\id MRK - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) 
\h MAK 
\toc1 Mak 
\toc2 Mak 
\toc3 Mak 
\mt1 MAK  
\ip A meh ëhnaneah voh e Mak ivëh, e Jon, eꞌ a teꞌ to kiun vovoh voh pa Soe Vih. E Mak to hikta teꞌ non pan, eꞌ a paeh va pa havun me ra poa vamomhë pe Ieesuꞌ. Ivëh, no a ma pah teꞌ nat to sosoe suk va voh ne manih pan, ‘e Mak to kon taneꞌ voh a soe va pe Ieesuꞌ manih po vavaasis pe Pitaꞌ, pareꞌ kiun suk en peꞌ’. Ivëhkëk, e Mak to apuh voh manih Jerusalëm, ivëh, ke eꞌ koman to ep voh e non pa kiu pe Ieesuꞌ. Ea se keh ëh o Puk pe Mak 14:51-52, ea se pöꞌ ep va ee manih pan, e Mak to vavaato suk koman hah a non. Vasuksuk neꞌ to tavus a teꞌ to kiu vaꞌaus non e Pöl pen Banabas manih pa kiu pee.  
\ip E Mak to iu non pan a napan va Room, ee a napan poë varih to matop voh ne a ma muhin peo, pan ee se nat o vavaasis pe Ieesuꞌ. Ivëhkëk, manih pa napan poë varih no a ma moeh tah kikis me a ma tah peo va po oeh vëh, to sunpip e non pa ma kokoman pee. Ivëh ka manih po puk peꞌ neꞌ to soe pan, ‘e Ieesuꞌ varoe kuru to teꞌ me non o kikis me a tasun apuh, ivëh, ke ea kurus a napan va Jiutiaꞌ, me a napan va Room, ea se nat va no manih pan, eꞌ vamaman e koaꞌ pe Sosoenën’. E Mak to vavaato vakis suk rakah non a ma vu tah vatoksean ne Ieesuꞌ to nonok voh non. Ivëhkëk, manih po vavaasis peꞌ, neꞌ to hikta vavaato itoeꞌ suk non a tah pamëh. Eꞌ to vavaato suk non pan, e Ieesuꞌ to kikis oah e non pe susun po oraꞌ hat, me eꞌ A Teꞌ Va Pa Hehe A Ra a ma napan.  
\c 1  
\s1 E Jon Tövapupui To Vavatvus Non A Soe  
\r Matiu 3:1-12, me Luk 3:1-9; 3:15-17, me Jon 1:19-28  
\p
\v 1 Ivaꞌih a soe man pe Ieesuꞌ Kristo, e koaꞌ pe Sosoenën.  
\v 2 A soe man pamëh to taneo vavoh manih pa ö ne Aisaëaꞌ a teꞌ vanënën soe to kiun vavoh, pareꞌ soe vamanih pan,  
\q1 “Pënton ah,  
\q2 eöꞌ se vanö nös a teꞌ vëh se teꞌ vovoh nös a soe peöꞌ manem pën,  
\q3 eꞌ se vovoh ka oah,  
\q2 pareꞌ vamatop a hanan pën.” \rq Mal 3:1\rq*   
\q1
\v 3 “Manih pa moeh upin a pah teꞌ to vavaoe no maꞌ pan,  
\q2 ‘Vamatop öm a hanan pe Sunön,  
\q3 paröm vatotoopin a ma hanan peꞌ.’” \rq Ais 40:3\rq*   
\p
\v 4 E Jon Tövapupui to teꞌ non pa moeh upin, pareꞌ vavatvus non a soe pe Sosoenën, pan a ma napan se pënton, ko panih a ma taateꞌ hat pee, pare pupui rea, ke Sosoenën se ihan anoe a ma hat pee.  
\v 5 A ma napan va pa muhin va Jiutiaꞌ, me ra napan va Jerusalëm to nö kurus ee maꞌ pa tënan a soe pe Jon, pare soe tavus ee pa ma hat pee, ke Jon pupui en pee manih pa ruen Jödën.   
\p
\v 6 E Jon to ohop non o ohop nee to nok voh pa uvin këmol, pareꞌ voh non o voh to tavi non a vuvuhuneah, pareꞌ ënëën non sih o kokaꞌ, pareꞌ kakaak non o hun tankekvö va muhin.  
\v 7 E Jon to vavatvus non a ma soe peꞌ manih pa napan, pareꞌ soe pan, “A teꞌ vëh se suk a maꞌ neoꞌ, no o kikis peꞌ to teꞌ oah e non po teꞌ kikis peöꞌ. Eöꞌ hikta vih onöt noꞌ a vatokon, paröꞌ ihan këh eah o uris vëh pa poa suꞌ peꞌ.  
\v 8 Eöꞌ to pupui a noꞌ neöm pa ruen, ivëhkëk eꞌ se pupui a neöm pa Tuvuh Vasioꞌ.”   
\s1 E Jon To Pupui E Ieesuꞌ  
\r Matiu 3:13-17, me Luk 3:21-22  
\p
\v 9 A ma siꞌ poen to oah ee, ke Ieesuꞌ këh maꞌ a vöön va Nasarët manuh pa muhin va Galiliꞌ, eꞌ to nö maꞌ ke Jon pupui poan manih pa ruen Jödën.  
\v 10 E Ieesuꞌ to tatakin nö këh ko non maꞌ a ruen, pareꞌ ep in a akis to nö vakëh. Ka Tuvuh Vasioꞌ kunah maꞌ manih peꞌ vamanih pa panuh.  
\v 11 Ka to taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin pe Sosoenën, to soe va non manih pan,  
\q1 “Eën e koaꞌ rakah peöꞌ,  
\q2 eöꞌ to iu oah vi ka nom oah,  
\q3 paröꞌ vaeö me noꞌ oah.”   
\s1 E Susun Po Oraꞌ Hat To Punöꞌ E Ieesuꞌ  
\r Matiu 4:1-11, me Luk 4:1-13  
\p
\v 12 Ka Tuvuh Vasioꞌ vanö vëvëhöꞌ en pe Ieesuꞌ manuh pa moeh upin.  
\v 13 E Ieesuꞌ to teꞌ o 40 poen nën, ke susun po oraꞌ hat punöꞌ poan. Eꞌ to teꞌ vaꞌpeh me non o tah poa va pa moeh upin, ko ankeroꞌ matop e ne peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Taneo En Po Vavaasis Peꞌ  
\r Matiu 4:12-17, me Luk 4:14-15  
\p
\v 14 E Ieesuꞌ to öök pa muhin va Galiliꞌ murin in a ö nee to vahoꞌ ee pe Jon Tövapupui pa nohnoh nën, suk eꞌ to rës e non pa taateꞌ hat ne sunön va Galiliꞌ to nonok non. Manih po poen pamëh ne Ieesuꞌ to taneo en pa vavaasis a soe man pe Sosoenën manuh Galiliꞌ.  
\v 15 E Ieesuꞌ to soe ke ra napan pan, “O poen vih ne Sosoenën to vateꞌ voh to tavus en, a Matop Vih pe Sosoenën to öök vatët en maꞌ, söm panih a ma kokoman peöm, paröm vaman a soe man peꞌ.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaoe A Taanaꞌ Teꞌ Se Suk Poë  
\r Matiu 4:18-22, me Luk 5:1-11  
\p
\v 16 E Ieesuꞌ to hëhë nö non pa sinten tonon va Galiliꞌ, pareꞌ ep in e Saëmon, pen e kea peꞌ Ëndruꞌ to tatanaꞌ iian ne pa kë pee, ee pon to tatanaꞌ iian ne sih pa kë pee manih pa tonon va Galiliꞌ, ov in a vavoen.  
\v 17 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Suk a maꞌ neoꞌ öm pom, köꞌ sih vavaasis a neöm pa vaon a napan, kee hop maꞌ manih pa Matop Vih pe Sosoenën.”  
\v 18 Ka varuꞌ rakah vakomanih ne ee pon to këh ee maꞌ pa kë pee, pare vatet ee pe Ieesuꞌ.   
\p
\v 19 Keꞌ hë a sih ö hat, pareꞌ ep in e Jëmis pen e kea peꞌ Jon, a poa koaꞌ oeteꞌ pe Sëbëdiꞌ to tok ne po paröꞌ, pare vunvun hah ne a kë pee to tökrus.  
\v 20 Ke Ieesuꞌ vaoe vëvëhöꞌ rakah en na pee, kee këh ee maꞌ pe tamëëre Sëbëdiꞌ, me ra nap kiu peꞌ to tok ne po paröꞌ, ke Jëmis pen Jon vatet ee pe Ieesuꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Veo Taneꞌ A Oraꞌ Hat Manih Pa Pah Teꞌ  
\r Luk 4:31-37  
\p
\v 21 E Ieesuꞌ me ra taanaꞌ vamomhë peꞌ to vos ee manuh Kapaneam. Po Poen Apaapo ne Ieesuꞌ to ho en pa iuun hinhin soneꞌ po Jiuꞌ, pareꞌ taneo en po vavaasis peꞌ.  
\v 22 A napan to pënton a ma vavaasis pe Ieesuꞌ, pare pah töhkak vahat ee. Eꞌ to hikta teꞌ va non manih po teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës,\f + \fr 1:22 \ft [... o Vavaasis pe Mosës] E Sosoenën to heꞌ koe a ma Vavaasis varih pe Mosës manih pa napan va Israël. Ep na pa tonun o Puk to teꞌ non a Kölösöriꞌ pa maaka vavih a tah no o Vavaasis pe Mosës to soe non.\f* ahik, eꞌ to vavaasis me non o kikis.   
\p
\v 23 Manih po poen pamëh a pah teꞌ to teꞌ non koman iuun hinhin soneꞌ, no a pah oraꞌ hat to teꞌ non peꞌ, eꞌ to pah kokoeꞌ suntan en pareꞌ soe pan,  
\v 24 “Koe ka möm ah, ataeah nën to iu nom manih pemöm, Ieesuꞌ va Nasarët, eën nö maꞌ pa miröꞌ a möm öh? Eöꞌ to nat e noꞌ pën a Teꞌ Vivihan pe Sosoenën.”  
\v 25 E Ieesuꞌ to siröꞌ a oraꞌ pamëh, ko soe pan, “Vatotomin ah! Parën këh tavus maꞌ a teꞌ manem.”  
\v 26 Ka oraꞌ hat pah kö suntan en pa teꞌ pamëh, pareꞌ pah kokoeꞌ suntan en, ko këh tavus en peꞌ.  
\v 27 Ka napan vatötöhkak rakah ee, pare taneo ee pa vaiihi koman hah pan, “Ataeah rakah ivaꞌih? Eꞌ a ma vavaasis voon, to teꞌ me non o kikis o pöh apuh rakah, eꞌ se taꞌ o oraꞌ hat, kee tënan e pa soe peꞌ.”  
\v 28 Ivëh, ko vahutët va pa ma tah apaꞌpuh ne Ieesuꞌ to nok voh nö vëhöꞌ rakah en pa ma ö kurus va pa muhin va Galiliꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah E Noan E Pitaꞌ  
\r Matiu 8:14-15, me Luk 4:38-39  
\p
\v 29 O poen nee to këh tavus maꞌ a iuun hinhin soneꞌ po Jiuꞌ, pare nö totoopin rakah ee manuh pa iuun pe Saëmon pen Ëndruꞌ, e Jëmis pen Jon to nö vaꞌpeh me raoe.  
\v 30 E noan e Saëmon to koroh non tevan to haraꞌ non a hiinana, ka napan soe vëvëhöꞌ kee pe Ieesuꞌ pe noan e Saëmon.  
\v 31 Ke Ieesuꞌ öök en manuh peꞌ, pareꞌ öt en pa koreneah, ko kë vasun en peꞌ, ka hiinana hik këh en peꞌ, keꞌ sun ko vamatop en pa taëën pee.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vavatoꞌ Hah A Ma Nap Peo To Haraꞌ Ne A Ma Vu Mët  
\r Matiu 8:16-17, me Luk 4:40-41  
\p
\v 32 Pa matanpoen no a potan to kunah en, ka napan teꞌteꞌ ee maꞌ pa napan varih to haraꞌ ne a ma mët, me ro teꞌ varih no a ma oraꞌ hat to teꞌ hop ne manih pee.  
\v 33 Ka napan va pa vöön apuh pamëh tönun ee maꞌ manih pa matan in a iuun pamëh.  
\v 34 Ke Ieesuꞌ vavatoꞌ hah en pa ma napan to teꞌ me ne a ma vu mët, pareꞌ veo vavah en po oraꞌ hat, ko oraꞌ hat poë varih nat e ne peꞌ e Ieesuꞌ, e koaꞌ pe Sosoenën, ivëh keꞌ soepip en po oraꞌ pa vaato.   
\s1 E Ieesuꞌ To Nönö Vah Kov E Non Manih Galiliꞌ  
\r Luk 4:42-44  
\p
\v 35 Pa pöstakah rakah ne Ieesuꞌ to sun, pareꞌ këh tavus en pa iuun, ko këh en pa vöön, ko nö en pa ö totomin no ahikta teꞌ to teꞌ non, pareꞌ hinhin e non nën.  
\v 36 E Saëmon me ra ma upöm peꞌ to nö ee pa vaiu poë.  
\v 37 Ee to taum poë, pare soe ke poë pan, “A nap peo rakah to vavaiu vah ka nom oah.”  
\v 38 Ke Ieesuꞌ piun va in a soe pee manih pan, “Koe voh öm, ka nö voh pa ta ma meh vöön vatët manih, eöꞌ se vatvus pet a Soe Vih manih pee, suk ataeah, eꞌ a tah ne eöꞌ to nö suk voh maꞌ.”  
\v 39 Keꞌ nö vavah en manih pa ma ö muhin va Galiliꞌ, pareꞌ vavaasis non a ma napan manih koman a ma iuun hinhin soneꞌ, pareꞌ veo këh en po teꞌ po oraꞌ hat.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah A Pah Teꞌ To Teꞌ Me Non A Mët Töpaꞌ  
\r Matiu 8:1-4, me Luk 5:12-16  
\p
\v 40 Ka pah teꞌ to teꞌ me non a mët töpaꞌ nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pareꞌ vatokon, ko ook marën e Ieesuꞌ se vaꞌaus poan, pareꞌ soe pan, “Eën se keh iu nom kën vatoꞌ hah eom peöꞌ.”  
\v 41 E Ieesuꞌ to uruan vörep a teꞌ pamëh, ko vaket poan, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to iu e noꞌ pa ö nën se voon hah. Voon ah.”  
\v 42 Ka varuꞌ rakah vakomanih no a mët töpaꞌ to hik këh en peꞌ, keꞌ vih hah en.  
\v 43-44 Ke Ieesuꞌ vuhvuh vakis poan, pareꞌ soe pan, “Matop nom ah. Eën se nat nom vavatët a tah vaꞌih to tanok pa sioniumah pa ta ma meh teꞌ. Ivëhkëk, eën se nö totoopin na manuh po teꞌ ësës heꞌ, ko vataare a sioniumah me o heꞌ pën. Ka teꞌ ësës heꞌ ës ke na e Sosoenën vamanih pa ö no Vavaasis pe Mosës to soe vavoh non. Ivëh, ka napan se nat ne a mët pën to hik en, kën voon hah eom.”  
\v 45 Ivëhkëk, a teꞌ pamëh to këh e Ieesuꞌ, pareꞌ taneo en pa vahutët vavah a ö ne Ieesuꞌ to vatoꞌ hah poan manih pa ma ö kurus. Ivëh, ke Ieesuꞌ hikta onöt rakah non a vos vavah pa ma vöön pa matëëra napan. Ivëh, keꞌ teꞌ e non pa ö totomin no ahikta teꞌ to teꞌ non, ka napan nönö e ne maꞌ manih peꞌ.   
\c 2  
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ A Teꞌ Tëtënkun  
\r Matiu 9:1-8, me Luk 5:17-26  
\p
\v 1 Ka ma siꞌ poen oah ee, ke Ieesuꞌ vos hah en maꞌ manih Kapaneam, ka napan pënton a soe to soe non pan, e Ieesuꞌ to teꞌ non pa iuun kokoroh peꞌ.  
\v 2 Ka nap peo tönun maꞌ, ka koman iuun puh rakah en, ka hikta siꞌ ö to teꞌ akuk non, o matan hopaꞌ me o puh rakah, manih po poen ne Ieesuꞌ to vavaasis non raoe.  
\v 3 Ka taanaꞌ teꞌ, teꞌ ee maꞌ pa teꞌ tëtënkun manih pe Ieesuꞌ.  
\v 4 Suk ataeah, a napan to peo, ivëh, kee hikta antoen ne a teꞌ ho a teꞌ tëtënkun pamëh manuh pe Ieesuꞌ. Ivëh, kee teꞌ peah ee pa teꞌ tëtënkun pamëh manuh pa tonun iuun vëh ne Ieesuꞌ to teꞌ non. Pare tai ee pa ma si vös in a tonun iuun pamëh, pare vöknah totoopin ee na pa teꞌ pamëh to koroh non po pan peꞌ manuh pe Ieesuꞌ.  
\v 5 E Ieesuꞌ to inan o vaman pee, ivëh, keꞌ soe ke a teꞌ tëtënkun pamëh pan, “Koaꞌ peöꞌ, a ma hat pën nöꞌ to ihan anoe eoꞌ pee.”   
\p
\v 6 Ka ma teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës to pët ihoꞌ e ne nën, ka manih pa ma kokoman pee nee to koman aven e ne pan,  
\v 7 “Eꞌ teꞌ vah va non nih, ka teꞌ vëh sosoe va non manih? A teꞌ vëh to sosoe oꞌoah e non pe Sosoenën, ahikta pah teꞌ to onöt non a ihan anoe a hat pa meh teꞌ. E Sosoenën varoe to antoen non a ihan anoe a ma hat po teꞌ.”  
\v 8 E Ieesuꞌ to nat ohoꞌ en na pa ma kokoman vakoaan pee, ivëh, keꞌ soe ke raoe pan, “Suk ataeah nöm to teꞌ me nem a ma vu kokoman varih?  
\v 9 Eꞌ hikta teꞌ hivaꞌ non pa soe ke a teꞌ tëtënkun pan, ‘A ma hat pën nöꞌ to ihan anoe’. Suk ataeah, o upöm teꞌ hikta antoen ne a inan vamanih pan a ma hat peꞌ to hik ee. Ivëhkëk, eꞌ to hivaꞌ oah e non pa soe ke a teꞌ tëtënkun pan, ‘Eën se sun, parën kon o pan pën, ko nö eom’. Suk ataeah, a ma napan se ep ne pan a teꞌ pamëh to toꞌ hah en.  
\v 10 Ivëhkëk, eöꞌ se vamaaka ka neöm ta pah tah, köm se vaman, ko nat ka neoꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to teꞌ me noꞌ pa tasun manih po oeh marën a ihan anoe a ma hat.”  
\v 11 Ivëh, keꞌ soe ke a teꞌ tëtënkun pamëh pan, “Eöꞌ to soe ka oah, sun ah, parën kon o pan pën, ko nö eom manuh pa iuun pën.”  
\v 12 Manih pa matëëra napan varih to ep ne, no a teꞌ tëtënkun pamëh to sun vëvëhöꞌ rakah en, pareꞌ kon o pan peꞌ ko nö en. Ka napan kurus varih to ep ne to pah töhkak vahat rakah ee. Ko kë ee pa ëhnan e Sosoenën, pare soe pan, “Ea to hikta ep moaan voh no ta ma meh tah to matan va ne manih!”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaoe E Livaë  
\r Matiu 9:9-13, me Luk 5:27-32  
\p
\v 13 E Ieesuꞌ to këh en maꞌ pa vöön va Kapaneam, pareꞌ hëhë vah non pa sinten a tonon va Galiliꞌ, ka nap peo nö ee maꞌ manih peꞌ, keꞌ taneo en pa vavaasis raoe.  
\v 14 Ko poen neꞌ to nönö nö non, pareꞌ ep in a teꞌ kokon takis to ihoꞌ non pa iuun kokon takis. A ëhnaneah e Livaë, eꞌ e koaꞌ pe Apias. Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Suk a maꞌ neoꞌ ah.” Keꞌ sun, ko vatet en pe Ieesuꞌ   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaëën Vaꞌpeh Me Ra Napan No A ma Taateꞌ Pee To Hat  
\p
\v 15 O poen ne Ieesuꞌ to ënëën non pa koman iuun pe Livaë, a nap kokon takis o pöh peo rakah, me ro upöm teꞌ no a ma taateꞌ pee to hat, eꞌe to ënëën vaꞌpeh me ne Ieesuꞌ me ra ma teꞌ vamomhë peꞌ. Ee a ma napan poë varih to vavatet tamoaan vah ne e Ieesuꞌ.  
\v 16 O teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, eꞌe o Parësiꞌ, ee to ep in e Ieesuꞌ, me ra napan no a ma taateꞌ pee to hat to ënëën vaꞌpeh me ne e Ieesuꞌ. Ivëh, kee hi a ma teꞌ vamomhë peꞌ pan, “Eꞌ teꞌ vah va non nih ke Ieesuꞌ ënëën vaꞌpeh me e non pa nap kokon takis, me ro teꞌ no a ma taateꞌ pee to hat?”  
\v 17 E Ieesuꞌ to tënan a soe pe pareꞌ piun a soe pee ko soe pan, “O teꞌ varih to hikta haraꞌ ne a mët, eꞌe to hikta onöt ne a nönö pa ep e röktaꞌ. Ahik. A napan varoe varih to haraꞌ ne a mët to nönö ne sih pa ep pe röktaꞌ. Eöꞌ to hikta nö voh maꞌ pa vaꞌaus o teꞌ varih to koman ne pan ee ro totoopin. Ahik. Eöꞌ to nö voh maꞌ pa vaꞌaus o teꞌ varih to nat va ne manih pan ee ro teꞌ hat.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Sosoe Suk Non A Taateꞌ Vapenpen Pa Taëën  
\r Matiu 9:14-17, me Luk 5:33-39  
\p
\v 18 O pöh poen no a ma vamomhë pe Jon Tövapupui, me ro Parësiꞌ to vapenpen ne pa ëën. Ka ma pah to Parësiꞌ me a ma pah teꞌ vamomhë pe Jon Tövapupui to nö maꞌ pe Ieesuꞌ, ko hi poë pan, “Vahvanih, ko teꞌ vamomhë pe Jon Tövapupui me ro teꞌ vamomhë po Parësiꞌ vapenpen e ne pa ëën, ivëhkëk, o teꞌ vamomhë pën to kök ee pa taateꞌ pea, pare hikta vapenpen ne pa ëën a taëën, suk ataeah?”  
\v 19 Ke Ieesuꞌ piun, ko soe ke raoe pan, “Eꞌ kës to vih e non pa ö no a ma teꞌ pe voe tövaen vavoon se vapenpen e ne pa ëën? Ahik rakah. E voe tövaen vavoon se keh teꞌ vaꞌpeh me non raoe, eꞌe hikta se vapenpen ne pa ëën. Suk ataeah, ee to vaeö me e ne pe voe tövaen vavoon.  
\v 20 Ivëhkëk, a ma poen se tavus maꞌ no upöm teꞌ se me ke ee pe voe tövaen vavoon keꞌ këh en pa ma teꞌ peꞌ. Manih po poen pamëh eꞌe se vapenpen ee pa taëën. Suk ataeah, eꞌe to tamak e ne poë.   
\p
\v 21 “Ke Ieesuꞌ heꞌ a meh poa soe manih koman a soe vapipinoꞌ, pareꞌ soe pan, “Manih po vavaasis vamoaan ea se nat no vahovën me no o vavaasis voon peöꞌ.” Pareꞌ soe pet en pan, “A teꞌ to hikta onöt non a ö seꞌ kon a ta rara voon marën a kun pip a töhkoꞌ vëh to teꞌ non po rara vamoaan. Eꞌ se keh nok va nën, o rara voon se kurus vaꞌpuh en pa töhkoꞌ va po rara vamoaan, suk o rara voon se soneꞌ en.”  
\v 22 Ke Ieesuꞌ vavaato avoeꞌ e non pareꞌ soe pan, “A hikta teꞌ me se isu o voaën voon manih po pëk vamoaan nee to kun po kap sipsip. Eꞌ se keh isu en po voaën voon o voaën voon se kurus en po pëk vamoaan. Suk o pëk vamoaan to hikta onöt non a tëptot. Ivëh, ko pëk se tökrus en, ko voaën takoꞌ en. Ahik. Eöm se isu o voaën voon manih po pëk voon nee to kun po kap sipsip.”  
\p Ivëh, ka se nat no öt vatös in o vavaasis vamoaan me o vavaasis voon pe Ieesuꞌ.   
\s1 A Soe Va Pa Vapenpen A Taëën Po Poen Apaapo  
\r Matiu 12:1-8, me Luk 6:1-5  
\p
\v 23 Po pöh Poen Apaapo ne Ieesuꞌ to nönö vah non manih pa koman a rak vëh nee to nep voh a kon. A ma vamomhë pe Ieesuꞌ to nönö vaꞌpeh vah me e ne peꞌ, ka ma vamomhë peꞌ kökök a ma voaꞌ kon pan ee se ëën.  
\v 24 Ivëh, ko Parësiꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Ep ah, a taateꞌ pea to vapenpen e non pa nok vamanih po Poen Apaapo. Eöm nonok suk va nem manih ataeah?”   
\p
\v 25 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm kës to ëh voh em po vahutët va pa tah ne Devit to nok voh me ra ma vamomhë peꞌ, pa ö nee to maë voh, ha?  
\v 26 O poen neꞌ to ho voh pa koman iuun vapenpen pe Sosoenën, e Abaëataꞌ he teꞌ non e susun po teꞌ ësës heꞌ, pareꞌ ëën voh en pa taëën pamëh. E Devit to ëën a taëën pamëh no teꞌ ësës heꞌ varoe to ënëën ne, pareꞌ heꞌ me en pa ma vamomhë peꞌ to teꞌ me ne poë. A taëën pamëh nee to heꞌ voh ee na pe Sosoenën.”   
\p
\v 27 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “E Sosoenën to hikta nok voh a napan marën a vaꞌaus o Poen Apaapo, ahik, eꞌ to nok voh o Poen Apaapo marën a vaꞌaus a napan.  
\v 28 Ivëh, keöꞌ koman e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to Sunön ke noꞌ po Poen Apaapo.”   
\c 3  
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ A Teꞌ No A Koreneah To Tënkun  
\r Matiu 12:9-14, me Luk 6:6-11  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to ho hah en pa iuun hinhin soneꞌ manuh pa ö no a pah teꞌ tënkun koren to teꞌ non nën.  
\v 2 A napan to ut vavih rakah e ne pe Ieesuꞌ, pan eꞌ se nok vavih a teꞌ tënkun koren pamëh po Poen Apaapo, ivëh, kee se pokaꞌ poë pa hat, ko vahoꞌ poë po vahutët.  
\v 3 Ke Ieesuꞌ soe ken pa teꞌ vëh no koreneah to tënkun pan, “Maꞌ ah manih.”  
\v 4 Ivëh, ke Ieesuꞌ hi en pa napan pan, “Ea se nok a taateꞌ vih po Poen Apaapo, keꞌ ea se nok a taateꞌ hat? Eꞌ to vih pöꞌ e non pea se vaꞌaus ro teꞌ, kee teꞌ vavih ne, keꞌ ea se koe a vaꞌaus eah, keꞌ mët en?” Ivëhkëk a napan to hikta soe ta soe.  
\v 5 E Ieesuꞌ to kuteꞌ i ra napan, ko pah heve en, ko tamak en pee, suk a ö nee to paraꞌ vatö vaasis, pare kokoman pinpiun. E Ieesuꞌ to taꞌ a teꞌ tënkun koren pamëh pan, “Putot a koreomah.” Keꞌ putot en pa koreneah, keꞌ totoopin, ko vih hah en.  
\v 6 Ko Parësiꞌ këh ee pa iuun hinhin soneꞌ, pare tönun ohoꞌ me ee po teꞌ kum teꞌ pe Hëërot, kee vavaiu vah këh e ne ta hanan nee se ip vamët koe in e Ieesuꞌ.   
\s1 A Napan Peo Rakah To Tönun Sinten A Tonon Va Galiliꞌ  
\r Luk 6:17-19  
\p
\v 7-8 Ke Ieesuꞌ me a ma vamomhë peꞌ këh ee pa vöön nee to teꞌ ne, ko nö ee manuh pa sinten a tonon va Galiliꞌ, ka napan o pöh peo rakah to suk poë. A napan peo poë varih to taneꞌ maꞌ Galiliꞌ, Jiutiaꞌ, me manuh Jerusalëm, me ra napan va pa muhin va Itumiaꞌ, me manuh pa pap Jödën vöh, me a ma napan va pa poa vöön varih Taëaꞌ me Saëdon. A nap peo rakah to nö maꞌ pa pënton e Ieesuꞌ, suk eꞌe to tënan a ma kiu neꞌ to nonok non, no a hikta teꞌ akuk to antoen non a nok, e Ieesuꞌ varoe.  
\v 9 Ke Ieesuꞌ taꞌ a ma vamomhë peꞌ pan, eꞌe se rëh vatët maꞌ to paröꞌ, keꞌ se tok, suk a napan to peo tomaꞌ tot vavah in poë.  
\v 10 E Ieesuꞌ to vavatoꞌ a nap peo, ko teꞌ varih to teꞌ me ne a ma mët iu hariun ne e Ieesuꞌ. Ivëh, kee pipihih nö e ne maꞌ pa napan, suk eꞌe to iu hariun ne e Ieesuꞌ pan a ma mët pee se hik.  
\v 11 Ka napan varih no oraꞌ hat to teꞌ hop ne pee, to ep i na e Ieesuꞌ, pare pah vatokon ee manih pa mataneah, pare sosoe ne pan, “Eën e Koaꞌ pe Sosoenën.”  
\v 12 Ke Ieesuꞌ vuhvuh vakis rakah en po oraꞌ hat pan, o oraꞌ hat poë varih se nat ne vatvus vateeraꞌ a ëhnaneah manih po upöm teꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Kon A Havun Me A Poa Vamomhë Peꞌ  
\r Matiu 10:1-4, me Luk 6:12-16  
\p
\v 13 E Ieesuꞌ to peah en manuh pa tope, pareꞌ vaoe ununun koman en na pa ma teꞌ neꞌ to iu non. Ka ma teꞌ poë varih nö ee maꞌ manih peꞌ.  
\v 14 Ke Ieesuꞌ vateꞌ en po havun teꞌ me a pöök, pareꞌ vëhnan raoe o aposol. E Ieesuꞌ to soe ke raoe pan, “Eöꞌ to kon a neöm pan eöm se teꞌ vaꞌpeh me a no neoꞌ. Eöꞌ se vanö a neöm, köm vatvus a soe manuh pa ma napan.”  
\v 15 E Ieesuꞌ to heꞌ raoe a tasun peꞌ, marën a nok a kiu va pa veo këh a napan po oraꞌ hat.  
\v 16 Eꞌe varih o havun teꞌ me a pöök neꞌ to vateꞌ, e Saëmon vëh ne Ieesuꞌ to vëhnan poan e Pitaꞌ,  
\v 17 ke Jëmis pen kea peꞌ Jon, ee a poa sunaiꞌ Sëbëdiꞌ, e Ieesuꞌ to vëhnan raoe pon e Poaanesis, a pusun in o ëhnan pamëh to teꞌ va non manih pan, “A poa koaꞌ to toto va ne manih pa kara”.  
\v 18 Ke Ëndruꞌ, ke Filip, ke Batromioꞌ, ke Matiu, ke Tömas, ke Jëmis e sunaiꞌ Apias, ke Tëdius, ke Saëmon, a teꞌ vëh to taneꞌ voh maꞌ po kum nee to popokaꞌ ne o Sërat.\f + \fr 3:18 \ft A ma teꞌ to taneꞌ maꞌ po kum nee to popokaꞌ ne o Sërat, ee to vapus me ne a kaman va Room pan ee se matop koman hah a ne.\f*  
\v 19 Ke Jiutas Iskariot, to taneꞌ maꞌ Kariot, eꞌ a teꞌ pamëh se vikuh e Ieesuꞌ manuh pa koreera napan varih to hat ov e ne poë.   
\s1 A Napan To Sosoe Ne Pan E Ieesuꞌ To Kikiu Vaꞌpeh Me Non E Belsebu  
\r Matiu 12:24-32, me Luk 11:14-23; 12:10  
\p
\v 20 E Ieesuꞌ to vos hah en Kapaneam, me ra ma vamomhë peꞌ. A nap peo rakah to tönun haha kov ee maꞌ, ke Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ hikta onöt rakah ne a ëën, suk eꞌe to posean ne pa vaꞌaus a napan.  
\v 21 Ka ma poan e Ieesuꞌ nat in a tah vaꞌih, pare nö ee maꞌ, pan eꞌe se me poë, suk ataeah, a napan to sosoe ne pan, “E Ieesuꞌ to papön.”   
\p
\v 22 Ka ma teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to taneꞌ maꞌ Jerusalëm to sosoe ne pan, “Eꞌ to teꞌ me non e Belsebu, e susun po oraꞌ hat, ivëh to heꞌ kikis non poan, keꞌ veveo këh non o teꞌ po oraꞌ hat.”  
\v 23 Ke Ieesuꞌ vaoe huk en maꞌ pa napan varih to nat ne pa taateꞌ, pareꞌ vahutët ken pee pa ma soe vapipinoꞌ. Eꞌ to soe ke raoe pan, “Eꞌ teꞌ vah va non nih ke susun po oraꞌ hat antoen e non pa veo e susun po oraꞌ hat?  
\v 24 Ka ma napan to teꞌ ne paan a matop pa paeh susun, eꞌe se keh taki vakëh ko nok o pöök vuteꞌ, pare vapus koman hah, a matop pamëh hikta onöt rakah non a teꞌ vakis.  
\v 25 Keꞌ teꞌ pet me va e non manih po vutom taman varih to teꞌ ne sih koman a paeh iuun. Eꞌe se keh taki vakëh, pare vapus koman hah, o vutom taman poë varih to hikta se teꞌ kikis ne.  
\v 26 Ivëh, ke susun po oraꞌ hat se keh vakihat koman hah me a non, ko kum peꞌ takök vakëkëh, kee hikta onöt ne a teꞌ vaꞌpeh tamoaan, eꞌe se hik rakah ee.”   
\p
\v 27 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe suk e susun po oraꞌ hat, pareꞌ soe pan, “A pah teꞌ to hikta onöt rakah non a ho akuk manuh pa iuun pa teꞌ söë, pareꞌ kokon a ma tah peꞌ, ahik, eꞌ se këk nohnoh vavih momoaan a teꞌ söë po uris, pareꞌ pah kokon poꞌ a ma tah kurus va pa koman iuun peꞌ.   
\p
\v 28 Eöꞌ se soe vaman rakah keoꞌ peöm, e Sosoenën se ihan anoe a ma hat me a ma soe viivi kurus rakah varih no a napan to nonok ne.  
\v 29 Ivëhkëk, a teꞌ se keh soe viivi a Tuvuh Vasioꞌ, e Sosoenën to hikta se ihan anoe non a hat peꞌ, suk ataeah, eꞌ to nok en pa hat teꞌteꞌ tamoaan.”  
\v 30 E Ieesuꞌ to soe va nën suk a ma teꞌ varih to nat ne pa taateꞌ, eꞌe to sosoe ne pan, “Eꞌ to teꞌ me non a oraꞌ hat.”   
\s1 E Sinan Me A Ma Kea Pe Ieesuꞌ  
\r Matiu 12:46-50, me Luk 8:19-21  
\p
\v 31 Ke sinan me a ma kea pe Ieesuꞌ nö ee maꞌ. Ee to sun ne maꞌ mahën, pare vanö na a soe pan e Ieesuꞌ se nö maꞌ, eꞌe to iu ep i ne poë.  
\v 32 A napan o pöh peo rakah to ihoꞌ me ne e Ieesuꞌ ka napan poë varih soe kee peꞌ pan, “E sinömah, me a ma kea pën, me a ma vameomah, to teꞌ ne mahën, ee to iu ne maꞌ oah.”  
\v 33 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eteh e sinaneoꞌ, me eteh e kea peöꞌ?”  
\v 34 Keꞌ kukuteꞌ en pa ma napan varih to ihoꞌ tatavi ne poë, pareꞌ soe pan, “A ma napan varih, eꞌe to teꞌ va e ne manih pe sinaneoꞌ, me a ma kea peöꞌ.  
\v 35 A napan varih to nonok ne a ma tah ne Sosoenën to iu non sih, eꞌe a ma kea peöꞌ, me a ma vameneoꞌ, me e sinan vamaman neoꞌ.”   
\c 4  
\s1 A Soe Vapipinoꞌ Va Pa Teꞌ To Poꞌpoꞌ A Kon Manih Pa Koman A Rak Peꞌ  
\r Matiu 13:1-9, me Luk 8:4-8  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to taneo hah en pa vavaasis a ma napan manih sinten a tonon va Galiliꞌ. Ka napan o pöh peo to tönun pa havin e Ieesuꞌ. Ivëh, keꞌ peah en po paröꞌ, pareꞌ ihoꞌ non, ko paröꞌ atan non pa tonon, ka napan teꞌ ne manih sinten tonon.  
\v 2 Keꞌ vavaasis e non pee pa ma tah peo manih koman a ma soe vapipinoꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan,  
\v 3 “Pënton öm, a pah teꞌ poꞌpoꞌ kon to nö pa rak peꞌ, pareꞌ poꞌpoꞌ a kon peꞌ.  
\v 4 A teꞌ pamëh to poꞌpoꞌ nö non a kon, ka ma meh voaꞌ kon vuꞌ ee manih po vaꞌpet taan, ko növan nö maꞌ, ko ëën vahik ee pee.  
\v 5 Ka ma meh voaꞌ vuꞌ ee manih pa moeh vösvös. Ka ma voaꞌ kon pisiꞌ vëvëhöꞌ ee maꞌ, peꞌ o oeh to hikta teꞌ ru non, ivëh, nee to pisiꞌ ohoꞌ suk maꞌ.  
\v 6 Ivëh, ka potan peah maꞌ, pareꞌ pa varak hah en pee, suk ee to hikta teꞌ aan vakis ne.  
\v 7 Ka ma meh voaꞌ kon vuꞌ manih po topnin o noꞌ uris toꞌtoꞌ, ka uris toꞌtoꞌ pu maꞌ, ko kopös en pee, kee hikta voaꞌ.  
\v 8 Ka ma meh voaꞌ kon vuꞌ ee manih po oeh vih, pare pu vavih ee maꞌ, ko voaꞌ vavih ee, ka ma meh vu kon voaꞌ ee po 30 voaꞌ, ka ma meh vu kon voaꞌ ee po 60 voaꞌ, ka ma meh vun voaꞌ ee po 100 voaꞌ.”  
\v 9 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Eöm o teꞌ varih to teꞌ me nem a ma tenëneöm, eöm se pënton a soe vaꞌih.”   
\s1 A Pusun In A Ma Soe Vapipinoꞌ  
\r Matiu 13:10-17, me Luk 8:9-10  
\p
\v 10 E Ieesuꞌ to teꞌ non pehen, ko teꞌ varih to tënan voh ne sih a ma soe peꞌ to nö vaꞌpeh me ee maꞌ pa havun me a poa vamomhë peꞌ. Pare soe ke poë pan eꞌ se vamaaka rapoë pa pusun in a soe vapipinoꞌ pamëh.  
\v 11 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe ke rapoë pan, “E Sosoenën to vataare voh en peöm pa pusun in a soe vakoaan va pa Matop Vih Peꞌ. Ivëhkëk, a napan varih to teꞌ tavus ne to pënton koe varoe ko ne sih a soe manih pa soe vapipinoꞌ. Eꞌ to vapuh e non, pa ö no a teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to soe suk voh pan,   
\q1
\v 12 ‘Ee se epep ne ko sih epep vatëh va kov e ne manih,  
\q2 ivëhkëk, ee hikta se nat i ne ta pah tah,  
\q2 ee se tëtënan ne ko sih tëtënan vatëh va kov e ne manih,  
\q2 ivëhkëk, ee hikta se maaka i ne a pusun in a soe pamëh.  
\q1 Ee se keh maaka i ne a pusun in a soe pamëh,  
\q2 ee se tarih ke na manuh pe Sosoenën, ke Sosoenën se ihan anoe en pa ma hat pee.’” \rq Ais 6:9-10\rq*   
\s1 A Pusun In A Soe Vapipinoꞌ Va Pa Teꞌ To Poꞌpoꞌ A Kon  
\r Matiu 13:18-23, me Luk 8:11-15  
\p
\v 13 Ke Ieesuꞌ hi raoe pan, “Eöm hikta nat rakah ko nem pa pusun in a soe vapipinoꞌ vëh, ha? Eöm se poꞌ nat vah va in a pusun a ma meh soe vapipinoꞌ varih nih? Eöm to hikta nat nem, eöꞌ se soe tavus keoꞌ peöm pa pusun in a soe vapipinoꞌ pamëh.  
\v 14 A teꞌ vëh to poꞌpoꞌ o voaꞌ kon, eꞌ to teꞌ va non manih pa ö neꞌ to poꞌpoꞌ a soe pe Sosoenën manih pa komëëra napan.  
\v 15 A soe to vuꞌ manih po vaꞌpet taan, eꞌ to teꞌ va non manih pa napan to tënan a soe, ko vasuksuk no e susun po oraꞌ hat to vëvëhöꞌ maꞌ, ko kon ke en pa soe vëh ne Sosoenën to poꞌpoꞌ manih pa komëëre.  
\v 16 Ka ma upöm teꞌ to teꞌ va e ne manih pa ma voaꞌ kon to vuꞌ manih po oeh vösvös. Eꞌe to pënton ee pa soe, pare kon vëvëhöꞌ ee, pare vaeö e ne peꞌ.  
\v 17 Ivëhkëk, o vaman pee to hikta teꞌ aan vakis non manih pa komëëre. Ko poen no a napan to kehkeh vöknah ne a soe pe Sosoenën, ee to heꞌ ee pee pa punis, ko hinën ee pee, ko vaman pee kuꞌ vëhöꞌ en.  
\v 18 Ka ma upöm teꞌ to teꞌ va e ne manih po voaꞌ kon to vuꞌ topnin o noꞌ uris toꞌtoꞌ. A pap teꞌ poë varih to pënton e ne sih pa soe pe Sosoenën.  
\v 19 Ivëhkëk, ee to koman vaviꞌ e ne pa ma moeh tah va po oeh vëh, pare koman vaviꞌ me e ne pa ununun vörep a moniꞌ, ko teꞌ e ne pa manin pet na a ma meh tah. Ka ma tah poë varih kupkup e ne pa soe pe Sosoenën manih pa ma kokoman pee. Ka soe pamëh hikta vovoaꞌ non.  
\v 20 Ivëhkëk, a ma meh voaꞌ kon to vuꞌ manih po oeh vih, to teꞌ va e ne manih po teꞌ to pënton a soe pe Sosoenën, pare kon ko ötöön e ne. Ka soe pamëh to voaꞌ pet manih po toꞌtoꞌ pee. Ka ma paeh to voaꞌ ee po 30 voaꞌ, ka ma meh to voaꞌ ee po 60 voaꞌ, ka ma meh to voaꞌ ee po 100 voaꞌ.”   
\s1 A Soe Vapipinoꞌ In O Maaka  
\r Luk 8:16-18  
\p
\v 21 Ke Ieesuꞌ soe ken pa napan me ra ma vamomhë peꞌ pa meh soe vapipinoꞌ, pareꞌ soe pan, “A napan onöt kës e ne pa teꞌ o ram, pare vahoꞌ hop manih paan o kove, keꞌ manih pa paan a tevan? Ahik, ee se vahan rakah manuh mahën pa ö vavahan ram.  
\v 22 A ma tah kurus varih ne ea to kokoaan no, amot ne Sosoenën se vatvus en pee manih pa mahën. Ka ma tah kurus varih to kup ne, amot ne Sosoenën se pureꞌ en, pareꞌ vatvus vateeraꞌ en pee.  
\v 23 Pënton öm, a teꞌ to teꞌ me non a tenaneah, eꞌ se pënton a soe peöꞌ, ko inan, pareꞌ kokoman vatotoopin.”   
\p
\v 24 Ke Ieesuꞌ soe ken pee pan, “A ma soe varih nöm to pënton nem, ne eöm se kokoman vavih rakah nem. A ma tah varih nöm to heꞌheꞌ akuk nem sih o upöm teꞌ, eꞌ a ma tah poë varih ne Sosoenën se piun oah hah ken peöm. Pareꞌ vatok pet e na pa ma meh tah manih peöm.  
\v 25 A teꞌ se keh kon voh o nat, pareꞌ maaka i non a soe pe Sosoenën, e Sosoenën se heꞌ vaꞌpuh oah en peꞌ po nat, keꞌ maaka vavih en. Ka teꞌ se keh koaan o nat vëh ne Sosoenën to heꞌ voh poan, e Sosoenën se öt hah këh en peꞌ po nat pamëh.”   
\s1 A Soe Vapipinoꞌ Va Po Voaꞌ Tah Ënëën Vaꞌih To Pokoꞌ Maꞌ  
\p
\v 26 Ke Ieesuꞌ vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pan, “A Matop Vih pe Sosoenën to teꞌ va e non manih pa pah teꞌ to varapök a ma voaꞌ tah ënëën manih po oeh.  
\v 27 Ka teꞌ pamëh koroh en pa popoen, ka pöstakah neꞌ to sun, pareꞌ nönö vah non, a ma voaꞌ tah ënëën poë varih he pisiꞌ ee maꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to hikta nat non ee pisiꞌ vah va maꞌ nih.  
\v 28 O oeh koman to kikiu non, ko vapisiꞌ en pa ma voaꞌ tah ënëën, kee pu maꞌ, pare voaꞌ ee. Vamomoaan no uvineah to tavus, ko vasuksuk no korom to tavus maꞌ, ko vahik ka ö ënëën tavus poꞌ maꞌ.  
\v 29 Ko poen no a voaꞌ to manot ee, ke voe pamëh taneo en pa moes a voaꞌ po rapis, suk ataeah, o poen va pa ëën a voaꞌ to öök en.”   
\s1 A Soe Vapipinoꞌ To Teꞌ Non Manih Po Voaꞌ Mastat  
\r Matiu 13:31-32, me Luk 13:18-19  
\p
\v 30 Ke Ieesuꞌ hi haha kov en pee pan, “Ea se vëknöm vah va in a Matop Vih pe Sosoenën nih? A soe vapipinoꞌ taeah to vih non pea se soe pet na marën a vamaaka ro teꞌ?  
\v 31 Eꞌ to teꞌ va non manih po voaꞌ naon nee to popokaꞌ ne o mastat, eꞌ o voaꞌ tah to parin a soneꞌ varo rakah, ka teꞌ kon, pareꞌ nep poan manih po oeh.  
\v 32 Ivëhkëk, a vu mastat to pupu tamoaan e non maꞌ, pareꞌ tavus en a vu tah apuh oah manih pa koman a rak, pareꞌ teꞌ me non a ma pean apaꞌpuh, ko növan va kin nö maꞌ, pare ihihoꞌ ne pa ma peananeah.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatvus A Soe Manih Pa Soe Vapipinoꞌ  
\r Matiu 13:34-35  
\p
\v 33 O poen ne Ieesuꞌ to heꞌheꞌ voh non sih a ma soe peꞌ manih pa napan, eꞌ to heꞌheꞌ koe rakah non sih a ma soe peꞌ manih pa ma soe vapipinoꞌ. Ka ma soe vapipinoꞌ poë varih se teꞌ maaka onöt ne a ö no a napan se maaka ne a soe peꞌ.  
\v 34 Eꞌ hikta soe vamaaka ke ra napan ta pah soe. Ahik. Eꞌ to vavatvus vaviꞌ non a ma soe peꞌ pa ma soe vapipinoꞌ. Ko poen no a ma vamomhë peꞌ se keh teꞌ vaꞌpeh varoe me ne poë, eꞌ to vamaaka ken pee pa pusun in a ma soe vapipinoꞌ poë varih.   
\s1 E Ieesuꞌ To Taꞌ A Tuvuh Keꞌ Moovi  
\r Matiu 8:23-27, me Luk 8:22-25  
\p
\v 35 Manih pa potan avoeꞌ pamëh pa matanpoen, ne Ieesuꞌ to soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Ka pahan ee manuh pa pap tonon vöh Galiliꞌ.”  
\v 36 Kee këh ee maꞌ pa nap peo, pare peah ee po paröꞌ vëh ne Ieesuꞌ to tok vovoh vu non. Ko vamomhë peah töön ee pe Ieesuꞌ, kee nö vaꞌpeh ee. Ee to këh ee pa ma meh paröꞌ nee to pët teꞌ vu ne.  
\v 37 Ka ivat ip maꞌ, ka supa susurap hop e non maꞌ po komön o paröꞌ, ka siꞌ ö hat ka tahiꞌ puh en po paröꞌ.  
\v 38 E Ieesuꞌ to teꞌ non manih po kusin o paröꞌ, pareꞌ koroh non ko vahipös non pa ta vahipös, ka ma vamomhë peꞌ kunkuin poë, pare soe pan, “Apuh, eën hikta koman a rora noman ah? A siꞌ ö hat poꞌ toh, ko paröꞌ rokoꞌ me en pea.”  
\v 39 Ke Ieesuꞌ sun, pareꞌ taꞌ a tuvuh me a supa pan, “Moovi öm!” Kee moovi ee.  
\v 40 Ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Suk ataeah, köm nanaöp nem, eöm to hikta teꞌ avoeꞌ me nem to vaman manih peöꞌ, ha?”  
\v 41 Kee pah töhkak vahat ee, pare vaiihi koman e ne pan, “A teꞌ rakah vëh eꞌ eteh? Ka tuvuh me a supa tënan rakah ee pa soe peꞌ?”   
\c 5  
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah A Teꞌ To Teꞌ Me Non A Oraꞌ Hat  
\r Matiu 8:28-34, me Luk 8:26-39  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to pahan hah ee pa tonon va Galiliꞌ, pare takin ee pa muhin va Gerasaꞌ.  
\v 2 Eꞌ to këkëh takin ko non maꞌ o paröꞌ, ka teꞌ to teꞌ me non a oraꞌ hat taneꞌ maꞌ po vapeepe nö en maꞌ pa ep peꞌ.  
\v 3 A teꞌ pamëh no a oraꞌ hat to teꞌ non manih peꞌ, keꞌ kokoroh non maꞌ sih po vapeepe, ahik ta pah teꞌ to onöt non a nohnoh poan po to uris eh.  
\v 4 A ma poen peo no a napan to nohnoh a poa moneah me a poa koreneah pa sen. Ivëhkëk, a ma tamoaan neꞌ to kukurus këh a non pa sen pamëh. Eꞌ to parin a eh, ka hikta teꞌ to onöt non a ötöön poan.  
\v 5 Pa ma potan me a ma popoen neꞌ to nönö vah non maꞌ sih manuh po vapeepe, me manuh pa topnin in a ma totope. Eꞌ to kokoeꞌ suntan tamoaan vah e non, pareꞌ viivi ruruvis koman hah a non sih po vös.   
\p
\v 6 Eꞌ to teꞌ varo e non maꞌ, pareꞌ ep i na e Ieesuꞌ. Ivëh, keꞌ vaveo maꞌ, ko vuꞌ, pareꞌ vatokon en manih pa matan e Ieesuꞌ marën a kë a ëhnaneah.  
\v 7 Ivëhkëk, a oraꞌ hat pamëh to kokoeꞌ tavus ke maꞌ pa rivon a teꞌ pamëh, pareꞌ soe maꞌ pan, “Ieesuꞌ, eën e Koaꞌ pe Sosoenën A Kikis Vi, eën se nok ataeah manih peöꞌ? Koe ka neoꞌ ah! Manih pa ëhnan e Sosoenën, eöꞌ to hi nös oah pan, eën se nat nom vakmis a neoꞌ.”  
\v 8 A oraꞌ hat to soe va nën, suk e Ieesuꞌ to soe pan, “Oraꞌ hat, tavus këh mah a teꞌ maneom.”  
\v 9 Ke Ieesuꞌ hi poan pan, “A ëhnöömah eteh?” Ka oraꞌ hat pamëh piun maꞌ, pareꞌ soe pan, “A ëhnaneoꞌ, ‘a Nap Peo’, suk emöm to peo to teꞌ hop nem pa teꞌ vëh.”  
\v 10 Ka oraꞌ hat pamëh hin vakis en pe Ieesuꞌ pan eꞌ se nat non veo tavus raoe këh a muhin pamëh.   
\p
\v 11 Manih pa poen pamëh no vasun kuꞌ peo to ënëën vatët ne pa sinten a siꞌ ö tope.  
\v 12 Ko oraꞌ hat peo poë varih pah hin vakis ee pe Ieesuꞌ pan, “Vanö a möm ah manuh po kuꞌ varuh, kemöm hop manuh pee.”  
\v 13 Ke Ieesuꞌ vaonöt rapoë, kee nö ee. Ee to tavus këh ee maꞌ pa teꞌ pamëh, pare hop ee po kuꞌ. O vasun kuꞌ to peo onöt ne o 2,000. Kee vavaveo kunah ee pa ö vaere, ko susurap ee na pa tonon, pare vuk, ko mët vahik ee.   
\p
\v 14 Ka napan varih to matop ne sih po vasun kuꞌ pamëh varurusin ee, pare vahutët vavah ee pa ma tah to tanok manih pa vöön apuh me ra ma vöön sosoneꞌ. Ka napan vanönö ee maꞌ pa ep pa ma taneah to tanok.  
\v 15 A napan to nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare taum ee pa teꞌ pamëh no oraꞌ hat to teꞌ voh ne manih peꞌ to ihoꞌ non, eꞌ to rara hah en po rara, ko kokoman peꞌ maaka hah en, ka napan varih pah vananaöp ee.  
\v 16 Ka napan varih to ep voh ne pa ma tah poë varih vahutët kee pee pataeah, to tavus voh manih pa teꞌ pamëh, me ro oraꞌ hat, me ro kuꞌ.  
\v 17 Ivëh, kee taneo ee pa hin vakis e Ieesuꞌ pan eꞌ se këh tavus a muhin pee.   
\p
\v 18 E Ieesuꞌ to pepeah hah nö non manuh po paröꞌ ka teꞌ vëh no a oraꞌ hat to teꞌ voh non manih peꞌ he nö maꞌ, pareꞌ hin vakis poan pan, “Eöꞌ to iu teꞌ vaꞌpeh me a noꞌ oah.”  
\v 19 Ke Ieesuꞌ hikta vaonöt ke poan, ivëhkëk, eꞌ to soe ke poan pan, “Nö hah na manuh vöön pa ma teꞌ pën. Parën vatvus manih pee a ö ne Sunön to nök va vu ka oah, me o ururuan vëh neꞌ to nok vu manih pën.”  
\v 20 Ivëh, keꞌ nö en pareꞌ hutët poꞌ en pa ma vahutët va pa ma tah ne Ieesuꞌ to nok manih po toꞌtoꞌ peꞌ, manih pa ma vöön to teꞌ ne pa muhin va Tekapolis, ka napan töhkak, ko puh rakah ee po kokoman.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah E Koaꞌ Pe Jaërus A Teꞌ Apuh To Matop Non Sih A Iuun Hinhin Soneꞌ Po Jiuꞌ, Me Köövo To Vaket O Ohop Peꞌ  
\r Matiu 9:18-26, me Luk 8:40-56  
\p
\v 21 E Ieesuꞌ to tok pahan hahah kov en po paröꞌ me ra ma vamomhë peꞌ pa pap tonon vöh. Manuh pa pap tonon vöh, ee to takin, ka napan tönun vatët hahah kov ee maꞌ manih peꞌ.  
\v 22 Ivëh, ka pah teꞌ sunön to matop non sih a iuun hinhin soneꞌ po Jiuꞌ nö en maꞌ manih peꞌ. A ëhnaneah e Jaërus, eꞌ to ep in na e Ieesuꞌ, pareꞌ nö maꞌ ko vatokon manih pa havin a moneah.  
\v 23 Ke Jaërus pah hin vakis rakah en pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Sunön, a siꞌ ö hat ke koaꞌ mon peöꞌ mët en, nö mah, parën hariun eah pa koreomah, keꞌ sih toꞌ hah, ko teꞌ toꞌtoꞌ non.”  
\v 24 Ke Ieesuꞌ nö vaꞌpeh me en pe Jaërus me ra ma vamomhë peꞌ, ka nap peo rakah to suk raoe, pare vasusunpip nö e ne pe Ieesuꞌ.  
\v 25 Ivëh, ka pah köövo to teꞌ hop non pa napan poë varih, to vavahuh tamoaan non sih o eraꞌ. Eꞌ to teꞌ me voh non a mët pamëh po havun me ro pöök kirismas.  
\v 26 O röktaꞌ o pöh peo to vavakmis voh ne sih poë. E köövo pamëh to vahik akuk rakah en pa ma moniꞌ peꞌ manih pee. Ivëhkëk, a mët peꞌ to apaꞌpuh vapiun nö e non, pareꞌ hikta hikhik non.  
\v 27-28 Eꞌ to pënton voh en pa ma vahutët va pe Ieesuꞌ. Pareꞌ soe aven koman en manih po kokoman peꞌ pan, “Eöꞌ se keh hariun ro o ohop peꞌ, eöꞌ se toꞌ hah eoꞌ, ka mët peöꞌ hik en.” Ivëh, keꞌ huk vatët maꞌ pa tonuneah, ko hariun en po ohop peꞌ,  
\v 29 ka varuꞌ rakah vakomanih no a mët peꞌ to hik en, keꞌ hikta vavahuh hah non o eraꞌ. Ka manih pa sionineah neꞌ to haraꞌ en pa ma kamis to hik këh ee peꞌ.  
\v 30 Ke Ieesuꞌ haraꞌ en pa ma kikis peꞌ to tavus këh ee peꞌ, ivëh, keꞌ tarih pareꞌ hi ra napan pan, “Eteh to hariun kuru o ohop peöꞌ?”  
\v 31 Ka ma vamomhë peꞌ piun poë, pare soe ke poë pan, “Eën ep kov e nom pa napan to parin a peo, pare tönun töön rakah e ne pën, suk ataeah, kën hi pan, ‘Eteh to hariun a neoꞌ?’”  
\v 32 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to vavaiu avoeꞌ e non peteh ivëh, to hariun vu o ohop peꞌ.  
\v 33 Ivëh, ke köövo pamëh nat e non pa tah to tanok vu manih peꞌ, pareꞌ nanaöp non ko rikrik e non, ivëh, keꞌ nö maꞌ ko vuꞌ ko vatokon pa matan e Ieesuꞌ, pareꞌ vavatët vahik en pa ma moeh kokoman me a ö ne Ieesuꞌ to vatoꞌ hah va in poan.  
\v 34 Ke Ieesuꞌ soe ke poꞌ poan pan, “Koaꞌ peöꞌ, eën to vaman a neoꞌ, ka mët pën hik këh en pën. Eën se nö na me a taateꞌ moomo, peꞌ a mët pën to hik en.”   
\p
\v 35 E Ieesuꞌ to vaato avoeꞌ e non, ka ma teꞌ va pa iuun pe Jaërus nö ee maꞌ, pare soe ke poë pan, “E semomah to mët en. Koe a vatëh vörep e Apuh.”  
\v 36 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to hikta iu pënton non a soe nee to sosoe ne. Ivëh, keꞌ soe ke Jaërus pan, “Eën se koe a naöp, parën vaman varoe a no neoꞌ.”  
\v 37 E Ieesuꞌ to soepip en pa napan kurus, pareꞌ taꞌ varoe e Pitaꞌ, pen e Jëmis, me e Jon, ke Jaërus, ee ra taanaꞌ to nö vaꞌpeh me e Ieesuꞌ manuh pa iuun pe Jaërus, me ahikta meh teꞌ to nö vaꞌpeh me raoe.  
\v 38 Ee to tavus ee manuh pa iuun pe Jaërus, ke Ieesuꞌ tënan a napan to vaokook suntan rakah e ne,  
\v 39 suk e semon Jaërus to mët en. Ke Ieesuꞌ ho en koman a iuun pe Jaërus, pareꞌ hi a napan varih to vaokook ne pan, “Eöm okook heheve suk nem ataeah? E koaꞌ vëh to hikta mët, eꞌ to koroh varoe.” E Ieesuꞌ to soe vamanih, suk a ö neꞌ se vatoꞌ hah en nös pe koaꞌ pamëh.  
\v 40 Ivëhkëk, a napan to vavövöneꞌ suntan rakah ee pe Ieesuꞌ, ke Ieesuꞌ veo tavus en pee, pareꞌ taꞌ e taman e koaꞌ pen e sinaneah me ra kukön vamomhë peꞌ, kee ho ee manuh pa ö vavahoꞌ teꞌ mët ne koaꞌ to pet non.  
\v 41 Ke Ieesuꞌ öt a koreneah, pareꞌ soe pan, “Talita koum.” A pusun a soe vaꞌih to soe non pan, “Koaꞌ mon soneꞌ, eöꞌ to soe ka oah, sun ah.”  
\v 42 Varuꞌ rakah vakomanih neꞌ to sun en, ko taneo en pa nö vavah, e koaꞌ pamëh to onöt non o havun me ro pöök kirismas. Ka ma teꞌ varih to teꞌ ne koman iuun to ep in a tah vaꞌih, pare pah vatötöhkak suntan ee.  
\v 43 Ke Ieesuꞌ vuhvuh vakis rakah en po teꞌ varih koman iuun pan, “Eöm se nat nem vavatët a tah vaꞌih manih pa ta meh teꞌ.” Pareꞌ soe ke ra poa manot pan, “Heꞌ öm eah ta taëën, keꞌ ëën.”   
\c 6  
\s1 A Napan Va Nasarët To Heꞌ Tonun E Ieesuꞌ  
\r Matiu 13:53-58, me Luk 4:16-30  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to këh hah en pa vöön vëh Kapaneam, pareꞌ hah en manuh pa vöön peꞌ Nasaret, ka ma vamomhë peꞌ to nö vaꞌpeh me ee peꞌ.  
\v 2 Eꞌ to taneo en pa vavaasis a napan a soe pe Sosoenën po Poen Apaapo manih pa iuun hinhin soneꞌ po Jiuꞌ. A nap peo rakah to pënton ne poë to vavaasis non, pare pah töhkak vahat ee. Pare soe vamanih pan, “A teꞌ vëh kon taneꞌ maꞌ a ma soe varih nih? Me o nat vëh neꞌ to kon taneꞌ maꞌ nih? Eꞌ nonok vah va in non a ma tah vatoksean nih?  
\v 3 A teꞌ vëh, eꞌ a teꞌ ekeok, eꞌ e koaꞌ pe Mariaꞌ, pareꞌ teꞌ non e kea pe Jëmis, ke Jeosëp, ke Jiutas, ke Saëmon. A ma vameneah to teꞌ vaꞌpeh me e ne pea manih.” Keꞌ ivëh, a tah no a napan va pa vöön peꞌ to heꞌ tonun suk poë.  
\v 4 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Manih pa ma ö kurus me pa vöön apuh no a napan to ta e ne po teꞌ vanënën soe, ivëhkëk, manih pa vöön koman peꞌ me manih pa ma poaneah, me manih pa tapaiuun peꞌ, ee to hikta ta ne poë, ee to heꞌ tonun e ne peꞌ.”  
\v 5 Ivëh, keꞌ hikta onöt non a nok ta pah tah vatoksean apuh manih pa vöön pamëh, ee to hikta vaman ne poë. Ivëhkëk, eꞌ to vatok varoe a koreneah pa ma pah teꞌ varih to haraꞌ ne a ma mët, ka ma mët pee hik këh en pee, kee toꞌtoꞌ hah ee.  
\v 6 Eꞌ to töhkak, suk a ma napan to hikta vaman ne poë. Ivëh, keꞌ vavih vah en pa ma meh vöön pa vavaasis a napan pa soe pe Sosoenën.   
\s1 E Ieesuꞌ To Heꞌ A Havun Teꞌ Me A Pöök A Kiu, Pareꞌ Vanö Raoe  
\r Matiu 10:5-15, me Luk 9:1-6  
\p
\v 7 E Ieesuꞌ vaoe ununun en pa havun me ra poa vamomhë peꞌ, pareꞌ vanö pöpöök raoe pa ma vöön, pareꞌ heꞌ en pee pa tasun peꞌ, marën a veo këh a napan po oraꞌ hat.  
\v 8-9 Pareꞌ soe ke rapoë pan, “Eöm se nat nem teꞌ vaꞌpeh ta ma meh tah manih pa nö peöm, eöm se nat nem teꞌ ta taëën, me to kove, paröm nat nem teꞌ to meoh ohop. Ivëhkëk, eöm se teꞌ varoe o toknon me a suꞌ peöm. Suk a napan se matop e ne peöm pa taëën me a ma meh ohop.”  
\v 10 Eꞌ to soe vamatop avoeꞌ ken pee pan, “Eöm se keh ho pa ta pah iuun, eöm se teꞌ nem nën pa iuun pamëh, keꞌ antoen po poen nöm se këh a vöön pamëh.  
\v 11 Ka manih pa ma meh vöön no a napan se keh hikta vaoe a neöm pa ma iuun pee, pare hikta pënton a ma soe peöm. A, këh maꞌ a iuun me a vöön pamëh, paröm susunuh o kusan vëh to teꞌ non pa ma moeeneöm, paröm nö em pa meh vöön, ko nat nem vos amot koe hah maꞌ nën. Eꞌ a soe vanat va pa ö no a napan va pa vöön pamëh to hikta iu pënton ne a soe peöm. Ivëh, ke Sosoenën se vakmis raoe.”  
\v 12 Ivëh, ko vamomhë peꞌ nö ee pa vavaasis a napan pan, ee se panih a ma kokoman me a ma taateꞌ hat pee.  
\v 13 Pare veo tavus o oraꞌ hat këh a napan, pare hë o vanom manih pa napan varih to haraꞌ ne a ma mët. Kee vih hah ee.   
\s1 E Jon Tövapupui to Mët En  
\r Matiu 14:1-12, me Luk 3:19-20; 9:7-9  
\p
\v 14 A teꞌ sunön vëh e Hëërot to pënton en pa ma tah varih, suk ataeah, a ëhnan e Ieesuꞌ to nö vavah en pa ma ö kurus. A ma paeh teꞌ to soe vamanih pan, “E Jon Tövapupui to sun taneꞌ hah maꞌ po vapeepe. Ivëh, neꞌ to teꞌ suk me non o kikis va pa nok a tah vatoksean.”  
\v 15 Ka ma upöm teꞌ soe ee pan, “Eꞌ a teꞌ vanënën soe vëh e Elaëjaꞌ.” Ko upöm sosoe e ne pan, “Eꞌ a teꞌ vanënën soe to teꞌ va non manih pa ma teꞌ vanënën soe vamoaan voh.”  
\v 16 E Hëërot to pënton a tah vaꞌih, pareꞌ soe pan, “E Jon Tövapupui nöꞌ to moes kurus voh eoꞌ pa koꞌkoneah. Ivëhkëk, kuru neꞌ to toꞌ hah en maꞌ.”   
\p
\v 17 E Hëërot koman voh to vanö a ma teꞌ peꞌ, kee öt e Jon, pare nohnoh poë po uris eh, ko vahoꞌ poë pa iuun nohnoh. E Hëërot to nok vamanih, suk eꞌ to me e töveneah, Hëëroteas, e köövo pe kea soneꞌ peꞌ, Filip.  
\v 18 Ivëh, ke Jon Tövapupui soe ke voh e Hëërot pan, “Manih pa taateꞌ pa kën sipuura, eën se nat nom me e köövo pe kea pën pa tëëm neꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ avoeꞌ e non.”  
\v 19-20 E Hëëroteas to poet voh, ko heve non e Jon Tövapupui, pareꞌ iu ip vamët e non peꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to hikta antoen non. Suk ataeah, e Hëërot to nanaöp e non pa ip vamët e Jon, suk eꞌ to nat e non pe Jon a teꞌ vih, no a taateꞌ peꞌ to totoopin rakah manih pa matan e Sosoenën, pareꞌ vivihan. Ivëh, keꞌ ut vavih e non peꞌ. Ko poen neꞌ to pënton a soe pe Jon, eꞌ to pah kokoman vörep e non, pareꞌ pah haraꞌ vapunis rakah e non. Ivëhkëk, eꞌ to pah iu rakah e non pa pënton a soe peꞌ.   
\p
\v 21 Po vasuksuk ne Hëëroteas to taum en pa hanan va pa ip vamët koe e Jon Tövapupui manih pa ö ne Hëërot to kehkeh nok non a taëën apuh, suk o poen ne sinaneah to vahuh voh poan. A ma vu susunön va pa muhin va Galiliꞌ, me ro teꞌ varih to vovoh ne manih pa nap vëvënsun, me o teꞌ varih to kiu ne pa kaman, ee ra ma teꞌ poë varih ne Hëërot to vaoe raoe marën a vaeö me poë pa taëën peꞌ.  
\v 22 Ke semon Hëëroteas nö maꞌ, pareꞌ pinoꞌ vamanin en pe Hëërot, me ra ma napan varih to ënëën vaꞌpeh me ne poë. Ivëh, ke Hëërot soe ke koaꞌ sepeꞌ pamëh pan, “Ataeah nën to iu nom. Eöꞌ se heꞌ eoꞌ pën.”  
\v 23 Ke Hëërot soe en pa soe vaman kikis peꞌ manih pe koaꞌ sepeꞌ pamëh pan, “Man rakah non pe Sosoenën, eöꞌ se heꞌ eoꞌ pën pataeah nën to iu nom. Eën se keh iu nom a ö nöꞌ se kök vakëh a muhin nöꞌ to matop noꞌ, paröꞌ heꞌ a oah ta ö, a, eöꞌ se nok va eoꞌ nën.”   
\p
\v 24 Ke koaꞌ sepeꞌ pamëh tavus, pareꞌ hi en pe sinaneah pan, “Eöꞌ se hin ataeah manih pe Hëërot?” Ivëh, ke sinaneah Hëëroteas taum poꞌ en pa hanan va pa ö ne se ip vamët koe in e Jon Tövapupui, pareꞌ soe ke semoneah pan, “A, eën se nö hah manuh pe Hëërot, parën soe va in eah manih pan, ‘Eöꞌ to iu noꞌ o kahoꞌ pe Jon Tövapupui neꞌ se heꞌ maꞌ oah.’”  
\v 25 Ke koaꞌ sepeꞌ pamëh vëvëhöꞌ hah rakah en manuh pe Hëërot, pareꞌ hin vakis rakah en pan, “Eöꞌ to iu noꞌ a ö nën se heꞌ ohoꞌ a neoꞌ o kahoꞌ pe Jon Tövapupui se pet non pa peret.”  
\v 26 Ke Hëërot pënton a soe vaꞌih ko pah toksean rakah en, pareꞌ teꞌ me e non po tamak. Ivëhkëk, a hikta tah neꞌ se nok, suk ataeah, eꞌ to soe vu ken pe semon Hëëroteas pa soe kikis, o upöm teꞌ susunön neꞌ to vaoe na he pënton i ne pa soe pamëh. Ivëh, neꞌ hikta onöt suk non a kök hah a soe kikis neꞌ to soe ke vu e koaꞌ sepeꞌ.  
\v 27 Ka teꞌ sunön pamëh veo ohoꞌ en pa teꞌ vëvënsun peꞌ, keꞌ nö en pa iuun nohnoh, pareꞌ moes kurus en maꞌ po kahoꞌ pe Jon.  
\v 28 Eꞌ to teꞌ maꞌ o kahoꞌ pe Jon to pet non pa peret, pareꞌ heꞌ en pe koaꞌ sepeꞌ pamëh, ke koaꞌ sepeꞌ pamëh teꞌ, ko heꞌ en pe sinaneah.   
\p
\v 29 Ka ma vamomhë pe Jon Tövapupui pënton a ö ne Jon to mët en, pare nö maꞌ, ko teꞌ ee pa sionin e Jon, ko pe ee peꞌ po vapeepe.   
\s1 E Ieesuꞌ To Makën A 5,000 Teꞌ  
\r Matiu 14:13-21, me Luk 9:10-17, me Jon 6:1-13  
\p
\v 30 A ma aposol pe Ieesuꞌ to hah ee maꞌ, pare tönun vaꞌpeh hah me ee pe Ieesuꞌ, pare vahutët ke poë a ma kiu me a ma soe nee to vavaasis ne maꞌ a ma napan.  
\v 31 A nap peo rakah to nönö kov e ne maꞌ, ko upöm vaahah e ne, ke Ieesuꞌ me a ma vamomhë peꞌ hikta antoen ne a ëën. Ivëh, ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Ep öm, ka nö ee pa ta ö ne ea se teꞌ varoe no, köm sih vanot, ko ëën ta taëën.”  
\v 32 Keꞌe varoe kuru to peah ee po paröꞌ, pare nö ee pa ö no a hikta teꞌ to teꞌ non.   
\p
\v 33 Ka ma napan ep i raoe to nönö ne, pare ep inan ohoꞌ ee pee. Ivëh, kee taneꞌ ee maꞌ pa ma vöön, ko vavaveo vovoh, pare tavus momoaan kee pe Ieesuꞌ, me a ma vamomhë peꞌ.  
\v 34 E Ieesuꞌ to tatakin këh ko non o paröꞌ, pareꞌ ep a napan peo rakah, ko pah uruan en pee, suk eꞌe to teꞌ va i ne manih po sipsip varih no ahikta teꞌ to matop non rapoë. Ivëh, keꞌ taneo en pa vavaasis raoe pa ma soe pe Sosoenën.  
\v 35 A siꞌ ö hat ka muhin poen en, ka ma vamomhë peꞌ nö ee manuh peꞌ, pare soe ke poë pan, “A moeh hikta teꞌ ivëh.  
\v 36 Ivëh, ka se ep, ko vanö hah a ma napan varih, kee nö, pare voen ta ma taëën pa ma vöön to teꞌ vatët ne manih, ko ëën.”  
\v 37 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm koman se makën raoe.” Kee hi poë pan, “Eën to iu pöꞌ nom a ö nemöm se nö, ko voen maꞌ ta ma taëën pa ta moniꞌ to onöt va non manih po 200 voaꞌ moniꞌ, ha?”  
\v 38 Ke Ieesuꞌ hi rapoë pan, “O tovih muꞌ ne eöm to öt nem? Nö öm ko hi voh na a napan.” Kee nö ko nat maꞌ, pare hah maꞌ ko soe ke poë pan, “O tönim muꞌ me a poa iian.”   
\p
\v 39 Ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Eöm se soe ke ra napan, kee ihoꞌ pa ma kum manih pa karas.”  
\v 40 Ka napan ihoꞌ nö ee pa ma kum to antoen ne a ma 50 teꞌ, ka ma meh pa ma 100 teꞌ.  
\v 41 Ke Ieesuꞌ kon o tönim muꞌ me a poa iian, pareꞌ ta peah na kin, ko soe vavihvih ken na pe Sosoenën. Eꞌ to kökök a ma muꞌ, pareꞌ heꞌ a ma vamomhë peꞌ, pan ee se ki vakëkëh ke ra napan. Ka poa iian me neꞌ to kök, pareꞌ nok pet va en nën.  
\v 42 Ka napan kurus ëën, ko mahun vahik rakah ee.  
\v 43 Ko vamomhë pe Ieesuꞌ ununun o havun me o pöök kove pa ma ö muꞌ me a ma ö iian varih no a napan to ëën këh.  
\v 44 A napan varih to ëën a taëën pamëh to onöt voh ne o 5,000 teꞌ oeteꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Tet Maꞌ Pa Tonun A Tonon Va Galiliꞌ  
\r Matiu 14:22-33, me Jon 6:16-21  
\p
\v 45 Ke Ieesuꞌ vëvëhöꞌ vapeah en pa ma vamomhë peꞌ manih po paröꞌ, kee vovoh pahan këh ee peꞌ manuh pa pap tonon va Bëtsaëtaꞌ. E Ieesuꞌ koman se vanö hah a ma napan manuh pa ma vöön pee.  
\v 46 E Ieesuꞌ to vanö vahik en pa ma napan, pareꞌ peah en manuh pa tope pa hin nën.  
\v 47 Pa matanpoen rakah no o paröꞌ to atan non manih pa tonon, ke Ieesuꞌ teꞌ varoe e non maꞌ pehen manuh sinten a tonon.  
\v 48 Ke Ieesuꞌ ep in a ma vamomhë peꞌ to me ohoaꞌ o paröꞌ, suk a tuvuh to ipip koe ke non maꞌ nën. Pa pöstakah rakah topnin a 3 me 6 kirök, ne Ieesuꞌ to nö maꞌ manih pee. Eꞌ to tet maꞌ a tonon, ka siꞌ ö hat keꞌ oah en pee.  
\v 49 A ma vamomhë peꞌ to ep i na poë to tetet nö non maꞌ a tonon, pare pah tötö suntan e ne, suk eꞌe to koman ne pan e Ieesuꞌ a oraꞌ.  
\v 50 Ee kurus rakah to ep in poë pare pah rikrik e ne po naöp. Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to vaato vëvëhöꞌ me en pee, pareꞌ soe ke raoe pan, “Teꞌ vaes nem, ko koe a naöp, eöꞌ akuk kuru.”  
\v 51-52 Ke Ieesuꞌ peah en po paröꞌ ko teꞌ me e non pee, ka tuvuh hik en. Ka ma vamomhë peꞌ pah töhkak ee, suk ataeah, ee to ep in a tuvuh to hik en me a ö nee to meꞌ avoeꞌ e ne pa nat vamaaka a ö ne Ieesuꞌ to makën a napan po tönim muꞌ me a poa iian. Suk, a ma kokoman pee to teꞌ nun avoeꞌ voh e ne.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaatoꞌ Hah A Ma Napan To Haraꞌ Ne A Ma Mët Manih Gënesaret  
\r Matiu 14:34-36  
\p
\v 53 Ee to pahan ee pa tonon va Galiliꞌ, pare takin ee pa muhin va Gënesaret, pare noh töön ee po paröꞌ.  
\v 54 Ee to këkëh tavus ko ne maꞌ o paröꞌ, ka napan inan vëvëhöꞌ rakah ee pe Ieesuꞌ.  
\v 55-56 Ka napan va pa ma vöön kurus vëvëhöꞌ ee maꞌ pa pënton e Ieesuꞌ, ko upöm teꞌ teꞌteꞌ ee maꞌ po teꞌ varih to koroh ne pa ma tevan to haraꞌ ne a ma mët. Ka manih pa ma ö kurus ne Ieesuꞌ to vos manih pa ma vöön apaꞌpuh, ka napan teꞌteꞌ ne maꞌ o teꞌ varih to haraꞌ ne a ma mët manuh pa ö totoaan, pare hinhin vakis ne poë pan a napan varih to haraꞌ ne a ma mët se hariun ro o ohop peꞌ. Ka napan kurus varih to haraꞌ ne a ma vu mët to hariun ro ohop peꞌ, pare toꞌ vahik rakah ee.   
\c 7  
\s1 A Taateꞌ Pe Sosoenën To Teꞌ Oah E Non Pa Taateꞌ Va Pa Kën Sipun  
\r Matiu 15:1-9  
\p
\v 1 Ka ma upöm Parësiꞌ, me ro teꞌ vavaasis varih to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to taneꞌ maꞌ Jerusalëm, pare nö, ko tönun töön ee pe Ieesuꞌ marën a vahutët me poë.  
\v 2 O Parësiꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës to ep a ma vamomhë pe Ieesuꞌ to ënëën ne a taëën pee, a ma koreere he kukusan. Suk ataeah, eꞌe to hikta pupui momoaan a ma koreere vamanih pa ö no a taateꞌ pa kën sipun to soe va non.  
\v 3 O Parësiꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, se keh hikta pupui momoaan a ma koreere, eꞌe hikta antoen ne a ëën.  
\v 4 Me ee se keh hah taneꞌ maꞌ manuh po toaan, pare keh hikta pupui momoaan a ma tah varih, nee to teꞌ taneꞌ maꞌ manuh po toaan, ee hikta onöt ne a ëën a ma tah poë varih. Ee me to vavatet ne sih, a ma upöm taateꞌ to parin a peo, nee to kon taneꞌ voh maꞌ manuh pa kën sipuiire. Eꞌe to pupui ne sih o kap, sospen, me ro peret, me a ma tah vavahoꞌ taëën.  
\v 5 Ivëh, ko Parësiꞌ me o teꞌ vavaasis varih to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to hi ee pe Ieesuꞌ pan, “Eꞌ teꞌ vah va non nih, ko vamomhë pën hikta vavatet ne a taateꞌ no a kën sipun to heꞌ voh a ra? Eꞌe to ënëën me e ne pa ma koreere to kukusan.”  
\v 6 Ke Ieesuꞌ piun va in a soe pee manih pan, “A teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to nat voh e non peöm o teꞌ teꞌteꞌ vapoꞌkan, eꞌ to vanënën vavoh in a soe to taneꞌ non maꞌ pe Sosoenën, to soe va non manih pan,  
\q1 “A napan varih to kë varoe ne sih a ëhnan neoꞌ po rivon,  
\q2 ivëhkëk, manih pa ma kupu pee,  
\q3 ee to teꞌ varo rakah këh e ne peöꞌ.   
\q1
\v 7 Eꞌe to vavaasis varoe ne sih a taateꞌ po teꞌ va po oeh vëh,  
\q2 pare pikpiuk ne sih pan,  
\q3 ‘Ivaꞌih a taateꞌ pe Sosoenën.’  
\q1 Pare vasunön e ne sih peöꞌ po rivon varoe.” \rq Ais 29:13\rq*   
\m
\v 8 Eöm to heꞌ tonun voh em pa taateꞌ vih pe Sosoenën, paröm vaman varoe ko nem a ma vavaasis po teꞌ.”   
\p
\v 9 Ke Ieesuꞌ soe pet en pan, “Eöm to nat vavih rakah e nem pa taateꞌ pënton varo a taateꞌ pe Sosoenën. Ivëh, nöm to öt vakis suk nem o vavaasis koman peöm.  
\v 10 E Mosës to kon taneꞌ voh a soe manuh pe Sosoenën, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Ta e tamömah, pen e sinömah. \rq Eks 20:12; Lo 5:16\rq*  
\q1 Keteh se keh veveot e tamaneah pen e sinaneah, ea se ip vamët ee peꞌ.” \rq Eks 21:17\rq*   
\m
\v 11 Ivëhkëk, eöm to vavaasis nem pan, ta pah teꞌ se keh soe ke tamaneah pen e sinaneah pan, eꞌ to teꞌ me e non a tah marën a vaꞌaus raoe pon, ivëhkëk eꞌ to hikta heꞌ raoe, suk eꞌ se heꞌ na e Sosoenën a tah pamëh.  
\v 12 A, a teꞌ pamëh to vamanman hah non e sinaneah pen e tamaneah, suk a ö neꞌ to piuk raoe, pan eꞌ se vaꞌaus raoe pon.  
\v 13 Ivëh, nöm vavatet suk nem sih a taateꞌ nöm to kon taneꞌ voh maꞌ manuh pa kën sipuneöm, paröm vövöknah e nem sih pa soe pe Sosoenën. Me a ma meh taateꞌ to teꞌ ne nöm to nonok nem sih.”   
\s1 A Tah To Mimiröꞌ Non Sih A Teꞌ  
\r Matiu 15:10-20  
\p
\v 14 Ke Ieesuꞌ vaoe en na pa napan, kee nö maꞌ, ko tönun ee manih peꞌ, keꞌ soe ke rapoë pan, “Eöm kurus se pënton a soe peöꞌ, paröm kokoman vavih.  
\v 15-16 Ahik ta taëën se taneꞌ manih mahën, pareꞌ vapö a apen a teꞌ. Ahik. A tah varoe to taneꞌ maꞌ po kokoman pa teꞌ, ivëh, to vapö non a apen a teꞌ. A ma tah to teꞌ ne manih pa koman a teꞌ, keꞌ vavatvus non pa rivoneah, ee a ma tah poë varih to vapö e ne pa apen a teꞌ.  
\v 17 E Ieesuꞌ to këh en maꞌ pa napan mahën, pareꞌ ho en koman iuun, ka ma vamomhë peꞌ hi ee peꞌ pa pusun in a soe vapipinoꞌ pamëh.  
\v 18 Ke Ieesuꞌ hi varuꞌ en pee pan, “Eöm me to hikta nat rakah ko nem, ha? A ma tah kurus varih to teꞌ ne manih mahën se keh hop manih pa koman a teꞌ, ee hikta onöt ne a vapö a apen a teꞌ manih po epep pe Sosoenën.  
\v 19 Suk ataeah, eꞌ to hikta teꞌ hop non manih po kokoman peꞌ, eꞌ to nö varoe en manuh po kokea peꞌ. Keꞌ pepeak vi en peꞌ.” Manih pa soe vaꞌih ne Ieesuꞌ to sosoe non pan, a ma taëën kurus to vih e ne pa ëën manih po epep pe Sosoenën.  
\v 20 E Ieesuꞌ to vatom pet en na pa soe peꞌ, pareꞌ soe vamanih pan, “A tah no a teꞌ to koman non, pareꞌ soe tavus taneꞌ manih po kokoman peꞌ. Eꞌ kuru a tah pamëh to mimiröꞌ non sih a apen a teꞌ.  
\v 21 A ma tah to tavus taneꞌ maꞌ manih po kokoman pa teꞌ, to rëh e ne peꞌ manih po kokoman hat, ka ma taateꞌ poë varih, ivarih, taateꞌ rëhrëh, taateꞌ manin, taateꞌ va pa ip vamët a meh teꞌ.  
\v 22 Taateꞌ va pa miröꞌ o vaen, taateꞌ puhioꞌ, taateꞌ piuk, taateꞌ peat, taateꞌ möhmöh, soe vahat e Sosoenën, taateꞌ vatösoe, me a taateꞌ papön.  
\v 23 A ma taateꞌ kurus varih to teꞌ ne sih manih po kokoman pa teꞌ. Pare tatavus ke ne maꞌ sih manih pa rivoneah, eꞌe to vapö e ne pa apen a teꞌ manih po epep pe Sosoenën.”   
\s1 E Köövo Va Fonisiaꞌ To Vaman E Ieesuꞌ  
\r Matiu 15:21-28  
\p
\v 24 E Ieesuꞌ to këh maꞌ a muhin va Galiliꞌ, pareꞌ nö en manuh pa ma vöön to teꞌ ne pa muhin va Taëaꞌ me Saëdon. E Ieesuꞌ to ho en iuun, pareꞌ hikta iu non a ö no ta pah teꞌ se nat in poan to teꞌ non nën. Ivëhkëk, a napan to nat e ne pe Ieesuꞌ to teꞌ e non nën.  
\v 25 Ka pah köövo no a oraꞌ hat to teꞌ non sih manih pe semoneah, to pënton a soe va pe Ieesuꞌ to teꞌ non nën, pareꞌ vëvëhöꞌ rakah en maꞌ manih peꞌ, pareꞌ vuꞌ vatët en manih pa moneah.  
\v 26 E köövo pamëh to hikta teꞌ non pan e köövo va Israël. E sinaneah to vahuh voh poan manih pa siꞌ ö muhin va Fonisiaꞌ, a siꞌ ö muhin pamëh to teꞌ non koman a muhin va Siriaꞌ. Eꞌ to hin vakis rakah en pan e Ieesuꞌ se veo tavus këh e semoneah pa oraꞌ hat pamëh.  
\v 27 Ivëh, ke Ieesuꞌ piun e köövo pamëh, pareꞌ soe vapipinoꞌ va in poan manih pan, “Eꞌ to hikta vih non pa kon a taëën po koaꞌ, ko heꞌ ro këh.” E Ieesuꞌ to soe vamanih, suk o Jiuꞌ to koman ne pan o upöm teꞌ to teꞌ va e ne manih po këh.   
\p
\v 28 Ivëh, ke köövo pamëh nat en pa pusun a soe vapipinoꞌ pe Ieesuꞌ ko vaman en, pareꞌ nat en peꞌ to hikta teꞌ non pan eꞌ a mu Jiuꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to nat e non pe Ieesuꞌ se vaꞌaus en peꞌ. Ivëh, keꞌ soe vapipinoꞌ varuꞌ ke Ieesuꞌ pareꞌ soe pan, “Apuh, a soe pën to paraꞌ man. Ivëhkëk, o këh varih to teꞌ ne paan a pok ënëën se ëën ee po kukuvun taëën, ëën këh po koaꞌ to taru maꞌ paan a pok ënëën.”   
\p
\v 29 Ke Ieesuꞌ soe va in e köövo pamëh manih pan, “Eën to vataare eom peöꞌ po vaman pën, ivëh, kën se nö hah eom na manuh vöön me o vaeö, a oraꞌ hat to këh tavus vur en pe semomah.”  
\v 30 Eꞌ to vos hah en manuh vöön, pareꞌ ep en pe semoneah to koroh vatotomin e non tevan, pareꞌ nat en pa oraꞌ hat to këh tavus vur en peꞌ, keꞌ vih hah en.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah A Teꞌ Papön Tenan  
\p
\v 31 E Ieesuꞌ to taneꞌ hah en maꞌ manuh pa muhin va Taëaꞌ me Saëdon, ko koe ken Dekapolis, pareꞌ kunah en pa tonon va Galiliꞌ.  
\v 32 Ka napan teꞌ ke maꞌ peꞌ pa pah teꞌ papön tenan, pareꞌ toto vövöꞌpë. Ee to hin vakis rakah e pe Ieesuꞌ pan, eꞌ se vahoꞌ a koreneah manih pa teꞌ pamëh.  
\v 33 Ee Ieesuꞌ to me vakoaan ke këh en pe pa teꞌ pamëh, pareꞌ pöök a poa tenaneah pa poa kumis koreneah, pareꞌ teo a ma kumis koreneah ko pöök en pa meaneah.  
\v 34 Ivëh, ke Ieesuꞌ ta peah en na manuh kin, pareꞌ pah vavuriah suntan rakah en, suk o kokoman peꞌ to puh rakah en po tamak, keꞌ soe pan, “Ëpapëta.” A soe pamëh to soe va non manih pan, “Takap ah.”  
\v 35 Ka varuꞌ rakah vakomanih no a tenaneah to maaka en, keꞌ pënton vavih rakah en, ka tah vëh to sunpip non sih a meaneah ro en. Keꞌ taneo en pa vaato vavih hah.  
\v 36 Ke Ieesuꞌ vuhvuh vakis rakah en pa napan, pan ee se nat ne vatvus a tah vaꞌih manih pa tah meh teꞌ. Eꞌ to vuhvuh raoe, ivëhkëk, ee to söë rakah ee, ko vatvus ee pa tah pamëh.  
\v 37 Ka napan varih to pënton a tah vaꞌih ne Ieesuꞌ to nok pah töhkak vahat ee, pare soe ee pan, “Vahvanih ke Ieesuꞌ nok vavavih hah a ma teꞌ varih? Eꞌ to nok vavavih hah o teꞌ papön, kee tëtënan vavih hah ee pa to, me o teꞌ pos rivoe, kee vavaato hah ee!”   
\c 8  
\s1 E Ieesuꞌ To Makën A 4,000 Teꞌ  
\r Matiu 15:32-39  
\p
\v 1 Manih po poen pamëh no a napan to tönun ha kov e maꞌ, ka manih po poen pamëh nee to hikta teꞌ me ne ta taëën, ke Ieesuꞌ vaoe ununun a ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan,  
\v 2 “Eöꞌ to uruan rakah e noꞌ pa napan varih. Suk ataeah, eꞌe to teꞌ vaꞌpeh me a neoꞌ po kukön poen, ka varuꞌ rakah vakomanih no ahikta taëën to teꞌ non, na se makën raoe.  
\v 3 Ivëh, köꞌ se keh vanö maë hah eoꞌ pee manuh pa ma vöön pee, eöꞌ he hikta makën raoe, eꞌe se tötöspan rakah ee po maë manih pa ö nee to nönö hah ne, suk ataeah, a ma upöm pee to taneꞌ varo voh ee maꞌ.”  
\v 4 Ka ma vamomhë peꞌ piun poë pare soe pan, “Manih pa moeh upin vëh na se kon taneꞌ maꞌ a taëën nih, to antoen non a ö na se makën a nap peo varih?”  
\v 5 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “O tovih muꞌ ne eöm to teꞌ me nem?” Kee soe ke poë pan, “O tönim me ro pöök muꞌ ro.”   
\p
\v 6 Ke Ieesuꞌ soe ke ra napan, kee ihoꞌ ee po oeh, keꞌ kon o tönim me ro pöök muꞌ poë varih, pareꞌ soe vavihvih ke na e Sosoenën, pareꞌ kökök en pa ma muꞌ, pareꞌ ki vakëkëh ken pa ma vamomhë peꞌ, kee makën poꞌ ee pa napan.  
\v 7 Ee to teꞌ me ee maꞌ pa ma siꞌ iian sosoneꞌ, ke Ieesuꞌ tapui raoe, pareꞌ soe vavih ke na e Sosoenën, pareꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ, kee ki ke ra napan kurus a ma soneꞌ iian poë varih.  
\v 8 Kee ëën ee, pare mahun vahik rakah ee, a napan to peo onöt ne a 4,000 teꞌ.  
\v 9 A napan to ëën vahik ee, ko vamomhë peꞌ ununun o tönim me o pöök kove manih pa ma ö taëën nee to ëën këh.  
\p Ke Ieesuꞌ vanö hah en pee pa ma vöön pee.  
\v 10 Ka varuꞌ vakomanih ne Ieesuꞌ to peah hah en manuh po paröꞌ, me ra ma vamomhë peꞌ, kee nö ee manuh pa muhin va Dalmanuta.   
\s1 Ee To Soe Ke Ieesuꞌ A Ö Neꞌ Se Nok Ta Tah Vatoksean  
\r Matiu 16:1-4  
\p
\v 11 Ko Parësiꞌ nö ee maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare taneo ee pa vaato vasukaꞌ me poë. Pare kehkeh punöꞌ ne poë, ko hi ee peꞌ pan, eꞌ se nok a tah vatoksean va pa vöön va kin to vataare non, pan e Sosoenën to soe vaonöt ke non peꞌ pa nok a kiu pamëh.  
\v 12 Eꞌ to haraꞌ rakah en pa punis manih pa tuvuh peꞌ, pareꞌ soe en pan, “Vahvanih ka napan va kuru iu ep ne a tah vatoksean? Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm. Eöꞌ to hikta onöt rakah noꞌ a nok hah ka neöm to meoh tah vatoksean.”  
\v 13 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to këh ee pa napan, pare peah ee po paröꞌ, ko taneo ee pa pahan hah pa pap tonon vöh, pa tonon va Galiliꞌ.   
\s1 A Taateꞌ Hat Po Parësiꞌ Ke Hëërot  
\r Matiu 16:5-12  
\p
\v 14 Ko vamomhë peꞌ vanun ee pa teꞌ maꞌ ta ma taëën, ee to teꞌ varoe me ne a siꞌ pah ö taëën to pet non po paröꞌ.  
\v 15 Ke Ieesuꞌ vakömköm va i raoe manih pa soe vapipinoꞌ peꞌ pan, “Ut vavih nem, paröm matop vavih nem pa taateꞌ hat po Parësiꞌ me a taateꞌ hat pe Hëërot. Ee tomeꞌ vamahun a neöm pa ma piuk pee vamanih po is na to hovën a praoaꞌ. Eöm se nat nem kon a taateꞌ piuk pee.”  
\v 16 Ko vamomhë peꞌ taneo ee pa vaiihi koman pan, “Eꞌ to sosoe poꞌ va non manih pan ea to hikta teꞌ maꞌ ta taëën.” Ivëhkëk, ee to hikta nat vamaaka ne pa pusun in a soe vëh ne Ieesuꞌ to sosoe suk non.  
\v 17 Ke Ieesuꞌ nat en pataeah nee to vaiihi suk ne, ivëh, keꞌ hi en pee pan, “Eöm vaiihi suk nem ataeah, ea hikta teꞌ vu maꞌ ta taëën ëh? Eöm hikta maaka avoeꞌ nem eh? A ma kupu peöm vösvös öh?” E Ieesuꞌ to soe va nën, suk ee to anoe voh ee pa taëën vëh ne Ieesuꞌ to makën voh o 4,000 teꞌ.  
\v 18 E Ieesuꞌ to ihi avoeꞌ e non pee, pareꞌ soe pan, “Eöm to teꞌ me e nem pa matëëneöm, paröm hikta ep nem ta tah, ha? Me eöm to teꞌ me e nem pa tenëneöm, paröm hikta pënton nem, ha?  
\v 19 Vahvapoꞌnih po 5,000 teꞌ varih nöꞌ to makën voh raoe po tönim muꞌ? O tovih kove va pa ma ö taëën ëën këh to oah voh, nöm to ununun hah?” Ko vamomhë peꞌ piun poë, pare soe pan, “O havun me ro pöök.”  
\v 20 Ke Ieesuꞌ hi hahah kov en pee pan, “Eöꞌ kökök voh o tönim me ro pöök muꞌ, paröꞌ makën o 4,000 teꞌ, köm ununun hah o tovih kove va pa ma ö taëën ëën këh varih to oah ne?” Ko vamomhë peꞌ piun va in poë manih pan, “O tönim me ro pöök kove.”  
\v 21 Ke Ieesuꞌ hi raoe pan, “Eöm hikta ep inan avoeꞌ nem eh?”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ A Teꞌ Kehoꞌ Va Bëtsaëtaꞌ  
\p
\v 22 E Ieesuꞌ me a ma vamomhë peꞌ to nö, pare vos ee manuh Bëtsaëtaꞌ, ka napan teꞌ ee maꞌ pa teꞌ kehoꞌ manih pe Ieesuꞌ. Pare hin vakis ee peꞌ, pan eꞌ se vaket poan, keꞌ toꞌ hah.  
\v 23 E Ieesuꞌ to öt a koreneah, pareꞌ kees këh en peꞌ pa vöön, pareꞌ teo pip a mataneah, ko hi poan pan, “Eën onöt e nom pa ep eh?”  
\v 24 Ka teꞌ pamëh ta peah maꞌ, pareꞌ soe en, “A, eöꞌ to ep e noꞌ pa napan, ivëhkëk, eꞌe to matan ke ne pan, a naon to nönö vah ne.”  
\v 25 Ke Ieesuꞌ vaket hahah kov en manih pa mataneah, keꞌ kap vaꞌpuh en pa mataneah, pareꞌ ep vamaaka hah en pa moeh tah kurus.  
\v 26 Ke Ieesuꞌ vanö hah en peꞌ manuh iuun peꞌ, pareꞌ vuhvuh poan, pan eꞌ se nat non vos manuh pa vöön apuh.   
\s1 E Pitaꞌ To Soe Tavus E Ieesuꞌ E Kristo  
\r Matiu 16:13-20, me Luk 9:18-21  
\p
\v 27 E Ieesuꞌ me a ma vamomhë peꞌ to këh e maꞌ pa vöön va Bëtsaëtaꞌ pare nö ee manuh pa ma siꞌ vöön to teꞌ vatët ne pa vöön apuh va Sisariaꞌ Filipaë. Manih po poen nee to nönö ne, ke Ieesuꞌ hi rapoë pan, “A ma napan popokaꞌ a no neoꞌ, eteh?”  
\v 28 Kee soe ee pan, “E Jon Tövapupui, ka ma upöm popokaꞌ a nom oah e Elaëjaꞌ, keꞌ, eën a pah teꞌ va pa nap vanënën soe to toꞌ hah maꞌ.”  
\v 29 Keꞌ hi pet en pee pan, “Ke eöm koman poꞌ, eöm popokaꞌ poꞌ a nem neoꞌ, eteh?” Ke Pitaꞌ piun poan, pareꞌ soe pan, “Eën e Kristo.”  
\v 30 Ke Ieesuꞌ vuhvuh vakis raoe pan, ee se nat ne soe ke ta meh teꞌ. “Eöꞌ a teꞌ ne Sosoenën to vateꞌ voh.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Sosoe Suk Non O Kamis Me A Mët Peꞌ  
\r Matiu 16:21-28, me Luk 9:22-27  
\p
\v 31 E Ieesuꞌ to taneo en pa vavaasis a ma vamomhë peꞌ pareꞌ soe pan, “Eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se kon o kamis apuh rakah manih pa koreera nap susunön po Jiuꞌ, me ro teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis varih to nat i ne o Vavaasis pe Mosës. pare ip vamët ee peöꞌ, ko vakön poen nöꞌ se sun taneꞌ hah eoꞌ manih po vapeepe.”  
\v 32 Eꞌ to soe a soe vaꞌih, keꞌ maaka rakah ke non pee. Ivëh, ke Pitaꞌ me ke poan, pareꞌ siröꞌ en peꞌ pan, “Eën se nat nom sosoe va nom manih.”  
\v 33 Ke Ieesuꞌ tarih, pareꞌ kukuteꞌ o vamomhë peꞌ, pareꞌ siröꞌ e Pitaꞌ, ko soe pan, “Susun po oraꞌ hat, këh a na neoꞌ ah! A soe pën to hikta teꞌ non pan a soe pe Sosoenën, ahik, a soe pën, eꞌ a soe pa teꞌ.”  
\v 34 E Ieesuꞌ to vaoe ununun en na pa napan me ra ma vamomhë peꞌ kee tönun vatët rakah ee maꞌ manih pa havineah. Keꞌ soe ke rapoë pan, “Ta pah teꞌ se iu vatet a no neoꞌ, eꞌ se vöknah o iu koman peꞌ, pareꞌ teꞌ a kuruse peꞌ, pareꞌ teꞌ o kamis ko vatet a maꞌ neoꞌ.  
\v 35 Ta pah teꞌ se keh matop tamoaan non o toꞌtoꞌ peꞌ, pareꞌ hikta vatet a neoꞌ, o toꞌtoꞌ peꞌ se ro amot en. Ka ta pah teꞌ se keh koman a no neoꞌ, pareꞌ mët suk a neoꞌ, me a Soe Vih peöꞌ, a, amot eꞌ se kon en po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 36 Ta pah teꞌ se keh kon en pa ma tah kurus va po oeh vëh, pareꞌ vanun en po toꞌtoꞌ tamoaan peꞌ, a ma tah poë varih se poꞌ vaꞌaus vah va in o toꞌtoꞌ peꞌ nih? Ahik rakah!  
\v 37 Ahik ta pah tah no a teꞌ to onöt non a voen hah o toꞌtoꞌ peꞌ.  
\v 38 A napan va kuru to heꞌ tonun ne pe Sosoenën, ko nonok e ne pa ma taateꞌ hat. Ta pah teꞌ se keh haraꞌ vapoet a no neoꞌ, me o vavaasis peöꞌ, a, eöꞌ me e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se haraꞌ vapoet e noꞌ peꞌ po poen ne eöꞌ se nö vaꞌpeh me maꞌ o ankeroꞌ vivihan pe Sosoenën, me o maaka pe Tamön.”   
\c 9  
\p
\v 1 Ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, a ma pah teꞌ to sun ne manih kuru, se meꞌ avoeꞌ e ne pa mët, ee heh ep ee pa Matop Vih pe Sosoenën se tavus me maꞌ o kikis.”   
\s1 A Sionin E Ieesuꞌ To Tarih Kakaare  
\r Matiu 17:1-13, me Luk 9:28-36  
\p
\v 2 O tönim me o pöh poen to oah ee, ke Ieesuꞌ me e Pitaꞌ, me ra poa tom kea e Jëmis pen Jon. Ee varoe to peah pa tope a pah va kin. Ee varoe kuru to teꞌ vaꞌpeh me ne e Ieesuꞌ, ka sionin e Ieesuꞌ tarih, ko matan ke en.  
\v 3 Ko ohop peꞌ kakaare oah rakah en pa ö no a teꞌ va po oeh to pupui o rara peꞌ, keꞌ teꞌ va non.  
\v 4 Ke Elaëjaꞌ, pen e Mosës tavus ee maꞌ, pare vavaato me e ne pe Ieesuꞌ.  
\v 5 Ke Pitaꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Eeh, Apuh, eꞌ to vih rakah e non pea to teꞌ no manih kuru, vaonöt ka möm ah, kemöm u a kukön tanu manih. A teꞌ pën, ka teꞌ pe Mosës, me a teꞌ pe Elaëjaꞌ.”  
\v 6 E Pitaꞌ me a meh poa vamomhë peꞌ to pah naöp vörep ee, ivëh, ke Pitaꞌ toksean en, pareꞌ hikta maaka vavih vi non pa soe neꞌ to soe.  
\v 7 Ka unöh pöm en pee, ka to taneꞌ maꞌ manih pa koman a unöh to soe va non manih pan, “Eꞌ ivaꞌih e Koaꞌ peöꞌ, ne eöꞌ to iu oah vi noꞌ eah sih, ivëh, köm sih pënton vavih a soe peꞌ.”  
\v 8 Ka varuꞌ rakah vakomanih nee to vaveves vah ko ne, pare hikta ep hah ne ta meh teꞌ. E Ieesuꞌ varoe a paeh to teꞌ vaꞌpeh me non raoe.  
\v 9 Ee to këh kunah hah ee maꞌ pa tope pamëh, ke Ieesuꞌ vuhvuh raoe, ko soe ke rapoë pan, “A tah vaꞌih nöm to ep vu maꞌ manuh pa tope, ne eöm se nat nem soe tavus ke ta meh teꞌ, eꞌ se teꞌ non, ko onöt rakah po poen ne eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se toꞌ hah maꞌ.”  
\v 10 Ee to koaan vakis rakah e ne pa ma soe ne Ieesuꞌ to soe ke raoe pa ma kokoman pee. Ivëhkëk, manih koman pee, nee to vaiihi koman hah a ne pan, “A toꞌ hah maꞌ, soe non ataeah?”  
\v 11 Ke Pitaꞌ, ke Jëmis pen kea peꞌ Jon hi ee pe Ieesuꞌ pan, “Suk ataeah ko teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës sosoe ne pan e Elaëjaꞌ se vovoh maꞌ?”  
\v 12 E Ieesuꞌ to piun raoe, pareꞌ sosoe suk non e Jon Tövapupui, ko soe ke rapoë pan, “A soe pee a man, e Elaëjaꞌ to vovoh voh en maꞌ, pareꞌ vatotoopin vahik voh en pa ma moeh tah kurus. Eꞌ teꞌ vah va poꞌ non nih ko Puk Vapenpen soe va non manih pan, eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to se teꞌ o kamis, kee heꞌ tonun a neoꞌ, pare miröꞌ a neoꞌ, ko ip vamët ee peöꞌ?  
\v 13 Ivëh, köꞌ se soe keoꞌ peöm pan, a teꞌ vëh no a napan to koman voh ne pan e Elaëjaꞌ, eꞌ to nö voh en maꞌ. Ivëhkëk, a ma napan to vatet voh ee pa ma iu pee, pare nok a ma taateꞌ hat manih peꞌ, keꞌ tavus va en manih pa ö no Puk Vapenpen to soe va non.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah E Koaꞌ Oeteꞌ No A Oraꞌ Hat To Teꞌ Non Peꞌ  
\r Matiu 17:14-21, me Luk 9:37-43  
\p
\v 14 Ke Ieesuꞌ me a kukön vamomhë tavus vatönun hah me ee maꞌ po upöm pee, pare ep i ra napan peo rakah to tönun maꞌ. O teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës to vavaato vasukaꞌ me ne a ma vamomhë pe Ieesuꞌ.  
\v 15 A napan to ep in e Ieesuꞌ to nö maꞌ, pare pah töhkak vahat ee, pare nö vëhöꞌ ee manuh pe Ieesuꞌ pare vaöt koren me ee peꞌ.  
\v 16 Ke Ieesuꞌ hi en pa ma vamomhë peꞌ pan, “Ataeah ne eöm to vavaato vasukaꞌ suk me nem o teꞌ vavaasis poë varih?”  
\v 17 Ka pah teꞌ to teꞌ non topnin a napan poë varih piun maꞌ a soe pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe maꞌ pan, “Apuh, eöꞌ to me vu maꞌ e koaꞌ oeteꞌ peöꞌ manih pa ma vamomhë pën, pan ee se veo këh poë pa oraꞌ hat to teꞌ non manih peꞌ, keꞌ hikta toto non.  
\v 18 A ma poen kurus rakah no a oraꞌ hat sih öt sih poan ko vi en peꞌ manih po oeh. Ko poe kakaare tatavus ke non maꞌ manih pa rivoneah, keꞌ vakuskus rivon e non. Ke eöꞌ hin vu a ma vamomhë pën, pan ee se veo tavus a oraꞌ hat pamëh, ivëhkëk, ee hikta onöt ne a veo poë.”  
\v 19 Ke Ieesuꞌ soe ke ra vamomhë peꞌ pan, “Eöm varih to hikta vaman avoeꞌ rakah nem e Sosoenën se vatoꞌ en po teꞌ, O tovih poen ne eöꞌ se teꞌ vaꞌpeh tamoaan me a noꞌ neöm? A tovih poen ne eöꞌ se teꞌ a ma punis peöm? Me maꞌ öm e koaꞌ manih peöꞌ.”  
\v 20 Kee me ee maꞌ pe koaꞌ pamëh manih pe Ieesuꞌ, ka oraꞌ hat pamëh ep in e Ieesuꞌ, pareꞌ pah kö suntan en pe koaꞌ, ke koaꞌ vuꞌ en po oeh ko vakuku vah e non, ko poe tavus ke maꞌ manih pa rivoneah.  
\v 21 Ke Ieesuꞌ hi en pe tamaneah pan, “E koaꞌ haraꞌ varë vi voh en pa mët vëh ëh?” Ke tamaneah piun va en manih pan, “Eꞌ to taneo rakah voh en pa ö neꞌ to teꞌ non a koaꞌ.  
\v 22 A ma tamoaan rakah no a oraꞌ hat pamëh to kehkeh ip vamët e non sih peꞌ. Eꞌ to viivi non sih poan po suraꞌ me manih koman ruen. Ivëhkëk, eën se nom onöt nom a vatoꞌ hah e koaꞌ peöꞌ, kën ururuan a möm, parën vaꞌaus eom pemöm.”  
\v 23 Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eën se koe a soe vamanih pan, ‘Eën se nom onöt nom.’ Suk ataeah, eöꞌ to onöt rakah e noꞌ pa nok va nën po teꞌ varih to vaman a non neoꞌ sih.”  
\v 24 Ivëhkëk, e taman e koaꞌ pamëh to hin vakis en maꞌ pan, “Eöꞌ to vaman e noꞌ pën. Ivëhkëk, o vaman peöꞌ hikta teꞌ apuh non, sën vaꞌaus a neoꞌ ko vaman peöꞌ sih apuh.”  
\v 25 E Ieesuꞌ to ep a napan to vavahuk nö e ne maꞌ manih pee, ivëh, keꞌ siröꞌ a oraꞌ hat pamëh to teꞌ non sih pe koaꞌ, pareꞌ soe pan, “Papön, eöꞌ to taꞌ a nös oah, këh tavus maꞌ e koaꞌ manem, parën nat nom hah hop manih peꞌ.”  
\v 26 Ka oraꞌ hat pamëh kokoeꞌ, pareꞌ vi en na pe koaꞌ manuh po oeh, ko këh tavus en pe koaꞌ, ke koaꞌ koroh ke non pan eꞌ to mët en. Ka nap peo soe e pan, “Eꞌ to mët en.”  
\v 27 Ivëh, ke Ieesuꞌ öt pa koreneah ko kë vasun poan, keꞌ sun en pareꞌ toꞌ hah en.  
\v 28 Vasuksuk poꞌ ne Ieesuꞌ to nö en manuh iuun, pareꞌ teꞌ aven e non, ka ma vamomhë varoe peꞌ hi ee peꞌ pan, “Emöm hikta onöt suk nem a veo tavus a oraꞌ hat pamëh ataeah?”  
\v 29 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “A hin varoe kuru to onöt non a veo tavus o vu oraꞌ hat to teꞌ va ne manih. Ahikta meh tah to onöt non.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vapöök Soe A Ö Neꞌ Se Mët, Pareꞌ Sun Hah En  
\r Matiu 17:22-23, me Luk 9:43-45  
\p
\v 30 Ke Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ këh ee pa vöön vëh neꞌ to vatoꞌ hah e koaꞌ pamëh, pare teꞌ ne topnin a muhin va Galiliꞌ. Ke Ieesuꞌ rës rakah e non pa ta pah teꞌ se nat a ö neꞌ to teꞌ non.  
\v 31 Suk ataeah, eꞌ to vavaasis non a ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus no a teꞌ se vikuh en peöꞌ manih pa koreera nap hat, kee sih ip vamët e peöꞌ, ka kukön poen sih oah, köꞌ toꞌ hah, ko sun hah eoꞌ.”  
\v 32 Ivëhkëk, a ma vamomhë peꞌ to hikta maaka i ne a pusun in a soe pamëh, ivëh, kee nanaöp e ne pa hi poë.   
\s1 A Teꞌ Vëh To Teꞌ Me Non A Tasun Apuh Oah  
\r Matiu 18:1-5, me Luk 9:46-48  
\p
\v 33 Kee vos hah ee manuh Kapaneam, pare ho e manuh iuun, ke Ieesuꞌ hi en pa ma vamomhë peꞌ pan, “Ataeah nöm to vavaasoe vasukaꞌ suk nö vu nem maꞌ manuh hanan?”  
\v 34 Ivëhkëk, ee to hikta piun a hi pe Ieesuꞌ, suk ataeah, ee to poet suk a ö nee to vavaato vasukaꞌ nö vu ne maꞌ manuh hanan suk eteh se teꞌ non a tasun apuh oah manih pee.  
\v 35 Ivëh, ke Ieesuꞌ ihoꞌ en, pareꞌ vaoe en na pa ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Ta pah teꞌ se keh iu non a tasun apuh oah manih pa matan e Sosoenën, eꞌ a teꞌ pamëh se vöknah hah ea, pareꞌ kikiu va non manih pa teꞌ to kiu akuk non pa napan.”  
\v 36-37 Ke Ieesuꞌ vaoe na a siꞌ koaꞌ soneꞌ, pareꞌ vasun poan manih pa topnin in a ma vamomhë peꞌ, pareꞌ vaket non peꞌ, ko soe ke raoe pan, “A teꞌ vëh to koman non a ëhnaneoꞌ, pareꞌ kamöꞌ non e koaꞌ soneꞌ to teꞌ va non manih pe siꞌ koaꞌ vaꞌih, eꞌ kuru to kamöꞌ me e non peöꞌ. Ka teꞌ to kamöꞌ a non neoꞌ, eꞌ to hikta kamöꞌ varoe a non neoꞌ, eꞌ to kamöꞌ me e non pe Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.”   
\s1 A Teꞌ To Hikta Vakihat Me A Rora Eꞌ A Teꞌ Pea  
\r Luk 9:49-50  
\p
\v 38 Ke Jon soe ken pe Ieesuꞌ pan, “Apuh, emöm to ep in a pah teꞌ to veveo tavus non sih o oraꞌ hat këh o teꞌ manih pa ëhnöömah. Ivëh, kemöm soepip em peꞌ, suk eꞌ to hikta teꞌ non po kum pea.”  
\v 39 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to soe ke raoe pan, “Eöm se nat nem soepip in eah, eꞌ se nonok e non pa tah vatoksean manih pa ëhnaneoꞌ, me o kikis peöꞌ. Suk ataeah, eꞌ to hikta sosoe vahat non a ëhnaneoꞌ.  
\v 40 A teꞌ to hikta hat ka rora sih, eꞌ kuru a teꞌ pea.  
\v 41 Pënton vavih nem pa soe vaꞌih, se röꞌ soe ka neöm, eteh se keh ep ka neöm, pareꞌ heꞌ a neöm a ruen kaak, suk eöm to vatös me a non neoꞌ, e Kristo. A teꞌ pamëh ne Sosoenën se heꞌ en peꞌ po voen vëh to hikta onöt non ahik.”   
\s1 A Taateꞌ Hat To Mimiröꞌ Non Sih O Vaman Pa Teꞌ  
\r Matiu 18:6-9, me Luk 17:1-2  
\p
\v 42 “Ivëhkëk, ta pah teꞌ se keh koman non pan, eꞌ se rëh ke o vaman pa ta siꞌ pah koaꞌ soneꞌ, keꞌ kuꞌ manih pa taateꞌ hat, eꞌ to vih rakah non pa vahan a vös topoan manih pa koꞌkoneah, ko varokoꞌ eah tahiꞌ.  
\v 43-44 Ivëh, ka koreomah se keh vakuꞌ a oah manih pa taateꞌ hat, moes kurus eah! Eꞌ to vih oah non pa ö nën se teꞌ ro me nom ö pöh koren, kën sih kon o toꞌtoꞌ tamoaan. Peꞌ to hat non pa ö nën to teꞌ me nom o pöök koren, ee se rëh ke pën pa hat, kee vi ee na pën manuh po suraꞌ ësës tamoaan. Manuh pa vöön pamëh no ves sosoneꞌ to hikta onöt ne a mët, ka suraꞌ pamëh to hikta mumuteꞌ non sih.  
\v 45-46 Ka momah se keh vakuꞌ a oah manih pa taateꞌ hat, moes kurus eah! Eꞌ to vih oah non pa ö nën se teꞌ me nom o pöh mon ro, kën sih kon o toꞌtoꞌ tamoaan. Peꞌ to hat non pa ö nën to teꞌ me nom o pöök mon, ee se rëh ke pën pa hat, kee vi ee na pën manuh po suraꞌ ësës tamoaan.  
\v 47-48 Ka matömah se keh vakuꞌ a oah manih pa taateꞌ hat, të kon eah, ko vi na! Eꞌ to vih non pa ö nën se teꞌ me nom o pöh matan varoe, kën sih teꞌ hop nom manih pa Matop pe Sosoenën. Eꞌ to hat non pa ö nën se teꞌ me nom o pöök tök matan, kee rëh ke pën pa hat, kee vi ee na pën manuh po suraꞌ ësës tamoaan.  
\v 49 Eöm se teꞌ a ma punis, paröm sun vakis ko vaman e Sosoenën, köm sih tavus o teꞌ totoopin manih pa matan e Sosoenën, vamanih pa gol ne to ës po suraꞌ keꞌ kakaare hah, pareꞌ voon en.  
\v 50 Me eöm to teꞌ va e nem manih pa sö tetehean, nee to sö a taëën keꞌ ninin vih. Ivëhkëk, o tetehean va pa sö pamëh se keh hikta teꞌ non, eꞌ se vaninin vih vah va in taëën pamëh nih? Eöm se teꞌ rakah vako nem manih pa sö tetehean, a ma kokoman peöm se teꞌ vatö ne, köm vakamöꞌ me ra ma upöm peöm.”   
\c 10  
\s1 E Ieesuꞌ To Vavahutët Suk Non A Taateꞌ Va Pa Kök O Vaen  
\r Matiu 19:1-12, me Luk 16:18  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to sun, pare këh ee pa muhin va Galiliꞌ, pare pahan ee pa ruen vëh Jödën, ko tavus ee pa muhin va Jiutiaꞌ. Ka nap peo tönun hahah kov ee maꞌ manih peꞌ. Keꞌ vatet hahah kov en pa ma taateꞌ peꞌ. Eꞌ to vavaasis hahah kov en pee pa soe pe Sosoenën.  
\v 2 Ko Parësiꞌ nö ee maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare punöꞌ poë pa ma soe, pare soe pan, “Soe ka möm mah. O Vavaasis pe Mosës soe vaonöt kës e non pe voe se kök o vaen, pareꞌ veo e köövo peꞌ, ha?”  
\v 3 Ke Ieesuꞌ piun vaꞌpeh me a hi, pareꞌ soe pan, “A taateꞌ taeah ne Mosës to heꞌ voh a neöm?”  
\v 4 Ko Parësiꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “E Mosës to vaonöt voh en pa teꞌ se kiun o kiun marën a kök o vaen peꞌ, pareꞌ veo en pe köövo peꞌ.”   
\p
\v 5 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to soe ke raoe pan, “E Mosës to kiun voh ka neöm a taateꞌ pamëh, suk ataeah, eöm o teꞌ o pöh vatösoe rakah.  
\v 6 Ivëhkëk, manih pa taneo in a ma moeh tah, a soe to kiun non manih po Puk Vapenpen to soe non pan,  
\q1 “E Sosoenën to nok voh a teꞌ, a teꞌ oeteꞌ, me e köövo.” \rq Jen 1:27\rq*   
\q1
\v 7 Ivëh, ne voe se këh suk maꞌ e tamaneah pen e sinaneah,  
\q2 pareꞌ teꞌ vatös me e non pe köövo peꞌ,  
\q3 kee tavus ee pon a paeh.’” \rq Jen 2:24\rq*   
\m
\v 8 “Ivëh, kee pon to hikta se teꞌ hah ne a pöök, Ahik. Ee to tavus ee o pöh sionin.  
\v 9 E Sosoenën to vatös voh en pee pon, ka hikta pah teꞌ to onöt non a kök vakëh hah raoe pon.”  
\v 10 Vasuksuk, nee to ho hah ee koman iuun, ko vamomhë peꞌ hi hah ee peꞌ pa pusun in a tah pamëh.  
\v 11 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Ta pah teꞌ se keh veo e köövo peꞌ, pareꞌ me a meh köövo, a teꞌ pamëh to nok rakah en pa taateꞌ rëhrëh, eꞌ to vöknah e non pe köövo vamomoaan peꞌ manih pa matan e Sosoenën.  
\v 12 Manih pa paeh a taateꞌ pamëh, ne köövo se keh veo e voe peꞌ, pareꞌ me a meh voe, e köövo pamëh to nok rakah me en pa taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Tapui O Siꞌ Koaꞌ Sosoneꞌ  
\r Matiu 19:13-15, me Luk 18:15-17  
\p
\v 13 Ka napan meeme ee maꞌ po koaꞌ sosoneꞌ manih pe Ieesuꞌ, pan eꞌ se vaket, ko tapui raoe. Ivëhkëk, o vamomhë peꞌ to siröꞌ ee pa napan poë varih.  
\v 14 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to ep in a taateꞌ pamëh, pareꞌ heve en, pareꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Koe raoe, kee nö maꞌ manih peöꞌ, paröm koe a sunpip raoe. Suk ataeah, a Matop Vih pe Sosoenën to teꞌ suk non o teꞌ to teꞌ va ne manih po siꞌ koaꞌ varih.  
\v 15 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, ta pah teꞌ se keh hikta kon a Matop Vih pe Sosoenën vamanih po siꞌ koaꞌ sosoneꞌ varih, eꞌ to hikta onöt rakah non a hop pa Matop Vih pamëh.”  
\v 16 E Ieesuꞌ to pëtpët o siꞌ koaꞌ, pareꞌ vaket non po koaꞌ, ko tapui en pee.   
\s1 A Teꞌ To Teꞌ Me Non A Ma Tah Peo  
\r Matiu 19:16-30, me Luk 18:18-30  
\p
\v 17 Ke Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ taneo hahah kov ee pa suk a hanan, ka pah teꞌ vavaveo maꞌ manih peꞌ, pareꞌ vatokon en manih pa matan eah, ka teꞌ pamëh hi poan, pareꞌ soe pan, “Apuh vih, eöꞌ se nok ataeah, paröꞌ kon o toꞌtoꞌ tamoaan?”  
\v 18 Ke Ieesuꞌ hi poan pan, “Vahvanih kën pokaꞌ a neoꞌ a vih? Ahikta pah teꞌ vih. E Sosoenën varoe a paeh a vih.  
\v 19 Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eën to nat e non pa ma taateꞌ ne Sosoenën to heꞌ voh e Mosës,  
\q1 ‘Koe a ip vamët a meh teꞌ,  
\q2 koe a nok a taateꞌ rëhrëh,  
\q3 koe a kaveo,  
\q3 koe a piuk in a meh teꞌ pën manih po vahutët,  
\q2 koe a piuk marën a öt akuk a tah pa meh teꞌ,  
\q3 parën ta non e tamömah pen e sinömah.” \rq Eks 20:12-16, me Lo 5:16-20\rq*   
\m
\v 20 Ka teꞌ pamëh soe ke Ieesuꞌ pan, “Apuh, taneo voh non maꞌ po poen ne eöꞌ to teꞌ voh noꞌ a koaꞌ ko öök non kuru, eöꞌ to vavatet kurus voh e noꞌ pa ma taateꞌ varih.”  
\v 21 E Ieesuꞌ to ves rakah non manih pa mataneah, pareꞌ pah iu rakah e non peꞌ, pareꞌ soe pan, “A pah tah ro ne eën to kökööt avoeꞌ nom ivëh, eën se nö, parën vavoen vahik rakah a ma tah kurus pën, parën kon a moniꞌ ko heꞌ o teꞌ varih o arus. Ivëh, kën sih teꞌ amot me nom a ma tah kokoek manuh pa vöön va kin, parën vatet poꞌ a maꞌ neoꞌ.”  
\v 22 A teꞌ pamëh to pënton a soe vaꞌih ko pah ep vahat en, pareꞌ pah nö me en po tamak, suk ataeah, eꞌ to vaneah non a ma tah to parin a peo.  
\v 23 E Ieesuꞌ to kukuteꞌ a ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eꞌ to hivaꞌ rakah ke non po teꞌ öt ö pa hop manih pa Matop Vih pe Sosoenën.”  
\v 24 Ko vamomhë pe Ieesuꞌ pah töhkak vahat rakah ee pa soe pe Ieesuꞌ, ivëh, ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Pus koaꞌ peöꞌ, a teꞌ se kehkeh hop non manih pa Matop Vih pe Sosoenën, eꞌ to hivaꞌ rakah ke non peꞌ.  
\v 25 Eꞌ to teꞌ tö rakah ke non pa këmol pa hop koe manih pa töhkoꞌ in a ni kunkun. Ivëhkëk, eꞌ to hivaꞌ oah rakah e non pa teꞌ öt ö to kehkeh hop non manih pa Matop Vih pe Sosoenën.”  
\v 26 A ma soe varih no a ma vamomhë to pënton, pare pah töhkak vahat ee, pare vaiihi koman hah e ne pan, “Eꞌ se keh teꞌ va non nën, keteh se poꞌ kon o toꞌtoꞌ tamoaan?”  
\v 27 E Ieesuꞌ to ves rakah non manih pee, pareꞌ soe ke raoe pan, “A ma tah varih no a napan to hikta onöt ne a nok, Ivëhkëk, e Sosoenën onöt e non pa nok a ma moeh tah kurus.”  
\v 28 Ke Pitaꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Ep ah! Emöm to këh kurus voh em maꞌ pa ma tah pemöm, pamöm vatet em maꞌ pën.”  
\v 29 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, ‘Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm. A napan varih to koman voh a maꞌ neoꞌ, me a soe vih peöꞌ, pare këh maꞌ a ma iuun pee, me a ma kea pee, me a ma vameere, me a ma tamëëre, me a ma sinëëre, me a ma rak pee,  
\v 30 ee se kon oah ee pa ma 100 tah va pa ma tah nee to këh maꞌ. Ko poen nee se teꞌ avoeꞌ ne manih po oeh, ee se kon ee pa ma iuun peo, me ra ma kea peo, me ra ma sinan peo, me a ma vamen peo, me a ma pus koaꞌ peo, me a ma rak peo, me ee se kon ee o toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 31 Ivëhkëk, o teꞌ varih to vovoh ne kuru manih po oeh, amot nee se vasuksuk varuꞌ hah ne maꞌ, ko teꞌ varih to vasuksuk ne kuru, amot nee se vovoh varuꞌ ne.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vakön Soe En Pa Ö Neꞌ Se Mët, Pareꞌ Sun Hah En  
\r Matiu 20:17-19, me Luk 18:31-34  
\p
\v 32 Ko poen nee to suksuk nö ne a hanan to nö non manuh Jerusalëm, ke Ieesuꞌ vëhöꞌ vovoh ken pee, ka ma vamomhë peꞌ pah naöp suntan ee. Ka napan me varih to suksuk nö ne raoe vananaöp pet ee, pare koman ne pan, ta pah tah hat se tavus raoe manuh Jerusalëm. Ke Ieesuꞌ me ke en pa havun me ra poa vamomhë peꞌ, pareꞌ soe vanat en pee pataeah se tavus manih peꞌ manuh Jerusalëm.  
\v 33 E Ieesuꞌ to soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Pënton vavih nem, ea to ëpëp nö e no manuh Jerusalëm, ka pah teꞌ se heꞌ en peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus manih pa koreero teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës. Kee se vahoꞌ ee peöꞌ po vahutët, pare vaonöt ee pa ip vamët a neoꞌ. Ee se heꞌ a neoꞌ manih pa koreera napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ.  
\v 34 Ee se kö a neoꞌ, pare teteo a neoꞌ, ko rëp a neoꞌ, pare ip vamët a neoꞌ, köꞌ mët eoꞌ. Ko kukön poen sih oah, köꞌ toꞌ hah, paröꞌ sun taneꞌ hah eoꞌ maꞌ po vapeepe.”   
\s1 E Jëmis Pen E Kea Peꞌ Jon To Kehkeh Sunön Ne  
\r Matiu 20:20-28  
\p
\v 35 A poa sunaiꞌ Sëbëdiꞌ e Jëmis pen e Jon to nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare soe pan, “Apuh, emöm to iu nem a siꞌ pah tah, ne eën se nok manih pemöm.”  
\v 36 Ke Ieesuꞌ hi raoe pan, “Eöm iu nem ataeah ne eöꞌ se nok manih peöm pom?”  
\v 37 Ke Jëmis pen kea peꞌ Jon soe kee pe Ieesuꞌ pan, “Amot ne eën se kon a tasun apuh, kemöm iu nem ta paeh pemöm se ihoꞌ non manih pa papmatö pën ka meh ihoꞌ non pa papkiruk pën.”  
\v 38 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to piun a soe pee pareꞌ soe pan, “Eöm to hikta nat vavih nem pataeah nöm to ihi a no neoꞌ pom. Eöm antoen kës e nem pa kaak pa kap vëh nöꞌ se kaak manih peꞌ? Paröm onöt kës e nem pa teꞌ o kamis vëh ne eöꞌ se teꞌ? Keꞌ eöm onöt e nem pa mët vamanih pa ö ne eöꞌ se mët vah ava manih pa kuruse ha?”  
\v 39 Ke Jëmis pen e Jon piun ee pa soe pe Ieesuꞌ, pare soe pan, “Emöm to antoen e nem poꞌ pa nok a ma tah varih nën to sosoe nom.” Ke Ieesuꞌ soe varuꞌ ke raoe pon a soe vapipinoꞌ, pareꞌ soe pan, “Oman rakah! A kap vaꞌih ne eöꞌ se kaak manih peꞌ, ne eöm se kaak me em. Eöm me to onöt e nem pa mët vamanih pa ö ne eöꞌ se mët vah ava manih pa kuruse.”  
\v 40 “Ivëhkëk, eöꞌ to hikta teꞌ me noꞌ to kikis marën a kon eteh se ihoꞌ manih pa papmatö peöꞌ, me a papkiruk peöꞌ. Ahik! E Sosoenën koman se heꞌ a poa ö ihihoꞌ poë varih manih pe retereh neꞌ to vamatop keon ke voh en pee.”  
\v 41 A meh havun vamomhë to pënton a soe vaꞌih, pare pah heve ov ee pe Jëmis pen e Jon.  
\v 42 Ivëh, ke Ieesuꞌ vaoe ununun en pa ma vamomhë peꞌ, kee tönun ee maꞌ manih peꞌ, keꞌ soe ke raoe pan, “Eöm nat e nem po teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ee to matop vakis rakah e ne pa napan pee. Me o upöm teꞌ apaꞌpuh pee to kikis rakah ov e ne pa napan pee se vavatet ne a ma soe pee.  
\v 43 Ivëhkëk, a taateꞌ teꞌteꞌ vasusunön to hikta se teꞌ non topnineöm. Ivëh, keteh to kehkeh tavus non a teꞌ sunön manih peöm eꞌ se teꞌ non a teꞌ kikiu peöm kurus.  
\v 44 Ka teꞌ se keh vovoh ka no neöm, eꞌ se teꞌ rakah ko non a teꞌ to kiu akuk non manih pa napan kurus.  
\v 45 Suk ataeah, eöꞌ E Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus ne Sosoenën to hikta vanö voh maꞌ marën a napan se kiu vaꞌaus a ne neöꞌ. Ahik. eöꞌ to nö voh maꞌ pa vaꞌaus raoe, me eöꞌ se heꞌ o toꞌtoꞌ peöꞌ manih pa ö ne eöꞌ se mët marën a hehe a napan varih no a taateꞌ hat to nohnoh non rapoë.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah A Pah Teꞌ Kehoꞌ  
\r Matiu 20:29-34, me Luk 18:35-43  
\p
\v 46 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to vos ee manuh pa vöön va Jerikoꞌ. Pare oꞌoah nö e ne pa vöön pamëh, ka nap peo rakah nö vaꞌpeh me ee pee. Ke Batimeus eꞌ a teꞌ kehoꞌ, eꞌ e koaꞌ pe Timeus, eꞌ to ihoꞌ non sinten hanan, pareꞌ hinhin moniꞌ non sih a ma napan.  
\v 47 Eꞌ to pënton a napan to sosoe ne a ö ne Ieesuꞌ va Nasarët to nönö non maꞌ pareꞌ taneo en pa hin vakis na pan, “Ieesuꞌ Koaꞌ supnaiꞌ pe Devit, ururuan a neoꞌ ah.”  
\v 48 Ka ma napan siröꞌ poë, pare soe pan, “Vatotomin ah.” Ivëhkëk, eꞌ to pah kokoeꞌ vakis oah en na pan, “Koaꞌ supnaiꞌ pe Devit, ururuan a neoꞌ ah.”  
\v 49 Ke Ieesuꞌ sun en, pareꞌ soe pan, “Vaoe na öm eah, keꞌ nö maꞌ manih peöꞌ.” Kee vaoe ee na pe Batimeus a teꞌ kehoꞌ, pare soe ke poë pan, “Sun ah, parën vaeö, pe Ieesuꞌ to vaoe en maꞌ pën.”  
\v 50 Ke Batimeus vi en po o hop vatonun peꞌ, pareꞌ sun vëvëhöꞌ rakah en, pareꞌ vaveo en manuh pe Ieesuꞌ, ke Ieesuꞌ hi poan pan,  
\v 51 “Eën iu nom ataeah ne eöꞌ se nok manih pën?” Ka teꞌ kehoꞌ pamëh soe pan, “Apuh, eöꞌ to iu opoep hah noꞌ.”  
\v 52 Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eën se nö hah na manuh pa vöön pën, o vaman pën to vatoꞌ hah en pën.” Ka varuꞌ rakah vakomanih no a mataneah to takap hah en, keꞌ ep vavih hah en, ko vatet en pe Ieesuꞌ manih hanan.   
\c 11  
\s1 E Ieesuꞌ To Vos Manuh Jerusalëm Vamanih Pa Teꞌ Sunön  
\r Matiu 21:1-11, me Luk 19:28-40, me Jon 12:12-19  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to vatët ee pa tavus manuh Jerusalëm, pa vöön va Bëtfes me Bëtaniꞌ, pare vatët ee sinten a Tope Öliv. Ke Ieesuꞌ vanö vovoh en pa poa vamomhë peꞌ. Kee vos e Bëtfes.  
\v 2 E Ieesuꞌ to vanö me raoe a soe to teꞌ va non manih pan, “Eöm se nö manuh pa vöön to teꞌ vatët non manih. Eöm se tavus pa vöön pamëh, paröm ep ohoꞌ em pa tönkiꞌ sekaꞌ to nohtöön non, no ahikta pah teꞌ to tok avoeꞌ non manih peꞌ. Paröm ihan eah, ko me maꞌ eah manih peöꞌ.  
\v 3 Ka ta pah teꞌ se keh hi a neöm pan, ‘Eöm nok suk vamanih ataeah?’ Köm soe keah pan, ‘E Topoan to iu non poan. Eꞌ se vanö ohoꞌ hah en maꞌ peꞌ.’”  
\v 4 Ka poa vamomhë peꞌ nö ee, pare taum e pa tönkiꞌ sekaꞌ to nohtöön non manih po hopaꞌ in a iuun, pare ihan ee peꞌ.  
\v 5 Ka ma teꞌ varih to sun vatët ne pa sinten a iuun pamëh hi raoe pan, “Öm ihihan suk nem a tönkiꞌ sekaꞌ vëh ataeah?”  
\v 6 Kee piun va ee manih pa ö ne Ieesuꞌ to soe va vu ke raoe pon, ka ma teꞌ varih to vaneah ne pa tönkiꞌ vaonöt ke pee pon pa me a tönkiꞌ.  
\v 7 Ka poa vamomhë pe Ieesuꞌ me e maꞌ pa tönkiꞌ sekaꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare pan e pa tonun a tönkiꞌ pa rara, ke Ieesuꞌ peah en pa tönkiꞌ, kee nö me ee peꞌ.  
\v 8 Ka napan o pöh peo rakah to ihan a ma ohop rërë pee, pare panpan ee manih hanan. Ko upöm moes maꞌ a ma pea naon, pare vahoꞌ ee manih hanan.  
\v 9 Ka napan varih to vovoh nö ke ne e Ieesuꞌ, me ro teꞌ varih to suksuk nö ne maꞌ poë, ee to tataoa nö ne maꞌ, pare sosoe ne pan,  
\q1 “Vaeö ke na e Sosoenën!  
\q2 E Sosoenën se tapui a oah  
\q2 suk eën to nö maꞌ pa ëhnan e Sunön! \rq Sng 118:26\rq*   
\q1
\v 10 E Sosoenën se tapui a matop vëh to nö maꞌ kuru,  
\q2 Eꞌ a matop pe sipuura Devit!  
\q2 Vaeö rakah, ko kë a ëhnan e Sosoenën!”   
\p
\v 11 E Ieesuꞌ to vos manuh Jerusalëm, pareꞌ ho en koman Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ epep vah e non pa ma ta kurus va pa koman a Iuun Hinhin Apuh pamëh, ivëhkëk, a potan to kunah en, keꞌ këh en pa Jerusalëm, pareꞌ nö en manuh Bëtaniꞌ me a havun me ra poa vamomhë peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Soe Ke O Naon Pan Eꞌ Hikta Se Voaꞌ Hah Non  
\r Matiu 21:18-19  
\p
\v 12 Ka muhin takah en, ke Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ taneꞌ hah ee maꞌ Bëtaniꞌ, pare vovos hah nö ne Jerusalëm, ke Ieesuꞌ haraꞌ en po maë.  
\v 13 E Ieesuꞌ to ep varo en na pa pah vu naon nee to ënëën ne sih a ma voaꞌ i neꞌ, a ëhnaneah o fik no a uvineah to kupkup non poan. Ivëh, ke Ieesuꞌ nö en pa ep, pan eꞌ se ep këh to voaꞌ, ko ëën. Ivëhkëk, eꞌ to nö vatët pareꞌ ep in o uvin naon varoe, suk ataeah, eꞌ to hikta teꞌ non pan o poen voaꞌ po naon pamëh.  
\v 14 Ivëh, ne Ieesuꞌ to soe suk ke a vu naon ënëën pamëh pan, “Ahikta teꞌ to se ëën taneꞌ hah non to voaꞌ naon manih pën” A ma vamomhë peꞌ to tënan e ne pa soe pamëh.   
\s1 E Ieesuꞌ To Veo A Napan To Vavoen Tah Ne Koman Iuun Hinhin Apuh  
\r Matiu 21:12-17, me Luk 19:45-48, me Jon 2:13-22  
\p
\v 15 Ee to nö ko vos hah e manuh Jerusalëm, ke Ieesuꞌ ho en pa Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ taneo en pa veo tavus a napan varih to vavavoen ne a ma tah pee. Eꞌ to koep en pa pok pa nap papanih moniꞌ, pareꞌ koep en pa ma ö ihihoꞌ po teꞌ varih to vavavoen ne o panuh.  
\v 16 Ivëh, keꞌ soepip raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm se nat nem teꞌ koe hah ke maꞌ ta ma tah manih pa ö mahën va pa sinten Iuun Hinhin Apuh.”  
\v 17 Ke Ieesuꞌ vavaasis non raoe, pareꞌ soe pan, “Manih po Puk Vapenpen no a teꞌ vanënën soe e Aisaëaꞌ to kiun voh, to soe va non manih pan,  
\q1 ‘A iuun peöꞌ eꞌ a iuun hinhin pa napan kurus.’ \rq Ais 56:7\rq*  
\q1 Ivëhkëk, eöm to rih eah, ko nok em peꞌ,  
\q1 “A ö vavakoaan po teꞌ kakaveo.” \rq Jer 7:11\rq*   
\p
\v 18 O teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro o teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to pënton a ma tah ne Ieesuꞌ to nonok non pare taneo ee pa vaiu këh ta hanan ne se ip vamët koe e Ieesuꞌ. Ee to nanaöp e ne pe Ieesuꞌ, suk a nap peo to iu e ne pa ma vavaasis peꞌ to teꞌ me non o kikis.  
\v 19 Pa matanpoen ne Ieesuꞌ me a ma vamomhë peꞌ to këh ee pa Jerusalëm, pare nö ee.   
\s1 A Teꞌ To Vaman Rakah Non Ko Hinhin Non, Eꞌ Se Kon En Pa Tah Neꞌ To Iu Non  
\r Matiu 21:20-22  
\p
\v 20 Pa pöstakah rakah ne Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to oꞌoah nö ne, pare ep hah ee pa vu fik pamëh. Eꞌ to rak taneꞌ maꞌ manuh pa uvineah, ko öök e non maꞌ pa ma aan.  
\v 21 E Pitaꞌ to koman hah na a soe vaꞌih ne Ieesuꞌ to soe a teꞌ vavoh in a vu naon pamëh, ivëh, keꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Ep këk ah, Apuh, po naon vëh nën to siröꞌ ateꞌ na nopoen to rak en.”  
\v 22-24 Ivëh, ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Ta pah teꞌ se keh teꞌ rakah me non o vaman manih pe Sosoenën, pareꞌ taꞌ a tope vëh pan, ‘Sun ah, parën vi kunah koman hah keoꞌ manuh koman tahiꞌ.’ Ivëh, ka teꞌ pamëh se keh teꞌ kikis rakah non po vaman me a hin, pareꞌ nat non susunë non po kokoman peꞌ. Eꞌ se keh hinhin suk non ta pah tah, pareꞌ vaman rakah non manih pa hin peꞌ, a, e Sosoenën se heꞌ en peꞌ.  
\v 25 Eöm se keh sun pa hin, paröm koman a hat no a meh teꞌ to nok manih peöm, eöm se ihan anoe këh eah pa hat pamëh. Ivëh, ke Tamëneöm vöh pa vöön va kin se ihan anoe me en pa ma teꞌ hat peöm.  
\v 26 Eöm se keh hikta ihan anoe a ma hat po upöm teꞌ, e Tamëneöm vöh pa vöön va kin eꞌ me se hikta ihan anoe non a ma teꞌ hat peöm.”   
\s1 Ee To Hi E Ieesuꞌ Pan Eteh To To Heꞌ Eah A Tasun  
\r Matiu 21:23-27, me Luk 20:1-8  
\p
\v 27 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to hah ee manuh Jerusalëm, ke Ieesuꞌ ho ko nönö vah non koman a Iuun Hinhin Apuh, ko teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, me ro teꞌ susunön po Jiuꞌ to nö ee maꞌ manih pe Ieesuꞌ.  
\v 28 Pare hi poë pan, “A tasun taeah nën to teꞌ me nom, parën nonok nom a ma kiu varih? Eteh to heꞌ a oah a tasun pamëh?”  
\v 29 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ me se hi voh a neöm a siꞌ pah hi ro, ke eöm se keh heꞌ em peöꞌ pa piun, eöꞌ me se soe tavus keoꞌ peöm pa tasun nöꞌ to teꞌ me noꞌ, paröꞌ nonok noꞌ a ma kiu apaꞌpuh varih.  
\v 30 Soe voh ka neoꞌ öm, a tasun vëh pa pupui a napan ne Jon Tövapupui to heꞌ voh, taneꞌ maꞌ pe Sosoenën, keꞌ, eꞌ taneꞌ maꞌ manih pa napan ah?”  
\v 31 Ko teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, me ro teꞌ susunön po Jiuꞌ to vavasoe koman e ne pan, “Ea se poꞌ soe ataeah, ea se keh soe pan eꞌ to taneꞌ maꞌ manuh pe Sosoenën, keꞌ soe en pan, ‘Vahvapoꞌnih ka hikta vaman no e Jon?’  
\v 32 Ke ea se keh soe pan, o kikis pamëh to taneꞌ maꞌ pa teꞌ, a, a soe pamëh hikta antoen non, suk ataeah, a napan kurus to vaman e ne pe Jon a teꞌ vanënën soe.”  
\v 33 Ivëh, kee piun e Ieesuꞌ, pare soe pan, “Emöm to hikta nat nem.” Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ me to hikta se soe tavus ka noꞌ neöm a tasun ne eöꞌ to teꞌ me noꞌ, ko nonok noꞌ a ma kiu varih.”   
\c 12  
\s1 A Soe Vapipinoꞌ Va Pa Nap Hat To Matop Ne A Rak Voaën  
\r Matiu 21:33-46, me Luk 20:9-19  
\p
\v 1 Ke Ieesuꞌ vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ nok a soe vapipinoꞌ to soe suk non a ö no a ma upöm teꞌ susunön po Jiuꞌ, me a ö no a napan to mimiröꞌ vavoh ne o teꞌ vanënën soe, pareꞌ soe pan, “A pah teꞌ to nep voh a nep voaën peꞌ, pareꞌ eean tavi poan, ko een a koveꞌ, pareꞌ vasun a nöhsun pa koman koveꞌ, marën a nus o hun voaën manih pa nöh pamëh, ko u a tanu vakin marën a ö no a teꞌ se ihoꞌ non, pareꞌ ut non pa nep voaën peꞌ. Pareꞌ heꞌ en pa nep voaën peꞌ manih po upöm teꞌ, kee kiu moniꞌ e ne manih peꞌ, eꞌ heh nö varo en pa meh muhin.  
\v 2 Ko poen no a voaꞌ in a voaën to manot en, ke tövaneah pa rak voaën vanö en maꞌ pa teꞌ kikiu peꞌ pan, eꞌ se nö manuh po teꞌ varih to matop ne sih pa rak peꞌ. Eꞌ to iu non pan, ee se heꞌ na poë ta ma teꞌ voaꞌ voaën va pa rak pamëh.  
\v 3 Ivëhkëk, a napan varuh to matop ne sih pa rak voaën pamëh, to öt a teꞌ pamëh pare pah ip vahat ee peꞌ, ko vanö akuk hah ee peꞌ.  
\v 4 Ivëh, ke tövaneah pa rak vanö en maꞌ pa meh teꞌ kikiu peꞌ manih pa napan varih to matop ne sih pa nep voaën peꞌ, kee öt poë, pare navuh hokoꞌ ee pa pasuneah, ko pah ip vapoet ee peꞌ, ko vanö akuk hah ee peꞌ.  
\v 5 Ke tövaneah pa rak voaën vanö hah en maꞌ pa meh teꞌ kikiu peꞌ, kee öt poë, pare ip vamët ee peꞌ, keꞌ mët en. Vasuksuk poꞌ neꞌ to vanö kurus en maꞌ pa nap kiu peꞌ, kee nö ee maꞌ. Ka napan varih to matop ne sih pa nep voaën ip vamët ee pa ma upöm, ee he rëp ee pa ma meh.  
\v 6 Ke tövaneah pa rak teꞌ varoe me ko non a paeh a teꞌ ro neꞌ se vanö, eꞌ e koaꞌ koman rakah peꞌ, neꞌ to iu oah non sih poan. Eꞌ to vanö en peꞌ manuh pa napan varih to matop ne sih pa rak voaën peꞌ. Suk ataeah, e voe to koman non pan a napan se ta e ne pe sunaiꞌeah.  
\v 7 Ivëhkëk, a napan varih to matop ne pa nep voaën to vavaasoe koman e ne pan, ‘Ivaꞌih e koaꞌ koman pe tövaneah pa rak voaën, ep öm, ka ip vamët ee peꞌ, ka ma tah varih to vaneah non pe tamaneah, sih vaneah varuꞌ e non manih pea.’  
\v 8 Ivëh, kee not poë, ko ip vamët ee peꞌ, pare vi tavus ee na peꞌ pa sinten a rak voaën pamëh.”  
\v 9 Ke Ieesuꞌ hi en po teꞌ susun po Jiuꞌ, pareꞌ soe pan, “E tövaneah pa rak voaën se poꞌ nok vahvanih? Eꞌ se pöꞌ nö maꞌ, pareꞌ ip vamët a napan varih to matop ne pa rak, pareꞌ heꞌ varuꞌ en po upöm teꞌ ha?  
\v 10 Eöm to hikta ëh pöꞌ voh a soe vaꞌih to kiun non po Puk pe Sosoenën to soe suk voh non e Kristo, pareꞌ soe non pan,  
\q1 ‘A vös vaꞌih no a nap ekeok to vi tavus in,  
\q2 to tavus en a vös vamomoaan vëh to toon vakis non a iuun.   
\q1
\v 11 E Sunön to nok a vös pamëh,  
\q2 keꞌ tavus en o toon to toon vakis non a iuun, pareꞌ paraꞌ ep vamanin manih pa mataara.’” \rq Sng 118:22-23\rq*   
\p
\v 12 Ka nap susunön po Jiuꞌ kehkeh öt e ne pe Ieesuꞌ. Suk ataeah, ee to nat e ne pe Ieesuꞌ to sosoe vapipinoꞌ suk e non pee. Ivëhkëk, ee to nanaöp e ne pa napan. Ivëhpëhkëk a nap susunön to vakëkëh ee pe Ieesuꞌ, pare vanönö ee.   
\s1 Ee To Hi E Ieesuꞌ Pan, Ea Se Voen Ee Pa Takis Manih Pe Sisaꞌ, Keꞌ Ahik?  
\r Matiu 22:15-22, me Luk 20:20-26  
\p
\v 13 Ka ma nap susunön po Jiuꞌ vanö ee maꞌ po Parësiꞌ, me ro upöm va po kum teꞌ pe Hëërot, kee nö ee maꞌ manih pe Ieesuꞌ pa punöꞌ poë pa vaato.  
\v 14 Ka nap susunön po Jiuꞌ, me a kën poan e Hëërot to nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare soe ke poë pan, “Apuh, eën a teꞌ pëpënton soe rakah, parën sosoe man, parën hikta nat nom pa koman varoe ta pah teꞌ, ko hikta nat nom pa soe ta pah soe manih pa teꞌ hikto ëhnan, me a teꞌ to teꞌ me non o ëhnan. Ahik. Manih pa soe man varoe sih nën to vavaasis nom a napan a soe man pe Sosoenën, eën koman vanom nih? Eꞌ vih kës e non pea pa heꞌ a takis manih pe Sisaꞌ, keꞌ a hik?”  
\v 15 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to nat en po piuk pee, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöm pupunöꞌ a no neoꞌ, suk ataeah? Teꞌ maꞌ öm ta pah moniꞌ manih peöꞌ paröm vataare voh a neoꞌ.”  
\v 16 Kee teꞌ ke maꞌ peꞌ po pöh voaꞌ moniꞌ, pare heꞌ ee peꞌ, keꞌ hi en pee pan, “A ëhnan me o kahoꞌ peteh ivëh to teꞌ non pa moniꞌ vëh?” Kee piun e Ieesuꞌ, pare soe pan, “Pe Sisaꞌ.”  
\v 17 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “A tah to vaneah non pe Sisaꞌ nöm se heꞌ e Sisaꞌ. Ka tah to vaneah non pe Sosoenën nöm se heꞌ e Sosoenën.” Kee pah töhkak vahat ee, suk e Ieesuꞌ to vaniu këh en pa punöꞌ pee.   
\s1 Ee To Hi E Ieesuꞌ Pa Mët Me A Sun Hah Pa Teꞌ  
\r Matiu 22:23-33, me Luk 20:27-40  
\p
\v 18 Ko Sëdiusi, ee o kum teꞌ to hikta vaman ne pan a nap mët se sun taneꞌ hah ee manih po vapeepe, to nö ee maꞌ manih pe Ieesuꞌ.  
\v 19 Pare soe ee pan, “Apuh, e Mosës to kiun voh ka ra a soe to soe non pan, ‘Ta pah teꞌ se keh mët akuk eꞌ hikta vatvus ta pah koaꞌ manih pe köövo peꞌ, ke kea peꞌ me hah e köövo amop peꞌ, pareꞌ vatvus a koaꞌ se kon a ëhnan e kea peꞌ.’  
\v 20 Eꞌ to teꞌ non a kën tom mahin to onöt ne a tönim me ra pöök, ka teꞌ a vamomoaan vaen en, pareꞌ teꞌ non ko mët akuk en, eꞌ he hikta vatvus avoeꞌ non ta koaꞌ.  
\v 21 Ke vapöök kea peꞌ me pet en pe köövo pamëh, pareꞌ mët en, eꞌ he hikta vatvus ta pah koaꞌ, ka vakön nok pet va en nën.  
\v 22 Ka tönim me ra pöök kën tom mahin poë varih vameeme petpet voh e ne pa pah köövo pamëh, pare hikta vatvus ta pah koaꞌ. Ko poen nee to mët vahik ee, ko vasuksuk rakah ne köövo to mët pet en.  
\v 23 Ivëh, ka amot rakah no a nap mët se sun hah ee, ko poen pamëh ne köövo pamëh se teꞌ rakah non e köövo peteh? Eën to nat e nom, peꞌ to me voh non a tönim me ra poa teꞌ, pareꞌ teꞌ voh e non e köövo manot pee.”  
\v 24 Ke Ieesuꞌ soe ke ro Sëdiusi pan, “Eöm o teꞌ o nun rakah to hikta nat vavih nem pa soe va po Puk Vapenpen, paröm hikta nat me nem o kikis pe Sosoenën, ivëh köm vavaato pinpiun e nem.  
\v 25 Manih po poen no nap mët se sun taneꞌ hah maꞌ manih po vapeepe, a napan kurus hikta se vavaen hah ne, eꞌe se teꞌ va e ne manih po ankeroꞌ va pa vöön va kin.  
\v 26 Ivëhkëk, manih pa soe va pa mët me a sun hah, eöm to hikta ëh pöꞌ voh a soe pe Sosoenën ne Mosës to kiun voh, o vahutët va po siꞌ naon soneꞌ to ës voh. Manih po vahutët pamëh ne Sosoenën to soe ke Mosës pan,  
\q1 ‘Eöꞌ e Sosoenën pe Abraham,  
\q2 me eöꞌ e Sosoenën pe Aësak,  
\q3 me eöꞌ e Sosoenën pe Jekop.’ \rq Eks 3:6\rq*   
\m
\v 27 E Sosoenën to hikta teꞌ non pan e Sosoenën pa nap mët. Ahik. Eꞌ e Sosoenën pa nap toꞌtoꞌ. A soe peöm a nun.”   
\s1 A Pah Taateꞌ Apuh Pe Sosoenën  
\r Matiu 22:34-40, me Luk 10:25-28  
\p
\v 28 A pah teꞌ vavaasis to nat i non o Vavaasis pe Mosës to nö maꞌ, pareꞌ pënton raoe to vavaato vasukaꞌ ne, pareꞌ pënton en pe Ieesuꞌ to pinpiun vavih rakah e non pa ma soe po Sëdiusi, ivëh, keꞌ hi en pe Ieesuꞌ pan, “A taateꞌ taeah to teꞌ oah non a ma meh taateꞌ, pareꞌ vih oah non?”  
\v 29 Ke Ieesuꞌ piun a soe peꞌ pareꞌ soe pan, “Ivaꞌih a taateꞌ vamomoaan.  
\q1 ‘Eöm varih a napan va Israël,  
\q2 eöm se pënton.  
\q1 E Sunön Sosoenën pea a paeh apuh ro.’ \rq Lo 6:4-5\rq*   
\q1
\v 30 ‘Eöm se iu rakah nem e Sunön e Sosoenën peöm manih pa ma kupu peöm,  
\q2 me manih pa ma apeneöm,  
\q3 me manih pa ma kokoman peöm,  
\q2 me manih pa ma kikis kurus rakah peöm.’” \rq Lo 6:5\rq*   
\m
\v 31 “Ka vapöök taateꞌ to teꞌ va non manih,  
\q1 ‘Eën se iu nom a meh teꞌ vamanih pa ö ne eën to iu hah va ka nom.’” \rq Lev 19:18\rq*  
\m “Ahikta meh taateꞌ to teꞌ apuh non, pareꞌ teꞌ oah non a poa taateꞌ varih.”  
\v 32 Ka teꞌ vëh to nat non sih pa taateꞌ, soe va in e Ieesuꞌ manih pan, “Apuh! A soe pën a man rakah. E Sosoenën, eꞌ a paeh Apuh ro, a hikta meh.  
\v 33 Ea se iu rakah no e Sosoenën manih pa ma kupu pea, me manih pa ma nat pea, me manih pa ma kikis kurus pea. Para iu va i no upöm teꞌ vamanih pa ö ne ea to iu hah va ka no. Ea se vavatet rakah no a poa taateꞌ apuh poë varih. E Sosoenën to iu rakah e non pee, suk ee to apuh oah rakah e ne pa ma heꞌ varih nee to ësës voh ke ne na e Sosoenën po suraꞌ. A poa taateꞌ poë varih to apuh oah e ne pa ma vu heꞌ.”  
\v 34 E Ieesuꞌ to pënton a teꞌ pamëh to pinpiun vavih e non pa soe peꞌ, vamanih pa teꞌ to teꞌ rakah me non o nat vih, ivëh ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eën to hikta teꞌ varo këh nom a Matop Vih pe Sosoenën, a siꞌ ö hat kën vaman a neoꞌ, ko hop eom maꞌ manih pa Matop Vih pe Sosoenën.” Ka ma upöm teꞌ naöp ee pa hi hah e Ieesuꞌ ta ma meh hi.   
\s1 E Ieesuꞌ To Hi A Ma Napan, Pan E Kristo Eteh  
\r Matiu 22:41-46, me Luk 20:41-44  
\p
\v 35 O poen ne Ieesuꞌ to vavaasis non koman Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ hi a napan a hi, pareꞌ soe pan, “Vahvanih ko teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës sosoe ne sih pan, e Kristo, eꞌ e koaꞌ pe Devit?  
\v 36 A Tuvuh Vasioꞌ to heꞌ e Devit o kokoman, keꞌ soe vamanih pan,  
\q1 ‘E Sosoenën to soe ke Devit pan,  
\q2 “E Kristo e Sunön pën.”  
\q1 ‘Ke Sosoenën sosoe avoeꞌ ke non pe Kristo pan,’  
\q1 “Ihoꞌ ah manih pa papmatö peöꞌ,  
\q2 ko teꞌ nom nën keꞌ onöt po poen nöꞌ se vahoꞌ o teꞌ varih to vakihat me a nom oah manih paan a matop pën.’” \rq Sng 110:1\rq*   
\m
\v 37 Moaan voh e Devit koman to soe pan, ‘E Kristo e Sunön peöꞌ.’ E Kristo hikta teꞌ varoe non pan e koaꞌ pe Devit. Ahik. Eꞌ to teꞌ me va i non manih pe Sunön rakah pe Devit.”   
\s1 O Teꞌ To Nat I Ne O Vavaasis Pe Mosës To Nonok Ne A Ma Taateꞌ Hat  
\r Matiu 23:1-36, me Luk 11:37-54; 20:45-47  
\p
\v 38 E Ieesuꞌ to vavaasis avoeꞌ e non pa napan, pareꞌ soe pan, “Eöm se matop rakah nem pa napan varih to matop ne sih pa taateꞌ, eꞌe to manin rakah nee a ö ne se ohop ne a ma ohop rëërë, pare nönö vah ne, ko iu rakah ne a napan se vaeö me ne raoe, pare ta ne raoe manih pa ma ö totoaan.  
\v 39 Pare iu rakah ne a ihoꞌ pa ma ö ihihoꞌ po teꞌ susunön manih pa ma koman iuun hinhin soneꞌ. Ee to iu suntan rakah ne sih a ihoꞌ vovoh pa ma taëën apaꞌpuh.  
\v 40 Ee to vavakëën ne sih o köövo amop, pare kakaveo ne a ma moeh tah pee. Pare pikpiuk hah a ne pa nok a ma hin rë. Manih po poen nee se teꞌ po vahutët, a pap napan poë varih se kon o kamis o pöh apuh oah rakah.”   
\s1 E Köövo Arus To Heꞌ O Heꞌ Peꞌ Manih Pe Sosoenën  
\r Luk 21:1-4  
\p
\v 41 E Ieesuꞌ to ihoꞌ vatët non manih pa pokis vavahoꞌ moniꞌ va pa Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ ut non a napan to vavahoꞌ ne a ma moniꞌ pee manih pa pokis, a teꞌ öt ö to vahoꞌ a ma moniꞌ peo.  
\v 42 Ka pah köövo amop arus nö maꞌ, pareꞌ vahoꞌ o siꞌ pöök voaꞌ moniꞌ to matan va ne manih pa poa toeaꞌ.  
\v 43 Ke Ieesuꞌ vaoe ununun a ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, e köövo amop arus vëh to vahoꞌ a moniꞌ to apuh oah e non pa ma moniꞌ no a napan to vavahoꞌ ne manih pa pokis moniꞌ va pa Iuun Hinhin Apuh, manih po epep pe Sosoenën.  
\v 44 Ka napan varih to teꞌ me ne a ma moniꞌ peo, to vahoꞌ ro a ma paeh manih pa ö vavahoꞌ moniꞌ. Ivëhkëk, e siꞌ köövo vëh to kökööt rakah non pa moniꞌ to vahoꞌ vahik en pa siꞌ moniꞌ peꞌ, pareꞌ hikta teꞌ hah me non ta meh marën a voen a taëën.”   
\c 13  
\s1 E Ieesuꞌ To Soe Pan A Iuun Hinhin Apuh Se Takök  
\r Matiu 24:1-2, me Luk 21:5-6  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ me a ma vamomhë peꞌ to këh ee pa Iuun Hinhin Apuh, ka pah vamomhë peꞌ soe ke poan pan, “Ep këk na! Apuh, po iuun vihvih varuh nee to eok voh po vös ep vavih.”  
\v 2 Ke Ieesuꞌ piun a soe peꞌ, pareꞌ soe vamanih pan, “Eën to ep me e nom na pa ma iuun apaꞌpuh varuh, ha? Ahikta pah vös to onöt non a tok pa tonun a meh. Ahik. Eꞌe se taru kunah kurus ee maꞌ.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Soe Pan A Ma Punis Peo To Se Tavus Maꞌ  
\r Matiu 24:3-14, me Luk 21:7-19  
\p
\v 3 E Ieesuꞌ to ihoꞌ non manuh pa Tope Öliv, pareꞌ ep non na a Iuun Hinhin Apuh va Jerusalëm to teꞌ non maꞌ manuh. E Pitaꞌ, ke Jëmis, ke Jon, ke Ëndruꞌ, ee varoe a taanaꞌ vamomhë to nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pare hi poë pan,  
\v 4 “Soe ka möm ah, o poen poanheh no a ma tah poë varih se tavus. Me o vëknöm taeoh se tavus momoaan maꞌ, kemöm se ep, pamöm nat a ma tah poë varih se tavus maꞌ?”  
\v 5 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Matop vavih nem, ta pah teꞌ tomeꞌ piuk ka neöm.  
\v 6 A nap peo rakah se nö maꞌ, pare popokaꞌ ne a ëhnaneoꞌ, pare soe va ee manih pan, ‘Eöꞌ ivëh a teꞌ pamëh’, pare piuk ee pa napan.  
\v 7 Paröm koe a naöp pa ö ne eöm se pënton a ma paarak va pa ma vapus apuh, me eöm se keh pënton ta ma vaato vanövan va pa ma vapus apaꞌpuh to tavus manuh pa ma meh muhin. A, eöm se nat nem töhkak vahat, suk ataeah, a ma tah poë varih se tavus ee maꞌ. Ivëhkëk, o poen no oeh vëh se hik to meꞌ e non pa tavus maꞌ.  
\v 8 A napan va pa pah muhin se sun, pare vapus me ee pa napan va pa meh muhin. Ka matop vih pa pah teꞌ sunön se sun, pareꞌ vapus me en pa teꞌ matop vih pa meh teꞌ sunön. A rikrik se kö pa ma meh muhin, ko maë apuh tavus en. A ma tah poë varih se tavus momoaan vamanih pa ö ne köövo to haraꞌ o kamis va pa ö neꞌ to kehkeh vahuh non.   
\p
\v 9 Eöm koman se matop vavih nem, a napan se öt a neöm, ko vahoꞌ ee peöm po vahutët, ko ip ee peöm manih koman a ma iuun hinhin soneꞌ pee. Eöm se sun em po vahutët matëëro teꞌ apaꞌpuh va pa kaman, me ro teꞌ susunön. Suk eöm to vaman, paröm vavatet a nem neoꞌ, paröm vatvus a Soe Vih peöꞌ manih pee.  
\v 10 A ma napan kurus va po oeh vëh se pënton a teꞌ vëh to vatvus momoaan voh a Soe Vih peöꞌ. Ka amot no a ma tah poë varih se tavus poꞌ maꞌ.  
\v 11 Ee se vateꞌ e peöm po vahutët, suk a ö ne eöm to vaman a no neoꞌ. Eöm se nat nem nanaöp nem, paröm koe a karë vovoh ataeah nom se soe. Ahik. A ma soe kurus ne Sosoenën se heꞌ vëhöꞌ rakah en peöm, köm soe tavus em. Suk ataeah, eꞌ to hikta teꞌ non pan, eöm koman ivarih se vavatvus nem a ma soe poë varih. Ahik. A Tuvuh Vasioꞌ ivëh se vatvus a soe pamëh.  
\v 12 O teꞌ se heꞌ mët ee pa ma kea pee manih pa nap hat, kee ip vamët ee pee. Ka kën taman se nok va ee nën manih pa ma koaꞌ pee. Ka ma koaꞌ pee se hat ke ne pa ma tamëëre me ra ma sinëëre, pare ip vamët ee pee.  
\v 13 A napan se heve ov e ne peöm, suk eöm to vaman, paröm vavatet a nem neoꞌ. Ivëhkëk, o teꞌ varih to teꞌ vakis ne pa teꞌ a ma punis, pare öök na po poen no o oeh se hik, e Sosoenën se hehe en pee.   
\s1 A Punöꞌ Hat Rakah Se Tavus  
\r Matiu 24:15-28, me Luk 21:20-24  
\p
\v 14 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pet en pan, “Eöm se ep a Tah A Pah Hat rakah to sun non pa iuun pe Sosoenën.” Ka teꞌ to ëhëh non a soe, eꞌ se maaka vavih rakah non a pusun in a soe pamëh. Ivëh, ka napan varih to teꞌ ne manih pa muhin va Jiutiaꞌ ee se rusin ee manuh pa moeh totope.  
\v 15 Ka teꞌ vëh to tok non tonun a iuun peꞌ, eꞌ to hikta onöt non a kunah maꞌ, ko ho koman iuun peꞌ, pareꞌ kokon maꞌ a ma tah peꞌ.  
\v 16 Ka teꞌ vëh to teꞌ non pa rak peꞌ, eꞌ to hikta onöt non a tapiun vos hah iuun pa kon ohop rë peꞌ.  
\v 17 Varenan rakah po köövo kikiuk, me ro köövo varih to vasisiꞌ ne o koaꞌ sosoneꞌ manih po poen pamëh.  
\v 18 Eöm se hinhin vakis nem manuh pe Sosoenën, ka tah pamëh sih nat non tavus pa tëëm tuvuh.  
\v 19 Suk manih po poen pamëh a punis apuh rakah se tavus. Taneo non po poen ne Sosoenën to nok a ma moeh tah kurus, pareꞌ öök non maꞌ manih kuru, o vu punis to matan va non manih to hikta tavus avoeꞌ voh non. Pareꞌ hikta se tavus amot non.  
\v 20 Ivëhkëk, e Sunön se keh hikta vakökööt voh a ma poen va pa ma punis poë varih, a napan kurus se ro vahik voh ee. Ivëhkëk, e Sosoenën to koman non a napan varih to vaman ne e Ieesuꞌ, neꞌ to vateꞌ voh, ivëh, neꞌ to vakökööt suk voh pa ma poen poë varih.  
\v 21 Ivëh, ko poen pamëh no ta pah teꞌ se keh soe ka neöm pan, ‘Ep öm, eꞌ e Kristo, eꞌ ivëh to teꞌ non manih! Keꞌ, ep öm eꞌ ivöh to teꞌ non manuh.’ Koe rakah a vaman eah.  
\v 22 O Kristo vapikpiuk, me ro teꞌ vanënën soe vapikpiuk se tavus maꞌ, pare vatvus a ma kiu apaꞌpuh me a ma tah vatoksean. Ee to hikta onöt ne a nok a ma tah poë varih manih pa napan ne Sosoenën to soe a ö neꞌ se kon hah raoe. Ee se piuk vahok ee pa napan.  
\v 23 Ivëh, köm se matop vavih nem, eöꞌ to kömköm vovoh voh eoꞌ peöm pa ma punis poë varih se tavus amot ee maꞌ.   
\s1 A Nö Hah Maꞌ Pe Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus  
\r Matiu 24:29-31, me Luk 21:25-28  
\p
\v 24 “Ivëhkëk, a ma hat poë varih se hik ee,  
\q1 ‘A potan se popoen,  
\q2 ka sivö hikta se paapa non.   
\q1
\v 25 O vesun se vuꞌvuꞌ taneꞌ ee maꞌ akis.  
\q1 Ko kikis vöh akis se panih,  
\q2 ko takö ee.’” \rq Ais 13:10; 34:4\rq*   
\p
\v 26 Ko poen pamëh no a napan se ep a neoꞌ E Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se nö me maꞌ o maaka me o kikis apuh manih pa koman a unöh.  
\v 27 Eöꞌ se vanö maꞌ o ankeroꞌ peöꞌ, kee nö maꞌ, pareꞌ ununun a ma napan varih neꞌ to kon voh vamanih pa ma teꞌ peꞌ. Eꞌ se ununun taneꞌ maꞌ raoe manuh po taanaꞌ ö noton in a ö no akis me o oeh to aton ne.   
\s1 O Poen Va Pa Nö Peꞌ  
\r Matiu 24:32-35, me Luk 21:29-33  
\p
\v 28 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pet en pan, “Eöm se kon taneꞌ o vavaasis manih po naon fik. A ma pean se keh koos maꞌ, pare pau vavoon hah maꞌ, a, köm nat em po poen no a potan se pa, to taneo en.  
\v 29 Keꞌ teꞌ akuk va kov e non manih pan, o poen ne eöm se ep in a ma tah poë varih se tavus, eöm se nat em o poen hah peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to öök vatët en maꞌ manih po hopaꞌ.  
\v 30 Eöꞌ to soe vaman rakah ka neöm. A ma napan va kuru to hikta se mët vahik ne, ka ma tah poë varih se tavus ee maꞌ.  
\v 31 A akis me o oeh se hik ee, ivëhkëk, a soe peöꞌ to hikta se hik non, eꞌ se teꞌ tamoaan e non.”   
\s1 A Hikta Pah Teꞌ To Nat Non Po Poen Me A Aoaꞌ Ne Ieesuꞌ Se Hah Maꞌ  
\r Matiu 24:36-44  
\p
\v 32 “Ivëh, ka hikta pah teꞌ to nat non, po poen me a aoaꞌ ne eöꞌ to sosoe suk noꞌ. O ankeroꞌ va pa vöön va kin, me eöꞌ e koaꞌ pe Sosoenën, emöm to hikta nat nem po poen ne eöꞌ se hah maꞌ, e Tamön varoe to nat non.  
\v 33 Eöm se teꞌ vamatop nem, suk ataeah, eöm to hikta nat nem po poen me a aoaꞌ poanheh ne eöꞌ e Sunön peöm Ieesuꞌ Kristo se hah maꞌ.”  
\v 34 Eꞌ se teꞌ va e non manih pa pah teꞌ to këh a vöön peꞌ, ko nö varo en pa vavih. Eꞌ to këh a ma teꞌ kikiu peꞌ to matop ne a ma tah peꞌ. Pareꞌ ki vakëkëh ken pee pa ma kiu, ko soe ke a teꞌ vëh to ut non po hopaꞌ, pan eꞌ se ut vavih non, suk eꞌ se hah en maꞌ.   
\p
\v 35 “Ivëh, köm se ut vavih nem, ko teꞌ vamatop nem, suk eöm to hikta nat nem po poen poanheh ne eöꞌ se hah maꞌ vamanih pa ö ne tövaneah pa iuun se hah va maꞌ. Eöꞌ tomeꞌ nö eoꞌ maꞌ pa popoen, keꞌ pa topnin poen, keꞌ pa tö pe toaꞌ, keꞌ pa pöstakah, eöm to hikta nat nem.  
\v 36 Eꞌ to hat non, peöꞌ tomeꞌ vëvëhöꞌ hah maꞌ, ko vöhkak a neöm to koroh avoeꞌ e nem.  
\v 37 A soe vaꞌih ne eöꞌ to soe ka neöm, eöꞌ to soe kurus rakah keoꞌ peöm a napan, pan eöm se teꞌ vamatop nem, ko ut vavih nem.”   
\c 14  
\s1 A Nap Apaꞌpuh To Soe A Ö Nee Se Ip Vamët E Ieesuꞌ  
\r Matiu 26:1-5, me Luk 22:1-2, me Jon 11:45-53  
\p
\v 1 O pöök poen to meꞌ avoeꞌ e ne ko Poen Vapenpen va pa Taëën Hikto Is, me o poen va pa Taëën Apuh eꞌ o Pasovaꞌ se tavus en. O teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës to vavaiu vah këh e ne ta hanan nee se öt vakoaan vah va in e Ieesuꞌ, pare ip vamët poë.  
\v 2 Ee to soe pan, “Ea se nat no nok vamanih, eꞌ hikta teꞌ vih non pa ö ne ea se öt e Ieesuꞌ manih komön a ma poen va po Pasovaꞌ pa ö ne ea to vatötönun no pa Taëën Apuh pamëh. Suk ataeah, a nap peo varih tomeꞌ ep a tah na to nok, pare kunkuin ee po to vapus, ko vapus me ee pea.”   
\s1 E Köövo To Uh A Pasun E Ieesuꞌ Po Vanom  
\r Matiu 26:6-13, me Jon 12:1-8  
\p
\v 3 E Ieesuꞌ to nö en manuh pa vöön va Bëtaniꞌ, pareꞌ tavus en pa iuun pe Saëmon, e Saëmon pamëh to teꞌ me voh non a mët vëh a töpaꞌ. E Ieesuꞌ to ënëën vaꞌpeh me non o upöm teꞌ, ka köövo teꞌ maꞌ o vanom o pöh voen vaꞌpuh rakah, pareꞌ teꞌ non po puto nee to nok voh pa vös nee to popokaꞌ ne a arapasta, e köövo to kon o vanom, pareꞌ puit ko koꞌkoꞌ en peꞌ manih pa pasun e Ieesuꞌ.  
\v 4 Eꞌ to nok vamanih marën a vasunön e Ieesuꞌ. Ivëhkëk, o upöm teꞌ to teꞌ ne nën to ep a tah vaꞌih, pare pah heve ee, ko vavasoe koman e ne pan, “Vahvanih ke köövo koꞌ vakit akuk o vanom vëh?  
\v 5 Eꞌ to vih non pea se vavoen o vanom pamëh, para kon a 300 voaꞌ moniꞌ, para heꞌ a moniꞌ pamëh manih pa nap arus.”   
\s1 A Ma Upöm Vamomhë Pe Ieesuꞌ To Pah Heve Ov Ee Pe Köövo  
\p
\v 6 Ivëh, ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Koe öm eah, eöm vatamak suk eah ataeah? Eꞌ to nok vu ka neoꞌ a tah to parin a vih vörep.  
\v 7 A ma tamoaan no teꞌ arus se teꞌ vaꞌpeh me e ne peöm, ne eöm se vavaꞌaus tamoaan e nem pee. Ivëhkëk, eöꞌ hikta se teꞌ tamoaan me a noꞌ neöm.  
\v 8 A tah neꞌ to onöt non a nok, neꞌ to nok vahik vur en peꞌ manih peöꞌ, eꞌ to uh a neoꞌ po vanom, to soe va non manih pan, eꞌ to vamatop non a ö nöꞌ se mët, kee pe ee peöꞌ.  
\v 9 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, manih po oeh avoes no a napan se keh vavatvus ne a Soe Vih pe Sosoenën. Ee se vavasoe suk vaviꞌ e ne pa tah ne köövo vëh to nok manih peöꞌ, ka napan sih koman hah ne poë.”   
\s1 E Jiutas A Teꞌ Va Iskariot To Soe Vaman En Pa Ö Neꞌ Se Heꞌ E Ieesuꞌ Manih Po Teꞌ Susunön  
\r Matiu 26:14-16, me Luk 22:3-6  
\p
\v 10 Manih po poen pamëh ne Jiutas Iskariot, eꞌ a paeh va pa havun me ra poa vamomhë pe Ieesuꞌ, to nö en manuh po teꞌ susunön ësës heꞌ. Eꞌ to kehkeh vikuh non e Ieesuꞌ manih pee.  
\v 11 O teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, ee to pënton a soe vaꞌih, pare pah vaeö suntan rakah ee. Ko nok ee pa soe vaman pee pa ö nee se heꞌ poë ta ma moniꞌ. Ivëh, ke Jiutas iu vah këh e non ta hanan neꞌ se vikuh vah va in e Ieesuꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaëën Me Ra Ma Vamomhë Peꞌ Pa Taëën Apuh Va Po Pasovaꞌ  
\r Matiu 26:17-25, me Luk 22:7-14; 22:21-23, me Jon 13:21-30  
\p
\v 12 O poen vamomoaan in a Taëën Apuh va pa Taëën Hikto Is va po Pasovaꞌ to tavus en, manih po poen pamëh nee to ipip a ma soneꞌ sipsip ov in a Taëën Apuh va po Pasovaꞌ. Ka ma vamomhë pe Ieesuꞌ hi ee peꞌ pan, “Eën iu nom a ö nemöm se vamatop maꞌ a Taëën Apuh va po Pasovaꞌ nih?”  
\v 13 Ke Ieesuꞌ vanö en pa poa vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Eöm pom se nö ko vos manuh Jerusalëm, paröm taum a pah teꞌ to teꞌteꞌ nö non a ruen to teꞌ non pa nöh. Eꞌ se vatatan me a neöm, köm vatet eah.  
\v 14 Manuh pa iuun neꞌ to ho, eöm soe va in e tövaneah pa iuun pamëh manih pan, ‘E Apuh to ihi no maꞌ oah pan, a piprom poanheh neöꞌ se vaënëën vaꞌpeh me a ma vamomhë peöꞌ a Taëën Apuh va po Pasovaꞌ?’  
\v 15 Ka teꞌ pamëh se vataare en peöm pom pa piprom apuh vöh kin to teꞌ me non a pok ënëën, me a ma ö ihihoꞌ to teꞌ vamatop keon e non. Köm vamatop maꞌ a taëën pea manih pa piprom apuh pamëh.”   
\p
\v 16 Ko vamomhë vos ee manuh Jerusalëm, pare taum ee pa ma tah vamanih pa ö ne Ieesuꞌ to soe a maꞌ, ko vamatop ee pa Taëën Apuh va po Pasovaꞌ.  
\v 17 A muhin to matanpoen vahik en, ke Ieesuꞌ nö vaꞌpeh me en maꞌ pa havun me ra poa vamomhë peꞌ. Kee ho ee koman iuun, pare taum e pa piprom nee se ëën a Taëën Apuh va po Pasovaꞌ.  
\v 18 Ee to ihoꞌ ee manih pa ma ö ihihoꞌ, pare ënëën poꞌ e ne, ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, a paeh koman va peöm varih o vamomhë peöꞌ ivëh se vikuh ka neoꞌ manih pa napan varih to hat ov a no neoꞌ, a teꞌ pamëh to ënëën vaꞌpeh me e non peöꞌ manih.”  
\v 19 A soe vaꞌih to vatamak rakah en pa ma vamomhë peꞌ, kee taneo ee pa hi papaeh poë pan, “Eöꞌ pöꞌ, ha?”  
\v 20 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Eꞌ to teꞌ non a paeh va peöm varih a havun me a poa vamomhë koman peöꞌ. A teꞌ pamëh to se pët vahoꞌ hop vaꞌpeh me a neoꞌ a ö taëën manuh pa koman a tis.  
\v 21 Oman, eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se mët eoꞌ, vamanih pa ö no Puk Vapenpen to soe va non. Ivëhkëk, varenan rakah pa teꞌ vëh to vikuh ka neoꞌ po teꞌ varih to hat ov a no neoꞌ sih. Eꞌ to vih non pa ö no e sinan a teꞌ pamëh se hikta vahuh voh poan.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaëën Me A Ma Vamomhë Peꞌ  
\r Matiu 26:26-30, me Luk 22:15-20, me 1 Körin 11:23-25  
\p
\v 22 O poen nee to ënëën ne, ke Ieesuꞌ kon a ö taëën, pareꞌ hin na e Sosoenën, ko soe vavihvih ke na eah, pareꞌ kök a ö taëën pamëh, ko ki vakëkëh ken po vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Kon öm a ö taëën vëh. A ö taëën vaꞌih eꞌ a sionineoꞌ.”  
\v 23 Pareꞌ kon pet en na pa kap voaën, pareꞌ soe vavihvih ke na e Sosoenën, pareꞌ heꞌ raoe, kee kaak kurus taneꞌ ee manih pa kap peꞌ.  
\v 24 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Eꞌ ivaꞌih o eraꞌ peöꞌ, o eraꞌ pamëh to vataare non o vatompoan voon, o eraꞌ pamëh se takoꞌ marën a voen hah a neöm a ma napan kurus.  
\v 25 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, eöꞌ to hikta onöt noꞌ a kaak hah o voaën vaꞌih, keꞌ onöt rakah non po poen ne eöꞌ se kaak o voaën voon manuh pa Matop Vih pe Sosoenën.”  
\v 26 Kee nok o vaëhëh, ko no ee Tope Öliv.   
\s1 E Ieesuꞌ To Soe A Ö Ne Pitaꞌ Se Heꞌ Tonun Poan  
\r Matiu 26:31-35, me Luk 22:31-34, me Jon 13:36-38  
\p
\v 27 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Eöm kurus se rusin këh em peöꞌ, suk ataeah, manih pa soe pe Sosoenën, no a teꞌ vanënën soe vëh e Sakarias to kiun vavoh manih pan,  
\q1 ‘E Sosoenën se ip vamët en pa teꞌ utut sipsip,  
\q2 ko sipsip se rusin vakëkëh ee.’ \rq Sek 13:7\rq*   
\m
\v 28 Ivëhkëk, eöꞌ se sun taneꞌ hah po vapeepe, paröꞌ vovoh keoꞌ peöm manuh Galiliꞌ.”   
\p
\v 29 Ivëh, ke Pitaꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Eöꞌ to hikta onöt rakah noꞌ a rusin këh oah vamanih pa ö no upöm vamomhë pën se keh rusin këh oah.”  
\v 30 Ke Ieesuꞌ soe ke Pitaꞌ pan, “Nös pa popoen e toaꞌ oeteꞌ se meꞌ avoeꞌ e non pa poa tö, eën se kukön soe eom pan, eën to hikta nat nom peöꞌ.”  
\v 31 Ivëh, ke Pitaꞌ soe vakis en pan, “Oman rakah, eöꞌ hikta onöt rakah noꞌ a soe vamanih pan, ‘Eöꞌ to hikta nat noꞌ pën.’ Eꞌ to onöt e non pa napan se ip vamët ee peöꞌ, köꞌ mët vaꞌpeh me eoꞌ pën.” Ka ma upöm vamomhë peꞌ pët soe va ee nën.   
\s1 E Ieesuꞌ To Hinhin Non Manih Gëtsëmaniꞌ  
\r Matiu 26:36-46, me Luk 22:39-46  
\p
\v 32 Ke Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ tavus ee manuh pa ö muhin va Gëtsëmaniꞌ, ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Ihoꞌ nem manih. Köꞌ nö, ko hin.”  
\v 33 Ke Ieesuꞌ me en pe Pitaꞌ, ke Jëmis ke Jon, kee nö vaꞌpeh ee, ko kokoman pe Ieesuꞌ punis rakah en.  
\v 34 Ke Ieesuꞌ soe ke ra kukön vamomhë peꞌ pan, “O kupu peöꞌ to puh rakah non po tamak, köꞌ haraꞌ ke noꞌ pan eöꞌ se mët eoꞌ. Teꞌ nem manih, ko hinhin nem.”  
\v 35 Keꞌ nö a siꞌ ö, pareꞌ vuꞌ po oeh, ko hinhin non na e Tamaneah Sosoenën, pareꞌ soe vamanih pan, eꞌ se non iu non, ka punis vëh, oah en peꞌ.  
\v 36 Eꞌ to hinhin va non manih pan, “Aba, Tamaneoꞌ, a ma tah kurus nën to onöt e nom pa nok, eöꞌ to iu noꞌ a ö ne eën se kon këh a neoꞌ po kamis vëh. Ivëhkëk, Tamön eën se nat nom suk o iu peöꞌ, ahik, eën se vatet varoe o iu koman pën.”   
\p
\v 37 Ke Ieesuꞌ taneꞌ hah maꞌ pa ö neꞌ to hinhin non, pareꞌ ep in a ma vamomhë peꞌ to koroh, pareꞌ soe ke Pitaꞌ pan, “Saëmon, eën a koroh oh? Eën hikta onöt rakah ko nom a ut pa ta pah aoaꞌ, ha?”  
\v 38 Eꞌ to soe ken pa kukön vamomhë peꞌ pan, “Ut nem, paröm hinhin nem, eöm tomeꞌ kuꞌ em pa ö no a punöꞌ se tavus a neöm. O apen to iu e non pa vatet a ma taateꞌ vih, ivëhkëk, o sionin to susunë e non pa vatet.”  
\v 39 Ke Ieesuꞌ hah en, pareꞌ vapöök hin en.  
\v 40 Eꞌ to hah taneꞌ maꞌ pa hin, pareꞌ nö en manuh pa ma vamomhë peꞌ. Pareꞌ taum raoe to koroh ne, suk ee to mët rakah ee po mamaasoe. Ee to hikta nat ne pataeah nee se soe ke Ieesuꞌ.  
\v 41 Vasuksuk poꞌ ne Ieesuꞌ to vakön hah en maꞌ manih pa kukön vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Eöm koroh vavuriah avoeꞌ e nem, ha? Onöt en! Ep këk öm, o poen peöꞌ to tavus en no a napan se heꞌ ee peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus manih pa koreera nap hat.  
\v 42 Sun öm, ka nö ee. A teꞌ vëh to vikuh a neoꞌ to nö en maꞌ pa öt a neoꞌ.”   
\s1 E Jiutas To Heꞌ E Ieesuꞌ Pa Koreero Teꞌ To Vakihat Me Ne Poë  
\r Matiu 26:47-56, me Luk 22:47-53, me Jon 18:3-12  
\p
\v 43 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, ke Jiutas a paeh va pa ma vamomhë peꞌ öök en maꞌ. Eꞌ to me maꞌ a nap peo rakah to pët öt nö ne maꞌ a ma rapis rë, me a ma tanaon. O teꞌ sunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, me ra ma teꞌ susunön po Jiuꞌ, to vanö maꞌ raoe.  
\v 44 Ke Jiutas a teꞌ vëh to vikuh in e Ieesuꞌ pa koreera nap hat, to heꞌ maꞌ o vëknöm manih pa napan pan, “A teꞌ vëh, nöꞌ se keh umaꞌ eah, eꞌ kuru a teꞌ pamëh, söm öt eah.”  
\v 45 Ke Jiutas öök maꞌ, pareꞌ nö vëvëhöꞌ en manuh pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Apuh!” Pareꞌ umaꞌ en peꞌ.  
\v 46 Ka nap hat nat ee peꞌ e Ieesuꞌ, ko nö maꞌ, pare öt ee peꞌ, ko nohnoh ee peꞌ.  
\v 47 Ivëhkëk, e Pitaꞌ a paeh va pa kukön teꞌ varih to sun vatët ne pe Ieesuꞌ to rëh taneꞌ o rapis rë pa ö pepet peꞌ, ko moes kurus en pa tenan a teꞌ kikiu pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ.  
\v 48 Ke Ieesuꞌ hi en pee pan, “Eöm nö maꞌ pa öt a neoꞌ, paröm teꞌ em maꞌ pa ma rapis rëërë, me a ma tanaon ke pan eöꞌ a teꞌ kakaveo, toh?  
\v 49 A ma poen kurus ne eöꞌ to teꞌ me voh a noꞌ neöm, paröꞌ vavaasis a noꞌ neöm koman a Iuun Hinhin Apuh, köm hikta öt poꞌ voh a neoꞌ nën, toh? Ivëh, ka soe va po Puk Vapenpen puh en”  
\v 50 Ka ma vamomhë pe Ieesuꞌ rusin këh ee peꞌ.  
\v 51 Ka pah teꞌ sekaꞌ to rara non o rara kakaare to suksuk nö non e Ieesuꞌ, kee kehkeh öt ne poë, ivëhkëk, ee to öt varoe ee po rara peꞌ,  
\v 52 keꞌ rusin pehpeah en, ko këh en po rara peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Sun Po Vahutët Manih Pa Matëëro Kum Teꞌ Susunön Po Jiuꞌ  
\r Matiu 26:57-68, me Luk 22:54-55; 22:63-71, me Jon 18:13-14; 18:19-24  
\p
\v 53 Ka nap hat me ee pe Ieesuꞌ manuh pa iuun pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, manih pa iuun pamëh no teꞌ susunön ësës heꞌ, me o teꞌ susunön po Jiuꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to teꞌ tönun e ne nën.  
\v 54 Ke Pitaꞌ suksuk amot nö e non maꞌ pa napan to meeme nö ne e Ieesuꞌ. Eꞌ to nö, pareꞌ teꞌ e non pa havin in a iuun pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, pareꞌ ihoꞌ vaꞌpeh me e non po teꞌ utut, ko maꞌkis e non po suraꞌ.  
\v 55 Ko teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro Kum Teꞌ Susunön po Jiuꞌ vaoe ee na pa ma meh teꞌ, kee nö ee maꞌ, pare vavaꞌaus ee pa vatvus a ma tah ne Ieesuꞌ to nok voh. Suk ee to kehkeh taum ne ta hanan nee se ip vamët koe vah va in poë. Ivëhkëk, eꞌe to hikta taum ta pah hat manih pe Ieesuꞌ.  
\v 56 A nap peo rakah to pët heꞌ maꞌ a ma vahutët piuk manih pe Ieesuꞌ, ivëhkëk, a ma vahutët pee to hikta teꞌ man ne, pare nun.  
\v 57 Ka ma upöm teꞌ sun, pare soe a ma soe piuk manih pe Ieesuꞌ, pare soe pan,  
\v 58 “Emöm to pënton voh nem eah to soe pan, ‘Eöꞌ se miröꞌ eoꞌ pa Iuun Hinhin Apuh vëh no a napan to eok voh pa ma koreere, ko murin in o kukön poen, eöꞌ se eok hah a meh Iuun Hinhin Apuh na to hikta onöt no a eok pa koreera.’”  
\v 59 Ivëhkëk, a ma vahutët nee to pokaꞌ e Ieesuꞌ to hikta teꞌ man rakah ne.  
\v 60 Ka Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ sun manih pa matëëre kurus pareꞌ hi e Ieesuꞌ pan, “Eën hikta pinpiun suk nom a ma soe varih ataeah no a napan to popokaꞌ a nom oah?”  
\v 61 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to teꞌ vasup e non, pareꞌ hikta soe ta pah tah. Ka Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ hi hah en peꞌ pan, “Eën kov e Kristo e Koaꞌ pe Sosoenën vëh na to kë no sih a ëhnaneah, ha?”  
\v 62 Ke Ieesuꞌ soe pan, “Eöꞌ kuru ivëh. Amot nöm se ep ka neoꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to se ihoꞌ noꞌ pa papmatö pe Sosoenën a Kikis Vi. Paröꞌ nö vaꞌpeh me maꞌ a unöh va akis.”  
\v 63 Ka Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ sisi en po ohop peꞌ, pareꞌ soe pan, “Ea hikta se vaiu hah no ta ma meh teꞌ se vatvus maꞌ ta ma meh soe.  
\v 64 Suk ataeah, eöm to pënton koman e nem peꞌ to sosoe oꞌoah e non pe Sosoenën. O kokoman taeah poꞌ nöm to teꞌ me nem?” Ee kurus to pët soe vaonöt ee, pare soe pan, “Eꞌ to teꞌ me e non pa hat, ko se mët en.”  
\v 65 Ka ma upöm pee taneo ee pa teteo e Ieesuꞌ, pare nohpip ee pa mataneah po rara, ko töstös ee peꞌ, pare hi poë pan, “Pokaꞌ oon voh ah, eteh to tös a oah?” Ko teꞌ utut me poë, pare tatapan ee peꞌ.   
\s1 E Pitaꞌ To Soe Pan Eꞌ To Hikta Nat Non Pe Ieesuꞌ  
\r Matiu 26:69-75, me Luk 22:56-62, me Jon 18:15-18; 18:25-27  
\p
\v 66 Manih po poen avoeꞌ pamëh ne Pitaꞌ to ihoꞌ non manuh vakunah koman a eean, ka pah köövo kikiu po Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ nö maꞌ.  
\v 67 E köövo pamëh to ep e Pitaꞌ to maꞌkis non po suraꞌ, pareꞌ ves rakah non pa matan e Pitaꞌ, pareꞌ soe pan, “Eën me poꞌ to teꞌ vaꞌpeh me voh nom e Ieesuꞌ va Nasarët toh?”  
\v 68 Ivëhkëk, e Pitaꞌ to vonih en, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to hikta nat noꞌ, paröꞌ hikta maaka noꞌ pa tah nën to vavaato suk nom.” Eꞌ to piun va nën, pareꞌ tavus koe en po hopaꞌ, ka varuꞌ rakah vakomanih no a pah toaꞌ oeteꞌ to to tötö en.  
\v 69 Ke köövo kikiu pamëh ep poan, pareꞌ soe ke ra napan to sun vatët ne pan, “A teꞌ vëh, eꞌ a meh va pee.”  
\v 70 Ivëhkëk, e Pitaꞌ to soe hahah kov en pan, “Ahik.” Ka meh siꞌ ö oah en, ka napan varih to sun vatët ne pe Pitaꞌ soe ee pan, “O pöh man rakah, eën a meh va pee, eën hikta se vonih nom, suk ataeah, eën a teꞌ va Galiliꞌ.”  
\v 71 Ivëhkëk, e Pitaꞌ to vonih vakis rakah en, pareꞌ soe pan, “Oman rakah, e Sosoenën se vakmis en peöꞌ pa ö ne eöꞌ se keh hikta sosoe noꞌ, oman! Eöꞌ to hikta nat noꞌ pa teꞌ vëh nöm to vavaasoe suk nem!”  
\v 72 Ka varuꞌ vakomanih ne toaꞌ oeteꞌ to vapöök tö en, ke Pitaꞌ koman hah poꞌ en pa ö ne Ieesuꞌ to soe vavoh ke poan pan, “Vamomoaan in a ö ne toaꞌ oeteꞌ se meꞌ avoeꞌ e non pa poa tö. Eën se kukön soe eom pan, eën to hikta nat nom peöꞌ. Ke Pitaꞌ vamösru, pareꞌ ook en, eꞌ to koman hah o piuk peꞌ, pareꞌ pah tamak en.   
\c 15  
\s1 Ee To Me E Pe Ieesuꞌ Manuh Pe Paëlat E Susun Pa Kaman Va Room  
\r Matiu 27:1-2; 27:11-14, me Luk 23:1-5, me Jon 18:28-38  
\p
\v 1 Pa pöstakah rakah no o teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ susunön po Jiuꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to vatötönun me o Kum Teꞌ Susunön po Jiuꞌ. Ee to nohnoh poë, pare me e peꞌ manuh pe Paëlat.  
\v 2 Ke Paëlat hi en peꞌ pan, “Eën kov e sunön po Jiuꞌ, ha?” Ke Ieesuꞌ piun a soe peꞌ, pareꞌ soe pan, “Eën koman to soe va eom nën.”  
\v 3 Ko teꞌ susunön ësës heꞌ pokaꞌ poë pa ma soe peo.  
\v 4 Ivëh, ke Paëlat hi hahha kov en peꞌ pan, “Eën hikta pinpiun nom ta pah soe toh? Ep e nom oh, ee to vateen e pën pa ma vu soe.”  
\v 5 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to hikta piun ta pah soe. Ivëh, ke Paëlat pah toksean rakah en.   
\s1 E Paëlat To Soe Kee Ni Ee Pe Ieesuꞌ Pa Kuruse  
\r Matiu 27:15-26, me Luk 23:13-25, me Jon 18:38-40; 19:1-16  
\p
\v 6 Pa ma kirismas kurus manih pa Taëën Apuh va po Pasovaꞌ, ne Paëlat to vavatvus taneꞌ hah non sih a pah teꞌ manih pa nohnoh, pa ö no a napan se hin poë.  
\v 7 Manih pa ma poen poë varih nee to vahoꞌ voh a ma pah teꞌ manih pa nohnoh. Suk ataeah, a ma teꞌ poë varih to kunkuin voh o vapus, kee vapus me a kaman va Rom, ko ip vamët rakah ee pa ma pah teꞌ va Room. Ka paeh va pa napan poë varih to kunkuin o vapus ivëh, e Barabas.  
\v 8 A nap peo to tavus maꞌ, pare taneo ee pa hin e Paëlat pan, eꞌ se nok vamanih pa ö neꞌ to nonok moaan vavoh non manih pee. Eꞌ to vavatvus taneꞌ voh non sih a ma pah teꞌ manih pa nohnoh.  
\v 9 Ke Paëlat hi en pee pan, “Eöm iu nem a ö ne eöꞌ se vatvus nös e sunön po Jiuꞌ, ha?”  
\v 10 E Paëlat to soe vamanih, suk eꞌ to nat e non po teꞌ susunön ësës heꞌ to puhioꞌ ne e Ieesuꞌ, ivëh, nee to vahoꞌ suk maꞌ poë manih pa koreneah.  
\v 11 Ivëhkëk, o teꞌ susunön ësës heꞌ to kunkuin e ne pa ma kokoman pa napan, pan e Paëlat se vahah ke maꞌ raoe e Barabas, ke Ieesuꞌ mët varoe.  
\v 12 Ke Paëlat hi hah en pee pan, “Keöꞌ se poꞌ nok ataeah manih pa teꞌ vëh ne eöm to popokaꞌ nem eah e sunön po Jiuꞌ?”  
\v 13 Ka napan taoa maꞌ, pare pët soe maꞌ pan, “Ni öm eah pa kuruse.”  
\v 14 Ke Paëlat hi hah en pee pan, “Suk ataeah, a hat taeah neꞌ to nok?” Ivëhkëk, a napan to taoa suntan rakah ee ko soe ke Paëlat pan, “Ni öm eah pa kuruse.”  
\v 15 E Paëlat to kehkeh vamanman vah non a napan, ivëh, keꞌ vanö toꞌtoꞌ hah en maꞌ pe Barabas. Ivëhkëk, eꞌ to heꞌ e Ieesuꞌ manih pa nap vëvënsun, pan ee se rëp poë po uris rëprëp teꞌ, pare ni poë pa kuruse.   
\s1 A Nap Vëvënsun To Kö E Ieesuꞌ  
\r Matiu 27:27-31, me Jon 19:2-3  
\p
\v 16 Ka nap vëvënsun me ho ee pe Ieesuꞌ manuh pa ö vavahutët manuh pa iuun pa kaman, pare vaoe ununun na a ma meh pee, kee tönun ee maꞌ.  
\v 17 Pare ohop ee pe Ieesuꞌ po ohop rë ereraꞌ, pare nok o uvan po uris toꞌtoꞌ, ko uvan ee peꞌ. Ee to nok va nën marën a hinën in poë, vamanih peꞌ e sunön.  
\v 18 Pare taneo ee pa vaeö me a kë vapikpiuk poë, ee to soe pan, “Potan avih Sunön po Jiuꞌ.”  
\v 19 Ee to navuh ee pa pasuneah po toknon. Pare teteo poë, pare vatokon, ko vavövöneꞌ in poë.  
\v 20 Kee vahik kö poë, pare ihan këh poë o ohop rë ereraꞌ vëh nee to ohop moaan vu poë, pare ohop hah ee peꞌ po ohop koman peꞌ, ko me ee peꞌ pan ee se ni poë manih pa kuruse.   
\s1 Ee To Vahan E Ieesuꞌ Manih Pa Kuruse  
\r Matiu 27:32-44, me Luk 23:26-43, me Jon 19:17-27  
\p
\v 21 Manuh hanan nee to akeh a pah teꞌ va Saëriniꞌ to vovos nö non Jerusalëm, to taneꞌ maꞌ muhin, a ëhnaneah e Saëmon eꞌ e taman, ere Alëksantaꞌ, pen e Rufus. Ka nap vëvënsun ep poë, pare toon vakis rakah ee peꞌ pan eꞌ se teꞌ vaꞌaus e Ieesuꞌ pa kuruse.  
\v 22 Kee me ee pe Ieesuꞌ manuh pa tope nee to popokaꞌ ne a Gölgötaꞌ, a pusun in a ö soe pamëh to soe va non manih pan, “A ö no a ma kahoꞌ teꞌ to pet ne.”  
\v 23 Manuh nën nee to kehkeh vakaak ne e Ieesuꞌ po voaën nee to hovën pa ëtoꞌ vatö kamis, Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to hikta kaak a ëtoꞌ pamëh.  
\v 24 Ee to vahan ee pe Ieesuꞌ pa kuruse, pare ki vakëkëh a ma ohop peꞌ manih topniire, pare vi a saatuꞌ, ko ut ne peteh ivëh se kon a ma papaeh va pa ma ohop peꞌ.  
\v 25 Pa 9 kirök pa pöstakah, nee to ni ee pe Ieesuꞌ pa kuruse.  
\v 26 Ka manuh kin pa pasun in a kuruse ne Paëlat to kiun a soe to vataare non ataeah nee to vateꞌ suk voh poë pa hat. Eꞌ to kiun vavoh manih pan, “IVAꞌIH A TEꞌ SUNÖN PO JIUꞌ.”  
\v 27 Manih pa havin e Ieesuꞌ nee to ni a meh poa teꞌ kakaveo, a paeh to han ke non pa papmatö, ka meh han ke non pa papkiruk pe Ieesuꞌ.  
\v 28 Keꞌ a tah pamëh to vapuh en pa pah soe va po Puk Vapenpen, keꞌ tavus vaman en. Ka soe pamëh, to teꞌ va non manih pan, “Ee to ëh vaꞌpeh me e Ieesuꞌ pa nap hat.”  
\v 29 Ka napan to vaoah ne, pare vavövöneꞌ ne poë, ko vaviivi pasun, pare soe pan, “Hahah! Eën kov ivëh to sosoe voh nom pan, eën se kök a Iuun Hinhin Apuh, parën eok hah eom peꞌ po kukön poen ro, ha?  
\v 30 Varuꞌ rakah vakomanih sën këh kunah maꞌ a kuruse parën vaꞌaus koman hah eo.”  
\v 31 O teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, to vavövöneꞌ e ne pe Ieesuꞌ, pare vavaasoe aven e ne pan, “Eꞌ to vavaꞌaus voh non o upöm teꞌ, ivëhkëk, eꞌ to hikta onöt non a vaꞌaus koman hah ea.  
\v 32 Ka ep voh no pe Kristo vëh e sunön pa napan va Israël, kuru neꞌ se këh kunah maꞌ a kuruse, ka ep, para vaman poꞌ eah.” A poa teꞌ kakaveo varih nee to ni sinten a teꞌ kuruse pe Ieesuꞌ. Ee me to vavövöneꞌ e ne peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Mët En  
\r Matiu 27:45-56, me Luk 23:44-49, me Jon 19:28-30  
\p
\v 33 Pa topnin potan pa 12 kirök no a popoen to kopös avoes en pa muhin, ko hik pa 3 kirök pa matanpoen.  
\v 34 Pa 3 kirök ne Ieesuꞌ to tötö suntan rakah va en manih pan, “Eloi, Eloi, rama sapaktani?” Eꞌ to sosoe va non manih pan, “Sosoenën peöꞌ, Sosoenën peöꞌ, eën varakah ka neoꞌ toh?”  
\v 35 Ka napan to sun vatët ne manih pa ö ne Ieesuꞌ to han non to pënton a ö neꞌ sosoe va non, pare soe pan, “Eꞌ to vavaoe non e Elaëjaꞌ pan eꞌ se vaꞌaus poan.”  
\v 36 Ka pah teꞌ vavaveo, pareꞌ vahoꞌ na ta tah rö ötöt ruen manih po vinikaꞌ, pareꞌ vakapis poan po noton a tanaon, pareꞌ heꞌ e Ieesuꞌ, pan eꞌ se kaak, ka teꞌ pamëh soe en pan, “Anoeh voh, ka ep voh no, e Elaëjaꞌ se pöꞌ ihan en peꞌ keꞌ këh kunah en maꞌ pa kuruse, keꞌ ahik.”  
\v 37 Ke Ieesuꞌ pah tötö suntan en, ka apeneah këh en peꞌ, keꞌ mët en.  
\v 38 Ko rara vëh to han non koman a Iuun Hinhin Apuh tasi taneꞌ maꞌ manuh po pasun, pareꞌ öök en manih po kusin, pareꞌ tavus en a poa tan.  
\v 39 Ke susun pa nap vëvënsun to sun non matan in a kuruse ep in a ö ne Ieesuꞌ to mët vah ava, pareꞌ soe en pan, “A teꞌ vëh eꞌ vamaman rakah e Koaꞌ pe Sosoenën.”  
\v 40 A ma meh köövo me to sun varo amot e ne maꞌ, pare ut ne, ka paeh va pee ivëh, e Mariaꞌ va pa vöön va Makdalaꞌ, me Mariaꞌ e sinan e Jëmis, e kea soneꞌ pe Jeosëp, pen Salomeꞌ.  
\v 41 Moaan voh ne Ieesuꞌ to teꞌ voh non Galiliꞌ, ko köövo poë varih nönö vaꞌpeh vah me voh ne poë, pare vavaꞌaus ne poë, o köövo peo rakah me to teꞌ ne nën to nö vaꞌpeh me voh e Ieesuꞌ manuh Jerusalëm.   
\s1 Ee To Vahoꞌ A Sionin E Ieesuꞌ Pa Koveꞌ Nee To Top Voh Pa Vös  
\r Matiu 27:57-61, me Luk 23:50-55, me Jon 19:38-42  
\p
\v 42 Pa matanpoen, po vatönim, eꞌ o poen nee to vamatop ne a ma taëën va po Poen Apaapo.  
\v 43 E Jeosëp va Arimatiaꞌ, eꞌ a teꞌ va po Kum Teꞌ Susunön po Jiuꞌ no a napan to ta ne sih poë. Eꞌ me to anoeh non sih a Matop Vih pe Sosoenën, eꞌ to hikta nanaöp non, pareꞌ nö manuh pe Paëlat, ko hinhin non a sionin e Ieesuꞌ pan eꞌ se herep taneꞌ maꞌ pa kuruse.  
\v 44 E Paëlat to pah kokoman vörep e non, pareꞌ hi e Jeosëp pan, “Eꞌ kës to mët en, ha?” Eꞌ to vaoe en na pa teꞌ susun pa nap vëvënsun, pareꞌ hi eah pan, “E Ieesuꞌ mët en, keꞌ ahik?”  
\v 45 E Paëlat to tënan vahik en pa ma vahutët pa teꞌ susun po teꞌ vëvënsun, pareꞌ taꞌ en pe Jeosëp pan eꞌ se herep taneꞌ maꞌ a sionin e Ieesuꞌ manih pa kuruse.  
\v 46 E Jeosëp to voen maꞌ o pöh rara kakaare, pareꞌ herep en pa sionin e Ieesuꞌ këh a kuruse, pareꞌ pöm poan po rara kakaare. Eꞌ to teꞌ hop en pa sionineah po vapeepe nee to top voh a pa vös apuh. Ke Jeosëp vahuk a meh vös to teꞌ va non manih po ipapanih, pareꞌ sunpip en pa matan a top pamëh ne Ieesuꞌ to pet non.  
\v 47 E Mariaꞌ va Makdalaꞌ, me e Mariaꞌ sinan e Jeosëp, ee pon to ut me e ne, pare ep e ne pa ö vëh nee to vahoꞌ a sionin e Ieesuꞌ.   
\c 16  
\s1 E Ieesuꞌ To Sun Taneꞌ Hah Po Vapeepe Nee To Top Voh Pa Vös  
\r Matiu 28:1-8, me Luk 24:1-12, me Jon 20:1-10  
\p
\v 1 O Poen Apaapo to oah en, ke Mariaꞌ va Makdalaꞌ, me a Mariaꞌ e sinan e Jëmis, ke Salomeꞌ to teꞌ maꞌ a ma vanom o voavuh vih marën a uh a sionin e Ieesuꞌ.  
\v 2 Pa pöstakah rakah po poen vamomoaan in o nënkikiu, nee to nö ee manuh po vapeepe to teꞌ non pa top vös.  
\v 3 O poen nee to nönö nö ne manuh hanan, ee vaiihi nö e ne pan, “Eteh rakah ivëh se vahuk ka ra a vös apuh vëh to sunpip non o hopaꞌ oho koe vëh pa top vös?”  
\v 4 Kee ep peah na, pare ep vahik ee na pa vös to vahuk këh en po hopaꞌ in o vapeepe.  
\v 5 Ee to hop ee manuh po vapeepe, pare ep in a pah teꞌ sekaꞌ to ihoꞌ non pa papmatö. Eꞌ to ohop non o ohop kakaare o pöh rë vörep, pare pah töhkak vahat ee.  
\v 6 Ka teꞌ sekaꞌ pamëh soe ke raoe pan, “Koe öm a töhkak vahat, eöꞌ to nat e noꞌ peöm to nö maꞌ pa ep e Ieesuꞌ va Nasarët vëh nee to ni voh poë manih pa kuruse. Eꞌ to hikta teꞌ non manih, eꞌ to toꞌ en, ko sun hah voh en, ivaꞌih a ö nee to vahoꞌ voh poë.  
\v 7 Varuꞌ rakah vakomanih nöm se nö, paröm soe vanat a ma vamomhë peꞌ, paröm soe pet me ke Pitaꞌ pan, e Ieesuꞌ to vovoh ken peöm manuh Galiliꞌ, eꞌ to teꞌ non nën se röm nö paröm ep in eah nën. Vamanih pa ö neꞌ to soe vavoh ka neöm.”  
\v 8 Ka kukön köövo tavus taneꞌ hah maꞌ manuh po vapeepe, pare vaveo taneꞌ maꞌ nën, suk ataeah, ee to pah naöp suntan ee, pare rikrik e ne, ko hikta vaato me ta meh teꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Tavus E Mariaꞌ Va Makdalaꞌ  
\r Matiu 28:9-10, me Jon 20:11-18  
\p
\v 9 Pa pöstakah rakah po poen Apaapo ne Ieesuꞌ to sun taneꞌ hah po vapeepe, pareꞌ tavus momoaan e Mariaꞌ va Makdalaꞌ. E köövo pamëh ne Ieesuꞌ to veo taneꞌ voh a tönim me a poa oraꞌ hat manih peꞌ.  
\v 10 E Mariaꞌ to nö en, pareꞌ soe vanat en po teꞌ varih to nönö vaꞌpeh vah me voh ne e Ieesuꞌ. O teꞌ poë varih to vaokook ne, pare tatamak ne e Ieesuꞌ to mët.  
\v 11 E Mariaꞌ to soe ke rapoë pan, “E Ieesuꞌ to toꞌ hah en, köꞌ ep eoꞌ maꞌ peꞌ. Paröꞌ vaato me eoꞌ peꞌ.” Ivëhkëk, ee to pënton a soe vaꞌih, pare hikta vaman ne a soe pe Mariaꞌ.   
\s1 A Poa Vamomhë To Ep In Ieesuꞌ Manih Hanan  
\r Luk 24:13-35  
\p
\v 12 Vasuksuk no a poa vamomhë to këh maꞌ a Jerusalëm, pare nönö nö ne maꞌ hanan, ke Ieesuꞌ panih ko matan ke e non, pareꞌ nö maꞌ ko tavus en pee.  
\v 13 Ka poa vamomhë poë varih hah ee, pare sosoe ke ne a ma upöm vamomhë pe Ieesuꞌ, ivëhkëk, ee to hikta vaman a soe pee pon.   
\s1 E Ieesuꞌ To Heꞌ O Vamomhë Peꞌ A Kiu Nee Se Nok  
\r Matiu 28:16-20, me Luk 24:36-49, me Jon 20:19-23  
\p
\v 14 Vasuksuk in a ö ne Ieesuꞌ to sun taneꞌ hah po vapeepe, neꞌ to nö ko tavus hah en pa havun me a pah vamomhë peꞌ, po poen nee to ënëën nee. Pareꞌ pah siröꞌ suntan en pee, suk ee to hikta teꞌ me ne o vaman, me a ö nee to hikta vaman o teꞌ varih to ep in poë to toꞌ hah.  
\v 15 E Ieesuꞌ to soe ke rapoë pan, “Eöm se nö manuh pa ma ö kurus manih po oeh ovoes vëh, paröm vavaasis a Soe Vih peöꞌ manih pa ma napan kurus.  
\v 16 Ere tereh se vaman, köm pupui raoe, e Sosoenën se kon hah en pee. Ivëhkëk, ere tereh se keh hikta teꞌ me ne o vaman, ee se sun ee po vahutët apuh pe Sosoenën.  
\v 17 E Sosoenën se heꞌ en po kikis manih po teꞌ varih to vaman a no neoꞌ, kee nok ee pa ma vu tah vatoksean. Pare veo tavus ee po oraꞌ hat manih pa ëhnaneoꞌ, ko vaato ee pa ma vu to voon varih to hikta teꞌ ne pan a ma to koman pee.  
\v 18 Ee se keh öt ro ee pa kuruꞌ ënëën vamët teꞌ pa koreere, pare kaak ro ee pa ta ëtoꞌ vamëtmët, a ma tah poë varih to hikta onöt nee a miröꞌ raoe. Me ee se keh vahoꞌ a ma koreere manih po teꞌ varih to haraꞌ ne a ma vu mët, a ma mët pee se hik ee, kee haraꞌ vavih hah ee.”   
\s1 E Sosoenën To Me Hah En Pe Ieesuꞌ Manuh Pa Vöön Va Kin  
\r Luk 24:15-53, me Aposol 1:9-11  
\p
\v 19 E Sunön pea e Ieesuꞌ Kristo to vatvus vahik ken pa ma vamomhë peꞌ pa ma soe, ke Sosoenën me peah hah en peꞌ manuh pa vöön va kin, keꞌ ihoꞌ e non pa papmatö pe Sosoenën.  
\v 20 Ko vamomhë peꞌ tavus taneꞌ manih Jerusalëm, pare nö ee pa vavaasis a Soe Vih manih pa napan kurus va po oeh vëh. E Sunön to kiu vaꞌpeh me non raoe, kee nok a ma tah vatoksean marën a vataare a ma napan, pan a Soe Vih to teꞌ man e non.