\id MAT \h SAN MATEO \toc1 Ni Ox Chivinti yu Tsꞌoqlhi Mateo \toc2 SAN MATEO \toc3 Mt. \mt2 Ni Ox Chivinti yu Tsꞌoqlhi \mt1 Mateo \c 1 \s1 Yu ixtaqaꞌutikꞌan yu maqancha ixpayankꞌan ni Jesucristo \r (Lc. 3:23-38) \p \v 1 Aniy tsꞌoqkanta ixtaqaꞌutikꞌan yu maqancha ixpayankꞌan ni Jesucristo. Jesucristo va ixpapanti ni David yu ixpapanti ni Abraham. \p \v 2 Ni Abraham lhitsukul istsꞌal Isaac, Isaac lhitsukul Jacob, Jacob lhitsukul Judá ali ixtꞌalaqaunin. \v 3 Judá lhitsukul ni Fares ali Zara. Ixnatikꞌan va Tamar. Fares lhitsukul Esrom, Esrom lhitsukul Aram. \v 4 Aram lhitsukul Aminadab, Aminadab lhitsukul Naasón, Naasón lhitsukul Salmón. \v 5 Salmón lhitsukul Booz, yu ixnati va Rahab. Booz kun ixanati Rut talhitsukul Obed. Obed lhitsukul Isaí. Isaí lhitsukul ni David yu ay jalhachimoꞌonuꞌ ixjunita. \v 6 David lhitsukul Salomón tejkan tꞌatsukul ixanati aqayntaun xapay yu ixjunkan Urías. \p \v 7 Salomón lhitsukul Roboam, Roboam lhitsukul Abías, Abías lhitsukul Asa. \v 8 Asa lhitsukul Josafat, Josafat lhitsukul Joram, Joram lhitsukul Uzías. \v 9 Uzías lhitsukul Jotam, Jotam lhitsukul Akaz, Akaz lhitsukul Ezequías. \v 10 Ezequías lhitsukul Manasés, Manasés lhitsukul Amón, Amón lhitsukul Josías. \v 11 Josías lhitsukul Jeconías kun ixtꞌalaqaunin. Yucha tejkan ni israelitas va laklhaꞌankal tachꞌinin tus laka putaulan Babilonia. \p \v 12 Tejkan ancha ixlaklhaꞌankantacha ex ni Jeconías lhitsukul Salatiel. Salatiel lhitsukul Zorobabel. \v 13 Zorobabel lhitsukul Abiud, Abiud lhitsukul Eliaquim, Eliaquim lhitsukul Azor. \v 14 Azor lhitsukul Sadoc, Sadoc lhitsukul Akim, Akim lhitsukul Eliud. \v 15 Eliud lhitsukul Eleazar, Eleazar lhitsukul Matán, Matán lhitsukul Jacob. \v 16 Jacob lhitsukul José yu ixapay ni María. Yucha va ixnati ni Jesús yu mispakan tacha Cristo, yu Dios lakꞌulata tacha Jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 17 Ex chuncha tapasal tampajkautꞌati lapanakni yu Abraham tus tejkan tsukul David. Vachuꞌ tapasal tampajkautꞌati lapanakni yu David tus jalaklhaꞌankal tachꞌinin ni israelitas laka putaulan Babilonia. Vachuꞌ tapasal tampajkautꞌati lapanakni tejkan jalaklhaꞌankal laka Babilonia tus tejkan tsukul ni Cristo. \s1 Tacha putsukul Jesús \r (Lc. 2:1-7) \p \v 18 Tejkan tsukul ni Jesucristo va inchine val. María yu ixnati va ixtalaxaqalatacha para katalatꞌatsukul kun José. Ex chuncha mas jantukaꞌ ixtalatꞌatsukuy yu María va jaꞌaynaꞌ val kun ixtapꞌasta ni Espíritu Santo. \v 19 Ni José yu ixapay ni María va qalꞌox lapanaki ixjunita, va jantu ixjamakꞌatsaniputun ni lapanakni. Ex ni yucha va saq ixmakaunputunchoqoy. \v 20 Ex va chuncha ixpastaktacha tas ixpumakaunlhi. Taval ixmayul ni Jalhachimoꞌonu Dios tasunil la ixꞌaqlaqavanti, va junil: \p —José, ixpapanti kꞌatꞌi ni David, jantu katꞌalhan para kalaꞌaꞌitꞌi ni María tacha mixanati. Yu jasꞌatꞌa kalhitsukuyaꞌ va ixnavin ni Espíritu Santo. \v 21 Yu María kalhitsukuyaꞌ qayntaun tsꞌal, kꞌaꞌuneꞌe ixtaqaꞌuti Jesús. Chuncha kajunkanaꞌ va por kalaqmalaqtaxtuyaꞌ ni lapanakni la ixtalaqalhinkꞌan. \p \v 22 Chuncha tapasal va para laqsaval kaval yu maqancha naul ni Jalhachimoꞌonu Dios por ni lapanakni yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti, va naul: \q1 \v 23 Qayntaun jatsiꞌi jaꞌaynaꞌ kunaꞌ, kalhitsukuyaꞌ qayntaun jasꞌatꞌa. \q1 Ni yucha kajunkanaꞌ Emanuel. \m Anchanu taqaꞌuti va naunputun: Ni Dios alinta kun kijnankꞌan. \p \v 24 Ex tejkan lakpukujchoqolcha ni José, va chuncha makal tacha junil ixmayul ni Jalhachimoꞌonu Dios, va laqaꞌilcha ni María tacha ixanati. \v 25 Pero jantukaꞌ ixtalatꞌatamay tus tejkan lhitsukul istsꞌal ni María. Ex chuncha ni José va mukꞌanil ixtaqaꞌuti JESÚS. \c 2 \s1 Talaqkilachil Jesús yu taminchal taꞌan putakꞌutꞌa julchan \p \v 1 Ni Jesús tsukul ni Belén yu xalakatꞌun Judea tejkan ixlhachimoꞌonun ni Herodes ni anchanu lakamunukpaꞌ. Ex va chuncha tachil xaputaulan Jerusalén lapanakni yu machaqan taꞌan putakꞌutꞌa julchan. Va lakjunkan magos. \v 2 Va talhasakminil: \p —¿Toꞌoxtaycha vil ni jasꞌatꞌa yu tsukul para kalhichimoꞌol ni israelitas? Va klaqtsꞌiniyaucha ni ixjastꞌaku ex kmintau toꞌoyanan. \p \v 3 Ex tejkan chuncha qasmaklhi ni Herodes, jantu ox kakꞌatsal, vachuꞌ kun tachun xalapanakni Jerusalén. \v 4 Va chuncha ni jalhachimoꞌonuꞌ Herodes va jalakjuntaꞌiꞌol tachun xaꞌukxtinin kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan. Jalaklhisakmil toꞌoxtaycha katsukul ni Cristo. \v 5 Yuꞌuncha tanaul: \p —Va laka putaulan Belén xalakatꞌun Judea. Va chuncha tsꞌoqlhi qayntaun yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, va naul: \q1 \v 6 Putaulan Belén xalakatꞌun Judea, \q1 uxintꞌi jantu lakatꞌuniy kꞌaꞌuntꞌi, apalay ay kꞌatꞌi xajantu yu talhachimoꞌonun xalakatꞌun Judea. \q1 Kataxtuniyan qayntaun ay lapanaki \q1 yu kalhichimoꞌoyaꞌ kilapanakni yu israelitas. \p \v 7 Ex va chuncha ni Herodes va saq lakjuntaꞌil ni magos y jalaklhisakmil tavanancha tasul ni jastꞌaku. \v 8 Ex chuncha jalaqmalaqachalcha ni Belén, va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitikcha lakxkaunan ni jasꞌatꞌa, ox kꞌalakxkꞌauyapitik ni anchanuꞌ jasꞌatꞌa. Ex tejkan katꞌemayapitik kilajunau para vachuꞌ lay kajkꞌal toꞌoyanaꞌ. \p \v 9 Tejkan chuncha taqasmaklhi ni jalhachimoꞌonuꞌ ex va taꞌalcha. Ex yu jastꞌaku yu ixtalaqtsꞌinta taꞌan putakꞌutꞌa julchan va xapꞌulꞌanta kun yuꞌuncha. Tejkan va laycha katachaꞌal yu jastꞌaku va saq tayal taꞌan ixmal ni jasꞌatꞌa. \v 10 Tejkan chuncha talaqtsꞌil ni jastꞌaku ex ni magos ayaj talhiꞌachantajul. \v 11 Tejkan tatanuchal laqa chaqaꞌ va talaqtsꞌil ni jasꞌatꞌa kun María yu ixnati. Ex va chuncha tataꞌaqtsoqoqtanilcha va taꞌaqtaylcha ni tatamoꞌoniy ni jasꞌatꞌa. Ex va taꞌaqmixꞌalcha ixkajajkꞌan taꞌan maꞌakan ixmaqalitkꞌan, taxtaqnil oro ali pun ali mirra. \v 12 Ex va chuncha taval ni anchanu lapanakni va taꞌaqlaqavanal, va lakjunkal para jantucha katapuꞌanchoqol ni taꞌan ixvil ni Herodes, va para katapuꞌanchoqolcha alakataun tin ni la ixtꞌunkꞌan. Ex va atauncha tin tapuꞌanchoqol la ixtꞌunkꞌan. \s1 Taqosꞌal xalakatꞌun Egipto \p \v 13 Taval tejkan taꞌanchoqolcha ni magos, qayntaun ixmayul ni Jalhachimoꞌonuꞌ Dios tasunil la ixꞌaqlaqavanti ni José, va junil: \p —Kaꞌostꞌaꞌulcha, kꞌasaktꞌicha ni jasꞌatꞌa kun ixnati. Kꞌapꞌintꞌikcha xalakatꞌun Egipto. Ancha katꞌaultꞌachipitik tus tejkan kitꞌin klamapastakꞌanichoqoyau. Yu Herodes kalaxkauyaꞌ ni jasꞌatꞌa para kamaqnil. \p \v 14 Va chuncha ni José ostaulalcha, va saklhicha ni jasꞌatꞌa kun ixnati. Ex ni yuꞌuncha va taꞌalcha ni Egipto mas vananaj ixputsꞌista. \v 15 Va ancha ixtavilananchal tus tejkan nilcha ni Herodes. Va chuncha tapasal para kataqayntsal yu naul ni Jalhachimoꞌonu Dios. Va qayntaun yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti naul: “La xalakatꞌun Egipto ijkuntaꞌil kesꞌatꞌa.” \s1 Ni Herodes lhinaul ixmaqnika ni tsꞌalan \p \v 16 Tejkan kꞌatsal ni Herodes ni tamakanul yu magos ex va ayaj talqaunlhi, va jamalaqachanal ixjamaqnika ni tsꞌalan yu lakstꞌuniykaꞌ. Va yu ixtalhitꞌajun laꞌatꞌiyun jachꞌitin kun yu apalay lakstꞌuniykaꞌ laka putaulan Belén ali yu ukstsꞌuniy ixtavilanal. Va pastaklhi tacha tajunil ni magos tisuncha julchan talaqtsꞌil ni jastꞌaku. \v 17 Ex laqsaval va chuncha val tacha istsꞌoqta ni Jeremías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios: \q1 \v 18 Va qasmajkal yu talajqalhun laka putaulan Ramá, \q1 va alil taun ay jamaqaniti y lajqalhuti, \q1 va yucha ni Raquel yu ixqalhun. \q1 Jantucha lay ixlakataulay, va jalaqmaqnikalcha ni sasꞌatꞌan. \p \v 19 Ex taval tejkan ixnitacha ni Herodes, qayntaun ixmayul ni Jalhachimoꞌonu Dios va tasunichoqol ni José la ixꞌaqlaqavanti ancha lakatꞌun Egipto, va junil: \p \v 20 —Kaꞌostꞌaꞌulcha, kꞌasaktꞌicha ni jasꞌatꞌa kun ixnati, kapꞌinchꞌoꞌotꞌikcha xalakatꞌun Israel. Yu ixtamaqniputun ni jasꞌatꞌa va tanilcha. \p \v 21 Va chuncha ni José ostaulalcha, va laklhaanchoqolcha ni jasꞌatꞌa kun ixnati xalakatꞌun Israel. \v 22 Kꞌatsal ni José ixtꞌajuncha lhachimoꞌon ni Arkelas ancha Judea tacha ixlhachimoꞌonun ixpay Herodes. Ex va talhanal, jantucha kaꞌanchoqol ancha. Va makꞌatsanichoqokal aaqtaun la ixꞌaqlaqavanti, ex va alcha xalakatꞌun Galilea. \v 23 Tejkan chaꞌalcha ex va ancha tsukuchal xaputaulan Nazaret. Va chuncha tapasal para laqsaval chuncha kaval tacha tanaul yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios, tanaul: “Ni yucha kajunkanaꞌ qayntaun yu machaqaꞌ Nazaret.” \c 3 \s1 Ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ laqputeꞌey ixchivinti Dios \r (Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn.1 :19-28) \p \v 1 Va chuncha taval ni anchanu julchan ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ al laqputeꞌeniꞌ ixchivinti Dios lakakꞌavin xalakatꞌun Judea. \v 2 Va ixnajun: \p —Kꞌamapꞌaxatꞌikcha mijatapastakꞌatkꞌan. Va taꞌukstsꞌuniycha ixlhachimoꞌon Dios. \p \v 3 Ni Juan va yu lhichivinil ni Isaías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Ni Isaías naul: \q1 Qasmakkan taun tꞌasati lakakꞌavin yu najun: \q1 “Kalaꞌoximanitꞌikcha ixlakatin ni Jalhachimoꞌonuꞌ. \q1 Vas kꞌamakꞌatꞌikcha para tsꞌalti katapasal.” \p \v 4 Yu ixlaqchꞌiti ni Juan va jamakanti xachꞌauti ni camello, yu ixlhitampachꞌikan va jaxtaꞌan, yu ixvayti va silaqa kun xaxkan seraj yu alin lakakꞌavin. \v 5 Ni lapanakni yu machaqan xalakatꞌun Judea ali yu machaqan laka putaulan Jerusalén ali yu ixtavilanal ukstsꞌuniy xalaꞌaxkan Jordán, va ixtalaqminꞌojoy ni Juan. \v 6 Ixtalhitaulꞌojoycha ni ixtalaqalhinkꞌan, ex yu Juan va ixjamaꞌaqchajꞌavaycha xalaꞌaxkan Jordán. \p \v 7 Yu Juan tejkan jalaqtsꞌilcha ixtamincha aqchajꞌaunin pumalhuu fariseos kun saduceos, va jalakjunil: \p —¡Sasꞌatꞌan tsapulin yu xaꞌox untꞌatꞌik! ¿Taꞌayucha xatajunancha ni uxiknankꞌan para kꞌaxajchipitik ni aniy lhitaꞌay jamaqanlqajnati yu kaꞌalina? \v 8 Kꞌamakꞌatꞌikcha yu lajꞌox para ex chuncha katasulcha ni mapꞌaxatꞌatꞌikcha mijatapastakꞌatkꞌan. \v 9 Jantu lajꞌay kakꞌatsꞌantꞌik para kanauntꞌik meꞌemankꞌan: “Ni Abraham yucha kimpaykꞌan.” Kitꞌin klajunau yu Dios lay kalakmapaxal ni aniy chiyux para kataval sasꞌatꞌan Abraham. \v 10 Chavaycha va tacha taun hacha yu va laycha kachaqxtal ni kꞌiu la ixtitakxiyati. Yu jantu makay yu lajꞌox, yucha kachaqxtakal, va kamapꞌukalcha ni laka jikmi. \v 11 Kitꞌin va kun xkan klamaꞌaqchajꞌavayau para katasul ni mapꞌaxatꞌatꞌikcha mijatapastakꞌatkꞌan. Astan kaminaꞌ aqayntaun yu apalay ay xajantu kitꞌin. Yu kitꞌin tus jantu kimpaxtoqniy kaklhaꞌanil ixvarachi. Yucha katapumaꞌaqchajꞌavayan kun ni Espíritu Santo ali jikmi. \v 12 Yucha va tacha kalhitsukul la ixmakaꞌ ixpatankꞌalhan para kalaktankꞌalhal ni lapanakni tacha trigo. Yu lajꞌox kalakmaꞌayaꞌ la ixpakꞌatsa pero yu tacha pꞌoqxni kalaqxavayaꞌ laka jikmi yu jantu aqtaun kamixaꞌ. \s1 Aqchajꞌaul ni Jesús \r (Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) \p \v 13 Ex va chuncha taval ni Jesús minchal xalakatꞌun Galilea. Va al xalaꞌaxkan Jordán taꞌan xamaꞌaqchajꞌavanan ni Juan para ancha ni Juan kamaꞌaqchajꞌaval ni Jesús. \v 14 Ex chuncha yu Juan va jantu ixꞌuyujnajun, va junil ni Jesús: \p —Yu kitꞌin va kmaqskꞌiniy kꞌimaꞌaqchꞌajꞌavatꞌi ni uxintꞌi. ¿Chavay va kitꞌin kilaqtꞌantꞌa para kakmaqchajꞌavan? \p \v 15 Pero yu Jesús va junil: \p —Chavay va chuncha kꞌamakꞌaucha. Maqskꞌiniy chuncha kamakau tacha yu lhinajun ni Dios. \p Ex ni Juan xtaqkalcha para kamaqchajꞌaval. \v 16 Ex tejkan aqchajꞌaulcha ni Jesús va niman takukchoqol yu lakxkan. Yu laktꞌiyan va talaqltiꞌal y laqtsꞌil ixꞌEspíritu ni Dios ixtaꞌeltajuminta taꞌan ixyal ni yucha, ixtasuy tacha laqataun palumax. \v 17 Ex chivinkal laktꞌiyan, va naunkal: \p —Ni aniy yucha va kesꞌatꞌa yu ayaj kꞌachaniy. Va ayaj iklhiꞌachantajuy. \c 4 \s1 Laqtsꞌintanukal ni Jesús \r (Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13) \p \v 1 Ex va chuncha ni Espíritu va lhaꞌalcha lakakꞌavin ni Jesús para ancha ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ kalaqtsꞌintanul ni Jesús. \p \v 2 Ex ni Jesús jantu kavayl aqtꞌuy pꞌuxaun julchan kun aqtꞌuy pꞌuxaun jatatsꞌisin. Taval va chavanilcha. \v 3 Ex ni aqmoqxnuꞌ va talakanunil ni Jesús para kalaqtsꞌintanul, va junil: \p —Incha laqsaval Sasꞌatꞌa Dios kꞌatꞌi ex ni aniy chiyux kꞌamakꞌatꞌi pan. \p \v 4 Ex ni Jesús qaltayl, va naul: \p —Yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios najun: “Qayntaun lapanaki, jantu vamun ixvayti kaputsukul. Va maqskꞌiniy kaputsukul tachun ni chivinti yu najun ni Dios.” \p \v 5 Ex va chuncha ni aqmoqxnuꞌ va lhaꞌal ni Jesús laka putaulan Jerusalén yu taꞌan ixnavin Dios, va mukꞌal ixꞌaqstiꞌ ni ay lakatajtan, \v 6 va junil: \p —Incha laqsaval Sasꞌatꞌa kꞌatꞌi ni Dios, va kꞌaltꞌujnu ni aniy. La ixchivinti Dios yu tsꞌoqkanta va najun: \q1 Ni Dios kalaklhijunaꞌ ni ixmayulnin para katalhistakni. \q1 Yuꞌuncha katatsꞌapastukkꞌan la ixmakakꞌan, \q1 va para jantu kꞌatꞌaꞌalhitꞌi la minchꞌajaꞌ laka chiyux. \p \v 7 Ex chuncha ni Jesús va junil: \p —Vachuꞌ najun la ixchivinti Dios: “Jantu aqtaun kalaqtsꞌintꞌanutꞌi ni Dios miJalhachimoꞌonuꞌ incha laqsaval kamakayaꞌ yu najun.” \p \v 8 Ex va chuncha ni aqmoqxnuꞌ va aaqtaun lhaꞌanchoqol ni Jesús lakataun aspajun taꞌan ayaj talman. Ancha masuniꞌol tachun oqxlaqlhuu yu taꞌalinta lakamunukpaꞌ kun tachun ixkꞌusixtukꞌan. \v 9 Ex ni aqmoqxnuꞌ va junil ni Jesús: \p —Ni kitꞌin incha kꞌintꞌaꞌaqtsꞌoꞌoqtꞌaniyeꞌe y kꞌintꞌoꞌoyayeꞌe tus kakxtaqniꞌoyan tachun ni aniy yu kmasuniyan. \p \v 10 Ex ni Jesús va junil: \p —Uxintꞌi Satanás, va kapiticha. La ixchivinti Dios najun: “Kꞌatꞌoꞌoyatꞌi vamun miJalhachimoꞌonu Dios yu alintachal laktꞌiyan, y vamun yuꞌ kꞌatꞌapꞌatsꞌanin.” \p \v 11 Ex va chuncha ni aqmoqxnuꞌ va makaul ni Jesús. Taminchal ixmayulnin Dios, va taꞌaqtayjulcha ni Jesús. \s1 Ni Jesús aqtaynil laqputeꞌeniꞌ ixchivinti Dios xalakatꞌun Galilea \r (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15) \p \v 12 Va manukal laka pachꞌin ni Juan. Tejkan kꞌatsal ni Jesús va anchoqol xalakatꞌun Galilea. \v 13 Astan makaul ixputaulan Nazaret, va al tsukunuꞌ Kapernaum, taun putaulan yu va ukstsꞌuniy ixkilpaꞌ lakamar. Ancha va xalakatꞌun ni Zabulón ali Neftalí. \v 14 Laqsaval chuncha tapasal va para laqsaval kaval yu tacha istsꞌoqta ni Isaías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, va naul: \q1 \v 15 Yu xalakatꞌun Zabulón kun Neftalí, \q1 yu ukstsꞌuniy lakamar, yu tukuktachal ni laꞌaxkan Jordán, \q1 yu ancha laka Galilea, va taꞌan tavilanal yu jantu Israelitas kataval. \q1 \v 16 Ni lapanakni yu ixtatiꞌukxuyanal ni laka putsꞌisniꞌ va laktasunil taun ay maklku, \q1 Ni anchanu lapanakni yu ixtavilanal taꞌan ixmalkꞌiknitacha ni lhinin, \q1 va yuꞌuncha jalakmapulkunilcha ni anchanu maklku. \p \v 17 Ex va chuncha ni anchanu julchan va exnicha aqtaychal laqputeꞌey ixchivinti Dios ni Jesús. Va ixnajun: \p —Kꞌamapꞌaxatꞌikcha mijatapastakꞌatkꞌan, ixlhachimoꞌon ni Dios va ukstsꞌuniycha lakaminta. \s1 Ni Jesús va jalakjuntaꞌil pumatꞌati lapanakni yu xachꞌapanan jatanti \r (Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11) \p \v 18 Ex va chuncha ni Jesús va ixkiltaukꞌajꞌanta ixkilpaꞌ lakamar Galilea, ancha laktemal pumatꞌuy tꞌalaqaunin. Yu qayntaun va Simón vachu va yuꞌ yu ixjunkan Pedro, yu aqayntaun va Andrés ixjunkan. Yu anchanuꞌ tꞌalaqaunin va xachꞌapanan jatanti ixtajunita. Va ixtatꞌajun mujunun ixchꞌoqxkꞌan lakxkan. \v 19 Ex Jesús va lakjunil ni anchanu joꞌakna: \p —Chavay kilatꞌamiucha ni kitꞌin. Chavay tꞌemayatꞌik va jatanti pero kitꞌin kaklamakayau para kalaktꞌematꞌik lapanakni. \p \v 20 Ex ni anchanu joꞌakna va niman tamakaulcha ixchꞌoqxkꞌan, va tatꞌaꞌalcha ni Jesús. \p \v 21 Taval tejkan va ukstsꞌuniykaꞌ ixtaꞌanta, ni Jesús va aaqtaun jalaktemachoqol pumatꞌuy tꞌalaqaunin, yu istsꞌalan ni Zebedeo ixtajunita. Yu qayntaun va Jacobo ixjunkan, yu ixpꞌisaqa ixjunkan va Juan. Va ixtꞌatꞌajumanal ni laka barco kun ixpaykꞌan. Va ixtatꞌajun laꞌoxinin ni ixchꞌoqxkꞌan. Ex ni Jesús vachuꞌ lakjuntaꞌil. \v 22 Ex ni yuꞌuncha vachucha tamakaul ixpaykꞌan kun ixlhitapatsakꞌan, va tatꞌaꞌalcha ni Jesús. \s1 Ni Jesús va lhuvaj lapanakni jalakmalanil \r (Lc. 6:17-19) \p \v 23 Ni Jesús va tus tiꞌukxuntayaꞌol ni talakachux xalakatꞌun Galilea, yu taꞌan laka putaulanaxna, va ixjamalaninin taꞌan ixtataqxtoꞌa ni Israelitas. Va ixlaqputeꞌey yu ox chivinti yu masuy tacha lhachimoꞌonun ni Dios. Vachuꞌ yu tapuchux taqanꞌati yu ixtalhitꞌajun ni lapanakni va tus ixlajkꞌuchꞌuꞌojoy. \v 24 Ex yu xalakatꞌun Asiria va tus talakachux takꞌatsaniꞌol yu lajꞌay lhitapatsa makal ni Jesús. Ex ni yuꞌuncha va talhiminil yu tapuchux ni ixtamaqanlqajnan ixtaqanꞌatikꞌan tacha yu lakaxkati ali yu ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus ali yu lokos ali yu niy panchꞌix y kujchoqoy, ex ni anchanu taqanꞌanin va tus ixlajkꞌuchꞌuꞌojoy ni Jesús. \v 25 Ex chuncha lhuvaj lapanakni tatꞌaꞌal yu machaqan xalakatꞌun Galilea, ali yu xalakatꞌun Decápolis ali yu laka putaulan Jerusalén vachu yu xalakatꞌun Judea, vachu yu machaqan takuktachal ni xalaꞌaxkan Jordán. \c 5 \s1 Ni Jesús lakmalaniy lapanakni lakataun aspajun \p \v 1 Taval ni Jesús tejkan laqtsꞌil tachun ni lapanakni va alcha la ixꞌukxni lakataun aspajun. Ex ancha va taulalcha. Ex chuncha ixtꞌaltanan yu ixlakmalaniy tachinchal qasmaknan ixchivinti. \v 2 Ex chuncha ni Jesús aqtayl jalakmalaniy, va naul: \s1 Ni Jesús lhilaqputeꞌey tasꞌayuꞌuncha yu oxamaktamincha \r (Lc. 6:20-23) \p \v 3 —Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan ni lapanakni yu takꞌatsan tacha kilpatanin. Ni yuꞌuncha tapaxtoqniy katatanul taꞌan lhachimoꞌonun Dios. \p \v 4 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan ni lapanakni yu tamaqaninin. Ni yuꞌuncha Dios kalakmalakaꞌulayaꞌ. \p \v 5 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan ni lapanakni yu lakstꞌuniy takꞌatsan. Ni yuꞌuncha ixnavinkꞌan kunaꞌ ni lakamunukpaꞌ. \p \v 6 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan yu ayaj tanajun kamakakal yu Dios lhinajun tus va tacha katachavanil takꞌatsan. Dios kalaqxtaqniꞌoyaꞌ yu tapuxkajuy tus va tacha kataꞌotsalcha katakꞌatsanaꞌ. \p \v 7 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan yu tamapaynininta. Ni yuꞌuncha Dios kalakmapayniyaꞌ. \p \v 8 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan yu ox svaq tajunita la ixjalhanutkꞌan. Ni yuꞌuncha katalaqtsꞌinaꞌ ni Dios. \p \v 9 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan yu tamaꞌoxamaktamincha taꞌan alin jaxkayanti. Ni yuꞌuncha kalakjunkanaꞌ sasꞌatꞌancha ni Dios. \p \v 10 ’Lajꞌox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan yu jalhilakxkaykan por tamakay yu lajꞌox. Ni yuꞌuncha tapaxtoqniy katatanul taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios laktꞌiyan. \p \v 11 ’Lajꞌox kaxajtachal mijatsukuntikꞌan ni uxiknan tejkan ni lapanakni katalaktuꞌuyan y katamukꞌaniyan ni jalaklkanti y katalhimaqchapuyan por kilapanakni untꞌatꞌik. \v 12 Ayaj kalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌik kun lhuu achati ni anchanu julchan tejkan chuncha katamakaniyan. Ay kunaꞌ milhilhajatkꞌan ni laktꞌiyan. Yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios vachu va chun jalaklhixkaykal. \s1 Yu tatꞌaꞌan ni Jesús va tacha yu xamatsati ali yu xamaklku ni lakamunukpaꞌ \r (Mr. 9:50; Lc. 14:34-35) \p \v 13 ’Uxiknankꞌan va tacha matsati para tachun ni lapanakni para ox kaval lakamunukpaꞌ. Pero incha jantu ox katꞌaylhipꞌintꞌik ex xajachipitik tacha matsati yu jantucha ox. ¿Tas pulaycha kan kajunchoqol? Jantucha tuꞌuchun xtapal kaval. Va kamajꞌankalcha lakatin para ancha katachꞌintaxapalcha ni lapanakni. \p \v 14 ’Vachuꞌ ni uxiknankꞌan va xamaklku ni lakamunukpaꞌ untꞌatꞌik. Laqataun ay putaulan incha alinta laka aspajun ex yucha jantu lay tamaqsaꞌa. \v 15 Vachuꞌ jantu matichun mamaqtayay maklku ex maqatanuy ixqaltaꞌapuꞌ laqataun kajun. Ni maklku maqskꞌiniy kꞌamukꞌa talman ex tus kamapulkuꞌol ixpulakna laqa chaqaꞌ. \v 16 Yu uxiknankꞌan vachu va chun ni mimputsukukꞌan maqskꞌiniy kaval tacha maklku yu ox lay talaqtsꞌin ni lapanakni. Ex chuncha para ox katalaqtsꞌil yu uxiknankꞌan makꞌayatꞌik. Ex tachun ay katamakal mimPaykꞌan yu alintachal laktꞌiyan. \s1 Ni Jesús jamalaninin jalhachimoꞌon \p \v 17 ’Jantu kꞌalhakꞌapꞌupꞌintꞌik ni kakmil mamaktanaꞌ ixlhachimoꞌon Moisés kun ixchivintikꞌan yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. Ni kitꞌin va ikminta laqentsanaꞌ yu taꞌan tsꞌanqaniy para laqsavalcha vas kavalcha. \v 18 Laqsaval klajunau, tejkan vananaj tiꞌalin ni laktꞌiyan kun lakatꞌun jantu lay kamaxtunikal xalhachimoꞌon ni Moisés mas va laqatauncha punto ni laqatauncha letra. Ni yucha kataylhaꞌanaꞌ tus katapasaꞌol tachun yu maqskꞌiniy katapasal. \v 19 Vachuꞌ klajunau incha matichun lapanaki jantu kamakal kuenta mas va lakatsꞌuniy yu lhiminta laqa xalhachimoꞌon ni Moisés vachu incha chuncha kalakmasunil lapanakni para jantu katamakal kuenta ex ni yucha lakatꞌuniy kunaꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. Pero yu qalasmaknan y jalakmalaniy yu alati para katamakal kuenta ex ni yucha ayaj ay kunaꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \v 20 Ni lapanakni yu tamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas y vachuꞌ yu fariseos, yuꞌuncha la ixputsukukꞌan tasuy vas katatiꞌukxuntayal. Pero kitꞌin klajunau ni maqskꞌiniy apalay vas kataval metsukuntikꞌan xajantu yuꞌuncha para kꞌatꞌanutꞌachipitik taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \s1 Ni Jesús lhichiviniy tas junitacha yu lhilukuj \r (Lc. 12:57-59) \p \v 21 ’Uxiknankꞌan asmaktꞌatꞌik tacha jalakjunkal yu maqancha mimpayankꞌan, va jalakjunkal: “Jantu kꞌamaqnin. Yu kamaqnininaꞌ ni yucha kamukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqal.” \v 22 Ni yu kitꞌin iklajunau yu kalukujlayaꞌ kun ixlaqaj, yucha kamukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqal. Mas va taꞌayuchacha lapanaki kaval incha va kaxkayl ixlaqaj y kajunil laqxtoqnuꞌ chivinti, yucha kamukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqal u incha kajunil: “¡Uxintꞌi nitacha mijatapastakꞌati!”, ex ni yucha kapaxtoqniyaꞌ ixmaqanlqajnati la xajikmi laqnin. \p \v 23 ’Ex incha lhitꞌan milapaxkan laka altar, incha kꞌapꞌastakꞌel ni lhitꞌaꞌun laqtaqal kun milaqaj, \v 24 ex ancha kꞌamakꞌaunꞌel milapaxkan laka altar. Maqskꞌiniy pꞌunaj kꞌalaqpinꞌel milaqaj para ox kalalaqtsꞌinchꞌoꞌotꞌik. Ex laycha kꞌapꞌinchꞌoꞌo ni laka altar para kꞌamaqxtꞌaqtꞌicha milapaxkan. \p \v 25 ’Chavay incha matichun chivintanuputun laka machꞌalkꞌati por makꞌanin laqtaqal, ex tejkan pꞌintꞌatꞌik lakatin oxi kaxaꞌalatꞌi tacha milaqaj, para jantu kamaqxtaqnin kun machꞌalkꞌati. Incha jantu, ex yu machꞌalkꞌati kamaqxtaqniyan ixpolisia, ex kꞌatꞌanuyeꞌe laka pachꞌin. \v 26 Laqsaval ijkunan ni ancha jantu katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyeꞌe incha jantu kamapꞌalꞌoyeꞌe tachun ni tumin. \s1 Ni Jesús lhichiviniy yu talatꞌatamay yu jantu ixnavinkꞌan \p \v 27 ’Uxiknankꞌan asmaktꞌatꞌik tacha jalakjunkal yu maqancha mimpayankꞌan: “Jantu katꞌatꞌamatꞌi qayntaun yu jantu minavin kaval.” \v 28 Pero kitꞌin klajunau incha matichun kalaqtsꞌil qayntaun xanati yu jantu ixnavin tus katꞌatamaputul ex ni yucha jamaqtaqalhinincha la ixjalhanuti. \p \v 29 ’Chavay incha kꞌamakꞌapꞌutꞌu talaqalhin por yu laqtsꞌin la milaqchul, apalay ox kaval ni kꞌalakpꞌumaxtꞌukꞌa milaqchul y kamajꞌacha. Apalay ox kamaꞌatsꞌanꞌatꞌi laqataun la milakatunaj xajantu kꞌatꞌanꞌalhuꞌokꞌa kun tachun milakatunaj ni laqnin. \v 30 Chavay incha makꞌapꞌutꞌun talaqalhin kun milhijakanaj mimakaꞌ, apalay ox kaval ni kꞌachꞌaqxmajꞌacha. Apalay ox kamaꞌatsꞌanꞌatꞌi laqataun la milakatunaj xajantu kꞌatꞌanꞌalhukꞌa kun tachun milakatunaj ni laqnin. \s1 Ni Jesús lhichiviniy tejkan talamakaunchoqoy xapay kun xanati \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18) \p \v 31 ’Vachu va naunkal ni mas va taꞌayucha kamakaunchoqol ni ixanati maqskꞌiniy kaxtaqnil aqxtaun karta yu pulamakaunkan. \v 32 Pero yu kitꞌin klajunau incha qayntaun joꞌati makajun ixanati mas jantu kamaqtaqalhinil, ex va ixlaqtaqal ni xapay incha ixanati kamaqtaqalhinil por katꞌatsukuchoqol aqayntaun. Vachuꞌ yu tꞌatsukuy qayntaun xanati yu valiꞌiy makaunkal, ni yucha maqtaqalhinin. \s1 Ni Jesús lhichiviniy yu pumasavalay por Dios ni kamakal tuꞌuchun \p \v 33 ’Vachu asmaktꞌik tacha lakjunkal ni lapanakni maqancha: “Jantu aqtaun kꞌanau ni va laqsaval minchivinti incha jantu laqsaval kaval. Tachun yu uniy ni Dios miJalhachimoꞌonuꞌ ni kamakꞌayeꞌe yucha kamakꞌayeꞌe.” \v 34 Pero kitꞌin iklajunau jantu aqtaun kꞌapꞌuchꞌivintꞌapꞌasutꞌik tuꞌuchun por kꞌamasavalatꞌik. Jantu kꞌapꞌuchꞌivintꞌapꞌasutꞌik ni laktꞌiyan, porke ancha va taꞌan lhachimoꞌonun Dios. \v 35 Ni por lakatꞌuncha, va ancha chꞌintay Dios. Ni por yu laka putaulan Jerusalén, va ancha ixputaulan ni ay Jalhachimoꞌonu Dios. \v 36 Vachu jantu kꞌapꞌuchꞌivintꞌapꞌasutꞌik miꞌaqtsulkꞌan. Jantu aqtaun lay kamakꞌayapitik laqxnapapa nisin jantu lay kamakꞌayapitik laqtsꞌiti mas va maqataun miꞌaji. \v 37 Incha laqsaval kꞌamakꞌayapitik yu talhisakmiy ex vamun kanauntꞌik “Chun”. Incha jantu, ex kꞌanauntꞌik “Jantu”. Chavay matichun incha jantu makay tacha aniy, ex makay talaqalhin. \s1 Ni Jesús lhichiviniy ni jantucha kamaktꞌaukꞌachꞌoꞌo \r (Lc. 6:29-30) \p \v 38 ’Vachu asmaktꞌik ni va maqancha naunkal: “Incha matichun kalaqalhinil ixlaqchul aqayntaun ex vachuꞌ tsꞌanqay kamaxtunikal ixlaqchul. Incha matichun kalaqalhinil ixtatsalati aqayntaun ex vachuꞌ tsꞌanqay kamaxtunikal ixtatsalati.” \v 39 Pero kitꞌin klajunau ni jantu aqtaun kamaktꞌaukꞌanichꞌoꞌo qayntaun lapanaki yu makaniyan laqtaqal. Chavay incha matichun palaqstisayan, va kaxtꞌaqnin aminpalaqxtitaun. \v 40 Chavay incha matichun lhichivintanuputunan laka pulakchivin por maxtuniputunan mixkujuꞌ, kꞌamakꞌaunincha para kalhaꞌalcha y vachu kaxtꞌaqnin yu minkutun. \v 41 Chavay incha matichun makaniyan laqatapꞌasta para kalhipꞌi ixmachꞌapati taun kilometro, ex kꞌalhipꞌi tꞌuy kilometro. \v 42 Vachu incha matichun skꞌiniyan taun tuꞌuchun kaxtꞌaqnin, incha va matsiskꞌiniyan ex kꞌamachꞌixtꞌaqnincha. \s1 Kꞌalakpꞌaxkꞌatꞌi yu mintꞌalaxkayan \r (Lc. 6:27-28, 32-36) \p \v 43 ’Vachu asmaktꞌatꞌik yu maqancha naunkal: “Kꞌapꞌaxkꞌatꞌi yu mintꞌamachaqaꞌ y kꞌaxkꞌay yu mintꞌalaxkayaꞌ.” \v 44 Pero yu kitꞌin klajunau ni kapꞌaxkꞌatꞌik yu mintꞌalaxkayankꞌan y ox kalhichꞌivinitꞌik yu jantu ox talhichivinanan, ox kalakmakꞌanitꞌik yu taxkayyan, kaskꞌintꞌik Dios por yu talaktuꞌuyan y jantu ox tamakaniyan. \v 45 Ex chuncha ni uxiknan sasꞌatꞌan kꞌunapitik ni mimpaykꞌan yu vilchal laktꞌiyan. Yucha jalakmapulkuniꞌojoy ixjulchan mas yu jalaktuꞌunun kun yu lajꞌoxin lapanakni, y vachu jalakmamaniy ni xkan yu vas tatiꞌukxuyanal y vachu yu talaktuꞌunun. \v 46 Chavay ni uxiknankꞌan incha vamun pꞌaxkꞌayatꞌik ni lapanakni yu tapaxkayan, ¿ex tisuncha xtapal kaval? Vachu va chun talapaxkay ni laktuꞌunun lapanakni yu tachꞌinin impuestos. \v 47 Vachuꞌ incha vamun ox mastꞌakꞌayatꞌik metꞌalaqauninkꞌan ex jantu tuꞌuchun xtapal kaval. Vachu va chun talamastakꞌay ni lapanakni yu jantu ixnavin Dios kataval. \v 48 Vas katꞌiꞌukxuntꞌayatꞌik vachu va tacha yu mimPay Dioskꞌan yu vilchal laktꞌiyan. Yucha jantu tuꞌuchun tsꞌanqay la ixjapaxkanti. \c 6 \s1 Ni Jesús lhichiviniy tacha kꞌamakꞌatꞌi yu lajꞌox lhitapatsa \p \v 1 ’Tejkan tꞌoꞌoyayatꞌik Dios y kamakꞌatꞌik yu lajꞌox, jantu kamakꞌatꞌik la ixtalakavantikꞌan ni lapanakni para katalaqtsꞌin yu alati. Incha va chuncha makꞌayatꞌik ex yu mimPaykꞌan yu vilchal laktꞌiyan jantu tuꞌuchun lhilhajati kataxtaqniyan. \v 2 Xlhiyucha tejkan aqtꞌayꞌuy yu kilpatanin jantu maqskꞌiniy tus va kꞌalaqpꞌutꞌeꞌeniꞌocha ni lapanakni. Ni lapanakni yu tꞌuy ukxpuꞌ tamakay, tejkan taꞌaqtayjuy kilpatanin, yuꞌuncha talhinajun kasunkal ni sqol laklhitamau u laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni lapanakni para katakꞌatsal tachun ni lapanakni y para katatoꞌoyal. Pero laqsaval klajunau ni ixtoꞌoyakkꞌan vamun yuꞌ ixlhilhajatkꞌan katalaqaꞌiyaꞌ. \v 3 Chavay uxintꞌi tejkan jalaqꞌaqtꞌayꞌuy yu kilpatanin jantu maqskꞌiniy kakꞌatsal matichun mas yu ox milaqaj kaval. \v 4 Tejkan aqtꞌayꞌuy matichun va saqcha kꞌaꞌuntꞌi. Yu mimPay yucha laqtsꞌiniyan yu makꞌay, yucha kaxtaqniyan milhilhajati. \s1 Ni Jesús masuy tas kaskꞌintꞌicha Dios \r (Lc. 11:2-4) \p \v 5 ’Chavay ni uxiknankꞌan tejkan skꞌinatꞌik Dios, jantu kꞌaꞌuntꞌik tacha ni lapanakni yu tꞌuy ukxpuꞌ tamakay. Yuꞌuncha ayaj tamaqamay kataskꞌil Dios laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni lapanakni y vachu taꞌan la ixpiktunuxnan ni laklhitamau. Tanajun katalaqtsꞌil tachun ni lapanakni y katatoꞌoyal. Laqsaval klajunau vamun yuꞌ ixlhilhajatkꞌan. \v 6 Pero yu uxintꞌi tejkan skꞌin ni Dios kꞌatꞌanutꞌi la minkuarto ex kꞌamalakchꞌaucha ni mimatiꞌ ex kꞌatꞌapꞌayninincha mimPay Dios yu ancha tꞌaꞌalintan laqatamaqsaq. Ex yu mimPay Dios laqtsꞌiniyan yu makꞌay laqatamaqsaq, ex ni yucha kaxtaqniyan ni milhilhajati. \p \v 7 ’Tejkan kꞌatꞌapꞌayninin Dios, jantu kꞌanau aqlhuvaj chivinti yu jantu ixtapal tacha tamakay yu valiꞌiy lapanakni. Yuꞌuncha talhilay tejkan ayaj lhuu tachiviniy va apalay ox makay kuenta ni Dios. \v 8 Ni uxiknan jantu kaꞌuntꞌik tacha yuꞌuncha. Yu mimPay Dioskꞌan tejkan jantukaꞌ skꞌinatꞌik, yucha kꞌatsaycha tisuncha maqltꞌaskꞌiniyatꞌik. \v 9 Yu uxiknankꞌan tejkan skꞌinatꞌik Dios maqskꞌiniy kꞌanauntꞌik inchine: \q1 KimPay Dios kꞌatꞌi yu alintꞌachiy laktꞌiyan, \q1 katatoꞌoyan ni lapanakni mintaqaꞌuti. \q1 \v 10 Kꞌalhachꞌimoꞌon aniy, \q1 chuncha kamakakal yu lhinaꞌun aniy lakamunukpaꞌ vachu va tacha makakan yu lhinaꞌun laktꞌiyan. \q1 \v 11 Lhilhiy kilaxtaqniu yu vayti yu kmaqskꞌiniyau. \q1 \v 12 Kilamalaqmixiniu ni laqtaqal yu klamakaniyau, vachu va chun tacha kijnan kmalaqmixiniyau ni lapanakni yu kintamakaniyan laqtaqal. \q1 \v 13 Jantu kilalhilhaꞌau taꞌan kakmapastaknikau yu talaqalhin, va kilamalaqtaxtuu laqa talaqalhin. \q1 Va chuncha kavalcha. \p \v 14 ’Chavay incha ni uxiknankꞌan lamalaqmixiniyatꞌik ni lapanakni yu tamakaniyan laqtaqal, ex yu mimPay Dioskꞌan yu vilchal ni laktꞌiyan vachu katamalaqmixiniyan ni uxiknankꞌan. \v 15 Incha jantu kꞌamalaqmixiniyapitik ni lapanakni yu tamakaniyan laqtaqal, ex vachu yu mimPay Dioskꞌan jantu katamalaqmixiniyan mintalaqalhinkꞌan ni uxiknankꞌan. \s1 Ni Jesús lhichiviniy ni taskꞌajati \p \v 16 ’Tejkan tꞌaskꞌaꞌayatꞌik ni uxiknan, jantu kamaqaninil miꞌukxpukꞌan, tacha ni valiꞌiy lapanakni yu tꞌuy ukxpuꞌ tamakay. Ni yuꞌuncha tejkan tataskꞌajay va tamamaqanixvay ixꞌukxpukꞌan para katalaqtsꞌil ni lapanakni ni va tataskꞌajay y katatoꞌoyal. Laqsaval klajunau vamun yuꞌ ixlhilhajatikꞌan katalhitsukuyaꞌ. \v 17 Ni uxintꞌi tejkan tꞌaskꞌaꞌay maqskꞌiniy ox kaꞌoqxpꞌuchꞌaꞌa y ox kalaꞌoxikꞌa. \v 18 Ex yu lapanakni jantu katakꞌatsanin incha tꞌaꞌun taskꞌajan, vamun kakꞌatsal mimPay Dios yu ancha tꞌaꞌalintan laqatamaqsaq. Ex chuncha mimPay Dios yu laqtsꞌinꞌojoy mas yu jantu tasuy, yucha kaxtaqniyan milhilhajati. \s1 Yu xamaqaliti ni laktꞌiyan \r (Lc. 12:33-34) \p \v 19 ’Jantu maqskꞌiniy kꞌalalhavatꞌik maqaliti yu aniy lakamunukpaꞌ. Aniy va laqlvajiy ni tsapul y masꞌojoy, va talaqalhiꞌojoy. Aniy vachuꞌ yu alhavanaꞌ tanuy para kaꞌalhaul. \v 20 Mas apalay ox kꞌalalhavatꞌik ni maqaliti ni laktꞌiyan, ex ancha ni alhavanaꞌ jantucha lay katanutachal para kaꞌalhaul, y vachu yu tsapulin kun yu mamasay jantucha lay katatanutachal para katalaqalhil. \v 21 Taꞌan maꞌalinatꞌik mimaqalitkꞌan, va ancha pꞌastꞌakꞌatꞌik la mejalhanutikꞌan. \s1 Yu vamun makaputun yu Dios lhinajun yucha va tacha qayntaun yu lhitꞌajun ox ixlaqchul \r (Lc. 11:34-36) \p \v 22 ’Yu milaqchul va tacha taun xamaklku la milakatunaj; incha lajꞌox milaqchul, ex alin maklku para taꞌakchun milakatunaj. \v 23 Chavay incha milaqchul jantu lajꞌoxin kataval, ex tachun yu milakatunaj kaputsꞌisꞌoyaꞌ. Mas tunkujunta la milakatunaj pero lhiꞌakxajyachal putsꞌisniꞌ. Ex chuncha apalay sqoyaq lhiꞌakxajyachal ni putsꞌisniꞌ la milakatunaj. \s1 Ni Dios ali yu maqaliti \r (Lc. 16:13) \p \v 24 ’Jantu matichun lay oxi katapatsanil qayntaun jaꞌukxtin y vachuꞌ aqtauncha katapatsanil aqayntaun. Kaꞌachaniyaꞌ yu qayntaun y kaxkayyaꞌ yu aqayntaun. Va katꞌaꞌanaꞌ yu qayntaun y jantu kamakayaꞌ kuenta yu lhinajun yu aqayntaun. Vachu va chuncha jantu lay tꞌapꞌatsꞌaniy ni Dios incha tꞌoꞌoyay yu maqaliti. \s1 Ni Dios jalhistakꞌa sasꞌatꞌan \r (Lc. 12:22-31) \p \v 25 ’Xlhiyucha kitꞌin klajunau jantu katapastakꞌun la metsukuntikꞌan tisuncha kꞌaꞌuyapitik y kaꞌoqyapitikcha, vachu jantu katapastakꞌun la milakatunajkꞌan suncha kꞌaꞌulayapitik. ¿Jantu kꞌatsꞌayatꞌik ni metsukuntikꞌan apalay xtapal xajantu yu vayti? Vachu yu milakatunajkꞌan apalay xtapal xajantu yu laqchꞌiti. \v 26 Chavay kalaqtsꞌintꞌik yu tsꞌoꞌon yu taltꞌilhinijtꞌajun ni laka unin. Yuꞌuncha jantu tachꞌan y jantu taxqanan y jantu tamaꞌay ixlhiꞌutkꞌan laka pakꞌatsa. Yu mimPaykꞌan yu alintachal laktꞌiyan yucha jalaqxtaqniy ixvaytikꞌan. Yu uxiknankꞌan apalay ixtapal metsukuntikꞌan xajantu yu tsꞌoꞌon. \v 27 ¿Taꞌayucha siya uxiknankꞌan lay apalay putanꞌay kꞌaꞌunaꞌ vamun por pastakꞌuy? \p \v 28 ’Ex ni uxiknan ¿valiꞌiychacha ayaj tapastakꞌuyan ni milaqchꞌitkꞌan? Chavay kꞌalaqtsꞌintꞌik tacha taꞌajin ni xanti. Jantu tatapatsay, jantu tamakay isijuntikꞌan. \v 29 Pero kitꞌin klajunau ixlaqchꞌiti yu ay lhachimoꞌonuꞌ Salomón mas ayaj ox ixlakatayay, jantu kalaqchaꞌal tacha ixꞌoxixtu laqataun xanti. \v 30 Ni javan yu chavay alinta lakakꞌavin, lhiy kalaqxauyacha laka horno pero ni Dios ayaj kꞌus jamalaqchꞌiniy. Ex apalay ox katamalaqchꞌiniyan ni uxiknan mas va lakatsꞌuniy milhakapuꞌatkꞌan. \v 31 Chuncha jantu maqskꞌiniy katapastakꞌun, jantu kanauntꞌik: “¿Tisuncha kaꞌuyaucha? u ¿Tisuncha kaꞌotꞌaucha? u ¿Tisuncha kalhimalaqchꞌininaucha?” \v 32 Yu valiꞌiy lapanakni, yuꞌuncha ayaj tapastakꞌuy yu aniy axtoqnuꞌ. Pero mimPaykꞌan yu vilchal laktꞌiyan, yucha kꞌatsay ni maqskꞌiniyatꞌik tachun ni anchanu axtoqnuꞌ. \v 33 Va kꞌalhipꞌuxkꞌauyapitik ni kalhachimoꞌonul Dios para kamakakal tachun yu lhinajun, ex kaꞌalinaꞌ tachun yu maqskꞌiniyatꞌik. \v 34 Xlhiyucha jantu aqtaun katapastakꞌun yu katapasayaꞌ lhiy. Taun taun julchan alin yu lhitaꞌay, oxicha vamun kapꞌastꞌaktꞌik yu chavaycha. \c 7 \s1 Jantu kamukꞌanin laqtaqal yu ataun lapanaki \r (Lc. 6:37-38, 41-42) \p \v 1 ’Jantu kꞌalakmukꞌanitꞌik laqtaqal yu alati lapanakni ex ni uxiknan jantu katamukꞌaniyan laqtaqal ni Dios. \v 2 Chavay yu tacha pꞌumukꞌaniyatꞌik laqtaqal yu alatin yu Dios vachu va chun katapumukꞌaniyan laqtaqal ni uxiknankꞌan. Chavay yu papulkan yu mapꞌatsꞌayatꞌik uxiknan vachu va yuꞌ ni papulkan katapulkaniyan ni Dios. \v 3 ¿Valiꞌiycha makꞌay kuenta yu lakatꞌuniy laqtaqal yu makay qayntaun milaqaj pero jantu makꞌay kuenta yu la ay laqtaqal yu makꞌay uxintꞌi? Va tacha laqtsꞌiniy xatalvayanti kꞌiu yu lakputanun la ixlaqchul milaqaj, pero jantu makꞌay kuenta yu la milaqchul va lakputanun maqaꞌay kꞌiu. \v 4 Chavay incha lakputanun ni maqaꞌay kꞌiu la milaqchul, ¿ex valiꞌiycha uniy milaqaj: “Kakmaxtuniyan yu xatalvayanti kꞌiu yu lakputanun la milaqchul”? \v 5 Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌay. Maqskꞌiniy pꞌunaj kꞌamaxtꞌuꞌel ni maqaꞌay kꞌiu yu lakputanun la milaqchul, ex chuncha apalaycha ox kꞌalakꞌavananeꞌe para kꞌamaxtꞌunin xatalvayanti kꞌiu yu lakputanun la ixlaqchul milaqaj. \p \v 6 ’Yu lajꞌox jantu kꞌalakmasunitꞌik ni lapanakni yu taxkajiy, yuꞌuncha va tacha laktuꞌunun xꞌoyun yu va lay katatalqamal y katalaktuꞌuyan. Vachu jantu kꞌaxtꞌaqnitꞌik jatapastakꞌati ni lapanakni yu jantu tamakay kuenta, yuꞌuncha va tacha pꞌaxnin yu valiꞌiy katalaqamanal chiyux yu laqlhuu xtapal. \s1 Kꞌaskꞌinin Dios yu maqskꞌiniy la metsukunti y yucha kaxtaqniyan \r (Lc. 11:9-13; 6:31) \p \v 7 ’Kaskꞌinitꞌik Dios yu maqskꞌiniyatꞌik, yucha kataxtaqniyan. Kꞌalakxkꞌautꞌik ex katꞌemayapitik. Katꞌaylhipꞌi makasanaꞌ laka matiꞌ, ex katalaqltiꞌayaꞌ. \v 8 Yu skꞌin tuꞌuchun, va laqaꞌiy. Yu puxkajuy, va temay. Yu makasay laka matiꞌ, ni yucha malaqltiꞌanikan. \p \v 9 ’¿Xaqayntaun ni uxiknan incha kataskꞌinin ni pan mesꞌatꞌakꞌan, va kꞌaxtꞌaqnitꞌik chiyux? \v 10 ¿Incha kataskꞌinin jatanti, kꞌaxtꞌaqnitꞌik tsapul? \v 11 Chuncha ni uxiknankꞌan mas va jalaktuꞌunun untꞌatꞌik lay xtꞌaqniyatꞌik laqxoqta yu lajꞌox ni mesꞌatꞌankꞌan. Ex laqsaval mimPaykꞌan yu vilchal laktꞌiyan kalaqxtaqniyaꞌ yu apalay ox yu taskꞌin. \p \v 12 ’Kꞌalakmakꞌanitꞌik yu alati vachu va tacha naunatꞌik katamakanin. Va yucha yu lhinajun ixlhachimoꞌon Moisés kun yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \s1 Va putꞌuniy ni kiltalakxtuti taꞌan kꞌapꞌuchꞌipꞌi ox jatsukunti \r (Lc. 13:24) \p \v 13 ’Kꞌatꞌanutꞌikcha taꞌan putꞌuniy ni kiltalakxtuti. Yu puꞌay kiltalakxtuti taꞌan jantu lhitaꞌay ni lakatin, ancha puꞌankanta laka lhinin. Yu anchanuꞌ tin, ancha apalay qaynlhuu tapuꞌanta. \v 14 Pero yu xatin yu puꞌankanta taꞌan ox jatsukunti, ancha va putꞌuniy y ayaj lhitaꞌay, ancha va lakatsꞌuniy yu tapuꞌanta. \s1 Aqataun kꞌiu va pumispakan yu xaꞌunikan \r (Lc. 6:43-44) \p \v 15 ’Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha kun yu tamakanunun mas tanajun talaqputeꞌey ixchivinti Dios. Ni yuꞌuncha tejkan talaqminan tatasuy tacha qalꞌoxin tacha valiꞌiy borregos. Pero laqsaval talaktuꞌunun, va tacha maqtalin yu taꞌuputunan. \v 16 Lay kꞌalakpꞌumispꞌatꞌik va por yu tamakay, vachu va tacha lay pumispakan aqataun kꞌiu por yu xaꞌunikan. Jantu lay kꞌapꞌuxtꞌi ni uvas laka jaltukun y vachu jantu lay kꞌapꞌuxtꞌi higos taꞌan valiꞌiy jakꞌivinan. \v 17 Tachun ox kꞌiu xtaꞌa yu lajꞌox xaꞌunikan. Yu jantu ox kꞌiu kaval ni yucha xtaꞌa yu jantu lajꞌox xaꞌunikan. \v 18 Yu ox kꞌiu jantu lay xtaꞌa yu jantu ox xaꞌunikan. Vachu yu kꞌiu yu jantu ox jantu lay xtaꞌa yu lajꞌox xaꞌunikan. \v 19 Tachun kꞌivinan yu jantu xtaꞌa lajꞌox xaꞌunikan yucha kachaqxtakalcha y kamapꞌukalcha laka jikmi. \v 20 Ex chuncha ni uxiknan kꞌalakpꞌumispꞌayapitik ni lapanakni, va por ixlhitapatskꞌan yu tamakay. \s1 Jantu tachun katatanutachal taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios \r (Lc. 13:25-27) \p \v 21 ’Jantu tachun yu kintajuniy: “Jalhachimoꞌonuꞌ, Jalhachimoꞌonuꞌ”, katatanutachal taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. Vamun yu tamakay tacha lhinajun ni kimPay yu vilchal laktꞌiyan. \v 22 Ni anchanu julchan ayaj qaynlhuvaj lapanakni kintajunaꞌ: “Jalhachimoꞌonuꞌ, Jalhachimoꞌonuꞌ, klhichiviniu kun ixtapꞌasta mintaqaꞌuti ex ayaj lhuu aqmoqxnun iklakmaxtuniu lapanakni, y la mintaqaꞌuti lajꞌay axtoqnuꞌ ikpumakau.” \v 23 Pero ex kaklakjunaꞌ: “Jantu aqtaun ni iklamispau. Kaꞌostꞌikcha kun kitꞌin yu uxiknan maqtaqalhinin untꞌatꞌik.” \s1 Yu maꞌatꞌuy xaputayan \r (Lc. 6:47-49; Mr. 1:22) \p \v 24 ’Taꞌayu yu kinqalasmatꞌa y makay tacha yu klhinajun, yucha va ayaj jalakpastaknan tacha qayntaun yu makal ixchaqaꞌ kun xaputayan chiyux. \v 25 Ex chuncha tamachil lajꞌay xkan y taꞌaynlhi yu laꞌaxkan y yu pꞌas un talakanunil ni anchanuꞌ chaqaꞌ. Pero jantu kamaqtal, yu xaputayan va si chiyux ixjunita. \v 26 Yu kinqalasmatꞌa y jantu makay tacha kitꞌin klhinajun, yucha lhiꞌakxajyachal va tacha qayntaun tontoj lapanaki yu makal ixchaqa kun xaputayan kukuj. \v 27 Ex chuncha tamachil lajꞌay xkan y talajꞌaynl ni laꞌaxkan, y vachu yu pꞌas un talakanunil ni anchanu chaqaꞌ, tus tachun lakpujꞌol y va aqtaun tachun lhaꞌanꞌol. \p \v 28 Ex va chuncha tejkan mamaktalcha ixchivinti ni Jesús, ex yu lapanakni va tus vak takꞌatsal por yu tacha ixjamalaninin. \v 29 Va ixjamalaninin tacha qayntaun pꞌas jalhachimoꞌonuꞌ y jantu kamalaninil tacha yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan. \c 8 \s1 Ni Jesús maꞌayajnil qayntaun lakapuchꞌiniꞌ \r (Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16) \p \v 1 Ex va chuncha tejkan tajuminchoqochalcha ni Jesús laka aspajun va lhuvaj lapanakni tatꞌaꞌal. \v 2 Ex ancha va talakanunil qayntaun joꞌati taqanꞌan yu lakapuchꞌita, ex ni yucha va taꞌaqtsoqoqtanil taꞌan ixyal ni Jesús, va junil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, incha kꞌinkꞌuchꞌupꞌutꞌun, lay kꞌinkꞌuchꞌutꞌi. \p \v 3 Ex ni Jesús va moqslanil ixmakaꞌ, va junil: \p —Chun, kitꞌin knajun palaycha kꞌaꞌunchꞌoꞌo. \p Ex va niman lakmamakaxanichoqolcha ni ixlakapuchꞌiti. \v 4 Ex ni Jesús va junil: \p —Chavay ijkunan jantu matichun kalaqpꞌutꞌeꞌenin. Vamun kalaqpꞌinchiy yu kura y kalhipꞌinin milapaxkan yu tacha lhinajun ixlhachimoꞌon ni Moisés, para katakꞌatsaꞌol ni lapanakni ni palaycha unchꞌoꞌotꞌa mintaqanꞌati. \s1 Ni Jesús va maꞌayajnichoqol ixꞌoqxtamati yu xakapitan Romano \r (Lc. 7:1-10) \p \v 5 Ex va chuncha tejkan tanuchal ni Jesús ni xaputaulan Kapernaum, ex qayntaun kapitan Romano va talakanunil ni Jesús va aqtayl tapaynini. \v 6 Va junil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, yu kiꞌoqxtamati yucha mal la kinchaqaꞌ. Ayaj pꞌas lakanita, tꞌajun majkꞌatsan taun pꞌas maqanlqajnati. \p \v 7 Ex chuncha ni Jesús va naul: \p —Kajkꞌantachal ni kꞌuchꞌunuꞌ. \p \v 8 Ex yu kapitan Romano va naul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kitꞌin jantu ox kakval, jantu kimpaxtoqniy para kꞌintꞌatꞌanuchꞌiy la kinchaqaꞌ. Maqskꞌiniy vamun ni uxintꞌi kꞌanau, ex yu kiꞌoqxtamati laycha palay kajunchoqol. \v 9 Kitꞌin klhitꞌajun kiꞌukxtin, vachuꞌ la kintamakaꞌ alin tropas yu kintaꞌaqtayjuyan. Tejkan xaqayntaun ijkuniy kaꞌal avintꞌi, ex ni yucha va niman an. Yu aqayntaun tejkan ijkuniy kamil, va niman min. Yu kiꞌoqxtamati tejkan ijkuniy kamakal tuꞌuchun, yucha va niman makay. Uxintꞌi vachu chun lay kꞌalhinau palay kajunchoqol ni kiꞌoqxtamati. \p \v 10 Tejkan qasmaklhi ni Jesús va tus saq tayal. Va lakjunil ni lapanakni: \p —Laqsaval klajunau jantu matichun israelita kaktemal yu chuncha lhakapuꞌanan tacha yu aniy lapanaki. \v 11 Klajunau ayaj lhuvaj katamintachal taꞌan putakꞌutꞌa ni julchan y vachu taꞌan puꞌanachal, va katatꞌavaynacha ni Abraham ali Isaac ali Jacob taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios laktꞌiyan. \v 12 Chavay yu ixtapaxtoqnil katataulal taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios, yuꞌuncha va kalaqtanqalhukanaꞌ yu ixlhimaqspaꞌ taꞌan putsꞌista. Ancha katalajqalhutsukutachal y katalaktsakꞌalhitsukutachal ixtatsalatikꞌan. \p \v 13 Ex junil ni Jesús ni kapitan: \p —Chavay kꞌapꞌinchꞌoꞌocha la minchaqaꞌ y chuncha kavalcha tacha ixlhakꞌapꞌuꞌpꞌin. \p Ex va chuncha ni ixꞌoqxtamati va palaycha junchoqol. \s1 Ni Jesús maꞌayajnichoqol ixꞌatinaꞌ ni Pedro \r (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39) \p \v 14 Ex ni Jesús va al la ixchaqaꞌ ni Pedro, va laqtsꞌil yu ixꞌatinaꞌ, va ixtaqanꞌay, ixmal la isaqati, va ixchꞌapata skakati. \v 15 Ex chuncha ni Jesús va chꞌapanil ixmakaꞌ, ex ni xanati va makaunchoqolcha iskakati, ostaulchoqol, aqtaylcha jalakvavay. \s1 Ni Jesús lakmaꞌayajnichoqol lhuvaj taqanꞌanin \r (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41) \p \v 16 Ex va chuncha tejkan ixtꞌajuncha putsꞌisniꞌ, va laklhaꞌanikal ni Jesús ayaj lhuvaj taqanꞌanin yu ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus. Ex chuncha va kun taun chivinti yu naul ni Jesús tus tachun yu jantu lajꞌox espíritus tataxtuniꞌochoqol y tachun ni taqanꞌanin taꞌayajnanꞌochoqol. \v 17 Va chuncha tapasal para kataqayntsal yu tacha tsꞌoqlhi ni Isaías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios tejkan naul: “Yucha lhaꞌanꞌol tachun ni kilakaxkatkꞌan y tꞌikukꞌalhaꞌanꞌol kintaqanꞌatkꞌan.” \s1 Yu ixtatꞌaꞌuxaꞌan ni Jesús \r (Lc. 9:57-62) \p \v 18 Ex ni Jesús tejkan jalaqtsꞌilcha ayaj lhuvaj taval ni lapanakni va laklhijunil ixtꞌaltanan para katatꞌaꞌal yu ixlhiputakuktachal ni ay lakxkan. \v 19 Ex qayntaun lapanaki yu ixmasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va talakanunil, va junil: \p —Jamalaniniꞌ, kitꞌin kaktꞌaꞌanan mas va toꞌoxtaychacha kapꞌineꞌe. \p \v 20 Ex yu Jesús va junil: \p —Yu xanixꞌoyun, yuꞌuncha tamaqalin ixchaqakꞌan taꞌan poqapaj laktalpa. Yu tsꞌoꞌon, yuꞌuncha tamaqalin ixpaqtamankꞌan ni lakakꞌiu. Pero ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, jantu kakmaqalil toꞌoxtaycha kakmastaknil ni kiꞌaqtsul. \p \v 21 Aqayntaun ixtꞌaltanaꞌ ni Jesús va junil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, va knajun kꞌimakꞌaunꞌel para kajkꞌal maknunuꞌ ni kimpay. \p \v 22 Ex ni Jesús va junil: \p —Kꞌintꞌatꞌatꞌicha. Kꞌalakmakꞌaucha ni janinin katalamaknulcha siya yuꞌuncha ni janinin. \s1 Ni Jesús malakaꞌulachoqol ni uniyaxkan \r (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25) \p \v 23 Ex ni Jesús tajulcha laka barco. Yu ixtꞌaltanan vachuꞌ tatajul. \v 24 Ex va chuncha va ostaulal taun pꞌas un ni lakamar. Yu xkan va tus talman tantꞌaqstꞌay, va laycha kaꞌaqxtaqmal makay ni barco, pero ni Jesús va iltatay, jantu makay kuenta mas va laycha katatalaqtsꞌanqal. \v 25 Ex yu ixtꞌaltanan va taꞌal maqloꞌonun, va tajunil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ¡kilaꞌaqtayjuu! ¡Aniy tꞌaunaucha talaqtsꞌanqanin! \p \v 26 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha ayaj tꞌalhananatꞌikcha? Va lakatsꞌuniy milhakapuꞌatkꞌan. \p Ex ostaulal, laqꞌaymal ni un kun yu ay xkan yu ixtatantꞌaqstꞌata. Ex chuncha ni un kun yu xkan va talakataulchoqolcha, va saq junchoqol. \v 27 Ex yu ixtꞌaltanan va tus vak takꞌatsal ixtachunkꞌan. Taꞌaqtaylcha talalhisakmiy siya yuꞌuncha, va talajuniy: \p —¿Tas va ayuchacha ni anu lapanaki? Mas kaval un kun xkan, si taqalasmakꞌojoy. \s1 Pumatꞌuy yu machaqan Gadara ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus \r (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39) \p \v 28 Ex chuncha ni Jesús tatakukchalcha ni lakamar, la xalakatꞌun Gadara. Ex ancha taxajchil pumatꞌuy lapanakni yu ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus. Va taminchal taꞌan mamakan janinin taꞌan poqapaj laktalpa, va tatalakanunil ni Jesús. Va laktaxtujcha ixtajunita, va ayaj laklhitalhaunita, va tus jantu matichun lay ixtapasay anchanu lakatin. \v 29 Ex ni anchanu lapanakni va taꞌaqtayl pꞌas tatꞌasay, va tanajun: \p —Jesús, jantu kilalaqltalakanuu ni kijnan, ni uxintꞌi Sasꞌatꞌa Dios unitꞌa. ¿Chavay va tꞌantꞌacha para kilamamaqanlqajniu, mas jantukaꞌ lakachin ni julchan? \p \v 30 Ancha, jantu maqati, ixtaꞌalin lhuvaj pꞌaxnin, va ixtatꞌajun exvaynin. \v 31 Ex yu jantu lajꞌoxin espíritus va tatapayninil ni Jesús, va tajunil: \p —Incha kilamaxtuyau, kilamakajuu para kaklaqtanuu yu anu pꞌaxnin. \p \v 32 Ex ni Jesús jalakjunil: \p —Kapꞌintꞌikcha. \p Ex ni jantu lajꞌox espíritus va tataxtuchoqolcha ni anchanu pumatꞌuy lapanakni, va talaqltanulcha ni pꞌaxnin. Ex ni pꞌaxnin va taputakyaulcha taꞌan qaltalman, va tatajuchal yu lakxkan, va taꞌakskajꞌuꞌol. \p \v 33 Ex yu ixtalhistakꞌa ni pꞌaxnin va tus tatakyauꞌol. Tejkan tachaꞌal ni laka putaulan, taꞌaqtaylcha talaqputeꞌey tachun yu tapasal ni anchanu pumatꞌuy yu ixtalhitꞌajun yu jantu lajꞌox espíritus. \v 34 Ex chuncha tus tachun yu xalapanakni ni anchanu putaulan talaqmil ni Jesús. Tejkan talaqtsꞌil ni ancha vil, va tatapayninil para kataxtuchoqol la ixtꞌunkꞌan. \c 9 \s1 Ni Jesús palay makachoqol qayntaun yu ixlakanita \r (Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26) \p \v 1 Va chuncha taval ni Jesús va tajuchoqolcha laka barco. Ex tejkan takukchoqochil yu ay lakxkan, va anchoqol la ixputaulan. \v 2 Ex ancha talhaanil qayntaun yu ixlakanita, va ixtapulhaꞌanta putaman. Tejkan ni Jesús jalaqtsꞌil ni yuꞌuncha va ayaj talhakapuꞌan, va junil ni taqanꞌan: \p —Kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, kꞌalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌi. Yu mintalaqalhin laqmixlhicha. \p \v 3 Yu alati lapanakni yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan vachu ancha ixtaꞌalinta. Ex ni yuꞌuncha tapastaklhi: “Por ixchivinti xꞌaman makakan tacha Dios kaval y chuncha akchꞌintamay ni Dios.” \v 4 Ni Jesús yucha va ixlakkꞌatsaniycha yu ixtatꞌajun pastaknan, ex ni yucha va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha ni uxiknan lhitꞌaunatꞌik yu jantu lajꞌox jatapastakꞌati? \v 5 ¿Suncha yu mas apalay jantu lhitaꞌay kaval, va kꞌaꞌun: “Yu mintalaqalhin laqmixlhicha”, u va kꞌaꞌun: “Kꞌaꞌostꞌaꞌulcha, katꞌiꞌukxuntꞌayachꞌoꞌocha”? \v 6 Chavay klamasuniyau ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki klhitꞌajun lhachimoꞌon aniy lakamunukpaꞌ para kakmalaqmixil ni talaqalhin. \p Ex va junil ni lapanaki yu ixlakanita: \p —Chavay ijkunan, kꞌaꞌostꞌaꞌulchꞌoꞌocha. Kasakchꞌoꞌocha mimputaman y kapꞌinchꞌoꞌocha la minchaqaꞌ. \p \v 7 Ex yu ixlakanita va ostaulchoqolcha, va anchoqolcha la ixchaqaꞌ. \v 8 Tejkan chuncha talaqtsꞌintayal ni lapanakni, va ayaj tatalhanal. Ex ay tamakal ni Dios por yu ay tapꞌasta jalaqxtaqnikal ni lapanakni. \s1 Ni Jesús tꞌasaꞌil ni Mateo \r (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32) \p \v 9 Ex anchoqol ni Jesús, va laqtsꞌil qayntaun joꞌati ixjunkan Mateo. Va ixvil taꞌan mapalkan impuestos. Ex ni Jesús va junil: \p —Kꞌintꞌatꞌatꞌicha. \p Ex ni Mateo va ostayal, va tꞌaꞌalcha ni Jesús. \p \v 10 Va chuncha taval, ni Jesús va al vayaꞌ la ixchaqa ni Mateo. Va tachil lhuvaj yu ixtachꞌinin impuestos y vachu tamil yu alati maqtaqalhinin. Vachu tatꞌataulal chꞌantaun ni Jesús kun ixtꞌaltanan lakamesa. \v 11 Yu fariseos tejkan chuncha talaqtsꞌil, va taꞌaqtayl talhisakmiy, va lakjunkan ixtꞌaltanan ni Jesús: \p —¿Valiꞌiycha yu mijamalaninikꞌan yucha jalaktꞌavajin yu xachꞌinin impuestos kun yu alati jamaqtaqalhinin? \p \v 12 Ni Jesús va qasmaklhi. Ex va lakjunil: \p —Yu taꞌayajnan jantu tamaqskꞌiniy kalajkꞌuchꞌukal, yu tamaqskꞌiniy va yu taqanꞌanin. \v 13 Kꞌapꞌinchꞌoꞌotꞌikcha y kalaniyapitik para kamalaꞌasitꞌik tisuncha naunputuncha yu aniy tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios: “Kitꞌin klhinajun va kꞌalamapꞌaynitꞌik, jantu klhinajun kꞌamoqslatꞌik lapaxkan.” Chuncha tsꞌoqkanta. Kitꞌin jantu ikminta laktꞌasaꞌin yu lajꞌoxi lapanakni, va ikminta laktꞌasaꞌin yu maqtaqalhinin. \s1 Talhasakminin yu taskꞌajati \r (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39) \p \v 14 Ex ni lapanakni yu ixtatꞌaꞌan ni Juan yu ixlakmalaniy, yuꞌuncha tatalakanunil ni Jesús, va tajunil: \p —Kijnan kun ni fariseos ayaj iktaskꞌajayau. ¿Chavay yu mintꞌaltanan, valiꞌiycha jantu tataskꞌajay? \p \v 15 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Tejkan alin lakxtuklati, ¿lhilay ni katamaqaninanaꞌ yu jalakjuntaꞌikanta? Jantu lay taskꞌajay tejkan vananaj tatꞌavilanal ni tsꞌal yu lakxtuklay. Pero kaminaꞌ julchan tejkan kamaxtukanaꞌ ni anchanuꞌ tsꞌal, ex ixtꞌaltanan katataskꞌajayaꞌ. \p \v 16 ’Jantu matichun lhilaqpumpuy aqxtaun xkujuꞌ yu atꞌaliꞌ kun yu sastꞌi lhalaqpumpum. Yu sastꞌi lhalaqpumpum va talaqatamiy, ex chuncha yu atꞌaliꞌ laqchꞌiti va apalay taꞌexa. \v 17 Vachu jantu paxtoqniy kꞌamuꞌutꞌi yu sastꞌi xaxkan uva laka atꞌaliꞌ jaxtaꞌan. Yu atꞌaliꞌ jaxtaꞌan va taꞌexa, ex yu xaxkan uva kun yu jaxtaꞌan putꞌuy tatsꞌanqay. Yu sastꞌi xaxkan uva maqskꞌiniy kamujukal laka sastꞌi jaxtaꞌan, chuncha lay pumaꞌakan yu jaxtaꞌan. \s1 Qayntaun jatsiꞌi yu ixnitacha ali qayntaun xanati yu ixtaqanꞌay \r (Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56) \p \v 18 Tejkan chuncha ixtꞌajun lhichivin ni Jesús, ex chinchal qayntaun xalhachimoꞌonuꞌ ni israelitas. Va taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús, va junil: \p —Ni kintsiꞌi va aniykaꞌ ixniy. Chavay kꞌatꞌatꞌi kamoqslanin mimakaꞌ ex kalakpukujchoqol. \p \v 19 Ex va chuncha ni Jesús kun ixtꞌaltanan va taꞌostaulal y tatꞌaꞌalcha. \v 20 Va chuncha, qayntaun xanati va talakanunil ni Jesús. Anchanuꞌ xanati ixtaqanꞌaycha laqakautꞌuy jachꞌitin, va ixtaxtuniy jakꞌalnan. Yucha talakanunil ni Jesús la ixlhistapuꞌ, va piklanil la ixkiltuꞌ ixlaqchꞌiti kun ixmakaꞌ. \v 21 Va ixpastakꞌa: “Incha vamun kakpiklanil la ixkiltuꞌ ixlaqchꞌiti, ex palaycha kajkunchoqol ni kintaqanꞌati.” \v 22 Ex ni Jesús talaqaspꞌiklhi, laqtsꞌil ni anchanu xanati, va junil: \p —Kintsiꞌi kꞌatꞌi, kꞌalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌi. Va kꞌilhakꞌapꞌupꞌin, xlhiyucha palaycha xaꞌunchꞌoꞌoy. \p Ex va niman palaycha junchoqol ni xanati. \p \v 23 Ex ni Jesús chaꞌalcha la ixchaqaꞌ yu anchanu jalhachimoꞌonuꞌ. Va jalaqtsꞌil ni jasanan yu ixtalaqsqoliy para ixmaknuka ni jatsiꞌi ali vachu ni lapanakni va tus pꞌasni talajqalhun. \v 24 Ex va jalakjunil: \p —Kꞌatꞌaxtꞌutꞌikcha. Yu jatsiꞌi jantu kanil, ni yucha va ltatay. \p Ex yu lapanakni vamun talhiꞌachan ni Jesús tacha ni naul. \v 25 Ex tejkan jalakmaxtulcha, tanuchalcha, va chꞌapanil ixmakaꞌ ni jatsiꞌi, va maꞌostaulnichoqolcha. \v 26 Ex ni anchanu xalakatꞌun va tus takꞌatsaꞌol yu tacha tapasal. \s1 Ni Jesús malakavanil pumatꞌuy laꞌachꞌixin \p \v 27 Tejkan taxtuchoqol ni Jesús, pumatꞌuy laꞌachꞌixin va tatꞌamil, va tajunil: \p —¡Istsꞌal David kꞌatꞌi, kilamapayniu ni kijnan! \p \v 28 Ex tejkan tanul laqa chaqaꞌ ni Jesús, yu laꞌachꞌixin va tatalakanunil. Ex ni yucha va lakjunil: \p —¿Lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik ni uxiknan ni lay kaklamalakavaniu? \p Ex ni laꞌachꞌixin va tanaul: \p —Chun, Jalhachimoꞌonu, kalayaꞌ. \p \v 29 Ex ni Jesús jalaqpuchꞌapal la ixlaqchulkꞌan, va lakjunil: \p —Chuncha kaval tacha lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik. \p \v 30 Ex ni yuꞌuncha va talakavananchoqolcha. Pero ni Jesús va lakjunil: \p —Jantu matichun kꞌalaqpꞌutꞌeꞌenitꞌik. \p \v 31 Pero yuꞌuncha mas va ankaꞌ tataxtuchal va niman talaqputeꞌeꞌol talakachux ni anchanu xalakatꞌun yu tacha lakmakanil ni Jesús. \s1 Ni Jesús machivinichoqol qayntaun janunuꞌ \p \v 32 Ex va chuncha tejkan va ankaꞌ tataxtuchoqol ni laꞌachꞌixin, ex lati lapanakni talhiminil ni Jesús qayntaun janunuꞌ. Va ixlhitꞌajun taun aqmoqxnuꞌ. \v 33 Ex tejkan ni Jesús maxtunichoqol ni anchanu aqmoqxnuꞌ, ex ni janunuꞌ va aqtaylcha chiviniy. Yu lapanakni va tus vak takꞌatsal, va tanajun: \p —Ni aniy lakatꞌun Israel jantu aqtaun tuꞌuchun kalaqtsꞌiu tacha yu aniy ixlaqtsꞌinau. \p \v 34 Pero yu fariseos va tanaul: \p —Ni yucha va yu xaꞌukxtin aqmoqxnun xtaqnichoqoy tapꞌasta para lay kalakmaxtuchoqol ni aqmoqxnun. \s1 Ni Jesús va ayaj jalakmapayniy ni lapanakni \p \v 35 Ni Jesús va tus kilaꞌol ni talakachux putaulanin, mas yu lakstꞌunin, va ixjalakmalaniy taꞌan ixtataqxtoꞌa ni lapanakni. Va ixjalaqputeꞌeniy yu ox chivinti yu masuy tacha lhachimoꞌonun ni Dios. Vachu ixlajkꞌuchꞌuꞌojoy tapuchux jataqanꞌati kun jalakaxkati. \v 36 Ex chuncha tejkan jalaqtsꞌil ni lapanakni, va jalakmapaynil, va ixtamaqanlqajnan y ixꞌamankꞌan ixtajunita, va tacha borregos yu jantu kaꞌalil qayntaun yu kalaklhistaklhi. \v 37 Ex va lakjunil ixtꞌaltanan yu ixlakmalaniy: \p —Alin pumalhuu lapanakni yu va tacha ixlhijaxqanati Dios pero tsꞌanqay oqxtamatin yu kataxqanal. \v 38 Xlhiyucha kꞌatꞌapꞌayninitꞌik ni Dios para kajamalaqachal oqxtamatin la ixlhijaxqanati. \c 10 \s1 Ni Jesús jalaksaklhi pumakautꞌuy yu kalaqmalaqachayaꞌ \r (Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16) \p \v 1 Ex ni Jesús lakjuntaꞌil yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan. Va jalaqxtaqnil ni lhachimoꞌon para katamaxtul ni jantu lajꞌox espíritus, y para lay katakꞌuchꞌuꞌol tapuchux taqanꞌati kun tapuchux lakaxkati. \p \v 2 Ni aniy va yu ixtaqaꞌutikꞌan yu pumakautꞌuy ixjamalaqachanti ni Jesús. Yu xapꞌunaj va Simón yu vachu ixjunkan Pedro, ali Andrés yu ixlaqaj, ali Jacobo kun Juan yu istsꞌalan Zebedeo, \v 3 ali Felipe ali Bartolomé ali Tomás ali Mateo yu ixchꞌinin impuestos, ali Jacobo yu istsꞌal Alfeo, ali Lebeo yu vachu ixjunkan Tadeo, \v 4 ali yu aqayntaun Simón yu ixlhiyal xapartido cananista, ali yu Judas Iscariote yu astan maqxtaqlhi ni Jesús. \s1 Ni Jesús jamalaqachal ixpumakautꞌuykꞌan ni kataꞌal laqputeꞌenin tacha lhachimoꞌonun ni Dios \r (Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6) \p \v 5 Ex ni Jesús va jalaqmalaqachalcha ni anchanu pumakautꞌuy, pero jalaqxaqalaꞌelal, va lakjunil: \p —Jantu kꞌapꞌintꞌik la ixputaulankꞌan yu valiꞌiy lapanakni y vachu jantu kapꞌintꞌik la xaputaulanin Samaria. \v 6 Apalay ox kajalaqpꞌintꞌik ni xalapanakni Israel yu tatiꞌukxuyanal tamaqatsꞌanqatacha ixjatapastakꞌatikꞌan. \v 7 Kapꞌintꞌikcha kꞌalaqpꞌutꞌeꞌeniyapitikcha ni xalhachimoꞌon laktꞌiyan va lakachilcha. \v 8 Vachu kalajkꞌuchꞌuyapitik yu talakapuchꞌita, vachu kꞌalakmajkꞌuꞌuchꞌoꞌotꞌikcha yu janinin, vachu kamaxtꞌuyapitik yu jantu lajꞌox espíritus. Ni uxiknan va valiꞌiy laꞌaꞌitꞌik ni aniy tapꞌasta, ex chuncha yu milhitapatsakꞌan vachu va valiꞌiy kamakꞌayapitik. \p \v 9 ’Jantu maqskꞌiniy kalhipꞌintꞌik oro ali plata ali cobre \v 10 nisin moral jantu kalhipꞌintꞌik. Milaqchꞌitkꞌan jantu maqskꞌiniy kalhipꞌintꞌik yu para milamapaxankꞌan nisincha yu mivarachikꞌan nisincha yu mimpalikkꞌan. Yu tapatsay ni yucha lhitꞌajun lakatin para kavavakal. \p \v 11 ’Tejkan kachꞌipꞌinapitik taꞌan lajꞌay putaulanin kun yu lakstꞌunin putaulanin, ex ancha kalhisakmiyapitik taꞌayucha ox lapanaki kaval. Katꞌaulapitik la ixchaqa tus tejkan katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyapitikcha. \v 12 Tejkan kꞌatꞌanutꞌachipitik ni laqa chaqaꞌ, kamastꞌakꞌayapitik kun achati tachun ni lapanakni yu ancha tavilanal. \v 13 Incha qalꞌoxin lapanakni taꞌalinta ni anchanu chaqaꞌ, ex yu lamastakꞌan ancha katamakaunaꞌ. Pero incha jantu qalꞌoxin lapanakni kataval ex yu lamastakꞌan kataxtuchoqotachal kun uxiknankꞌan. \v 14 Incha jantu katalaqaꞌiyan y jantu kataqalasmakputunan, ex katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyapitikcha ni anchanu laqa chaqaꞌ u putaulan. Va kꞌachꞌankꞌalapꞌuxkꞌanapitik ni pꞌoqxni la minchꞌajakꞌan. \v 15 Laqsaval klajunau tejkan Dios kalaꞌoxiyaꞌ tachun laqtaqal, ex ni anchanu putaulan apalay ay kunaꞌ ixmaqanlqajnati xajantu yu xaputaulanin Sodoma kun Gomorra. \s1 Kalakxkaykanaꞌ ixlapanakni Jesús \p \v 16 ’Klamalaqachayau taꞌan kꞌaꞌunapitik tacha sasꞌatꞌan borregos taꞌan alin maqtalin. Ayaj listuj kꞌunapitik tacha ni tsapul, pero vachu kꞌunapitik tacha tukunuꞌ yu jantu lakatsꞌajmanan. \v 17 Ayaj kꞌalhistꞌakkꞌanapitik. Yu lapanakni katamaqxtaqniyan ni jalhachimoꞌonun, vachuꞌ katalaqanaqmayan laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni israelitas. \v 18 Katamalakanuniyan jalhachimoꞌonun va por kilapanakni untꞌatꞌik. Ex chuncha laycha kilalhichivinau ni kitꞌin kun yuꞌuncha y vachu kun yu jantu israelitas kataval. \v 19 Pero mas katamaqxtaꞌan kun jalhachimoꞌonun jantu katapastakꞌun yu kꞌanaunapitik u yu tacha kꞌanauntꞌik. Tejkan kachꞌivinapitik Dios kataxtaqniyan yu jatapastakꞌati ni chivinti yu kꞌanaunapitik. \v 20 Jantu va uxiknankꞌan kachꞌivinapitik, yu kachivinaꞌ va ixꞌEspíritu ni mimPaykꞌan yu tatꞌaꞌalintan uxiknankꞌan. \p \v 21 ’Ex lati lapanakni katamaqxtaqyaꞌ ixtꞌalaqauninkꞌan para kalaqmaqnikal. Vachu yu japayan katamaqxtaqyaꞌ sasꞌatꞌankꞌan. Vachuꞌ yu sasꞌatꞌan kataxkayyaꞌ ixpayankꞌan, katamaqniyaꞌ. \v 22 Tachun ni lapanakni katalhixkayyan por kilapanakni untꞌatꞌik, pero yu vas kataylhaꞌanaꞌ la ixlhakapuꞌati, yucha kalaqtaxtuyaꞌ. \v 23 Chavay taun putaulan incha jantu ox katalaqtsꞌinan, kaꞌospꞌinapitik yu alakataun putaulan. Vas klajunau, tejkan jantukaꞌ kꞌamakꞌaꞌotꞌik ni xaputaulanin ni israelitas, va kachinaꞌ yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \p \v 24 ’Jantu matichun yu malanikanta apalay ay xajantu yu jamalaniy, vachu jantu matichun oqxtamati apalay ay xajantu xaꞌukxtin. \v 25 Yu malanikanta oxamaktauncha kaval incha chaꞌantacha laniniꞌ tacha ixjamalaniniꞌ. Yu oqxtamati vachu oxamaktauncha kaval incha chaꞌantacha mispanaꞌ tacha ixꞌukxtin. Chavay incha yu xaꞌukxtin ni laqa chaqaꞌ va kajunkal yu aqmoqxnuꞌ Beelzebú, ¿ex tas kalakjunkanaꞌ yu ixlapanakni? \s1 Tas ayucha yu katꞌalhaunincha \r (Lc. 12:2-7) \p \v 26 ’Jantu maqskꞌiniy matichun lapanaki katꞌalhaunitꞌik. Tachun yu chavay aqxtaqmanti kamispakanaꞌ y tachun yu makakan laqatamaqsaq, kamispakanaꞌ. \v 27 Yu tacha klajunau chavay taꞌan putsꞌista, ni uxiknan kalakꞌunitꞌik laka julchan. Yu iklamasuniyau laqatamaqsaq, yucha katꞌaukꞌatꞌik la ixꞌaqstꞌiꞌ ni chaqan tus pꞌas kꞌanaunatꞌik. \v 28 Jantu kalaktꞌalhaunitꞌik yu lay tamaqniy vamun milakatunajkꞌan pero yu milhitsukunukꞌan jantu lay tamaqniy. Apalay ox katꞌalhaunitꞌik yu lay maqniy milakatunajkꞌan y vachu milhitsukunukꞌan lay malaqachay ni laqnin. \p \v 29 ’Laꞌatꞌuy tsꞌoꞌon yucha stꞌakan por taun tsꞌuniy tumin pero mas yucha jantu lay patajuy lakatꞌun incha jantukaꞌ najun mimPaykꞌan. \v 30 Mas miꞌajikꞌan yu alin la miꞌaqtsulkꞌan tus taputeꞌeniꞌotan ni maqatamin por maqatamin. \v 31 Xlhiyucha jantu maqskꞌiniy katꞌalhanantꞌik. Uxiknankꞌan apalay xtapal untꞌatꞌik xajantu lhuvajcha tsꞌoꞌon. \s1 Yu lakxkaykan por talhakapuꞌan ni Jesús \r (Lc. 12:8-9) \p \v 32 ’Incha qayntaun najun la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni ni va kilapanaki junita, ex kitꞌin vachuꞌ kajkunaꞌ ni kimPay yu alintachal laktꞌiyan ni va kilapanaki junita. \v 33 Pero incha najun la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni ni jantu kilapanaki junita, ex kitꞌin vachuꞌ kajkunaꞌ ni kimPay yu alintachal laktꞌiyan ni jantu kilapanaki junita. \s1 Tatalaqlvaꞌa ni lapanakni por Jesús \r (Lc. 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 ’Jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik ni va ikminta ni kitꞌin para oxamaktaun kaval ni lakamunukpaꞌ. Yu kitꞌin klhiminta va lhilukuj ni lakamunukpaꞌ. \v 35 Kitꞌin va kminta para katalaxkayl qayntaun lapanaki kun ixpay, y katalaxkayl yu jatsiꞌi kun ixnati, y katalaxkayl yu japꞌutꞌi kun ixꞌatinaꞌ. \v 36 Chuncha ixtꞌalaxkaynin qayntaun lapanaki katajunaꞌ yu tavilanal la ixchaqaꞌ. \p \v 37 ’Chavay yu apalay achaniy ixpay kun ixnati xajantu kiꞌachaniy ni kitꞌin, jantu paxtoqniy kilapanaki kaval. Yu apalay achaniy istsꞌal u istsiꞌi xajantu kiꞌachaniy vachuꞌ jantu paxtoqniy kilapanaki kaval. \v 38 Chavay yu jantu kintꞌamin mas ayaj maqanlqajnan tacha kalhaꞌal ixkurus, yucha jantu paxtoqniy kilapanaki kaval. \v 39 Ni lapanaki yu ayaj lhitsukuputun ixjatsukunti, yucha kamaqatsꞌanqayaꞌ. Yu kamaqatsꞌanqayaꞌ ixjatsukunti por kitꞌin yucha kalhitsukuyaꞌ. \s1 Yu lhilhajati \r (Mr. 9:41) \p \v 40 ’Taꞌayucha yu katalaqaꞌiyan ni uxiknan va kitꞌin kintalaqaꞌiy. Yu kilaqaꞌiy ni kitꞌin, yucha laqaꞌiy yu kimalaqachata. \v 41 Yu laqaꞌiy qayntaun yu laqputeꞌey ixchivinti Dios por kꞌatsay va minchal kun Dios, ex ni yucha vachu chun kalaqaꞌiyaꞌ ixlhilhajati tacha laqaꞌiy yu laqputeꞌey ixchivinti Dios. Vachu yu laqaꞌiy qayntaun qalꞌox lapanaki por ox junita, ex ni yucha vachu chun kalaqaꞌiyaꞌ ixlhilhajati tacha laqaꞌiy anchanu qalꞌox lapanaki. \v 42 Chavay va taꞌayucha kaval kaxtaqnil mas va taun vaso xkan yu tsukꞌunkꞌu yu aniy lakstꞌuniy tapatsanin, incha va por kintꞌaltanaꞌ junita, ex laqsaval klajunau, ni yucha vachuꞌ kalaqaꞌiyaꞌ ixlhilhajati. \c 11 \s1 Yu ixtamalaqachan ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ \r (Lc. 7:18-35) \p \v 1 Tejkan jaxaqalaꞌol ni Jesús yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan, ex taxtulcha taꞌan ixvil, va alcha laqputeꞌeniꞌ ixchivinti Dios la xaputaulanin ni anchanu lakatꞌun. \p \v 2 Ni Juan va ixtanun lakapachꞌin, ex yucha va kꞌatsal yu ixtꞌajun makan ni Jesús. Va chuncha ni Juan va malaqachal lati yu ixtꞌaltanan. \v 3 Talhisakmil ni Jesús: \p —¿Laqsaval ni uxintꞌi va Cristo kꞌatꞌi yu ixtanajun kaminaꞌ, u va kakpakxanꞌiu aqayntaun? \p \v 4 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌoꞌotꞌikcha y kaꞌunapitik ni Juan yu tacha tꞌaunatꞌik qasmaknan y laqtsꞌinin. \v 5 Talakavananchoqoycha yu laꞌachꞌixin, yu lakchꞌanltꞌul taltananchoqoycha, yu lakapuchꞌinin palaycha tajunchoqoy, yu aqatapan taqasmaknanchoqoycha, yu janinin takujchoqoycha. Vachuꞌ yu kilpatanin jalaqputeꞌenikancha ni ox chivinti yu masuy tacha lay katapulaqtaxtul. \v 6 Ox kaxajtachal ixjatsukunti ni lapanaki yu jantu aqtaun kimakajun. \p \v 7 Tejkan taꞌanchoqolcha yu ixtamalaqachan ni Juan, ex ni Jesús aqtaylcha lhichiviniy ni Juan, va lakjunil ni lapanakni: \p —Tejkan kꞌilaqtsꞌintꞌik ni Juan lakakꞌavin, ¿tisuncha ixpꞌintꞌatꞌik laqtsꞌinin? ¿Va qaltaun akltiyati yu lajkꞌalhata ni un? \v 8 ¿Suncha kꞌilaqtsꞌintꞌik? ¿Va qayntaun lapanaki yu ayaj kꞌus lakatayal? Ox kꞌatsꞌayatꞌik yu ayaj lajkꞌus talakayanal tavilanal la ixchaqakꞌan yu maqalinin. \v 9 ¿Ex tisuncha kꞌilaqtsꞌintꞌikcha? ¿Va qayntaun yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios? Laqsaval klajunau chuncha ixjunita pero apalay ay ixjunita. \v 10 Ni Juan va yucha yu lhitsꞌoqkanta la ixchivinti Dios taꞌan najun inchine: \q1 Kitꞌin kakmalaqachayaꞌ qayntaun yu kapꞌulꞌaniyan, \q1 yu kalaꞌoximanin ni lakatin taꞌan kꞌapꞌupꞌineꞌe. \m \v 11 Laqsaval klajunau ni tachun lapanaki yu maqlaqavanal xanati jantu matichun yu laqputeꞌey ixchivinti Dios apalay ay kaval. Vamun yuꞌ ay ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ. Pero yu apalay lakatꞌuniy lapanaki yu Dios lhichimoꞌoy yucha apalay ay xajantu ni Juan. \p \v 12 ’Chavay tejkan milcha ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ tus chavaycha vananaj jantu ox talaqtsꞌin tacha lhachimoꞌonun Dios, vananaj tapuxkaulaqtsꞌin tas katamakal para katamamaqtanil. \v 13 Tachun yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios vachuꞌ ixlhachimoꞌon Moisés ixtanajun yu katapasayaꞌ tus tejkan chil ni Juan. \v 14 Chavay ni uxiknan incha laꞌaꞌipꞌutꞌunatꞌik kinchivinti, klajunau ni Juan va yucha ni Elías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, yu ixtanajun kaminaꞌ. \v 15 Incha alin mimpaqasmakkꞌan, kaꞌasmaktꞌik. \p \v 16 ’¿Tas tajunitacha ni lapanakni yu chavay tatꞌajun? Va tacha sꞌatꞌan yu taqamanan laklhitamau yu talatꞌasaniy, talajuniy: \v 17 “Klasqolniu yu maꞌachajunu jasanti, pero jantu kꞌatꞌininatꞌik. Klamilpaniu milpati yu mamaqanixvanan pero jantu kꞌaꞌalhuntꞌik.” \v 18 Va kilachil ni Juan. Yucha jantu ox vajin vachu jantu oqnun. Xlhiyucha tanajun ni lhitꞌajun taun aqmoqxnuꞌ. \v 19 Ex chuncha kminta kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki, kvajin, kꞌoqnun. Chavaycha tanajun ni kitꞌin javaynꞌoj y puqalꞌoqnuꞌ. Tanajun va klaktꞌatiꞌukxuntayay yu tachꞌinin impuestos ali alati yu tamaqataqalhinin. Pero tachun yu lhixajyachal la ixjatapastakꞌati ni Dios yucha masuy ni va ox ixjatapastakꞌati. \s1 Yu putaulanin yu jantu taqalasmaknan \r (Lc. 10:13-15) \p \v 20 Ex va chuncha taval ni Jesús va aqtayl jalaqꞌaymay xalapanakni yu putaulanin taꞌan jantu katamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan, mas va anchacha kimakal Jesús apalay lhuu yu lajꞌay axtoqnuꞌ. Ex ni Jesús va naul: \p \v 21 —¡Payniꞌincha ni uxiknan yu vilanantꞌik laka putaulan Corazín! ¡Vachu ni uxiknan laka putaulan Betsaida! Ni maqtaqalhinin lapanakni yu maqancha ixtavilanal laka putaulanin Tiro kun Sidón jantu katalaqtsꞌil yu chavay klamasuniu. Incha ixtalaqtsꞌil, ex va niman ixtamakaul ixtalaqalhinkꞌan. Ixtaꞌulalcha ixkujukꞌan yu pumaqanininkꞌan y ixjalaklkꞌakꞌalakalcha para katasul ni talhimaqaninin. \v 22 Laqsaval klajunau tejkan kamukꞌanikanaꞌ ixmaqanlqajnatkꞌan ni lapanakni ex ni uxiknan apalay ay kunaꞌ mimaqanlqajnatkꞌan xajantu yu xalapanakni ni Tiro kun Sidón. \v 23 Chavay uxiknan xalapanakni Kapernaum, ¿lhakꞌapꞌupꞌinatꞌikcha ni kapꞌinapitik laktꞌiyan? Yu uxiknan kꞌatꞌanꞌalhukꞌanapitik laqnin. Va xakmakal laka putaulan Sodoma yu lajꞌay axtoqnuꞌ yu tacha ikmakal la mimputaulankꞌan, ex ni anchanu putaulan Sodoma tus chavaycha ka vananaj ixꞌalil. \v 24 Laqsaval iklajunau, ni anchanu julchan tejkan kaꞌalinaꞌ maqanlqajnati, ni uxiknan apalay ay kunaꞌ mimaqanlqajnatkꞌan xajantu xalapanakni laka putaulan Sodoma. \s1 Kꞌatꞌantꞌik kun kitꞌin para kꞌastꞌaknantꞌik \r (Lc. 10:21-22) \p \v 25 Ex va chuncha ni anchanu julchan ni Jesús naul: \p —KimPay kꞌatꞌi, xajalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi laktꞌiyan kun lakamunukpaꞌ, kitꞌin ktoꞌoyayan. Va lakmalanitꞌa minchivinti ni lakstꞌuniy lapanakni y jamaqsaqnitꞌa yu talakpastaknan, yu lhuu ixtalanitkꞌan. \v 26 Chun, kimPay kꞌatꞌi, va chuncha jalakmapꞌaynipꞌutꞌun ni lapanakni. \p \v 27 ’Ni kimPay va tachun kimaqxtaqniꞌojota. Jantu matichun kimispay taꞌayucha ni kitꞌin yu sasꞌatꞌa, vamun kimPay kimispay. Vachu va chun jantu matichun mispay taꞌayucha ni kimPay, vamun ni kitꞌin, vachu ni lapanakni yu klakmasuniputun. \v 28 Chavay kꞌatꞌantꞌikcha kun kitꞌin tachun ni uxiknan yu laꞌalhoꞌontꞌatꞌikcha istsꞌinkꞌixtu milhitapatsakꞌan yu makꞌayatꞌik. Kitꞌin kaklamastakniyau. \v 29 Kalaꞌaꞌitꞌikcha ni ox putsuku yu klaxtaqniyau. Kilalaqtsꞌiu ni kitꞌin la ox lapanaki ijkunita y kilpataniꞌ ijkꞌatsan la kelhanuti, ex chuncha lay kastaknanaꞌ metsukuntikꞌan. \v 30 Ni putsuku yu klalhijunau kꞌalhipꞌintꞌik yucha jantu tsꞌinkꞌi, va xapau junita para kꞌalhipꞌi. \c 12 \s1 Tisuncha yu lay kꞌamakꞌatꞌi tejkan xajulchan jastaknati \r (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5) \p \v 1 Ex chuncha taun xajulchan jastaknati ixjunita, ni Jesús kun ixtꞌaltanan yu ixlakmalaniy va ixtapuꞌanta taꞌan ixchꞌankanta trigo. Yuꞌuncha va ayaj ixtachavanita, taꞌaqtayl talajꞌexꞌiy yu xataltsꞌi ni trigo, va taxapꞌiꞌulhaꞌalcha. \v 2 Tejkan yu fariseos talaqtsꞌil yu tamakal, ex tajunil ni Jesús: \p —Yu mintꞌaltanan tatꞌajun makanan taun tuꞌuchun yu jantu maqskꞌiniy kamakꞌatꞌi tejkan xajulchan jastaknati. \p \v 3 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Ex ni uxiknankꞌan jantu aqtaun pꞌutꞌeꞌeyatꞌik yu tacha makal ni David kun ixtꞌaltanan taun julchan tejkan ayaj tachavanil? \v 4 Yucha tanul la ixchaqa ni Dios ex taꞌul ni pan yu moqslanikantacha ni Dios mas jantu ixtapaxtoqniy kataꞌul, vamun ni kuras ixtapaxtoqniy kataꞌul. \v 5 ¿Jantukaꞌ pꞌutꞌeꞌeyatꞌik ixlhachimoꞌon ni Moisés taꞌan najun xtaqkan lakatin ni kuras para katatapatsal laka ay lakatajtan mas va xajulchan jastaknati? Y jantu matichun najun ni va tamakay jatalaqalhin. \v 6 Pero kitꞌin klajunau ni aniy alin taun tuꞌuchun apalay ay xajantu yu ay lakatajtan. \v 7 Ka jantu malaꞌasiyatꞌik tis va suncha naunputun ixchivinti Dios yu tsꞌoqkanta, yu inchine najun: “Kitꞌin va knajun kꞌapaxkꞌanantꞌik. Jantu knajun kꞌamoqslatꞌik lapaxkan.” Va ixmalaꞌasitꞌik yu klajunau, ex ka jantu ixlakmukꞌanitꞌik laqtaqal yu kintꞌaltanan yu laqsaval vas tajunita la ixjatsukuntikꞌan. \v 8 Ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki klhinajun tisuncha lay makakan ni xajulchan jastaknati. \s1 Palay junchoqol qayntaun yu jantu lay ixmapuꞌay ixmakaꞌ \r (Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11) \p \v 9 Ex taxtulcha ni Jesús, va al laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas, ancha tanuchal. \v 10 Ancha ixꞌalinta qayntaun lapanaki yu jantu lay ixmapuꞌay ixmakaꞌ. Lati ni fariseos vachu ancha ixtaꞌalinta, yuꞌuncha va ixtatꞌajuncha lakxkaunan tacha kataputislajmal ni Jesús. Va chuncha talhisakmil ni Jesús, va tajunil: \p —¿Xtaqkan lakatin para palay kꞌamakꞌachꞌoꞌo qayntaun taqanꞌan tejkan xajulchan jastaknati? \p \v 11 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Xaqayntaun ni uxiknan, va kalhitsꞌukꞌu laqataun borrego y katajul lakxkan, ¿jantu niman kapꞌiti makutunuꞌ mas va xajulchan jastaknati? \v 12 Qayntaun joꞌati apalay ixtapal junita xajantu laqataun borrego. Ex chuncha alin lakatin para kamakꞌatꞌi yu lajꞌox tejkan xajulchan jastaknati. \p \v 13 Ex ni Jesús va junil ni anchanu taqanꞌan: \p —Kꞌaxnujtꞌi mimakaꞌ. \p Chuncha va xnujlhi, va oxicha junchoqol tacha yu amaqataun. \v 14 Ex chuncha ni fariseos taꞌanchoqol, va taꞌaqtaylcha tapuxkaulaqtsꞌin tas lay katapumaqnil ni Jesús. \s1 Ni Jesús va ixꞌoqxtamati Dios yu laksakta \p \v 15 Tejkan chuncha kꞌatsal ni Jesús, ex taxtul taꞌan ixvil. Lhuvaj lapanakni tatꞌaꞌal. Ni Jesús lajkꞌuchꞌuꞌol ni taqanꞌanin, \v 16 pero ixlakchivijvay para jantu katalhitaulal ni yucha. \v 17 Va chuncha taqayntsal ixchivinti Isaías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, yu inchine naul: \q1 \v 18 Aniy alinta kiꞌoqxtamati yu klaksakta. \q1 Ikpaxkay kun tachun kilhitsukunuꞌ. \q1 Kakxtaqniyaꞌ kiꞌEspíritu ni yucha. \q1 Ex yucha kalakmasuniyaꞌ tapuchux lapanakni ni lakamunukpaꞌ ni alin ixlaqtaqalkꞌan. \q1 \v 19 Yucha jantu kakiltaukꞌayaꞌ, \q1 jantu pꞌasni katꞌasayaꞌ. \q1 Tus jantu matichun kaqasmakniyaꞌ ixtꞌasati lakatinixnan. \q1 \v 20 Ni yucha jantu kateꞌeyaꞌ mas maqataun makatꞌuniy kꞌiu yu lkꞌavil. \q1 Yucha jantu kamamixiyaꞌ mas va laqataun mecha yu va tsꞌuniy maqtꞌayjiy. \q1 Tus tejkan pꞌasni y vas kunaꞌ ixlhachimoꞌon. \q1 \v 21 Tus tapuchux lapanakni ni lakamunukpaꞌ katapakxanꞌiyaꞌ. \s1 Tanajun ni Jesús lhitꞌajun ixtapꞌasta aqmoqxnuꞌ \r (Mr. 3:20-30; Lc. 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Ex va chuncha talhaanil ni Jesús qayntaun joꞌati yu laꞌachꞌix y janunuꞌ. Va ixlhitꞌajun aqmoqxnuꞌ. Ni Jesús va malakavanichoqol y machivinichoqol. \v 23 Tus tachun ni lapanakni tus vak takꞌatsal, va talalhisakmil: \p —¿Lhilay ni Jesús va istsꞌal David junita? \p \v 24 Tejkan chuncha taqasmaklhi ni fariseos, va tanaul: \p —Va Beelzebú, yu xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ yu xtaqniy tapꞌasta para lay kalakmaxtul aqmoqxnun. \p \v 25 Ni Jesús ixkꞌatsꞌaycha yu ixtatꞌajun pastaknan, va lakjunil: \p —Mas va tisuncha lhachimoꞌon incha va tatalaqlvaꞌa y talaxkajiy ni lapanakni, ex xꞌamankꞌan tatalaktꞌilhiy. Vachu incha taun putaulan u tꞌalaqaunin tatalvaqta, ex jantu lay maqan tatsukuy va talamamiꞌoniy. \v 26 Vachu chun incha xꞌaman kamaxtuchoqokal ni Satanás, ¿ex tas kaputaqnilcha ixtapꞌasta? \v 27 Naunatꞌik va klakmaxtuy aqmoqxnun kun ixtapꞌasta Beelzebú yu xaꞌukxtin ni aqmoqxnun. ¿Ex tas ayucha jaxtaqniycha tapꞌasta mintꞌaltanankꞌan para katalakmaxtul aqmoqxnun? Mintꞌaltanankꞌan va tamasuchoqoy ni uxiknan va alꞌoqspꞌalatꞌik. \v 28 Yu kitꞌin klakmaxtuy aqmoqxnun va kun ixtapꞌasta ni ixꞌEspíritu Dios. Yucha naunputun yu ixlhachimoꞌon ni Dios va talaqchintancha ni uxiknankꞌan. \p \v 29 ’¿Tas kapulalcha matichun katanuchal la ixchaqaꞌ qayntaun lapanaki yu pꞌasni para kamaxtunil ixꞌaxtoqnuꞌ incha jantu pꞌunaj kachꞌiꞌulaꞌelal? \p \v 30 ’Yu jantu chꞌantaun kintꞌaval, yucha va kixkajiy. Yu jantu jalaqmaqxtoꞌa lapanakni para kintatꞌaꞌal, yucha va jalakmaputaukꞌay. \p \v 31 ’Xlhiyucha klajunau, tachun talaqalhin yu tamakay ni lapanakni lay malaqmixiniꞌokan, mas va tuꞌuchun yu jantu ox kanaul, yucha lay malaqmixiniꞌokan. Pero yu va kalaktuꞌul ni Espíritu Santo ex ni yucha jantu lay malaqmixinikan. \v 32 Chavay yu kinkiltaukꞌaniy ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, yucha lay kamalaqmixinikanaꞌ. Pero incha jantu oxi lhichiviniy ni Espíritu Santo, ex ni yucha jantu lay kamalaqmixinikanaꞌ, mas ni aniy lakamunukpaꞌ, mas yu kaꞌalinakaꞌ. \s1 Va por xaꞌunikan va yucha pumispakan aqataun kꞌiu \r (Lc. 6:43-45) \p \v 33 ’Yu ox kꞌiu xtaꞌa ox xaꞌunikan, yu jantu ox kꞌiu yucha jantu lajꞌox xaꞌunikan. Ex chuncha va por xaꞌunikan va yucha pumispakan ni kꞌiu. \v 34 ¡Ixlapanakni tsapulin untꞌatꞌik! ¿Tas kapulayacha kꞌanaunapitik yu lajꞌox axtoqnuꞌ incha va laktuꞌunun untꞌatꞌik? Yu naunatꞌik la minkilkꞌan yucha minachal la melhanutkꞌan. \v 35 Yu ox lapanaki, la ixjalhanuti maꞌata yu lajꞌoxi, ancha maxtuy yu lajꞌoxi chivinti. Yu laktuꞌunuꞌ lapanaki la ixjalhanuti maꞌata yu jantu lajꞌoxi kaval, ancha maxtuy chivinti yu jantu lajꞌox. \v 36 Pero yu kitꞌin klajunau, tejkan kachina julchan tejkan kalakmukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqalkꞌan ni lapanakni, ex kataxtaqꞌoyaꞌ kuenta tachun laqxtoqnuꞌ chivinti yu tanajunta. \v 37 Va por minchivinti katasuyaꞌ incha va ox unitꞌa u incha va lhitꞌaꞌun laqtaqal. \s1 Yu talaktuꞌunun lapanakni taskꞌiniy Jesús kamakal ay axtoqnuꞌ yu lay katapumispal \r (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32) \p \v 38 Va chuncha taval ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan va talaqltalakatanul ni Jesús, va tajunil: \p —Jamalaniniꞌ, kijnan klalaqtsꞌinputunau kamakꞌatꞌi taun ay axtoqnuꞌ yu lay klapumispau. \p \v 39 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Yu jalaktuꞌunun ali maqtaqalhinin lapanakni kintaskꞌinin para kaklakmakanil taun ay axtoqnuꞌ yu lay kintapumispal. Pero jantucha apalay tuꞌuchun kaklakmasuniyaꞌ, vamun yuꞌ yu tacha tapasal ni Jonás yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 40 Yu Jonás ixtajumachal laꞌatꞌutu julchan kun laꞌatꞌutu jatatsꞌisin la ixpulakna laqataun ay jatanti. Ex yu Sasꞌatꞌa Lapanaki vachu chun katapasayaꞌ, yucha katajuyaꞌ laꞌatꞌutu julchan kun laꞌatꞌutu tatsꞌisin la ixpulakna ni lakatꞌun. \v 41 Tejkan kachinaꞌ ni julchan tejkan kalakmukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqalkꞌan ni lapanakni, katatayayaꞌ ni lapanakni yu maqancha machaqan Nínive. Katamukꞌayaꞌ laqtaqal, kalakmukꞌanikana ixlaqtaqalkꞌan yu chavay tatꞌajun lapanakni. Yu maqancha ixtavilanal lakaputaulan Nínive va tamakaul ixtalaqalhinkꞌan tejkan taqasmaknil ixchivinti Jonás. Pero chavay aniy alin qayntaun yu apalay pꞌas xajantu ni Jonás. \v 42 Vachu tejkan kalakmukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqalkꞌan ni lapanakni, ni xanati yu ixlhachimoꞌonun maqancha ixlhisur ni lakamunukpaꞌ, va ancha katayayaꞌ y kalaktislajmayaꞌ ni lapanakni yu chavay tatꞌajun. Yucha la maqati minchal para kaqasmaknil ixchivinti Salomón yu ayaj lhuu ixjatapastakꞌati. Pero chavay aniy alin qayntaun yu apalay lhuu jatapastakꞌati lhitꞌajun xajantu Salomón. \s1 Tejkan minchoqoy yu jantu ox espíritu \r (Lc. 11:24-26) \p \v 43 Tejkan taun jantu ox espíritu taxtuniy qayntaun lapanaki, ex tiꞌukxuntayay mas taꞌan jaxixninta taꞌan jantu tuꞌuchun alin, lakxkajuycha toꞌoxtaycha kastaknal. Tejkan jantucha temay toꞌoxtaychacha kastaknal, va pastakchoqoy: \v 44 “Kajkꞌanchoqoyacha laqa chaqaꞌ taꞌan ikmintachal.” Tejkan chinchoqoy la ixlakatunaj ni lapanaki va tacha taun chaqaꞌ yu tus ox japꞌalnankanta y ox jalaꞌoxikanta. \v 45 Ex taxtuchoqoy y lhiminchoqoy pumatujun ixtꞌaꞌespíritus yu apalay talaktuꞌunun. Tus tachun chꞌantaun tatanuy la ixlakatunaj ni anchanu lapanaki. Ex ni anchanu lapanaki va apalay lhitaꞌay jun la ixjatsukunti xajantu tacha ixjunita pꞌunaj. Vachu va chun kꞌatꞌapꞌasayapitik yu chavaycha jalaktuꞌunun lapanakni untꞌatꞌik. \s1 Ixnati ni Jesús ali ixtꞌalaqaunin \r (Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21) \p \v 46 Tejkan vananaj ixtꞌajun jalaqxaqalanaꞌ ni lapanakni ni Jesús, ex tachinchal yu ixnati kun ixtꞌalaqaunin, va ixtatꞌachivinputun ni Jesús pero va maqspaꞌ ixtayanal. \v 47 Ex qayntaun lapanaki va junil ni Jesús: \p —Yu minati kun mintꞌalaqaunin tayanal maqspaꞌ. Va tatꞌachivinputunan. \p \v 48 Ex ni Jesús va naul: \p —¿Tas ayucha ni kinati y tas ayuꞌuncha ni ketꞌalaqaunin? \p \v 49 Ex va jalakmajkunil yu ixtꞌaltanan, va naul: \p —Ni yu aniy taꞌalinta, yuꞌuncha ni kinati ali ketꞌalaqaunin. \v 50 Chavay mas va taꞌayucha yu makay tacha lhinajun kimPay yu alintachal ni laktꞌiyan, ex yucha kintꞌalaqajun y yucha kintꞌalapanaki y yucha kinati. \c 13 \s1 Qayntaun lapanaki al maman ixtꞌin \r (Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8) \p \v 1 Anchanu julchan taxtuchal laqa chaqaꞌ ni Jesús va al taul taꞌan ixkilpaꞌ ni lakamar. \v 2 Va lhuvaj lapanakni tataqxtoqniy, ex ni yucha va tajul laka barco, va ancha taulal. Ex ni lapanakni va tataulal la ixkilpaꞌ ni lakamar. \v 3 Chuncha va aqtaynilcha jalakmasuniy pulhuvaj axtoqnuꞌ kun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Va jalakjunil: \p —Qayntaun lapanaki al mamanaꞌ ni ixtꞌin. \v 4 Tejkan ixtꞌajun maman ni ixtꞌin lakataun tamachal va lakatin, ex ancha tamil tsꞌoꞌon va niman taꞌuꞌol. \v 5 Yu alati xatꞌin va tamachal laka chiyuxin. Ancha va snipaqa mal yu tꞌun, xlhiyucha va niman pꞌunlhi. \v 6 Jantu pulman kataknul istsꞌansiviti, xlhiyucha tejkan pꞌas maknaul ni julchan va lakxixꞌol, talaqxauꞌol. \v 7 Alati xatꞌin tamachal laka jaltukunan. Ancha vachu pꞌunlhi pero chꞌantaun tꞌapꞌul ni jaltukun, va maqataanul, talakxixtanulcha yu xatꞌin. \v 8 Chavay yu alati tꞌin, yucha tatamachal taꞌan ox ni lakatꞌun, ex ancha va xtaqlhi taun ox jaxqanti. Por laqatamin ni xatꞌin, lati taxtaqlhi taun ciento xataltsꞌi, lati xtaqlhi setenta y lati treinta taxtaqlhi. \v 9 Incha alin mimpaqasmakkꞌan, ex kaꞌasmaktꞌikcha. \s1 Valiꞌiycha Jesús mapatsay chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati \r (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10) \p \v 10 Ex yu ixtꞌaltanan ni Jesús yu ixlakmalaniy va tatalakanunil ni Jesús, va tajunil: \p —¿Valiꞌiycha jalaqlhixaꞌalaycha ni lapanakni kun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati? \p \v 11 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Uxiknankꞌan Dios tamasuniyan tacha lhachimoꞌonun laktꞌiyan yu jantu takꞌatsay alati lapanakni. Jantu jamasuniy yu alati lapanakni. \v 12 Yu lhitꞌajuncha yucha apalay lhuu kaxtaqnikanaꞌ para apalay lhuu kalhitsukul. Yu jantu kalhitsukul mas yu tsꞌuniy yu lhitꞌajun, yucha kamaxtunichoqokanaꞌ. \v 13 Xlhiyucha klhilaqxaqalay ni lapanakni kun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Ni yuꞌuncha talaqtsꞌincha pero va tacha jantu katalaqtsꞌil, ex va tacha jantu kataqasmaklhi. \v 14 Ex laqsaval lhiꞌakxajyachal ni yuꞌuncha tacha naul ni Isaías yu maqancha ixputeꞌey ixchivinti Dios, va naul: \q1 Ni uxiknan laqsaval kaꞌasmatꞌapitik pero jantu kamalaꞌasiyapitik; \q1 kꞌalaqtsꞌinapitikcha pero va tacha jantu kalaqtsꞌintꞌik. \q1 \v 15 Yu ixjalhanutikꞌan ni aniy lapanakni va ayaj pꞌasni tamakata. \q1 Tus jantu ox taqasmaknan. \q1 Ixlaqchulkꞌan talhitꞌajun pero tus ox lakchajuy. \q1 Chuncha jantu lay talakavanan, \q1 jantu lay taqasmaknan, \q1 jantu lay tamalaqasinin, \q1 jantu chꞌantaun kintatꞌaꞌan para kaklakmaꞌayajnil. \p \v 16 ’Pero ni uxiknankꞌan, kaꞌachꞌantꞌikcha, va pꞌalakꞌavanantꞌikcha milaqchulkꞌan y paꞌasmaknanantꞌikcha miꞌaqaxqolkꞌan. \v 17 Laqsaval klajunau, maqancha qaynlhuvaj lapanakni yu lajꞌoxin kun qaynlhuvaj yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios ayaj ixtalaqtsꞌinputun tacha yu chavay laqtsꞌinatꞌik, pero yuꞌuncha jantu katalaqtsꞌil. Ayaj ixtaqasmakputun vachu yu tacha uxiknan asmaktꞌatꞌik, pero jantu kataqasmaklhi. \s1 Ni Jesús laqxꞌotꞌa yu naunputun ni chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati \r (Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15) \p \v 18 ’Chavay ox kaꞌasmaktꞌik yu naunputun ni chivinti yu lhichiviniy ni lapanaki yu ixmamay ni ixtꞌin. \v 19 Qayntaun lapanaki tejkan qasmatꞌacha tacha lhachimoꞌonun Dios pero jantu malaqasiy, yucha va tacha xatꞌin yu tamachal lakatin. Taval laqtanul yu jantu ox, ex chuncha ni anchanu lapanaki va makaunchoqolcha ixchivinti Dios yu ixꞌalintacha la ixjalhanuti. \v 20 Chavay yu xatꞌin yu tamachal laka chiyuxin, yucha va yu taqasmatꞌacha ixchivinti Dios ex talaqaꞌiy kun achati. \v 21 Pero jantukaꞌ ox tatꞌachꞌatay, ex vamun taun panchꞌix tayaniy. Tejkan lhitapasay maqanlqajnati, por ni chivinti yu lhakapuꞌan, ex makaunchoqoycha ixlhakapuꞌati. \v 22 Chavay yu xatꞌin yu tamachal laka ltukunan, yucha va ni lapanakni yu taqasmatꞌacha ixchivinti Dios, pero vananaj ayaj tapastakꞌuy yu xajamaqaliti ni aniy lakamunukpaꞌ. Chuncha takaukchoqoy ixchivinti Dios y jantu aqtaun lay lhixajachal yu lajꞌoxi la ixjatsukuntikꞌan. \v 23 Chavay yu xatꞌin yu tamachal taꞌan ox lakatꞌun yucha va ni lapanakni yu taqasmatꞌa y ox tamalaqasiy, ex chuncha yuꞌuncha lhixajyachal taun ox jaxqanti. Lati taxtaꞌa taun ciento xataltsꞌi por qaltaun, alati taxtaꞌa sesenta, alati taxtaꞌa treinta. \s1 Jesús lhichiviniy yu jantu lajꞌox javanan yu chꞌantaun tꞌavil ni trigo \p \v 24 Ni Jesús jalaqlhixaqalachoqol ataun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p —Yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha qayntaun lapanaki yu mamal ox xatꞌin la ixtꞌun. \v 25 Taval tejkan ixtaltataꞌojotacha tachun, ex chil ixtꞌalaxkayakꞌan, va mamal xataltsꞌi javan taꞌan ixmamakanta ni trigo, ex chuncha va anchoqol. \v 26 Chavay tejkan alilcha ni trigo y tapalalcha xapaꞌati, ex vachuꞌ tasul yu jantu ox javan. \v 27 Ex va chuncha yu tapatsanin va taꞌal mapastakꞌaninin yu manavin, va tajunil: “Jalhachimoꞌonuꞌ, uxintꞌi mamatꞌi yu lajꞌox tꞌin ni lakatꞌun. ¿Tas oxtaycha lhilay minchalcha yu jantu ox javan?” \v 28 Ex yu manavin va naul: “Ka va lay matichun kintꞌalaxkayakꞌan chun xamakay.” Ex yu tapatsanin va talhisakmil ni manavin, va tajunil: “¿Lhinaꞌun ni kajkꞌau tipatꞌanan yu jantu lajꞌox javan?” \v 29 Ex yu jamanavin va naul: “¡Ka jantu! Yu va katꞌipꞌatꞌatꞌik yu jantu ox javan kavalay vachu katꞌipꞌatꞌatꞌik ni trigo. \v 30 Apalay ox kamakaunau para chꞌantaun katalajꞌaynlhi tus tejkan kapuꞌiyaucha. Ex kakmalaqachayaꞌ kataꞌanaꞌ puꞌinin ni javan. Katapꞌixchꞌiyaꞌ por pastamin para kalaqxavakalcha, ex astan katapuꞌiyacha ni trigo y katamaꞌayacha laka pakꞌatsa.” \s1 Jesús lhichiviniy xataltsꞌi mostasa \r (Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19) \p \v 31 Jesús vachu jalaqputeꞌenil ataun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va jalakjunil: \p —Yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha xataltsꞌi ni mostasa yu chꞌal la ixtꞌun qayntaun lapanaki. \v 32 Yucha laqsaval apalay lakatꞌuniy taltsꞌi xajantu yu alati xataltsꞌi tachꞌanati pero tejkan ajin ex ni yucha apalay ay jun xajantu yu alati jatachꞌanati. Yucha jun aqataun kꞌiu, ex yu tsꞌoꞌon ancha tachinachilcha, tamakaycha ixpaqtamankꞌan la ixmaqlaqapꞌun. \s1 Jesús lhichiviniy ni levadura \r (Lc. 13:20-21) \p \v 33 Ni Jesús vachu jalaqputeꞌenil ataun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati va jalakjunil: \p —Yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan, yucha va tacha levadura yu qayntaun xanati xꞌotꞌilhiyajuy kun laꞌatꞌutu kualtil harina. Makay tus tachun kalhitayaꞌol ni skititi para la lhuu kaval. \s1 Valiꞌiycha ni Jesús mapatsay chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati \r (Mr. 4:33-34) \p \v 34 Ni Jesús ixlakmasuniy ni lapanakni kun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Vamun yuꞌ ixlakpumasuniy ni lapanakni. \v 35 Chuncha laqsaval taqayntsal yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios yu inchine tatsꞌoqlhi: \q1 Kaklakmasuniyaꞌ chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, \q1 kaknaunaꞌ axtoqnuꞌ yu maksakkanta vananaj tus tejkan puꞌaqtaynil ni lakamunukpaꞌ. \s1 Ni Jesús laqxꞌotꞌa yu lhichiviniy yu jantu ox javan ali yu trigo \p \v 36 Ex chuncha ni Jesús va lakmastakꞌachoqolcha ni lapanakni, va tanulcha la ixpulakna taun chaqaꞌ. Yu ixtꞌaltanan va tatalakanunil, va tajunil: \p —Kilalaqputeꞌeniu tisuncha naunputuncha ni chivinti yu lhichiviniy yu jantu ox javan yu tatꞌaꞌaynlhi ni trigo. \p \v 37 Ex va chuncha ni Jesús va jalakjunil: \p —Yu mamal ni la ox tꞌin, yucha va Sasꞌatꞌa Lapanaki. \v 38 Yu lakatꞌun yucha va yu lakamunukpaꞌ. Chavay yu lajꞌox xatꞌin yucha va yu lapanakni yu tatiꞌukxuyanalcha taꞌan lhachimoꞌonun Dios. Yu jantu lajꞌox javan yucha va yu lapanakni yu talhiyanal kun ni aqmoqxnuꞌ. \v 39 Chavay yu tꞌalaxkayaꞌ yu mamal xatꞌin yu jantu lajꞌox javan, yucha va yu aqmoqxnuꞌ. Yu jaxqanti yucha tejkan xapumiꞌonucha kunaꞌ ni lakamunukpaꞌ. Yu kataminaꞌ japuꞌinin ni jaxqanti yucha va ixmayulnin ni Dios. \p \v 40 Chavay yu jantu lajꞌox javan yucha chaqxꞌikan, mapꞌukan laka jikmi para kalaqxaul, yucha vachu va chun kunaꞌ tejkan kamiꞌoyaꞌ ni lakamunukpaꞌ. \v 41 Yu Sasꞌatꞌa Lapanaki ni yucha kamalaqachayaꞌ ixmayulnin taꞌan jalhachimoꞌonun para kataminaꞌ jaxqanan yu talamakanin talaqalhin kun yu tamakay tachun yu jantu lajꞌox. \v 42 Ex ni yuꞌuncha kalaqtanqalhumujukanaꞌ la xaꞌorno ni jikmi taꞌan katalajqalhunaꞌy katalaktsakꞌayaꞌ ixtatsalatikꞌan. \v 43 Pero yu tamakay tacha lhinajun ni Dios, yuꞌuncha tus kꞌaluks katatunkunaꞌ tacha ni julchan taꞌan lhachimoꞌonun ni ixPaykꞌan. Chavay incha alin mimpaqasmakkꞌan, ex kꞌaꞌasmaktꞌikcha. \s1 Jesús lhichiviniy yu maqsaqnati jamaqaliti \p \v 44 ’Yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha taun maqaliti yu kamaqsaqkal taun lakatꞌun. Qayntaun lapanaki temay ni maqaliti ancha lakatꞌun pero va ancha maqsaqchoqoy. Ex ayaj lhiꞌachantajuycha ex minchoqoyachalcha, anꞌojoy stꞌanaꞌ tachun yu maqalin ni ixlhitapatsa. Ex chuncha iycha yu anchanu lakatꞌun yu taꞌan temal ni maqaliti. \s1 Jesús lhichiviniy yu laqspututu chiyux yu laqlhuu xtapal \p \v 45 ’Vachu yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan, yucha va tacha qayntaun jastꞌanaꞌ yu lakxkajuy ni laqspututu chiyux yu laqlhuu xtapal. \v 46 Tejkan temayachalcha mas va laqataun pero la laqlhuu xtapal, ex chuncha ni yucha anchoqoycha, lakstꞌay tachun yu lhitꞌajuncha ex ancha iniꞌ yu anchanu laqspututu chiyux yu laqlhuu xtapal. \s1 Jesús lhichiviniy ni chꞌoqxu \p \v 47 ’Vachu yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha ni chꞌoqxu yu mujukan lakxkan, ex ni yucha chꞌapaꞌojoy tapuchux jatantin. \v 48 Tejkan aqtsamancha ni chꞌoqxu ex yu xachꞌapanan tamakutuycha ixchꞌoqxkꞌan, talhaꞌancha la ixkilpaꞌ ni laꞌaxkan. Ex ancha tataulaycha jalaksaknan ni jatanti. Yu lajꞌay tamaꞌaycha la ixqaychꞌikꞌan. Yu jantu lajꞌox ni yucha talakmajꞌancha. \v 49 Vachu chun kunaꞌ tejkan xapumiꞌonuꞌ ni lakamunukpaꞌ. Kataminaꞌ ni ixmayulnin Dios, tumpaj katamakayaꞌ yu lajꞌoxin. Yu jantu lajꞌoxin vachu tumpaj kalakmakakanaꞌ. \v 50 Chavay yu jantu lajꞌoxin, ni yuꞌuncha kalaqtanqalhumujukanaꞌ la xaꞌorno jikmi, taꞌan katalajqalhujtajuyaꞌ y katalaktsakꞌalhitsukuyacha ixtatsalatkꞌan. \s1 Yu xalaqsastꞌi kun xamaqaniyaꞌ maqaliti \p \v 51 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —¿Ni uxiknan malaꞌasiꞌoyatꞌik tachun ni aniy? \p Ex yuꞌuncha tanaul: \p —Chun, Jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 52 Ex chuncha va jalakjunil: \p —Tejkan qayntaun yu masuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas laniy tacha xajalhachimoꞌon laktꞌiyan, ex yucha jun tacha qayntaun manavin laqataun chaqaꞌ taꞌan maꞌakan ox axtoqnuꞌ. Ex chuncha la ox mispay lakmaxtunuꞌ yu laqsastꞌi y vachu yu maqaniyaꞌ. \s1 Ni Jesús laka putaulan Nazaret \r (Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30) \p \v 53 Taval tejkan mamaktal ni Jesús ixlaqputeꞌeka ni chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, ex anchoqolcha, \v 54 va chaanchoqolcha la ixtꞌun. Ex ancha aqtaynil jamalaninin laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoqta ni israelitas, ex yu lapanakni tus taun talhilal, ixtanajun: \p —¿Tas oxtaycha lanilcha yu laklaniy? ¿Tas pulakmakaycha ni anchanu lajꞌay axtoqnu? \v 55 ¿Jantu yuꞌ kaval yu istsꞌal ni karpintero, yu ixnati ni María? ¿Jantu yuꞌ kaval ixlaqaj ni Santiago ali José ali Simón ali Judas? \v 56 ¿Jantu yuꞌ ixtꞌalapanakni yu tataulay aniy la kinputaulankꞌan? ¿Tas oxtaycha pulanil anchanu axtoqnuꞌ? \p \v 57 Va xlhiyucha jantu ixtamakaniputun kuenta ni Jesús. \p Pero ni Jesús va lakjunil: \p —Qayntaun lapanaki yu laqputeꞌey ixchivinti Dios va talakachux toꞌoyakan, vamun la ixtꞌun jantu toꞌoyakan. \p \v 58 Ex ancha la ixputaulan ni Jesús jantu katalhakapuꞌanil ni lapanakni xlhiyucha jantu lhuu kamakal yu lajꞌay axtoqnuꞌ. \c 14 \s1 Nil ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ \r (Mr. 6:14-29; Lc. 9:7-9) \p \v 1 Ex chuncha yu xagobernador ni Galilea, yu ixjunkan Herodes, ni yucha vachu kꞌatsal yu ixtꞌajun makan ni Jesús. \v 2 Ex yucha va lakjunil yu ixtaꞌaqtayjuy: \p —Ka va Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ ni kujchoqota. Ka xlhiyucha lhitꞌajun tapꞌasta para kamakal yu lajꞌay axtoqnuꞌ. \p \v 3 Va yucha ni Herodes yu ixmalaqachananta ixlakachꞌimaka ni Juan, ex va maqanul lakapachꞌin. Va chuncha makal va por ixanati yu Herodías junkan, yu ixanati ixjunita ixlaqaj Felipe. \v 4 Yu Juan va ixjunita: \p —Jantu lay kꞌamakꞌatꞌi mixanati yu ixanati milaqaj. \p \v 5 Ex va chuncha ni Herodes ayaj ixmaqniputun ni Juan, pero va ixlaktalhauniy ni lapanakni. Yuꞌuncha ox ixtalhakapuꞌan ni Juan va ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 6 Pero tejkan lakachil ixkꞌatan ni Herodes, ex yu istsiꞌi ni Herodías va aqtaynil jatꞌinin la ixtalakaꞌukxpukꞌan yu ixlakjuntaꞌikanta. Ex ayaj maqamal ni Herodes. \v 7 Chuncha yucha va junil ni laqsaval kaxtaqniyaꞌ va tuꞌuchun yu kaskꞌinilcha. \v 8 Va chuncha ixnati va chivijval yu jatsiꞌi. Ex yucha va junil ni Herodes: \p —Va knajun kꞌixtꞌaqnin ixꞌaqtsul ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ kun laqataun ay plato. \p \v 9 Ex ni ay jalhachimoꞌonu Herodes va maqaninil, pero va por ixjunitacha la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni ixlakjuntaꞌita, ex mas jantu kaꞌuyujnaul, va lhinaul kaxtaqnikal. \v 10 Va malaqachanalcha ixchaqxpꞌuxnika ixꞌaqtsul ni Juan taꞌan ixtanun lakapachꞌin. \v 11 Chuncha talhiminil ixꞌaqtsul laqa ay plato ni jatsiꞌi, ex yu jatsiꞌi va maqxtaqnilcha ni ixnati. \p \v 12 Ex tachinchal yu ixtꞌaltanan ni Juan, va talhaꞌalcha maknunun ixlakatunaj. Ex astan va taꞌal mapastakꞌanin ni Jesús. \s1 Ni Jesús jalakvaval laqakis mil joꞌakna \r (Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn.6 :1-14) \p \v 13 Ex tejkan qasmaklhi ni Jesús yu tapasalcha, va taxtulcha taꞌan ixvil, va ixꞌaman al, tajul laqataun barco va puꞌal lakamar, va chaꞌal lakatꞌun taꞌan jantu alin lapanakni. Pero tejkan chuncha takꞌatsal ni lapanakni ex tataxtul ni putaulanin y tatixkaulhaꞌal pero yuꞌuncha va lakatꞌun tapuꞌal. \v 14 Tejkan patajul laka barco ni Jesús va jalaqtsꞌil lhuvaj lapanakni. Ex ni yucha va ayaj lakmapaynil, y va jalajkꞌuchꞌul tachun yu taqanꞌanin. \v 15 Taval va putsꞌisputuncha. Ex yu ixtꞌaltanan tatalakanunil, va tajunil: \p —Ayaj toqoxalcha y aniy va xꞌaman ni lakatꞌun, jantu tꞌujuꞌ jataulanti. Kalakmakꞌaucha ni lapanakni para kataꞌalcha lakxkaunan ixvaytikꞌan taꞌan alin jataulanti. \p \v 16 Ni Jesús va lakjunil: \p —Jantu maqskꞌiniy kataꞌal lakxkaunan. Ni uxiknan kꞌalakvavatꞌikcha. \p \v 17 Ex ni yuꞌuncha va tanaul: \p —Pero jantu lhuu kaklhimiu ni vayti. Va ikmaqalinau aniy va aqskis pan kun aqxtꞌuy jatanti. \p \v 18 Ex ni Jesús va naul: \p —Kilalhiminiu aniy. \p \v 19 Ex va lakjunil ni lapanakni para katataulal ni laka jatsꞌinan. Ex chuncha va chꞌapalcha la ixmakaꞌ ni anchanu aqskis pan kun aqxtꞌuy jatanti, ex va talaqstꞌal laktꞌiyan, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Ex va laqcheꞌelcha ni pan, va jalaqxtaqnilcha ixtꞌaltanan. Ex yuꞌuncha va taꞌaqtaynilcha talaqmapitsiniy ni lapanakni. \v 20 Ex tus tachun ox tavayl y tus ox taꞌotsaꞌol. Vananaj tamaꞌaqtsamachoqol laqakautꞌuy canastas yu xatalaqcheꞌeniꞌ yu xajchal. \v 21 Yu tavayl va laqakis mil joꞌakna y tumpaj yu xanatin kun jasꞌatꞌan. \s1 Ni Jesús iltananta la ixꞌukxni ni lakxkan \r (Mr. 6:45-52; Jn.6 :15-21) \p \v 22 Ex va chuncha ni Jesús va niman lakjunil ixtꞌaltanan para katatajuchoqolcha ni laka barco. Pꞌunaj kataminchoqochalcha apaꞌextaun lakxkan. Yu Jesús vananaj tamakaul jalakmastakꞌanaꞌ ni lapanakni. \v 23 Tejkan lakmastakꞌaꞌolcha ex ni Jesús va al skꞌiniꞌ Dios ixꞌaman lakataun aspajun. Taval tejkan putsꞌislhicha ex ni yucha va ancha ixꞌaman ixꞌalinta. \v 24 Ex va chuncha ni barco va la maqati anta, va laycha ixpakltaun lakamar. Va ixꞌunilata la ixꞌukxpulakapu ni barco, yu xkan ixtantꞌaqstꞌay y vachu ixqalnaqlhaꞌanta ni barco. \v 25 Ex va chuncha tejkan tunkumintacha, ni Jesús va ltanajꞌal la ixꞌukxni lakamar, va taꞌan ixtapuꞌanta yuꞌuncha. \v 26 Tejkan chuncha talaqtsꞌil yu ixtꞌaltanan ni Jesús va ltanajꞌanta ni yucha la ixꞌukxni lakamar, tus pꞌas talaktꞌasal kun ixtalhantikꞌan: \p —¡Va qayntaun maqtsꞌisvanaꞌ! \p \v 27 Pero ni Jesús jalakkilꞌanil, va jalakjunil: \p —¡Kaꞌayajnantꞌik! Jantu maqskꞌiniy katꞌalhanantꞌik, va kitꞌin. \p \v 28 Ex yu Pedro va naul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, incha laqsaval va uxintꞌi, ex kꞌiꞌun para kakltanajꞌanchal la ixꞌukxni ni lakxkan. \p \v 29 Ex naul ni Jesús: \p —Kꞌatꞌatꞌicha. \p Ex ni Pedro va takuklhicha laka barco, va ltanajꞌalcha ni lakxkan taꞌan ixpuminta ni Jesús. \v 30 Yu un va la pꞌasnicha talakanuniy, ex ni Pedro va talhanalcha, ex va aqtaylcha talaqtsꞌanqay, va tus sqau tꞌasal, va naul: \p —¡Jalhachimoꞌonu, kꞌiꞌaqtꞌayꞌutꞌi! \p \v 31 Ni Jesús va tsꞌalaj maqchꞌapachoqol, va junil: \p —Ayaj lakatsꞌuniy milhakapuꞌati. ¿Valiꞌiycha jantu kꞌalhakꞌapꞌupꞌi? \p \v 32 Tejkan tataukꞌachoqolcha laka barco ni Jesús kun Pedro, ex yu un va vak junchoqolcha. \v 33 Ex yu ixtatꞌajumanal laka barco va tataꞌaqtsoqoqtanil ni Jesús, va tajunil: \p —Laqsaval ni uxintꞌi va Sasꞌatꞌa kꞌatꞌi ni Dios. \s1 Ni Jesús lajkꞌuchꞌul ni taqanꞌanin xalakatꞌun Genesaret \r (Mr. 6:53-56) \p \v 34 Va chuncha va tapatakuklhi ni lakamar, ex tachaꞌal xalakatꞌun Genesaret. \v 35 Yu xalapanakni ni anchanu putaulan va tamispalcha ni Jesús, ex tus tamapastakꞌanininꞌol talakachux xaputaulanin ni anchanu jalakatꞌun. Ex ni yuꞌuncha va talhiminil tachun ixtaqanꞌaninkꞌan. \v 36 Ixtatapayniniy ni Jesús para lay katachꞌapanil vamun ixpiktuꞌ ni ixlaqchꞌiti. Ex tachun yu tachꞌapanil va si taꞌayajnanꞌochoqol. \c 15 \s1 Yu lakxkiliu jamakay ni lapanakni \r (Mr. 7:1-23) \p \v 1 Va chuncha lati ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan taminchal ni Jerusalén. Va tatalakanunil ni Jesús, ex talhisakmil, va tajunil: \p \v 2 —¿Valiꞌiycha ni mintꞌaltanan ayaj taꞌakchꞌintamay yu ixputsukukꞌan yu maqaniyaꞌ kepayankꞌan? Jantu tamaqchaꞌay tejkan tavajin tacha lhinaunkan. \p \v 3 Ex ni Jesús jalakjunil: \p —Yu uxiknan ¿valiꞌiycha akchꞌintꞌamayatꞌik yu lhinajun ni Dios para katꞌaylhipꞌintꞌik mimputsukkꞌan? \v 4 Ni Dios naul: “Katꞌoꞌoyatꞌi ni mimpay ali minati.” Vachu va naul: “Yu jantu ox lhichiviniy ixpay ali ixnati yucha maqskꞌiniy kanil.” \v 5 Pero yu uxiknankꞌan naunatꞌik ni qayntaun lapanaki lay kajunil ixpay ali ixnati: “Ka jantu lay klaꞌaqtayjuyau, tachun yu klhitꞌajun va ikmaqxtaqnitacha ni Dios.” Ex uxiknan naunatꞌik va ox tacha makay anchanu lapanaki \v 6 y naunatꞌik jantucha maqskꞌiniy kaꞌaqtayjul ixpay kun ixnati. Ex makꞌayatꞌik tacha jantu ixtapal kaval yu lhinajun ni Dios, vamun tꞌaylhipꞌinatꞌik mimputsukkꞌan. \v 7 Ni uxiknankꞌan va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Ni Isaías yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, yucha vas ixnajun tejkan naul: \q1 \v 8 Ni aniy lapanakni vamun kun ixkilkꞌan kintatoꞌoyay. \q1 Yu ixjalhanutkꞌan va ayaj maqati alinta kun kitꞌin. \q1 \v 9 Chavay mas ayaj kintatoꞌoyay jantu tuꞌuchun ixtapal kaval, \q1 jantu laqsaval yu tamalaniy, va ixjatapastakꞌatkꞌan lapanakni. \p \v 10 Ex ni Jesús lakjuntaꞌil ni lapanakni va lakjunil: \p —Tus ox kaꞌasmaktꞌik y kamalaꞌasitꞌik. \v 11 Chavay yu talakꞌuy ni lapanakni jantu yuꞌ xkilivay. Yu xkilivay ni lapanakni va yu takiltaxtuy yu jantu ox chivinti. \p \v 12 Va chuncha yu ixtꞌaltanan va tatalakanunil ni Jesús, va talhisakmil: \p —¿Kꞌatsꞌaycha ni fariseos jantu katalhipaꞌinil tejkan chuncha nau? \p \v 13 Ex ni yucha lakjunil: \p —Mas va taꞌayucha jatachꞌanati kaval yu jantu kachꞌal ni kimPay yu vilchal laktꞌiyan, yucha va katꞌipatꞌayaꞌ kun tachun xatisiviki. \v 14 Kalakmakꞌauntꞌikcha ni yuꞌuncha, va laꞌachꞌixin yu tamapꞌulay ixtꞌalaꞌachꞌixinkꞌan. Chuncha incha qayntaun laꞌachꞌix mapꞌulay yu aqayntaun, ex taꞌan pusanjan, va chꞌantaun katalaqpaꞌaꞌ ni pumatꞌuy. \p \v 15 Ex ni Pedro va junil ni Jesús: \p —Kilalaqxꞌoqnichoqoo yu ixnaꞌun. \p \v 16 Va chuncha naul ni Jesús: \p —¿Mas uxiknankꞌan jantukaꞌ malaꞌasiyatꞌik? \v 17 ¿Jantu malaꞌasiyatꞌik ni yu kꞌaꞌutꞌi la kinkilkꞌan ni yucha tajuyachal la kinpajankꞌan? Ex astan taxtuchoqoy la kilakatunajkꞌan. \v 18 Pero yu tanajun la ixkilkꞌan ni lapanakni yucha minachal tus la ixjalhanutikꞌan, va yucha lakxkilivay ni lapanakni. \v 19 La ixjalhanutikꞌan ni lapanakni ancha minachal yu jantu lajꞌox jatapastakꞌati, yu jamaqninti, yu jamaqtꞌatamanan, yu tamaqamaꞌojoy tachun yu jantu lajꞌox, yu alhavanti, yu jalaklkanti, y yu jamakanunti. \v 20 Yu anchanu laqxoqta va yucha yu xkilivay ni lapanakni. Mas jantu kꞌamaqchꞌaꞌa tejkan kꞌavay, jantu yuꞌ yu xkilivay ni lapanakni. \s1 Ixlhakapuꞌati qayntaun xanati yu jantu israelita kaval \r (Mr. 7:24-30) \p \v 21 Tejkan taxtulcha ancha ni Jesús ex alcha taun lakatꞌun ixlhiꞌukstsꞌuniy xaputaulanin ni Tiro kun Sidón. \v 22 Ancha ixvilchal qayntaun xanati yu machaqaꞌ Kananea ixjunita. Talakanunil ni Jesús kun pꞌas tꞌasati, va junil: \p —¡Jalhachimoꞌonu, yu istsꞌal kꞌatꞌi ni David, va knajun kꞌimapꞌaynitꞌi ni kitꞌin! Yu kintsiꞌi va laqtanun yu aqmoqxnuꞌ. \p \v 23 Pero ni Jesús jantu tuꞌuchun kajunil. Ex yu ixtꞌaltanan va tatalakanunil, tatapayninil, va tajunil: \p —Kꞌaꞌun ni anu xanati kaꞌanchoqol vamuncha ayaj tꞌasajminta la kinpulakankꞌan. \p \v 24 Ex ni Jesús va naul: \p —Ni Dios kilhimalaqachata vamun yu kintꞌaꞌisraelitas, yuꞌuncha tajunita tacha borregos yu tatsꞌanqatacha. \p \v 25 Pero yu xanati taꞌukstsꞌuninil, ex taꞌaqtsoqoqtanil ni Jesús, va junil: \p —¡Jalhachimoꞌonu, kꞌiꞌaqtꞌayꞌutꞌi! \p \v 26 Ex ni Jesús va junil: \p —Jantu ox kꞌalakmaxtꞌunin ixpankꞌan yu jasꞌatꞌan para kꞌalaqxtꞌaqnin yu xꞌoyun. \p \v 27 Ex yu xanati va naul: \p —Ka chun, Jalhachimoꞌonu. Pero mas va yu xꞌoyun vachu taꞌuy yu patajuy laka mesa yu ixtalaqcheꞌeniꞌ ixvayti ixꞌukxtin. \p \v 28 Ex chuncha va naul ni Jesús: \p —¡Xanati, va ayaj ay milhakapuꞌati! Va chuncha kaval tacha ni uxintꞌi naꞌun. \p Ex ni anchanu hora va palaycha junchoqol istsiꞌi. \s1 Ni Jesús palay lakmakachoqol qaynlhuvaj taqanꞌanin \p \v 29 Ex minchoqochalcha ni Jesús, va chaꞌal yu xakilpaꞌ lakamar Galilea. Ex taukꞌal taun aspajun y va ancha taulal. \v 30 Va chuncha lhuvaj lapanakni tataqxtoqlhi taꞌan ixvil ni Jesús. Va ixtalhaꞌanta yu lakchꞌanlkꞌavil ali yu lakchꞌanltꞌul, vachu yu lakmaklkꞌavil ali yu lakmakltꞌul, vachu yu laꞌachꞌixin ali yu janunun, ali alati lhuvaj taqanꞌanin. Va tamamanil la ixchꞌaja taꞌan ixvil ni Jesús. Ex ni yucha va palay lakmakaꞌol tachun. \v 31 Ex ni lapanakni va tus vak takꞌatsal tejkan talaqtsꞌil yu janunun tachivinilcha, vachu yu lakmaklkꞌavil ali yu lakmakltꞌul va tataꞌoxilcha ixmakakꞌan, y yu lakchꞌanlkꞌavil ali yu lakchꞌanltꞌul vachuꞌ tataꞌoxilcha ixchꞌajakꞌan, y yu laꞌachꞌixin vachucha talakavanalcha. Ex chuncha ni lapanakni va taꞌaqtaylcha ay tamakay xaDios ni Israel. \s1 Ni Jesús jalakvaval laꞌatꞌati mil joꞌakna \r (Mr. 8:1-10) \p \v 32 Ex chuncha ni Jesús va lakjuntaꞌil ixtꞌaltanan, va jalakjunil: \p —Va ayaj klakmapayniy ni aniy lapanakni, va laꞌatꞌutucha julchan kintatꞌaꞌalinta ni kitꞌin y jantu katamaqalil tuꞌuchuncha yu kataꞌul. Jantu knajun kataꞌanchoqol la ixchaqakꞌan incha jantu kun vayti, va lay katalaqavitil lakatin. \p \v 33 Yu ixtꞌaltanan va tajunil: \p —¿Tas oxtaycha katemaucha ni vayti yu lay kalakvavau yu aniy lhuvaj lapanakni? Aniy jantu tꞌujuꞌ jataulanti. \p \v 34 Ex ni Jesús laklhisakmil, va lakjunil: \p —¿Tachuncha pan maꞌalinatꞌik ni uxiknan? \p Ex tanaul ixtꞌaltanan: \p —Va aqxtujuncha pan ali tsꞌuniy yu lakstꞌuniy jatanti. \p \v 35 Ex chuncha ni Jesús lakjunilcha ni lapanakni para katataulalcha ni lakatꞌun. \v 36 Ex chꞌapalcha la ixmakaꞌ ni aqxtujun pan kun yu lakstꞌuniy jatanti, ex skꞌinil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Ex laqcheꞌelcha, va jalaqxtaqnilcha ixtꞌaltanan. Ex yu yuꞌuncha va tamaqpitsinilcha ni lapanakni. \v 37 Tus tachun tavaynꞌol va tus ox taꞌotsal. Ex yu xatalaqcheꞌeniꞌ yu xajchal va tus laqatujun lajꞌay canastas talaqtsamal. \v 38 Ex yu tavayl va laꞌatꞌati mil joꞌakna y mas alati yu xanatin kun jasꞌatꞌan. \v 39 Ex va chuncha ni Jesús lakmastakꞌachoqolcha ni lapanakni, taukꞌachoqolcha ni laka barco, va al xalakatꞌun ni Magdala. \c 16 \s1 Yu fariseos ali saduceos va taskꞌiniy ni Jesús va kalakmasunil taun ay axtoqnuꞌ yu la katapumispal \r (Mr. 8:11-13; Lc. 12:54-56) \p \v 1 Ex va chuncha ni fariseos ali ni saduceos talaqꞌal ni Jesús, talaqtsꞌintanul, va taskꞌinil para kalakmasunil taun ay axtoqnu yu minachal laktꞌiyan. \v 2 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Tejkan toqoxata, ex ni uxiknankꞌan naunatꞌik: “Chavay ka la lhiꞌacha kunchoqoyaꞌ, ni laktꞌiyan ayaj xlapul.” \v 3 Tejkan puvakuj, ex naunatꞌik: “Yu chavay ka jantu lhiꞌacha kunaꞌ, ni laktꞌiyan ayaj xlapul, chuncha aqapuchajuy.” Ex chuncha ni uxiknan ox mispꞌayatꞌik tacha kunaꞌ ni julchan, ¿ex valiꞌiycha jantu malaꞌasiyatꞌik yu tapasay chavaycha aniy taꞌan tꞌaunatꞌik? \v 4 Yu aniy jalaktuꞌunun ali maqtaqalhinin lapanakni taskꞌin para kakmakal taun ay axtoqnu pero jantu tuꞌuchun kaklakmasuniyaꞌ, vamun yu tacha tapasal ni Jonás yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p Ex chuncha ni Jesús jamakaulcha, va anchoqolcha. \s1 Ixlevadurajkꞌan ni fariseos \r (Mr. 8:14-21) \p \v 5 Tejkan taꞌal ixlhiputakuktachal ni lakamar yu ixtꞌaltanan ni Jesús, va jantu katalhaꞌal ixtiyutkꞌan, va takauklhi. \v 6 Chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌik kun yu ixlevadurajkꞌan ni fariseos kun yu saduceos. \p \v 7 Ex yuꞌuncha taꞌaqtaychal talaxaqalay, va talajuniy: \p —¡Chuncha najun por jantu kalhimiu kintiyutkꞌan! \p \v 8 Ni Jesús kꞌatsal yu ixtapastakꞌacha, va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha naunatꞌikcha ni jantu kꞌalhitsꞌukꞌutꞌik mintiyutkꞌan? Jantu ox kilalhakapuꞌanau. \v 9 ¿Jantukaꞌ malaꞌasiyatꞌik? ¿Jantu pꞌastꞌakꞌatꞌik ni aqskis pan iklaqmaqpitsinil laqakis mil joꞌakna? ¿Tas chuncha canastajcha laksakchꞌoꞌotꞌikcha? \v 10 ¿Jantu pꞌastꞌakꞌatꞌik yu aqxtujun pan yu iklaqmaqpitsinil laꞌatꞌati mil joꞌakna? ¿Tas chuncha canasta laksakchꞌoꞌotꞌikcha? \v 11 Jantukaꞌ malaꞌasiyatꞌik ni kitꞌin jantu kaklalhixaqalau pan. Yu klajunau va kalhistꞌakkꞌantꞌik ixlevadurajkꞌan ni fariseos kun yu saduceos. \p \v 12 Taval tamalaqasilcha yu lakjunil ni Jesús. Jantu ixlhichiviniy xalevadura ni pan, va ixlhichiviniy yu ixtamalaniy ni fariseos kun saduceos. \s1 Ni Pedro najun ni Jesús va ni Cristo yu ixtanajun kaminaꞌ \r (Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-21) \p \v 13 Tejkan chaꞌal ni Jesús ixlhiꞌukstsꞌuniy ni putaulan Cesarea Filipo, ex laklhisakmil ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —¿Ni lapanakni tas ayucha talhilaycha ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki? \p \v 14 Yuꞌuncha va tanaul: \p —Lati tanajun uxintꞌi va Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ. Lati tanajun uxintꞌi va Elías. Lati tanajun va Jeremías kꞌatꞌi u matichun yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 15 Ex naul ni Jesús: \p —Ex uxiknan, ¿tas ayucha naunatꞌikcha ijkunita ni kitꞌin? \p \v 16 Ex yu Simón Pedro va junil: \p —Ni uxintꞌi va yucha ni Cristo kꞌatꞌi, istsꞌal kꞌatꞌi ni Dios yu kujta. \p \v 17 Ex ni Jesús va junil ni Pedro: \p —Simón, yu istsꞌal kꞌatꞌi ni Jonás, ayaj achꞌantꞌacha ni uxintꞌi. Jantu matichun lapanaki kamamispanin yu nau pero yu kimPay yu alintachal laktꞌiyan, yucha mamispanin. \v 18 Kitꞌin ijkunan ni uxintꞌi va Pedro kꞌatꞌi, y kun aniy chiyux kapuꞌaqtayniyaꞌ kilapanakni y mas ixtapꞌasta ni lhinin jantu lay kaamaqalhajayaꞌ. \v 19 Kakxtaqniyan xapalhachimoꞌon laktꞌiyan. Yu kꞌachꞌiꞌulayeꞌe aniy lakamunukpaꞌ vachu jachꞌiꞌulanti kunaꞌ laktꞌiyan. Yu kaxꞌotꞌeꞌe aniy lakamunukpaꞌ, vachu jaxꞌoqnuti kunaꞌ laktꞌiyan. \p \v 20 Ex ni Jesús va lakjunil ni ixtꞌaltanan para jantu matichun katajunil ni yucha va yu Cristo. \s1 Va laqputeꞌey ixlhinin ni Jesús \r (Mr. 8:31—9:1; Lc. 9:22-27) \p \v 21 Anchanu julchan ni Jesús aqtaynil jalaqputeꞌeniꞌ ixtꞌaltanan ni yucha maqskꞌiniy kaꞌal Jerusalén. Chuncha katamamaqanlqajnivayaꞌ yu xalajꞌay xapaynin, ni xaꞌukxtinin kuras, y vachuꞌ yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan. Va katamaqniyaꞌ, pero yu laꞌatꞌutu julchan va katakukchoqoyaꞌ. \v 22 Chuncha ni Pedro va alakataun ixꞌaman lhaꞌal ni Jesús, va aqtayl laqꞌaymay, va juniy: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kamapꞌaynikꞌa meꞌeman. Apalay ox jantu chuncha kꞌatꞌapꞌasꞌa. \p \v 23 Chuncha ni Jesús talaqaspꞌiklhi, va junil ni Pedro: \p —Yu uxintꞌi, Satanás, tumpajcha kꞌaꞌuntꞌi kun kitꞌin. Uxintꞌi vamun makꞌay para kꞌimapꞌutsꞌanꞌanitꞌi. Uxintꞌi mejatapastakꞌati jantu chun tacha ixjatapastakꞌati Dios, va pastakꞌa tacha yu valiꞌiy lapanakni. \p \v 24 Ex ni Jesús va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Incha matichun kintꞌatiꞌukxuntayaputun, yucha jantucha lay makay yu makaputun. Kaval tacha kalhaꞌal ixkurus, ex chuncha lay kintꞌatiꞌukxuntayalcha. \v 25 Ni lapanaki yu ayaj lhitsukuputun ixjatsukunti, yucha kamaqatsꞌanqayaꞌ. Pero yu kamaqatsꞌanqayaꞌ ixjatsukunti por kitꞌin, yucha kalhitsukuchoqoyaꞌ. \v 26 ¿Tisuncha lhajaycha qayntaun lapanaki incha kalhitsukuꞌol tachun yu alin lakamunukpaꞌ pero va maqatsꞌanqay ixjatsukunti? ¿Tas kapulhitsukuchoqoyaꞌ ixjatsukunti? \v 27 Yu kitꞌin ni Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmintachal kun ixtapꞌasta kimPay, y kun ixmayulnin. Ex chuncha kaklakmapalacha ni lapanakni por qayntamin va yu tamakata. \v 28 Laqsaval klajunau, aniy taꞌalin lati lapanakni yu jantukaꞌ kataniyaꞌ tus katalaqtsꞌinꞌelayaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki tejkan kakmintachal la kilhachimoꞌon. \c 17 \s1 Tapaxal yu tacha ixtasuta ni Jesús \r (Mr. 9:2-13; Lc. 9:28-36) \p \v 1 Ex va chuncha astan tejkan laqachaxancha julchan val, ni Jesús va tumpaj lhaꞌal ni Pedro ali Santiago ali Juan yu ixlaqaj Santiago. Va laklhaꞌal taun ay aspajun. \v 2 Ancha la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni yuꞌuncha, va tapaxal yu tacha ixtasuta ni Jesús. Yu ixꞌukxpuꞌ va tus kꞌuliksnaꞌ val, tacha julchan. Yu ixlaqchꞌiti va yaqaq val, va tacha jatunkunaꞌ. \v 3 Talaqtsꞌil ni Moisés ali Elías. Va ixtatꞌajun laxaqalanin kun Jesús. \v 4 Ex yu Pedro va junil ni Jesús: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ¡ayaj ox ijkꞌalintau ni aniy! Incha uxintꞌi naꞌun, kakmakayau aqatꞌutu moqltaꞌ. Aqataun para uxintꞌi, aqataun para Moisés y aqataun para Elías. \p \v 5 Ex tejkan ixtꞌajun chivin ni Pedro va laqmaqatanul kun xajalkꞌikniꞌ laqataun taputsꞌi kꞌuliksnaꞌ, ex yu laka taputsꞌi va taqasmaklhi taun chivinti, va naul: \p —Ni aniy yucha ni kintsꞌal yu ikmalaqachata; va ayaj ijkꞌachaniy. La ox kaꞌalasmaktꞌik ni yucha. \p \v 6 Tejkan chuncha taqasmaklhi ixtꞌaltanan va tus tatalakaputatamal la ixꞌukxpukꞌan ni lakatꞌun, va tus ox ixtalaktalhananta. \v 7 Ex ni Jesús laktalakanunil, jalakchꞌapal, va lakjunil: \p —Kaꞌostꞌaulatꞌikcha, jantu katꞌalhanantꞌik. \p \v 8 Ex chuncha tejkan talaqtsꞌinchoqol va jantucha matichun katalaqtsꞌil. Va ixꞌamancha yachoqol ni Jesús. \p \v 9 Tejkan taminchoqochalcha ni aspajun, ex ni Jesús va lakjunil ni ixtꞌaltanan: \p —Jantu matichun kꞌaꞌunitꞌik yu ixlaqtsꞌinatꞌik tus tejkan kaktakukchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki ex kꞌanaunapitik. \p \v 10 Ex chuncha ixtꞌaltanan ni Jesús talhisakmil, va tajunil: \p —¿Valiꞌiychacha yu tamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas tanajun ni Elías va yucha pꞌunaj kaminaꞌ? \p \v 11 Ex ni Jesús va naul: \p —Chun, ni Elías pꞌunaj kaminaꞌ, va yucha ni kalaqlaꞌoxiꞌoyaꞌ tachun. \v 12 Pero yu kitꞌin klajunau, ni Elías kilatachilcha, pero yuꞌuncha jantu katamispal. Tamakanil ni yucha va tacha ni yuꞌuncha tamakaniputulcha. Vachu va chun ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki ayaj kakmaqanlqajnanaꞌ la ixtamakakꞌan ni yuꞌuncha. \p \v 13 Ex ixtꞌaltanan ni Jesús va tamalaqasil ixtꞌajun lhichiviniꞌ Juan yu ixjamaqchajꞌavanaꞌ. \s1 Ni Jesús va maꞌayajnichoqol qayntaun tsꞌal yu ixlhitꞌajun yu jantu ox espíritu \r (Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43) \p \v 14 Ex va chuncha tejkan tachinchal taꞌan ixtaꞌalinta lhuvaj lapanakni, va talakanunil ni Jesús qayntaun lapanaki, va taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌuxkpu ni yucha, va junil: \p \v 15 —Jalhachimoꞌonu, kitꞌin va knajun kꞌamapꞌaynitꞌi ni kintsꞌal. Va chꞌapay yu ixlhinin, chuncha maqanlqajnan va taxtujcha. Ayaj aqlhuvajcha taqtay laka jikmi, aqtamixna taqtay ni lakxkan. \v 16 Yu mintꞌaltanan xaklaklhiminitacha ni aniy pero jantu kalal ni katamaꞌayajnichoqol. \p \v 17 Ex ni Jesús va naul: \p —¡Yu uxiknan jantu lay lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik, va jalaktuꞌunun untꞌatꞌik! ¿Tus tavanancha kaktamakaunaꞌ kun uxiknan? ¿Tus tavanancha kaklatayaniyaucha? Kꞌalhitꞌantꞌikcha aniy ni tsꞌal. \p \v 18 Ex chuncha ni Jesús va laqꞌaymal yu jantu ox espíritu. Va taxtunichoqol ni tsꞌal. Ex va taun panchꞌix va ayajnanchoqolcha. \p \v 19 Taval yu ixtꞌaltanan va tatꞌachivinil ixꞌaman ni Jesús, va tajunil: \p —¿Valiꞌiychacha ni kijnan jantu kalal ikmaxtuu ni anchanu jantu ox espíritu? \p \v 20 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Ni uxiknan va ayaj tsꞌuniy milhakapuꞌatkꞌan. Chavay vas klajunau, mas milhakapuꞌatikꞌan va lakstꞌuniy tacha yu lakatꞌuniy xataltsꞌi mostasa, incha kaꞌunitꞌik ni aniy aspajun: “Kaꞌostꞌicha ni aniy, kꞌapꞌinchꞌiycha alakataun.” Ex yu aspajun va niman kaqosaꞌ. Chuncha jantu kaꞌalil tuꞌuchun yu jantu kalal. \v 21 Incha maxtꞌupꞌutꞌun tacha anchanuꞌ jantu ox espíritu, ex maqskꞌiniy kaskꞌin Dios kun taskꞌajati. \s1 Ni Jesús aaqtauncha puteꞌey tacha kapuniyacha \r (Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45) \p \v 22 Ex va chuncha tejkan chꞌantaun ixtatiꞌukxuyananchal xalakatꞌun ni Galilea, ex ni Jesús lakjunil ixtꞌaltanan, va naul: “Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kintamaqxtaꞌaꞌ la ixtamakakꞌan ni lapanakni, \v 23 ex chuncha kintamaqniyaꞌ, pero yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan kajkujchoqoyaꞌ.” \p Ex chuncha yu ixtꞌaltanan va ayaj tamaqaninilcha. \s1 Yu xalhimapalkan ni ay lakatajtan \p \v 24 Ex chuncha ni Jesús kun ixtꞌaltanan va tachaꞌal Kapernaum. Ex yu ixtachꞌinin ixlhimapalkan ni ay lakatajtan va talaqꞌal ni Pedro, va talhisakmil: \p —¿Yu mijamalaninikꞌan jantu mapalay yu xalhimapalkan ni ay lakatajtan? \p \v 25 Ex ni Pedro qaltayanal, va naul: \p —Chun, mapalay. \p Ex tejkan tanuchalkaꞌ laqa chaqaꞌ ni Pedro, ni Jesús va xaqalal, va junil: \p —Simon, ¿uxintꞌi sun chivinticha naꞌun? Yu xajalhachimoꞌonun ni lakamunukpaꞌ, ¿tas ayuꞌunchacha chꞌikan yu xalhimapalkan? ¿Va yu sasꞌatꞌan? u ¿va yu alakataun machaqan? \p \v 26 Ex ni Pedro va naul: \p —Va yu alakataun machaqan. \p Ex ni Jesús va naul: \p —Ex yu ancha machaqan jantu maqskꞌiniy tuꞌuchun katamapalal. \v 27 Pero para jantu katatalqaul ni lapanakni, kapꞌinchꞌiy ni lakamar, kꞌamuꞌuyeꞌe mimpamaqlhavan, va kꞌamakꞌutꞌuyeꞌe ni jatanti yu pꞌunaj katsakꞌayaꞌ. La ixkil ancha kꞌatꞌemaniyeꞌe aqxtaun tumin. Ex ni anchanu kalaqchaanacha para kꞌalhimapꞌalꞌoyeꞌe yu klaninin y vachu kun yu uxintꞌi lhipꞌininin. Kꞌalhipꞌinchꞌiycha, kꞌamapꞌaltꞌicha. \c 18 \s1 ¿Taꞌayucha yu apalay xaꞌay? \r (Mr. 9:33-37; Lc. 9:46-48) \p \v 1 Ex va chuncha ni anchanu julchan ixtꞌaltanan ni Jesús va tatalakanunil, va talhisakmil va tanaul: \p —Taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios, ¿tas ayuchacha yu xaꞌay junita? \p \v 2 Ex ni Jesús va tꞌasaꞌil qayntaun sꞌatꞌa, va maqayaul la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni yuꞌuncha. \v 3 Ex va lakjunil: \p —Vas klajunau, incha uxiknan jantu lakstꞌuniy kakꞌatsꞌantꞌik tacha jasꞌatꞌan, ex jantu lay kꞌatꞌanutꞌachipitik taꞌan jalhachimoꞌonun ni Dios. \v 4 Yu apalay ay junita taꞌan jalhachimoꞌonun ni Dios, yucha yu vamun lakatꞌuniy makakan tacha yu aniy jasꞌatꞌa. \v 5 Yu laqaꞌiy ni aniy jasꞌatꞌa por chuncha klhinajun ni kitꞌin, ex vachu kilaqaꞌiy ni kitꞌin. \s1 La lhitaꞌay kunaꞌ para yu maqtaqalhinin \r (Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2) \p \v 6 ’Mas va taꞌayuchacha kaval incha kamakal para kamaqtaqalhinil qayntaun kilapanaki tacha yu aniy lakatꞌuniy jasꞌatꞌa, ex ni yucha ayaj lhitaꞌay katapasayaꞌ. Apalay ox kaval ni kapixtuchꞌiꞌulakalcha kun xachiyux pachꞌikni, ex kaꞌankalcha ixmajꞌanka lakamar y kaꞌakskꞌajꞌul. \v 7 Ayaj lhitaꞌay yu aniy lakamunukpaꞌ, va pumalhuvaj alin yu talhinajun katamaqtaqalhinil. Ni yuꞌuncha va tacha taꞌalincha, pero ¡paynicha ni lapanaki yu lhinajun katamaqtaqalhinil yu alati! \p \v 8 ’Xlhiyucha incha makꞌapꞌutꞌun talaqalhin kun mimakaꞌ u minchꞌajaꞌ, apalay ox kaval ni kꞌachꞌaqxmajꞌacha, va kamajꞌacha. Apalay ox kꞌatꞌanuchiy makltꞌul u chꞌanltꞌul taꞌan alin ox jatsukunti y jantu kamujun kun maktꞌuy u chꞌantꞌuy laka jikmi taꞌan maqtajita mas va tavanancha. \v 9 Vachuꞌ incha kꞌamakꞌapꞌutꞌu talaqalhin por yu laqtsꞌin la milaqchul, apalay ox kaval ni kꞌalakpꞌumaxtꞌukꞌa milaqchul. Apalay ox mas vamun milakputaun kꞌatꞌanuchiy taꞌan alin ox jatsukunti y jantu kꞌatꞌanuchiy milakputꞌuy milaqchul la xajikmi ni laqnin. \s1 Ni borrego yu istsꞌanqata \r (Lc. 15:3-7) \p \v 10 ’Jantu kꞌanau ni jantu xtapal kataval yu aniy lakstꞌuniy jasꞌatꞌan. Laqsaval klajunau yu ixmayulnin Dios yu jalaklhistakꞌa, yuꞌuncha taꞌalintacha la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni kimPay yu alintachal laktꞌiyan. \v 11 Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki va klaqkimalaqtaxtuchil yu ixtatsꞌanqatacha. \p \v 12 ’¿Tas lhilayatꞌikcha? Incha qayntaun lapanaki lhitꞌajun taun ciento ixborregos pero incha tsꞌanqay laqataun, ¿ex tisuncha kamakayaꞌ? Va kalakmakaunaꞌ yu noventa y nueve laka aspajun y kaꞌanaꞌ lakxkaunaꞌ yu laqataun borrego yu tsꞌanqata. \v 13 Chavay incha katemachoqol ni anchanu laqataun borrego yu istsꞌanqata ex apalay lhiꞌachantajuy xajantu yu anchanu noventa y nueve yu jantu katatsꞌanqal. \v 14 Vachu chun yu mimPaykꞌan yu vilchal laktꞌiyan jantu najun matichun katsꞌanqal mas va qayntaun yu aniy lakstꞌuniy. \s1 Kꞌamalaqmixinin milaqaj ali mintꞌalapanaki \r (Lc. 17:3) \p \v 15 ’Chavay incha milaqaj makaniyan taun tuꞌuchun yu jantu ox, maqskꞌiniy kꞌatꞌalaqlaꞌoxitꞌi ixꞌaman. Incha makanincha kuenta yu tacha un ex ox junchoqoy tacha milaqaj. \v 16 Chavaycha incha jantu kamakanin kuenta yu un ex maqskꞌiniy kꞌaꞌuntꞌaꞌitꞌi qayntaun u qayntꞌuy para vachuꞌ kataqasmaktayl yu lhichꞌivinatꞌik, chuncha para yuꞌuncha katamasavalal tachun yu naꞌuntꞌik. \v 17 Chavay incha jantu kamakayaꞌ kuenta kun yuꞌuncha, ex maqskꞌiniy katꞌachꞌivincha la ixtalakaꞌukxpukꞌan yu talhakapuꞌan ni Dios taꞌan tataqxtoꞌa. Chavay incha jantu kamakanin kuenta mas kun yuꞌuncha, ex tsꞌanqay kꞌalaqtsꞌi tacha qayntaun yu jantu lhakapuꞌanan u tacha qayntaun yu chꞌinin impuestos. \p \v 18 ’Laqsaval klajunau, tachun yu kꞌachꞌiꞌulayapitik aniy lakamunukpaꞌ ex vachu va chun kachꞌiꞌulakantachal laktꞌiyan. Vachu tachun yu kaxꞌoqtꞌapitik ni aniy lakamunukpaꞌ, vachu va chun kaxꞌoqkantachal laktꞌiyan. \p \v 19 ’Vachu klajunau incha pumatꞌuy ni uxiknankꞌan aniy lakatꞌun kꞌaskꞌinitꞌik ni Dios, incha va chꞌantaun kaꞌuntꞌik yu kaskꞌinpꞌutꞌuntꞌik, ex kataxtaqniyan yu kimPay yu alintachal laktꞌiyan. \v 20 Chavay yu taꞌan tataqxtoꞌa pumatꞌuy u pumatꞌutu la kintaqaꞌuti, ex kitꞌin ancha ijkꞌalinta la ixtaꞌajna ni yuꞌuncha. \p \v 21 Ex chuncha ni Pedro laqꞌal ni Jesús, lhisakmil, va naul: \p —Jalhachimoꞌonu, ¿tas aqchuxicha kakmalaqmixinil kilaqaj tejkan kimakanil taun tuꞌuchun yu jantu ox? ¿Tus aqtujun? \p \v 22 Ex ni Jesús va naul: \p —Jantu ijkunan va aqtujun, mas va tavanancha kaval kꞌamalaqmixinin, mas aqlhuucha kaval, mas setenta por siete. \s1 Qayntaun jalhachimoꞌonuꞌ yu jantu ixmalaqmixiputun \p \v 23 ’Yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha qayntaun jalhachimoꞌonu yu ixmasavalaputun ixkuentajkan ixꞌoqxtamatin. \v 24 Ex va chuncha tejkan taꞌaqtaynilcha puteꞌenin ixkuentajkꞌan, ex va talhiminil qayntaun yu ixlhaaniy lhuvaj tumin, tus miyones. \v 25 Chuncha yu ixꞌoqxtamati va jantu kalhitsukul yu kalhimapalnil, ex yu ixꞌukxtin va lhijunilcha para kastꞌakal kun ixanati ali sasꞌatꞌan y vachu kun tachun yu ixlhitꞌajuncha va para kalaqchaanil ni kalhimapalal tachun ixlhaaninti. \p \v 26 ’Ex va chuncha yu oqxtamati taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni ixꞌukxtin, tapayninil, va junil: “Jalhachimoꞌonu, va knajun kꞌimaꞌantꞌaulnin ataun panchꞌix, kakmapalniꞌoyan laksniy tachun yu iklhaaniyan.” \v 27 Ex yu ixꞌukxtin va mapaynil, va maqantaulniꞌolcha tachun ni ixlhaaniy. Va oxamaktauncha makaunchoqol. \p \v 28 ’Ex tejkan taxtuchoqolcha ni oqxtamati va temal qayntaun ixtꞌatapatsan, ni yucha ixlhaaniy lakatsꞌuniy tumin. Ex ni yucha va niman chꞌapanil la ixpixtu, va aqtaynilcha pixtulhita para kamaꞌakskajval, ex va juniy: “¡Kꞌimapꞌalnincha laqatapꞌastꞌa yu kꞌilhipꞌiniy!” \v 29 Ex ni anchanu ixtꞌatapatsan taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ yu ixlhaaniy, ex tapayninil, va junil: “Kꞌimaꞌantꞌaulnin ataun panchꞌix. Kakmapalniꞌoyan laksniy yu iklhaaniyan.” \v 30 Pero ixtꞌaꞌoqxtamati yu ixlhaaniy va jantu kamaqantaulnil, va manul laka pachꞌin tus kamapalal ixlhaaninti. \v 31 Ex tejkan chuncha talaqtsꞌil yu alati ixtꞌatapatsanin yu tacha tapasal va tus jantu katalhipaꞌinil, va la taxkanil. Ex va taꞌal laqputeꞌeninin ni ixꞌukxtinkꞌan yu tapasal. \v 32 Ex chuncha yu jalhachimoꞌonu va malaqachanal ixjuntaꞌika, va junil: “Uxintꞌi jalaktuꞌunuꞌ oqxtamati kꞌatꞌi, kitꞌin ikmaqantaulnin tachun yu ixkꞌilhipꞌinin, va por kꞌintꞌapꞌayninin. \v 33 Apalay ox ixlhitsꞌukꞌunin mapayninti mintꞌatapatsan chuncha tacha kitꞌin ikmapaynin ni uxintꞌi.” \v 34 Ex ni jalhachimoꞌonuꞌ va ayaj talqaul, va malaqachanal ixmanuka laka pachꞌin ni anchanu oqxtamati, va tus kamapalniꞌokal tachun yu ixlhaanikan. \p \v 35 Ex va chuncha ni Jesús taylhaꞌal ixchivinti, va naul: \p —Yu kimPay laktꞌiyan vachu va chun katamakaniyan ni uxiknan incha jantu laqsaval malaqmixiniyatꞌik mintꞌalaqauninkꞌan. \c 19 \s1 Ni Jesús masuy ni jantu ox katalamakaunchoqol \r (Mr. 10:1-12; Lc. 16:18) \p \v 1 Chuncha tejkan laqputeꞌeꞌolcha ni Jesús, va alcha xalakatꞌun Galilea, chaꞌal yu xalakatꞌun Judea taꞌan putakꞌutꞌa ni julchan, xlhiꞌavintꞌi xalaꞌaxkan Jordán. \v 2 Ex chuncha va lhuvaj lapanakni tatꞌaꞌal y va jalajkꞌuchꞌuchal ni taqanꞌanin. \p \v 3 Ex chuncha lati ni fariseos tatalakanunil ni Jesús, talaqtsꞌintanul, va tanaul: \p —¿Lay kamakaunchoqol ixanati qayntaun lapanaki mas va tuꞌuchun kaval yu kamakanil? \p \v 4 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Jantu aqtaun pꞌutꞌeꞌeyatꞌik uxiknan la ixchivinti Dios taꞌan tsꞌoqkanta, va najun, “tejkan pꞌunaj lakmakal ni Dios ni lapanakni, va lakmakal qayntaun joꞌati ali qayntaun xanati”? \v 5 Vachu naul ni Dios: “Xlhiyucha ni joꞌati makajun ni ixpay ali ixnati, tꞌatsukuy ixanati, ex yu pumatꞌuy va qayntauncha lapanaki tapalay.” \v 6 Ex chuncha jantucha pumatꞌuy tajunita, va qayntauncha jun. Ex chuncha ni lapanakni jantu maqskꞌiniy katalaqlvaqlhi yu malaqxtoꞌa ni Dios. \p \v 7 Ex chuncha ni fariseos talhisakmil, va tajunil: \p —¿Valiꞌiycha ni Moisés lhinaul kaxtaqnikal aqxtaun acta qayntaun xanati para kapumakaunchoqokal? \p \v 8 Ex ni Jesús va naul: \p —Va por pꞌays melhanutkꞌan va chuncha lhinaul ni Moisés para kalamakꞌauntꞌik, pero yu maqancha tejkan aqtaynichal ni lakamunukpaꞌ jantu chuncha ixjunita. \v 9 Pero yu kitꞌin iklajunau, incha qayntaun joꞌati makajun ixanati mas jantu kamaqtaqalhinil, ex tꞌatsukuchoqoy aqayntaun xanati, ex chuncha ni yucha makay talaqalhin. Vachu incha qayntaun joꞌati tꞌatsukuchoqoy yu makaunkanta, ex ni yucha vachu makay talaqalhin. \p \v 10 Ex ixtꞌaltanan va tanaul: \p —Incha va ay laqtaqal makay yu makajun ixanati, ex ka apalay ox jantu katꞌatsukul. \p \v 11 Ex ni Jesús va naul: \p —Jantu lay katamalaqasil tachun ni lapanakni, vamun lati yu laksakta Dios lay tamalaqasiy. \v 12 Taꞌalin lapanakni yu jantu lay talakxtuklay va por chuncha tatsukul. Vachu lati lapanakni jantu lay talakxtuklay va por chuncha lakmakanikan. Vachu lati lapanakni jantu talakxtuklay, vamun tapatsaniputun xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan. \s1 Ni Jesús lakskꞌiniy Dios ni jasꞌatꞌan \r (Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17) \p \v 13 Ex va chuncha ni lapanakni va talhaanil ni jasꞌatꞌan ni Jesús va para kalaqmoqslanil ixmakaꞌ y para kalakskꞌinil Dios. Pero yu ixtꞌaltanan ni Jesús va taꞌaqtayl talaqꞌaymay yu ixtalhaꞌan ni sasꞌatꞌaninkꞌan. \v 14 Ex ni Jesús va naul: \p —Kꞌalakmakꞌauntꞌikcha ni jasꞌatꞌan, chaqx katamil kun kitꞌin. Jantu maqskꞌiniy kalaqꞌaymatꞌik, yu tatanuyachal taꞌan lhachimoꞌonun Dios yuꞌuncha tajunita tacha yu aniy jasꞌatꞌan. \p \v 15 Ex chuncha va laqmoqslanil ixmakaꞌ ni jasꞌatꞌan ex taval anchoqolcha alakataun. \s1 Qayntaun tsꞌal yu maqaliꞌ va tꞌachiviniy ni Jesús \r (Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30) \p \v 16 Ex chuncha qayntaun tsꞌal laqꞌal ni Jesús, lhisakmil, va naul: \p —Ox jamalaniniꞌ, ¿tisuncha yu lajꞌox kakmakal para kaklhitsukul ni jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ? \p \v 17 Ex va naul ni Jesús: \p —¿Valiꞌiycha kꞌiꞌuniy ox kunita? Yu ox vamun Dios. Incha tꞌanupꞌutꞌunachiy taꞌan alin ox jatsukunti, ex maqskꞌiniy katꞌoꞌoyatꞌi yu lhinajun Dios. \p \v 18 Ex yu tsꞌal va naul: \p —¿Taꞌayuchacha? \p Ex junil ni Jesús: \p —Jantu kꞌamaqnin, jantu kꞌatꞌatꞌamatꞌi aqayntaun yu jantu minavin kaval, jantu kꞌaꞌalhavan, vachuꞌ jantu kalaklkꞌan y jantu kalhichꞌivin aqayntaun yu jantu laqsaval. \v 19 Kꞌatꞌoꞌoyatꞌi mimpay kun minati, vachuꞌ kꞌaꞌachꞌanin mintꞌamachaqaꞌ tacha uxintꞌi achꞌanikꞌan. \p \v 20 Ex va naul ni tsꞌal: \p —Tachuncha ni anchanu va kmakaꞌojotacha. ¿Ex tisuncha apalay kintsꞌanqaniy? \p \v 21 Ex va naul ni Jesús: \p —Incha vas ni unpꞌutꞌun, kapꞌinchꞌiycha lakstꞌanaꞌ yu lhitꞌaꞌun. Ex yu xatapal kalaqxtꞌaqnincha ni kilpatanin. Ex kꞌalhitsꞌukꞌutꞌachiy mimaqaliti laktꞌiyan. Ex chuncha kꞌintꞌatꞌatꞌicha. \p \v 22 Tejkan chuncha qasmaklhi ni tsꞌal, va tus maqaninijꞌanchoqolcha. Va ayaj maqaliꞌ ixjunita. \p \v 23 Ex ni Jesús va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Laqsaval klajunau, la lhitaꞌay para katanuchal qayntaun maqaliꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \v 24 Laqsaval klajunau, apalay va tsꞌalti kapulaqpuslhi laqataun camello taꞌan puxalal la ixtꞌitꞌampꞌin ni makskati xajantu katanuchal qayntaun maqaliꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \p \v 25 Ex tejkan chuncha taqasmaklhi ixtꞌaltanan ni Jesús, va tus vak takꞌatsal, va tanaul: \p —¿Ex tas ayucha lay kalaqtaxtuyacha? \p \v 26 Ex ni Jesús laqtsꞌil ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Alin yu jantu lay tamakay ni lapanakni pero ni Dios tus tachun lay makay. \p \v 27 Ex ni Pedro va junil: \p —Yu kijnankꞌan ikmakaunꞌotaucha tachun yu klhitꞌaunau y klatꞌatiꞌukxuyanaucha. ¿Ex tisuncha klaqaꞌiyau? \p \v 28 Ex ni Jesús va naul: \p —Laqsaval klajunau, kaminaꞌ julchan tejkan laqsastꞌi kunaꞌ tachun, y kaktaultachal ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki la kimpalhachimoꞌon taꞌan kaklhitsukuyaꞌ kintapꞌasta. Ex uxiknan yu kilatꞌaltananau vachu va katꞌaultꞌachipitik milaqakautꞌuykꞌan laka japalhachimoꞌon para kalaqlaꞌoxiniyapitik yu oqxlaqkautꞌuy xalapanakni Israel. \v 29 Chavay taꞌayucha yu makajun ixchaqaꞌ, u ixlaqaj, u ixtꞌalapanaki u ixpay u ixnati, u sasꞌatꞌan u ixtꞌun por kitꞌin, ex ni yucha kalaqaꞌichoqoyaꞌ apalay lhuu, tus taun ciento. Y vachu kalaqaꞌiyaꞌ ni jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. \v 30 Chavay ayaj lhuvaj taꞌalin yu ayaj lajꞌaynin takꞌatsan, pero astan ni yuꞌuncha va lakstꞌuniy katajunaꞌ. Chavay ayaj lhuvaj taꞌalin yu lakstꞌuniy takꞌatsan pero astan ni yuꞌuncha va xalajꞌaynin katajunaꞌ. \c 20 \s1 Yu tatapatsay taꞌan chꞌankanta uvas \p \v 1 Ex vachu va lakjunil ni Jesús: \p —Yu xalhachimoꞌon laktꞌiyan va tacha qayntaun lapanaki yu ayaj maqalin ixtꞌun para kꞌatꞌapꞌatsꞌatꞌi. Taun puvakuj al jalakxkaunaꞌ oqxtamatin para katatapatsal la ixtꞌun taꞌan ixchꞌanta uvas. \v 2 Ex tejkan laktemal va talaqlaꞌoxil yu tacha katalhajayaꞌ por paqtamin ixlhitapatsakꞌan. Ex chuncha laqmalaqachalcha tapatsanin la ixtꞌun. \v 3 Taval tejkan laqanajatsicha puvakuj val, va aaqtaun anchoqol laklhitamau, va laqtsꞌil alati lapanakni yu valiꞌiy ixtayanal. \v 4 Ex va lakjunil ni maqaliꞌ: “Ni uxiknan valiꞌiy ukxuyanantꞌik. Vachu kapꞌinchꞌipitik tapatsanin la kilhitapatsa. Ox klamapalau.” Ex va chuncha va taꞌalcha tapatsanin ni yuꞌuncha. \v 5 Taval ni maqaliꞌ aaqtaun lajkilakxkauchoqol oqxtamatin va tejkan atunkulcha, ex vachu tejkan laꞌatꞌutu putoqoxata val. Vachu va chun laklhijunil alati yu valiꞌiy ixtatiꞌukxuyanal. \v 6 Ex chuncha tejkan va laycha kalaqchaanputul laqakis putoqoxata ni maqaliꞌ va anchoqol aaqtaun laklhitamau. Ex va laktemachoqol yu alati lapanakni yu valiꞌiy ixtatiꞌukxuyanal. Ex va lakjunil: “¿Valiꞌiycha alintꞌatꞌikcha aniy tus taun julchan y jantu katsꞌukꞌutꞌik tapatsanin?” \v 7 Ex ni yuꞌuncha va tanaul: “Jantu matichun kintalhijunan lhitapatsa.” Ex ni yucha va lakjunil: “Kꞌapꞌinchꞌipitik tapatsanin la kintꞌun. Ox klamapalau.” \v 8 Taval tejkan putsꞌislhicha ex ni maqaliꞌ va junil yu xaꞌay ixꞌoqxtamati, va naul: “Kꞌalakjuntꞌaꞌitꞌicha ni oqxtamatin. Kꞌalakmapꞌaltꞌicha. Kꞌapꞌuꞌaqtꞌayniy yu astan taꞌaqtaynil ni lhitapatsa, y kꞌapꞌuxajchꞌiy yu pꞌunaj taꞌaqtaynil ni lhitapatsa.” \v 9 Ex va aqtayl lakmapalkan. Pꞌunaj tatalakanulcha yu taꞌaqtaynil lhitapatsa yu laqakis putoqoxata, va lakmapalkal qayntamin por qayntamin yu lhajakan paqtaun. \v 10 Ex taval tatalakanul yu pꞌunaj taꞌaqtaynil tapatsanin. Ni yuꞌuncha ixtalhilay kalakmapalkanaꞌ apalay lhuu pero por qayntamin vachu talaqaꞌil va yu lhajakan paqtaun. \v 11 Ex tejkan talaqaꞌiꞌolcha va taꞌaqtaynil talhilakchiviniy por yu anchanuꞌ xamanavin ni tꞌun. \v 12 Va tajunil ni manavin: “Yu alati, va laycha katoqoxal ixtachin, va tauncha hora tatapatsal, chavay yuꞌuncha vachu va chun talhajal tacha kijnan klhajau. Chuncha tus va tauncha julchan xaktayaniyau laka lhiꞌicha.” \v 13 Ex ni maqaliꞌ va junil xaqayntaun ni yuꞌuncha: “Kintꞌalaqajun, kitꞌin jantu tuꞌuchun laqtaqal iktsukun makanin. Laqlaꞌoxiu ni va chuncha kꞌalhaꞌayeꞌe tacha lhajakan paqtaun. \v 14 Chavay kꞌalaꞌaꞌitꞌicha milhilhajati. Kꞌapꞌinchꞌoꞌocha. Incha kitꞌin iknajun chuncha kmapalputun yu astan aqtaynil tapatsan, va chuncha kaval. \v 15 Ni kintumin yucha kinavin, va kitꞌin kimpaxtoqniy kakmakal yu ikmakaputun. U ¿va akchꞌipꞌin va por ikqalꞌox lapanaki kunita?”, va naul ni maqaliꞌ. \p \v 16 Vachu va naul ni Jesús: \p —Ex chuncha, yu chavaycha xaꞌastanin tajunita, yuꞌuncha xapꞌunajnin katajunaꞌ. Pero yu chavaycha xapꞌunajnin tajunita, yuꞌuncha xaꞌastanin katajunchoqoyaꞌ. \s1 Ni Jesús aqtꞌutunucha puteꞌey ixlhinin \r (Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34) \p \v 17 Ex chuncha tejkan ixꞌantacha ni Jesús xalakatin Jerusalén, va tumpaj lakjuntaꞌil ixtꞌaltanan yu pumakautꞌuy. Va lakjunil: \p \v 18 —Chavay teꞌenaucha Jerusalén. Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmaqxtaqkanaꞌ la ixtamakakꞌan yu xaꞌukxtinin kuras ali yu tamalaniy kilhachimoꞌonkꞌan. Kintamukꞌaniyaꞌ laqtaqal para kintamaqnil. \v 19 Ex chuncha kintamaqxtaꞌaꞌ kun yu jantu israelitas kataval para kintalaktuꞌul ni kitꞌin. Ex kintalakasamayaꞌ y kintaxtukmukꞌayaꞌ laka kurus. Pero yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan kajkujchoqoyaꞌ. \s1 Yu skꞌil ixnati ni Juan ali Santiago \r (Mr. 10:35-45) \p \v 20 Ex va talakanunil ni Jesús ixanati ni Zebedeo, va laktꞌamil istsꞌalan, yu Juan kun Santiago. Ni anchanu xanati va taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús, va skꞌinil taun jatapayniti. \v 21 Ex ni Jesús va junil: \p —¿Tisuncha maqskꞌiniycha? \p Ex va naul ni xanati: \p —Va knajun kꞌalhinau kataulal la mipalhachimoꞌon yu qayntaun kintsꞌal la milhijakana y yu aqayntaun kataulal la milhijamaqxu. \p \v 22 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Uxiknan jantu malaꞌasiyatꞌik yu skꞌinatꞌik. ¿Lhilayatꞌik kalayaꞌ kꞌapꞌuꞌoqnunapitik yu xavaso maqanlqajnati yu kitꞌin kakpuꞌoqnunaꞌ? ¿Lhilayatꞌik kalayaꞌ kꞌapꞌuꞌaqchꞌajꞌauyapitik yu lhitaꞌay aqchajꞌauti yu kitꞌin kakpuꞌaqchajꞌauyaꞌ? \p Ex tanaul ni Juan kun Santiago: \p —Chun, kalayaꞌ. \p \v 23 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Laqsaval kꞌapꞌuꞌoqyapitik ni kivaso, y vachu kꞌapꞌuꞌaqchꞌajꞌauyapitik chuncha tacha kitꞌin ikpuꞌaqchajꞌajuta. Pero yu katꞌaulatꞌik la kilhijakanaj kun la kilhijamaqxu, yucha jantu kimpaxtoqniy para kaklaxtaqniu. Va paxtoqniy kimPay kaxtaqnil yu ixtalaksaknati. \p \v 24 Ex tejkan chuncha taqasmaklhi ni alati yu pumakau va la tatalqaunil yu anchanu pumatꞌuy jatꞌalaqaunin. \v 25 Ex ni Jesús va lakjuntaꞌiꞌol ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan ox kꞌatsꞌayatꞌik ni xalhachimoꞌonun aniy lakamumukpaꞌ va pꞌas laklhichimoꞌoy ixlapanaknikꞌan. Yu xalajꞌaynin apalay pꞌas ixlhachimoꞌonkꞌan. \v 26 Pero jantu maqskꞌiniy chuncha kaꞌuntꞌik ni uxiknankꞌan. Yu xaqayntaun ni uxiknankꞌan yu junputun xaꞌay, yucha maqskꞌiniy kalaqꞌaqtayjuꞌol tachun yu alati. \v 27 Vachu yu taꞌayucha ni uxiknankꞌan yu junputun xapꞌunaj, yucha maqskꞌiniy kaval tacha qayntaun oqxtamati yu jantu mapalkan. \v 28 Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa lapanaki jantu kakmil para kaktapatsanikal. Kitꞌin kminta para kaklaqꞌaqtayjul yu alati. Vachu kakmaqxtaꞌaꞌ ketsukunti para chuncha katapulaqtaxtul pumalhuu lapanakni. \s1 Ni Jesús lakmalakavanichoqol pumatꞌuy laꞌachꞌixin \r (Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43) \p \v 29 Ex chuncha tejkan tataxtuchoqolcha laka putaulan Jericó, va lhuvaj lapanakni tatꞌaꞌal ni Jesús kun ixtꞌaltanan. \v 30 Ancha lakatin ixtavilanal pumatꞌuy laꞌachꞌixin. Taval tejkan taqasmaklhi ni ancha ixtꞌajun tapasanaꞌ ni Jesús, tatꞌasal, va tanaul: \p —¡Jalhachimoꞌonuꞌ, istsꞌal kꞌatꞌi ni ay jalhachimoꞌonu David, kilamapayniu ni kijnan! \p \v 31 Yu lapanakni va talaqꞌaymal ni laꞌachꞌixin para saqcha kataval, pero yuꞌuncha apalay tataylhaꞌal ixtꞌasatikꞌan. \p —¡Jalhachimoꞌonuꞌ, yu istsꞌal kꞌatꞌi ni ay jalhachimoꞌonuꞌ David, kilamapayniu ni kijnan! \p \v 32 Ex va chuncha ni Jesús va tayal, va lakjuntaꞌil ni laꞌachꞌixin, va lakjunil: \p —¿Tisuncha naunatꞌikcha kaklamakaniu ni kitꞌin? \p \v 33 Ex ni yuꞌuncha tanaul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, va iklakavananputunau. \p \v 34 Ex chuncha ni Jesús jalakmapaynil, va lakchꞌapanil ixlaqchulkꞌan. Ex niman talakavananchoqolcha, va tatꞌaꞌal ni Jesús. \c 21 \s1 Tanuchal ni Jesús laka putaulan Jerusalén \r (Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40; Jn.12 :12-19) \p \v 1 Ex chuncha tejkan ixtatꞌajuncha taꞌukstsꞌuninin ni Jerusalén, tachaꞌal laka putaulan Betfagé, yu xalakaꞌaspajun Olivos. Taval ni Jesús va jamalaqachal pumatꞌuy ixtꞌaltanan, \v 2 va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitik yu avintꞌi lakatꞌuniy putaulan. Ancha katꞌemayapitik laqataun burra jachꞌiꞌulanti kun sasꞌatꞌa. Va kꞌaxꞌoqꞌiyapitik y kilalhiminiyau. \v 3 Incha matichun katalhisakmin valiꞌiycha lhipꞌinapitik, ex kaꞌunapitik: “Va maqskꞌiniy ni Jalhachimoꞌonuꞌ. Va niman kamalaqachachoqoyaꞌ.” \p \v 4 Ni aniy chuncha val para kataqayntsal yu maqancha tsꞌoqlhi yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, yu ixnajun: \q1 \v 5 Kaꞌunitꞌik yu tavilanal laka putaulan Jerusalén: \q1 “MiJalhachimoꞌonukꞌan va talaqmintan ni uxiknankꞌan. \q1 Va tacha kilpataniꞌ pumin laqataun burra, \q1 putaukꞌal laqataun sasꞌatꞌa yu machꞌapanan.” \p \v 6 Ex chuncha ni ixtꞌaltanan va taꞌalcha, va chuncha tamakal tacha lakjunil ni Jesús. \v 7 Chuncha talhimilcha ni burra kun sasꞌatꞌa. Ex tamukꞌanil laqchꞌiti la ixpulakankꞌan. Ex ni Jesús va putaukꞌalcha. \v 8 Yu lapanakni va ayaj lhuvaj ixtajunita. Lati talakmamal ixlaqchꞌitkꞌan lakatin. Alati va talakmamal javanan yu talaqchꞌaqxpꞌuxnil ixmaqlaqapꞌu ni kꞌiu. \v 9 Ex yu ixtapꞌulꞌanta kun yu astan ixtaꞌanta talaktꞌasal, va tanaul: \p —¡Hosana! ¡Ay kaval istsꞌal ni jalhachimoꞌonu David! ¡Katoꞌoyakal yu minta la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Dios! ¡Hosana kanaunkal laktꞌiyan! \p \v 10 Ex chuncha tejkan tanuchal ni Jesús ni Jerusalén, va talakchꞌilil tachun xalapanakni ni anchanu ay putaulan. Ayaj ixtalalhisakmin siya yuꞌuncha, va ixtanajun: \p —¿Tas ayuchacha ni aniy? \p \v 11 Ex yu alati lapanakni va tanaul: \p —Va Jesús yu laqputeꞌey ixchivinti Dios, yu machaqaꞌ Nazaret yu xaꞌestado Galilea. \s1 Ni Jesús jalakxkaumaxtul jastꞌanan ni ay lakatajtan \r (Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn.2 :13-22) \p \v 12 Ex taval ni Jesús tanuchal yu ay ixlakatajtan Dios. Tus tachun lakxkaumaxtuꞌol maqspaꞌ yu ixtatꞌajun jastꞌanan kun yu ixtatꞌajun jaꞌinin ni ancha. Va laqmapuꞌaqstaꞌol yu mesas taꞌan ixtamapaxay ixtuminkꞌan ni lapanakni y vachu yu ixtꞌantsꞌikꞌan ni xastꞌanan palumax. \v 13 Ex va lakjunil: \p —Ixchivinti Dios yu tsꞌoqkanta va najun: “Ni kinchaqaꞌ junkan xachaqaꞌ taꞌan puskꞌinkan Dios”, pero ni uxiknankꞌan makꞌatꞌatꞌik yu ixputamaqsaqna alhavanan. \p \v 14 Ex ancha yu ay lakatajtan tatalakanunil ni Jesús lati laꞌachꞌixin kun lati yu lakchꞌanltꞌul, ex va lajkꞌuchꞌul. \v 15 Ni xaꞌukxtinin ni kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va ayaj tatalqamal tejkan talaqtsꞌil yu lajꞌay axtoqnu ixmakay ni Jesús y taqasmaknil yu ixtꞌasatkꞌan yu jasꞌatꞌanin laka ay lakatajtan yu inchine ixtanajun: “¡Ay kamakakal yu sasꞌatꞌa ni ay jalhachimoꞌonu David!” \v 16 Va tajunil ni Jesús: \p —¿Asmatꞌa yu tatꞌajun naunan? \p Va lakjunil ni Jesús: \p —Chun, ijqasmatꞌa. ¿Jantu pꞌutꞌeꞌeyatꞌik ixchivinti Dios taꞌan tsꞌoqkanta yu lhichiviniy ni aniy? Inchine najun: \q1 Uxintꞌi laqxtaqniy jatapastakꞌati yu lakstꞌuniy jasꞌatꞌan mas yu vananaj tatsꞌikꞌiy \q1 para ay katamakan kun kꞌus milpati. \p \v 17 Ex chuncha va lakmakaulcha, va alcha laka putaulan Betania. Ancha loqojchalcha. \s1 Ni Jesús maxixil xakꞌiu ni higo yu jantu xtaꞌa xaꞌunikan \r (Mr. 11:12-14, 20-26) \p \v 18 Chuncha tejkan puvakuj val, va minchoqochal ni Jesús ni Jerusalén, va chavanilcha. \v 19 Ex laqtsꞌil aqataun xakꞌiu ni higo yu ancha ixyal ni lakatin. Ex ni Jesús va aqtayl lakxkajuy ni xaꞌunikan pero jantu tuꞌuchun katemanil. Vamun va xaxqoy ixjukꞌal. Ex chuncha ni Jesús va junil ni anchanu xakꞌiu ni higo: \p —¡Chavaycha ijkunan tus jantucha aqtaun kꞌaxtꞌaqyeꞌe mijataukꞌati! \p Ex va chuncha va niman xixtayal ni kꞌiu. \v 20 Tejkan chuncha talaqtsꞌil yu ixtꞌaltanan tus vak takꞌatsal. Talhisakmil ni Jesús, va tajunil: \p —¿Valiꞌiycha niman xaxixa ni xakꞌiu ni higo? \p \v 21 Ex ni Jesús va naul: \p —Laqsaval klajunau. Ni uxiknankꞌan incha lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik y jantu putꞌuy jatapastakꞌati makꞌayatꞌik ex jantu vamun yuꞌ lay kamakꞌatꞌik tacha kmakanil xakꞌiu ni higo. Vachu lay kꞌaꞌunitꞌik ni aniy aspajun: “Kꞌaꞌostꞌicha ni ancha, kꞌapꞌinchꞌicha lakamar”, y laqsaval chuncha kunaꞌ. \v 22 Incha lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik ni laqsaval kalaꞌaꞌiyapitik yu skꞌinatꞌik ni Dios, ex mas tisuncha kaval kalaꞌaꞌiyapitik. \s1 Lhisakmikal ni Jesús taꞌayucha xtaqnilcha ixlhachimoꞌon \r (Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8) \p \v 23 Ex va chuncha ni Jesús tanuchal laka ay lakatajtan. Tejkan ancha ixtꞌajun malaniniꞌ, ex talakanunil ni xaꞌukxtinin ni kuras kun yu xalajꞌaynin lapanakni ni israelitas. Ex ni yuꞌuncha talhisakmil, va tajunil: \p —¿Taꞌayucha xtaqnin lhachimoꞌon ni kꞌamakꞌatꞌi yu aniy axtoqnu? ¿Taꞌayuchacha lhijunan ni chuncha kꞌamakꞌatꞌi? \p \v 24 Ex ni Jesús lajqaltayl, va lakjunil: \p —Kitꞌin vachuꞌ klalhisakmiyau taun jalhisakminti. Incha kilajunau, ex yu kitꞌin vachu klajunau taꞌayucha kixtaqniy lakatin ni klakmakay yu axtoqnuꞌ. \v 25 ¿Tas ayucha malaqachalcha ni Juan jamaqchajꞌavanaꞌ? ¿Va Dios u va lapanaki? \p Ex chuncha va taꞌaqtaynilcha talalhisakmiy siya yuꞌuncha, va talajuniy: \p —Chavay incha kajunau va Dios, ex ni yucha va lay kintajunin: “¿Ex valiꞌiycha jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik?” \v 26 Chavay incha kajunau va lapanaki yu xtaqnil ixlhachimoꞌon ni Juan para kamaqchajꞌavanal, ex talhauniyau ni lapanakni, yuꞌuncha va talhilay ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 27 Ex chuncha tajunil ni Jesús: \p —Jantu ijkꞌatsayau. \p Ex chuncha ni yucha va lakjunil: \p —Ex ni kitꞌin vachuꞌ jantu kaklajunau tas ayucha kixtaqnil lhachimoꞌon yu ikpumakay ni aniy axtoqnuꞌ. \s1 Yu pumatꞌuy tsꞌalan \p \v 28 Ex astan ni Jesús va lakjunil: \p —¿Tas lhilayatꞌikcha ni aniy? Qayntaun joꞌati ixlhitꞌajun qayntꞌuy istsꞌalan. Ex va junil yu qayntaun istsꞌal: “Chavay, kintsꞌal, kꞌapꞌinchꞌiycha tapatsan la kiꞌuvaskꞌan.” \v 29 Ex istsꞌal va naul: “Jantu kꞌuxaꞌan.” Pero taval va mapaxachoqol ixjatapastakꞌati, va al tapatsan. \v 30 Taval ni xapay va laqꞌal yu aqayntaun istsꞌal, vachu va chun junil. Ex ni yucha va naul: “Chun, kajkꞌanaꞌ.” Pero mas chuncha naul, va jantu kaꞌal tapatsan. \v 31 Ex chuncha ¿Tasꞌayucha yu pumatꞌuy makal yu tacha lhinaul yu ixpaykꞌan? \p Ex ni yuꞌuncha va tanaul: \p —Yu xapꞌunaj. \p Chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Laqsaval iklajunau. Yu xachꞌinin impuestos kun yu maqtaqalhinin xanatin ni yuꞌuncha pꞌunaj katatanutachal taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios xajantu ni uxiknankꞌan. \v 32 Ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ, yucha kilachil jamalaniniꞌ yu tacha lay vas kꞌapꞌutsꞌukꞌutꞌik, pero yu uxiknankꞌan jantu kꞌalhakꞌapꞌupꞌintꞌik. Chavay yu jachꞌinin ni impuestos kun yu jamaqtaqalhinin xanatin, ni yuꞌuncha talhakapuꞌal. Chavay uxiknan mas laqtsꞌintꞌik yu tapasal, jantu kamapꞌaxatꞌik mimputsukukꞌan y jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik. \s1 Yu jalaktuꞌunun oqxtamatin \r (Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19) \p \v 33 ’Chavay kaꞌasmaktꞌik yu aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Qayntaun joꞌati ixlhitꞌajun aqxtaun ixtꞌun. Va ancha chꞌal uvas. Va tus ox korrarnul, ex chuncha makal aqataun xapachꞌikni. Vachu makal aqataun talman chaqaꞌ taꞌan katataulal yu xalhistaknan. \p ’Ex va laqxtaqnil amedias lati ixꞌoqxtamatin, va al tiꞌukxuntayan maqati. \v 34 Taval va lakachilcha ixpupꞌuxkan. Ex ni yucha va laqmalaqachalcha lati ixꞌoqxtamatin para kataskꞌinilcha yu paxtoqniycha ni yucha. \v 35 Pero yu oqxtamatin yu ixtalhistakta ni tꞌun jantu katalhipaꞌinil. Tachꞌapal ixtꞌaꞌoqxtamatinkꞌan. Qayntaun talaqanaqmal, yu aqayntaun tamaqnil, y yu aqayntaun va talakatꞌalmaqnil kun chiyux. \v 36 Ex chuncha yu manavin ni tꞌun va aaqtaun laqmalaqachachoqol yu alati ixꞌoqxtamatin, va apalay pumalhuu laqmalaqachal. Pero yu xalhistaknan vachu va chun tamakachoqol tacha yu alati. \p \v 37 ’Ex chuncha taval astan yu xamanavin ni lakatꞌun malaqachal yu istsꞌal. Va ixnajun: “Yucha katatoꞌoyal.” \v 38 Pero tejkan talaqtsꞌil ni tsꞌal, va talajunil siya yuꞌuncha: “Ni anu, ka yucha kapaxtoqniyacha ni lhitapatsa, chavay kaꞌau maqniniꞌ. Chuncha kijnankꞌan kachꞌapaꞌojoo tachun yu yucha kapaxtoqnil.” \v 39 Ex chuncha tachꞌapal, va tamaxtul ixlhimaqspaꞌ ni lakatꞌun, va tamaqnilcha. \p \v 40 Ex chuncha ni Jesús laklhisakmil, va lakjunil: \p —Chavay tejkan kaminaꞌ yu xamanavin ni tꞌun, ¿tas kalakmakayacha ni anchanuꞌ oqxtamatin? \p \v 41 Ex tanaul: \p —Kalakchꞌapayaꞌ, va niman kalaqmaqniyaꞌ tus jantu tsꞌuniy kalakmapayniyaꞌ ni anchanu jalaktuꞌunun, ex kalaqxtaqniyaꞌ amedias ixtꞌun alati oqxtamatin yu achaj kataxtaqnil ni jaxqanti yu kapaxtoqniyaꞌ ni yucha. \p \v 42 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Jantu aqtaun pꞌutꞌeꞌeyatꞌik ixchivinti Dios taꞌan tsꞌoqkanta? Inchine najun: \q1 Ni chiyux yu jantu kamapatsaputul ni yu tamakay chaqaꞌ \q1 chavay yucha yu apalay maqskꞌiniy. \q1 Chuncha makal ni Jalhachimoꞌonuꞌ, \q1 xlhiyucha tus taun kꞌatsanau. \m \v 43 Xlhiyucha klajunau ni uxiknan kꞌalakmaxtꞌunikꞌanapitik ixlhachimoꞌon ni Dios. Kalaqxtaqnikanaꞌ yu alati yu katamaqxtaꞌaꞌ ox jaxqanti tacha ni yucha lhinajun. \v 44 Chavay incha matichun kaputaqalqoslhi ni anchanu chiyux, ex tus katalaqateꞌeꞌoyaꞌ. Vachu incha kꞌapꞌatꞌalmal matichun ni anchanu chiyux ex tus pꞌoqxni kajunaꞌ. \p \v 45 Ex tejkan taqasmaklhi yu xaꞌukxtinin ni kuras kun yu fariseos ni anchanu chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, ex tamalaqasil ni va yuꞌuncha ixtꞌaunkan laklhichivinka. \v 46 Ex chuncha ni yuꞌuncha va ayaj ixtachꞌiputun ni Jesús, pero va tatalhaunichoqol ni lapanakni, yuꞌuncha ixtalhakapuꞌan ni Jesús ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \c 22 \s1 Ixlhachimoꞌon Dios va tacha xakꞌatan lakxtuklati \r (Lc. 14:15-24) \p \v 1 Ex va chuncha ni Jesús va aaqtaun aqtaychoqol jalaqlhixaqalay kun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va lakjunil: \p \v 2 —Yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha qayntaun ay jalhachimoꞌonuꞌ yu malakxtuklay istsꞌal, va makaniy kꞌatan. \v 3 Ex ni yucha jalaqmalaqachal ixꞌoqxtamatin para kataꞌal juntaꞌinin yu kataxkavaꞌil. Pero mas lajkijuntaꞌikal, va jantu kataꞌuxamil ni laka kꞌatan. \v 4 Ex taval va aaqtaun jamalaqachachoqol yu alati ixꞌoqxtamatin, va lakjunil: “Kꞌaꞌunapitik yu jalaqxaqalakantacha katamilcha. Yu vayti alinꞌojotacha. Klhinaulcha ixmaqnika ni vakax kun alati jatalhitsukukna yu ayaj talajꞌonta y tachun alinꞌojota. Katamilcha ni laka kꞌatan. Kaꞌalinacha ni jalakxtuklati.” \v 5 Taval yu ixlakjunkan ixtamil ni kꞌatan va jantu katamakal kuenta para katamil, va taꞌal la ixlhitapatsakꞌan. Qayntaun va al laqtsꞌiniꞌ ixtꞌun, yu aqayntaun va al makanaꞌ ixlhitapatsa yu pulhajay. \v 6 Yu alati va talachꞌapachal kun ixꞌoqxtamatin ni maqaliꞌ. Va tus ox talaqalhil y tamaqnil. \v 7 Ex tejkan chuncha kꞌatsal ni ay jalhachimoꞌonuꞌ va ayaj talqamal. Va laqmalaqachal ixtropas para kalaqmaqnil ni anchanu jamaqninin, ex chuncha va jalaqxavanil ixputaulankꞌan. \v 8 Ex chuncha va lakjunil ni ixꞌoqxtamatin: “Tachun alinꞌojotacha para yu xakꞌatan ni lakxtuklati pero yu ixlakjuntaꞌikan ixtamil jantucha paxtoqniy katamil. \v 9 Chavay kꞌapꞌinchꞌipitik taꞌan talapaxtoqta ni lajꞌay lakatinixnan. Kꞌalakꞌunapitik tachun yu kꞌatꞌematꞌik para katamil ni xakꞌatan lakxtuklati.” \v 10 Ex chuncha ni oqxtamatin va taꞌal tiꞌukxuntayanin ni jalakatinixnan. Talhijunil va taꞌayuꞌuncha yu tatemal, mas kaval laktuꞌunun, mas kaval yu jalajꞌoxin. Ex chuncha yu ixpulakna ni laqa chaqa va tus taꞌaqtsamal ni lapanakni. \p \v 11 Chuncha ni ay jalhachimoꞌonuꞌ va tanuchal ixpulakna va para kalaqlaqtsꞌil yu jalakjuntaꞌikanta. Ex va laqtsꞌil qayntaun lapanaki yu jantu kaꞌulal xalaqchꞌiti ni xakꞌatan lakxtuklati. \v 12 Ex ni yucha va junil: “Laqaj, ¿valiꞌiycha ixtꞌanuyachꞌitꞌa ni aniy mas jantu kꞌaꞌulatꞌi xalaqchꞌiti ni xakꞌatan lakxtuklati?” Ex ni anchanu lapanaki va jantu tsij kanaul, vamun saq ixjunita. \v 13 Ex chuncha ni ay jalhachimoꞌonu va jalakjunil yu ixtatꞌajun jamunun laka mesa, va naul: “Ni anchanu lapanaki kꞌachꞌanchꞌitꞌik y kꞌamaqchꞌitꞌik. Kꞌamaxtꞌutꞌikcha ixlhimaqspaꞌ taꞌan putsꞌista. Ex ancha kaqalhujtsukutachal y ancha kalaktsakꞌayaꞌ ixtatsalati.” \v 14 Laqsaval ayaj qaynlhuu yu jalakjuntaꞌiy pero va lakatsꞌuniy yu jalaksaknan. \s1 Ni Jesús lhisakmikan incha maqskꞌiniy katamapalal xaꞌimpuestos Roma \r (Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26) \p \v 15 Ex chuncha ni fariseos taꞌanchoqolcha. Taꞌaqtaylcha tamalakchꞌantamiy ixchivintikꞌan para katajunil taun jalhisakminti, para kalal kataputislajmal kun ixchivinti ni yucha. \v 16 Ex chuncha tamalaqachalcha lati ixtꞌaltanankꞌan, chꞌantaun kun lati ixlapanakni ni Herodes, va para kataꞌal juninin ni Jesús. Tajunil: \p —Jamalaniniꞌ, ni kijnan ijkꞌatsayau ni uxintꞌi laqpꞌutꞌeꞌey yu laqsaval, y vachuꞌ jamalaninin yu laqsaval ixlakatin Dios, y jantu makꞌay kuenta yu tanajun ni lapanakni, y jantu matichun tꞌalhauniy. \v 17 Ex chuncha va knaunau kilaxtaqniu mijatapastakꞌati: ¿tas lhilaycha ni uxintꞌi? ¿Maqskꞌiniy kakmapalniu impuestos yu ay jalhachimoꞌonu Roma, u jantu? \p \v 18 Pero ni Jesús va niman xtaqnil kuenta va taun jalaqtsꞌintanunti yu talhisakmil. Ex ni yucha va jalakjunil: \p —Tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik, ¿valiꞌiycha kilalaqtsꞌintanuyaucha? \v 19 Kilamasuniu ni tumin yu lhimapalkan impuestos. \p Ex chuncha tamasunil aqxtaun tumin. \v 20 Tejkan laqtsꞌil ni Jesús laklhisakmil, va lakjunil: \p —Yu aniy ukxpuꞌ, ¿tas ayucha lapanaki ixꞌukxpu? ¿Tas ayucha ixtaqaꞌuti aniy tsꞌoqmukꞌanikanta? \p \v 21 Ex ni anchanu lapanakni va tanaul: \p —Va yu ay jalhachimoꞌonuꞌ Roma. \p Ex va chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Ex kꞌaxtꞌaqnitꞌikcha yu ay jalhachimoꞌonuꞌ Roma yu yucha paxtoqniy. Kꞌaxtꞌaqnitꞌikcha ni Dios yu Dios paxtoqniy. \p \v 22 Tejkan chuncha taqasmaklhi ni anchanu lapanakni, va tus vak takꞌatsal, tamakaulcha ni Jesús, va taꞌanchoqolcha. \s1 Talhisakmiy yu tejkan katakujchoqoyaꞌ janinin \r (Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40) \p \v 23 Anchanu julchan va talaqꞌal ni Jesús lati saduceos. Yuꞌuncha ixtanajun ni jantu takujchoqoy yu janinin. Ex chuncha talhisakmil ni Jesús, va tajunil: \p \v 24 —Jamalaniniꞌ, ni Moisés kintajunin yu tejkan niy qayntaun joꞌati yu lakxtuklatacha y jantu makajun sasꞌatꞌan, ex yu ixlaqaj katꞌatsukuchoqol ni anchanu tiyau para kalaklhitsukunil sasꞌatꞌan ixlaqaj yu nitacha. \v 25 Ex chuncha, taun julchan ixꞌalin pumatujun tꞌalaqaunin. Yu xajayaꞌ va lakxtuklal, pero niman nil. Jantu kalhitsukul sasꞌatꞌan. Ex chuncha yu ixanati va tamakaunichoqolcha ixpꞌisaqa. \v 26 Taval ixpꞌisaqa vachu va chun xajchal. Ex yu xapumatꞌutunuꞌ vachu va chun lhitapasal. Tus talaqatapasaꞌol ni anchanu pumatujun tꞌalaqaunin. Va taniꞌol. Jantu matichun kalhitsukul sasꞌatꞌan. \v 27 Ex taval vachucha nil ni xanati. \v 28 Ex va chuncha, tejkan katakujchoqoyaꞌ ni janinin, ¿ex tasꞌayucha kunaꞌ ixapay ni anchanu xanati? Ni anchanu xanati tus laktꞌalakxtuklaꞌol. \p \v 29 Ex ni Jesús lajqaltayl, va lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan jantu pꞌastꞌakꞌatꞌik yu naunatꞌik. Jantu mispꞌayatꞌik tacha tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios. Vachu jantu mispꞌayatꞌik tacha junita ixtapꞌasta ni Dios. \v 30 Tejkan katakujchoqoyaꞌ ni janinin, ex ni yuꞌuncha jantucha katalakxtuklayaꞌ. Va katajunaꞌ tacha ixmayulnin Dios laktꞌiyan. \v 31 Chavay tacha lhichꞌivinanatꞌik incha ni janinin katakujchoqoyaꞌ, ¿Jantu aqtaun pꞌutꞌeꞌeyatꞌik la ixchivinti Dios yu naul ni yucha? Va inchine naul: \v 32 “Kitꞌin va ixDios kunita ni Abraham, vachu ixDios kunita ni Isaac, vachuꞌ ixDios kunita ni Jacob.” Chuncha ni yucha jantu ixDioskꞌan kaval ni janinin. Va ixDioskꞌan junita yu takujta. \p \v 33 Tejkan chuncha taqasmaklhi ni lapanakni va tus vak takꞌatsal por yu ixmalaniy ni Jesús. \s1 Yu lhinaunkan yu apalay maqskꞌiniy \r (Mr. 12:28-34; Lc. 10:25-28) \p \v 34 Ex chuncha tejkan takꞌatsal ni fariseos ni Jesús va tus vak lakmakal ni saduceos, ex ni yuꞌuncha va tataqxtoqlhi. \v 35 Qayntaun ni yuꞌuncha va ixmasuy ixlhachimoꞌonkꞌan. Ex ni yucha va ixlaqtsꞌintanuputun ni Jesús, va lhisakmil: \p \v 36 —Jamalaniniꞌ, ¿tas ayucha yu apalay ay yu lhinaunkan? \p \v 37 Ex ni Jesús va junil: \p —“Kꞌaꞌachꞌanin miJalhachimoꞌonuꞌ Dios kun tachun melhanuti ali tachun mijatsukunti ali tachun mijatapastakꞌati.” \v 38 Ni aniy yu apalay maqskꞌiniy y yucha va yu xapꞌunaj lhinaunkan. \v 39 Yu ataun lhinaunkan va laycha vachu va chun. Va inchine najun: “Kꞌapꞌaxkꞌatꞌi mintꞌamachaqaꞌ tacha pꞌaxkꞌakꞌan milaqꞌaman.” \v 40 Yu aniy laꞌatꞌuy chivinti yu lhinaunkan, yuꞌuncha va tacha xaputayan tachun ixlhachimoꞌon ni Moisés, ali tachun yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \s1 ¿Kun taꞌayucha lapanaki mintachal ni Cristo? \r (Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44) \p \v 41 Ex chuncha tejkan ancha ixtataꞌaqxtoqnun ni fariseos, laklhisakmil ni Jesús, \v 42 va lakjunil: \p —Ni uxiknan, ¿tisuncha lhipꞌastꞌakꞌatꞌikcha ni Cristo? ¿Kun taꞌayucha mintachal? \p Ex ni yuꞌuncha va tajunil: \p —Va kun David mintachal. \p \v 43 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Ex valiꞌiycha va machivinil ni Espíritu Santo ni David para kamapaqaꞌul ni Cristo tacha ixJalhachimoꞌonu? Ni David va naul: \q1 \v 44 Ni Jalhachimoꞌonu Dios junil kiJalhachimoꞌonuꞌ: \q1 “Kꞌatꞌaꞌulcha aniy la kilhijakanaj, \q1 tus tejkan kaklaqmaqalhajaꞌoyaꞌ mintꞌalaxkayan.” \m \v 45 Chuncha incha ni David va mapaqaꞌuy Jalhachimoꞌonuꞌ yu Cristo, ¿ex tas pulaycha kaval qayntaun yu kaminchal kun yucha? \p \v 46 Jantu matichun lay kaqaltayl. Ex ni anchanu julchan jantucha matichun katapujul katalhisakmil tuꞌuchun. \c 23 \s1 Ni Jesús lakmukꞌaniy laqtaqal ni fariseos ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas \r (Mr. 12:38-40; Lc.11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Taval ni Jesús va lakjunil ni lapanakni y vachu ixtꞌaltanan: \p \v 2 —Ni fariseos kun yu tamasuy ixlhachimoꞌon Moisés ni yuꞌuncha ixlhitapatsakꞌan va katalakmasunil ni lapanakni ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. \v 3 Chuncha uxiknan kꞌatꞌoꞌoyatꞌik y kꞌamakꞌanitꞌik yu talhijunancha pero jantu maqskꞌiniy kamakꞌanitꞌik tacha ixputsukkꞌan. Ni yuꞌuncha jantu chun tamakay tacha yu tanajun. \v 4 Ni yuꞌuncha talakpꞌachꞌiy yu machꞌapati yu ayaj laktsꞌinkꞌi, ayaj lhitaꞌay para kꞌamaqchꞌixtꞌi. Chuncha talakmatꞌikꞌukꞌay yu alati lapanakni pero jantu taꞌaqtayjuy mas va kun yu maktaun yu lakatꞌuniy ixmakakꞌan. \v 5 Ayaj tamaqamay katamakaꞌol tapuchux para katalaqtsꞌil ni lapanakni. Vachu ayaj tamaqamay kalaklhimuntichꞌikal aqxtaun listun taꞌan tsꞌoqmukꞌakanta ixchivinti Dios. Vachuꞌ ayaj tamaqamay kataꞌulal ixlaqchꞌitkꞌan yu laqlman xakiltulaxaj. \v 6 Vachu tejkan kꞌatan jun ayaj tamaqamay katataulal laka mesa taꞌan laktoꞌoyakan. Vachu tejkan tataqxtoꞌa ni israelitas ayaj tamaqamay katataulal taꞌan tavilanal yu laktoꞌoyakan. \v 7 Vachuꞌ ayaj tanajun kalakmastakꞌakal tejkan tapaxtoꞌa lapanakni lakatinixnan, va tanajun kalaqlhimapaqaꞌukal “Jamalaninin.” \p \v 8 ’Pero yu uxiknankꞌan jantu maqskꞌiniy kalakꞌunkꞌantꞌik jamalaninin. Ni uxiknan va si tꞌalaqaunin untꞌatꞌik, y va qayntaun yu miJamalaninikꞌan. \v 9 Vachu jantu paxtoqniy kꞌaꞌunitꞌik matichun mimpay aniy lakamunukpaꞌ. Yu mimPaykꞌan va qayntaun, y yucha alintachal laktꞌiyan. \v 10 Vachu jantu maqskꞌiniy kꞌalakꞌunkꞌantꞌik ukxtinin. Va qayntaun miꞌukxtinkꞌan, yucha va Cristo. \v 11 Yu xalajꞌaynin ni uxiknan maqskꞌiniy kalaqꞌaqtayjul yu alati. \v 12 Yu ay makakan ixꞌaman, yucha va lakatꞌuniy kamakakanaꞌ. Y yu lakatꞌuniy makakan ixꞌaman, yucha ay kamakakanaꞌ. \p \v 13 ’Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu fariseos untꞌatꞌik y vachuꞌ yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Uxiknankꞌan va malakchꞌauniyatꞌik xapuerta taꞌan ixlhachimoꞌon laktꞌiyan para jantu lay katatanuchal yu alati lapanakni. Ni uxiknankꞌan jantu tꞌanuyatꞌik y vachu jantu xtꞌaqniyatꞌik lakatin katatanuchal yu alati. \p \v 14 ’Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu fariseos untꞌatꞌik y vachu yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Lajꞌalhaumaxtꞌuniyatꞌik tus ixchaqakꞌan ni tiyaunin ex panij skꞌinatꞌik Dios para kamakꞌanutꞌik ni lapanakni. Xlhiyucha kꞌalaꞌaꞌiyapitik lhuvaj maqanlqajnati. \p \v 15 ’¡Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu fariseos untꞌatꞌik y vachu yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni Moisés! Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Va tꞌapꞌutsꞌoꞌotsꞌukꞌuyatꞌik taꞌakchun ni lakatꞌun mas tus xlhiꞌavintꞌi ni lakamar para katꞌematꞌik qayntaun yu kalhakapuꞌal tacha uxiknankꞌan. Ex maxajniyatꞌik tacha qayntaun yu kapaxtoqniyaꞌ ixmaqanlqajnati va aqtꞌuycha chuncha tacha uxiknankꞌan. \p \v 16 ’Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu lakmapꞌulayatꞌik yu alati mas yu uxiknankꞌan va laꞌachꞌixin untꞌatꞌik. Va naunatꞌik: “Yu masavalay ixchivinti por yu ay kilakatajtankꞌan, ex jantu laqtaqal kaval mas jantu kataqayntsal yu najun. Pero incha tamasavalay ixchivinti por xaꞌoro kilakatajtankꞌan, ex chun maqskꞌiniy kataqayntsal yu najun.” \v 17 Va laꞌachꞌixin y tontos untꞌatꞌik. ¿Taꞌayucha yu apalay xtapal lhilayatꞌik? ¿Va yu oro u va yu ay lakatajtan taꞌan lhimapatsakan ni oro? \v 18 Vachuꞌ inchine naunatꞌik ni uxiknankꞌan: “Yu masavalay ixchivinti por xaꞌaltar kilakatajtankꞌan, yucha jantu laqtaqal kaval mas jantu kataqayntsal yu najun. Pero incha masavalay ixchivinti por yu lapaxkan yu moqslakan la xaꞌaltar kilakatajtankꞌan, ex chun maqskꞌiniy kataqayntsal yu najun.” \v 19 Va laꞌachꞌixin y tontos untꞌatꞌik. ¿Taꞌayucha yu apalay xtapal lhilayatꞌik? ¿Va yu lapaxkan u va yu xaꞌaltar kilakatajtankꞌan taꞌan moqslakan ni lapaxkan? \v 20 Yu masavalay ixchivinti por ni xaꞌaltar kilakatajtankꞌan, vachu masavalay ixchivinti por tachun yu ancha moqslakanta. \v 21 Vachuꞌ yu masavalay ixchivinti por ni ay lakatajtan, ex ni yucha vachu masavalay ixchivinti por Dios yu ancha alinta. \v 22 Vachuꞌ yu masavalay ixchivinti por ni laktꞌiyan, ni yucha vachu masavalay ixchivinti por ixputaulan ni Dios y vachu por Dios yu ancha taulay. \p \v 23 ’Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu fariseos untꞌatꞌik y vachu yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Xtꞌaqniyatꞌik lakatsꞌuniy milalhaꞌoxin, ali mimuvis, ali miꞌanís chuncha tacha tapaxtoqniyan kaxtꞌaqtꞌik la kilakatajtankꞌan. Pero jantu makꞌayatꞌik kuenta yu apalay maqskꞌiniy ixlhachimoꞌon ni Dios. Yu apalay maqskꞌiniy va ox vas kaꞌukxuntꞌay la mejatsukunti, va kꞌamapꞌaynin y jantu kꞌamakꞌau milhakapuꞌati. Va yucha yu maqskꞌiniy kꞌamakꞌatꞌik pero vachu jantu kꞌamakꞌau yu alati. \v 24 Uxiknankꞌan lakmapꞌulayatꞌik yu alati mas va laꞌachꞌixin untꞌatꞌik. Va tacha kꞌamaxtꞌu lakatꞌuniy xqan la mivaso pero jantu laqtsꞌin ni ancha karran tajun laqataun juki y valiꞌiy katꞌaloqtꞌi. \p \v 25 ’Payniꞌincha ni uxiknan yu fariseos untꞌatꞌik y vachu yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Ox chꞌaꞌayatꞌik ixlhimaqspaꞌ mivasoskꞌan kun mimplatoskꞌan, pero la ixpulakna tus ox taputajita yu xkiliu por miꞌakchaꞌatikꞌan y miꞌalhavantikꞌan. \v 26 ¡Fariseos yu laꞌachꞌixin untꞌatꞌik! Maqskꞌiniy pꞌunaj kꞌachꞌaꞌanitꞌik yu ixpulakna mivasoskꞌan ex chuncha yu ixlhimaqspaꞌ vachucha kꞌus jun. \p \v 27 ’Payniꞌincha ni uxiknan yu fariseos untꞌatꞌik y vachu yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Untꞌatꞌik va tacha putaknun yu kꞌus maqayaqaq manikanta ixlhimaqspaꞌ pero yu ixpulakna tus ox aqtsamanta xalukuti ni janinin kun tachun yu jantu ox. \v 28 Va chuncha untꞌatꞌik. Yu tacha talaqtsꞌinan ni lapanakni, va ayaj ox talhilay, pero yu ixpulakna melhanutikꞌan va aqtsamanta kun yu jantu lajꞌox. Valiꞌiy ox makꞌakꞌanatꞌik mas jantu laqsaval kaval. \p \v 29 ’Payniꞌincha ni uxiknan yu fariseos untꞌatꞌik y vachu yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Jalakmakꞌaniyatꞌik ixputaknunkꞌan yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. Vachu maxantilaniyatꞌik ixpanteonkꞌan yu lajꞌoxin ixtajunita. \v 30 Ex naunatꞌik: “Ni kijnan va istsukuu maqancha tejkan ixtatꞌajun yu maqaniya kepayankꞌan, jantu ixlaqꞌaqtayjuu ixlaqmaqnika yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios.” \v 31 Chuncha lakpꞌumispꞌakꞌanatꞌik tacha ixpapanaknikꞌan yu maqancha tamaqnil yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 32 Chuncha kꞌamamaktꞌatꞌikcha yu maqancha taꞌaqtaynil mimpayankꞌan. \p \v 33 ’¡Va xalapanakni tsapulin untꞌatꞌik! ¿Tas va kꞌapꞌuxajtꞌachipitikcha yu xamaqanlqajnati ni laqnin? \v 34 Xlhiyucha ni kitꞌin kaklamalaqachaniyau yu katalaqputeꞌeniyan ixchivinti Dios y vachu yu ayaj talakpastaknan y vachu yu tamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Pero yu uxiknan va kꞌalaqmaqniyapitik, lati kalakxtukmukꞌayapitik laka kurus, lati kꞌalaqnaqmayapitik taꞌan tꞌaqxtꞌoꞌatꞌik, y lati kalakxkꞌaylhitsꞌukꞌuyapitik putaulan por putaulan. \v 35 Ex chuncha tachun kajunꞌoyaꞌ milaqtaqalkꞌan yu ixlhininkꞌan tachun yu lajꞌoxin lapanakni ixtajunita yu laqmaqnikantacha. Mas tus yu Abel yu vas ixjunita ixjatsukunti, tus Zacarías yu istsꞌal Berekías, yu maqnitꞌik la kilakatajtankꞌan la ixtaꞌajna taꞌan toꞌoyakan Dios ali laka altar. \v 36 Laqsaval klajunau, tachun ni aniy laqtaqal katalaqchanꞌoyaꞌ yu xalapanakni yu chavay taꞌalinta. \s1 Ni Jesús lhiqalhun ni Jerusalén \r (Lc. 13:34-35) \p \v 37 ’¡Jerusalén, xalapanakni Jerusalén! Jamaqniyatꞌik yu talaqputeꞌey ixchivinti Dios y laktꞌalmaqniyatꞌik yu tamalaqachaniyan Dios. Tacha ni piyuꞌ jamaqxtoꞌa sasꞌatꞌan la ixpaqachuj, va chuncha ni kitꞌin aqlhuvaj xaklalhistakputunau pero jantu aqtaun kꞌaꞌuyujnauntꞌik. \v 38 Kꞌalaqtsꞌintꞌikcha, minchaqakꞌan kamakaunkanacha, jantucha lhistakkan. \v 39 Chavay klajunau, jantucha aqtaun kilalaqtsꞌinchoqoyau tus tejkan inchine kꞌanaunapitik: “Ay kamakakal yu mintacha la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Dios.” \c 24 \s1 Ni Jesús najun ni kalaqcheꞌeꞌokanaꞌ yu ay lakatajtan \r (Mr. 13:1-2; Lc. 21:5-6) \p \v 1 Ex chuncha ni Jesús taxtuchal laka ay lakatajtan. Tejkan ixꞌantacha lakatin ex yu ixtꞌaltanan tatalakanunil y va tajunil para kalaqtsꞌil tas junitacha ixkꞌusixtu yu ay lakatajtan. \v 2 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Laqtsꞌinꞌoyatꞌik tachun yu aniy tayanal? Laqsaval klajunau, ni aniy tus jantu katamakaunaꞌ nisin laqataun chiyux yu katalaputoqslal, tus tachun katalaqcheꞌeꞌoyaꞌ. \s1 Tisuncha katasuꞌelayaꞌ tejkan tachun kamiꞌoyaꞌ \r (Mr. 13:3-23; Lc. 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Ex va chuncha taꞌalcha laka aspajun yu junkan Olivos. Ancha taulchal ni Jesús, ex yu ixtꞌaltanan tatalakanunil y saq talhisakmil, va tanaul: \p —Va knaunau kilajuniu tas vanancha chuncha katapasayaꞌ yu nau. Tejkan xaputamaktanacha ni lakamunukpaꞌ y kꞌatꞌanchꞌoꞌoyeꞌe, ¿tas kakpukꞌatsayaucha? \p \v 4 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha para jantu matichun katamakanun. \v 5 Ayaj lhuvaj kataminaꞌ yu katanaunaꞌ: “Ni kitꞌin va Cristo kunita.” Kalakmakanukanaꞌ qaynlhuvaj lapanakni. \v 6 Uxiknankꞌan kꞌaꞌasmakyapitik ni alinta lachꞌapati aniy kun avintꞌi pero jantu maqskꞌiniy katꞌalhanantꞌik. Va chuncha maqskꞌiniy katapasaꞌelayaꞌ pero jantukaꞌ xaputamaktanacha ni lakamunukpaꞌ. \v 7 Yu oqxlaqtaun lapanakni katalachꞌapayaꞌ kun aꞌoqxlaqtaun lapanakni. Yu lakataun lhachimoꞌon katalachꞌapayaꞌ kun ataun lhachimoꞌon. Vachu kaꞌalinaꞌ ay chavan kun taqanꞌati y laka lhuvaj kaxkapꞌikninaꞌ ni lakatꞌun. \v 8 Pero kun tachun ni anchanuꞌ, yucha vamun xapuꞌaqtaykan ni maqanlqajnati. \p \v 9 ’Ex chuncha ni uxiknankꞌan va kꞌamaqxtꞌaqkꞌanapitik para kꞌalhimaqchꞌapꞌukꞌantꞌik y tus tachun ni lapanakni kataxkayyan por kilapanakni untꞌatꞌik. \v 10 Ex chuncha ni anchanu julchan qaynlhuvaj lapanakni katamakaunchoqoyaꞌ ixlhakapuꞌatikꞌan, katalaxkayyaꞌ y katalalhimaqchapuyaꞌ siya yuꞌuncha. \v 11 Ex chuncha kataꞌalinaꞌ qaynlhuvaj jalaklkanan yu katanaunaꞌ ni talaqputeꞌey ixchivinti Dios. Katalakmakanuyaꞌ lhuu lapanakni. \v 12 Ex chuncha kaꞌalinaꞌ lhuvaj laxkayti, y qaynlhuvaj jantucha katalaꞌachaniyaꞌ siya yuꞌuncha. \v 13 Pero yu vas kataylhaanaꞌ la ixlhakapuꞌati tus kalaꞌoyacha, ni yucha kalaqtaxtuyaꞌ. \v 14 Yu ox chivinti yu masuy tacha lhachimoꞌonun Dios yucha kalaqputeꞌeꞌokanaꞌ yu talakachux ni lakamunukpaꞌ y tus katakꞌatsaꞌoyaꞌ yu oqxlaqtamin lapanakni. \p \v 15 ’Ni Daniel yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, va tsꞌoqlhi, va naul: “Kꞌalaqtsꞌinapitik yu jantu ox, yu ayaj xkiliu taꞌan tꞌoꞌoyatꞌik Dios” (yu puteꞌey ni aniy chivinti tsꞌanqay ox kamalaqasil). \v 16 Ex yu tavilanal laka estado Judea maqskꞌiniy kataqoslhi, katatamaqsaqlhicha laka aspajunaxnan. \v 17 Yu kataulaꞌ la ixꞌukxna ixchaqaꞌ jantu maqskꞌiniy kataꞌeltajul maxtunuꞌ ixlaqxoqta. \v 18 Yu alintachal la ixkuxtu jantu maqskꞌiniy kaminchoqol iniꞌ ixlaqchꞌiti. \v 19 Payniꞌincha yu xanatin ni anchanu julchan yu jaꞌaynan katajunaꞌ kun yu tamatsꞌikꞌinin. \v 20 Kꞌatꞌapꞌayninitꞌik ni Dios para jantu kaval xajulchan jastaknati vachu jantu kaval xamalkuyuꞌ lhikꞌasniy tejkan kꞌaꞌosnunapitik. \v 21 Yu anchanu julchan kaꞌalinaꞌ ay maqanlqajnati yu jantu aqtaun kaꞌalil tus tejkan puꞌaqtaynil ni lakamunukpaꞌ tus chavaycha y astan jantucha kaꞌalinchoqoyaꞌ. \v 22 Chavay incha ayaj maqan kaval ni anchanu julchan ex jantu matichun kaxajtachal. Pero ni Dios lakmapayniy yu jalaksakta xlhiyucha jantu kamakaunaꞌ maqan kataylhaꞌal ni maqanlqajnati. \p \v 23 ’Ex va chuncha ni anchanu julchan, incha matichun katajunin: “Ni, kꞌalaqtsꞌintꞌik, aniycha alinta ni Cristo”, u katajunin “Avintꞌi yachal”. Pero jantu maqskꞌiniy kꞌalhakꞌapꞌupꞌinitꞌik. \v 24 Ni anchanuꞌ julchan kataminaꞌ yu jamakanunun. Lati katanaunaꞌ va yuꞌuncha ni Cristo. Yu alati katanaunaꞌ va yuꞌuncha yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios maqancha. Katamakayaꞌ yu lajꞌay axtoqnuꞌ kun tapꞌasta para katapumakanun mas va yu jalaksakta ni Dios, incha kalal. \v 25 Chavaycha klajuntaucha yu katapasayakaꞌ. \v 26 Xlhiyucha mas katajunin: “Ancha vilchal ni Cristo taꞌan xixninta ni lakatꞌun”, pero jantu maqskꞌiniy kꞌapꞌintꞌik. Mas katajunin: “Avintꞌi alintachal apulaktaun kuarto”, pero jantu maqskꞌiniy kꞌalhakꞌapꞌupꞌintꞌik. \v 27 Tejkan kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, ex tachun ni lapanakni kintalaqtsꞌinan. Kunaꞌ tacha taun makaliukniti yu tus slauk mapulkuy taꞌan puminachal julchan y vachu tus taꞌan puꞌanachal. \v 28 Ex taꞌan kaꞌalinaꞌ yu janinin, va ancha katataqxtoꞌaꞌ ni lajꞌay tsꞌoꞌon. \s1 Tejkan kaminchoqoyaꞌ yu Sasꞌatꞌa Lapanaki \r (Mr. 13:24-37; Lc. 21:25-33; 17:26-30, 34-36) \p \v 29 ’Ex tejkan chuncha katapasalhitsukuyaꞌ ni anchanuꞌ xajulchan maqanlqajnati, ex ni julchan kaꞌukxputsꞌisaꞌ, vachu yu malkuyuꞌ jantucha kamapulkuyaꞌ. Yu jastꞌakun katapatajuyaꞌ. Yu talhitꞌajun tapꞌasta ni laktꞌiyan, yuꞌuncha kataxkapꞌikninaꞌ. \v 30 Ex chuncha laktꞌiyan katasuyaꞌ tuꞌuchun yu masuy ni mintacha yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. Ex talakachux ni lakamunukpaꞌ kataqajlhutsukuyaꞌ ni lapanakni por ixtalhantikꞌan. Ex katalaqtsꞌinacha ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kamintachal laktꞌiyan, laka taputsꞌi kun ay tapꞌasta y tachun kiꞌayaxtu. \v 31 Vachuꞌ pꞌas kaqoxanankanaꞌ. Dios kalaqmalaqachayaꞌ ixmayulnin para katamaqxtoqlhi yu jalaksakta, tus lakatꞌati ixkankatinixnan ni lakamunukpaꞌ, mas va toꞌoxtaycha kaval xtuntaun ni laktꞌiyan. \s1 Yu kintamasuniyan xakꞌiu ni higo \r (Mr. 13:28-31; Lc. 21:29-33) \p \v 32 ’Kꞌamakꞌatꞌikcha kuenta tacha junita tejkan maqlaqapꞌun ni xakꞌiu higo, yucha va naunputun ni taꞌukstsꞌuniycha tejkan kapꞌasnanaꞌ. \v 33 Vachu va chun tejkan kꞌalaqtsꞌintꞌayaꞌoyapitikcha ni tꞌajun tapasanaꞌ tacha klajunau, ex chuncha kꞌakꞌatsꞌayapitikcha ni Sasꞌatꞌa Lapanaki va lakxtuyalcha laka matiꞌ. \v 34 Laqsaval klajunau, ni lapanakni yu chavay tatꞌajun, jantukaꞌ kataniꞌoyaꞌ tus katapasaꞌoꞌelayaꞌ yu klajuntau. \v 35 Yu lakatꞌun kun laktꞌiyan katamiꞌoyaꞌ pero yu kinchivinti jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. \s1 Jantu matichun kꞌatsay tavanancha kaminchoqoyaꞌ ni Sasꞌatꞌa Lapanaki \p \v 36 ’Jantu matichun kꞌatsay tisuncha hora u tisuncha julchan chuncha katapasayaꞌ. Ixmayulnin Dios laktꞌiyan jantu takꞌatsay, vachuꞌ jantu ijkꞌatsay ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Dios. Vamun kꞌatsay kimPay. \p \v 37 ’Tejkan kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, ex vachu chun kunaꞌ tacha maqancha tejkan ixtꞌajun ni Noé. \v 38 Maqancha tejkan ixtꞌajun ni Noé, tejkan jantukaꞌ ixtaꞌaqmuxtuy, ex ni lapanakni vamun ixtaꞌoqnun, ixtavajin, ixtalakxtuklay, tus tejkan tanul ni Noé laka ay barco. \v 39 Ex jantu ixtakꞌatsay incha kaꞌalinaꞌ tuꞌuchun, tus tejkan chil ni laqmixniti y laklhaꞌanꞌol tachun ni yuꞌuncha. Vachu va chun kunaꞌ tejkan kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \p \v 40 ’Ni anchanu julchan pumatꞌuy joꞌakna katatsukutachal kuxtunin laka kuxtu. Yu qayntaun yucha kalhaꞌankanacha, y yu aqayntaun yucha kamakaunkanacha. \v 41 Pumatꞌuy xanatin katatsukuyaꞌ skitinin. Yu qayntaun yucha kalhaꞌankanacha, y yu aqayntaun yucha kamakaunkanacha. \p \v 42 ’Chavay kꞌalakpꞌukꞌujtꞌikcha. Jantu kꞌatsꞌayatꞌik tisuncha horacha kaminchoqoyaꞌ miJalhachimoꞌonukꞌan. \v 43 Kꞌakꞌatsꞌatꞌik yu klajunau, incha kakꞌatsal qayntaun xamanavin ni chaqaꞌ tavanancha kaminaꞌ ni alhavanaꞌ, ex kakujtamal y jantu kamakaul katanul matichun la ixchaqaꞌ. \v 44 Vachu chun ni uxiknankꞌan listujcha katsꞌukꞌutꞌik. Jantu kꞌatsꞌayatꞌikcha tavanancha kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \s1 Ni maqtsukuꞌ yu jalakpastaknan ali yu laktuꞌunuꞌ maqtsukuꞌ \r (Lc. 12:41-48) \p \v 45 ’¿Taꞌayucha ni xalhistaknaꞌ oqxtamati yu lhiꞌaynkan y mispay lhitapatsa? Va yucha ni ixꞌukxtin kamakaunaꞌ para kalaklhistaklhi oqxtamatin y para kalakvaval tejkan tachavaniy. \v 46 Ayaj lhiꞌachantajuycha yu oqxtamati yu tꞌajuncha makaꞌonaꞌ yu ixlhijunkanta tejkan chinchoqoy ixꞌukxtin. \v 47 Laqsaval klajunau ni ixꞌukxtin kamakauniyaꞌ kalaklhistaklhi tachun ixmaqaliti. \v 48 Pero incha laktuꞌunuꞌ maqtsukuꞌ kaval, ex va kapastaklhi va kataqmaqayaꞌ ixꞌukxtin para kaminchoqol. \v 49 Ex kaꞌaqtaynilcha laqlhimaqchapunuꞌ yu alati ixtꞌamaqtsukunin. Vachu kalaktꞌatsukulcha vayaꞌ y oqnuꞌ kun taꞌapꞌanin. \v 50 Incha va chuncha katapasayaꞌ, ex yu xaꞌukxtin ni anchanu maqtsukuꞌ kaminchoqoyaꞌ taun julchan u taun hora tejkan jantu kapakxanꞌil. \v 51 Ex chuncha ni anchanu maqtsukuꞌ kaxtaqnikanaꞌ ay maqanlqajnati vachu chun tacha kaxtaqnikanaꞌ yu alati yu tꞌuy ukxpuꞌ tamakay. Ancha kaqalhutsukuyaꞌ y kalaktsakꞌalhitsukuyaꞌ ixtatsalati. \c 25 \s1 Pumakau jatsiꞌin \p \v 1 ’Va inchine junita yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan. Taun julchan pumakau jatsiꞌin taꞌalcha pakxanꞌinin qayntaun tsꞌal yu kalakxtuklayaꞌ. Va talhaꞌalcha ixmaklkukꞌan yu pumaqtajiy aceite. \v 2 Pumakis ni anchanu jatsiꞌin va listujcha ixtajunita, y yu ataun pumakis va jantu listuj kataval. \v 3 Ex chuncha yu anchanu yu jantu listuj kataval va talhaꞌal vamun ixmaklkukꞌan, jantu katalhaꞌal alati aceite. \v 4 Chavay yu laklistus yuꞌuncha va tumpajcha talhaꞌal alati aceite para katamaꞌaqtsamachoqol ixmaklkukꞌan tejkan kamiꞌol. \p \v 5 ’Chuncha ni tsꞌal yu kalakxtuklayaꞌ va jantu niman kachinchal, ex taval va tus tachun taltataꞌol. \v 6 Ex tejkan pakltaun tsꞌis val, va qasmakkal taun tꞌasati, va naul: “¡Mintacha ni tsꞌal yu kalakxtuklayaꞌ! ¡Kꞌatꞌaxtꞌutꞌikcha laqaꞌinin!” \v 7 Ex taꞌostaulꞌol tus tachun ni anchanu pumakau jatsiꞌin, ex taꞌaqtaynil talaqlaꞌoxiy ixmaklkukꞌan. \v 8 Ex chuncha yu pumakis jatsiꞌin yu jantu listujcha kataval, va tajunil yu alati: “Kilaxtaqniu lakatsꞌuniy miꞌaceitekꞌan ni kimaklkukꞌan va laycha katamixlhi.” \v 9 Ex yu anchanu yu laklistujcha va tanaul: “Jantu kalayaꞌ, va jantucha kintalaqchaanan kintachunkꞌan. Apalay ox kꞌapꞌintꞌikcha inin taꞌan stꞌakan.” \v 10 Pero tejkan taꞌalcha inin ni aceite yu anchanu jatsiꞌin yu jantu laklistus kataval, exnicha chinchal yu tsꞌal yu kalakxtuklayaꞌ. Chuncha yu pumakis jatsiꞌin yu laklistus tatꞌatanuchalcha ni yucha laqa chaqa taꞌan kaꞌalinaꞌ lakxtuklati. Ex talakchaulcha ni puerta. \v 11 Ex taval tachinchoqochalcha yu alati jatsiꞌin, va tanajun: “¡Jalhachimoꞌonu, Jalhachimoꞌonu! ¡Kilamalaqltiꞌaniu!” \v 12 Ex yu tsꞌal yu kalakxtuklayaꞌ va lakjunil: “Vas klajunau, jantu klamispayau.” \p \v 13 Ex ni Jesús va naul: \p —Kꞌalakpꞌukꞌujtꞌikcha ni uxiknan. Jantu lhikꞌatsan tisuncha julchan u tisuncha hora kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \s1 Chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati yu lhichiviniy tumin \p \v 14 ’Chavay yu xalhachimoꞌon ni laktꞌiyan va tacha qayntaun joꞌati yu ixꞌuxaꞌan maqati tus yu alakataun lakamunukpaꞌ. Pꞌunaj jalaktꞌasaꞌil ixꞌoqxtamatin y jalakmakaunil talhistakꞌati ixtumin. \p \v 15 ’Chavay yu qayntaun va xtaqnil laqakis mil, yu aqayntaun va xtaqnil tꞌuy mil, y yu aqayntaun va xtaqnil taun mil. Ex chuncha laqxtaqnil por qayntamin va tacha ixtalhitꞌajun ixjatalanitkꞌan. Ex ni yucha taxtulcha, va alcha. \v 16 Chavay yu laqaꞌil ni laqakis mil, yucha mapatsal ni tumin y lhajanichoqol ataun laqakis mil. \v 17 Yu laqaꞌil tꞌuy mil, vachu chun makal y va lhajanichoqol ataun tꞌuy mil. \v 18 Pero yu oqxtamati yu laqaꞌil taun mil, yucha va pukutul ni lakatꞌun y va maqsaqnil ni ixtumin ixꞌukxtin. \p \v 19 ’Tejkan maqancha val ex ni jaꞌukxtin va jalaqminchoqolcha ixꞌoqxtamatin. Va aqtayl puteꞌeniꞌ ixkuentajkꞌan. \v 20 Pꞌunaj chil yu laqaꞌil laqakis mil, va naul: “Kiꞌukxtin, ni uxintꞌi kꞌixtꞌaqnin laqakis mil y chavay aniy alinchoqota alaqakis mil yu klhajanil.” \v 21 Ex yu xaꞌukxtin va junil: “¡Ayaj ox! ¡Uxintꞌi va ox oqxtamati kꞌatꞌi y ayaj ox jalakpastaknan! Uxintꞌi la ox makꞌatꞌi mas va kun tsꞌuniy, xlhiyucha chavay kakxtaqniyan apalay lhuu jatalhistakꞌati. Kꞌatꞌanutꞌicha y kꞌatꞌaꞌachꞌaꞌutꞌicha kun kitꞌin.” \v 22 Ex taval chil yu ixlaqaꞌita tꞌuy mil, va naul: “Kiꞌukxtin, ni uxintꞌi kꞌixtꞌaqnin tꞌuy mil y chavay aniy alinchoqota alaꞌatꞌuy mil yu klhajanil.” \v 23 Ex yu xaꞌukxtin va junil: “¡Ayaj Ox! ¡Uxintꞌi va ox oqxtamati kꞌatꞌi y ayaj ox jalakpastaknan! Jalakpastaknancha lakatsꞌuniy yu tacha ixmakꞌay, xlhiyucha chavay kakxtaqniyan apalay lhuu jatalhistakꞌati. Kꞌatꞌanutꞌicha y kꞌatꞌaꞌachꞌaꞌutꞌicha kun kitꞌin.” \v 24 Taval chinchal yu ixlaqaꞌita taun mil, va naul: “Kiꞌukxtin, kitꞌin kꞌatsaycha ni uxintꞌi va pꞌays joꞌati kꞌatꞌi. Xꞌaꞌiy taꞌan jantu kꞌachꞌantꞌi y laksakꞌa taꞌan jantu kꞌamamatꞌi xatꞌin. \v 25 Xlhiyucha ni kitꞌin va iktalhaunin. Yu mintumin va kmaqsaqlhi lakatꞌun. Chavay aniycha alinchoqota yu mintumin.” \v 26 Ex yu jaꞌukxtin va naul: “¡Uxintꞌi va malhaqniꞌ y jalaktuꞌunuꞌ oqxtamati unitꞌa! Uxintꞌi kꞌatsꞌay va kxqaꞌiy taꞌan jantu ikchꞌan y klaksakꞌa taꞌan jantu kmamay xatꞌin. \v 27 Incha va ixlhipꞌi laka banco ni kintumin, ex tejkan xakminchoqol ka xaklaqaꞌichoqol kintumin kun sasꞌatꞌa.” \v 28 Ex ni jaꞌukxtin va lakjunil yu ancha ixtayanal: “Kꞌamaxtꞌunitꞌikcha yu taun mil, kꞌaxtꞌaqnitꞌikcha yu lhitꞌajun laqakau mil. \v 29 Yu talhitꞌajun, apalay kalaqxtaqnikanaꞌ para lhuvaj katamaqalil. Yu jantu tamaqalin, mas va lakatsꞌuniycha talhitsukuy, yucha kalakmaxtuniꞌokanaꞌ. \v 30 Chavay kꞌamaxtꞌuchꞌipitikcha maqspaꞌ yu aniy oqxtamati yu jantu ixtapal kaval. Kꞌamajꞌanchꞌipitikcha taꞌan putsꞌista ex ancha kaqalhujtsukutachalcha y kalaktsꞌakꞌalhitsukutachalcha ixtatsalati.” \s1 Tejkan jamukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqalkꞌan xalapanakni lakamunukpaꞌ \p \v 31 ’Tejkan kaminchoqoyaꞌ yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kun tachun ixtapꞌasta, vachu kun tachun ixmayulnin Dios, ex ancha kataulaꞌ la ixpalhachimoꞌon kun tachun ixꞌayaxtu. \v 32 Ex yu xalapanaki yu talakachux ni lakamunukpaꞌ katataqxtoꞌaꞌ la ixlakaꞌukxpuꞌ ni yucha. Kalaqlvaꞌacha siya tumpaj, tacha ni jalhistaknaꞌ jalaqlvaꞌa ni borregos kun chivos. \v 33 Kalakmulayaꞌ la ixlhijakanaj yu borregos y la ixlhijamaqxu yu chivos. \v 34 Ex chuncha ni jalhachimoꞌonuꞌ kalakjunaꞌ yu taꞌalinta la ixlhijakanaj: “Kꞌatꞌantꞌikcha yu uxiknankꞌan yu ayaj ox tamakanitan kimPay. Kalaꞌaꞌitꞌikcha yu jalhachimoꞌon yu laꞌoxikanta para uxiknan, tus tejkan puꞌaqtaynil ni lakamunukpaꞌ. \v 35 Tejkan kitꞌin xakchavanita, uxiknan kilavavau. Tejkan xakꞌoqputun xkan, vachu kilamaꞌotꞌuu. Vachuꞌ tejkan xaktijuyal tacha jachiniꞌ, uxiknankꞌan kilaxtaqniu taꞌan ikloqojlhi. \v 36 Vachu tejkan maqaꞌasasa xakꞌukxuyal, uxiknankꞌan kilaxtaqniu milaqchꞌitikꞌan. Vachu tejkan xaktaqanꞌay ixkilaꞌanau laqtsꞌinin, tejkan xaktanun lakapachꞌin ixkilaꞌanau laqtsꞌinin.” \p \v 37 Ex yu lajꞌoxin va katanaunaꞌ: “Jalhachimoꞌonuꞌ, ¿tavanancha xaklalaqtsꞌinau ixchꞌavaniy y iklavavau? ¿Tavanancha ixꞌoqpꞌutꞌun xkan y iklamaꞌotuu? \v 38 ¿Tavanancha xaklalaqtsꞌinau ixꞌukxuyatꞌi tacha jachiniꞌ, y klaxtaqniu taꞌan ixloꞌojya? ¿Tavanancha maqaꞌasasa ixꞌukxuyatꞌi y iklaxtaqniu kilaqchꞌitikꞌan? \v 39 ¿Tavanancha ixtꞌaꞌanꞌay u ixmanukꞌantꞌa lakapachꞌin ex ixlhaꞌanau laqtsꞌinin?” \v 40 Ex yu jalhachimoꞌonu va kanaunaꞌ: “Laqsaval iklajunau, incha chuncha makꞌatꞌik mas kun qayntaun lakatꞌuniy yu kintꞌalaqajun ex va tacha kilamakaniu ni kitꞌin.” \p \v 41 ’Ex chuncha ni jalhachimoꞌonuꞌ va kalakjunaꞌ yu taꞌalinta la ixlhimaqxu: “Kilajqosmajꞌaucha ni uxiknankꞌan yu maqtaqalhinin untꞌatꞌik. Kꞌapꞌinchꞌipitikcha laqnin taꞌan laꞌoxikantacha para xaꞌukxtin ni aqmoqxnun kun ixmayulnin. \v 42 Tejkan xakchavaniy, jantu aqtaun kilavavau. Tejkan xakꞌoqputun xkan, jantu aqtaun kilamaꞌotuu. \v 43 Tejkan xaktiꞌukxuyal tacha jachiniꞌ, jantu aqtaun kilamaloqojniu. Tejkan maqaꞌasasacha xakꞌukxuyal, jantu kilaxtaqniu milaqchꞌitikꞌan. Tejkan xaktaqanꞌay y tejkan xakmanukanta laka pachꞌin, jantu aqtaun ixkilaꞌanau laqtsꞌinin.” \p \v 44 ’Ex chuncha yuꞌuncha katanaunaꞌ: “Jalhachimoꞌonuꞌ, ¿tavanancha ixchꞌavaniycha, u ixꞌoqpꞌutꞌun xkan, u ixꞌukxuyatꞌi tacha jachiniꞌ, u maqaꞌasasa ixꞌunita, u ixtꞌaꞌanꞌay, u ixtꞌanun laka pachꞌin, y jantu tuꞌuchun klamakaniu?” \v 45 Ex yu Jalhachimoꞌonu va kalakjunaꞌ: “Laqsaval klajunau, tejkan jantu chuncha kꞌamakꞌatꞌik, mas va kun qayntaun lakatꞌuniy yu kintꞌalaqajun ex va tacha jantu kilamakaniu ni kitꞌin.” \v 46 Ex vachu naul ni Jesús: \p —Ex ni anchanu lapanakni kataꞌanacha laqa pamaqanlqajnivan yu jantu aqtaun miꞌojoy mas va tavanancha. Pero yu lajꞌoxin lapanakni kataꞌanacha laka jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ mas va tavanancha. \c 26 \s1 Ni lajꞌay lapanakni tachꞌiputun ni Jesús \r (Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2; Jn.11 :45-53) \p \v 1 Ex taval tejkan laqputeꞌeꞌolcha ni Jesús ni anchanuꞌ chivinti, ex va lakjunil ixtꞌaltanan yu ixlakmalaniy: \p \v 2 —Uxiknan kꞌatsꞌayatꞌikcha va tꞌuxaun kaꞌalinaꞌ xakꞌatan Paxku. Ex yu kitꞌin Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmaqxtaqkanacha para kakxtukmukꞌakal laka kurus. \p \v 3 Taval yu xaꞌukxtinin ni kura ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas, vachuꞌ yu xalajꞌaynin ni israelitas, ixtataqxtoꞌa la xapuchꞌanan ixchaqa ni Caifás, yu xaꞌay xaꞌukxtin kura. \v 4 Va tamachꞌantamil ixjatapastakꞌatikꞌan yu tacha lay katamakanuchꞌapal ni Jesús y katamaqnil. \p \v 5 Pero ixtanajun: \p —Ka jantu kamakayau tejkan yu mero kꞌatan jun, va lay katalakchꞌilil ni lapanakni. \s1 Qayntaun xanati lhilakpaxapal sꞌejenꞌe ni Jesús \r (Mr. 14:3-9; Jn.12 :1-8) \p \v 6 Ex chuncha ni Jesús ixvilchal ni Betania, la ixchaqaꞌ ni Simón yu ixlakapuchꞌiꞌojota. \v 7 Ex va laqchinchal qayntaun xanati, va lhiminta taun lakatꞌuniy lameta yu jamakanti kun chiyux yu junkan alabastro. Va ixmaꞌaqtsamata kun yu sꞌejenꞌe yu ayaj laqlhuu xtapal. Va laqxtaqemukꞌanil la ixꞌaqtsul ni Jesús tejkan ixvil laka mesa. \v 8 Ex chuncha yu ixtꞌaltanan yu ixlakmalaniy tejkan chuncha talaqtsꞌil ayaj tatalqamal va aqtayl talajuniy: \p —¿Valiꞌiycha xalaqamanancha ni anchanuꞌ? \v 9 Ka la ox ixval va istꞌakal, va laqlhuu ixtapal y lay ixlhiꞌaqtayjukal yu kilpatanin. \p \v 10 Ex ni Jesús qasmaklhi y laklhisakmil: \p —¿Valiꞌiycha maꞌanchꞌapꞌuyatꞌikcha ni anchanu xanati? Ayaj ox yu ixkimakaniy. \v 11 Yu kilpatanin va tacha kaꞌalinacha kun uxiknankꞌan, pero yu kitꞌin jantucha maqan kaklatꞌaꞌalinau. \v 12 Tacha ixkimakaniy ni xanati, ixkilhilakaxapay la kilakatunaj yu sꞌejenꞌe ni yucha listujcha xamakay para kilhitaknun. \v 13 Laqsaval klajunau, mas toꞌoxtaycha xalakatꞌun ni lakamunukpaꞌ taꞌan kaputeꞌekanaꞌ yu ox chivinti, vachuꞌ kalhichivinkanaꞌ yu tacha makal ni aniy xanati, para kalhipupastakkal. \s1 Ni Judas va jalaqꞌan xaꞌukxtinin ni kuras \r (Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6) \p \v 14 Xaqayntaun yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan ni Jesús va ixjunkan Judas Iscariote. Yucha va jalaqꞌal xaꞌukxtinin ni kuras. \v 15 Va laklhisakmil y lakjunil: \p —¿Tas chuncha kilaxtaqniyau para ni kitꞌin klamaqxtaqniu ni Jesús? \p Ex ni yuꞌuncha tamapalal va pꞌuxaunkau xatumin plata. \v 16 Tus exnicha aqtaynil puxkaulaqtsꞌin tas kalal kapumaqxtaqlhi ni Jesús. \s1 Laktꞌavayl ni Jesús yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan yu xavayti ni Paxku \r (Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn.13 :21-30; 1 Cor. 11:23-26) \p \v 17 Tejkan ixjun yu xapꞌunaj julchan xakꞌatan tejkan ixtaꞌuy pan yu jantu kalhitayal levadura, ex yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan ni Jesús va tatalakanunil, va talhisakmil: \p —¿Tas oxtaycha lhinaꞌun para kaklalaꞌoxiniu yu xavayti Paxku? \p \v 18 Ex yucha lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitikcha laka ay putaulan, kꞌatꞌemayapitik qayntaun lapanaki, y kaꞌunapitik: “Va najun ni kiJamalaninikꞌan, yu kihora va ukstsꞌuniycha. Va klapasayaꞌ ni xakꞌatan Paxku la minchaqaꞌ kun kintꞌaltanan.” \p \v 19 Ex yu ixtꞌaltanan ni Jesús va chuncha tamakal tacha laklhijunkal. Talaꞌoxilcha xatoqoxajvayti ni xakꞌatan Paxku. \p \v 20 Ex chuncha tejkan putsꞌislhicha, ni Jesús ixlaktꞌavil laka mesa yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan. \v 21 Tejkan ixtatꞌajuncha vaynin, ex va lakjunil: \p —Laqsaval klajunau, xaqayntaun ni uxiknankꞌan kimaqxtaqyaꞌ la ixtamakakꞌan yu kintaxkajiy. \p \v 22 Ex yuꞌuncha va ayaj tamaqaninil. Taꞌaqtaylcha talhisakmiy por qayntaminin ni Jesús, va tanaul: \p —Jalhachimoꞌonu, ¿ex va kitꞌin? \p \v 23 Ex ni Jesús va naul: \p —Yu kintꞌatamajqoyaꞌ laka plato kaꞌavayaꞌ ixpan, va yucha ni kimaqxtaqyaꞌ. \v 24 Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kakniyacha tacha lhitsꞌoqkanta la ixchivinti Dios. Pero payniycha yu kimaqxtaqyaꞌ. ¡Apalay ox jantu istsukul! \p \v 25 Va chuncha yu Judas yu astan kamaqxtaqyaꞌ ni Jesús, va lhisakmil: \p —Jamalaniniꞌ, ¿ex va kitꞌin? \p Ex ni Jesús junil: \p —Chun, va tacha naꞌuncha ni uxintꞌi. \p \v 26 Ex va chuncha tejkan ixtatꞌajuncha vaynin, ni Jesús chꞌapal ni pan va aqtayl xtaqniy lhimalaqpuchuncha ni Dios, ex cheꞌel y jalaqxtaqnil ni ixtꞌaltanan. Va lakjunil: \p —Kꞌaꞌutꞌikcha yu aniy, yucha kilakatunaj. \p \v 27 Ex vachu chꞌapal ni vaso, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios, ex jalakmapasanil ni yuꞌuncha y lakjunil: \p —Kaꞌoqtꞌik mintachunkꞌan ni uxiknan. \v 28 Ni aniy va kijakꞌalna yu masuy ni Dios va taun sastꞌi chivinti jatꞌatamakajun ixlapanakni, kalakataxtuyaꞌ para kamalaqmixinikal ixtalaqalhinkꞌan lhuvaj lapanakni. \v 29 Vachu klajunau, jantucha aaqtaun kajkꞌotaꞌ ni aniy xaxkan ni uva, tus tejkan kaklatꞌaꞌoqchoqoyau yu sastꞌi xaxkan uva taꞌan lhachimoꞌonun kimPay. \s1 Ni Jesús najun ni Pedro va kanaunaꞌ ni jantu mispay ni yucha \r (Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-34; Jn.13 :36-38) \p \v 30 Tejkan tamilpaꞌol titaun milpati, va taꞌalcha laka aspajun yu junkan Olivos. \v 31 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Chavay apanchꞌix tsꞌis, tachun ni uxiknankꞌan kilamakaunꞌoyau kilaqꞌaman. Chuncha tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios yu najun inchine: “Kaksayaꞌ yu xalhistaknaꞌ, ex yu ixborregos tus tꞌikl kataputaukꞌaꞌoyaꞌ.” \v 32 Pero tejkan kajkujchoqoyaꞌ, ex kitꞌin pꞌunaj kakchaanaꞌ ni Galilea y uxiknan astan kachꞌipꞌinapitik. \p \v 33 Ex yu Pedro va junil: \p —Mas tus tachun katamakaunꞌoyan, pero yu kitꞌin jantu aqtaun kakmakaunan. \p \v 34 Ex yu Jesús junil: \p —Laqsaval ijkunan, chavay apanchꞌix tsꞌis tejkan va laycha katꞌasal ni puyux, uxintꞌi aqtꞌutu kꞌanauneꞌe ni jantu kꞌimispꞌay. \p \v 35 Ex yu Pedro aaqtaun naunchoqol: \p —Mas maqskꞌiniy kaknil kun uxintꞌi jantu kakmakaunan. \p Ex tachun ni ixtꞌaltanan vachu chun tanaunꞌol tacha naul ni Pedro. \s1 Ni Jesús kitapaynil laka Getsemaní \r (Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46) \p \v 36 Taval ni Jesús kun ixtꞌaltanan va tatꞌaꞌal alakataun yu junkan Getsemaní. Ex va lakjunil: \p —Kꞌatꞌaulatꞌikcha aniy. Yu kitꞌin ikteꞌen tapaynin avintꞌi. \p \v 37 Va laklhaꞌal yu Pedro kun yu pumatꞌuy istsꞌalan ni Zebedeo. Ex chuncha va aqtaynilcha jamaqaninin, \v 38 va lakjunil: \p —Ayaj ikmaqaninin la kijalhanuti, va tacha kaknil kꞌatsan. Aniycha katꞌaulatꞌik, kilapakxaucha, kꞌalakpꞌukꞌujtꞌik. \p \v 39 Ex chuncha ni Jesús va stal tiꞌal lakatsꞌuniy, talakaputꞌatamal lakatꞌun, aqtayl tapaynin, va naul: \p —KimPay kꞌatꞌi, incha kalal, va knajun jantu kꞌimakꞌau kaklhitapasal yu aniy lhitaꞌay maqanlqajnati. Pero jantu kaval tacha yu kitꞌin knajun, va kꞌamakꞌatꞌi tacha yu uxintꞌi naꞌun. \p \v 40 Taval va jalaqminchoqol yu ixtꞌaltanan taꞌan ixtavilanal, va jalaklhitajul ixtaltatanancha. Ex ni Jesús va junil ni Pedro: \p —¿Ex tus jantucha lay ixꞌalkꞌujyatꞌik mas va taun hora kun kitꞌin? \v 41 Kaꞌalkꞌujtꞌikcha, kaskꞌintꞌik Dios para jantu kꞌamakꞌanukꞌantꞌik y kamakꞌatꞌik yu jantu lajꞌox. La melhanutkꞌan ox lakꞌanaunatꞌik pero jantu laqapꞌasnin kaꞌuntꞌik. \p \v 42 Ex chuncha va xaꞌaqtꞌiyunucha anchoqol skꞌiniꞌ ni Dios va naul: \p —KimPay kꞌatꞌi, incha jantucha tuꞌuchun lay makꞌay para kitꞌin jantu kaklhitapasal ni maqanlqajnati, ex kamakꞌatꞌi yu uxintꞌi makꞌapꞌutꞌun. \p \v 43 Ex chuncha va aaqtaun jalaqminchoqol va laklhitajul vananaj ixtꞌaltatanan. Yu ixlaqchulkꞌan ixtalakchajuy, va ayaj ixtaltataputunta. \v 44 Lakmakaumal y anchoqol tapayniniꞌ Dios por aqtꞌutunuꞌucha y vachu va chun naunchoqol ni anchanuꞌ chivinti yu ixnajuntacha. \v 45 Ex va minchoqol taꞌan ixtavilanal ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —¿Vananaj stꞌaknantꞌatꞌik y ltꞌatꞌatꞌatꞌik? Chilcha ni hora tejkan ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki kakmaqxtaqkanacha la ixtamakakꞌan yu talaktuꞌunun lapanakni. \v 46 Kaꞌostꞌaulatꞌikcha, kaꞌaucha, yu kimaqxtaꞌaꞌ va ukstsꞌuniycha minta. \s1 Chꞌikal ni Jesús \r (Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn.18 :2-11) \p \v 47 Ex tejkan vananaj ixtꞌajun chivin ni Jesús, chinchal ni Judas yu xaqayntaun yu pumakautꞌuy ixtꞌaltanan. Chinchal kun pumalhuvaj lapanakni tus ox talakayanal kun espada y vachuꞌ kun kꞌiu, va ixtamalaqachan yu xaꞌukxtinin kuras y vachuꞌ kun yu lajꞌay xalapanakni ni israelitas. \v 48 Ni Judas, yu akchꞌintamanan va ixlakjunitacha tacha katapumispal, va naul: \p —Tejkan kakmastakꞌayaꞌ, kakiltastukyaꞌ. Yucha kachꞌiyapitik. \p \v 49 Ex chuncha va talakanunil ni Jesús, va junil: \p —¡Maqltoꞌoxay, Jamalaniniꞌ! \p Ex chuncha kiltastuklhicha. \p \v 50 Ex ni Jesús junil: \p —Amigo, va yu tꞌantꞌacha makanaꞌ, kamakꞌatꞌicha. \p Ex yu alati va tatalakanunilcha, tachꞌapal y tachꞌilcha. \v 51 Ex yu xaqayntaun ixtꞌaltanaꞌ ni Jesús va maxtul ixꞌespada, va aqatuchaqxpꞌuxlhi xaqayntaun ixꞌoqxtamati yu xaꞌukxtin kura. \v 52 Ex chuncha ni Jesús junil: \p —Kꞌamanuchꞌoꞌocha miꞌespada taꞌan ixtanun. Yu talachꞌapay kun espada, kun espada kataniyaꞌ. \v 53 ¿Jantu kꞌatsꞌay incha va kakskꞌinil ni kimPay, ni yucha lay kimalaqachanil oqxlaqkautꞌuy ixmayulnin? \v 54 Pero incha va chuncha kaval, ¿ex tas pulaycha kataqayntsal ixchivinti Dios yu tsꞌoqkanta? Va najun maqskꞌiniy katapasal chuncha tacha tꞌajun tapasanaꞌ. \p \v 55 Ex chuncha ni Jesús jalaklhisakmil ni lapanakni, va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha tꞌantꞌatꞌik kun espadas ali kꞌiu para kilachꞌiu va tacha qayntaun alhavanaꞌ kakval? Lhilhiy xakmalaninin yu ay lakatajtan y jantu aqtaun kilachꞌiu. \v 56 Pero tachun yu aniy tapasay va para kataqayntsal yu maqancha tatsꞌoqlhi yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p Ex taval va tus taqosꞌol ni ixtꞌaltanan, va ixꞌamancha tamakaul ni Jesús. \s1 Talhachaꞌal ni Jesús taꞌan tataqxtoꞌa yu xalajꞌaynin \r (Mr. 14:53-65; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn.18 :12-14, 19-24) \p \v 57 Ex yu tachꞌapal ni Jesús va talhaꞌal la ixchaqaꞌ ni Caifás, yu ay xaꞌukxtin ni kura. Ancha ixtaꞌaqxtoqnun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas vachu kun yu xalajꞌaynin lapanakni. \v 58 Ni Pedro paqmaqati ixtixkaulhaꞌanta, tus tachaꞌal la ixpulakna xapuchꞌanan ixchaqaꞌ yu ay xaꞌukxtin ni kura. Tejkan tanuchal laktꞌataulal xalhistaknan lakatajtan, para kalaqtsꞌil tisuncha yu kalhitapasayaꞌ. \v 59 Ex yu xaꞌukxtinin kuras ali tachun yu ixtaꞌalinta laqaꞌay junta va tapuxkaulaqtsꞌil taun jalaklkanti yu kataputislajmal ni Jesús para katamaqnil. \v 60 Mas va lhuvajcha jalaklkanan ixtaꞌalinta pero jantu kalal katatislajmal kun jalaklkanti. Ex taval astan tachinchal apumatꞌuy. \v 61 Va tanaul: \p —Najun ni aniy joꞌati: “Kitꞌin lay kakmaqtal ni aniy ay lakatajtan, ex laꞌatꞌutu julchan lay kakmaqayauchoqol.” \p \v 62 Ex yu ay xaꞌukxtin ni kura ostayal, lhisakmil ni Jesús va junil: \p —¿Ex jantu tuꞌuchun kanauneꞌe? ¿Tisuncha ni anchanuꞌ yu tatꞌaunan lhitislajmanan? \p \v 63 Pero yu Jesús jantu tuꞌuchun kanaul, vamun saq tayal. Ex yu ay xaꞌukxtin ni kura va junil: \p —Va ijkunan la ixtaqaꞌuti ni Dios yu kujta, kꞌanau yu laqsaval. Kilajuniu incha laqsaval ni Cristo kꞌatꞌi, yu Sasꞌatꞌa Dios. \p \v 64 Ex ni Jesús naul: \p —Chun, yucha ni kitꞌin, tacha ni uxintꞌi nau. Ni uxiknankꞌan kilalaqtsꞌinau ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, kaktaultachal la ixlhijakanaj ni Dios yu lhitꞌajun tachun tapꞌasta. Kilalaqtsꞌinau ni kakminchoqotachal laktꞌiyan laka taputsꞌi. \p \v 65 Ex va chuncha yu ay xaꞌukxtin ni kura exlhi ixlaqchꞌiti, va naul: \p —¡Ni aniy lapanaki tꞌajuncha akchꞌintaman ni Dios kun ixchivinti! Jantucha apalay maqskꞌiniyau alati lapanakni para katatislajmal. Ni uxiknan asmaktꞌikcha va puꞌakchꞌintamay ni Dios kun ixchivinti. \v 66 ¿Tas lhilayatꞌik? \p Ex ni yuꞌuncha tanaul: \p —Yucha lhitꞌajun laqtaqal. Maqskꞌiniy kanil. \p \v 67 Ex chuncha talakapuchujval y talaqanaqmal. Yu alati va talakapusal. \v 68 Ex tajunil: \p —¡Uxintꞌi naꞌun ni Cristo kꞌatꞌi! Chavay kꞌamispꞌatꞌi taꞌayucha ixlakapusayancha. \s1 Ni Pedro najun ni jantu ixmispay ni Jesús \r (Mr. 14:66-72; Lc. 22:56-62; Jn.18 :15-18, 25-27) \p \v 69 Chavay yu Pedro ixvil maqspaꞌ laka puchꞌanan, ex qayntaun maqtsukuꞌ va talakanunil, va junil: \p —Uxintꞌi vachuꞌ ixtꞌaꞌukxuyatꞌi ni Jesús yu machaqaꞌ Galilea. \p \v 70 Pero ancha la ixtalhavaxtu ni lapanakni ni Pedro va naul: \p —Jantu laqsaval kaval. Jantu ijkꞌatsay tisuncha tꞌaꞌuncha lhichivin. \p \v 71 Ex tejkan alcha laka kiltalakxtuti, ex laqtsꞌil aqayntaun maqtsukuꞌ va lakjunil yu alati yu ancha ixtayanal: \p —Ni anuꞌ joꞌati vachuꞌ ixtꞌatiꞌukxuyal ni Jesús yu machaqaꞌ Nazaret. \p \v 72 Pedro aaqtalaqtaun va lakmasavalanil ni jantu mispay, va naul: \p —Laqsaval klajunau jantu kmispay ni anchanuꞌ joꞌati. \p \v 73 Ex va panchꞌixkaꞌ val, yu ancha ixtayanal va tatalakanunil ni Pedro, va tajunil: \p —Laqsaval ni uxintꞌi vachu kꞌatꞌi xaqayntaun ni yuꞌuncha, por chuncha tꞌasuy y chuncha kꞌiltꞌaꞌun chꞌiviniy. \p \v 74 Ex ni yucha vas jalakmasavalanil y laqxtoqnuꞌ naul: \p —Jantu kmispay ni anchanuꞌ joꞌati. \p Ex chuncha va tꞌasalcha ni puyux. \v 75 Taval ni Pedro va pastaklhi yu ixjunita ni Jesús: “Tejkan va laycha katꞌasal ni puyux uxintꞌi aqtꞌutu kꞌanauneꞌe ni jantu kꞌimispꞌay.” Ex ni Pedro tus pꞌas qalhujtaxtulcha maqspaꞌ va ayaj maqaninil. \c 27 \s1 Ni Jesús lhaꞌankal la ixpulakchivin ni Pilato \r (Mr. 15:1; Lc. 23:1-2; Jn.18 :28-32) \p \v 1 Ex va chuncha tejkan tunkulcha, tachun yu xaꞌukxtinin ni kuras kun yu xalajꞌaynin lapanaki va tamachꞌantamilcha ni ixchivintikꞌan para katamaqnil ni Jesús. \v 2 Ex chuncha tachꞌilhaꞌalcha, va tamaqxtaqnilcha ni Pilato yu xagobernador romano. \s1 Nil ni Judas \r (Hch. 1:18,19) \p \v 3 Ex va chuncha ni Judas tejkan kꞌatsal ni kamaqnikanaꞌ ni Jesús yu ixmaqxtaqta va mapaxal ixjatapastakꞌati. Laqmaqxtaqnichoqol yu treinta xatumin plata ni xaꞌukxtinin kuras kun yu xalajꞌaynin lapanakni. \v 4 Va lakjunil: \p —Ni kitꞌin ikmaqtaqalhinil tejkan ikmaqxtaqlhi para kamaqnikal qayntaun lapanaki yu jantu kalhitsukul laqtaqal. \p Ex ni yuꞌuncha va tanaul: \p —Yucha jantu kintapaxtoqniyan ni kijnankꞌan. ¡Yucha ka minkuentajcha ni uxintꞌi! \p \v 5 Ex ni Judas laqtanqalhul ni tumin laka ay lakatajtan, taxtul va ankal ixpixtuchꞌikiltaka ixlaqꞌaman. \p \v 6 Yu xaꞌukxtinin kuras tasakchoqol ni tumin, va tanaul: \p —Ni aniy tumin va tsamantacha jakꞌalnan, va yucha yu lhimapalkal ixmaqnika qayntaun lapanaki. Jantu lay mujuyau taꞌan mujukan xatumin lakatajtan. \p \v 7 Ex va tamachꞌantamil ixjatapastakꞌatkꞌan para kataꞌil aqxtaun tꞌun yu ixnavin qayntaun xamakanaꞌ aqchoqoxna, chuncha para ancha katamaknul lapanakni yu alakataun machaqan. \v 8 Xlhiyucha ni anchanu lakatꞌun vananaj tajuniy va Xatꞌun Jakꞌalnan. \v 9 Va chuncha val tacha maqancha tsꞌoqlhi ni Jeremías yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, yu najun inchine: “Tachꞌapal ni treinta xatumin plata, yu xatapal yu ixtamukꞌanita ni israelitas, \v 10 kun yucha taꞌinil ixtꞌun qayntaun xamakanaꞌ aqchoqoxna, chuncha tacha kilhijunil ni Jalhachimoꞌonuꞌ Dios.” \s1 Ni Jesús lhaꞌanikal Pilato \r (Mr. 15:2-5; Lc. 23:3-5; Jn.18 :33-38) \p \v 11 Ex chuncha va lhaꞌankal ni Jesús kun ni gobernador. Yucha va lhisakmil: \p —¿Uxintꞌi va yu ay xajalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi ni israelitas? \p Ex va naul ni Jesús: \p —Va tacha ni uxintꞌicha nau. \p \v 12 Pero tejkan ixtatꞌajuncha tislajmanan ni Jesús yu xaꞌukxtinin ni kuras kun yu xalajꞌaynin ni lapanakni, ex ni yucha va valiꞌiy saq ixjunita. \p \v 13 Xlhiyucha ni Pilato va lhisakmil: \p —¿Jantu kꞌaꞌasmaktꞌi tachun yu tatꞌaunan lhitislajmanan? \p \v 14 Pero ni Jesús mas va laqataun chivinti jantu kaqaltayl. Ex tus taun lhilal ni gobernador. \s1 Lhinaunkancha ixmaqnika ni Jesús \r (Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25; Jn.18 :38—19:16) \p \v 15 Tejkan xakꞌatan Paxku ixjun, ex yu gobernador va si ixxꞌotꞌa qayntaun tachꞌin yu ixtalaksakꞌa ni lapanakni. \v 16 Exnicha ixꞌalin qayntaun tachꞌin yu ayaj ixmispakan, va ixjunkan Barrabás. \v 17 Ex chuncha tejkan ixtaꞌaqxtoqnun ni lapanakni, ni Pilato va laklhisakmil, va naul: \p —¿Taꞌayucha naunatꞌik oxamaktaun kakmakaul? ¿U va Barrabás u va Jesús yu junkan Cristo? \p \v 18 Ni Pilato ixkꞌatsay va ixtamaqxtaqta ni Jesús por ixꞌakchaꞌatikꞌan. \p \v 19 Tejkan vananaj ixvil la ixpulakchivin, ex yu ixanati va malaqachanil chivinti, va junil: “Jantu tuꞌuchun kꞌamakꞌanin ni anchanu lapanaki yu jantu kalhitsukul laqtaqal. Kutancha tsꞌis va taxtuj klhiꞌaqlaqavanal ni anchanu lapanaki.” \p \v 20 Pero yu xaꞌukxtinin kuras kun yu xalajꞌaynin ni lapanakni va taxaqalal ixtalhavaxtu lapanakni para kataskꞌinil kaxꞌoqkal ni Barrabás y para kamaqnikal ni Jesús. \v 21 Ex chuncha yu gobernador va aaqtaun jalaklhisakmil ni lapanakni, va lakjunil: \p —¿Taꞌayucha naunatꞌik kakmakaul oxamaktaun ni aniy pumatꞌuy lapanakni? \p Va tanaul: \p —¡Va Barrabás! \p \v 22 Ex yu gobernador va laklhisakmichoqol, va naul: \p —¿Ex tisuncha kakmakayacha kun ni Jesús, yu junkan Cristo? \p Ex va taqaltayanal, va tamatꞌasal: \p —¡Kamakxtukmukꞌakal laka kurus! \p \v 23 Pero yu Pilato va lakjunchoqol, va naul: \p —¿Tisuncha laqtaqal makata? \p Pero ni yuꞌuncha aaqtalaqtaun tamatꞌasachoqol, va tanaul: \p —¡Kꞌamakxtꞌukmukꞌacha laka kurus! \p \v 24 Ex laqtsꞌil ni Pilato ni jantucha lay tuꞌuchun makay. Yu lapanakni va apalaycha ixtalakchiviniy y ixtatꞌasay kun lhilukuj. Chuncha ni Pilato va malaqachanil ixꞌika xkan, va makchaꞌal la ixlakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni y lakjunil: \p —Ni kitꞌin jantu kilaqtaqal kunaꞌ ixmaqnika ni aniy ox lapanaki. Tapaxtoqniyan ni uxiknan. \p \v 25 Chuncha tus tachun ni lapanakni va tanaul: \p —Chun, ni kijnan y vachuꞌ kesꞌatꞌankꞌan va kilaqtaqalchkꞌan kunaꞌ ni ixlhinin. \p \v 26 Ex chuncha ni Pilato va oxamaktaun makaulcha ni Barrabás. Ex lhinaul ixmaqanaqka ni Jesús y maqxtaqlhi para kamakxtukmukꞌakal. \s1 Ni tropas talaktuꞌuy ni Jesús \r (Mr. 15:16-20; Jn.19 :2,3) \p \v 27 Ex chuncha yu ixtropas ni gobernador va talhaꞌal ni Jesús la ixchaqa ni gobernador. Ancha laqmaqxtoqkal yu alati tropas tus xvilhin tamalaqachoqoxnul. \v 28 Tamajꞌanil ixlaqchꞌiti y tamulanil aqxtaun laqchꞌiti yu xlapul. \v 29 Tamalakpatanul taun korona yu ixlhimakakanta jaltukun, y tamachꞌapal laqataun palik la ixlhimajkanaj. Ex taꞌaqtsoqoqtanil la ixlakaꞌukxpu, talaktuꞌul, va tajunil: \p —¡Katsukuꞌalil yu ay xalhachimoꞌonuꞌ ni israelitas! \p \v 30 Va talakapuchujval, ex kun ni anchanu palik yu ixlhaꞌanta, va talhilaqapanaqchoqol. \v 31 Tejkan talaktuꞌuꞌolcha ex tamaxtunichoqol ni xlapul laqchꞌiti, tamulanichoqol yu ixlaqchꞌiti y talhaꞌalcha para kataxtukmukꞌal laka kurus. \s1 Taxtukmukꞌal ni Jesús laka kurus \r (Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43; Jn.19 :17-27) \p \v 32 Tejkan ancha tataxtul, tapaxtoqlhi qayntaun joꞌati yu junkan Simón yu machaqaꞌ Cirene. Talhijunil laqatapꞌasta kalhaꞌal ixkurus ni Jesús. \p \v 33 Tachaꞌal lakataun aspajun yu ixjunkan Gólgota (va naunputun xajalukuti aqtsul). \v 34 Ancha tamaꞌotul ni Jesús xaxkan uvas yu skajtacha yu lhiyaukanta taun kꞌuchꞌu para jantu ayaj kaꞌukskꞌatsal. Pero tejkan kilkꞌatsal ni Jesús ex jantu kaꞌoqlhi. \p \v 35 Tejkan tamakxtukmukꞌaꞌol laka kurus, ex aqtayl tamakay suerte para taꞌayucha katamakaunil ixlaqchꞌiti. Ex va chuncha taqayntsal tacha maqancha istsꞌoqta yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios, najun: “Talaqlvaqlhi kilaqchꞌiti y tamakanil suerte yu xakꞌulata.” \v 36 Ex chuncha ancha tataulalcha para katalhistaklhi. \v 37 Va tatsꞌoqmukꞌanil taun chivinti la ixꞌaqtsul ni ixkurus, va najun: “Aniy va Jesús, ixJalhachimoꞌonukꞌan ni israelitas”. Va yucha talhimaqnil. \v 38 Ancha vachuꞌ laktꞌaxtukmukꞌakal kun Jesús pumatꞌuy alhavanan. Qayntaun la ixlhijakanaj y yu aqayntaun la ixlhimaqxu. \p \v 39 Yu ancha ixtatapasay va laqxtoqnuꞌ chivinti ixtajuniy, ixtamalaklay ixꞌaqtsulkꞌan, \v 40 va ixtajuniy: \p —¡Uxintꞌi yu ixmaqtꞌatꞌi ni ay kilakatajtankꞌan ex paqtꞌutu julchan ixmaꞌayauchꞌoꞌoꞌ! Incha laqsaval va Sasꞌatꞌa Dios unitꞌa, chavay kꞌalaqtꞌaxtꞌu meꞌeman y kapꞌatꞌaꞌutꞌi laka kurus. \p \v 41 Yu xaꞌukxtinin ni kuras ali yu xalajꞌaynin ni lapanakni ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas, vachu va chun talaktuꞌul ni Jesús, va tanaul: \p \v 42 —Ixjamalaqtaxtuy yu alati pero jantu lay laqtaxtuy ixlaqꞌaman. Incha yucha va yu ay xajalhachimoꞌonuꞌ israelitas, ex kapatajul la ixkurus y kaklhakapuꞌaniyau ni yucha. \v 43 Yucha lhakapuꞌan ni Dios. Chavay va Dios kamalaqtaxtul incha laqsaval achaniy. Yucha kintajuntan va Sasꞌatꞌa Dios junita. \p \v 44 Yu pumatꞌuy alhavanan yu ancha ixlaktꞌaxtukmukꞌakanta vachu chun laqxtoqnuꞌ chivinti tajunil ni Jesús. \s1 Nil ni Jesús \r (Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49; Jn.19 :28-30) \p \v 45 Ex atunkuj va aqtaynil putsꞌisa, y taylhaꞌal tus laꞌatꞌutu putoqoxata ixputsꞌista. \v 46 Ex chuncha anchanu hora va pꞌaysni tꞌasal ni Jesús, va naul: \p —Eli, Eli ¿lema sabactani? (va naunputun: “KiDios kꞌatꞌi, kiDios kꞌatꞌi, ¿valiꞌiycha ni kꞌilakꞌamakꞌauntꞌacha?”) \p \v 47 Yu ancha ixtayanal taqasmaklhi, va tanaul: \p —Va tꞌajun tꞌasaꞌiniꞌ ni Elías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 48 Ex yu qayntaun va takyauꞌal iniꞌ laqataun sponja. Va matajul laka xaxkan uva yu skajtacha, ex akatachꞌimukꞌal laka maqataun kꞌiu ex va malakanunil para kaꞌoqlhi ni Jesús. \p \v 49 Pero lati tanaul: \p —Kꞌamakꞌaucha. Kalaqtsꞌinaucha incha kaminaꞌ malaqtaxtunuꞌ ni Elías. \p \v 50 Taval aaqtaun tꞌasachoqol ni Jesús, ex va nilcha. \p \v 51 Ex chuncha va taꞌexpakltꞌiyul yu xaꞌay kortina ni ay lakatajtan, va taꞌexminchal xꞌakpuꞌ tus xtuntaun. Vachu xkapꞌiknil ni lakatꞌun y tatampacheꞌeꞌol yu ay chiyux. \v 52 Vachu lati yu putaknun va talaqltiꞌaꞌol y pumalhuvaj ixlapanakni Dios va takujchoqol la ixlhininkꞌan. \v 53 Astan tejkan takujchoqol ni Jesús la ixlhinin, ex ni yuꞌuncha tataxtul la ixputaknunkꞌan y tatanul laka ay putaulan Jerusalén yu ixnavin Dios y pumalhuu talaqtsꞌil. \p \v 54 Yu kapitan kun yu ixtropas yu ixtalhistakta ni Jesús va talaqtsꞌil y taꞌukskꞌatsal ni xkapꞌikniti y talaqtsꞌil tachun yu ixtꞌajun tapasanaꞌ. Ex tus ayaj tatalhanal, va tanaul: \p —¡Laqsaval ni aniy joꞌati va Sasꞌatꞌa Dios ixjunita! \p \v 55 Ancha vachu ixtayanal lhuvaj xanatin, va paqmaqati ixtatꞌajun laqtsꞌinin ni Jesús. Yuꞌuncha ixtatixkaulhimintachal tus Galilea y va ixtaꞌaqtayjulhiminta. \v 56 Lati ni yuꞌuncha va yu María Magdalena ali María yu ixnatikꞌan ni Santiago kun José, ali ixnatikꞌan yu istsꞌalan Zebedeo. \s1 Maknukal ni Jesús \r (Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56; Jn.19 :38-42) \p \v 57 Va chuncha ixtꞌajuncha putsꞌisniꞌ tejkan chaꞌal qayntaun maqaliꞌ yu ixjunkan José yu xamachaqaꞌ Arimatea ixjunita. Yucha vachuꞌ ixtꞌaltanaꞌ ni Jesús ixjunita. \v 58 Ni José va laqꞌal ni Pilato y va skꞌinil ixlakatunaj ni Jesús. Chuncha yu Pilato lhinaul kaxtaqnikal. \v 59 Ex ni José va pꞌuxlhi ixlakatunaj ni Jesús y pamilil kun aqxtaun kꞌus laqchꞌiti. \v 60 Kiimaꞌanil ixlakatunaj taꞌan sastꞌi ixpukutunuta taun talpa yu yucha ixnavin. Malakchaunilcha xakiltalakxtuti kun aqxtaun ay chiyux. Taval anchoqolcha. \v 61 Pero yu María Magdalena kun yu aqayntaun María va ancha ukstsꞌuniy ixtavilanal taꞌan maꞌakal ixlakatunaj ni Jesús. \s1 Yu ixtalhistakta taꞌan ixmaꞌakanta ixlakatunaj ni Jesús \p \v 62 Ex va chuncha ataun julchan val, va xajulchan jastaknati. Ex yu xaꞌukxtinin ni kuras ali yu fariseos va talaqꞌal ni Pilato. \v 63 Va tajunil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kijnan ikpastakchoqoyau tejkan vananaj ixtꞌajun ni anchanuꞌ makanunuꞌ lapanaki, va ixnajun yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan kakujchoqoyaꞌ la ixlhinin. \v 64 Xlhiyucha, klaskꞌiniyau kamalaꞌachꞌan ixlhistakka taꞌan maꞌakanta ixlakatunaj tus laꞌatꞌutunuꞌ julchan. Incha jantu, ex lay kataꞌal alhaumaxtunun ixlakatunaj yu ixtꞌaltanan. Ex astan katajunil ni lapanakni ni va kujchoqotacha la ixlhinin. Incha va chuncha kaval, ex va apalaycha ay kaval ni anchanuꞌ jalaklkanti xajantu yu pꞌunaj. \p \v 65 Ex lakjunil ni Pilato: \p —Kꞌalhipꞌintꞌikcha ni tropas yu katalhistakꞌaꞌ. Kꞌapꞌinchꞌipitikcha y kꞌalhistꞌaktꞌik taꞌan maꞌakanta ixlakatunaj tacha lhilayatꞌik yu ox lhistaknati. \p \v 66 Ex taꞌalcha, ox tamakal kuenta taꞌan ixmaꞌakanta ixlakatunaj, va tamukꞌanil taun sello ni chiyux yu ixpumalakchaukanta. Ancha tamakaulalcha ni tropas para katalhistaknal. \c 28 \s1 Takukchoqol ni Jesús la ixlhinin \r (Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12; Jn.20 :1-10) \p \v 1 Ixtapasatacha yu xajulchan jastaknati. Va tunkumintacha yu xapꞌunaj julchan laka semanaj. Ni María Magdalena kun yu aqayntaun María taꞌal laqtsꞌinin taꞌan ixmaꞌakanta ixlakatunaj ni Jesús. \v 2 Exnicha alil taun pꞌaysni xkapꞌikniti, va taꞌeltajul laktꞌiyan qayntaun ixmayul Dios. Taꞌukstsꞌuninil taꞌan ixmaꞌakanta ixlakatunaj ni Jesús. Va xtay moqosunil ni chiyux yu ixpumalakchaukanta y va ancha putaulal. \v 3 Yu ixmayul Dios tus olaqlnaꞌ ixtasuy tacha makaliukniti y ixlaqchꞌiti tus pꞌays yaqaq ixtasuy tacha miki. \v 4 Tejkan chuncha talaqtsꞌil yu ixtatꞌajun lhistaknan, tus taxkapꞌiknil ixtalhantikꞌan, tataqtal y tatamakaul tacha katanilcha ixtajunita. \v 5 Ex chuncha yu ixmayul Dios va lakjunil ni xanatin: \p —¡Jantu kꞌatꞌalhanantꞌik! Kitꞌin kꞌatsay va tꞌaunatꞌik lakxkaunan ni Jesús yu xtukmukꞌakal laka kurus. \v 6 ¡Jantucha aniy katamal! Va kujchoqol la ixlhinin, chuncha tacha naul ni yucha. ¡Kꞌatꞌantꞌik laqtsꞌinin taꞌan ixmamakanta! \v 7 Tsꞌalaj kapꞌinchꞌipitik y kalakꞌunchꞌipitikcha ixtꞌaltanan ni va kujchoqotacha la ixlhinin y yucha kapꞌulꞌanaꞌ Galilea. Ancha kꞌalaqtsꞌinapitik. Va yucha yu klalhilaqmintau juninin. \p \v 8 Ex chuncha ni xanatin va tsꞌalaj tataspꞌikchoqol taꞌan ixmaꞌakanta ixlakatunaj pero kun talhanti y vachuꞌ kun achati. Tatakyauꞌal makꞌatsaninin ixtꞌaltanan ni Jesús. \v 9 Ex chuncha va niman laktasunil ni Jesús y lakmastakꞌal. Yuꞌuncha va tatalakanunil ni Jesús y talaqatanuꞌinil ixchꞌaja y tatoꞌoyal. \v 10 Ex chuncha ni Jesús lakjunil: \p —¡Jantu kꞌatꞌalhanantꞌik! Kꞌapꞌinchꞌipitik juninin kintꞌaltanan ni kataꞌal Galilea y ancha kintalaqtsꞌinaꞌ. \s1 Yu talaqputeꞌel ni tropas \p \v 11 Tejkan ixtaꞌantacha ni xanatin, lati ni tropas yu ixtalhistaknanta taꞌal laka ay putaulan. Talaqputeꞌeniꞌol yu xaꞌukxtinin ni kuras tachun yu ixlhitapasata. \v 12 Ex chuncha yu xaꞌukxtinin kuras va talaqꞌal yu xalajꞌaynin para katamachꞌantamil ixjatapastakꞌatikꞌan kun yuꞌuncha. Lhuu tumin taxtaqnil yu tropas. \v 13 Va taxaqalal, va tajunil: \p —Uxiknankꞌan kꞌalaqpꞌutꞌeꞌeyapitik ni tejkan tsꞌis ixjunita va iltꞌatꞌatꞌatꞌik ex yu ixtꞌaltanan ni Jesús va kitaꞌalhaumaxtul ixlakatunaj. \v 14 Incha kakꞌatsayaꞌ yu tapasal ni gobernador ex ni kijnankꞌan kakxaqalayau. Ex jantucha tuꞌuchun katalhitaqmukꞌaniyan. \p \v 15 Ex ni tropas talaqaꞌil ni tumin y tamakal tacha laklhijunkanta. Vanaj va yucha talalaqputeꞌeniy ni israelitas tus chavaycha. \s1 Yu laklhijunil ni Jesús ixlapanakni yu ixjamalaqachay \r (Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn.20 :19-23; Hch. 1:6-8) \p \v 16 Ex taval, yu pumakautaun ixtꞌaltanan ni Jesús va taꞌal taun aspajun xaꞌestado Galilea taꞌan lhinaul ni Jesús. \v 17 Tejkan talaqtsꞌil ni Jesús, ex tatoꞌoyal pero lati jantu ox ixtalhakapuꞌan. \p \v 18 Ex ni Jesús talakanul kun yuꞌuncha, va lakjunil: \p —Ni Dios kixtaqnil tachun palhachimoꞌon mas laktꞌiyan y vachu lakatꞌun. \v 19 Kꞌalaqpꞌinchipitikcha yu oqxlaqchux ni lapanakni yu taꞌalinta aniy lakamunukpaꞌ, kꞌalakmakꞌatꞌik kintꞌaltanan. Kꞌalaqmaqchꞌajꞌavatꞌik la ixtaqaꞌuti ni kimPay ali yu isTsꞌal ali yu Espíritu Santo. \v 20 Kꞌalakmalanitꞌik katatoꞌoyal tachun yu klajuntau. Ni kitꞌin kaklatꞌaꞌalinau mas va tavanancha kaval, tus tejkan kamiꞌoyaꞌ ni lakamunukpaꞌ. Va chuncha kaval.