\id HEB - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) 
\h HIBRU 
\toc1 Hibru 
\toc2 Hibru 
\toc3 Hib 
\mt1 HIBRU  
\ip O kiun vëh to nö non po Jiuꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ Kristo. A ëhnan o to pee, nee to pokaꞌ ne o Hibru. Ivëh, ka se popokaꞌ no raoe a napan va Hibru, pa ö na se keh vavato suk no raoe. Ivëhkëk, manih po kiun pamëh na to hikta nat no pa teꞌ to kiun voh.  
\ip A napan va po vaman varih Hibru to iu hah voh e ne pa ö hinhin moaan vavoh pee, suk eꞌe to tataum voh ne a ma punis manih pa ma vakihat pe Ieesuꞌ. Ivëh, ke tökiun po kiun vëh to vavaasis non na raoe pan, eꞌ to vih non, pee se koe a ö hinhin moaan vavoh pee. Ka manih pe Ieesuꞌ varoe kuru, nee se tavus o teꞌ totoopin manih pa matan e Sosoenën. E Ieesuꞌ rakah e Koaꞌ apuh pe Sosoenën. Ivëhkëk, manih po ankeroꞌ, me a ma teꞌ vanënën soe pe Sosoenën, me e Mosës, ee to hikta teꞌ apuh tiroëꞌ ne. Me eꞌ to vavaasis non raoe pan, a napan hikta antoen ne a tavus o teꞌ totoopin manih pa matan e Sosoenën, manih pa ma taateꞌ vapenpen, keꞌ, manih pa ma vu taateꞌ va pa ësës a ma heꞌ. Manih pe Ieesuꞌ varoe kuru, ne Sosoenën se hiuk a ma hat pea. Suk eꞌ to vaꞌaus a ra, pa ö neꞌ to tavus vamanih pa teꞌ ësës heꞌ, pareꞌ teꞌ tamoaan non manih pa papmatö pe Sosoenën, Eꞌ to vih non, pea se këh a ma taateꞌ moaan pea, ko vahoꞌ ovoes rakah o vaman pea manih pe Ieesuꞌ.  
\ip A ma kiun varih to tataki va ne manih pan,  
\io1 E Sosoenën to vateeraꞌ koe voh ea manih pe koaꞌ peꞌ, 1:1-4  
\io1 A tasun pe Kristo to apuh oah e non pa tasun pa ma ankeroꞌ pe Sosoenën, 1:5-14; 2:1-18  
\io1 A tasun pe Kristo to apuh oah e non pa tasun pe Mosës, pen Josuaꞌ, 3:1-19; 4:1-13  
\io1 A tasun pe Kristo to apuh oah e non pa tasun po teꞌ ësës heꞌ, 4:14-16; 5:1-14; 6:1-20; 7:1-28  
\io1 Manih pe Ieesuꞌ, o vatompoan voon to apuh oah e non po vatompoan vamoaan, 8:1-13; 9:1-28  
\io1 O eraꞌ pe Kristo to kikis oah e non po eraꞌ po vönaꞌ, o eraꞌ pamëh se hiuk rakah en pa ma hat pea, 10:1-39  
\io1 Manih po vaman varoe ne ea se tavus o teꞌ totoopin pa matan e Sosoenën, 11:1-40  
\io1 Manih pa taateꞌ teꞌ vaes pea, ea se vaman no e Kristo, ko pënton no eah. 12:1-29; 13:1-19  
\io1 A soe ataaton pe tökiun po kiun vëh, 13:20-25.  
\c 1  
\s1 A Soe Pe Sosoenën To Koe Maꞌ Pe Koaꞌ Peꞌ  
\p
\v 1 Moaan voh ne Sosoenën to vavaato koe me voh non a kën sipuura manih po teꞌ vanënën soe. Pa ma poen peo neꞌ to vavataare koe voh non ea pa taateꞌ tata me a taateꞌ vaato.  
\v 2 Ivëhkëk, manih pa ma poen to oah ee, eꞌ to vavaato koe me a rora pe Sunaiꞌeah. E Sosoenën to vaneah voh e Sunaiꞌeah a ma tah kurus. Ee pon to teꞌ vaꞌpeh ne, pare soe, ko oeh me akis tavus me a ma moeh tah kurus to teꞌ hop ne nën.  
\v 3 E Koaꞌ to matan va e non manih pe Tamaneah, pareꞌ vapeaapen non o maaka peꞌ. O kikis pa soe peꞌ to vatoe me non pe Tamaneah, pare öt ne pon a ma moeh tah kurus pa soe kikis pamëh. Vasuksuk neꞌ to mët, ko eraꞌ peꞌ pupui a ra ko vahik a ma hat pea, ka voon rakah ee. Manuh pa vöön va kin, neꞌ to ihoꞌ non pa papmatö pe Tamaneah a Kikis Vi.  
\v 4 A tasun pe Ieesuꞌ to apuh oah e non pa tasun po ankeroꞌ. E Sosoenën to heꞌ voh poan o ëhnan to apuh oah e non pa ma ëhnëëre.   
\s1 A Tasun Pe Koaꞌ To Apuh Oah E Non Pa Tasun Po Ankeroꞌ  
\p
\v 5 Ivëh, ke Sosoenën hikta soe ke voh ta pah ankeroꞌ a soe neꞌ to heꞌ e Ieesuꞌ to soe non pan,  
\q1 “Kuru, eën e Koaꞌ peöꞌ, keöꞌ e Tamömah.” \rq Sng 2:7\rq*  
\p Ahik to pöh poen ne Sosoenën to soe ke ro ankeroꞌ, ivëhkëk, eꞌ to soe ke Ieesuꞌ pan,  
\q1 “Eöꞌ se teꞌ noꞌ e Tamömah, kën teꞌ nom e Koaꞌ peöꞌ.” \rq 2 Sml 7:14\rq*   
\p
\v 6 Ivëhkëk, o poen neꞌ se vanö hah maꞌ a pah Koaꞌ ro peꞌ manih po oeh, pareꞌ soe pan,  
\q1 “A ma ankeroꞌ pe Sosoenën se vasunön eah.” \rq Sng 97:7\rq*   
\p
\v 7 Ke Sosoenën to sosoe suk voh non o ankeroꞌ, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Eöꞌ to nok voh raoe, kee teꞌ ne a nap kiu peöꞌ,  
\q2 pare teꞌ va ne manih pa tuvuh me o tëkrea.” \rq Sng 104:4\rq*   
\p
\v 8 Ivëhkëk, manih pe Koaꞌ, ne Sosoenën to soe pan,  
\q1 “Sosoenën, a ma tamoaan rakah nën se teꞌ nom a teꞌ Sunön,  
\q2 parën matop nom a ma napan pën pa taateꞌ totoopin.   
\q1
\v 9 Eën to iu nom a taateꞌ vih totoopin,  
\q2 parën rës nom a taateꞌ hat.  
\q1 Ivëh, ke Sosoenën e Topoan pën to kon voh oah, ko heꞌ oah o vaeö, me a tasun to teꞌ oah e non pa ö neꞌ to heꞌ vavoh a ma vakamöꞌ pën.” \rq Sng 45:6-7\rq*   
\p
\v 10 Ke Sosoenën sosoe suk voh non e Ieesuꞌ, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Eën e Sunön, po vamomoaan eën to nok o oeh me akis pa koreomah.   
\q1
\v 11 O oeh me a akis se hat vamanih po rara vamoaan, pare hik ee.  
\q1 Ivëhkëk, eën to teꞌ tamoaan e nom.   
\q1
\v 12 Eën se nikun raoe vamanih po rara,  
\q2 parën panih raoe pon vamanih pa teꞌ to panih o rara,  
\q3 ivëhkëk, eën se vatoe tamoaan e nom,  
\q2 parën hikta se manot nom.” \rq Sng 102:25-27\rq*   
\p
\v 13 E Sosoenën to hikta soe ke voh ta ankeroꞌ a soe neꞌ to heꞌ voh e Ieesuꞌ, to soe non pan,  
\q1 “Ihoꞌ manih pa papmatö peöꞌ,  
\q2 keꞌ antoen pa ö nöꞌ se vahoꞌ a teꞌ to vakihat me a nom oah manih paan in eën.” \rq Sng 110:1\rq*   
\p
\v 14 O ankeroꞌ to kiu ne paan e Sosoenën, keꞌ vavanö non raoe pa vaꞌaus o teꞌ varih neꞌ se kon hah.   
\c 2  
\s1 E Sosoenën to Kon Hah A Ra  
\p
\v 1 Ivëh, ka se pënton vavih rakah a soe man vëh na to pënton, suk ea tomaꞌ këkëh amamot nö hah e no pa soe man, ko këh e Koaꞌ pe Sosoenën.  
\v 2 A soe man vëh no ankeroꞌ to heꞌ, eꞌ o Vavaasis pe Mosës. Ketereh to pënton varo a soe pamëh, ee se kon kamis ee. A kamis pamëh, eꞌ to teꞌ totoopin e non.  
\v 3 Ivëh, ke ea me se keh pënton varo ee pa soe apean pe Ieesuꞌ se kon hah a ra, ea hikta onöt no a rusin këh a kiiki pe Ieesuꞌ. E Ieesuꞌ koman to soe voh ken pea, pa ö seꞌ kon hah a ra. Ko teꞌ varih to pënton voh ne poë to soe pan, a soe vaꞌih to teꞌ man e non. Ea me to pënton a soe vëh to soe non pan, e Ieesuꞌ se kon koe hah a ra pa ma vaasis po teꞌ varih.  
\v 4 E Sosoenën to vataare me en pan, a soe pamëh to man pa ö neꞌ to heꞌ a napan a ma vu vëknöm me o kikis apuh. Manih pa ma napan neꞌ to nok a ma vu tah vatoksean. Eꞌ to heꞌ vakëkëh raoe a ma heꞌ pa Tuvuh Vasioꞌ pa ö neꞌ to iu va non.   
\s1 E Ieesuꞌ to Kon Hah A Ra  
\p
\v 5 Ivëh, ke Sosoenën to hikta vateꞌ voh o ankeroꞌ, pan ee se matop ne a pop pa napan. A pop pamëh na to vavahutët suk no.  
\v 6 Suk manih po Puk Vapenpen pe Sosoenën, eꞌ to sosoe suk non e Sosoenën pa ö neꞌ to kiun va non pan,  
\q1 “Suk ataeah, ka napan teꞌ oah ne manih po kokoman pën,  
\q2 kën matop nom raoe?   
\q1
\v 7 Eën to vöknah raoe,  
\q2 kee teꞌ ne paan o ankeroꞌ,  
\q3 ivëhkëk, eën to vasunön hah raoe,  
\q2 parën heꞌ raoe a tasun me o kikis.   
\q1
\v 8 A tasun va pa matop a ma tah.” \rq Sng 8:4-6\rq*  
\m Ka soe pamëh to soe non pan. E Sosoenën to nok voh o teꞌ se matop ne a ma tah kurus manih po oeh. Ivëhkëk, kuru na to hikta ep no o teꞌ to matop ne a ma tah poë varih.  
\v 9 Ivëhkëk, ea to ep voh ee pe Ieesuꞌ! Eꞌ to vöknah voh ea ko kunah maꞌ manih po oeh, pareꞌ mët. Manih po poen pamëh, eꞌ to vapaan ke non o ankeroꞌ. Manih po ururuan pe Sosoenën, eꞌ to kon kamis ko mët suk voh a napan kurus, pareꞌ kon en po ëhnan apuh.   
\p
\v 10 E Sosoenën, eꞌ a Teꞌ to nok voh a ma tah kurus, me eꞌ to matop non a ma tah kurus poë varih. Eꞌ to iu non a ma napan peo se nö manuh pa vöön va kin. Ivëh, keꞌ vateꞌ en pe Ieesuꞌ se kon koe hah a ma napan kurus, pa ö neꞌ to kon kamis voh. Eꞌ to tavus voh a teꞌ totoopin pa ö neꞌ to vatet voh a taateꞌ pamëh.   
\p
\v 11 E Ieesuꞌ to vavoon hah a ma napan, keꞌeꞌ, me a ma napan varih to voon hah, ee to teꞌ nee a pah tamëëre. Ivëh, ke Ieesuꞌ hikta teꞌ poet voh non, a pokaꞌ raoe a kën kea peꞌ.  
\v 12 Ivëh, keꞌ soe pan,  
\q1 “Sosoenën, eöꞌ se vavaato suk noꞌ a oah manih pa ma kea peöꞌ.  
\q2 Eöꞌ se soe vavaeö ka oah manih pa ma vakum.” \rq Sng 22:22\rq*   
\p
\v 13 Eꞌ to soe pet en pan,  
\q1 “Eöꞌ se vahoꞌ hah öꞌ pa koren e Sosoenën,” \rq Ais 8:17\rq*  
\p pareꞌ soe hahah kov en pan,  
\q1 “Eöꞌ ivëh to teꞌ me noꞌ po koaꞌ ne Sosoenën to heꞌ a neoꞌ.” \rq Ais 8:18\rq*   
\p
\v 14 O teꞌ poë varih, to teꞌ me ne o sionin. Ivëh, ke Ieesuꞌ tavus va en manih pee. Eꞌ to tavus teꞌ, ko mët pareꞌ sun hah. A tah pamëh to vöknah o kikis va pa mët ne susun po oraꞌ hat to teꞌ me voh non.  
\v 15 E Ieesuꞌ to tavus teꞌ, pareꞌ mët ko sun hah ko voen hah raoe. Ee to nanaöp ne a taateꞌ mët. Ivëh, kee teꞌ va e ne manih po teꞌ kikiu akuk.  
\v 16 Eꞌ to maaka rakah en, pa ö neꞌ to hikta nö voh maꞌ pa vaꞌaus o ankeroꞌ, ivëhkëk, eꞌ to nö maꞌ pa vaꞌaus o pus koaꞌ pe Abraham.  
\v 17 Ke Ieesuꞌ tavus va en manih pa ma kea peꞌ varih, a napan. Ivëh, keꞌ tavus en a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to teꞌ me non o ururuan, pareꞌ vavatet non a soe pe Sosoenën. Ko nonok non a kiu peꞌ. Ke Sosoenën se ihan anoe a ma hat pa ma napan.  
\v 18 E Ieesuꞌ koman to kon kamis voh, pa ö ne susun po oraꞌ hat to pupunöꞌ voh non poan. Ivëh, keꞌ se vaꞌaus en po teꞌ varih, ne susun po oraꞌ hat to pupunöꞌ non raoe.   
\c 3  
\s1 A Tasun Pe Ieesuꞌ to Apuh Oah E Non Pa Teꞌ Tasun Pe Mosës  
\p
\v 1 Ivëh, kën kea vivihan peöꞌ, e Sosoenën to vateꞌ a neöm a ma teꞌ koman peꞌ, ke eöm se nö manuh pa vöön peꞌ vöh kin. Eöm se vavatet nem e Ieesuꞌ vëh ne Sosoenën to va nö maꞌ, keꞌ teꞌ non a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ vëh, na to vaman no ko kë no a ëhnaneah.  
\v 2 E Ieesuꞌ to vavatet vavih rakah e non po iu pe Sosoenën, vamanih pa ö ne Mosës to nonok vavoh non. E Mosës to nonok voh non a ma tah ne Sosoenën to iu non, pareꞌ matop non a napan va Israël.  
\v 3 A teꞌ to eok a iuun to kon o ëhnan apuh, to apuh oah e non pa iuun neꞌ to eok. Eꞌ to vatoe e non pe Ieesuꞌ to kon voh pa tasun to apuh oah e non pa teꞌ tasun pe Mosës.  
\v 4 A ma iuun kurus to teꞌ ne, a teꞌ to eok. Ivëhkëk, e Sosoenën to nok voh a ma moeh tah kurus.  
\v 5 E Mosës to vavatet voh non o iu pe Sosoenën. Pareꞌ vanënën non a ma tah ne Sosoenën to sosoe non, se tavus amot. Pareꞌ nonok non a kiu manih pa iuun pe Sosoenën.  
\v 6 Ivëhkëk, e Kristo, eꞌ e Koaꞌ pe Sosoenën. Eꞌ to teꞌ me non a kiu va pa matop a napan, ka napan to teꞌ va ne manih pa iuun pe Sosoenën. Ea se teꞌ no a napan peꞌ, pa ö na se keh ötöön vakis no o vaman pea manih pe Ieesuꞌ, ko anoeh no eah, keꞌ öök po poen na se mët.   
\p
\v 7 Ivëh, ka Tuvuh Vasioꞌ soe pan,  
\q1 “Po poen nöm to pënton a soe pe Sosoenën,   
\q1
\v 8 paröm nat nem teꞌ va nem manih po teꞌ vatösoe,  
\q2 vamanih pa ö nöm to pënton varo vavoh nem e Sosoenën,  
\q3 vamanih pa ma sipuineöm to teꞌ voh ne pa moeh upin, ko pupunöꞌ a ne neoꞌ.”   
\p
\v 9 E Sosoenën to soe koe manih pa Tuvuh Vasioꞌ pan,  
\q1 “A kën sipuineöm to pupunöꞌ voh a ne neoꞌ.  
\q1 Ivëhpëhkëk, ee to ep voh e ne pa ma tah nöꞌ to nonok noꞌ po 40 kirismas.   
\q1
\v 10 Eꞌ a pusun in a tah, nöꞌ to heve suk voh noꞌ raoe,  
\q2 suk a ma kokoman pee to teꞌ ke voh e ne.  
\q1 Kee vatösoe e ne pa ma soe peöꞌ.   
\q1
\v 11 Eöꞌ to vovoh paröꞌ soepip vakis rakah eoꞌ pee pan,  
\q2 ‘Eöm se nat nem nö pa vanot manih pa muhin va Keenan vëh, nöꞌ se heꞌ a neöm.’” \rq Sng 95:7-11\rq*   
\p
\v 12 Kën kea peöꞌ, eöm se matop nem po kokoman hat peöm. Eöm to vanun o vaman peöm, paröm këh ke e Ieesuꞌ, e Sosoenën toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 13 Eöꞌ to hikta iu noꞌ ta paeh va peöm se vatösoe non, ka taateꞌ hat vanun a neöm, köm taum a punis. Ivëhkëk, a ma poen kurus nöm se teꞌ nem, eöm se vavaꞌaus hah a nem pa vaman a soe pe Sosoenën.  
\v 14 O poen na to taneo vaman e Ieesuꞌ ko vatet eah, para vaman no eah, eꞌ se vaꞌaus en pea. Ivëh, ka se keh vaman vakis avoeꞌ rakah e no peꞌ, ea se vatös me eah pa ma tah koman peꞌ, po poen neꞌ se hah maꞌ.   
\p
\v 15 Ivaꞌih a tah no Puk Vapenpen to soe suk voh non,  
\q1 “Kuru eöm se tënan a soe pe Sosoenën,  
\q2 paröm koe a vatösoe vamanih pa ö no a kën sipuineöm to pënton varo vavoh ne e Sosoenën.” \rq Sng 95:7-8\rq*   
\p
\v 16 A napan varih ne Mosës to me tavus këh voh maꞌ raoe a muhin va Isip, to heꞌ tonun voh e Sosoenën, pa ö nee to pënton varo a soe peꞌ.  
\v 17 A napan poë varih ne Sosoenën to heve voh non raoe po 40 kirismas. Eꞌ to heve voh non o teꞌ varih to nonok hat voh ne, pare mëtmët ee manih pa koman a moeh upin.  
\v 18 Ke Sosoenën soe vakis hah va en manih pan, “Ee voh ivarih a napan to pënton varo voh a soe peöꞌ. Ee hikta se tavus ne manih po oeh vëh, nöꞌ se heꞌ raoe, kee kon a vanot.”  
\v 19 Ivëh, ka nat ee pee to hikta vaman vakis voh ne e Sosoenën, to tavus manuh pa ö neꞌ se heꞌ raoe, kee kon a vanot.   
\c 4  
\p
\v 1 E Sosoenën to soe vaman voh ken pea, pa ö na se ho ee pa vöön va pa vanot. Ivëh, ke ea se matop rakah no ko naöp no e Sosoenën tomeꞌ kiiki a ra, pa ö na to vatösoe no ko hikta tavus manuh pa vöön va pa vanot.  
\v 2 Ea to pënton voh ee pa soe vih vamanih pa ö no a napan va Israël to pënton vavoh. Ivëhkëk, ee to pënton varo, pare hikta vaman voh ne ko hikta ho manuh pa vöön va pa vanot. Ka soe vih pamëh hikta vaꞌaus voh raoe.  
\v 3 Ivëh, ke ea varih a napan to pënton para vaman no e Sosoenën, ea varoe to se ho manuh pa vöön vavanot vaꞌpeh me e Sosoenën. Suk ataeah, e Sosoenën to soe suk voh o teꞌ to pënton varo, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Eöꞌ to heve voh paröꞌ soepip raoe, ko soe pan,  
\q2 ‘Ee se nat ne nö pa vanot manih pa muhin va Keenan, vëh  
\q3 nöꞌ se heꞌ raoe.’” \rq Sng 95:11\rq*  
\m E Sosoenën to soe voh a soe pamëh, eꞌ he vamatop vahik a vöön vanot peꞌ po poen neꞌ to nok o oeh, keꞌ öök non kuru.  
\v 4 Ivëh, ka manih komön o Puk Vapenpen to kiun va non manih pan,  
\q1 “Po tönim me o pöh poen neꞌ to nok a ma moeh tah,  
\q2 pareꞌ vavuriah en komön o tönim me o pöök poen.  
\q1 E Sosoenën to nok vahik en pa ma moeh tah,  
\q2 pareꞌ vavuriah en po poen pamëh.” \rq Jen 2:2\rq*   
\m
\v 5 E Sosoenën to vavaato avoeꞌ suk e non pa pah soe, ko soe pan,  
\q1 “Ee se nat ne nö pa vanot manih pa muhin va Keenan, vëh  
\q2 nöꞌ se heꞌ raoe.’” \rq Sng 95:11\rq*   
\m
\v 6 A napan varih to pënton voh ee pa soe vih, pare hikta ho voh pa vöön va pa vanot, ee to hikta ho voh, suk ee to hikta vaman ne a tah ne Sosoenën to soe voh ke raoe. A nap tëtënan soe ne Sosoenën se vaonöt raoe, kee ho ee pa teꞌ vaꞌpeh me poë.  
\v 7 Ivëhkëk, eꞌ to vateꞌ en po meoh poen vëh na se nö ko vanot. Moaan voh manih pa ö neꞌ to vavaato koe no maꞌ pa rivon e Devit, keꞌ kiun koman o Puk Vaëhëh pan,  
\q1 “Eën se keh pënton a rivon e Sosoenën kuru,  
\q2 koe a pënton varo.” \rq Sng 95:7-8\rq*   
\p
\v 8 Ivëh, ka nat e no e Josuaꞌ se keh me ho voh en pa napan pa vöön va pa vanot, e Sosoenën hikta se vavaato amot suk hah non to meoh poen vanot.  
\v 9 Ivëh, ka nat e no po meoh vanot pa napan pe Sosoenën to teꞌ avoeꞌ e non. Eꞌ to teꞌ va non manih pa ö neꞌ to vanot vavoh pa ö neꞌ to nok vahik o oeh manih komön o tönim me o pöök poen.  
\v 10 A teꞌ to vanot en pa ö neꞌ to mët, eꞌ to teꞌ va non manih peꞌ to vahik en pa kiu peꞌ. A vanot pamëh to teꞌ va non manih pa ö ne Sosoenën to vahik voh a kiu peꞌ, ko vanot en.  
\v 11 Ivëh, kuru ne ea se kiu vakis pa ho manih pa vöön va pa vanot vaꞌpeh me Sosoenën. Ea se koe a pënton vamanih pa ö nee to pënton varo vavoh, pare hikta ho voh pa vöön va pa vanot.   
\p
\v 12 A soe pe Sosoenën to kikis vi, pareꞌ toꞌtoꞌ. Eꞌ to kakakni oah e non po rapis rë kakakni vapon. A soe pamëh se ruk rakah en po kokoman, me o iu, me o haharaꞌ pea, vamanih po rapis rë. Eꞌ to vateeraꞌ rakah en pa ma taateꞌ pea.  
\v 13 Ahik rakah ta pah tah manih po oeh se vakoaan in e Sosoenën. A pop pea manih po oeh ne Sosoenën to nat vavih e non peꞌ, ivëh, ka se vamaaka a ma tah na to nok voh manih peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ E Susun Po Teꞌ Ësës Heꞌ  
\p
\v 14 Ivëh, ka se ötöön vakis o vaman pea manih pe Ieesuꞌ, pe eꞌ e Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to nö voh manuh pa vöön va kin. Keꞌ teꞌ non e Koaꞌ pe Sosoenën ko teꞌ vatët tamoaan non pa havineah.  
\v 15 A Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ pea e Ieesuꞌ, eꞌ to inan e non pa ma punöꞌ to tatavus a rora, ka hikta onöt no vöknah a ma punöꞌ poë varih. Ivëh, keꞌ se vaꞌaus en pea, suk a ma taateꞌ punöꞌ poë varih to tavus voh ee manih peꞌ. Ivëhkëk, eꞌ to hikta nok rakah voh ta pah hat.  
\v 16 Ivëh, ka se koe a naöp pa ö na to nö vatët manuh pe Sosoenën vëh to ururuan a rora sih. Ka se vaman vakis no e Ieesuꞌ, para hinhin vatëh no eah, keꞌ se vaꞌaus a ra pa ma punis na to teꞌ me no.   
\c 5  
\s1 A Teꞌ Susun Po Teꞌ Ësës Heꞌ E Ieesuꞌ, To Onöt E Non Pa Kon Hah A Ra  
\p
\v 1 Ivëh, ke Sosoenën vateꞌ a ma Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, to kiu ke ne a napan pa heꞌ a ma heꞌ vaeö pee manuh pe Sosoenën. Me ee to nok a taateꞌ ip vamët o vönaꞌ, ko ës ke na e Sosoenën pa vahik a ma hat pa napan.  
\v 2 A Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to teꞌ akuk vavoh e non nën, ivëh, keꞌ vavaꞌaus non o teꞌ varih to hikta maaka ne pan, a tah nee to nonok ne, eꞌ a tah hat. Ivëh, keꞌ heꞌ a vaꞌaus tö manih pa napan poë varih, suk eꞌ koman to haraꞌ voh en pa taateꞌ punöꞌ.  
\v 3 Ivëh, ko Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ koman, to teꞌ me e ne pa ma teꞌ hat pee, pare ësës e ne na pa ma vönaꞌ koman pee, me pa napan pa vahik a ma hat koman pee, me a ma teꞌ hat pa napan.  
\v 4 Me a hikta teꞌ ësës heꞌ to vateꞌ koman hah ea vamanih pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, suk eꞌ to iu kon non a tasun apuh pamëh, Ahik, e Sosoenën varoe to vaoe a teꞌ keꞌ tavus en a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ vamanih, pa ö ne Sosoenën to vateꞌ vavoh in e Aron me o vuteꞌ peꞌ.  
\v 5 Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih pe Kristo to hikta vateꞌ koman hah voh ea, pan eꞌ a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, suk eꞌ to iu kon non a tasun apuh pamëh. Ahik. Ivëhkëk, e Sosoenën to vateꞌ voh poan, ko vanënën suk poan manih po Puk Vaëhëh pan,  
\q1 “Eën e Koaꞌ peöꞌ,  
\q2 kuru eöꞌ e Tamömah.” \rq Sng 2:7\rq*   
\m
\v 6 Manih pa meh soe, komön o Puk Vaëhëh ne Sosoenën to soe pan,  
\q1 “Eën se teꞌ nom a teꞌ ësës heꞌ va pa ma tamoaan.  
\q2 Eën se teꞌ nom a teꞌ ësës heꞌ vamanih pa ö ne Mëlkisëtëk  
\q3 me o vuteꞌ peꞌ to teꞌ vavoh ne.” \rq Sng 110:4\rq*   
\p
\v 7 E Ieesuꞌ to teꞌ toꞌtoꞌ avoeꞌ voh e non manih po oeh, pareꞌ hinhin vakis rakah voh non, pareꞌ okook non e Sosoenën se vaꞌaus poan keꞌ nat non mët. Suk ataeah, eꞌ to vöknah voh ea, ko vavatet non o iu pe Sosoenën. Ke Sosoenën pënton en peꞌ, pareꞌ vaeh poan keꞌ hikta nanaöp non a mët.  
\v 8 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to teꞌ ro voh e non e Koaꞌ pe Sosoenën, eꞌ to kon kamis voh en, ko kamis pamëh, to vavaasis poan pa vatet a taateꞌ pënton soe pe Tamaneah.  
\v 9 O kamis me a sun hah pe Ieesuꞌ to vapuh vavih poan, keꞌ tavus voh en a teꞌ se kon hah a ra, ka teꞌ vaꞌpeh me no eah po toꞌtoꞌ tamoaan, ea o teꞌ varih to pënton no eah.  
\v 10 Ke Sosoenën soe vatvus voh en peꞌ, pareꞌ soe pan, eꞌ a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ vamanih pa ö ne Mëlkisëtëk, me o vuteꞌ peꞌ to teꞌ vavoh ne.   
\s1 Ea Se Nat No Teꞌ Va No Manih Po Siꞌ Koaꞌ  
\p
\v 11 Eöꞌ to teꞌ me noꞌ a ma tah peo vihvih to hivaꞌ ne pa vamaaka, nöꞌ se soe ka neöm, suk a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ vëh, e Kristo. Ivëhkëk, eöm to hikta kokon vamaaka ohoꞌ nem, paröm hikta onöt nem a vatet.  
\v 12 Eöm to tavus voh em o teꞌ to vavatet nem e Ieesuꞌ. Ivëh, köm se vavaasis pet a ma meh teꞌ a soe pe Sosoenën vëh nöm to pënton voh, ivëhkëk, eöm to hikta nok voh. Ivëh, ka meh teꞌ se vavaasis hah a neöm a pusun o vavaasis vamomoaan va pa soe pe Sosoenën. Eöm se pënton o vavaasis eh to teꞌ va non manih pa teꞌ se ëën en pa taëën eh, ivëhkëk, eöm to rës avoeꞌ e nem vamanih po teꞌ to vamemeꞌ ne.  
\v 13 Ivëh, ko teꞌ to hikta kokon vamaaka ohoꞌ ne o vavaasis eh pamëh, ee to teꞌ va e ne manih po teꞌ to vamemeꞌ ne, pare teꞌ va e ne manih po koaꞌ. Ee to hikta nat ne pa taateꞌ totoopin heh nee se suk, me a taateꞌ hat heh nee se koe.  
\v 14 O vavaasis eh to teꞌ va non manih pa taëën eh. A taëën eh, eꞌ a taëën pa nap apaꞌpuh, nee to vaasis hah rea, pare inan pataeah to teꞌ vih non me a tah hat, ko vatet a tah to teꞌ vih non.   
\c 6  
\s1 Ea Se Teꞌ Vakis No Ko Anoeh No E Sosoenën Se Vavih A Ra  
\p
\v 1 Ivëh, ka se nat no teꞌ avoeꞌ no manuh po vavaasis vamomoaan suk e Kristo. O vavaasis vamomoaan pamëh to teꞌ va non manih po vaasis pa teꞌ vamemeꞌ. Ea se teꞌ va no manih pa teꞌ natsean to vavaasis, ko iu avoeꞌ e non pa kon a ma meh vavaasis suk e Kristo. Ivëh, ka se nat no teꞌ avoeꞌ no manuh po vavaasis vamoaan suk e Kristo, o vavaasis pamëh to kunkuin a komaara, pan ea se heꞌ tonun a ma taateꞌ to hikta teꞌ me ne o toꞌtoꞌ man manih pee, me ea se vaman e Sosoenën.  
\v 2 A ma vavaasis vamomoaan suk e Kristo, ivarih, a ma vavaasis va pa taateꞌ vapupui no o Jiuꞌ to vatet ne,\f + \fr 6:2 \ft a taateꞌ vapupui no o Jiuꞌ to vatet ne. A ma taateꞌ po Jiuꞌ va pa vavoon a napan pa taateꞌ vauhu po Jiuꞌ, eꞌ to teꞌ ke e non pa pupui vëh na to vavatet no kuru.\f* me a vahoꞌ a koreera manuh pa pasun a teꞌ, me o vavaasis va pa mët me a sun hah, me o vavaasis va pa kiiki a ma napan va po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 3 Ivëh, ko vaman pea se nönö nö non, ko tavus na pa ö na se kon o vavaasis natsean, vamanih pa ö ne Sosoenën to iu va ka rora.   
\p
\v 4 A napan varih to pënton voh ee pa soe pe Sosoenën ko vaman ee, ivëhkëk, ee to hahah ee po vavaasis vamomoaan suk e Kristo, eꞌe to hikta onöt rakah ne a panih, ko vaman hah a soe nee to pënton voh. Ee to kon voh a Tuvuh Vasioꞌ vamanih po heꞌ pe Sosoenën pa nok a kiu peꞌ.  
\v 5 Eꞌe to nat voh ee pa ö no a soe pe Sosoenën to vih va non. Pare haraꞌ voh ee po kikis pe Sosoenën se matop amot e non pa ma napan.  
\v 6 A napan poë varih se keh hah ee po vavaasis vamomoaan suk e Kristo, ee to hikta onöt rakah ne a panih hah maꞌ. Suk ataeah, a taateꞌ hah manuh pa taateꞌ vamoaan to vatoe va e non manih pee to ni hah ee pe Koaꞌ pe Sosoenën manih pa kuruse. A tah pamëh to teꞌ va non manih pa ma meh teꞌ to vavovoeak hah ne e Ieesuꞌ vamanih pa ö nee to nonok moaan vavoh ne pa ö ne Ieesuꞌ to han voh non pa kuruse.   
\p
\v 7 O upöm teꞌ to teꞌ va ne manih po oeh ne Sosoenën to vanö maꞌ a uhön keꞌ vavih o oeh ka ma moeh taëën pupu vavih ne nën ka napan ënëën ne.  
\v 8 Ivëhkëk, o upöm teꞌ to teꞌ va e ne manih po oeh to teꞌ me non o meon toꞌtoꞌ, o meon toꞌtoꞌ se keh pu topnin a ma taëën, ee hikta se teꞌ vih hah ne. O oeh se keh hikta vavoaꞌ vavih a taëën e Sosoenën se miröꞌ en peꞌ.   
\p
\v 9 Ivëhkëk, eöm a ma vamomhë peöꞌ, emöm to hikta koman nem a soe vapipinoꞌ va po oeh hat to huh a non neöm. Emöm to nat e nem pan, eöm to kon a tapui o pöh apuh, ke Sosoenën se kon hah a neöm, ivëh, köm nonok nem a ma kiu vihvih va pa vaꞌaus a napan.  
\v 10 E Sosoenën a totoopin tamoaan, eꞌ hikta se anoe non o iu nöm to vataare nem manih peꞌ, pa ö nöm to nok a ma kiu vaꞌaus vih varih nöm to nonok tamoaan nem manih po teꞌ varih to vaman ne e Ieesuꞌ.  
\v 11 Emöm to iu suntan rakah nem pan, eöm se vavatet rakah nem a taateꞌ vih vëh, keꞌ öök na po poen no a ma tah na to anoeh no, se tavus vaman.  
\v 12 Ea hikta se teꞌ no o teꞌ karauh, ivëhkëk, ea se vatet a kiu vih no teꞌ va po vaman to nok voh, para vaman, ko anoeh no, ko kon a ma tah vih ne Sosoenën to soe vaman voh.   
\s1 Ea Se Vaman No A Soe Man Pe Sosoenën  
\p
\v 13 Ivëh, ke Sosoenën soe vaman ke voh e Abraham pa ö neꞌ se nok o vatompoan pa tah ne Sosoenën se nok. Suk ahik voh ta teꞌ to apuh oah non o kikis pe Sosoenën. Ke Sosoenën vateꞌ a ëhnaneah pa nok o vatompoan peꞌ pen Abraham.  
\v 14 E Sosoenën to soe ke Abraham pan, “Eöꞌ to soe vaman voh ka oah a ö nöꞌ se tapui rakah a oah, ko heꞌ a oah a ma pus koaꞌ peo.”  
\v 15 A ma tamoaan ne Abraham to teꞌ voh non pa taateꞌ anoeh, pareꞌ kon en pa ma tah ne Sosoenën to soe vaman ke voh poan.   
\p
\v 16 Ivëh, ka teꞌ se keh iu non a soe peꞌ se man rakah, eꞌ se pokaꞌ a meh teꞌ no a ëhnaneah to apuh oah non a ëhnan komaneah, ka soe man pamëh se vatö o kokoman pa teꞌ, ivëh, ka taateꞌ heve se nat non teꞌ non topnin a poa teꞌ.  
\v 17 E Sosoenën to kehkeh vamaaka voh ke non o teꞌ varih to se vaneah a ma tah neꞌ to soe vaman voh. Eꞌ hikta se panih hah non a soe vaman peꞌ. Ivëh, keꞌ vahoꞌ a soe kikis pa tah neꞌ to soe vaman ke voh raoe.  
\v 18 Eꞌ to teꞌ non a poa tah man varih, a soe kikis me a soe vaman ne Sosoenën to hikta se panih rakah non. E Sosoenën hikta se piuk non manih pa ö neꞌ to soe a soe vaman peꞌ. Me Sosoenën hikta se piuk non manih pa ö neꞌ to soe a soe kikis peꞌ. Ivëh, ka napan varih to panih a taateꞌ hat moaan pee, ko heꞌ rea manih pe Ieesuꞌ, se anoeh ko ötöön vakis ne o vaman neꞌ to heꞌ raoe.  
\v 19 Ea to teꞌ me no a taateꞌ anoeh manih po kokoman pea vamanih pa ankaꞌ to ötöön non o paröꞌ keꞌ atan non. O vaman pea manih pe Ieesuꞌ se teꞌ eh non, suk o vaman pamëh to me ho a ra pa rum vapenpen vëh to teꞌ non tonun o rara rë.\f + \fr 6:19 \ft O rara rë to han pip non a paeh rum vapenpen koman a Iuun Hinhin Apuh po Jiuꞌ. Ka Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ varoe se ho po paeh poen komön o pöh kirismas. E Ieesuꞌ me to ho pa ö vapenpen vöh pa vöön va kin pa vaꞌaus a ra, ka huk vatët manuh pe Sosoenën.\f* Ivëh, ka se huk vatët manuh pe Sosoenën vöh pa vöön va kin.  
\v 20 E Ieesuꞌ to vovoh ho ka ra manuh pa vöön va kin. Vamanih pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ va pa ma tamoaan, me vamanih pa ö ne Mëlkisëtëk me o vuteꞌ peꞌ to teꞌ vavoh ne.   
\c 7  
\s1 E Mëlkisëtëk Eꞌ A Teꞌ Ësës Heꞌ  
\p
\v 1 Ivëh ke Mëlkisëtëk, eꞌ a teꞌ sunön va vöön Salëm. Pareꞌ teꞌ non a teꞌ ësës heꞌ pe Sosoenën Kikis Vi. E Abraham to hah taneꞌ maꞌ po vapus pa ö neꞌ to vapus, ko vöknah a ma teꞌ sunön, me a nap vëvënsun pee. Pareꞌ akeh e Mëlkisëtëk manih hanan, ke Mëlkisëtëk tapui en peꞌ.  
\v 2 Ke Abraham ki en pa ma tah, pareꞌ heꞌ en pe Mëlkisëtëk pa ma papaeh va pa ma havun tah neꞌ to ip këh po teꞌ susunön pareꞌ kon maꞌ. A pusun in o ëhnan vëh, e Mëlkisëtëk ivëh, “A teꞌ sunön va pa taateꞌ totoopin.” Suk ataeah, eꞌ a teꞌ sunön va Salëm, ko ëhnan vëh a teꞌ sunön va Salëm to soe non pan, “A teꞌ sunön kamöꞌ.”  
\v 3 Ahikta kiun to soe vanat non pan, e Mëlkisëtëk to teꞌ me voh non e tamaneah pen sinaneah, me ahikta ö to soe vanat non o poen neꞌ to koaꞌ voh maꞌ, me o poen neꞌ to mët. Eꞌ me voh ahikta ma sipuneah. Eꞌeꞌ me to teꞌ va e non manih pe Koaꞌ pe Sosoenën, pareꞌ teꞌ non a teꞌ ësës heꞌ va pa ma tamoaan.   
\p
\v 4 Eöm se ep a ö no a tasun apuh pe Mëlkisëtëk to teꞌ va non. E Abraham e sipuura to teꞌ vavoh non nën. Eꞌeꞌ to kon voh a ma papaeh va pa ma havun tah neꞌ to kon voh pa ö neꞌ to ip këh voh pa ma teꞌ susunön, pareꞌ heꞌ e Mëlkisëtëk, suk a tasun apuh peꞌ.  
\v 5 A kën sipun e Livaë, varih o teꞌ ësës heꞌ to vatet ne o Vavaasis pe Mosës, pa öt a ma papaeh va pa ma havun tah manih pa ma teꞌ poëëre varih a napan va Israël. Ivëhpëhkëk, eꞌe a ma pus koaꞌ pe Abraham.  
\v 6 E Mëlkisëtëk to hikta teꞌ voh non pan, eꞌ a teꞌ va po vuteꞌ pe Livaë. Ivëhkëk, eꞌ to öt voh en pa ma papaeh va pa ma havun tah manih pe Abraham, pareꞌ tapui en pe Abraham a teꞌ to vaman voh a soe vaman pe Sosoenën.  
\v 7 Ea to nat e no pa teꞌ vëh to tapui a meh teꞌ, eꞌ to kikis oah e non pa teꞌ vëh to kon a tapui.  
\v 8 Manih po teꞌ ësës heꞌ eꞌe to ötöt ne a ma papaeh va pa ma havun tah. O teꞌ poë varih to mëtmët voh ee. Ivëhkëk, a teꞌ vëh e Mëlkisëtëk to öt a ma papaeh va pa ma havun tah to teꞌ tamoaan e non vamanih, pa ö no Puk Vapenpen to soe va non.  
\v 9 O vuteꞌ pe Livaë to kokon voh e ne pa ma papaeh va pa ma havun tah. Ivëh, ka antoen e no pa soe vamanih pan, o Livaë to heꞌheꞌ koe voh ne manih pe Abraham, ke Abraham heꞌ pet a ma papaeh va pa ma havun tah pee manuh pe Mëlkisëtëk.  
\v 10 E Abraham to akeh voh e Mëlkisëtëk, e Livaë he meꞌ avoeꞌ voh e non pa koaꞌ maꞌ po poen ne Abraham to heꞌ e Mëlkisëtëk a ma papaeh va pa ma havun tah peꞌ.   
\s1 E Ieesuꞌ To Teꞌ Va E Non Manih Pe Mëlkisëtëk  
\p
\v 11 Moaan voh a taateꞌ va pa kiu pa teꞌ ësës heꞌ, me o Vavaasis pe Mosës to taneꞌ voh maꞌ manuh pe Mosës, ko öök maꞌ manih po Livaë. Ivëh, no a napan va Israël to vavatet suk hah ne o Vavaasis pe Mosës no teꞌ ësës heꞌ po Livaë to vovoh ne. O teꞌ ësës heꞌ va po vuteꞌ pe Aron se keh teꞌ totoopin voh ne, eꞌ hikta se teꞌ hah non to meoh vu teꞌ ësës heꞌ, se teꞌ va ne manih po vuteꞌ pe Mëlkisëtëk.  
\v 12 O kikis va po Vavaasis pe Mosës to taneꞌ maꞌ manih pa taateꞌ va pa kiu po teꞌ ësës heꞌ. Ko meoh vuteꞌ se keh kon a kiu pa teꞌ ësës heꞌ, a kiu pa teꞌ ësës heꞌ pamëh nee to vavatet moaan ne, se panih en. Ivëh, ko kikis va po Vavaasis pe Mosës se panih me en.  
\v 13 Ivëh, ke Ieesuꞌ e Sunön pea no a soe pe Sosoenën manih po Puk Vapenpen to vanënën suk voh non poan pan, eꞌ a teꞌ va po meoh vuteꞌ ke. O vuteꞌ pamëh to hikta öt voh ne a taateꞌ va pa kiu pa teꞌ ësës heꞌ.  
\v 14 E Sunön pea e Ieesuꞌ eꞌ a teꞌ va po vuteꞌ pe Judaꞌ. Ivëh, ke Mosës hikta soe voh ta pah soe manih po vuteꞌ poë varih se kon a kiu pa teꞌ ësës heꞌ.   
\p
\v 15 Ivëh, ka nat vamaaka ee, pa meh teꞌ ësës heꞌ voon e Ieesuꞌ to tavus en. Eꞌ to vatoe va e non manih pe Mëlkisëtëk.  
\v 16 Eꞌ to hikta tavus teꞌ ësës heꞌ vavoh manih pa ö neꞌ to tavus taneꞌ maꞌ po vuteꞌ po teꞌ ësës heꞌ. Ahik. Eꞌ to tavus voh a teꞌ ësës heꞌ manih po kikis va po toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 17 Manih pa ö no Puk Vapenpen to soe va non,  
\q1 “Eën se teꞌ nom a teꞌ ësës heꞌ va pa ma tamoaan,  
\q2 vamanih pa ö no vuteꞌ pe Mëlkisëtëk to teꞌ vavoh ne.” \rq Sng 110:4\rq*   
\p
\v 18 Ivëh, ka taateꞌ moaan va pa kiu pa teꞌ ësës heꞌ na se vahik eah, suk ataeah a taateꞌ pamëh to hikta teꞌ kikis onöt non pa vaꞌaus a napan, kee teꞌ totoopin ne pa matan e Sosoenën.  
\v 19 Peꞌ a taateꞌ kiu pa teꞌ ësës heꞌ po Livaë to hikta onöt voh non a vatotoopin a ma hat pa napan. Ivëhkëk, a kiu pa teꞌ ësës heꞌ vëh e Ieesuꞌ to vih oah e non pa taateꞌ va pa kiu pa teꞌ ësës heꞌ. A meh kiu pa teꞌ ësës heꞌ vëh e Ieesuꞌ, ivëh, eꞌ to vatvus a taateꞌ anoeh, ka huk vatët ee manuh pe Sosoenën.   
\p
\v 20 E Sosoenën to soe voh a soe kikis, pa ö neꞌ to vateꞌ e Ieesuꞌ pa kiu va pa teꞌ ësës heꞌ. Moaan voh a hikta soe kikis no Livaë to vateꞌ voh manih pa kiu pa teꞌ ësës heꞌ.  
\v 21 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to tavus a teꞌ ësës heꞌ pa soe kikis ne Sosoenën to soe vamanih peꞌ pan,  
\q1 “Eöꞌ e Sunön to soe a soe kikis peöꞌ,  
\q2 paröꞌ hikta se panih hah noꞌ o kokoman peöꞌ.  
\q1 Eën se teꞌ nom a teꞌ ësës heꞌ va pa ma tamoaan.” \rq Sng 110:4\rq*   
\p
\v 22 Ivëh, ke Ieesuꞌ vapuh en po vatompoan voon topnin e Sosoenën me a napan peꞌ. O vatompoan pamëh to teꞌ vih oah e non po teꞌ vatompoan vamoaan, suk eꞌe to hikta vavatet voh ne.   
\p
\v 23 A napan to tatavus teꞌ ësës heꞌ voh ne, pare mëtmët këh e ne pa kiu pamëh. Pare hikta onöt ne a nok varë a kiu pee.  
\v 24 Ivëhkëk, e Ieesuꞌ to teꞌ tamoaan e non, ka kiu peꞌ hikta se panih non, vamanih po Livaë, o teꞌ ësës heꞌ. Ivëh, keꞌ hikta se heꞌ non ta meh teꞌ.  
\v 25 Ivëh, ke Ieesuꞌ onöt e non pa nok a kiu pa teꞌ ësës heꞌ pa vaꞌaus tamoaan a ra, a napan varih to hinhin koe ne e Sosoenën manih pe Ieesuꞌ. Suk ataeah, eꞌ to teꞌ tamoaan me e non pe Sosoenën, pareꞌ hinhin ke non pea.   
\p
\v 26 Ivëh, ke Ieesuꞌ, eꞌ a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, pareꞌ onöt e non pa vaꞌaus a ra. Suk eꞌ a vivihan no a hikta pah hat to teꞌ non manih peꞌ. Eꞌ a vivihan no a taateꞌ peꞌ to teꞌ ke e non pea a nap nonok hat, ka ëhnaneah to teꞌ oah e non pa ma moeh tah kurus varu pa vöön va kin.  
\v 27 Eꞌ to hikta teꞌ va non po upöm Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, eꞌ to hikta iu non a taateꞌ va pa heꞌ me a ës ke na e Sosoenën o vönaꞌ pa ma poen kurus, pa vahik a ma hat pa napan, me eꞌ koman. Eꞌ to heꞌ vavoh in manih po heꞌ manuh pe Sosoenën.  
\v 28 O Vavaasis pe Mosës to sosoe voh non pan, o Livaë se vateꞌ a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ pa nok a kiu pamëh. Ivëhkëk, a kiu pee to hikta kikis onöt non a vahik a ma hat pa napan. Ivëh, ke Sosoenën soe voh a soe kikis se tavus amot maꞌ manih pa taateꞌ va pa vateꞌ e Koaꞌ peꞌ Ieesuꞌ. E koaꞌ pamëh no kikis peꞌ to onöt e non pa vahik a ma hat pa napan. Eꞌ a vivihan, pareꞌ teꞌ tamoaan e non.   
\c 8  
\s1 E Ieesuꞌ A Teꞌ Susun Po Teꞌ Ësës Heꞌ Va Pa Vöön Va Kin  
\p
\v 1 Ivaꞌih, a pusun in a ma soe nöꞌ to heꞌ varuꞌ a neöm. Ka teꞌ me e no pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ vëh to ihoꞌ non pa papmatö pa ö ihihoꞌ vasioꞌ pe Sosoenën.  
\v 2 A teꞌ ësës heꞌ pea e Ieesuꞌ, to kiu non pa ö vivihan teꞌteꞌ pe Sosoenën, no a hikta teꞌ to nok voh.   
\p
\v 3 O teꞌ susun po teꞌ ësës heꞌ to teꞌ ne pa heꞌ a ma heꞌ me a ës ke na e Sosoenën o vönaꞌ. Ka Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ pea e Ieesuꞌ, to teꞌ me e non po heꞌ neꞌ se heꞌ na e Sosoenën, o heꞌ pamëh, ivëh eꞌeꞌ koman.  
\v 4 Ivëh, keꞌ se keh teꞌ voh non po oeh, eꞌ hikta se teꞌ voh non a teꞌ ësës heꞌ manih po oeh. Suk ataeah, o teꞌ ësës heꞌ manih po oeh to heꞌ vahik voh ee na pa ma heꞌ to vatet ne a kiu po teꞌ ësës heꞌ varih o Livaë.  
\v 5 A iuun teꞌteꞌ vah vëh no teꞌ ësës heꞌ to kiu ne koman, to vëknöm non a iuun vivihan teꞌteꞌ pe Sosoenën manuh pa vöön va kin. Eꞌ to vatoe akuk va kov e non manih pa ö ne Mosës to ekeok vavoh non a ö teꞌteꞌ pe Sosoenën, vamanih pa ö ne Sosoenën to vataare voh ke poan, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Eën se eok suk a ö nöꞌ to vataare vavoh ka oah manuh kin pa tope.” \rq Eks 25:40\rq*   
\m
\v 6 Ivëhkëk, a kiu pa teꞌ ësës heꞌ ne Ieesuꞌ to kon voh, to apuh oah e non pa ma meh teꞌ ësës heꞌ, me eꞌ a teꞌ vatopnin. Eꞌ to teꞌ akuk va kov e non manih po vatompoan voon neꞌ to nok topnin e Sosoenën me a napan peꞌ. Suk ataeah, a ma soe vaman vakuru ne Sosoenën to heꞌ, kee teꞌ vavih oah e ne pa ma teꞌ vamomoaan.   
\p
\v 7 O vatompoan vamoaan pe Sosoenën me a napan se keh teꞌ onöt voh e non pa vahik a ma hat pa napan, e Sosoenën hikta se iu hah non to meoh vatompoan.  
\v 8 Ivëh, ke Sosoenën taum voh a ma hat manih pa napan peꞌ, pareꞌ soe voh pan,  
\q1 “Amot nöꞌ se nö maꞌ,  
\q2 ko nok o vatompoan voon me ra napan to teꞌ ne pa muhin va Israël,  
\q3 me o vuteꞌ pe Judaꞌ.   
\q1
\v 9 O vatompoan pamëh hikta se teꞌ va non manih po teꞌ voh pa kën sipuiire.  
\q2 Manih pa koreneoꞌ, nöꞌ to me tavus këh maꞌ raoe pa muhin va Isip.  
\q1 Eꞌe to hikta matop voh ne o vatompoan möm to nok voh.  
\q1 Ivëh, nöꞌ to heꞌ tonun suk voh raoe.   
\q1
\v 10 O vatompoan nöꞌ se nok me a napan va Israël ivëh,  
\q2 eöꞌ se vateꞌ a taateꞌ peöꞌ manih po kokoman pee,  
\q3 paröꞌ kiun eah manih pa komëëre,  
\q2 kee se pënton a soe, ko vatet a taateꞌ peöꞌ,  
\q3 eöꞌ se teꞌ noꞌ e Sosoenën pee,  
\q2 kee se teꞌ ne a napan peöꞌ.   
\q1
\v 11 Ahikta paeh va pee se vavaasis non o upöm pee,  
\q2 suk ataeah ee se nat e ne peöꞌ,  
\q3 taneo no maꞌ po koaꞌ,  
\q2 ko öök no maꞌ pa nap apaꞌpuh.   
\q1
\v 12 Eöꞌ se ururuan a ma taateꞌ hat pee,  
\q2 paröꞌ ihan anoe eoꞌ pa ma hat pee.” \rq Jer 31:31-34\rq*   
\p
\v 13 E Sosoenën to vavaato suk non o vatompoan voon, pareꞌ soe pan, “O vatompoan vamoaan no a napan to hikta matop voh ne.” Ivëh, ke Sosoenën soe pan, o vatompoan pamëh to vamoaan ko se hik en.   
\c 9  
\s1 A Teꞌ Susun Po Teꞌ Ësës Heꞌ Vamoaan To Ësës Voh Non O Vönaꞌ  
\p
\v 1 O vatompoan vamomoaan to teꞌ me non a ma taateꞌ va pa kë a ëhnan e Sosoenën no teꞌ ësës heꞌ to nok manih koman a topa vasioꞌ teꞌteꞌ vah manih po oeh.  
\v 2 A topa vasioꞌ teꞌteꞌ vah nee to eok, ka ö vëh mahën to teꞌ non a ö toktok po vauꞌ, me a pok, ka manih pa pok to teꞌ non a taëën nee to heꞌheꞌ ne na e Sosoenën. Ko teꞌ ësës heꞌ varoe to ënëën ne.  
\v 3 Ka manih tonun a ö vapenpen nee to vahan pip a ö vasioꞌ teꞌteꞌ pe Sosoenën po rara papanöꞌ.  
\v 4 Manih pa tonun o rara pamëh to teꞌ non a pok vapenpen nee to mon voh po vös gol, pare ësës ne a ma tah vavuh vih nën. Pareꞌ teꞌ non a pokis nee to mon po vös gol. A pokis pamëh to teꞌ non a manaꞌ to teꞌ hop non pa nöh nee to nok pa gol, me o toknon pe Aron to veoh voh en,\f + \fr 9:4 \ft Ep na po Puk Nampaꞌ, 17:6-10 to sosoe non a ö no toknon pe Aron to veoh voh en.\f* me a poa ta vös to kiun non a havun soe vaënpan pe Sosoenën.  
\v 5 Tonun a pokis to teꞌ non a poa ankeroꞌ varih, a ëhnëëre o Sërupim to vëknöm ne a ö vasioꞌ teꞌteꞌ pe Sosoenën. Ka poa paknëëre vaꞌnaꞌtöön ne a ö nee to tatapui ne o eraꞌ po vönaꞌ va pa vahik a ma hat pa napan. Ivëhkëk kuru, na se hikta vahutët vörep suk no a ma tah poë varih.   
\p
\v 6 Ivaꞌih, a ö no a ma tah to teꞌ vavoh ne, a teꞌ ësës heꞌ se ho manuh pa ö vamahën pa nok a kiu peꞌ.  
\v 7 Ivëhkëk, a Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to se ho oah manuh pa koman a ö vasioꞌ teꞌteꞌ pe Sosoenën pa nok a kiu peꞌ po pöh poen komön o pöh kirismas. Eꞌ se teꞌ ho o eraꞌ po vönaꞌ neꞌ se heꞌ na manuh pe Sosoenën, pa vahik a ma hat pa napan nee to hikta koman ne a nok, me a ma teꞌ hat koman peꞌ.  
\v 8 Ivëh, ka Tuvuh Vasioꞌ vavaasis vamaaka en pea, pa ö no a ma tah varih to teꞌ va ne manuh pa topa vasioꞌ teꞌteꞌ vah. Ka hanan va pa ho manih pa Ö Vasioꞌ Oah to hikta taperet voh non pa ö no a topa vasioꞌ teꞌteꞌ vah vamomoaan to teꞌ avoeꞌ voh non.  
\v 9 A taateꞌ va pa vaës o vönaꞌ vamanih po heꞌ to vataare a ra pan, eꞌ to hikta onöt non a vavivihan o toꞌtoꞌ po teꞌ varih to kë ne a ëhnan e Sosoenën.  
\v 10 A ma taateꞌ va pa pupui a ma tah varih, taëën, ruen vih kakaak, vapupui koren, me a taateꞌ ësës vönaꞌ, eꞌe a ma tah va po sionin varoe to hikta onöt ne a vaꞌaus o toꞌtoꞌ pea. Ivëhkëk, a ma tah poë varih to teꞌ anoeh ro voh ne a ö ne Sosoenën se panih en pee manih po vatompoan voon.   
\p
\v 11 Ivëhkëk, e Kristo to nö vavoh maꞌ manih pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, pareꞌ panih en pa ma tah vamoaan to teꞌ voh ne, eꞌ to panih en pa taateꞌ va pa ës o vönaꞌ, me a heꞌ a ma heꞌ manuh pe Sosoenën. Manuh pa vöön va kin a iuun vasioꞌ to teꞌ apuh oah e non, pareꞌ totoopin, no hikta teꞌ to nok voh. A tah vih ivëh, e Kristo to mët ko sun hah, pareꞌ nö nën pa nok a kiu pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ, pareꞌ panih en po vatompoan vamoaan.  
\v 12 E Kristo to voen hah a ra po eraꞌ peꞌ, pareꞌ heꞌ a ra o toꞌtoꞌ tamoaan. Pareꞌ ho manuh pa iuun vasioꞌ vöh pa vöön va kin po pöh poen ro. Ivëhkëk, eꞌ hikta teꞌ o eraꞌ va po vönaꞌ pa heꞌ vamanih po heꞌ.  
\v 13 O eraꞌ pa meemeꞌ, me a purmakaöꞌ apuh, me o kukuvun in a purmakaöꞌ sekaꞌ nee to ës. Pare varapök manih pa napan varih to teꞌ me ne a ma hat, ka ma hat teraꞌ varoe pa napan to hik ee. Ivëhkëk, o eraꞌ pe Kristo to kikis oah e non po eraꞌ pa vönaꞌ. O eraꞌ pe Kristo to ihan anoe a ma hat teraꞌ, me a ma teꞌ hat kokoaan pa napan.  
\v 14 A tah vëh to tavus man en pa ö ne Kristo to vapuh en peꞌ po eraꞌ peꞌ. A Tuvuh Vasioꞌ to vaꞌaus poan manih pa ö neꞌ to heꞌ ea manuh pe Sosoenën vamanih po heꞌ vih vivihan teꞌteꞌ tamoaan. O eraꞌ peꞌ se pupui a ma kokoman vakoaan pea, ka koe a ma taateꞌ hat moaan poë varih, se me en pea pa mët. Ivëh, ka se nonok no a kiu pe Sosoenën toꞌtoꞌ tamoaan.   
\p
\v 15 Ivëh, ke Kristo kiu non topnin o vatompoan voon po teꞌ varih, ne Sosoenën to vaoe se kon a tapui teꞌteꞌ tamoaan, neꞌ to soe vaman voh. A tah vëh se tanok suk e Kristo to mët, marën a voen hah raoe, pareꞌ vahik en pa ma hat pa napan to teꞌ voh ne paan o vatompoan vamoaan.  
\v 16 A teꞌ se keh kiun en pa soe vaonöt pa tah neꞌ to vaneah non no a meh teꞌ se kon, ahikta teꞌ to onöt non a kon, keꞌ öök non po poen ne tövaneah se mët. Po poen neꞌ to maaka pan, e tövaneah to mët en, a meh teꞌ to onöt e non pa kon a ma tah varih pa ö no a soe vaonöt to soe va non.  
\v 17 A soe vaonöt pamëh to hikta teꞌ non ta tah pa ö no a teꞌ to kiun a soe vaonöt to teꞌ toꞌtoꞌ non. A teꞌ vëh no a soe vaonöt to vaonöt ke poan, eꞌ se kon varoe pa ö no a teꞌ pamëh to kiun a soe vaonöt to mët en.  
\v 18 Ivëh, ko vatompoan vamomoaan to teꞌ vaeh koe voh non manih po eraꞌ in o vönaꞌ.  
\v 19 Vamomoaan ne Mosës to soe ke ra napan a ma taateꞌ pe Sosoenën. Pareꞌ kon o eraꞌ pa meemeꞌ me a purmakaöꞌ sekaꞌ, ko hovën pa ruen, pareꞌ tai maꞌ a popokoꞌ naon, ko pöm po kuri, ko varu na pa nam eraꞌ, pareꞌ kon hah, ko rapis a napan vaꞌpeh me o puk vëh no a soe pe Sosoenën to kiun non.  
\v 20 Ke Mosës soe pan,  
\q1 “Ivaꞌih, o eraꞌ to vaeh non o vatompoan ne Sosoenën to heꞌ voh a neöm,  
\q2 nöm se vavatet nem.” \rq Eks 24:8\rq*   
\m
\v 21 Eꞌ to nok pet va en nën manih pa iuun teꞌteꞌ pe Sosoenën, me a ma moeh tah varih nee to kë ne a ëhnan e Sosoenën.  
\v 22 Manih po Vavaasis pe Mosës to soe non pan, a ma meh tah, me a ma hat pa napan na to pupui vavoon nö no po eraꞌ po vönaꞌ. Ivëh, ke Sosoenën hikta onöt non a ihan anoe a hat pa napan, pa ö no eraꞌ se keh hikta takoꞌ.   
\s1 O Eraꞌ Pe Kristo To Pupui Vavoon A Ra  
\p
\v 23 Ivëh, ka ma tah kurus varih koman a topa vasioꞌ pamëh,\f + \fr 9:23 \ft [... a topa vasioꞌ ...] Eꞌ a ö ne Sosoenën to teꞌteꞌ non.\f* nee se pupui vavoon po eraꞌ po vönaꞌ, to vëknöm ne a ma tah to teꞌ ne pa vöön va kin. Ivëhkëk, a ma tah va pa vöön va kin to iu ne o eraꞌ to teꞌ vih oah rakah non.  
\v 24 Ivëh, ke Kristo to ho voh en pa vöön va kin pa iuun vapenpen pe Sosoenën, a iuun pamëh no a hikta teꞌ to eok. Ivëh, keꞌ teꞌ ka no maꞌ ra manuh pa vöön va kin vaꞌpeh me Sosoenën.  
\v 25 O Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ po Jiuꞌ, to oho voh ne pa piprom vivihan vaꞌpeh me o eraꞌ po vönaꞌ, po pöh poen komön o pöh kirismas, pa ma kirismas kurus. Ivëhkëk, e Kristo to hikta heꞌ vapeo o eraꞌ peꞌ.  
\v 26 Ivëh, ke Kristo hikta kon kamis vapeo voh, taneo non po poen ne Sosoenën to nok o oeh, keꞌ öök non po poen vëh kuru. Eꞌ to koaꞌ voh maꞌ manih po oeh, ko mët ko sun hah, pareꞌ hikta se mët hah non. Ahik rakah. Eꞌ to tavus manih po poen vëh kuru pa ö ne Sosoenën to vaeh o vatompoan voon. E Sosoenën to vaeh o vatompoan voon pa ö neꞌ to vanö maꞌ e Kristo, keꞌ heꞌ ea vamanih po heꞌ to ihan anoe non a ma hat kurus pa napan.  
\v 27 Ea se mët a paeh mët ro, ko vasuksuk ne Sosoenën se kiiki a ma hat na to nok.  
\v 28 Ivëh, ke Kristo mët voh en, ko heꞌ ea vamanih po heꞌ va pa ihan anoe a ma hat pa napan kurus. Eꞌ to hikta se vapöök mët hah non, suk a ma hat pa napan. Ivëhkëk, eꞌ se hah en maꞌ pa kon hah o teꞌ varih to vamatop ko anoeh ne a hah peꞌ.   
\c 10  
\s1 A Ma Heꞌ Vamoaan To Hikta Vahik Non A Ma Hat  
\p
\v 1 O Vavaasis pe Mosës to teꞌ vavoh non manih po vëknöm akuk in a ma tah se tavus amot maꞌ. Ivëhkëk, a ma heꞌ varih nee to heꞌheꞌ ne pa ma pah kirismas hikta onöt ne a vavivihan o teꞌ varih to nö ne manuh pe Sosoenën pa vasunön eah.  
\v 2 A vönaꞌ ës se keh onöt e non pa vavoon a ma napan, ivëh, ko teꞌ ësës heꞌ hikta se ësës hah ne o vönaꞌ. E Sosoenën se keh ihan anoe rakah en pa ma taateꞌ hat pa napan kurus varih to nönö ne maꞌ pa vasunön eah, a, a napan poë varih se tavus vavoon ee pa pah heꞌ ro, pare hikta se teen hah ne ta hat.  
\v 3 Ivëhkëk, a ma heꞌ poë varih nee to heꞌheꞌ ne pa ma pah kirismas pa vahik a ma hat pee, a ma heꞌ poë varih to soe vanat hah varoe non raoe a ma hat pee.  
\v 4 Suk o eraꞌ pa meemeꞌ keꞌ a purmakaöꞌ to hikta onöt non a vahik këh raoe a ma hat pee.  
\v 5 Ivëh, ka tëëm ne Kristo to iu nö voh non maꞌ po oeh vëh, eꞌ to soe ke Tamön a soe vëh no a teꞌ vanënën soe to kiun voh, ko soe pan,  
\q1 “Eën to hikta iu hah nom o eraꞌ va pa vönaꞌ no a teꞌ ësës heꞌ se heꞌ vamanih pa ma vu heꞌ.  
\q1 Ivëhpëhkëk, eën to heꞌ a neoꞌ o sionin vamanih po heꞌ va pa vahik a ma hat pa napan.   
\q1
\v 6 Eën to hikta vaeö hah me nom o vönaꞌ varoe nee to ësës ne manuh pa pok vapenpen,  
\q2 vamanih po heꞌ va pa vahik a ma hat.   
\m
\v 7 Kuru eöꞌ to soe vamanih,  
\q1 ‘Eöꞌ ivëh e Ieesuꞌ, se vatet eoꞌ po iu pën, Sosoenën.  
\q1 Vamanih pa ö nee to kiun suk vavoh ka neoꞌ po Puk Vapenpen.’” \rq Sng 40:6-8\rq*   
\p
\v 8 Eꞌ to soe momoaan en pan, eꞌ to hikta iu hah non a ma vönaꞌ nee to ësës ne manih pa pok vapenpen, vamanih po heꞌ va pa vahik a ma hat. Eꞌeꞌ to soe ro voh en, ivëhkëk, o Vavaasis pe Mosës to soe vakis avoeꞌ e non pan, eꞌe se ësës vönaꞌ avoeꞌ e ne.  
\v 9 Pareꞌ vapöök soe ken pe Sosoenën pan, “Eöꞌ se vatet eoꞌ pa ma tah nën to iu nom.” Ivëh, ke Sosoenën to vahik en pa taateꞌ vamoaan va pa ës o vönaꞌ, pareꞌ vateꞌ varuꞌ en po heꞌ voon va pa vahik a ma hat pa napan.  
\v 10 E Ieesuꞌ Kristo to vatet voh o iu pe Sosoenën, pö neꞌ to heꞌ a sionineah, ko mët suk a ra pa paeh tëëm ro. Ivëh, ka tavus ee o teꞌ vivihan.   
\p
\v 11 O teꞌ ësës heꞌ po Jiuꞌ to susun ne pa nok a kiu pa ma poen kurus. Ivëhkëk, o vönaꞌ poë varih nee to heꞌheꞌ ne vamanih po heꞌ to hikta se vahik non a ma hat pa napan.  
\v 12 Ivëhpëhkëk, e Ieesuꞌ to heꞌ paeh ro voh ea vamanih po heꞌ, to teꞌ vih oah e non pa taateꞌ va pa ës o vönaꞌ, pa ö neꞌ to mët ko sun hah, pareꞌ ihoꞌ non pa papmatö pe Sosoenën. Suk a kiu va pa voen hah a ra to hik en.  
\v 13 Kuru e Ieesuꞌ to ihoꞌ non pa papmatö pe Sosoenën, pareꞌ anoeh avoeꞌ e non po poen ne Sosoenën se vahoꞌ o teꞌ varih to vakihat me ne poë, kee vapaan ke ne poë.  
\v 14 Ivëh, ke Ieesuꞌ to mët a paeh tëëm ro, ka tah pamëh to nok a ma napan, kee tavus ee o teꞌ vivihan va pa ma tamoaan.   
\p
\v 15 A Tuvuh Vasioꞌ to soe tavus momoaan voh en manih po Puk Vapenpen pan,   
\q1
\v 16 “E Sosoenën to soe pan, ‘Ivaꞌih o vatompoan nöꞌ se nok me raoe.  
\q1 Amot nöꞌ se kiun a ma taateꞌ peöꞌ manih po kokoman pee.  
\q2 Me eöꞌ se vahoꞌ manih po toꞌtoꞌ pee.’” \rq Jer 31:33\rq*   
\m
\v 17 Pareꞌ sosoe avoeꞌ e non pan,  
\q1 “Eöꞌ hikta se koman hah noꞌ a ma hat pee me a taateꞌ vatösoe pee.” \rq Jer 31:34\rq*   
\m
\v 18 Ivëh, ka taateꞌ va pa ës o vönaꞌ va pa vahik a ma hat, ne Sosoenën to hikta iu hah non. Suk a ö neꞌ to ihan anoe vahik voh en pa ma hat poë varih.   
\s1 Ea Se Huk Vatët Manuh Pe Sosoenën  
\p
\v 19 Ivëh, kën kea, manih pa mët pe Ieesuꞌ, ea to teꞌ me no po vaman, ko hikta se naöp no a huk vatët manuh pa ö vapenpen oah teꞌteꞌ pe Sosoenën.  
\v 20 Moaan voh o rara to han pip voh non a ö teꞌteꞌ pe Sosoenën koman a Iuun Hinhin Apuh. O rara pamëh to tasi vakëh po poen ne Ieesuꞌ to mët pa kuruse. Ivëh, ke Ieesuꞌ to peret ka ra a hanan voon va pa huk vatët manuh pe Sosoenën, pa ö neꞌ to mët ko sun hah, pareꞌ teꞌ toꞌtoꞌ tamoaan e non.  
\v 21 Ivëh, ka teꞌ me e no pa Teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to matop a rora a napan pe Sosoenën.  
\v 22 Ivëh, ka se huk vatët ee manuh pe Sosoenën, me o vaman kikis, vaꞌpeh me o pöh kokoman, suk o toꞌtoꞌ pea to voon va en manih pa ö na to vahu pa ruen maaka.  
\v 23 Ea se öt vakis o vaman pea ko anoeh no o vaꞌaus pe Sosoenën, suk ea to vaman no a ö neꞌ se suk en pa soe man peꞌ.  
\v 24 Ea se koman no a ma meh teꞌ pea va po vaman, ko vakikis hah a no, para nok a taateꞌ iu teꞌ, me ea se nok a ma taateꞌ vih manih pa topniira.  
\v 25 Ea se koe a vakah a taateꞌ teꞌ vatönun pa vasunön e Sosoenën pa taateꞌ hin vamanih pa ö no upöm teꞌ to nonok va ne sih. Ivëhpëhkëk, ea se vakikis a ma meh teꞌ pea va po vaman, ka se teꞌ kikis no po vaman, ko anoeh no o Poen apuh ne Ieesuꞌ Kristo se nö maꞌ pa kiiki a ma napan.   
\p
\v 26 Ahik hah ta hanan va pa vahik a hat pa ö na to nat e no pa soe man na to kon voh ee. Ivëhpëhkëk, ea se keh heꞌ tonun avoeꞌ e no pe Ieesuꞌ, me a Tuvuh Vasioꞌ, ka hik hah ta meh hanan va pa vahik a hat pamëh.  
\v 27 Ivëh, ka ma teꞌ to pënton voh ee pa soe vih pe Sosoenën, pare heꞌ tonun avoeꞌ e ne, a napan poë varih ne Sosoenën se kiiki en pee, suk a ma taateꞌ hat pee. Ka nap hat vatösoe ne Sosoenën se vanö en pee po suraꞌ ësës tamoaan.  
\v 28 O teꞌ to vatösoe ne, ko hikta vavatet ne o Vavaasis pe Mosës, ivëh ka pöök, keꞌ a kukön teꞌ nat i raoe, pare vavatët raoe manih po teꞌ pëpënton vahutët, kee ip vamët ee pee, me ahik to ururuan.  
\v 29 E Sosoenën se poꞌ nok vah va in a teꞌ vëh nih no eraꞌ pe Ieesuꞌ to vavoon poan, keꞌ heꞌ tonun e Koaꞌ pe Sosoenën, me a vaörakuk o eraꞌ pe Ieesuꞌ, me a Tuvuh Vasioꞌ? A teꞌ pamëh se kon kamis oah rakah, suk a taateꞌ vatösoe peꞌ.  
\v 30 Ea to nat e no pa soe ne Sosoenën to soe voh manih po Puk Vapenpen, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Eöꞌ se vakmis o teꞌ varih to nonok ne a ma hat,  
\q2 parö piun koman eoꞌ pa ma hat pee.” \rq Lo 32:35\rq*  
\m Pareꞌ soe pet en pan,  
\q2 “E Sunön koman se kiiki a ma hat pa napan peꞌ.” \rq Lo 32:36, Sng 135:14\rq*   
\m
\v 31 Ivëh, ka soe pamëh to vaꞌnaöp non a napan ne Sosoenën toꞌtoꞌ tamoaan se keh öt raoe ko vateꞌ raoe po vahutët.   
\p
\v 32 Eöm se nat nem anoe a ma poen vamoaan, moaan voh ne eöm to nat e nem pa soe pe Sosoenën, paröm panih a ma taateꞌ hat peöm, a taateꞌ panih peöm nöm to kon kamis suk voh em. Ivëhkëk, eöm to öt vakis voh em po vaman peöm.  
\v 33 A ma pöh poen nee to vasun voh a neöm pa matëëra napan pa vöknah a neöm, ko vakmis a neöm. Ka ma meh poen me nöm to teꞌ hop voh e nem pa ma teꞌ varih, nee to nonok vahat ne raoe.  
\v 34 Ivëh, köm kon kamis vaꞌpeh me voh em po teꞌ nohnoh, paröm teꞌ vaeö e nem, po poen vëh ne to kon këh a neöm a ma tah nöm to vaneah nem. Peꞌ eöm to nat e nem pa tah vih, ivëh, o toꞌtoꞌ tamoaan to anoeh e non maꞌ peöm manuh pa vöön va kin.  
\v 35 Ivëh, köm se koe a vakah o vaman peöm manih pe Ieesuꞌ, suk ataeah, e Sosoenën se heꞌ amot en peöm po voen apuh va pa vöön va kin.  
\v 36 Eöm se teꞌ me nem a taateꞌ anoeh pa ö nöm to vatet nem o iu pe Sosoenën. Ivëh, ke eöm se kon em pa ma tah neꞌ to soe vaman voh ka neöm.  
\v 37 Ivëh, ke Sosoenën soe vamanih komön o Puk Vapenpen pan,  
\q1 “Eꞌ hikta se teꞌ rë non, ka teꞌ vëh ne Sosoenën to vateꞌ se nö en maꞌ.   
\q1
\v 38 A napan peöꞌ varih to vavatet ne a taateꞌ totoopin,  
\q2 ee se teꞌ toꞌtoꞌ tamoaan e ne, suk eꞌe to öt vakis ne o vaman pee.  
\q1 Ivëhkëk, a paeh va pee se keh tarih hah manuh pa ma taateꞌ moaan peꞌ,  
\q2 ko heꞌ tonun a neoꞌ,  
\q3 eöꞌ hikta se teꞌ vaeö vaꞌpeh hah me noꞌ eah.” \rq Hab 2:3-4\rq*   
\p
\v 39 Ivëhkëk, ea hikta teꞌ hop no po teꞌ varih to ahah ne pa ma taateꞌ moaan pee. Ee se ro po suraꞌ ësës tamoaan. Ivëhpëhkëk, ea to teꞌ me no o vaman manih pe Ieesuꞌ, keꞌ kon hah en pea.   
\c 11  
\s1 A Taateꞌ Vaman  
\p
\v 1 Ka taateꞌ va po vaman to teꞌ va non manih, ea to nat vavih va e no manih pan, a tah na to anoeh no se tanok, eꞌ se tanok en. Ea to hikta ep avoeꞌ no pa tah pamëh na to nat no pan, eꞌ se tanok, ivëhkëk, eꞌ se tanok amot en.  
\v 2 Ivëh, ka manih po vaman pe sipuura ne Sosoenën to vaeö me raoe, suk ee to vaman ne a soe vaman peꞌ.   
\p
\v 3 Manih po vaman pea, ea to maaka e no pan, e Sosoenën to nok voh a akis, me o oeh manih pa soe varoe ko peꞌ. Ivëh, ka ma tah varih na to ep no, ne Sosoenën to nok taneꞌ manih pa ma tah na to hikta onöt no a ep.   
\p
\v 4 E Ebel to vaman voh a soe vaman pe Sosoenën, ivëh, keꞌ heꞌ o heꞌ va pa vönaꞌ manuh pe Sosoenën to vih oah e non po teꞌ heꞌ pe kea peꞌ Keen. Manih po vaman pe Ebel, e Sosoenën to pokaꞌ voh poan a teꞌ totoopin. Ke Sosoenën vaeö in o heꞌ peꞌ. Eꞌ to mët voh en, ivëhkëk, a taateꞌ vaman peꞌ to vavaasis avoeꞌ e non pea pa vatet a taateꞌ pamëh.   
\p
\v 5 E Inök to vaman voh non a soe vaman pe Sosoenën, ivëh, keꞌ nö en pa vöön va kin, eꞌ hikta mët, ivëh, ka napan hikta taum voh poë. E Sosoenën to me këh en peꞌ po oeh, suk a pop peꞌ to vih pa epep pe Sosoenën.  
\v 6 Ahikta teꞌ se heꞌ vaeö e Sosoenën pa ö neꞌ to hikta teꞌ me non o vaman. A teꞌ to nö non manuh pe Sosoenën, eꞌ se teꞌ me non o vaman, pan e Sosoenën to teꞌ e non, keꞌ se tapui en po teꞌ varih to vaiu ne poë.   
\p
\v 7 E Noaꞌ to vaman voh non a soe pe Sosoenën to soe non pan, a unat se miröꞌ o oeh. Ivëhpëhkëk, a unat to meꞌ avoeꞌ voh e non pa tavus, ke Noaꞌ tënan a soe pe Sosoenën, pareꞌ nok en po paröꞌ apuh, ne eꞌ me ra kën tom sinan peꞌ se hop ko teꞌ ne, ko nat ne kon vahat. Manih po vaman peꞌ, eꞌ to vataare a ma taateꞌ hat pa napan. Ivëh, ke Sosoenën pokaꞌ en peꞌ a teꞌ totoopin.   
\p
\v 8 E Abraham to vaman voh non e Sosoenën, pareꞌ pënton a soe peꞌ, pareꞌ këh en pa muhin koman peꞌ, pareꞌ hikta nat non eꞌ nönö non nih. A muhin pamëh ne Sosoenën to soe vaman voh a ö neꞌ se heꞌ poan.  
\v 9 E Abraham to vaman voh non pan, e Sosoenën se heꞌ poan a muhin koman peꞌ, ivëh, keꞌ teꞌ vavoh non manih pa teꞌ va pa meh muhin manih pa muhin neꞌ to teꞌ non. E Abraham, ke Aësak, ke Jekop, to teꞌ voh ne pa ma iuun teꞌteꞌ vah. Ke Aësak, me e Jekop to nat e ne pan, ee se kon vaꞌpeh me e Abraham a muhin vëh ne Sosoenën to soe vaman voh.  
\v 10 Ivëh, ke Abraham to anoeh voh e non o poen ne Sosoenën se eok a vöön eh vëh se teꞌ tamoaan non.   
\p
\v 11 E Saraꞌ me to vaman voh non pa ö neꞌ se han koaꞌ en, ivëhkëk, eꞌeꞌ pen e voe peꞌ Abraham to manot ee, me e Saraꞌ to vavihi, ivëh, kee hikta onöt ne a vatvus ta koaꞌ. E Saraꞌ to vaman voh e non pe Sosoenën se suk en pa soe vaman peꞌ, ko heꞌ en pee ta koaꞌ.  
\v 12 E Abraham to manot ro voh en, ivëhkëk, eꞌ to vasipun en pa napan to teꞌ peo va i ne manih po vesun varuh akis me manih po kösan va sinten tahiꞌ, no a hikta teꞌ to onöt non a ëh.   
\p
\v 13 A ma teꞌ varih, e Abraham, me Aësak, me Jekop, to vaman voh ne, pare mët ee. Ee to hikta ep in a ma tah ne Sosoenën to soe vaman ke voh raoe. Ee to meꞌ voh e ne pa vaneah a ma tah poë varih. Ivëh, kee nat e ne pan, ee a nap aun.  
\v 14 A napan to sosoe va ne nën to nat e ne pee to vavaiu ne ta teꞌ muhin se vaneah ne.  
\v 15 Eꞌe to hikta koman hah ne a muhin vöh, nee to këh voh maꞌ. Ee se keh koman ne, eꞌe se hah ee pa muhin pamëh.  
\v 16 Ivëhpëhkëk, ee to anoeh voh ne a vöön vih oah pee ipamëh, ivöh pa vöön va kin. Ivëh, ke Sosoenën hikta haraꞌ vapoet non pa ö nee to pokaꞌ ne poë e Sosoenën pee. Suk eꞌ to vamatop ken pee pa vöön voon pee vöh pa vöön va kin.   
\p
\v 17 E Abraham to vaman voh non, ko heꞌ en pe koaꞌ peꞌ Aësak vamanih pa vönaꞌ nee se ës ke na e Sosoenën. Pa ö ne Sosoenën to punöꞌ poan. E Abraham voh, ivëh ne Sosoenën to heꞌ voh a soe vaman peꞌ. Ivëh, ke Abraham vamatop voh en pa heꞌ a pah koaꞌ ro peꞌ, vamanih pa vönaꞌ neꞌ to ës ke na e Sosoenën.  
\v 18 E Sosoenën to soe vovoh voh ken pe Abraham, “E Aësak se vasipun in a ma napan.”  
\v 19 E Abraham to vaman non pan, e Sosoenën se vatoꞌ hah e Aësak, pa ö neꞌ se keh ip vamët voh poan, vamanih po heꞌ neꞌ to ës ke na e Sosoenën. Ivëhkëk, e Abraham to kon hah en pe Aësak to hikta mët.   
\p
\v 20 E Aësak to vaman voh non e Sosoenën. Ivëh, keꞌ heꞌ voh en pa tapui peꞌ manih pe Jekop, pen Isoꞌ. A tapui pamëh nee se kon amot a ma tah vihvih.   
\p
\v 21 E Jekop to vaman voh non e Sosoenën, ivëh, keꞌ heꞌ en pa tapui peꞌ manih pa poa koaꞌ oeteꞌ pe Jeosëp, vamomoaan in a mët peꞌ. Eꞌ he toon hah a non po toknon, pareꞌ hinhin non e Sosoenën se tapui a poa koaꞌ pe Jeosëp.   
\p
\v 22 E Jeosëp to vaman voh non e Sosoenën pa ö neꞌ to vavaato suk non a nö pa napan va Israël se tavus këh a muhin va Isip. Eꞌ to soe voh a soe pamëh pa ö neꞌ to vatët non pa mët, me o soe vanat va pa ö nee se teꞌ a ma soaꞌ peꞌ pa ö nee se tavus këh a muhin va Isip.   
\p
\v 23 E taman me sinan e Mosës to vaman voh ne e Sosoenën, pare hikta nanaöp ne a soe kikis pa teꞌ sunön va Isip. A soe kikis pamëh to soe non pan, a napan va Israël se ip vamët a ma koaꞌ oeteꞌ pee. Ee to ep voh e koaꞌ pee to matan vavih. Ivëh, kee koaan e Mosës pa kukön sivö, suk ee to vaman ne pan, e Sosoenën se vateꞌ poan pa vaꞌaus a napan va Israël.   
\p
\v 24 E Mosës to vaman voh non e Sosoenën pa ö neꞌ to apuh maꞌ. Pareꞌ hikta iu voh non a ö ne semon a teꞌ sunön va Isip se vasinan avoeꞌ i non poan. Ivëh, keꞌ koe en pa kon a tasun pa teꞌ sunön va Isip.  
\v 25 Ivëhpëhkëk, e Mosës to vamatop e non pa kon kamis vaꞌpeh me ra napan pe Sosoenën, varih a napan va Israël. Pareꞌ rës e non pa heꞌ tonun e Sosoenën pa kon vaeö pa tëëm kökööt, vamanih pa ö no napan va Isip to nonok va ne.  
\v 26 E Mosës to vamatop voh e non pa kon poet vaꞌpeh me ra napan pe Mesaëaꞌ.\f + \fr 11:26 \ft E Mesaëaꞌ, e Kristo to meꞌ avoeꞌ voh e non pa koaꞌ po poen ne Mosës to teꞌ non, ivëhkëk, e Mosës to vaman voh non pan, e Mesaëaꞌ se koaꞌ taneꞌ maꞌ pa napan va Israël. Ivëh, keꞌ iu teꞌ vaꞌpeh me non a napan va Israël, ko kon punis vaꞌpeh me raoe.\f* Eꞌ to rës voh e non pa öt a moniꞌ, me a ma moeh tah vihvih va pa kaman va Isip. Suk ataeah, eꞌ to ep e non na po voen apuh oah neꞌ se kon amot ne Sosoenën se heꞌ poan.   
\p
\v 27 E Mosës to vaman voh non e Sosoenën, ivëh, keꞌ këh tavus a muhin va Isip, pareꞌ hikta nanaöp non o heve pa teꞌ sunön va Isip. Ea to hikta onöt no a ep in e Sosoenën pa mataara, ivëhkëk, e Mosës to teꞌ me non a taateꞌ vaman, vamanih pa teꞌ to ep in e Sosoenën, ko vaman peꞌ manih pe Sosoenën to eh.  
\v 28 E Mosës to vaman voh non pan, e Sosoenën se kon ke a ma koaꞌ oeteꞌ vamomoaan va Israël, kee hikta se mët ne, ivëh, keꞌ vavaasis a ma napan va Israël pan, ee se ip a sipsip vamanih pa ö ne Sosoenën to soe, pare kon o eraꞌ peꞌ ko rëp manih pa ma hopaꞌ. Suk a ankeroꞌ se ep in o eraꞌ ko hikta se ip vamët non a ma koaꞌ oeteꞌ vamomoaan pee.   
\p
\v 29 A napan va Israël to vaman voh ne pan, e Sosoenën se me tavus këh raoe a muhin va Isip, ivëh, ka naman vëh nee to popokaꞌ ne a Naman Ereraꞌ nö vakëh, ka napan suk ee po oeh. Ka nap vëvënsun va Isip kehkeh vatet ne raoe, ka naman takök hah maꞌ ko kopös en pee, kee mëtmët ee.   
\p
\v 30 A napan va Israël to vaman voh ne pan, e Sosoenën se vaꞌaus raoe, ivëh, kee vavatvi ne a kiikin vös va Jerikoꞌ po tönim me ro pöök poen. Ke Sosoenën vaꞌaus raoe ka kiikin vös pamëh takök, ko taru vahik en.  
\v 31 E Rehap a köövo teꞌteꞌvaasiꞌ moaan voh to vaman non pan, e Sosoenën se kon ke en peꞌ keꞌ hikta se mët non, ivëh, ke Rehap vaꞌaus vavih a poa teꞌ to nö pa epep aven pa vöön va Jerikoꞌ. Ke Sosoenën vaꞌaus en peꞌ, keꞌ hikta mët vaꞌpeh me ra napan varih Jerikoꞌ to vatösoe ne e Sosoenën.   
\p
\v 32 Eöꞌ to hikta teꞌ me noꞌ ta tëëm, nöꞌ se vahutët suk pet noꞌ na a ma teꞌ varih to vaman voh ne e Sosoenën, e Gideon, me Barak, me Samson, me Jëptaꞌ, me Devit, me Samuël, me ra ma meh teꞌ vanënën soe.  
\v 33 Eꞌe to vaman voh ne ko vavatet ne e Sosoenën, pare kon a ma tah ne Sosoenën to soe vaman voh, pa ö nee to vapus pip vaeh suk a napan pee Israël. Pare onoah a ma napan va pa meh muhin to vakihat me ne e Sosoenën. Pare hinhin ne e Sosoenën se matop non raoe, pareꞌ sunpip ko ötöön a rivoeero laëon, kee hikta onöt ne a miröꞌ ko ëën ta ma paeh pee.  
\v 34 Eꞌe to vaman voh ne pan, e Sosoenën se vaꞌaus raoe, ivëh, ka suraꞌ hikta ës i raoe, ka ma meh tavus këh ee po teꞌ se ip raoe po rapis rë. Eꞌe ro sunë, ivëhkëk, ee to kon eh hah ee, pare teꞌ eh oah rakah e ne koman a ma vapus me ro upöm teꞌ.  
\v 35 O köövo to vaman voh ne pan, e Sosoenën se vaꞌaus raoe, ivëh, ke Sosoenën vatoꞌ hah en pa ma paeh teꞌ pee to mët voh ee. Ivëhkëk, a ma meoh upöm teꞌ to mët, suk o teꞌ to rës voh ne a taateꞌ vaman po teꞌ poë varih, pare nohnoh voh raoe, ko ip vamët ee pee. Ivëh, ka ma teꞌ poë varih to vaman ne se sun hah, ko teꞌ ne po toꞌtoꞌ vih manuh pa vöön va kin. Suk ee to koe ee pa rusin këh o kamis no teꞌ hat to nonok ne manih pee.   
\p
\v 36 A ma meh teꞌ va po vaman no teꞌ hat to rëp vavakmis voh raoe po uris, ka ma meh nee to nohnoh po uris eh, ko vahoꞌ raoe manuh pa iuun nohnoh, pare kö raoe.  
\v 37 O teꞌ hat to tösvös voh a ma meh teꞌ va po vaman, ko soꞌ kukurus a ma meh pee, ko moes kukurus ee pa ma meh po rapis rë. O teꞌ va po vaman to arus voh, pare ohop voh ne a ma kap sipsip me a ma kap meemeꞌ. Ka nap hat nonok vahat voh ne raoe.  
\v 38 O teꞌ va po vaman varih, to vih oah e ne po teꞌ to nonok vahat ne raoe. Ko teꞌ va po vaman to nönö vah voh kov e ne, vamanih po teꞌ aun koman a moeh totope upin, pare teꞌ voh ne koman o oeh me manih pa ma vëvë.   
\p
\v 39 A ma teꞌ varih to vaman voh ne. Ivëh, ke Sosoenën pokaꞌ raoe pan, ee a ma teꞌ vih vörep. Ivëhkëk ee to meꞌ avoeꞌ e ne pa kon a ma tah vih ne Sosoenën to soe vaman voh.  
\v 40 Suk ataeah, e Sosoenën to teꞌ me voh non o meoh kokoman to teꞌ vih oah e non, to onöt non a ö na se kon a ma tah vihvih to se vaꞌaus vaꞌpeh raoe. Suk ee to hikta onöt ne a kon vovoh këh voh a ra.   
\c 12  
\s1 Ea Se Nat No E Ieesuꞌ, Para Vaman No Eah  
\p
\v 1 Ea to teꞌ me no pa ma teꞌ va po vaman varih nöꞌ to vavahutët suk varuꞌ noꞌ. Ee to mët voh ee, ivëhkëk, ee to ut e ne pa pop pea.\f + \fr 12:1 \ft [Ee to mët voh ee, ivëhkëk, ee to ut e ne pa pop pea.] A ma teꞌ varih to mët, pare ut e ne a pop pea, ee a ma teꞌ vih, ka se koe a naöp raoe.\f* Ivëh, ka se öt vakis o vaman, ka se tavus manuh pe Sosoenën. Ea se öt vakis o vaman pea vamanih po teꞌ to vaveo ne po vavaveo, vamanih pa teꞌ are. Ea se koe a ma taateꞌ hat tomeꞌ rëhtöön a ra pa tavus manuh pe Sosoenën.  
\v 2 Ea se kuteꞌ no na manuh pe Ieesuꞌ, pe eꞌ a pusun in o vaman, pareꞌ vapuh non o vaman pea. E Ieesuꞌ to han non pa kuruse, suk eꞌ to nat e non po vaeö apuh neꞌ se kon. Ivëh, keꞌ hikta teꞌ poet voh non pa han pa kuruse. Kuru neꞌ to ihoꞌ non pa papmatö pa ö ihoꞌ pa teꞌ sunön vëh e Sosoenën, ivëh, neꞌ to teꞌ suk me non a tasun pa matop a ma moeh tah kurus.   
\p
\v 3 Ivëh, köm se koman hah nem a ö ne Ieesuꞌ to sun vakis voh e non, pa ö no nap hat to miröꞌ poë. Ko vaman peöm se teꞌ kikis non manih peꞌ, paröm nat nem koe rom.  
\v 4 Eöm to teꞌteꞌ nem a ma punis apuh, suk a ma meh peöm to punöꞌ ne pa rëh a neöm manih pa ma taateꞌ hat vamoaan. Ivëhkëk, eöm to meꞌ avoeꞌ e nem pa öök manih pa ö nee se ip vamët a neöm.  
\v 5 Eöm to anoe pöꞌ voh em pa ma soe va pa vaeh o vaman ne Sosoenën to soe voh ka neöm a ma koaꞌ peꞌ, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Koaꞌ peöꞌ,  
\q2 eën se pënton soe pa ö ne Sosoenën se rëp vavaasis a oah.  
\q1 Parën nat nom haraꞌ vöknah pa ö ne Sosoenën to kehkeh vatotoopin a nom oah.   
\q1
\v 6 Suk ataeah, e Sosoenën to vavaasis non sih a ma teꞌ neꞌ to iu non.  
\q1 Pareꞌ vakmis non a ma koaꞌ peꞌ, suk eꞌ to iu non pan,  
\q2 ee se teꞌ ne pa taateꞌ totoopin.” \rq Prov 3:11-12\rq*   
\p
\v 7 Ivëh, ka se teꞌ ee pa ma punis to teꞌ va ne manih po kamis no a ma tamaara to heꞌ a ra, suk ea to nat e no pa ma tamaara to iu vaꞌaus a rora a ma koaꞌ pee. Suk ee to iu a rora se teꞌ vavih no pa taateꞌ totoopin.  
\v 8 E tamömah se keh hikta vakmis a nom oah, eën to hikta teꞌ nom pan, eën e koaꞌ rakah peꞌ. Ivëh, kën se teꞌ nom e koaꞌ hikten taman.  
\v 9 Manih pa ma tamaara, eꞌe to vakmis a rora ka se ta no raoe. Ivëh, ka se teꞌ no paan e Tamaara vöh pa vöön va kin, po poen neꞌ to vakmis a ra, marën a vaꞌaus a ra, pa ö neꞌ se heꞌ a ra o toꞌtoꞌ tamoaan.  
\v 10 A ma tamaara to vavakmis a rora sih pa ö nee to ep ne to teꞌ vih non. Ivëhkëk, e Sosoenën to vakmis a rora pa ö neꞌ se vaꞌaus a rora, ka se kon a taateꞌ vivihan koman peꞌ.  
\v 11 A ma tamaara se vakmis a ra, suk a tah na to nok vahat. Eꞌe to vatamak ee pea, ka hikta se teꞌ vaeö no. Ivëhkëk, amot ea varih to kon kamis, se kon ee po kokoman tö me a taateꞌ totoopin.   
\p
\v 12 Ivëh, köm se sun vakis ko teꞌ kikis nem po vaman peöm, paröm vaeh nem o vaman pa ma meh teꞌ.  
\v 13 Eöm se teꞌ vatotoopin nem pa ma taateꞌ peöm. Ivëh, ka ma meh teꞌ to hikta vaman vakis ne, se vatet a taateꞌ totoopin pamëh, pare vaman vakis hah e Sosoenën.   
\p
\v 14 Eöm se teꞌ vakamöꞌ me nem ro upöm teꞌ, paröm punöꞌ pa teꞌ vavivihan. Suk ataeah, eöm hikta se ep amot nem e Sosoenën pa ö nöm se hikta teꞌ me nem a taateꞌ vivihan.  
\v 15 Eöm se matop nem, tomeꞌ a ma paeh peöm këh hah o ururuan pe Sosoenën. Keꞌ eöm tomaꞌ tavus vamanih po meon hat to pu ko miröꞌ a ma meh tah.\f + \fr 12:15 \ft A paeh teꞌ to këh hah o ururuan pe Sosoenën, pareꞌ tavus vamanih po meon hat to pu ko miröꞌ a ma meh tah. A pusun in a soe pamëh to soe va non manih pan, o meon hat vëh, eꞌ a teꞌ to këh hah o ururuan pe Sosoenën. O meon hat to pu maꞌ, eꞌ a teꞌ pamëh to teꞌ vaꞌpeh me non o teꞌ va po vaman. O meon hat to miröꞌ a ma meh tah. Eꞌ a teꞌ pamëh to nok a ma taateꞌ hat, ka ma meh teꞌ ep suk, pare vatet a taateꞌ hat pamëh. Ivëh, keꞌe kurus to këh tavus ee po ururuan pe Sosoenën.\f*  
\v 16 Eöm se matop nem, ta peah va peöm tomeꞌ tavus a teꞌ rëhrëh, me a meh tomeꞌ hikta vaman non e Sosoenën vamanih pe Isoꞌ. Eꞌeꞌ to panih a tasun neꞌ se kon taneꞌ maꞌ pe tamaneah. E Isoꞌ to heꞌ a tasun peꞌ pa ö neꞌ to soe vaonöt vamanih pan, e kea soneꞌ peꞌ Jekop se kon a tasun pe tamëëre, pa ö ne Jekop se keh heꞌ poan a taëën.  
\v 17 Vasuksuk ea to nat e no pe Isoꞌ to iu kon voh non a tasun manih pe tamëëre. Ivëhkëk, eꞌ to hikta onöt non a panih o kokoman pe tamëëre, ivëhpëhkëk, eꞌ to okook voh non pan, eꞌ se kon hah a tasun peꞌ.   
\p
\v 18 Ivëh, köm hikta nö vavoh maꞌ manih pa ö no napan va Israël to nö vavoh maꞌ, pare tavus e Sosoenën manih pa tope vëh na to onöt no a ep, a ëhnan a tope pamëh a tope Saënaëꞌ. A tope pamëh no o suraꞌ apuh to teꞌ voh non, me a popoen apuh to vatvus o naöp, me a ivat apuh to tavus.  
\v 19 Ka napan va Israël to tënan a tah to tanih va non manih pa suvin me o vaato pe Sosoenën, to tataneꞌ no maꞌ tope Saënaëꞌ. Pare hin vakis e pe Mosës pa ö se nat ne tënan hah ta meh soe pe Sosoenën.  
\v 20 Suk ataeah, ee to nanaöp voh ne a soe vëh nee to tënan,  
\q1 “Ahikta pah tah se vatiruꞌ manuh pa tope, ta pah tah se keh vatiruꞌ, a napan se tösvös ee peꞌ.” \rq Eks 19:12-13\rq*   
\m
\v 21 E Mosës to naöp voh e non pa tah neꞌ to ep, pareꞌ soe pan,  
\q1 “Eöꞌ to naöp vörep rakah e noꞌ, ko rikrik e noꞌ.” \rq Lo 9:19\rq*   
\p
\v 22 Ivëhkëk, eöm to tavus voh em pa tope vëh na to hikta onöt no a ep, a ëhnan a tope pamëh, a Saëon, eꞌ a vöön apuh pe Sosoenën toꞌtoꞌ tamoaan, no ankeroꞌ peo peꞌ to teꞌ ne pa Jerusalëm voon. O ankeroꞌ varih na to hikta onöt no a ëh raoe, ee to vaeö tamoaan ke ne e Sosoenën.  
\v 23 Eöm to nö em maꞌ po vakum vaeö po koaꞌ vamomoaan\f + \fr 12:23 \ft [... po koaꞌ vamomoaan ...] E koaꞌ oeteꞌ vamomoaan manih po Jiuꞌ to kon a tasun apuh oah manih pa koman a kën taman, pareꞌ kokon non a ma tah vihvih oah. A ma koaꞌ kurus pe Sosoenën to teꞌ va ne nën.\f* no a ëhnëëre to kiun non manuh pa vöön va kin. Eöm to nö em maꞌ pe Sosoenën, a teꞌ to kiiki non a ma apen a napan kurus. Eöm to tavus em manuh pa apeera nap vih, ne Sosoenën to pokaꞌ non raoe a nap totoopin.  
\v 24 Eöm to nö em maꞌ manih pe Ieesuꞌ, a teꞌ to vatotoopin o vatompoan voon. Eꞌ to vavoon a ra po eraꞌ to soe vanat a rora a ma tah to teꞌ vih oah e ne po eraꞌ pe Ebel. Suk o eraꞌ pe Ieesuꞌ na hikta se piun va no manih po eraꞌ pe Ebel.\f + \fr 12:24 \ft [... o eraꞌ pe Ieesuꞌ na se hikta piun vamanih po eraꞌ pe Ebel.] A piun po eraꞌ pe Ebel to teꞌ va non manih pa ö ne Sosoenën to soe pan, e Keen se taum amot a punis, suk eꞌ to ip vamët e kea peꞌ Ebel.\f*   
\p
\v 25 Eöm se matop nem, ko koe a pënton varo e Sosoenën vëh to vavaato non. A ken sipuineöm to pënton varo voh ee pa soe pe Mosës manih po oeh, pare taum ee pa ma punis. Ivëh, ke ea me se taum o punis apuh oah, pa ö na to pënton varo a soe pe Sosoenën, to vavaato taneꞌ e non maꞌ pa vöön va kin.  
\v 26 A soe peꞌ to kö en po oeh, ivëhkëk, eꞌ to soe vamanih pan,  
\q1 “Eöꞌ hikta se kö varoe noꞌ o oeh, a akis me.” \rq Hag 2:6,21\rq*   
\m
\v 27 A soe to soe ka rora pan, a ma moeh tah varih po oeh ne Sosoenën to nok voh se variu ee, ke Sosoenën se panih en pee. Ivëhkëk, a ma tah varih to hikta onöt ne a variu, pare hikta se panih ne.   
\p
\v 28 Ea se teꞌ vivihan no ko vavatet no e Sosoenën, suk ataeah, ea to teꞌ no paan o matop vih peꞌ. Ivëh, ko matop vih vëh hikta se variu non, pareꞌ teꞌ tamoaan e non. Ea se hinhin no e Sosoenën, ko heꞌ vaeö no eah, ko vasunön eah, para ta no eah.  
\v 29 Ea se vaman no a ma soe man pe Sosoenën, suk eꞌeꞌ to vakmis non o teꞌ to vatösoe ne. A vakmis peꞌ to teꞌ va non manih po suraꞌ to onöt non a ës vahik a ma tah kurus.   
\c 13  
\s1 E Sosoenën E Tamaara  
\p
\v 1 Eöm se iu nem a ma meh upöm teꞌ vamanih pa ma kea peöm.  
\v 2 A ma paeh sipuura to vaoe voh ne a ma teꞌ va pa ma meh muhin pa ma iuun pee, ko hikta nat va i ne raoe manih pan, eꞌe o ankeroꞌ. Ivëh, köm se vaoe nem a ma teꞌ va pa ma meh muhin manih pa ma koman iuun peöm.  
\v 3 Eöm se nat nem o teꞌ varih to teꞌ ne pa iuun nohnoh, vamanih peöm to teꞌ vaꞌpeh me e nem pee. Eöm se nat nem o teꞌ varih no o vakihat pee to nok vahat voh raoe, vamanih peöm to kamis vaꞌpeh me e nem pee.   
\p
\v 4 O vaen peöm se teꞌ totoopin non, ke voe me köövo se matop vavih ne o vaen pee pon. E Sosoenën se kiiki a ma taateꞌ hat po teꞌ varih to teꞌ ne pa taateꞌ rëhrëh.  
\v 5 Eöm se koe a iu vörep a moniꞌ, paröm teꞌ vaeö me nem a ma tah nöm to öt nem. Suk e Sosoenën to soe pan,  
\q1 “Eöꞌ hikta se këh rakah noꞌ oah, ko anoe a oah.” \rq Lo 31:6\rq*   
\m
\v 6 Ea to onöt e no pa vaman a soe to teꞌ non koman o Puk Vapenpen to soe non pan,  
\p “E Sunön to vaꞌaus a non neoꞌ,  
\q2 ivëh, köꞌ hikta se naöp noꞌ ta tah no a teꞌ se nok manih peöꞌ.” \rq Sng 118:6\rq*   
\p
\v 7 Eöm se nat nem a ö no a ma teꞌ to vovoh voh ka no neöm, to vavaasis voh ne a soe pe Sosoenën, paröm koman nem a ö nee to teꞌ vavih vavoh nee. Ko suk a ö nee to vaman vavoh ne.  
\v 8 E Ieesuꞌ Kristo to vatoe e non nopoen, kuru, me eꞌ se teꞌ tamoaan e non.   
\p
\v 9 Eöm se nat nem pënton a ma meh vavaasis to teꞌ ke ne. Eꞌ to vih rakah pa ma komaara se kon taneꞌ varoe o kikis manih po ururuan pe Sosoenën. A ma komaara hikta se vatet non a taateꞌ va pa ëën a taëën supon, suk a taateꞌ pamëh tomaꞌ rëh ke këh a ra o vaman, ka hikta onöt no a kon vaꞌaus nën.  
\v 10 A napan varih o teꞌ ësës heꞌ po Jiuꞌ to vavatet avoeꞌ e ne po vatompoan vamoaan, marën a vasunön e Sosoenën, to hikta onöt ne a kon o vaꞌaus ne Ieesuꞌ to heꞌ a ra pa mët peꞌ.\f + \fr 13:10 \ft [... to hikta onöt ne a kon o vaꞌaus ne Ieesuꞌ to heꞌ a ra pa mët peꞌ.] A napan to iu vatet varoe ne o vatompoan vamoaan pa tavus o teꞌ totoopin pa matan e Sosoenën, ee me to hikta onöt ne a kon o vaꞌaus manih pe Kristo. Suk ee to koe ee po heꞌ vëh, pa ö ne Kristo to mët pa kon hah këh raoe a hat pee.\f*   
\p
\v 11 A teꞌ Susun po Teꞌ Ësës Heꞌ to teꞌteꞌ ho voh non o eraꞌ va pa vönaꞌ manuh pa ö vasioꞌ to vëknöm ro non a ma hat pa napan to se hik. Ivëhkëk, a sionin o vönaꞌ nee to ësës voh ne manuh sinten a vöön.  
\v 12 Keꞌ teꞌ akuk va kov e non pa ö ne Ieesuꞌ to mët voh en maꞌ sinten a vöön, pa vahik a ma hat pa napan po eraꞌ peꞌ.\f + \fr 13:12 \ft [... pa vahik a ma hat pa napan po eraꞌ peꞌ.] O eraꞌ po vönaꞌ, eꞌ o vëknöm varoe va pa ö no a ma taateꞌ hat se hik. Ivëhkëk, o eraꞌ vëh pe Kristo to teꞌ oah voh e non po vëknöm, o eraꞌ peꞌ to vahik rakah voh en pa ma hat pa napan.\f*  
\v 13 Ivëh, ka se nö ee po vakum pe Ieesuꞌ, ko teꞌ vaꞌpeh me no raoe, ko poet vaꞌpeh me eah pa ö neꞌ to mët vavoh.\f + \fr 13:13 \ft Po poen ne Ieesuꞌ to mët sinten a vöön Jerusalëm, a ma napan to vöknah a ëhnaneah, suk ee to koman ne pan, a teꞌ no a nap vëvënsun to ip vamët sinten a vöön, to nok a taateꞌ hat. Ivëh, ka se poet vaꞌpeh me e Ieesuꞌ, suk ea to kon vaꞌaus pa mët peꞌ.\f*  
\v 14 Ee se koe a vatet o vatompoan vamoaan ko vaman varoe no e Ieesuꞌ, suk ataeah, manih po oeh eꞌ hikta teꞌ non pan, eꞌ a ö teꞌteꞌ tamoaan pea. Ivëh, ka se ep amot a vöön teꞌteꞌ tamoaan vöh a vöön va kin.   
\p
\v 15 Ivëh, ka se heꞌ vaeö koe no na e Sosoenën manih pe Ieesuꞌ pa ma vaëhëh, na to vaëhëh no na manuh pe Sosoenën.  
\v 16 Ea se koe a anoe a nok a taateꞌ vih, me a taateꞌ ururuan, me a taateꞌ vavaꞌaus a ma meh teꞌ pea, suk a ma taateꞌ vaꞌaus, me a ma taateꞌ vih poë varih to heꞌ vaeö ne e Sosoenën.   
\p
\v 17 Eöm se vatet nem a ma teꞌ to susun ka no neöm, paröm tënan nem raoe. Suk ee to matop a no neöm, ko toꞌtoꞌ peöm teꞌ totoopin non. Amot ee se heꞌ e Sosoenën o vahutët va pa ma vaꞌaus nee to nok, köm se keh tënan nem raoe, ee se teꞌ me ne o vaeö, pare nok vavih a kiu pee. Ee tomeꞌ nonok me ne o tamak ko hikta se vaꞌaus a no neöm.   
\p
\v 18 Eöm se hinhin vatëh ka no möm o teꞌ susun peöm, suk a ma kupu pemöm to haraꞌ vavih e ne ko teꞌ maaka e ne, kemöm iu nok tamoaan e nem pa taateꞌ totoopin.  
\v 19 Eöꞌ to hinhin vakis a noꞌ neöm kurus se hinhin nem e Sosoenën, keꞌ se vanö vëhöꞌ hah maꞌ neoꞌ manem peöm.   
\s1 O Hin Va Pa Vih  
\p
\v 20 E Sosoenën to vatoꞌ hah e Ieesuꞌ, ka manih po eraꞌ peꞌ, eꞌ to nok o vatompoan voon teꞌteꞌ tamoaan topniira, me e Sosoenën. Ivëh, keꞌ teꞌ non a teꞌ Sunön to matop a rora vamanih pa teꞌ mamatop sipsip.  
\v 21 Ivëh, köꞌ hinhin suk a noꞌ neöm pan, e Sosoenën a kamöꞌ se heꞌ a neöm a ma tah vihvih nöm to iu nem, marën ö nöm se vatet o iu peꞌ. Ka manih pe Sosoenën, ea se heꞌ vaeö koe no eah manih pe Ieesuꞌ Kristo. Ke Kristo, na se kë no a ëhnaneah pa ma tamoaan. Oman!   
\p
\v 22 Ivëh, kën kea, eöꞌ to hi vakis a neöm pa tënan, ko teꞌ me nem o kokoman tö, suk a soe vëh nöꞌ to kiun nös se vaeh o vaman peöm, eꞌ hikta teꞌ rë non.  
\v 23 Eöꞌ to iu noꞌ neöm se nat nem pan, e kea pea Timotiꞌ to tavus këh en pa iuun nohnoh. E Timotiꞌ se keh nö vëvëhöꞌ en maꞌ, kemöm poꞌ nö em nös pa ep a neöm.   
\p
\v 24 Eöm se heꞌ a soe vavihvih pemöm manih po teꞌ to susun ka ne neöm, me manih pa ma napan pe Sosoenën. A ma kën kea varih pa muhin va Italiꞌ to vanö nös a soe vavihvih pee manih peöm.   
\p
\v 25 Eöꞌ to hinhin suk a noꞌ neöm pan, o ururuan pe Sosoenën se teꞌ vaꞌpeh me a non neöm kurus.