iuun Hinhin Apuh. \v 23 A vöön pamëh, a hikto maaka va pa potan, me a sivö se vamaaka non a vöön, suk o maaka kikis apuh pe Sosoenën koman to ëman ke non pa vöön. Ka Soneꞌ Sipsip teꞌ va non manih po maaka va pa vöön. \v 24 A ma moeh vu napan se nönö vah ne koman o maaka va pa vöön pamëh. Ka ma teꞌ sunön va pa ma muhin kurus se teꞌteꞌ ne maꞌ a ma kokoek pee manih peꞌ. \v 25 A ma hopaꞌ va pa vöön to hikta se papanih ne, ee se teꞌ taperet e ne, suk a hikta popoen manih pa vöön pamëh. \v 26 A ma tah kokoek me a ma moniꞌ pa napan kurus, ee se teꞌ maꞌ manih peꞌ. \v 27 Ivëhkëk, a ma nap pikpiuk, me a nap nonok a ma vu taateꞌ hat, me a ma teꞌ rëhrëh, ee se hikta vos rakah pa vöön pamëh. A ma napan varoe varih no a Soneꞌ Sipsip to kiun töön voh a ma ëhnëëre manih komön o puk va po toꞌtoꞌ tamoaan. \c 22 \s1 E Jon To Ep In A Ruen, Me O Naon Va Po Toꞌtoꞌ \p \v 1 A ankeroꞌ to vataare me en peöꞌ pa pah ruen apuh, a ruen va pa heꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan. Eꞌ to ëman va non manih pa ö no siroak to ëman va non. Eꞌ to koko taneꞌ no maꞌ pa ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön vaꞌpeh me a Soneꞌ Sipsip, \v 2 pareꞌ koko topnin non a hanan va pa vöön. Manih sinten a poa pap ruen, o naon to heꞌ non o toꞌtoꞌ manih pa ma napan, to sun non. Komön o pöh kirismas pa ma sivö kurus, o naon pamëh to vovoaꞌ non. Ka ma paꞌ naon, eꞌ marën a vatoꞌ hah a ma napan kurus. \v 3 Ka ma tah kurus ne Sosoenën to rës rakah non, ko iu vahik non raoe, a ma tah poë varih hikta se teꞌ ne. \p A ö ihihoꞌ pa teꞌ sunön vaꞌpeh me a Soneꞌ Sipsip to teꞌ non pa vöön pamëh. Ka ma teꞌ kikiu pe Sosoenën se kiu ne manih peꞌ. \v 4 Ee se teꞌ vaꞌpeh me ne peꞌ, ko kuteꞌ e ne pa mataneah. Keꞌ kiun a ëhnaneah manih pa ma naire. \v 5 Ka popoen hikta se teꞌ hah non, kee hikta se iu hah ne o ëman va pa potan me o ram. Suk e Sosoenën, e Apuh se heꞌ e non po ëman manih pa ma napan. Ka napan poë varih se teꞌ va ne manih po teꞌ susunön pa ma tamoaan. \s1 E Ieesuꞌ Se Hah En Maꞌ \p \v 6 Ka ankeroꞌ soe ka neoꞌ pan, “A ma soe varih to paraꞌ man, eöm a ma napan to se vaman rakah. E Sosoenën, e Apuh to vanö maꞌ a Tuvuh Vasioꞌ peꞌ pa kunkuin o kokoman po teꞌ vanënën soe, marën a vatvus a ma soe peꞌ. Eꞌ to vanö maꞌ a ankeroꞌ peꞌ pa vataare a ma nap kiu peꞌ a ma tah kurus se tavus vëvëhöꞌ ee. \v 7 E Ieesuꞌ to soe pan, “Pënton öm, eöꞌ se nö vëvëhöꞌ eoꞌ maꞌ manih peöm. A ma napan to vavatet ne a soe pe Sosoenën to teꞌ non komön o puk vëh, pa ma tah se tavus amot, a ma napan poë varih se vaeö.” \p \v 8 Eöꞌ e Jon, to tënan ko ep a ma tah kurus varih, paröꞌ vatokon havin mon a ankeroꞌ vëh to vataare a neoꞌ a ma tah varih pa vasunön eah. \v 9 Ivëhkëk, eꞌ to soe pan, “Eën se koe a nok va nën! Eöꞌ a meh teꞌ kikiu to teꞌ va e noꞌ pën, me a ma kea pën varih o teꞌ vanënën soe, me a napan varih to vavatet ne a soe to teꞌ non komön o puk vëh. Eën se vasunön varoe nom e Sosoenën a paeh”. \v 10 Eꞌ to soe ka neoꞌ pan, “A soe pe Sosoenën to teꞌ non komön o puk vëh sën nat nom koaan nom. Suk o poen ne Sosoenën to iu nok non a ma tah poë varih to öök vatët en. \v 11 Ivëh, ka napan varih to nonok vatëh ne a ma taateꞌ hat, ee se pah teꞌ ne pa nok a ma taateꞌ hat. Ka napan varih to nonok ne a taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ, eꞌe se pah teꞌ ne nën. Ka napan varih to nonok ne a taateꞌ vih, eꞌe se teꞌ ne pa nok a taateꞌ vih. Ka napan varih to teꞌ ne pa taateꞌ vivihan, ee se pah teꞌ vivihan ne, pare nat ne nonok hah ne a taateꞌ hat, suk ataeah, e Ieesuꞌ se keh nö vëvëhöꞌ en maꞌ, ahik hah, ta tëëm nee se panih a ma taateꞌ hat pee.” \p \v 12 E Ieesuꞌ to soe pan, “Pënton öm, eöꞌ se nö vëvëhöꞌ maꞌ, eöꞌ se teꞌ maꞌ o voen marën a heꞌ papaeh a ma napan to onöt non a ma taateꞌ nee to nok voh. \v 13 Eöꞌ varoe kuru a taneo pa ma moeh tah, ko se teꞌ noꞌ pa vahik pa ma moeh tah. Eöꞌ a pusun in a ma tah kurus, paröꞌ vavahik hah nö noꞌ a ma tah nöꞌ to nok voh. \p \v 14 A ma napan varih to vaman voh e Ieesuꞌ ko eraꞌ peꞌ pupui a ma ohop pee, ee se vaeö. Ee to onöt e ne pa kon a taëën manih po naon va po toꞌtoꞌ, me ee to onöt e ne pa ho manuh po hopaꞌ va pa vöön. \v 15 A ma nap ororaꞌ teꞌ, me a napan to teꞌ ne pa taateꞌ rëhrëh, me a nap ipip vamët teꞌ, me a napan varih to vasunön ne a tah nöꞌnës, me a nap pikpiuk, me a napan varih to teꞌ ne pa taateꞌ popoen, a ma napan kurus varih se teꞌ tavus këh e ne pa vöön pe Sosoenën, a vöön Jerusalëm. \p \v 16 Eöꞌ e Ieesuꞌ, to vanö voh nös a ankeroꞌ peöꞌ manih peöm, keꞌ vatvus ka neöm a soe manih peöm o kum teꞌ varih to vaman a no neoꞌ. Eöꞌ e koaꞌ, to taneꞌ voh maꞌ po vuteꞌ pe Devit. Eöꞌ a toviaꞌ vëh, to ëman vamaaka noꞌ sih pa pöstakah. \p \v 17 A Tuvuh Vasioꞌ me e köövo pa Soneꞌ Sipsip to soe pan, ‘Nö mah!’ Ka ma napan to pënton a soe pamëh se soe pet ee pan, ‘Nö mah!’ Keteh to manoe ko iu kaak non, eꞌ se nö maꞌ ko kaak, eꞌ se kaak taneꞌ pa rën to heꞌ non o toꞌtoꞌ to teꞌ va non manih po heꞌ akuk pe Sosoenën. \p \v 18 Eöꞌ to heꞌ a soe kikis manih pa napan varih to pënton a soe pe Sosoenën to teꞌ non komön o puk vëh. Ta pah teꞌ se keh vatom pet ta meh soe manih pa soe vëh, a ma tah hat vörep varih ne Sosoenën to sosoe non komön o puk vëh, eꞌ se ununun ken pa teꞌ pamëh. \v 19 Ka teꞌ se keh kon ke ta pah ö soe va pa soe pe Sosoenën to kiun non komön o puk vëh, e Sosoenën se kon këh en peꞌ pa taëën va po naon to heꞌ non o toꞌtoꞌ. Eꞌ se hikta teꞌ hop non pa vöön pe Sosoenën vëh no puk to vavahutët e non.” \p \v 20 A teꞌ vëh to vatvus a soe va pa ma tah kurus varih, eꞌ to soe pan, “O pöh man rakah, eöꞌ se nö vëvëhöꞌ eoꞌ maꞌ.” \p Oman! Apuh Ieesuꞌ, eën se nö rakah maꞌ. \p \v 21 O ururuan pe Apuh e Ieesuꞌ se teꞌ vaꞌpeh me non a napan kurus pe Sosoenën. Oman!