\id JHN - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) 
\h JON 
\toc1 Jon 
\toc2 Jon 
\toc3 Jon 
\mt1 JON  
\ip E Jon, eꞌ a paeh va pa havun me ra poa vamomhë pe Ieesuꞌ. A ma tëëm peo neꞌ to nönö vaꞌpeh vah me voh non e Ieesuꞌ pa ep a kiu me a pënton o vavaasis peꞌ. Ivëhkëk, e Mak pen Matiu ke Luk, ee to kiun vovoh voh ee pa ma teꞌ puk pee, ke Jon pah kiun suksuk poꞌ o teꞌ puk peꞌ.  
\ip Ea se keh ep a ma kinkiun pe Jon, ea se ep va e manih pan, a meh teꞌ ivëh to kiun, ivëhkëk, eꞌeꞌ koman ivëh to kiun. Pareꞌ hikta iu kë koman hah a non, ivëh neꞌ to soe suk vamanih pan, “A ma vamomhë peꞌ to soe,” eꞌ hikta soe “A ma vamomhë peꞌ emöm to soe.”  
\ip A ma kirismas peo to oah ee, ka napan vanun e pa mët pe Ieesuꞌ, me a sun hah peꞌ, me a peah peꞌ manuh pa vöön va kin. Eꞌ a pusun in a tah ne Jon to iu kiun suk ka rora a napan kurus a soe pe Ieesuꞌ. A Tuvuh Vasioꞌ to heꞌ eah o nat keꞌ kiun o kiun vaꞌih, ka manih pa soe vaꞌih ea kurus rakah se vaman.  
\ip Manih po taneo in o kiun peꞌ, e Jon to soe vamaaka ken pea pa teꞌ vëh e Kristo. E Kristo to teꞌ vaꞌpeh tamoaan me voh e non pe Sosoenën. Ivëh ke tamaneah vanö maꞌ eah manih po oeh vëh marën a hehe a ra. E Sosoenën to vataare koe hah ea manih pea pe Kristo, pan ea se ep i neah para maaka eah. Ivëh, ka meh ëhnan e Kristo ivëh, A Teꞌ to vatvus e Sosoenën. E Jon me to vavaato suk non a ma vu tah vatoksean varih ne Ieesuꞌ to nonok voh non, marën a ö na se ëh para nat vavih va no manih pan e Ieesuꞌ e koaꞌ vamaman pe Sosoenën. Ivëhpëhkëk, o Jiuꞌ peo rakah to hikta iu ne e Ieesuꞌ, ivëh, ne to ip vamët suk voh poë.  
\c 1  
\s1 E Kristo A Teꞌ Ne Sosoenën To Vanö Maꞌ Manih Po Oeh  
\p
\v 1 Po taneo rakah voh, pö no a ma moeh tah kurus to meꞌ avoeꞌ voh e ne pa tavus, a Soe he teꞌ voh e non. A Soe pamëh to teꞌ vaꞌpeh me voh e non pe Sosoenën, ka Soe pamëh eꞌ koman voh e Sosoenën.  
\v 2 Ka Soe pamëh to teꞌ vaꞌpeh me voh e non pe Sosoenën pa taneo in a ma moeh tah kurus.  
\v 3 Ka ma moeh tah kurus poë varih, no a Soe pamëh to nok voh manih po kikis ne Sosoenën to heꞌ poan, a hikta pah tah to tavus ke maꞌ pa ta meh hanan. Ahik, a ma moeh tah kurus poë varih to tanok voh no a Soe to soe kee tavus.  
\v 4 Manih peꞌ no a ma tah kurus to kon taneꞌ voh o toꞌtoꞌ, ka Soe pamëh to tavus va en manih po maaka, marën a vaasis a napan a soe vëh a man rakah.  
\v 5 Eꞌ o Maaka pamëh to vamaaka non a popoen, ka popoen hikta onöt non a kopös poan.   
\p
\v 6 E Sosoenën to vanö voh maꞌ a pah teꞌ teꞌteꞌ soe. A ëhnaneah e Jon Tövapupui.  
\v 7 Eꞌ to nö maꞌ pa vatvus a soe va po Maaka pamëh manih pa napan. Ka napan tënan a soe, pare vaman ee.  
\v 8 E Jon koman to hikta teꞌ non pan eꞌ o Maaka pamëh. Ahik, eꞌ to nö maꞌ pa vatvus a soe va po Maaka pamëh manih pa napan.  
\v 9 O Maaka man pamëh to nönö nö non maꞌ manih po oeh pa vamaaka a napan.   
\p
\v 10 A Soe varoe to teꞌ voh non manih po oeh, ko oeh pamëh ne Sosoenën to nok koe voh manih peꞌ, ivëhkëk, a napan to teꞌ ne po oeh pamëh to hikta inan ne poë.  
\v 11 Eꞌ to nö voh manih pa napan va pa muhin koman peꞌ, ivëhkëk, a napan poë varih to hikta haraꞌ vaeö ne, pare hikta öt poë.  
\v 12 Ivëhkëk, o teꞌ varih to öt poë, pare vaman poë, neꞌ to heꞌ en pee pa tasun, kee tavus ee o pus koaꞌ pe Sosoenën.  
\v 13 A napan poë varih to hikta tavus voh o pus koaꞌ pe Sosoenën manih po eraꞌ pe taman pen sinan, keꞌ manih po haharaꞌ va po sionin, me manih po haharaꞌ pa teꞌ. Ahik, ee to panih a ma taateꞌ hat pee ke Sosoenën kon raoe kee tavus ee o pus koaꞌ peꞌ.   
\p
\v 14 A Soe pamëh to tavus teꞌ en, pareꞌ nö maꞌ ko teꞌ vaꞌpeh me e non pemöm. Kemöm ep em pa tasun apuh peꞌ. Ka tasun pamëh, eꞌ a tasun to vatoe me e non pa tasun pe Sosoenën. Ka tasun peꞌ to vataare a no möm pan, eꞌ a paeh ro a Koaꞌ ne Tamön to vanö maꞌ. Ke Koaꞌ pamëh to pah iu rakah e non pemöm, pareꞌ vataare vamaaka rakah en pemöm pa soe man to taneꞌ maꞌ manuh pe Sosoenën.  
\v 15 E Jon to vavatvus non a soe, pareꞌ soe pan, “Ivaꞌih a teꞌ nöꞌ to sosoe suk voh noꞌ, paröꞌ soe pan, ‘A teꞌ vëh se suk a maꞌ neoꞌ no a tasun peꞌ to teꞌ oah e non pa teꞌ tasun peöꞌ. Suk ataeah, eꞌ to teꞌ momoaan voh ke non peöꞌ.’”   
\p
\v 16 Eꞌ to vih kurus ka rora, suk eꞌ to iu rakah a rora, ivëh, neꞌ se heꞌ suk a ra a ma tah vihvih va kuru me a ma teꞌ tah vihvih va amot.  
\v 17 E Sosoenën to heꞌ a ra o Vavaasis peꞌ manih pe Mosës. Ivëhkëk, e Sosoenën koman to vataare a ra o iu peꞌ, pareꞌ vakoe ke maꞌ a soe man va peꞌ manih pe Ieesuꞌ Kristo.  
\v 18 Ahik voh ta pah teꞌ to ep in e Sosoenën. Ahik rakah, a pah Koaꞌ ro pe Sosoenën vëh, eꞌ koman e Sosoenën, to teꞌ vatët tamoaan non sih manih peꞌ, pareꞌ vataare a ra a taateꞌ pe Sosoenën.   
\s1 E Jon To Sosoe Vanat Non A Napan E Ieesuꞌ  
\r Matiu 3:1-12, me Mak 1:7-8, me Luk 3:15-17  
\p
\v 19 O teꞌ susunön po Jiuꞌ to vanö taneꞌ a ma pah teꞌ ësës heꞌ, me o Livaë\f + \fr 1:19 \ft O teꞌ nee to popokaꞌ ne o Livaë, to taneꞌ maꞌ manih po pöh vuteꞌ po Jiuꞌ. A kiu pee ivaꞌih, ee to vavaꞌaus nee o teꞌ ësës heꞌ po Jiuꞌ pa matop vavih a Iuun Hinhin Apuh.\f* po Jiuꞌ manuh Jerusalëm kee nö ee manih pe Jon, pare hi poë pan, “Eën eteh?”  
\v 20 Ke Jon hikta naöp, eꞌ he soe vamaaka rakah ken pee pan, “Eöꞌ to hikta teꞌ noꞌ pan eöꞌ a teꞌ vëh ne Sosoenën to vateꞌ maꞌ keꞌ nö maꞌ, ivëh, no a napan to popokaꞌ ne sih poë e Kristo.  
\v 21 Ka ma pah teꞌ ësës heꞌ me o Livaë hi hahah kov ee peꞌ pan, “Eën poꞌ eteh? Eën kës e Elaëjaꞌ?” Keꞌ piun ra poë, pareꞌ soe pan, “Ahik!” Kee hi hahah kov ee peꞌ, “Keꞌ eën a teꞌ vanënën soe eh?” Keꞌ piun en, “Ahik!”  
\v 22 Ivëh, kee hi hahah kov ee peꞌ pan, “Ke eën rakah poꞌ eteh? Heꞌ a möm ah tapiun kemöm sih hah ko soe vanat o teꞌ varih to vanö a maꞌ möm. Eën se soe vamaaka ka möm eën eteh?  
\v 23 Ke Jon piun raoe, pareꞌ vahoꞌ a soe peꞌ manih pa soe voh pa teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Manih pa moeh upin a rivoneoꞌ to teꞌ va non manih pa rivon a pah teꞌ to vavaoe non maꞌ pan,  
\q2 ‘Vatotoopin öm a hanan pe Sunön.’” \rq Ais 40:3\rq*   
\p
\v 24 Ka ma teꞌ varih no Parësiꞌ to vanö maꞌ, hi ee pe Jon pan,  
\v 25 “Eën se keh hikta teꞌ nom pan, eën e Kristo, me eën se keh hikta teꞌ nom pan, eën e Elaëjaꞌ, keꞌ a teꞌ vanënën soe, vahvapoꞌnih kën pupui nom a napan pa ruen?  
\v 26 Ke Jon piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to pupui noꞌ sih a napan pa ruen, ivëhkëk, eꞌ to teꞌ non a pah teꞌ to teꞌ vaꞌpeh me e non peöm manih, nöm to hikta nat nem peꞌ.  
\v 27 Keꞌ eꞌ a teꞌ ko pamëh to suk a maꞌ neoꞌ. Eöꞌ to hikta vih onöt noꞌ a ihan këh eah o uris vëh pa suꞌ peꞌ.”   
\p
\v 28 A ma soe varih ne Jon to soe pa pap Jödën vöh manih pa vöön va Bëtaniꞌ. Manih pa vöön pamëh ne Jon to pupui non a napan pa ruen.   
\p
\v 29 Ka muhin takah po meoh poen, ke Jon ep i na e Ieesuꞌ to nö maꞌ pa ep peꞌ, pareꞌ soe vamanih pan, “Ep këk öm, ivaꞌuh a Soneꞌ Sipsip pe Sosoenën to nö en maꞌ. Eꞌ se vahik a ma hat pa napan kurus va po oeh vëh.  
\v 30 Ivaꞌih, a teꞌ pamëh nöꞌ to sosoe suk voh noꞌ, paröꞌ soe pan, ‘A teꞌ vëh se suk a maꞌ neoꞌ, eꞌ to vih oah e non peöꞌ, suk ataeah, eꞌ to teꞌ vovoh voh ke non peöꞌ.’  
\v 31 Eöꞌ koman to hikta nat voh noꞌ peꞌ eteh. Ko poen nöꞌ to nonok noꞌ a kiu va pa pupui a napan, pan eöꞌ se vataare a napan va Israël kee ep pare maaka poꞌ e Ieesuꞌ eteh.”   
\p
\v 32 Ivëh, ne Jon to soe suk vamanih pan, “Eöꞌ to ep in a Tuvuh Vasioꞌ to kunah taneꞌ maꞌ pa akis to matan va non manih pa panuh, pareꞌ atantön non poan.  
\v 33 Eöꞌ koman to hikta nat voh noꞌ peꞌ etieh. Ivëhkëk e Sosoenën vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ köꞌ pupui noꞌ a napan pa ruen to soe ka neoꞌ pan, ‘Eën se keh ep in a Tuvuh Vasioꞌ to kunah taneꞌ maꞌ pa akis, pareꞌ atantön non ta pah teꞌ, eën se nat eom pa teꞌ ko pamëh se pupui a napan pa Tuvuh Vasioꞌ.’  
\v 34 Eöꞌ to ep voh a tah vëh to tavus, paröꞌ soe vaman rakah keoꞌ peöm pan, a teꞌ vaꞌih eꞌ e Koaꞌ vamaman rakah pe Sosoenën.”   
\s1 A Taanaꞌ Teꞌ To Tavus Momoaan A Ma Vamomhë Pe Ieesuꞌ  
\p
\v 35 A muhin to takah en po meoh poen ke Jon sun vaꞌpeh me non a poa vamomhë peꞌ.  
\v 36 E Jon to ep i na e Ieesuꞌ to oꞌoah nö non, pareꞌ soe ke ra poa vamomhë peꞌ pan, “Ep këk na öm, a Soneꞌ Sipsip pe Sosoenën ivöh.”   
\p
\v 37 Ka poa vamomhë pënton e Jon to sosoe va non manih, pare vatet ee pe Ieesuꞌ.  
\v 38 Ke Ieesuꞌ tarih maꞌ, pareꞌ ep i raoe to suksuk nö ne poë, pareꞌ hi rapoë pan, “Eöm iu nem ataeah pom?” Kee piun poë, pare soe, “Rabaëꞌ, eën teꞌ nom pa iuun poanheh?” O ëhnan “Rabaëꞌ” to soe non pan “Tövavaasis”, manih po to pa napan va Hibru.  
\v 39 Keꞌ piun a poa vamomhë pe Jon, pareꞌ soe, “Nö maꞌ öm, paröm ep.” Ivëh, ka poa vamomhë poë varih nö vaꞌpeh me ee pe Ieesuꞌ, pare ep ee pa ö neꞌ to teꞌteꞌ non sih, ko teꞌ vaꞌpeh me e ne peꞌ pa potan pamëh. Suk ataeah, a potan to matan va non manih pa 4 kirök pa matanpoen.   
\p
\v 40 E Ëndruꞌ, kea pe Saëmon Pitaꞌ a paeh va pa poa vamomhë poë varih to pënton a soe pe Jon, pareꞌ vatet en pe Ieesuꞌ.  
\v 41 Ka tah vamomoaan rakah ne Ëndruꞌ to nok ivaꞌih, eꞌ to këh e Ieesuꞌ, pareꞌ nö en pa ep këh e kea peꞌ Saëmon Pitaꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “Emöm to taum em pe Mesaëaꞌ.” Ka pusun in o ëhnan Mesaëaꞌ to soe va non manih pan, “Kristo.”   
\p
\v 42 Vasuksuk poꞌ ne Ëndruꞌ to me en pe Saëmon manuh pe Ieesuꞌ. Ke Ieesuꞌ ep poan, pareꞌ soe pan, “Eën e Saëmon sunaiꞌ Jon. Amot no a napan se popokaꞌ a nom oah e Sifas.” Ko ëhnan “Sifas” to teꞌ akuk va kov e non manih pan, “Pitaꞌ”, ka pusun in o ëhnan Pitaꞌ to soe va non manih pan, “A vös”.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vaoe E Filip Pen Nataniel Tee Suk Poë  
\p
\v 43 A muhin to takah po meoh poen ke Ieesuꞌ kehkeh nö non pa muhin va Galiliꞌ. Eꞌ to nönö nö non, pareꞌ taum e Filip, pareꞌ soe ke poan pan, “Filip, suk a maꞌ neoꞌ ah.”  
\v 44 E Filip, eꞌ a teꞌ va pa vöön va Bëtsaëtaꞌ, a vöön pamëh ne Ëndruꞌ pen Pitaꞌ to teꞌ ne sih.  
\v 45 E Filip to taum pet e Nataniel, pareꞌ soe ke poan pan, “Nataniel! Emöm to taum em pa teꞌ vëh ne Mosës to kiun suk voh manih po Vavaasis peꞌ.\f + \fr 1:45 \ft [... o Vavaasis pe Mosës,] E Sosoenën to heꞌ koe a ma Vavaasis varih pe Mosës manih pa napan va Israël. Ep na pa tonun o Puk to teꞌ non a Kölösöriꞌ pa maaka vavih a tah no o Vavaasis pe Mosës to soe non.\f* O teꞌ vanënën soe me to kinkiun suk voh ne poë. Eꞌ e Ieesuꞌ e koaꞌ pe Jeosëp, ka vöön peꞌ ivëh Nasarët.”  
\v 46 Ivëhkëk e Nataniel to hi e Filip pan, “Eën kës to koman nom pan ta tah vih se tavus manih Nasarët?” Ke Filip soe pan, “Maꞌ ah, ka nö, para ep.”   
\p
\v 47 Ke Ieesuꞌ ep i na e Nataniel to nönö nö non maꞌ manih peꞌ, pareꞌ soe pan, “Ivaꞌuh a to Israël vamaman rakah, ahik to pöh piuk to teꞌ non manih peꞌ.”  
\v 48 Ke Nataniel hi varuꞌ e Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Eën nat vah va ka nom neoꞌ nih?” Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Vamomoaan ne Filip to hikta vaoe avoeꞌ voh a nom oah, eöꞌ he ep e noꞌ pën to sun nom po pusun in o naon nee to popokaꞌ ne o fik.”  
\v 49 Ke Nataniel piun poan, pareꞌ soe pan, “Tövavaasis, eën vavaman rakah e Koaꞌ pe Sosoenën. Me eën e Sunön pa napan va Israël.”   
\p
\v 50 Ke Ieesuꞌ piun en pe Nataniel, pareꞌ soe pan, “Eën to vaman suk pöꞌ a ö nöꞌ to soe pan, eöꞌ to ep voh ka oah po pusun in o naon vëh o fik. Ivëhkëk, amot nën se ep in a ma meh tah to apuh oah e ne pa ma teꞌ tah nën to ep in kuru.”  
\v 51 Ke Ieesuꞌ soe ke rapoë pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm pom, eöm se ep a vöön va kin se taperet,  
\q1 ko ankeroꞌ pe Sosoenën se pepeah kov e ne,  
\q2 pare kukunah kov e ne maꞌ \rq Jen 28:12\rq*  
\m manih peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus.”   
\c 2  
\s1 O Vaen Manih Keenan  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vaoe vahik en pe Filip pen Nataniel ko pöök poen oah ee. Ka pah teꞌ vaen en manih pa vöön va Keenan, a vöön pamëh to teꞌ non manih pa muhin va Galiliꞌ. Ke sinan e Ieesuꞌ nö en po vaen pamëh.  
\v 2 Kee vaoe me ee maꞌ pe Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ, pan ee se nö pa taëën va po vaen pamëh.  
\v 3 O voaën to hik rakah en, ke sinan e Ieesuꞌ soe ke sunaiꞌeah pan, “O voaën to hik këh en pa napan.”  
\v 4 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe sinaneah pareꞌ soe pan, “Sisiꞌ, eꞌ a tah koman pën, eꞌ to hikta teꞌ non pan, eꞌ a tah peöꞌ. A aoaꞌ nöꞌ se vataare o kikis peöꞌ to meꞌ avoeꞌ e non pa tavus maꞌ.  
\v 5 Ke sinaneah Mariaꞌ soe ke ra nap kiu pan, “Eꞌ se keh soe ka neöm a nok ta taeah, eöm se nok suk a ö neꞌ se soe va ka neöm.”   
\p
\v 6 Manih pa koman a iuun vëh no a napan to teꞌ ne pa taëën va po vaen, to teꞌ non a tönim nöh me a paeh nee to nok voh pa vös no o Jiuꞌ to vavahu ne sih pa ma poen va pa taateꞌ vahu. A ma papaeh nöh to onöt ne a vapuh a 100 ritaꞌ pa ruen.  
\v 7 Ke Ieesuꞌ soe ke ra nap kiu pan, “Isisu a ruen manih pa ma nöh varih.” Kee isisu a ma nöh poë varih kee puh rakah ee pa ruen.  
\v 8 Keꞌ soe ke poꞌ en pee pan, “Kan taneꞌ a ruen manih pa ma nöh ruen varih paröm teꞌ ke na e susun pa taëën va po vaen.” Ivëh, kee koꞌ ee pa ruen, pare teꞌ ee manuh pe susun pa taëën.  
\v 9 Ke susun pa taëën va po vaen punöꞌ en pa ruen, eꞌ to puta en pa ruen to ninin va i non manih po voaën. Pareꞌ hikta nat non o voaën pamëh taneꞌ maꞌ nih. Ivëhkëk, a nap kiu varih to teꞌ maꞌ a ruen to nat e ne. Ke susun pa taëën vaoe en na pe tövaen.  
\v 10 Pareꞌ soe ke poan pan, “A ma tamoaan no a napan to vavovoh ne sih o voaën vih manih pa napan to teꞌ ne pa taëën va po vaen. Vasuksuk no a napan se keh kaak vaonöt ee, kee heꞌ poꞌ maꞌ o teꞌ voaën vëh to hikta teꞌ vih tiroëꞌ non. Ivëhkëk, varuꞌ vakomanih nën to heꞌ maꞌ o voaën vih, no a napan sih vu kaak momoaan!”   
\p
\v 11 Manih Keenan pa muhin va Galiliꞌ ne Ieesuꞌ to nok a tah vatoksean vamomoaan peꞌ nën. Manih pa vöön pamëh neꞌ to vataare o kikis peꞌ ko vamomhë peꞌ ep, pare vaman poë.   
\p
\v 12 E Ieesuꞌ to nok vahik a ma tah varih manih Keenan, pareꞌ nö vaꞌpeh me en pe sinaneah manih pa vöön nee to pokaꞌ ne a Kapaneam. Eꞌ to nö vaꞌpeh me en pa ma kea peꞌ me ra ma vamomhë peꞌ, kee teꞌ e ne nën pa ma siꞌ poen.   
\s1 E Ieesuꞌ To Veo A Napan To Vavavoen Tah Ne Koman A Iuun Hinhin Apuh  
\r Matiu 21:12-13, me Mak 11:15-17, me Luk 19:45-46  
\p
\v 13 A siꞌ ö hat ko poen va po Pasovaꞌ tavus en. Ivëh, ke Ieesuꞌ nö en manuh Jerusalëm.  
\v 14 Manih pa koman a Iuun Hinhin Apuh neꞌ to taum a napan to vavavoen ne o purmakaöꞌ, me ro sipsip, me ro panuh. Ko upöm vonvoen ne marën a ës ke na e Sosoenën. Eꞌ to ep en po upöm to ihoꞌ ne pa ma pok ko papanih ne a ma vu moniꞌ.  
\v 15 E Ieesuꞌ to kon o opëꞌ, pareꞌ nok opëꞌ rëprëp teꞌ, pareꞌ veo tavus en po purmakaöꞌ me ro sipsip. Kee këh tavus ee pa Iuun Hinhin Apuh, eꞌ to kopkoep en pa ma pok po teꞌ varih to papanih moniꞌ ne, ka ma moniꞌ pee tataru ee manih po oeh.  
\v 16 E Ieesuꞌ soe ke ro teꞌ varih to vavavoen ne o panuh pan, “Kokon öm a ma tah varih, paröm teꞌteꞌ tavus këh na a iuun pe Tamön, paröm koe a nok a ö totoaan peöm manih koman a iuun Peꞌ.”  
\v 17 Ka ma vamomhë peꞌ ep in a ma tah varih to tanok, pare koman hah a soe to kiun non po puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “Eöꞌ to iu rakah noꞌ a iuun pën se teꞌ vavih non,  
\q2 ivëh, köꞌ koman vëhvaꞌ rakah e noꞌ pa matop vavih a iuun pamëh.” \rq Sng 69:9\rq*   
\p
\v 18 Ko Jiuꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Vataare a möm ah, ta tah vatoksean to vataare a nom oah to teꞌ me nom o kikis va pa nok a ma kiu varih nën to nonok nom.”  
\v 19 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm se kök a Iuun Hinhin Apuh vëh, köꞌ eok hah eoꞌ peꞌ po kukön poen ro.”  
\v 20 Ko Jiuꞌ piun poë pare soe pan, “O 46 Kirismas to kon voh a möm pa eok a Iuun Hinhin Apuh vëh. Eën onöt rakah kës e nöm pö nën se eok hah a Iuun Hinhin Apuh pamëh po kukön poen ro, ha?”   
\p
\v 21 Ivëhkëk, a Iuun Hinhin Apuh vëh ne Ieesuꞌ to koman voh non ivëh, a sionineah, eꞌ se mët ko vakön poen neꞌ se sun taneꞌ hah en manih po vapeepe.  
\v 22 E Ieesuꞌ to sun taneꞌ hah manih po vapeepe, ka ma vamomhë peꞌ koman hah a soe neꞌ to soe voh, pare vaman rakah ee pa soe peꞌ, me a ma soe to kiun non po Puk pe Sosoenën.   
\p
\v 23 E Ieesuꞌ to teꞌ avoeꞌ e non Jerusalëm ko poen va po Pasovaꞌ tavus en. Ka nap peo ep a ma tah vatoksean neꞌ to nonok non, pare vaman ee peꞌ a teꞌ vëh ne Sosoenën to vateꞌ maꞌ, keꞌ nö maꞌ.  
\v 24 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to hikta vaman non raoe, suk eꞌ to nat vavih e non pa ma taateꞌ pee.  
\v 25 Eꞌ to hikta iu non ta teꞌ se soe vanat poan o kokoman po upöm teꞌ. Suk ataeah, eꞌ to nat vahik e non pa ma kokoman pee.   
\c 3  
\s1 E Nikodimus To Vavaato Me Non E Ieesuꞌ  
\p
\v 1 Eꞌ to teꞌ voh non a pah teꞌ a ëhnaneah e Nikodimus, e Nikodimus koman eꞌ a to Parësiꞌ. Eꞌ me a teꞌ va po Vakum Teꞌ Susunön po Jiuꞌ.  
\v 2 O pöh poen pa popoen neꞌ to nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Tövavaasis, emöm to nat e nem pën a Tövavaasis ne Sosoenën to vanö maꞌ, suk ataeah, a hikta meh teꞌ to onöt non a nok a ma tah vatoksean varih nën to nonok nom pa ö ne Sosoenën se keh hikta teꞌ vaꞌpeh me non eah.”   
\p
\v 3 Ke Ieesuꞌ piun poan, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vamaman rakah keöꞌ pën, a teꞌ se keh hikta tavus vavoon, eꞌ to hikta antoen non a teꞌ manih pa koman a Matop Vih Pe Sosoenën.”  
\v 4 Ke Nikodimus soe varuꞌ ke Ieesuꞌ pan, “Ivëhkëk. a teꞌ se keh manot voh en eꞌ se tavus vavoon vahvanih? Eꞌ kës to onöt e non pa hop hah manuh pa koman e sinaneah ke sinaneah vapöök vahuh hah poan?”   
\p
\v 5 E Ieesuꞌ to piun poan, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ pën, a Tuvuh Vasioꞌ me a ruen se keh hikta vatvus o toꞌtoꞌ voon manih pa teꞌ, a teꞌ pamëh hikta antoen non a teꞌ hop manih pa Matop Vih Pe Sosoenën.  
\v 6 A tah no sionin to nok keꞌ tavus, eꞌ a tah va po sionin, ka tah no a Tuvuh Vasioꞌ to nok eꞌ a tah koman pa Tuvuh Vasioꞌ.  
\v 7 Eën se nat nom töhkak in a soe vaꞌih nöꞌ to soe ka oah pan, ‘Eöm se panih ko tavus vavoon.’  
\v 8 A tuvuh to tata suk non sih o iu peꞌ, ka tënan ro no a tanih peꞌ. Para hikta nat no eꞌ tataneꞌ non maꞌ nih, pareꞌ nönö non nih. Eꞌ to vatoe akuk va kov e non manih pa teꞌ to panih, pareꞌ tavus vavoon manih pa Tuvuh Vasioꞌ.”   
\p
\v 9 Ke Nikodimus hi hah en pe Ieesuꞌ pan, “A tah pamëh nën to sosoe nom se tavus vahvanih?”  
\v 10 Ke Ieesuꞌ piun, pareꞌ soe ke poan pan, “Vahvanih kën hikta maaka i nom a tah vaꞌih. Eën poꞌ a tövavaasis pa napan va Israël toh?  
\v 11 Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ pën, eöꞌ to sosoe e noꞌ pa tah nöꞌ to nat noꞌ. Paröꞌ sosoe tavus e noꞌ pa tah nöꞌ to ep voh. Ivëhkëk, eöm to tarih ke voh em pa soe pamëh.  
\v 12 Eöꞌ to soe vahik ke voh eoꞌ peöm pa ma tah kurus to teꞌ ne manih po oeh vëh. Ivëhkëk, eöꞌ to sosoe ka noꞌ neöm sih a ma tah va pa vöön va kin köm hikta vaman nem a soe peöꞌ.  
\v 13 Ahik voh ta teꞌ to peah avoeꞌ voh non manuh pa vöön va kin. A paeh ro a teꞌ to kunah taneꞌ maꞌ nën, ivëh eöꞌ, e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus.  
\v 14 Moaan voh manih pa moeh upin ne Mosës to vahan a kuruꞌ nee to nok po bras manih po naon.\f + \fr 3:14 \ft [... ne Mosës to vahan a kuruꞌ nee to nok po bras manih po naon.] Po poen no a napan va Israël to mëtmët ne pa kot po kuruꞌ, ke Sosoenën soe ke Mosës pan, eꞌ se vahan a kuruꞌ nee to nok po pras manih po naon. Ko teꞌ varih to ves na pa kuruꞌ pamëh to han non po naon se toꞌ hah ee. Ivëhkëk, a kuruꞌ koman pamëh to hikta teꞌ me non to kikis marën a vatoꞌ hah a teꞌ vëh to teꞌ me non a kot pa kuruꞌ. A ma teꞌ varoe to pënton a soe pare vaman ne e Sosoenën, ko ves na a kuruꞌ, ee to toꞌ hah ee, suk o vaman pee. Ea se ep o vahutët pamëh to teꞌ non manih po Puk vëh o Nampaꞌ 21:4-9.\f* Ka tah pamëh to vataare non a ö no a napan kurus va po oeh vëh se vahan va in e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus manih po naon.  
\v 15 Ka napan kurus varih to vaman a ne neoꞌ, ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.   
\p
\v 16 E Sosoenën to iu rakah non a napan va po oeh vëh, ivëh keꞌ vanö maꞌ a pah Koaꞌ ro peꞌ pan etereh se vaman poë, ee se kon taneꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan manih peꞌ, pare hikta se ro ne.  
\v 17 E Sosoenën to hikta vanö voh maꞌ e Koaꞌ peꞌ manih po oeh marën a vateꞌ a napan pa punis. Ahik, eꞌ to vanö voh maꞌ poan marën a ö neꞌ se voen hah raoe.  
\v 18 A napan varih to vaman ne e Koaꞌ pe Sosoenën ee hikta se teen ne a punis. Ivëhkëk, o teꞌ varih to hikta vaman ne e Koaꞌ pamëh, ee se teen ee a punis. Suk ataeah, ee to hikta vaman ne e Koaꞌ pe Sosoenën a paeh ro.  
\v 19 Ka pusun in a teꞌ pa napan po vahutët ivëh pan, o maaka to taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin to nö voh maꞌ manih po oeh. Ivëhkëk, a napan to hikta iu vaman ne o maaka pamëh. Ee to iu teꞌ vaviꞌ rakah e ne pa popoen. Suk eꞌe to iu nok ne a ma taateꞌ hat.  
\v 20 O teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ hat, ee to hikta iu ne o maaka, pare hikta iu teꞌ me ne po maaka. Suk ataeah, o maaka pamëh to meꞌ vataare en pa ma taateꞌ hat pee, ka ma taateꞌ hat poë varih nee se kon kamis suk ee.  
\v 21 Ivëhkëk, o teꞌ varih to vavatet ne a soe man, a napan poë varih to kon ee po maaka, ivëh, ka napan inan ee pee to nonok ne a ma kiu pee po kikis pe Sosoenën.   
\s1 E Jon To Soe Vamaaka E Ieesuꞌ Eteh  
\p
\v 22 Po meoh poen ne Ieesuꞌ to vaato vahik me en pe Nikodimus, pareꞌ nö vaꞌpeh me en pa ma vamomhë peꞌ, kee nö ee pa ö muhin nee to pokaꞌ ne a Jiutiaꞌ, pare teꞌ e ne nën. Ka napan nönö kov e ne pee, ke Ieesuꞌ me ra vamomhë peꞌ pupui kov e ne pee pa ruen.  
\v 23 E Jon to pupui non a napan pa ö neꞌ to teꞌ non pa vöön va Aënon, a vöön pamëh to teꞌ vatët non pa teꞌ vöön va Salim. Suk ataeah, a ma ruen peo to teꞌ ne nën. Ka napan nönö kov e ne maꞌ manih pe Jon, keꞌ pupui e non pee pa ruen.  
\v 24 A ma tah kurus poë varih to tatanok ne e Hëërot he meꞌ avoeꞌ e non pa vahoꞌ e Jon manih pa nohnoh.   
\p
\v 25 A ma meh vamomhë pe Jon to vaato vasukaꞌ me a pah to Jiuꞌ. Ee to vaato vasukaꞌ suk ne a taateꞌ no a napan se suksuk ne manih pa taateꞌ vahu, ke Sosoenën sih inan raoe to tavus vavoon manih po epep peꞌ.  
\v 26 Ivëh, ko vamomhë nö ee manuh pe Jon, pare soe ke poë pan, “Tövavaasis, eën nat kës e nom pa teꞌ vëh to teꞌ vaꞌpeh me voh a rora manuh pa pap ruen vöh nee to pokaꞌ ne sih a Jödën. A teꞌ pamëh nën to sosoe suk voh nom to pupui non a napan pa ruen, ka napan nönö kov e ne manuh peꞌ.”   
\p
\v 27 E Jon to piun a ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe pan, “A teꞌ se kon en pa taeah ne Sosoenën se heꞌ poan.”  
\v 28 Eöm koman to pënton voh em peöꞌ to soe ka neöm pan, “Eöꞌ to hikta teꞌ noꞌ pan eöꞌ e Kristo, ahik. Eöꞌ a teꞌ ne Sosoenën to vavovoh maꞌ pan eöꞌ se vatotoopin a hanan neꞌ se suk maꞌ.  
\v 29 A pah tövaen se keh me ta köövo, e köövo pamëh to tavus en e köövo peꞌ. E vamomhë pe tövaen pamëh se sun non, pareꞌ vaeö rakah en pa tënan a soe pa teꞌ tövaen. Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pa ö no vaeö to puh non manih pa komaneoꞌ, suk eöꞌ e vamomhë pe tövaen.  
\v 30 Ka ëhnaneah tavus en a teꞌ sunön, ka teꞌ ëhnaneoꞌ tavus en a siꞌ tah pinpiun.”   
\s1 A Pah Teꞌ Ro To Taneꞌ Maꞌ Pa Vöön Va Kin  
\p
\v 31 “A teꞌ to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to apuh oah e non pa ma moeh tah kurus. Ka teꞌ to teꞌ non manih po oeh vëh, eꞌ to vavaato suk ro non a ma tah va po oeh. Ivëhkëk, a teꞌ to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin eꞌ to apuh oah e non pa ma moeh tah kurus va po oeh vëh.  
\v 32 Eꞌ to vavatvus non a tah neꞌ to ep, pareꞌ tënan voh, manih pe Tamaneah. Ivëhkëk, manih pea no a hikta pah teꞌ to pënton, pareꞌ kon a tah ne Sosoenën to sosoe non.  
\v 33 Eteh to kon a soe pe Sosoenën, pareꞌ öt vakis ko vaman a soe pamëh, eꞌ to vataare en pan, ‘E Sosoenën eꞌ a sosoe man.’  
\v 34 A teꞌ vëh ne Sosoenën to vanö maꞌ ivëh e Ieesuꞌ, eꞌ to vavatvus non a soe peꞌ, suk ataeah, e Sosoenën to heꞌ avoes voh en peꞌ pa Tuvuh Vasioꞌ.  
\v 35 E Tamön to iu rakah non e Koaꞌ peꞌ, pareꞌ heꞌ poan a tasun to apuh oah e non pa ma moeh tah kurus.  
\v 36 O teꞌ varih to vaman ne e Koaꞌ pe Sosoenën, ee to kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ivëhkëk, o teꞌ varih to hikta vaman ne a soe pe Koaꞌ pe Sosoenën, ee to hikta antoen ne a kon o toꞌtoꞌ tamoaan. Ahik, e Sosoenën se veo en pee manuh po suraꞌ ësës tamoaan.”   
\c 4  
\s1 E Ieesuꞌ To Vavaato Me Non A Köövo Va Samëriaꞌ  
\p
\v 1-3 O Parësiꞌ to pënton ee pan e Ieesuꞌ to pupui a nap peo, ka nap peo poë varih tavus ee o vamomhë peꞌ. Kee peo oah ee pa ma teꞌ vamomhë pe Jon. Ivëhkëk, eꞌ to hikta teꞌ non pan e Ieesuꞌ ivëh to pupui non a napan, ahik, o vamomhë koman peꞌ ivarih to pupui ne pa napan pa ruen. Ke Ieesuꞌ nat poꞌ en po Parësiꞌ to pënton ee pa nap peo rakah to tavus ee o vamomhë peꞌ. Ivëh, neꞌ to këh suk a muhin va Jiutiaꞌ, pareꞌ hah en pa muhin va Galiliꞌ.  
\v 4 Ivëhkëk, a hanan neꞌ to suk to koe ke non manih pa muhin va Samëriaꞌ.   
\p
\v 5 Manih pa koman a muhin va Samëriaꞌ ne Ieesuꞌ to nö, pareꞌ vos en manih pa vöön nee to pokaꞌ ne Sikar. A vöön pamëh to teꞌ vatët non po oeh ne Jekop to heꞌ voh e sunaiꞌeah Jeosëp.  
\v 6 A tah to matan va non manih pa 12 kirök pa topnin potan ne Ieesuꞌ to me nönö nö, pareꞌ pak ko ihoꞌ en pa sinten a koveꞌ ruen pamëh. Ka koveꞌ ruen pamëh eꞌ a koveꞌ ruen ne Jekop to een voh.   
\p
\v 7 E Ieesuꞌ teꞌ non nën, ka köövo va Samëriaꞌ nö en maꞌ pa isu a ruen manih pa koveꞌ ruen pamëh. Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eöꞌ to manoe, heꞌ a neoꞌ ah ta ruen köꞌ kaak.”  
\v 8 A tah pamëh to tavus pa ö no ma vamomhë peꞌ to nö vöön pa vavoen taëën.   
\p
\v 9 E köövo va Samëriaꞌ to soe ke Ieesuꞌ pan, “Eën to vatoksean a neoꞌ pa ö nën to hin a neoꞌ a ruen to kaak. Suk eën a to Jiuꞌ ke eöꞌ a köövo va Samëriaꞌ.” E köövo to soe suk vamanih, a napan va Israël to hikta vamomhë me ne sih a napan va Samëriaꞌ.   
\p
\v 10 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe köövo va Samëriaꞌ, pareꞌ soe pan, “Eën nat e nom po heꞌ pe Sosoenën ëh? Eën nat me e nom pa teꞌ vëh to hinhin ruen a nom oah to kaak, ha? Eën se hin eah a ruen keꞌ heꞌ en pën pa ruen va po toꞌtoꞌ tamoaan.”   
\p
\v 11 Ke köövo soe ke Ieesuꞌ pan, “Eën se kon taneꞌ maꞌ a ruen va po toꞌtoꞌ tamoaan nih? A koveꞌ ruen vëh to parin a ruruvun, kën hikta teꞌ me nom ta tah nën se kan taneꞌ na a ruen manuh pa koman a koveꞌ ruen pamëh.  
\v 12 A tasun pën apuh oah kës e non pa teꞌ tasun pe sipuura Jekop? E Jekop to heꞌ voh en pemöm pa koveꞌ ruen vëh. A koveꞌ ruen vëh nee to kakaak voh ne me ro pus koaꞌ peꞌ, me ra ma tah mamakën pee.”   
\p
\v 13 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe köövo pamëh, pareꞌ soe pan, “A napan kurus to kakaak taneꞌ ne sih manih pa koveꞌ ruen vaꞌih, ee se haharaꞌ avoeꞌ e ne po manoe.  
\v 14 Ivëhkëk, ta pah teꞌ se keh kaak a ruen vëh nöꞌ se heꞌ eah, eꞌ to hikta onöt non a haraꞌ hah o manoe. Ka ruen vëh nöꞌ se heꞌ eah, eꞌ se tavus en a ruen to vuvu non manih pa komaneah. Ka ruen pamëh se puh tamoaan e non manih pa komaneah, ko heꞌ e non peꞌ po toꞌtoꞌ tamoaan.”   
\p
\v 15 Ke köövo pamëh soe ke Ieesuꞌ pan, “Sunön, heꞌ a neoꞌ ah a ruen pamëh, köꞌ kakaak noꞌ ko hikta se haraꞌ hah noꞌ o manoe, me eöꞌ hikta se nönö vatëh noꞌ maꞌ pa isisu ruen manih.”   
\p
\v 16 Ke Ieesuꞌ soe ke köövo pamëh pan, “Vos ah vöön parën vaoe maꞌ e voe manot pën köm nö maꞌ manih pom.”   
\p
\v 17 Ke köövo soe ke Ieesuꞌ pan, “Eöꞌ to hikta teꞌ me noꞌ ta voe.”  
\p Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “A soe pën a man, pö nën to soe ka neoꞌ pan eën to hikta teꞌ me nom ta voe.  
\v 18 A soe pën to teꞌ man e non, suk ataeah, moaan voh nën to me voh nom a tönim voe. Ka teꞌ voe vëh nën to teꞌ me nom kuru, eꞌ to hikta teꞌ non pan eꞌ e voe vamaman pën.”   
\p
\v 19 Ke köövo soe pan, “Sunön, kuru eöꞌ to nat eoꞌ pën a teꞌ vanënën soe.  
\v 20 A kën sipunmöm to tötönun ne sih pa tope vëh, ko vasunön ne e Sosoenën. Ivëhkëk, eöm varih a napan va Israël to sosoe nem sih pan, a ö tötönun pea ivöh Jerusalëm pa vasunön e Sosoenën.”   
\p
\v 21 Ke Ieesuꞌ soe ke köövo pamëh pan, “Köövo, vaman a neoꞌ ah. Eꞌ to teꞌ non o pöh poen se tavus amot maꞌ ne eöm hikta antoen nem a tönun pa tope vëh, paröm vasunön e Tamön. Eöm me to hikta antoen nem a nö manuh Jerusalëm pa vasunön eah nën”.  
\v 22 Ke eom varih a napan va Samëriaꞌ, eöm to vasunön nem a teꞌ ne eöm to hikta nat vavih nem eah. Kemöm varih a napan va Israël, emöm to nat e nem peteh nemöm to vasunön nem eah sih. Suk ataeah, emöm a napan va Israël, emöm to onöt e nem pa vamaaka ke ra napan a ö ne Sosoenën se kon taneꞌ hah raoe manih pa taateꞌ hat.  
\v 23 Ivëhkëk, kuru no o poen to tavus vahik en. Ka napan varih to kehkeh vasunön ne e Tamön, ee se teꞌ rakah me ne o kikis pa Tuvuh Vasioꞌ, ko vasunön ne poë, pare vavatet ne a soe peꞌ. E Tamön to taum en pa pap teꞌ to teꞌ va ne nën se vasunön ne poë.  
\v 24 E Sosoenën a Tuvuh, ko teꞌ varih to vasunön ne eah, ee se vasunön rakah eah manih po kikis pa Tuvuh Vasioꞌ, suk ataeah, eꞌ e Sosoenën vamaman.”   
\p
\v 25 Ke köövo soe en pan, “Eöꞌ to nat e noꞌ pa teꞌ vëh na to popokaꞌ no eah e Mesaëaꞌ, eꞌ e Kristo, eꞌ to nö voh maꞌ ne Sosoenën to vanö maꞌ poan. Ka teꞌ pamëh se vavaasis a ra pa ma moeh tah.”   
\p
\v 26 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe köövo ko soe pan, “Eöꞌ akuk kuru ivëh e Kristo, a teꞌ ne Sosoenën to vanö voh maꞌ to vavaato me e noꞌ pën”   
\p
\v 27 A ma vamomhë peꞌ to taneꞌ hah maꞌ vöön, ko toksean rakah ee pö nee to ep in e Ieesuꞌ to vavaato me non e köövo pamëh. Ivëhkëk, ahikta paeh va pee to hi va in e Ieesuꞌ manih pan, “Eën iu nom ataeah?”, keꞌ, “Eën vavaato suk me nom e köövo vëh ataeah?”   
\p
\v 28 Ivëh, ke köövo pamëh këh en pa nöh isisu ruen peꞌ to pet non pa koveꞌ ruen, pareꞌ vos en vöön ko soe ke ra napan pan,  
\v 29 “Nö kurus maꞌ öm paröm ep pa teꞌ vëh to vavatët vahik rakah en peöꞌ pa ma tah nöꞌ to nonok voh noꞌ sih. Eꞌ pöꞌ e Kristo a teꞌ vëh ne Sosoenën to soe voh pan eꞌ se vanö maꞌ poan, ha?”  
\v 30 Ka napan tënan vakomanih, pare këh ee pa vöön pamëh ko nö ee pa ep e Ieesuꞌ.   
\p
\v 31 Manih pa poen pamëh no a ma vamomhë peꞌ to soe ke poë pan, “Tövavaasis, ëën voh ah.”   
\p
\v 32 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to piun rapoë, pareꞌ soe en, “Eöꞌ to teꞌ me e noꞌ pa taëën nöꞌ se ëën, nöm to hikta nat nem.”   
\p
\v 33 Ivëh, ka ma vamomhë peꞌ vaiihi koman e ne pan, “Eꞌ to teꞌ pöꞌ non ta teꞌ to teꞌ ke vu maꞌ poan ta ma taëën?”   
\p
\v 34 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “A taëën peöꞌ ivëh pan, eöꞌ se nok voh a kiu pa Teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ, keꞌ hik vavih voh.  
\v 35 Eöm koman to sosoe nem sih pan, ‘A taanaꞌ sivö to meꞌ avoeꞌ e ne pa tavus maꞌ, ko poen oes a voaꞌ tavus en.’ Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm pan, kuru a voaꞌ to vamatop ee pa oes, ivëh, köm se iniinan vavih voh manih pa koman a rak.\f + \fr 4:35 \ft E Ieesuꞌ to ep a napan va Sikar to nö maꞌ pa ep poë. Ivëh, neꞌ to vatvus suk a soe vapipinoꞌ manih pa voaꞌ to vamatop ee pa oes. A voaꞌ to vamatop ee to vëknom non a ma kupu pa napan to vamatop ee pa vatet a soe pe Ieesuꞌ.\f*  
\v 36 A ma teꞌ varih to kiu ne pa oes a voaꞌ ee se kon ee po voen pee. Ko voen pa ma teꞌ poë varih, ivaꞌih, ee se rëh o kokoman pa napan, kee kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ivëh, ka teꞌ vëh to nep a voaꞌ me a teꞌ vëh to oes, ee pon se vaeö rakah.  
\v 37 A soe vaꞌih a man, ‘A pah teꞌ to nep a rak, ka meh teꞌ ivëh to oes.’  
\v 38 Eöꞌ to vanö a neöm pa oes a voaꞌ varih po tökiu vëh nöm to hikta kiu voh.\f + \fr 4:38 \ft A soe vëh to vamaaka maꞌ a ma teꞌ vanënën soe vamoaan voh, me a ma vamomhë pe Ieesuꞌ. A ma teꞌ vanënën soe ivarih to nep voh a voaꞌ manih po tökiu, ka ma vamomhë pe Ieesuꞌ, ee o teꞌ to oes a voaꞌ varih po tökiu.\f* O upöm teꞌ to vamatop momoaan a ma kupu pa napan, köm suk maꞌ ko vamaaka a napan poë varih a hanan va pa kon o toꞌtoꞌ tamoaan.”   
\p
\v 39 A nap peo va pa vöön va Samëriaꞌ to tënan a soe pe köövo, pare vaman rakah ee pa soe pe Ieesuꞌ. Suk e köövo to soe ke ra napan a ö ne Ieesuꞌ to vavatët vahik en peꞌ pa ma taateꞌ neꞌ to nonok voh non.  
\v 40 O poen no a napan va Samëriaꞌ to nö maꞌ manih pe Ieesuꞌ, ee to hi poë pan, eꞌ se teꞌ vaꞌpeh me voh raoe pa ma siꞌ poen, ke Ieesuꞌ teꞌ me en pee po pöök poen nën.  
\v 41 A nap peo rakah to pënton a soe pe Ieesuꞌ, pare vaman poë.   
\p
\v 42 Ee to soe ke köövo pan, “Vamomoaan nemöm to pënton a soe pën, pamöm vaman em pe Ieesuꞌ. Ivëhkëk, varuꞌ vakomanih nemöm to vaman suk emöm koman to pënton em peꞌ. Pamöm nat em peꞌ a teꞌ se kon këh a napan va po oeh vëh pa hat.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah E Koaꞌ Oeteꞌ Pa Teꞌ Kikiu Pa Teꞌ Sunön  
\p
\v 43 O pöök poen to oah ee, ke Ieesuꞌ këh en pa muhin va Samëriaꞌ, pareꞌ nö en manuh pa muhin va Galiliꞌ.  
\v 44 Manih pa koman a muhin va Galiliꞌ ne Ieesuꞌ to soe voh pan, “A teꞌ vanënën soe to nö, ka tavöön koman peꞌ heꞌ tonun ee peꞌ, pare hikta ta ne poë.”  
\v 45 O poen neꞌ to tavus hah manuh pa muhin va Galiliꞌ, ka napan va pa muhin pamëh vaeö suntan rakah ee peꞌ. Ee to vaeö suk ne poë pa ö nee to ep voh a ma tah vatoksean neꞌ to nonok voh non manuh Jerusalëm po poen apuh va po Pasovaꞌ.   
\p
\v 46 E Ieesuꞌ to vos en manuh pa vöön va Kenaꞌ a vöön pamëh to teꞌ non koman a muhin va Galiliꞌ. A vöön pamëh neꞌ to rih voh a ruen keꞌ tavus en o voaën, ka pah teꞌ susun pa teꞌ sunön to teꞌ non pa vöön va Kapaneam ne sunaiꞌeah to haraꞌ suntan a hivaꞌ.  
\v 47 A teꞌ susun pamëh to pënton a soe to soe non pan e Ieesuꞌ to taneꞌ maꞌ pa muhin va Jiutiaꞌ, pareꞌ nönö non maꞌ manih Galiliꞌ. Eꞌ to nö manuh pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, eꞌ se nö maꞌ Kapaneam ko vatoꞌ hah e sunaiꞌeah. Suk ataeah, a siꞌ ö hat keꞌ mët en.   
\p
\v 48 Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eöm varih se keh hikta ep in ta tah vatoksean me to vëknöm, eöm to hikta onöt nem a vaman.”   
\p
\v 49 Ka teꞌ susun pa teꞌ sunön soe va in e Ieesuꞌ manih pan, “Sunön, vëvëhöꞌ mah, a siꞌ ö hat ke koaꞌ peöꞌ mët en.”   
\p
\v 50 Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Hah na, e sumuiꞌah se toꞌ hah en.”  
\p Ka teꞌ susun pa teꞌ sunön vaman en pa soe pe Ieesuꞌ, pareꞌ hah en manuh pa vöön peꞌ.  
\v 51 A teꞌ susun pa teꞌ sunön to teꞌ avoeꞌ e non hanan ka ma pah teꞌ kikiu peꞌ nö maꞌ, pare akeh poë manih hanan, pare soe ke poë pan, “E koaꞌ pën to toꞌ hah en.”   
\p
\v 52 Ka teꞌ susun pa teꞌ sunön hi a ma teꞌ kikiu peꞌ pan, “A potan teꞌ rakah non nih ke koaꞌ peöꞌ vih hah?”  
\p Kee piun ko soe pan, “Nopoen pa 1 kirök no a kamis pasun to hik këh poan.”   
\p
\v 53 Ke tamaneah nat hah en pa tëëm totoopin rakah pamëh ne Ieesuꞌ to soe ke poan pan, “E sumuiꞌah se toꞌ hah en.” Ivëh, ka teꞌ susun pa teꞌ sunön me ra napan kurus varih to teꞌ ne koman iuun, ee kurus to vaman ee pe Ieesuꞌ.  
\v 54 Ivaꞌih a vapöök tah vatoksean neꞌ to nok manih pa ö neꞌ to këh maꞌ a muhin va Jiutiaꞌ, pareꞌ teꞌ non manih pa muhin va Galiliꞌ.   
\c 5  
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah A Pah Teꞌ Manih Pa Koveꞌ Ruen Va Bëtsaëtaꞌ  
\p
\v 1 Vasuksuk ne Ieesuꞌ to vatoꞌ vahik en pe koaꞌ pa teꞌ susun pa teꞌ sunön, pareꞌ nö en manuh Jerusalëm. Eꞌ o poen apuh pa napan va Israël ipamëh nee se nö pa hin.   
\p
\v 2 Manih pa koman a vöön va Jerusalëm eꞌ to teꞌ non a koveꞌ ruen nee to pokaꞌ ne a Bëtsaëtaꞌ po to va Hibru. A koveꞌ ruen pamëh to teꞌ vatët non po hopaꞌ nee to pokaꞌ ne pan o Hopaꞌ po Sipsip. A tönim këk vös to eok tatavi ne a koveꞌ ruen pamëh.  
\v 3-4 Manih koman a ma këk vös poë varih no a napan to haraꞌ ne a ma vu mët to koroh ne sih. O teꞌ poë varih no a ma moeere to mëtmët, me ro teꞌ kekehoꞌ, me ro teꞌ o tëtënkun.\f + \fr 5:3-4 \ft O upöm teꞌ nat va po Baëbel to koman ne pan a ma meh ö soe va pa ves vëh to soe va non manih pan, “Ee to anoeh ne a ruen pamëh se riu, no ankeroꞌ pe Sunön se kunah koman naman, pare riu maꞌ a ruen. Ka tëëm no a ruen to riu, ka teꞌ teh to vovoh kunah momoaan koman naman, eꞌ kuru a teꞌ pamëh se toꞌ hah. Eꞌ se teꞌ ro me non po vu mët taeoh, eꞌ se vih hah en.”\f*   
\p
\v 5 A pah teꞌ to koroh non koman a këk vös pamëh, to haraꞌ voh non a mët po 38 kirismas.  
\v 6 Ke Ieesuꞌ ep in a teꞌ pamëh to koroh non, pareꞌ nat en peꞌ to haraꞌ moaan rakah voh en pa mët pamëh. Ivëh, keꞌ hi en peꞌ pan, “Eën iu vih hah nom, ha?”   
\p
\v 7 Ka teꞌ vëh to haraꞌ tamoaan non sih a mët, piun poan pareꞌ soe pan, “A, Topoan, eöꞌ to iu vih hah e noꞌ. Ivëhkëk, ahikta meh teꞌ se vaꞌaus a neoꞌ köꞌ nö manuh pa koveꞌ ruen pa ö no a ruen se riu. Eöꞌ se kehkeh nö noꞌ ruen, ivëhkëk, o upöm to vovoh këh ee peöꞌ, pare vuꞌ momoaan ee na pa koveꞌ ruen ko toꞌ hah ee.”   
\p
\v 8 Ke Ieesuꞌ soe ke poꞌ poan pan, “Sun ah, parën kon o pan pën, parën nö eom vöön.”  
\v 9 Ka varuꞌ rakah vakomanih no a teꞌ pamëh to vih hah en, pareꞌ sun, ko kon o pan peꞌ, ko nö en.  
\p O poen pamëh, eꞌ o Poen Apaapo.  
\v 10 Ivëh, ka nap susunön po Jiuꞌ ep a teꞌ vëh to haraꞌ vöꞌpë voh a mët to vih hah en, pare soe ke poë pan, “O Poen Apaapo pea a napan va Israël ivëh kuru, eꞌ to kök e non pa taateꞌ pea, pa ö nën to teꞌteꞌ nö nom o pan pën.”   
\p
\v 11 Ka teꞌ vëh to toꞌ hah soe ken pee pan, “Ivëhkëk, a teꞌ vëh to vatoꞌ a neoꞌ to taꞌ en peöꞌ pan eöꞌ se kon o pan peöꞌ paröꞌ nö eoꞌ vöön.”   
\p
\v 12 Ka napan hi hah ee peꞌ pan, “Eteh rakah ipamëh to taꞌ a oah a kon o pan pën ko nö vöön?”  
\v 13 Ka teꞌ pamëh to hikta piun raoe suk e Ieesuꞌ to këh en pa ö vëh neꞌ to teꞌ vu non, pareꞌ nö en. Ivëh, ka teꞌ vëh ne Ieesuꞌ to vatoꞌ hah poan to hikta nat non peteh vëh to vatoꞌ hah poan, suk ataeah a napan to parin a peo to teꞌ ne nën.   
\p
\v 14 Po vasuksuk ne Ieesuꞌ to taum hah en pa teꞌ pamëh koman a Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ soe ke poan pan, “Eën to toꞌ hah voh eom, eën se koe poꞌ a nok vatëh hah a ma taateꞌ hat. Eën tomeꞌ taum amot ta teꞌ hat to apuh oah e non pa teꞌ hat oah e non pa teꞌ hat vaꞌih.”   
\p
\v 15 Ka teꞌ pamëh këh en pe Ieesuꞌ, pareꞌ nö ko taum en pa nap susunön po Jiuꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “A teꞌ vëh to vatoꞌ hah voh a neoꞌ, eꞌ e Ieesuꞌ.”   
\p
\v 16 Ivëh, ka nap susunön po Jiuꞌ taneo ee pa nok vavahat e Ieesuꞌ manih pa ma soe pee, suk e Ieesuꞌ to nonok e non pa ma taateꞌ to kök e ne pa taateꞌ va po Poen Apaapo pee.  
\v 17 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “E Tamön to hikta vavanot non sih eꞌ to kikiu va kov e non sih manih. Eöꞌ me to kikiu va kov e noꞌ manih.”  
\v 18 A nap susunön po Jiuꞌ to pënton a soe vaꞌih, pare vaiu vëhvaꞌ rakah këh ee pa ta hanan nee se ip vamët koe e Ieesuꞌ. Suk ataeah, eꞌ to hikta kök varoe a taateꞌ va po Poen Apaapo. Ahik. Eꞌ to soe pet en pan e Sosoenën eꞌ e tamaneah. Ka soe vaꞌih to teꞌ va non manih pan, a tasun peꞌ to vatoe me e non pa teꞌ tasun pe Sosoenën.   
\p
\v 19 Ke Ieesuꞌ sunpip rakah ea pa ma soe varih, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ se soe vaman rakah keoꞌ peöm, eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pe Sosoenën to hikta onöt noꞌ a nok ta kiu po kokoman koman peöꞌ. Ahik, eöꞌ to nonok noꞌ sih a ma kiu ne eöꞌ to ep noꞌ ne Tamaneoꞌ to nonok non sih. A tah ne Taman to nonok non, ne eöꞌ e Koaꞌ to ep suk paröꞌ nok suk.  
\v 20 E Tamön to iu rakah non sih a neoꞌ e Koaꞌ peꞌ, pareꞌ vataare en peöꞌ pa ma tah ne eöꞌ se nonok noꞌ. Ivëh, ke Tamön vataare en peöꞌ pa ma meh kiu to teꞌ apaꞌpuh oah e ne pa ma teꞌ kiu varih ne eöꞌ e Koaꞌ to nonok noꞌ. Ka ma kiu poë varih nöm se ep paröm toksean rakah em.  
\v 21 E Tamön to kunkuin hah non sih a nap mët pareꞌ heꞌ en pee po toꞌtoꞌ. Ka tah pamëh to vatoe akuk va kov e non manih peöꞌ e Koaꞌ to se heꞌ en po toꞌtoꞌ tamoaan manih po teꞌ varih ne eöꞌ to iu noꞌ.  
\v 22 E Tamön to hikta onöt non a vahoꞌ ta pah teꞌ manih po vahutët. Ahik, a ma kiu kurus varih pa pëpënton vahutët, neꞌ to heꞌ vahik voh en peöꞌ e Koaꞌ peꞌ.  
\v 23 Ivëh, ka napan kurus rakah se kë a ëhnaneoꞌ e Koaꞌ pamëh, vamanih pa ö nee to kë va voh in a ëhnan e Tamön. Etereh to hikta kë ne sih a ëhnaneoꞌ e Koaꞌ, ee to hikta kë me ne a ëhnan e Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.   
\p
\v 24 Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, etereh to tënan a soe peöꞌ, pare vaman e Sosoenën vëh to vanö a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ, ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ka napan poë varih to hikta onöt ne a teꞌ manih po vahutët. Ee to këh ee maꞌ pa mët pare kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.   
\p
\v 25 Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, kuru no o poen to tavus vahik en, ka napan varih to teꞌ va ne manih pa nap mët, ee se tënan ee pa soe peöꞌ e Koaꞌ pe Sosoenën. Ko teꞌ varih to tënan a soe pamëh pare vatet, ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 26 O toꞌtoꞌ tamoaan pamëh to taneꞌ maꞌ manuh pe Tamön, e Tamön koman to heꞌ en peöꞌ e Koaꞌ pa tasun pamëh, ke eöꞌ e Koaꞌ pamëh to teꞌ me e noꞌ po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 27 E Koaꞌ pamëh, eöꞌ e E Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus, ivëh, ke Sosoenën heꞌ en peöꞌ pa tasun marën a kiiki a napan manih po vahutët.  
\v 28 Eöm se koe a koman vörep in a soe vaꞌih nöꞌ to sosoe ka noꞌ neöm. O poen se tavus maꞌ no a napan kurus varih to pee ne po vapeepe se tënan a to peöꞌ e Koaꞌ,  
\v 29 pare këh tavus ee maꞌ pa ma vapeepe. Ko teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ vih, ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ko teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ hat, ee se sun ee po vahutët, pare nö ee manuh po suraꞌ ësës tamoaan.”   
\s1 E Ieesuꞌ E Koaꞌ Pe Sosoenën  
\p
\v 30 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pan “Eöꞌ to hikta onöt noꞌ a nok ta pah tah po kokoman koman peöꞌ peheoꞌ. Ahik, eöꞌ to vavatet noꞌ a soe nöꞌ to kon taneꞌ manuh pe Sosoenën, paröꞌ kiiki noꞌ a ma taateꞌ pa napan. Ka vahoꞌ a napan manih po vahutët, eꞌ a totoopin. E Sosoenën to soe vaonöt ka neoꞌ, köꞌ kiiki no a ma taateꞌ pa napan. Ivëh, ka taateꞌ kiiki peöꞌ to totoopin e non manih po iu pe Sosoenën. Suk ataeah, eöꞌ to hikta suksuk noꞌ o iu koman peöꞌ. Ahik, eöꞌ to suksuk ro noꞌ o iu pe Sosoenën vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ köꞌ nö maꞌ.   
\p
\v 31 Eꞌ se keh teꞌ non pan eöꞌ varoe to sosoe tavus noꞌ a ma kiu me a ma taateꞌ nöꞌ to nonok noꞌ, a napan kurus to hikta onöt ne a vaman a ma soe nöꞌ to vavatvus noꞌ.  
\v 32 Ivëhkëk, eꞌ to teꞌ non a meh teꞌ, ivëh, e Sosoenën to vavatvus non a soe va pa ma kiu me a ma taateꞌ peöꞌ. Köꞌ nat e noꞌ pa ma soe neꞌ to vavatvus non, ee a ma soe a man rakah.   
\p
\v 33 O poen nöm to vanö a ma pah teꞌ, kee nö ee manuh pe Jon, pan eꞌ se soe ke raoe ta soe to soe suk a no neoꞌ e Koaꞌ pe Sosoenën, ka soe pamëh, eꞌ a soe man.  
\v 34 Ivëhkëk, eöꞌ to hikta koman noꞌ ataeah no a napan to koman suk va ne manih peöꞌ. Ivëh, köꞌ iu noꞌ a ö nöm se koman hah a soe ne Jon to sosoe suk voh non a kiu me a taateꞌ peöꞌ. Eöm se keh öt vakis nem a soe pamëh, e Sosoenën se kon hah en peöm.  
\v 35 E Jon to teꞌ vavoh non manih po ram to tëtëkrea non, pareꞌ heꞌ non a napan o maaka, ka siꞌ poen kökööt akuk rakah nöm to haraꞌ o vaeö, suk o maaka neꞌ to heꞌ a neöm.   
\p
\v 36 Oman e Jon to vavatvus non a soe to soe suk a non neoꞌ, eöꞌ eteh. Ivëhkëk, eꞌ to teꞌ non a pah tah to vih oah non a soe pe Jon to vataare non eöꞌ eteh. Eꞌ a kiu pamëh ne Tamön to heꞌ a neoꞌ, söꞌ nok, paröꞌ vahik. Ka ma kiu varih nöꞌ to nonok noꞌ, to vataare vavih rakah e ne pa napan, pa ö ne Tamön to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.  
\v 37-38 E Tamön to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh. Ke eꞌ koman ivëh to soe tavus voh ka neoꞌ manih pa napan. Ivëh, no a soe pe Tamön to hikta teꞌ suk non manih pa ma kokoman peöm. Eöm to hikta iu pënton nem a soe pe Tamön pa ma tenëneöm, paröm hikta iu ep nem a ma kiu nöꞌ to nonok noꞌ pa ma matëëneöm. Suk ataeah, eöm to hikta vaman nem a soe me a kiu peöꞌ a teꞌ vëh ne Tamön to vanö voh maꞌ.   
\p
\v 39 Eöm koman kës nem pan, a soe vëh to pet non manih po Puk pe Sosoenën to onöt e non pa heꞌ a neöm o toꞌtoꞌ tamoaan? A ma tamoaan nöm to ëhëh nem a soe to kiun non po Puk pe Sosoenën, paröm kiiki em pa ma soe to kiun ne po komön o Puk pamëh. A ma soe to kiun ne po Puk pamëh to teꞌ suk e ne peöꞌ.  
\v 40 Ivëhkëk, eöm to rës e nem pa nö maꞌ manih peöꞌ pa kon o toꞌtoꞌ tamoaan.   
\p
\v 41 Eöꞌ to sosoe noꞌ a soe vaꞌih, paröꞌ hikta koman noꞌ a ö no a napan se kë ne a ëhnaneoꞌ.  
\v 42 Ahik, eöꞌ to nat e noꞌ peöm to hikta teꞌ me nem o iu pe Sosoenën.  
\v 43 Eöꞌ to taneꞌ voh maꞌ manuh pe Tamön, paröꞌ vavatvus noꞌ a soe manih peöm, köm hikta kokon ro nem a soe peöꞌ. Ivëhkëk, ta pah teꞌ se keh nö maꞌ pa ëhnan komaneah, eöm se tënan em pa soe peꞌ, paröm vaman em peꞌ.  
\v 44 A pap teꞌ to teꞌ va ne manih peöm to hikta onöt ne a vaman a neoꞌ. Ahik rakah! Suk ataeah, eöm to koman varoe nem a kon o ëhnan apuh manih pa topnineöm. Ivëh, nöm to hikta iu kon suk nem o ëhnan apuh vëh ne Sosoenën a paeh ro to heꞌheꞌ non sih.   
\p
\v 45 Eöm se nat nem koman nem pan, eöꞌ ivëh se sun manih pa matan e Tamön, paröꞌ kiiki a ma taateꞌ peöm, paröꞌ soe pan eöm o hat. Ahik, a teꞌ vëh se soe pan eöm o teꞌ hat ivëh e Mosës. Ke eꞌ a teꞌ pamëh nöm to koman voh nem pan eꞌ se vaꞌaus a neöm.  
\v 46 Eöm se keh vaman rakah nem a ma soe pe Mosës, a, eöm to vaman me e nem pa teꞌ soe peöꞌ. Suk ataeah, e Mosës ivëh to kiun suk voh a neoꞌ manih po Puk pe Sosoenën.  
\v 47 Ivëhkëk, eöꞌ to nat eoꞌ peöm to hikta onöt rakah nem a vaman a ma soe pe Mosës, keꞌ ep va e non manih peöm to hikta onöt me nem a vaman a ma teꞌ soe peöꞌ.   
\c 6  
\s1 E Ieesuꞌ To Makën A 5,000 Teꞌ  
\r Matiu 14:13-21, me Mak 6:30-44, me Luk 9:10-17  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vaato vahik me en pa napan, pareꞌ pahan en pa tonon va Galiliꞌ. A tonon pamëh no a napan to pokaꞌ ne sih a meh ëhnaneah pan, a Taëberius.  
\v 2 A nap peo rakah to vatet e Ieesuꞌ, suk ataeah, ee to ep in a ma tah vatoksean neꞌ to nonok non pa vavatoꞌ hah o teꞌ varih to haraꞌ ne a ma vu mët.  
\v 3 E Ieesuꞌ to ëp en pa siꞌ ö tope, ko ihoꞌ vaꞌpeh me e non pa ma vamomhë peꞌ nën.  
\v 4 Ka siꞌ ö hat ka Taëën Apuh po Jiuꞌ nee to pokaꞌ ne o Pasovaꞌ tavus en.   
\p
\v 5 Ke Ieesuꞌ vatatarih vah ko non, pareꞌ ep in a nap peo rakah to nö maꞌ manih peꞌ, pareꞌ hi en pe Filip pan, “Ea se voen maꞌ ta ma taëën nih, para makën a napan varih?”  
\v 6 E Ieesuꞌ to sosoe va non manih, suk eꞌ to pupunöꞌ non o vaman pe Filip. Suk ataeah, eꞌ koman to nat e non pataeah neꞌ se heꞌ a napan kee ëën.   
\p
\v 7 Ke Filip piun a hi pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “Ea se keh voen a taëën pa moniꞌ to antoen non o 200 voaꞌ moniꞌ, a taëën pamëh hikta se antoen non a vamahun a napan varih. Suk ataeah, a napan to parin a peo vörep. Ee se kës kon ro ta ma siꞌ pah ö.”   
\p
\v 8 Ivëhkëk, a paeh a vamomhë koman pe Ieesuꞌ, ivëh e Ëndruꞌ, e kea pe Saëmon Pitaꞌ to soe ke Ieesuꞌ pan,  
\v 9 “Eꞌ to teꞌ non a pah koaꞌ to teꞌ non manih to teꞌ me non o tönim muꞌ me a poa iian. Ivëhkëk, a napan to teꞌ ne manih to parin a peo. A ma siꞌ iian varih me ro tönim muꞌ varih se poꞌ vaꞌaus vah va in a nap peo varih nih?”   
\p
\v 10 Ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Soe ke ra napan, kee ihoꞌ.” A ö no a napan se ihoꞌ to parin a kakaras vörep. Ka napan to peo onöt ne a 5,000 teꞌ oeteꞌ to teꞌ ne nën, ee to hikta ëh vaꞌpeh o köövo me ro koaꞌ.  
\v 11 Ke Ieesuꞌ kon a ma muꞌ, pareꞌ soe vavihvih ke na e Sosoenën, ko heꞌ a ma vamomhë peꞌ, kee ki vakëkëh ke pa napan to ihoꞌ ne nën. E Ieesuꞌ to nok pet va en nën manih pa poa iian. A napan kurus to ëën a ma muꞌ me ra ma iian ko mahun rakah ee.   
\p
\v 12 A napan to ëën ko mahun vahik ee, ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Ununun öm a ma ö taëën varih no a napan to ëën këh, ee tomeꞌ hat akuk.”  
\v 13 Ivëh, ka ma vamomhë peꞌ ununun ee maꞌ pa ma ö taëën no a napan to mahun këh. Pare vapuh hah o havun kove me ro pöök pa ma ö taëën no a napan to mahun këh.   
\p
\v 14 A napan to ep in a tah vatoksean ne Ieesuꞌ to nok, pare taneo ee pa soe pan, “O pöh man rakah, a teꞌ pöꞌ kovëh, eꞌ a teꞌ vanënën soe ne Sosoenën to soe voh pan, eꞌ se vanö maꞌ manih po oeh vëh.”   
\p
\v 15 E Ieesuꞌ to nat en pa napan to nok ee po kokoman va pa ö nee se öt poë ko vateꞌteꞌ poë, keꞌ tavus en a teꞌ Sunön pee. Ivëh, keꞌ këh en pa ö neꞌ to teꞌteꞌ non, pareꞌ ëp en tope pehen.   
\s1 E Ieesuꞌ To Tet A Tonon  
\r Matiu 14:22-23, me Mak 6:45-52  
\p
\v 16 Pa matanpoen po poen avoeꞌ pamëh no a ma vamomhë peꞌ to nö, pare anoeh e ne maꞌ peꞌ manuh sinten a tonon.  
\v 17 A muhin to poen en e Ieesuꞌ he meꞌ avoeꞌ e non pa tavus maꞌ manih pa ma vamomhë peꞌ. O vamomhë to peah ee po paröꞌ, pare pahan ee pa tonon va Galiliꞌ. Ee to kehkeh nö ne Kapaneam.  
\v 18 A tonon to sup, suk a tuvuh to pah ip suntan rakah en maꞌ.  
\v 19 Ee to hoaꞌ o paröꞌ, ko teꞌ varo va e ne maꞌ manuh pa tönim, keꞌ, a tönim me a paeh kiromitaꞌ, pare ep na e Ieesuꞌ to tet maꞌ a tonon. Ee to ep na poë to tet maꞌ a tonon, pare pah naöp suntan rakah ee.  
\v 20 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to soe ken pee pan, “Koe öm a naöp, eöꞌ akuk kuru.”  
\v 21 Kee pah vaeö suntan poꞌ ee pa ep poë manih po paröꞌ. Ka varuꞌ vakomanih no paröꞌ to tavus en pa ö nee to nönö ne.   
\s1 A Napan To Vavaiu Ne e Ieesuꞌ Koman A Iuun Hinhin Soneꞌ  
\p
\v 22 A muhin to takah en po meoh poen a napan he sun avoeꞌ e ne sinten tonon va Galiliꞌ. Ee to nat e ne pan, nopoen no pöh paröꞌ ro to teꞌ non nën. E Ieesuꞌ to hikta tok vaꞌpeh me ra ma vamomhë peꞌ po paröꞌ pamëh. A ma vamomhë varoe to tok po paröꞌ, pare pahan ee pa tonon.  
\v 23 Ivëhkëk, a ma paröꞌ to taneꞌ maꞌ pa vöön va Taëberius to koe vatët ke maꞌ manih pa ö muhin vëh ne Ieesuꞌ to makën voh a napan pa taëën neꞌ to soe vavihvih ke voh na e Sosoenën.  
\v 24 Ivëh, ka napan ep vahik ee pe Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to hikta teꞌ ne nën. Ee to tok ee pa ma paröꞌ poë varih, pare vatet pahan ee pee manuh pa pap tonon vöh, ko vos ee pa vöön nee to pokaꞌ ne a Kapaneam, pan ee se ep in e Ieesuꞌ nën me ra ma vamomhë peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Teꞌ Va Non Manih Pa Taëën Va Pa Vöön Va Kin  
\p
\v 25 A napan to taum poë manuh pa pap tonon vöh, pare hi poë pan, “Tövavaasis, eën nö vah va maꞌ nih, parën tavus maꞌ manih?”   
\p
\v 26 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, eöm to hikta vaiu a maꞌ neoꞌ, suk a ma tah vatoksean varih nöꞌ to nok voh. Ahik, eöm to vaiu a maꞌ neoꞌ, suk eöm to ëën voh a taëën nöꞌ to heꞌ a neöm, köm ëën ko mahun.  
\v 27 Eöm se nat nem kikiu suk varoe nem a taëën vëh se koa en, pareꞌ hikta onöt non a heꞌ a neöm o toꞌtoꞌ tamoaan. Ahik, eöm se kiu suk varoe o vu taëën vëh se heꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan manih pa napan. Keꞌ o vu taëën pamëh ne eöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se heꞌ a neöm. Ke Tamön vëh, e Sosoenën, to heꞌ voh en peöꞌ pa tasun va pa nok va nën.”   
\p
\v 28 Ka napan hi poꞌ ee pe Ieesuꞌ pan, “Ataeah poꞌ to vih non na se nok, para nok a kiu ne Sosoenën to iu non?”   
\p
\v 29 Ke Ieesuꞌ piun, pareꞌ soe pan, “Ivaꞌih a kiu ne Sosoenën to iu non a ö nöm se nok, eöm se vaman a neoꞌ a teꞌ ne Sosoenën to vanö voh maꞌ.”   
\p
\v 30 Kee hi hah ee pe Ieesuꞌ pan, “O vu vëknöm taeah nën se nok to vataare a no möm, kemöm vaman poꞌ a ma tah nën to nonok nom?  
\v 31 A kën sipuura to ëën voh o manaꞌ manih pa moeh upin vamanih pa ö no o Puk pe Sosoenën to soe va non,  
\q1 ‘Eꞌ to heꞌ voh a napan a taëën va pa vöön va kin, kee ëën ee.’” \rq Sng 78:24\rq*   
\p
\v 32 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to soe ke raoe pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, eꞌ to hikta teꞌ non pan e Mosës ivëh to heꞌ voh a napan pa taëën va pa vöön va kin. Ahik, E Tamön vöh pa vöön va kin to heꞌ voh a neöm a taëën pamëh. Eꞌ se heꞌheꞌ avoeꞌ e non peöm pa taëën man.  
\v 33 A taëën man pe Sosoenën ivëh, a teꞌ vëh to kunah taneꞌ voh maꞌ manuh pa vöön va kin, pareꞌ heꞌ o toꞌtoꞌ peꞌ manih po oeh vëh.”   
\p
\v 34 Kee piun a soe pe Ieesuꞌ, pare soe pan, “Topoan, taneo non kuru nën se heꞌheꞌ tamoaan va kov e nom pemöm manih pa taëën pamëh.”   
\p
\v 35 Ke Ieesuꞌ piun raoe pareꞌ soe pan, “Eöꞌ koman a taëën va po toꞌtoꞌ tamoaan. Eteh se keh nö maꞌ peöꞌ, ko vaman a non neoꞌ, pareꞌ vavatet rakah non a soe peöꞌ, eꞌ se kon en po toꞌtoꞌ tamoaan, pareꞌ hikta se haraꞌ hah non o maë me o manoe.\f + \fr 6:35 \ft E Ieesuꞌ to heꞌ a soe vapipinoꞌ vëh. Ka pusun in a soe vapipinoꞌ pamëh to teꞌ va non manih. Eteh to vaman non e Ieesuꞌ, a apeneah to hikta se haraꞌ hah non o maë me o manoe. A apeneah se vaeö tamoaan va kov e non manih pa ö neꞌ to vatös me non e Ieesuꞌ.\f*  
\v 36 Eöꞌ to soe moaan ke voh eoꞌ peöm, eöm to ep voh em peöꞌ a taëën to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin, ivëhkëk, eöm to hikta iu vaman a nem neoꞌ.  
\v 37 A napan kurus rakah varih ne Tamön to heꞌ vahik voh en pee peöꞌ, kee nö ee maꞌ manih peöꞌ. A teꞌ to nö maꞌ peöꞌ, eöꞌ to hikta antoen noꞌ a veo eah. Ahik, eöꞌ se öt eoꞌ peꞌ.  
\v 38 Suk ataeah, eöꞌ to taneꞌ voh maꞌ manuh pa vöön va kin, paröꞌ hikta onöt noꞌ a suk o iu koman peöꞌ. Eöꞌ to taneꞌ voh maꞌ pa vöön va kin marën a suk o iu pa teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ köꞌ nö maꞌ.  
\v 39 Ko iu pa teꞌ vëh to vanö a maꞌ neoꞌ, köꞌ kunah taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to teꞌ va non manih, eöꞌ to hikta se varakah noꞌ ta pah teꞌ va pa napan varih neꞌ to heꞌ voh a neoꞌ. Eöꞌ se kunkuin eoꞌ pee po poen no oeh se hik. Ee se sun kurus ee po vahutët pe Sosoenën.  
\v 40 Ko iu pe Tamön to teꞌ va non manih, a napan varih to ep voh ee peöꞌ e Koaꞌ peꞌ, pare vaman a soe peöꞌ, ee to kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ko poen no oeh se hik, eöꞌ se kunkuin hah eoꞌ pee, kee toꞌtoꞌ hah ee.”   
\p
\v 41 O Jiuꞌ to pënton e Ieesuꞌ to soe pan eꞌ a taëën va pa vööv va kin to kunah maꞌ manih po oeh, pare heve ov ee peꞌ ko vaato me ee peꞌ.  
\v 42 Pare soe ee pan, “A teꞌ vaꞌih e Ieesuꞌ e koaꞌ pe Jeosëp, ke ea varih to nat vavih rakah e no pe tamaneah pen sinaneah. Vahvapoꞌnih keꞌ soe pan eꞌ to taneꞌ maꞌ pa vöön va kin?”   
\m
\v 43 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “Suk öm a soe peöꞌ, paröm koe a vakihkiuh me a neoꞌ.  
\v 44 E Tamön a paeh ro to vanö voh a maꞌ neoꞌ köꞌ nö maꞌ. Ka hikta pah teꞌ to onöt non a nö maꞌ manih peöꞌ po kokoman koman peꞌ. Ahik, e Tamön se heꞌ eah o kokoman, pareꞌ me maꞌ eah manih peöꞌ. Ko poen no oeh se hik, eöꞌ se kunkuin taneꞌ hah eoꞌ peꞌ po vapeepe, keꞌ kon en po toꞌtoꞌ.  
\v 45 A soe to kiun non manih po Vavaasis po Teꞌ Vanënën Soe to teꞌ va non manih pan,  
\q1 ‘E Sosoenën se vavaasis a napan kurus’, \rq Ais 54:13\rq*  
\m kee pënton a soe peꞌ, pare nat in poë, pare nö poꞌ maꞌ manih peöꞌ.  
\v 46 A hikta pah teꞌ to ep voh non pe Tamön, a teꞌ varoe kovëh to teꞌ me voh non poan to nö voh en maꞌ, eꞌ varoe kuru to nat non poan. A teꞌ pamëh ivëh, eöꞌ.  
\v 47 Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, eteh to teꞌ me non o vaman, pareꞌ vaman a no neoꞌ, eꞌ to kon en po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 48 Eöꞌ koman rakah a taëën va po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 49 A kën sipuineöm to ëën voh o manaꞌ manuh pa moeh upin, ivëhkëk, ee to mëtmët voh ee.  
\v 50 Ivëh ka taëën vëh to kunah taneꞌ voh maꞌ pa vöön va kin, etereh to ëën a taëën pamëh, ee to hikta antoen ne a mët.  
\v 51 Eöꞌ a taëën va po toꞌtoꞌ tamoaan to kunah taneꞌ voh maꞌ pa vöön va kin. Etereh to ëën a taëën pamëh ee to hikta onöt ne a mët, ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ka taëën pamëh eꞌ a sionineoꞌ nöꞌ se heꞌ a napan kurus va po oeh vëh, kee kon taneꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan manih peꞌ.”   
\p
\v 52 Ko Jiuꞌ pënton a soe vaꞌih, pare taneo ee pa vaato vasukaꞌ me e Ieesuꞌ, pare to soe ee pan, “Vahvanih ka teꞌ vëh se makën a ra pa sionineah?”   
\p
\v 53 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, eöm se keh hikta ëën a sionineoꞌ e Koaꞌ Te Pa Napan Kurus, me eöm se keh hikta kaak o eraꞌ peöꞌ, eöm hikta onöt nem a kon o toꞌtoꞌ vamaman.  
\v 54 O teꞌ varih to ëën a sionineoꞌ, pare kaak o eraꞌ peöꞌ ee to kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Ko poen no oeh vëh se hik, eöꞌ se kunkuin hah eoꞌ pee, kee kon hah ee pa ma toꞌtoꞌ pee.  
\v 55 A sionineoꞌ eꞌ a taëën vamaman, ko eraꞌ peöꞌ eꞌ o kaak vamaman.  
\v 56 Ko teꞌ varih to ëën a sionineoꞌ, ko kaak o eraꞌ peöꞌ, ee to teꞌ e ne manih peöꞌ, köꞌ teꞌ e noꞌ manih pee.  
\v 57 E Tamön toꞌtoꞌ tamoaan vëh e Sosoenën, to vanö voh a maꞌ neoꞌ köꞌ teꞌ me noꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan manih po kikis peꞌ. Ivëh, keteh to ëën a sionineoꞌ, eꞌ se kon en po toꞌtoꞌ tamoaan manih po kikis peöꞌ.  
\v 58 Eöꞌ to hikta teꞌ va noꞌ manih, pa taëën vëh no a kën sipuineöm to ënëën voh ne pa moeh upin. Ee to ëën voh a taëën pamëh, ivëhkëk, ee to mëtmët ee. Ke eöꞌ vaꞌih, eöꞌ a taëën to kunah taneꞌ maꞌ manuh pa vöön va kin. Ketereh to ëën a taëën pamëh ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.”   
\p
\v 59 Manih pa koman a vöön va Kapaneam ne Ieesuꞌ to teꞌ non nën, pareꞌ vavaasis non a napan pa ma soe poë varih pa koman a iuun hinhin soneꞌ po Jiuꞌ.   
\p
\v 60 O vamomhë peo to pënton a soe pe Ieesuꞌ ka ma upöm soe va ee manih pan, “O vavaasis vaꞌih to parin a hivaꞌ. Eteh to onöt non a pënton a soe vaꞌih, ko nat vamaaka a pusuneah, pareꞌ vatet?”   
\p
\v 61 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to nat en pa ma vamomhë peꞌ to vaiihi suk e ne pa soe peꞌ. Ivëh neꞌ to soe suk ke raoe pan, “O vavaasis vëh miröꞌ kës e non pa ma vaman peöm?  
\v 62 Eꞌ se poꞌ teꞌ vah va non nih pa ö nöm se ep a neoꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus se peah hah manuh pa vöön neꞌ to taneꞌ voh maꞌ?  
\v 63 A Tuvuh Vasioꞌ ivëh to heꞌheꞌ non sih a napan o toꞌtoꞌ tamoaan. Ko sionin hikta onöt non a heꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan manih pa teꞌ. Manih pa soe nöꞌ to vavaasis a noꞌ neöm, a Tuvuh Vasioꞌ koman to vakikis non o vavaasis peöꞌ.  
\v 64 Ivëhkëk, a ma papaeh teꞌ to teꞌ nö ne manih peöm, ee to hikta vaman a ne neoꞌ.”  
\p Manih po poen ne Ieesuꞌ to taneo en pa vavaasis a napan, eꞌ to nat voh en pe retereh ivarih to hikta vaman ne poë, me a teꞌ vëh se vikuh in poan manih po teꞌ varih to hat ov e ne poë.  
\v 65 Ivëh, ne Ieesuꞌ to soe suk va i raoe manih pan “Ivaꞌih a tah nöꞌ to koman voh noꞌ, paröꞌ soe pan, ‘Ahikta pah teꞌ to antoen non a nö maꞌ manih peöꞌ, pa ö ne Tamön se keh hikta vanö maꞌ poan, keꞌ nö maꞌ peöꞌ.’”   
\p
\v 66 E Ieesuꞌ to sosoe va ko non manih, ko upöm vamomhë peo peꞌ nö vakëkëh këh ee peꞌ, pare hikta teꞌ vaꞌpeh hah me ne poë.  
\v 67 E Ieesuꞌ to hi en pa havun me ra poa vamomhë peꞌ pan, “Eöm me kuru to kehkeh këh e nem peöꞌ oh?”   
\p
\v 68 Ke Saëmon Pitaꞌ piun a soe peꞌ, pareꞌ soe pan, “Topoan, emöm se keh këh a oah pamöm nö ko teꞌ vaꞌpeh me poꞌ nem eteh? Emöm to hikta iu këh a nom oah, suk ataeah, a soe varoe ko pën ivëh to heꞌ a no möm o toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 69 Emöm to vaman e nem pën, pamöm nat e nem pën a Teꞌ a Vivihan to taneꞌ voh maꞌ manuh pe Sosoenën.”   
\p
\v 70 Ke Ieesuꞌ piun a havun me ra poa vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to kon voh eoꞌ peöm a havun me ra poa vamomhë peöꞌ, vahvapoꞌnih ka paeh va peöm tavus en a oraꞌ hat?”   
\p
\v 71 E Ieesuꞌ to sosoe non a soe vaꞌih suk e sunaiꞌ e Saëmon va Iskariot vëh e Jiutas. E Jiutas eꞌ a paeh va pa havun me ra poa vamomhë peꞌ. Amot neꞌ se vikuh en pe Ieesuꞌ manih pa koreera napan varih to hat ov e ne poë, kee ip vamët ee peꞌ.   
\c 7  
\s1 A Kën Kea Pe Ieesuꞌ To Hikta Vaman Ne Poë  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vaasis vahik en pa napan pa soe va po toꞌtoꞌ tamoaan, pareꞌ vavatvi vah kov e non pa muhin va Galiliꞌ. Eꞌ to hikta koman non a nö manuh pa muhin va Jiutiaꞌ. Suk ataeah, a ma pah teꞌ susunön po Jiuꞌ to kehkeh ip vamët ne poë.   
\p
\v 2 A ma poen vivihan po Jiuꞌ to vatët ee.\f + \fr 7:2 \ft A ma poen vivihan poë varih no a napan va Jiutiaꞌ to nö, pare koroh ne pa ma tanu pee, pare kokoman hah ne a ö no a kën sipuiire to koroh voh ne pa ma tanu manuh pa moeh upin.\f*  
\v 3 Ivëh, ka ma kea pe Ieesuꞌ soe ke poë pan, “Vahvanih kën hikta këh a muhin vaꞌih parën nö manuh pa muhin va Jiutiaꞌ ko nok ta ma tah vatoksean nën, ka ma vamomhë pën me ra napan ep?  
\v 4 Ta pah teꞌ se keh iu non, pan a napan se nat vavih poë, eꞌ se nat non nonok vakoaan non a ma kiu peꞌ. Eën se keh iu nok rakah nom a ma kiu poë varih, eën se sun vateeraꞌ rakah manih pa matëëra napan kurus.”  
\v 5 A kën kea koman peꞌ to hikta vaman ne poë, ivëh, nee to soe suk vamanih.   
\p
\v 6 Ke Ieesuꞌ piun a ma soe pee pareꞌ soe ke ra poë pan, “O poen nöꞌ se nö manuh Jerusalëm to hikta öök avoeꞌ non maꞌ. Ivëhkëk, a ma poen kurus peöm pa nö nën to tavus vahik voh ee.  
\v 7 A napan va po oeh vëh to hikta onöt ne a rës a neöm. Ivëhkëk, ee to rës e ne peöꞌ, suk eöꞌ to sosoe tavus noꞌ a ma taateꞌ hat nee to nonok ne sih.  
\v 8 Ivëh, köm se nö ko tönun vaꞌpeh me a ma upöm peöm manuh Jerusalëm pa ma poen vivihan po Jiuꞌ. Ivëhkëk, o poen nöꞌ se nö Jerusalëm pa vakum me a napan pa ma poen vivihan poë varih to hikta öök avoeꞌ non maꞌ.”  
\v 9 E Ieesuꞌ to soe vakomanih, pareꞌ teꞌ e non manih pa muhin va Galiliꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Sun Non Pa Matëëra Napan, Pareꞌ Vavaasis Non Koman A Iuun Hinhin Apuh  
\p
\v 10 O poen no a ma kën kea peꞌ to nö vahik ee manuh Jerusalëm pa ma poen vivihan poë varih, ke Ieesuꞌ me to nö en. Ivëhkëk, eꞌ to nö aven en pareꞌ hikta iu non a ö no a napan se inan poë.  
\v 11 Manih pa ma poen vivihan poë varih no a nap susunön po Jiuꞌ to vavaiu vah kov e ne peꞌ, ko vaiihi vah kov e ne pan, “A teꞌ vëh e Ieesuꞌ teꞌ non nih?”   
\p
\v 12 Manih pa topniira nap peo poë varih, ee to vavisvis ke ne pa ma upöm pee, suk e Ieesuꞌ. A ma upöm pee to sosoe ne pan, “Eꞌ a teꞌ no a taateꞌ peꞌ to parin a vih.”  
\p Ko upöm soe ee pan, “Eꞌ a teꞌ pikpiuk to pikpiuk non sih a napan.”  
\v 13 Ivëhkëk, a hikta paeh va pa napan poë varih to sun pa matëëra napan, pareꞌ soe tavus o kokoman peꞌ manih pa napan. Suk ataeah, ee to nanaöp e ne po teꞌ susunön po Jiuꞌ.   
\p
\v 14 Po topnin rakah in a ma poen vivihan po Jiuꞌ, ne Ieesuꞌ to ho en koman Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ taneo en pa vavaasis a napan.  
\v 15 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ pënton o vavaasis peꞌ, pare vatötöhkak rakah ee, pare soe ee pan, “A teꞌ vëh kon taneꞌ maꞌ o nat vëh nih, eꞌ hikta nö voh pa ta siku?”   
\p
\v 16 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “O vavaasis vaꞌih nöꞌ to vavaasis a noꞌ neöm, eꞌ to hikta teꞌ non pan o vavaasis koman peöꞌ. Ahik, o vavaasis vaꞌih nöꞌ to vavaasis noꞌ, eꞌ o vavaasis pe Sosoenën a teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.  
\v 17 Ta pah teꞌ se keh vavatet rakah non a soe pe Sosoenën, eꞌ se maaka rakah va non manih pan, o vavaasis nöꞌ to vavaasis noꞌ, eꞌ o vavaasis pamëh to taneꞌ rakah maꞌ manuh pe Sosoenën, pareꞌ hikta taneꞌ maꞌ manih peöꞌ.  
\v 18 Ka teꞌ vëh to vavaasis non a napan po kokoman koman peꞌ, a, a teꞌ pamëh to iu kë koman hah non a ëhnaneah. Ivëhkëk, a teꞌ vëh to vavaasis non a napan, pareꞌ kë non a ëhnan a teꞌ vëh to vanö voh maꞌ poan, a, a teꞌ pamëh eꞌ a teꞌ no a taateꞌ peꞌ to totoopin, me eꞌ a hikta pikpiuk.  
\v 19 Moaan voh ne Mosës to heꞌ voh en peöm po Vavaasis peꞌ, ivëhkëk, eöm to hikta iu nem a vatet o Vavaasis pamëh. Vahvapoꞌnih köm kehkeh ip vamët e nem peöꞌ?   
\p
\v 20 Ka napan to teꞌ vatët ne peꞌ piun poë, pare soe pan,\f + \fr 7:20 \ft A napan to teꞌ vatet ne pe Ieesuꞌ to hikta nat ne po vaheheve pe Ieesuꞌ, me ra nap susunön po Jiuꞌ.\f* “A oraꞌ hat to teꞌ non pën, emöm to hikta kehkeh ip vamët a nom oah.”   
\p
\v 21 Ke Ieesuꞌ vavaato avoeꞌ me e non po teꞌ susunön po Jiuꞌ, pareꞌ soe ke ra poë pan, “Eöm kurus varih to ep voh em pa tah vatoksean nöꞌ to nok voh manih pa koveꞌ ruen va Bëtsaëtaꞌ, paröm töhkak ko haraꞌ vahat rakah em, suk eöꞌ to vatoꞌ a teꞌ manih pa koman o Poen Apaapo pea.\f + \fr 7:21 \ft Ep hah na pe Jon 5:1-16, ko ëh o vahutët to soe non a ö ne Ieesuꞌ to vatoꞌ e voe manih komön o Poen Apaapo, kee taneo ee pa nok vavahat e Ieesuꞌ manih pa ma soe pee.\f*  
\v 22 E Mosës to heꞌ voh en peöm po vavaasis va pa pe a ö kokoaan pa ma pus koaꞌ oeteꞌ peöm. Eꞌ to hikta teꞌ non pan e Mosës ivëh to heꞌ voh o vavaasis pamëh. Ahik, o vavaasis pamëh to taneꞌ voh en maꞌ manuh pa kën sipun. Ivëhkëk, komön o Poen Apaapo nöm to peepe e nem pa ma ö kokoaan pa ma pus koaꞌ oeteꞌ peöm, ivëh, köm kök em po Vavaasis pe Mosës.   
\p
\v 23 Eöm to kehkeh vatet vavih rakah nem sih o Vavaasis pe Mosës. O Vavaasis pe Mosës to soe non pan, eöm se pe em pa ma ö kokoaan pa ma pus koaꞌ oeteꞌ peöm. Ivëh, ko poen va pa pe raoe se keh tavus maꞌ po Poen Apaapo, eöm se nok em. Eöm heheve suk poꞌ nem ataeah pa ö nöꞌ se vatoꞌ hah ta pah teꞌ po Poen Apaapo pea?  
\v 24 Eöm se koe a kiiki a ma moeh tah po matan varoe, paröm kokoman vavih voh, ko kiiki poꞌ a ma moeh tah nöꞌ to nonok noꞌ manih pa taateꞌ totoopin.”   
\s1 A Napan To Kehkeh Nat Rakah Ne Pe Ieesuꞌ Eteh  
\p
\v 25 A napan to teꞌ ne manih Jerusalëm to pënton e Ieesuꞌ to vavaato va non manih, pare vaiihi e ne pan, “A teꞌ ko vëh no o teꞌ susunön pea to kehkeh ip vamët ne, ha?  
\v 26 Ep këk öm, eꞌ to vavaato rakah e non pa matëëra napan. Ka hikta pah teꞌ sunön to onöt non a soe ta pah soe manih peꞌ. A nap susunön pea to nat pöꞌ e ne peꞌ e Kristo?  
\v 27 Ivëhkëk, ea to nat e no pa vöön peꞌ, ko poen ne Kristo vamaman se keh nö maꞌ, ka hikta pah teꞌ to onöt non a nat in a vöön peꞌ.”   
\p
\v 28 E Ieesuꞌ to vavaasis non a napan koman a Iuun Hinhin Apuh, pareꞌ soe ke raoe pan, “Oman, eöm to nat e nem peöꞌ, paröm koman nem pan eöm to nat e nem pa vöön nöꞌ to taneꞌ maꞌ, ivëhkëk, eöm to hikta nat nem. Eöꞌ to hikta nö voh maꞌ manih po kikis koman peöꞌ. Ahik, e Tamön vöh to vanö voh a maꞌ neoꞌ no a taateꞌ peꞌ a man rakah, neöm to hikta nat nem peꞌ.  
\v 29 Eöꞌ to nat e noꞌ peꞌ, suk eöꞌ to taneꞌ maꞌ manuh peꞌ, ke eꞌ koman ivëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.”   
\p
\v 30 E Ieesuꞌ to soe vakomanih ka ma upöm teꞌ to teꞌ vatët ne peꞌ, kehkeh öt e ne peꞌ, marën a vahoꞌ poë pa nohnoh. Ivëhkëk, a hikta paeh va pee to onöt non a vaket eah. Suk ataeah, o poen neꞌ se taum a punis me eꞌ se haraꞌ o kamis to meꞌ e non pa tavus maꞌ.  
\v 31 Ko teꞌ varih to vaman voh e Ieesuꞌ to vavaasoe e ne, pare soe pan, “O poen ne Kristo se nö maꞌ eꞌ se kës nok en ta ma tah vatoksean to apuh oah e ne pa ma teꞌ tah vatoksean no a teꞌ vëh to nonok non?”   
\s1 A Nap Susunön Po Jiuꞌ To Pupunöꞌ Ne Pa Öt E Ieesuꞌ  
\p
\v 32 A ma meh Parësiꞌ to tënan a soe no a napan to vavisvis suk ne a ma tah ne Ieesuꞌ to nonok non. Ivëh, ko teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro Parësiꞌ vanö ee maꞌ pa ma to pirisman koman pee to ut ne sih pa Iuun Hinhin Apuh, kee nö ee maꞌ to öt e Ieesuꞌ.   
\p
\v 33 Ke Ieesuꞌ soe ke ra napan pan, “Eöꞌ hikta se teꞌ varë me a noꞌ neöm manih po oeh vëh. Suk ataeah, eöꞌ se nö hah eoꞌ manuh pe Tamön. E Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.  
\v 34 Ke eöm se iu ep e nem peöꞌ, ivëhkëk, eöm to hikta onöt nem a taum a neoꞌ. Paröm hikta onöt me nem a vos pa vöön nöꞌ se teꞌ noꞌ.”   
\p
\v 35 Ka nap susunön po Jiuꞌ vaiihi koman e ne pan, “A teꞌ vëh se nö nih, ka hikta onöt no a taum eah? Eꞌ se kës nö manuh pa ma vöön apaꞌpuh varuh Grik no o upöm pea to teꞌ ne, pareꞌ vavaasis a napan varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ, ha?  
\v 36 Ataeah neꞌ to koman non, pareꞌ soe suk vamanih pan, ‘Eöm se iu ep e nem peöꞌ, ivëhkëk, eöm hikta onöt nem a taum a neoꞌ paröm hikta onöt me nem a nö pa vöön nöꞌ se teꞌ noꞌ.’”   
\s1 E Ieesuꞌ To Sosoe Suk Non A Tuvuh Vasioꞌ  
\p
\v 37 O poen apuh vëh to vahik non a ma poen vivihan po Jiuꞌ to tavus en, ke Ieesuꞌ sun ko vavaoe suntan rakah en, pareꞌ soe pan, “Koe o teꞌ varih to haraꞌ ne o manoe kee nö maꞌ manih peöꞌ, köꞌ heꞌ raoe a ruen kee kaak.  
\v 38 O Puk Vapenpen pe Sosoenën to soe ka rora pan,  
\q1 ‘Etereh to vaman ne a ma soe peöꞌ,  
\q2 a ruen va po toꞌtoꞌ tamoaan se nönö va kov e non maꞌ  
\q1 manih pa ma kupu pee.’”   
\m
\v 39 E Ieesuꞌ to sosoe suk voh non a Tuvuh Vasioꞌ, pareꞌ soe pan, a Tuvuh Vasioꞌ to hikta nö avoeꞌ voh non maꞌ, suk ataeah, e Ieesuꞌ to hikta mët avoeꞌ non to kon o ëhnan apuh. Ivëhkëk, amot no teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ, ee se kon ee pa Tuvuh Vasioꞌ.   
\s1 A Napan To Taki Pare Nok O Pöök Kum Teꞌ  
\p
\v 40 A napan to tënan a ma soe pe Ieesuꞌ, ka ma papaeh pee soe ee pan, “A teꞌ vaꞌih eꞌ a teꞌ vanënën soe vamaman rakah.”   
\p
\v 41 Ka ma meh pee soe ee pan, “A teꞌ vaꞌih eꞌ e Kristo, a teꞌ ne Sosoenën to vanö voh maꞌ.”  
\p Ivëhkëk, o upöm to sosoe avoeꞌ e ne pan, “Ahik, a teꞌ vëh ne Sosoenën se vanö maꞌ pa kon hah a napan peꞌ, eꞌ to hikta antoen non a koaꞌ manih pa muhin va Galiliꞌ,  
\v 42 suk ataeah, o Puk Vapenpen pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 ‘E Kristo se koaꞌ manih po vuteꞌ pe Devit.  
\q1 E koaꞌ pamëh se koaꞌ manih pa vöön pe Devit,  
\q2 ka ëhnan a vöön vëh neꞌ se tavus, ivëh Bëtrëhëm.’”   
\m
\v 43 Ivëh, ka napan hikta vapöh kokoman suk ta pah soe. A ma papaeh pee to koman ne pan e Ieesuꞌ eꞌ e Kristo, ko upöm sosoe ne pan, “Ahik.”  
\v 44 Ko upöm pee kehkeh öt e ne pe Ieesuꞌ, ivëhkëk, a hikta paeh pee to vaket manih peꞌ.   
\p
\v 45 Ko pirisman varih to nö pa öt e Ieesuꞌ, ee to hah akuk ee manih po teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro Parësiꞌ. Kee hi ee pee pan, “Eöm hikta me suk maꞌ e Ieesuꞌ ataeah?”   
\p
\v 46 Ko pirisman piun raoe, pare soe pan, “A soe no a teꞌ vëh e Ieesuꞌ to vavatvus non, no a hikta pah teꞌ na to pënton voh, to vavaasis va non nën.”   
\p
\v 47 Ko Parësiꞌ piun o pirisman, pare hi raoe pan, “Eꞌ kës to vapikpiuk me en maꞌ peöm?  
\v 48 Eöm to ep voh e nem pemöm o Parësiꞌ no a hikta paeh pemöm to vaman voh eah.  
\v 49 Ivëhkëk, a napan varih to vaman ne Ieesuꞌ ee to hikta nat ne o Vavaasis pe Mosës. Ivëh, ne Sosoenën se vakmis amot suk raoe.”   
\p
\v 50 E Nikodimus a teꞌ vëh to nö voh pa ep e Ieesuꞌ pa popoen, ke Nikodimus koman a teꞌ to teꞌ non komön o kum teꞌ pamëh, to to vasukaꞌ ke ro upöm peꞌ, pareꞌ soe pan,  
\v 51 “A taateꞌ pea soe vaonöt kës e non pea pa vahoꞌ akuk ta pah teꞌ po vahutët pa ö na to hikta pënton avoeꞌ no a soe peꞌ para nat poꞌ in ataeah neꞌ to nok to hat non?”   
\p
\v 52-53 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ, me ro Parësiꞌ to pënton a soe pe Nikodimus, pare hi poë pan, “Eën me kës a to Galiliꞌ, ha? Inan vavih voh ah pa soe to kiun non po Puk pe Sosoenën, parën nat vamanih pan ahikta pah teꞌ vanënën soe se tavus manih pa muhin va Galiliꞌ.”   
\c 8  
\s1 E Köövo To Nok A Taateꞌ Hat  
\p
\v 1 A napan to këh ee pa Iuun Hinhin Apuh, pare vahah ee pa ma vöön pee. Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to nö en manuh pa Tope Öliv.  
\v 2 Pa pöstakah ne Ieesuꞌ to taneꞌ hah maꞌ nën, pareꞌ hah en manuh pa Iuun Hinhin Apuh. Ka napan nö ee maꞌ manih peꞌ, ko tönun töön poë, keꞌ ihoꞌ, pareꞌ taneo en pa vavaasis raoe.  
\v 3 Ko teꞌ vavaasis to nat i ne o Vavaasis pe Mosës, me ro Parësiꞌ, me ee maꞌ pa pah köövo nee to nat ne sih poë, pan eꞌ a köövo teꞌteꞌvaasiꞌ, pare vasun poë manih pa matëëra napan,  
\v 4 ko soe ke Ieesuꞌ pan, “Tövavaasis, e köövo vëh to teꞌteꞌ me non sih a meh voe, e voe pamëh hikta teꞌ non pan e voe koman peꞌ, ahik.  
\v 5 Eën koman va poꞌ nom nih, o Vavaasis pe Mosës to soe ka rora sih pan, ea se tösvös ee po köövo to nonok ne a ma taateꞌ to matan va ne manih?”  
\v 6 Ee to nok a soe vaꞌih pan ee se ep këh ta hanan nee se vahoꞌ koe e Ieesuꞌ po vahutët. Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to ihoꞌ vaseak, pareꞌ kinkiun en po oeh pa kumis koreneah.   
\p
\v 7 Kee ihi avoeꞌ e ne peꞌ pa ma hi. Ivëh, ke Ieesuꞌ takëp taꞌtaꞌ maꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Etereh varih peöm to teꞌ nem manih kuru to hikta nat ne pa nok a taateꞌ hat, ee se sun, ko vi na a vös vamomoaan manih pe köövo pamëh.”  
\v 8 E Ieesuꞌ to ihoꞌ vaseak hah, pareꞌ kinkiun hahah kov en po oeh pa kumis koreneah.  
\v 9 Ko teꞌ varih to tënan ne a soe ne Ieesuꞌ to sosoe non, taneo ee pa nö veveahih. Ee to taneo manih pa nap mamanot, pareꞌ öök non pa napan kurus. Ee to vakëkëh tavus ee pe Ieesuꞌ me e köövo pamëh to sun non pa mataneah.   
\p
\v 10 E Ieesuꞌ to taꞌkë maꞌ, pareꞌ hi e köövo pamëh pan, “A napan varih to teꞌ ko ne manih nö nih? Ahikta paeh pee to teꞌ non manih se vahoꞌ a oah po vahutët.”   
\p
\v 11 Ke köövo pamëh soe ke Ieesuꞌ pan, “Topoan, ee to vanönö vahik vur ee.”  
\p Ivëh, ke Ieesuꞌ soe ke poꞌ en pe köövo pamëh pan, “Eöꞌ me to hikta se vahoꞌ a noꞌ oah po vahutët. Eën se nö na, parën nat nom nok amot hah a taateꞌ hat pamëh.”   
\s1 O Maaka Va Po Oeh Ivëh E Ieesuꞌ  
\p
\v 12 Vasuksuk in a ö no teꞌ vavaasis to nat ne o Vavaasis pe Mosës, me ro Parësiꞌ to pupunöꞌ ne e Ieesuꞌ. Ke Ieesuꞌ vavaato avoeꞌ me non pa napan, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to teꞌ va noꞌ manih po ëman va po oeh vëh, ka teꞌ vëh to vavatet non a taateꞌ vih me a ma soe peöꞌ, eꞌ to hikta antoen non a teꞌ manih pa popoen, eꞌ se kon en po ëman vëh se heꞌ poan o toꞌtoꞌ tamoaan.”   
\p
\v 13 O Parësiꞌ to tënan ee pa soe ne Ieesuꞌ to vavaasis non, pare soe ke poë pan, “A ma tamoaan nën to vavaato vaviꞌ suk hah a nom sih me a ma kiu nën to nonok nom, keꞌ ivëh, a tah no a napan to hikta onöt ne a vaman suk a oah.”   
\p
\v 14 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Oman, eöꞌ to vavatvus noꞌ sih a soe to soe suk koman e non peöꞌ. Ivëhkëk, eöꞌ to hikta pikpiuk a no neöm pa ma soe poë varih, ahik, a ma soe poë varih ee a ma soe man. Suk ataeah, eöꞌ to nat e noꞌ pa vöön nöꞌ to taneꞌ voh maꞌ, paröꞌ nat me e noꞌ pa vöön nöꞌ to nönö hah noꞌ. Ivëhkëk, eöm to hikta nat nem pa vöön peöꞌ, paröm hikta nat me nem pa vöön poanheh nöꞌ to nönö hah noꞌ.  
\v 15 Eöm to kiiki nem sih a taateꞌ pa teꞌ pa taateꞌ va po oeh vëh, peöꞌ to hikta kiiki noꞌ a taateꞌ pa ta pah teꞌ.  
\v 16 Ivëhkëk, eöꞌ se keh nok a taateꞌ kiiki teꞌ, a taateꞌ kiiki teꞌ peöꞌ a man. Suk ataeah, eꞌ to hikta teꞌ non pan eöꞌ varoe to nonok noꞌ a taateꞌ pamëh, ahik. E Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ to teꞌ vaꞌpeh me e non peöꞌ, köꞌ kiiki noꞌ a taateꞌ pa teꞌ.  
\v 17 O Vavaasis pe Mosës to soe non pan, ta poa teꞌ se keh soe ta pah tah, pare vapöh kokoman a soe pamëh, ea se vaman ee pataeah nee to soe.  
\v 18 Ivëh, ke eöꞌ koman peheoꞌ to vavatvus noꞌ sih a soe to soe suk koman e non peöꞌ, ke Tamön vöh pa vöön va kin to vanö voh a maꞌ neoꞌ to vavaꞌaus me e non pa ma soe peöꞌ.”   
\p
\v 19 E Ieesuꞌ to sosoe va non manih, ko Parësiꞌ hi hah ee peꞌ pan, “E tamömah vëh nën to tooto suk nom teꞌ non nih?”  
\p Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eom to hikta nat rakah nem peöꞌ poꞌ Tamön. Eöm se keh nat e nem peöꞌ, a, eöm to nat me e nem pe Tamön.”   
\p
\v 20 E Ieesuꞌ to sosoe non a soe vaꞌih pa ö neꞌ to vavaasis non a napan koman A Iuun Hinhin Apuh pa ö neꞌ to sun vatët non pa ö no a napan to vavahoꞌ ne sih a ma heꞌ pee. Ivëhkëk, a hikta teꞌ to öt poan, suk ataeah o poen neꞌ se taum a punis me o kamis to meꞌ avoeꞌ e non pa tavus maꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Soe Pan A Napan To Hikta Onöt Ne A Nö Pa Vöön Neꞌ To Nö Non  
\p
\v 21 E Ieesuꞌ to soe hah ke raoe pan, “Eöꞌ se nö eoꞌ, köm hikta onöt nem a ep hah a neoꞌ. Eöm se mët vaꞌpeh me em pa ma hat peöm. Eöm to hikta antoen nem a nö pa vöön nöꞌ to nönö noꞌ.”   
\p
\v 22 Ivëh, ko teꞌ susunön po Jiuꞌ vaiihi e ne, pare soe pan, “A teꞌ vëh se kës ip vamët hah ea, peꞌ to sosoe va non manih pan, ‘Eöm to hikta onöt nem nö pa vöön nöꞌ to nönö noꞌ’?”   
\p
\v 23 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Eöm varih, eöm a napan va vakunah, peöꞌ a te va pa vöön va kin, eöm varih a napan va po oeh vëh, peöꞌ a teꞌ to hikta teꞌ noꞌ pan eöꞌ a teꞌ va po oeh vëh.  
\v 24 Ivëh, nöꞌ to soe suk voh ka neöm manih pan, eöm se mët vaꞌpeh me em pa ma hat peöm. Oman, eöm se keh hikta vaman a non neoꞌ pan, Eöꞌ Kove Vëh, Eöꞌ! Ka ma hat peöm se teꞌ e ne, köm mët vaꞌpeh me em pee.”   
\p
\v 25 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ hi hah ee peꞌ pan, “Soe ka möm ah, eën poꞌ eteh?”  
\p Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Po taneo nöꞌ to soe voh keoꞌ peöm peöꞌ eteh.  
\v 26 Eöꞌ to teꞌ me noꞌ a ma soe nöꞌ se vahoꞌ rakah manih pa ma taateꞌ peöm. Eöꞌ se iniinan a ma taateꞌ peöm vamanih pa tökiiki teꞌ. Ivëhkëk, eöꞌ se soe varoe ka neöm a ma napan va po oeh vëh, pataeah nöꞌ to pënton manuh pa Teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ. Ka Teꞌ pamëh, eꞌ a sosoe man.”   
\p
\v 27 O teꞌ susunön po Jiuꞌ to hikta nat ne pe Ieesuꞌ to sosoe vanat e non pee pe Tamaneah, Sosoenën.  
\v 28 Eꞌ to soe ke raoe pan, “A poen nöm se kë a neoꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus manih po naon, eöm se nat va poꞌ em manih pan, Eöꞌ Kove Vëh, Eöꞌ! Eöm me se nat va e nem manih pan a ma tah kurus nöꞌ to nonok noꞌ, nöꞌ to hikta nonok noꞌ pa tasun me o kokoman koman peöꞌ. Ahik, a ma tah kurus varih nöꞌ to nonok noꞌ sih, eꞌ a ma tah ne Tamön vöh pa vöön va kin to vataare voh a neoꞌ köꞌ nonok noꞌ.  
\v 29 E Tamön vöh pa vöön va kin to vanö voh a maꞌ neoꞌ, pareꞌ teꞌ vaꞌpeh tamoaan me e non peöꞌ. Ka ma tah nöꞌ to nonok noꞌ sih, ee a ma tah to heꞌ vaeö ne sih poë, keꞌ hikta onöt non a anoe a neoꞌ pa ta pah poen.”  
\v 30 E Ieesuꞌ to sosoe va ko non nën, ka nap peo vaman ee peꞌ.   
\s1 A Soe Man Se Nok A Napan Kee Tavus Këh A Taateꞌ Hat  
\p
\v 31 E Ieesuꞌ to soe ke ra napan va Israël varih to vaman poë pan, “Eöm se keh vatet vavih rakah a soe peöꞌ, paröm öt vakis o vaman me o vavaasis peöꞌ, eöm se tavus rakah em o vamomhë peöꞌ.  
\v 32 Paröm nat va nem manih pan a ma soe peöꞌ ee a ma man rakah, ka ma soe man poë varih se me hah ee peöm manih pa taateꞌ teꞌ vavih.”   
\p
\v 33 Ka napan varih to tënan ne a soe pe Ieesuꞌ piun poë, pare soe pan, “Emöm to nat e nem pemöm ö pus koaꞌ pe Abraham, ka hikta paeh pemöm to tavus voh a teꞌ kikiu akuk manih pa ta meh teꞌ. Vahvanih kën soe kamöm pan, ‘Emöm se tavus vavih hah?’”   
\p
\v 34 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah ke voh eoꞌ peöm, o teꞌ varih to nonok ne sih a ma taateꞌ hat, ee o teꞌ to kiu akuk ne manih paan a taateꞌ hat.  
\v 35 O teꞌ kikiu akuk to hikta a onöt ne a teꞌ manih pa iuun pa kën tom taman varih to matop ne raoe. Ahik, o koaꞌ varoe to antoen ne a teꞌ tamoaan manih pa iuun pee ra kën tom taman.  
\v 36 Ivëh, keöꞌ e Koaꞌ pe Sosoenën se keh vaꞌaus a neöm, köm tavus këh maꞌ a taateꞌ hat, a, eöm se teꞌ tamoaan nem manih pa taateꞌ teꞌ vavih.  
\v 37 Eöꞌ to nat e noꞌ peöm o pus koaꞌ pe Abraham. Ivëhkëk, eöꞌ to nat e noꞌ peöm to kehkeh ip vamët e nem peöꞌ. Suk eöm to hikta iu tënan nem a soe peöꞌ, paröm öt vakis.  
\v 38 Eöꞌ to sosoe ke noꞌ peöm pa ma taneah ne Tamön to soe voh ka neoꞌ. Ivëhkëk, eöm to nonok e nem pa ma taateꞌ nöm to kon taneꞌ voh manih pe tamëneöm.”   
\p
\v 39 O teꞌ susunön po Jiuꞌ to pënton a soe pe Ieesuꞌ, pare soe ee pan, “E tamamöm e Abraham.”  
\p Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm se keh teꞌ vamaman voh nem pan eöm a pus koaꞌ pe Abraham, eöm se nonok e nem pa ma tah ne Abraham to nonok voh non.  
\v 40 Eöꞌ to sosoe ke noꞌ peöm pa ma soe man, nöꞌ to tënan manuh pe Sosoenën. Ivëhkëk, eöm to pupunöꞌ e nem pa ip vamët a neoꞌ. E Abraham to hikta nok voh ta tah to matan va non manih pa ma taateꞌ nöm to nonok nem. Ahik.  
\v 41 A ma taateꞌ varih nöm to nonok nem, eꞌ a ma taateꞌ nonok voh pe tamëneöm.”  
\p Ivëhkëk, o teꞌ susunön po Jiuꞌ to soe ee pan, “Emöm to hikta teꞌ va nem manih po koaꞌ varih to hikta nat ne pe tamëëre. Emöm to teꞌ ro me nem a pah Tamamöm, ivëh e Sosoenën.”   
\p
\v 42 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “E Sosoenën se keh teꞌ vamaman non pan eꞌ e Tamaneöm, köm onöt e nem pa iu a neoꞌ. Suk ataeah, eöꞌ to taneꞌ voh maꞌ manuh peꞌ, paröꞌ teꞌ noꞌ manih kuru. Eöꞌ to hikta nö voh maꞌ manih pa tasun me o kikis koman peöꞌ. Ahik, e Sosoenën koman to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.   
\p
\v 43 Eöm to hikta iniinan vavih pataeah nöꞌ to sosoe noꞌ sih, suk eöm to hikta iu tënan nem o vavaasis peöꞌ.  
\v 44 Eöm o pus koaꞌ vamaman rakah pe susun po oraꞌ hat. Eöm to iu nok rakah nem a ma taateꞌ neꞌ to iu non. Moaan voh po taneo neꞌ to hinën a napan pa ip vamët raoe. Pareꞌ teꞌ non pa vapikpiuk a soe man. Suk ataeah, a soe man to hikta teꞌ non manih peꞌ. Ko poen neꞌ se nok o piuk, ko piuk pamëh vateeraꞌ en peꞌ, eꞌ e taman rakah in a taateꞌ piuk.  
\v 45 Eöꞌ to sosoe vatëh ke noꞌ sih peöm pa taateꞌ man, ivëhkëk, eöm to hikta vaman nem a tah nöꞌ to sosoe noꞌ.  
\v 46 Eteh rakah va peöm to nat non a hat nöꞌ to nok voh? Eöꞌ to vavaasis a noꞌ neöm sih pa soe man. Eöm hikta vaman suk poꞌ nem a soe peöꞌ ataeah?  
\v 47 A teꞌ to kon a soe pe Sosoenën, eꞌ a teꞌ pe Sosoenën. Ivëhkëk, eöm varih o teꞌ to hikta tënan nem a soe ne Sosoenën to sosoe non, eöm to hikta teꞌ nem pan eöm o pus koaꞌ pe Sosoenën.”   
\s1 A Tasun Pe Ieesuꞌ To Apuh Oah E Non Pa Tasun Pe Abraham  
\p
\v 48 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ piun a soe pe Ieesuꞌ, pare soe pan, “A tuvuh hat to teꞌ non pën, suk eën a to Samëriaꞌ. A soe kës pemöm a man, keꞌ ataeah?”   
\p
\v 49 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Ahikta oraꞌ hat to teꞌ non manih peöꞌ, eöꞌ to kë varoe ko noꞌ sih e Tamön. Ivëhkëk, eöm to hikta iu kë nem sih a teꞌ ëhnaneoꞌ.  
\v 50 Eöꞌ to hikta kehkeh noꞌ pan, ta teꞌ se kë ëhnaneoꞌ, ahik, eꞌ to teꞌ ro non a pah tökiiki Teꞌ ivëh e Sosoenën se kë a ëhnaneoꞌ. Köm inan, paröm nat poꞌ a soe peöꞌ a man.  
\v 51 Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, etereh to vaman ne o vavaasis peöꞌ ee to hikta onöt ne a mët.”   
\p
\v 52 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ piun poë, pare soe pan, “Kuru emöm to nat vavih em pën no a oraꞌ hat to teꞌ non manih pën. O teꞌ vanënën soe ke Abraham to mëtmët vahik voh ee. Ivëhkëk, eën to sosoe avoeꞌ e nom pan, ‘Etereh to vaman ne o vavaasis pën, ee hikta se mët ne.’  
\v 53 Eën koman kës nom pan a tasun pën to apuh oah e non pa teꞌ tasun pe tamaara Abraham, me ro teꞌ vanënën soe varih to mët voh, eën koman nom pan eën eteh?”   
\p
\v 54 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ se keh ta koman hah a noꞌ, a, a taateꞌ ta hah öꞌ, se teꞌ e non a tah akuk. Ka Teꞌ vëh to kë non a ëhnaneoꞌ, eꞌ e Tamaneoꞌ. Ivëhkëk, eöm to sosoe nem pan, ‘Eꞌ e Sosoenën peöm.’  
\v 55 Eöm to hikta nat vavih rakah nem peꞌ. Eöꞌ se keh soe ka neöm pan eöꞌ to hikta nat vavih rakah noꞌ eah, eöꞌ se tavus rakah eoꞌ a teꞌ pikpiuk vamanih peöm. Ivëhkëk, eöꞌ to nat vavih rakah e noꞌ peꞌ e Tamön, paröꞌ tënan vavih rakah e noꞌ pa ma taneah neꞌ to sosoe ka no neoꞌ.   
\p
\v 56 E sipuineöm Abraham to haraꞌ suntan rakah voh e non po vaeö pa poen nöꞌ to nö maꞌ. Eꞌ to ep vahik voh en po poen pamëh nöꞌ to nö maꞌ ko kokoman peꞌ puh rakah e non po vaeö.”   
\p
\v 57 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ soe pan, “Eën to hikta ep avoeꞌ voh nom pe Abraham, suk ataeah, eën to hikta manot onöt avoeꞌ nom to 50 kirismas.”   
\p
\v 58 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vamaman rakah ke voh eoꞌ peöm, moaan voh ne sinan e Abraham to meꞌ avoeꞌ voh e non pa vahuh poan, eöꞌ to teꞌ momoaan voh e noꞌ, paröꞌ teꞌ avoeꞌ va e noꞌ manih kuru.”   
\p
\v 59 E Ieesuꞌ to soe vakomanih, ka napan kokon ee po vös to tösvös in poë, ivëhkëk, eꞌ to ro këh en pee, kee hikta ep hah ne poë to këh tavus en pa Iuun Hinhin Apuh.   
\c 9  
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah A Teꞌ Kehoꞌ  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to nönö nö non, pareꞌ ep a pah teꞌ kehoꞌ to teꞌ non ne sinaneah to vahuh voh poan a kehoꞌ.  
\v 2 Ka ma vamomhë peꞌ hi poë pan, “Tövavaasis, a hat peteh ivëh to nok voh a teꞌ vëh ke sinaneah vahuh voh poan a kehoꞌ? A hat peꞌ, keꞌ, a hat pe sinaneah pen tamaneah?”   
\p
\v 3 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eꞌ to hikta teꞌ non pan a hat voh pa teꞌ vëh pen sinaneah, ke tamaneah, nee to nok voh ka teꞌ vëh tavus a teꞌ kehoꞌ. Ahik, A teꞌ vëh to tavus kehoꞌ voh, pan a napan se ep a kiu me o kikis pe Sosoenën se tavus vateeraꞌ manih peꞌ.  
\v 4 Kuru no a potan to teꞌ avoeꞌ e non ka se kikiu avoeꞌ e no pa ma kiu pe Sosoenën vëh, a Teꞌ to vanö voh a maꞌ neoꞌ. A muhin se poen ka hikta teꞌ to antoen non a nok hah ta kiu.  
\v 5 Kuru nöꞌ to teꞌ noꞌ manih po oeh vëh, eöꞌ to teꞌ va e noꞌ manih po ëman va po oeh.”   
\p
\v 6 E Ieesuꞌ to soe vahik vakomanih, pareꞌ teo en manih po oeh. Ko vapuputoꞌ en pa siꞌ ö oeh, pareꞌ kon ko vahoꞌ en pa ö putoꞌ pamëh manih pa matan a teꞌ kehoꞌ pamëh.  
\v 7 Pareꞌ soe ke poan pan, “Nö ah, parën pupui a matömah manuh pa koveꞌ ruen va Siroam.” A pusun in a ö soe vëh Siroam to soe va non manih pan, “Vanö eah. Keꞌ nö.” Ivëh, ka teꞌ pamëh nö ko pupui a mataneah pa koveꞌ ruen pamëh. Ka mataneah vih en, keꞌ ep vavih en.   
\p
\v 8 Ivëhkëk, a ma meh peꞌ me ro upöm teꞌ to inan poë a teꞌ vëh to hinhin tah voh non a napan, pare soe pan, “Eꞌ kës ko vëh a teꞌ vëh to ihoꞌ voh non sinten hanan, pareꞌ hinhin tah non sih a ma napan, ha?”   
\p
\v 9 Ko upöm soe maꞌ pan, “A, eꞌ akuk kës kuru a teꞌ pamëh.” Ivëhkëk, o upöm to soe ee pan, “Ahik, a meh teꞌ ivëh to matan ro va non manih peꞌ.”  
\p Ka teꞌ pamëh soe koman ken pa napan poë varih pan, “Ahik, eöꞌ akuk kuru a teꞌ pamëh.”   
\p
\v 10 Ka napan poë varih hi ee peꞌ pan, “A matömah vih vahvanih?”   
\p
\v 11 Keꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “A teꞌ vëh nee to popokaꞌ ne poë e Ieesuꞌ to vapuputoꞌ o oeh, pareꞌ vahoꞌ manih pa mataneoꞌ. Pareꞌ soe ka neoꞌ pan, eöꞌ se nö ko pupui a mataneoꞌ manuh pa koveꞌ ruen va Siroam. Ivëh, köꞌ nö ko pupui eoꞌ pa mataneoꞌ nën, ka mataneoꞌ vih en, köꞌ ep vavih eoꞌ.”   
\p
\v 12 Kee hi hah ee peꞌ pan, “Ka teꞌ pamëh teꞌ poꞌ non nih?”  
\p Keꞌ piun raoe, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to hikta nat noꞌ peꞌ me a ö neꞌ to teꞌ non.”   
\p
\v 13 Ka napan me ee maꞌ pa teꞌ voh vëh a kehoꞌ manih po Parësiꞌ.  
\v 14 O poen ne Ieesuꞌ to nok vavih hah voh a matan a teꞌ pamëh, eꞌ o Poen Apaapo.  
\v 15 Ivëh, ko Parësiꞌ hi ee pa teꞌ pamëh pan, “A matömah vih vahvanih?”  
\p Ka teꞌ pamëh piun raoe, pareꞌ soe pan, “A teꞌ pamëh to vahoꞌ a ö putoꞌ manih pa mataneoꞌ. Köꞌ pupui eah pa koveꞌ ruen va Siroam, ka varuꞌ vakomanih no a mataneoꞌ to takap en, köꞌ ep vavih eoꞌ.”   
\p
\v 16 Ivëhkëk, a ma meh to Parësiꞌ to soe pan, “A teꞌ vëh e Ieesuꞌ to hikta vavatet vavih non a taateꞌ va po Poen Apaapo pea.”  
\p Ivëhkëk, o upöm Parësiꞌ to soe pan, “A teꞌ vatösoe va pa nok vatëh a ma taateꞌ hat to hikta onöt non a nok a ma tah vatoksean varih.” O Parësiꞌ to hikta vapöh kokoman me ne o upöm pee.   
\p
\v 17 Ko Parësiꞌ hi hahah kov ee pa teꞌ pamëh pan, “Eën koman va nom nih pa teꞌ vëh to nok vavih pa matömah?”  
\p Ka teꞌ pamëh piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to koman noꞌ pan eꞌ a teꞌ vanënën soe.”   
\p
\v 18 Oman! Moaan voh no a teꞌ pamëh to teꞌ kehoꞌ voh e non. Ivëhkëk kuru no a mataneah to vih en. O teꞌ susunön po Jiuꞌ to hikta vaman ne a soe pa teꞌ pamëh, pare vaoe ee na pe sinaneah pen tamaneah, kee nö ee maꞌ.  
\v 19 A poa manot to nö ee maꞌ, ko teꞌ susunön po Jiuꞌ hi ee pee pan, “E koaꞌ ko peöm ivëh ne eöm to sosoe nem pan eꞌ to tavus voh e koaꞌ a kehoꞌ, ha? Vahvapoꞌnih no matan e koaꞌ peöm to vih hah?”   
\p
\v 20 Ka poa manot piun raoe, pare soe pan, “Emöm to nat rakah e nem pe koaꞌ vaꞌih, eꞌe koaꞌ pemöm to koaꞌ voh en maꞌ a koaꞌ kehoꞌ.  
\v 21 Ivëhkëk, emöm to hikta nat nem a mataneah vih vahvanih, hi öm eah, peꞌ to apuh onöt e non pa vaato koman.”  
\v 22 E tamaneah pen sinaneah to soe vamanih, suk ee to nanaöp e ne po teꞌ susunön po Jiuꞌ. O teꞌ poë varih to noh ee pa soe to soe non pan, eteh se keh pokaꞌ e Ieesuꞌ e Kristo a teꞌ ne Sosoenën to vanö maꞌ, ee se veo tavus këh ee peꞌ pa iuun hinhin soneꞌ pee.  
\v 23 Eꞌ akuk kuru a ö no a poa manot to soe suk vamanih pan, “Hi öm eah, peꞌ to apuh onöt e non pa vaato koman.”   
\p
\v 24 Ivëh, ko teꞌ susunön po Jiuꞌ vapöök vaoe ee na pa teꞌ pamëh, pare soe ke poë pan, “Eën se kë rakah a ëhnan e Sosoenën pa ö nën se nok a soe kikis pën, a man. Emöm to nat vahik voh em pa teꞌ vëh nën to sosoe suk nom. Eꞌ a teꞌ va pa nok vatëh a ma taateꞌ hat.”   
\p
\v 25 Ka teꞌ vëh to koaꞌ voh maꞌ a kehoꞌ soe en pan, “Eöꞌ to hikta nat vavih noꞌ peꞌ, eꞌ a teꞌ nonok hat, keꞌ ahik. A pah tah ro ko nöꞌ to nat noꞌ ivëh, moaan voh eöꞌ a kehoꞌ, ka kuru neꞌ to nok vavih hah en pa mataneoꞌ köꞌ ep vavih eoꞌ.”   
\p
\v 26 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ hi hahah kov ee peꞌ pan, “Eꞌ nok vah va ka oah nih? Ka matömah vih hah?”   
\p
\v 27 Keꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to soe vahik ke vur eoꞌ peöm, eöm to hikta pënton vavih pöꞌ vu nem. Eöm kehkeh nat vavih suk nem ataeah? Eöm to kehkeh tavus me pöꞌ nem o vamomhë peꞌ, ha?”   
\p
\v 28 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ vavovoeak poë, pare soe pan, “Eën me poꞌ pöꞌ a meh vamomhë peꞌ, toh? Pemöm varih, emöm o vamomhë pe Mosës.  
\v 29 Emöm to nat e nem pe Sosoenën to vavaato me voh non sih e Mosës. Ivëhkëk, emöm to hikta nat rakah nem a teꞌ vëh to vavih hah a matömah, taneꞌ maꞌ nih.”   
\p
\v 30 Ka teꞌ voh vëh a kehoꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm to nok a soe vaꞌih a vatoksean rakah, paröm soe pet em pan, eöm to hikta nat nem a teꞌ pamëh taneꞌ maꞌ nih. Pareꞌ nok vavih a mataneoꞌ.  
\v 31 Ea kurus to nat e no pe Sosoenën to hikta onöt non a pënton a soe pa teꞌ vëh to nonok vatëh non a ma taateꞌ hat. Ivëhkëk, eꞌ se pënton varoe a hin po teꞌ varih to pënton ne a soe peꞌ, pare vavatet ne.  
\v 32 Moaan voh, pareꞌ öök non manih kuru, na to hikta tënan voh no ta pah teꞌ ne sinaneah to vahuh voh poan a kehoꞌ ka meh teꞌ nok vavih hah a mataneah, keꞌ ep vavih hah.  
\v 33 E Sosoenën se keh hikta vanö voh maꞌ a teꞌ pamëh, keꞌ hikta onöt non a nok ta pah tah.”   
\p
\v 34 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ piun a soe pa teꞌ voh vëh a kehoꞌ, pare soe, “E sinömah to vahuh voh oah, no a hat to puh rakah non manih pën. Eën kehkeh vavaasis a no möm öh?” Ee to soe vahik vakomanih, pare veo tavus këh ee peꞌ pa iuun hinhin soneꞌ pee. Keꞌ nö en.   
\s1 A Teꞌ To Hikta Vaman Non, Eꞌ To Teꞌ Va Non Manih Pa Teꞌ Kehoꞌ  
\p
\v 35 E Ieesuꞌ to pënton en pa ma soe va pa ö no teꞌ susunön po Jiuꞌ to veo ee pa teꞌ voh vëh a kehoꞌ. Ke Ieesuꞌ taum poan, pareꞌ soe ke poan pan, “Eën vaman kës e nom pe Koaꞌ Teꞌ pa Napan Kurus?”   
\p
\v 36 Ka teꞌ voh vëh a kehoꞌ pamëh piun a soe pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Topoan, eteh e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus, nöꞌ se vaman eah?”   
\p
\v 37 Ke Ieesuꞌ piun poan, pareꞌ soe pan, “Eën to ep voh eom peꞌ, eꞌ e Koaꞌ Teꞌ Pa napan Kurus ivëh to vavaato me a no moah.”   
\p
\v 38 Ka teꞌ pamëh piun, pareꞌ soe pan, “Topoan, eöꞌ to vaman e noꞌ pën.” Ka varuꞌ vakomanih neꞌ to vatokon ko kë en pa ëhnan e Ieesuꞌ.   
\p
\v 39 Ke Ieesuꞌ soe pan, “Eöꞌ to nö maꞌ manih po oeh vëh, to kiiki a taateꞌ pa ma napan, me eöꞌ to nö voh maꞌ pan, o teꞌ kekehoꞌ se opoep hah. Ko teꞌ varih to opoep voh ne se tavus varuꞌ o teꞌ kekehoꞌ.”\f + \fr 9:39 \ft O poen ne Ieesuꞌ to soe vamanih pan “o teꞌ kekehoꞌ, ka pusun in a soe vapipinoꞌ vaꞌih to soe suk non o kokoman pa napan. E Ieesuꞌ to peret o kokoman pa ma pah teꞌ varih to nat ne sih poë, pan eꞌ e Kristo. Ko upöm to koman vapiun ne pan ee to nat e ne po poen ne Kristo se nö maꞌ. Ivëh, ne Ieesuꞌ to vanun suk a ma kokoman pee, kee tavus va ee manih po teꞌ kekehoꞌ.\f*   
\p
\v 40 Eꞌ to teꞌ non a ma pah teꞌ susunön po Jiuꞌ to sun vatët ne to pënton a ma soe varih ne Ieesuꞌ to sosoe non, pare hi poë pan, “Eën kës to sosoe nom pan emöm me o kekehoꞌ, ha?”   
\p
\v 41 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöm se keh teꞌ vavoh nem manih po teꞌ kekehoꞌ, eöm to hikta onöt nem a teen ta hat. Ivëhkëk, kuru eöm to sosoe nem pan, ‘A ma matanmöm to opoep e ne.’\f + \fr 9:41 \ft A pusun in a soe vaꞌih, “Emöm to ep vavih e nem pa ma matanmöm”, to soe va non manih pan, “A ma taateꞌ pemöm to vihvih”.\f* Ivëh, no a ma hat peöm se teꞌ tamoaan suk ne.”   
\c 10  
\s1 E Ieesuꞌ A Teꞌ To Matop Vavih Non O Sipsip  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ me non pa napan, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm. A teꞌ to hikta ho koe ke maꞌ manih po hopaꞌ oho koe ke po sipsip, eꞌ a teꞌ kakaveo, me a teꞌ vëh to vaꞌnaöp a meh teꞌ pareꞌ kon akuk a ma tah peꞌ.  
\v 2 Ivëhkëk, a teꞌ vëh to ho koe ke maꞌ manih po hopaꞌ oho koe ke po sipsip, eꞌ a teꞌ pamëh to matop non sih o sipsip.  
\v 3 Ka teꞌ vëh to matop non sih po hopaꞌ, peret ken pa teꞌ pamëh keꞌ ho en maꞌ. Ko sipsip tënan inan ee pa to peꞌ, keꞌ vaoe en pa ëhnëëro sipsip koman peꞌ, pareꞌ me tavus en pee.  
\v 4 Eꞌ to me tavus en po sipsip, pareꞌ vovoh nö ke non pee, kee suksuk nö e ne peꞌ, suk ataeah, ee to tënan inan e ne pa to peꞌ.  
\v 5 Ivëhkëk, o sipsip to hikta onöt ne a suk a meh teꞌ, ee se rusin këh ee peꞌ, suk ataeah, ee to hikta tënan inan ne a to pa teꞌ pamëh.”   
\p
\v 6 E Ieesuꞌ to soe vahik ken pa napan pa soe vapipinoꞌ pamëh, ivëhkëk, a napan to hikta nat ne pa pusun in o vahutët pamëh.  
\v 7 Ivëh, ke Ieesuꞌ soe hahah kov en pan, “Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm. Eöꞌ koman e Ieesuꞌ Kristo, eöꞌ to teꞌ va e noꞌ manih po hopaꞌ oho koe ke po sipsip.  
\v 8 Eöꞌ to hikta teꞌ va noꞌ manih pa napan varih to vovoh voh ka maꞌ neoꞌ, ahik, ee to teꞌ va e ne manih po teꞌ kakaveo me ro teꞌ varih to vaꞌnaöp o upöm teꞌ, pare kon akuk a ma tah pee. Ivëh, no sipsip man peöꞌ varih a napan, to hikta tënan inan suk ne raoe.  
\v 9 Eöꞌ koman to teꞌ va e noꞌ manih po hopaꞌ, keteh to koe ke maꞌ manih peöꞌ e Sosoenën se hehe en peꞌ. A teꞌ pamëh, se keh koe ke maꞌ manih peöꞌ, pareꞌ oah koe manih peöꞌ. Eꞌ se taum en pa taëën, pareꞌ hikta antoen non a taum ta hat.  
\v 10 A teꞌ kakaveo to hikta nö maꞌ pa nok ta meh tah, ahik, eꞌ to nö ro ko maꞌ pa kaveo o sipsip, me ip vamët, me a miröꞌ raoe. Ivëhkëk eöꞌ koman, eöꞌ to nö voh maꞌ pa heꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan peöꞌ manih pee, ko toꞌtoꞌ tamoaan pamëh puh rakah non manih pee, kee teꞌ vavih e ne.   
\m
\v 11 Eöꞌ koman rakah a teꞌ a pah mamatop sipsip vavih. Ka teꞌ vëh to matop vavih non sih o sipsip ivëh, to heꞌ o toꞌtoꞌ peꞌ marën a vaꞌaus o sipsip peꞌ.  
\v 12 Ka teꞌ vëh to kiu moniꞌ varoe non eꞌ to hikta koman tiroëꞌ non a matop vavih o sipsip. Suk ataeah, eꞌ to hikta vaneah non po sipsip poë varih. Ko poen neꞌ to ep o këh poa to nö maꞌ, eꞌ to rusin këh en po sipsip, ko këh poa poë varih ëën ee pee ko veo vavah ee po upöm.  
\v 13 A teꞌ kikiu se rusin en, suk eꞌ to kiu moniꞌ varoe ko non. Eꞌ to hikta iu matop vavih non o sipsip.   
\m
\v 14-15 Eöꞌ koman a teꞌ to matop vavih noꞌ sih o sipsip. Eöꞌ to nat vavih rakah e noꞌ po sipsip peöꞌ vamanih pa ö ne Tamön vöh kin to nat vavih va ka non neoꞌ. Ko sipsip peöꞌ to nat vavih e ne peöꞌ vamanih pa ö nöꞌ to nat vavih va i noꞌ sih e Tamaneoꞌ Sosoenën. Keöꞌ koman se heꞌ o toꞌtoꞌ peöꞌ marën a vaꞌaus a napan, ka napan ip vamët a neoꞌ, köꞌ mët marën a vaꞌaus o sipsip peöꞌ.  
\v 16 Eöꞌ to vaneah noꞌ o upöm sipsip, ko sipsip poë varih to teꞌ tavus këh e ne pa panis sipsip peöꞌ, eöꞌ to kehkeh me ho noꞌ maꞌ o sipsip poë varih pa panis peöꞌ. Kee sih tënan ne a to peöꞌ keꞌ teꞌ non a pah teꞌ ro to ut non po sipsip poë varih pa koman a pah panis.  
\v 17 E Tamön to iu suntan rakah e non peöꞌ, suk ataeah, eöꞌ to nat e noꞌ, peöꞌ se heꞌ o toꞌtoꞌ peöꞌ pa mët, paröꞌ kon hah eoꞌ po toꞌtoꞌ pamëh.  
\v 18 E Tamön to soe vakis voh ka neoꞌ a nok vamanih, ka hikta pah teꞌ to onöt non a kon këh a neoꞌ po toꞌtoꞌ peöꞌ. Eöꞌ koman to teꞌ me noꞌ o kikis va pa heꞌ o toꞌtoꞌ peöꞌ manih pa mët. Paröꞌ teꞌ me e noꞌ po kikis va pa kon hah o toꞌtoꞌ pamëh.”   
\p
\v 19 O teꞌ susunön po Jiuꞌ to pënton a soe vaꞌih ne Ieesuꞌ to nok ko taki vakëh ee, pare hikta vapöh kokoman hah ne.  
\v 20 Ko upöm teꞌ peo va po teꞌ susunön po Jiuꞌ soe ee pan, “A oraꞌ hat to teꞌ non manih pa teꞌ vëh. A oraꞌ pamëh to vapapön non poan, keꞌ tooto pinpiun non. Eöm pëpënton suk nem a soe peꞌ ataeah?”   
\p
\v 21 Ko upöm pee soe ee pan, “A teꞌ no a oraꞌ hat se keh teꞌ non peꞌ keꞌ tooto pinpiun non, eꞌ to hikta antoen non a soe ta soe to matan va non manih, a oraꞌ hat onöt kës e non pa kap hah a matan a teꞌ kehoꞌ, keꞌ ep vavih hah?”   
\s1 O Teꞌ Susunön Po Jiuꞌ To Heꞌ Tonun Ee Pe Ieesuꞌ  
\p
\v 22 Manih pa ma poen tutuvuh no a napan to tönun manih Jerusalëm, pare vaeö ne o poen nee to peret voh a Iuun Hinhin Apuh pee.  
\v 23 Ke Ieesuꞌ koe ke maꞌ pa vo nee to popokaꞌ ne a vo pe Solomon. A vo pamëh to teꞌ non koman a Iuun Hinhin Apuh va Jerusalëm.  
\v 24 Ko teꞌ susunön po Jiuꞌ nö maꞌ, pare tönun töön poë. Pare hi poë pan, “Soe kamöm ah, o poen poanheh nën se soe vamaaka kamöm, eën eteh, eën se keh teꞌ nom pan eën e Kristo?\f + \fr 10:24 \ft A pusun in a ëhnan “Kristo” to soe va non manih pan, “A teꞌ ne Sosoenën to vateꞌ maꞌ, keꞌ nö maꞌ”.\f* Soe vamaaka poꞌ ka möm ah.”   
\p
\v 25 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vamaaka ke voh eoꞌ peöm, ivëhkëk, eöm to hikta vaman voh nem a soe peöꞌ. A ma tah vatoksean nöꞌ to nonok voh noꞌ manih pa ëhnan e Tamön, to vataare e ne peöꞌ eteh.  
\v 26 Ivëhkëk, eöm to hikta iu vaman nem, suk ataeah, eöm to hikta teꞌ nem pan eöm o sipsip peöꞌ.  
\v 27 O sipsip peöꞌ to tënan inan e ne pa to peöꞌ. Köꞌ nat e noꞌ pee, kee suksuk vah e ne sih peöꞌ.  
\v 28 Eöꞌ to heꞌ voh eoꞌ pee po toꞌtoꞌ tamoaan peöꞌ, kee hikta onöt ne a ro, ka hikta pah teꞌ to onöt non a he taneꞌ raoe manih pa koreneoꞌ.  
\v 29 E Tamön to heꞌ voh en peöꞌ po sipsip. Eꞌ to apuh oah e non pa ma moeh tah kurus, ka hikta pah teꞌ to onöt non a he taneꞌ o sipsip peöꞌ manih pa koreneah.  
\v 30 Emöm poꞌ Tamön, to teꞌ tamoaan e nem a paeh a teꞌ.”   
\p
\v 31 Ivëh, ko teꞌ susunön po Jiuꞌ pënton a soe vaꞌih, pare kokon o vös, ko kehkeh tösvös e ne pe Ieesuꞌ.  
\v 32 Ivëh, ne Ieesuꞌ to soe suk va i raoe manih pan, “Eöꞌ to nok voh a ma kiu vihvih va pe Tamön, ka ma kiu vihvih poë varih nöm to ep voh em. A hat taeah poꞌ nöꞌ to nok köm kehkeh ip vamët suk a nem neöꞌ?”   
\p
\v 33 Ivëhkëk, o teꞌ susunön po Jiuꞌ to piun poë pare soe pan, “Emöm to hikta iu ip vamët a nom oah suk eën to nonok nom a ma kiu vihvih, ahik, a tah nemöm to kehkeh ip vamët suk a nom oah ivëh, eën to teꞌ me ennom po sionin, parën tooto oꞌoah e nom pe Sosoenën pa ö nën to sosoe nom pan eën to vatoe me e nom peꞌ.”   
\p
\v 34 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “O vavaasis peöm to teꞌ non koman o Puk Vapenpen ne Sosoenën to sosoe non pan,  
\q1 ‘Eöm o teꞌ to teꞌ me nem o sionin, eöm kurus o sosoenën.’ \rq Sng 82:6\rq*   
\m
\v 35 “Ka soe to kiun non manih po Puk pe Sosoenën pamëh to soe non pan, o teꞌ varih to kon a soe pe Sosoenën, ‘Ee ro sosoenën.’ “A soe to kiun non manih po Puk pamëh, eꞌ a soe man, pareꞌ hikta onöt non a panih.  
\v 36 Vahvanih köm sosoe nem pan eöꞌ to toto oꞌoah noꞌ e Sosoenën, suk eöꞌ to sosoe ka noꞌ neöm sih pan, ‘Eöꞌ e Koaꞌ pe Sosoenën.’ Keöꞌ a teꞌ ne Sosoenën to vateꞌ voh, pareꞌ vanö maꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.”   
\m
\v 37 “Eöꞌ se keh hikta nonok noꞌ a ma kiu ne Tamön to nonok non, a, eöm to hikta se vaman nem a ma soe nöꞌ to sosoe noꞌ sih.  
\v 38 Eöm se keh rës e nem pa vaman a soe peöꞌ, koe öm keꞌ teꞌ non, paröm koe a vaman eah, ivëhkëk, eöꞌ se keh nok eoꞌ pataeah ne Tamön to nonok non, a, vaman varoe a ma tah me a ma kiu nöꞌ to nonok noꞌ. Suk ataeah, eöꞌ to iu rakah noꞌ pan eöm se nat vavih, paröm kokoman vavih vamanih pan, E Tamön to teꞌ non manih peöꞌ, köꞌ teꞌ varuꞌ e noꞌ peꞌ, kemöm poꞌ to teꞌ tamoaan e nem a paeh a teꞌ.”   
\p
\v 39 Ko Jiuꞌ kehkeh öt hah e ne pe Ieesuꞌ, ivëhkëk, eꞌ to ro aven këh en pee, pareꞌ nö en.   
\p
\v 40 E Ieesuꞌ to ro aven këh o Jiuꞌ, pareꞌ pahan en pap ruen vöh pa ruen nee to popokaꞌ ne a Jödën. Eꞌ to nö, pareꞌ tavus en pa ö vëh ne Jon Tövapupui to taneo voh pa pupui a napan, pareꞌ teꞌ e non nën.   
\m
\v 41 Ka nap peo rakah nö ee maꞌ manih peꞌ, pare vavaasoe koman e ne pan, “E Jon to hikta nok voh ta tah vatoksean, ivëhkëk, a ma tah neꞌ to sosoe suk voh non pa teꞌ vaꞌih e Ieesuꞌ to tavus vaman ee.”  
\v 42 E Ieesuꞌ to teꞌ non manih pa ö pamëh ka nap peo rakah vaman ee pa soe peꞌ, me a ma tah neꞌ to nonok non. Ivëh, kee nat ee pan, e Ieesuꞌ, eꞌ e Kristo.   
\c 11  
\s1 A Mët Pe Lasarus Se Vataare O Kikis Pe Ieesuꞌ  
\p
\v 1 A teꞌ nee to popokaꞌ ne e Lasarus to haraꞌ vahat rakah e non pa kamis. Pareꞌ teꞌ non pa vöön nee to popokaꞌ ne Bëtaniꞌ. A vöön pamëh ne Mariaꞌ pen kea peꞌ Martaꞌ to teꞌ ne sih.  
\v 2 E köövo vëh e Mariaꞌ, eꞌ to koꞌ voh a mon e Ieesuꞌ po kompoꞌ, pareꞌ varak o kompoꞌ pamëh pa uvineah, e vameneah Lasarus to haraꞌ non a kamis.  
\v 3 Ke Mariaꞌ pen Martaꞌ taꞌ ee pa pah teꞌ keꞌ teꞌ en pa soe pee manuh pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe ke poë pan, “Topoan, a teꞌ nën to iu vörep nom sih to haraꞌ non a kamis.”   
\p
\v 4 E Ieesuꞌ to pënton a soe vaꞌih, pareꞌ soe pan, “A kamis ne Lasarus to haraꞌ non to hikta teꞌ non pan a kamis neꞌ se mët oah. Ahik, a kamis neꞌ to haraꞌ non eꞌ a kamis to se vataare a napan o kikis pe Sosoenën me a napan se kë a ëhnaneah, ka manih pa hanan pamëh ne Koaꞌ pe Sosoenën se kon suk po ëhnan apuh manih pa napan.”  
\v 5 E Ieesuꞌ to iu vörep rakah non sih a poa tom kea e Martaꞌ pen Mariaꞌ ke vameere Lasarus.  
\v 6 E Ieesuꞌ to nat en pa soe, pareꞌ hikta nö vëvëhöꞌ manuh pa ep e Lasarus. E Ieesuꞌ to teꞌ en po meoh pöök poen manih pa ö neꞌ to teꞌ non.  
\v 7 O pöök poen poë varih to oah ee ke Ieesuꞌ taꞌ en pa ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe pan, “Nös öm ka nö ee manuh pa muhin va Jiutiaꞌ manuh pa vöön pe Lasarus.”   
\p
\v 8 Ka ma vamomhë peꞌ soe ke poë pan, “Topoan, varuꞌ no Jiuꞌ to kehkeh ip vamët a nom oah po vös nën. Ka kuru nën to kehkeh hah e nom nën, ha?”   
\p
\v 9 Ke Ieesuꞌ piun rapoë, pareꞌ soe pan, “A havun me ra poa aoaꞌ to te non pa paeh a potan, ha? Ta pah teꞌ se keh nönö vah non pa potan, eꞌ to hikta onöt non a kuꞌ, suk ataeah, eꞌ to ep vavih e non po maaka va po oeh vëh.  
\v 10 Ivëhkëk, a teꞌ pamëh se keh pönpön vah non pa popoen, eꞌ se kuꞌ en. Suk ataeah, eꞌ to hikta teꞌ non to maaka se vaꞌaus poan keꞌ ep vavih non.”   
\p
\v 11 E Ieesuꞌ to nok a soe vapipinoꞌ vaꞌih, pareꞌ soe pan, “E vamomhë pea Lasarus to koroh varo rakah en. Varuꞌ vakomanih na se nö, köꞌ kunkuin hah eoꞌ peꞌ, keꞌ sun hah en.”   
\p
\v 12 Ko vamomhë soe ke poë pan, “Ivëhkëk, Topoan, eꞌ se keh koroh varoe non, a kamis se hik këh en peꞌ, keꞌ haraꞌ vavih hah en.”  
\v 13 O vamomhë pe Ieesuꞌ to hikta nat ne pe Ieesuꞌ to sosoe ke non pee pan, e Lasarus to mët vahik en. Ee to koman ne pan e Ieesuꞌ to sosoe ke non raoe pan e Lasarus to koroh akuk e non.   
\p
\v 14 Ivëh, ke Ieesuꞌ soe vamaaka ke poꞌ en pee pan, “E Lasarus to mët vahik en.  
\v 15 Eöꞌ to ep a noꞌ neöm, paröꞌ teꞌ vaeö noꞌ. Suk eöꞌ to hikta teꞌ vaꞌpeh me voh noꞌ eah manih pa poen neꞌ to haraꞌ non a kamis. Ivëh, ko poen nöꞌ se kunkuin taneꞌ hah eah pa mët, köm ep, paröm vaman poꞌ em peöꞌ. Aeoh, nös öm ka nö ee pa ep eah.”   
\p
\v 16 E Ieesuꞌ to sosoe va ko non manih, ke Tömas vëh a meh ëhnaneah e Didimus, soe ke ro upöm vamomhë peꞌ pan, “Aeoh, ka nö vaꞌpeh me e Ieesuꞌ ka napan sih ip vamët a ra, ka mët vaꞌpeh me eah.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Teꞌ Non Manih Pa Vöön Va Bëtaniꞌ  
\p
\v 17 E Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to nö, pare öök vatët ee manih pa vöön va Bëtaniꞌ, ke Ieesuꞌ nat en pe Lasarus to mët en ko vataanaꞌ poen peꞌ ivëh neꞌ to pet manih koman a top vös.  
\v 18 A hanan to taneꞌ non pa vöön va Bëtaniꞌ, ko vos non Jerusalëm, to onöt non a kukön kiromitaꞌ.  
\v 19 O Jiuꞌ peo to nö maꞌ pa ep pe Martaꞌ pen kea peꞌ Mariaꞌ, to teꞌ vamö koman ne raoe, suk e vameere Lasarus to mët.  
\v 20 E Martaꞌ to pënton en pa soe to soe non pan, e Ieesuꞌ to nö en maꞌ. Eꞌ to sun, pareꞌ tavus këh en pe Mariaꞌ to teꞌ non koman iuun me ra napan, pareꞌ nö en pa ep pe Ieesuꞌ.   
\p
\v 21 E Martaꞌ to nö ko ep en pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe, “Topoan, eën se keh teꞌ voh nom manih, e vameneoꞌ Lasarus to hikta se mët non, suk eën to teꞌ me nom o kikis va pa vatoꞌ hah o teꞌ varih to haraꞌ ne a ma kamis.  
\v 22 Ivëhkëk, kuru nöꞌ to nat e noꞌ pe Sosoenën se heꞌ en pën pataeah nën to iu nom, parën hin eah.”   
\p
\v 23 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe Martaꞌ pareꞌ soe pan, “Martaꞌ, e vameomah Lasarus se sun taneꞌ hah en pa mët, pareꞌ kon hah en po toꞌtoꞌ.”   
\p
\v 24 Ke Martaꞌ piun a soe pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to nat e noꞌ peꞌ se toꞌ hah en po poen no a ma napan kurus se sun taneꞌ hah pa mët me manih po poen no oeh vëh se hik.”   
\p
\v 25 Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Eöꞌ a hanan va pa sun hah pa nap mët, me eöꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan. A napan varih to vaman a no neoꞌ, pare mët. Ee se kon ee po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 26 Ka napan varih to teꞌ toꞌtoꞌ ne, pare vaman ne a ma soe peöꞌ, ee me hikta se mët ne. Suk ataeah, ee se kon me ee po toꞌtoꞌ tamoaan. Martaꞌ, eën vaman e nom pa soe vaꞌih, keꞌ ahik?”   
\p
\v 27 Ke Martaꞌ soe pan, “A, Topoan, eöꞌ to vaman e noꞌ pa soe pën, peꞌ eën e Kristo me eën e Koaꞌ pe Sosoenën. Eën a teꞌ ne Sosoenën to soe voh pan eꞌ se vanö maꞌ, keꞌ nö maꞌ manih po oeh marën a kon hah a napan peꞌ.”   
\p
\v 28 E Martaꞌ to soe vahik va ko manih pe Ieesuꞌ, pareꞌ nö hah en iuun, pareꞌ soe aven ke kea peꞌ Mariaꞌ pan, “E Tövavaasis to nö en maꞌ, pareꞌ teꞌ e non manih, eꞌ to iu non pan eën se nö ko ep in eah.”   
\p
\v 29 E Mariaꞌ to pënton vakomanih, pareꞌ sun ko vëvëhöꞌ rakah en pa ep e Ieesuꞌ.  
\v 30 E Ieesuꞌ to meꞌ avoeꞌ e non pa vos manuh vöön. Eꞌ to teꞌ avoeꞌ e non manih pa ö ne Martaꞌ to ep vu non maꞌ poan.  
\v 31 O Jiuꞌ varih to teꞌ vaꞌpeh me ne e Mariaꞌ koman iuun to vatö ne o kokoman peꞌ, ee to ep in e Mariaꞌ to sun, pareꞌ vëhöꞌ tavus këh en pee, pare vatet ee peꞌ. Suk ataeah, ee to koman ne pan e Mariaꞌ to nö non pa ook manuh po vapeepe.  
\v 32 Ivëhkëk, e Mariaꞌ to nö ko tavus en pa ö ne Ieesuꞌ to teꞌ non. Mariaꞌ to ep e Ieesuꞌ ko vuꞌ rakah en manih pa moneah, pareꞌ soe ke poan pan, “Topoan, eën se keh teꞌ voh nom manih, e vameneoꞌ Lasarus hikta se mët non.”   
\p
\v 33 E Ieesuꞌ to ep in e Mariaꞌ to okook non me ra napan varih to nö vaꞌpeh me maꞌ poë to okook me ne, pareꞌ haraꞌ vapunis rakah en manih po kupu peꞌ.  
\v 34 Pareꞌ hi en pee pan, “Eöm vahoꞌ maꞌ a sionineah nih?”  
\p Ka napan soe ee pan, “Sunön, maꞌ ah parën ep.”  
\v 35 Ke Ieesuꞌ vauhunun matan en.   
\p
\v 36 Ivëh, ko Jiuꞌ varih to teꞌ ne po mët ep e Ieesuꞌ to okook non, pare soe ee pan, “Ep öm, eꞌ to iu suntan rakah e non pa teꞌ vëh.”   
\p
\v 37 Ivëhkëk o upöm to soe ee pan, “Moaan voh neꞌ to nok vavavih hah a teꞌ kehoꞌ, keꞌ ep vavih hah en, vahvapoꞌnih keꞌ hikta vaꞌaus e Lasarus, keꞌ nat non mët?”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vatoꞌ Hah E Lasarus  
\p
\v 38 E Ieesuꞌ to haraꞌ vapunis rakah en. Pareꞌ nö en manuh pa top vös. A top vös pamëh to teꞌ non no a meh vös apuh to pet non nee se teꞌ hop a teꞌ mët koman a top vös, pare vahoꞌ pip hah a matan a top vös pamëh.  
\v 39 Ke Ieesuꞌ soe ke ra napan pan, “Vahuk öm a vös manem.”  
\p Ivëhkëk, e Martaꞌ e vamen e Lasarus to soe ke Ieesuꞌ pan, “Sunön, kuru eꞌ o vataanaꞌ poen ne Lasarus to pet manih koman a top vös. Eꞌ to avuh hat en.”   
\p
\v 40 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to piun poan, pareꞌ soe ke poan pan, “Eöꞌ to soe moaan ke voh eoꞌ pën, eën se keh vaman a nom neoꞌ. Eën to onöt e nom pa ep po kikis pe Sosoenën.”  
\v 41 Ivëh, ka napan vahuk ke ee pa vös apuh vëh to sunpip non o hopaꞌ oho koe vëh pa top vös vëh ne Lasarus to pet non. Ke Ieesuꞌ ta peah na kin, pareꞌ soe pan, “Tamön, eöꞌ to soe vavihvih nös oah, suk eën to tënan vahik eom pa hin peöꞌ.  
\v 42 Ke eöꞌ koman to nat e noꞌ, a ma tamoaan nën to tëtënan nom sih a ma soe peöꞌ. Ivëhkëk, kuru ne eöꞌ to soe vatvus rakah eöꞌ pa tah vaꞌih, pan a napan varih to kum ne manih, se pënton, pare ep, ko vaman a ö nën to vanö a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.”   
\p
\v 43 E Ieesuꞌ to soe vahik vakomanih, pareꞌ vaoe vakis rakah en na pan, “Lasarus, tavus mah.”  
\v 44 Ke Lasarus tavus këh en maꞌ pa top vös. A poa koreneah me ra poa moneah me a mataneah to pöm avoeꞌ e ne po rara. Ka varuꞌ vakomanih ne Ieesuꞌ to soe ke ra napan pan, “Pureꞌ këh öm eah po rara vëh to pöm non poan, keꞌ nö en.”   
\s1 A Nap Susunön To Vaonöt A Soe Va Pa Ip Vamët E Ieesuꞌ  
\r Matiu 26:1-5, Mak 14:1-2, me Luk 22:1-2  
\p
\v 45 A nap peo varih to nö maꞌ po mët, pare tamak vaꞌpeh me e Mariaꞌ to ep a tah ne Ieesuꞌ to nok manih pe Lasarus, pare vaman ee pe Ieesuꞌ, eꞌ e Kristo.  
\v 46 Ivëhkëk, o upöm to ep a tah ne Ieesuꞌ to nok manih pe Lasarus, pare nö ee manuh po Parësiꞌ, ko uhioꞌ ke pee pa ma taeah neꞌ to nok ee he ep ne.  
\v 47 Ivëh, ko teꞌ sunön ësës heꞌ, me ro Parësiꞌ vaoe ee po Kum Teꞌ Susunön po Jiuꞌ, kee nö maꞌ, kee ihoꞌ ko vahutët suk ee pa ö nee se nok vah va in e Ieesuꞌ, pare soe pan, “Ea se nok va in a teꞌ vëh nih to nonok vatëh non o tah vatoksean o pöh peo?  
\v 48 Ea se keh ep akuk no eah, keꞌ nonok avoeꞌ nö e non pa taateꞌ vaꞌih. A napan kurus va pea se vaman poë ko vatet poë, ka nap vavapus va Room nö maꞌ, ko miröꞌ ee pa Iuun Hinhin Apuh pea me ra napan pea.”   
\p
\v 49 Ivëhkëk, eꞌ to teꞌ non a pah teꞌ to teꞌ non po komön o kum pamëh, a ëhnaneah e Kaëfas. Manih po kirismas pamëh ne Kaëfas to teꞌ non a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ. E Kaëfas to soe ke raoe pan, “Eöm kurus varih po kum vëh, eöm to hikta teꞌ me nem to kokoman.  
\v 50 Eöm to hikta nat kës ko nem pa taateꞌ to vaꞌaus a rora to soe va non manih pan, eꞌ to vih non pa pah teꞌ se kon a tasun pa napan pea varih Israël, pareꞌ mët. Peꞌ to hikta vih non pa napan pea se ro kurus manih pa koreera nap vëvënsun va Room.”   
\p
\v 51 E Kaëfas to soe a soe vaꞌih, eꞌ hikta koman hah a non. Manih po kirismas pamëh neꞌ to teꞌ non eꞌ a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ. Eꞌ to vanënën a soe to soe non pan, e Ieesuꞌ se mët, pareꞌ vaꞌaus a napan va Israël.  
\v 52 A mët pe Ieesuꞌ to hikta se vaꞌaus varoe non a napan va Israël. Ahik, a mët peꞌ eꞌ a mët marën a ununun a napan kurus, kee tönun, pare tavus ee o pöh kum teꞌ.   
\p
\v 53 Taneo non po poen pamëh no a nap susunön po Jiuꞌ to nok ee po kokoman va pa ip vamët e Ieesuꞌ.  
\v 54 Ivëh, ne Ieesuꞌ to hikta nönö vateeraꞌ suk vah non topniira napan va Jiuꞌ. Eꞌ to këh en pa vöön nee to teꞌ ne. Eꞌ to nö, pareꞌ teꞌ non pa vöön nee to popokaꞌ ne Efraëm. A vöön pamëh to teꞌ vatët non manih pa moeh upin, pareꞌ teꞌ vaꞌpeh me non o vamomhë peꞌ nën.   
\p
\v 55 Eꞌ to öök vatët en po poen va pa taëën apuh po Jiuꞌ nee to popokaꞌ ne o Pasovaꞌ. Ka nap peo va Israël to nö ee Jerusalëm pa nok a ma taneah nee se ës ke na e Sosoenën. Ka ma tah poë varih ës, kee tavus ee o teꞌ vivihan vamanih pa ö no Vavaasis pe Mosës to soe va non.  
\v 56 O Jiuꞌ to kiu vëhvaꞌ rakah ee pa ep këh e Ieesuꞌ, ee to sun ne koman a Iuun Hinhin Apuh. Pare ihi ne o upöm pee pan, “Eöm koman kës nem pan, eꞌ se nö en maꞌ manih po poen apuh va pa hin pea, keꞌ ahik?”  
\v 57 O teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro Parësiꞌ to soe ke ra napan pan, ta pah teꞌ se keh nat non pa ö ne Ieesuꞌ to teꞌ non, eꞌ se soe vanat rapoë kee nö, pare öt poë ko vahoꞌ poë pa nohnoh.   
\c 12  
\s1 E Mariaꞌ To Uh A Mon E Ieesuꞌ Po Kompoꞌ Manih Bëtaniꞌ  
\r Matiu 26:6-13, me Mak 14:3-9  
\p
\v 1 O tönim me o pöh poen to meꞌ avoeꞌ e ne pa tavus ka taëën apuh va po Pasovaꞌ tavus en. Ke Ieesuꞌ nö en pa vöön ne Lasarus to teꞌ non. A ëhnan a vöön pamëh nee to popokaꞌ ne a Bëtaniꞌ. Ke Lasarus, eꞌ a teꞌ ne Ieesuꞌ to kunkuin taneꞌ hah voh poan pa nap mët.  
\v 2 Manih pa vöön pamëh nee to nöhnöh ke Ieesuꞌ a taëën, a taëën pamëh to makah vahik en, ke Martaꞌ kunkun non a taëën e Lasarus heh ihoꞌ vaꞌpeh me non a napan varih to ënëën me ne e Ieesuꞌ.  
\v 3 Ke Mariaꞌ kea pe Martaꞌ teꞌ en maꞌ po siꞌ puto vanom o pöh voen vaꞌpuh rakah. O vanom pamëh nee to nok voh po tah nee to popokaꞌ ne o naat. Pareꞌ koꞌ manih pa mon e Ieesuꞌ, ko varak o vanom pamëh pa uvineah. Ko avuh vih va po vanom pamëh puh rakah en pa koman iuun nee to ënëën ne.  
\v 4 Ivëhkëk, a paeh a vamomhë koman pe Ieesuꞌ ivëh e Jiutas va Iskariot, eꞌ a teꞌ pamëh se vikuh amot e Ieesuꞌ manih po teꞌ varih to hat o ve ne poë to soe pan,  
\v 5 “Vahvanih ke köövo vëh to hikta vavoen o vanom manih po upöm teꞌ, ka kon a 300 voaꞌ moniꞌ koman pea,\f + \fr 12:5 \ft A 300 voaꞌ moniꞌ varih, to vatoe non po voen pa pah teꞌ kikiu po pöh kirismas.\f* para vaꞌaus o teꞌ arus?”  
\v 6 Ivëhkëk, e Jiutas to hikta koman tiroëꞌ non a nap arus. Ahik, eꞌ to soe a soe vaꞌih, suk eꞌ a teꞌ kakaveo. Keꞌ eꞌ me a teꞌ pamëh to matop non sih a moniꞌ pee, pareꞌ kakaveo tamoaan non sih a moniꞌ to pet non po kove moniꞌ pamëh.   
\p
\v 7 Ke Ieesuꞌ pënton a soe ne Jiutas to sosoe non, pareꞌ soe ke poan pan, “Koe e köövo vëh, keꞌ öt non o vanom vëh keꞌ onöt po poen nöꞌ se mët, köm pe a neoꞌ po vapeepe.  
\v 8 A nap arus to teꞌ tamoaan me e ne sih peöm, peöꞌ to hikta se teꞌ tamoaan me a noꞌ neöm.”   
\s1 O Teꞌ Susunön Ësës Heꞌ To Vaonöt A Soe Va Pa Ip Vamët E Lasarus  
\p
\v 9 A nap peo va Israël to tënan a soe to soe non pan, e Ieesuꞌ to teꞌ non manih pa vöön va Bëtaniꞌ. Ivëh, nee to nö suk ee nën, ee to hikta nö varoe pa ep e Ieesuꞌ. Ahik, ee to nö me ee pa ep pa teꞌ vëh ne Ieesuꞌ to kunkuin taneꞌ hah voh poan pa nap mët, ivëh e Lasarus.  
\v 10 Ko teꞌ susunön ësës heꞌ nok ee po kokoman vakoaan va pa ip vamët me e Lasarus.  
\v 11 Suk ataeah, a nap peo va Israël to kokoman hah a tah ne Ieesuꞌ to nok voh pö neꞌ to kunkuin taneꞌ hah e Lasarus pa nap mët. Ee to heꞌ tonun ee po teꞌ ësës heꞌ, pare vaman vaviꞌ e ne pe Ieesuꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vos Manuh Jerusalëm Vamanih pa Teꞌ Sunön  
\r Matiu 21:1-11, Mak 11:1-11, me Luk 19:28-40  
\p
\v 12 Ko meoh poen, no a nap peo varih to vaman ne e Ieesuꞌ, to nö ee Jerusalëm, ko poen pamëh eꞌ o poen apuh va po Pasovaꞌ. Ee to pënton a soe va pa ö ne Ieesuꞌ to nönö nö non maꞌ.  
\v 13 Ivëh, kee kon a ma pea vito, pare öhön poë manih hanan. Ee to akeh poë, pare haraꞌ vaeö rakah, pare tataoa ne, pare sosoe ne pan,  
\q1 “Vaeö ke na e Sosoenën!  
\q1 E Sosoenën se tapui a oah  
\q1 Suk eën to nö maꞌ pa ëhnan e Sunön, Pareꞌ tapui e Sunön va Israël.” \rq Sng 118:25-26\rq*   
\p
\v 14 E Ieesuꞌ to kon a tönkiꞌ, pareꞌ tok pa tonuneah, ka tah vaꞌih ne Ieesuꞌ to nok pö neꞌ to tok pa tonun a tönkiꞌ sekaꞌ to vapuh rakah en pa soe to kiun non po Puk pe Sosoenën no a teꞌ vanënën soe vëh e Sëkaraëaꞌ to kiun voh, ka soe pamëh to soe va non manih pan,   
\q1
\v 15 “Koe a naöp,  
\q2 ta Israël,  
\q3 a teꞌ sunön peöm to nö en maꞌ.  
\q1 Pareꞌ ihoꞌ non pa tonun tönkiꞌ sekaꞌ.” \rq Sek 9:9\rq*   
\p
\v 16 Po vamomoaan no ma vamomhë peꞌ to hikta nat vamaaka ne pa pusun in a soe vaꞌih. Ivëhkëk, murin in o poen ne Ieesuꞌ to sun taneꞌ hah pa mët, pareꞌ kon o ëhnan apuh. O vamomhë peꞌ to maaka man poꞌ ee pa pusun in a soe pamëh to takiun non manih po Puk pe Sosoenën.   
\p
\v 17 A nap peo rakah to teꞌ vaꞌpeh me voh ne e Ieesuꞌ po poen neꞌ to vatoꞌ hah e Lasarus, ko vavoe tavus këh na eah pa ö vëh nee to pe voh poë. Ivëh, ka napan varih to ep voh ne pa tah ne Ieesuꞌ to nok manih pe Lasarus, to vavatët pet ee po upöm pee pataeah to tanok.  
\v 18 A nap peo to pënton a soe va pa ö ne Ieesuꞌ to kunkuin taneꞌ hah e Lasarus pa nap mët, to nö ee pa ep peꞌ manih hanan.  
\v 19 Ko Parësiꞌ vavaasoe koman e ne pan, “Ep këk öm! A napan kurus to vataruin suk ee pa teꞌ vëh, ka tah na to kehkeh nok no pa sunpip a napan pa vatet e Ieesuꞌ to hikta onöt non a man.”   
\s1 A Ma Pah To Grik To Kehkeh Ep Ne Pe Ieesuꞌ  
\p
\v 20 Eꞌ to teꞌ me voh non a ma pah to Grik to nö maꞌ manih Jerusalëm pa vasunön e Sosoenën po poen va pa Taëën Apuh va po Pasovaꞌ.  
\v 21 A ma to Grik poë varih to nö ee pa ep e Filip, e Filip eꞌ a teꞌ va Bëtsaëtaꞌ, ka muhin peꞌ ivëh Galiliꞌ. Ka ma to Grik poë varih to soe ke poë pan, “Topoan, emöm to kehkeh ep nem pe Ieesuꞌ.”  
\v 22 Ke Filip soe ke Ëndruꞌ, kee nö ee pon pa soe ke Ieesuꞌ a ö no a ma to Grik to kehkeh ep ne poë. Ee to nö pare tavus manih pe Ieesuꞌ, pare soe ke poë pan, “A ma to Grik to kehkeh ep ne pën.”  
\v 23 Ke Ieesuꞌ piun va in a soe pee manih pan, “O poen ne Sosoenën se kon o ëhnan apuh manih peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ pa Napan Kurus to öök en. Manih pa ö nöꞌ se mët ko sun taneꞌ hah pa mët, paröꞌ hah eoꞌ pa vöön va kin.  
\v 24 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, o voaꞌ kon vëh ne ea to poꞌpoꞌ eah manih po oeh, se pisiꞌ maꞌ, pareꞌ voaꞌ vapeo en. Ivëhkëk, eꞌ se keh hikta pisiꞌ momoaan, eꞌ se teꞌ avoeꞌ e non o pöh voaꞌ kon ro.  
\v 25 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pan ta pah teꞌ se keh iu suntan non o toꞌtoꞌ peꞌ manih po oeh vëh, o toꞌtoꞌ peꞌ se ro amot en. Ivëhkëk, a teꞌ vëh to heꞌ tonun o toꞌtoꞌ peꞌ manih po oeh. Eꞌ se kon en po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 26 A teꞌ vëh to nonok non sih a ma kiu peöꞌ, eꞌ se vavatet rakah non a soe me a taateꞌ peöꞌ. Ka vöön nöꞌ to teꞌ noꞌ, no o teꞌ kikiu peöꞌ se teꞌ vaꞌpeh me e ne peöꞌ. Ka teꞌ vëh to nonok non a ma a kiu peöꞌ, e Tamön vöh pa vöön va kin se kë en peꞌ, pareꞌ heꞌ en peꞌ po ëhnan apuh.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vavaato Suk Non A Mët Peꞌ  
\p
\v 27 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ me e non pa nap susunön po Jiuꞌ, pareꞌ soe pan, “Kuru nöꞌ to haraꞌ vahat rakah eoꞌ, ko kokoman peöꞌ punis rakah en, köꞌ koman pinpiun eoꞌ. Keöꞌ koman se poꞌ soe vahvanih? Eöꞌ se pöꞌ soe eoꞌ pan, ‘Tamön, kuru eöꞌ to iu noꞌ a ö nën se kon këh a neoꞌ pa punis vaꞌih to kehkeh tavus non peöꞌ. Ivëhkëk ahik, suk ataeah, eꞌ akuk kuru a pusun in a ö nöꞌ to nö suk voh maꞌ manih po oeh vëh.  
\v 28 Tamön, eën koman se vataare o kikis apuh pën!’”  
\p E Ieesuꞌ to sosoe va ko non manih, ka to kunah taneꞌ maꞌ pa vöön va kin to soe vanon manih pan, “Eöꞌ to vataare voh eoꞌ po kikis peöꞌ, köꞌ se nok hah va eoꞌ nën.”   
\p
\v 29 A napan to sun vatët ne nën to tënan a to pamëh to kunah taneꞌ maꞌ pa vöön va kin, pare koman ne pan, a kara to kukuruh non, ko upöm to koman ne pan a ankeroꞌ to vavaato me non maꞌ poan.   
\p
\v 30 Ke Ieesuꞌ piun a soe pee, pareꞌ soe pan, “A to vaꞌih nöm to pënton nem, eꞌ a to marën a vaꞌaus a neöm, eꞌ to hikta teꞌ non pan, eꞌ se vaꞌaus a neoꞌ. Ahik. Eꞌ marën a vaꞌaus a neöm.  
\v 31 Kuru eꞌ o poen ne Sosoenën se kiiki a taateꞌ pa napan va po oeh vëh. Ka kuru me, ne Sosoenën se veo kunah en pa teꞌ susun vëh to matop non a ma taateꞌ hat manih po oeh vëh.\f + \fr 12:31 \ft a teꞌ susun vëh to matop non a ma taateꞌ hat manih po oeh vëh, ivëh, e susun po oraꞌ hat.\f*  
\v 32 Kuru ne eöꞌ to teꞌ noꞌ manih po oeh vëh. Ivëhkëk amot, no a napan va po oeh vëh se vahan ee peöꞌ köꞌ han noꞌ pa kuruse. Manih pa poen pamëh nöꞌ se peret ke ra napan kurus a hanan, kee nö ee maꞌ peöꞌ.   
\p
\v 33 A soe vaꞌih ne Ieesuꞌ to sosoe non, eꞌ a soe neꞌ to sosoe vanat non a napan a ö neꞌ se mët vah ava.   
\p
\v 34 Ka napan piun a soe peꞌ pare soe ke poë pan, “Emöm to pënton taneꞌ voh a soe vaꞌih manih po Vavaasis pe Mosës. O Vavaasis pe Mosës to soe non pan e Kristo se teꞌ tamoaan non manih po oeh. Vahvapoꞌnih kën soe pan, ‘A napan se vahan e Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus to han non manih pa kuruse?’ Eteh poꞌ, E Koaꞌ Teꞌ Pa Napan Kurus?”   
\p
\v 35 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “O maaka pamëh se teꞌ vaꞌpeh me a no neöm pa siꞌ poen kökööt akuk, eꞌ hikta se teꞌ varë me a no neöm. Ivëh, ko maaka pamëh se teꞌ vaꞌpeh me a no neöm, köm nönö vah nem, peꞌ to hat non peöm se pönpön vah nem pa popoen. A teꞌ vëh to pönpön vah non pa popoen eꞌ to hikta nat non eꞌ nönö non nih.  
\v 36 Kuru no maaka pamëh to teꞌ vaꞌpeh avoeꞌ me non peöm. Ivëh, köm se vaman rakah o maaka pamëh pa ö neꞌ to teꞌ avoeꞌ me a no neöm manih po oeh, köm sih tavus o pus koaꞌ va po maaka pamëh.” Eꞌ to soe vahik vakomanih, pareꞌ aven këh en pee pareꞌ nö en.   
\s1 A Soe Pa Teꞌ Vanënën Soe Vëh E Aisaëaꞌ To Soe Non Pan, A Nap Peo Va Israël To Hikta Vaman Ne E Ieesuꞌ  
\p
\v 37 A nap peo rakah to ep voh ne a ma tah vatoksean ne Ieesuꞌ to nonok non, ivëhkëk, ee to hikta vaman ne poë.  
\v 38 Keꞌ a tah pamëh to vamaaka rakah en pa soe no a teꞌ vanënën soe vëh e Aisaëaꞌ to sosoe suk voh non, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Sunön, etereh to vaman ne a soe na to sosoe ke voh no raoe poꞌ?  
\q1 Me etereh to inan ne pa ma kiu eh varih  
\q2 ne Sunön to nonok non po kikis peꞌ?” \rq Ais 53:1\rq*   
\p
\v 39 Keꞌ ivaꞌih a pusun in a ö no a napan va Israël to hikta onöt ne a vaman suk e Ieesuꞌ, e Aisaëaꞌ to kuin voh a soe to soe non pan,   
\q1
\v 40 “E Sosoenën to kekehoꞌ en pee,  
\q2 pareꞌ vavanun en pa ma kokoman pee.  
\q1 Suk ee tomeꞌ ep in ta kiu apuh pa matëëre,  
\q2 pare nat ee pa pusun in a soe pamëh,  
\q3 pare panih a ma kokoman pee,  
\q1 pare nö maꞌ peöꞌ köꞌ vatoꞌ hah raoe.” \rq Ais 6:10\rq*   
\p
\v 41 E Aisaëaꞌ to nok a soe vaꞌih, suk eꞌ to tata o kikis apuh to teꞌ non manih pe Ieesuꞌ, pareꞌ sosoe suk non poan pa soe vaꞌih.  
\v 42 A nap peo, me ra nap apaꞌpuh po Jiuꞌ to vaman e ne pe Ieesuꞌ. Ivëhkëk, ee to nanaöp e ne po Parësiꞌ. Pare hikta onöt ne a vatvus o vaman pee. Ee to nanaöp ne pan o Parësiꞌ tomeꞌ veo tavus këh ee pee pa ma iuun hinhin soneꞌ pee.  
\v 43 Ee to iu ne pan, a napan se kë varoe ne a ma ëhnëëre, pare nat ne kë ne a teꞌ ëhnan e Sosoenën.   
\s1 A Soe Pe Ieesuꞌ Se Kiiki A Napan  
\p
\v 44 E Ieesuꞌ to tooto suntan rakah e non, pareꞌ soe pan, “Eteh to vaman a non neoꞌ eꞌ to hikta vaman varoe a no neoꞌ eꞌ to vaman me e non pa Teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ köꞌ nö maꞌ.  
\v 45 Keteh to ep a non neoꞌ, eꞌ to ep me non pa Teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.  
\v 46 Eöꞌ to nö vavoh maꞌ manih po maaka va po oeh vëh. Ivëh, ketereh to vaman ne a ma soe peöꞌ, ee to hikta onöt ne a teꞌ pa popoen.  
\v 47 Etereh to tënan ne a soe peöꞌ, pare hikta vaman ne a soe pamëh, a, eöꞌ to hikta se kiiki noꞌ raoe vamanih pe tökiiki. Suk eöꞌ to nö voh maꞌ pa kon hah a napan va po oeh vëh.  
\v 48 Eꞌ to teꞌ non a tökiiki teꞌ, pe retereh to heꞌ tonun a neoꞌ pare hikta kon a ma soe peöꞌ. Ka soe nöꞌ to sosoe noꞌ, eꞌ a soe ko pamëh se kiiki o teꞌ poë varih po poen no oeh vëh se hik.  
\v 49 Ka tah nöꞌ to sosoe noꞌ, eꞌ to hikta teꞌ non pan, eꞌ a soe koman peöꞌ. Ahik, e Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ to soe ka neoꞌ a tah nöꞌ se soe me a tah nöꞌ se vavaasis.  
\v 50 Ivëh, köꞌ nat e noꞌ po toꞌtoꞌ tamoaan to taneꞌ non maꞌ manuh pa soe pe Tamön. Ka tah nöꞌ to sosoe no, eꞌ a tah ne Tamön to soe voh ka neoꞌ, köꞌ sosoe noꞌ.”   
\c 13  
\s1 E Ieesuꞌ To Pupui A Ma Moora Ma Vamomhë Peꞌ  
\p
\v 1 A siꞌ ö hat ko poen va pa Taëën Apuh va po Pasovaꞌ tavus en, ke Ieesuꞌ nat en po poen neꞌ se këh hah o oeh vëh, pareꞌ nö hah en manuh pe Tamaneah to öök en. Eꞌ to iu non a ma vamomhë peꞌ varih to teꞌ ne sih manih po oeh, keꞌ onöt rakah po poen neꞌ se mët.   
\p
\v 2 Pa matanpoen ne Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to ënëën ne, ke susun po oraꞌ hat heꞌ en pe sunaiꞌ Saëmon va Kariot e Jiutas po kokoman hat, keꞌ heꞌ tonun e Ieesuꞌ ko vikuh en peꞌ manih po teꞌ varih to vakihat me ne poë.  
\v 3 E Ieesuꞌ to nat e non pe Tamaneah to vahoꞌ vahik voh en pa ma moeh tah kurus manih pa koreneah, pareꞌ nat me e non peꞌ to taneꞌ voh maꞌ manuh pe Sosoenën. Eꞌ to nat me e non peꞌ se hah en manuh pe Sosoenën.  
\v 4 Ivëh, keꞌ sun taneꞌ maꞌ manih pa pok vëh no a ma taëën to tok ne, pareꞌ ihan o ohop rë peꞌ, ko kon o taöör pareꞌ voh tavi manih pa vuvuhuneah.  
\v 5 Eꞌ to koꞌ a ruen pa kepaꞌ ko pupui en pa ma moeera ma vamomhë peꞌ, ko varak en pee po taöör neꞌ to voh non.   
\p
\v 6 Eꞌ to öök maꞌ manih pe Saëmon Pitaꞌ, keꞌ hi poan pan, “Sunön, eën se pupui me eom pa moneoꞌ oh?”   
\p
\v 7 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe Pitaꞌ pareꞌ soe ke poan pan, “Eën to hikta nat nom pataeah nöꞌ to nonok kuru, ivëhkëk, eën se nat amot eom pataeah ipamëh”   
\p
\v 8 Ke Pitaꞌ piun a soe pe Ieesuꞌ pareꞌ soe pan, “Ahik, eën se nat rakah nom pupui a moneoꞌ.”  
\p Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to piun a soe peꞌ pareꞌ soe pan, “Eöꞌ se keh hikta pupui a momah, eën hikta se teꞌ nom e vamomhë peöꞌ.”   
\p
\v 9 Ke Pitaꞌ soe ke Ieesuꞌ pan, “Sunön, koe a pupui varoe a moneoꞌ. Eën se pupui me eom pa koreneoꞌ me a pasuneoꞌ.”   
\p
\v 10 E Ieesuꞌ to soe ke poan pan, “A teꞌ vëh to uhu vahik voh eꞌ to hikta onöt non a uhu hah. Suk ataeah, eꞌ to voon vahik voh en, pareꞌ onöt varoe ko non a pupui a moneah. Eöm kurus varih to voon vahik voh em, ivëhkëk, a paeh va peöm to hikta teꞌ voon non.”  
\v 11 E Ieesuꞌ to nat vahik en pa teꞌ vëh se heꞌ tonun poan, pareꞌ vikuh in poan manih po teꞌ to vakihat me ne poë, ivëh, neꞌ to soe suk vamanih pan, “Eöm kurus o voon vahik, ivëhkëk, a paeh va peöm to hikta teꞌ voon non.”   
\p
\v 12 E Ieesuꞌ to pupui vahik a ma moera ma vamomhë peꞌ, ko ohop hah en po ohop rë peꞌ, pareꞌ nö ko ihoꞌ hah en pa ö ihihoꞌ peꞌ, pareꞌ hi raoe pan, “Eöm nat poꞌ pöꞌ e nem pa tah nöꞌ to nok manih peöm, toh?  
\v 13 Eöm to popokaꞌ e nem sih peöꞌ, e Sunön, e Tövavaasis. Keꞌ vih e non pa ö nöm se popokaꞌ va e nem peöꞌ nën, suk ataeah, eöꞌ to teꞌ va kov e noꞌ nën.  
\v 14 Eöꞌ se keh teꞌ vamaman e noꞌ e Sunön, e Tövavaasis peöm, to pupui a ma moeeneöm, a, eöm pet me se pupui a ma moeero upöm teꞌ pea.  
\v 15 Eöꞌ to nok a tah vaꞌih manih peöm vamanih po vëknöm, eꞌ marën a vataare a neöm a taateꞌ nöm se vavatet amot nem.  
\v 16 Eöꞌ toꞌ soe vamaman rakah keoꞌ peöm. A teꞌ kikiu to hikta antoen non a teꞌ oah e susun peꞌ, ka teꞌ teꞌteꞌ soe eꞌ me to hikta se teꞌ oah non a teꞌ vëh to vanö poan.  
\v 17 Eöm se keh nat vavih nem po pus kokoman va pa tah vaꞌih nöꞌ to nok manih peöm, eöm se haraꞌ vaeö rakah e nem pa nok pet a taateꞌ pamëh. Ivëh, ne Sosoenën se vaeö suk pet me a no neoꞌ.   
\p
\v 18 Eöꞌ to hikta sosoe suk a noꞌ neöm kurus, ahik! Eöꞌ to nat e noꞌ pe retereh nöꞌ to kon raoe kee tavus ee o teꞌ peöꞌ, ivëh köꞌ nat e noꞌ pa soe to pet non po Puk pe Sosoenën to tavus vaman en. O Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 ‘A teꞌ vëh to ënëën vaꞌpeh me a no neoꞌ a taëën vëh,  
\q2 eꞌ kuru a teꞌ ko pamëh se kë a moneah,  
\q3 pareꞌ kom tötöön en peöꞌ.’ \rq Sng 41:9\rq*   
\m
\v 19 Eöꞌ to soe vovoh ke voh eoꞌ peöm pa tah pamëh, eꞌ he meꞌ avoeꞌ e non pa tavus maꞌ. Amot no a tah pamëh se tavus, köm ep paröm vaman poꞌ em peöꞌ e Kristo.  
\v 20 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, eteh to öt a teꞌ kikiu nöꞌ to vanö nös, pareꞌ matop vavih non poan, eꞌ to öt me en peöꞌ, pareꞌ nok vavih me en peöꞌ. Me eteh to öt a neoꞌ, eꞌ to öt me en pe Sosoenën vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Vavahutët Suk Non A Mët Peꞌ  
\r Matiu 26:20-25, me Mak 14:17-21, me Luk 22:21-23  
\p
\v 21 E Ieesuꞌ to soe vahik vakomanih, ko kokoman peꞌ puh rakah en po tamak keꞌ pah soe suntan en pan, “Eöꞌ to soe vaman rakah keoꞌ peöm, a paeh koman va peöm varih o vamomhë peöꞌ ivëh, se vikuh ka neoꞌ manih pa napan varih to vakihat me a ne neoꞌ sih.”   
\p
\v 22 E Ieesuꞌ to sosoe va ko non manih ka ma vamomhë peꞌ va kukuteꞌ matan ee, suk ataeah, ee to hikta nat ne peteh ivëh, neꞌ to sosoe suk non.  
\v 23 A paeh a vamomhë ne Ieesuꞌ to iu suntan non sih poan to teꞌ vatët non manih peꞌ pa ö ënëën pee.  
\v 24 Ke Saëmon Pitaꞌ vaviivi pasun ke vamomhë vëh to teꞌ vatët non pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “Hi a neah, eꞌ sosoe suk non eteh?”   
\p
\v 25 Ke vamomhë vëh to vahoꞌ na pasuneah manih pe Ieesuꞌ to hi poan pan, “Sunön, eën sosoe suk nom eteh?”   
\p
\v 26 Ke Ieesuꞌ piun a hi peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ se vahoꞌ a ö taëën manih pa hiroꞌ, paröꞌ heꞌ a teꞌ pamëh. Eꞌ akuk kuru a teꞌ pamëh se vikuh ka neoꞌ.” E Ieesuꞌ to vavaato vahik va ko non manih, pareꞌ vahoꞌ en pa ö taëën manih pa hiroꞌ, pareꞌ heꞌ en pe Jiutas, sunaiꞌ e Saëmon va Kariot.  
\v 27 E Jiutas to ëën vahik en pa ö taëën pamëh, ke susun po oraꞌ hat hop en peꞌ ko heꞌ en peꞌ po kokoman hat. Ke Ieesuꞌ soe ke poꞌ en peꞌ pan, “A tah nën to kehkeh nok nom nën se nok vëvëhöꞌ rakah.”  
\v 28 A hikta pah teꞌ to teꞌ non manih pa ö ënëën to nat non pa pusun in a soe vaꞌih ne Ieesuꞌ to sosoe ke non e Jiutas.  
\v 29 E Jiutas to matop non sih a pokis moniꞌ, ivëh, ka ma meh vamomhë koman ne pan e Ieesuꞌ to sosoe ke non poan a ö neꞌ se voen ta meh taëën va pa taëën apuh va po Pasovaꞌ. Me a ö nee to koman ne pan e Ieesuꞌ to taꞌtaꞌ non e Jiutas teꞌ heꞌ o teꞌ arus ta ma tah.  
\v 30 E Jiutas to öt a ö taëën ne Ieesuꞌ to heꞌ poan, ko tavus vëvëhöꞌ rakah en. A muhin he poen en.   
\s1 A Taateꞌ Voon  
\p
\v 31 E Jiutas to tavus en, ke Ieesuꞌ soe ke ra ma vamomhë peꞌ pan, “Kuru neöꞌ e Koaꞌ Teꞌ pa Napan Kurus se vataare eoꞌ po kikis apuh peöꞌ. E Sosoenën me se vataare en po kikis apuh peꞌ manih peöꞌ.  
\v 32 E Sosoenën se keh vataare o kikis apuh peꞌ manih peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ Peꞌ, a, e Sosoenën koman se vataare a napan o kikis me a vih peöꞌ e Koaꞌ Teꞌ pa Napan Kurus.   
\p
\v 33 Pus koaꞌ peöꞌ, eöꞌ hikta se teꞌ varë hah me a noꞌ neöm. Eöm se ruꞌ em peöꞌ, ivëhkëk kuru, nöꞌ to soe keoꞌ peöm pa ö nöꞌ to soe moaan vavoh in o teꞌ susunön po Jiuꞌ. Ka vöön nöꞌ to nönö noꞌ, nöm to hikta onöt nem a nö nën.   
\p
\v 34 Ivëh, ka kuru, eöꞌ to heꞌ eoꞌ peöm pa taateꞌ voon, ka taateꞌ voon pamëh to soe va non manih pan, ‘Iu a ma meh peöm.’ Eöm se iu nem a ma meh peöm vamanih pa ö nöꞌ to iu va ka noꞌ neöm sih.  
\v 35 Eöm se keh iu nem a ma meh peöm, a, a napan kurus se nat ee peöm a ma vamomhë peöꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Soe A Ö Ne Pitaꞌ Se Heꞌ Tonun In Poan  
\r Matiu 26:31-35, me Mak 14:27-31, me Luk 22:31-34  
\p
\v 36 Ke Saëmon Pitaꞌ hi e Ieesuꞌ pan, “Sunön, eën nönö nom nih?”  
\p Ke Ieesuꞌ piun a hi peꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “A vöön nöꞌ to nö noꞌ nën to hikta antoen nom a suk a neöꞌ parën nö nën. Ivëhkëk, amot ne eën se suk eom maꞌ peöꞌ.”   
\p
\v 37 Ke Pitaꞌ hi hah e Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Sunön, vahvanih, köꞌ hikta onöt noꞌ a suk a oah pa vöön nën to nönö nom? Kuru eöꞌ to antoen e noꞌ pa mët pa kon a tasun pën.”   
\p
\v 38 Ke Ieesuꞌ piun e Pitaꞌ, pareꞌ soe pan, “Eën antoen e nom pa mët pa kon a tasun peöꞌ, ha? Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ pën, e toaꞌ oeteꞌ se meꞌ avoeꞌ e non pa tö, kën kukön soe eom pan, eën to hikta nat nom peöꞌ.”   
\c 14  
\s1 E Ieesuꞌ, Eꞌ A Hanan Pa Napan To Nö Non Pe Sosoenën  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ me e non pa ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöm se koe a heꞌ ëm o tamak me o punis, paröm vaman varoe e Sosoenën ko vatet eah, paröm vaman me a neoꞌ.  
\v 2 Manuh pa vöön va kin pa iuun pe Tamön a ma ö teꞌteꞌ peo rakah to teꞌ ne nën. Keöꞌ se vovoh manuh, paröꞌ vamatop maꞌ a ma ö teꞌteꞌ peöm. A soe peöꞌ se keh hikta teꞌ va non nën, eöꞌ to hikta onöt noꞌ a soe vanat a neöm a tah pamëh.  
\v 3 Keöꞌ se vovoh, paröꞌ vamatop maꞌ a ma ö teꞌteꞌ peöm, paröꞌ hah maꞌ ko me a na neöm, ka nö, para teꞌ vaꞌpeh no pa vöön pamëh. Ivëh, ka vöön poanheh nöꞌ se teꞌ noꞌ, eꞌ a vöön ko pamëh na se pët teꞌ vaꞌpeh tamoaan no nën.  
\v 4 Eöm to nat e nem pa hanan to nö non pa vöön nöꞌ to nönö noꞌ.   
\p
\v 5 Ivëhkëk, e Tömas to soe ke Ieesuꞌ pan, “Topoan, emöm to hikta nat nem pa ö nën to nönö nom. Emöm se poꞌ nat vah va in a hanan vëh nih nën to suksuk nom?”  
\v 6 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe Tömas, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ koman a hanan, me eöꞌ koman a pusun in a soe man, me eöꞌ koman o toꞌtoꞌ tamoaan. A pah hanan ro ko vëh to nö non pe Tamön, ivëh, eöꞌ.”   
\p
\v 7 Eöm se keh nat vavih e nem peöꞌ eteh, eöm se nat vavih me e nem pe Tamön eteh. Ivëhkëk kuru, neöm to nat em pe Tamön. Paröm inan vahik em peꞌ, suk eöm to ep e nem peöꞌ to matan va e noꞌ manih peꞌ.”   
\p
\v 8 Ke Filip soe ke Ieesuꞌ pan, “Sunön, a tah rakah nemöm to iu nem ivëh, vataare a möm ah, e Tamön.”   
\p
\v 9 Ke Ieesuꞌ piun a soe pe Filip pareꞌ soe ke poan pan, “Filip a tëëm rë rakah neöꞌ to teꞌ vaꞌpeh me voh eoꞌ peöm, ivëhkëk, eöm hikta nat avoeꞌ nem peöꞌ eteh. Eteh to inan a non neoꞌ, eꞌ to inan me en pe Tamön, vahvapoꞌnih köm soe ka neoꞌ pan, ‘Eöꞌ se vataare a neöm e Tamön?’   
\p
\v 10 Eën to hikta vaman pöꞌ ko nom pan e Tamön to teꞌ vaꞌpeh me non peöꞌ. Köꞌ teꞌ vaꞌpeh me e noꞌ peꞌ. A soe nöꞌ to sosoe ka noꞌ neöm sih, nöꞌ to hikta kokon taneꞌ noꞌ po kokoman koman peöꞌ. Ahik, e Tamön to teꞌ vaꞌpeh tamoaan me e non sih peöꞌ, pareꞌ vavatvus ke non a ma kiu peꞌ manih peöꞌ.  
\v 11 Vaman a neoꞌ öm to sosoe ka noꞌ neöm sih pan, eöꞌ to teꞌ vaꞌpeh me noꞌ pe Tamön. Ke Tamön teꞌ vaꞌpeh me e non peöꞌ. Eöm se keh hikta vaman nem a soe vaꞌih, eöm se kokoman hah a ma kiu apaꞌpuh me a ma tah vatoksean nöꞌ to nonok noꞌ sih. Ivëh, ka ma tah poë varih se kunkuin o vaman manih pa ma kokoman peöm.   
\p
\v 12 “Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, etereh to vaman a ne neoꞌ me a ma soe peöꞌ, ee se nok ee pa ma kiu varih nöꞌ to nonok noꞌ sih. Ee me se nok pet ee pa ma teꞌ kiu to teꞌ apaꞌpuh oah e ne pa ma teꞌ kiu varih nöꞌ to nonok voh noꞌ. Suk ataeah, eöꞌ se nö eoꞌ manuh pe Tamön, paröꞌ vanö maꞌ a Tuvuh Vasioꞌ manih peöm.  
\v 13 Eöm se keh hin ta ma taneah manih pa ëhnaneoꞌ, eöꞌ se pënton eoꞌ pa hin peöm, paröꞌ nok eoꞌ pataeah nöm to hinhin suk nem. Eöꞌ se nonok va noꞌ nën, pan e Tamön se vataare o kikis apuh peꞌ manih pa ma kiu neöꞌ e Sunaiꞌeah to nonok noꞌ.  
\v 14 A, a ma tah kurus nöm se hin manih pa ëhnaneoꞌ. Eöꞌ se pënton eoꞌ pa hin peöm, ko nok keoꞌ peöm pataeah nöm to iu nem.   
\s1 E Ieesuꞌ To Soe Ke Ra Ma Vamomhë Peꞌ Pan, Eꞌ Se Vanö Maꞌ A Tuvuh Vasioꞌ  
\p
\v 15 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pan, “Eöm se keh iu e nem peöꞌ, a, eöm se vatet vavih rakah a ma soe apuh peöꞌ.  
\v 16 Eöꞌ se hin e Tamön, keꞌ heꞌ en peöm pa meh Teꞌ Va Pa Vaꞌaus, keꞌ teꞌ vaꞌpeh tamoaan me e non peöm.  
\v 17 Ka teꞌ pamëh, eꞌ a Tuvuh va pa soe a soe man. A napan va po oeh vëh to hikta onöt ne a öt poë, suk ee to hikta ep i ne eah, pare nat i ne poë. Ivëhkëk eöm to nat e nem pa teꞌ pamëh, suk eꞌ to teꞌ me e non peöm, ka amot me kuru neꞌ se teꞌ vaꞌpeh tamoaan avoeꞌ me e non peöm.  
\v 18 Eöꞌ to hikta onöt noꞌ a këh akuk va ka neöm manih po siꞌ koaꞌ nök. Ahik, eöꞌ se hah eoꞌ ma pa ep peöm.  
\v 19 A siꞌ ö hat ka napan va po oeh vëh hikta se ep hah a ne neöꞌ. Ivëhkëk, eöm se ep em peöꞌ, suk eöꞌ se mët, paröꞌ sun hah eoꞌ. Ivëh, ke eöm me se sun taneꞌ hah em pa nap mët ko kon hah em po toꞌtoꞌ.  
\v 20 Manih po poen pamëh nöꞌ se sun taneꞌ hah pa nap mët ko kon hah eoꞌ po toꞌtoꞌ. Köm nat em peöꞌ to teꞌ vaꞌpeh me noꞌ pe Tamön, kemöm tavus em poꞌ a paeh a teꞌ. Ke eöm se teꞌ vaꞌpeh me e nem peöꞌ, köꞌ teꞌ vaꞌpeh me e noꞌ peöm, ka tavus ee a paeh a teꞌ.  
\v 21 O teꞌ varih to kon a soe apuh peöꞌ, pare vavatet ne, ee ko a napan poë varih to iu a ne neoꞌ. Ke Tamön iu me e non po teꞌ poë varih, keöꞌ me se iu e noꞌ pee. Paröꞌ vataare öꞌ manih pa ma papaeh pee.”   
\p
\v 22 Ke Jiutas, a teꞌ vëh to hikta teꞌ non pan e Jiutas va Iskariot, to hi va in e Ieesuꞌ manih pan, “Ivëhkëk, Sunön, vahvanih kën koman nom a vataare varoe eo manih pemöm, eën he hikta vataare eo manih pa napan kurus va po oeh vëh?”   
\p
\v 23 Ke Ieesuꞌ piun poan, pareꞌ soe pan, “Etereh to iu a ne neoꞌ, ee se vavatet ne o vavaasis peöꞌ, ke Tamön iu e non pee. Kemöm poꞌ Tamön nö vapöök em manih pee, pamöm nok em pa ö teꞌteꞌ pemöm poꞌ manih pa ma kupu pee.  
\v 24 O teꞌ varih to hikta iu a ne neoꞌ, pare hikta iu vatet ne o vavaasis peöꞌ. Ko vavaasis vaꞌih nöm to tënan nem sih, eꞌ to hikta teꞌ non pan, o vavaasis koman peöꞌ. Ahik, o vavaasis vaꞌih eꞌ o vavaasis koman pe Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.   
\p
\v 25 Ko poen nöꞌ to teꞌ avoeꞌ me e noꞌ peöm, paröꞌ sosoe ka noꞌ neöm a ma tah poë varih.  
\v 26 Ivëhkëk a Teꞌ Vavaꞌaus Teꞌ vëh a Tuvuh Vasioꞌ ne Tamön se vanö amot maꞌ pa ëhnaneoꞌ, keꞌ vavaasis a neöm a ma moeh tah kurus. Pareꞌ kunkuin a ma kokoman peöm, köm nat hah a ma taneah nöꞌ to vavaasis voh a noꞌ neöm.   
\p
\v 27 Eöꞌ se këh ka neöm a taateꞌ teꞌ vakamöꞌ, me o kokoman tö. Ka taateꞌ kamöꞌ peöꞌ nöꞌ se këh ka neöm. Ka taateꞌ vakamöꞌ pamëh nöꞌ to hikta heꞌ va ka neöm manih pa ö no a napan va po oeh to heꞌ va i ro upöm teꞌ pa taateꞌ pamëh. Ivëh, köꞌ iu noꞌ a ö söm koe a tamak, paröm koe a naöp suk a tah pamëh se tavus maꞌ.  
\v 28 Eöm to pënton voh em peöꞌ to soe keoꞌ peöm pan, ‘Eöꞌ se nö eoꞌ manuh pa vöön va kin, paröꞌ hah eoꞌ maꞌ manih peöm.’ Eöm se keh iu rakah e nem peöꞌ, eöm se haraꞌ vaeö rakah suk e nem peöꞌ to hah eoꞌ manuh pe Tamön, suk ataeah, a tasun peꞌ to apuh oah e non pa teꞌ tasun peöꞌ.  
\v 29 A ma tah kurus poë varih to meꞌ avoeꞌ e ne pa tavus maꞌ, köꞌ soe vahik ke voh eoꞌ peöm. Suk ataeah, amot nöm se ep in a tah pamëh to tavus, paröm vaman poꞌ.   
\p
\v 30 Eöꞌ to hikta se vaato varë hah me a noꞌ neöm, suk ataeah, a teꞌ to matop non sih o oeh vëh to nö en maꞌ. Eꞌ to hikta teꞌ me non to kikis to nok ta pah tah manih peöꞌ. Ivëhkëk, eöꞌ se vaonöt keah keꞌ nok en pataeah neꞌ to kehkeh nok non.  
\v 31 Ivëhkëk, eöꞌ se nok vavih eoꞌ pa ma tah ne Tamön to taꞌ a neoꞌ a nok. Ivëh, ka napan va po oeh vëh se nat va ne manih pan, eöꞌ to iu rakah e noꞌ pe Tamön.”  
\p Ke Ieesuꞌ tooto avoeꞌ e non, pareꞌ soe pan, “Maꞌ poꞌ öm ka këh a muhin vëh.”   
\c 15  
\s1 E Ieesuꞌ To Teꞌ Va Non Manih Pa Vu Voaën  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ me e non pa ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Eöꞌ koman, eöꞌ to teꞌ va noꞌ manih pa vu voaën, ke Tamön vöh pa vöön va kin, eꞌ to teꞌ va e non manih pa teꞌ to vaneah non pa rak.  
\v 2 E Tamön to moes vi en pa ma meh pean va peöꞌ varih to hikta vovoaꞌ vavih ne. Eꞌ to vehveoh vavih rakah en pa ma pean ovineoꞌ varih to vovoaꞌ vavih ne, suk a ö nee se ep vamhën ne pare voaꞌ suntan.  
\v 3 E Tamön to vavoon vahik voh en peöm. Suk ataeah, a soe nöꞌ to heꞌ voh a neöm to nok a neöm, köm voon vahik em.  
\v 4 Eöm se teꞌ tamoaan nem manih peöꞌ, köꞌ teꞌ varuꞌ noꞌ manih peöm, ka vatös tamoaan no, para tavus ee a paeh a teꞌ. O pea voaën se keh hikta pu taneꞌ voh maꞌ pa vu voaën, eꞌ to hikta onöt non a voaꞌ. Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih peöm o vamomhë peöꞌ. Eöm se keh hikta vatös vavih me a nem neoꞌ eöm me to hikta antoen nem a voaꞌ.   
\p
\v 5 “Eöꞌ to teꞌ va noꞌ manih po rumun in o voaën, ke eöm to teꞌ va e nem manih pa ma pean. Ta pah teꞌ se keh teꞌ vaꞌpeh tamoaan me a no neöꞌ. A, eöꞌ se teꞌ tamoaan varuꞌ e noꞌ manih peꞌ. Eꞌ se vovoaꞌ vavih va kov e non manih.\f + \fr 15:5 \ft “Eꞌ se vovoaꞌ vavih va kov e non manih.” A pusun in a soe vaꞌih to soe va non manih pan, a taateꞌ pa teꞌ se vih ko vataare non a napan a ma taateꞌ vih peꞌ.\f* Ivëhkëk eöm se keh hikta teꞌ vaꞌpeh me a nem neoꞌ, eöm to hikta antoen nem a nok ta pah tah to onöt non a kë a ëhnan e Tamön.   
\p
\v 6 Ta pah teꞌ se keh hikta vatös me a non neoꞌ, eꞌ to teꞌ va e non manih pa ma pea nöꞌ hat ne tövaneah pa rak to moes vi, pareꞌ ununun raoe, kee rak, ka napan vi raoe po suraꞌ, ko suraꞌ ës en pee.  
\v 7 Eöm se keh nok vamanih, eöm se vatös vavih tamoaan me e nem peöꞌ, paröm heꞌ rakah a ma kokoman peöm manih po vavaasis peöꞌ. Ivëh, köm se keh hin e Sosoenën ta tah nöm to iu nem, eꞌ se heꞌ en peöm.  
\v 8 Eöm se teꞌ va nem manih po pea voaën to voaꞌ vörep. Ka napan se inan va ka ne neöm manih, pa ma vamomhë peöꞌ. Ka tah pamëh to vataare non o kikis pe Tamön.   
\p
\v 9 “Eöꞌ to iu rakah e noꞌ peöm o vamomhë peöꞌ, vamanih pa ö ne Tamön to iu va ka non neoꞌ sih. Ka ma poen kurus nöꞌ to iu noꞌ pan, eöm se teꞌ tamoaan nem manih po iu peöꞌ.  
\v 10 Eöm se keh vavatet vavih rakah nem o vavaasis peöꞌ, me a soe peöꞌ, a, eöm se teꞌ tamoaan e nem manih pa taateꞌ iu peöꞌ. Eöm se teꞌ va e nem manih pa ö nöꞌ to vavatet vavoh noꞌ o vavaasis me a soe pe Tamön. Ivëh, nöꞌ to teꞌ tamoaan suk noꞌ sih manih po iu peꞌ.  
\v 11 Eöꞌ to soe ke voh eoꞌ peöm, pa tah vaꞌih. Ivëh, nöꞌ to iu suk noꞌ a ö nöm se puh rakah nem po vaeö. Ko vaeö peöm puh oah en maꞌ manih pa ma kokoman peöm. Ivëh, ko vaeö peöꞌ se puh rakah non manih pa ma kokoman peöm, keꞌ ivaꞌih a tah nöꞌ to soe suk vavoh ka neöm nën.  
\v 12 Keꞌ ivaꞌih, a soe apuh peöꞌ. Iu a meh teꞌ vamanih pa ö nöꞌ to iu va ka noꞌ neöm sih.  
\v 13 Ta pah teꞌ se keh iu suntan rakah non a ma vamomhë peꞌ, eꞌ se heꞌ o toꞌtoꞌ peꞌ manih po upöm teꞌ kee ip vamët poë marën a vaꞌaus raoe. Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih po vu iu nöꞌ to soe voh ka neöm.  
\v 14 Ke eöm varih se keh nok voh a ma tah varih nöꞌ to soe voh ka neöm, eöm se tavus em a ma vamomhë peöꞌ.  
\v 15 Eöꞌ to hikta popokaꞌ hah a noꞌ neöm o teꞌ kikiu. Suk ataeah, o teꞌ kikiu to hikta nat ne pataeah ne torara pee to nonok non. Eöꞌ se pokaꞌ eoꞌ peöm o vamomhë peöꞌ, suk ataeah, a ma soe kurus nöꞌ to kon taneꞌ manuh pe Tamön, ne eöꞌ to soe pet ke voh eoꞌ peöm.  
\v 16 Eöm to hikta kon voh a neoꞌ pan, eöꞌ se teꞌ vaꞌpeh me a noꞌ neöm. Ahik, eöꞌ to kon voh a neöm paröꞌ heꞌ eoꞌ peöm pa kiu vëh, eöm se nö paröm vapu pet a soe peöꞌ, keꞌ voaꞌ manih pa napan vamanih pa ö no naon to vovoaꞌ va non. Ke eöm se keh hin ta pah tah manih pa ëhnaneoꞌ, e Tamön se heꞌ en peöm.  
\v 17 Keꞌ ivaꞌih, a soe peöꞌ. Iu a meh teꞌ pö nën to iu hah va ka nom.”   
\s1 A Napan Va Po Oeh Se Hat Ov E Ne Po Vamomhë  
\p
\v 18 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pan, “A napan va po oeh vëh se keh rës ka neöm, a, eöm se nat va nem manih pan, ee to rës me voh e ne peöꞌ.  
\v 19 Ivëh, köm se keh teꞌ nem pan, eöm a napan va po oeh vëh, a napan va po oeh vëh se iu e ne peöm a ma meh pee. Ivëhkëk, eöꞌ to kon ke voh eoꞌ peöm, köm këh em maꞌ pa ma taateꞌ hat pa napan va po oeh. Ivëh, köm hikta teꞌ hah nem pan, eöm o teꞌ va po oeh vëh. Keꞌ ivaꞌih, a tah no a napan va po oeh vëh to rës suk ka no neöm.  
\v 20 Eöm se koman hah voh a soe vëh nöꞌ to soe voh ka neöm. A soe pamëh to soe va non manih pan, ‘A teꞌ kikiu to hikta antoen non a teꞌ oah e susun peꞌ’. A napan se keh hinën e ne peöꞌ, a, kuru me nee se hinën e ne peöm. Kuru vaꞌih nee se tënan ee po vavaasis peöꞌ, ee se keh tënan ee po vavaasis pamëh ee to tënan me ee peöm.  
\v 21 A napan va po oeh vëh se hinën ee peöm, suk eöm a ma vamomhë peöꞌ. Ee se hinën a neöm, suk ee to hikta nat vavih ne pe Tamön vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ.  
\v 22 Eöꞌ se keh hikta nö voh maꞌ paröꞌ vatvus a soe peöꞌ manih pa ma napan va po oeh vëh, ee hikta onöt ne a taum ta hat, suk a ma taateꞌ hat pee. Ivëhkëk, kuru nee to hikta teꞌ me ne ta hanan nee se koaan vah va in a ma taateꞌ hat pee.  
\v 23 Etereh to rës a ne neoꞌ. Ee to rës me e ne pe Tamön.  
\v 24 Eöꞌ se keh hikta teꞌ vaꞌpeh me voh noꞌ raoe, paröꞌ nonok noꞌ a ma kiu apaꞌpuh varih, no a hikta meh teꞌ to antoen non a nok, a hikta tah nee se taum suk ta hat. Ivëhkëk, ee to ep ee pa ma kiu nöꞌ to nonok noꞌ, pare rërës avoeꞌ e ne pemöm poꞌ Tamön.  
\v 25 Ivëhkëk, a ma taateꞌ poë varih to tanok marën a vapuh a soe to kiun non pa taateꞌ pee to soe non pan,  
\q1 ‘A hikta pusun in a tah nee to rës suk a ne neoꞌ.’ \rq Sng 35:19; 69:4\rq*   
\p
\v 26 Eöꞌ se vanö ka nös neöm a Teꞌ Vavaꞌaus Teꞌ, ivëh a Tuvuh Vasioꞌ, keꞌ nö nös peöm. A Tuvuh pamëh se taneꞌ maꞌ pe Tamön. Keꞌ, a Tuvuh va pa soe man. O poen neꞌ se nö nös peöm, eꞌ se vamaaka ken peöm pa ma kiu me a ma taateꞌ peöꞌ.  
\v 27 Eöm me se vatvus pet a soe peöꞌ manih pa napan, suk eöm to teꞌ vaꞌpeh me voh e nem peöꞌ po poen nöꞌ to taneo maꞌ a nok a kiu peöꞌ, keꞌ öök non maꞌ manih kuru.   
\c 16  
\p
\v 1 Eöꞌ to soe vavoh ka neöm manih pan, eöm se nat nem vanun o vaman peöm.  
\v 2 Oman, a napan se veo tavus këh ee peöm pa ma iuun hinhin soneꞌ pee. Ivëhkëk, amot no o poen pamëh se keh tavus maꞌ, kee ip vamët ee peöm. O poen nee se ip vamët a neöm, ee se koman ne pan, ee to nonok e ne pa kiu vih pe Sosoenën.  
\v 3 Ee to nonok va ne manih peöm, suk ee to hikta nat ne pe Tamön, me eöꞌ.  
\v 4 Kuru nöꞌ to soe momoaan keoꞌ peöm a tah pamëh he meꞌ avoeꞌ e non pa tavus maꞌ. Amot no a napan se nok a taateꞌ pamëh manih peöm, köm koman hah em na pa soe nöꞌ to soe voh ka neöm.  
\s1 A Kiu Pa Tuvuh Vasioꞌ  
\p E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ me e non pa napan, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Moaan voh nöꞌ to teꞌ vaꞌpeh me voh e noꞌ peöm, ivëhkëk, eöꞌ to hikta soe vanat voh a neöm a ma tah poë varih.  
\v 5 Kuru vaꞌih nöꞌ to nö hah eoꞌ manuh pa teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ. Ivëhkëk, a hikta pah teꞌ va peöm to hi a neoꞌ pan, ‘Eën nönö nom nih?’  
\v 6 A ma kokoman peöm to puh rakah e ne po tamak, suk eöꞌ to soe vanat eoꞌ peöm pa ö nöꞌ se hah eoꞌ manuh pe Tamön, a teꞌ vëh to vanö voh a maꞌ neoꞌ. A meh tah to vatamak a non neöm, ivëh, a soe peöꞌ to teꞌ va non manih pan, a napan se veo tavus këh ee peöm pa ma iuun hinhin soneꞌ pee, pare ip vamët ee peöm.   
\p
\v 7 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, eꞌ to vih rakah non peöm pa nat a neoꞌ, se nö hah eoꞌ manuh pe Tamön. Eöꞌ se keh hikta nö hah manuh peꞌ, a, a teꞌ vëh se kunkuin o kokoman peöm to hikta onöt non a nö maꞌ manih peöm. Eöꞌ se nö hah eoꞌ manuh peꞌ, paröꞌ vanö maꞌ a teꞌ pamëh, keꞌ kunkuin en pa ma kokoman peöm.  
\v 8 Ko poen no a teꞌ pamëh se kunkuin a ma kokoman peöm se tavus, keꞌ nö maꞌ, eꞌ se vamaaka rakah ken pa napan va po oeh pa ö nee to teen ne a hat, suk a ma taateꞌ hat nee to nonok ne. Eꞌ se vamaaka o kokoman nun no a napan to teꞌ me ne manih pa taateꞌ totoopin, me a taateꞌ kiiki teꞌ.  
\v 9 Eꞌ se vataare en pa napan pa ö nee to koman vapiun va ne manih pa pusun in a taateꞌ hat. Ka pusun in a taateꞌ hat pamëh, ivëh, ee to hikta vaman a ne neoꞌ.  
\v 10 Ee to koman vapiun va ne manih pan, a pusun in a taateꞌ totoopin, ivëh, pö nöꞌ se hah eoꞌ manuh pe Tamön, köm hikta onöt nem a ep hah ka neoꞌ.  
\v 11 A teꞌ vavaꞌaus teꞌ se vataare en pee pa ö no kokoman pee to nun suk non, manih po vahutët pe Sosoenën. Ee to koman vapiun ne pan, a teꞌ sunön vëh to matop non sih o oeh vëh, eꞌ e susun po oraꞌ hat, pareꞌ tok vahik voh en po vahutët.”\f + \fr 16:11 \ft A napan va po oeh vëh to ep e Ieesuꞌ to mët, pare koman ne pan, eꞌ to tok po vahutët. Ivëhkëk, manih pa epep pe Sosoenën, e Ieesuꞌ to hikta tok po vahutët. Manih pa mët pe Ieesuꞌ, ne Sosoenën to vahoꞌ en pe susun po oraꞌ hat po vahutët, pareꞌ vöknah en pa ma kikis peꞌ.\f*   
\p
\v 12 Eöꞌ to teꞌ rakah me noꞌ a ma meh soe nöꞌ se soe ka neöm, ivëhkëk, eöm to hikta onöt nem a maaka in a soe pamëh kuru.  
\v 13 Ivëh, ko poen no a Tuvuh sosoe man se nö maꞌ manih peöm o vamomhë, eꞌ se vamaaka rakah en pa ma kokoman peöm. Köm nat em pa ma soe kurus poë varih, ee a ma soe man. Eꞌ to hikta onöt non a soe a soe, neꞌ to kon taneꞌ manih po kokoman koman peꞌ. Ahik, a soe neꞌ to tënan manuh pe Tamön, eꞌ a soe varoe ko pamëh neꞌ se soe tavus ka neöm, me a ma taneah se tavus amot.  
\v 14 Eꞌ se kon taneꞌ a soe manih peöꞌ, pareꞌ vatvus manih peöm. Ka tah pamëh neꞌ to nok, eꞌ to vataare rakah en po kikis apuh peöꞌ manih peöm.  
\v 15 A ma tah kurus ne Tamön to vaneah non, eꞌ a ma tah kurus poë varih, ee a ma tah peöꞌ. Eꞌ kuru a ö nöꞌ to soe suk voh pan, a Tuvuh sosoe man se soe ken peöm pa soe taeah neꞌ to pënton manih peöꞌ, pareꞌ vateeraꞌ poꞌ ka neöm.”   
\s1 O Tamak Se Tarih Ko Tavus En O Vaeö  
\p
\v 16 E Ieesuꞌ to vavaato avoeꞌ e non, pareꞌ soe pan, “A siꞌ ö hat köm hikta se ep hah ka no neoꞌ. Me a siꞌ ö hat akuk ne eöm se ep hah em peöꞌ.”  
\v 17 Ko upöm vamomhë peꞌ vaiihi koman e ne pan, “A soe vaꞌih teꞌ vah va non nih? Eꞌ to sosoe ka rora pan, ‘A siꞌ ö hat ka hikta se ep hah no eah, me a siꞌ ö hat na se ep hah ee peꞌ.’ Eꞌ me to soe en pan, ‘A pusun in a soe vaꞌih to teꞌ va non manih, eöꞌ se nö eoꞌ manuh pe Tamön.’”  
\v 18 A ma vamomhë peꞌ to vaiihi e ne pan, “A soe vaꞌih, ‘A siꞌ ö hat’, eꞌ ataeah? Ea to hikta nat no pataeah neꞌ to sosoe suk va non manih.”   
\p
\v 19 E Ieesuꞌ to nat en pa ma vamomhë peꞌ to kehkeh hi ne poë a pusun in a soe vaꞌih, ivëh, neꞌ to soe suk va i raoe manih pan, “‘A siꞌ ö hat köm hikta se ep ka no neoꞌ, me a siꞌ ö hat ne eöm se ep hah em peöꞌ.’ Eꞌ akuk kuru a tah nöm to vaiihi suk nem.  
\v 20 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, eöm se vaokook suntan rakah em, a napan kurus he haraꞌ vaeö rakah e ne. Eöm se haraꞌ em po tamak, ivëhkëk, o tamak peöm se nönö non ko tarih ko tavus en o vaeö, köm pah haraꞌ vaeö suntan em.  
\v 21 Eöꞌ se vapipinoꞌ va in a soe pamëh manih, o poen no e köövo to kehkeh vahuh non a koaꞌ, eꞌ to haraꞌ vahat rakah en po kamis, suk eꞌ to nat e non peꞌ se kon en pe koaꞌ. Ivëhkëk, o poen ne koaꞌ to vuꞌ en, e köövo se vanun en po kamis vëh neꞌ to haraꞌ non, suk e koaꞌ peꞌ to tavus en maꞌ manih po oeh.  
\v 22 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih peöm. Kuru nöm to haraꞌ nem o tamak, ivëhkëk, eöꞌ se hah maꞌ ko ep ka neöm, köm pah vaeö suntan rakah em. O vu vaeö pamëh no a hikta pah teꞌ to onöt non a kon tavus këh a ma kokoman peöm.  
\v 23 Manih po poen pamëh, nöm hikta se hi a nem neoꞌ ta pah tah. Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ peöm, e Tamön se heꞌ en peöm pa ma taneah nöm to hin suk manih pa ëhnaneoꞌ.  
\v 24 Moaan voh, ko öök non maꞌ manih kuru, eöm to hikta hinhin voh nem ta ma taneah manih pa ëhnaneoꞌ, ivëhkëk kuru, eöm se hin em pataeah manih pa ëhnaneoꞌ, eöm se kon em pataeah nöm to hinhin suk nem, ko poen nöm to kon vahik a tah pamëh, a ma kokoman peöm se puh rakah ee po vaeö.”   
\s1 O Kikis Va Po Oeh To Hikta Onöt Non A Vöknah E Ieesuꞌ  
\p
\v 25 E Ieesuꞌ to tooto avoeꞌ e non, pareꞌ soe pet en pan, “Eöꞌ to vavatvus noꞌ a ma soe peöꞌ pa ma soe vapipinoꞌ, ivëhkëk, o poen to meꞌ avoeꞌ e non pa tavus maꞌ, nöꞌ hikta se vatvus amot hah noꞌ ta meh soe pa soe vapipinoꞌ manih pa soe nöꞌ to sosoe ka no neöm. Eöꞌ se soe vatotoopin rakah keoꞌ peöm pa ö ne Tamön to teꞌ va non sih.  
\v 26 Manih pa hanan pamëh nöm se hin koe in a tah nën, eöm se vakoe a hin peöm manih pa ëhnaneoꞌ. Peꞌ eöꞌ koman, eöꞌ hikta se hi hah noꞌ e Tamön a ö seꞌ vaꞌaus a neöm.  
\v 27 Suk ataeah, e Tamön koman to iu e non peöm, eꞌ to iu a non neöm, suk eöm to iu e nem peöꞌ. Paröm vaman e nem peöꞌ to taneꞌ maꞌ manuh peꞌ. Ivëh, neꞌ se piun suk a ma hin peöm.  
\v 28 Eöꞌ to taneꞌ voh maꞌ manuh pe Tamön, paröꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh. Ka kuru vaꞌih, nöꞌ to kehkeh këh hah e noꞌ po oeh vëh, paröꞌ hah eoꞌ manuh pe Tamön.”   
\p
\v 29 Ka ma vamomhë peꞌ soe ke poꞌ ee peꞌ pan, “Sunön, varuꞌ vakomanih nën to soe vamaaka ke eom pemöm pa ma soe pën, eën to hikta nonok hah ka no möm ta soe manih pa soe vapipinoꞌ.  
\v 30 Kuru nemöm to nat em pën a teꞌ to nat nom sih a ma moeh tah kurus. Ko antoen e nom pa piun a hi pa teꞌ, eꞌ he meꞌ avoeꞌ e non pa hi a oah a hi peꞌ. Keꞌ ivëh, a tah to vataare a no möm, kemöm vaman e nem pën to taneꞌ maꞌ pe Sosoenën.”   
\p
\v 31 Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöm vaman kov em eh?  
\v 32 Pënton poꞌ nem pa taꞌ nöꞌ se soe ka neöm, o poen to vatët en, pa tavus. Ahik, eꞌ to tavus vahik voh en, a napan varih to hat ov a ne neoꞌ se veo vavah ee peöm, köm tapeat em, ko nö vakëkëh em pa ma vöön peöm, ko këh em peöꞌ peheoꞌ. Ivëhkëk, eöꞌ to hikta teꞌ noꞌ peheoꞌ, ahik, e Tamön to teꞌ vaꞌpeh me e non peöꞌ.”   
\p
\v 33 Ke Ieesuꞌ vavaato avoeꞌ ke non pee, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Eöꞌ to soe keoꞌ peöm pa tah vaꞌih, eöm se vatös me a neoꞌ, paröm teꞌ nem pa taateꞌ kamöꞌ vamanih pa ö nöꞌ to soe vavoh ka neöm. Ko poen nöm to teꞌ nem manih po oeh vëh, eöm se taum a ma punis me o tamak. Eöm se sun vakis rakah nem, suk eöꞌ to vöknah vahik voh eoꞌ po kikis va po oeh vëh.”   
\c 17  
\s1 E Ieesuꞌ To Hin Marën A Vaꞌaus A Ma Vamomhë Peꞌ  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to vavaasis vahik en pa ma vamomhë peꞌ pa ma soe peꞌ, pareꞌ ta peah na manuh pa vöön va kin, pareꞌ soe vamanih pan, “Tamön, o poen peöꞌ to tavus en, kuru nën se vatvus ke ra napan o kikis apuh peöꞌ e Koaꞌ teꞌ pën, vamanih pa ö nöꞌ se vatvus varuꞌ ke ra napan o teꞌ kikis apuh pën.  
\v 2 Suk ataeah, eën to heꞌ voh eom peöꞌ pa tasun va pa matop a napan kurus. Köꞌ onöt e noꞌ pa heꞌ o toꞌtoꞌ tamoaan manih pa napan nën to heꞌ voh a neoꞌ, kee tavus ee a napan peöꞌ.  
\v 3 Ka manih po toꞌtoꞌ tamoaan pamëh, no a napan se nat va ka no moah manih pan, eën e Sosoenën vamaman rakah, pare nat me a ne neoꞌ, e Ieesuꞌ Kristo, a teꞌ nën to vanö voh maꞌ. Köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.   
\p
\v 4 Eöꞌ to nok vahik voh eoꞌ pa ma kiu nën to vanö suk voh a maꞌ neoꞌ, pan eöꞌ se nok. Ivëh, ka manih pa ma kiu poë varih ne eöꞌ to vataare vahik eoꞌ po kikis apuh pën manih pa napan.  
\v 5 Tamön, taneo non po poen no oeh vëh to meꞌ avoeꞌ voh e non pa tavus maꞌ, eöꞌ to teꞌ vaꞌpeh me voh e noꞌ pën, paröꞌ teꞌ me voh e noꞌ po kikis apuh. Kuru nöꞌ to iu noꞌ a ö nën se heꞌ hah a neoꞌ o kikis apuh pamëh, köꞌ se teꞌ vaꞌpeh me a nom oah.   
\p
\v 6 Eöꞌ to vatvus vateeraꞌ voh eoꞌ pa ëhnöömah manih pa napan varih, nën to heꞌ voh a neoꞌ manih po oeh vëh, a napan pën poë varih to teꞌ moaan voh e ne manih pën. Ee to këh voh maꞌ a ma taateꞌ hat va po oeh, pare vavatet vavih rakah e ne pa ma soe pën.  
\v 7 Kuru nee to nat vavih rakah e ne pa ma moeh tah kurus nën to heꞌ voh a neoꞌ, to taneꞌ vaviꞌ voh ee maꞌ manih pa koreomah.  
\v 8 Suk ataeah, a ma soe kurus nën to heꞌ voh a neoꞌ, nöꞌ to soe vahik ke voh eoꞌ pee, kee kon ee. Ee to nat vavih rakah e ne peöꞌ to taneꞌ voh maꞌ pën. Pare vaman e ne pën to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh.   
\p
\v 9 Eöꞌ to hinhin noꞌ oah pan, eën se vaꞌaus raoe, eöꞌ to hikta hinhin noꞌ pan, eën se vaꞌaus a napan varih nën to hikta vaoe voh. Ahik, eöꞌ to hinhin noꞌ pan, eën se vaꞌaus varoe a napan varih nën to heꞌ voh a neoꞌ, suk ee ra napan pën.  
\v 10 A napan kurus nöꞌ to vaneah noꞌ, ee ra ma teꞌ kurus pën. Ka ma teꞌ kurus nën to vaneah nom, ee a ma teꞌ kurus me peöꞌ. A ma taateꞌ vih pa napan poë varih to vataare ne a ö no a taateꞌ nenes peöꞌ to teꞌ va non.   
\p
\v 11 “Ka kuru, nöꞌ to nö eoꞌ nös pën. Eöꞌ to hikta se teꞌ varë hah noꞌ manih po oeh vëh. Ee to hikta onöt ne a nö vaꞌpeh me a nös neoꞌ maneom, ee se teꞌ e ne manih po oeh. Ivëh Tamön, eën a vivihan. Eën no a hikta pah teꞌ to teꞌ va non manih pën. Manih po kikis va pa ëhnöömah, eën se matop vavih e nom pee. Ka manih po ëhnan pamëh, nën to heꞌ voh eom peöꞌ. Ivëh, kee se tavus paeh ee vamanih pa ö na to tavus paeh vavoh.  
\v 12 Po poen neöꞌ to teꞌ vaꞌpeh me voh noꞌ raoe, eöꞌ to matop noꞌ raoe po kikis va pa ëhnöömah. Ko ëhnan pamëh nën to heꞌ pet me voh eom peöꞌ. Köꞌ matop e noꞌ pee, ka hikta paeh va pee to ro. A paeh ro va pee to ro voh, ivëh, a teꞌ vëh nën to vamatop keon voh, pan eën se miröꞌ eah. Eꞌ ivëh, se vapuh pa soe to kiun non po Puk Vapenpen pën, keꞌ tavus vaman.   
\p
\v 13 Kuru nöꞌ to nö e noꞌ nös pën, paröꞌ nonok noꞌ a soe vaꞌih pa ö nöꞌ to teꞌ noꞌ manih po oeh vëh, eöꞌ to iu rakah noꞌ o vaeö peöꞌ se puh non manih pa ma kupu pee.   
\p
\v 14 Eöꞌ to heꞌ vahik eoꞌ pee po vavaasis pën, ivëhkëk a napan va po oeh vëh to hat ov e ne pee. Suk ataeah, a napan peöꞌ to hikta teꞌ ne pan, ee ra napan va po oeh vëh. Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih peöꞌ to hikta teꞌ noꞌ pan, eöꞌ a teꞌ va po oeh vëh.  
\v 15 Eöꞌ to hikta hinhin noꞌ nös oah pan, eën se kon këh raoe po oeh vaꞌih. Ahik, eöꞌ to hinhin a noꞌ nös oah pan, eën se matop vavih nom raoe, ke susun po oraꞌ hat nat non miröꞌ raoe.  
\v 16 Ee to vavatet a nom oah sih, pare teꞌ va e ne manih peöꞌ. Ee to hikta teꞌ ne pan, ee ro teꞌ va po oeh vëh, vamanih peöꞌ me to hikta teꞌ noꞌ pan, eöꞌ a teꞌ va po oeh vëh.  
\v 17 Ahik, eën se nok raoe kee tavus a napan pën, köꞌ iu noꞌ pan, a soe man pën se kiu manih pa ma kokoman pee, kee tavus o teꞌ vivihan manih pa soe man pamëh, eꞌ a soe a man rakah.  
\v 18 Moaan voh nën to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ, paröꞌ teꞌ noꞌ topniira napan va po oeh vëh. Eꞌ to vatoe akuk va kov e non manih pa ö nöꞌ to vanö o teꞌ varih, nën to heꞌ voh a neoꞌ, kee nö, pare teꞌ vaꞌpeh me ne a napan va po oeh vëh.  
\v 19 Ka manih pa vaꞌaus raoe, eöꞌ to heꞌ vahik rakah eoꞌ pën po toꞌtoꞌ peöꞌ. Ivëh, keꞌ man rakah e non pee se tavus ee a napan pën, pare nonok ne a ma kiu pën.   
\p
\v 20 “Ivëhkëk, Tamön, eöꞌ to hikta hinhin noꞌ pan, eën se vaꞌaus varoe a napan varih to teꞌ vaꞌpeh me a ne neoꞌ, ahik, eöꞌ to hinhin noꞌ a oah a ö nën se vaꞌaus o teꞌ varih se tënan amot a soe pee, pare vaman a neoꞌ.  
\v 21 Tamön, eöꞌ to hin noꞌ nös oah pan, eën se nok raoe, kee tavus paeh vamanih pa ö na to teꞌ va no sih poꞌ. Eën to teꞌ nom sih manih peöꞌ, köꞌ teꞌ noꞌ manih pën. Eöꞌ to hin me noꞌ nös pan, eën se nok raoe kee vapöh kokoman me a ra poꞌ. Ivëh, ka napan va po oeh vëh ep, pare vaman ne a ö nën to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ ko tavus manih po oeh vëh.  
\v 22 Eën to heꞌ vahik voh eom peöꞌ pa taateꞌ nenes, eöꞌ me to heꞌ vahik voh eoꞌ po teꞌ varih nën to heꞌ voh a neoꞌ pa taateꞌ pamëh. Ivëh, köꞌ iu noꞌ a ö nee se vapöh kokoman, pare tavus vamanih pa ö na to vapöh kokoman va no sih poꞌ.  
\v 23 Oman, eöꞌ to teꞌ noꞌ manih pee, kën teꞌ e nom manih peöꞌ, ka manih pa taateꞌ pamëh, nöꞌ to iu noꞌ a ö nee se vapöh kokoman rakah. Ka napan va po oeh se nat va ne manih pan, eën e Sosoenën to vanö voh a maꞌ neoꞌ, köꞌ nö maꞌ manih po oeh. Ee me se nat va e ne manih pën to iu e nom pa ma teꞌ peöꞌ, keꞌ vatoe akuk va ko ve non manih pa ö nën to iu va ka nom neoꞌ sih.   
\p
\v 24 Tamön, eöꞌ to iu noꞌ a napan varih nën to heꞌ voh a neoꞌ, se teꞌ vaꞌpeh me a ne neoꞌ manih pa vöön nöꞌ to teꞌ noꞌ. Eöꞌ to iu noꞌ a ö nee se ep in o maaka me a tasun apuh peöꞌ. Ko poen no oeh vëh to meꞌ avoeꞌ voh e non pa tavus maꞌ, eën to iu voh e nom peöꞌ, ivëh, nën to heꞌ suk voh eom peöꞌ po maaka me a tasun apuh.  
\v 25 Tamön, eën a Totoopin rakah. A napan va po oeh vëh to hikta nat vavih ne pën, ivëhkëk, eöꞌ koman to nat e noꞌ pën. Ko kum teꞌ varih nën to heꞌ a neoꞌ, ee me to nat e ne pën a teꞌ vëh to vanö maꞌ neoꞌ manih po oeh vëh.  
\v 26 Eöꞌ to vatvus a ëhnöömah manih pee, köꞌ se vavatvus avoeꞌ ke noꞌ pee pa ëhnöömah, kee sih kon a taateꞌ iu teꞌ vamanih pa ö nën to iu va ka nom neoꞌ sih. Keöꞌ me se teꞌ e noꞌ manih pee.   
\c 18  
\s1 E Jiutas To Heꞌ E Ieesuꞌ Pa Koreera Napan Varih To Hat Ov E Ne Poë  
\r Matiu 26:47-56, me Mak 14:43-50, me Luk 22:47-53  
\p
\v 1 E Ieesuꞌ to nok vahik en pa hin peꞌ. Pareꞌ pahan en pa siꞌ ruen soneꞌ nee to popokaꞌ ne a Kidron, eꞌ me ra ma vamomhë peꞌ. Manuh pa pap ruen vöh, eꞌ to teꞌ voh non a rak nën, ne Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to nönö vah ne pa koman a rak pamëh.  
\v 2 Ke Jiutas vëh a teꞌ se vikuh e Ieesuꞌ manih po teꞌ varih to hat ov e ne poë, to nat vavih e non pa ö pamëh. Suk ataeah, a ma tamoaan ne Ieesuꞌ me ra ma vamomhë peꞌ to tötönun ne sih nën.  
\v 3 Ivëh, ke Jiutas me en maꞌ pa nap vëvënsun va Room me a ma pah teꞌ varih to ut ne sih a Iuun Hinhin Apuh, no teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro Parësiꞌ to heꞌ poë. Kee nö ee manih pa ö ne Ieesuꞌ to teꞌteꞌ non me ra ma vamomhë peꞌ. A nap vëvënsun to teꞌ nö ne maꞌ a ma tah vavapus me. Ee to öt nö ne maꞌ a ma ram me a ma vauꞌ.  
\v 4 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to nat momoaan en pa ma taneah to kehkeh tanok ne manih peꞌ. Ivëh, keꞌ huk vatët en manih pee. Pareꞌ hi raoe pan, “Eöm vavaiu vah nem eteh?”   
\p
\v 5 Ka nap vëvënsun piun poë, pare soe pan, “Emöm to kehkeh ep nem pe Ieesuꞌ va Nasarët.”  
\p Ke Ieesuꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ ivaꞌih.” Ke Jiutas a teꞌ vëh to vikuh e Ieesuꞌ manih pa korera napan varih to hat ov i ne poë to sun vaꞌpeh me e non pee.  
\v 6 Ke Ieesuꞌ soe vakomanih, “Eöꞌ ivaꞌih.” Kee tahoak hah ko vuꞌ ee po oeh.   
\p
\v 7 Ke Ieesuꞌ hi hahah kov en na pee pan, “Eöm vaiu maꞌ eteh?”  
\p Kee soe ke poë pan, “E Ieesuꞌ va Nasarët.”   
\p
\v 8 Ke Ieesuꞌ piun hahah kov en pee, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ to soe vu keoꞌ peöm, eöꞌ akuk ko vi vëh. Eöm se keh iu ep ka no neoꞌ koe a ma teꞌ varih, kee hah na.”  
\v 9 A tah pamëh se tavus, ko vapuh a soe ne Ieesuꞌ to soe moaan voh, pareꞌ soe pan, “Ahikta paeh va pa napan varih nën to heꞌ voh a neoꞌ se ro.”   
\p
\v 10 E Saëmon Pitaꞌ to teꞌ me non o rapis rë. Eꞌ to rëh o rapis rë pamëh, ko moes kurus en pa pap tenan matö pa teꞌ kikiu pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ. A ëhnan a teꞌ kikiu pamëh e Malkus.  
\v 11 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to soe ke Pitaꞌ pan, “Vahoꞌ hah na o rapis rë pën manih pa ö pepet peꞌ. Eën koman kës nom pan eöꞌ to hikta onöt noꞌ a kaak manih pa kap va po kamis vëh ne Tamön to heꞌ voh a neoꞌ?”   
\s1 A Nap Vëvënsun To Me Ee Pe Ieesuꞌ Manuh Pe Anas  
\p
\v 12 E Ieesuꞌ to sosoe vahik va ko non manih, ka nap vëvënsun, me a teꞌ vaꞌih to vovoh ke non sih raoe, me ro teꞌ varih to ut ne sih pa Iuun Hinhin Apuh, to öt ee pe Ieesuꞌ, pare nohnoh ee peꞌ po uris eh.  
\v 13 Ee to me vovoh ee peꞌ manuh pe Anas. E Anas e nomanih e Kaëfas. Po kirismas pamëh ne Kaëfas to teꞌ non a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ.  
\v 14 Keꞌeꞌ rakah ko a teꞌ pamëh to soe vanat voh ken po teꞌ susunön po Jiuꞌ pan, “Eꞌ to vih rakah non pa ta pah teꞌ se kon a tasun pea a napan va Israël, pareꞌ mët. Peꞌ to hikta vih non pa napan pea se ro kurus manih pa koreera nap vëvënsun va Room.”   
\s1 E Pitaꞌ To Soe Pan Eꞌ To Hikta Nat Non Pe Ieesuꞌ  
\r Matiu 26:69-70, me Mak 14:66-68, me Luk 22:55-57  
\p
\v 15 E Saëmon Pitaꞌ pen a meh vamomhë to suksuk amamot nö e ne pe Ieesuꞌ. E Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to nat vavih rakah e non pa meh vamomhë pamëh. Ivëh, neꞌ to ho vaꞌpeh suk me e Ieesuꞌ manuh koman a kiikin va mahën vëh to teꞌ non pa iuun pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ.  
\v 16 Ivëhkëk, e Pitaꞌ to sun avoeꞌ e non maꞌ manuh mahën po sinten o hopaꞌ. Ka teꞌ vamomhë vëh\f + \fr 18:16 \ft A teꞌ vamomhë ne Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to nat vavih non, ivëh, e Jon.\f* no a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to nat vavih non sih poan to nö, pareꞌ soe vanat e koaꞌ mon vëh to ut non po hopaꞌ, pareꞌ me ho en maꞌ peꞌ.  
\v 17 Ke köövo vëh to ut non po hopaꞌ to inan e Pitaꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “Eën me poꞌ ko toh a meh vamomhë pa teꞌ pamëh?” Ke Pitaꞌ vonih, pareꞌ soe pan, “Ahik, eöꞌ to hikta teꞌ noꞌ, pan eöꞌ e vamomhë pa teꞌ pamëh.”   
\p
\v 18 A muhin to parin a tutuvuh vörep. Ka nap kiu me ro teꞌ utut vaës ee pa suraꞌ, ko maꞌkis e ne. E Pitaꞌ me to teꞌ vaꞌpeh me e non nën, pareꞌ maꞌkis me e non pa suraꞌ pamëh.   
\s1 E Susun Po Teꞌ Ësës Heꞌ To Hi E Ieesuꞌ A Ma Hi  
\r Matiu 26:59-66, me Mak 14:55-64, me Luk 22:66-71  
\p
\v 19 Ka poa vamomhë pe Ieesuꞌ sun avoeꞌ e ne mahën, ka Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ ihi e non pe Ieesuꞌ pa ma hi suk a ma vamomhë peꞌ, me a ma soe varih neꞌ to vavaasis non sih a napan.  
\v 20 Ke Ieesuꞌ piun a hi pe Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “Eöꞌ to vavaasis voh noꞌ sih a napan a ma soe peöꞌ manih mahën, me manih koman a ma iuun hinhin soneꞌ peöm, me manih koman a Iuun Hinhin Apuh, me manih pa ma ö tötönun pa napan va Israël. Eöꞌ to hikta vavaasis vakoaan voh noꞌ a napan, ahik.  
\v 21 Eën hi suk va ka neoꞌ manih ataeah pa ma soe nöꞌ to vavaasis noꞌ sih? Eën se keh iu nat vavih nom, eën se nö, parën hi a napan varih to tënan voh ne a ma soe peöꞌ. Ee me to nat vavih e ne pa ma tah nöꞌ to vavaasis voh noꞌ.”   
\p
\v 22 E Ieesuꞌ to sosoe va ko non nën, ka teꞌ vëh to ut non sih a Iuun Hinhin Apuh to sun non manih pa havineah, tapan en peꞌ, pareꞌ soe pan, “Eꞌ ko vëh a ö nën se piun va in a soe pe Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ eh?  
\v 23 Ke Ieesuꞌ piun a soe pa teꞌ utut pamëh, pareꞌ soe ke poan pan, “Eöꞌ se keh nok voh eoꞌ pa ta pah soe hat, soe ka neoꞌ ah a soe pamëh. Ivëhkëk, eöꞌ to sosoe ke noꞌ sih a napan a ma soe man vaviꞌ, ataeah nën to tapan suk poꞌ a neoꞌ?”   
\p
\v 24 E Anas to vanö en pe Ieesuꞌ manuh pe Kaëfas. Ee to hikta pureꞌ avoeꞌ këh ne poë po uris vëh no teꞌ utut to nohnoh maꞌ poë.   
\s1 E Pitaꞌ To Vapöök Soe En Pa Ö Neꞌ To Hikta Nat Non Pe Ieesuꞌ  
\r Matiu 26:71-75, me Mak 14:69-72, me Luk 22:58-62  
\p
\v 25 E Pitaꞌ to sun avoeꞌ e non po sinten suraꞌ, pareꞌ maꞌkis non, ka ma meh teꞌ nee to pët maꞌkis ne inan poë, pare hi ee peꞌ pan, “Eh, eën me poꞌ ko toh a meh vamomhë pe Ieesuꞌ?” Ivëhkëk, e Pitaꞌ to vonih en, pareꞌ soe ke raoe pan, “Ahik, eöꞌ to hikta teꞌ noꞌ pan, eöꞌ e vamomhë peꞌ.”   
\p
\v 26 Ivëhkëk, eꞌ to teꞌ non a pah teꞌ kikiu pe Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to maꞌkis me eꞌ non manih po suraꞌ, a teꞌ pamëh eꞌ to vatompoan me non a teꞌ vëh ne Pitaꞌ to moes kurus voh maꞌ a tenaneah, to soe ke maꞌ e Pitaꞌ pan, “Eh, eöꞌ to ep vaꞌpeh me pöꞌ voh e noꞌ maꞌ pën, me e Ieesuꞌ manuh pa koman a rak.’  
\v 27 E Pitaꞌ to soe hah ken pee pan, “Ahik.” Eꞌ to sosoe va kon non nën, ke toaꞌ oeteꞌ tötö en.   
\s1 Ee To Me E Ieesuꞌ Manuh Pe Paëlat  
\r Matiu 27:1-2; 27:11-14, me Mak 15:1-5, me Luk 23:1-5  
\p
\v 28 Pa pöstakah rakah no teꞌ susunön po Jiuꞌ to taꞌ o teꞌ utut pan, ee se me taneꞌ maꞌ e Ieesuꞌ manuh pa iuun pe Kaëfas, pare me poë manuh pa iuun pa teꞌ susun va Room vëh e Paëlat. Ivëhkëk, ee to hikta ho vaꞌpeh me poë manuh koman iuun. Suk ataeah, ee to koman ne pan, ee tomeꞌ tavus o teꞌ hat manih pa matan e Sosoenën, pare hikta onöt ne a nö manuh pa Taëën Apuh va po Pasovaꞌ.  
\v 29 Ivëh, ka napan poë varih anoeh e ne mahën, ke Paëlat tavus taneꞌ hah en maꞌ koman iuun, pareꞌ hi raoe pan, “Eöm kehkeh vahoꞌ suk nem a teꞌ vëh ataeah po vahutët?”   
\p
\v 30 Ka napan poë varih piun va in a soe pe Paëlat manih pan, “A teꞌ vëh se keh teꞌ non pan, eꞌ a teꞌ hikta nonok hat, emöm to hikta onöt nem a me maꞌ eah manih pën.”   
\p
\v 31 Ke Paëlat piun va in a soe pee manih pan, “Eöm koman se me eah, paröm vahoꞌ eah po vahutët vamanih pa ö no a taateꞌ peöm to teꞌ va non, peöꞌ to hikta nat noꞌ ta tah se röꞌ vahoꞌ suk eah po vahutët.  
\p Ivëhkëk, o Jiuꞌ to piun a soe pe Paëlat, pare soe ke poë pan, “Emöm to hikta teꞌ me nem ta soe vaonöt va pa ip vamët ta pah teꞌ.”   
\p
\v 32 Ka ma tah varih se keh tanok ee, ka nat ee pa tah ne Ieesuꞌ to sosoe suk voh non to tavus vaman en. Eꞌ to sosoe suk voh non a ö neꞌ se mët vah ava manih pa kuruse.   
\p
\v 33 E Paëlat to ho hah en koman iuun, pareꞌ vaoe en na pe Ieesuꞌ, keꞌ nö en maꞌ manih peꞌ, keꞌ hi poan pan, “Eën ko a teꞌ sunön po Jiuꞌ, ha?”  
\v 34 Ke Ieesuꞌ piun a hi pe Paëlat, pareꞌ soe ke poan pan, “A hi koman pën ivëh, keꞌ, a ma meh teꞌ to soe ka oah, pan eöꞌ eteh?”  
\v 35 Ke Paëlat piun a hi pe Ieesuꞌ, pareꞌ soe ke poan pan, “Eën koman to nat e nom peöꞌ to hikta teꞌ noꞌ a to Jiuꞌ. A napan koman pën ivarih me ro teꞌ sunön ësës heꞌ ivarih to vahoꞌ a oah manih pa koreneoꞌ. Eöꞌ to kehkeh nat noꞌ a hat taeah nën to nok voh, kee vahoꞌ suk a oah po vahutët?”   
\p
\v 36 Ke Ieesuꞌ piun a hi pe Paëlat, pareꞌ soe pan, “A matop vih peöꞌ to hikta teꞌ non pan, eꞌ a tah va po oeh vëh. Ahik, a matop vih peöꞌ se keh teꞌ non pan, eꞌ a tah va po oeh vëh, a ma teꞌ kikiu peöꞌ to onöt e ne pa vapus pip ka neoꞌ, ka hikta pah teꞌ to antoen non a heꞌ a neoꞌ manih pa koreera napan va Israël.”   
\p
\v 37 Ke Paëlat hi hahah kov en pe Ieesuꞌ pan, “Eën kës kuru a teꞌ sunön, ha?”  
\p Ke Ieesuꞌ piun a hi pe Paëlat, pareꞌ soe ke poan pan. “A, eën koman to soe eom pan, eöꞌ e sunön, keꞌ, a tah akuk ko pamëh ne sisiꞌ to kon suk voh a neoꞌ. Köꞌ nö maꞌ manih po oeh vëh. Eöꞌ to nö maꞌ to soe tavus ke ra napan va po oeh vëh a soe man peöꞌ. Ka napan varih to vavatet ne sih a soe man, ee to tënan e ne pa soe peöꞌ.”   
\p
\v 38 Ke Paëlat hi hahah kov en pe Ieesuꞌ pan, “Ataeah ivëh a soe man?”  
\s1 E Paëlat To Soe Pan Ee Se Ni E Ieesuꞌ Pa Kuruse  
\r Matiu 27:15-31, me Mak 15:6-20, me Luk 23:13-25  
\p E Paëlat to soe vahik vakomanih, pareꞌ tavus hah en maꞌ manih pa napan varih to anoeh ne mahën. Pareꞌ soe ke raoe pan, “Eöꞌ to hikta taum ta hat manih pa teꞌ vaꞌih.  
\v 39 Ivëhkëk, manih pa taateꞌ peöm a napan va Israël, eöm to sosoe nem sih pan, eꞌ to vih non pa Taëën Apuh va po Pasovaꞌ na se ihan taneꞌ ta pah teꞌ manih pa nohnoh. Eöm iu poꞌ nem eteh na se ihan hah eah? Eöm iu nem e sunön po Jiuꞌ, keꞌ, eteh?”   
\p
\v 40 Kee piun e Paëlat, pare taoa ko soe na pan, “Ahik, eꞌ to hikta teꞌ non pan a teꞌ maneom. Emöm to iu varoe ko nem e Barabas.” E Barabas, eꞌ a teꞌ to vavapus me voh non a nap vëvënsun va Room.   
\c 19  
\p
\v 1 Ke Paëlat taꞌ a nap vëvënsun, kee rëp poë po uris rëprëp teꞌ.  
\v 2 Vasuksuk in a ö nee to rëp vahik poë, ka nap vëvënsun kon o uris toꞌtoꞌ, pare nok o tah to matan va non manih po uvan, pare vahoꞌ manih pa pasuneah. Pare nok ohop to matan va non manih po ohop rë ereraꞌ pa teꞌ sunön.  
\v 3 A ma tëëm peo rakah nee to nönö ne maꞌ manih peꞌ, pare sosoe va ne manih pan, “Potan avih Sunön po Jiuꞌ.” Ee to sosoe vahik va ko ne manih, pare tatapan ee peꞌ.   
\p
\v 4 E Paëlat to tavus hah en maꞌ, pareꞌ soe ke ra napan pan, “Ep këk öm, eöꞌ to me tavus hah eoꞌ maꞌ peꞌ manih peöm, to vataare a neöm, peöꞌ to hikta taum ta hat manih peꞌ, na se vahoꞌ suk eah po vahutët.  
\v 5 Ke Ieesuꞌ tavus taneꞌ hah en maꞌ manuh pa iuun pe Paëlat. Ee to uvan maꞌ poë po uvan nee to nok po uris toꞌtoꞌ, pareꞌ ohop non o ohop rë ereraꞌ. Ke Paëlat soe va maꞌ manih pan, “Ep öm, ivaꞌih a teꞌ pamëh.”   
\p
\v 6 O teꞌ susunön ësës heꞌ, me ro teꞌ utut to ep in e Ieesuꞌ, pare taoa ko soe pan, “Ni öm eah pa kuruse, ni eah öm pa kuruse.” Ke Paëlat soe ken pee pan, “Eöm koman se öt eah, paröm ni eah pa kuruse, peöꞌ to hikta taum ta hat manih peꞌ.”  
\v 7 Ko Jiuꞌ soe ke na e Paëlat pan, “Ea to teꞌ me no a taateꞌ to soe non pan, a teꞌ vëh eꞌ se mët rakah. Suk ataeah, eꞌ to soe voh pan, ‘Eöꞌ E Koaꞌ Pe Sosoenën.’”   
\p
\v 8 E Paëlat to pënton a napan to soe a soe vaꞌih, ko pah naöp suntan rakah en.  
\v 9 E Paëlat to ho hah en manuh pa iuun pa kaman, pareꞌ hi en pe Ieesuꞌ pan, “Eën a teꞌ va pa vöön poanheh?” Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to hikta piun hah poan.  
\v 10 Ke Paëlat hi hahah kov en peꞌ pan, “Eën rës rakah e nom pa piun a soe peöꞌ öh? Eën nat poꞌ e nom peöꞌ to teꞌ me e noꞌ po kikis va pa ö nöꞌ se vahah toꞌtoꞌ eoꞌ pën toh, me eöꞌ to onöt e noꞌ pa soe, kee ni ee pën pa kuruse.”   
\p
\v 11 E Ieesuꞌ to piun a soe peꞌ, pareꞌ soe pan, “E Sosoenën vöh pa vöön va kin se keh hikta heꞌ voh a oah o kikis vaꞌih, eën to hikta onöt nom a vöknah a neoꞌ. Ivëh, ka teꞌ vëh to vahoꞌ voh a neoꞌ manih pa koreomah, a hat pa teꞌ pamëh to apuh oah e non pa teꞌ hat pën.  
\v 12 E Paëlat to pënton a soe vaꞌih, pareꞌ punöꞌ vakis rakah en pa ep këh ta hanan neꞌ se amun vah va in e Ieesuꞌ, kee nat ne ip vamët poë. Ivëhkëk, a napan va Israël to tënan a soe vaꞌih, pare taoa suntan rakah ee, pare soe na pan, “Eën se keh vahah toꞌtoꞌ maꞌ a teꞌ vaꞌih, eën to hikta onöt nom a ö sën teꞌ hah nom e vamomhë pe Sisaꞌ. Etereh to koman ne a tavus o teꞌ sunön, ee o teꞌ poë varih ne Sisaꞌ to hat ov e non pee.”   
\p
\v 13 E Paëlat to tënan a soe vaꞌih, pareꞌ me tavus en maꞌ pe Ieesuꞌ, pareꞌ ihoꞌ en pa ö ihihoꞌ pa teꞌ pëpënton vahutët. Manih pa ö pamëh, nee to pokaꞌ ne pan, “a moeh vösvös”, po to po Jiuꞌ o ëhnan pamëh to teꞌ va non manih Gabataꞌ.  
\v 14 A tah to matan va non manih pa topnin potan va po Vatönim. O Vatönim eꞌ o poen va pa vamatop a ma tah va po nënkikiu va po Pasovaꞌ, ko poen pamëh, eꞌ o Poen Apaapo. Ke Paëlat soe ke ro Jiuꞌ pan, “Ep öm, eꞌ ivaꞌih a teꞌ sunön peöm.”   
\p
\v 15 Ka napan taoa, ko pët soe maꞌ pan, “Ip vamët öm eah, ip vamët öm eah! Ni öm eah pa kuruse.”  
\p Ke Paëlat hi hahah kov en pee pan, “Eöm iu nem a ö söꞌ ni e sunön peöm pa kuruse, ha?”  
\p Ko teꞌ susunön ësës heꞌ piun maꞌ Paëlat, pare soe pan, “Emöm to hikta teꞌ me nem ta meh teꞌ sunön, e Sisaꞌ varoe a paeh.”   
\p
\v 16 Ke Paëlat heꞌ en pe Ieesuꞌ pan ee se ni poë pa kuruse.  
\s1 Ee To Ni Ee Pe Ieesuꞌ Pa Kuruse  
\r Matiu 27:32-44, me Mak 15:21-32, me Luk 23:26-43  
\p A nap vëvënsun to me ee pe Ieesuꞌ,  
\v 17 pare heꞌ poë a kuruse vëh, nee se ni poë, keꞌ teꞌ en. Ee to këh ee pa vöön, pare tavus ee pa tope nee to popokaꞌ ne a ö to matan va non manih po Kahoꞌ In A Teꞌ Mët. Manih po to Hibru nee to pokaꞌ ne pan, a Gölgötaꞌ.  
\v 18 Manih Gölgötaꞌ nee to ni ee pe Ieesuꞌ pa kuruse me ra meh poa teꞌ. E Ieesuꞌ to han non pa teꞌ kuruse peꞌ po topnin, ka meh poa teꞌ to han vakëh ne.   
\p
\v 19 E Paëlat me to taꞌ a napan, kee kiun o kiun, pare vahan manih pa pasun a kuruse. O kiun pamëh to soe va non manih pan, “IVAꞌIH E IEESUꞌ VA NASARËT A TEꞌ SUNÖN PO JIUꞌ.”  
\v 20 A nap peo po Jiuꞌ to ëh o soe vanat pamëh, suk ataeah, a ö vëh ne Ieesuꞌ to han non to hikta teꞌ varo këh non a vöön va Jerusalëm, o soe vanat pamëh nee to kiun voh po kukön to, o Hibru, me o Latin, me o Grik.  
\v 21 O teꞌ susunön ësës heꞌ to ep a tah vaꞌih, pare pah heve suntan ee, pare soe ke Paëlat pan, “Eën se nat nom kiun vamanih pan, ‘Sunön po Jiuꞌ’. Eën se kiun vamanih pa ö neꞌ to soe vavoh, ‘Eöꞌ a teꞌ Sunön po Jiuꞌ.’”   
\p
\v 22 Ke Paëlat piun raoe, pareꞌ soe pan, “A soe nöꞌ to taꞌ, kee kiun eꞌ se pah teꞌ va e non nën.”   
\p
\v 23 A nap vëvënsun to ihan këh e Ieesuꞌ pa ma ohop peꞌ. Pare ni ee peꞌ pa kuruse, ko ki vakëkëh ee pa ma ohop peꞌ pa taanaꞌ ö. Ka taanaꞌ teꞌ vëvënsun kon vakëkëh ee pa ma ohop peꞌ. Ee to kon me ee po ohop rë peꞌ, o teꞌ vëvënsun to ep va ne manih pan, o ohop pamëh nee to hikta kukurus o rara, pare kun vavaꞌpeh. Ahik, o ohop pamëh nee to nok voh po paeoh o rara.  
\v 24 Ee koman to vavasoe e ne, pare soe pan, “Ea se vi a saatuꞌ, para ep këh eteh se kon po ohop pamëh.” Ka tah pamëh to tanok to vapuh en pa soe to kiun non po Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “Ee to ki vakëkëh ee pa ma ohop peöꞌ,  
\q2 pare vi a saatuꞌ to ep këh eteh vëh se kon po ohop peöꞌ.” \rq Sng 22:18\rq*  
\m Keꞌ a taateꞌ akuk ko pamëh no teꞌ vëvënsun to vatet, pare taum ee pa teꞌ se kon ohop pamëh.   
\p
\v 25 Manih pa sinten a kuruse ne Ieesuꞌ to han non, ne sinaneah, pen e kea peꞌ, me e Mariaꞌ köövo pe Kliopas, me e Mariaꞌ va Makdalaꞌ to sun ne.  
\v 26 E Ieesuꞌ to ep in e sinaneah pen e vamomhë peꞌ vëh neꞌ to iu suntan non sih, to sun ne nën, ivëh neꞌ to soe suk va maꞌ manih pe sinaneah pan, “Eꞌ i maneom e koaꞌ pën.”  
\v 27 Vasuksuk poꞌ ne Ieesuꞌ to soe ke poꞌ en pe vamomhë peꞌ pamëh pan, “Eꞌ i maneom e sinömah.” Taneo non po poen pamëh no e vamomhë peꞌ pamëh to me en pe sisiꞌ pe Ieesuꞌ pa iuun peꞌ, pareꞌ matop e non peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Mët En  
\r Matiu 27:45-56, me Mak 15:33-41, me Luk 23:44-49  
\p
\v 28 A ma tah kurus to hik ee ke Ieesuꞌ nat en pa ma kiu peꞌ neꞌ to nok to hik en, pareꞌ soe vamanih pan, “Eöꞌ to mët eoꞌ po manoe.” Eꞌ to soe suk a soe vaꞌih marën a vapuh a soe to kiun non po Puk pe Sosoenën.  
\v 29 Eꞌ to teꞌ non a nöh to pet vatët non nën, no voaën to teꞌ non peꞌ. Ivëh ka nap vëvënsun kon a ta tah pupui nöh, ko vapuhpuh na po voaën, pare vahoꞌ manih po noton in o naon nee to popokaꞌ ne o hisop, ko vahoꞌ na pa rivon e Ieesuꞌ.  
\v 30 Ke Ieesuꞌ kaak poꞌ en po voaën pamëh, pareꞌ soe en pan, “Eꞌ to hik en”. Eꞌ to soe vahik vakomanih, ka tuvuh peꞌ hik këh en peꞌ, keꞌ vamösru ko mët en.   
\s1 A Teꞌ Vëvënsun To Ruk A Apan E Ieesuꞌ Po Peö  
\p
\v 31 Eꞌ o poen vamatop a ma tah va pa taëën va po Poen Apaapo. Ko Poen Apaapo pamëh, eꞌ o poen apuh rakah.\f + \fr 19:31 \ft Ko Poen Apaapo apuh pamëh, eꞌ o Poen Apaapo va po Pasovaꞌ.\f* Ko Jiuꞌ nö maꞌ pe Paëlat, pare hi poë, teꞌ vaonöt ke raoe kee kökök a ma moeero teꞌ varih to han ne pa kuruse, pan ee se mët vëvëhöꞌ. Ee to kehkeh herep ne raoe këh a ma kuruse. Suk ataeah, eꞌ o Vatönim ipamëh, kee hikta iu ne a ma sioniire se han ne pa kuruse po Poen Apaapo apuh pee.  
\v 32 A nap vëvënsun to nö maꞌ ko taneo ee pa kökök a ma moeera poa teꞌ varih to han vaꞌpeh me ne e Ieesuꞌ.  
\v 33 Ivëhkëk, ee to öök manih pe Ieesuꞌ, pare ep ee peꞌ to mët en. Ivëh, nee to hikta kökök suk pa poa moneah.  
\v 34 Ka pah teꞌ vëvënsun ruk na a apan e Ieesuꞌ po peö, ko eraꞌ me a ruen takoꞌ vëvëhöꞌ rakah ee maꞌ.  
\v 35 Ka teꞌ to ep voh non pa tah pamëh to hutët en pa tah neꞌ to ep voh, ka tah pamëh neꞌ to ep voh eꞌ a tah a man rakah. Ivëh, ke eöm me se vaman o vahutët pamëh.  
\v 36 Ka ma tah poë varih to tanok, ee to vapuh ee pa soe to kiun non po Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “Ahik ta pah teꞌ to kök to pöh soaꞌ va pa teꞌ pamëh.” \rq Sng 34:20\rq*   
\m
\v 37 Me a meh soe to kiun non po Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “Ee se ut ne pa teꞌ vëh nee to ruk poë po peö.” \rq Sek 12:10\rq*   
\s1 Ee To Pe E Ieesuꞌ Po Vapeepe Voon Rakah  
\r Matiu 27:57-61, me Mak 15:42-47, me Luk 23:50-56  
\p
\v 38 Vasuksuk poꞌ in a mët pe Ieesuꞌ, ne Jeosëp va pa vöön va Arimatiaꞌ to nö manuh pe Paëlat, pareꞌ hi poan pan, eꞌ se iu non ko heꞌ poan a sionin e Ieesuꞌ. E Jeosëp me voh to vavatet aven voh e non pe Ieesuꞌ. Suk ataeah, eꞌ to nanaöp voh non o te susunön po Jiuꞌ, pareꞌ hikta vataare non o vaman peꞌ. Ke Paëlat soe vaonöt ken peꞌ pa teꞌ a sionin e Ieesuꞌ. Keꞌ nö ko teꞌ en pa sionineah.  
\v 39 Ke Nikodimus a teꞌ vëh to nö voh pa ep pe Ieesuꞌ pa pah popoen, to nö vaꞌpeh me en pe Jeosëp. Eꞌ to teꞌ maꞌ o vanom avavuh vih rakah, o vanom pamëh nee to kon taneꞌ po hunun in o pöök naon, pare hovën. Ka punis in o vanom pamëh to oah non o 30 kilogram.  
\v 40 Ka poa teꞌ poë varih e Nikodimus pen Jeosëp to teꞌ ee pa sionin e Ieesuꞌ, pare kupkup poë po rara matan vavih rakah. Ko vatëk poë po vanom vamanih pa ö no o Jiuꞌ to nonok va ne sih po teꞌ mët.   
\p
\v 41 Eꞌ to teꞌ voh non a rak, pareꞌ teꞌ non a ö vavahoꞌ teꞌ mët no a hikta pah teꞌ to pet avoeꞌ non nën, to teꞌ vatët non pa ö vëh no a nap vëvënsun to ni voh e Ieesuꞌ pa kuruse.   
\p
\v 42 Eꞌ to matanpoen en po poen vamatop in a ma tah va po Poen Apaapo. Ivëh, ke Jeosëp pen e Nikodimus kehkeh vahoꞌ vëhöꞌ ne a sionin e Ieesuꞌ pa ö vavahoꞌ teꞌ mët. A ö vavahoꞌ teꞌ mët pamëh to teꞌ vatët non manih pa ö nee to ni e Ieesuꞌ pa kuruse. Ee to teꞌ ee pa sionin e Ieesuꞌ, pare vahoꞌ ee peꞌ nën.   
\c 20  
\s1 E Ieesuꞌ To Sun Hah  
\r Matiu 28:1-8, me Mak 16:1-8, me Luk 24:1-12  
\p
\v 1 A siꞌ ö hat ka muhin takah en po poen vamomoaan in o nënkikiu, ke Mariaꞌ va Makdalaꞌ nö en manuh po vapeepe to teꞌ non pa top vös. Eꞌ to tavus, pareꞌ ep in a vös vëh to sunpip non a matan a ö vëh ne Ieesuꞌ to pet non, to vahuk këh en pa matan a top vös vëh no a sionin Ieesuꞌ to pet non.  
\v 2 Eꞌ to ep in a vös to vahuk këh a matan o vapeepe, pareꞌ vaveo hah en manuh pe Saëmon Pitaꞌ me a meh vamomhë vëh ne Ieesuꞌ to iu suntan non sih poan. E Mariaꞌ to tavus manih pee, pareꞌ soe ke raoe pan, “O teꞌ to kon taneꞌ a sionin e Apuh manih po vapeepe, pare teꞌ ke ee, kemöm hikta nat nem ee vahoꞌ poë nih.”   
\p
\v 3 Ke Saëmon Pitaꞌ pen a meh vamomhë sun, pare nö ee manuh po vapeepe.  
\v 4 A poa vahmomhë poë varih to vavaveo nö ne, ka meh vamomhë vavaveo oah e Pitaꞌ, pareꞌ tavus momoaan en manuh pa top vös.  
\v 5 E vamomhë vëh to tavus momoaan manuh po vapeepe to kop, pareꞌ ep varoe na a ma rara to pet ne, pareꞌ hikta hop manuh pa ö nee to vahoꞌ voh e Ieesuꞌ.  
\v 6 E Saëmon Pitaꞌ to suk tavus e meh vamomhë peꞌ, pareꞌ hop en manuh koman a top vös. Pareꞌ ep en po rara to pet non.  
\v 7 Eꞌ to ep me en pa ta rara vëh to mon voh non a pasun e Ieesuꞌ. A siꞌ ta rara pamëh to hikta pet vaꞌpeh me non o meoh rara. Eꞌ to pet ke e non maꞌ pa meh ö, eꞌ to ep ke non pan a meh teꞌ to nikun poan, ko vahoꞌ nën.  
\v 8 Ka teꞌ vamomhë vëh to tavus momoaan manuh po vapeepe, eꞌ me to hop en manuh pa koman a top vös. Pareꞌ ep me en pa ma tah poë varih to tanok koman a top vös, ko vaman en.  
\v 9 Manih pa ma poen poë varih nee to hikta nat vamaaka avoeꞌ ne pa soe to kiun voh non po Puk pe Sosoenën to soe non, pan e Ieesuꞌ se sun taneꞌ hah en po vapeepe.  
\v 10 Vasuksuk poꞌ no a poa vamomhë to vos hah ee vöön.   
\s1 Mariaꞌ Va Makdalaꞌ To Ep In E Ieesuꞌ  
\r Matiu 28:9-10, me Mak 16:9-11  
\p
\v 11 E Mariaꞌ to sun avoeꞌ e non sinten a top vös, pareꞌ okook non. Eꞌ to okook non, pareꞌ kop ko ves hop e na pa koman a top vös.  
\v 12 Eꞌ to ves hop na pa koman a top vös, pareꞌ ep in a poa ankeroꞌ to ohop ne a ma ohop kakaare. Pare ihoꞌ ne manih pa ö no a sionin e Ieesuꞌ to pet voh non. A paeh to ihoꞌ non manih pa ö no a pasuneah to pet koe voh non, ka meh manih pa moneah.  
\v 13 Ka poa ankeroꞌ poë varih hi ee pe Mariaꞌ pan, “Köövo, eën okook nom ataeah?”  
\p Keꞌ piun raoe, pareꞌ soe pan, “O teꞌ to teꞌ ke ee pa sionin e Sunön peöꞌ. Ke eöꞌ hikta nat noꞌ ee vahoꞌ poë nih.”   
\p
\v 14 E Mariaꞌ to sosoe vahik va ko non manih, pareꞌ tarih ko ep en pe Ieesuꞌ to sun non. Ivëhkëk, eꞌ to hikta nat non pan eꞌ e Ieesuꞌ.   
\p
\v 15 Ke Ieesuꞌ hi poan, pareꞌ soe pan, “Köövo eën iu nom e teh, parën okook nom?  
\p E Mariaꞌ to koman non pan eꞌ a teꞌ vëh to matop non sih a rak. Pareꞌ soe va in poan manih, “Topoan eën se keh teꞌ ke voh a sionin e Ieesuꞌ, soe ka neoꞌ ah a ö nën to vahoꞌ eah, köꞌ nö ko kon eah.”   
\p
\v 16 Ke Ieesuꞌ vaoe poan, pareꞌ soe pan, “Mariaꞌ”.  
\p Ke Mariaꞌ tarih, pareꞌ soe vamanih po to va Hibru. “Rabonaëꞌ”, ka soe pamëh to soe va non manih pan, “Tövavaasis”.   
\p
\v 17 Ke Ieesuꞌ soe ke Mariaꞌ pan, “Koe a vaket peöꞌ, suk ataeah, eöꞌ to hikta peah avoeꞌ hah noꞌ manuh pe Tamön. Ivëhkëk, eën se nö na manuh pa ma kea peöꞌ, parën soe ke raoe a ö nöꞌ to hah eoꞌ manuh pe Tamön, eꞌ me e Tamëneöm. Eöꞌ to nö eoꞌ manuh pe Sosoenën peöꞌ me eꞌ e Sosoenën peöm.”   
\p
\v 18 Ivëh, ke Mariaꞌ va Makdalaꞌ nö, pareꞌ soe ken pa ma vamomhë pö neꞌ to ep en maꞌ pe Ieesuꞌ. Pareꞌ soe pet ken pee pataeah ne Ieesuꞌ to soe ke maꞌ poan.   
\s1 Ieesuꞌ To Tavus A Ma Vamomhë Peꞌ  
\r Matiu 28:16-20, me Mak 16:14-18, me Luk 24:36-49  
\p
\v 19 A muhin to matanpoen en po poen vamomoaan in o nënkikiu, ko vamomhë peꞌ tönun ee koman iuun, pare papanih pip rea, ko teꞌ e ne koman iuun. Suk ataeah, ee to nanaöp e ne po Jiuꞌ. E Ieesuꞌ to tavus maꞌ, pareꞌ sun e non pa topniire, pareꞌ soe ke rapoë pan, “Taateꞌ moomo to teꞌ vaꞌpeh me a no neöm.”  
\v 20 E Ieesuꞌ to soe vahik vakomanih, pareꞌ vataare en pee pa poa koreneah me a apaneah. O vamomhë to vaeö suntan rakah ee pö nee to ep in e Sunön pee.   
\p
\v 21 Ke Ieesuꞌ soe hahah ko ken pee pan, “Taateꞌ moomo to teꞌ vaꞌpeh me a non neöm. E Tamön to vanö voh a maꞌ neoꞌ manih, ke eöꞌ me se vanö eoꞌ peöm manuh po oeh avoes.”  
\v 22 Eꞌ to soe vakomanih, pareꞌ piu en pa tuvuh peꞌ manih pa ma vamomhë peꞌ, pareꞌ soe ke raoe pan, “Kon öm a Tuvuh Vasioꞌ, nöꞌ to heꞌ a neöm.  
\v 23 Eöm se keh ihan anoe a ma hat pa ma napan, a ma hat pee ne Sosoenën se ihan anoe en pee. Ivëhkëk, eöm se keh hikta ihan anoe a ma hat poë varih, a ma hat poë varih to hikta onöt ne ahik.”   
\s1 E Ieesuꞌ To Tavus E Tömas  
\p
\v 24 A pah vamomhë to hikta teꞌ voh non pö ne Ieesuꞌ to tavus o vamomhë, ivëh e Tömas. A meh ëhnaneah ne to popokaꞌ ne sih poë pan e Didimus.  
\v 25 E Tömas to hah maꞌ ko upöm vamomhë soe ke poë pan, “Emöm to ep vur em pe Sunön pea.”  
\p Ivëhkëk, e Tömas to soe ke raoe pan, “Eöꞌ se keh hikta ep a henen a ma ni, nee to ni manih pa koman a poa koreneah, me eöꞌ se këh hikta vahoꞌ a kumis koreneoꞌ manih pa henen a ma ni, me eöꞌ se keh hikta vahoꞌ a koreneoꞌ manih pa henen o peö vëh pa apaneah, a, eöꞌ hikta onöt noꞌ a vaman a neöm.”   
\p
\v 26 O nënkikiu to oah en ko vamomhë tönun hahah kov ee koman iuun, pare papanih pip rea, manih po poen pamëh ne Tömas to teꞌ vaꞌpeh me non pee. A iuun a papanih vakis rakah, ivëhkëk, e Ieesuꞌ to tavus, pareꞌ sun e non topniire, pareꞌ soe ke raoe pan, “A taateꞌ moomo to teꞌ vaꞌpeh me a no neöm.”  
\v 27 E Ieesuꞌ to soe ke Tömas pan, “Vahoꞌ a kumis koreomah manih, parën ep pa poa koreneoꞌ, ko nö maꞌ, ko vahoꞌ a koreomah manih pa henen o peö vëh pa apaneoꞌ. Parën koe a vapikpiuk, ko vaman a neoꞌ.”   
\p
\v 28 E Tömas to piun e Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan, “Sunön peöꞌ, eën e Sosoenën peöꞌ.”   
\p
\v 29 Ke Ieesuꞌ soe ke poꞌ poan pan, “Eën vaman kov eöm pö nën to ep ka neoꞌ oh? Vaeö rakah po teꞌ varih to hikta ep ka neoꞌ, pare vaman a ne neoꞌ, a napan va po oeh vëh se vaeö.”   
\s1 A Pusun In A Soe Vih  
\p
\v 30 E Ieesuꞌ to nok a ma tah vatoksean peo rakah, o vamomhë peꞌ he ep ne. A ma tah vatoksean poë varih to hikta kiun vahik ne manih po Puk vaꞌih.  
\v 31 Ivëhkëk, a soe va pa ma tah vatoksean poë varih nöꞌ to kiun manih po Puk vaꞌih pan eöm se ep, paröm vaman e Ieesuꞌ Kristo a teꞌ ne Sosoenën to vateꞌ voh poan, pan eꞌ se kon taneꞌ hah a napan kurus peꞌ manih pa taateꞌ hat, keꞌeꞌ e koaꞌ pe Sosoenën. Ivëh, köm se keh vaman nem eah, eöm se kon koe em po toꞌtoꞌ tamoaan manih pa ëhnaneah.   
\c 21  
\s1 E Ieesuꞌ To Tavus A Tönim Me Ra Poa Vamomhë Peꞌ  
\p
\v 1 A ma tah kurus varih to tanok vahik ee, ke Ieesuꞌ tavus hah en pa ma vamomhë peꞌ manih pa tonon va Galiliꞌ. Ka meh ö nee to popokaꞌ va ne a tonon pamëh ivëh, a Taëberius. Keꞌ eꞌ ivaꞌih a ö ne Ieesuꞌ to vataare hah vavoh in.  
\v 2 A ma pah vamomhë varoe to tönun, pare teꞌ ne nën. E Saëmon Pitaꞌ ke Tömas a meh ëhnaneah e Didimus, ke Nataniel a teꞌ va Kenaꞌ manih pa muhin va Galiliꞌ, me ra poa sunaiꞌ Sëbëdiꞌ, me ra meh poa vamomhë pe Ieesuꞌ, ee to teꞌ vaꞌpeh ne.  
\v 3 Ke Saëmon Pitaꞌ soe ke ro upöm vamomhë peꞌ pan, “Eöꞌ se nö eoꞌ pa taanaꞌ iian.” Ko upöm soe ee maꞌ pan, “Emöm me se nö vaꞌpeh me a oah pa taanaꞌ iian. Kee nö ko tok ee po paröꞌ. Ivëhkëk, manih pa popoen avoes pamëh, nee to hikta vaon rakah ta pah iian.   
\p
\v 4 Pa pöstakah rakah no a potan to pepeah nö non maꞌ, ko vamomhë ep i na e Ieesuꞌ to sun non sinten tonon. Ivëhkëk, ee to hikta nat e ne poë e Ieesuꞌ.  
\v 5 Ke Ieesuꞌ hi en maꞌ pee pan, “Pus koaꞌ, eöm vaon vur em pa ta ma iian ah?”  
\p Kee piun a soe peꞌ, pare soe pan, “Ahik! Ahik rakah ta siꞌ tah nemöm to vaon vu.”   
\p
\v 6 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Vöknah koe in a kë peöm manih pa papmatö in o paröꞌ, paröm vaon ta ma iian.” Ivëh, kee vöknah ee pa kë pee ko iian oon suntan rakah ee, kee hikta onöt ne a rëh peah hah maꞌ a kë manih po paröꞌ.   
\p
\v 7 Ke vamomhë vëh ne Ieesuꞌ to iu oah rakah non sih poan soe ke Pitaꞌ pan, “A teꞌ vëh, eꞌ e Sunön.” Ke Pitaꞌ pënton vakomanih pan, “Eꞌ e Sunön”, pareꞌ pakuh vakis hah o ohop peꞌ, pareꞌ surap en na tonon ko akaꞌ takin en.  
\v 8 Ko upöm vamomhë varih to tok ne po paröꞌ, hoaꞌ takin me ee maꞌ pa kë to puh non po iian. Ee to hikta teꞌ varo këh voh ne a sinten tonon, ee to varo va ne maꞌ manih pa 100 mitaꞌ.  
\v 9 O vamomhë to tatakin këh ko ne maꞌ o paröꞌ, pare ep ee po suraꞌ ororan, no a pah iian to tok non me a pah ö taëën.   
\p
\v 10 Ke Ieesuꞌ soe ke raoe pan, “Teꞌ maꞌ öm ta ma iian po iian varih nöm to vaon ko maꞌ.”   
\p
\v 11 Ke Saëmon Pitaꞌ peah hah en manuh po paröꞌ, pareꞌ rëh takin en maꞌ pa kë to puh rakah non po iian apaꞌpuh. O iian to peo onöt ne a 153. Ivëhkëk, a kë vëh nee to rëh o iian to hikta tökrus.  
\v 12 Ke Ieesuꞌ vaoe e na pee, pareꞌ soe na pan, “Nö maꞌ öm ko ëën.” Ivëhkëk, ahikta pah vamomhë to hi e Ieesuꞌ pan, “Eën eteh?” Suk ataeah, ee to nat e ne pe, eꞌ akuk kuru e Sunön.  
\v 13 Ivëh, ke Ieesuꞌ nö en manuh pee, pareꞌ kon a ö taëën ko heꞌ en pee. Eꞌ to kon a iian, pareꞌ heꞌ pet en pee.   
\p
\v 14 Keꞌ ivaꞌih a vakön poen ne Ieesuꞌ to tavus a ma vamomhë peꞌ murin in a ö neꞌ to sun taneꞌ hah pa mët.   
\s1 E Ieesuꞌ To Vavaato Me Non E Pitaꞌ  
\p
\v 15 Ee to ëën vahik ee ke Ieesuꞌ soe ke Saëmon Pitaꞌ pan, “Saëmon, sunaiꞌ Jon, eën iu oah rakah kës e nom peöꞌ pa ö no upöm to iu va ka ne neoꞌ?  
\p Ke Pitaꞌ soe ken pe Ieesuꞌ pan, “A, Sunön, eën to nat e nom peöꞌ to iu e noꞌ pën.”  
\p Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Makën vavih a ma soneꞌ sipsip peöꞌ.”   
\p
\v 16 E Ieesuꞌ to vapöök hi en pe Pitaꞌ pan, “Saëmon sunaiꞌ Jon, eën iu rakah e nom peöꞌ öh?”  
\p Ke Pitaꞌ piun, pareꞌ soe pan, “A, Sunön, eën to nat e nom peöꞌ to iu e noꞌ pën.”  
\p Ke Ieesuꞌ soe ken peꞌ pan, “Matop vavih nom o sipsip peöꞌ.”   
\p
\v 17 E Ieesuꞌ to vakön hi en pe Pitaꞌ pan, “Saëmon sunaiꞌ Jon, eën iu e nom peöꞌ öh?”  
\p Ke Pitaꞌ haraꞌ vahat rakah en po tamak, suk e Ieesuꞌ to vakön hi en peꞌ pan, “Eën iu e nom peöꞌ öh?” Ivëh, neꞌ to soe suk va in na poan manih pan, “Sunön, eën to nat e nom pa ma moeh tah kurus, parën nat rakah e nom peöꞌ to iu e noꞌ pën.”  
\p Ke Ieesuꞌ soe ke poan pan, “Mamakën vavih nom ah o sipsip peöꞌ.”  
\v 18 Eöꞌ to soe vamaman rakah keoꞌ pën, “O poen nën to teꞌ sekaꞌ voh nom, eën se voh o voh pën, parën nö eom pa ö nën to iu nö nom. Ivëhkëk, o poen nën se manot, eën se kë a koreomah ka meh teꞌ voh a oah po voh pën. Ko me koe ken pën pa ma ö nën to hikta iu nö nom.”  
\v 19 E Ieesuꞌ to heꞌ a soe vaꞌih, eꞌ to sosoe suk non a ö ne Pitaꞌ se mët vah va, marën a kë a ëhnan e Sosoenën. E Ieesuꞌ to soe vahik vakomanih, pareꞌ soe ke Pitaꞌ pan, “Pitaꞌ, suk a maꞌ neoꞌ ah.”   
\s1 A Soe Pe Vamomhë Vëh Ne Ieesuꞌ To Iu Non Sih  
\p
\v 20 E Pitaꞌ to tarih ko ep i na e vamomhë vëh ne Ieesuꞌ to iu oah rakah non sih, to suksuk nö non maꞌ raoe. E vamomhë pamëh to vahoꞌ voh a pasuneah manih pa poen e Ieesuꞌ, po poen nee to ënëën ne, pareꞌ hi poan pan, “Sunön eteh vëh se vikuh ka oah manih pa napan varih to hat ov a nom oah?”  
\v 21 E Pitaꞌ to ep na poan to suksuk nö non raoe, pareꞌ hi e Ieesuꞌ pan, “Sunön, ka teꞌ poꞌ vëh no ataeah se tavus amot maꞌ manih peꞌ?”   
\p
\v 22 Ke Ieesuꞌ piun poan, pareꞌ soe pan, “Eöꞌ se keh iu noꞌ a ö neꞌ se teꞌ toꞌtoꞌ non, ko onöt po poen nöꞌ se hah maꞌ, keꞌ teꞌ e non. Suk ataeah, a tah pamëh to hikta teꞌ non pan, a tah pën. Suk varoe a maꞌ neoꞌ ah.”  
\v 23 Ivëh, ka soe nö vavah en topniira napan va po vaman, a soe pamëh to soe suk non e vamomhë pamëh to hikta antoen non a mët. Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to hikta sosoe voh non pan, e vamomhë pamëh to hikta antoen non a mët. Ahik, eꞌ to sosoe vavoh non manih pan, “Eöꞌ se keh iu noꞌ, ke vamomhë pamëh teꞌ toꞌtoꞌ e non, keꞌ onöt po poen nöꞌ se hah maꞌ. A tah pamëh to hikta teꞌ non pan eꞌ a tah pën.”   
\p
\v 24 E vamomhë akuk ko pamëh ivaꞌih, to ep voh non a ma tah poë varih, pareꞌ kiuntön, ivëh, ka nat e no pa ma soe neꞌ to vavatvus non, ee a ma soe man vaviꞌ.   
\p
\v 25 Eꞌ to teꞌ me non a ma meh tah peo ne Ieesuꞌ to nonok voh non. Ea se keh kiun suk vahik rakah raoe, eöꞌ to koman noꞌ pan, o oeh avoes vëh to hikta apuh onöt non a ö neꞌ se öt non a ma puk poë varih.