\id 1TH - Vasui (Tinputz) NT [tpz] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) \h 1 TESARONAËKAꞌ \toc1 1 Tesaronaëkaꞌ \toc2 1 Tesaronaëkaꞌ \toc3 1 Tes \mt1 1 TESARONAËKAꞌ \ip E Pöl to teꞌ voh non manih Körin, pareꞌ kiun ke na a napan va po vaman varih Tesaronaëkaꞌ o kiun vamomoaan peꞌ. Tesaronaëkaꞌ voh a vöön apuh va pa muhin va Mësadoniaꞌ, a vöön apuh pamëh to teꞌ voh non sinten tahiꞌ. Manih pa vakön vavih pe Pöl pa vatvus a soe, eꞌ to vatvus momoaan a soe vih manih pa napan va Tesaronaëkaꞌ. Ka pusun in a ö neꞌ to vatvus a soe vih pamëh, no o kum teꞌ va po vaman to sun en, (Aposol 17:1-14). A ma paeh va pa napan va po vaman poë varih, ee voh ro Jiuꞌ. Ivëhkëk, a peo pee, ee ra napan to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ. Ka ma to Jiuꞌ poë varih no a ma paeh va pee to pahan voh e pa hanan va pa vasunön e Ieesuꞌ. Keꞌ ivëh, a tah no a ma teꞌ susun po Jiu to puhioꞌ suk voh, pare veo ke ee pe Pöl me a ma vamomhë peꞌ, kee nö ee pa vöön va Beriaꞌ. Ko vasuksuk poꞌ ne Pöl to vanö e Timotiꞌ, keꞌ nö en Tesaronaëkaꞌ. O poen neꞌ to hah maꞌ, eꞌ to vatvus en pa soe vih va pa ö nee to teꞌ va ne. \ip Manih po kiun vëh ne Pöl to soe vavihvih ke Sosoenën, suk a napan va Tesaronaëkaꞌ to vaman ne, ko pah teꞌ vaes e ne pa ma vu punis, me manih po iu pee, ee to koman ne e Pöl. E Pöl to iu vakikis non raoe manih po kiun vëh, pareꞌ piun en pa hi pee manih pa taateꞌ va pa mët. \ip A ma kiun varih to tataki va ne manih. \io1 A potan avih pe Pöl, 1:1 \io1 E Pöl to soe vavihvih ke Sosoenën suk o vaman pee, 1:2-10 \io1 Vöhioꞌ va pa ma taateꞌ pe Pöl topniira napan va Tesaronaëkaꞌ, 2:13-20; 3:1-13 \io1 A ma taateꞌ vih no a napan va po vaman se suksuk ne, 4:1-12 \io1 O vavaasis va pa hah pe Ieesuꞌ manih po oeh, 4:13-18; 5:1-11 \io1 A ma soe vakikis, me a soe ataaton pe Pöl, 5:12-28 \c 1 \s1 O Kiun Vavovoh Ne Pöl To Vanö Ke Na A Napan Va Tesaronaëkaꞌ \p \v 1 O kiun vaꞌih to taneꞌ nös peöꞌ e Pöl. Ke Saëlas pen Timotiꞌ to teꞌ vaꞌpeh me a ne neoꞌ, kemöm vanö nös a potan avih pemöm manem peöm. \p O kiun vaꞌih nemöm to vanö ka nös neöm, o kum teꞌ varem to vaman nem e Sosoenën manih pa vöön va Tesaronaëkaꞌ. Eöm o kum teꞌ varem to vaman nem e Tamaara Sosoenën, me e Ieesuꞌ Kristo e Sunön pea. \p Eöꞌ to hinhin noꞌ e Sosoenën pan, eꞌ se ururuan a neöm pareꞌ heꞌ a neöm a taateꞌ moomo. \s1 A Napan Va Tesaronaëkaꞌ To Öt Vakis E Ne Po Vaman Pee, Pare Teꞌ Vatotoopin Ne Pa Matan E Sosoenën \p \v 2 A ma poen kurus nemöm to koman a no neöm, pamöm sosoe vavihvih ke nem e Sosoenën. Ka manih pa ma hin pemöm, nemöm to popokaꞌ nem nös a ma ëhnëëneöm manih pa ö nemöm to hinhin nem. \v 3 Pamöm sosoe vavihvih ke nem e Sosoenën e Tamaara, suk a ma vaman peöm to kunkuin non a ma kokoman peöm. Köm nonok nem a ma taateꞌ vih, manih pa ma kiu nöm to nonok nem, suk a taateꞌ iu teꞌ peöm. Emöm to soe vavihvih pet me e nem pe Sosoenën, pan a ma kokoman peöm se teꞌ kikis tamoaan ne. Suk eöm to anoeh nem e Sunön Sipoan pea Ieesuꞌ Kristo se hah amot maꞌ. \p \v 4 Kën kea me ra kën vamen, eöm to nat e nem pe Sosoenën to iu rakah e non peöm. Kemöm nat e nem pe Sosoenën to kon voh en peöm a napan koman peꞌ. \v 5 Ka Soe Vih vëh nemöm to teꞌ voh ka nös neöm, to hikta teꞌ non pan o vahutët akuk. Ahik. A soe pamëh to tavus me voh o kikis. Köm ep vamaaka rakah em po vaman eh pemöm to taneꞌ maꞌ pa Tuvuh Vasioꞌ. Ke eöm koman to nat e nem pa taateꞌ nemöm to nok voh, marën a vaꞌaus a neöm po poen nemöm to teꞌ vaꞌpeh me voh a no neöm. \v 6 Ivëhkëk, eöm to kon a soe pe Sosoenën, ivëh, no a ma punis peo me o kamis to tavus suk voh manih peöm. Suk eöm me to vatet voh a ma taateꞌ pemöm, me a taateꞌ pe Sunön, ke Sunön kunkuin a ma kokoman peöm köm kon em po vaeö to taneꞌ maꞌ pa Tuvuh Vasioꞌ. \v 7 Ivëh, nöm to vataare suk voh a taateꞌ vih peöm manih pa napan varih, to vaman ne e Ieesuꞌ Kristo to teꞌ ne manih pa poa muhin varih, Mësadoniaꞌ, me Akaëaꞌ. \v 8 Eöm to vatvus a Soe pe Sunön manih pa napan. Ka soe pamëh nö vëvëhöꞌ va en manih pa tanih po kamus. Ka soe pamëh to hikta teꞌ varoe non manih Mësadoniaꞌ, me manih Akaeaꞌ. Ahik! A napan va pa ma vöön kurus to pënton vahik voh ee, peöm to kon voh em pa Soe pe Sosoenën, paröm vaman em peꞌ. Ivëh, kemöm to hikta teꞌ hah me nem ta meh soe nemöm se soe hah ka neöm. \v 9 Ivëh, ka napan va pa ma muhin kurus vavahutët suk vaviꞌ e ne, pa hanan nöm to öt vah va ka möm, po poen nemöm to vos voh nös, pamöm teꞌ vaꞌpeh me a no neöm. Ee to vavasoe suk e ne peöm to heꞌ tonun e sosoenën vapikpiuk, paröm taneo em pa vaman e Sosoenën toꞌtoꞌ tamoaan. Eꞌ e Sosoenën vamaman, paröm tavus em a nap kiu peꞌ. \v 10 Ee to vavasoe suk e ne peöm, to anoeh nem e Koaꞌ pe Sosoenën vëh ne Sosoenën to kuin taneꞌ hah poan pa mët. Po Poen ne Koaꞌ Ieesuꞌ se hah taneꞌ maꞌ pa vöön va kin, eꞌ se vaꞌaus a ra, ko hehe a ra këh o heve pe Sosoenën vëh se tavus amot maꞌ. \c 2 \s1 E Pöl To Soe Tavus A Kiu Neꞌ To Nok Voh Manuh Tesaronaëkaꞌ \p \v 1 Kën kea me ra kën vamen, eöm to nat koman e nem pa kiu nemöm to nok voh pa ö nemöm to vavih voh nös manem peöm, to hikta se ro akuk non. \v 2 Po vamomoaan nemöm to kehkeh nö nem nös peöm manem Tesaronaëkaꞌ. Emöm to teꞌ nem manih pa vöön vëh Filipaë, pamöm taum o kamis nën. A napan va pa vöön pamëh to hinën kamöm. Ivëh, köm nat e nem, a nap peo rakah to heꞌ tonun ka möm, pare vapikpiuk a möm. Ivëhkëk, e Sosoenën pea to vaꞌaus e non pemöm. Kemöm sun vakis e nem pa vatvus a Soe Vih peꞌ manih peöm. \v 3 A hin pemöm manih peöm pa vaman e Ieesuꞌ to hikta teꞌ non pan o piuk. Emöm to hikta kokoaan nem a ma kokoman pemöm manih peöm, keꞌ, emöm to kehkeh piuk ka no neöm. Ahik. \v 4 E Sosoenën to punöꞌ voh en pemöm. Ko vaman e non pemöm, pareꞌ heꞌ en pemöm pa kiu va pa vatvus a Soe Vih. Ko poen nemöm to vavaato nem, emöm to hikta iu nem a vamanman a napan, pan ee se vaeö in a kiu pemöm. Ivëhkëk, e Sosoenën koman to kiiki non a ma kokoman pemöm, ivëh, nemöm koman to iu suk nem eah, se vaeö in a kiu pemöm. \v 5 Eöm to nat e nem, emöm to hikta iu panih nem a ma kokoman peöm, pa ö nemöm se nok ta ma soe vihvih, marën a rëh a ma teꞌ kokoman peöm. E Sosoenën to nat e non pa tah pamëh, a man. Emöm me to hikta se koaan ka non neöm po kokoman pemöm, suk emöm to hikta teꞌ me nem a taateꞌ amun. Pamöm hikta se vamanman a no neöm, ko öt këh a neöm a ma moniꞌ peöm. \v 6 Emöm to hikta kehkeh kon nem to ëhnan apuh manih peöm, me ro upöm teꞌ. \v 7 Oman, emöm to teꞌ e nem o aposol pe Kristo, ivëh, kemöm se keh iu voh nem, emöm to antoen e nem pa soe ka neöm, köm vaꞌaus voh em pemöm. Ivëhkëk, o poen nemöm to teꞌ vaꞌpeh me voh a no neöm, emöm to teꞌ me nem a taateꞌ tö vamanih pe köövo to matop non e koaꞌ soneꞌ peꞌ. \v 8 Suk ataeah, emöm to vaeö me e nem peöm, pamöm iu vi rakah e nem peöm. Emöm to kehkeh vaꞌaus e nem peöm pa Soe Vih pe Sosoenën, pareꞌ hikta teꞌ non pan, eꞌ a soe varoe ko pamëh, emöm to vamatop me e nem pa mët, marën a vaꞌaus a neöm. Suk ataeah, eöm to tavus em a ma meh teꞌ pemöm, pa ö nemöm to iu va nem. \p \v 9 Kën kea me ra kën vamen, eöꞌ to nat e noꞌ peöm to kokoman hah e nem pa ma kiu hivaꞌ, me a ma teꞌ a vöꞌparean nemöm to nonok voh nem manih topnineöm. Emöm to kiu vëhvaꞌ rakah e nem manih peöm pa vavaasis a neöm a Soe Vih pe Sosoenën, pa ma popoen, me pa ma potan. Emöm to hikta antoen nem a heꞌ punis a neöm pa matop a möm pa taëën. \p \v 10 Eöm to nat e nem, e Sosoenën me to nat vahik voh en pa taateꞌ nemöm to nok voh manih peöm, a napan varih to vaman voh e Ieesuꞌ Kristo. Emöm to nok voh a ma taateꞌ totoopin varih, to teꞌ vih ne manih pa matan e Sosoenën, pamöm hikta nok ta hat. \v 11 Eöm to inan e nem, pa ö nemöm to matop va ka no neöm, vamanih pa ö ne taman to matop va non a ma koaꞌ peꞌ. \v 12 Emöm to vavaasis a no neöm a soe vaꞌih, marën a kunkuin a ma kokoman peöm. Pamöm vakikis a neöm pa soe pemöm pan, eöm se suk vakis rakah a taateꞌ vih to onöt non a taateꞌ pe Sosoenën. E Sosoenën to vaoe voh a neöm, pan eöm se hop manih pa Matop Vih peꞌ, ko kon a ö ihihoꞌ vih, kuru me amot manuh pa vöön va kin. \s1 A Ta Tesaronaëkaꞌ To Vaman Vakis Rakah, Ee Pare Teꞌ Ee Pa Ma Punis \p \v 13 Ka meh tah ivëh, emöm to sosoe vavihvih tamoaan ke nem na e Sosoenën, suk eöm to kon a soe peꞌ, nöm to tënan manih pemöm. A soe pamëh nöm to hikta kon va in eah manih pa soe pa teꞌ. Ahik. Eöm to kon va em peꞌ manih pa soe koman pe Sosoenën. Ka soe pamëh eꞌ a soe koman peꞌ to kiu non manih pa ma kokoman peöm, a napan varih to vaman voh e Sosoenën. \v 14 Kën kea, me ra kën vamen, eöm to tavus vatoe me voh em pa ma kum teꞌ varih to vaman voh e Sosoenën, pare teꞌ ne manih pa muhin vëh, Jiutiaꞌ. A napan poë varih to vatös me voh ee pe Ieesuꞌ Kristo. Ka ma punis nöm to taum, ee a ma punis no a napan koman va pa muhin peöm to heꞌ a neöm. Ka ma punis poë varih to vatoe akuk va e ne manih, pa ma teꞌ punis no a nap kiu pe Sosoenën to taum me voh manih pa koreero Jiuꞌ. \v 15 O Jiuꞌ, ee a napan poë varih, to ip vamët voh e Sunön pea Ieesuꞌ Kristo, me ro teꞌ vanënën soe, pare veo vavah ka möm pan emöm se këh a muhin pee, suk ataeah, e Sosoenën to hikta vaeö me non raoe. Ee to rës me e ne po upöm teꞌ. \v 16 Pare pupunöꞌ rakah e ne pa soepip a möm pa vavaasis a soe pe Ieesuꞌ Kristo, manih po teꞌ varih to hikta teꞌ ne pan ee ro Jiuꞌ. Suk ataeah, ee to hikta iu ne a ö ne Sosoenën se kon hah a napan poë varih. Ee to nonok va ne manih, ivëh, no a ma hat pee se tatavus vapeo suk ne pa ma poen kurus, ko onöt non po poen no heve pe Sosoenën se taum raoe. \s1 E Pöl To Iu Ep Hah Non A Ta Tesaronaëkaꞌ \p \v 17 Kën kea me ra kën vamen, a napan to nok voh a ra, ka vakëh ee pa ma siꞌ poen. Kemöm haraꞌ rakah va nem manih pa ö no e voe to teꞌ ke non a ma koaꞌ peꞌ pa ma siꞌ poen. Emöm to hikta ep hah ka neöm. Ivëhkëk, o kokoman pemöm to teꞌ avoeꞌ e non manih peöm. Ivëh, kemöm eh rakah e nem pa taum këh ta hanan, nemöm se koe ke nös pa ep a neöm. Suk emöm to iu vi rakah e nem peöm. \v 18 Emöm to iu itoeꞌ rakah e nem pa nö nös peöm. Keöꞌ koman e Pöl to pupunöꞌ vakis tamoaan rakah e noꞌ pa ep këh ta hanan, nöꞌ se koe nös, paröꞌ ep a neöm. Ivëhkëk, e susun po oraꞌ hat to susunpip e non pemöm pa nö nös peöm. \v 19 O poen ne Sunön pea Ieesuꞌ Kristo se hah maꞌ, kataeah se nok a ra ka sun vakis me o vaeö manih pa mataneah? Emöm se kon ataeah to vataare non, a ö nemöm to nonok nem a ma kiu vih poë varih? Emöm se vaeö varoe suk a no neöm a napan va Tesaronaëkaꞌ. \v 20 Oman rakah, eöm o maaka pemöm. Ke eöm koman to vavaeö a no möm sih. \c 3 \s1 E Pöl To Vanö E Timotiꞌ Manuh Pa Vöön Va Tesaronaëkaꞌ, Marën A Vakikis O Vaman Pa Napan Va Pa Vöön Pamëh \p \v 1 Emöm to pah kokoman vörep e nem peöm, pamöm hikta onöt nem a anoeh varë. Emöm koman to nok em po kokoman, pan eꞌ to vih non pemöm poꞌ Saëlas se teꞌ nem manih pa vöön vëh Atëns. \v 2 Emöm to vanö ka nös neöm e kea pea Timotiꞌ. Suk eꞌ a teꞌ pamëh to kiu vaꞌpeh me a no möm. Kemöm nonok nem a kiu pe Sosoenën. Eꞌ me se vavaꞌaus a no möm pa vatvus a Soe Vih to soe suk non e Kristo. Emöm to vanö nös eah, marën a vakikis me a vaꞌaus o vaman peöm. \v 3 Peꞌ to hat non pa ö no a punis me kamis vëh, nöm to tataum nem tomeꞌ nok a neöm ka ma upöm peöm kokoman vatëh e ne pa ma tah poë varih. Eöm koman to nat e nem, pea se taum a ma vu punis poë varih. \v 4 Ko poen nemöm to teꞌ me voh a no neöm, emöm to soe vanat voh em peöm pan, ea kurus se taum ee pa ma vu kamis to teꞌ va ne manih. Eöm to nat e nem, kuru vaꞌih no a ma kamis poë varih to tavus vateeraꞌ ee manih pea. \v 5 Eꞌ a pusun in a ö nöꞌ to hikta se anoeh varë suk noꞌ. Ivëh, nöꞌ to vanö suk nös e Timotiꞌ manem peöm, pan eꞌ se inan po vaman peöm, pareꞌ soe vanat hah a maꞌ neoꞌ. Peöꞌ to nanaöp noꞌ pan, e susun po oraꞌ hat tomeꞌ punöꞌ a neöm, köm vaman eah, ka ma kiu kurus nemöm to nok manih peöm, ro akuk ee. \s1 E Pöl To Soe Vavihvih E Sosoenën, Suk E Timotiꞌ To Soe Vanat Poan A Vih Pa Napan Va Tesaronaëkaꞌ \p \v 6 Ivëhkëk, e Timotiꞌ to taneꞌ hah maꞌ manem peöm, ka kuru vaꞌih, neꞌ to tavus en maꞌ pemöm, pareꞌ teꞌ taneꞌ hah maꞌ a soe vih manih peöm, pareꞌ vatvus kamöm, pareꞌ soe pan, eöm to öt vakis avoeꞌ rakah e nem po vaman peöm me a taateꞌ iu teꞌ. E Timotiꞌ me to soe kamöm pan, a ma tamoaan nöm to kokoman a no möm, paröm kehkeh ep a no möm. Vamanih pa ö nemöm to kehkeh ep me va ka no neöm. \v 7 Ivëh, kën kea, me ra kën vamen, emöm to pënton em, peöm to vaman vakis rakah e nem. Eꞌ a tah pamëh to vakikis rakah en po kokoman pemöm manih pa ma punis, me a ma kamis varih nemöm to teꞌteꞌ nem. \v 8 O toꞌtoꞌ pemöm se puh rakah po vaeö pa ö nemöm se nat ka no neöm to sun vakis nem po vaman peöm, paröm vatös me nem e Sunön. \v 9 Emöm to teꞌ rakah me nem o vaeö apuh manih pa matan e Sosoenën pea, suk eöm. Emöm to hikta onöt nem a soe vavihvih va antoen eah, suk a ma vaeö varih nemöm to haraꞌ nem. \v 10 A ma potan kurus, me a ma popoen kurus, nemöm to hinhin nem manih pa ma kupu pemöm, pan e Sosoenën se vaonöt ka möm, kemöm nö nös ko ep ka neöm. Pamöm heꞌ a neöm a ma taneah nöm to iu nem, marën a vakikis o vaman peöm. \s1 E Pöl To Iu Ep Hah Non A Napan Va Tesaronaëkaꞌ \p \v 11 Kuru nemöm to iu rakah nem, pan e Sosoenën e Tamaara, pen Sunön pea Ieesuꞌ Kristo se vamatop ka möm ta hanan, kemöm nö nös manem peöm. \v 12 Emöm to iu nem e Sunön pea Ieesuꞌ Kristo se nok a taateꞌ iu teꞌ peꞌ, keꞌ pu momoaan manih peöm, ko pahan poꞌ na manuh po upöm teꞌ, me manih pa napan kurus. Ivëh, köm sih iu nem ro upöm teꞌ, vamanih pa ö nemöm to iu vavoh ka no neöm. \v 13 Manih pa taateꞌ pamëh ne Sosoenën to vakikis en pa ma kokoman peöm. Ko poen ne Sunön pea Ieesuꞌ Kristo se hah me maꞌ a nap vivihan peꞌ, eꞌ se ep a neöm o vivihan, no a ma taateꞌ peöm to totoopin, ka hikta hat to teꞌ non manih peöm pa matan e Sosoenën, e Tamaara. \c 4 \s1 Ea Se Nat No Nonok No A Taateꞌ Teꞌteꞌvaasiꞌ \p \v 1 Kën kea, me ra kën vamen, emöm to vataare voh em peöm pa ma taateꞌ ne eöm se suksuk nem, paröm vavatet nem o iu pe Sosoenën. Eöm to vatet vahik voh em pa ma taateꞌ poë varih. Ivëhkëk kuru, emöm to ihi e nem peöm, pamöm kehkeh vaeh nem a ma kokoman peöm manih pa ëhnan e Sunön pea Ieesuꞌ. Ivëh, köm se makat rakah nem pa nok vavih a ma taateꞌ poë varih. \v 2 Eöm to nat vahik voh em pa ma moeh tah kurus, nemöm to soe voh ka neöm a nok, manih po kikis pe Sunön pea Ieesuꞌ Kristo. \v 3 O iu pe Sosoenën manih peöm to teꞌ va non manih pan, eöm se heꞌ a ma toꞌtoꞌ peöm manih peꞌ. Paröm tavus o teꞌ vivihan, ko vaniu këh a taateꞌ rëhrëh, me a taateꞌ teꞌteꞌvaasiꞌ. \v 4 Eꞌ to iu non a ma papaeh peöm se vaasis vavih a matop a taateꞌ vaen. Ko vatet a taateꞌ vivihan va po vaen manih pa sionineöm, me eöm se vavatet nem a ma taateꞌ vih. \v 5 Peꞌ to hat non pa ö no a ma kokoman, me a ma iu hat poë varih se rëh koe va ka neöm manuh pa nok a taateꞌ rëhrëh, vamanih pa ö no teꞌ varih to hikta nat ne pe Sosoenën to nonok va ne sih. \v 6 Eöm me, se koe a nok o pöh vu taateꞌ hat pamëh manih pa kën kea, me ma vameneöm varih, a napan pe Kristo, paröm piuk raoe ko nok em pa taateꞌ hat pamëh manih pee. Moaan voh nemöm to soe vakis rakah ke voh em peöm pan, e Sunön se vakmis rakah en pa napan varih, to nonok ne a ma taateꞌ hat to matan va ne nën. \v 7 E Sosoenën to vaoe voh a ra, pan ea se teꞌ vivihan no, para vavatet no a taateꞌ vih. Pareꞌ hikta iu a rora se teꞌ no pa taateꞌ hat. \v 8 Ivëh, ka ta pah teꞌ se keh pënton varo o vavaasis peöꞌ, eꞌ a teꞌ pamëh to hikta pënton varo varoe non o vavaasis peöꞌ. Ahik. Eꞌ to pënton varo me en po teꞌ vavaasis pe Sosoenën. O vavaasis pamëh to hikta teꞌ non pan o vavaasis pa teꞌ. Ahik. E Sosoenën koman, eꞌ a Teꞌ pamëh to heꞌ me en pea pa Tuvuh Vasioꞌ peꞌ. \p \v 9 A hikta tah hah söꞌ kiun suk ka nös neöm, ta soe va pa taateꞌ iu teꞌ peöm manih po upöm peöm. Suk ataeah, e Sosoenën to soe vahik ke voh en peöm, pa taateꞌ iu o upöm peöm. \v 10 Oman, eöm to heꞌ voh em pa ma iu peöm manih pa ma kea varih to teꞌ me ne o vaman manih pa muhin vëh Mësadoniaꞌ. Ivëhkëk, kën kea me ra kën vamen, emöm to hinhin vakis avoeꞌ e nem peöm pa vakikis a ma kokoman peöm, pan eöm se vataare oah rakah a taateꞌ iu teꞌ peöm manih pa napan poë varih. \p \v 11 Eöm se kiu vëhvaꞌ rakah pa nok a ihoꞌ vih vakamöꞌ peöm. Eöm se kiu pa ma koreneöm, paröm nok a ma kiu koman peöm, marën a vaꞌaus koman hah ëm. Vamanih pa ö nemöm to soe vavoh ka neöm. \v 12 Eöm se keh nonok va nem nën, eöm hikta antoen nem a kökööt ta pah tah. Ivëh, ka napan varih to hikta teꞌ me ne o vaman, ee se ta e ne peöm. Köm hikta antoen nem a han hah manih po upöm teꞌ, pa ma taneah nöm to iu nem. \s1 E Sunön Se Hah Maꞌ, Pareꞌ Ununun A Ra \p \v 13 Kën kea me ra kën vamen, emöm to iu nem a ö nöm se nat vavih pataeah se tavus amot manih pa napan pe Kristo varih to mët voh ee. Ivëh, keꞌ hat non peöm tomeꞌ tamak vamanih po teꞌ varih to hikta teꞌ ne to vaman manih pe Sosoenën. Pare hikta teꞌ vamatop anoeh ne a sun taneꞌ hah pea manih po vapeepe. \v 14 Ea to vaman no e Ieesuꞌ to mët voh en, pareꞌ sun taneꞌ hah en pa nap mët. Ivëh, ka nat e no po kikis pe Ieesuꞌ ne Sosoenën se kuin hah en po teꞌ pe Kristo varih to mët voh ee. Kee pët hah me ee maꞌ peꞌ. \p \v 15 Emöm se soe va ka neöm manih pa soe pe Sunön. O poen ne Sunön se hah maꞌ, ke ea a napan varih to teꞌ toꞌtoꞌ no manih po oeh, ea to hikta onöt no a vovoh ke ra napan varih to mët momoaan voh. \v 16 E Sunön se to vakis rakah en maꞌ, ke susun po ankeroꞌ se vakoko maꞌ, ka suvin pe Sosoenën tanih en maꞌ, ke Sunön kunah këh en maꞌ pa vöön va kin, Ka nap mët varih to vaman ne e Ieesuꞌ. Ee a napan poë varih se kon o toꞌtoꞌ, pare sun momoaan hah ee. \v 17 Manih po poen pamëh ne ea varih a napan to teꞌ toꞌtoꞌ avoeꞌ no, e Sunön se ununun a ra, pareꞌ me peah vaꞌpeh en pea manuh akis me ra napan varih to mët voh ee. Ka vatatan me ee pe Sunön, para teꞌ vaꞌpeh tamoaan me e no peꞌ. \v 18 Ivëh, köm se sun vakis, paröm vatvus ke ra ma napan pe Sosoenën a soe pamëh, ka soe pamëh sih vakikis a ma kokoman pee. \c 5 \s1 Ea Se Anoeh Vavih No O Poen Ne Sunön Se Hah Maꞌ \p \v 1 Kën kea me ra kën vamen, emöm to hikta onöt nem a kiun to kiun to soe vanat a neöm o poen, me a aoaꞌ poanheh, no a tah pamëh se tavus maꞌ. \v 2 Eöm to nat vavih e nem po Poen ne Sunön se hah maꞌ manih po oeh vëh, eꞌ se vöhkak rakah a neöm. Eꞌ se nö va maꞌ manih pa ö no a teꞌ kakaveo to pön va maꞌ pa popoen. \v 3 A napan se vavasoe e ne pan, “Kuru eꞌ o poen teꞌ vavih pea, na se teꞌ vakamöꞌ no.” Ivëhkëk varuꞌ rakah va ko manih, no a tah vëh se miröꞌ raoe, se tavus vëhöꞌ en pee. Keꞌ teꞌ va e non manih po kamis apuh vëh to tatavus non pe köövo to kehkeh vahuh non e koaꞌ. A napan poë varih to hikta antoen ne a vaniu këh a tah pamëh. \p \v 4 Ivëhkëk, kën kea me ra kën vamen, eöm to hikta teꞌ nem pa popoen. Ivëh, no Poen hah pe Sunön to hikta se vatoksean suk a no neöm, köm töhkak va em manih pa ö no a teꞌ to ep in a teꞌ kakaveo to nö maꞌ. \v 5 Eöm kurus rakah a napan va po maaka me pa potan. Ea to hikta teꞌ no pan, ea a napan va pa popoen. \v 6 Ivëh, ka se nat no teꞌ va nö manih po upöm teꞌ varih to koroh ne sih. Ivëhpëhkëk, ea se teꞌ vamatop tamoaan no, para opoep no, ko teꞌ me no o kokoman maaka. \v 7 Ea to nat vavih e no pa napan varih to koroh ne sih, ee to koroh ne sih pa popoen. Ko teꞌ varih to kakaak ne sih, ee to kakaak ne sih pa popoen. \v 8 Ivëhkëk, ea a napan va pa potan. Ea se teꞌ natsean no, para matop hah a no. Ea se kon rakah a taateꞌ vaman, me a taateꞌ iu teꞌ, kee teꞌ va ne manih po këproꞌ to sunpip a rora, ko matop e ne pea. Ea me se kon a taateꞌ anoeh vamanih pa ö ne Sosoenën to kon hah voh en pea këh a hat. Ka taateꞌ pe Sosoenën pamëh, se teꞌ va non manih po uvan eh vavapus me, ne ea to uvan no. \v 9 E Sosoenën to hikta kon voh a ra marën a vakmis a ra. Ahik. Eꞌ to kon koe hah voh a ra manih pa mët pe Ieesuꞌ Kristo. \v 10 Suk ataeah, e Ieesuꞌ to mët voh, marën a vaꞌaus a ra. Ivëh, ka se pët teꞌ vaꞌpeh me no eah po poen na to teꞌ toꞌtoꞌ no, keꞌ, ea se mët, po poen neꞌ se hah maꞌ. \v 11 Ivëh, ke eöm papaeh se heꞌ a ma soe vih, marën a vakikis a ma meh peöm. Vamanih pa ö nöm to nonok va nem manih kuru. \s1 E Sosoenën To Antoen E Non Pa Vaꞌaus A Napan Pe Kristo, Kee Kon A Ma Taateꞌ Vih Oah \p \v 12 Kën kea me ra kën vamen, kuru nemöm to ihi e nem peöm pan, eöm se ta nem a napan varih to kiu ne topnineöm. Kee vovoh ka neöm manuh pe Sunön, ko vavaasis a neöm pa taateꞌ pa napan to vaman ne e Kristo. \v 13 Eöm se ta nem raoe, ko kë nem a ëhnëëre manih pa taateꞌ iu peöm, suk a ma kiu nee to nonok ne. Paröm vapöh kokoman nem topnineöm. \p \v 14 Kën kea me ra kën vamen, emöm to ihi e nem peöm pan, eöm se soe vanatsean ke ro teꞌ varih o karauh. Paröm kunkuin o kokoman po teꞌ varih o nanaöp. Ko vaꞌaus o teꞌ varih o sunë. Paröm kunah, ko teꞌ me nem a taateꞌ tö manih pa napan kurus. \p \v 15 Eöm se teꞌ vamatop nem, paröm nat va nem manih pan, eꞌ to hikta vih non pa piun a hat no a meh teꞌ to nok manih peöm. Ivëhkëk, eöm se sun vakis nem pa nok ataeah to vih non po epep po upöm peöm, me a napan kurus. \p \v 16 Eöm se teꞌ vaeö tamoaan nem, \v 17 paröm hinhin tamoaan nem pa ma poen kurus. \v 18 Ka ma taneah ro to tavus ne manih peöm, eöm se soe vavihvih ke na e Sosoenën. Ke Sosoenën koman to iu a no neöm a napan varih to vatös me voh e Ieesuꞌ Kristo, pan eöm se nonok nem a ma taateꞌ poë varih. \p \v 19 O poen no a Tuvuh Vasioꞌ se keh kuin o kokoman peöm pa nok a kiu peꞌ, eöm se nat nem sunpip a soe peꞌ. \v 20 Paröm nat nem pënton varo a soe vanënën. \v 21 Ivëhkëk, eöm se iniinan vavih pa ma soe, me a ma taateꞌ varih no o teꞌ vanënën soe to soe ka neöm. Paröm öt vakis a soe me a ma taateꞌ vih varoe. \v 22 Ko vaniu këh nem a ma vu taateꞌ hat. \p \v 23 Eöꞌ to hinhin noꞌ e Sosoenën koman, pan eꞌ se heꞌ a neöm a taateꞌ moomo peꞌ. Eꞌ to nok a neöm, köm heꞌ kurus em pa ma toꞌtoꞌ peöm manih peꞌ, ko tavus em o teꞌ vivihan. Eꞌ me se matop vavih e non pa tuvuh peöm, me o apen, me a ma sionineöm no ahikta hat to teꞌ ne manih pee. Kee teꞌ vavih e ne, ko antoen po Poen ne Sunön pea Ieesuꞌ Kristo se hah maꞌ. \v 24 Eöm se vaman rakah nem a teꞌ vëh to vaoe voh a neöm, ivëh, e Sosoenën. Eꞌ se nok ken peöm pa ma moeh tah kurus, kee tavus ee manih peöm. Suk eꞌ to vavatet non a soe man peꞌ. \p \v 25 Kën kea me ra kën vamen, eöm se hinhin vaꞌaus a no maꞌ möm. \p \v 26 Manih pa taateꞌ pea a napan pe Sosoenën, a ma papaeh peöm se heꞌ a soe vavihvih vivihan peꞌ manih pa ma upöm peöm, pa ö nöm to vatötönun. \p \v 27 Eöꞌ to soe vakis rakah ka neöm, manih pa ëhnan e Sunön pea, Ieesuꞌ Kristo, eöm se ëhëh rakah nem o kiun vaꞌih manih po teꞌ kurus varih to teꞌ me ne o vaman. \p \v 28 Eöꞌ to hinhin noꞌ pan, o ururuan pe Sunön pea Ieesuꞌ Kristo se teꞌ tamoaan me a no neöm.