\id JAS - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) 
\h JËMIS 
\toc1 Jëmis 
\toc2 Jëmis 
\toc3 Jëmis 
\mt1 JËMIS  
\ip E tökiun po kiun vëh nee to pokaꞌ ne poë e Jëmis. A ma nap natnat peo to koman ne pan, e Jëmis voh vëh eꞌe kea soneꞌ pe Ieesuꞌ. Eꞌ to kiun ke voh na o kum teꞌ pe Sosoenën varih to vaman ne e Ieesuꞌ Kristo. O kum teꞌ poë varih to tataum voh ne a ma punis manih pa ma vakihat pe Kristo. Ivëh, kee teꞌ vakëkëh voh ne manih pa ma muhin vakëkëh. Ee to teꞌ voh ne pa ma vöön peo vamanih po teꞌ to vavih vah ne. Manih pe Jëmis, eꞌ voh a teꞌ apuh to susun voh non manih pa napan va po vaman varih to teꞌ voh ne Jerusalëm, (Aposol 15:13; 21:18).  
\ip Manih po kiun vëh neꞌ to vaato suk non a ma taateꞌ vih, ne ea a napan va po vaman se suksuk no. Me eꞌ to vapënton hah a ra se pan, ea se vateeraꞌ o vaman pea manih pa ma taateꞌ pea. Eꞌ to vih non, pa ö no o vaman pea se teꞌ non to vëknöm, pareꞌ nat non teꞌ non o vaato koraꞌ, me a hikta taateꞌ to vataare non. O vaman pamëh se nönö vaꞌpeh me non a ma kiu vih.  
\ip A ma kiun varih to tataki va ne manih pan,  
\io1 A potan avih, 1:1  
\io1 Ea se teꞌ vaeö no pa ma punis, ko vaman vakis no, 1:2-8  
\io1 A soe va pa nap öt ö, me a nap arus, 1:9-11  
\io1 A taateꞌ va pa vöknah a punöꞌ, 1:12-18  
\io1 Ea se nat no vapëpënton akuk no a soe, ivëhkëk, ea se pënton para vatet, 1:19-27  
\io1 Ea se nat no kiiki no o teꞌ manih po epep vamahën, 2:2-13  
\io1 A taateꞌ kiu se nö vaꞌpeh me non o vaman, 2:14-26  
\io1 Ea se matop vavih no a ma ö toto va pea, 3:1-18  
\io1 Ea se onoah ee pa ma iu hat va po oeh, me a ma iu hat pe susun po oraꞌ hat. 4:1-17; 5:1-6  
\io1 Ea se keh teꞌ vaes no para vaman no, ea se sun vakis e no, 5:7-20  
\c 1  
\s1 A Ö No A Napan Pe Kristo Se Teꞌ Vavih Va Ne  
\p
\v 1 Eöꞌ e Jëmis, a teꞌ kikiu pe Sosoenën me e Apuh pea e Ieesuꞌ Kristo.  
\p Eöꞌ to kiun ka nös neöm a havun me pöök vuteꞌ va pa napan va Israël to vaman nem e Kristo, to teꞌ vakëkëh këh nem a muhin koman peöm.  
\p A potan avih rakah manem peöm.   
\s1 A Ma Punöꞌ To Vakikis A Rora  
\p
\v 2 Kën kea me a ma vameneoꞌ, po poen ne eöm se taum a ma vu punöꞌ, eöm se teꞌ vaeö rakah nem.  
\v 3 Suk eöm to nat e nem, a ma punöꞌ poë varih to pupunöꞌ ne a ma vaman peöm, marën a vakikis a neöm pa sun vakis po vaman, köm teꞌ nem pa taateꞌ anoeh.  
\v 4 Ivëh, ke eöm se koe a taateꞌ anoeh, keꞌ kiu ko vataare a taateꞌ vivihan pa ma tah ne eöm to nonok nem. Ivëh, ke eöm se tavus em o teꞌ natsean to teꞌ me nem a taateꞌ totoopin.   
\s1 A Teꞌ To Kökööt Non Po Kokoman Vih, Eꞌ Se Hin E Sosoenën Keꞌ Heꞌ Poan  
\p
\v 5 Ivëhkëk, ta paeh peöm se keh kökööt non po nat vih, eöm se hin e Sosoenën keꞌ heꞌ a neöm. E Sosoenën to heꞌheꞌ non a ma tah peo manih pa napan, pareꞌ teꞌ vaeö e non pa heꞌ a napan kurus. Ivëh, keꞌ se heꞌ en peöm po nat vih.  
\v 6 Ivëhkëk, a tëëm ne eöm to hinhin nem e Sosoenën a tah, eöm se vaman rakah nem, ko kokoman peöm nat non teꞌ vaponkiꞌ non. A teꞌ ponkiꞌ kokoman to teꞌ va non manih pa supa vöh tahiꞌ, no a tuvuh to teꞌteꞌ vah non.  
\v 7-8 A teꞌ ponkiꞌ kokoman pamëh to koman non a poa tah vakëkëh pa pah tëëm, pareꞌ hikta onöt non a koman ta pah tah neꞌ se nok. Eꞌ se nat non koman non pan, eꞌ se kon taneꞌ ta pah tah manih pe Apuh.   
\s1 E Jëmis To Heꞌ A Soe, Suk A Nap Arus Me A Nap Öt Ö  
\p
\v 9 A napan va po vaman varih o arus, ee se teꞌ vaeö ne. Suk e Sosoenën to kë a ëhnëëre.  
\v 10 Ivëhkëk, o teꞌ varih o öt ö vörep, ee se teꞌ vaeö ne, pa ö ne Sosoenën to vöknah a ma ëhnëëre. Suk ataeah, a ma teꞌ poë varih to ununun a ma tah peo se mët vamanih pa ma töpkaꞌ naon va muhin.  
\v 11 A potan se pa vaororan maꞌ, pareꞌ pa varak en pa ma naon. Ka ma töpkaꞌ vuꞌvuꞌ ee, ka ö vëh to vamatan vavih non o töpkaꞌ se hik en. Eꞌ to vatoe e non pa ö no a nap öt ö vörep se mët a va, ee he teꞌ avoeꞌ e ne pa matop a ma kiu moniꞌ pee.   
\s1 A Taateꞌ Punöꞌ To Hikta Taneꞌ No Maꞌ Pe Sosoenën  
\p
\v 12 O poen no a punöꞌ to nö maꞌ po teꞌ, kee sun vakis ne, ee se teꞌ vaeö e ne. Ee se keh vaoah voh a punöꞌ pamëh, e Sosoenën se voen raoe po toꞌtoꞌ tamoaan. E Sosoenën to soe vaman voh a tah vëh po teꞌ varih to iu rakah ne poë.  
\v 13 A punöꞌ se keh tavus manih po teꞌ, ee se nat ne soe pan, “E Sosoenën to pupunöꞌ a no möm.” Ahik. A taateꞌ hat to hikta antoen non a punöꞌ e Sosoenën, me e Sosoenën koman to hikta antoen non a punöꞌ ta pah teꞌ pa taateꞌ hat.  
\v 14 Ivëhkëk, a punöꞌ to tatavus non sih pa napan pa ö no o iu hat koman va pa ma komëëre to me ke raoe. Kee oon ee po iu hat koman pee.  
\v 15 Ko iu hat pamëh me en pee pa nok a hat, ka hat pu vaꞌpuh en, ko vatvus en maꞌ pa mët.   
\p
\v 16 Ma kea me kën vamen, eöm tomaꞌ piuk hah këm po iu hat pamëh.  
\v 17 A ma taateꞌ vih me a ma heꞌ vihvih kurus to tataneꞌ ne maꞌ manuh pe Sosoenën. A ma heꞌ vih varih to heꞌ ne o maaka to tataneꞌ ne maꞌ pa Teꞌ vëh to nok voh a ma tah kurus, a potan, me a sivö me o vesun. A ma paeh pee to vapapanih vah e ne sih, pa ö nee to nönö vah ne manih pa akis. Ivëhkëk, e Sosoenën to vatoe tamoaan e non, ko heꞌheꞌ tamoaan e non pea pa ma heꞌ vih peꞌ.  
\v 18 O iu koman pe Sosoenën, keꞌ heꞌ koe ka ra o toꞌtoꞌ voon manih pa soe man. Ivëh, ka se teꞌ me no a tasun apuh oah manih pa ma moeh tah kurus neꞌ to nok voh.   
\s1 A Taateꞌ Pënton A Soe Ko Vatet  
\p
\v 19 Eöm se nat nem a tah vaꞌih, a ma kea me kën vamen, eöm se pënton soe tamoaan rakah nem, ko vavaapun nem pa vaato. Paröm nat nem heheve vëvëhöꞌ nem,  
\v 20 suk a taateꞌ heve to hikta onöt non a vaꞌaus a neöm, köm teꞌ nem po toꞌtoꞌ totoopin vëh ne Sosoenën to iu non.  
\v 21 Ivëh, ko toꞌtoꞌ peöm se teꞌ tavus këh non a ma taateꞌ rëhrëh, me a ma vu taateꞌ hat. Köm se teꞌ nem pa taateꞌ tö, ko öt nem o vavaasis pe Sosoenën vëh, neꞌ to nep pa ma kupu peöm. Ko vavaasis pamëh to onöt non pa kon hah a neöm.   
\p
\v 22 Eöm se vavatet nem a tah no vavaasis pe Sosoenën to sosoe non, eöm se keh tënan akuk nem, ko hikta vavatet nem o vavaasis pamëh, eöm to pikpiuk koman hah a nem.  
\v 23 A napan varih to pënton ee po vavaasis pe Sosoenën, pare hikta vavatet ne o vavaasis pamëh. Ee to teꞌ va ne manih pa napan varih to ep a ma matëëre manih po siroak.  
\v 24 Ee to ep ne a ma matëëre, pare nö ke ko vanun vëvëhöꞌ hah ee pa ö nee to matan va ne.  
\v 25 Ivëhkëk, a nap vaeö oah ivarih, a napan varih to sisi vavih ne o vavaasis totoopin pe Sosoenën to nonok non a napan, kee teꞌ taihan e ne. Kee teꞌ ne pa sisi vatëh o vavaasis pamëh. Ko hikta nat ne pa vanun a tah nee to tënan, ivëhpëhkëk, ee to vavatet e ne pa ö no vavaasis pe Sosoenën to soe va non. Ko teꞌ varih to vavatet ne o vavaasis pamëh, ee se teꞌ vaeö rakah e ne.   
\s1 A Taateꞌ Man Va Pa Kë E Sosoenën  
\p
\v 26 A napan va po vaman varih to koman ne pan, ee a nap “rorotuꞌ”, ivëhkëk, ee to hikta matop vavih ne a meëre, ee to pikpiuk koman hah a ne. Ivëh, ka taateꞌ “rotuꞌ” pee, eꞌ a tah akuk rakah.  
\v 27 O “rotuꞌ” vëh ne Sosoenën e Tamaara to ep non poan to maaka, pareꞌ hikta teꞌ non ta tah hat, ivaꞌih, a taateꞌ matop o koaꞌ nök, me o köövo amop varih to iu ne o vaꞌaus, me a taateꞌ teꞌ taihan këh a ma taateꞌ hat va po oeh vëh.   
\c 2  
\s1 Ea Se Iu No A Napan Kurus  
\p
\v 1 Ma kea me kën vamen, eöm o teꞌ va po vaman manihꞌ pe Apuh pea e Ieesuꞌ Kristo to teꞌ me non o ëhnan apuh. Ivëh, köm se nat nem ep va nem manih pan, a ma meh teꞌ to apuh oah e ne po upöm teꞌ.  
\v 2 Ta pah teꞌ se keh nö maꞌ ko vakum vaꞌpeh me a neöm to ohop non a ma ohop matan vavih, pareꞌ vahoꞌ non a rin gol. Ka tëëm avoeꞌ pamëh no a teꞌ arus se keh ho maꞌ, to ohop non a ma ohop vamoaan, pare pö.  
\v 3 Ke eën se keh nok vavih a teꞌ vëh to ohop non a ma ohop matan vavih, parën soe keah pan, “Eën se ihoꞌ manih pa ö ihihoꞌ vih vëh.” Parën soe ke a teꞌ arus, “Sun nom ah manem.” Keꞌ, eën se soe pan, “Ihoꞌ ah manih po oeh pa havin moneoꞌ.”  
\v 4 Eën nonok nom ataeah? Eën to nonok va nom o teꞌ manih, pee to apuh oah e ne po meoh upöm. Eën to teꞌ me nom o kokoman hat, parën koman nom pan, a meh teꞌ to vih oah e non po upöm.   
\p
\v 5 Pënton nem ma kea me vamen vih peöꞌ. E Sosoenën to vateꞌ voh a nap arus manih pa ma muhin kurus, pan ee se öt oah ne o vaman. Me ee se ho manih pa Matop Vih pe Sosoenën vëh, neꞌ to soe vaman ke voh o teꞌ varih to iu rakah ne poë.  
\v 6 Ivëhkëk, eöm to hikta vataare nem a taateꞌ ta manih pa nap arus. A nap öt ö vörep to pupunöꞌ tamoaan ne sih, pan ee to susun ne po toꞌtoꞌ peöm. Ee ivarih, to rëh a neöm po vahutët.  
\v 7 A nap öt ö vörep ivarih, to sosoe vavahat ne a ëhnan vih pe Ieesuꞌ vëh, to vaneah ka no neöm.   
\p
\v 8 O Vavaasis pe Sosoenën, e Sunön pea to teꞌ non po Puk peꞌ, to soe non pan,  
\q1 “Eën se iu rakah nom a meh teꞌ vamanih pa ö nën to iu koman hah va ka nom.” \rq Lev 19:18\rq*  
\m Eën se keh vavatet nom o vavaasis vëh, eën to vavatet e nom pa taateꞌ totoopin.  
\v 9 Ivëhkëk, eöm se keh nonok vavih oah varoe nem a ma meh teꞌ, paröm heꞌ tonun nem a ma meh, eöm to nonok nem a taateꞌ hat. Eöm to teen e nem pa hat, suk eöm to kökök e nem po Vavaasis pe Sosoenën.  
\v 10 A teꞌ se keh vavatet kurus rakah e non po Vavaasis pe Sosoenën, ivëhkëk, eꞌ to kök a pah ö ro va po Vavaasis, eꞌ to nok en pa hat, eꞌ to kök kurus rakah en pa ma Vavaasis pe Sosoenën.  
\v 11 A paeh a Sosoenën avoeꞌ to soe pan,  
\q1 “Eöm se nat nem nonok nem a taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ,” \rq Eks 20:14; Lo 5:18\rq*  
\m pareꞌ soe pet en pan,  
\q1 “eöm se nat nem ip vamët a meh teꞌ.” \rq Eks 20:13; Lo 5:17\rq*  
\m Ivëh, ke eöm se keh hikta nok a taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ, ivëhkëk, eöm to ip vamët a meh teꞌ, eöm to teen em pa hat, suk eöm to kök kurus em pa ma Vavaasis pe Sosoenën.  
\v 12 Manih pa ma tah kurus nöm to sosoe nem, me a ma tah ne eöm to nonok nem, a, eöm se kokoman hah nem, e Sosoenën se kiiki en peöm po vavaasis totoopin peꞌ vëh, to nonok a rora ka teꞌ taihan këh no o kikis va pa taateꞌ hat.  
\v 13 Ivëh, köm se vataare nem a taateꞌ ururuan manih po upöm teꞌ, tomaꞌ e Sosoenën hikta vataare a taateꞌ ururuan manih peöm po poen neꞌ se kiiki a neöm. Ivëhkëk, a teꞌ vëh to vataare non a taateꞌ ururuan, eꞌ to antoen e non pa sun po vahutët, ko hikta se naöp non po poen ne Sosoenën se kiiki a ma napan.   
\s1 O Vaman Vaꞌpeh Me A Kiu Vih  
\p
\v 14 Kën kea me vamen, o teꞌ se keh soe pan, ee to teꞌ me ne o vaman, ivëhkëk, ee to hikta nonok ne a taateꞌ vih, o vaman pee, eꞌ a tah akuk rakah. O vu vaman kës pamëh to antoen e non pa kon hah raoe?  
\v 15 A kea keꞌ a vamen pa ëhnan e Kristo tomaꞌ kökööt non ta tah o ohop, keꞌ, ta taëën.  
\v 16 Ke eën se keh soe ke a teꞌ pamëh pan, “E Sosoenën to teꞌ vaꞌpeh me a nom oah! Eöꞌ to iu noꞌ pan, eën se teꞌ vatö, parën nö, ko hop o ohop va pa tuvuh ko vëhvaꞌ a sioniumah, parën nö ko ëën vörep, parën mahun.” Ivëhkëk, eën to hikta heꞌ eah a tah no a teꞌ pamëh to iu non, a, o vaato pën eꞌ a tah akuk rakah.  
\v 17 Keꞌ vatoe e non po vaman pën varoe, o vaman vëh to hikta vavatvus non a taateꞌ vih, eꞌ o vaman to mët.   
\p
\v 18 A pah teꞌ to antoen kës e non pa soe pan, “Ëen to teꞌ me nom po vaman, keöꞌ to teꞌ me noꞌ pa ma taateꞌ vih varoe.” Ivëh, köꞌ iu noꞌ pan, ëen se vataare a neoꞌ o vaman pën pa ö nën to hikta nonok nom ta pah tah, keöꞌ se vataare a oah o vaman peöꞌ manih pa ma taateꞌ vih nöꞌ to nonok noꞌ.  
\v 19 Eöm to vaman e nem pan, eꞌ to teꞌ non a paeh a Sosoenën ro! Eꞌ to vih rakah. Ivëhkëk, o oraꞌ hat to vaman pet va ne nën, pare rikrik rakah e ne po naöp.   
\p
\v 20 Eën a teꞌ papön, eën se keh vaman varoe nom, ko vaman pën to hikta nonok non a taateꞌ vih, eꞌ o vaman pën eꞌ a tah akuk rakah.  
\v 21 Suk, e sipuura, e Abraham to tavus voh a teꞌ totoopin pa matan e Sosoenën, manih pa taateꞌ vih neꞌ to nok voh pa ö neꞌ to vatok voh e sunaiꞌeah Aësak to ës vamanih po heꞌ pa tonun a pok.  
\v 22 Ivëh, ke eöm ep em po vaman pe Abraham, me a ma taateꞌ vih neꞌ to nonok voh non, to kiu vaꞌpeh voh ne sih. O vaman to puh voh manih pa ma taateꞌ vih neꞌ to nonok voh non.  
\v 23 A tah pamëh to vataare non a pusun in a soe to teꞌ non po Puk pe Sosoenën to soe non pan,  
\q1 “E Abraham to vaman voh non e Sosoenën,  
\q2 ke Sosoenën öt voh o vaman pe Abraham,  
\q3 ivëh, ka manih po vaman peꞌ, e Sosoenën to pokaꞌ voh poan a teꞌ totoopin.” \rq Jen 15:6\rq*  
\m Ke Abraham, ne Sosoenën to pokaꞌ poan eꞌ e vakamöꞌ peꞌ.  
\v 24 Ivëh, ke eöm ep em, o teꞌ to tatavus totoopin ne pa matan e Sosoenën manih pa ma taateꞌ vih nee to nonok ne, eꞌ to hikta teꞌ non pan, o vaman varoe.   
\p
\v 25 O meoh vapipinoꞌ vih ivëh, pe köövo rëhrëh e Rehap. Eꞌ to tavus voh e köövo totoopin pa matan e Sosoenën manih pa tah neꞌ to nok.\f + \fr 2:25 \ft [Eꞌ to tavus voh e köövo totoopin pa matan e Sosoenën manih pa tah neꞌ to nok.] E Rehap to teꞌ me voh non o vaman vaꞌpeh me a tah neꞌ to nok. Ep na po Puk Josuaꞌ, 2:1-24.\f* Po poen neꞌ to kamöꞌ, ko vaho voh a nap epep kaveo manih pa iuun peꞌ, pareꞌ vaꞌaus raoe, kee rusin ke pa meh hanan.   
\p
\v 26 Keꞌ vatoe e non manih pa sionin a teꞌ to hikta teꞌ me non ta tuvuh, eꞌ to mët. Ivëh, ko vaman koraꞌ to hikta vataare non a taateꞌ vih me a kiu vih, eꞌ me to mët.   
\c 3  
\s1 Ea Se Matop Vavih No Pa Ma Ö Toto Va Pea  
\p
\v 1 Kën kea me vamen, eꞌ hikta teꞌ non pan, a peo peöm se tavus o tövavaasis. Suk ea to nat e no pemöm varih a napan to vavaasis nem a napan, no e Sosoenën se kiiki oah rakah a möm.  
\v 2 Ea kurus to nonok vapiun e no pa ma pah tëëm. A napan se keh hikta sosoe ne ta ma tah hat, ee se teꞌ e ne o teꞌ totoopin, ko antoen me e ne pa matop vavih o iu va po sionin.  
\v 3 A tëëm ne ea to vahoꞌ a ta aën manih pa rivon a hös, marën a ö neꞌ se pënton a ra. Ea to antoen e no pa matop a rivoneah, ko vatotoopin nö e no pa sionineah.  
\v 4 Eꞌ to vatoe e non po paröꞌ vëh o apuh, no a tuvuh apuh to totoon vah non poan. Ivëhkëk, a tah vëh to vatotoopin nö non o paröꞌ apuh pamëh, to paraꞌ soneꞌ. Ko vavanö koe non poan pa ö ne tövavanö to iu non.  
\v 5 Eꞌ to vatoe me e non pa mean a teꞌ. Eꞌ a ö soneꞌ va po sionin, ivëhkëk, eꞌ to këëkë koman hah a non ko vaeö non, suk a ma tah apaꞌpuh neꞌ to nok.  
\p O siꞌ tëkrea soneꞌ to antoen e non pa taneo a suraꞌ apuh manih koman a muhin.  
\v 6 Ka mean a teꞌ to teꞌ va e non manih pa suraꞌ. Eꞌ  
\m to puh non pa ma vu taateꞌ hat. Eꞌ to vavapean non o sionin avoes pa ma vu hat. Eꞌ to nonok non a ma vu taateꞌ hat manih po toꞌtoꞌ pea vamanih pa suraꞌ ororan, ka suraꞌ pamëh to taneꞌ no maꞌ po suraꞌ ësës tamoaan.  
\v 7 A napan to antoen e ne pa varauꞌ a ma vu vönaꞌ poa, vamanih po növan, me ra ma vu kuruꞌ, me ro iian. Ka ma tah poë varih teꞌ e ne paan a matop pee.  
\v 8 Ivëhkëk, ahikta pah teꞌ to antoen non a matop a mean a teꞌ. Eꞌ to poa, ko paraꞌ hat, pareꞌ teꞌ va non manih pa ëtoꞌ hat ipip teꞌ.  
\v 9 A meara, eꞌ marën a kë a ëhnan e Apuh e Tamaara. Ivëhkëk, ea to teꞌ e no sih pa vapöpöötan a napan varih ne Sosoenën to nok raoe, kee vatoe amot me ne peꞌ koman.  
\v 10 A ma taateꞌ kë a ëhnan e Sunön, me a taateꞌ vapöpöötan o teꞌ to tataneꞌ ne maꞌ pa paeh a rivon! Kën kea me a kën vamen a vu taateꞌ vëh to hikta teꞌ non pan, eꞌ a taateꞌ vih.  
\v 11 A ruen vih kës me a ruen hat to pët koko e ne sih pa paeh a rën?  
\v 12 Kën kea me vamen, o naon vëh o fik antoen kës e non pa voaꞌ o voaꞌ öliv, keꞌ, o ka voaën antoen kës e non pa voaꞌ o voaꞌ fik? Ahik! Me a koveꞌ ruen to puh non pa sö, to hikta antoen non a vatvus a ruen kakaak.   
\s1 A Teꞌ To Teꞌ Me Non O Nat Vih, Eꞌ Se Nok A Taateꞌ Vih  
\p
\v 13 Eꞌ to teꞌ pöꞌ non ta ma teꞌ topnineöm to teꞌ me ne o kokoman natsean me o kokoman maaka? Eꞌ se keh teꞌ non tah ma teꞌ to teꞌ va ne nën, a, ee se vataare in a taateꞌ teꞌ vatotoopin, pa ö nee to teꞌ va ne. Me ee se nonok ne a ma tah vih pa taateꞌ tö vëh to taneꞌ maꞌ po nat vih.  
\v 14 Ivëhkëk, eöm se keh teꞌ nem o teꞌ amamun, ko teꞌ me nem a taateꞌ puhioꞌ kikis manih pa ma kupu peöm. Paröm nat nem teꞌ me nem a taateꞌ kë koman hah ëm, suk o nat natsean peöm, suk ataeah, a taateꞌ pamëh se tavus va en manih po piuk. Eꞌ se koaan en pa soe man.  
\v 15 O vu nat “natsean” pamëh to hikta taneꞌ maꞌ pe Sosoenën, me a Tuvuh Vasioꞌ. Ahik. Eꞌ to taneꞌ maꞌ po oeh vëh, me manih pe susun po oraꞌ hat.  
\v 16 Manih pa ö poanheh no a taateꞌ puhioꞌ, me a taateꞌ amamun to teꞌ ne, a, a taateꞌ nun to teꞌ non nën, me a ma vu taateꞌ hat.  
\v 17 Ivëhkëk, a napan to kon a ma vu nat natsean to taneꞌ no maꞌ pe Sosoenën, vamomoaan ee to nonok ne sih a ma taateꞌ vivihan, me a taateꞌ moomo, me o kokoman tö, me ee to heꞌ vaeö ne a napan. A ma teꞌ to teꞌ me ne o kokoman natsean to vamatop tamoaan e ne pa vaꞌaus o teꞌ varih, to tataum ne a ma punis, me ee to nonok vavih ne o upöm teꞌ. Ee to nonok ne a taateꞌ vih to vatoe kurus non manih pa napan. Pare hikta nat ne pa piuk.  
\v 18 Ea se keh punöꞌ rakah no pa teꞌ vakamöꞌ me no o upöm teꞌ, ea to nep a taateꞌ moomo manih po toꞌtoꞌ pea, keꞌ teꞌ va non manih po voaꞌ tah na to nep.   
\c 4  
\s1 Eöm Se Heꞌ Këm Pe Sosoenën  
\p
\v 1 Eöm nat kës e nem pa ö no a ma punis me a ma vaato vasukaꞌ to tataneꞌ ne maꞌ? Ee to tataneꞌ ne maꞌ po iu amamun varih to vavapus me ne a ma komëneöm.  
\v 2 Eöm to iu e nem pa ma tah, ivëhkëk, eöm to hikta öt nem. Ivëh, ke eöm vamatop e nem pa ip vamët a meh teꞌ, me eöm to teꞌ nem pa taateꞌ puhioꞌ o upöm teꞌ. Ivëhkëk, eöm to hikta onöt nem a kon a ma tah nöm to iu nem. Ivëh, köm teꞌ nem pa taateꞌ vaato vasukaꞌ me a vapus. Eöm to hikta kon a ma tah nöm to iu nem. Suk eöm to hikta hinhin nem e Sosoenën.  
\v 3 Ka tëëm nöm to hinhin nem, eöm to hikta kokon nem a ma tah poë varih. Suk eöm to iu heꞌ vaeö koman hah a nem, paröm viivi pinpiun e nem pee. Eꞌ a pusun in a ö no a ma hin peöm to hikta tatapiun suk ne.   
\p
\v 4 Ivëh, ke eöm këh voh em pe Sosoenën. Eöm se nat e nem pan, a teꞌ to iu non a ma tah va po oeh vëh, eꞌ to vatoe me e non pa teꞌ to vakihat me non e Sosoenën. Eteh to iu vakamöꞌ me non a ma taateꞌ va po oeh vëh, eꞌ se tavus en e tövakihat pe Sosoenën.  
\v 5 Eöm to koman vaponkiꞌ e nem pa soe vëh, to teꞌ non po Puk pe Sosoenën to soe va non manih pan,  
\q1 “A Tuvuh Vasioꞌ vëh ne Sosoenën to vahoꞌ voh manih pea,  
\q2 to iu rakah a rora se teꞌ varoe no manih peꞌ.” \rq Eks 20:5\rq*   
\m
\v 6 Ivëhkëk, e Sosoenën to heꞌheꞌ oah a rora o ururuan peꞌ, vamanih pa ö no o Puk pe Sosoenën to soe va non,  
\q1 “E Sosoenën to heꞌheꞌ tonun non sih a nap möhmöh,  
\q2 ivëhkëk, eꞌ to heꞌheꞌ non o ururuan peꞌ manih po teꞌ tö. \rq Prov 3:34\rq*   
\p
\v 7 Ivëh, köm se heꞌ avoes këm manih pe Sosoenën. Paröm heꞌ tonun e susun po oraꞌ hat, keꞌ se rusin këh a neöm.  
\v 8 Eöm se nö vatët maꞌ manih pe Sosoenën, ke Sosoenën se nö vatët maꞌ manih peöm. Eöm a nap nonok hat, eöm se veo tavus a ma taateꞌ hat këh o toꞌtoꞌ peöm. Eöm to pupunöꞌ nem pa vatet e Sosoenën vaꞌpeh me a taateꞌ hat va po oeh vëh. A taateꞌ pamëh to hikta teꞌ vih non. Ivëh, ke eöm se vavoon a ma kokoman peöm.  
\v 9 Eöm se teꞌ vatamak nem, suk a ma taateꞌ peöm, paröm okook vörep nem! Eöm a napan to onon nem, eöm se panih paröm okook nem. Ke eöm a napan to vavaeö nem, eöm se tatamak nem.  
\v 10 Eöm se vöknah hah ëm pa matan e Apuh, keꞌ se kë a neöm.   
\s1 Eöm To Hikta Teꞌ Nem Pan Eöm A Nap Kiiki Teꞌ  
\p
\v 11 Kën kea me vameneoꞌ, eöm se nat nem vövöhioꞌ nem ta ma vöhioꞌ hat piuk suk o upöm teꞌ. Eöm se keh teꞌ nem pa vöhioꞌ vatonun suk o upöm teꞌ va po vaman peöm, keꞌ, pa kiiki raoe, me eöm to kiiki ko sosoe vöknah e nem po Vavaasis Pe Sosoenën, nee to vavatet ne. Ka tëëm nöm to kiiki nem o Vavaasis pamëh, eöm to tavus va em manih pa nap kiiki. Ivëh, ke eöm hikta teꞌ hah va nem manih po teꞌ to vavatet ne o Vavaasis pe Sosoenën.  
\v 12 E Sosoenën varoe kuru to nok voh o Vavaasis peꞌ, pareꞌ tavus en a Tökiiki. Eꞌ varoe kuru to antoen e non pa kon hah a ra, me a miröꞌ a ra. Ivëh, keꞌ hikta vih non peöm se kiiki nem o upöm teꞌ.   
\s1 Eöm Se Koe, Ke Sosoenën Vovoh Ke Non A ma Toꞌtoꞌ Peöm  
\p
\v 13 A ma paeh peöm to sosoe nem sih pan, “Kuru, keꞌ, sinup nemöm se nö em pa ta pah vöön apuh. Emöm se teꞌ nem maꞌ nën po pöh kirismas, marën a nok a kiu moniꞌ, ko kon a ma moniꞌ peo.”  
\v 14 Ivëhkëk, eöm to hikta nat nem pa tah se tavus sinup! O toꞌtoꞌ peöm to teꞌ va non manih pa soaꞌpi vëh se tavus. Ka ep in eah pa siꞌ tëëm kökööt akuk, keꞌ hik vëvëhöꞌ hah en.  
\v 15 Ivëh, keꞌ vih non peöm se soe vamanih pan, “E Apuh se keh iu non, ea se teꞌ toꞌtoꞌ no, ko nonok no a tah vëh, keꞌ, a tah vaꞌuh.”  
\v 16 Ivëhkëk kuru, eöm to teꞌ nem o teꞌ möhmöh, ko këëkë koman hah a nem pa soe tavus a ma kiu apaꞌpuh nöm to iu nok nem. O vu taateꞌ va pa kë hah ëm, eꞌ to paraꞌ hat.  
\v 17 Ivëh, ka teꞌ se keh nat e non pa tah totoopin neꞌ se nok, ivëhkëk, eꞌ to hikta nok, a, a teꞌ pamëh to nok en pa taateꞌ hat.   
\c 5  
\s1 Eöm A Nap Öt Ö Se Matop Nem  
\p
\v 1 Pënton öm, eöm a nap öt ö vörep! Eöm se ook, paröm tamak suntan, suk a ma punis se nö maꞌ manih peöm.  
\v 2 A ma moeh tah peo vörep peöm se koaꞌ vahik ee, ko kökörös ëën vahik ee pa ma ohop peöm.  
\v 3 A ma moeh gol, me silvaꞌ peöm se ratoꞌ ee. Ko ratoꞌ pamëh se vataare en peöm to nok voh em pa hat. Eꞌ se ëën va in a ma sionineöm manih po suraꞌ. Eöm to ununun voh em pa ma moeh takoek vihvih peöm, keꞌ öök non kuru ko vatët non po Poen hah pe Sunön.  
\v 4 Pënton vavih öm! O voen ne eöm to hikta heꞌ voh a nap kiu varih to rëp karas manih po tökiu peöm, ee to okook ke ne pe Sosoenën pan, eꞌ se piun a ma taateꞌ hat peöm. Ke Sunön A Kikis Vi to pënton en pa ook pa nap kiu.  
\v 5 A ma poen kurus nöm to teꞌ nem manih po oeh, eöm to öt vörep voh nem a ma moeh tah vihvih, paröm vaeö ko iu voh nem a ma tah kurus poë varih. Eöm to teꞌ voh nem pa ëën vörep, ka ma komëneöm ponot vamanih pa vönaꞌ, nee to vamatop e ne pa ip vamët.  
\v 6 Eöm to vahoꞌ voh em pa nap totoopin po vahutët, ko vateen em pee pa hat, paröm ip vamët raoe to hikta teꞌ me ne ta hat. Kee hikta onöt ne a vapus me a neöm.   
\s1 Ea Se Teꞌ Me No A Taateꞌ Anoeh  
\p
\v 7 Kën kea me kën vamen, eöm se teꞌ me nem a taateꞌ anoeh, keꞌ öök po Poen ne Sunön se hah maꞌ. Eöm to nat e nem, a teꞌ to teꞌ non a rak to anoeh non sih a ma taëën vih, peꞌ se pu taneꞌ po oeh. Eꞌ to teꞌ vaes rakah non sih ko anoeh non a uhön me a potan se vapu a taëën, keꞌ voaꞌ a ma voaꞌ vih.  
\v 8 Ke eöm me se teꞌ vaes nem, ko anoeh nem. Ko teꞌ a ma punis to tavus manih peöm. Suk o Poen hah pe Sunön to öök vatët en.   
\p
\v 9 Kën kea me a kën vamen, eöm se koe a varek suk a ma meh upöm peöm, me a vöhioꞌ tonun raoe. E Sosoenën tomeꞌ tavus vamanih pa Teꞌ kiiki vahutët, pareꞌ kiiki a neöm, ko vateen a neöm pa hat. Ka Teꞌ kiiki vahutët pamëh to vamatop e non pa nö maꞌ!  
\v 10 Kën kea me vamen, eöm se vavatet nem o vavaasis po teꞌ vanënën soe varih, to vavaasis suk voh ne e Apuh. Ee to kon kamis voh pa ma tah, ivëhkëk, ee to teꞌ vaes voh e ne, pare anoeh ne.  
\v 11 Ea to sosoe no pan, ee to teꞌ vaeö e ne, suk ee to hikta koe rom voh. Eöm to pënton voh em pe Job to teꞌ me voh non a taateꞌ anoeh. Paröm nat e nem, po vasuksuk ne Apuh to nok voh a taateꞌ vih manih peꞌ. Ea to nat e no, e Sunön to puh rakah non po ururuan, me a taateꞌ kamöꞌ.   
\s1 Matop Nem Pa Ma Tah Nöm To Sosoe Nem  
\p
\v 12 Kën kea me a kën vamen, a tah apuh oah ivëh, eöm se nat nem nonok nem a soe kikis, vamanih pa ö neöm to iu soe nem oman. Koe a pokaꞌ o ëhnan va pa vöön va kin, keꞌ, o ëhnan vëh o oeh, keꞌ, a meh tah pa vakikis a soe nöm to soe. Ka tëëm nöm to iu soe nem “oman”, eöm se soe varoe kuru, “oman”, pö neꞌ se keh teꞌ non “oman”. Keꞌ, “ahik”, pö neꞌ se keh teꞌ non “ahik”. Ivëh, ke eöm hikta se teen nem ta hat, po poen ne Sosoenën se kiiki a neöm.   
\s1 O Kikis Va Pa Taateꞌ Hin  
\p
\v 13 Eteh to teꞌ me non a ma punis, eꞌ se hinhin non. Keteh to haraꞌ vaeö non, eꞌ se vaëhëh, ko kë a ëhnan e Sunön.  
\v 14 Keteh to haraꞌ non a moeh, eꞌ se vaoe a nap susunön va po rotuꞌ. Kee se hin suk poë, pare hë o vanom manih pa teꞌ pamëh pa ëhnan e Apuh.  
\v 15 Ko hin vëh nee to hin me o vaman se vavih a teꞌ vëh to haraꞌ non a moeh. E Apuh se vatoꞌ en pa teꞌ pamëh. Keꞌ se keh teꞌ me non ta hat, e Sosoenën se ihan anoe en pa hat peꞌ.  
\v 16 Eöm se vatvus vapiun a ma hat peöm, paröm teꞌ me nem a taateꞌ hin vapiun, marën e Sosoenën se vatoꞌ a neöm. A teꞌ va po vaman se keh hin, a ma tah apaꞌpuh rakah se tanok.  
\v 17 E Elaëjaꞌ voh a teꞌ to teꞌ va e non manih pea. Eꞌ to hinhin suk voh non a uhön se nat non nus, ka uhön hikta nus voh manih po oeh po kukön kirismas me a tönim sivö me a paeh.  
\v 18 Ke Elaëjaꞌ hin hah, ka uhön nus maꞌ, ko vömru o oeh, keꞌ vapu vavih hah en pa ma moeh tah.   
\s1 A Taateꞌ Va Pa Vaꞌaus Hah A Teꞌ To Nö Vapiun  
\p
\v 19 Kën kea me a kën vameneoꞌ, ta paeh va peöm se keh nö varo këh a soe man, ka meh kea vaꞌaus a teꞌ pamëh, keꞌ hah maꞌ,  
\v 20 eöm se nat vakis nem a tah vaꞌih. Eteh to me hah maꞌ a teꞌ nonok hat këh a taateꞌ hat, eꞌ to kon hah en pa apen a teꞌ nonok hat pamëh, keꞌ këh en maꞌ pa mët. Ivëh, ke Sosoenën se ihan anoe en pa ma hat peo rakah.