\id MRK \h SAN MARCOS \toc1 Ni Ox Chivinti yu Tsꞌoqlhi Marcos \toc2 SAN MARCOS \toc3 Mr. \mt2 Ni Ox Chivinti yu Tsꞌoqlhi \mt1 Marcos \c 1 \s1 Ni Juan yu maqchajꞌavanan va laꞌoxiy ixlakatin ni Jesús \r (Mt. 3:1-12; Lc. 3:1-18, Jn.1 :19-28) \p \v 1 Aniy aqtayniy ni ox chivinti yu lhichiviniy Jesucristo yu Sasꞌatꞌa Dios. \v 2 Ni Isaías yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios va tsꞌoqlhi ni laka libro ni va najun ni Dios: \q1 Ikmalaqachay qayntaun yu kapꞌulꞌaniyan ni uxintꞌi, \q1 para kalaꞌoximanin ni lakatin taꞌan kꞌapꞌupꞌineꞌe. \q1 \v 3 Qayntaun lapanaki tꞌasay lakakꞌavin, va najun: \q1 “Kalaꞌoximanitꞌikcha ixlakatin ni Jalhachimoꞌonuꞌ. \q1 Vas kꞌamakꞌatꞌikcha para tsꞌalti katapasal.” \m \v 4 Ex va chuncha ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ va chinchal anchanuꞌ lakatꞌun taꞌan jantu tꞌujuꞌ chaqaꞌ. Va lakjuniy ni lapanakni ni kataꞌaqchajꞌaul para katasulcha ni tamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan, ex ni Dios kalaqmalaqmixinil ixtalaqalhinkꞌan. \p \v 5 Ex ni lapanakni yu machaqan xalakatꞌun Judea ali yu machaqan laka putaulan Jerusalén ixtalaqminꞌojoy ni Juan. Ixtalhitaulꞌojoycha ixtalaqalhinkꞌan ex ni Juan ixjamaꞌaqchajꞌavaycha xalaꞌaxkan ni Jordán. \v 6 Ixlaqchꞌiti ni Juan va jamakanti xachꞌauti ni camello, yu ixlhitampachꞌin va jaxtaꞌan. Yu ixvayti va silaqa ali xaxkan seraj yu alin lakakꞌivinan. \v 7 Ex va chuncha ni Juan ixjalaqputeꞌeniy ni lapanakni, va ixlakjuniy: \p —Astan kaminaꞌ aqayntaun yu apalay ay xajantu kitꞌin. Yu kitꞌin tus jantu kimpaxtoqniy para kaktsoqoqtaulal y kakmusxꞌoqnil xamusni ixvarachi. \v 8 Kitꞌin va kun xkan klamaꞌaqchajꞌavayau. Ni yucha katapumaqchajꞌavayan kun ni Espíritu Santo. \s1 Aqchajꞌaul ni Jesús \r (Mt. 3:13-17; Lc. 3:21-22) \p \v 9 Ex va chuncha ni Jesús va taxtuchal ni laka putaulan Nazaret xalakatꞌun Galilea. Yu Juan va maqchajꞌaval ancha xalaꞌaxkan Jordán. \v 10 Ex chuncha tejkan takukchoqol ni laꞌaxkan ni Jesús va niman laqtsꞌil ni laktꞌiyan va talaqltiꞌal. Ex chuncha yu Espíritu Santo va ixtaꞌeltajuminta tacha taun palumax taꞌan ixyal. \v 11 Va qasmajkal taun chivinti ni laktꞌiyan, va junkal ni Jesús: \p —Uxintꞌi, kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, ayaj ikpaxkayan. Va ayaj klhiꞌachantajuy por uxintꞌi. \s1 Va laqtsꞌintanukal ni Jesús \r (Mt. 4:1-11; Lc. 4:1-13) \p \v 12 Ex taval ni Espíritu Santo va lhaꞌal lakakꞌavin ni Jesús. \v 13 Ex chuncha ni Jesús va aqtꞌuy pꞌuxaun julchan ixvilchal ni anchanuꞌ lakakꞌavin taꞌan alin jatalhitsukuti yu kꞌivitsukunin. Ancha ni Satanás va laqtsꞌintanul ni Jesús incha lay kamaqtaqalhinil. Ex tachil ixmayulnin Dios, va taꞌaqtayjul ni Jesús. \s1 Ni Jesús aqtaynil ixlhitapatsa xalakatꞌun Galilea \r (Mt. 4:12-17; Lc: 4:14-15) \p \v 14 Tejkan manukalcha laka pachꞌin ni Juan ex ni Jesús va anchoqol xalakatꞌun ni Galilea. Va al laqputeꞌeniꞌ yu lajꞌox chivinti yu masuy tacha jalhachimoꞌonun ni Dios. Ni Jesús va naul: \p \v 15 —Chavay va lakachilcha ni julchan tejkan kalhachimoꞌonunaꞌ ni Dios. Kꞌamapꞌaxatꞌikcha mijatapastakꞌatkꞌan, kalhakꞌapꞌupꞌintꞌikcha yu lajꞌox chivinti. \s1 Ni Jesús lakjuntaꞌil pumatꞌati lapanakni yu xachꞌapanan jatanti \r (Mt. 4:18-22; Lc: 5:1-11) \p \v 16 Taval ni Jesús va ixkiltaukꞌaꞌanta ixkilpaꞌ lakamar Galilea. Ancha laqtsꞌil pumatꞌuy joꞌakna, va Simón kun ixlaqaj, Andrés. Ni yuꞌuncha va ixtatꞌajun mujunun ixchꞌoqxkꞌan lakamar. Va xachꞌapanan jatanti ixtajunita. \v 17 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil ni anchanuꞌ pumatꞌuy joꞌakna: \p —Kilatꞌamiucha ni kitꞌin. Chavay tꞌemayatꞌik va jatanti pero kitꞌin kaklamakayau para kalaktꞌematꞌik lapanakni. \p \v 18 Ex ni anchanuꞌ joꞌakna va niman tamakaulcha ixchꞌoqxkꞌan, va tatꞌaꞌalcha ni Jesús. \p \v 19 Ex chuncha tejkan va ukstsꞌuniykaꞌ ixtaꞌanta, ex ni Jesús vachu jalaktemal yu istsꞌalan ni Zebedeo, yu Santiago ali Juan. Va ixtꞌatꞌajun laꞌoxinin ixchꞌoqxkꞌan laka barco. \v 20 Ni Jesús va niman lakjuntaꞌil ni Santiago kun Juan. Ex tamakaulcha laka barco ixpaykꞌan ali yu oqxtamatin, va tatꞌaꞌalcha. \s1 Qayntaun lapanaki yu ixlhitꞌajun taun jantu ox espíritu \r (Lc. 4:31-37) \p \v 21 Ex taꞌalcha, va tachaꞌal laka putaulan Capernaúm. Tejkan xajulchan jastaknati val, ni Jesús niman tanul laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas, va aqtaylcha jamalaninin. \v 22 Ex ni lapanakni yu ixtaqalasmatꞌa va tus vak takꞌatsal. Ni Jesús ixjamalaninin tacha qayntaun pꞌas jalhachimoꞌonuꞌ y jantu kamalaninil tacha yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan. \v 23 Anchanuꞌ laqa chaqaꞌ va ixvil qayntaun joꞌati yu ixlhitꞌajun taun jantu ox espíritu. Tꞌasal, va naul: \p \v 24 —¿Valiꞌiycha kilaꞌakxkauyaucha ni kijnan, Jesús, machaqaꞌ Nazaret kꞌatꞌi? ¿Va tꞌantꞌa para kilalaktꞌilhiu? Yu kitꞌin ikmispayan, ni uxintꞌi va yu ixnavin Dios kꞌatꞌi. \p \v 25 Pero ni Jesús va laqꞌaymal ni anchanuꞌ jantu ox espíritu, va junil: \p —¡Saqcha kaꞌuntꞌi! ¡Kꞌamakꞌaucha ni aniy joꞌati! \p \v 26 Ex va chuncha ni anchanuꞌ jantu ox espíritu va aqtaun pꞌas maxkapꞌiknichoqol ni anchanuꞌ joꞌati, va tus pꞌas tꞌasal, ex chuncha va makaunchoqolcha ni joꞌati. \v 27 Ex chuncha yu ancha ixtaꞌalinta va tus tachun tatalhananꞌol. Va aqtaylcha talalhisakmiy siya yuꞌuncha, va talajuniy: \p —¿Tis va suncha ni aniycha? ¡Va taun sastꞌi jatapastakꞌati yu malaniy! Tacha qayntaun yu lhitꞌajun tapꞌasta. Jalaklhijuniy yu jantu lajꞌox espíritus, ex yuꞌuncha taqalasmatꞌa. \p \v 28 Ex chuncha ixtalhichiviniy tacha ixmakay ni Jesús va tus talakachux xalakatꞌun Galilea. \s1 Ni Jesús maꞌayajnichoqol ixꞌatinaꞌ ni Simón \r (Mt. 8:14-15; Lc. 4:38-39) \p \v 29 Taval tejkan tataxtuchal ni laqa chaqaꞌ, ex ni Jesús ali Juan ali Santiago va tamil la ixchaqakꞌan ni Simón ali Andrés. \v 30 Ancha ixmal ixꞌatinaꞌ ni Simón, va ixchꞌapata skakati. Tejkan tanul ni Jesús niman puteꞌenikal ni va taqanꞌay. \v 31 Ex va chuncha ni Jesús talakanunil, chꞌapanil ixmakaꞌ, va maꞌostaulnil. Ex ni xanati va makaunchoqol iskakati, aqtaylcha jalakvavay. \s1 Ni Jesús jalakmaꞌayajnichoqol lhuvaj taqanꞌanin \r (Mt. 8:16-17; Lc. 4:40-41) \p \v 32 Ex chuncha tejkan va laycha kaputsꞌislhicha, tejkan anchalcha ni julchan, ni lapanakni va talhaꞌanil ni Jesús qaynlhuvaj taqanꞌanin vachu kun yu ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus. \v 33 Ex tus tachun xalapanakni ni anchanuꞌ putaulan va tus tataqxtoqꞌol la xamatiꞌ laqa chaqaꞌ. \v 34 Ex va chuncha ni Jesús va jalakmaꞌayajnichoqol lhuvaj taqanꞌanin yu ixtalhitꞌajun pulhuu ixtaqanꞌatkꞌan. Vachu jalakmaxtunil lhuvaj yu jantu lajꞌox espíritus yu ixtalhitꞌajun. Pero jantu kalaqxtaqnil lakatin para katachivinil ni espíritus. Yuꞌuncha ixtamispaycha taꞌayucha ixjunita ni Jesús. \s1 Ni Jesús laqputeꞌey ixchivinti Dios xalakatꞌun Galilea \r (Lc. 4:42-44) \p \v 35 Va chuncha yu ataun puvakuj val, va ixputsꞌistakaꞌ, ni Jesús ostaulal, va taxtul laka putaulan, va xꞌaman al skꞌiniꞌ Dios lakakꞌivin. \v 36 Ex ni Simón kun yu alati ixtꞌaltanan va taꞌal lakxkaunan ni Jesús. \v 37 Ex chuncha tejkan tatemal, va tajunil: \p —Tus tachun ni tatꞌaunan lakxkaunan. \p \v 38 Ex chuncha ni Jesús va naul: \p —Kaꞌaucha taꞌan alati putaulanaxna yu lakꞌukstsꞌuniy. Ancha vachuꞌ klaqputeꞌeyaꞌ ixchivinti Dios, va xlhiyucha kminta. \p \v 39 Ex va chuncha ni Jesús ixtiꞌukxuyal taꞌakapuchun xalakatꞌun Galilea. Ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios laqa chaqan taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas. Vachuꞌ jalakmaxtunil yu jantu lajꞌox espíritus. \s1 Ni Jesús va maꞌayajnichoqol qayntaun yu lakapuchꞌitꞌa \r (Mt. 8:1-4; Lc. 5:12-16) \p \v 40 Ex va chuncha talakanunil ni Jesús qayntaun joꞌati yu ixtaqanꞌay, va ixlakapuchꞌita. Va taꞌaqtsoqoqtal, tapayninil, va naul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, incha kꞌinkꞌuchꞌupꞌutꞌun, lay kꞌinkꞌuchꞌutꞌi. \p \v 41 Ex chuncha ni Jesús mapaynil ni taqanꞌan, moqslanil ixmakaꞌ, va junil: \p —Chun, kitꞌin knajun palaycha kꞌaꞌunchꞌoꞌo. \p \v 42 Ex tejkan chuncha junkal ni taqanꞌan, va niman makaxchoqolcha ni ixlakapuchꞌiti. \v 43 Ex va chuncha ni Jesús va ox chivijval, niman malaqachal yu ay lakatajtan, va junil ni taqanꞌan: \p \v 44 —Chavay ijkunan jantu matichun kalaqpꞌutꞌeꞌenin. Vamun kalaqpꞌinchiy yu kura y kalhipꞌinin milapaxkan yu tacha lhinajun ixlhachimoꞌon ni Moisés, para katakꞌatsaꞌol ni lapanakni ni palaycha unchꞌoꞌotꞌa mintaqanꞌati. \p \v 45 Ex chuncha ni anchanuꞌ joꞌati tejkan anchoqol va aqtayl jalaqputeꞌeniy ni lapanakni yu tacha palay pujunchoqol. Ex va xlhiyucha ni Jesús jantucha lay ixtanuy taꞌan alin putaulan taꞌan katalaqtsꞌil lapanakni. Vamun laka maknan ixchaꞌan taꞌan jantu ixꞌalin lapanakni. Tus ancha ixtalaqmin ni lapanakni yu talakachux machaqan. \c 2 \s1 Yu Jesús va maꞌayajnichoqol qayntaun yu ixlakanita \r (Mt. 9:1-8; Lc. 5:17-26) \p \v 1 Taval ni Jesús aaqtaun chaꞌanchoqol laka putaulan Capernaúm. Ex chuncha takꞌatsal ni lapanakni ni va ancha ixvilchoqolcha laqa chaqaꞌ. \v 2 Ex taval va tataqxtoqlhi lhuvaj lapanakni laqa chaqaꞌ taꞌan ixvil ni Jesús. Va tus jantucha ixtalhijunita ni laka puchꞌanan. Yucha ixlaqlhixaqalay yu la ox chivinti. \v 3 Ex va chuncha va lhiminkal qayntaun yu lakanita, talhimil pumatꞌati lapanakni. \v 4 Ex va jantu lay katalhachaꞌal ni taqanꞌan taꞌan ixvil ni Jesús, va ayaj lhuvaj lapanakni ixtaꞌalinta. Taval va tachꞌixmukꞌal la ixꞌukxna ni chaqaꞌ, va tamoqosunil tsꞌuniy xalhasaqen. Ex va ancha tapumaꞌeltajul la ixputaman ni taqanꞌan taꞌan ixvil ni Jesús. \v 5 Ex chuncha ni Jesús tejkan jalaqtsꞌilcha ni ayaj talhakapuꞌalcha, va junil ni taqanꞌan: \p —Kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, yu mintalaqalhin va laqmixlhicha. \p \v 6 Ancha ixtavilanal vachu yu ixtamasuy ixlhachimoꞌon ni israelitas. Ex chuncha ni yuꞌuncha va aqtayl tapastakꞌa, va tanaul: \p \v 7 “¿Valiꞌiycha chuncha chiviniycha ni anu joꞌati? Va tꞌajuncha akchꞌintamanaꞌ ni Dios. Jantu matichun lay malaqmixiy ni talaqalhin. Yu talaqalhin vamun Dios lay malaqmixiy.” \p \v 8 Ex chuncha ni Jesús va niman ixkꞌatsay yu ixtatꞌajun pastaknan. Ex chuncha ni yucha va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha chuncha pꞌastꞌakꞌatꞌik? \v 9 ¿Tisunchacha yu jantu lhitaꞌay kaval, va kꞌaꞌun ni taqanꞌan: “Yu mintalaqalhin laqmixlhicha”, u va kꞌaꞌun: “Kꞌaꞌostꞌaꞌulcha, kꞌasakchꞌoꞌocha ni mimputaman, katꞌiꞌukxuntꞌayachꞌoꞌocha”? \v 10 Chavay klamasuniyau ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki klhitꞌajun lhachimoꞌon aniy lakamunukpaꞌ para kakmalaqmixil ni talaqalhin. \p Ex chuncha va junil yu ixlakanita: \p \v 11 —Chavay ijkunan ni uxintꞌi, kaꞌostꞌaꞌulcha, kꞌasakchꞌoꞌocha mimputaman, kapꞌinchꞌoꞌocha la minchaqaꞌ. \p \v 12 Ex chuncha ni anchanuꞌ joꞌati yu ixtaqanꞌay ostaulchoqolcha, chꞌapachoqolcha ixputaman, va taxtuchoqolcha la ixtalakavantikꞌan tachun ni lapanakni yu ancha ixtayanal. Yuꞌuncha tus vak takꞌatsal, ay tamakalcha ni Dios, va tanaul: \p —Jantu aqtaun chuncha laqtsꞌinau tacha aniy yu xalaqtsꞌinau. \s1 Ni Jesús juntaꞌil ni Leví \r (Mt. 9:9-13; Lc. 5:27-32) \p \v 13 Taval ni Jesús anchoqol aaqtaun la ixkilpaꞌ lakamar Galilea. Ancha tataqxtoqnilcha lhuvaj lapanakni, ex ni yucha va aqtaylcha jalakmalaniy. \v 14 Ex tejkan ancha antacha, laqtsꞌil qayntaun joꞌati yu ixjunkan Leví yu istsꞌal ni Alfeo, va ixvil taꞌan mapalkan impuestos. Ex ni Jesús va junil: \p —Kꞌintꞌatꞌatꞌi. \p Ex chuncha ni Leví va ostaulal, va tꞌaꞌalcha ni Jesús. \p \v 15 Ex va chuncha ni Jesús ali ixtꞌaltanan taꞌal vaynin la ixchaqaꞌ ni Leví. Ancha vachuꞌ ixtavilanal laka mesa qaynlhuu yu xachꞌinin impuestos. Vachuꞌ ixtaꞌalinta alati lapanakni yu jamaqtaqalhinin. Va lhuvaj yu ixtatꞌaꞌanta ni Jesús. \v 16 Ancha ixtaꞌalinta lapanakni yu lakjunkan fariseos yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Talaqtsꞌil ni Jesús va chꞌantaun jalaktꞌavajin yu jamaqtaqalhinin ali yu xachꞌinin impuestos. Yuꞌuncha talhisakmil yu ixtꞌaltanan ni Jesús, va tanaul: \p —¿Valiꞌiycha ni mijamalaninikꞌan jalaktꞌavajin yu jachꞌinin impuestos ali yu alati maqtaqalhinin? \p \v 17 Ex tejkan chuncha qasmaklhi ni Jesús, va lakjunil: \p —Yu taꞌayajnan jantu tamaqskꞌiniy kalajkꞌuchꞌukal, tamaqskꞌiniy va yu taqanꞌanin. Kitꞌin jantu ikminta laktꞌasaꞌin yu lajꞌoxi lapanakni, va ikminta laktꞌasaꞌin yu maqtaqalhinin. \s1 Talhisakmil ni Jesús valiꞌiycha jantu taskꞌajay \r (Mt. 9:14-17; Lc. 5:33-39) \p \v 18 Taval taun julchan, ixtꞌaltanan ni Juan vachu kun ni fariseos va ixtatꞌajun taskꞌajanin. Ex chuncha lati lapanakni takilhisakmichil ni Jesús, va tajunil: \p —Ixtꞌaltanan ni Juan ali yu fariseos ayaj tataskꞌajay. ¿Valiꞌiycha jantu tataskꞌajay yu mintꞌaltanan? \p \v 19 Ex chuncha ni Jesús va naul: \p —Tejkan lakxtuklay qayntaun tsꞌal, ¿lhilay ni kataskꞌajayaꞌ yu jalakjuntaꞌikanta? Jantu lay taskꞌajay tejkan vananaj tatꞌavilanal ni tsꞌal yu lakxtuklay. \v 20 Pero kaminaꞌ julchan tejkan kamaxtukanaꞌ ni anchanuꞌ tsꞌal, ex ixtꞌaltanan katataskꞌajayaꞌ. \p \v 21 ’Jantu matichun lhilaqpumpuy aqxtaun xkujuꞌ yu atꞌaliꞌ kun yu sastꞌi lhalaqpumpum. Yu sastꞌi lhalaqpumpum va talaqatamiy, ex chuncha yu atꞌaliꞌ laqchꞌiti va apalay taꞌexa. \v 22 Vachu jantu lay kamuꞌutꞌi yu sastꞌi xaxkan uva laka jaxtaꞌan yu atꞌaliꞌ. Yu xaxkan uva yu sastꞌi va matampaꞌay yu atꞌaliꞌ jaxtaꞌan. Ex chuncha yu xaxkan uva ali yu jaxtaꞌan yu putꞌuy va tatsꞌanqaycha. Yu xaxkan uva yu sastꞌi va kamuꞌutꞌi laka jaxtaꞌan yu sastꞌi. \s1 Ixtꞌaltanan ni Jesús talajꞌexꞌil yu xataltsꞌi ni trigo mas va xajulchan jastaknati ixjunita \r (Mt. 12:1-8; Lc. 6:1-5) \p \v 23 Taun julchan tejkan xajulchan jastaknati ixjunita, ni Jesús ali ixtꞌaltanan va ixtapuꞌanta taꞌan ixchꞌankanta trigo. Tejkan tatꞌajun tapasanan, yu ixtꞌaltanan taꞌaqtayl talajꞌexꞌiy yu xataltsꞌi ni trigo. \v 24 Ex chuncha ni fariseos va tanaul: \p —Yu mintꞌaltanan, ¿valiꞌiycha tamakay lhitapatsa yu jantu xtaqkan lakatin kꞌamakꞌatꞌi tejkan xajulchan jastaknati? \p \v 25 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —¿Ex ni uxiknan jantu aqtaun pꞌutꞌeꞌeyatꞌik yu makal ni jalhachimoꞌonu David? Taun julchan ni yucha ali ixtꞌaltanan ixtatsꞌanqaniy vayti, va ayaj tachavanil. \v 26 Ni David tanuchal la ixchaqaꞌ ni Dios, tejkan Abiatar xaꞌukxtin kura ixjunita. Ex ni David va ul ni pan yu ixmoqslanikan Dios, mas vamun ni kuras jaxtaqnikan lakatin kataꞌul. Vachuꞌ jalaqxtaqnil pan ixtꞌaltanan. \p \v 27 Vachu jalakjunil: \p —Dios makal xajulchan jastaknati para kaꞌaqtayjukal ni lapanaki. Ni lapanakni jantu kalakmakakal para katatoꞌoyal ni xajulchan jastaknati. \v 28 Ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki klhinajun tisuncha lay makakan ni xajulchan jastaknati. \c 3 \s1 Ni joꞌati yu jantu lay ixmapuꞌay ixmakaꞌ \r (Mt. 12:9-14; Lc. 6:6-11) \p \v 1 Ex chuncha ni Jesús va tanuchoqochal aaqtaun laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas. Ancha ixvil qayntaun joꞌati yu ixixta ixmakaꞌ. \v 2 Va xajulchan jastaknati, xlhiyucha lati ixtamakata kuenta incha kakꞌuchꞌuyaꞌ ni anchanuꞌ joꞌatiꞌ. Va chuncha incha kakꞌuchꞌul ex laycha kataputislajmal ni Jesús. \v 3 Ex chuncha ni Jesús va junil ni yu joꞌati yu jantu lay ixmapuꞌay ixmakaꞌ: \p —Kaꞌostꞌaycha, kꞌatꞌanꞌajtꞌaycha aniy. \p \v 4 Ex va chuncha jalaklhisakmil, va naul: \p —Ni xajulchan jastaknati, ¿tas lhinajun kilhachimoꞌonkꞌan? ¿Lhinajun kamakꞌatꞌi yu ox u yu jantu ox? ¿Lhinajun kꞌamalaqtꞌaxtꞌutꞌi jatsukunti u va kamaqnitꞌi? \p Ex yuꞌuncha va tus saq tataulal. \p \v 5 Ni lapanakni jantu ixtaqalasmakputun, xlhiyucha ni Jesús va ixmaqanininta. Va kun lhilukujcha jalaqtsꞌil. Ex va junil ni anchanuꞌ joꞌati: \p —Kaxnujtꞌi mimakaꞌ. \p Ex ni joꞌati va xnujlhi ixmakaꞌ, va palaycha junchoqol. \v 6 Ex chuncha ni fariseos tataxtulcha. Yuꞌuncha ali ixtꞌaltanan jalhachimoꞌonuꞌ Herodes niman taꞌaqtaylcha talakchiviniy tacha lay katamaqnil ni Jesús. \s1 Lhuvaj lapanakni tachaꞌal la ixkilpaꞌ lakamar \r (Mt. 4:23-25; Lc. 6.17-19) \p \v 7 Ex chuncha ni Jesús kun ixtꞌaltanan va taꞌal la ixkilpaꞌ ni lakamar. Lhuvaj xalapanakni Galilea tatꞌaꞌal, vachuꞌ yu machaqan xalakatꞌun Judea. \v 8 Tejkan takꞌatsal tacha makal lajꞌay axtoqnuꞌ ni Jesús, ex chuncha va talaqmil ayaj lhuvaj lapanakni, yu machaqan xalakatꞌun Judea ali laka putaulan Jerusalén ali xalakatꞌun Idumea ali yu xlhiꞌavintꞌi ixtavilananchal xalaꞌaxkan Jordán, vachuꞌ yu machaqan laka putaulan Tiro ali Sidón. \v 9 Ex ni Jesús jalaklhijunil ixtꞌaltanan listu katamakal laqataun barco para ancha katajul. Ex chuncha jantu lay katapaqasajlhi ni lapanakni mas va la lhuvaj ixtaꞌalinta. \v 10 Ni Jesús va ayaj lhuvajcha lapanakni palay ixlakmakata, va xlhiyucha ayaj lhuvaj taqanꞌanin tatalakanunil, ixtachꞌapaputun ni Jesús. \v 11 Vachuꞌ yu ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus tejkan ixtalaqmin ni Jesús va ixtataꞌaqtsoqoqtaniy la ixlakaꞌukxpu. Va pꞌas ixtatꞌasay, ixtanajun: \p —¡Ni uxintꞌi Sasꞌatꞌa Dios kꞌatꞌi! \p \v 12 Ex chuncha ni Jesús va jalaqꞌaymal, jantu ixnajun kalakmasunikal ni lapanakni taꞌayucha ixjunita. \s1 Ni Jesús laksaklhi yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan \r (Mt. 10:1-4; Lc. 6:12-16) \p \v 13 Taval ni Jesús al taun aspajun, va lakjuntaꞌil ni lapanakni yu ixnajun katatꞌaꞌal. Ex chuncha talaqꞌal. \v 14 Ex ni Jesús va lakꞌulal pumakautꞌuy joꞌakna, ixnajun katatꞌatiꞌukxuntayal. Vachuꞌ kalaqmalaqachayaꞌ kataꞌal laqputeꞌenin ixchivinti Dios. \v 15 Vachuꞌ jalaqxtaqnil tapꞌasta ni lay palay katamakal yu taqanꞌanin, vachuꞌ katamaxtunil yu jantu lajꞌox espíritus. \v 16 Inchineꞌ lakjunkan yu jalaksaklhi ni Jesús: ni Simón yu vachuꞌ junkal Pedro, \v 17 vachu yu Jacobo ali ixlaqaj Juan, yu istsꞌalan ni Zebedeo. Ni yuꞌuncha va jalakjunil Boanerges, va naunputun istsꞌalan ni laqpaqnati. \v 18 Yu alati va lakjunkan Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, ali Jacobo yu istsꞌal ni Alfeo, vachuꞌ yu Tadeo, ali Simón yu ixlhiyal xapartido cananista, \v 19 vachu yu Judas Iscariote, va yucha astan maqxtaqchoqol Jesús para katachꞌapal. \s1 Ixtanajun ni Jesús va ixlhitꞌajun ixtapꞌasta ni aqmoqxnuꞌ \r (Mt. 12:22-32; Lc. 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Ex va chuncha ni Jesús anchoqol laqa chaqaꞌ. Ex yu lapanakni va lhuvaj tataqxtoqchoqol, va tus jantucha lay tavajin ni Jesús ali ixtꞌaltanan. \v 21 Yu ixlapanakni ni Jesús tejkan takꞌatsal tacha ixtꞌajun tapasanaꞌ, ni yuꞌuncha va taꞌal lakxkaunan, va ixtachꞌapaputun. Lati ixtanajun ni Jesús val loko. \v 22 Taval vachu yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas taminchal ni Jerusalén, ixtanajun: \p —Va laqtanuy ni Beelzebú, yu xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ. Va yucha xtaqniy tapꞌasta, xlhiyucha lay maxtuy aqmoqxnun la ixlakatunajkꞌan ni lapanakni. \p \v 23 Taval ni Jesús va lakjuntaꞌil ni anchanuꞌ lapanakni, va jalakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va lakjunil: \p —¿Lhilay ni xꞌaman lay maxtuchoqokal ni Satanás? \v 24 Mas va tisuncha lhachimoꞌon kaval, incha tatalaqlvaꞌa y talaxkajiy ni lapanakni, ex jantucha lay tayaniy. \v 25 Vachu va chun yu tavilanal aqataun chaqaꞌ, incha talaxkajiy, ex jantucha lay chꞌantaun katatsukul. \v 26 Vachu va chun yu Satanás. Incha yucha ali ixtꞌaꞌaqmoqxnun talaxkajiy y talachꞌapay ex jantucha lay tatayaniy, va chuncha tapumiꞌojoy ixtapꞌasta. \p \v 27 ’Jantu matichun lay tanuyachal la ixchaqa qayntaun laqapꞌays joꞌati y valiꞌiy kamaxtunil yu ixnavin. Pꞌunaj maqskꞌiniy kachꞌiꞌelal ex lay kalakmaxtunil yu ixnavin. \p \v 28 ’Laqsaval klajunau tachun talaqalhin yu tamakay ni lapanakni lay kalaqmalaqmixinikal, vachu tachun yu tanajun yu jantu lajꞌox. \v 29 Pero yu jantu lhiꞌajin ni Espíritu Santo yucha jantu lay kamalaqmixinikanaꞌ ixtalaqalhin, mas va tavanancha kaval kalhitsukuꞌalhiyaꞌ ixtalaqalhin. \p \v 30 Yuꞌuncha va ixtajuniy va ixlhitꞌajun taun jantu ox espíritu, xlhiyucha va chuncha naul ni Jesús. \s1 Yu ixnati ni Jesús kun yu ixtꞌalaqaunin \r (Mt. 12:46-50; Lc. 8:19-21) \p \v 31 Ex chuncha va tachinchal ni ixnati ali ixtꞌalaqaunin ni Jesús, va maqspaꞌ tatayal, va tamalaqachanil ixjuntaꞌika. \v 32 Ex yu lapanakni yu ixtamalaqachoqoxnuta ni Jesús va tajunil: \p —Minati ali mintꞌalaqaunin tayanal maqspaꞌ, va talakxkauyan. \p \v 33 Ex chuncha ni yucha va lakjunil: \p —¿Taꞌayuꞌunchacha ni kinati ali ketꞌalaqaunin? \v 34 Ex chuncha ni Jesús va jalaqtsꞌil yu ixtamalaqachoqoxnuta, va naul: \p —Yu aniy taꞌalinta, yuꞌuncha ni kinati ali ketꞌalaqaunin. \v 35 Mas va taꞌayuchacha kaval incha makay tacha lhinajun ni Dios, ex yucha kilaqaj, yucha kintꞌalapanaki, yucha kinati. \c 4 \s1 Qayntaun lapanaki yu al maman ixtꞌin \r (Mt. 13:1-9; Lc. 8:4-8) \p \v 1 Taval ni Jesús aaqtaun aqtaychoqol jamalaninin la ixkilpaꞌ ni lakamar. Ayaj lhuvaj lapanakni tataqxtoqlhi ancha taꞌan ixvil. Ex yu Jesús va tajul laka barco yu ancha ixvil ni lakamar. Ex chuncha ni yucha va ancha taulalcha, ex yu lapanakni tus an tayanal la ixkilpaꞌ ni lakamar. \v 2 Ni Jesús va pulhuvaj axtoqnuꞌ jalakmasuniy, lakjunil chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Ex chuncha tejkan ixtꞌajun lakmalaninin, va lakjunil: \p \v 3 —Yu chavay klajunau tus ox kaꞌasmaktꞌik. Qayntaun lapanaki va al maman ixtꞌin. \v 4 Tejkan ixtꞌajun maman ixtꞌin, lati xatꞌin va tamachal lakatin. Ancha tachinchal ni tsꞌoꞌon, va taꞌuniꞌol. \v 5 Yu alati xatꞌin va tamachal laka chiyuxin. Ancha va snipaqa mal yu tꞌun, xlhiyucha va niman pꞌunlhi. \v 6 Jantu pulman kataknul istsꞌansiviti, xlhiyucha tejkan pꞌas maknaul ni julchan va lakxixꞌol, talaqxauꞌol. \v 7 Alati xatꞌin tamachal laka jaltukunan. Ancha vachu pꞌunlhi pero chꞌantaun tꞌapꞌul ni jaltukun, va maqataanul, talakxixtanulcha yu xatꞌin. Ex chuncha ni anchanuꞌ xatꞌin jantu kaxtaqlhi xalhiꞌuti. \v 8 Taval yu alati xatꞌin va tamachal taꞌan ayaj ox tꞌun. Ancha pꞌunlhi, ox aynlhi, va xtaqlhi taun ox jaxqanti. Ex chuncha por laqataun tꞌin xtaqlhi va treinta xataltsꞌi, yu ataun xtaqlhi va sesenta, vachu ataun xtaqlhi va tus taun ciento. \p \v 9 Ex chuncha vachu naul: \p —Incha alin mimpaqasmakkꞌan, ex kaꞌasmaktꞌik. \s1 Ni Jesús najun valiꞌiycha jamasuniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati \r (Mt. 13:10-17; Lc. 8:9-10) \p \v 10 Ex va chuncha, va xꞌamancha tamakaul ni Jesús ali yu pumakautꞌuy kun alati ixtꞌaltanan. Yuꞌuncha talhisakmil tisuncha naunputun ni anchanuꞌ chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. \v 11 Ex chuncha va lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan ni Dios katamamispaniyan tacha lhachimoꞌonun, mas jantu ixmispakan. Yu jantu talhitanuy kun Dios, yuꞌuncha lakpumalanikan va chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. \v 12 Ex chuncha mas talaqtsꞌin yu ikmakay va tacha jantu katalaqtsꞌil, vachu mas taqasmatꞌacha kinchivinti va tacha jantu kataqasmaklhi. Va chuncha ni jantu lay katamapaxal ixputsukukꞌan, vachu ni jantu lay kamalaqmixinikal ixlaqtaqalkꞌan. \s1 Yu Jesús masuy tisuncha naunputuncha ni tꞌin yu mamakan \r (Mt. 13:18-23; Lc. 8:11-15) \p \v 13 Ex vachuꞌ va lakjunil: \p —¿Jantu malaꞌasiyatꞌik ni aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati? ¿Ex chuncha tas kꞌapꞌumalaꞌasiyapitikcha yu alati chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati? \v 14 Yu mamay ni tꞌin yucha va tacha yu laqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 15 Yu xatꞌin yu tamachal ni lakatin ni yucha va tacha ni lapanakni yu taqasmatꞌacha ixchivinti Dios. Ex chuncha ni Satanás va niman chin, va lakmaxtunichoqoy ni chivinti yu tanuy la ixjalhanutkꞌan. \v 16 Yu xatꞌin yu tamachal laka chiyuxin, yucha va tacha ni lapanakni yu taqasmatꞌa ixchivinti Dios ex talaqaꞌiy kun achati. \v 17 Jantukaꞌ ox tatatꞌachꞌatay, ex vamun taun panchꞌix tatayaniy. Tejkan talhitapasay maqanlqajnati, por ni chivinti yu talhakapuꞌan, ex tamakaunchoqoycha ixlhakapuꞌatkꞌan. \v 18 Yu xatꞌin yu tamachal laka ltukunan, yucha va tacha yu alati lapanakni yu vachuꞌ taqasmatꞌa ixchivinti Dios. \v 19 Ni yuꞌuncha vananaj ayaj tapastakꞌuy ixlhitapatskꞌan ni aniy lakamunukpaꞌ. Vachu tapastakꞌuy tacha katapulhitsukulcha ixmaqalitkꞌan kun tachun axtoqnuꞌ. Chuncha takaukchoqoy ixchivinti Dios y jantu aqtaun lay lhixajachal yu lajꞌoxi la ixjatsukuntikꞌan. \v 20 Chavay yu xatꞌin yu tamachal taꞌan ox lakatꞌun, yucha va tacha ni lapanakni yu taqasmatꞌa ixchivinti Dios, va talhakapuꞌan. Ex chuncha yu xajachal la ixjatsukuntikꞌan va tacha taun ox jaxqanti, va tacha laqataun xatꞌin yu xtaꞌa treinta, ataun xtaꞌa sesenta, yu ataun xtaꞌa va tus taun ciento. \s1 Chivinti yu lhichiviniy ni maklku \r (Lc. 8:16-18) \p \v 21 Ex chuncha vachu jalakjunil: \p —Jantu aqtaun matichun mamaqtꞌayay maklku ex maqatanuy ixqaltaꞌapuꞌ laka kajun nisin ixtaꞌapuꞌ laka putaman. Ni maklku maqskꞌiniy kꞌamukꞌa talman, ex lay ox kamapulkul. \v 22 Vachu mas alin tuꞌuchun yu jantu malaqasikan chavay, astan la ox kamalaqasikanaꞌ. Mas alin yu jantu kꞌatsakan chavay, astan katasuyaꞌ. \v 23 Chavay incha alin mimpaqasmakkꞌan, va kaꞌasmaktꞌikcha. \p \v 24 Ex va lakjunil ni Jesús: \p —Kamakꞌatꞌikcha kuenta yu klajunau. Ni papulkan yu mapꞌatsꞌayatꞌik ni uxiknan vachu va yu papulkan katapulkaniyan ni Dios. Uxiknan yu asmatꞌatꞌik, ni Dios apalay lhuu katamasuniyan. \v 25 Yu lhitꞌajuncha, yucha apalay lhuu kaxtaqnikanaꞌ. Yu jantu kalhitsukul mas va tsꞌuniy yu lhitꞌajun, yucha kamaxtunichoqokanaꞌ. \s1 Jesús lhichiviniy ni xatꞌin yu ajin \p \v 26 Ex chuncha vachu naul ni Jesús: \p —Inchine va tacha ni Dios jalhachimoꞌonun. Va tacha qayntaun lapanaki yu mamay ixtꞌin ni lakatꞌun. \v 27 Mas ltatay laka putsꞌisniꞌ ni joꞌati, mas kujta laka tunkunuꞌ, yu xatꞌin yucha pꞌun, ex tsukuy aynaꞌ, jantu kꞌatsay tacha puꞌajin. \v 28 Yu tꞌun va xꞌaman maꞌayay ni jatachꞌanati. Pꞌunaj pꞌun ex ajin, astan xanay, ex taukꞌay xataltsꞌi tus aqtsaman. \v 29 Ex chuncha tejkan katꞌaycha, ni lapanaki puꞌiycha, va chil yu jaxqanti. \s1 Jesús lhichiviniy xatꞌin mostasa \r (Mt. 13:31-32; Lc. 13:18-19) \p \v 30 Ex chuncha taval vachu naul ni Jesús: \p —¿Tas junitacha tejkan jalhachimoꞌonun ni Dios? ¿Tas lay klamasuniyau tas junitacha? \v 31 Yucha va tacha taun xataltsꞌi ni mostasa yu vamun yuꞌ lakatꞌuniy xataltsꞌi yu lakchꞌankan lakatꞌun. \v 32 Va chuncha tejkan chꞌankantacha ni xataltsꞌi, ox ajin, tus vamun yuꞌ ay jun. Tejkan aycha jun ni ixmaqlaqapꞌu ex va ancha taltilinintsukuy tsꞌoꞌon. \s1 Tacha ni Jesús mapatsal chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati \r (Mt. 13:34-35) \p \v 33 Ex ni Jesús chuncha ixjapumalaninin ixchivinti Dios, va pulhuvaj chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati ixlakpumalaniy ni lapanakni. Ixmakay tus tacha lay katapumalaqasil. \v 34 Ni lapanakni vamun ixjalaqputeꞌeniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Yu ixtꞌaltanan, yuꞌuncha va ixlakjunꞌojoy tisuncha naunputuncha tejkan xꞌamankꞌan ixlaktꞌataulay. \s1 Ni Jesús malakaꞌulal ni un y vachu yu xkan tejkan ostaulal ni lakamar \r (Mt. 8:23-27; Lc. 8:22-25) \p \v 35 Ex chuncha taval ni anchanuꞌ julchan tejkan putsꞌislhicha, va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Chavay kaꞌau taꞌan takuktachal ni lakamar. \p \v 36 Ex chuncha va lakmakaulakalcha yu alati lapanakni. Talhaꞌal ni Jesús laka barco yu ixtaputajun. Vachuꞌ ixtatꞌaꞌanta alati lapanakni kun alati barcos. \v 37 Taval aqtayl pꞌas unilay, maꞌostaulnil ni xkan, tajuyachal ni laka barco, va ixꞌaqtsamanputuncha. \v 38 Ni Jesús va iltatata la ixtitampin ni barco, ixꞌaqtsꞌinta va taun aqtsꞌi. Ex yu alati va tamaqloꞌol, tajunil: \p —¡Jamalanini! ¿Jantu tuꞌuchun pastakꞌuyan mas tꞌaunaucha talaqtsꞌanqanin? \p \v 39 Ex va chuncha ni Jesús ostaulal, laqꞌaymal ni un, va junil ni xkan: \p —¡Kꞌalakꞌatꞌaulchꞌoꞌocha! ¡Vakcha kꞌaꞌunchꞌoꞌo! \p Ex ni un vakcha junchoqol. Va tus tacha aqtsꞌiyajcha ox junchoqol. \v 40 Ex va chuncha ni Jesús va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —¿Valiꞌiychacha ayaj tꞌalhananatꞌikcha? ¿Jantukaꞌ lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik? \p \v 41 Ex yu ixtꞌaltanan va ayaj tatalhanal, aqtaylcha talakchiviniy siya yuꞌuncha, talajuniy: \p —¿Tas va ayuchacha ni anu lapanaki? Kaval un, kaval yu lakxkan, si taqalasmatꞌa. \c 5 \s1 Qayntaun yu machaqaꞌ Gadara ixlhitꞌajun yu jantu ox espíritu \r (Mt. 8:28-34; Lc. 8:26-39) \p \v 1 Ex taval tatakukchalcha yu lakamar, va tachaꞌalcha xalakatꞌun Gadara. \v 2 Tejkan taxtulcha ni Jesús ni laka barco, va laqchil qayntaun joꞌati yu taxtuchal ni kampusantu. Ixlhitꞌajun jantu ox espíritu. \v 3 Ni anchanuꞌ joꞌati va ancha tꞌaunachal ni kampusantu, va jantu matichun lay ixchꞌiꞌulay, mas kun kadena. \v 4 Va aqlhuucha ixtachꞌiꞌulay kun kadena, va ixtachꞌiniy la ixchꞌajaꞌ ali ixmakaꞌ, pero ixlajꞌexꞌojoy, va tus lakatꞌuniy ixmakay. Jantu matichun lay ixmaqalhajay ni anchanuꞌ joꞌati. \v 5 Tunkuj ali tsꞌis ixtꞌasajtsukuy ni laka kampusantu ali laka aspajunaxnan, va ixlakatꞌalmaꞌokantacha xꞌaman kun chiyux. \p \v 6 Ex va chuncha ni anchanuꞌ joꞌati laqtsꞌil ni Jesús tejkan vananaj maqati ixmintachal, ex ni yucha va takyaulaqꞌal, va taꞌaqtsoqoqtanil. \v 7 Ex va chuncha va tꞌasal ni anchanuꞌ joꞌati, va naul: \p —¿Valiꞌiycha kintalakanuniy ni kitꞌin, uxintꞌi Jesús Sasꞌatꞌa kꞌatꞌi Dios yu vilchal laktꞌiyan? La ixtaqaꞌuti Dios va ktapayniniyan, jantu kꞌimamaꞌanlꞌajnivatꞌi. \p \v 8 Yu Jesús va ixjunitacha: \p —Uxintꞌi, yu jantu ox espíritu kꞌatꞌi, ¡va kꞌamakꞌaucha ni aniy joꞌati! \p \v 9 Ex va chuncha ni Jesús va lhisakmil: \p —¿Tisuncha unkꞌancha mintaqaꞌuti? \p Ex ni yucha va naul: \p —Kitꞌin ijkunkan Pumalhuu. Va kilhuvajkꞌan ijkuntau. \p \v 10 Ex chuncha ni jantu lajꞌox espíritus yu ixtalaqtanuy anchanuꞌ joꞌati ixtatapayniniy ni Jesús ni jantu kalaqmalaqachal alakataun tꞌun. \p \v 11 Ancha ukstsꞌuniy ni aspajun taꞌan ixtayanal va ixtatꞌajun exvaynin lhuvaj pꞌaxnin. \v 12 Ex tachun yu jantu lajꞌox espíritus tatapayninil ni Jesús, va tanaul: \p —Kilamalaqachaucha laka pꞌaxnin, ex yuꞌuncha lay kaklaqtanuucha. \p \v 13 Ex ni Jesús va niman xtaqlhi lakatin ni katalaqtanul ni pꞌaxnin. Ex chuncha ni jantu lajꞌox espíritus va tamakaulcha ni anchanuꞌ joꞌati, va talaqtanul ni pꞌaxnincha. Va tacha tꞌuy mil pꞌaxnin ixtaꞌalinta. Va taputakyaulcha taꞌan qaltalman, va tatajuchal yu lakamar, va taꞌakskajꞌuꞌol. \p \v 14 Ex chuncha yu ixtalhistakta va tatakyauꞌal mapastakꞌaninin ni ay laka putaulan, vachuꞌ ixlhimaqspaꞌ ni putaulan. Ex chuncha lhuvaj lapanakni taminchal laqtsꞌinin yu tacha tapasal. \v 15 Ex chuncha tejkan tachinchal ni lapanakni taꞌan ixvil ni Jesús, va talaqtsꞌil ni anchanuꞌ joꞌati yu ixlaqtanuy aqmoqxnuꞌ. Ni yucha va oxicha vilchoqol, ulachoqotacha ixlaqchꞌiti, va ox jalakpastaknan. Ex chuncha ni lapanakni va ayaj tatalhanal. \v 16 Ex chuncha yu talaqtsꞌil tacha tapasal ni anchanuꞌ joꞌati ali yu tatapasal ni pꞌaxnin, yuꞌuncha va talaqputeꞌenichoqolcha yu alati. \v 17 Ex chuncha va aqtayl tatapayniniy ni Jesús para kataxtuchoqochalcha la ixtꞌunkꞌan. \p \v 18 Tejkan tanuchoqolcha ni Jesús laka barco, ex yu joꞌati yu ixlaqtanuy aqmoqxnuꞌ va ixtapayniniy ni Jesús para katꞌaminchalcha. \v 19 Ex ni Jesús va jantu kaꞌuyujunil, va junil: \p —Kꞌapꞌinchꞌoꞌochiycha la minchaqaꞌ. Kꞌaalaqpꞌutꞌeꞌeniyeꞌe milapanakni tachun yu makanin ni Jalhachimoꞌonu Dios. Vachu kꞌalakꞌun ni yucha va ayaj mapaynin. \p \v 20 Ex ni anchanuꞌ lapanaki va anchoqolcha la xalakatꞌun yu junkan Decápolis. Va aqtaylcha jalaqputeꞌeniy ni lapanakni tacha pupalay makachoqol ni Jesús. Ex tachun ni lapanakni va tus vak takꞌatsal. \s1 Istsiꞌi ni Jairo ali yu xanati yu piklanil ixlaqchꞌiti ni Jesús \r (Mt. 9:18-26; Lc. 8:40-56) \p \v 21 Taval va takukchoqochil laka barco ni Jesús lakamar. Tejkan tachinchal la ixkilpaꞌ ni lakamar, ancha tataqxtoqlhi qaynlhuu lapanakni. \v 22 Ex va chil qayntaun lapanaki yu ixlhichimoꞌoy laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas, ixjunkan Jairo. Tejkan laqtsꞌil ni Jesús va tus talakaputatamanil la ixchꞌaja ni Jesús. \v 23 Tapayninil ni Jesús, va junil: \p —Ni kintsiꞌi va laycha kanil. Va knajun katꞌatꞌi moqslaniniꞌ mimakaꞌ, ex lay kaꞌayajnanchoqol, lay katsukul. \p \v 24 Ex ni Jesús va tꞌaꞌalcha ni Jairo. Vachuꞌ tatꞌaꞌal lhuvaj lapanakni, va tus ixtalapatsꞌiukslhaꞌanta. \v 25 Vachu ixꞌalinta qayntaun xanati taqanꞌan. Laqakautꞌuycha jachꞌitin va si jakꞌalnan ixmajꞌan. \v 26 Chuncha ni xanati va qaynlhuvaj kꞌuchꞌunun jalaqkilal yu ixtamamaqanlqajnival. Va ixmaꞌakxaꞌojotacha tachun yu ixlhitꞌajun. Jantu tsꞌuniy palay ixjun, va apalay ixtaqanꞌay. \v 27 Ex chuncha ni anchanuꞌ xanati qasmaklhi ni jakꞌuchꞌunun ni Jesús. Ex talakanunil la ixlhistapuꞌ ni Jesús, va piklanil ixlaqchꞌiti. \v 28 Va ixpastakta: “Mas vamun ixlaqchꞌiti kakpiklanil, ka palaycha kajkunchoqol”. \p \v 29 Ex chuncha va niman tayajcha val ni ixjakꞌalna ni xanati. Va ukskꞌatsalcha la ixlakatunaj ni va palaycha junchoqol ixtaqanꞌati yu ixlhitꞌajun. \v 30 Ex chuncha ni Jesús va ukskꞌatsal ni la ixtapꞌasta palay makachoqol xaqayntaun. Va taspꞌiklakavanal taꞌan ixtayanal ni lapanakni, va naul: \p —¿Taꞌayucha ixkimpiklaycha la kilaqchꞌiti? \p \v 31 Yu ixtꞌaltanan va tajunil: \p —Kꞌatsꞌaycha ni lhuvaj lapanakni talapatsꞌiukslhiminta. ¿Ex valiꞌiychacha lhasakminin taꞌayucha xapꞌiklayancha? \p \v 32 Pero ni Jesús va taylhaꞌal jalaqtsꞌiniꞌ yu lapanakni, va mispaputun taꞌayucha piklanil ixlaqchꞌiti. \v 33 Ni xanati va kꞌatsaycha yu tacha tapasal. Va talhanal tus xkapꞌikninta, talakanunil ni Jesús, talakaputatamanil, va laqputeꞌeniꞌol tachun yu laqsaval tapasal. \v 34 Ex ni Jesús va junil: \p —Kintsiꞌi kꞌatꞌi, va kꞌilhakꞌapꞌupꞌin, xlhiyucha palaycha xaꞌunchꞌoꞌoy. Chavay oxamaktauncha kapꞌinchꞌoꞌo, palaycha kaꞌunchꞌoꞌo mintaqanꞌati. \p \v 35 Tejkan ni Jesús vananaj ixtꞌajun chivin, va tachilcha ixlapanakni ni Jairo yu ixlhichimoꞌoy laqa chaqaꞌ taꞌan tataqxtoꞌa ni israelitas. Va tajunil: \p —Yu mintsiꞌi va nilcha. Jantucha apalay kamaꞌanchꞌapꞌu ni Jamalaniniꞌ. \p \v 36 Tejkan qasmaklhi ni Jesús yu tanaul ni lapanakni, va naul, junkal ni lapanaki yu ixlhichimoꞌoy laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas: \p —Jantu katꞌalhan. Vamun kꞌalhakꞌapꞌupꞌi. \p \v 37 Ex chuncha ni Jesús tejkan alcha va jantu matichun kaꞌuyujunil ni katꞌaꞌal, vamun ni Pedro ali Jacobo ali Juan yu ixlaqaj ni Jacobo. \v 38 Tachaꞌalcha la ixchaqaꞌ yu ixlhichimoꞌoy taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas. Ex ni Jesús va laqtsꞌil ixtalakchꞌilita ni lapanakni, va ixtalajqalhunta, tus pꞌas ixtalaktꞌasata. \v 39 Taval va tanuchal ni Jesús, va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha ayaj pꞌasnicha lajꞌalhunatꞌik? Ni jatsiꞌi jantu kanil, va ltatay. \p \v 40 Chuncha vamun talaktuꞌul ni Jesús. Taval ni yucha jalakmaxtuꞌol maqspaꞌ ni lapanakni yu ixtatanumanal ixpulakna. Laklhaꞌalcha vamun ixpay ali ixnati ni jatsiꞌi, vachuꞌ yu pumatꞌutu ixtꞌaltanan. Tatanul taꞌan ixmal ni jatsiꞌi. \v 41 Ex ni Jesús va chꞌapanil ixmakaꞌ ni jatsiꞌi, va junil: \p —Talita, kumi —yucha naunputun: Jatsiꞌi kꞌatꞌi, kaꞌostꞌaulchꞌoꞌocha. \p \v 42 Ex ni anchanuꞌ jatsiꞌi va niman ostaulchoqolcha, va tiꞌukxuntayachoqolcha. Ixlhitꞌajun laqakautꞌuy ixjachꞌitin. Tejkan chuncha talaqtsꞌitapasal ni lapanakni va tus vak takꞌatsal. \v 43 Ni Jesús laklhijunil ni jantu matichun katalaqputeꞌenil yu tapasal. Ex lhinaul ixvavaka ni jatsiꞌi. \c 6 \s1 Ni Jesús anchoqol Nazaret \r (Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30) \p \v 1 Ex va chuncha ni Jesús taxtuchoqolcha taꞌan ixvil, va anchoqol la ixtꞌun. Ixtꞌaltanan vachu tatꞌaꞌal. \v 2 Tejkan xajulchan jastaknati val, ex ni Jesús aqtayl jalakmalaniy ni lapanakni laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas. Qaynlhuvaj lapanakni tejkan taqasmaktaynil, tus vak takꞌatsal, ixtanajun: \p —¿Tas oxtaycha lanilcha ni anu joꞌati yu laqputeꞌey? ¿Tis va suncha ni anu jatapastakꞌati yu xtaqnikal? ¿Tas pulakmakaycha lajꞌay axtoqnuꞌ? \v 3 Ni yucha va karpintero, va istsꞌal ni María, ixtꞌalaqaunin va ni Jacobo ali José ali Judas ali Simón. Ixtꞌalapanakni vachuꞌ aniy taꞌalinta kun kijnankꞌan. \p Ex chuncha jantu ox ixtalaqtsꞌin. \v 4 Ni Jesús va jalakjunil: \p —Qayntaun lapanaki yu laqputeꞌey ixchivinti Dios va talakachux toꞌoyakan. Vamun la ixtꞌun, taꞌan tavilanal ixtꞌalaqaunin, ancha la ixchaqaꞌ, jantu toꞌoyakan. \p \v 5 Ex ancha ni Jesús va jantu kalal kamakal yu lajꞌay axtoqnuꞌ. Vamun laqmoqslanil ixmakaꞌ lati taqanꞌanin, va palaycha jalakmakal. \v 6 Yucha va tus vak kꞌatsal ni jantu ixtalhakapuꞌan ni lapanakni. Taval va ixꞌanta lakmalanin taꞌan ukstsꞌuniy laka putaulanin. \s1 Ni Jesús jamalaqachal ixpumakautꞌuykꞌan ni kataꞌal laqputeꞌenin tacha lhachimoꞌonun ni Dios \r (Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6) \p \v 7 Ex chuncha va jalakjuntaꞌil pumakautꞌuy ixtꞌaltanan. Jamalaqachal pumatꞌiyun, va jalaqxtaqnil ni lhachimoꞌon para lay katamaxtul yu jantu lajꞌox espíritus. \v 8 Va jantu kalaqxtaqnil lakatin katalhaꞌal tuꞌuchun, mas ixvaytikꞌan, mas ixmoralkꞌan, nisin ixtuminkꞌan. Vamun maqatamin ixpalikkꞌan jaxtaqnikal lakatin katalhaꞌal. \v 9 Jalakjunil ni katachꞌantanul ixvarachikꞌan, vachuꞌ katalhaꞌal vamun aqxtaun ixlaqchꞌitkꞌan, jantu aqxtꞌuy. \v 10 Jalakjunil: \p —Tejkan kꞌatꞌanutꞌachipitik ni aqataun chaqaꞌ, va ancha katꞌaulꞌalhiyapitikcha tus tejkan katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyapitik ni anchanuꞌ putaulan. \v 11 Incha jantu katalaqaꞌiyan, incha jantu kataqalasmakputunan, ex katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyapitikcha. Kachꞌankꞌalapꞌuxkꞌanapitik ni pꞌoqxni la minchꞌajakꞌan, chuncha lay katakꞌatsal ni jantu ox yu tamakaniyan. [Laqsaval klajunau, tejkan kaminaꞌ ni Dios mukꞌanaꞌ laqtaqal ex apalay ay kunaꞌ ixmaqanlqajnatkꞌan xajantu ni lapanakni yu ixtatꞌajun Sodoma kun Gomorra.] \p \v 12 Ex chuncha ixtꞌaltanan tataxtulcha laqputeꞌenin ni maqskꞌiniy katamapaxalcha ixjatapastakꞌatkꞌan ni lapanakni. \v 13 Lhuvaj taqanꞌanin talakmaxtunil yu jantu ox espíritus. Vachuꞌ talhixapal lhuvaj taqanꞌanin kun aceite, va tamaꞌayajnichoqol. \s1 Nil ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ \r (Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9) \p \v 14 Ex yu lhachimoꞌonuꞌ Herodes va kꞌatsal yu tacha ixmakay ni Jesús. Tachun ni lapanakni ixtamispaꞌojoy yu ixmakay ni Jesús. Tanaul: \p —Ka va kujchoqotacha ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ. Ka xlhiyucha lhitꞌajun tapꞌasta ni lay kamakal ay axtoqnuꞌ. \p \v 15 Alati lapanakni va ixtanajun: \p —Ka va Elías. \p Yu alati ixtanajun: \p —Va qayntaun yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios maqancha. \p \v 16 Tejkan chuncha qasmaklhi ni Herodes, va naul: \p —Ni anchanuꞌ va Juan, va yu ikmalaqachanal ixchaqxpꞌuxnika ixꞌaqtsul. Va tꞌajunchoqoycha. \p \v 17 Ni Herodes ixmalaqachanantacha ixchꞌika ni Juan ex manul laka pachꞌin. Va chuncha ixnajun kamakal ixanati yu ixjunkan Herodías. Yucha ixjunitacha ixanati ni Felipe, yu ixlaqaj ni Herodes pero Herodes ixmaxtunitacha, va tꞌatsukul. \v 18 Ni Juan va ixjunitacha ni Herodes: \p —Yu ixanati ni milaqaj jantu lay kꞌalhitsꞌukꞌu tacha mixanati. \p \v 19 Xlhiyucha yu Herodías ayaj ixkajiy ni Juan va ixmaqniputun pero jantu lay kamaqnil. \v 20 Yu Herodes ixtalhauniy ni Juan, ixkꞌatsay va ox vas ixjunita ixjatsukunti, ixmakay yu tacha ixnajun Dios. Ex mas ni Herodías ixmaqniputun ni Juan, yu Herodes va ixlhistakta. Vachu tus ox ixꞌachajqasmakniy yu ixlaqputeꞌeniy ni Juan, mas jantu ox ixmalaqasiy yu ixlaqputeꞌey. \p \v 21 Taval taun julchan ni Herodías va temal tacha pulay kamaqnil. Laqchaꞌalcha ixkꞌatan ni Herodes. Ni Herodes va makal taun ay lakvayti. Va laklhijunil ni lapanakni yu ixtaꞌaqtayjuy ali yu xaꞌukxtinin tropas, vachuꞌ alati yu xalajꞌay lapanakni yu ixtavilanal xalakatꞌun Galilea. \v 22 Ex chuncha yu istsiꞌi ni Herodías tanuchal taꞌan ixꞌalinta ni kꞌatan, va aqtayl jatꞌinin. Va ayaj maqamal ni Herodes, vachu yu ixtatꞌatꞌajun vaynin ayaj tamaqamal. Ex yu jalhachimoꞌonuꞌ Herodes va junil ni jatsiꞌi: \p —Kꞌiskꞌinin va yu uxintꞌicha achꞌaniy. Yu kitꞌin kakxtaqniyan. \p \v 23 Ex vachu junil: \p —Laqsaval ijkunan ni kakxtaqniyan yu kiskꞌiniy mas va tichichuncha kaval tus kaval pakltaun ni kilakamunukpaꞌ taꞌan klhichimoꞌoy. \p \v 24 Taval ni jatsiꞌi va al lhisakminin ixnati: \p —¿Tisunchacha kakskꞌiniyacha? \p Yu ixnati va junil: \p —Chavay ni uxintꞌi va kaskꞌiniyeꞌe ixꞌaqtsul ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ. \p \v 25 Ex chuncha ni jatsiꞌi va taun laqatsꞌalaj tanuchal taꞌan ixvil ni jalhachimoꞌonu, va junil: \p —Yu kitꞌin iknajun chavaycha niman kꞌixtꞌaqnin laqa ay plato yu ixꞌaqtsul ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ. \p \v 26 Tejkan chuncha junkal ni jalhachimoꞌonu Herodes, va ayaj maqaninil. Pero ixjunitacha ni laqsaval kaxtaqniyaꞌ yu kaskꞌinacha, vachu ni lapanakni yu lakjuntaꞌitacha lakvayti va taqasmakꞌol ixchivinti yu junil ni jatsiꞌi. Xlhiyucha jantucha lay kamapaxal ixjatapastakꞌati. \v 27 Ex chuncha ni jalhachimoꞌonuꞌ Herodes niman lhijunil qayntaun ixtropa kaꞌal iniꞌ ixꞌaqtsul ni Juan yu maqchajꞌavanaꞌ. \v 28 Ex ni tropa va al ni laka pachꞌin, va chaqxꞌinil ixꞌaqtsul ni Juan, ex lhiminil laqa ay plato, xtaqnilcha ni jatsiꞌi. Ex yu jatsiꞌi va maqxtaqnil ixnati ixꞌaqtsul ni Juan. \p \v 29 Ex chuncha yu ixtꞌaltanan ni Juan tejkan takꞌatsalcha ni maqnikal, va takiꞌinilcha ixlakatunaj. Va talhaꞌalcha maknunun laka putaknun. \s1 Ni Jesús va lakvaval laqakis mil joꞌakna \r (Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn.6 :1-14) \p \v 30 Ex taval yu ixjamalaqachantacha ni Jesús va talaqminchoqol ni Jesús. Va talaqputeꞌel tachun yu tamakal ali yu tamalaninil. \v 31 Ex ni Jesús va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Chavay ni uxiknankꞌan kꞌatꞌantꞌikcha taꞌan jantu tꞌujuꞌ lapanakni, kaꞌaucha jastaknan kilaqꞌamankꞌan. \p Yuꞌuncha va jantu lay katastaknal taun panchꞌixcha para katavayl, va por ixtamin, ixtaꞌan pumalhuu lapanakni. Xlhiyucha chuncha naul ni Jesús. \v 32 Ex va chuncha va tatajulcha laka barco. Va taꞌal jastaknan xꞌamankꞌan taꞌan jantu tꞌujuꞌ lapanakni. \v 33 Pero lhuvaj lapanakni talaqtsꞌil tejkan al, va talaqmispal. Ex chuncha pumalhuu xalapanakni ni laka putaulanaxna va tatakyauꞌal laka tꞌun. Taval yuꞌuncha pꞌunaj tachaꞌal, yu Jesús kun ixtꞌaltanan va astan tachaꞌal. \v 34 Tejkan ni Jesús taxtulcha laka barco va jalaqtsꞌil lhuvaj lapanakni. Va jalakmapaynil ni lapanakni, ixtaꞌalinta tacha borregos yu jantu kaꞌalil qayntaun yu kalaklhistaklhi. Ex chuncha ni Jesús aqtaylcha jalakmalaniy, va pulhuu chivinti jalakmasunil. \v 35 Ex chuncha tejkan toqoxalcha ixtꞌaltanan ni Jesús talaqmil, va tanajun: \p —Aniy jantu tꞌujuꞌ chaqan, chavaycha toqoxalcha. \v 36 Kꞌalakmastꞌakꞌachꞌoꞌo ni lapanakni kataꞌanchalcha inin ixvaytikꞌan ukstsꞌuniy taꞌan alin lakstꞌuniy putaulanaxna. \p \v 37 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Uxiknankꞌan kalakvavatꞌik. \p Ex yuꞌuncha va tanaul: \p —¿Ex kijnankꞌan kajkꞌanau inin vayti para kaklakvavayau? Maqskꞌiniy lhuu tumin ni kaklhiꞌiu yu kataꞌul, kaval 200 julchan lhitapatsa. \p \v 38 Ex chuncha ni Jesús va naul: \p —¿Tas chuncha maꞌalinatꞌikcha mivaytikꞌan? Kꞌapꞌinchꞌipitik laqtsꞌinin. \p Tejkan takꞌatsalcha tachun ixꞌalinta, tanaul: \p —Va aqskis pan ali aqxtꞌuy jatanti. \p \v 39 Ex ni Jesús jalaqmalaqachal katalhijunil ni lapanakni para katataulal oqxlaqtamin taꞌan alin lakstakꞌau jatsꞌinan. \v 40 Ex chuncha ni lapanakni tataulalcha tamin ciento, yu alati va tataulal pakltamin ciento. \v 41 Ex chuncha ni Jesús chꞌapalcha ni aqskis pan ali yu aqxtꞌuy jatanti. Talaqstꞌal ni laktꞌiyan, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Ex chuncha laqcheꞌelcha ni pan, jalaqxtaqnilcha ixtꞌaltanan para katamapitsinilcha ni lapanakni. Vachu jalaqcheꞌeniꞌol tachun ni lapanakni ni anchanuꞌ aqxtꞌuy jatanti. \v 42 Tachun tavaynꞌol, va tus ox taꞌotsaꞌol. \v 43 Ex chuncha tapusakchoqol yu xajchal xatalaqcheꞌeniꞌ ni pan kun ni jatanti. Va tus laqakautꞌuy canastas tamaꞌaqtsamal. \v 44 Ni joꞌakna yu tavayl va laqakis mil. \s1 Ni Jesús va iltanajminta la ixꞌukxna lakamar Galilea \r (Mt. 14:22-27; Jn.6 :16-21) \p \v 45 Ex ni Jesús va niman laklhijunilcha katatajuchoqolcha ni laka barco ixtꞌaltanan para kataꞌanchoqolcha ni Betsaida. Ni Jesús jantu niman kalaktꞌaꞌal. Vananaj ixtꞌajun lakmastakꞌanaꞌ ni lapanakni. \v 46 Tejkan lakmastakꞌaꞌochoqolcha ni lapanakni ex ni Jesús va al tapayniniꞌ Dios laka aspajun. \v 47 Tejkan putsꞌislhicha, yu ixtꞌaltanan ixpakltauncha lakamar ixtaꞌanta laka barco. Ni Jesús va ixꞌamancha ixyal ni lakatꞌun. \v 48 Ex ni Jesús jalaqtsꞌil ni ixtꞌaltanan va tacha jantu kalal katamaltanal ixbarcokꞌan. Yu un va ayaj pꞌasni ixꞌunilata taꞌan ixtapuꞌanta. Tejkan tunkumintacha ni Jesús va iltanajmintacha la ixꞌukxna lakxkan. Va ixlaqmaqxapuꞌiniputun ixtꞌaltanan. \v 49 Pero tejkan talaqtsꞌil ni iltanajminta la ixꞌukxna ni lakxkan talhilal va taun maqtsꞌisvanaꞌ. Ex va tamatꞌasal. \v 50 Tachun yu talaqtsꞌil, va ayaj tatalhanal. Ex ni Jesús niman jaxaqalal, va lakjunil: \p —¡Ay kꞌamakꞌatꞌik melhanutkꞌan! Va kitꞌin. Jantu katꞌalhanantꞌik. \p \v 51 Ex ni Jesús va tajulcha laka barco taꞌan ixtatajumanal. Ni un va vakcha junchoqol. Ex yuꞌuncha tatalhanal, va tus vak takꞌatsal. \v 52 Vananaj ayaj pꞌas ixtajunita ixjalhanutkꞌan. Jantukaꞌ ox ixtamalaqasiy tichichuncha lapanaki junita yu lalhaval ni pan. \s1 Ni Jesús va lakmaꞌayajnichoqol xataqanꞌanin xalakatꞌun Genesaret \r (Mt. 14:34-36) \p \v 53 Tejkan tapatukukchalcha ni lakamar va tachaꞌalcha xalakatꞌun Genesaret, tachꞌiꞌulalcha ni barco. \v 54 Tejkan tataxtul laka barco ni Jesús ali ixtꞌaltanan, ex yu lapanakni va niman tamispal. \v 55 Ex tatakyauꞌal inin yu taqanꞌanin tus tachun ni anchanuꞌ lakatꞌun. Talaklhiminil laka putaman taꞌan ixtakꞌatsay ni ixtaulay Jesús. \v 56 Ni Jesús tejkan ixtiꞌukxuntayay lakstꞌuniy putaulan, lajꞌay putaulan, laka kuxtu, mas va toꞌoxtaycha kaval, va si ixtamamaniy ni lakatinixnan ni taqanꞌanin. Ixtatapayniniy ni Jesús para lay katachꞌapanil vamun ixpiktuꞌ ni ixlaqchꞌiti. Ex tachun yu tachꞌapanil va si taꞌayajnanꞌochoqol. \c 7 \s1 Toꞌoxtaycha minachal yu talaqalhin \r (Mt. 15:1-20) \p \v 1 Taun julchan ni fariseos ali alati yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va tatalakanunil ni Jesús. Va taminchal ni Jerusalén. \v 2 Talaqtsꞌil lati ixtꞌaltanan ni Jesús va ixtavajin mas jantu ixtamaqchaꞌay tacha lhinajun ixputsukukꞌan. Ex jantucha ox katalhilal. \v 3 Yu fariseos ali tachun yu alati israelitas yuꞌuncha ixtamakay tacha ixputsukukꞌan yu maqancha ixpayankꞌan. Jantu aqtaun lakmakxkiliu ixtavajin, va si pꞌunaj ixtamaqchaꞌay tacha lhinajun ixputsukukꞌan. \v 4 Vachuꞌ tejkan ixtaꞌiy tuꞌuchun laklhitamau, pꞌunaj ixtachaꞌaꞌelay ex ixtaꞌuy. Vachu ayaj pulhuvaj ixtamakay tacha ixputsukukꞌan, ixtachaꞌay vasos ali kasvilas, xapuvay yu jamakanti kun tsasnati vachu yu putaman. \v 5 Ex chuncha yu fariseos ali yu ixtamalaniy ixlhachimoꞌonkꞌan va tajunil ni Jesús: \p —¿Valiꞌiycha mintꞌaltanan jantu tataylhaꞌan yu kimputsukukꞌan yu tacha ixtamakay yu maqancha kepayankꞌan? Yu mintꞌaltanan valiꞌiy tavajin mas jantu tamaqchaꞌay tacha lhinaunkan. \v 6 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Ni Isaías yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, yucha vas ixnajun, va inchineꞌ tsꞌoqlhi: \q1 Ni aniy lapanakni vamun kun ixkilkꞌan kintatoꞌoyay. \q1 Yu ixjalhanutikꞌan va ayaj maqati alinta kun kitꞌin. \q1 \v 7 Mas ayaj kintatoꞌoyay jantu tuꞌuchun ixtapal kaval, \q1 jantu laqsaval yu tamalaninin, va ixjatapastakꞌatkꞌan lapanakni. \p \v 8 Chavay uxiknankꞌan va makꞌauntꞌijlayatꞌik yu lhinajun Dios. Tꞌaylhipꞌinatꞌik yu talhinajun lapanakni. \p \v 9 Vachuꞌ lakjunil: \p —Chavay yu lhinajun Dios valiꞌiy makꞌauntꞌijlayatꞌik. Vamun tamaqamayan katꞌaylhipꞌintꞌik tacha uxiknankꞌan mimputsukukꞌan. \v 10 Ni Moisés yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, va naul: “Katꞌoꞌoyatꞌi ni mimpay ali minati.” Vachu va naul: “Yu jantu ox lhichiviniy ixpay ali ixnati yucha maqskꞌiniy kanil.” \v 11 Pero yu uxiknankꞌan naunatꞌik ni qayntaun lapanaki lay kajunil ixpay ali ixnati: “Laqsaval tachun yu klhitꞌajun va Korbán (va naunputun va ixnavin Dios). Xlhiyucha jantu lay klaꞌaqtayjuyau.” \v 12 Incha chuncha najun, ex yu uxiknankꞌan naunatꞌik jantucha maqskꞌiniy kalaqꞌaqtayjul ixpay ali ixnati. \v 13 Chuncha ayaj akchꞌintꞌamayatꞌikcha yu lhinajun Dios. Va ayaj tꞌoꞌoyaniyatꞌik yu tacha ixtamakalhiminta ixputsukukꞌan mimpayankꞌan maqancha. Pulhuvaj axtoqnuꞌ chuncha makꞌayatꞌik. \p \v 14 Ex chuncha ni Jesús jalaktꞌasaꞌil yu ixtalhavaxtu lapanakni, va jalakjunil: \p Kilaqalasmakvi mintachunkꞌan, ox kꞌamalaꞌasitꞌik. \v 15 Yu uy ni lapanaki, yucha jantu maqtaqalhiniy ixjatsukunti. Yu maqtaqalhiniy va yu kiltaxtuy. [ \v 16 Chavay incha alin mimpaqasmakkꞌan, va kaꞌasmaktꞌikcha.] \p \v 17 Ex chuncha ni Jesús tejkan lakmakaulcha ni lapanakni, va tanul la ixpulakna ni laqa chaqaꞌ. Ex chuncha ixtꞌaltanan va talhisakmil yu naunputun ni chivinti yu ixlakmalanita ni lapanakni. \v 18 Ex ni Jesús va jalakjunil: \p —¿Chavay mas uxiknankꞌan jantu malaꞌasiyatꞌik? ¿Jantu malaꞌasiyatꞌik ni tachun yu uy qayntaun lapanaki ni yucha jantu maqtaqalhiniy? \v 19 Yu uy jantu tanuyachal la ixjalhanuti. Tajuyachal la ixpuvintu ex astan taxtuchoqoy. \p Tejkan chuncha naul ni Jesús va masul ni puchux lhiꞌuti va si ox kꞌaꞌutꞌi. \p \v 20 Ex chuncha vachu naul ni Jesús: \p —Yu maqtaqalhiniy qayntaun lapanaki va yu minachal la ixpulakna. \v 21 La ixpulakna ni lapanakni, la ixjalhanutikꞌan, ancha minachal yu jantu lajꞌox jatapastakꞌati, xlhiyucha tatꞌatamay lapanakni yu jantu ixnavinkꞌan kaval, tamaqamaꞌojoy tachun yu jantu lajꞌox, jamaqninin, \v 22 taꞌalhavanan, taꞌaqspꞌuknin, talaktuꞌunun, tamakanunun, taputꞌajuncha la ixjatsukuntikꞌan, taꞌakchaꞌanan, tamanuy jalaklkanti, ixꞌamankꞌan ay lakmakakan, jantu lakpastaknan. \v 23 Tachun ni anchanuꞌ axtoqnuꞌ yu jantu lajꞌox, yucha minachal la ixpulakna ni lapanaki, ex chuncha maqtaqalhiniy. \s1 Qayntaun xanati yu jantu israelita kaval, lhakapuꞌal ni Jesús \r (Mt. 15:21-28) \p \v 24 Ex chuncha ni Jesús taxtuchalcha, va al xalakaputaulanin ni Tiro ali Sidón. Ex chuncha tejkan chaꞌal, tanul aqataun chaqaꞌ, va ixnajun jantu matichun kakꞌatsal taꞌan taulal. Pero jantu lay katamaqsaqlhi. \v 25 Qayntaun xanati ixlhitꞌajun qayntaun lakatꞌuniy ixjatsiꞌi yu ixlhitꞌajun yu jantu ox espíritu. Tejkan kꞌatsal ni ancha vil ni Jesús, va niman laqꞌal, va talakaputatamanil la ixchꞌajaꞌ. \v 26 Ni xanati jantu israelita kaval, va ixchiviniy lhigriego, tsukuchal xalakatꞌun Sirofenicia. Yucha tapayninil ni Jesús ni kamaxtunil yu jantu ox espíritu ni istsiꞌi. \v 27 Pero ni Jesús va junil: \p —Pꞌunaj maqskꞌiniy kaklakvavaꞌelal ni kintꞌaꞌisraelitas. Jantu ox ni kꞌalakmaxtꞌunin ixvaytikꞌan ni jasꞌatꞌan para kꞌalaqxtꞌaqnin yu xꞌoyun. \p \v 28 Ex chuncha ni xanati va naul: \p —Ka chun, Jalhachimoꞌonuꞌ. Pero mas yu xꞌoyun yu tavilanal ixtaꞌapuꞌ laka mesa talaksakꞌuycha ixtalaqcheꞌekꞌan ni jasꞌatꞌan yu talakamakajun. \p \v 29 Ex chuncha ni Jesús va junil: \p —Ka chun, la ox tacha xanaꞌun. Laycha kapꞌinchꞌoꞌo. Yu mintsiꞌi makaunchoqolcha yu jantu ox espíritu. \p \v 30 Ex chuncha ni xanati va anchoqolcha. Tejkan chaꞌanchoqol la ixchaqaꞌ, yu ixjatsiꞌi va makaunchoqotacha yu jantu ox espíritu. Va saqcha machoqol la ixputaman. \s1 Ni Jesús kꞌuchꞌul qayntaun lapanaki yu aqatapa y jantu lay ixchiviniy \p \v 31 Taval ni Jesús va minchoqochalcha xalakatꞌun Tiro, va pumil Sidón, tapasal lakamar Galilea, va chinchal xalakatꞌun Decápolis. \v 32 Ancha talhiminil ni Jesús qayntaun joꞌati aqatapa, vachu jantu lay vas ixchiviniy. Ex chuncha va tatapayninil ni Jesús para kamoqslanil ixmakaꞌ la ixlakatunaj ni anchanuꞌ aqatapa. \v 33 Ex ni Jesús va lhilhaꞌal ni aqatapa taꞌan jantu katatayal ni lapanakni. Ex ancha akatutamaknul kun ixmakaꞌ la ixꞌaqaxqol. Vachu chujval ixmakaꞌ ni Jesús va moqslanil la isimaꞌati ni aqatapa. \v 34 Ex ni Jesús talaqstꞌal ni laktꞌiyan, va tus pulmaniyaꞌil ni ixaniti, va naul: \p —¡Efata! (Va naunputun ¡Katalaqltiꞌal!) \p \v 35 Ex niman laycha qasmaknal, yu isimaꞌati va oxicha junchoqol, ox ixchiviniy. \v 36 Ni Jesús laklhijunil ni jantu matichun katalaqputeꞌenil pero mas chuncha ixlakjunkan va apalay ixtalaqputeꞌey. \v 37 Ex chuncha ni lapanakni tus taun talhilal ni Jesús, va ixtanajun: \p —Tachun yu lajꞌox lay makay. Chavay yu aqatapanin jamaqasmaknichoqoy, vachuꞌ yu janunun lakmachivinichoqoy. \c 8 \s1 Ni Jesús lakvaval laꞌatꞌati mil lapanakni \r (Mt. 15:32-39) \p \v 1 Ex chuncha taun julchan va lhuvaj lapanakni ixtaꞌaqxtoqnun, ex chuncha yu ixvaytikꞌan jantu tꞌujucha ixjunita. Ex chuncha ni Jesús va lakjuntaꞌil ni ixtꞌaltanan va lakjunil: \p \v 2 —Va ayaj klakmapayniy ni lapanakni. Paqtꞌutucha kintatꞌaꞌalinta ni kitꞌin, jantu katalhitsukul tuꞌuchun yu kataꞌul. \v 3 Incha kaklaqmalaqachachoqol la ixchaqakꞌan sin vayti ka va lay katalaqavitil ni lakatin. Lati va la maqati machaqan. \p \v 4 Ex tanaul ixtꞌaltanan: \p —Ni aniy jantu matichun kataulal. ¿Tas oxtay lay kalaqxtaqnikal ixvaytikꞌan ni anchanuꞌ lapanakni aniy taꞌan jantu matichun kataulal? \p \v 5 Ex ni Jesús laklhisakmil ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —¿Tas chuncha pan maꞌalinatꞌik ni uxiknankꞌan? \p Ex tanaul: \p —Va aqxtujuncha alin. \p \v 6 Ex ni Jesús laklhijunilcha ni lapanakni katataulalcha lakatꞌun. Chꞌapalcha ni anchanuꞌ aqxtujun pan, va tapayninil ni Dios. Taval laqcheꞌelcha ni pan, va jalaqxtaqnilcha ni ixtꞌaltanan. Ex yuꞌuncha tamaqpitsinil ni lapanakni. \v 7 Vachu ixtamaqalin tsꞌuniy yu lakstꞌuniy jatanti. Ex yu Jesús xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios, va laqcheꞌelcha, ex vachu lhinaul ixmapitsika. \v 8 Ex chuncha tus tachun tavaynꞌol va tus ox taꞌotsal. Taval tamaqxtoqlhi yu xatalaqcheꞌeniꞌ yu xajchal. Laqchaꞌal laqatujun qaychꞌi. \v 9 Ni lapanakni yu tavayl va laycha laꞌatꞌati mil. Ex chuncha ni Jesús va lakmastakꞌachoqolcha ni lapanakni. \v 10 Ex va jalaktꞌatajuchoqolcha ixtꞌaltanan laka barco. Va taꞌal xalakatꞌun Dalmanuta. \s1 Yu fariseos taskꞌin ni Jesús kamakal taun ay axtoqnuꞌ \r (Mt. 16:1-4; Lc. 12:54-56) \p \v 11 Ex chuncha tachinchal ni yu fariseos va taꞌaqtayl talakchiviniy kun Jesús. Ixtalaqtsꞌintanuputun, tanajun kalakmasunil taun ay axtoqnuꞌ yu minachal laktꞌiyan. \v 12 Pero ni Jesús tus pulmaniyaꞌil ixaniti, va naul: \p —Ni uxiknan yu chavaycha tꞌaunatꞌik, ¿valiꞌiycha skꞌinatꞌikcha taun ay axtoqnuꞌ yu lay kilapumispau? Laqsaval klajunau ni jantu klamasuniyau. \p \v 13 Taval ni Jesús lakmakaulcha ni lapanakni, tajuchoqolcha laka barco, va alcha tukuktachal lakamar. \s1 Ixjatapastakꞌatkꞌan ni fariseos va tacha levadura \r (Mt. 16:5-12) \p \v 14 Yu ixtꞌaltanan ni Jesús va takauklhi katalhaꞌal ixtiyutkꞌan, vamun aqxtaun pan ixtalhaꞌanta taꞌan ixtapuꞌanta laka barco. \v 15 Ex chuncha ni Jesús jalaqxaqalal ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌik kun yu ixlevadurajkꞌan ni fariseos ali Herodes. \p \v 16 Ex chuncha ixtꞌaltanan taꞌaqtayl talaxaqalay siya yuꞌuncha, va talajuniy: \p —Jantu kalhimiu ni kintiyutkꞌan, va xlhiyucha chuncha najun. \p \v 17 Ni Jesús lajkꞌatsanil yu ixtatꞌajun lhilakchivinin, va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha naunatꞌikcha ni jantu maꞌalinatꞌik mimpankꞌan? ¿Jantukaꞌ malaꞌasiyatꞌik? ¿Va ayaj laqpꞌasnin miꞌaqtsulkꞌan? \v 18 Mas alin milaqchulkꞌan va tacha jantu pꞌalakꞌavananatꞌik. Mas alin mimpaqasmakkꞌan va tacha jantu asmaknanatꞌik. ¿Jantucha pꞌastꞌakꞌatꞌik yu tapasal? \v 19 Tejkan klakmapitsinil ni anchanuꞌ aqskis pan yu laqakis mil lapanakni, ¿tas chuncha canasta maqxtꞌoqtꞌikcha yu xatalaqcheꞌeniꞌ? \p Ex yuꞌuncha va tanaul: \p —Laqakautꞌuy canasta. \p \v 20 Ex lakjunchoqol: \p —Tejkan klakmapitsinil ni anchanuꞌ aqxtujun pan yu laꞌatꞌati mil joꞌakna, ¿tas chuncha qaychꞌicha maꞌaqtsꞌamatꞌik? \p Ex va tanaul: \p —Laqatujun qaychꞌi. \p \v 21 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —¿Ex jantukaꞌ malaꞌasiyatꞌik? \s1 Ni Jesús palay makal qayntaun laꞌachꞌix \p \v 22 Ex chuncha tejkan ni Jesús ali ixtꞌaltanan tachaꞌal laka putaulan Betsaida, va lhiminikal qayntaun laꞌachꞌix. Va tapayninikal kamoqslanil ixmakaꞌ. \v 23 Ex chuncha ni Jesús maqchꞌapal ni laꞌachꞌix va lhaꞌal ixlhimaqspaꞌ ni putaulan. Ancha lhixapanil ixchujꞌuti la ixlaqchul ni laꞌachꞌix, vachu moqslanil ixmakaꞌ. Ex va lhisakmil incha laycha laqtsꞌin tuꞌuchun. \v 24 Ni laꞌachꞌix va lakavananchoqolcha, ex naul: \p —Chun, klaqlaqtsꞌin ni lapanakni. Tatasuy tacha jakꞌivinancha yu taltananta. \p \v 25 Ex ni Jesús va aqtaun moqslanichoqol ixmakaꞌ la ixlaqchul. Ex chuncha ni joꞌati va laycha lakavanal, va tus maqati tachun ox jalaqtsꞌil. \v 26 Ex ni Jesús malaqachachoqol la ixchaqaꞌ, va junil: \p —Jantucha kapꞌinchꞌoꞌo ixpulakna ni laka putaulan, vachuꞌ jantu matichun kꞌaꞌun yu ancha kataulal. \s1 Ni Pedro vas junil ni Jesús yucha va ni Cristo yu Dios naul kamalaqachayaꞌ \r (Mt. 16:13-20; Lc. 9:18-21) \p \v 27 Taval ni Jesús ali ixtꞌaltanan taꞌal yu xaputaulanin taꞌan ukstsꞌuniy yu ay laka putaulan Cesarea de Felipo. Tejkan taꞌantacha lakatin, ni Jesús jalaklhisakmil ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —¿Tas ayuchacha talhilay ni lapanakni ni kitꞌin ijkunita? \p \v 28 Ex ixtꞌaltanan va tajunil: \p —Lati lapanakni tanajun va Juan kꞌatꞌi yu jamaqchajꞌavanaꞌ. Alati tanajun va Elías kꞌatꞌi. Yu alati tanajun va xaqayntaun kꞌatꞌi yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 29 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil ni ixtꞌaltanan: \p —Chavay yu uxiknankꞌan, ¿tasꞌayucha naunatꞌik ijkunita ni kitꞌin? \p Ex chuncha yu Pedro va junil: \p —Uxintꞌi va Cristo kꞌatꞌi yu malaqachatan ni Dios. \p \v 30 Ex ni Jesús va jalaqxaqalal ixtꞌaltanan para jantu matichun katalaqputeꞌenil ni va yucha ni Cristo. \s1 Ni Jesús lhilaqputeꞌel ni ixlhinin \r (Mt. 16:21-28; Lc. 9:22-27) \p \v 31 Ex chuncha ni Jesús va aqtaynilcha jalakmalaniy ixtꞌaltanan, lakjunil ni yucha yu Sasꞌatꞌa Lapanakni kamaqanlqajnanaꞌ. Naul ni yu lajꞌay xapaynin ali yu xaꞌukxtinin kuras vachu yu tamalaninin ixlhachimoꞌonkꞌan, yuꞌuncha katalaktanchaniyaꞌ. Vachuꞌ naul ni katamaqniyaꞌ pero yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan kakujchoqoyaꞌ. \p \v 32 Vas lakjunil ni chuncha kunaꞌ. Ex ni Pedro va tumpaj lhaꞌal ni Jesús, aqtayl laqꞌaymay por yu naul. \v 33 Ex ni Jesús talaqaspꞌiklhi, jalaqtsꞌil yu alati ixtꞌaltanan, laqꞌaymachoqol ni Pedro, va junil: \p —¡Tumpajcha kaꞌuntꞌi kun kitꞌin, Satanás kꞌatꞌi! Jantu pꞌastꞌakꞌa tacha pastakꞌa ni Dios, va pꞌastꞌakꞌa tacha tapastakꞌa ni lapanakni. \p \v 34 Ex ni Jesús lakjuntaꞌil ni ixtꞌaltanan ali yu alati lapanakni yu ancha ixtavilanal, va jalakjunil: \p —Incha matichun kintꞌatiꞌukxuntayaputun, yucha jantucha lay makay yu makaputun. Kaval tacha kalhaꞌal ixkurus, ex chuncha lay kintꞌatiꞌukxuntayalcha. \v 35 Chavay ni lapanaki yu ayaj lhitsukuputun ixjatsukunti, ni yucha kamaqatsꞌanqayaꞌ. Pero yu maqatsꞌanqay ixjatsukunti por kitꞌin y por laqputeꞌey yu ox chivinti, yucha kalhitsukuchoqoyaꞌ. \v 36 ¿Tisuncha lhajaycha qayntaun lapanaki incha kalhitsukuꞌol tachun yu alin lakamunukpaꞌ pero va maqatsꞌanqay ixjatsukunti? \v 37 ¿Tas kapulhitsukuchoqoyaꞌ ixjatsukunti? \v 38 Ni lapanakni yu chavaycha tatꞌajun va tamaqtaqalhinin y talaktuꞌunun. Incha qayntaun lapanaki kilhimaxanan ni kitꞌin kun kinchivinti, ex ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki vachu kaklhimaxananaꞌ ni yucha, tejkan kakminchoqotachal la ixtapꞌasta kimPay kun ixmayulnin. \c 9 \p \v 1 Ex chuncha vachuꞌ lakjunil ni Jesús: \p —Laqsaval klajunau, lati lapanakni yu chavay aniy taꞌalinta, jantu kataniyaꞌ tus katalaqtsꞌinꞌelayaꞌ tacha kunaꞌ tejkan ni Dios kalhachimoꞌonunaꞌ aniy lakamunukpaꞌ kun tachun ixtapꞌasta. \s1 Tapaxal tacha ixtasuta ni Jesús \r (Mt. 17:1-13; Lc. 9:28-36) \p \v 2 Ex tejkan laqachaxan julchan val, ni Jesús va al taun ay aspajun. Vamun jalaklhaꞌal ni Pedro ali Jacobo ali Juan. Ex chuncha la ixlakaꞌukxpukꞌan ni yuꞌuncha, ni Jesús va tapaxal tacha ixtasuta. \v 3 Yu ixlaqchꞌiti va tus kꞌuliksnaꞌ val, tus ox yaqaq val. Ixyaqaqaxtu va tus jantu matichun lay temaniy ixchaꞌaka tacha val. \v 4 Ex vachu yu Elías ali yu Moisés tatasul, va ixtatꞌajun lakchivinin kun Jesús. \v 5 Ex chuncha ni Pedro va junil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, ¡La ox kꞌalintau aniy! Chavay klamakaniyau aqatꞌutu moqltaꞌ. Aqataun para uxintꞌi, yu aqataun para Moisés yu aqataun para Elías. \p \v 6 Yu Pedro jantucha ixkꞌatsay yu ixnajun. Yucha ali ixtꞌaltanan va ayaj ixtatalhananta. \v 7 Ex chil laqataun taputsꞌi, va laqꞌoqxtꞌaqyaukal. Chivinkal laka taputsꞌi, va naunkal: \p —Ni aniy kintsꞌal yu kꞌachaniy. La ox kꞌaꞌalasmaktꞌik. \p \v 8 Ex va chuncha, va tus xvilin talakavananꞌol, va jantucha matichun katatꞌatayal. Vamuncha ni Jesús xꞌaman ixyal. \v 9 Tejkan taminchoqochalcha ni aspajun ni Jesús va lakjunil ixtꞌaltanan ni jantu matichun katalaqputeꞌenil yu talaqtsꞌil tus tejkan kakujchoqoyaꞌ laka janinin ni yucha, yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \v 10 Ex chuncha valiꞌiycha vak taval, jantu matichun kataputeꞌenil. Pero siya yuꞌuncha va ixtalalhisakmiy tisuncha naunputuncha ni kakujchoqoyaꞌ laka janinin. \v 11 Ex va chuncha va talhisakmil ni Jesús: \p —¿Valiꞌiycha yu xajamalaninin yuꞌuncha tanajun ni pꞌunaj kaminꞌelayaꞌ ni Elías ex astan kaminaꞌ ni Cristo yu kamalaqachayaꞌ Dios? \p \v 12 Ex ni Jesús va naul: \p —Chun, laqsaval, ixchivinti Dios najun ni Elías pꞌunaj kaminꞌelayaꞌ, kalaqlaꞌoxiyaꞌ tachun. ¿Ex tacha lhitsꞌoqkanta la ixchivinti Dios yu Sasꞌatꞌa Lapanaki? Najun ni tejkan kaminaꞌ, va jantu ox katalaqtsꞌinaꞌ, ayaj kamaqanlqajnanaꞌ. \v 13 Kitꞌin klajunau qayntaun tacha Elías kilatachilcha. Ni lapanakni jantu katalaqaꞌil, va tamakaꞌol tachun yu yuꞌuncha tamakaniputulcha, va xajchal tacha maqancha tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios. \s1 Ni Jesús va kꞌuchꞌul qayntaun tsꞌal yu ixlhitꞌajun yu jantu ox espíritu \r (Mt. 17:14-21; Lc. 9:37-43) \p \v 14 Taval taminchoqolcha taꞌan ixtavilanal yu alati ixtꞌaltanan. Laqtsꞌil qaynlhuu lapanakni tus xvilin ixtamalaqachoqoxnuta. Vachu ancha ixtaꞌalinta yu ixtamalaniy ixlhachimoꞌonkꞌan. Yuꞌuncha ixtatꞌajun lalaqꞌaymanin kun ixtꞌaltanan ni Jesús. \v 15 Tejkan talaqtsꞌil ni Jesús va tus tachun vak takꞌatsal, tatakyaulaqꞌalcha mastakꞌanan ni Jesús. \v 16 Ex ni Jesús va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —¿Tisuncha tꞌaunatꞌik lalhilaqꞌaymanin? \p \v 17 Ex qayntaun xapay yu ancha ixyal, va naul: \p —Jamalaniniꞌ, yu kitꞌin klhiminitan ni kesꞌatꞌa, va lhitꞌajun yu jantu ox espíritu, va janunuꞌ makay. \v 18 Mas va toꞌoxtaycha chꞌapayachalcha ni anchanuꞌ jantu ox espíritu tus maqtay lakatꞌun. Aqtayniycha qalpuputamay ni lakatꞌun, tus kꞌatꞌuj kꞌatꞌuj lakmakaniy ixtatsalati, tus ox evij jun ixlakatunaj. Chavay yu mintꞌaltanan klaklhijunil ni palay katamakal pero jantu lay palay katamakal. \p \v 19 Ex ni Jesús va naul: \p —¡Yu uxiknan jantu lay lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik! ¿Tus tavanancha kaktamakaunaꞌ kun uxiknan? ¿Tus tavanancha kaklatayaniyaucha? Kꞌalhitꞌantꞌikcha aniy ni tsꞌal. \p \v 20 Ex va lhiminkalcha ni tsꞌal. Yu jantu ox espíritu tejkan laqtsꞌilcha ni Jesús, va aaqtaun chꞌapachoqolcha. Va maqtal lakatꞌun, maxkapꞌiknil, va qalpuputamalcha. \v 21 Ex ni Jesús va naul: \p —¿La maqancha aqtaynita? \p Yu japay va naul: \p —Vananajcha tus ixpulakatꞌunixtucha. \v 22 Yu jantu ox espíritu tsaj maqtay laka jikmi, vachu lakxkan, va laycha kamaqnilcha. Incha lay makꞌay tuꞌuchun, va knajun kilamapayniu, kilaꞌaqtayjuu. \p \v 23 Ex chuncha ni Jesús va naul: \p —Incha lay lhakꞌapꞌupꞌin. Yu lhakapuꞌanan tus tachun lay makaniꞌokan. \p \v 24 Ex chuncha yu ixpay va tus pꞌas tꞌasal va naul: \p —¡Chun! ¡Klhakapuꞌan! ¡Va knajun kꞌiꞌaqtꞌayꞌutꞌi para apalay ox kaklhakapuꞌal! \p \v 25 Ex chuncha ni Jesús tejkan jalaqtsꞌil ni tatakyauminta alati lapanakni va aqtaynil laqꞌaymay yu jantu ox espíritu, va naul: \p —¡Uxintꞌi janunuꞌ aqatapa espíritu kꞌatꞌi, kitꞌin kunan kꞌamakꞌaunchꞌoꞌocha ni aniy tsꞌal. Jantucha aaqtaun kachꞌapꞌachꞌoꞌo! \p \v 26 Ex va chuncha ni espíritu tus sqau tꞌasal, va aqtaun maxkapꞌiknil ni tsꞌal, ex chuncha va taxtunichoqolcha la ixlakatunaj. Va makaul tacha janinicha. Ex chuncha yu alati lapanakni va ixtanajun: \p —¡Ka va nilcha! \p \v 27 Pero yu Jesús maqchꞌapal, va maꞌostaulnil, ex ni tsꞌal va tayachoqolcha. \v 28 Ex chuncha ni Jesús va tatꞌatanul ixtꞌaltanan laqa chaqaꞌ. Ex yuꞌuncha va saq talhisakmil ni Jesús, va tajunil: \p —¿Valiꞌiycha ni kijnankꞌan jantu lay kakmaxtuu ni anchanuꞌ jantu ox espíritu? \p \v 29 Ni Jesús va jalakjunil: \p —Incha maxtꞌupꞌutꞌun tacha anchanuꞌ jantu ox espíritu, ex maqskꞌiniy kaskꞌin Dios [kun taskꞌajati]. \s1 Ni Jesús aaqtaun laqputeꞌechoqol ixlhinin \r (Mt. 17:22-23; Lc. 9:43-45) \p \v 30 Ex chuncha tejkan taminchoqochalcha va tatapasal xalakatꞌun Galilea. Ni Jesús va ixnajun jantu matichun kakꞌatsal ni toꞌoxtay taꞌal. \v 31 Va ixtꞌajun jalakmalaniniꞌ ixtꞌaltanan ixlaqꞌamankꞌan, va ixlakjuniy: \p —Kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanakni kakmaqxtaqnikanaꞌ la ixtamakakꞌan ni lapanakni. Kintamaqniyaꞌ pero tejkan katapasayaꞌ paqtꞌutu ex kaktakukchoqoyaꞌ. \p \v 32 Yu ixtꞌaltanan va jantu ixtamalaqasiy yu ixlakjunkan. Va ayaj ixtatalhauniy xlhiyucha jantu katalhisakmil tisuncha ixnaunputuncha ni anchanuꞌ chivinti. \s1 ¿Tasꞌayuchacha yu apalay ay? \r (Mt. 18:1-5; Lc. 9:46-48) \p \v 33 Ex tachaꞌalcha ni laka putaulan Capernaúm. Tejkan ixtavilanal laqataun chaqaꞌ, ex ni Jesús va laklhisakmil, va lakjunil: \p —¿Tis va suncha ni lhilakchꞌivinatꞌikcha ni lakatin? \p \v 34 Yuꞌuncha va tus saq taval. Yu lakatin va ixtalhilakchivijminta taꞌayucha yu apalay ay. \v 35 Ni Jesús va taulalcha, va lakjuntaꞌil yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Incha matichun junputun yu apalay ay, ex maqskꞌiniy kaval yu apalay lakatꞌuniy, tacha qayntaun oqxtamati yu kalaqꞌaqtayjuꞌol tachun yu alati. \p \v 36 Ex ni Jesús va maqchꞌapaꞌil qayntaun jasꞌatꞌa, va ancha maqayaul la ixtalakaꞌukxpukꞌan. Va chꞌixtaulal ni jasꞌatꞌa, va lakjunil ixtꞌaltanan: \p \v 37 —Yu laqaꞌiy qayntaun jasꞌatꞌa tacha yu aniy va por chuncha klhinajun ni kitꞌin, yucha vachu kilaqaꞌiy ni kitꞌin. Yucha kilaqaꞌiy jantu vamun ni kitꞌin, vachu laqaꞌiy yu kimalaqachata. \s1 Yu jantu kintaxkayyan va kintꞌaltanakꞌan \r (Mt. 10:42; Lc. 9:49-50) \p \v 38 Ni Juan va junil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, ni kijnankꞌan klaqtsꞌiu qayntaun lapanaki vachu maxtuy yu jantu ox espíritu, va mapaqaꞌuy mintaqaꞌuti. Pero ni yucha jantu kintꞌaltanakꞌan kaval, ex yu kijnankꞌan klaktanchaniu. \p \v 39 Ni Jesús va naul: \p —Jantu maqskꞌiniy kꞌalaktꞌanchꞌanitꞌik. Taꞌayucha yu mapaqaꞌuy ni kintaqaꞌuti ex chuncha pulay makay yu lajꞌay axtoqnuꞌ, yucha chꞌantaun kun kitꞌin. Yucha jantu lay kilaktuꞌuy. \v 40 Yu jantu kintaxkayyan yuꞌuncha va kintaꞌaqtayjuyan. \v 41 Laqsaval klajunau yu kataxtaqnin mas va taun tasa xkan va por kilapanakni untꞌatꞌik, yucha kalaqaꞌiyaꞌ ixlhilhajati. \s1 La lhitaꞌay kunaꞌ para yu maqtaqalhinin \r (Mt. 18:6-9; Lc. 17:1-2) \p \v 42 ’Mas va taꞌayuchacha kaval incha kamakal para kamaqtaqalhinil qayntaun kilapanaki tacha yu aniy lakatꞌuniy jasꞌatꞌa, ex ni yucha ayaj lhitaꞌay katapasayaꞌ. Apalay ox kaval ni kapixtuchꞌiꞌulakalcha kun xachiyux pachꞌikni, ex kaꞌankalcha ixmajꞌanka lakamar. \v 43 Chavay incha makꞌapꞌutꞌun talaqalhin kun mimakaꞌ, apalay ox kaval ni kꞌachꞌaqxmajꞌacha. Apalay ox kꞌatꞌanuchiy makltꞌul taꞌan alin yu ox jatsukunti y jantu ox kꞌatꞌanuchiy ni laqnin kun maktꞌuy laka jikmi taꞌan maqtajita yu jantu aqtaun mixa. [ \v 44 Ancha jantu aqtaun miꞌojoy ni lakstꞌuniy tsapul vachuꞌ jantu aqtaun mixa ni jikmi.] \v 45 Vachuꞌ incha kaꞌuxipꞌi makanaꞌ talaqalhin la minchꞌajaꞌ, apalay ox kaval ni kachꞌaqxmajꞌacha. Apalay ox mas va chꞌanltꞌul kꞌatꞌanuchiy taꞌan alin yu ox jatsukunti. Jantu ox kꞌatꞌanuchiy ni laqnin kun minchꞌantꞌuy taꞌan maqtayvil ni jikmi yu jantu aqtaun mixa. [ \v 46 Ancha jantu aqtaun miꞌojoy ni lakstꞌuniy tsapul vachuꞌ jantu aqtaun mixa ni jikmi.] \v 47 Vachuꞌ incha kꞌamakꞌapꞌutꞌu talaqalhin por yu laqtsꞌin la milaqchul, apalay ox kaval ni kꞌalakpꞌumaxtꞌukꞌa milaqchul. Apalay ox mas vamun milakputaun kꞌatꞌanuchiy taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios y jantu kꞌatꞌanuchiy ni laqnin kun milakputꞌuy. \v 48 Ancha jantu aqtaun miꞌojoy ni lakstꞌuniy tsapul vachuꞌ jantu aqtaun mixa ni jikmi. \v 49 Tachun kalaqlaꞌoxikanaꞌ kun jikmi, vachu va tacha tachun lapaxkan laꞌoxikan kun matsati. \v 50 Ni matsati va ox. Pero tejkan jantucha sꞌoꞌo jun ex jantucha lay sꞌoꞌo junchoqoy. Ox katꞌiꞌukxuntꞌayatꞌik ex kaxajtachal tacha kꞌalhitsꞌukꞌutꞌik matsati. Chuncha lay oxamaktaun kalatꞌatꞌiꞌukxuntꞌayatꞌik. \c 10 \s1 Ni Jesús najun jantu ox katalamakaunchoqol yu talatꞌatꞌajuncha \r (Mt. 19:1-12; Lc. 16:18) \p \v 1 Taval ni Jesús taxtuchoqolcha laka putaulan Capernaúm, al tus xalakatꞌun ni Judea, vachuꞌ al taꞌan ixlhiputakuktachal xalaꞌaxkan Jordán. Ni lapanakni aaqtaun tataqxtoqchoqol taꞌan ixvil. Ex chuncha va aqtayl jalakmasuniy tacha jalakmasuniꞌalhiycha. \v 2 Ex chuncha va tatalakanunil lati yu fariseos. Talaqtsꞌintanul, va talhisakmil incha qayntaun lapanaki lay kamakaunchoqol ixanati. \p \v 3 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —¿Tas talhijunincha ni Moisés? \p \v 4 Ex chuncha yu fariseos va tanaul: \p —Ni Moisés yucha chun ixtaqta lakatin para kalaꞌoxitꞌi aqxtaun jalhiki yu kꞌapꞌulamakꞌau. \p \v 5 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Chun, laqsaval. Va ayaj pꞌas melhanutkꞌan, xlhiyucha ni Moisés chuncha lhinaul. \v 6 Maqancha tejkan puꞌaqtaynil tachun, ni Dios makal joꞌati ali xanati. \v 7 Xlhiyucha ni joꞌati makajun ixpay ali ixnati, va tꞌatsukuycha ixanati. \v 8 Ex chuncha yu pumatꞌuy va qayntauncha lapanaki jun. Jantucha qayntꞌuy kataval, va qayntauncha. \v 9 Ex chuncha yu malaqxtoqta ni Dios, jantu maqskꞌiniy katalaqlvaqlhi ni lapanakni. \p \v 10 Tejkan ixtavilananchoqolcha ni laqa chaqaꞌ, ixtꞌaltanan va aaqtaun talhisakmichoqol ni anchanuꞌ chivinti yu jalakjunil ni lapanakni. \v 11 Ex ni Jesús va naul: \p —Incha qayntaun joꞌati makajun ixanati ex tꞌatsukuchoqoy aqayntaun, yucha makaniy laqtaqal ixanati. \v 12 Vachu incha qayntaun xanati makajun ixapay ex tꞌatsukuchoqoy aqayntaun, yucha makaniy laqtaqal ixapay. \s1 Ni Jesús jalakpaxkay ni jasꞌatꞌan \r (Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17) \p \v 13 Taval talhiminil ni Jesús jasꞌatꞌan para kalaqmoqslanil ixmakaꞌ. Ixtꞌaltanan va talaqꞌaymal yu ixtalhimin yu jasꞌatꞌan. \v 14 Ex ni Jesús tejkan chuncha jalaqtsꞌil, va jalaqtalqaunil ixtꞌaltanan, va naul: \p —Kalakmakꞌauntꞌikcha ni jasꞌatꞌan chaqx kintalaqmilcha ni kitꞌin. Jantu kalaqꞌaymatꞌik. Ni lapanakni yu katanuyaꞌ taꞌan jalhachimoꞌonun ni Dios maqskꞌiniy kataval tacha yu aniy jasꞌatꞌan. \v 15 Laqsaval klajunau, qayntaun lapanaki maqskꞌiniy kalaqaꞌil ni kalhichimoꞌol ni Dios vachu va tacha qayntaun jasꞌatꞌa laqaꞌiy kalhichimoꞌokal. Incha jantu, ex jantu aqtaun katanuyaꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \p \v 16 Ex ni Jesús jalakchꞌixlhi, va jalaqmoqslanil ixmakaꞌ ni jasꞌatꞌan. Lakskꞌinil Dios para ox kataval ixjatsukuntikꞌan. \s1 Qayntaun tsꞌal maqaliꞌ tꞌachiviniy ni Jesús \r (Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30) \p \v 17 Ex tejkan ixꞌanchoqotacha lakatin ni Jesús, takyaulaqminta qayntaun joꞌati, taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús, va junil: \p —Oxi jamalaniniꞌ kꞌatꞌi, ¿tas kakmakalcha para kaklhitsukul ni jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ? \p \v 18 Ex ni Jesús va naul: \p —¿Valiꞌiychacha kꞌiꞌuniycha ni kꞌoxi kunita? Jantu matichun yu ox kaval, yu ox vamun Dios. \v 19 Uxintꞌi ka mispꞌaycha tacha lhinaunkan: “Jantu kꞌatꞌatsꞌukꞌu aqayntaun yu jantu minavin, jantu kꞌamaqnin, jantu kaꞌalhavan, jantu kꞌamanunin jalaklkanti matichun, jantu kꞌamakꞌanun, ox katꞌoꞌoyatꞌi yu mimpay ali minati.” \p \v 20 Ex chuncha ni anchanuꞌ joꞌati va naul: \p —Jamalaniniꞌ, tus tsꞌal xajkunita tus chavaycha vananaj chuncha kmakaꞌojoy. \p \v 21 Ex ni Jesús laqtsꞌil y mapaynil, va junil: \p —Ni uxintꞌi va taun tuꞌuchun tsꞌanqaniyan. Chavay kapꞌinchꞌiycha lakstꞌanaꞌ tachun mimaqaliti, ex yu xatapal kalaqxtꞌaqniyeꞌecha yu kilpatanin. Chuncha mimaqaliti kꞌalhitsꞌukꞌutꞌachiycha ni laktꞌiyan. Ex katꞌatꞌicha, kꞌintꞌatꞌiꞌukxuntꞌaycha ni kitꞌin. \p \v 22 Tejkan chuncha qasmaklhi ni anchanuꞌ joꞌati va tus xiyan lal, va ay maqaliꞌ ixjunita, xlhiyucha va maqaninijꞌanchoqolcha. \v 23 Ex chuncha ni Jesús va talaqaspꞌiklaqtsꞌinꞌol ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —¡Laqsaval yu maqalinin va ayaj lhitaꞌay ni katatanuchal taꞌan jalhachimoꞌonun ni Dios! \p \v 24 Ex yu ixtꞌaltanan tejkan chuncha taqasmaklhi ni anchanuꞌ chivinti va tus vak takꞌatsal, pero ni Jesús va aaqtaun lakjunchoqol: \p —Kesꞌatꞌanin, laqsaval va ayaj lhitaꞌay katatanul taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios yu talhiꞌajin vamun ixmaqalitkꞌan. \v 25 Jantu lay kapulaqpuslhi laqataun camello taꞌan tisalal ni makskati. Apalay lhitaꞌay katanuchal qayntaun maqaliꞌ taꞌan jalhachimoꞌonun ni Dios. \p \v 26 Tejkan chuncha taqasmaklhi ixtꞌaltanan, va tus vak tamaqatsꞌanqanal. Ex chuncha taꞌaqtaylcha talalhisakmiy, va talajuniy: \p —¿Tasꞌayucha lay kalaqtaxtuyaꞌ? \p \v 27 Ex ni Jesús jalaqtsꞌil, va lakjunil: \p —Jantu lay tamakay ni lapanakni pero Dios lay. Ni Dios tus tachun lay makay. \p \v 28 Ni Pedro va naul: \p —Ni kijnankꞌan klakmakaunꞌotaucha tachun yu xaklhitꞌaunau, ex klatꞌaltanantaucha. \p \v 29 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Laqsaval klajunau qayntaun lapanaki incha makajun ixchaqaꞌ, ixtꞌun, ixtꞌalaqaunin, ixtꞌalapanakni, ixpay ali ixnati ali sasꞌatꞌan va por kilapanaki kaval vachu por kalaqputeꞌel yu ox chivinti, \v 30 yucha apalay lhuu kaxtaqnikanaꞌ aniy lakamunukpaꞌ. Ni Dios kaxtaqnichoqoyaꞌ apalay lhuu ixchaqan, ixtꞌun, ixtꞌalaqaunin, ixtꞌalapanakni, ixnatin, sasꞌatꞌan, mas kamaqanlqajnanaꞌ. Ex astan, tejkan kaꞌalinaꞌ yu ataun lakamunukpaꞌ, kalaqaꞌiyaꞌ jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. \v 31 Qaynlhuu yu chavay xalajꞌaynin tajunita astan katajunaꞌ xalakstꞌuninin. Yu chavay xalakstꞌuninin tajunita astan katajunaꞌ xalajꞌaynin. \s1 Ni Jesús aqtaun puteꞌechoqoy ni va kaniyaꞌ \r (Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34) \p \v 32 Taval ni Jesús ali ixtꞌaltanan va ixtaꞌantacha lakatin, ixtaꞌanta laka putaulan Jerusalén. Ni Jesús va ixlakmapꞌulata. Ni yuꞌuncha va tus vak ixtakꞌatsan, yu alati ixtatalhanan. Ex ni Jesús va lakjuntaꞌil yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan, va aqtayl jalaqputeꞌenin tacha kalhitapasayaꞌ. \v 33 Va naul: \p —Chavay teꞌenaucha ni Jerusalén. Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmaqxtaqkanaꞌ la ixtamakakꞌan yu xaꞌukxtinin kuras ali yu tamalaniy kilhachimoꞌonkꞌan. Kintamukꞌaniyaꞌ laqtaqal para kintamaqnil, ex kintamaqxtaqniyaꞌ la ixtamakakꞌan lapanakni yu jantu tamispay Dios. \v 34 Ex ni yuꞌuncha va kintalaktuꞌuyaꞌ, kintalakachujvayaꞌ, ayaj pꞌas kintalaqanaqmayaꞌ, tus kintamaqniyaꞌ. Mas kakniyaꞌ, yu laꞌatꞌutunu julchan kajkujchoqoyaꞌ. \s1 Yu Jacobo ali Juan va taskꞌiniy taun jatapayniti ni Jesús \r (Mt. 20:20-28) \p \v 35 Ex chuncha ni Jacobo ali Juan yu istsꞌalan ni Zebedeo va tatalakanunil ni Jesús, va tajunil: \p —Jamalaniniꞌ, ni kijnankꞌan va knaunau kilamakaniu taun jamapayninti yu klaskꞌiniyau. \p \v 36 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Tisuncha naunatꞌikcha kaklamakaniu? \p \v 37 Ex yuꞌuncha va tanaul: \p —Tejkan kꞌalhachꞌimoꞌonuneꞌe kun tachun miꞌayaxtu, va knaunau kilaꞌulau qayntaun la milhijakanaj, yu aqayntaun la milhijamaqxu ex klatꞌalhachimoꞌonunau. \p \v 38 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan jantu malaꞌasiyatꞌik yu skꞌinatꞌik. ¿Kalayaꞌ kapꞌaꞌoqnunapitik yu xavaso jamaqanlqajnati yu kakpaꞌoqnunaꞌ? ¿Kalayaꞌ kꞌapꞌuꞌaqchꞌajꞌauyapitik yu jamaqanlqajnati tacha kitꞌin kakpuꞌaqchajꞌauyaꞌ? \p \v 39 Yuꞌuncha va tanaul: \p —Chun, kalayaꞌ. \p Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Laqsaval kꞌapꞌuꞌoqnunapitik ni vaso yu ikpaꞌoqnunaꞌ. Vachuꞌ kꞌapꞌuꞌaqchꞌajꞌauyapitik tacha ni kitꞌin ikpuꞌaqchajꞌauyaꞌ. \v 40 Pero yu kintꞌalhachimoꞌonunaꞌ la kilhijakanaj ali kilhijamaqxu, yucha jantu kimpaxtoqniy kitꞌin kakxtaqlhi. Kaxtaqnikanaꞌ yu jalaklhilkanikanta. \p \v 41 Yu alati pumakau ixtꞌaltanan, tejkan takꞌatsal yu taskꞌinil Jacobo ali Juan, va tatalqaunil. \v 42 Ex chuncha ni Jesús va lakjuntaꞌiꞌol, va naul: \p —Ni uxiknan ox kꞌatsꞌayatꞌik yu xalhachimoꞌonun aniy lakamunukpaꞌ talhichimoꞌoy laqatapꞌasta yu valiꞌiy lapanakni. Yu lajꞌaynin talhitꞌajun tapꞌasta para kalaklhijunil tas katamakal ni yuꞌuncha. \v 43 Yu uxiknankꞌan jantu chun kꞌaꞌuntꞌik. Incha matichun ay junputun, yucha maqskꞌiniy kalaqꞌaqtayjul yu alati. \v 44 Siya uxiknan, incha matichun junputun yu apalay ay, yucha maqskꞌiniy kaval ixꞌoqxtamatkꞌan tachun yu alati. \v 45 Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki jantu kakmil para kaktapatsanikal. Kitꞌin kminta para kaklaqꞌaqtayjul yu alati. Vachu kakmaqxtaꞌaꞌ ketsukunti para chuncha katapulaqtaxtul pumalhuu lapanakni. \s1 Ni Jesús kꞌuchꞌul qayntaun laꞌachꞌix yu junkan Bartimeo \r (Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43) \p \v 46 Taval ni Jesús ali ixtꞌaltanan va tachaꞌalcha laka putaulan Jericó. Tejkan tataxtuchoqol ixtatꞌaꞌanta lhuvaj lapanakni. Ancha la ixkilpaꞌ lakatin ixvil qayntaun laꞌachꞌix yu ixjunkan Bartimeo yu istsꞌal ni Timeo. Va ixtꞌajun puskꞌiniꞌ tumin. \v 47 Tejkan kꞌatsalcha ni va ukstsꞌuniycha minta ni Jesús yu machaqaꞌ Nazaret, ex aqtaylcha tꞌasaniy, va juniy: \p —¡Jesús, sasꞌatꞌa ni ay jalhachimoꞌonuꞌ David, kitꞌin va knajun kꞌimapꞌaynitꞌi! \p \v 48 Yu alati va talaqꞌaymal, ixtajuniy ni vak kavalcha pero va taylhaꞌal tꞌasanaꞌ. Va ixnajun: \p —¡Sasꞌatꞌa ni ay jalhachimoꞌonu David. Kitꞌin va knajun ni kꞌimapꞌaynitꞌi! \p \v 49 Ex ni Jesús va tayal, lhinaul ixtꞌasanika. Ex ni lapanakni tajuntaꞌil ni laꞌachꞌix, va tajunil: \p —Kaꞌachꞌacha. Kaꞌostꞌaycha. Ni Jesús tꞌasaniyancha. \p \v 50 Ex ni laꞌachꞌix tanqalhulcha ixkutun. Va xliu jakꞌiuklnil, va laqchaꞌal ni Jesús taꞌan ixyal. \v 51 Ni Jesús va junil ni laꞌachꞌix: \p —¿Tis va suncha naꞌuncha ni kakmakanin? \p Ex va naul ni laꞌachꞌix: \p —Jamalaniniꞌ, kitꞌin klakavananputun. \p \v 52 Ni Jesús va junil: \p —Kꞌapꞌinchꞌoꞌocha. Va kꞌilhakꞌapꞌupꞌi, xlhiyucha palaycha xaꞌunchꞌoꞌoy. \p Ex ni laꞌachꞌix va niman lakavananchoqolcha, ex tꞌaꞌal ni Jesús lakatin. \c 11 \s1 Ni Jesús tanuchal laka ay putaulan Jerusalén \r (Mt. 21:1-11; Lc. 19:28-40; Jn.12 :12-19) \p \v 1 Ex chuncha va ukstsꞌuniycha ixtatꞌajun yu ay laka putaulan Jerusalén. Ixtaꞌantacha yu lakstꞌuniy putaulanin yu junkan Betfagé ali Betania ancha taꞌan alin yu xaꞌaspajun Olivos. Ni Jesús va jalaqmalaqachal pumatꞌuy ixtꞌaltanan. \v 2 Jalakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitik ni avintꞌi lakatꞌuniy putaulan. Tejkan kachꞌipꞌinapitik ancha katꞌemayapitik laqataun sasꞌatꞌa burro jachꞌiꞌulanti yu jantukaꞌ matichun putaukꞌay. Kaxꞌoqꞌiyapitik, kꞌalhitꞌanapitik aniy. \v 3 Chavay incha matichun katajunan: “¿Valiꞌiycha tꞌilhipꞌinatꞌikcha ni burro?”, ex ni uxiknankꞌan kaꞌunapitik: “Maqskꞌiniy ni Jalhachimoꞌonuꞌ, va niman katamalaqachanichoqoyan”, chuncha kaꞌunapitik. \p \v 4 Ex chuncha ni yuꞌuncha va taꞌalcha. Tejkan tachaꞌal laqsaval tatemal ni laqataun sasꞌatꞌa burro jachꞌiꞌulanti taꞌan puchaankan lakatin ukstsꞌuniy ni laka matiꞌ. Ex va taxꞌoqꞌilcha ni burro. \p \v 5 Lati lapanakni yu ancha machaqan va ancha ixtayanal. Va tanaul: \p —¿Tisuncha makꞌayatꞌik? ¿Valiꞌiycha xꞌoqꞌiyatꞌikcha ni burro? \p \v 6 Ex yuꞌuncha va tajunil yu tacha ni Jesús ixlakjunita. Ex chuncha va lakmakaunikalcha ni katalhaꞌalcha ni sasꞌatꞌa burro. \v 7 Ex chuncha va talhaanilcha ni sasꞌatꞌa burro ni Jesús, va tamukꞌaniꞌolcha yu ixlhimaqapaqakankꞌan. Ex ni Jesús va putaukꞌalcha. \v 8 Lhuvaj lapanakni tapuxnujtaynil ixlaqchꞌitkꞌan lakatin. Alati va talaqchaqxꞌil ixmaqlaqapꞌun ni kꞌivinan, va tamamalhaꞌanil ni lakatin. \p \v 9 Ex va chuncha ni lapanakni yu ixtapꞌulanan, vachu yu astan ixtaminta va tus tachun ixtalaktꞌasaꞌanta, ixtanajun: \p —¡Hosana! ¡Katoꞌoyakal yu minta la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Dios! \v 10 ¡Va ayaj ox tacha lhachimoꞌonun, tacha yu maqaniya kimpaykꞌan David! ¡Hosana kanaunkal laktꞌiyan! \p \v 11 Chuncha ni Jesús va tanuchalcha ni ay laka putaulan Jerusalén. Kitanul yu ay lakatajtan, laqtsꞌinꞌol tachun yu ancha taꞌalin, va toqoxalcha. Ex ni Jesús kun yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan va taꞌalcha laka putaulan Betania. \s1 Ni Jesús maxixil xakꞌiu ni higo yu jantu xtaꞌa xaꞌunikan \r (Mt. 21:18-19) \p \v 12 Ataun julchan val, tejkan tataxtuchoqochal ni Betania ni Jesús va chavanilcha. \v 13 Va laqtsꞌil aqataun xakꞌiu ni higo, pumaqati, va la ox ixlaqajunta. Va laqꞌal taꞌan ixyal ni higo. Lhilal ni kataukꞌal xaꞌunikan pero yu higo va nisin kataukꞌal, vamun xaxqoy ixlhitꞌajun. Jantu ixputaukꞌan kaval ni higos. \v 14 Ex ni Jesús va junil ni xakꞌiu ni higo: \p —Chavay ni uxintꞌi ijkunan tus jantucha aqtaun matichun kaꞌuniyan ni miꞌunikan. \p Ex chuncha yu ixtꞌaltanan va taqasmaklhi. \s1 Ni Jesús jalakxkauxtul jastꞌanan yu ay lakatajtan \r (Mt. 21:12-17; Lc. 19:45-48; Jn.2 :13-22) \p \v 15 Ex chuncha tachanchoqolcha ni Jerusalén, ni Jesús va tanuchoqochal ni ay lakatajtan. Va aqtaynil jalakxkauxtuy yu ancha ixtatꞌajun jastꞌanan vachu yu ixtatꞌajun jaꞌinin. Va jalaqtanqalhuꞌol ixmesaskꞌan taꞌan ixtapumapaxaniy tumin ni lapanakni, vachu ixputaulankꞌan yu ixtastꞌay ni tukunun. \v 16 Jantu kaxtaqlhi lakatin matichun katapasal ixpulakna yu ay lakatajtan incha kalhaꞌal tuꞌuchun lhistꞌati. \v 17 Ex chuncha ni Jesús aqtayl jalakmalaniy, va naul: \p —Yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios najun: “Ni kinchaqaꞌ yucha va xachaqaꞌ yu puskꞌinkan Dios para oqxlaqchux lapanakni.” Pero yu uxiknankꞌan va lhimapꞌatsꞌatꞌatꞌik xachaqaꞌ paꞌalhavanti. \p \v 18 Va taqasmaklhi yu xaꞌukxtinin ni kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Ex ni yuꞌuncha va tapuxkaulaqtsꞌilcha tacha pulay katamaqnil ni Jesús. Va ayaj ixtatalhauniy. Ni lapanakni vamuncha tus taun talhilal yu tacha ixjamalaninin. \v 19 Tejkan putsꞌislhicha, ex ni Jesús ali ixtꞌaltanan va tataxtul ni ay putaulan. \s1 Xixlhi ni xakꞌiu higo \r (Mt. 21:20-22) \p \v 20 Ex va chuncha tejkan tunkunchoqol puvakuj, va ancha tatapasal taꞌan ixyal ni xakꞌiu ni higo. Va talaqtsꞌil ni va tus ox xixta vachu tus tachun ni xatisiviki. \v 21 Ex va chuncha yu Pedro va pastaklhi, va junil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, yu xakꞌiu ni higo yu laqꞌaymatꞌi chavay xixyalcha. \p \v 22 Ex yu Jesús va naul: \p —Kꞌalhakꞌapꞌupꞌintꞌik ni Dios. \v 23 Laqsaval klajunau, qayntaun lay kajunil ni aniy aspajun: “Kaꞌostꞌicha ni aniy, kapꞌinchꞌiycha ni lakamar”. Incha jantu tꞌuy jatapastakꞌati kalhitsukul, incha ox kalhakapuꞌalcha ni katapasayaꞌ yu najun, ex chuncha kunaꞌ tacha najun. \v 24 Xlhiyucha klajunau tejkan tꞌachꞌivinanatꞌik Dios, tachun yu skꞌinatꞌik, kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik ni kalaꞌaꞌiyapitik, ex chuncha kunaꞌ. \v 25 Tejkan tꞌachꞌivinanatꞌik Dios, incha matichun tamakanitan taun laqtaqal maqskꞌiniy kamalaqmixinitꞌik. Ex chuncha mimPaykꞌan yu alintachal laktꞌiyan vachu katamalaqmixiniyan milaqtaqalkꞌan. [ \v 26 Incha jantu kꞌamalaqmixiniyapitik yu tamakaniyan laqtaqal, ex vachu yu mimPay Dioskꞌan jantu katamalaqmixiniyan mintalaqalhinkꞌan ni uxiknankꞌan.] \s1 Ixtapꞌasta ni Jesús yu palhachimoꞌonun \r (Mt. 21:23-27; Lc. 20:1-8) \p \v 27 Taval va tachanchoqol aaqtaun Jerusalén. Ni Jesús va ixtiꞌukxuyal ni ay lakatajtan. Ancha yu xaꞌukxtinin ni kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu xalajꞌaynin lapanakni, yuꞌuncha va tatalakanunil ni Jesús. \v 28 Ex ni yuꞌuncha va tajunil ni Jesús: \p —¿Taꞌayucha xtaqnin lhachimoꞌon ni kꞌamakꞌatꞌi yu aniy axtoqnu? ¿Taꞌayuchacha lhijunan ni chuncha kꞌamakꞌatꞌi? \p \v 29 Jesús va lakjunil: \p —Kitꞌin vachuꞌ klalhisakmiyau taun jalhisakminti. Incha kilajunau, ex yu kitꞌin vachu klajunau taꞌayucha kixtaqniy lakatin ni klakmakay yu axtoqnuꞌ. \p \v 30 Ex chuncha va lakjunil: \p —¿Tas ayucha malaqachalcha ni Juan jamaqchajꞌavanaꞌ? ¿Va Dios u va lapanaki? Chavay kilajuniu. \p \v 31 Ex ni yuꞌuncha va taꞌaqtaylcha talakchiviniy siya yuꞌuncha, va tanaul: \p —Incha kajunau va Dios malaqachal, ex chuncha kintajunin: “¿Ex valiꞌiycha jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik?” \v 32 Pero incha kajunau va lapanakni tamalaqachal, ¿ex tas kaval? \p Jantu ixtanaunputun ni va lapanakni yu tamalaqachal ni Juan. Ixtatalhauniy yu alati lapanakni, yu yuꞌuncha va ixtalhakapuꞌaniꞌojota ni Juan va laqsaval ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 33 Ex chuncha tajunil ni Jesús: \p —Jantu ijkꞌatsayau. \p Ex chuncha ni yucha va lakjunil: \p —Ex ni kitꞌin vachuꞌ jantu kaklajunau tas ayucha kixtaqnil lhachimoꞌon yu ikpumakay ni aniy axtoqnuꞌ. \c 12 \s1 Yu talaktuꞌunun oqxtamatin \r (Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19) \p \v 1 Taval ni Jesús va aqtaylcha jalaqlhixaqalay, jalakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati: \p —Ixꞌalin qayntaun joꞌati, ixchꞌanta uvas la ixtꞌun. Ex chuncha va korrarnul y vachu va makal ay kanuvaj taꞌan tachꞌikmujul yu xaxkan ni uva. Makal taun ay torre yu lay kapulhistakꞌokal ixtꞌun. Ex va laqxtaqnil amedias ixtꞌun ni tapatsanin, ex va alcha tiꞌukxuntayan maqati. \v 2 Ex chuncha va lakachilcha ixpupꞌuxkan ni uvas. Yu xaꞌukxtin va malaqachal qayntaun ixꞌoqxtamati para kalaqaꞌil yu kapaxtoqniyaꞌ ni xamanavin. \v 3 Yu tapatsanin va tamaqchꞌapaꞌil ni anchanuꞌ oqxtamati va talakasamal. Valiꞌiy tamalaqachachoqol, jantu tuꞌuchun kataxtaqnil. \v 4 Ex yu xamanavin tꞌun va malaqachachoqol aqayntaun ixꞌoqxtamati. Ex anchanuꞌ oqxtamati va talakatꞌalmal va talaqpacheꞌel, ayaj talaktuꞌul. \v 5 Ex yu xamanavin va aaqtaun malaqachachoqol ataun ixꞌoqxtamati. Ni yucha va tamaqnilcha. Taval yu manavin va jalaqmalaqachachoqol pumalhuu alati. Lati vamun laqanaqmakal, alati va jalaqmaqnikal. \p \v 6 ’Yu jamanavin tꞌun va ixlhitꞌajun qayntaun istsꞌal, vamun yuꞌ. Ayaj ixꞌachaniy. Ex taval va malaqachal yu istsꞌal, va ixnajun: \p —Ka katatoꞌoyayacha kintsꞌal. \p \v 7 Ex yu tapatsanin va aqtayl talajuniy siya yuꞌuncha: “Ni anu lapanaki ka yucha yu kapaxtoqniyacha ni lhitapatsa. Chavay ni yucha vachuꞌ kamaqniyau. Ex chuncha yu lhitapatsa kijnanchkꞌan kintapaxtoqniyan.” \v 8 Ex tachꞌapachalcha ni tapatsanin, va tamaqnil. Tejkan tamaqnil va tamaxtul ixlakatunaj ixlhimaqspa taꞌan ixchꞌankanta ni uvas. \p \v 9 Ex chuncha yu Jesús va naul: \p —¿Tas kamakayacha yu manavin lakatꞌun? Va kaminaꞌ jalaqmaqniniꞌ yu tapatsanin ex kalaqxtaqniyaꞌ yu lakatꞌun alati lapanakni. \p \v 10 Ex ni Jesús vachu lakjunil: \p —¿Jantu pꞌutꞌeꞌeyatꞌik taꞌan tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios yu najun inchineꞌ? \q1 Ni chiyux yu jantu kamapatsaputul yu tamakay chaqaꞌ \q1 chavay yucha yu apalay maqskꞌiniy. \q1 \v 11 Chuncha makal ni Jalhachimoꞌonuꞌ, \q1 xlhiyucha tus taun kꞌatsanau. \p \v 12 Ex va chuncha ni xalajꞌaynin va tamalaqasil ni lhichivinil ixputsukukꞌan ni yuꞌuncha. Xlhiyucha va ixtachꞌapaputun ni Jesús. Pero va tatalhaunichoqol ni lapanakni, ex va chuncha tamakaulcha, va taꞌanchoqolcha. \s1 Lhisakmikal ni Jesús incha maqskꞌiniy kꞌamapꞌaltꞌi impuestos \r (Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26) \p \v 13 Taval jamalaqachakal lati yu fariseos ali lati yu chꞌantaun ixtajunita kun yu lhachimoꞌonuꞌ Herodes. Talaqꞌal ni Jesús, va talhisakmil taun chivinti para lay kataputislajmal. \v 14 Ex chuncha ni anchanuꞌ lapanakni va talaqꞌal ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, laqsaval ni kijnankꞌan ijkꞌatsayau ni uxintꞌi laqpꞌutꞌeꞌey vamun yu laqsaval, jantu pastakꞌuyan yu katanaul ni lapanakni. Uxintꞌi jantu makꞌay kuenta taꞌayucha ni lapanaki, va laqsaval jamalaninin tacha junita ixlakatin ni Dios. Chavay klalhisakmiyau, ¿maqskꞌiniy kamapalniu impuestos yu ay jalhachimoꞌonu Roma? ¿Kamapalau u jantu kamapalau? \p \v 15 Ex va chuncha ni Jesús va ixkꞌatsaycha ni tꞌuy ukxpuꞌ ixtamakaniy. Ex va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha ni kilalaqtsꞌintanuyaucha? Kilalhiminiu aqxtaun tumin para kaklaqtsꞌil. \p \v 16 Ex chuncha va talhiminil aqxtaun tumin, va lakjunil: \p —¿Ni aniy tumin tasꞌayuchacha ixꞌukxpucha y tasꞌayucha ixtaqaꞌuti tsꞌoqmukꞌanikanta? \p Ex ni yuꞌuncha va tanaul: \p —Va yu ay jalhachimoꞌonuꞌ Roma. \p \v 17 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Kaxtꞌaqnitꞌik yu ay jalhachimoꞌonuꞌ Roma va yu paxtoqniycha ni yucha. Vachu kaxtꞌaqnitꞌik ni Dios va yu paxtoqniycha ni yucha. \p Ex chuncha ni anchanuꞌ lapanakni va tus tauncha talhilal tacha naul ni Jesús. \s1 Talhisakmil incha laqsaval katakujchoqoyaꞌ yu janinin \r (Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40) \p \v 18 Ex va chuncha lati ni saduceos va talaqꞌal ni Jesús. Yuꞌuncha ixtanajun ni jantu takujchoqoy yu janinin. Ex va xlhiyucha talhisakmil ni aniy chivinti. \v 19 Va tajunil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, ni Moisés kintamakaunin jatsꞌoqnuti yu inchine najun. Incha kanil qayntaun lapanaki, va kanimakaul ixanati, incha jantu kalhitsukunil sasꞌatꞌa, ex ixlaqaj, yu ixpꞌisaqa, maqskꞌiniy katꞌatsukuchoqol ixqol para kalhitsukunil sasꞌatꞌa yu xajayaꞌ. \v 20 Ex va chuncha, taun julchan ixꞌalin qayntujun tꞌalaqaunin. Yu xajayaꞌ va lakxtuklal, taval nilcha pero va jantu kamakaul ni sasꞌatꞌan. \v 21 Ex chuncha yu xapꞌisaqa tꞌatsukul ni ixqol. Taval vachu nil pero vachu jantu kamakaul ni sasꞌatꞌan. Chavay yu xapumatꞌutunuꞌ tꞌalaqajun va tꞌatsukul ni ixqol vachu va chun tapasal. Va jantu kamakaunil ni sasꞌatꞌan. \v 22 Va chuncha ni anchanuꞌ pumatujun tꞌalaqaunin va tus laktꞌatsukuꞌol ni anchanuꞌ xanati, pero jantu matichun kalhitsukunil sasꞌatꞌa. Taval vachu va nil ni anchanuꞌ xanati. \v 23 Chavay ni kijnankꞌan ijkꞌatsaputunau tejkan katakujchoqoyaꞌ ni janinin ¿Taꞌayuchacha yu ixanaticha kunaꞌ? Yu anchanuꞌ pumatujun si talhitsukul tacha ixanatikꞌan. \p \v 24 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan jantu pꞌastꞌakꞌatꞌik yu naunatꞌik. Jantu mispꞌayatꞌik tacha tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios. Vachu jantu mispꞌayatꞌik tacha junita ixtapꞌasta ni Dios. \v 25 Tejkan katakujchoqoyaꞌ ni janinin, ex ni yuꞌuncha jantucha katalakxtuklayaꞌ. Va katajunaꞌ tacha ixmayulnin Dios laktꞌiyan. \v 26 Chavay naunatꞌik ni jantu katakujchoqoyaꞌ ni janinin. ¿Ex jantu aqtaun pꞌutꞌeꞌeyatꞌik taꞌan tsꞌoqkanta la ixlibro ni Moisés taꞌan lhichivinkan laqa qalapꞌu yu ixmaqtajita? Ancha ni Dios va junil ni Moisés: “Ni kitꞌin va ixDios ni Abraham, vachu ni ixDios ni Isaac vachu ni ixDios ni Jacob.” \v 27 Ex chuncha ni Dios jantu ixDios kaval yu janinin, va ixDios yu takujta. Ni uxiknan oqspꞌalatꞌik la mijatapastakꞌatkꞌan. \s1 Yu lhinaunkan yu apalay maqskꞌiniy \r (Mt. 22:34-40) \p \v 28 Ex vachuꞌ chinchal qayntaun xajamalaniniꞌ ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Ni yucha va ixqasmaktacha ni la ox ixjaqaltayanan ni Jesús. Yucha lhisakmil ni Jesús va junil: \p —¿Tachun yu lhinaunkan la kilhachimoꞌonkꞌan, tisuncha yu apalay maqskꞌiniy kꞌamakꞌatꞌi? \p \v 29 Ni Jesús va naul: \p —Yu apalay maqskꞌiniy kamakꞌatꞌi va yu inchine najun. “Kaꞌalasmaktꞌik, israelitas untꞌatꞌik, ni kiJalhachimoꞌonukꞌan ni Dios va taun. \v 30 Kaꞌachꞌanincha ni Dios miJalhachimoꞌonuꞌ kun tachun melhanuti, ali tachun ni mijatsukunti, ali tachun mijatapastakꞌati, ali tachun ni mintapꞌasta.” Yucha yu apalay maqskꞌiniy kꞌamakꞌatꞌi. \v 31 Yu ataun lhinaunkan va laycha vachu va chun. Va inchine najun: “Kꞌapꞌaxkꞌatꞌi mintꞌamachaqaꞌ tacha pꞌaxkꞌakꞌan milaqꞌaman.” Ni anchanuꞌ laꞌatꞌuy chivinti yu lhinaunkan va yuꞌuncha yu apalay maqskꞌiniy kamakꞌatꞌi. \p \v 32 Ex va chuncha yu xajamalaniniꞌ ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va naul, junkal ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, laqsaval tacha naꞌun ni Dios va taun, jantu kaꞌalil ataun. \v 33 Maqskꞌiniy kaꞌachanin ni Dios kun tachun mejalhanuti ali tachun mijatapastakꞌati ali tachun ni mijatsukunti ali tachun mintapꞌasta. Vachuꞌ maqskꞌiniy kꞌapꞌaxkꞌatꞌi mintꞌamachaqaꞌ tacha pꞌaxkꞌakꞌan milaqꞌaman. Apalay ixtapal chuncha kꞌamakꞌatꞌi xajantu kamoqslatꞌi tachun lapaxkan para kalaqxavatꞌi. \p \v 34 Ni Jesús makal kuenta ni anchanuꞌ lapanaki la ox qaltayanal, va junil: \p —Jantucha lhuu tsꞌanqaniyan para kalhichimoꞌon ni Dios. \p Ex jantucha matichun katalhisakmiputul taun chivinti yu lay kataputislajmal. \s1 ¿Tas ayucha junita istsꞌal ni jalhachimoꞌonuꞌ David? \r (Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44) \p \v 35 Tejkan ni Jesús va ixtꞌajun lakmalaniniꞌ ni lapanakni ni ay lakatajtan va laklhisakmil, va naul: \p —¿Valiꞌiycha tanajun yu xajamalaninin ni va ixpapanti David ni Cristo yu ixtanajun kaminaꞌ? \v 36 Ni Espíritu Santo xtaqnil jatapastakꞌati ni David tejkan yucha naul inchineꞌ: \q1 Ni Jalhachimoꞌonu Dios va naul, va junkal kiJalhachimoꞌonuꞌ: \q1 “Aniycha kꞌintꞌatꞌaꞌul la kilhijakanaj tus tejkan kakmaqalhajaꞌoyaꞌ tachun yu taxkayyan.” \m \v 37 Ex chuncha ni David yucha junil ni Cristo ixJalhachimoꞌonuꞌ. ¿Tas lay kaval ni Cristo istsꞌal ni David? \p Ayaj ixtalhavaxtu lapanakni va tus ox achaj ixtaqalasmatꞌa ni Jesús. \s1 Ni Jesús mukꞌanil ixlaqtaqalkꞌan ni xalajꞌaynin \r (Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 Ex chuncha ni Jesús ixjalakmalaniy ni lapanakni, va naul: \p —Jantu katamakanun yu tamalaninin kilhachimoꞌonkꞌan. Yuꞌuncha va ayaj tamaqamay katatiꞌukxuntayal kun yu laqlman laqchꞌiti yu tacha taꞌulay ni xalajꞌaynin lapanakni. Vachu tejkan paxtoqkan laklhitamau tanajun ni ox kꞌalakmastꞌakꞌatꞌi kun tachun jatoꞌoyanti. \v 39 Tataulputun taꞌan tataulay yu xalajꞌaynin laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni lapanakni vachu taꞌan alin lakvayti. \v 40 Talakmaxtuniy ixchaqakꞌan yu tiyaunin. Vachu la panij tatapayniy Dios para katatoꞌoyal ni lapanakni. Yuꞌuncha katalaqaꞌiyaꞌ apalay lhuu jamaqanlqajnati, naul ni Jesús. \s1 Ixlimosna ni tiyau yu kilpataniꞌ \r (Lc. 21:1-4) \p \v 41 Ex ni Jesús va taulal la ixꞌukxpulakapuꞌ ni kajun yu taꞌan ixtamujuy ixlimosnajkꞌan. Ex chuncha ni Jesús va ixlaqtsꞌin ni lapanakni ixtamujuy ni tumin. Yu maqalinin va la laqlhuvin ixtamujuy ni tumin. \v 42 Ex va chuncha taval va chinchal qayntaun xanati, kilpataniꞌ tiyau, va mujul laka kajun laꞌatꞌuy lakstꞌuniy tumin tsasnati yu va tsꞌuniy xtapal. \p \v 43 Ex ni Jesús lakjuntaꞌil ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Laqsaval klajunau, yu aniy kilpatani tiyau, yucha apalay laqlhuu xaxtaꞌa xajantu yu alati yu ixtamujuy tumin laka kajun. \v 44 Yu alati ixtamujuy va yu ixtaxajniyachal, pero yu anchanuꞌ xanati tiyau tachun yu ixlhitꞌajun para kaputapasal, va mujuꞌol laka kajun. \c 13 \s1 Ni Jesús najun ni kalaqcheꞌeꞌokanaꞌ yu ay lakatajtan \r (Mt. 24:1-2; Lc. 21:5-6) \p \v 1 Tejkan ixtataxtuta ni Jesús kun ixtꞌaltanan, ex qayntaun ixtꞌaltanaꞌ va junil: \p —¡Jamalaniniꞌ! ¡Kalaqtsꞌi ni kilakatajtankꞌan, va ayaj laqpꞌas chiyux makakanta! \p \v 2 Ex ni Jesús va naul: \p —¿Laqtsꞌin ni aniy lajꞌay jachaqan? Kaminaꞌ julchan tejkan jantu laqataun chiyux kaxajtachal, tus tachun katalaqcheꞌeꞌoyaꞌ, naul ni Jesús. \s1 Tisuncha katasuꞌelayaꞌ tejkan tachun kamiꞌoyaꞌ \r (Mt. 24:3-28; Lc. 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Ex taꞌal xaꞌaspajun Olivos la ixꞌukxpulakapuꞌ ni ay lakatajtan. Ancha taulchal ni Jesús. Yu Pedro ali Juan ali Jacobo ali Andrés va ixlaqꞌamankꞌan talhisakmil ni Jesús, tajunil: \p \v 4 —Kilajuniucha. ¿Tas vanancha katapasayaꞌ ni anchanuꞌ axtoqnu? ¿Tas kakpukꞌatsayaucha tejkan va laycha katapasaputunaꞌ ni anchanuꞌ axtoqnuꞌ? \p \v 5 Ni Jesús va lakjunil: \p —Kalhistꞌajkꞌantꞌikcha ni jantu matichun katamakanun. \v 6 Kataminaꞌ pumalhuu, katanaunaꞌ: “Va kitꞌin yu Cristo.” Chuncha lhuvaj lapanakni katamakanuyaꞌ. \p \v 7 ’Kaꞌasmatꞌapitik ni alincha lachꞌapati aniy ali lhilukuj avintꞌi, pero jantu katꞌalhanantꞌik. Va chuncha maqskꞌiniy pꞌunaj katapasaꞌelal. Pero jantukaꞌ katamaktayaꞌ. \v 8 Yu oqxlaqtaun lapanakni katalachꞌapayaꞌ kun aꞌoqxlaqtaun lapanakni. Yu laqataun pais katalachꞌapayaꞌ kun ataun pais. Va lakalhuu kaxkapꞌikninaꞌ ni lakatꞌun, vachuꞌ kaꞌalinaꞌ ay chavan. Tejkan chuncha katapasayaꞌ va kaꞌaqtayakaꞌ ni maqanlqajnati. \p \v 9 ’Chavay yu uxiknankꞌan ayaj kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha. Katamaqxtaqniyan la ixtamakakꞌan ni jalhachimoꞌonun. Vachuꞌ katalakasamayan laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni lapanakni. Chuncha katꞌayapitik taꞌan tavilanal yu lajꞌay jalhachimoꞌonun ex ancha kꞌanaunapitik tacha kunita ni kitꞌin. \v 10 Yu lajꞌox chivinti pꞌunaj maqskꞌiniy kaputeꞌeꞌokal ni oqxlaqchux lapanakni. \v 11 Chavay ni uxiknankꞌan tejkan katamaqxtaꞌan la ixtamakakꞌan ni jalhachimoꞌonun, jantu maqskꞌiniy katapastakꞌun yu kꞌanaunapitik. Kꞌanauntꞌik va yu exnicha kataxtaqniyan la mijatapastakꞌatkꞌan ni Espíritu Santo. Ex jantu kunaꞌ minchivintikꞌan, kunaꞌ ixchivinti ni yucha. \v 12 Ex lati lapanakni katamaqxtaqyaꞌ ixtꞌalaqauninkꞌan para kalaqmaqnikal. Vachu yu japayan katamaqxtaqyaꞌ sasꞌatꞌankꞌan. Vachuꞌ yu sasꞌatꞌan kataxkayyaꞌ ixpayankꞌan, katamaqniyaꞌ. \v 13 Tachun ni lapanakni katalhixkayyan por kilapanakni untꞌatꞌik, pero yu vas kataylhaꞌanaꞌ la ixlhakapuꞌati tus kalaꞌoyacha, yucha kalaqtaxtuyaꞌ. \p \v 14 ’Kalaqtsꞌinapitik qayntaun yu xkiliu yu kalaqtꞌilhiꞌoyaꞌ ni chaqaꞌ taꞌan toꞌoyakan Dios. Yucha lhichivinil Daniel yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Katayayaꞌ taꞌan jantu paxtoqniy katayal. (Chavay yu puteꞌey tsꞌanqay kamalaqasil.) Ex yu tavilanal xalakatꞌun Judea maqskꞌiniy kataꞌal laka aspajunaxnan qosnin. \v 15 Yu kataulaꞌ la ixꞌukxna ixchaqaꞌ jantucha kataꞌeltajul maxtunuꞌ tuꞌuchun la chaqaꞌ. \v 16 Vachuꞌ yu kaꞌalintachal la ixkuxtu va jantu maqskꞌiniy kaminchoqol iniꞌ ixlaqchꞌiti. \v 17 ¡Payniꞌincha xanatin yu jaꞌaynan katajunaꞌ anchanuꞌ julchan, vachuꞌ yu katalhitsukuyaꞌ lakstꞌuniy sasꞌatꞌakꞌan yu lhimatsꞌikꞌiti! \v 18 Kꞌatꞌapꞌayninitꞌik ni Dios para jantu kapaxtoqnil tejkan lhikꞌasnin. \v 19 Yu anchanu julchan kaꞌalinaꞌ ay maqanlqajnati yu jantu aqtaun kaꞌalil tus tejkan puꞌaqtaynil ni lakamunukpaꞌ tus chavaycha y astan jantucha kaꞌalinchoqoyaꞌ. \v 20 Yu Jalhachimoꞌonu Dios jantu xtaqniy lakatin para maqan kaval ni anchanuꞌ maqanlqajnati. Incha maqan kaval, ex jantu matichun kaxajchal. Yucha lakpaxkay ixlapanakni yu jalaksakta, xlhiyucha jantu najun maqan kaval. \p \v 21 ’Ni anchanuꞌ julchan incha matichun katajunin ni uxiknankꞌan: “Aniy alinta ni Cristo” u “Kalaqtsꞌintꞌik, avintꞌi vilchal”, jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik. \v 22 Ni anchanuꞌ julchan kataminaꞌ yu jamakanunun. Lati katanaunaꞌ va yuꞌuncha ni Cristo. Yu alati katanaunaꞌ va yuꞌuncha yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios maqancha. Katamakayaꞌ yu lajꞌay axtoqnuꞌ kun tapꞌasta para katapumakanun mas va yu jalaksakta ni Dios, incha kalal. \v 23 ¡Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha! Klajuntaucha yu katapasayakaꞌ. \s1 Yu tejkan kaminchoqoyaꞌ ni Sasꞌatꞌa Lapanakni \r (Mt. 24:29-35, 42-44; Lc. 21:25-36) \p \v 24 ’Exnicha tejkan katapasaꞌoyaꞌ ni anchanuꞌ maqanlqajnati, ni julchan kaꞌukxputsꞌisaꞌ, vachu yu malkuyuꞌ jantucha kamapulkuyaꞌ. \v 25 Yu jastꞌakun katapatajuyaꞌ. Yu talhitꞌajun tapꞌasta ni laktꞌiyan, yuꞌuncha kataxkapꞌiknanaꞌ. \p \v 26 ’Ex kintalaqtsꞌinacha ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmintachal laka taputsꞌi ni kun tachun kintapꞌasta ali tachun kiꞌayaxtu. \v 27 Ex kakmalaqachayaꞌ ni kimayulnin ex yuꞌuncha katamaqxtoꞌaꞌ yu klaklaksakta talakachux ni lakamunukpaꞌ tus yu ixpiktutꞌati ni lakamunukpaꞌ, tus taꞌan maktayachalcha ni laktꞌiyan. \p \v 28 ’Kꞌamakꞌatꞌikcha kuenta tacha junita tejkan maqlaqapꞌun ni xakꞌiu higo, yucha va naunputun ni taꞌukstsꞌuniycha tejkan kapꞌasnanaꞌ. \v 29 Vachu va chun tejkan kalaqtsꞌinapitikcha ni tsukuy tapasanaꞌ ni anchanuꞌ axtoqnuꞌ yu klajuntau, ex chun kakꞌatsꞌayapitikcha ni va laycha kakchinchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanakni. \v 30 Laqsaval klajunau, ni lapanakni yu chavay tatꞌajun, jantukaꞌ kataniꞌoyaꞌ tus katapasaꞌoꞌelayaꞌ yu klajuntau. \v 31 Yu lakatꞌun kun laktꞌiyan katamiꞌoyaꞌ pero yu kinchivinti jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. \p \v 32 ’Jantu matichun kꞌatsay tisuncha hora u tisuncha julchan chuncha katapasayaꞌ. Ixmayulnin Dios laktꞌiyan jantu takꞌatsay, vachuꞌ jantu ijkꞌatsay ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Dios. Vamun kꞌatsay kimPay. \p \v 33 ’Xlhiyucha maqskꞌiniy kꞌalakpꞌukꞌujtꞌikcha, kalhistꞌakkꞌantꞌikcha, kaskꞌintꞌik Dios. Jantu kꞌatsꞌayatꞌik tas vanancha kalakachinaꞌ ni anchanuꞌ julchan. \v 34 Ni anchanuꞌ julchan kunaꞌ va tacha qayntaun joꞌati yu maqati an tiꞌukxuntayan. Yucha pꞌunaj jalakmakauniy ixchaqaꞌ ni ixꞌoqxtamatin para katalhistaknal. Qayntamin si tumpajcha jalaqxtaqniy ixlhitapatskꞌan. Yu xalhistaknaꞌ kiltalakxtuti va lhijunkan kalakpukujlhi. \v 35 Xlhiyucha klajunau ni kꞌalakpꞌukꞌujtꞌikcha. Jantu kꞌatsꞌayatꞌik tavanancha kakchinacha kitꞌin yu jamanavin chaqaꞌ, u laka tatsꞌisin u va pakltaun tsꞌis u va tejkan katꞌasayacha ni puyux u va puvakuj. \v 36 Tejkan laqatsꞌalaj kakminchoqoyaꞌ jantu kaltꞌatꞌatꞌik la mijatsukuntikꞌan. \v 37 Yu klajunau ni uxiknankꞌan, klakjuniy tachun ni lapanakni: ¡Kꞌalakpꞌukꞌujtꞌikcha! \c 14 \s1 Va tapastakꞌa ni lhachimoꞌonun tas kalalcha katapuchꞌil ni Jesús \r (Mt. 26:1-5; Lc. 22:1-2; Jn.11 :45-53) \p \v 1 Ex chuncha va istsꞌanqay paqtꞌuy tejkan kaꞌalinaꞌ ni Paxku yu ay ixkꞌatankꞌan ni israelitas, tejkan taꞌuy pan yu jantu lhiyaukan levadura. Yu xaꞌukxtinin ni kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va tapuxkaulaqtsꞌil tacha saq katapumanul lakapachꞌin ni Jesús para katamaqnil. \v 2 Ixtanajun: \p —Jantu maqskꞌiniy tejkan alin kꞌatan, va lay katalakchꞌilil ni lapanakni. \s1 Qayntaun xanati lhilakpaxapal sꞌejenꞌe xkan ni Jesús \r (Mt. 26:6-13; Jn.12 :1-8) \p \v 3 Ixvilchal ni Jesús laka putaulan Betania la ixchaqaꞌ ni Simón yu ixlakapuchꞌitacha. Tejkan ixvil laka mesa ni Jesús va chinchal qayntaun xanati yu ixlhiminta taun lameta yu jamakanti chiyux yu junkan alabastro. Va putajun yu sꞌejenꞌe yu junkan nardo yu la laqlhuu xtapal. Ex va oqxcheꞌelcha ni lameta va laqxtaqemukꞌanil la ixꞌaqtsul ni Jesús. \v 4 Lati ni yuꞌuncha yu ancha ixtaꞌalinta ayaj tatalqamal, va aqtayl talajuniy siya yuꞌuncha: \p —¿Valiꞌiycha laqamanancha anchanuꞌ xanati yu sꞌejenꞌe? \v 5 Va jantu ixlaqamanal, ka la ox istꞌal. Ixtapal va tacha ixlhilhajati qayntaun lapanaki yu tapatsay 300 julchan. Ixlhilaqꞌaqtayjuu ni kilpatanin. \p Chuncha talhilaqꞌaymal ni xanati. \p \v 6 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Kꞌamakꞌauntꞌikcha ni aniy xanati. ¿Valiꞌiycha maꞌanchꞌapꞌuyatꞌikcha? Tacha ixkimakaniy yucha la ox. \v 7 Yu kilpatanin va tacha kaꞌalinacha kun uxiknankꞌan. Lay kꞌamakꞌaniyapitik yu lajꞌox va tavanancha yu kꞌanaunapitikcha. Pero yu kitꞌin jantucha maqan kaklatꞌaꞌalinau. \v 8 Ni aniy xanati va makal yu lay xamakay. Chavay mas jantukaꞌ ikniy pero tejkan ixkilakpaxapay yu sꞌejenꞌe, yucha va para kilhitaknun. \v 9 Laqsaval klajunau, mas va toꞌoxtaycha lakamunukpaꞌ kaputeꞌekanaꞌ yu ox chivinti vachu ancha kaputeꞌekanaꞌ yu makal ni aniy xanati, ni lapanakni katapastakchoqoyaꞌ. \s1 Ni Judas najun ni kamaqxtaꞌaꞌ ni Jesús \r (Mt. 26:14-16; Lc. 22:3-6) \p \v 10 Ex ni Judas Iscariote yu xaqayntaun ixtꞌaltanaꞌ ni Jesús, va jalaqꞌal yu xaꞌukxtinin kuras. Va al laklhijuniniꞌ ni kalaqmaqxtaqniyacha ni Jesús la ixtamakakꞌan. \v 11 Yu xaꞌukxtinin ni kuras tejkan chuncha taqasmaklhi va ayaj talhiꞌachantajul. Va tajunil kataxtaqniyaꞌ tumin ni Judas. Ex ni Judas va aqtaylcha puxkaulaqtsꞌin tas pulay kapumaqxtaqlhi ni Jesús. \s1 KiJalhachimoꞌonukꞌan jalaktꞌavayl ixtꞌaltanan \r (Mt. 26:17-29; Lc. 22:7-23; Jn.13 :21-30; I Co. 11:23-26) \p \v 12 Ex chuncha va chilcha yu xapꞌunaj julchan ixkꞌatankꞌan ni israelitas, tejkan taꞌuy ni pan yu jantu lhiyaukan levadura, tejkan ixtamoqslay ixborregoskꞌan tacha lapaxkan. Yu ixtꞌaltanan ni Jesús va tajunil: \p —¿Toꞌoxtaycha naꞌuncha kaklalaꞌoxiniu xavayti ni kꞌatan Paxku? \p \v 13 Ex jamalaqachal pumatꞌuy ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitik ni laqaꞌay putaulan. Ancha kapꞌaxtꞌoqyapitik qayntaun joꞌati yu lhaꞌanta taun aqxau xkan. Katꞌapꞌinapitikcha ni yucha. \v 14 Taꞌan katanutachal katꞌachꞌivinintꞌik yu jamanavin chaqaꞌ. Kaꞌunapitik ni Jamalaniniꞌ kꞌatsaputun toꞌoxtaycha alinta yu cuarto taꞌan kalaktꞌavaynaꞌ ixtꞌaltanan yu xavayti Paxku. \v 15 Ex ancha katamasuniyan taun ay cuarto taꞌan alinꞌojoy xoqta yu kꞌamapꞌatsꞌatꞌi. Ancha kꞌalaꞌoxiyapitik ni kivaytikꞌan. \p \v 16 Ex yu ixtꞌaltanan va taꞌalcha. Tejkan tachaꞌal va tatemaꞌol va chuncha tacha lakjunil ni Jesús. Ex va ancha talaꞌoxilcha ixvaytikꞌan xakꞌatan Paxku. \p \v 17 Tejkan putsꞌislhicha, ex ni Jesús va jalaktꞌachinchalcha yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan. \v 18 Taval tejkan tatꞌajuncha vaynin ni lakamesa yu Jesús va lakjunil: \p —Laqsaval klajunau ni xaqayntaun ni uxiknankꞌan yu kintꞌatꞌajun vayaꞌ, yucha kimaqxtaqyaꞌ. \p \v 19 Ex yuꞌuncha va la tamaqaninilcha. Taꞌaqtaylcha talhisakmiy qayntamin por qayntamin, va tajuniy: \p —¿Ex va kitꞌin? \p \v 20 Ni Jesús va lakjunil: \p —Yu mimpumakautꞌuykꞌan, xaqayntaun ni uxiknan yu kintꞌatamajqoy laka plato tejkan kaꞌavayau kimpankꞌan, va yucha kimaqxtaqyaꞌ. \v 21 Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kakniyacha tacha kilhitsꞌoqkanta la ixchivinti Dios. Pero payniycha yu kimaqxtaqyaꞌ. ¡Apalay ox jantu istsukul! \p \v 22 Ex tejkan ixtatꞌajuncha vaynin, ni Jesús chꞌapal la ixmakaꞌ aqxtaun pan, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Ex chuncha laqcheꞌelcha ni pan, jalaqxtaqnilcha ni ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Kaꞌutꞌikcha, yu aniy va kilakatunaj. \p \v 23 Ex vachu chꞌapal laqataun vaso, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Va jalaqxtaqnil ixtꞌaltanan, tus tachun taꞌoqꞌol. \p \v 24 Ex chuncha ni Jesús jalakjunil: \p —Ni aniy va kijakꞌalna yu masuy ni Dios va taun sastꞌi chivinti jatꞌatamakajun ixlapanakni, kalakataxtuyaꞌ para kamalaqmixinikal ixtalaqalhinkꞌan lhuvaj lapanakni. \v 25 Laqsaval klajunau, jantucha kajkꞌotꞌaꞌ ni xaxkan uva, tus tejkan kajkꞌoqchoqoyaꞌ aaqtaun taꞌan kalhachimoꞌonunaꞌ ni Dios. \s1 Ni Jesús najun ni Pedro kanaunaꞌ ni jantu mispay ni yucha \r (Mt. 26:30-35; Lc. 22:31-34; Jn.13 :36-38) \p \v 26 Ex va chuncha tejkan tamilpal titaun milpati, va taꞌalcha laka aspajun yu junkan Olivos. \v 27 Ancha ni Jesús va lakjunil: \p —Chavay ni aniy laka tatsꞌisin tus mintachunkꞌan kilamakaunau. Yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios najun: “Kaksayaꞌ yu xalhistaknaꞌ, ex yu ixborregos tus tꞌikl kataputaukꞌaꞌoyaꞌ”. \v 28 Pero tejkan kajkujchoqoyaꞌ ex ni kitꞌin pꞌunaj kakchaꞌanaꞌ xalakatꞌun Galilea, ex yu uxiknankꞌan astan kachꞌipꞌinapitik. \p \v 29 Ex va chuncha ni Pedro va naul: \p —Mas tachun katamakaunan, yu kitꞌin jantu aqtaun ni kakmakaunan. \p \v 30 Pero ni Jesús va junil ni Pedro: \p —Laqsaval ijkunan, chavay apanchꞌix tsꞌis tejkan jantukaꞌ aqtꞌuycha tꞌasay ni puyux, uxintꞌi aqtꞌutucha kanauneꞌe ni jantu kꞌimispꞌay. \p \v 31 Pero yu Pedro va pꞌas naul: \p —Mas maqskꞌiniy kaknil kun uxintꞌi jantu kakmakaunan. \p Ex yu alati vachu va chun tanaunꞌol. \s1 Ni Jesús skꞌin Dios laka Getsemaní \r (Mt. 26:36-46; Lc. 22:39-46) \p \v 32 Ex chuncha taval va taꞌal lakataun taꞌan junkan Getsemaní. Ex chuncha ni Jesús va jalakjunil ixtꞌaltanan: \p —Katꞌaulatꞌikcha aniy. Yu kitꞌin va ikteꞌen skꞌiniꞌ ni Dios. \p \v 33 Ex laklhaꞌal vamun ni Pedro ali Jacobo ali Juan. Ex ni Jesús va aqtaynilcha pꞌays jamaqaninin la ixjalhanuti. \p \v 34 Ex chuncha va lakjunil: \p —Ayaj ikmaqaninin la kelhanuti, va tacha kaknil kꞌatsan. Aniycha katꞌaulatꞌik, kilapakxaucha, kꞌalakpꞌukꞌujtꞌik. \p \v 35 Ex ni Jesús va stal tiꞌal aꞌukstsꞌuniy, va talakapuꞌaqtsoqoqtatamal lakatꞌun, va aqtayl tꞌachiviniy ni Dios. Skꞌinlhi incha kalal ni jantu kachil ni anchanuꞌ maqanlqajnati. \p \v 36 Va naul: \p —KimPay kꞌatꞌi, uxintꞌi lay makꞌay tachun axtoqnuꞌ. Va iknajun kꞌimalaqtꞌaxtꞌutꞌi ni aniy ay maqanlqajnati. Pero jantu kaval yu tacha kitꞌin iknajun. Kamakꞌatꞌi yu tacha uxintꞌi naꞌun. \p \v 37 Taval va jalaqꞌal ni ixtꞌaltanan. Laklhitajul, va taltatanan. Va naul, junkal ni Pedro: \p —Simón, ¿Ni uxintꞌi va ltꞌatꞌatꞌa? ¿Tus va jantucha kalal kꞌintꞌaꞌalkꞌujtꞌi mas va tauncha hora? \v 38 Maqskꞌiniy kꞌalakpꞌukꞌujtꞌikcha, va kaskꞌintꞌik Dios para jantu kꞌamakꞌanukꞌantꞌik y kamakꞌatꞌik yu jantu lajꞌox. Ayaj ox yu lakꞌanaunatꞌik pero jantu laqapꞌaysnin kꞌaꞌuntꞌik. \p \v 39 Ex va chuncha aaqtaun anchoqol tꞌachivin ni Dios. Vanaj va chun naunchoqol yu iskꞌintꞌa. \v 40 Taval va aaqtaun minchoqol ni Jesús. Yu ixtꞌaltanan va aaqtaun laklhitajuchoqol taltatanan. Va lakꞌukstsꞌinkꞌi ixtajunita ixlaqchulkꞌan, ayaj ixtaltataputun. Jantu ixtakꞌatsay tisuncha katanaulcha. \p \v 41 Ex chuncha va aqtꞌutunucha val ni minchoqol aaqtaun ni Jesús, va naul: \p —Vananaj ltꞌatꞌayatꞌik, vananaj stꞌaknanatꞌik. Ka oxicha. Chilcha ni hora tejkan ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmaqxtaqkanacha la ixtamakakꞌan yu talaktuꞌunun lapanakni. \v 42 Kaꞌostꞌaꞌulatꞌikcha, kaꞌaucha. Va ukstsꞌuniycha minta yu kimaqxtaqyaꞌ. \s1 Tachꞌilhaꞌal ni Jesús \r (Mt. 26:47-56; Lc. 22:47-53; Jn18 :2-11) \p \v 43 Tejkan vananaj ixtꞌajun chivin ni Jesús, va chinchal ni Judas, xaqayntaun yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan. Va ixlaktꞌaminta lhuvaj lapanakni yu ixtalhiminta espada ali kꞌiu. Va jalaqmalaqachal yu xaꞌukxtinin kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu xalajꞌaynin lapanakni. \p \v 44 Ni Judas, yu akchꞌintamanan va ixlakjunitacha tacha katapumispal, va naul: \p —Tejkan kakmastakꞌayaꞌ, kakiltastukyaꞌ. Yucha kachꞌiyapitik, ox kꞌalhistꞌaklhipꞌinapitik. \p \v 45 Ex va chuncha ni Judas va talakanunil ni Jesús, va junil: \p —Jamalaniniꞌ. \p Taval va kiltastuklhi. \p \v 46 Ex tachꞌapalcha ni Jesús, va tachꞌilcha. \v 47 Qayntaun yu ixtꞌaltanaꞌ ni Jesús va xaqaxtul ixꞌespada. Va aqatuchaqxmajꞌal akatutaun ixꞌaqaxqol ixꞌoqxtamati ni xaꞌukxtin ni kuras. \v 48 Ni Jesús va lakjunil ni lapanakni: \p —¿Valiꞌiycha lhitꞌantꞌatꞌikcha kꞌiu ali espada para kilachꞌiyau? ¿Va tacha qayntaun alhavanaꞌ kakval? \v 49 Lhilhiy xaklatsukuyau malaninin ni ay lakatajtan, jantu aqtaun kilachꞌiu. Pero maqancha tsꞌoqkantacha la ixchivinti Dios ni chuncha katapasal, xlhiyucha chuncha tapasay. \p \v 50 Ex chuncha ixtꞌaltanan va tatakyauꞌol, va xꞌamancha tamakaul ni Jesús. \s1 Ni tsꞌal yu qoslhi \p \v 51 Qayntaun tsꞌal vananaj ixtꞌaꞌanta ni Jesús. Vamun sábana ixlhipamilkanta. Ni yucha vachu tachꞌapal, \v 52 pero makaumalcha isábana, va tiꞌasas qoslhi. \s1 Talhachaꞌal ni Jesús taꞌan tataqxtoꞌa yu xalajꞌaynin israelitas \r (Mt. 26:57-68; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn.18 :12-14, 19-24) \p \v 53 Ex talhachaꞌal ni Jesús yu xaꞌay xaꞌukxtin kura. Va tus tataqxtoqꞌol tachun ni xaꞌukxtinin kuras, vachuꞌ yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas, vachu tachun yu xalajꞌaynin lapanakni. \v 54 Yu Pedro vananaj ixkaulhaꞌanta pumaqati ni Jesús tus tachaꞌal la ixpulakna xapuchꞌanan ixchaqaꞌ yu ay xaꞌukxtin kura. Jalaktꞌataulalcha yu policias. Va aqtaylcha jalaktꞌasꞌon chꞌantaun kun yuꞌuncha laka jikmi. \p \v 55 Yu xaꞌukxtinin kuras kun tachun yu ixtaꞌaqxtoqnun ni laka ay junta si ixtalakxkauniy matichun yu lay kanaul taun laqtaqal yu makal ni Jesús tacha lay katalhimaqnil. Pero jantu matichun katatemal. \v 56 Lhuvaj lapanakni ixtalaklkaniy ni Jesús pero jantu lay chꞌantaun ixtamakay ixlakchivintikꞌan. \v 57 Lati taꞌaqtayl tatislajmay yu jantu laqsaval kaval, va tanaul: \p \v 58 —Yu kijnankꞌan ijqalasmakvi ixnajun: “Ni kitꞌin kaklakpujꞌoyaꞌ ni aniy ay lakatajtan yu tamakata lapanakni, ex yu laꞌatꞌutunu julchan kakmaqayauchoqoyaꞌ ataun sastꞌi lakatajtan pero jantu kunaꞌ yu katamakayaꞌ lapanakni.” \p \v 59 Pero mas chuncha ixtanajun va jantu lay chꞌantaun ixtamakay ixlakchivintikꞌan. \p \v 60 Ex va chuncha ni ay xaꞌukxtin kura va ancha ostayal. Va lhisakmil ni Jesús, va junil: \p —¿Jantu tuꞌuchun kꞌanauneꞌe? ¿Valiꞌiycha chuncha talhitislajmayan? \p \v 61 Pero yu Jesús vamun saq val, jantu tsij kanaul. Ex yu xaꞌukxtin kura va aaqtaun lhisakmichoqol ni Jesús, va junil: \p —¿Uxintꞌicha ni Cristo kꞌatꞌi yu Dios naul kamalaqachayaꞌ? ¿Va uxintꞌi yu Sasꞌatꞌa Dios yu toꞌoyakan? \p \v 62 Ex chuncha ni Jesús va naul: \p —Va kitꞌincha. Ni uxiknankꞌan kilalaqtsꞌinau ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, kaktaultachal la ixlhijakanaj ni Dios yu lhitꞌajun tachun tapꞌasta. Kilalaqtsꞌinau ni kakminchoqotachal laktꞌiyan laka taputsꞌi. \p \v 63 Ex va chuncha yu xaꞌukxtin kura talqamal, tus chꞌapal ixlaqchꞌiti, va lajꞌexlhi, ex naul: \p —Jantucha apalay kmaqskꞌiniyau alati chivinti. \v 64 Ni uxiknankꞌan asmaktꞌatꞌik ixchivinti, va akchꞌintamay ni Dios. ¿Tas lhilayatꞌik? \p Ex chuncha chꞌantauncha taval, va tamukꞌanilcha ixlaqtaqal, talhinaul kanilcha. \p \v 65 Yu alati taꞌaqtaynilcha talakpuchujvay, ex talaqpuchꞌilcha, taꞌaqtayl talakasamay, va tajuniy: \p —Chavay kꞌanau taꞌayucha sayan. \p Ex chuncha yu policias va taꞌaqtaylcha talakapusay ni Jesús. \s1 Ni Pedro naul ni jantu mispay ni Jesús \r (Mt. 26:69-75; Lc. 22:56-62; Jn.18 :15-18, 25-29) \p \v 66 Ni Pedro va ancha ixvil maqspaꞌ laqa chaqaꞌ, la ixpulakna ni ex. Taval va chinchal qayntaun ixmaqtsukuꞌ ni xaꞌukxtin kura. \v 67 Tejkan laqtsꞌil ni Pedro tꞌajun sꞌon, aqtaylcha laqastay, va junil: \p —Ni uxintꞌi vachu ixtꞌatꞌiꞌukxuyatꞌi ni Jesús yu machaqaꞌ Nazaret. \p \v 68 Pero ni Pedro va jantu kalhitaulal, va naul: \p —Kitꞌin jantu ikmispay ni anchanuꞌ joꞌati. Jantu ikmalaqasiy yu kintꞌaꞌun lhixaqalan. \p Ex va taxtulcha maqspaꞌ taꞌan putanukanachal, va tꞌasalcha laqataun puyux. \p \v 69 Ex chuncha yu maqtsukuꞌ aaqtaun laqtsꞌinchoqol ni Pedro, lakjunil ni alati yu ancha ixtaꞌalinta, va naul: \p —Ni anchanuꞌ joꞌati vachu va xaqayntaun ni yuꞌuncha. \p \v 70 Pero yu Pedro aqtalaqtaun jantu kalhitaulal. \p Ex taun panchꞌix val, yu ancha ixtaꞌalinta va aaqtaun tajunchoqol ni Pedro, va tanaul: \p —Laqsaval ni uxintꞌi vachu va xaqayntaun ni yuꞌuncha. Uxintꞌi vachu machaqa kꞌatꞌi xalakatꞌun Galilea. \p \v 71 Ex ni yucha vas jalakmasavalanil y laqxtoqnuꞌ naul: \p —¡Jantu kmispay ni anchanuꞌ joꞌati yu tꞌaunatꞌik lhichivinin! \p \v 72 Ex va niman aaqtaun tꞌasachoqol ni puyux. Ex chuncha ni Pedro va pastaklhicha tacha junil ni Jesús. Va ixjunkanta: “Tejkan jantukaꞌ tꞌasay aqtꞌuy ni puyux, uxintꞌi va aqtꞌutucha kꞌanauneꞌe ni jantu kꞌimispꞌay.” \p Ex ni Pedro va aqtaylcha pꞌas qalhun. \c 15 \s1 Ni Jesús lhaꞌankal la ixlakaꞌukxpuꞌ ni jalhachimoꞌonuꞌ Pilato \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Lc. 28:1-5; Jn.18 :28-38) \p \v 1 Ex tejkan tunkulcha va tataqxtoqlhi yu xaꞌukxtinin ni kuras, ali yu xalajꞌaynin ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas kun yu ixtalhichimoꞌoy ixputsukkꞌan. Tachꞌilhaꞌalcha ni Jesús, tamaqxtaqnilcha ni Pilato. \p \v 2 Ex chuncha ni Pilato va junil ni Jesús: \p —¿Uxintꞌi ni xalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi ni israelitas? \p Ex yu Jesús va naul: \p —Chun, va tacha uxintꞌi xanaꞌun. \p \v 3 Ex yu xaꞌukxtinin kuras va pulhuu yu ixtaputislajmay ni Jesús. \v 4 Yu Pilato va aaqtaun lhisakmichoqol, va junil: \p —¿Jantu tuꞌuchun kanauneꞌe? Va ayaj pulhuvaj tatꞌaunan tislajmanan. \p \v 5 Pero ni Jesús va tus jantu kaqaltayanal. Ex chuncha ni Pilato tus vak kꞌatsal. \s1 Yu Pilato maqxtaqlhicha para kamaqnikalcha ni Jesús \r (Mt. 27:15-31; Lc. 23:13-25; Jn.18 :38—19:16) \p \v 6 Taun taun jachꞌitin tejkan xakꞌatan Paxku yu Pilato ixtamaxtuchoqoy qayntaun lapanaki laka pachꞌin, va yu ixtaskꞌin ni lapanakni para kamaxtuchoqol. \v 7 Va ixtanun ni laka pachꞌin qayntaun joꞌati yu ixjunkan Barrabás. Chꞌantaun ixlaktꞌatanun kun alati yu tamakal lachꞌapati, va tamaqninil. \v 8 Ex va chuncha ni lapanakni talaqmil ni Pilato, va tajunil ni kamakachoqol yu tacha ixmakay. \p \v 9 Ex chuncha ni Pilato va naul: \p —¿Ex ni uxiknankꞌan yu israelitas untꞌatꞌik naunatꞌik ni kakmakaunchoqolcha oxamaktaun mijalhachimoꞌonukꞌan? \p \v 10 Ni Pilato ixkꞌatsay ni yu xaꞌukxtinin kuras va por akchaꞌati ixtamaqxtaqnita ni Jesús, xlhiyucha va chuncha naul. \v 11 Pero yu xaꞌukxtinin ni kuras va ayaj tamalukujlal ni lapanakni tus tatalakchꞌilil. Ex chuncha ni yuꞌuncha va taskꞌiniy para oxamaktaun kamakaunchoqokal yu Barrabás. \v 12 Ex ni Pilato laklhisakmil ni lapanakni, va lakjunil: \p —¿Tisuncha naunatꞌik kakmakanil yu unatꞌik xaJalhachimoꞌonuꞌ ni israelitas? \p \v 13 Ex ni lapanakni tanaulcha kun laktꞌasati: \p —¡Kꞌamakxtꞌukmukꞌacha laka kurus! \p \v 14 Ex chuncha yu Pilato va naul: \p —¿Pero tisuncha laqtaqalcha makata? \p Ex yu lapanakni apalay pꞌas ixtalaktꞌasay, va tanaul: \p —¡Kamakxtukmukꞌakalcha! \p \v 15 Ex yu Pilato para ox kalaktꞌaꞌal ni lapanakni va oxamaktauncha makaunchoqol ni Barrabás. Malaqachanal ixlaqanaqmaka ni Jesús, vachuꞌ lhinaul para kamakxtukmukꞌakal laka kurus. \p \v 16 Ex ni tropas va talhaꞌalcha ni Jesús la xapuchꞌanan ixpulakchivin ni Pilato. Tus tachun ni tropas ancha tataqxtoqlhi. \v 17 Ex va taꞌulanil aqxtaun laqchꞌiti yu pꞌas xlapul. Vachu tamaꞌaqtanul laqataun korona jamakanti kun jaltukun. \v 18 Ex taval ni lapanakni va talaktuꞌul, taꞌaqtaylcha talaktꞌasay: \p —¡Katsukul ixlhachimoꞌonukꞌan ni israelitas! \p \v 19 Ex chuncha va taꞌaqtaylcha talaqpanaꞌa kun kꞌiu la ixꞌaqtsul. Vachu talakapuchujval. Tamaꞌaqtsoqoqtal, tamakal va tacha katatoꞌoyal. \v 20 Tejkan talaktuꞌuꞌol ni Jesús, ex va tamaxtunichoqol ni laqchꞌiti yu ixtaꞌulanita yu ox xlapul. Taꞌulanichoqolcha ixlaqchꞌiti ni yucha, va tamaxtulcha ixlhimaqspaꞌ para kaxtukmukꞌakalcha laka kurus. \s1 Taxtukmukꞌal laka kurus ni Jesús \r (Mt. 27:32-44; Lc. 23:26-43; Jn.19 :17-27) \p \v 21 Ex chuncha tejkan ixtaꞌanta ni lakatin va tapaxtoqlhi qayntaun joꞌati yu ixjunkan Simón yu machaqaꞌ Cirene, yu ixpay Alejandro ali Rufo. Chuncha tejkan ancha ixtꞌajun tapasanaꞌ, talhijunil ni kaꞌaqtayjulhaꞌal ixkurus ni Jesús. \v 22 Ex talhaꞌal ni Jesús lakataun taꞌan junkan Gólgota (va naunputun xajalukuti aqtsul). \v 23 Ex chuncha taxtaqnil lhiꞌotꞌati laqlhiyaunti kun mirra, pero yu Jesús jantu kaꞌoqlhi. \v 24 Ex va chuncha va taxtukmukꞌal laka kurus ni Jesús. Yu ixlaqchꞌiti va tamakal taun suerte ni tropas, taꞌayucha kapaxtoqnil ixlaqchꞌiti. \p \v 25 Tejkan taxtukmukꞌal ni Jesús va laqanajatsi puvakuj ixjunita. \v 26 Va tatsꞌoqmukꞌanil taun chivinti la ixꞌaqtsul ni ixkurus, va najun: “Ixjalhachimoꞌonukꞌan ni israelitas”. Va yucha talhimaqnil. \v 27 Va taxtukmukꞌal qayntꞌuy alhavanan kun Jesús. Qayntaun taxtukmukꞌal la ixlhijakanaj, yu aqayntaun taxtukmukꞌal la ixlhijamaqxu. \v 28 Ex chuncha va taqayntsalcha ni jatsꞌoqnuti yu najun: “Va mispakal tacha chꞌantaun kun yu talaktuꞌunun.” \p \v 29 Yu ancha ixtatapasay va laqxtoqnuꞌ chivinti ixtajuniy, ixtamalaklay ixꞌaqtsulkꞌan, va ixtajuniy: \p —¡Joj! ¡Uxintꞌi yu ixmaqtꞌatꞌi ni ay kilakatajtankꞌan y kun paqtꞌutu julchan ixmaꞌayauchꞌoꞌoꞌ! \v 30 ¡Chavay kꞌalaqtꞌaxtꞌu meꞌeman, kapꞌatꞌaꞌutꞌi laka kurus! \p \v 31 Vachu va chuncha yu xaꞌukxtinin kuras ali yu ixtamalaninin ixlhachimoꞌonkꞌan ixtalaktuꞌuy ni Jesús, va ixtalajuniy siya yuꞌuncha: \p —Ixmalaqtaxtuy yu alati pero jantu lay laqtaxtuy ixlaqꞌaman. \v 32 Incha laqsaval yucha ni Cristo, ni xajalhachimoꞌonuꞌ kintꞌunkꞌan Israel, ex kapatajul laka kurus chavay. Ex chuncha kalhakapuꞌanaucha. \p Ex chuncha mas yu ixlaktꞌaxtukmukꞌakanta, yuꞌuncha vachu ixtalaktuꞌuy. \s1 Nil ni Jesús \r (Mt. 27:45-56; Lc. 23:44-49; Jn.19 :28-30) \p \v 33 Ex chuncha tejkan atunkulcha, va talakachux ni lakatꞌun tus tꞌalaj putsꞌislhi, tus laꞌatꞌutu putoqoxata ixputsꞌista. \v 34 Ex chuncha laꞌatꞌutu putoqoxata, ni Jesús va pꞌays tꞌasal, va naul: \p —Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? —va naunputun: KiDios kꞌatꞌi, kiDios kꞌatꞌi, ¿valiꞌiycha ni kꞌilakꞌamakꞌauntꞌacha? \p \v 35 Ex chuncha yu alati lapanakni yu ancha ixtayanal taqasmaklhi, va tanaul: \p —¡Kaꞌasmaktꞌik! Va tꞌasaꞌiniy ni Elías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 36 Ex chuncha xaqayntaun ni yuꞌuncha va takyauꞌal iniꞌ taun sponja, va aval kun xaxkan uva yu skajtacha. Akchꞌimukꞌal kun maqataun akltiyati. Ex va malakanunilcha ni Jesús para kamaꞌotꞌul. Va lakjunil yu alati: \p —Kꞌamakꞌaucha. Kalaqtsꞌinaucha incha kalaqminaꞌ ni Elías para kꞌapꞌuxlhi ni laka kurus. \p \v 37 Taval va sqau tꞌasal ni Jesús, va nilcha. \p \v 38 Ex chuncha va taꞌexpakltꞌiyul yu xaꞌay kortina ni ay lakatajtan, va taꞌexminchal xꞌakpuꞌ tus xtuntaun. \v 39 Ex yu xaꞌukxtin ni tropas, va ancha ixyal la ixlakaꞌukxpu ni Jesús. Tejkan laqtsꞌilcha ni nilcha, va naul: \p —Laqsaval ni anu joꞌati yucha ni Sasꞌatꞌa Dios ixjunita. \p \v 40 Vachuꞌ ancha ixtayanal lati xanatin va pumaqati ixtatꞌajun laqtsꞌinin. Ancha ixtaꞌalinta ni María Magdalena vachuꞌ ni María yu ixnatikꞌan ni José ali Santiago yu lakatꞌuniy. Vachuꞌ ancha yal ni Salomé. \v 41 Ni anchanuꞌ xanatin ixtatꞌaꞌanta ni Jesús. Ixtaꞌaqtayjuy ni Jesús tejkan ixtavilananchal xalakatꞌun Galilea. Vachuꞌ pumalhuu alati xanatin tatꞌaꞌal ni Jesús laka putaulan Jerusalén. \s1 Tamaknul ni Jesús \r (Mt. 27:57-61; Lc. 23:50-56; Jn.19 :38-42) \p \v 42 Va chuncha ixtꞌajuncha putsꞌisniꞌ va laycha kachil ni xajulchan jastaknati. \v 43 Taval mil qayntaun joꞌati, ixjunkan José yu machaqaꞌ Arimatea. Yucha vachuꞌ va xaqayntaun ay lapanaki kun yu ixtamakay laqaꞌay junta. Ni yucha vachu ixpakxanꞌiy ni ixlhachimoꞌon ni Dios. Ex chuncha kun tachun ixjaꞌayajnati, va laqꞌal ni Pilato. Va skꞌinil ixlakatunaj ni Jesús. \v 44 Ni Pilato va jantu ixlhakapuꞌan incha kanilcha. Juntaꞌil ni kapitan va lhisakmil incha ixnitacha ni Jesús. \v 45 Chuncha pukꞌatsal ni Pilato va ixnitacha ni Jesús. Taval xtaqnil lakatin ni José para kalhaꞌal ixlakatunaj ni Jesús. \v 46 Ex chuncha ni José va il taun laqchꞌiti yu kꞌus yu la laqlhuu xtapal. Taval va pꞌuxlhicha ixlakatunaj ni Jesús laka kurus. Ex pupamililcha ni anchanuꞌ laqchꞌiti ni ixlakatunaj, va manulcha laka putaknun taꞌan tapuꞌajnil laktalpa. Ex milchaunil kun laqataun ay chiyux ni putaknun. \v 47 Ex chuncha yu María Magdalena kun María yu ixnati ni José, va talaqtsꞌil taꞌan maknunikal ixlakatunaj ni Jesús. \c 16 \s1 Takukchoqol ni Jesús \r (Mt. 28:1-10; Lc. 24:1-12; Jn.20 :1-10) \p \v 1 Taval tejkan tapasalcha ni xajulchan jastaknati, ex yu María Magdalena, ali María yu ixnati Jacobo, ali Salomé va taꞌil taun sꞌejenꞌe para kataꞌal mukꞌaninin ixlakatunaj ni Jesús. \v 2 Ex chuncha tejkan laktuminku val, va puvakuj taꞌal ni laka putaknun. Va ixtakuktacha ni julchan. \v 3 Ex tejkan taꞌanta lakatin va talajuniy siya yuꞌuncha: \p —¿Tas ayucha lhilayatꞌikcha kamoqosunil ni chiyux yu ixpumalakchaunikanta laka putaknun? \p \v 4 Ex taval tejkan tachaꞌal, talaqtsꞌil va ixmoqosunikantacha yu ay chiyux. \v 5 Taval tatanuchal ni laka putaknun, talaqtsꞌil qayntaun tsꞌal va ixvil yu laka kanaj ni putaknun. Ixꞌulata ixlaqchꞌiti lman y va ayaj yaqaq. Ex chuncha yu xanatin va la tatalhanal. \p \v 6 Ex yu tsꞌal va lakjunil: \p —Jantu katꞌalhanantꞌik. Ni uxiknankꞌan lakxkꞌauyatꞌik ni Jesús yu machaqaꞌ Nazaret, yu taxtukmukꞌal laka kurus. Yucha takukchoqotacha, jantucha matiꞌ aniy. Kalaqtsꞌintꞌik aniy yu taꞌan ixtamaknuta, jantucha matiꞌ. \v 7 Chavay kapꞌinchꞌoꞌotꞌikcha, kaꞌunapitik ni Pedro kun yu alati ixtꞌaltanan: “Ni Jesús kaꞌanaꞌ pꞌunaj ni Galilea. Ancha kꞌalaqtsꞌinapitik, vachu va chun tacha ixnajun.” \p \v 8 Ex chuncha yu xanatin va tatakyauminchoqochalcha ni laka putaknun. Va ayaj tatalhanal, tus ixtaxkapꞌikninta ixtalhantikꞌan. Va jantu matichun katajunil yu tacha lakjunkal, va ayaj tatalhanal. \s1 Ni Jesús tasunil ni María Magdalena \r (Jn. 20:11-18) \p [ \v 9 Vananaj vakuj ni anchanuꞌ laktuminku tejkan takukchoqol ni Jesús. Ex chuncha va pꞌunaj tasunil ni María Magdalena yu ixmaxtunikanta laqatujun yu jantu lajꞌox espíritus. \v 10 Ex ni María Magdalena va jalaqꞌal mapastakꞌanin yu ixtatꞌatiꞌukxuyanal ni Jesús. Tejkan jalaqchaꞌal, ni yuꞌuncha va ayaj ixtamaqanininta, vamun ixtatꞌajun lajqalhunin. \v 11 Ex chuncha mas taqasmaklhi ni va tꞌajun ni Jesús, y va laqtsꞌil ni María, pero yuꞌuncha va jantu katalhakapuꞌal. \s1 Ni Jesús laktasunil pumatꞌuy ixtꞌaltanan \r (Lc. 24:13-35) \p \v 12 Taval ni Jesús va laktasunil pumatꞌuy ixtꞌaltanan yu ixtaꞌanta lakatin ixlhimaqspaꞌ ni putaulan. Pero va ixtapaxata yu tacha ixtasuy ni Jesús. \v 13 Ex yu anchanuꞌ pumatꞌuy talaqꞌal mapastakꞌaninin yu alati, pero mas chuncha va jantu katalhakapuꞌal. \s1 Ni Jesús jalakchivijtijlay yu pumakautaun yu jamalaqachal \r (Mt. 28:16-20; Lc. 24:36-49; Jn.20 :19-23) \p \v 14 Taval ni Jesús va laktasunil yu pumakautaun ixtꞌaltanan. Yuꞌuncha va chꞌantaun ixtavilanal lakamesa. Ex ni Jesús va jalaqꞌaymal por jantu katalhakapuꞌal. Va ayaj pꞌas ixtamakachoqota ixjalhanutikꞌan y jantu ixtalhakapuꞌaniy ixchivintikꞌan yu ixtalaqtsꞌinta ni Jesús ni takukchoqotacha. \p \v 15 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitikcha talakachux ni lakamunukpaꞌ, kꞌalaqpꞌutꞌeꞌenichipitikcha yu ox chivinti tachun ni lapanakni \v 16 Taꞌayuꞌ yu kalhakapuꞌanaꞌ yu ox chivinti y kaꞌaqchajꞌauyaꞌ, ni yucha kalaqtaxtuyacha. Pero yu jantu kalhakapuꞌanaꞌ, yucha kalaqaꞌiyaꞌ lhuu maqanlqajnati. \v 17 Kaklaqxtaqniyaꞌ kintapꞌasta yu kintalhakapuꞌan para lay katamakal yu ay axtoqnuꞌ. La kintaqaꞌuti katamaxtuyaꞌ yu jantu lajꞌox espíritus, y katachivinanaꞌ laqsastꞌi lhichivin. \v 18 Katachꞌapayaꞌ la ixmakakꞌan ni tsapulin y mas kataꞌotaꞌ yu lhinin, jantu tuꞌuchun kamakaniyaꞌ. Tejkan katalaqmaqchꞌapayaꞌ ni taqanꞌanin ex kataꞌayajnanchoqoyaꞌ. \s1 Yu tejkan tantꞌaqstꞌal ni Jesús laktꞌiyan \r (Lc. 24:50-53) \p \v 19 Taval ni Jalhachimoꞌonu Jesús tejkan jaxaqalaꞌol, ex tantꞌaqstꞌalcha ni laktꞌiyan, va taulchalcha la ixlhijakanaj ni Dios. \v 20 Ex yu ixtꞌaltanan va taꞌalcha laqputeꞌenin ixchivinti Dios tus talakachux. Yu Jalhachimoꞌonu Jesús ayaj ixlaqꞌaqtayjuy, por yu lajꞌay axtoqnu ixtamakay va chuncha tasul ni va laqsaval yu ixtalaqputeꞌey. Va chuncha kaval.]