\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 Ni Ox Chivinti yu Tsꞌoqlhi Lucas \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt2 Ni Ox Chivinti yu Tsꞌoqlhi \mt1 Lucas \c 1 \s1 Ni Lucas tsꞌoqnil yu Teófilo \p \v 1 Pumalhuu lapanakni tatsꞌoqꞌulata tacha tapasal aniy taꞌan tꞌaunau kijnankꞌan. Ixtatsꞌoqꞌulaputun yu tapasal \v 2 vachu va tacha kintajunin ni lapanakni yu talaqtsꞌinꞌol. Yuꞌuncha talhimasul ni ox chivinti yu lhichiviniy ni Jesús. \v 3 Xlhiyucha, Teófilo, ay lapanaki kꞌatꞌi, vachuꞌ kilhipaꞌinil kaktsꞌoqnin kitꞌin tachun yu tacha tapasal. Va klaniꞌojota tachun mas va yu xapꞌunaj. \v 4 Va chuncha kakꞌatsꞌatꞌi ni chivinti yu masunikꞌantꞌa laqsaval val. \s1 Laqputeꞌekal ni katsukuyaꞌ ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ \p \v 5 Tejkan Herodes ixlhichimoꞌoy xalakatꞌun Judea, ex ixꞌalin qayntaun xakura israelitas yu ixjunkan Zacarías. Yucha va lhiyal ni kuras yu ixlapanakni Abías ixtajunita. Ixlhitꞌajun ixanati yu ixjunkan Elisabet. Yucha va ixpapanti ixjunita yu pꞌunaj xaꞌay kuraj yu ixjunkan Aarón. \v 6 Ixlaꞌatꞌuykꞌan va la ox ixtatiꞌukxuyanal kun Dios, ixtamakay tachun yu ixnajun la ixlhachimoꞌonkꞌan ali ixlhachimoꞌon ni Dios, jantu katamakal tuꞌuchun laqtaqal. \v 7 Pero jantu tꞌujuꞌ ixjunita sasꞌatꞌakꞌan, va jantu lay ixlhitsukuy jasꞌatꞌa ni Elisabet. Vachuꞌ ayaj lhuvajcha ixjachꞌitinkꞌan ixtalhitꞌajun yuꞌuncha. \p \v 8 Taval taun julchan ixtꞌajun tapatsan ni Zacarías va tacha kura. Va tapaxtoqnil ixlapanakni katatapatsanil ni Dios. \v 9 Ex va tamakal taun suerte yu ixtamakay xakuras israelitas, va paxtoqnil ni Zacarías. Ex va yucha tanuchal yu la ay lakatajtan, va aqtaylcha jamapuvanaꞌ taꞌan ixvil ni Dios. \v 10 Yu tachun ixtalhavaxtu lapanakni yuꞌuncha va maqspaꞌ ixtatamoꞌoy ixkiltalakxtuti ni ay lakatajtan taꞌan ixmapuvanan ni Zacarías. \p \v 11 Ex va tasunil ixmayul ni Jalhachimoꞌonu Dios, va la ixlhijakanaj ni altar. \v 12 Ex ni Zacarías tejkan chuncha laqtsꞌil taꞌan ixtꞌajun mapuvan, va ayaj talhanal. \v 13 Pero ni ixmayul Dios va najun: \p —Jantu katꞌalhan, Zacarías. Ni Dios yu skꞌinin, yucha qalasmatꞌan. Chavay mixanati Elisabet kalhitsukuyacha qayntaun jasꞌatꞌa, kꞌaꞌuneꞌe ixtaqaꞌuti va Juan. \v 14 Va ayaj lhuvaj achati kalhitsꞌukꞌuyeꞌe y vachuꞌ ni lapanakni ayaj kataꞌachaxꞌiyaꞌ. \v 15 Ni anchanu jasꞌatꞌa, yucha la ay kunaꞌ kun Dios. Jantu kaꞌotꞌaꞌ xaxkan uva nisin lhiꞌotꞌati. Tejkan jantukaꞌ tsukuy, yucha kalaqtanuyaꞌ ni Espíritu Santo. \v 16 Kaxaqalayaꞌ ni lapanakni yu aniy machaqan Israel ex pumalhuu katalhakapuꞌanchoqoyaꞌ ni Dios ixJalhachimoꞌonukꞌan. \v 17 Yucha kapꞌulayaꞌ ex astan kaminaꞌ ni Jalhachimoꞌonuꞌ. Vachuꞌ kunaꞌ tacha ixjunita Elías yu ixlhichiviniy Dios, va chuncha kunaꞌ ixjatsukunti kun ixtapꞌasta. Kamakayaꞌ ni chꞌantaun kataval ixjalhanutkꞌan ni xapaynin ali sasꞌatꞌankꞌan para katalapaxkal. Kalaqxtaqniyaꞌ jatapastakꞌati yu chavay jantu taqalasmaknan para vas katatiꞌukxuntayal. Ex chuncha kalaꞌoxiyacha ni lapanakni para katalaqaꞌil ni Jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 18 Ex va naul ni Zacarías, va junkal ixmayul Dios: \p —¿Tas kakpukꞌatsayaꞌ licha laqsaval yu kiꞌuniy? Yu kitꞌin va ayaj xapaycha, vachu kixanati la lhuvajcha ixjachꞌitin. \p \v 19 Ex qaltayl ni mayul: \p —Kitꞌin va Gabriel yu kmakay ixlhitapatsa ni Dios. Va kmalaqachakal para kaktꞌachivinin ni uxintꞌi, va para kunin ni aniy ox chivinti. \v 20 Chavaycha jantu kalhakꞌapꞌupꞌi kinchivinti, mas laqsaval chuncha katapasayaꞌ tejkan kalaqchaanaꞌ ni julchan. Xlhiyucha janunucha kꞌaꞌuneꞌe. Jantucha lay kꞌachꞌivinineꞌe tus kaꞌalinaꞌ yu tacha xajkunan, ex kꞌachꞌivininchꞌoꞌoyeꞌe. \p \v 21 Tachun ni lapanakni va maqspaꞌ ixtapakxanta ni Zacarías, va la ixtapastakꞌutacha, va maqtoqoxatanul lakatajtan ni Zacarías. \v 22 Ex tejkan taxtuchoqol va jantucha lay chiviniy. Ni lapanakni tapastaklhi ni va laqtsꞌil taun tuꞌuchun ni lakatajtan. Ex vamuncha ixlakmajkuniy, va chuncha janunucha tiꞌukxuntayal. \p \v 23 Ex mamaktalcha ixlhitapatsa lakatajtan ni Zacarías, va anchoqolcha la ixchaqaꞌ. \v 24 Ex astan va jaꞌaynaꞌ val ixanati Elisabet. Jantu katataꞌaxtul tus laqchaꞌal laqakis malkuyuꞌ, va naul: \p \v 25 “Chuncha kimakanil ni Jalhachimoꞌonu Dios para jantucha apalay kintalaktuꞌul ni lapanakni.” \s1 Ni María junkal ni kalhitsukuyaꞌ ni Jesús \p \v 26 Tejkan laqchaꞌal laqachaxan malkuyuꞌ, ni Dios va malaqachal ixmayul yu junkan Gabriel laka estado Galilea, lakataun putaulan yu junkan Nazaret. \v 27 Va laqkilachil qayntaun jatsiꞌi yu ixjunkan María. Ni yucha iskꞌininti ixjunita qayntaun tsꞌal yu ixjunkan José. Yu José minchal kun ixlapanakni David yu maqancha ay jalhachimoꞌonuꞌ ixjunita. \v 28 Tejkan laqchinchal ni mayul Gabriel, va mastakꞌal ni María, va junil: \p —Dios mapayniyan, va alinta kun uxintꞌi. Apalay ox kaxajtachal mijatsukunti xajantu matichun xanati. \p \v 29 Ex ni María va pastakꞌul, aqtayl pastakꞌa tisuncha naunputuncha ni anchanu chivinti yu pumastakꞌakal. \p \v 30 Ex va najun ni mayul: \p —Jantu katꞌalhan, María. Dios kaxtaqniyan taun ay japaxkanti. \v 31 Uxintꞌi aynacha kꞌaꞌuneꞌe, kꞌalhitsꞌukꞌuyeꞌe qayntaun tsꞌal, kꞌaꞌuneꞌe ixtaqaꞌuti va Jesús. \v 32 Yucha vamun yuꞌ pꞌas kunaꞌ, kunkanaꞌ Sasꞌatꞌa Dios. Ni Dios kaxtaqniyaꞌ ixpalhachimoꞌon tacha ixlhachimoꞌon ixpapaꞌ David yu ay jalhachimoꞌonuꞌ ixjunita maqancha. \v 33 Mas va tavanancha yucha miJalhachimoꞌonukꞌan kunaꞌ mintachunkꞌan yu israelitas untꞌatꞌik. Ixlhachimoꞌon jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. \p \v 34 Ex ni María va najun: \p —¿Tas va kunacha? Yu kitꞌin va keꞌemankaꞌ, jantukaꞌ klhitsukuy kixapay. \p \v 35 Ex qaltayl ni mayul, va junil: \p —Ni Espíritu Santo kachinaꞌ la milakatunaj, ixtapꞌasta ni Dios chuncha kamakayaꞌ. Xlhiyucha ni tsꞌal yu katsukuyaꞌ, yucha ox kunaꞌ kun Dios, va kunkanacha Sasꞌatꞌa Dios. \v 36 Vachuꞌ mintꞌalapanaki Elisabet kalhitsukuyaꞌ qayntaun jasꞌatꞌa mas ayaj xanaticha. Ixtanajun jantu aqtaun lay kalhitsukul jasꞌatꞌa pero chavay laqachaxancha malkuyuꞌ tiꞌukxuyal aynaꞌ. \v 37 Yu Dios xoqta lay makay, jantu kaꞌalil yu jantu lay makay. \p \v 38 Ex ni María va naul: \p —Chavaycha kitꞌin kunita ixꞌoqxtamati ni Jalhachimoꞌonu Dios. Kimakalcha va yu kimakaputuncha, yu tacha uxintꞌicha naꞌun. \p Ex va anchoqolcha ni mayul. \s1 Ni María laqꞌal ni Elisabet \p \v 39 Ex taxtul ni María, va soqol tus chaꞌal taun putaulan laka xaꞌaspajunuxnan xaꞌestado Judea. \v 40 Tanuchal la ixchaqaꞌ Zacarías, va mastakꞌal ni Elisabet. \v 41 Tejkan qasmaklhi Elisabet ni jamastakꞌanti, ex ni jasꞌatꞌa va laklal la ixpajan. Ni Elisabet laqtanuꞌol ni Espíritu Santo. \v 42 Va la pꞌas naul: \p —Apalay ox kaxajtachal mijatsukunti xajantu matichun xanati. Vachuꞌ ni jasꞌatꞌa la mimpajan. \v 43 ¿Valiꞌiycha kimpaxtoqniy ni kilaqminta ixnati kiJalhachimoꞌonuꞌ? \v 44 Tejkan xkꞌili ijqasmaklhi mimastakꞌanti, va laklal kun achati ni jasꞌatꞌa la kimpajan. \v 45 Va lhakꞌapꞌupꞌi ni laqsaval kunaꞌ yu naul ni Jalhachimoꞌonu Dios, xlhiyucha ox kaxajtachal mijatsukunti. \p \v 46 Ex va naul ni María: \q1 La kelhanuti, kitꞌin la ay kmakay ni Dios. \q1 \v 47 La ketsukunti va klhiꞌachantajuy ni Dios yu kimalaqtaxtuta. \q1 \v 48 Kimapaynil mas va klakatꞌuniy ni kitꞌin yu ixꞌoqxtamati kunita. \q1 Chavaycha tachun ni lapanakni mas va tavanancha va si kintajunaꞌ ni ox xajachal kijatsukunti. \q1 \v 49 Dios lhitꞌajun tapꞌasta, va yucha kimakanita yu lajꞌay. \q1 Yucha va si ox junita. \q1 \v 50 Mas va tavanancha lakmapayniy tachun ni lapanakni yu tatoꞌoyay. \q1 \v 51 Tachun yu makay yucha va masuy ixtapꞌasta. \q1 Ni lapanakni yu lajꞌay takꞌatsꞌan la ixjatapastakꞌatkꞌan, va lakstꞌuniy lakmakatacha. \q1 \v 52 Va lakmaxtunil ixtapꞌastakꞌan ni lajꞌay lapanakni, \q1 va lajꞌay lakmakal yu lakstꞌuniy takꞌatsan. \q1 \v 53 Yu tachavaniy va ox lakmaꞌotsanil. \q1 Yu maqalinin va lakmaxtuniꞌol yu ixtalhitꞌajun, valiꞌiy jalakmakaul. \q1 \v 54 Yucha kintaꞌaqtayjuyan yu israelitas juntau, yu ixꞌoqxtamatin juntau. \q1 Jantu aqtaun kꞌapꞌa, va si kintamapayniyancha. \q1 \v 55 Vachu va tacha lakjunil ni kepayankꞌan yu maqancha ixtatꞌajun. \q1 Vachu va tacha junkal ni Abraham, kalakmapaynikanaꞌ mas va tavanancha tachun sasꞌatꞌan. \p \v 56 Ex chuncha ni María va tꞌataulal ni Elisabet va tacha laꞌatꞌutu malkuyuꞌ. Taval anchoqolcha la ixchaqaꞌ. \s1 Tacha putsukul ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ \p \v 57 Taval laqchaꞌal ni julchan, va maqlaqavanalcha ni Elisabet, lhitsukul va tsꞌal. \v 58 Ex ixlapanakni kun yu ancha ixtꞌataulnin va takꞌatsal ni Dios xtaqnil taun ay jamapayninti. Tachun talhiꞌachantajuꞌol. \v 59 Tejkan laqchaꞌal paqtsajin julchan, va taꞌal xvililichukꞌuninin ni jasꞌatꞌa. Ex chuncha ni lapanakni va ixtajunputun Zacarías yu ixtaqaꞌuti ixpay. \v 60 Pero ixnati qaltayanal, va najun: \p —Jantu yuꞌ kajunkanaꞌ, kajunkanaꞌ va Juan. \p \v 61 Ex tanaul: \p —¿Valiꞌiycha? Jantu matichun katsukul milapanaki yu chuncha kajunkal. \p \v 62 Ex talhisakmil yu ixpay yu janunuꞌ y aqatapa, va tamajkunil: \p —¿Tisuncha taqaꞌuti kꞌaꞌuneꞌe ni mintsꞌal? \p \v 63 Ex yu xapay skꞌil aqxtaun tabla, ancha tsꞌoqmukꞌal: “Kintsꞌal kajunkanaꞌ va Juan.” Ex ni lapanakni va tus tachun saq tatayal. \v 64 Ex taꞌoxichoqolcha ixkil ni Zacarías, laycha malaklanichoqoy isimaꞌati, chivinchoqolcha, va ay makal ni Dios. \v 65 Ex chuncha tatalhanal tachun ixtꞌataulnin. Talajunil yu tapasal tus takꞌatsaꞌol tachun ni lapanakni laka aspajunuxnan xaꞌestado Judea. \v 66 Tachun yu taqasmaklhi taꞌaqtayl tapastakꞌa, va tanajun: \p —¿Tis va suncha kunacha ni anu jasꞌatꞌa? \p Ni Jalhachimoꞌonu Dios ixꞌaqtayjuy ni jasꞌatꞌa. \s1 Ni Zacarías ay makal ni Dios \p \v 67 Ex ni xapay Zacarías laqtanuꞌol ni Espíritu Santo, laqputeꞌel ixchivinti Dios, va naul: \q1 \v 68 Ay kamakakal ni Dios kiJalhachimoꞌonukꞌan yu israelitas juntau. \q1 Kintalaqminan y kintamalaqtaxtuyan kijnan yu ixlapanakni juntau. \q1 \v 69 Kintamalaqachaniyan qayntaun Jamalaqtaxtunuꞌ yu lhitꞌajun tapꞌasta. \q1 Yucha ixpapanti kunaꞌ ni David yu maqancha ixꞌoqxtamati Dios ixjunita. \q1 \v 70 Tejkan talhichivinil ni ixlapanakni yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios, va inchine tanaul. \q1 \v 71 Kintamalaqtaxtuyan la ixtamakakꞌan yu kintꞌalaxkayninkꞌan y tachun yu jantu ox kintalaqtsꞌinan. \q1 \v 72 Lakmapaynil ni kepayankꞌan yu maqancha ixtatꞌajun. \q1 Vachu pastakꞌa yu maqancha naul ni kamakayaꞌ. \q1 \v 73 Dios xtaqnil ixchivinti ni Abraham yu kimpaykꞌan yu maqancha ixtꞌajun, naul laqsaval katapasayaꞌ. \q1 \v 74 Naul ni kintamalaqtaxtuyan la ixtamakakꞌan yu kintꞌalakxkayninkꞌan, \q1 ex lay katapatsaniu ni yucha sin talhanti. \q1 \v 75 Najun jantucha kaꞌalil kintalaqalhinkꞌan, \q1 vas katiꞌukxuntayau, mas va tavanancha. \q1 \v 76 Chavaycha uxintꞌi kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, kalhimispꞌakꞌaneꞌe tacha qayntaun lapanaki yu laqputeꞌey ixchivinti Dios yu vilchal laktꞌiyan. \q1 Pꞌunaj kꞌapꞌulpꞌiniyeꞌe ni Jalhachimoꞌonuꞌ taꞌan kapuꞌanaꞌ, kꞌalaklaꞌoxiniyeꞌe ixjatapastakꞌatkꞌan ni lapanakni. \q1 \v 77 Kꞌalakmakꞌatsꞌaniyeꞌe ni lapanakni ni lay katapulaqtaxtul \q1 y kalaqmalaqmixinikal ixtalaqalhinkꞌan. \q1 \v 78 Ni Dios ayaj kintamapayniyan, \q1 xlhiyucha kintaxtaqniyan xamaklku laktꞌiyan. \q1 \v 79 Va tacha katunkul para jantucha kaputsꞌislhi la ixjatapastakꞌatkꞌan ni lapanakni \q1 para kapuꞌau la ixtin Dios y laqalajꞌox kajuu kun yucha. \p \v 80 Ex ni tsꞌal va aynlhi, va ixtꞌajun mispanaꞌ Dios. Va ixtiꞌukxuyal taꞌan jantu alin chaqan tus laktasunil xalapanakni Israel. \c 2 \s1 Tacha putsukul ni Jesús \r (Mt. 1:18-25) \p \v 1 Ex chuncha ni jalhachimoꞌonuꞌ Augusto va lhinaul ni kaꞌalil latsꞌoqꞌulanti tachun ni lapanakni ni anchanuꞌ lakamunukpaꞌ. \v 2 Ni anchanu latsꞌoqꞌulanti va yu pꞌunaj ixtamakay tejkan Cirenio xagobernador Siria ixjunita. \v 3 Ex chuncha tachun ni lapanakni talhiꞌalcha istsꞌoqꞌulakꞌan lakatamin por lakatamin taꞌan ixputaulankꞌan ixtajunita. \p \v 4 Ex va chuncha ni José vachu taxtulcha ni laka putaulan Nazaret ni laka estado Galilea. Va al laka putaulan Belén taꞌan ixputaulan David ixjunita. Ni José minchal kun ixlapanakni David yu maqancha ay jalhachimoꞌonuꞌ ixjunita, \v 5 xlhiyucha ancha al istsꞌoqꞌulakꞌan. Tꞌaꞌal ni María ni yu iskꞌininti. Yucha aynacha ixjunita. \p \v 6 Ex chuncha tachaꞌal ni Belén. Tejkan laqchaꞌal julchan, va maqlaqavanalcha ni María. \v 7 Lhitsukulcha istsꞌal yu saꞌoqsni, pamilil kun laqchꞌiti ex va mamal taꞌan tavajin ni jukin. Jantu kaꞌalil chaqaꞌ taꞌan lay kataloqojlhi. \s1 Ixmayul Dios laktasunil yu xalhistaknan borregos \p \v 8 Ni anchanu putsꞌista ixtavilanal lapanakni yu ixtalhistakꞌa ixborregoskꞌan la ixlhimaqspaꞌ ni putaulan Belén. \v 9 Ex va laktasunil ixmayul ni Dios, va tus tꞌoqx jamaputunkunil ixmaklku ni Dios, va la pꞌaysni ixjunita. Ex chuncha yuꞌuncha va la tatalhanal. \v 10 Pero lakjunil ni ixmayul Dios: \p —Jantu katꞌalhanantꞌik. Kitꞌin klajunputunau taun chivinti yu va ayaj ox yu kalakmaꞌachajuyaꞌ tachun ni lapanakni. \v 11 Chavaycha la ixputaulan David va tsukuchal qayntaun yu katamalaqtaxtuyan ni uxiknankꞌan. Yucha ni Cristo yu laksakta ni Dios para kamil lhachimoꞌon ni lakamunukpaꞌ. \v 12 Katꞌemayapitik ni jasꞌatꞌa pamilkanta, mamakanta taꞌan tavajin jukin. Tejkan chuncha katꞌemayapitik ex chuncha kꞌapꞌukꞌatsꞌayapitik ni laqsaval yu klajunau. \p \v 13 Ex nimancha tatasul lhuvaj ixmayulnin Dios, ay tamakal ni Dios, va tanajun: \q1 \v 14 Ay kamakakal ni Dios laktꞌiyan. \q1 Aniy lakamunukpaꞌ oxamaktaun katataulal ni lapanakni yu tamakay yu lhinajun ni Dios. \p \v 15 Ex chuncha tejkan taꞌanchoqolcha laktꞌiyan ixmayulnin Dios, ex yu jalhistaknan va talajunil: \p —Kaꞌaucha ni laka putaulan Belén, kaꞌaucha laqtsꞌinin tacha tapasal yu kintamasunin Dios. \p \v 16 Ex tatakyauꞌalcha lakpuxkaunan, tatemachal ni María ali José kun ni jasꞌatꞌa, va mamakanta taꞌan tavajin jukin. \v 17 Ni jalhistaknan tejkan talaqtsꞌil ni jasꞌatꞌa talaqputeꞌenichoqol ni lapanakni yu ancha tayanal. Tajuniꞌol yu naul ni ixmayul Dios tejkan lhichivinil ni jasꞌatꞌa. \v 18 Ex va tus saq tatayal tachun yu taqasmaktayl yu talaqputeꞌel ni jalhistꞌaknan. \v 19 Pero ni María, yucha va maꞌaꞌol la ixjalhanuti tachun ni anchanu chivinti para kapastaklhi. \v 20 Ex taminchoqochalcha aaqtaun ni jalhistaknan, talhiꞌaylcha, va ay tamakal ni Dios por tachun yu ixtalaqtsꞌinta kun yu ixtaqasmakta. Va laqsaval tapasal tacha jalakjunil ni ixmayul Dios. \s1 Tamaqxtaqnil ni Dios yu jasꞌatꞌa Jesús \p \v 21 Ex va chuncha tejkan tapasal laqatsajin julchan va xvililichukꞌunikal ni tsꞌal. Ex tamukꞌanilcha ixtaqaꞌuti, va tajunil Jesús, tacha naul ixmayul Dios tejkan jantukaꞌ ixlhitsukuy la ixpulakna ni ixnati. \p \v 22 Ex astan vachuꞌ tamakal tachun yu ixtapaxtoqniy katamakal la ixlhachimoꞌon ni Moisés para oxicha kataval. Ex chuncha talhaꞌalcha ni jasꞌatꞌa yu ay lakatajtan, laka putaulan Jerusalén para katamaqxtaqnil ni Dios. \v 23 Va chuncha tsꞌoqkanta la ixlhachimoꞌon ni Dios: “Tachun tsꞌal yu saꞌoqsni yucha ixnavin Dios kunaꞌ.” \v 24 Xlhiyucha ancha taꞌal maqxtaqniniꞌ ixlapaxkankꞌan yu tacha najun ixlhachimoꞌon Dios: laꞌatꞌuy laqaxqavan u laꞌatꞌuy palumax. \p \v 25 Qayntaun lapanaki yu junkan Simeón va ancha ixvil Jerusalén. Ni anchanu lapanaki la ox ixtiꞌukxuyal, va ixtoꞌoyay Dios. Ixpakxan para kaꞌalil qayntaun yu kamalakaꞌulal xalapanakni Israel. Ni Espíritu Santo va ixtꞌatiꞌukxuyal ni yucha. \v 26 Va ixmasunita ni Espíritu Santo ni jantu kaniyaꞌ tus kalaqtsꞌinaꞌ ni Cristo yu kamalaqachayaꞌ Dios. \v 27 Ex chuncha ni Espíritu Santo va makꞌatsanil ni Simeón para katanul lakatajtan. Ex vachuꞌ ixpayan ni Jesús ancha tatanuchal para katamakal tacha najun ixlhachimoꞌon Moisés. \v 28 Ex ni Simeón chꞌapal ni jasꞌatꞌa, chꞌixlhi, ay makal ni Dios va naul: \q1 \v 29 Chavaycha, Dios kiJalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi, ni kitꞌin yu miꞌoqxtamati kunita \q1 va oxamaktauncha kaknil vachu va tacha yu kꞌiꞌun. \q1 \v 30 Chavay va klaqtsꞌilcha la kintalakavanti yu Jamalaqtaxtunuꞌ. \q1 \v 31 Yucha malaꞌachꞌatꞌa para katalaqtsꞌil tachun ni lapanakni. \q1 \v 32 Yucha va tacha taun maklku yu kalakmaputunkuviniyaꞌ ixjatapastakꞌatkꞌan ni lapanakni yu jantu israelitas kataval. \q1 Ni kijnankꞌan yu israelitas kuntau va por yucha kintatoꞌoyayan ni lapanakni. \p \v 33 Ex chuncha yu ixpay ali ixnati va tus saq tatayal por ixchivinti yu lhichivinil ni jasꞌatꞌa. \v 34 Ex ni Simeón va skꞌinil Dios ni kalaqꞌaqtayjul. Naul, va junkal ni María yu ixnati ni jasꞌatꞌa: \p —Ni aniy jasꞌatꞌa va por yucha pumalhuu xalapanakni Israel katataqtayaꞌ, vachu pumalhuu kataꞌostaulchoqoyaꞌ. Kamasuyaꞌ yu ox tin pero jantu ox katalaqtsꞌinaꞌ. \v 35 Chuncha ox katasuyaꞌ ixjatapastakꞌatkꞌan lhuvaj lapanakni. Xlhiyucha kaxkaniyan melhanuti tus va tacha espada yu kaltꞌoꞌonikꞌa mintankilakna. \p \v 36 Vachu ancha ixvil qayntaun xanati yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Yucha ixjunkan Ana, va istsiꞌi Fanuel ixjunita yu ixmaqlaqapꞌu Aser. Ni Ana la lhuvaj ixjachꞌitin ixjunita. Yu ixapay va laqatujun jachꞌitin ixtꞌatꞌajun tejkan nil. \v 37 Ex ni Ana yucha va ochenta y cuatro jachꞌitin tiyau ixtiꞌukxuyal. Va lhilhiy ixtapatsay laka ay lakatajtan, jantu ixtaxtuy, va iskꞌin Dios, ixtaskꞌajay. Va chuncha ixtamoꞌoniy ni Dios. \v 38 Ex chuncha tejkan ancha tachaꞌal José ali María, vachucha chaꞌal ni Ana. Va lhipaxkajlaqtsꞌil Dios por yu jasꞌatꞌa. Ex chuncha jalhixaqalal tachun ni lapanakni yu ixtapakxanꞌita para kalaqtaxtul ni laka putaulan Jerusalén. \s1 Ni jasꞌatꞌa Jesús lhaꞌanchoqokal laka putaulan Nazaret \p \v 39 Ex chuncha tejkan ni María ali José tamakaꞌolcha tachun yu ixnajun ixlhachimoꞌon ni Dios, va taꞌanchoqolcha xaꞌestado Galilea la ixputaulankꞌan yu junkan Nazaret. \v 40 Ancha aynchal ni jasꞌatꞌa, va ancha laqapꞌaysninchal. Va lhuvaj jatapastakꞌati lhitsukul, vachu la mapaynil ni Dios. \s1 Tejkan tsꞌal ixjunita ni Jesús laktꞌachivinil yu lajꞌay lapanakni yu ay lakatajtan Jerusalén \p \v 41 Ixpayan ni Jesús ixtaꞌan laka Jerusalén taun taun jachꞌitin tejkan ixꞌalin ni Paxku yu ay ixkꞌatankꞌan ni israelitas. \v 42 Tejkan laqchaꞌal laqakautꞌuy ixjachꞌitin ni Jesús, va jalaktꞌaꞌal laka kꞌatan. \v 43 Tejkan paꞌanchal ni anchanu kꞌatan, ni ixpayan ni Jesús ixtaꞌanchoqota la ixchaqakꞌan. Jantu katakꞌatsal ni Jesús vananaj taulal laka putaulan Jerusalén. \v 44 Ixtalhilay kalaktꞌamil alati lapanakni y chuncha va taun julchancha lakatin ixtaꞌanta. Tejkan tapuxkaul la ixlapanaknikꞌan kun ixꞌamigoskꞌan, \v 45 jantu katatemal. Ex ixtaminchoqota lakxkaunan laka putaulan Jerusalén. \v 46 Tejkan paqtꞌutunuꞌ, tatemal ni Jesús yu ay lakatajtan. Va ixlaktꞌavil yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Ixlajqasmatꞌa y vachuꞌ ixlaklhisakmiy chivinti. \v 47 La ox ixmalaqasiy y la ox ixlajqaltajiy tus va saq tataulal tachun yu ixtaqasmatꞌa. \v 48 Tejkan tatemal ni Jesús, ni ixpayan va saq tatayal. Va naul ni ixnati: \p —Kesꞌatꞌa, ¿valiꞌiycha chuncha laycha? Mimpay ali kitꞌin klapuxkauyau, jantu klatemayau, xakmaqaninintau. \p \v 49 Ex lakjunil ni Jesús: \p —¿Valiꞌiycha kilapuxkauyau? ¿Jantu kꞌatsꞌayatꞌik ni va maqskꞌiniy kakmakal ixlhitapatsa kimpay? \p \v 50 Pero yuꞌuncha jantu katamalaqasil yu lakjunil. \p \v 51 Ex laktꞌaꞌanchoqol ni Jesús laka putaulan Nazaret. Va ixlajqalasmatꞌa. Ni ixnati va ixmaꞌay la ixjalhanuti tachun yu tapasal. \v 52 Ex ni Jesús va ixꞌajin y vachu ixꞌayꞌan ixjatapastakꞌati. Vachu ni Dios kun ni lapanakni ixtalhiꞌachantajuy ni Jesús. \c 3 \s1 Ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ jalaqxaqalay ni lapanakni para katamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan \r (Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn.1 :19-28) \p \v 1 Laqakaukisicha jachꞌitin ixlhachimoꞌonunta yu ay jalhachimoꞌonuꞌ yu Tiberio ixjunkan. Ni Poncio Pilato xagobernador Judea ixjunita. Yu xagobernador Galilea yucha va Herodes ixjunita. Ixlaqaj Herodes va Felipe ixjunkan, yucha xagobernador Iturea ali Trakonite ixjunita. Yu Lisanias va xagobernador Abilinia ixjunita. \v 2 Yu Anás ali Caifás, yuꞌuncha ixꞌukxtinkꞌan xakuras israelitas ixtajunita. \p Ex chuncha lakakꞌavinan ni Dios va xaqalal ni Juan yu istsꞌal Zacarías. \v 3 Ex chuncha ni Juan tapasaꞌol talakachux taꞌan ukstsꞌuniy ni xalaꞌaxkan Jordán. Va jaxaqalal ni lapanakni para kataꞌaqchajꞌaul va chuncha katasul ni tapaxalcha ixjatapastakꞌatkꞌan, ex ni Dios kalaqmalaqmixinil ixtalaqalhinkꞌan. \v 4 Yu ixmakay ni Juan va tacha yu istsꞌoqta ni Isaías yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios la maqancha, va naul: \q1 Qayntaun tꞌasay ni lakakꞌavin, va najun: \q1 “Kalaꞌoximanitꞌikcha ixlakatin ni Jalhachimoꞌonuꞌ. \q1 Vas kꞌamakꞌatꞌikcha para tsꞌalti katapasal.” \q1 \v 5 Tachun yu lakpuꞌuyan kalaqtsamaꞌokal. \q1 Tachun yu aspajunuxnan kalakpujkal. \q1 Taꞌan jalkꞌavil, va kalasavalakal, \q1 taꞌan lakapulkalau, va lakaputaun kaval. \q1 \v 6 Va chuncha katatapaxalcha ixjatsukuntikꞌan tachun ni lapanakni. Katalaqtsꞌinaꞌ ni Dios tejkan kalaqmalaqtaxtuyaꞌ ni ixlapanakni —va chuncha naul ni Isaías. \p \v 7 Tejkan qaynlhuu lapanakni talaqchinchal ni Juan para kalaqmaꞌaqchajꞌaval, ex va lakjunil ni Juan: \p —Laktuꞌunuꞌ tsapulin untꞌatꞌik. ¿Taꞌayucha xatajunancha ni uxiknan para kaꞌostꞌik ni jamaqanlqajnati yu lakamintacha? \v 8 Kꞌamakꞌatꞌikcha yu lajꞌox para ex chuncha katasulcha ni mapꞌaxatꞌatꞌikcha mimputsukkꞌan. Jantu kanauntꞌik meꞌemankꞌan: “Ni Abraham yucha kimpaykꞌan”. Kitꞌin klajunau yu Dios lay kalakmapaxal ni aniy chiyux para kataval sasꞌatꞌan Abraham. \v 9 Chavaycha va tacha taun hacha yu va laycha kachaqxtal ni kꞌiu la ixtitakxiyati. Yu jantu makay yu lajꞌox, yucha kachaqxtakal, va kamapꞌukalcha ni laka jikmi. \p \v 10 Ex tanajun pumalhuu lapanakni: \p —¿Tas kakmakayaucha? \p \v 11 Ex qaltayanal ni Juan, va najun: \p —Yu lhitꞌajun aqxtꞌuy chamarra, va kaxtaqnil yu jantu kalhitsukul. Vachu yu lhitꞌajun ixlhiꞌuti, va katꞌaꞌul yu tsꞌanqaniy. \p \v 12 Ex chuncha tachinchal yu tachꞌinin impuestos para kamaqchajꞌavakal, va tanajun: \p —Jamalaniniꞌ, yu kijnan ¿tas kakmakayaucha? \p \v 13 Ex lakjunil ni Juan: \p —Jantu kꞌalhitꞌoqslaskꞌinitꞌik tumin yu jantu tapaxtoqniyan. \p \v 14 Ex yu tropas vachu talhisakmil: \p —Yu kijnan ¿tas kakmakayaucha? \p Ex lakjunil: \p —Jantu kꞌalakꞌalhaunitꞌik alati lapanakni kun miꞌayajnatkꞌan y jantu kꞌalakmakꞌanutꞌik. Kꞌatꞌaꞌoxamaktꞌamitꞌikcha kun yu milhilhajatkꞌan. \p \v 15 Tachun ni lapanakni ixtapakxanꞌita yu ixtanajun kamalaqachayaꞌ ni Dios. Taval va ixtapastakꞌa la ixjalhanutkꞌan ni Juan kaval ni Cristo yu ixtanajun kaminaꞌ. \v 16 Pero ni Juan va jalakjunil tachun ni lapanakni: \p —Ni kitꞌin va xkan klapumaꞌaqchajꞌavayau. Pero kaminaꞌ aqayntaun yu apalay ay xajantu kitꞌin. Yu kitꞌin tus jantu kimpaxtoqniy kaklakmusxꞌoqnil xamusni ni ixvarachi. Yucha katapumaꞌaqchajꞌavayan kun ni Espíritu Santo ali jikmi. \v 17 Va tacha kalhitsukul la ixmakaꞌ ixpatankꞌalhan para kalaktankꞌalhal ni lapanakni tacha trigo. Yu lajꞌoxi kalakmaꞌayaꞌ la ixpakꞌatsa pero yu tacha pꞌoqxni kalaqxavayaꞌ laka jikmi yu jantu aqtaun kamixaꞌ. \p \v 18 Va lhuu jatapastakꞌati jaxtaqnil ni lapanakni. Jalaqputeꞌenil ni ox chivinti yu masuy tacha lay katapulaqtaxtul. \v 19 Ni gobernador Herodes ixtꞌatꞌajun Herodías yu ixanati ixpꞌisaqa, vachu makal alati axtoqnuꞌ yu jantu ox kaval, xlhiyucha laqꞌaymal ni Juan. \v 20 Ex chuncha ni Herodes makachoqol yu apalay jantu ox, va manul laka pachꞌin ni Juan. \s1 Aqchajꞌaul ni Jesús \r (Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11) \p \v 21 Ex chuncha tejkan taꞌaqchajꞌauꞌol tachun ni lapanakni, ni Jesús vachu aqchajꞌaul. Va aqtayl tamoꞌoy ex talaqltiꞌal ni laktꞌiyan. \v 22 Va taꞌeltujunil ni Espíritu Santo va tacha taun palumax. Vachuꞌ chivinkal ni laktꞌiyan, va junkal ni Jesús: \p —Uxintꞌi, kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, ayaj ikpaxkayan. Va ayaj klhiꞌachantajuy por uxintꞌi. \s1 Yu maqancha ixjapayan ni Jesús \r (Mt. 1:1-17) \p \v 23 Ex chuncha ni Jesús tejkan aqtayl tapatsaniy ni Dios va pꞌuxaunkau ixjachꞌitin. Ni lapanakni va ixtapastakꞌa ni Jesús va istsꞌal José. Ni José va istsꞌal Elí \v 24 yu istsꞌal Matat yu istsꞌal Leví yu istsꞌal Melki yu istsꞌal Jana yu istsꞌal José \v 25 yu istsꞌal Matatías yu istsꞌal Amós yu istsꞌal Nahúm yu istsꞌal Esli yu istsꞌal Nagai \v 26 yu istsꞌal Maat yu istsꞌal Matatías yu istsꞌal Semei yu istsꞌal José yu istsꞌal Judá \v 27 yu istsꞌal Joana yu istsꞌal Resa yu istsꞌal Zorobabel yu istsꞌal Salatiel yu istsꞌal Neri \v 28 yu istsꞌal Melki yu istsꞌal Adi yu istsꞌal Kosam yu istsꞌal Elmodam yu istsꞌal Er \v 29 yu istsꞌal Josué yu istsꞌal Eliezer yu istsꞌal Jorim yu istsꞌal Matat yu istsꞌal Leví \v 30 yu istsꞌal Simeón yu istsꞌal Judá yu istsꞌal José yu istsꞌal Jonán yu istsꞌal Eliaquim \v 31 yu istsꞌal Melea yu istsꞌal Mainán yu istsꞌal Matata yu istsꞌal Natán yu istsꞌal David \v 32 yu istsꞌal Isaí yu istsꞌal Obed yu istsꞌal Booz yu istsꞌal Salmón yu istsꞌal Naasón \v 33 yu istsꞌal Aminadab yu istsꞌal Aram yu istsꞌal Esrom yu istsꞌal Fares yu istsꞌal Judá \v 34 yu istsꞌal Jacob yu istsꞌal Isaac yu istsꞌal Abraham yu istsꞌal Taré yu istsꞌal Nakor \v 35 yu istsꞌal Serug yu istsꞌal Ragau yu istsꞌal Peleg yu istsꞌal Heber yu istsꞌal Sala \v 36 yu istsꞌal Kainán yu istsꞌal Arfaxad yu istsꞌal Sem yu istsꞌal Noé yu istsꞌal Lamek \v 37 yu istsꞌal Matusalén yu istsꞌal Enoc yu istsꞌal Jared yu istsꞌal Mahalaleel yu istsꞌal Kainán \v 38 yu istsꞌal Enós yu istsꞌal Set yu istsꞌal Adán yu istsꞌal Dios. \c 4 \s1 Laqtsꞌintanukan ni Jesús \r (Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13) \p \v 1 Ni Jesús ixlaqtanuꞌojota ni Espíritu Santo. Ex chuncha va minchoqochalcha ni laꞌaxkan Jordán. Ni Espíritu Santo va lhaꞌal Jesús lakakꞌavinan. \v 2 Ancha ixvilchal aqtꞌuy pꞌuxaun julchan. Ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ ixlaqtsꞌintanuy incha lay kamaqtaqalhinil ni Jesús. Ni Jesús jantu kavayl ni anchanu tꞌuy pꞌuxaun julchan, ex astan va chavanilcha. \p \v 3 Ex ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ va junil: \p —Incha laqsaval Sasꞌatꞌa Dios kꞌatꞌi, ex ni aniy chiyux kꞌamakꞌatꞌi pan. \p \v 4 Ni Jesús va qaltayl, va junil: \p —Yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios va najun: “Qayntaun lapanaki, jantu vamun ixvayti kaputsukul. [Va maqskꞌiniy kaputsukul tachun ni chivinti yu najun ni Dios.]” \p \v 5 Ex chuncha ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ va lhaꞌal la ixꞌukxni taun ay aspajun. Ex taun panchꞌix ni Jesús va masunikal tachun ni lakamunukpaꞌ taꞌan talhachimoꞌonun lapanakni. \v 6 Ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ va junil: \p —Kakxtaqniꞌoyan ni uxintꞌi tachun ni palhachimoꞌon ni aniy lakamunukpaꞌ kun tachun ixtoꞌoxixtu. Va kitꞌin ikxtaqnikanta tachun yu aniy y lay ikxtaqnichoqoy va taꞌayucha kitꞌincha ikxtaqniputuncha. \v 7 Incha kꞌintꞌaꞌaqtsꞌoꞌoqtꞌaniyeꞌe y kꞌintꞌamoꞌoniyeꞌe ex tachun minavin kunaꞌ. \p \v 8 Ex ni Jesús qaltayl: \p —[Uxintꞌi Satanás, va kapiticha.] La ixchivinti Dios najun: “Katꞌoꞌoyatꞌi vamun miJalhachimoꞌonu Dios yu alintachal laktꞌiyan, y vamun yuꞌ kꞌatꞌapꞌatsꞌanin.” \p \v 9 Ex chuncha ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ lhaꞌal ni Jesús laka putaulan Jerusalén. Tataukꞌal la ixꞌaqstiꞌ yu ay lakatajtan, va junil: \p —Incha laqsaval Sasꞌatꞌa Dios kꞌatꞌi, va kꞌaltꞌujnu ni aniy. \v 10 Va tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios: \q1 Ni Dios kalaklhijunaꞌ ni ixmayulnin para katalhistakni. \q1 \v 11 Yuꞌuncha katatsꞌapꞌastꞌukꞌan la ixmakakꞌan, \q1 va para jantu kꞌatꞌaꞌalhitꞌi la minchꞌajaꞌ laka chiyux. \p \v 12 Ex ni Jesús qaltayl: \p —Vachuꞌ najun la ixchivinti Dios: “Jantu aqtaun kalaqtsꞌintꞌanutꞌi ni Dios miJalhachimoꞌonuꞌ incha laqsaval kamakayaꞌ yu najun.” \p \v 13 Ex chuncha ni xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ tejkan laqtsꞌintanuꞌol ni Jesús incha kamaqtaqalhinil, va makaul ni Jesús tus ataun julchan. \s1 Ni Jesús aqtayl laqputeꞌey yu ox chivinti xaꞌestado Galilea \r (Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15) \p \v 14 Ni Jesús anchoqopal ni xaꞌestado Galilea la ixtapꞌasta ni Espíritu Santo. Ex talakachux anchanu lakatꞌun ni lapanakni va si ixtalhichiviniy ni Jesús. \v 15 Ni Jesús ixjamalaninin lakalhuu chaqan taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas y tachun tatoꞌoyal. \s1 Ni Jesús jantu kalaqaꞌikal la ixputaulan Nazaret \r (Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6) \p \v 16 Ex ni Jesús al laka Nazaret yu putaulan taꞌan aynchal. Taun xajulchan jastaknati yucha tanupalchal taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas, va chuncha ixputsuku ixjunita. Ancha tayal, aqtaypalcha puteꞌey ixchivinti Dios. \v 17 Taxtaqnil ni libro yu istsꞌoqta Isaías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Tejkan puxꞌoqlhi ni libro, va temal taꞌan istsꞌoqkanta yu najun: \q1 \v 18 IxꞌEspíritu ni Jalhachimoꞌonu Dios yucha alinta kun kitꞌin. \q1 Va kilakꞌulal taun lhitapatsa, ni kaklakjunil ni kilpatanin yu ox chivinti. \q1 [Kimalaqachata para kaklakmaꞌayajnil yu tamaqaninin la ixjalhanutikꞌan.] \q1 Kimalaqachata para kaklaqlaqputeꞌenil ni tachꞌinin tacha lay oxamaktaun kataputaxtul. \q1 Kimalaqachata para kakmalakavanil yu laꞌachꞌixin para katataxꞌoqlhicha. \q1 \v 19 Kimalaqachata para kaklaqputeꞌenil ni lapanakni ni chilcha ni julchan tejkan Dios kalakmapayniyaꞌ. \p \v 20 Ex ni Jesús mapuxtoqchoqolcha ni libro, xtaqnil yu xaꞌaqtayjunuꞌ ni chaqaꞌ taꞌan tataqxtoꞌa, ex taulalcha. Tachun yu ixtaꞌalinta ni laqa chaqaꞌ, va tus sniy talaqtsꞌil ni Jesús. \v 21 Ex yucha aqtayl jalaktꞌachiviniy, va lakjunil: \p —Chavaycha laqsaval taqayntsal la mintalakaꞌukxpukꞌan anchanuꞌ chivinti yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios yu xaꞌasmakyatꞌikcha. \p \v 22 Ex tachun ox talhichivinil ni Jesús, va tus saq tataulal ni va ayaj lajꞌoxi ni chivinti yu naul. Pero astan ixtalalhisakmiy siya yuꞌuncha: \p —¿Jantu yuꞌ istsꞌal ni José? \p \v 23 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Ni uxiknankꞌan laqsaval kilajunputunau ni chivinti yu najun: “Jakꞌuchꞌunuꞌ, kakꞌuchꞌuchꞌoꞌokꞌa meꞌeman.” Vachuꞌ laqsaval kilajunputunau: “Ijqasmakvi yu lajꞌay axtoqnuꞌ yu makꞌatꞌi laka putaulan Kapernaum. Chavay vachu va chun kꞌamakꞌatꞌi aniy la mimputaulan.” Va chuncha kilajunputunau. \p \v 24 Ex taylhaꞌal ixchivinti ni Jesús, va naul: \p —Laqsaval klajunau matichun lapanaki yu laqputeꞌey ixchivinti Dios, jantu talaqaꞌiy la ixputaulan. \v 25 Laqsaval klajunau ayaj ixtaꞌalin lhuvaj tiyaunin ni xalakatꞌun Israel tejkan maqancha ixtꞌajun Elías yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Jantu katamal xkan por laꞌatꞌutu jachꞌitin apakltaun, ex alil ay chavan talakapuchux ni anchanu lakamunukpaꞌ. \v 26 Pero ni Elías jantu kalhimalaqachakal kalaqꞌaqtayjul ni anchanuꞌ tiyaunin yu ixtavilanal xalakatꞌun Israel. Malaqachakal kaꞌaqtayjul va qayntaun tiyau yu ixvil laka putaulan Sarepta taꞌan ukstsꞌuniy ni laka putaulan Sidón. \v 27 Vachuꞌ xalakatꞌun Israel ayaj ixtaꞌalin lhuvaj taqanꞌanin yu ixlakapuchꞌita tejkan maqancha ixtꞌajun ni Eliseo yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Pero jantu matichun yuꞌuncha kalajkꞌuchꞌukal. Va kꞌuchꞌukal vamun ni Naamán yu machaqaꞌ Siria yu jantu israelita kaval. \p \v 28 Tejkan chuncha taqasmaklhi, ex tachun ni lapanakni laqa chaqaꞌ ayaj tatalqamal. \v 29 Tamaꞌostaulnil ni Jesús va talhaꞌal la ixlhimaqspaꞌ ni anchanu putaulan Nazaret. Talhaꞌal la ixkuktan ni aspajun taꞌan vil ni putaulan. Ixtanajun ni ancha katanqalhukal. \v 30 Pero ni Jesús pulaqpuslhi taꞌan ixtayanal ni yuꞌuncha, ex anchoqolcha. \s1 Ni Jesús maxtunil aqmoqxnuꞌ qayntaun lapanaki \r (Mr. 1:21-28) \p \v 31 Ex chuncha ni Jesús anchoqol Kapernaum, va taun putaulan laka estado Galilea. Ancha aqtaynichoqol jalakmalaniy ni lapanakni taun xajulchan jastaknati. \v 32 Tus vak takꞌatsal ni lapanakni por ixchivinti. Va ixchiviniy tacha qayntaun jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 33 Ni laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa, ancha ixvil qayntaun joꞌati yu ixlhitꞌajun taun aqmoqxnuꞌ. Va pꞌas tꞌasal, naul: \p \v 34 —Kilamakajuucha. ¿Valiꞌiycha kilaꞌakxkauyaucha ni kijnan, Jesús, machaqaꞌ Nazaret kꞌatꞌi? ¿Va tꞌantꞌa para kilalaktꞌilhiu? Yu kitꞌin ikmispayan, ni uxintꞌi va yu ixnavin Dios kꞌatꞌi. \p \v 35 Ex ni Jesús laqꞌaymal ni aqmoqxnuꞌ, va junil: \p —Saqcha kꞌuntꞌi, kamakꞌaucha ni aniy lapanaki. \p Ex chuncha ni aqmoqxnuꞌ chꞌapachoqol ni lapanaki tus maqtal lakatꞌun taꞌan tayanal ni lapanakni, ex taxtunichoqolcha, jantucha tuꞌuchun kamakanil. \v 36 Ex tus tachun tatalhanal y taꞌaqtayl talajuniy: \p —¿Suncha lhichiviniy ni aniy lapanaki? Lhitꞌajun tapꞌasta para kalaklhijunil ni jantu ox espíritus ni katataxtul y yuꞌuncha tataxtuꞌojoy. \p \v 37 Ex chuncha mas va toꞌoxtaycha putaulan kaval ni anchanu lakatꞌun si ixtalhichiviniy ni Jesús. \s1 Ni Jesús palay makachoqol ixꞌatinaꞌ ni Simón Pedro \r (Mt. 8:14-15; Mr. 1:29-31) \p \v 38 Ex ni Jesús taxtuchal ni laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa, va al la ixchaqa ni Simón Pedro. Ixꞌatinaꞌ ni Pedro ixtaqanꞌay, va ixchꞌapata pꞌas skakati. Ex tatapayninil kaꞌaqtayjul ni Jesús. \v 39 Ex chuncha ni Jesús tayal taꞌan mal ni taqanꞌan, va laqꞌaymal ni skakati, ex ni skakati va niman makaunchoqol. Ni ixꞌatinaꞌ Pedro nimancha ostaulchoqol, aqtaylcha jalakvavay. \s1 Ni Jesús palay jalakmakachoqol pumalhuu lapanakni \r (Mt. 8:16-17; Mr. 1:32-34) \p \v 40 Ex tejkan va laycha kaꞌanchal ni julchan, ixtaꞌalin taqanꞌanin yu xoqtacha taqanꞌati ixtalhitꞌajun, va laklhiminikal ni Jesús. Yucha va qayntamin laqmoqslanil ixmakaꞌ. Chuncha va lakmaꞌayajniꞌochoqol ni taqanꞌanin. \v 41 La lhuvaj aqmoqxnun tataxtul la ixlakatunajkꞌan ni lapanakni, talaktꞌasal, va tanajun: \p —Uxintꞌicha ni Sasꞌatꞌa Dios kꞌatꞌi. \p Pero ni Jesús, yucha jalaqꞌaymal ni aqmoqxnun para jantucha katachivinil. Ixtakꞌatsay ni Jesús va yu laksakta Dios. \s1 Ni Jesús ixꞌanta laqputeꞌeniꞌ laka alati putaulanin xaꞌestado Galilea \r (Mr. 1:35-39) \p \v 42 Tejkan tunkumintacha, ni Jesús taxtul ni laka putaulan, al taꞌan jantu tꞌujuꞌ chaqan pero yu lapanakni talakxkaul tus tatemachal taꞌan ixvilchal. Tatapayninil ni Jesús para jantu kalakmakaul. \v 43 Pero ni Jesús va lakjunil: \p —Kitꞌin ikmaqskꞌiniy kajkꞌal alati putaulanaxna, kaklaqputeꞌel ni ox chivinti tacha lhachimoꞌonun ni Dios. Va yucha klhimalaqachakanta. \p \v 44 Ex chuncha ixtiꞌukxuyal ni Jesús xaꞌestado Galilea, ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios laqa chaqan taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas. \c 5 \s1 Ni Jesús makal para lhuu jatanti katachꞌapal \r (Mt. 4:18-22; Mr. 1:16-20) \p \v 1 Taun julchan ni Jesús ixyachal la ixkilpaꞌ yu ay lakxkan yu junkan Genesaret. Va tachinchal lhuvaj lapanakni tus lapatsꞌiuksni ixtajunita, taqasmakputuncha ixchivinti Dios. \v 2 Ni Jesús laqtsꞌil laꞌatꞌuy barcos laqpoqapaj ixtavilanal lakxkan taꞌan va ukstsꞌuniycha ni ixkilpaꞌ. Ni xachꞌapanan jatanti yuꞌuncha ixtalaqtaxtutacha, ixtatꞌajunchoqoycha chaꞌanan ixchꞌoqxkꞌan. \v 3 Ex ni Jesús tajul laqataun barco yu ixnavin Simón Pedro ixjunita, tapayninil para stal kalhaꞌal tsꞌuniy. Ex ni Jesús taulalcha ni laka barco, aqtaylcha lakmalaniy ni lapanakni. \p \v 4 Tejkan chivinꞌol, junil ni Simón: \p —Kꞌamuuchꞌoꞌo ni mibarco, kalhipꞌinchiy tus taꞌan pulman ni lakxkan. Ancha kꞌamutꞌi ni minchꞌoqxni para kachꞌapꞌa ni jatanti. \p \v 5 Yu Simón qaltayl: \p —Jamalaniniꞌ, chavay taun tatsꞌis xaktapatsayau, jantu tuꞌuchun kakchꞌapau, pero incha uxintꞌi lhinaꞌun, ex kakmujuchoqoyaꞌ ni kinchꞌoqxni. \p \v 6 Ex tejkan laqsaval chuncha tamakal yu laklhijunil ni Jesús, tachꞌapal lhuvaj jatanti tus taꞌexlhi ni ixchꞌoqxkꞌan. \v 7 Ex chuncha aqtaylcha talamaqnaqaꞌiy yu ixtꞌaltanankꞌan yu ixtatajumanal alakataun barco, va para katamil aqtayjunun. Ex ni yuꞌuncha tamil, va tus tamaꞌaqtsamal ni laꞌatꞌuy barco, va laycha kataꞌanchal ni barcos por istsꞌinkꞌixtu ni jatanti. \v 8 Tejkan chuncha laqtsꞌil ni Simón Pedro tus taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús, va junil: \p —Kꞌimakꞌaucha, Jalhachimoꞌonuꞌ, ni kitꞌin va qayntaun maqtaqalhiniꞌ joꞌati kunita. \p \v 9 Ni Simón kun yu ixtatꞌaꞌalinta va tus saq taval por tachꞌapal lhuvaj jatanti. \v 10 Vachuꞌ Jacobo ali Juan yu sasꞌatꞌan ni Zebedeo yu ixtꞌaltanan ni Simón, yuꞌuncha vachu va tus saq taval. Pero ni Jesús junil ni Simón: \p —Jantu katꞌalhan. Va ixtꞌemay jatanti pero chavaycha kalaktꞌemayeꞌe lapanakni. \p \v 11 Ex tejkan talhimilcha ixkilpaꞌ lakatꞌun ni barcos, va tus talakmakaulaꞌol tachun ixꞌaxtoqnukꞌan, va tatꞌaꞌal ni Jesús. \s1 Ni Jesús palay makachoqol qayntaun yu lakapuchꞌita \r (Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45) \p \v 12 Tejkan Jesús ixvil lakataun putaulan, chinchal qayntaun lapanaki yu ixlakapuchꞌita. Va laqtsꞌil Jesús ex taꞌaqtsoqoqtal y talakaputatamal tus lakatꞌun, tapayninil, va junil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, incha uxintꞌi kꞌanau, lay kinkꞌuchꞌunin kintaqanꞌati. \p \v 13 Ex ni Jesús moqslanil ixmakaꞌ, va junil: \p —Chun, kitꞌin knajun palaycha kꞌaꞌunchꞌoꞌo. \p Tejkan chuncha naul ni Jesús, va niman palay junchoqol ni lapanaki. \v 14 Ex ni Jesús junil: \p —Jantu matichun kalaqputeꞌenin. Vamun kalaqpꞌinchiy yu kura y kalhipꞌinin milapaxkan yu tacha lhinajun ixlhachimoꞌon ni Moisés, para katakꞌatsaꞌol ni lapanakni ni palaycha unchꞌoꞌotꞌa mintaqanꞌati. \p \v 15 Pero takꞌatsaꞌolcha tachun ni lapanakni yu ixmakay ni Jesús. Xlhiyucha lhuvaj lapanakni ixtataqxtoꞌa para kataqasmaklhi ixchivinti vachuꞌ para kalajkꞌuchꞌukal. \v 16 Pero ni Jesús, yucha ixꞌan taꞌan jantu tꞌujuꞌ lapanakni, ancha ixtꞌachiviniy ni Dios. \s1 Ni Jesús palay makal qayntaun yu ixlakanita \r (Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12) \p \v 17 Taun julchan ni Jesús ixtꞌajun jamalaniniꞌ. Ancha ixtavilanal ni fariseos ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Yuꞌuncha taminchal talakachux putaulanaxna xaꞌestado Galilea, xaꞌestado Judea y vachu laka putaulan Jerusalén. Ni Dios ixtaqnita ni Jesús ixtapꞌasta para lay kalakmaꞌayajnichoqol ni taqanꞌanin. \v 18 Ex tachinchal alati lapanakni, va talhiminta laka putaman qayntaun taqanꞌan yu ixlakanita. Ixtamanuputun ixpulakna laqa chaqaꞌ la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús. \v 19 Pero jantu katatemal toꞌoxtaycha kataputanuchal, va ixtaꞌalinta lhuvaj lapanakni. Ex chuncha tataukꞌal ixꞌukxni ni chaqaꞌ y taꞌaqtayl tamoqosuniy xalaseqen. Ex ancha tapumaꞌeltajul ni taqanꞌan la ixputaman taꞌan ixtayanal ni lapanakni, la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús. \v 20 Tejkan ni Jesús jalaqtsꞌil ni ox talhakapuꞌalcha, ex junil ni taqanꞌan: \p —Lapanaki, yu mintalaqalhin chavay malaqmixikalcha. \p \v 21 Ex yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu fariseos taꞌaqtayl tapastakꞌa: \p —¿Tas ayucha ni aniy lapanaki? Yucha tꞌajuncha akchꞌintamanaꞌ ni Dios kun ixchivinti. Jantu matichun lay malaqmixiy ni talaqalhin, ni talaqalhin malaqmixiy vamun Dios. \p \v 22 Ni Jesús ixkꞌatsaycha yu ixtatꞌajun pastaknan, va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha chuncha pꞌastꞌakꞌatꞌik ni uxiknankꞌan? \v 23 ¿Suncha jantu lhitaꞌay kaval? ¿Kꞌaꞌun: “Yu mintalaqalhin laqmixlhicha”, u va kꞌaꞌun: “Kꞌaꞌostꞌaꞌulcha, katꞌiꞌukxuntꞌayachꞌoꞌocha”? \v 24 Chavay klamasuniyau ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki klhitꞌajun lhachimoꞌon aniy lakamunukpaꞌ para kakmalaqmixil ni talaqalhin. \p Ex va junil ni lapanaki yu ixlakanita: \p —Chavay ijkunan, kaꞌostꞌaꞌulcha, kalhipꞌinchꞌoꞌocha mimputaman. Kꞌapꞌinchꞌoꞌocha la minchaqaꞌ. \p \v 25 Ex yu ixlakanita va niman ostaulchoqol la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni, lhaꞌal ixputaman, anchoqolcha la ixchaqaꞌ, va ay ixmakay ni Dios. \v 26 Tachun ni lapanakni va tus saq taval, ay tamakalcha ni Dios. Va ayaj tatalhanal, tanajun: \p —Chavay laqtsꞌiucha lajꞌay axtoqnuꞌ yu jantu aqtaun laqtsꞌinau. \s1 Ni Jesús juntaꞌil Leví yu vachuꞌ junkan Mateo \r (Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17) \p \v 27 Ex astan taxtul ni Jesús, va laqtsꞌil qayntaun yu chꞌinin impuestos yu ixjunkan Leví. Va ixvil taꞌan mapalkan impuestos. Ni Jesús va junil: \p —Kꞌintꞌatꞌatꞌicha. \p \v 28 Ex ni Leví ostaulal, lakmakaunꞌol tachun ixꞌaxtoqnuꞌ, va tꞌaꞌalcha ni Jesús. \v 29 Ex chuncha ni Leví va makal taun ay lakvayti la ixchaqaꞌ para Jesús. Vachuꞌ ancha ixtavilanal laka mesa qaynlhuvaj yu xachꞌinin impuestos kun alati lapanakni. \v 30 Yu fariseos ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas taꞌaqtaynil talaktuꞌuy ixtꞌaltanan ni Jesús, tanaul: \p —¿Valiꞌiycha vaynatꞌik y oqnunatꞌik kun yu tachꞌinin impuestos ali alati yu maqtaqalhinin? \p \v 31 Jesús lajqaltayl, lakjunil: \p —Yu taꞌayajnan jantu tamaqskꞌiniy kalajkꞌuchꞌukal, yu tamaqskꞌiniy va yu taqanꞌanin. \v 32 Kitꞌin jantu ikminta laktꞌasaꞌin yu lajꞌoxi lapanakni, va ikminta laktꞌasaꞌin yu maqtaqalhinin para katamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan. \s1 Ni Jesús lhisakmikal valiꞌiycha jantu tataskꞌajay ixtꞌaltanan \r (Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22) \p \v 33 Ex talhisakmil ni Jesús: \p —¿Valiꞌiycha ixtꞌaltanan ni Juan y vachuꞌ ixtꞌaltanan ni fariseos ayaj tatamoꞌoy y tataskꞌajay pero yu mintꞌaltanan, yuꞌuncha si tavajin y taꞌoqnun? \p \v 34 Jesús jaqaltayl: \p —Tejkan alin lakxtuklati, jantu lay kꞌalhinau ni jantu katavayl yu jalakjuntaꞌikanta tejkan vananaj tatꞌavilanal ni tsꞌal yu lakxtuklay. \v 35 Pero kaminaꞌ julchan tejkan kamaxtukanaꞌ ni anchanuꞌ tsꞌal, ex ixtꞌaltanan katataskꞌajayaꞌ. \p \v 36 Ex ni Jesús lakjunchoqol taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p —Jantu matichun exa aqxtaun laqchꞌiti yu sastꞌi para kalhilaqpumpul taun laqchꞌiti yu atꞌalicha. Incha chuncha makay, ex maqatsꞌanqaycha yu sastꞌi laqchꞌiti. Yu sastꞌi laqchꞌiti jantu lay ox junchoqoy kun ni laqchꞌiti yu atꞌaliꞌ. \v 37 Vachu jantu lay kꞌamuꞌutꞌi yu sastꞌi xaxkan uva laka jaxtaꞌan yu atꞌaliꞌ. Yu xaxkan uva yu sastꞌi va matampaꞌay yu atꞌaliꞌ jaxtaꞌan. Ex chuncha yu xaxkan uva ali yu jaxtaꞌan va tatsꞌanqaycha. \v 38 Yu xaxkan uva yu sastꞌi va kꞌamuꞌutꞌi laka jaxtaꞌan yu sastꞌi. \v 39 Jantu matichun otꞌa yu sastꞌi xaxkan uva incha oqtacha yu maqaniyaꞌ. Tanajun: “Yu maqaniyaꞌ apalay ox.” \c 6 \s1 Ixtꞌaltanan Jesús taꞌexꞌil ni trigo mas va xajulchan jastaknati \r (Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28) \p \v 1 Taun xajulchan jastaknati ni Jesús ali ixtꞌaltanan ixtapuꞌanta taꞌan alinta tachꞌanati, yu ixtꞌaltanan taꞌaqtayl talajꞌexꞌiy yu xataltsꞌi ni trigo, va taxapꞌiꞌulhaꞌalcha. \v 2 Ex lati yu fariseos va talhisakmil: \p —¿Valiꞌiycha makꞌayatꞌik lhitapatsa chavay mas jantu xtaqkan lakatin kꞌatꞌapꞌatsꞌatꞌi ni xajulchan jastaknati? \p \v 3 Ex ni Jesús va jaqaltayanal: \p —¿Jantu kꞌapꞌutꞌeꞌetꞌik tacha tamakal ni David kun ixtꞌaltanan tejkan tachavanil? \v 4 Tejkan tanul la ixchaqa ni Dios, chꞌapal ni pan yu ixmoqslanikan Dios, va ul, ex jalaqxtaqnil ixtꞌaltanan. Chuncha makal mas vamun ni kuras ixtalhitꞌajun lakatin para kataꞌul ni anchanu pan. \p \v 5 Ex vachuꞌ naul ni Jesús: \p —Ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki klhinajun tisuncha lay makakan ni xajulchan jastaknati. \s1 Palay junchoqol qayntaun yu jantu lay ixmapuꞌay ixmakaꞌ \r (Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6) \p \v 6 Ex ataun xajulchan jastaknati val. Ni Jesús tanul laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas, ancha masul ixchivinti Dios. Ancha ixꞌalinta qayntaun lapanaki yu jantu lay ixmapuꞌay ixlhijakanaj makaꞌ. \v 7 Yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu fariseos ixtalaqtsꞌintanuy ni Jesús. Incha kakꞌuchꞌul mas va xajulchan jastaknati ex lay kataputislajmal. \v 8 Pero ni Jesús ixkꞌatsaycha yu ixtatꞌajun pastaknan. Ex junil ni lapanaki yu jantu lay ixmapuꞌay ixmakaꞌ: \p —Kaꞌostꞌaycha, kꞌatꞌanꞌajtꞌaycha aniy. \p Ex ni lapanaki ostayalcha, va ancha tayal. \v 9 Ex ni Jesús lakjunil yu alati: \p —Kaklalhisakmiyau taun tuꞌuchun. ¿Ni xajulchan jastaknati tas lhinajun kilhachimoꞌonkꞌan? ¿Lhinajun kꞌamakꞌatꞌi yu ox u va lhinajun kꞌamakꞌatꞌi yu talaqalhin? ¿Lhinajun kꞌamalaqtꞌaxtꞌutꞌi u va lhinajun kꞌamaqnitꞌi? ¿Tas lhinajun? \p \v 10 Ex ni Jesús jalaqtsꞌil tachun yu ixtamalaqachoqoxnuta ex junil ni lapanaki: \p —Kꞌaxnujtꞌi mimakaꞌ. \p Ex ni lapanaki xnujlhi ixmakaꞌ, oxicha junchoqol. \v 11 Pero ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ayaj talukujlal. Aqtaylcha talaxaqalay, va talalhisakmiy tisuncha lay katamakanil ni Jesús. \s1 Ni Jesús jalaksaklhi pumakautꞌuy ixtꞌaltanan \r (Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19) \p \v 12 Tejkan chuncha ixtiꞌukxuntayay, ni Jesús al skꞌiniꞌ Dios laqataun aspajun. Ancha taun tatsꞌis tꞌachivinil Dios. \v 13 Tejkan tunkunchoqol lakjuntaꞌil ixtꞌaltanan, jalaksaklhi pumakautꞌuy, va jalakꞌulal ixtamalaqachan. \v 14 Laksaklhi Simón, yu Jesús junil Pedro. Vachuꞌ Andrés yu ixtꞌalaqajun ni Simón. Vachuꞌ Jacobo ali Juan ali Felipe ali Bartolomé \v 15 ali Mateo ali Tomás ali Jacobo istsꞌal ni Alfeo ali Simón yu ixjunkan Zelote. \v 16 Vachu Judas ixtꞌalaqajun ni Jacobo y vachuꞌ aputaun yu ixjunkan Judas Iscariote yu astan maqxtaqlhi ni Jesús. \s1 Ni Jesús lakmalaniy lhuvaj lapanakni \r (Mt. 4:23-25) \p \v 17 Ni Jesús laktꞌatajuminchal ixtꞌaltanan ni laka aspajun. Tachinchal taꞌan akpujunan, ancha tatayal. Vachuꞌ ixtaꞌalinta pumalhuu ixtꞌaltanan kun pumalhuu yu machaqan xaꞌestado Judea, yu machaqan Jerusalén, vachuꞌ yu machaqan laka putaulan Tiro ali Sidón. Tachinchal para kataqalasmaklhi ni Jesús y vachuꞌ para kalajkꞌuchꞌukal ixtaqanꞌatkꞌan. \v 18 Vachu ni Jesús palay jalakmakal ni lapanakni yu jamamaqanlqajnivay ni jantu ox espíritus. \v 19 Tachun ni lapanakni ixtachꞌapaputun ni Jesús, ixtapꞌasta taxtuniy para kalajkꞌuchꞌul ni taqanꞌanin tejkan lakpiklay. \s1 Ni Jesús laklhichiviniy yu ox lhiꞌachantajuy ali yu jantu \r (Mt. 5:1-12) \p \v 20 Ex ni Jesús jalaqtsꞌil ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Lajꞌox kaxajtachal mijatsukuntikꞌan ni uxiknankꞌan kilpatanin, tapaxtoqniyan kꞌatꞌanutꞌikcha taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \p \v 21 ’Lajꞌox kaxajtachal mijatsukuntikꞌan yu chavay chꞌavanitꞌikcha, astan kꞌaꞌotsꞌayapitik. \p ’Lajꞌox kaxajtachal mijatsukuntikꞌan yu chavay alhunatꞌik, astan kꞌalajꞌachꞌanapitik. \p \v 22 ’Lajꞌox kaxajtachal mijatsukuntikꞌan tejkan taxkayyan ni lapanakni, tejkan jantucha tatꞌaltananputunan, tejkan talaktuꞌuyan, vachuꞌ tejkan tamanuniyan jalaklkanti por kilapanakni untꞌatꞌik ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki. \v 23 Ayaj kalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌik kun lhuu achati ni anchanu julchan tejkan chuncha katamakaniyan. Ay kunaꞌ milhilhajatkꞌan ni laktꞌiyan. La maqancha ixpayankꞌan vachuꞌ jantu ixtalaqtsꞌinputun yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti ni Dios. \p \v 24 ’Pero payniꞌincha yu uxiknankꞌan maqalinin, vamun chavay lhitꞌaunatꞌik achati. \p \v 25 ’Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu chavaycha tus ox otsꞌatꞌatꞌik, astan kꞌachꞌavanapitik. \p ’Payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu chavaycha achꞌanatꞌik, astan kꞌamaꞌaninanapitik y kꞌalajꞌalhunapitik. \p \v 26 ’Incha tachun ni lapanakni tanajun lajꞌoxi lapanakni untꞌatꞌik, ex payniꞌincha ni uxiknankꞌan. Maqancha ixpayankꞌan vachuꞌ talakjunil lajꞌoxi lapanakni yu jamakanunun, yu ixtanajun ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \s1 Ni Jesús naul kꞌalakpꞌaxkꞌatꞌik yu mintꞌalaxkayninkꞌan \r (Mt. 5:38-48; 7:12) \p \v 27 ’Pero uxiknan yu kilaqalasmatꞌau, klajunau kapꞌaxkꞌatꞌik mintꞌalaxkayninkꞌan. Kꞌamakꞌanitꞌik lajꞌoxi yu taxkayyan. \v 28 Kꞌalaklhitꞌapꞌaynitꞌik yu ox yu tanajun jantu ox kꞌatꞌapꞌasatꞌik. Kaskꞌinitꞌik Dios yu tamakaniyan laqtaqal. \v 29 Incha matichun palaqstisayan va kaxtꞌaqnin aminpalaqxtitaun. Incha matichun kamaxtunin minkutun, kamakꞌaunincha vachuꞌ kalhaꞌalcha mixkujuꞌ. \v 30 Incha matichun skꞌiniyan taun tuꞌuchun kaxtꞌaqnin. Incha tamaxtuniyan yu minavin, jantucha maqskꞌiniy kaskꞌinichꞌoꞌo. \v 31 Kalakmakꞌanitꞌik yu alati vachu va tacha naunatꞌik katamakanin. \v 32 Incha pꞌaxkꞌayatꞌik vamun yu tapaxkayan, ¿ex tisuncha xtapal kaval? Yu talaktuꞌunun vachu va chuncha talapaxkay. \v 33 Incha makꞌaniyatꞌik lajꞌoxi vamun yu tamakaniyan lajꞌoxi, ¿ex tisuncha xtapal kaval? Yu maqtaqalhinin vachu va chun talamakaniy. \v 34 Incha machꞌixtꞌaqniyatꞌik vamun yu lay katamapalnichoqoyan, ¿ex tisuncha xtapal kaval? Yu maqtaqalhinin vachu va chun talamachꞌixtaqniy para katalaqaꞌichoqol. \v 35 Kꞌalakpꞌaxkꞌatꞌik mintꞌalaxkayninkꞌan, kꞌalakmakꞌanitꞌik yu lajꞌoxi, kꞌaxtꞌaqnitꞌik yu taskꞌiniyancha mas jantu kataxtaqnichoqoyan. Ex ay kunaꞌ milhilhajatkꞌan, vachuꞌ kꞌaꞌunapitik sasꞌatꞌan Dios. Ni Dios lakmapayniy mas yu jantu tapaxkajlaqtsꞌin ali yu talaktuꞌunun. \v 36 Kamapꞌayninitꞌik vachu va tacha mimPay Dioskꞌan tamapayniyan. \s1 Jantu kꞌalakmukꞌanitꞌik laqtaqal yu alati \r (Mt. 7:1-5) \p \v 37 ’Jantu kꞌalakmukꞌanitꞌik laqtaqal yu alati lapanakni ex ni uxiknan jantu katamukꞌaniyan laqtaqal ni Dios. Jantu kꞌamukꞌatꞌik maqanlqajnati, ex jantu katamukꞌaniyan maqanlqajnati. Kꞌalamalaqmixinitꞌik, ex katamalaqmixiniyan. \v 38 Kꞌalaqxtꞌaqnitꞌik yu tamaqskꞌiniy ex kaxtꞌaqnikꞌanapitik yu maqskꞌiniyatꞌik. Kataxtaqniyan kun taun papulkan yu ox jakꞌalhamunti, ox jakꞌauksmunti y ox jatsꞌiuksmunti. Katapuxtaqniyan ni uxiknankꞌan vachu va tacha japꞌuxtꞌaqniyatꞌik yu alati. \p \v 39 Ex ni Jesús lakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p —Qayntaun laꞌachꞌix jantu lay kamapꞌulal aqayntaun laꞌachꞌix. Katataqalqosaꞌ ixlaꞌatꞌuykꞌan, va chꞌantaun katalaqpaꞌaꞌ laka pusanjan. \v 40 Jantu matichun yu malanikanta apalay ay xajantu yu jamalaniy. Tejkan kalaniꞌoyaꞌ, ex vachu va chun kunaꞌ tacha ixjamalaniniꞌ. \p \v 41 ’¿Valiꞌiycha makꞌay kuenta yu lakatꞌuniy laqtaqal yu makay qayntaun milaqaj pero jantu makꞌay kuenta yu la ay laqtaqal yu makꞌay uxintꞌi? Va tacha laqtsꞌiniy xatalvayanti kꞌiu yu lakputanun la ixlaqchul milaqaj, pero jantu makꞌay kuenta yu la milaqchul va lakputanun maqaꞌay kꞌiu. \v 42 Chavay incha lakputanun ni maqaꞌay kꞌiu la milaqchul, ¿ex valiꞌiycha uniy milaqaj: “Kakmaxtuniyan yu xatalvayanti kꞌiu yu lakputanun la milaqchul”? Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌay. Maqskꞌiniy pꞌunaj kꞌamaxtꞌuꞌel ni maqaꞌay kꞌiu yu lakputanun la milaqchul, ex chuncha apalaycha ox kꞌalakꞌavananeꞌe para kꞌamaxtꞌunin xatalvayanti kꞌiu yu lakputanun la ixlaqchul milaqaj. \s1 Yu kꞌiu pumispakan ni xalhiꞌuti \r (Mt. 7:17-20; 12:34-35) \p \v 43 ’Jantu tꞌujuꞌ ox kꞌiu yu xtaꞌa xaꞌunikan yu jantu ox kaval. Nisin jantu kaꞌalilcha kꞌiu yu jantu ox kaval yu xtaꞌa xaꞌunikan yu ox. \v 44 Tachun kꞌivinan pumispakan ni xaꞌunikan yu xtaꞌa. Jantu lay kꞌapꞌuxtꞌi higo laka jaltukun, vachuꞌ jantu lay kꞌapꞌuxtꞌi uvas taꞌan valiꞌiy jakꞌivinan. \v 45 Yu ox lapanaki, la ixjalhanuti maꞌata yu lajꞌoxi, ancha maxtuy yu lajꞌoxi chivinti. Yu laktuꞌunuꞌ lapanaki la ixjalhanuti maꞌata yu jantu lajꞌoxi kaval y ancha maxtuy chivinti yu jantu lajꞌox. Va kiltaxtuy ixchivinti tacha najun ixjalhanuti. \s1 Ni Jesús lhichiviniy qayntꞌuy lapanakni yu tamakay ixchaqakꞌan \r (Mt. 7:24-27) \p \v 46 ’¿Valiꞌiycha kilajunau ni uxiknankꞌan, kiJalhachimoꞌonu, kiJalhachimoꞌonu, pero jantu makꞌayatꞌik yu klalhijunau? \v 47 Chavay klajunau tacha junita yu kinqalasmatꞌa y makay tacha yu kitꞌin klhinajun. \v 48 Yucha va tacha qayntaun lapanaki yu makal aqataun chaqaꞌ. La pulman maknunil ixputayan, va si kun chiyux. Ex tejkan aynlhi ni laꞌaxkan talakanunil kun tachun ixtapꞌasta para kamaqtal ni anchanuꞌ chaqaꞌ. Pero jantu tsꞌuniy kapiklal, va lhitꞌajun ixputayan si chiyux. \v 49 Pero yu qasmatꞌa kinchivinti incha jantu makay yu kitꞌin klhinajun, yucha va tacha qayntaun lapanaki yu makal ixchaqaꞌ lakatꞌun, jantu kun xaputayan. Ex tejkan aynlhi ni laꞌaxkan talakanunil kun tachun ixtapꞌasta, va tus tachun lakpujꞌol, laqcheꞌeꞌol, va aqtaun lhaꞌanꞌol. \c 7 \s1 Ni Jesús palay makachoqol ixꞌoqxtamati qayntaun xaꞌukxtin tropas \r (Mt. 8:5-13) \p \v 1 Tejkan Jesús laqxaqalaꞌol ni lapanakni va al Kapernaum. \v 2 Ancha ixꞌalin qayntaun yu machaqaꞌ Roma, va xaꞌukxtin tropas. Ixlhitꞌajun qayntaun ixꞌoqxtamati yu va chapujcha ixꞌachaniy. Va ixtaqanꞌay, va laycha kanil. \v 3 Tejkan ni xaꞌukxtin kꞌatsal ni ancha tꞌajun ni Jesús, jalaqmalaqachal yu xalajꞌaynin israelitas para kataꞌal tapayninin para kamil kꞌuchꞌuniniꞌ ixꞌoqxtamati. \v 4 Ex yuꞌuncha talaqchinchal ni Jesús, taꞌaqtaynil tatapayniniy, va tajuniy: \p —Ni anuꞌ xaꞌukxtin tropas, yucha qalꞌox, paxtoqniy kꞌaꞌaqtꞌayꞌutꞌi. \v 5 Ayaj kintapaxkayan ni kijnankꞌan yu israelitas juntau. Va yucha lhinaul ixmakaka ni chaqaꞌ taꞌan taqxtoꞌau. \p \v 6 Ex ni Jesús laktꞌaꞌal pero tejkan va ukstsꞌuniycha para katachaꞌal ni laqa chaqaꞌ, ni xaꞌukxtin tropas jamalaqachal ixꞌamigos para katalhaanil ni Jesús taun chivinti, najun: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kitꞌin jantu ox kakval, jantu kimpaxtoqniy para kꞌintꞌatꞌanuchiy la kinchaqaꞌ. \v 7 Xlhiyucha jantu kꞌanchaꞌan lakxkaunan, va jantu ox kakval. Incha uxintꞌi naꞌun, ex ni kiꞌoqxtamati va palaycha kajunchoqoyaꞌ mas maqati yachiy. \v 8 Kitꞌin klhitꞌajun kiꞌukxtin, vachuꞌ la kintamakaꞌ alin tropas yu kintaꞌaqtayjuyan. Tejkan xaqayntaun ijkuniy kaꞌal avintꞌi, ex ni yucha va niman an. Yu aqayntaun tejkan ijkuniy kamil, va niman min. Yu kiꞌoqxtamati tejkan ijkuniy kamakal tuꞌuchun, yucha va niman makay. Uxintꞌi vachu chun lay kalhinau palay kajunchoqol ni kiꞌoqxtamati. \p \v 9 Tejkan qasmaklhi ni Jesús va tus saq tayal. Taspꞌiklhi, jalaqtsꞌil ni ixtalhavaxtu lapanakni yu ixtatixkaulhaꞌanta, va lakjunil: \p —Laqsaval jantu matichun kaktemal xalakatꞌun Israel yu chuncha lhakapuꞌanan tacha yu aniy lapanaki. \p \v 10 Ex ni lapanakni yu ixjamalaqachakanta tachinchoqochal laqa chaqaꞌ. Ancha tatemal ni oqxtamati yu ixtaqanꞌay, va palay ixjunchoqotacha. \s1 Ni Jesús majkujuchoqol istsꞌal qayntaun tiyau \p \v 11 Ex astan ni Jesús al taun putaulan yu junkan Naín. Vachuꞌ ixtatꞌaꞌanta ixtꞌaltanan kun lhuvaj lapanakni. \v 12 Tejkan va ukstsꞌuniycha kachaꞌal ni laka putaulan, va laqtsꞌil ni lhaꞌankanta qayntaun janiniꞌ ixmaknuka. Vamun yuꞌ istsꞌal ixjunita ni ixnati. Yucha va tiyau ixjunita. Qaynlhuvaj lapanakni yu ancha machaqan va ixtatꞌaꞌanta ni anchanu tiyau. \v 13 Tejkan laqtsꞌil ni Jalhachimoꞌonu Jesús ex ayaj mapaynil ni tiyau, va junil: \p —Jantu kꞌaꞌalhu. \p \v 14 Ex ni Jesús talakanunil ni pꞌaqlati, makasal. Yu xalhaꞌanan, yuꞌuncha ancha saq tatayal. Ex ni Jesús junil ni janiniꞌ: \p —Tsꞌal, kitꞌin kunan, kaꞌostꞌaꞌulchꞌoꞌocha. \p \v 15 Ex ni janiniꞌ va niman ostaulal, aqtaychoqolcha jalaktꞌachiviniy ni lapanakni. Ni Jesús maqxtaqnichoqolcha ni ixnati. \v 16 Tejkan chuncha talaqtsꞌintayal ni lapanakni tus tachun tatalhanal, ex chuncha taꞌaqtaynilcha ay tamakay ni Dios va tanajun: \p —Taun ay lapanaki yu laqputeꞌey ixchivinti Dios alin kun kijnankꞌan. \p Vachu tanaul: \p —Chavaycha Dios ixchin para kalaktꞌatiꞌukxuntayal ixlapanakni. \p \v 17 Talakachux ni xaꞌestado Judea takꞌatsaꞌol tachun yu ixmakaycha ni Jesús. \s1 Ni Juan jamalaqachal qayntꞌuy ixtꞌaltanan kalaqꞌal ni Jesús \r (Mt. 11:2-19) \p \v 18 Vachuꞌ ixtꞌaltanan ni Juan takꞌatsal tacha ixmakay ni Jesús. Ex talaqputeꞌenichoqolcha ni Juan. Ex chuncha ni Juan lakjuntaꞌil qayntꞌuy ixtꞌaltanan. \v 19 Jamalaqachal lhasakminin ni Jesús incha laqsavalcha yucha ni Cristo yu ixtanajun kaminaꞌ u incha vananaj katapakxanꞌil aqayntaun. \p \v 20 Ex chuncha yu ixtamalaqachan ni Juan, anchanu pumatꞌuy lapanakni talakanunil ni Jesús, tajunil: \p —Ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ, yucha kintamalaqachan lhisakminin incha uxintꞌi laqsavalcha ni Cristo kꞌatꞌi yu ixtanajun kaminaꞌ u incha kakpakxanau aqayntaun. \p \v 21 Ni anchanu panchꞌix tejkan tachaꞌal, ni Jesús palay makal lhuvaj taqanꞌanin ali yu ixtalhitꞌajun jantu ox espíritus. Vachu jalakmalakavanichoqol lhuvaj lapanakni yu laꞌachꞌixin ixtajunita. \v 22 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌoꞌotꞌikcha, kꞌaꞌunapitik ni Juan yu xalaqtsꞌinatꞌikcha kun yu xaꞌasmaktꞌatꞌikcha. Talakavananchoqoycha yu laꞌachꞌixin, yu lakchꞌanltꞌul taltananchoqoycha, yu lakapuchꞌinin palaycha tajunchoqoy, yu aqatapan taqasmaknanchoqoycha, yu janinin takujchoqoycha. Vachuꞌ yu kilpatanin jatꞌaunkancha jalaqputeꞌenika ni ox chivinti yu masuy tacha lay katapulaqtaxtul. \v 23 Ox kaxajtachal ixjatsukunti ni lapanaki yu jantu aqtaun kimakajun. \p \v 24 Tejkan taꞌanchoqolcha ixtamalaqachan ni Juan, ex ni Jesús aqtaylcha lhichiviniy ni Juan, va lakjunil ni lapanakni: \p —Tejkan kꞌilaqtsꞌintꞌik ni Juan lakakꞌavin, ¿tisuncha ixpꞌintꞌatꞌik laqtsꞌinin? ¿Va qaltaun akltiyati yu lajkꞌalhata ni un? \v 25 ¿Suncha kꞌilaqtsꞌintꞌik? ¿Va qayntaun lapanaki yu ayaj kꞌusi lakatayal? Pero yu talakatayay kun lajkꞌus laqchꞌiti va tavilanal la ixchaqakꞌan maqalinin. \v 26 ¿Ex suncha ixpꞌintꞌatꞌik laqtsꞌinin? ¿Va qayntaun yu laqputeꞌey ixchivinti Dios? Laqsaval klajunau chuncha junita pero apalay ay junita xajantu yu alati yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 27 Ni Juan va yu lhitsꞌoqkanta la ixchivinti Dios taꞌan najun: \q1 Kitꞌin kakmalaqachayaꞌ qayntaun yu kapꞌulaniyan, \q1 kalaꞌoximanin ni lakatin taꞌan kꞌapꞌupꞌineꞌe. \p \v 28 ’Klajunau ni tachun lapanaki yu maqlaqavanal xanati jantu matichun kaꞌalil yu laqputeꞌey ixchivinti Dios yu apalay ay kaval. Vamun yuꞌ ay ni Juan. Pero yu apalay lakatꞌuniy lapanaki yu Dios lhichimoꞌoy yucha apalay ay xajantu ni Juan. \p \v 29 Tejkan chuncha taqasmaklhi tachun ni lapanakni ali yu tachꞌinin impuestos, va tanaul ni Dios vas makay. Yuꞌuncha va ixlaqmaqchajꞌavatacha ni Juan. \v 30 Pero ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas taꞌakchꞌintamal yu ox jatsukunti yu Dios ixlaqxtaqniputun. Xlhiyucha jantu katanaul ni Juan kamaꞌaqchajꞌaval. \v 31 Ex naul ni Jesús: \p —¿Tas tajunitacha ni lapanakni yu chavay tatꞌajun? ¿Tas tatasuycha? \v 32 Yuꞌuncha va tacha sꞌatꞌan yu taqamanan laklhitamau yu talatꞌasaniy, talajuniy: “Klasqolniu yu maꞌachajunuꞌ jasanti, pero jantu kꞌatꞌininatꞌik. Klamilpaniu milpati yu mamaqanixvanan pero jantu kꞌaꞌalhuntꞌik.” \p \v 33 ’Va kilachil ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ. Yucha jantu ixꞌuy pan vachuꞌ jantu ixꞌotꞌa xaxkan uva. Xlhiyucha naunatꞌik va lhitꞌajun taun aqmoqxnuꞌ. \v 34 Ex chuncha kminta kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, kvajin, kꞌoqnun. Chavaycha naunatꞌik ni kitꞌin javaynꞌoj y puqalꞌoqnuꞌ. Naunatꞌik va klaktꞌatiꞌukxuntayay yu tachꞌinin impuestos ali alati yu tamaqtaqalhinin. \v 35 Pero tachun yu lhixajyachal la ixjatapastakꞌati ni Dios yucha masuy ni va ox ixjatapastakꞌati. \s1 Ni Jesús vayl la ixchaqaꞌ qayntaun fariseo yu ixjunkan Simón \p \v 36 Ex qayntaun fariseo lhijunil ni Jesús ni katꞌavayl. Ex chuncha ni Jesús al la ixchaqaꞌ. Ancha tanuchal, va taulal laka mesa. \v 37 Ex chuncha ni anchanuꞌ putaulan ixꞌalin qayntaun maqtaqalhiniꞌ xanati. Yucha kꞌatsal ni mil vayaꞌ ni Jesús la ixchaqaꞌ ni fariseo. Ex yucha vachuꞌ chinchal, va lhiminta taun lameta, tajun yu ox sꞌejenꞌe. \v 38 Aqtayl qalhun y ancha talakanunil ixchꞌajaꞌ ni Jesús. Aqtaynil chꞌanchaꞌay kun ixlaqpuqalhuti. Ex aqtayl xakanichoqoy kun ixꞌaji para kaxixchoqol ixchꞌajaꞌ ni Jesús. Tejkan maxixinichoqol ex kiltastuknil ixchꞌaja ni Jesús y mukꞌanil yu sꞌejenꞌe yu ixlhiminta laka lameta. \v 39 Tejkan laqtsꞌil ni fariseo yu lhijunil ni Jesús lakvayti, va pastaklhi xꞌaman: “Incha laqsaval ni aniy lapanaki kaval yu laqputeꞌey ixchivinti Dios, ka kamispal suncha xanati junita. Va qayntaun xanati yu maqtaqalhiniꞌ.” \p \v 40 Ex ni Jesús junil: \p —Simón, kitꞌin kunputunan taun chivinti. \p Ex ni fariseo naul: \p —Chun, jamalaniniꞌ, kꞌiꞌuncha. \p \v 41 Ex najun ni Jesús: \p —Qayntꞌuy lapanakni ixtalhaaniy tumin aqayntaun. Qayntaun ixlhaaniy laqakis ciento xatumin plata, yu aqayntaun ixlhaaniy pakltaun ciento xatumin plata. \v 42 Ixlaꞌatꞌuykꞌan jantucha lay ixtamapalchoqoy ni tumin. Ex ni lapanaki yu machꞌixtaqlhi va laqmaqantaulnilcha yu ixlhaanintikꞌan. Chavaycha klhisakmiyancha, ¿tas ayucha apalay lhipaxkajlaqtsꞌil ni lapanaki yu machꞌixtaqlhi? \p \v 43 Ex yu Simón qaltayanal: \p —Kitꞌin knajun ni lapanaki yu apalay laqlhuu maqantaulnikal va yu apalay paxkajlaqtsꞌil. \p Ex ni Jesús naul: \p —Chun, laqsaval yu nau. \p \v 44 Ex ni Jesús laqtsꞌil ni xanati, va najun, va junkan ni Simón: \p —¿Laqtsꞌin ni aniy xanati? Kitꞌin tejkan iktanuchil la minchaqaꞌ jantu kꞌixtꞌaqnin xkan para kaklhichaꞌal kinchꞌajaꞌ. Pero yu aniy xanati kinchaꞌanil kinchꞌajaꞌ kun ixlaqpuqalhuti y maxixichoqol kun ixꞌaji. \v 45 Uxintꞌi tejkan iktanuchil la minchaqaꞌ jantu kꞌimastꞌakꞌatꞌi kun taun lakiltastukni pero ni yucha tejkan chilcha tus chavaycha jantu makajun kiltastukꞌa kinchꞌajaꞌ. \v 46 Jantu kꞌilhilakpꞌaxapꞌa ni aceite la kiꞌaqtsul. Pero ni yucha kilhixapanil yu ox sꞌejenꞌe la kinchꞌajaꞌ. \v 47 Xlhiyucha laqsaval kunan yu lhuvaj ixtalaqalhin malaqmixiniꞌokal, yucha va ayaj lhipaxkajlaqtsꞌin pero yu tsꞌuniy ixtalaqalhin malaqmixiniꞌokal, yucha va tsꞌuniy lhipaxkajlaqtsꞌin. \p \v 48 Ex naul, va junkal ni xanati: \p —Va ikmalaqmixiniꞌojon mintalaqalhin. \p \v 49 Ex yu alati lapanakni yu chꞌantaun ixtatꞌavilanal laka mesa, aqtaylcha talalhisakmiy, talajuniy: \p —¿Tas ayucha ni aniy lapanaki yu malaqmixiy talaqalhin? \p \v 50 Ex ni Jesús junil ni xanati: \p —Chavay kꞌilhakꞌapꞌupꞌicha, xlhiyucha mintalaqalhin laqtꞌaxtꞌucha. Kꞌapꞌinchꞌoꞌocha oxamaktaun. \c 8 \s1 Xanatin yu taꞌaqtayjul ni Jesús \p \v 1 Taval ni Jesús ixtiꞌukxuyachal tachun ni lajꞌay putaulanaxna kun ni lakstꞌuniy putaulanaxna. Ixjalaqputeꞌeniy ni lapanakni tacha lhachimoꞌonun ni Dios. Yu ixpumakautꞌuykꞌan yu ixtatꞌaltanan, yuꞌuncha vachu ancha ixtatꞌatiꞌukxuyanal. \v 2 Vachu ixtatꞌatiꞌukxuyanal xanatin yu palay tajunchoqol ixtaqanꞌatikꞌan vachuꞌ yu lakmaxtunikal aqmoqxnun. Qayntaun ixjunkan María yu machaqaꞌ Maqdala, yu maxtunikal laqatujun aqmoqxnun. \v 3 Vachuꞌ ixtꞌaꞌanta Juana yu ixanati Chuza yu xaꞌukxtin ixꞌoqxtamatin Herodes. Vachu Susana ali qaynlhuu xanatin yu ixtaꞌaqtayjuy kun ixlhitapatskꞌan ni Jesús ali ixtꞌaltanan. \s1 Ni tꞌin yu xtaꞌa la ox jaxqanti \r (Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9) \p \v 4 Ixtataxtuy lhuvaj lapanakni taun taun putaulan, ixtalaqmin ni Jesús. Tejkan tataqxtoqlhicha lakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p \v 5 —Qayntaun lapanaki al maman ni ixtꞌin. Tejkan tꞌajun maman, lati xatꞌin taꞌeltajul lakatin. Ancha vamun akchꞌintamakal y yu xatsꞌoꞌon laktꞌiyan va tataꞌeltajul unan. \v 6 Alati xatꞌin tamal laka chiyux. Ancha pꞌul ni tꞌin pero yu tꞌun jantu jachꞌamal kaval, ex niman lakxixꞌol. \v 7 Alati xatꞌin tamachal laka jaltukunan. Ancha vachu pꞌul pero chꞌantaun tꞌapꞌul ni jaltukun, va maqatanul, talakxixtanulcha yu xatꞌin. \v 8 Alati tamal taꞌan ox tꞌun. Ancha pꞌul, ox aynlhi, va xtaqlhi ox jaxqanti, taun ciento por laqatamin. \p Tejkan chuncha naul ni Jesús ex pꞌas naul: \p —Incha alin mimpaqasmakkꞌan, ex kaꞌasmaktꞌikcha. \s1 Yu naunputunta ni anuꞌ chivinti \r (Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12) \p \v 9 Ex ixtꞌaltanan ni Jesús talhisakmil sunchacha naunputunta ni anu chivinti. \p \v 10 Ni Jesús lakjunil: \p —Uxiknankꞌan Dios tamasuniyan tacha lhachimoꞌonun yu jantu takꞌatsay alati lapanakni. Pero yu alati lapanakni klakpumalaniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Ex chuncha mas talaqtsꞌin yu kmakay, va tacha jantu katamispal, mas taqasmatꞌacha kinchivinti, jantu tamalaqasiy. \s1 Yu naunputun ni chivinti yu lhichiviniy ni tꞌin \r (Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20) \p \v 11 ’Yu aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati va inchine naunputun. Yu xatꞌin yucha va ixchivinti Dios. \v 12 Ni tꞌin yu tatamal lakatin, yucha va tacha ni lapanakni yu taqasmatꞌacha ixchivinti ni Dios pero yu aqmoqxnuꞌ va niman chinachil para kalakmaxtunichoqol. Va najun jantu katalhakapuꞌal va para jantu katalaqtaxtul. \v 13 Ni tꞌin yu tatamal laka chiyux, yucha va tacha lapanakni yu taqasmatꞌacha ixchivinti Dios, ex talhakapuꞌancha kun achati. Pero ni chivinti jantu tanuy ox la ixjalhanutkꞌan. Ex tejkan tatapasay tsꞌuniy maqanlqajnati va tataꞌosuspꞌikchoqoycha. \v 14 Ni tꞌin yu tatamal laka jaltukunan yucha va tacha ni lapanakni yu taqasmatꞌacha ixchivinti Dios pero astan tamakauntijlay. Ayaj alin yu tapastakꞌuy, vachu tamaqamay ixmaqalitkꞌan kun xaꞌachati aniy lakamunukpaꞌ. Ex jantucha ox lhixajyachal ixjatsukuntikꞌan. \v 15 Ni tꞌin yu tamal ox lakatꞌun yucha va tacha ni lapanakni yu taqasmaktayl ixchivinti Dios y tamaꞌay la ixjalhanutkꞌan kun ox jatapastakꞌati. Vas tataylhaꞌan kun ni chivinti yu taqasmatꞌacha. Chuncha tamaqantaulay y ox lhixajyachal ixjatsukuntikꞌan. \s1 Yu chavay jantu mispakan ox katasuyaꞌ tacha taun maklku yu maqtajiy \r (Mr. 4:21-25) \p \v 16 ’Jantu matichun mamaqtayay taun maklku para kamaqatanul laqa aqchoq u para kamanul ixtaꞌapuꞌ ni saqati. Va mukꞌay talman para lay katalaqtsꞌil maklku yu tatanuy ni laqa chaqaꞌ. \v 17 Vachu mas alin tuꞌuchun yu jantu ox malaqasikan chavay, astan la ox kamalaqasikanaꞌ. Mas vamun lati takꞌatsay chavay, astan tachun katakꞌatsayaꞌ. \p \v 18 ’Chavaycha la ox kilaqasmakniu. Klajunau yu lhitꞌajuncha jatapastakꞌati yucha apalay lhuu kaxtaqnikanaꞌ. Yu jantu kalhitsukul, mas va yu lakatsꞌuniy yu lhilay lhitꞌajun, yucha kamaxtunichoqokanaꞌ. \s1 Talaqꞌal ixnati kun ixtꞌalaqaunin ni Jesús \r (Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35) \p \v 19 Ex chuncha ni ixnati ali ixtꞌalaqaunin ni Jesús tachinchal taꞌan ixvil. Ixtalaqtsꞌinputun pero jantu lay katalakanunil, va lhuvaj lapanakni ixtaꞌalinta. \v 20 Ex va junkal ni Jesús: \p —Minati kun mintꞌalaqaunin tayanal maqspaꞌ, tatꞌachivinputunan. \p \v 21 Pero ni Jesús va naul: \p —Yu laqsaval kinati ali yu laqsaval ketꞌalaqaunin tajunita va yu taqasmatꞌa ixchivinti Dios y tamakay tacha najun. \s1 Ni Jesús lhichimoꞌol ni un kun lakxkan \r (Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41) \p \v 22 Taun julchan ni Jesús tatajul laka barco kun ixtꞌaltanan, va lakjunil: \p —Kaꞌaucha tus yu alakataun ixkilpaꞌ lakxkan. \p Ex taꞌal. \v 23 Tejkan tatꞌajuncha tapasanan ni lakxkan, va ltatal ni Jesús. Taval aqtaylcha pꞌas unilay, ex ni barco aqtaylcha tajuyachal ni xkan. Taval va laycha kaꞌaqtsamal. Va tatalhanancha katalaqtsꞌanqal ni barco. \v 24 Ex taꞌal maqloꞌonun ni Jesús, va tajunil: \p —Jamalaniniꞌ, jamalaniniꞌ, aniy tꞌaunaucha talaqtsꞌanqanin. \p Ex ni Jesús ostaulal, aqtayl laqꞌaymay ni un kun xaꞌoqxpuputi yu ixꞌukxlaklata ni xkan. Ex chuncha va tus tachun talakataulꞌochoqol, tacha aqtsꞌiyaj ox junchoqol. \v 25 Ex ni Jesús lakjunil ixtꞌaltanan: \p —¿Valiꞌiycha jantu kilalhakapuꞌau? \p Pero yuꞌuncha ayaj tatalhanancha por yu makal ni Jesús. Vamuncha saq tataulal, va talalhisakmiy siya yuꞌuncha: \p —¿Tas ayucha ni aniy lapanaki? Lhichimoꞌoy ni xkan kun ni un y taqalasmatꞌa. \s1 Qayntaun yu machaqaꞌ Gadara ixlhitꞌajun yu jantu ox espíritu \r (Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20) \p \v 26 Ex chuncha tachaꞌal ni lakatꞌun Gadara yu ixlhitukuktachal ni lakxkan Galilea. \v 27 Tejkan taxtul ni Jesús ni anchanu lakatꞌun, talakanunil qayntaun lapanaki yu machaqaꞌ ni anchanu putaulan. Ni anchanu lapanaki ayaj maqancha ixchꞌapata taun aqmoqxnuꞌ. Jantucha ixꞌulay ixlaqchꞌiti. Vachu jantucha ixtꞌajun laqa chaqaꞌ, vamuncha ni kampusantu ixtꞌajun. \v 28 Tejkan laqtsꞌil ni Jesús, va taꞌaqtsoqoqtanil la ixtalakaꞌukxpuꞌ. Va la pꞌas tꞌasal, va junil: \p —¿Suncha kꞌatsꞌaycha kun kitꞌin? Jesús Sasꞌatꞌa kꞌatꞌi ni Dios yu vilchal laktꞌiyan. Iktapayniniyan jantucha apalay kꞌilhimaqchꞌapꞌu. \p \v 29 Ni Jesús ixtꞌajuncha tꞌachivin ni aqmoqxnuꞌ para kamakaunchoqolcha ni anchanu lapanaki. Ni aqmoqxnuꞌ aqlhuvaj ixchꞌapay. Yu ixtalhistakꞌa anchanuꞌ lapanaki, yuꞌuncha ixtamaqchꞌiy, ixtachꞌanchꞌiy kun cadenas pero va niman ixlajꞌexꞌojoy. Ex ni aqmoqxnuꞌ ixlhaꞌanchoqoycha aaqtaun lakakꞌavinan. \p \v 30 Ex ni Jesús lhisakmil: \p —¿Tisuncha unkꞌancha? \p Ex va junil: \p —Kitꞌin ijkunkan Pumalhuu. \p Lhuvaj aqmoqxnun ixtachꞌapata anchanuꞌ lapanaki, xlhiyucha chuncha naul. \v 31 Ex ni aqmoqxnun tatapayninil ni Jesús para jantu kalaqmalaqachal taꞌan pulman. \v 32 Ni anchanu aspajun ixtatꞌajun exvaynin lhuvaj pꞌaxnin. Ni anchanu aqmoqxnun tatapayninil katalaqtanul ni anchanu pꞌaxnin. Ex jaxtaqnil lakatin. \v 33 Ex ni aqmoqxnun tamakaulcha ni anchanu lapanaki. Va talaqtanulcha ni pꞌaxnin. Ex ni pꞌaxnin va taputakyaulcha taꞌan qaltalman, va tatajuchal yu lakxkan, va taꞌakskajꞌuꞌol. \p \v 34 Ex tejkan chuncha talaqtsꞌil yu xalhistaknan pꞌaxnin, ayaj tatalhanal. Tatakyaul laqputeꞌenin yu ay laka putaulan y vachu ixlhimaqspaꞌ ni putaulan. \v 35 Ex ni lapanakni taꞌal laqtsꞌinin yu tapasal. Tejkan tachaꞌal taꞌan vil ni Jesús ancha vachuꞌ vil ni lapanaki yu tamakaunchoqol ni aqmoqxnun. Yucha vilnil la ixchꞌajaꞌ ni Jesús, ulachoqotacha ixlaqchꞌiti, va ox jalakpastaknan. Tejkan chuncha talaqtsꞌil, va tatalhanal ni lapanakni. \v 36 Yu ixtalaqtsꞌinta yu tapasalcha, yuꞌuncha talaqputeꞌel tacha val tejkan palay junchoqol ni lapanaki yu ixlhitꞌajun aqmoqxnun. \v 37 Ex chuncha tachun ni lapanakni yu ancha lakatꞌun Gadara tatapayninil ni Jesús para kaꞌanchoqolcha. Va ayaj tatalhaunil. Ex ni Jesús tanuchoqolcha laka barco, va minchoqochalcha. \p \v 38 Ni lapanaki yu tamakaunchoqol ni aqmoqxnun, va tapayninil ni Jesús para vachu katꞌaꞌal, pero ni Jesús va junil: \p \v 39 —Kꞌapꞌinchꞌoꞌochiycha la minchaqaꞌ, ancha kꞌalaqpꞌutꞌeꞌeyeꞌe milapanakni tachun yu makanin ni Dios. \p Ex ni lapanaki anchoqolcha, aqtaylcha jalaqputeꞌeniy ni lapanakni talakachux la ixputaulan yu makanil ni Jesús. \s1 Qayntaun jatsiꞌi yu ixnitacha ali qayntaun xanati yu ixtaqanꞌay \r (Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43) \p \v 40 Tejkan ni Jesús takukchoqochil ixlhiꞌaniy laka xkan, tachun ni lapanakni la ox talaqaꞌil, va ixtapakxanꞌita. \v 41 Ex chinchal qayntaun lapanaki yu ixjunkan Jairo, ixlhachimoꞌonun laqa chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas. Talakaputatamal laka tꞌun taꞌan ixyal ni Jesús, va tapayninil kaꞌal la ixchaqaꞌ. \v 42 Ixlhitꞌajun vamun qayntaun istsiꞌi, va laqakautꞌuycha ixjachꞌitin ixlhitꞌajun. Ixchꞌapata taun taqanꞌati, va laycha kanil. \p Ex tejkan ixꞌanta ni Jesús, ixtatꞌaꞌanta lhuvaj lapanakni va tus lapatsꞌiuksni ixtajunita. \v 43 Ancha ixꞌalin qayntaun xanati jantu ixlakaxixta ni jakꞌalnan y va laqakautꞌuycha jachꞌitin ixtꞌajun maqanlqajnaꞌ. Va jalaqkilaꞌol ni jakꞌuchꞌunun tus va mamiꞌonil yu ixlhitꞌajun ixlhitapatsa y va nisin palay kaval. \v 44 Ex ni yucha talakanunil ni Jesús la ixlhistapuꞌ, va piklanil ixkiltuꞌ ixlaqchꞌiti. Ex tejkan chuncha makal va niman tayajval ni jakꞌalnan. \p \v 45 Ex ni Jesús lhasakminil: \p —¿Tas ayucha ixkimpiklaycha? \p Jantu matichun kalhitaulnil. Ni Pedro kun ixtꞌaltanankꞌan tanaul: \p —Jamalaniniꞌ, ni lapanakni tus talapatsꞌiuksta y talasamaꞌan va toꞌoxtaycha lata. ¿Valiꞌiycha lhasakminin taꞌayucha piklayancha? \p \v 46 Pero ni Jesús va naul: \p —Alin taꞌayucha ni ixkimpiklay, ni kitꞌin kꞌukskꞌatsal ni kmaꞌayajnichoqol qayntaun ixtaqanꞌati la kintapꞌasta. \p \v 47 Ni xanati tejkan kꞌatsal jantu lay vak ixjun, va talhanal tus xkapꞌikninta, talakanunil ni Jesús, talakaputatamanil. Va junil la ixtalakaꞌukxpukꞌan tachun ni lapanakni valiꞌiycha piklal ni Jesús y tacha pupalaycha junchoqol. \v 48 Ex ni Jesús junil: \p —Kintsiꞌi kꞌatꞌi, va kꞌilhakꞌapꞌupꞌin xlhiyucha palaycha xaꞌunchꞌoꞌoy. Kꞌapꞌinchꞌoꞌocha oxamaktaun. \p \v 49 Ni Jesús vananaj ixtaylhaꞌanta ixchivinti tejkan chinchal qayntaun yu minchal la ixchaqaꞌ Jairo. Va naul, va junkal ni Jairo: \p —Mintsiꞌi va nilcha. Jantucha apalay kꞌamaꞌanchꞌapꞌu ni jamalaniniꞌ. \p \v 50 Pero tejkan qasmaklhi ni Jesús, va junil ni Jairo: \p —Jantu katꞌalhan. Vamun kꞌalhakꞌapꞌupꞌi, ex mintsiꞌi palay kunchoqoyaꞌ. \p \v 51 Tejkan chaꞌal laqa chaqaꞌ, ni Jesús jantu kaxtaqlhi lakatin matichun katatanuchal, vamun ni Pedro ali Jacobo ali Juan kun ixpay ali ixnati ni jatsiꞌi. \v 52 Tachun yu alati lapanakni ixtatꞌajun laqalhunin ixtalhimaqatsꞌanqananta ni jatsiꞌi. Pero ni Jesús lakjunil: \p —Jantu kꞌalajꞌalhuntꞌik. Ni jatsiꞌi jantu kanil, va ltatay. \p \v 53 Vamun talhiꞌachan tejkan chuncha naul ni Jesús, ixtakꞌatsay ni ixnitacha. \p \v 54 Ex ni Jesús chꞌapanil ixmakaꞌ ni jatsiꞌi, la pꞌas xaqalal, va junil: \p —Jatsiꞌi, kitꞌin kunan kaꞌostꞌaꞌulcha. \p \v 55 Ex chuncha ni jatsiꞌi kujchoqolcha mas ixnitacha, va niman ostaulchoqol. Ni Jesús laklhijunil ixpayan katavavachoqolcha. \v 56 Ixpayan va tus saq taval. Ex ni Jesús lakjunil jantu matichun katalaqputeꞌenil tacha yu tapasal. \c 9 \s1 Ni Jesús jamalaqachal ixpumakautꞌuykꞌan ni kataꞌal laqputeꞌenin tacha lhachimoꞌonun ni Dios \r (Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13) \p \v 1 Ni Jesús jamaqxtoqlhi ixpumakautꞌuykꞌan ixtꞌaltanan. Jalaqxtaqnil lhachimoꞌon kun tapꞌasta para lay katalakmaxtunil tachun aqmoqxnun yu tachꞌapay ni lapanakni. Vachuꞌ katakꞌuchꞌul tachun yu taqanꞌanin. \v 2 Jamalaqachal para katalaqputeꞌenil ni lapanakni tacha lhachimoꞌonun ni Dios, vachu para katalajkꞌuchꞌul taqanꞌanin. \v 3 Va jalakjunil: \p —Jantu tuꞌuchun kalhipꞌintꞌik para milakatinkꞌan, jantu palik, jantu bolsa, jantu tiyuti, jantu tumin, jantu aqxtaun laqchꞌiti para milamapaxankꞌan. \v 4 Mas va taꞌayucha chaqaꞌ kachꞌipꞌintꞌik ancha katꞌaulapitikcha tus katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyapitik ni anchanu putaulan. \v 5 Taꞌan jantu kꞌalaꞌaꞌikꞌanapitik, niman katꞌaxtꞌuchꞌoꞌoyapitik ni anchanu putaulan. Ancha kachꞌankꞌalhakꞌanapitik ni pꞌoqxni la minchꞌajakꞌan. Chuncha katapukꞌatsayaꞌ ni jantu ox yu tamakanin. \p \v 6 Ex chuncha taꞌalcha laka putaulanin, ixtalaqputeꞌey tacha lay katapulaqtaxtul. Talakachux ixtalajkꞌuchꞌulhaꞌanta ni taqanꞌanin. \s1 Ni Herodes maqnil ni Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ \r (Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29) \p \v 7 Ni gobernador Herodes kꞌatsal tachun ni lhitapatsa yu ixmakay ni Jesús, ex ayaj pastakꞌul. Lati ixtanajun ni Jesús va Juan yu jamaqchajꞌavanaꞌ, ixtanajun va kujchoqol. \v 8 Alati ixtanajun ni Jesús va Elías yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. Alati ixtanajun va aqayntaun yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios maqancha yu kujchoqotacha. \v 9 Pero ni Herodes va naul: \p —Ni Juan kitꞌin klhinaul ixchaqxpꞌuxnika ixꞌaqtsul. ¿Ex taꞌayucha kavalcha aniy lapanaki yu ayaj talhichiviniy lhuu axtoqnuꞌ? \p Ex ayaj ixlaqtsꞌinputuntacha ni Jesús. \s1 Ni Jesús lakvaval laqakis mil lapanakni \r (Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn.6 :1-14) \p \v 10 Yu ixjamalaqachata ni Jesús taminchoqol, va talaqputeꞌenil yu tamakalcha. Ex ni Jesús laklhaꞌanchoqol ixlaqꞌamankꞌan laka putaulan Betsaida. \v 11 Pero tejkan takꞌatsal ni lapanakni, yuꞌuncha va tatixkaulhaꞌal. Ex ni Jesús jalaqaꞌil kun achati. Va jalhixaqalal tacha lhachimoꞌonun ni Dios y jalajkꞌuchꞌul yu taqanꞌanin. \p \v 12 Tejkan va laycha katoqoxal, yu ixpumakautꞌuykꞌan ixtꞌaltanan talaqꞌal ni Jesús, va tajunil: \p —Kꞌalakmastꞌakꞌachꞌoꞌocha ni lapanakni para kataꞌal jastaknan y katalakxkaul ixvaytkꞌan laka putaulanin taꞌan ukstsꞌuniy kaval. Aniy taꞌan alintau va lakakꞌavinan. Jantu tuꞌuchun alin. \p \v 13 Ex ni Jesús va jalakjunil: \p —Uxiknankꞌan kꞌalaqxtꞌaqnitꞌik ixvaytkꞌan. \p Ex tanaul: \p —Jantu kaklhitsukuu ni vayti. Klhitꞌaunau vamun aqskis pan kun aqxtꞌuy jatanti. ¿Va naꞌun kajkꞌau inin vayti para katalaqchaꞌanꞌol ixvaytkꞌan tachun ni aniy lapanakni? \p \v 14 Ni joꞌakna por tachun ixtaꞌalinta va laqakis mil. Ex ni Jesús lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Kalakꞌunitꞌik ni lapanakni katataulal por pakltamin ciento lakatamin. \p \v 15 Chuncha tamakal, ni lapanakni tus tachun tataulꞌol. \v 16 Ex ni Jesús chꞌapal ni aqskis pan kun ni aqxtꞌuy jatanti. Talaqstꞌal laktꞌiyan, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Aqtaylcha laqcheꞌey ex jaxtaqlhaꞌanilcha ixtꞌaltanan. Yu ixtꞌaltanan taꞌaqtaylcha talakmapitsiniy ni lapanakni. \v 17 Chuncha tachun ni lapanakni tavaynꞌol, tus ox taꞌotsal. Ex yu ixtꞌaltanan ni Jesús tapusakchoqol yu xajchal. Va laqakautꞌuy canasta yu xajchal. \s1 Ni Pedro naul ni Jesús va yu Cristo yu ixtanajun kaminaꞌ \r (Mt. 16:13-19; Mr. 8:27-29) \p \v 18 Taun julchan ni Jesús va ixtꞌajun skꞌiniꞌ Dios xꞌaman. Yu ixtꞌaltanan vachu ancha ixtatꞌaꞌalinta. Ex ni Jesús va laklhisakmil: \p —¿Tas tanajuncha ni lapanakni? ¿Taꞌayucha kintalhilaycha ni kitꞌin? \p \v 19 Ex yuꞌuncha taqaltayl: \p —Lati tanajun va Juan kꞌatꞌi yu jamaqchajꞌavanaꞌ. Alati tanajun va Elías kꞌatꞌi. Alati tanajun ni uxintꞌi va aqayntaun yu kujchoqotacha yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 20 Ex naul ni Jesús: \p —Chavay klalhisakmiyau yu uxiknankꞌan, ¿tas ayucha kilalhilayaucha ni kitꞌin? \p Ex yu Pedro va junil: \p —Uxintꞌi ni Cristo kꞌatꞌi yu ixtanajun kamalaqachayaꞌ ni Dios. \s1 Ni Jesús naul kamaqnikanaꞌ y kakujchoqoyaꞌ \r (Mt. 16:20-28; Mr. 8:30—9:1) \p \v 21 Pero Jesús jalakachivitijlal ixtꞌaltanan para jantu matichun katajunil ni va yu Cristo junita. \p \v 22 Ex lakjunil ni Jesús: \p —Ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki va ayaj kakmaqanlqajnanaꞌ. Ni lajꞌay lapanakni ali yu xaꞌukxtinin kuras ali yu tamasuy kilhachimoꞌonkꞌan, yuꞌuncha kintalaktanchaniyaꞌ. Va kintamaqniyaꞌ pero yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan kajkujchoqoyaꞌ. \p \v 23 Ex ni Jesús lakjunil tachun ni lapanakni: \p —Incha matichun kintꞌatiꞌukxuntayaputun, yucha jantucha lay makay yu makaputun. Kaval tacha lhilhiy kalhaꞌal ixkurus, ex chuncha lay kintꞌatiꞌukxuntayalcha. \v 24 Chavay ni lapanaki yu ayaj lhitsukuputun ixjatsukunti va kamaqatsꞌanqayaꞌ. Yu kamaqatsꞌanqayaꞌ ixjatsukunti por kitꞌin, yucha kalhitsukuchoqoyaꞌ. \v 25 ¿Tisuncha lhajaycha qayntaun lapanaki incha kalhitsukuꞌol tachun yu alin lakamunukpaꞌ pero va maqatsꞌanqay ixjatsukunti? \v 26 Incha matichun kilhimaxaniy ni kitꞌin kun kinchivinti, ex kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki, vachuꞌ kaklhimaxaniyaꞌ ni yucha, tejkan kakminchoqoyaꞌ kun kintapꞌasta vachu kun ixtapꞌasta ni kimPay kun ixmayulnin. \v 27 Laqsaval klajunau ni alin lati yu chavay aniy tatꞌajun yu jantu kataniyaꞌ tus katalaqtsꞌinꞌelayaꞌ ni Dios lhachimoꞌonun. \s1 Tapaxal tacha ixtasuta ni Jesús \r (Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8) \p \v 28 Tejkan paqtsajin val, ni Jesús al skꞌiniꞌ Dios laka aspajun. Yu Pedro ali Juan ali Jacobo vachu jalaklhaankal. \v 29 Tejkan Jesús ixtꞌajun skꞌiniꞌ Dios va tapaxal ixꞌukxpu, vachu ixlaqchꞌiti tus ayaj yaqaq val, tus kꞌuliksnaꞌ val. \v 30 Ex tatꞌatasul pumatꞌuy xapaynin, ixtatꞌachiviniy ni Jesús. Ni yuꞌuncha va Moisés ali Elías yu la maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 31 Yuꞌuncha tus ixlaqmalaqachoqoxnukanta kun yu kꞌuliksnaꞌ jatunkunaꞌ. Ixtatꞌajun lhichivinin tejkan kaniyaꞌ ni Jesús, yu katapasayaꞌ laka putaulan Jerusalén. \v 32 Ni Pedro kun ixtꞌaltanan va ayaj ixtachꞌapata ltatati. Talaqtsꞌinil tacha ixjunita ixꞌoxixtu ni Jesús y talaqtsꞌil ni pumatꞌuy lapanakni yu ixlaktꞌatayal. \v 33 Tejkan ni Moisés ali Elías ixtatꞌaunchoqoycha makaunan ni Jesús, ex ni Pedro va junil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, la ox kꞌalintau aniy. Ka la ox kakmakau aqatꞌutu moqltaꞌ. Aqataun para uxintꞌi, aqataun para Moisés vachuꞌ aqataun para Elías. \p \v 34 Tejkan chuncha ixchiviniy, chil laqataun taputsꞌi, va laqꞌoqxtꞌaqyaukal. Va ayaj tatalhanal tejkan ixtayanal ixpulaknacha laka taputsꞌi. \v 35 Va chivinkal laka taputsꞌi: \p —Yucha aniy kesꞌatꞌa yu kꞌachaniy. Ox kꞌaꞌalasmaktꞌik. \p \v 36 Tejkan miꞌol ni chivinti, ni Jesús tasuchoqolcha, va xꞌamancha. Yuꞌuncha tus saq taval y paqlhuucha val jantu matichun katajunil yu ixtalaqtsꞌinta. \s1 Ni Jesús maxtunil taun jantu ox espíritu qayntaun tsꞌal \r (Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29) \p \v 37 Ataun julchan val, va tataꞌeltajul ni aspajun. Ancha qaynlhuvaj lapanakni tapaxtoqlhi ni Jesús. \v 38 Ixꞌalinta qayntaun lapanaki yu tꞌasal, va junil: \p —Jamalaniniꞌ, ktapayniniyan kaꞌaqtꞌayꞌutꞌi kintsꞌal, vamun yuꞌ klhitꞌajun. \v 39 Va chꞌapay taun jantu ox espíritu, niman maqantꞌasay, maxkapꞌikniy tus maqalpupuy, va ayaj malakaxkayay y jantu makaunputun. \v 40 Klaktapayninitacha katamaxtul ni jantu ox espíritu ni mintꞌaltanan pero jantu kalal. \p \v 41 Ex ni Jesús qaltayanal, va naul: \p —¡Yu uxiknan jantu lay lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik, va jalaktuꞌunun untꞌatꞌik! ¿Tus tavanancha kaktamakaunaꞌ kun uxiknan? ¿Tus tavanancha kaklatayaniyaucha? Kꞌalhitꞌantꞌikcha aniy ni mintsꞌal. \p \v 42 Tejkan ni tsꞌal talakanunil ni Jesús ni aqmoqxnuꞌ va niman tanqalhul, va maxkapꞌiknil. Ex ni Jesús laqꞌaymal ni aqmoqxnuꞌ, va palay makal ni tsꞌal, va maqxtaqnichoqol ni ixpay. \v 43 Ex tus vak takꞌatsal tachun ni lapanakni por ixꞌayaxtu Dios. \s1 Ni Jesús naunchoqol ni katamaqniyaꞌ \r (Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32) \p Tejkan chuncha tus vak ixtakꞌatsan ni lapanakni por yu makal ni Jesús, va lakjunil ixtꞌaltanan: \p \v 44 —Oxi kaꞌasmaktꞌikcha ni inchine, jantu aqtaun kakꞌauktꞌik. Kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki va laycha kakmaqxtaqkal la ixtamakakꞌan ni lapanakni. \p \v 45 Pero ixtꞌaltanan jantu katamalaqasil, jantu kalaqxtaqnikal lakatin para katamalaqasil. Va tatalhanal xlhiyucha jantu katalhisakmil. \s1 Taꞌayucha yu apalay ay \r (Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-37) \p \v 46 Ixtꞌaltanan ixtalhilakchiviniy taꞌayucha yu apalay ay ixjunita siya yuꞌuncha. \v 47 Ni Jesús kꞌatsal yu ixtapastakꞌa. Ex chꞌapal qayntaun jasꞌatꞌa va tamaqayaul, \v 48 jalakjunil: \p —Yu laqaꞌiy ni aniy jasꞌatꞌa por chuncha klhinajun ni kitꞌin, yucha vachu kilaqaꞌiy ni kitꞌin. Yu kilaqaꞌiy ni kitꞌin vachu laqaꞌiy yu kimalaqachata. Yu lakatꞌuniy kꞌatsꞌan yucha va yu apalay ay. \s1 Yu makay kilhitapatsakꞌan, yucha kintaꞌaqtayjuyan \r (Mr. 9:38-40) \p \v 49 Ex chuncha ni Juan va naul: \p —Jamalaniniꞌ, klaqtsꞌiu qayntaun lapanaki yu maxtuy aqmoqxnun tejkan mapaqaꞌuy mintaqaꞌuti. Pero jantu kintꞌaltanan kaval, xlhiyucha klaktanchaniu. \p \v 50 Pero ni Jesús lakjunil: \p —Jantu kꞌalaktꞌanchꞌanitꞌik. Yu jantu kintaxkayyan, va kintaꞌaqtayjuyan. \s1 Ni Jesús jalaqꞌaymal ni Jacobo ali Juan \p \v 51 Ixlakamintacha julchan tejkan kalaqaꞌikanaꞌ ni Jesús laktꞌiyan. Ex naul mas va tichichun katapasal ni kaꞌanacha laka putaulan Jerusalén. \v 52 Ex jamalaqachal lapanakni katapꞌulꞌal. Yuꞌuncha tatanuchal taun putaulan taꞌan ixtavilanal yu samaritanos para katapuxkaul taꞌan kataloqojlhi. \v 53 Pero yu ancha machaqan jantu katalaqaꞌil tejkan takꞌatsal ni Jesús ixꞌuxaꞌan Jerusalén. \v 54 Tejkan chuncha takꞌatsal ni Jacobo ali Juan, va talhisakmil ni Jesús: \p —Jalhachimoꞌonu, ¿tas naꞌuncha? ¿Kaskꞌiu ni kataꞌeltajul jikmi laktꞌiyan para katalaqxauꞌol, [chuncha tacha skꞌil ni Elías]? \p \v 55 Ex taspꞌiklhi ni Jesús, va jalaqꞌaymal, [va lakjunil: \p —Jantu kꞌatsꞌayatꞌik tisuncha espíritu lhitꞌaunatꞌik. \v 56 Kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki jantu kakmil para kakmaꞌakxal ixjatsukuntikꞌan ni lapanakni, va kminta para klaqmalaqtaxtul.] \p Ex taꞌanchoqol ataun putaulan. \s1 Yu ixtatꞌaꞌuxaꞌan ni Jesús \r (Mt. 8:19-22) \p \v 57 Tejkan ixtaꞌanta lakatin, qayntaun lapanaki naul, va junkal ni Jesús: \p —Kitꞌin kaktꞌaꞌanan mas va toꞌoxtaychacha kapꞌineꞌe. \p \v 58 Ex ni Jesús junil: \p —Yu xanixꞌoyun, yuꞌuncha tamaqalin ixchaqakꞌan taꞌan poqapaj laktalpa. Yu tsꞌoꞌon, yuꞌuncha tamaqalin ixpaqtamankꞌan. Pero ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki, jantu kakmaqalil toꞌoxtaycha kakmastaknil kiꞌaqtsul. \p \v 59 Ex ni Jesús junil aqayntaun: \p —Kꞌintꞌatꞌatꞌicha. \p Pero ni lapanaki va naul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kꞌimakꞌaunꞌel kajkꞌanꞌelayaꞌ maknunuꞌ kimpay. \p \v 60 Ex va junil ni Jesús: \p —Kꞌalakmakꞌaucha ni janinin katalamaknulcha siya yuꞌuncha ni janinin. Pero uxintꞌi kapiti jalaqputeꞌeniꞌ tacha lhachimoꞌonun ni Dios. \p \v 61 Ex naul aqayntaun, va junkal ni Jesús: \p —Vachu ktꞌaꞌuxanan, Jalhachimoꞌonuꞌ. Pero kꞌimakꞌaunꞌel klakmastakꞌaꞌelayaꞌ kilapanakni la kinchaqaꞌ. \p \v 62 Ni Jesús junil: \p —Chuncha va tacha qayntaun yu chꞌapay ixpuchꞌa pero tejkan chꞌan si laqtsꞌilhaꞌan ixpulakan. Yucha jantu paxtoqniy katanul taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \c 10 \s1 Ni Jesús jamalaqachal setenta ixtꞌaltanan \p \v 1 Taval ni Jesús jalaksaklhi setenta alati lapanakni y jamalaqachal pumatꞌiyun katapꞌulꞌal talakachux putaulanin va toꞌoxtaycha kaval taꞌan yucha astan kaꞌanaꞌ. \v 2 Pꞌunaj lakjunil: \p —Va tacha taun ay jaxqanti tajunita ni lapanakni yu talakapuꞌuxaꞌan ni Dios, pero tsꞌanqay oqxtamatin yu kataxqanal. Xlhiyucha kꞌatꞌapꞌayninitꞌik ni Dios para kajamalaqachal oqxtamatin la ixlhijaxqanati. \v 3 Ex kapꞌintꞌik. Klamalaqachayau taꞌan kꞌaꞌunapitik tacha sasꞌatꞌan borregos taꞌan alin maqtalin. \v 4 Jantucha kalhipꞌintꞌik ixpupachꞌikan mintuminkꞌan, nisin mintiyutkꞌan, nisin mivarachikꞌan. Jantucha matichun katamataqmaqanin kꞌamastꞌakꞌatꞌik lakatin. \v 5 Tejkan kachꞌipꞌinapitik laqa chaqaꞌ, kꞌamastꞌakꞌananapitik, kꞌanaunapitik: “Oxamaktauncha katsꞌukꞌutꞌik yu vilanantꞌik laqa chaqaꞌ.” \v 6 Va chuncha incha alin lapanaki yu oxamaktaun tsukuputun ex oxamaktaun kunaꞌ. Incha jantu, ex jantu paxtoqniy. \v 7 Va ancha katꞌaulapitik laqa chaqaꞌ. Kaꞌuyapitik y kaꞌotꞌapitik yu kataxtaqniyan. Paxtoqniy kaxtaqnikal ixlhilhajati yu tapatsan. \v 8 Tejkan kachꞌipꞌinapitik taun putaulan taꞌan katalaqaꞌiyan, kꞌaꞌuyapitik yu kataxtaqniyan. \v 9 Palay kalakmakꞌachꞌoꞌotꞌik yu taqanꞌanin yu ancha taꞌalinta. Kꞌalakꞌunapitik: “Va laycha kachil tejkan Dios katalhichimoꞌoyan.” \v 10 Pero incha kachꞌipꞌinapitik taun putaulan taꞌan jantu katalaqaꞌiyan ex kapꞌinapitik lakatin, kꞌanaunapitik: \v 11 “Ni pꞌoqxni yu tsꞌantsꞌaunau kakchꞌankꞌalhakanau la kinchꞌajakꞌan para kakꞌatsꞌatꞌik ni jantu ox yu ixkilamakaniyau. Pero kakꞌatsꞌatꞌik ni va ukstsꞌuniycha chil ixlhachimoꞌon Dios.” Chuncha kꞌanaunapitik. \v 12 Va klajunau kaminaꞌ julchan tejkan apalay pꞌas kunaꞌ ixmaqanlqajnatkꞌan ni lapanakni yu machaqan ni anchanu putaulan taꞌan jantu katalaqaꞌin xajantu yu machaqan laka putaulan Sodoma. \s1 Payniꞌincha yu jantu katalaqaꞌil ni Jesús \r (Mt. 11:20-24) \p \v 13 ’Payniꞌincha ni uxiknan yu machaqan laka putaulan Corazín. Payniꞌincha uxiknan yu machaqan laka putaulan Betsaida yu jantu mapꞌaxapꞌutꞌunatꞌik mijatapastakꞌatkꞌan. La mimputaulankꞌan klamakaniu yu lajꞌay axtoqnuꞌ. Ni lapanakni yu machaqan laka putaulanin Tiro kun Sidón yu maqancha ixtatꞌajun, jantu katalaqtsꞌil yu chavay klamasuniu. Va ixtalaqtsꞌil ex va niman ixtamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan. Va ixtaꞌulal puchꞌiniꞌ laqchꞌiti y va ixtataulal laka lkꞌakꞌan para katasul ni talhimaqaninin. \v 14 Xlhiyucha tejkan kamukꞌanikanaꞌ ixtalaqalhinkꞌan ni lapanakni yu machaqan xaputaulan Tiro ali yu machaqan xaputaulan Sidón, ex va apalay pꞌas kunaꞌ mimaqanlqajnatkꞌan. \v 15 Uxiknan, xalapanakni Kapernaum, ¿lhakꞌapꞌupꞌinatꞌikcha ni kapꞌinapitik laktꞌiyan? Yu uxiknan kꞌatꞌanꞌalhukꞌanapitik laqnin. \p \v 16 Ex lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Yu taqalasmatꞌan uxiknankꞌan kintaqalasmatꞌa ni kitꞌin. Yu jantu talaqaꞌiyan, jantu kintalaqaꞌiy ni kitꞌin. Yu jantu kintalaqaꞌiy ni kitꞌin jantu talaqaꞌiy yu kimalaqachata. \s1 Taminchoqol yu setenta ixtꞌaltanan Jesús \p \v 17 Tejkan taminchoqol ni setenta yu ixjamalaqachata ni Jesús, va ayaj talajꞌachal. Tajunil ni Jesús: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, mas ni aqmoqxnun kintaqalasmatꞌan tejkan ikmapaqaꞌuyau mintaqaꞌuti. \p \v 18 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Klaqtsꞌil ni Satanás va tsꞌalaj patajul laktꞌiyan tacha taun makaliukniti. \v 19 Kitꞌin klaxtaqnitau tapꞌasta para lay kaltꞌanantꞌik taꞌan alin tsapulin kun statsuku y para lay kalhaꞌatꞌik ni aqmoqxnuꞌ kun tachun ixtapꞌasta y jantu tuꞌuchun kꞌalhitꞌapꞌasatꞌik. \v 20 Mas taqalasmatꞌan ni jantu ox espíritus jantu va yucha kꞌalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌik. Kalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌik ni tsꞌoqmulakantachalcha mintaqaꞌutikꞌan laktꞌiyan. \s1 Lhiꞌachantajuy ni Jesús \r (Mt. 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Ex ni Jesús va niman lhiꞌachantajul ni Espíritu Santo, va naul: \p —KimPay kꞌatꞌi, xaJalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi laktꞌiyan kun lakamunukpaꞌ, kitꞌin ktoꞌoyayan. Va lakmalanitꞌa minchivinti ni lakstꞌuniy lapanakni y jamaqsaqnitꞌa yu talakpastaknan, yu lhuu ixtalanitkꞌan. Ay mijamapayninti xlhiyucha chuncha lhinaꞌun kaval. \p \v 22 Ex lakjunil ni lapanakni: \p —Ni kimPay va tachun kimaqxtaqnita. Jantu matichun kimispay taꞌayucha ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa, vamun kimPay kimispay. Vachu va chun jantu matichun mispay taꞌayucha ni kimPay, vamun ni kitꞌin vachu ni lapanakni yu klakmamispaniputun. \p \v 23 Ex talaqaspꞌiklaqtsꞌil ixtꞌaltanan, va lakjunil ixꞌamankꞌan: \p —Kꞌalhiꞌachꞌantꞌaꞌutꞌik ni laqtsꞌinatꞌik yu chavay tꞌajun tapasanaꞌ. \v 24 Laqsaval klajunau la maqancha qaynlhuvaj ixlapanakni ni Dios yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti kun yu lhachimoꞌonun va ixtalaqtsꞌinputun yu chavay laqtsꞌinatꞌik, pero jantu kalal katalaqtsꞌil. Va ixtaqasmakputun yu chavay asmatꞌatꞌik pero jantu kalal kataqasmaklhi. \s1 Qayntaun lapanaki yu ox paxkal aqayntaun \p \v 25 Ex chuncha va tayal qayntaun yu ixmasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas, va ixlaqtsꞌintanuputun ni Jesús. Junkal ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, ¿tisuncha kakmakalcha para kaklhitsukul jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ? \p \v 26 Ex naul ni Jesús: \p —¿Tisuncha jatsꞌoqnucha la kilhachimoꞌonkꞌan? ¿Tisuncha pꞌuꞌteꞌecha ancha? \p \v 27 Ex yu ixmasuy ixlhachimoꞌonkꞌan va naul: \p —Ni kilhachimoꞌonkꞌan najun: “Kaꞌachꞌanin ni Dios miJalhachimoꞌonuꞌ kun tachun melhanuti ali tachun metsukunti ali tachun mintapꞌasta ali tachun mijatapastakꞌati.” Vachu najun: “Kapꞌaxkꞌatꞌi mintꞌamachaqaꞌ tacha pꞌaxkꞌakꞌan meꞌeman.” \p \v 28 Ex va naul ni Jesús: \p —La ox yu altꞌiyanan. Va chuncha kꞌamakꞌatꞌi ex jantu aqtaun kamiꞌol ni metsukunti. \p \v 29 Pero ni anchanu lapanaki ixmakaputun para jantu lay kamukꞌanikal ixlaqtaqal. Va lhisakmil ni Jesús: \p —¿Ex tas ayucha kintꞌamachaqaꞌ? \p \v 30 Ex naul ni Jesús: \p —Qayntaun lapanaki ixtaxtuta Jerusalén, va ixꞌuxaꞌan tus Jericó pero tachꞌapayaul alhavanan. Maqaꞌasas tamakal y talaqanaqmal. Ex taꞌalcha, tamakaumalcha, va laycha ixnil. \v 31 Ex chuncha qayntaun xakura Jerusalén tapasal ancha lakatin, va laqtsꞌil ni kilpataniꞌ pero yucha va maqachoqol ni lakatin. \v 32 Vachu va chun qayntaun Levita yu ixtapatsay xalakatajtan Jerusalén tapasal ni ancha lakatin, va laqtsꞌil y vachu vamun maqachoqol ni lakatin. \v 33 Ex qayntaun yu machaqaꞌ Samaria taꞌan talaxkajiy yu machaqan Jerusalén ixꞌukxuntayay ancha lakatin va chaꞌal taꞌan ixmal. Tejkan laqtsꞌil va ayaj mapaynil. \v 34 Ex chuncha niman taꞌukstsꞌuninil, lhikꞌuchꞌul aceite kun vino taꞌan talaqalhil, va lhichꞌinil laqchꞌiti. Ex mukꞌalcha la ixjuki, va lhaꞌalcha taꞌan loqojkan, ex va lhistaklhi. \v 35 Ex ataun julchan val, yu machaqaꞌ Samaria va xtaqnil aqxtꞌuy tumin ni manavin yu taꞌan loqojkan. Va junil: “Kꞌalhistꞌaktꞌi ni aniy lapanaki y tachun yu kamaꞌakxayeꞌe mintumin, kitꞌin kakxtaqnichoqoyan tejkan kakminchoqoyaꞌ.” \p \v 36 Ex naul ni Jesús, va junkal ni yu masuy ixlhachimoꞌonkꞌan: \p —¿Tas naꞌuncha? ¿Taꞌayucha ixpumatꞌutukꞌan yu ixtꞌamachaqaꞌ ni kilpatani ni yu tachꞌapayaul alhavanan? \p \v 37 Ex yu masuy ixlhachimoꞌonkꞌan va naul: \p —Va yu mapaynil, yucha ixtꞌamachaqaꞌ. \p Ex junil ni Jesús: \p —Kꞌapꞌinchꞌiycha, vachu va chuncha kamakꞌatꞌi. \s1 Ni Jesús la ixchaqakꞌan Marta ali María \p \v 38 Ex chuncha ni Jesús anchoqol lakatin va chaꞌal taun putaulan. Qayntaun xanati yu junkan Marta va yucha lhijunil ni Jesús kamil la ixchaqaꞌ. \v 39 Marta ixlhitꞌajun qayntaun ixtꞌalapanaki va ixjunkan María. Yucha taulnil taꞌan taulal ni Jesús va ixqasmakputun yu ixnajun. \v 40 Yu Marta vamun pastakꞌuy tas kapulaqlaꞌoxil ixvayti. Ex laqꞌal ni Jesús va naul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ka jantu kꞌilhipꞌastꞌakꞌa. Ni yu kintꞌalapanaki va kimakaunil ni lhitapatsa. Kꞌaꞌun kiꞌaqtayjul. \p \v 41 Pero ni Jesús qaltayanal: \p —Marta, Marta. La alin milhitapatsa yu makꞌapꞌutꞌun, va pastakꞌuyan milhilati. \v 42 Pero vamun taun tuꞌuchun yu maqskꞌiniy kꞌamakꞌatꞌi. Va yu la ox yu laksakta ni María. Jantu matichun kamaxtuniyaꞌ. \c 11 \s1 Ni Jesús masul iskꞌinka Dios \r (Mt. 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Taun julchan ni Jesús va lakataun ixtꞌajun skꞌiniꞌ ni Dios. Tejkan skꞌinꞌol ex qayntaun ixtꞌaltanaꞌ va junil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kilamasuniu tacha skꞌinkan ni Dios vachu chun tacha Juan lakmasunil ixtꞌaltanan. \p \v 2 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Tejkan kaskꞌintꞌik ni Dios kanauntꞌik: \q1 KimPay Dioskꞌatꞌi yu alintꞌachiy laktꞌiyan, \q1 katatoꞌoyan ni lapanakni mintaqaꞌuti. \q1 Kꞌalhachꞌimoꞌon aniy, \q1 [chuncha kamakakal yu lhinaꞌun aniy lakamunukpaꞌ vachu va tacha makakan yu lhinaꞌun laktꞌiyan]. \q1 \v 3 Lhilhiy kilaxtaqniu yu vayti yu kmaqskꞌiniyau. \q1 \v 4 Kilamalaqmixiniu kintalaqalhinkꞌan \q1 tacha kijnankꞌan klamalaqmixiniyau yu kintamakaniyan yu jantu lajꞌoxi. \q1 Jantu kilalhilhaꞌau taꞌan kakmapastaknikau yu talaqalhin, va kilamalaqtaxtuu laqa talaqalhin. \p \v 5 Ex taylhaꞌal ixchivinti, jalakjunil: \p —Tas kavalcha incha xaqayntaun uxiknankꞌan va kapiti la ixchaqa milaqaj mas pakltaun tsꞌis kaval y kꞌaꞌun: “Laqaj, kimachꞌixtaqnin aqxtꞌutu pan. \v 6 Qayntaun kilaqaj va aniykaꞌ xachin. La maqati ixminachal pero kitꞌin jantu klhitsukul yu kakxtaqnil.” \v 7 Ex yu milaqaj yu ixpulakna ixchaqaꞌ tanun, kunan: “Jantu kꞌimaꞌanchꞌapꞌu. Va lakchajuy kimatiꞌ y klaktꞌamal kesꞌatꞌan. Jantu lay kaꞌostaulay para kakxtaqnin tuꞌuchun.” \v 8 Kitꞌin klajunau mas milaqaj kaval jantu kaꞌostaulaꞌ para kaxtaqnin tuꞌuchun. Pero incha jantu kꞌamakꞌau, ex kaꞌostaulaꞌ, kaxtaqniyan yu uxintꞌi maqskꞌiniy. \p \v 9 ’Laqsaval klajunau, kaskꞌinitꞌik Dios yu maqskꞌiniyatꞌik, yucha kataxtaqniyan. Kꞌalakxkꞌautꞌik ex katꞌemayapitik. Katꞌaylhipꞌi makasanaꞌ laka matiꞌ, ex katalaqltiꞌayaꞌ. \v 10 Yu skꞌin tuꞌuchun, va laqaꞌiy. Yu puxkajuy, va temay. Yu makasay laka matiꞌ, ni yucha malaqltiꞌanikan. \p \v 11 ’¿Xaqayntaun ni uxiknan incha kataskꞌinin ni pan mesꞌatꞌakꞌan, va kꞌaxtꞌaqnitꞌik chiyux? ¿Incha kataskꞌinin jatanti, kꞌaxtꞌaqnitꞌik tsapul? \v 12 ¿Incha kataskꞌinin axvati, kaxtꞌaqnitꞌik statsuku? Jantu matichun siya uxiknankꞌan chuncha layatꞌik. \v 13 Chuncha ni uxiknankꞌan mas va jalaktuꞌunun untꞌatꞌik lay xtꞌaqniyatꞌik laqxoqta yu lajꞌox ni mesꞌatꞌankꞌan. Ex laqsaval mimPaykꞌan yu vilchal laktꞌiyan kalaqxtaqniyaꞌ yu apalay ox yu taskꞌin, va kalaqxtaqniyaꞌ ni Espíritu Santo. \s1 Tanajun ni Jesús lhitꞌajun ixtapꞌasta ni xaꞌukxtin aqmoqxnun \r (Mt. 12:22-30; Mr. 3:19-27) \p \v 14 Ancha ixvil qayntaun lapanaki yu ixchꞌapata aqmoqxnuꞌ yu ixmakata janunuꞌ. Taval tejkan tisaxtul ni Jesús ni aqmoqxnuꞌ, ex ni lapanaki chivinchoqol. Yu alati lapanakni va tus vak takꞌatsal. \v 15 Pero lati tanaul: \p —Va Beelzebú, yu xaꞌukxtin aqmoqxnuꞌ, xtaqniy ixtapꞌasta para lay kalakmaxtul ni aqmoqxnun. \p \v 16 Lati ixtalaqtsꞌintanuy ni Jesús, taskꞌinil para kalakmasunil taun ay axtoqnuꞌ yu minachal laktꞌiyan. \p \v 17 Pero ni Jesús ixkꞌatsaycha yu ixtapastakꞌa. Lakjunil: \p —Mas va tisuncha lhachimoꞌon incha va tatalaqlvaꞌa y talaxkajiy ni lapanakni, ex ixꞌamankꞌan tatalaktꞌilhiy. Vachu va chun aqataun chaqaꞌ incha tatalaqlvaꞌa y talaxkajiy ni lapanakni ex ixꞌamankꞌan tatalaktꞌilhiy. \v 18 Vachu chun incha xꞌaman lay maxtuchoqokal ni Satanás yu xaꞌukxtin ni aqmoqxnu, ¿ex tas kaputaqnilcha ixtapꞌasta? Ex chuncha kꞌatsꞌayatꞌikcha ni jantu la ixtapꞌasta Beelzebú yu klakmaxtuy aqmoqxnun, mas chuncha naunatꞌik, va klakmaxtuy la ixtapꞌasta Dios. \v 19 Incha kilajunau klakmaxtuy aqmoqxnun kun ixtapꞌasta ni Beelzebú ex vachu va chuncha tamaxtuy aqmoqxnun mintꞌaltanankꞌan yu tamalaniyan. Pero yuꞌuncha katajunan va jantu kun ixtapꞌasta ni aqmoqxnu tamaxtuy aqmoqxnun. \v 20 Kitꞌin kmaxtuy aqmoqxnuꞌ la ixtapꞌasta Dios chuncha kꞌatsꞌayatꞌik chavay ni Dios lhachimoꞌonun taꞌan ukxuyanantꞌik. \v 21 Tejkan qayntaun pꞌas lapanaki chꞌapata ixpatꞌalan y va lhistakta ixchaqaꞌ, ex chuncha jantu matichun lay kamaxtunichoqol yu ixnavin yu maꞌata. \v 22 Pero incha kachinaꞌ aqayntaun yu apalay pꞌas, ex yucha kalhajayaꞌ, kamaxtuniyaꞌ ixpatꞌalan yu ixlhiꞌajin kun tachun yu ixnavin y kalaqlvaqniyaꞌ. \v 23 Yu jantu kintꞌaꞌan ni kitꞌin yucha va kixkajiy. Yu jantu jalaqmaqxtoꞌa lapanakni para kintatꞌaꞌal, yucha va lakmaputaukꞌay. \s1 Minchoqoy yu jantu ox espíritu \r (Mt. 12:43-45) \p \v 24 ’Tejkan taxtuy taun jantu ox espíritu la ixlakatunaj qayntaun lapanaki, ex va an ukxuntayan taꞌan jaxixninta. Lakxkajuy taꞌan kataulal pero jantu temay. Ex va pastakchoqoy: “Ka va kajkꞌanchoqoyacha la kinchaqaꞌ taꞌan kmintachal.” \v 25 Tejkan chinchoqoy la ixlakatunaj ni lapanaki va tus ox japꞌalnankanta y ox jalaꞌoxikanta. \v 26 Ex anchoqoy laqmaqxtoqnuꞌ pumatujun ixtꞌaꞌespíritus yu apalay talaktuꞌunun. Tus tachun chꞌantaun tatanuy la ixlakatunaj ni anchanu lapanaki. Ex chuncha apalay lhitaꞌay jun ixjatsukunti ni lapanaki xajantu tacha ixjunita pꞌunaj. \s1 Yu laqsaval achan \p \v 27 Ex tejkan ixtꞌajun chivin ni Jesús, va tꞌasal qayntaun xanati, va junil: \p —Ka la achancha ni xanati yu memaqlaqavanaꞌ, yu matsꞌikꞌin ni uxintꞌi. \p \v 28 Pero ni Jesús junil ni anu xanati: \p —Yu laqsaval achan va yu qasmatꞌa ixchivinti Dios y makay tacha lhinajun. \s1 Yu talaktuꞌunun lapanakni taskꞌiniy Jesús kamakal ay axtoqnuꞌ yu lay katapumispal \r (Mt. 12:38-42; Mr. 8:12) \p \v 29 Ex chuncha ixtalhavaxtu lapanakni taylhaꞌal maqxtoqnun ni Jesús. Va naul ni Jesús: \p —Yu chavay tatꞌajun lapanakni ayaj talaktuꞌunun. Kintaskꞌiniy kaklakmasunil ay axtoqnuꞌ yu lay kintapumispal. Pero jantu tuꞌuchun kaklakmasuniyaꞌ ni lapanakni, vamun yu tapasal ni Jonás yu maqancha ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \v 30 Va por yu tapasal ni Jonás va ixtapukꞌatsaniy yu machaqan Nínive va ixmalaqachata ni Dios. Vachu va chun yu kaktapasayaꞌ va chuncha kintapukꞌatsaniyaꞌ ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki. \v 31 Taun julchan kalakmukꞌanikanaꞌ ixlaqtaqalkꞌan ni lapanakni, ex chuncha ni xanati yu ixlhichimoꞌoy maqancha ixlhisur ni lakamunukpaꞌ, va ancha katayayaꞌ y kalaktislajmayaꞌ ni lapanakni yu chavay tatꞌajun. Yucha la maqati minchal para kaqasmaknil ixchivinti Salomón yu ayaj lhuu ixjatapastakꞌati. Pero chavay alin qayntaun aniy yu apalay lhuu jatapastakꞌati lhitꞌajun xajantu Salomón. \v 32 Vachu ni anchanu julchan katatayayaꞌ ni lapanakni yu maqancha machaqan Nínive. Vachu katalakmukꞌaniyaꞌ ixlaqtaqalkꞌan yu chavay tatꞌajun lapanakni. Yuꞌuncha yu machaqan Nínive va tamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan tejkan taqasmaknil ixchivinti Jonás. Pero uxiknan maꞌalinatꞌik qayntaun aniy yu apalay pꞌas xajantu ni Jonás. \s1 Yu ox laqtsꞌin ni Jesús yucha ox kunaꞌ la ixjatsukunti \r (Mt. 5:15; 6:22-23) \p \v 33 ’Jantu matichun mamaqtayay ixmaklku para kamaꞌal taꞌan jantu tasuy, vachuꞌ jantu maqanuy ixtaꞌapuꞌ kajun. Va mukꞌay talman para lay katalaqtsꞌil maklku yu tatanuy ni laqa chaqaꞌ. \v 34 Yu milaqchulkꞌan va tacha xamaklku milakatunajkꞌan. Incha lajꞌox milaqchul, ex alin maklku para taꞌakchun milakatunaj. Chavay incha jantu ox milaqchul ex va putsꞌista la metsukunti. \v 35 Ex kꞌalhistꞌajkꞌantꞌik incha laqsaval alin maklku la metsukuntikꞌan u incha va putsꞌista. \v 36 Incha tus ox maqtajita ni maklku, ex jantu intachun kaputsꞌislhi la metsukuntikꞌan. Vachu va tacha la ox lakꞌavananatꞌik taꞌan alin maklku yu ox maqtajita. \s1 Ni Jesús lakmukꞌaniy laqtaqal yu xalajꞌaynin ni israelitas \r (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47) \p \v 37 Ex tejkan chivinꞌol ni Jesús, qayntaun fariseo juntalhaꞌal vayaꞌ la ixchaqaꞌ. Ex tanuchal ni Jesús, va taulal laka mesa. \v 38 Ni fariseo va laqtsꞌil ni jantu kamaqchaꞌaꞌelal ni Jesús tacha ixnajun ixlhachimoꞌonkꞌan. Ex yucha jantu ox kalhilal. \v 39 Ex junil ni Jesús, junkal yu fariseo: \p —Laqsaval ni uxiknankꞌan yu fariseos va tacha yu tasa ali plato yu ox chaꞌakanta pero vamun ixlhimaqspakꞌan. Va chuncha ni uxiknankꞌan. Jantu makꞌayatꞌik kuenta la ixpulakna metsukuntikꞌan. Ancha alin taꞌaqspukniti kun jaxkayanti. \v 40 Va tontos untꞌatꞌik. Ni Dios yu makal yu ixlhimaqspaꞌ vachu makal yu ixlhipulakna. \v 41 Kaꞌaqtꞌayꞌutꞌik ni kilpatanin ex la lhiꞌacha kunaꞌ mejalhanutkꞌan. \v 42 Payniꞌincha uxiknankꞌan fariseos. Laqsaval xtꞌaqniyatꞌik ni lakatajtan tsꞌuniy mimuviskꞌan ali tsꞌuniy jalaꞌoxinti ali tsꞌuniy mijaxqantikꞌan tacha najun kilhachimoꞌonkꞌan. Pero jantu makꞌayatꞌik kuenta para kaꞌaqtꞌayꞌutꞌik yu alati y jantu tꞌoꞌoyayatꞌik Dios. Va yucha yu maqskꞌiniy kꞌamakꞌatꞌik pero vachu jantu kꞌamakꞌau yu alati. \v 43 Payniꞌincha uxiknankꞌan fariseos. Taꞌan tataqxtoꞌa ni lapanakni tꞌaulpꞌutꞌunatꞌik taꞌan katoꞌoyakꞌantꞌik. Vachuꞌ lakatin va naunatꞌik kamastꞌakꞌakꞌantꞌik tacha lajꞌay lapanakni. \v 44 Payniꞌincha uxiknankꞌan. Lhichꞌivinanatꞌik yu lajꞌoxi pero makꞌayatꞌik yu jantu ox taꞌan jantu talaqtsꞌinan ni lapanakni, tacha putaknun untꞌatꞌik yu jantu tasuy, taꞌan tatapasay lapanakni sin katakꞌatsal. \p \v 45 Ex va junil qayntaun yu ixmasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas: \p —Jamalaniniꞌ, tejkan chuncha naꞌun uxintꞌi, kilalaqꞌaymayau kijnankꞌan vachuꞌ. \p \v 46 Ex qaltayl ni Jesús: \p —Vachu payniꞌincha ni uxiknankꞌan yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni lapanakni. Laklhijunatꞌik ni lapanakni yu ayaj lhitaꞌay tus jantu lay tatayaniy. Chuncha lakmatꞌikꞌukꞌayatꞌik yu alati lapanakni pero jantu aqtꞌayꞌuyatꞌik mas va kun yu maktaun yu lakatꞌuniy mimakakꞌan. \v 47 Payniꞌincha uxiknankꞌan. Yu mimpayankꞌan tamaqnil yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. Chavay yu uxiknankꞌan makꞌayatꞌik ixpupastakꞌankꞌan. \v 48 Ex chuncha tꞌalhipꞌiniyan yu tamakal mimpayankꞌan. Yuꞌuncha talaqmaqnil yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios y uxiknankꞌan makꞌayatꞌik ixpupastakꞌankꞌan mas jantu laqsaval laktꞌoꞌoyayatꞌik. \v 49 Ni Dios yu ayaj pastaknan va naul: “Klaqmalaqachaniyaꞌ lapanakni yu talaqputeꞌey kinchivinti kun yu alati kintamalaqachan. Lati kalaqmaqnikanaꞌ, lati kalakxkaykanaꞌ.” \v 50 Ex chuncha yu chavay tatꞌajun lapanakni kalakmukꞌanikanaꞌ laqtaqal por tachun yu laqmaqnikanta lapanakni yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. Mas yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios tejkan aqtaynil ni lakamunukpaꞌ tus chavaycha. \v 51 Mas va Abel yu la maqancha maqnikal tus Zacarías yu maqnikal la kilakatajtankꞌan la ixtanꞌajna taꞌan toꞌoyakan Dios kun laka altar. Laqsaval klajunau, ni chavay tatꞌajun lapanakni kalakmukꞌanikanaꞌ laqtaqal por tachun yu laqmaqnikanta yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 52 ’Payniꞌincha uxiknankꞌan yu masuyatꞌik ixlhachimoꞌonkꞌan ni lapanakni. Chavay ni uxiknankꞌan va tacha kachꞌapꞌatꞌikcha xapumalaqltiꞌakan xachaqaꞌ jatapastakꞌati. Pero jantu tꞌanuyatꞌik y vachu laktanchꞌaniyatꞌik yu alati lapanaki para jantu lay katalhitsukul jatapastakꞌati. \p \v 53 Va chuncha chivinꞌol ni Jesús. Ex ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas, taꞌaqtaynilcha talaqtsꞌintanuy, talhisakmiy axtoqnu yu lhitaꞌay. \v 54 Chuncha ixtamakay para kanaul ni Jesús taun chivinti yu jantu lhinajun ixlhachimoꞌonkꞌan para ex chuncha lay kataputislajmal. \c 12 \s1 Yu jantu ox jatapastakꞌati va tacha levadura \p \v 1 Ex tataqxtoqnil ixtalhavaxtu lapanakni por miles tus ixtalapatsꞌiuksta. Ni Jesús va jalakjunꞌelal ixtꞌaltanan, va naul: \p —Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌik para jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik ixchivintikꞌan ni fariseos yu tꞌuy ukxpuꞌ tamakay, va tacha levadura. \v 2 Tachun yu chavay aqxtaqmanti kamispakanaꞌ y tachun yu makakan laqatamaqsaq, kamispakanaꞌ. \v 3 Yu naunatꞌik laka putsꞌista para jantu kaqasmajkal, va kaqasmajkanaꞌ laka tunkunaꞌ. Tachun yu chꞌivinanatꞌik laksniy la minchaqakꞌan para jantu kamispakal, va kamispakanaꞌ tacha katꞌasakal talman. \s1 Jantu kalaktꞌalhaunitꞌik lapanakni, katꞌalhaunitꞌik Dios \r (Mt. 10:28-31) \p \v 4 ’Kintꞌalaqaunin, jantu kꞌatꞌalhaunitꞌik ni lapanakni yu lay katamaqniyan. Yuꞌuncha astan tejkan kaniyapitik jantucha lay tuꞌuchun katamakaniyan. \v 5 Pero klajunau taꞌayucha kꞌatꞌalhaunitꞌik. Kꞌatꞌalhaunitꞌik ni Dios yu lay tamaqniyan y vachuꞌ astan lay tamalaqachayan laqnin. Yucha kꞌatꞌalhaunitꞌik. \p \v 6 ’Laqakis tsꞌoꞌon lhistꞌakan aqxtꞌuy pero mas va tsꞌuniy ixtapalkꞌan, Dios jantu lajkꞌapꞌa ni yuꞌuncha. \v 7 Mas miꞌajikꞌan yu alin la miꞌaqtsulkꞌan tus taputeꞌeniꞌotan ni maqatamin por maqatamin. Xlhiyucha jantu maqskꞌiniy katꞌalhanantꞌik. Uxiknankꞌan apalay xtapal untꞌatꞌik xajantu lhuvajcha tsꞌoꞌon. \s1 Yu jantu talhimaxanan ni talhakapuꞌan Jesucristo \r (Mt. 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 ’Incha qayntaun najun la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni ni va kilapanaki junita, ex kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki vachuꞌ kaknaunaꞌ la ixtalakaꞌukxpukꞌan ixmayulnin Dios, ni va kilapanaki junita. \v 9 Pero incha najun la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni ni jantu kilapanaki junita, ex kitꞌin vachuꞌ kaknaunaꞌ la ixtalakaꞌukxpukꞌan ixmayulnin Dios, ni jantu kilapanaki kaval. \v 10 Yu kinkiltaukꞌaniy ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki, yucha ni Dios kamalaqmixiniyaꞌ. Pero yu jantu ox lhichiviniy ni Espíritu Santo yucha jantu kamalaqmixinikanaꞌ. \p \v 11 ’Tejkan kalhipꞌinkꞌanapitik laqa chaqaꞌ taꞌan tataqxtoꞌa y la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lhachimoꞌonun, jantu kapastakꞌun tas kꞌalhaꞌaltꞌayananapitik u tisuncha kꞌanaunapitik. \v 12 Ni Espíritu Santo katamalakpastakꞌaniyan tas kanaunapitꞌik. \s1 Qayntaun maqaliꞌ yu akchaꞌan \p \v 13 Ex chuncha qayntaun yu ancha ixyal va naul, va junkal ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, kꞌaꞌun keeyaꞌ kixtaqnil pakltaun ixlhitapatsa kimPaykꞌan yu kimpaxtoqniycha ni kitꞌin. \p \v 14 Ex va najun ni Jesús: \p —Lapanaki, kitꞌin jantu kimpaxtoqniy kaklaꞌoxil. \p \v 15 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil ni lapanakni: \p —Kꞌalhistajkꞌantꞌikcha, jantucha aqtaun kaꞌakchꞌipꞌintꞌik. Jantu vamun mimaqalitkꞌan kꞌapꞌutsꞌukꞌuyapitik. \p \v 16 Ex va chuncha jalaqputeꞌenil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Va lakjunil: \p —Qayntaun maqaliꞌ va la ox ixlhitꞌajun ixtꞌun, va lhuvaj lhiꞌuti xqal. \v 17 Ex va pastaklhi: “¿Tas kakmakayacha ni kijaxqanti? Kimpakꞌatsa aqtsamalcha, jantucha lhijun.” \v 18 Ex va pastakchoqol ni maqaliꞌ: “Kakmaqtayacha ni kimpakꞌatsa. Ataun kakmakachoqoyaꞌ sastꞌi yu apalay ay kaval ex ancha kakmaꞌaꞌoyaꞌ tachun kilaqxoqta, ex chuncha la ox kunaꞌ para kalaqchaanacha lhuvaj jachꞌitin. \v 19 Ex kakstaknanacha, vamuncha kakvaynaꞌ, kajqoqnunaꞌ, jantucha kaktapatsayaꞌ, oxamaktauncha kajkꞌalinaꞌ”, va naul ni anchanu lapanaki. \v 20 Pero yu Dios va junil ni maqaliꞌ: “¡Tontoj! Jantu pꞌastꞌakꞌa yu makꞌay chavaycha. Apanchꞌix putsꞌista kalaqmixacha metsukunti. ¿Ex yu milaqxoqta tas kꞌapꞌulhitsꞌukꞌuyeꞌecha?” \p \v 21 Ex tejkan ni Jesús lakjunil ni anchanu chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p —Va chuncha kaniyaꞌ yu vamun pastakꞌa para kalalhaval ixmaqaliti, pero jantu pastakꞌa tacha kapulaqaꞌil ixlhilhajati kun Dios. \s1 Jantu katapastakꞌun, Dios kataxtaqniyan yu maqskꞌiniyatꞌik \r (Mt. 6:25-34) \p \v 22 Ex va lakjunil Jesús ixtꞌaltanan: \p —Xlhiyucha kitꞌin klajunau jantu katapastakꞌun la metsukuntikꞌan suncha kꞌaꞌuyapitik, vachu jantu katapastakꞌun la milakatunajkꞌan suncha kꞌaꞌulayapitik. \v 23 Apalay ixtapal ni metsukuntikꞌan xajantu ni vayti y apalay ixtapal ni milakatunajkꞌan xajantu ni laqchꞌiti. \v 24 Kalaqtsꞌintꞌik ni laꞌa. Mas yuꞌuncha jantu tachꞌan, mas jantu taxqanan, mas jantu tꞌujuꞌ ixmoqltakꞌan, mas jantu tꞌujuꞌ ixpakꞌatsakꞌan, va lakvavay ni Dios. Yu uxiknankꞌan apalay ixtapal metsukuntikꞌan xajantu yu tsꞌoꞌon. \v 25 ¿Taꞌayucha siya uxiknankꞌan lay apalay putanꞌay kꞌaꞌunaꞌ vamun por pastakꞌuy? \v 26 Ex incha jantu chuncha lay makꞌayatꞌik mas va tsꞌuniy, ¿ex valiꞌiycha tapastakꞌuyan kꞌamakꞌatꞌik yu apalay lhitaꞌay? \v 27 Kalaqtsꞌintꞌik tacha taꞌajin ni xanti. Jantu tatapatsay, jantu tamakay isijuntikꞌan. Pero kitꞌin klajunau ixlaqchꞌiti yu ay lhachimoꞌonuꞌ Salomón mas ayaj ox ixlakatayay, jantu kalaqchaꞌal tacha ixꞌoxixtu laqataun xanti. \v 28 Ni javan yu chavay alinta lakakꞌavin, lhiy kalaqxauyacha laka horno pero ni Dios ayaj kꞌus jamalaqchꞌiniy. Ex apalay ox katamalaqchꞌiniyan ni uxiknan mas va lakatsꞌuniy milhakapuꞌatkꞌan. \v 29 Jantu kꞌapꞌuxkꞌautꞌik vamun yu kꞌaꞌuyapitik kun yu kꞌaꞌotꞌapitik. Jantu tuꞌuchun katapastakꞌun. \v 30 Yu valiꞌiy lapanakni aniy lakamunukpaꞌ, yuꞌuncha ayaj tapastakꞌuy yu aniy axtoqnuꞌ. Pero mimPaykꞌan Dios, yucha kꞌatsay ni maqskꞌiniyatꞌik tachun ni anchanu axtoqnuꞌ. \v 31 Va kꞌalhipꞌuxkꞌauyapitik ni kalhachimoꞌonul Dios, ex kaꞌalinaꞌ tachun yu maqskꞌiniyatꞌik. \s1 Xamaqaliti laktꞌiyan \r (Mt. 6:19-21) \p \v 32 ’Jantu katꞌalhanantꞌik. Ni uxiknankꞌan yu ixnavin Dios va tacha kiborregos untꞌatꞌik. Mas jantu qaynlhuu kꞌaꞌuntꞌik, ni Dios va maqamay kataxtaqnin palhachimoꞌon. \v 33 Kastꞌatꞌik yu lhitꞌaunatꞌik y kꞌaxtꞌaqnitꞌik ni tumin yu tamaqskꞌiniy. Chuncha va tacha kamaꞌatꞌik milhilhajatikꞌan laka bolsas yu jantu aqtaun tapuchꞌiy. Chuncha kalalhavatꞌik laktꞌiyan mimaqalitikꞌan yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. Ancha laktꞌiyan jantu tanuyachal alhavanan, vachuꞌ jantu laqlvajiy ni matapil. \v 34 Taꞌan maꞌalinatꞌik mimaqalitkꞌan, va ancha pꞌastꞌakꞌatꞌik la mejalhanutikꞌan. \s1 Va lhistujcha kꞌaꞌuntꞌik para kaminchoqol ni jalhachimoꞌonuꞌ \p \v 35 ’Kakꞌujtꞌikcha. Va kamaqtaylcha mimaklkukꞌan. Va listujcha kꞌaꞌuntꞌik kun mimaklkukꞌan maqtajitacha. \v 36 Kꞌaꞌuntꞌik tacha oqxtamatin yu tapakxan kachinchoqol ixꞌukxtinkꞌan yu al taꞌan lakxtuklakan. Va chuncha kꞌapꞌakxantꞌik ni Dios miJalhachimoꞌonukꞌan. Tejkan kachinaꞌ ni ukxtin va kamakasayaꞌ ni matiꞌ y va niman katamalaqltiꞌal. \v 37 Ox kaxajtachal para ni anchanu oqxtamatin yu kalaktemakanaꞌ takujtacha tejkan kachinaꞌ ixꞌukxtinkꞌan. Laqsaval klajunau, yu ukxtin kamakakanaꞌ ixꞌaman tacha oqxtamati kaval. Yucha kalakmulayaꞌ ixꞌoqxtamatin laka mesa y ancha kalakmulaniyaꞌ ixvaytikꞌan. \v 38 Mas kachil pakltaun tsꞌis, mas kachil katunkumil, incha kalaktemakanaꞌ takujtacha ni oqxtamatin, ex ox kaxajtachal ixjatsukuntikꞌan. \v 39 Laqsaval klajunau, va kakꞌatsal ni machaqaꞌ tavanan kachil ni alhavanaꞌ ex va kakujtaulal, ex jantu kaxtaqlhi lakatin kaꞌalhavanankal ixchaqaꞌ. \v 40 Uxiknankꞌan vachu kꞌakꞌujtꞌikcha. Jantu kꞌatsꞌayatꞌik tavanancha kakminchoqoyaꞌ kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki. \s1 Yu ox oqxtamati ali yu jantu ox \r (Mt. 24:45-51) \p \v 41 Ex ni Pedro va lhisakmil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ¿vamun ni kijnan kilajuniu ni aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati u va lakꞌunꞌoj tachun ni aniy lapanakni? \p \v 42 Ex va junil ni Jesús: \p —¿Taꞌayucha ni xalhistaknaꞌ oqxtamati yu lhiꞌaynkan y mispay lhitapatsa? Va yucha ni ixꞌukxtin kamakaunaꞌ para kalaklhistaklhi oqxtamatin y para kalakvaval tejkan tachavaniy. \v 43 Ayaj lhiꞌachantajuycha yu oqxtamati yu tꞌajuncha makaꞌonaꞌ yu ixlhijunkanta tejkan chinchoqoy ixꞌukxtin. \v 44 Laqsaval klajunau ni ixꞌukxtin kamakauniyaꞌ kalaklhistaklhi tachun ixmaqaliti. \v 45 Pero incha ni xalhistaknaꞌ oqxtamatin pastakꞌa ixꞌaman kataqmaqayaꞌ ixꞌukxtin y aqtaylcha jalakasamay ixtꞌaꞌoqxtamatin ali yu maqtsukunin y vamun vajin, oqnun, taꞌapꞌay, \v 46 ex chuncha va kaminchoqoyaꞌ ixꞌukxtin taun julchan tejkan jantu pakxanꞌiy y taun hora tejkan jantu kꞌatsay. Kamaxtunikanaꞌ ixlhitapatsa y kamakakanaꞌ tacha yu lapanakni yu jantu talhakapuꞌan. \v 47 Qayntaun oqxtamati yu mispay tacha najun ixꞌukxtin pero jantu listuj kaval y jantu makay yu lhijunkan yucha ox kalaqanaqmakanaꞌ. \v 48 Pero qayntaun oqxtamati yu jantu mispay tacha najun ixꞌukxtin y jantu listuj kaval yucha tsꞌuniy lamaqanaqni kalaqaꞌiyaꞌ. Yu apalay lhuu ixtaqnikan, yucha apalay lhuu kaskꞌinichoqokanaꞌ. Yu apalay ox lhiꞌaynkan para lhuu kalhistaklhi, yucha apalay lhuu kaskꞌinichoqokanaꞌ. \s1 Laqlvaqkan ni lapanakni por ixchivinti Jesús \r (Mt. 10:34-36) \p \v 49 ’Va chuncha kmil va tacha kakmamaqtiyal jikmi ni lakamunukpaꞌ. Va knajun kamaqtaylcha. \v 50 Kitꞌin ayaj kakmaqanlqajnanaꞌ y ayaj kmaqaninin tus katamaktal ni maqanlqajnati. \v 51 ¿Lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik ni kminta para chꞌantaun kaval ni lapanakni ni aniy lakamunukpaꞌ? Jantu laqsaval kaval. Va kminta para kaꞌalil laꞌatꞌuy ixjatapastakꞌatkꞌan ni lapanakni. \v 52 Chavaycha aqataun chaqaꞌ taꞌan tavilanal pumakis lapanakni ancha kaꞌalinaꞌ laꞌatꞌuy jatapastakꞌati. Qayntꞌuy yuꞌuncha ataun jatapastakꞌati katalhitsukuyaꞌ y yu qayntꞌutu ataun jatapastakꞌati katalhitsukuyaꞌ. \v 53 Yu japay kaxkayyaꞌ istsꞌal, yu jatsꞌal kaxkayyaꞌ ixpay. Yu janati kaxkayyaꞌ istsiꞌi, ni jatsiꞌi kaxkayyaꞌ ixnati. Ni xaꞌatinaꞌ kaxkayyaꞌ ixpꞌuti, ni ixpꞌuti kaxkayyaꞌ ixꞌatinaꞌ. \s1 Ni lapanakni jantu talaksakꞌa yu lajꞌoxi para ixjatsukuntikꞌan \r (Mt. 16:1-4; Mr. 8:11-13) \p \v 54 Ex ni Jesús lakjunil ni lapanakni: \p —Tejkan laqtsꞌinatꞌik ni ostaulay taputsꞌi ixlhitoꞌanta, naunatꞌik katamayaꞌ xkan y chuncha jun. \v 55 Tejkan laqpaqnan, laktꞌasakan paxtoꞌanta, naunatꞌik kataylhaanaꞌ skunuꞌ y chuncha jun. \v 56 Tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Uxiknankꞌan kꞌatsꞌayatꞌik tas katapasayaꞌ lakamunukpaꞌ kun laktꞌiyan. ¿Valiꞌiycha jantu malaꞌasiyatꞌik yu tapasay chavaycha aniy taꞌan tꞌaunatꞌik? \s1 Kꞌalaqlaꞌoxitꞌi kun yu mintꞌalaxkayaꞌ \r (Mt. 5:25-26) \p \v 57 ’¿Valiꞌiycha jantu laksakꞌatꞌik meꞌemankꞌan yu lajꞌoxi para metsukuntikꞌan? \v 58 Chavay incha matichun chivintanuputun laka machꞌalkꞌati por makꞌanin laqtaqal, ex tejkan tꞌapꞌin lakatin kꞌalaꞌoxitꞌi, para jantu kamaqxtaqnin kun machꞌalkꞌati. Incha jantu, ex yu machꞌalkꞌati kamaqxtaqniyan ixpolisia ex yu polisia kamanuyan laka pachꞌin. \v 59 Kitꞌin ijkunan ni jantu katꞌaxtꞌuyeꞌe incha jantu kꞌamapꞌalꞌoyeꞌe tachun mijalhaaninti. \c 13 \s1 Tsꞌanqay kꞌamapꞌaxa mimputsuku \p \v 1 Tejkan chuncha naul ni Jesús ancha tayanal lati lapanakni yu taputeꞌenil yu tapasal Galilea. Va taputeꞌenil tacha laqpumaqnil ni Pilato lati yu machaqan Galilea tejkan ixtatꞌajun moqslanan ixlapaxkankꞌan ni Dios y va lakmalhiyaul ixjakꞌalnankꞌan kun ixjakꞌalnankꞌan ni talhitsukukna yu ixlapaxkankꞌan. \v 2 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Ni uxiknan pꞌastꞌakꞌatꞌik va tanil ni anchanu lapanakni va por apalay ixtalhitꞌajun ixtalaqalhinkꞌan xajantu yu alati yu machaqan Galilea. \v 3 Pero kitꞌin klajunau jantu laqsaval kaval. Va klajunau incha jantu kamapꞌaxayapitik mijatapastakꞌatkꞌan ex katsꞌanꞌayapitik vachu va tacha ni anchanuꞌ lapanakni yu machaqan Galilea. \v 4 Vachu va taniꞌol pumakautsajin lapanakni tejkan taqtal ni torre laka Siloé. ¿Ex va lhilayatꞌik va apalay lhuu ixtalaqalhinkꞌan xajantu yu alati lapanakni yu ixtavilanal Jerusalén? \v 5 Jantu laqsaval kaval. Va klajunau incha jantu kꞌamapꞌaxayapitik mijatapastakꞌatkꞌan ex katsꞌanꞌayapitik vachu va tacha ni anchanu lapanakni. \s1 Jesús lhichiviniy xakꞌiu higo \p \v 6 Ex va lakjunil ni Jesús yu aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati: \p —Qayntaun lapanaki va ixchꞌanta taun kꞌiu yu junkan higuera taꞌan ixchꞌanta ixꞌuvas. Astan puxkaul xaꞌunikan ni higuera pero jantu katemal. \v 7 Ex junil yu xalhistaknaꞌ lakatꞌun: “Va laꞌatꞌutu jachꞌitin iktiꞌukxuyal puxkaunaꞌ xaꞌunikan, jantu aqtaun kaktemal. Kꞌamaqtꞌatꞌicha. Vamun valiꞌiy mapatsay ni lakatꞌun.” \v 8 Ex naul yu xalhistaknaꞌ lakatꞌun: “Kiꞌukxtin kꞌatꞌi, kꞌamakꞌau ataun jachꞌitin. Kitꞌin kaklajꞌajniyaꞌ lakatꞌun, kakmamaniyaꞌ abono. \v 9 Chuncha ka va lay kaꞌalil xaꞌunikan ataun jachꞌitin. Pero incha jantu ex kakmaqtayacha.” \s1 Ni Jesús palay makal qayntaun xanati xajulchan jastaknati \p \v 10 Taun xajulchan jastaknati ni Jesús ixmalaninin laqa chaqaꞌ taꞌan ixtaqxtoꞌa ni israelitas. \v 11 Ancha ixtanun qayntaun xanati ixlaqtanun yu jantu ox espíritu. Xlhiyucha va ixtaqanꞌay. Va laqakautsajin jachꞌitin ixtamakataltanan. \v 12 Tejkan ni Jesús laqtsꞌil ni xanati, juntaꞌil, va naul: \p —Xanati kꞌatꞌi, palaycha kꞌaꞌunchꞌoꞌo mintaqanꞌati. \p \v 13 Ex moqslanikal ixmakaꞌ ni xanati, va nimancha vas tayal, aqtaylcha ay makay ni Dios. \v 14 Ex ni xaꞌukxtin ni anchanuꞌ chaqaꞌ taꞌan ixtataqxtoꞌa ni israelitas lhitalqamal va por kꞌuchꞌunul ni Jesús tejkan xajulchan jastaknati. Va lakjunil ni lapanakni: \p —Alin paqchaxan putapatsa laka semana. Yu ixkꞌuchꞌuka lapanaki va lhitapatsa. Kꞌatꞌantꞌik laka semana para kꞌakꞌuchꞌukꞌantꞌik, pero jantu kꞌatꞌantꞌik yu xajulchan jastaknati. \p \v 15 Ex va naul ni Jalhachimoꞌonu Jesús: \p —Va tꞌuy ukxpuꞌ makꞌayatꞌik. Mas va xataꞌayuꞌ uxiknankꞌan va xꞌotꞌatꞌik mivakaxkꞌan u mimburrokꞌan, lhipꞌinatꞌik moꞌotꞌunun xkan mas va xajulchan jastaknati. \v 16 Chavay yu aniy xanati yu ixpapanti Abraham, va laqakautsajin jachꞌitin ixtaqanꞌay, va ixlaqtanuy ni Satanás. Yucha vachu chun maqskꞌiniy kaxꞌoqnikal ixtaqanꞌati para palay kaval mas va xajulchan jastaknati. \p \v 17 Tejkan chuncha naul ni Jesús va tatamaxaniꞌol tachun ixtꞌalaxkaynin. Pero tachun yu alati lapanakni taꞌaqtayl talhiꞌachantajuy por tachun yu ay axtoqnuꞌ yu lakmakal ni Jesús. \s1 Tejkan lhachimoꞌonun ni Dios va tacha xatꞌin mostasa \r (Mt. 13:31-32; Mr. 4:30-32) \p \v 18 Ex chuncha naul ni Jesús: \p —Chavay klamasuniyau tacha junita tejkan lhachimoꞌonun ni Dios. \v 19 Va tacha ni lakatꞌuniy xatꞌin yu junkan mostasa. Qayntaun lapanaki chꞌal ni lakatꞌuniy tꞌin la ixtꞌun. Ancha aynlhi tus ay kꞌiu val. Ancha tamakal ixpaqtamankꞌan ni tsꞌoꞌon la ixmaqlaqapꞌu. \s1 Tejkan lhachimoꞌonun ni Dios va tacha levadura \r (Mt. 13:33) \p \v 20 Ex chuncha vachu naul ni Jesús: \p —Klamasunichoqoyau tacha junita tejkan lhachimoꞌonun ni Dios. \v 21 Va tacha levadura yu qayntaun xanati lhiyajuy kun laꞌatꞌutu kualtil harina, va tus kalhitayaꞌol tachun ni skititi. \s1 Yu putꞌuniy matiꞌ taꞌan putanukan laktꞌiyan \r (Mt. 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Ex ixꞌanchoqota lakatin ni Jesús ni Jerusalén, va ixtapasaꞌanta taun taun putaulan yu lajꞌay kun yu lakstꞌuniy. Va ixmalaniniꞌanta. \p \v 23 Qayntaun lapanaki va lhisakmil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ¿vamun tsꞌuniy yu kalaqmalaqtaxtukanaꞌ? \p Ex ni Jesús va naul: \p \v 24 —Kamakꞌatꞌik tachun la mintapꞌastakꞌan para kalal kꞌatꞌanutꞌik taꞌan putꞌuniy matiꞌ. Klajunau astan katatanuputunaꞌ lhuvaj lapanakni ex jantucha kalayaꞌ. \v 25 Incha jantu chuncha makꞌayatꞌik, ex va kaꞌostaulaꞌ yu machaqaꞌ, kamalakchauyaꞌ ni matiꞌ. Ex kꞌatꞌayayapitik maqspaꞌ, kꞌamakꞌasayapitik ni matiꞌ, kꞌaꞌunapitik: “Jalhachimoꞌonuꞌ, kilamalaqltiꞌaniu.” Ex yucha katajunan: “Jantu klamispayau. Jantu kꞌatsay toꞌoxtaycha machaqan untꞌatꞌik.” \v 26 Ex kꞌaꞌunapitik: “Klatꞌavajiu uxintꞌi y klatꞌaꞌoqnuu y la kinputaulankꞌan kilamasuniu.” Chuncha kꞌanaunapitik. \v 27 Ex katajunchoqoyan: “Jantu klamispayau. Jantu kꞌatsay toꞌoxtay machaqan untꞌatꞌik. Kapꞌintꞌikcha. Kilamakajuucha uxiknankꞌan yu laktꞌuꞌununatꞌik”, chuncha katajunan. \v 28 Ex ancha kaꞌalhunapitik y kꞌalaktsꞌakꞌalhitsꞌukꞌuyapitik mintatsalatikꞌan. Kꞌalaqtsꞌinapitik ni Abraham ali Isaac ali Jacob ali tachun yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios taꞌan lhachimoꞌonun Dios. Pero ni uxiknankꞌan va kꞌatꞌanꞌalhumaxtꞌukꞌanapitik. \v 29 Pero lapanakni yu machaqan talakachux ni lakamunukpaꞌ, taꞌan putakꞌutꞌa ni julchan y vachu taꞌan puꞌanachal, yu machaqan ixlhitoꞌanta, ixpaxtoꞌanta, va kataminaꞌ, katataulaꞌ, katavaynꞌoyaꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \v 30 Ex chuncha yu jantu ay kꞌatsan chavay, ex anchanu julchan va ay lapanaki kunaꞌ. Yu la ay kꞌatsan chavay, va jantu ay kunaꞌ. \s1 Ni Jesús lhiqalhun ni putaulan Jerusalén \r (Mt. 23:37-39) \p \v 31 Ex tejkan chuncha naul ni Jesús, va talaqchil lati ni fariseos, va tajunil: \p —Katꞌaxtꞌucha aniy. Kapiticha. Ni jalhachimoꞌonuꞌ Herodes va maqniputunan. \p \v 32 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Kalaqpꞌinchipitik ni anchanuꞌ jamakanunu xanixꞌoy. Kꞌaꞌunapitik va chavaycha kun lhiy kaklakmaxtuyaꞌ aqmoqxnun y kajkꞌuchꞌununaꞌ. Ex yu paqtꞌutunuꞌ kakmajkaniꞌoyaꞌ kilhitapatsa. \v 33 Pero chavaycha kun lhiy kun tꞌuxaun maqskꞌiniy kaktaylhaꞌal kilakatin. Qayntaun yu laqputeꞌey ixchivinti Dios maqskꞌiniy kanil laka putaulan Jerusalén. \v 34 Jerusalén, xalapanakni Jerusalén. Jamaqniyatꞌik yu talaqputeꞌey ixchivinti Dios y laktꞌalmaqniyatꞌik yu tamalaqachaniyan Dios. Tacha ni piyuꞌ jamaqxtoꞌa sasꞌatꞌan la ixpaqachuj, va chuncha ni kitꞌin aqlhuvaj xaklalhistakputunau pero jantu aqtaun kꞌaꞌuyujnauntꞌik. \v 35 Kꞌalaqtsꞌintꞌikcha, minchaqakꞌan kamakaunkanacha. Chavay klajunau, jantucha aqtaun kilalaqtsꞌinchoqoyau tus tejkan inchine kꞌanaunapitik: “Ay kamakakal yu mintacha la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Dios.” \c 14 \s1 Ni Jesús palay makal qayntaun taqanꞌan yu ixlakakꞌunta \p \v 1 Taun xajulchan jastaknati al vayaꞌ ni Jesús la ixchaqaꞌ qayntaun xaꞌukxtin fariseos. Lati ni fariseos va ixtalaqtsꞌin ni Jesús incha kamakal tuꞌuchun yu jantu kapaxtoqnil ixlhachimoꞌonkꞌan. \v 2 Ex ancha la ixtalakaꞌukxpuꞌ ni Jesús ixyal qayntaun lapanaki va ixlakakꞌunta. \v 3 Ex ni Jesús jalaqxaqalal ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va laklhisakmil: \p —¿Tis va sun najun kilhachimoꞌonkꞌan? ¿Va lhinaunkan jakꞌuchꞌunti xajulchan jastaknati u jantu? \p Pero yuꞌuncha va saq taval. \v 4 Ex ni Jesús chꞌapal ni taqanꞌan, va palay makal, va malaqachachoqol. \v 5 Ex lakjunil ni alati lapanakni: \p —Uxiknankꞌan va katajqajul mimburrokꞌan u mivakaxkꞌan lakxkan va niman kꞌamakꞌutꞌutꞌik mas va xajulchan jastaknati. \p \v 6 Ex yuꞌuncha jantu lay tuꞌuchun katanaunchoqol. \s1 Ni Jesús lakjunil yu xalajꞌaynin para jantu ay katakꞌatsal \p \v 7 Ex tejkan taꞌaqtayl tataulay laka mesa, jalaqtsꞌil ni Jesús tachun yu ixlaklhijunkan vayti, va tataulputun taꞌan tataulay yu lajꞌay lapanakni. Ex va lakjunil ni aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati: \p \v 8 —Tejkan lhiꞌunkꞌanatꞌik kapꞌintꞌik xalakvayti lakxtuklati jantu kꞌalaksaktꞌik taꞌan tataulay ni lajꞌay lapanakni. Ka va lay kachil ataun lapanaki yu apalay ay xajantu uxintꞌi. \v 9 Ex yu xalhinaunaꞌ kalaqminan y kajunan: “Kꞌaxtaqnin ni mimputaulan yu ataun lapanaki.” Ex katꞌamaxaniyeꞌe, katꞌauleꞌe alakataun putaulan taꞌan tataulay yu xalakstꞌuniy. \v 10 Xlhiyucha tejkan kalhiꞌunkꞌaneꞌe kapiti vayaꞌ, ex kataꞌul taꞌan tataulay yu jantu lajꞌay lapanakni. Ex chuncha yu xalhinaunaꞌ kalaqminan va kajunan: “Laqaj, kꞌatꞌapꞌas taꞌan tataulay yu lajꞌay lapanakni.” Ex chuncha jantu katꞌamaxaniyeꞌe la ixtalakaꞌukxpukꞌan tachun ni lapanakni. \v 11 Tachun yu lajꞌay takꞌatsan va lakstꞌuniy kalakmakakanaꞌ pero tachun yu lakstꞌuniy takꞌatsan va lajꞌay kalakmakakanaꞌ. \p \v 12 Ex chuncha ni Jesús junil ni xalhinaunaꞌ: \p —Tejkan makꞌay lakvayti jantu vamun kꞌalaklhiꞌun miꞌamigos ali mintꞌalaqaunin ali milapanakni ali mintꞌataulnin yu maqalinin. Jantu chuncha kꞌamakꞌatꞌi. Va katalhijunchoqoyan la ixchaqakꞌan ex chuncha va tapaxanti jun. \v 13 Pero tejkan makꞌay lakvayti kꞌalaklhiꞌun ni kilpatanin ali ni lakmaknin ali ni talaknin ali ni laꞌachꞌixin. \v 14 Ex chuncha kalhitsꞌukꞌuyeꞌe achati, va por jantu lay katamapalchoqoyan. Pero kꞌamapꞌalchꞌoꞌonikꞌaneꞌe tejkan katakujchoqoyaꞌ tachun yu tanitacha yu jamalaqtaxtukantacha. \s1 Yu katavaynaꞌ taꞌan kalhachimoꞌonunaꞌ Dios \p \v 15 Ex chuncha tejkan qasmaklhi qayntaun yu ancha ixvil laka mesa, va naul: \p —Ayaj kataꞌachanaꞌ tachun yu katavaynaꞌ taꞌan kalhachimoꞌonunaꞌ ni Dios. \p \v 16 Ex ni Jesús va junil: \p —Taun julchan qayntaun lapanaki ixmakay taun ay lakvayti va ixlaklhijunita lhuvaj lapanakni. \v 17 Ex tejkan lakachilcha xahora lakvayti va malaqachal ixꞌoqxtamati para kalakjunil yu laklhijunkanta: “Kapꞌintꞌikcha, alinꞌojoycha tachun ni vayti.” \v 18 Ex tachun ixlaklhijunkanta taꞌaqtaynil naunan ni jantu lay kataꞌanaꞌ. Pꞌunaj va junil qayntaun: “Va kꞌilkaꞌ aqxtaun tꞌun. Ikmaqskꞌiniy kteꞌen laqtsꞌiniꞌ. Kꞌaꞌuneꞌe miꞌukxtin va kimalaqmixinil.” \v 19 Ex yu aqayntaun naul: “Va aniykaꞌ kꞌil laqakis par vakaxna yu tatapatsay laka kuxtu. Va klaqlaqtsꞌinputun incha lay katatapatsal u jantu. Kꞌaꞌuneꞌe miꞌukxtin va kimalaqmixinil.” \v 20 Ex aqayntaun naul: “Va aniykaꞌ klakxtuklata, xlhiyucha jantu lay kꞌanachal.” \v 21 Ex ni oqxtamati laqchaanchoqol ixꞌukxtin va puteꞌeniꞌol yu tanaul. Ex ni ukxtin aqtaylcha lukujlay. Va junchoqol ni oqxtamati: “Kꞌapꞌinchꞌiy lakatinixnan laka putaulan. Kꞌalaklhitꞌanchiy ni kilpatanin ali ni lakmaknin ali ni talaknin ali ni laꞌachꞌixin.” \v 22 Ex chuncha chinchoqol ni oqxtamati, junchoqol ixꞌukxtin: “Ikmakalcha yu naꞌun pero vananaj xajyachal taꞌan katataulal laka mesa.” \v 23 Ex va naunchoqol ni ukxtin: “Kꞌapꞌinchꞌoꞌochiy lakatinixnan maqspaꞌ ni putaulan kalaklhiꞌun laqatapꞌasta katamil vaynin. Kitꞌin knajun kataꞌaqtsamal vaynin la kinchaqaꞌ.” \v 24 Klajunau ni lapanakni yu ixlaklhijunkanta yu jantu katamil vaynin, yuꞌuncha jantu katakilkꞌatsayaꞌ ni lakvayti. \s1 Yu maqskꞌiniy kalhitapasal yu junputun ixlapanaki Jesús \p \v 25 Ex chuncha ixtalhavaxtu ni lapanakni ixtatꞌaꞌan ni Jesús. Ex ni yucha talaqaspꞌiklhi, va lakjunil: \p \v 26 —Mas va taꞌayucha yu apalay toꞌoyay ixpay, ixnati, ixanati, yu sasꞌatꞌan, yu ixtꞌalaqaunin, yu ixtꞌalapanakni xajantu kitꞌin, ex ni yucha jantu lay jun kintꞌaltanaꞌ. Vachu yu apalay toꞌoyay ixjatsukunti xajantu kitꞌin, jantu lay jun kintꞌaltanaꞌ. \v 27 Yu jantu laqaꞌiputun maqanlqajnati tacha kitꞌin, yucha jantu lay jun kintꞌaltanaꞌ. \v 28 Xataꞌayuꞌ uxiknankꞌan incha kamakꞌapꞌutꞌu putanꞌay chaqaꞌ, pꞌunaj katꞌaꞌul, kꞌapꞌastꞌaktꞌi tachuncha ixtapal kunaꞌ para kakꞌatsꞌatꞌi incha kalaqchaꞌaniyan yu lhitꞌaꞌun. \v 29 Incha jantu kapastakꞌel, ex tejkan kꞌamakꞌaꞌoj ni xaputayan chaqaꞌ, jantu kalaqchaanaꞌ mintumin para kamajkꞌanitꞌi. Ex tejkan katalaqtsꞌinaꞌ ni lapanakni kataꞌaqtayniyancha laktuꞌunun. \v 30 Katanaunaꞌ: “Aniy lapanaki ixꞌaqtajitacha makan ixchaqaꞌ pero jantu kamajkanil.” \v 31 Vachuꞌ incha qayntaun la ay lhachimoꞌonuꞌ yu lhitꞌajun laqakau mil tropas, talachꞌapaputun ixtꞌalhachimoꞌonuꞌ yu lhitꞌajun pꞌuxaun mil ex pꞌunaj kapastakꞌelal incha lay katalhajal. \v 32 Ex incha najun jantu lay kalhajal, ex malaqachay lapanaki para kalhisakmil tas katamakal para jantu katalachꞌapal. Chuncha kamakayaꞌ tejkan vananaj la maqati mintachal ixtꞌalhachimoꞌonuꞌ. \v 33 Ex vachu va chuncha uxiknankꞌan. Incha jantu makaꞌun tachun yu lhitꞌaꞌun ex jantu lay un kintꞌaltanaꞌ. \s1 Yu makauntijlay ni Jesús va tacha matsati yu jantucha kasꞌoꞌo \r (Mt. 5:13; Mr. 9:50) \p \v 34 ’Ni matsati la ox pero tejkan jantucha sꞌoꞌo jun ex jantucha lay sꞌoꞌo junchoqoy. \v 35 Chuncha mas va para ni lakatꞌun, mas va para laka abono, jantu ox kaval. Valiꞌiy majꞌankan. Incha alin mimpaqasmakkꞌan, ex kaꞌasmaktꞌikcha. \c 15 \s1 Ni borrego yu istsꞌanqata \r (Mt. 18:10-14) \p \v 1 Ancha tachaꞌal lhuvaj jachꞌinin impuestos kun alati laktuꞌunun lapanakni para kataqasmaklhi ni Jesús. \v 2 Ex chuncha ixtapastaklhitꞌajun ni fariseos kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Va siya yuꞌuncha talajunil: \p —Aniy lapanaki jalaqaꞌiy yu maqtaqalhinin y va laktꞌavajin. \p \v 3 Ex ni Jesús lakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p \v 4 —Xataꞌayu uxiknankꞌan yu kalhitsukul taun ciento borrego y va kamaqatsꞌanqal laqataun, ex yucha kalakmakaul yu noventa y nueve, y va kapuxkaul yu tsꞌanqay tus katemal. \v 5 Tejkan katemachoqol va kaꞌaqxoꞌol kun achati. \v 6 Ex tejkan kachil laqa chaqaꞌ, va kalaqmaqxtoqlhi ixꞌamigos kun ixtꞌataulnin, va kalakjunil: “Kilatꞌaꞌachanchoqoocha. Ni borrego yu istsꞌanqata chavay ktemachoqolcha.” \v 7 Vachu va chun klajunau, mas kaꞌalil noventa y nueve lapanakni yu jantu katalhitsukul ixtalaqalhinkꞌan, pero va apalay talhiꞌachantajuy yu tavilanachal laktꞌiyan tejkan mapaxay ixjatapastakꞌati qayntaun maqtaqalhiniꞌ lapanaki. \s1 Ni tumin yu tsꞌanqal \p \v 8 ’Vachu va chun incha kaꞌalil qayntaun xanati yu kalhitsukul aqxkau tumin pero kamaqatsꞌanqal aqxtaun, ex kamamaqtiyal ixmaklku, va kapalnal ixchaqaꞌ, va kapuxkauꞌol laksniy laksniy tus katemachoqol ixtumin. \v 9 Ex chuncha tejkan katemachoqol va kalakjuntaꞌil ixꞌamigas kun ixtꞌataulnin, kalakjunil: “Kilatꞌaꞌachanchoqoocha. Va iktemachoqol ni tumin yu xakmaqatsꞌanqata.” \v 10 Va chuncha klajunau va ayaj talhiꞌachantajuy ixmayulnin Dios tejkan makajun ixtalaqalhin mas va qayntaun lapanaki. \s1 Ni jalaktuꞌunuꞌ tsꞌal yu mapaxal ixjatapastakꞌati \p \v 11 Ex naunchoqol ni Jesús: \p —Qayntaun lapanaki ixlhitꞌajun qayntꞌuy istsꞌalan. \v 12 Ex yu xapꞌisaqa junil ixpay, va naul: “Kimpay kꞌatꞌi, kꞌixtꞌaqnin ni milhitapatsa yu kimpaxtoqniy kitꞌin.” Ex chuncha ni ixpay va xtaqnil. \v 13 Taval ni xapꞌisaqa lakstꞌaꞌol yu lvaqnikal maqaliti, ex va maqati al, lhaꞌanꞌol yu ixtumin. Ancha ixpumaqtaqalhin pulaqamananꞌol ni ixtumin. \v 14 Ex chuncha tejkan laqamananꞌolcha, va alil ay chavan ancha taꞌan ixvil. Ex va aqtayl majkꞌatsay ixchavan. \v 15 Taval ni tsꞌal va al kuxtutiyan kun qayntaun lapanaki yu ancha machaqaꞌ. Va xtaqnikal lhitapatsa va kalakvaval pꞌaxnin. \v 16 Ex va ayaj ixchavaniy tus ixlhiꞌotsaputun ni xataltsꞌi ni kꞌiu yu ixtaꞌuy ni pꞌaxnin pero jantu matichun kaxtaqnil. \v 17 Ex va pastakchoqol va naul: “Ni kimpay va qaynlhuvaj ixꞌoqxtamatin y la alin ixvaytikꞌan, pero aniy kitꞌin iktiniycha kinchavan. \v 18 Chavaycha kitꞌin kꞌanchoqoyaꞌ la ixchaqaꞌ kimpay, kajkꞌunaꞌ: Kimpay kꞌatꞌi, ikmakanil laqtaqal ni Dios y vachu uxintꞌi. \v 19 Chavaycha jantucha lay kakval mintsꞌal. Va knajun kꞌimakꞌatꞌi tacha qayntaun miꞌoqxtamati.” \v 20 Ex chuncha ni tsꞌal anchoqol la ixchaqaꞌ ixpay. \p ’Tejkan vananaj la maqati para ixlaqchaꞌal, yu ixpay va laqtsꞌil istsꞌal. Va ayaj mapaynil, va takyauꞌal taꞌan ixpuminta ni istsꞌal, va laqatanul, va kiltastuklhi. \v 21 Ex naul ni tsꞌal: “Kimpay kꞌatꞌi, ikmakanil laqtaqal Dios y vachu uxintꞌi. Jantucha lay kakval mintsꞌal.” \v 22 Pero ni ixpay va naul: “Oqxtamatin, kasoꞌotꞌik, kꞌalhitꞌanchipitikcha yu mas apalay ox laqchꞌiti y va kꞌamulanichipitik kintsꞌal, vachu kꞌamamaqtꞌanutꞌik ixmaqtanuti y kꞌamachꞌantꞌanutꞌik isapato. \v 23 Kalhitꞌantꞌik ni sasꞌatꞌa vakax yu apalay onta y kꞌamaqnitꞌik. Kamakayau kꞌatan y kaꞌalinaꞌ lakvayti. \v 24 Yu aniy kintsꞌal mas va tacha ixnitacha pero chavay va kujchoqolcha. Mas va istsꞌanqatacha pero chavay temachoqoocha.” Ex aqtaynilcha ni kꞌatan. \p \v 25 ’Ni xajayaꞌ va ixtꞌajun tapatsan laka kuxtu. Tejkan chinchoqochal laqa chaqaꞌ qasmaklhi ni jasanti kun jatꞌinti. \v 26 Ex juntaꞌil qayntaun maqtsukuꞌ va lhisakmil: “¿Sun makꞌayatꞌikcha?” \v 27 Ex naul ni maqtsukuꞌ: “Va chinchoqol mimpꞌisaqa y mimpay lhinaul katamaqnil ni sasꞌatꞌa vakax yu apalay onta va por ox xachinchoqoy mimpꞌisaqa.” \v 28 Ex ni xajayaꞌ va lukujlal va jantu katanuputul. Ex chuncha ixpay taxtul, va tapayninil para katanul. \v 29 Pero va naul ni istsꞌal yu xajayaꞌ: “Kꞌatsꞌaycha va maqancha iktapatsaniyan, jantu aqtaun kꞌakchꞌintaman, pero uxintꞌi jantu aqtaun kꞌixtꞌaqnin ni kitꞌin mas va laqataun chivo para kakmakal kꞌatan kun kiꞌamigos. \v 30 Pero chavaycha chinchoqol yu aniy mintsꞌal yu laqamananꞌol mimaqaliti kun maqtaqalhinin xanatin y uxintꞌi tus va lhimaqnitꞌicha ni sasꞌatꞌa vakax yu apalay onta.” \v 31 Ex va naul ni ixpay: “Kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, uxintꞌi va tacha kꞌintꞌaviltꞌi y tachun yu klhitꞌajun va si minavin. \v 32 Pero va maqskꞌiniy kamakau kꞌatan y kaꞌachaxꞌiu. Yu aniy mimpꞌisaqa ixnitacha y chavaycha va kujchoqotacha. Va istsꞌanqatacha y chavaycha temachoqoocha.” \c 16 \s1 Maqskꞌiniy ox kꞌamapꞌatsꞌatꞌi yu xamaqaliti aniy lakamunukpaꞌ \p \v 1 Ex chuncha ni Jesús vachu lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Qayntaun maqaliꞌ ixlhitꞌajun yu xaꞌay ixꞌoqxtamati yu xatsꞌoqmulanaꞌ. Ex va tislajmakal ni anchanu xaꞌay oqxtamati va junkal ni ixꞌukxtin tꞌaunꞌojoycha maqatsꞌanqan ixmaqaliti. \v 2 Ni ixꞌukxtin juntaꞌil, va junil: “Va ijkꞌatsaycha yu makꞌatꞌa. Chavaycha kꞌixtꞌaqnin kuenta kilhitapatsa. Kꞌiꞌuneꞌe tachuncha kintalhaanin ni lapanakni. Jantucha kꞌaꞌuneꞌe yu xaꞌay kiꞌoqxtamati.” \v 3 Ex va pastaklhi xꞌaman ni xaꞌay oqxtamati: “Kimamakaunilcha lhitapatsa ni kiꞌukxtin. ¿Chavay tas kaklayacha kaktapatsal? Jantu kꞌayajnan kaktapatsal, va jantu kaklhitsukul tapꞌasta. Jantu kpuskꞌinputun, va ikmaxanan. \v 4 ¡Ay! Kitꞌin kꞌatsaycha suncha kakmakayaꞌ para kaꞌalil lapanakni yu kintalaqaꞌiyaꞌ la ixchaqakꞌan tejkan jantucha xaꞌay oqxtamati kajkꞌunaꞌ.” \v 5 Ex chuncha va laktꞌasaꞌil qayntaun por qayntaun yu ixtalhaaniy ixꞌukxtin. Yu pꞌunaj va lhisakmil: “¿Tachuncha lhipꞌinin ni kiꞌukxtin?” \v 6 Ex va naul ni lapanaki: “Va taun ciento barriles aceite.” Ex va junil: “Aniy minkuenta. Kꞌasoꞌo, katꞌaulchiycha, katsꞌoqmulachiy vamun cincuenta.” \v 7 Ex va lhisakmil aqayntaun: “¿Uxintꞌi tachuncha lhipꞌinincha?” Ex va naul ni lapanaki: “Va klhaaniy cien medidas trigo.” Ex ni xaꞌay oqxtamati va junil: “Aniy minkuenta, katsꞌoqmulatꞌi vamun ochenta.” \v 8 Ex chuncha kꞌatsalcha ni ixꞌukxtin tacha makal ni xaꞌay ixꞌoqxtamati y va naul: “Va mero listuj yu xaꞌay kiꞌoqxtamati yu jantu ox, la lhuvaj jatapastakꞌati ixpumakanunun.” Vachu va chuncha yu taꞌalin lakamunukpaꞌ yu jantu talhakapuꞌanan, apalay tamakay kuenta tacha katamakal. Yu tamispay ixchivinti Dios, apalay jantu tamakay kuenta tacha maqskꞌiniy katamakal. \p \v 9 ’Vachu klajunau kꞌalaqꞌaqtꞌayꞌutꞌik ni kilpatanin kun tachun yu lhitꞌaunatꞌik ni aniy lakamunukpaꞌ, va para kaꞌalil miꞌamigoskꞌan. Kꞌamakꞌaunapitik yu lhitꞌaunatꞌik tejkan kaniyapitik, pero kalaꞌaꞌikꞌanapitik ancha xachaqan laktꞌiyan yu jantu aqtaun katamiꞌoyaꞌ. \p \v 10 ’Yu lapanaki yu ox makay kuenta yu lhitsukuy mas va tsꞌuniy, ex vachu ox kamakal kuenta incha la lhuu kalhitsukul. Chavay yu jantu makay kuenta yu lhitsukuy mas va tsꞌuniy, ex vachu jantu lay kamakal kuenta incha la lhuu kalhitsukul. \v 11 Vachu va chun incha jantu makꞌayatꞌik kuenta mas va tumin yu lay tamapastakniyan yu jantu ox, ex ni Dios jantu kataxtaqniyan kamakꞌatꞌik kuenta yu laqsaval lajꞌoxi. \v 12 Vachu incha jantu makꞌayatꞌik kuenta yu machꞌixtꞌaqnikꞌanatꞌik, ex jantu kaxtꞌaqnikꞌanapitik yu tapaxtoqniyan. \p \v 13 ’Jantu matichun lay oxi katapatsanil qayntꞌuy ukxtinin. Kaꞌachaniyaꞌ yu qayntaun y kaxkayyaꞌ yu aqayntaun. Va katꞌaꞌanaꞌ yu qayntaun y jantu kamakayaꞌ kuenta yu lhinajun yu aqayntaun. Vachu va chuncha jantu lay tꞌapꞌatsꞌaniy ni Dios incha tꞌoꞌoyay yu maqaliti. \s1 Ni Dios yucha mispaꞌojoy tachun ixjalhanutkꞌan ni lapanakni \p \v 14 Ni fariseos yu ixtatꞌajun qasmaknan ni Jesús va ayaj ixtalhiꞌajin ixtuminkꞌan. Ex vamun talaktuꞌul ni Jesús. \v 15 Pero ni Jesús lakjunil: \p —Uxiknankꞌan va meꞌemankꞌan makꞌakꞌanatꞌik para katalhilal ni lapanakni va la ox metsukuntikꞌan. Pero Dios tamispaniyan yu melhanutikꞌan. Ni Dios jantu pastakꞌa tacha lapanakni. Yu la lajꞌoxi talhilay ni lapanakni va yucha ni Dios lakxkajiy. \p \v 16 ’Tejkan jantukaꞌ istsukuy ni Juan, yu ixlhachimoꞌon Moisés kun ixchivintikꞌan yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios va yucha tapukꞌatsal tisuncha katamakal ni lapanakni. Pero tejkan mil ni Juan tus chavaycha jalaqputeꞌenikal ni lapanakni tacha lhachimoꞌonun ni Dios. Tachun tatapꞌasniy kalaklhichimoꞌol ni Dios la ixjatsukuntikꞌan. \v 17 Apalay va tsꞌayl kamiꞌol ni laktꞌiyan kun lakamunukpaꞌ xajantu yu lhinajun Dios, mas va laqatauncha chivinti. \s1 Jantu ox kamakajun mixanati \r (Mt. 19:1-12; Mr. 10:1-12) \p \v 18 ’Mas va taꞌayucha yu makajun ixanati y tꞌatsukuchoqoy aqayntaun yucha makay talaqalhin. Vachuꞌ makay talaqalhin yu tꞌatsukuy qayntaun xanati yu valiꞌiy makaunkanta. \s1 Qayntaun maqaliꞌ ali qayntaun kilpataniꞌ \p \v 19 Ex va naunchoqol ni Jesús: \p —Taun julchan ixꞌalin qayntaun maqaliꞌ yu va si ixlakatayay yu la kꞌus ixlaqchꞌiti, yu laqlhuu xtapal y lhilhiy ixmakay yu ayaj kꞌus kꞌatan. \v 20 Vachu ixꞌalinta qayntaun kilpataniꞌ ixjunkan Lázaro. Taun taun julchan va ixmamakan la ixkiltalakxtuti ixchaqaꞌ ni anchanu maqaliꞌ. Ni yucha va ixlakapuchꞌiꞌojota tachun ixlakatunaj. \v 21 Yucha ixꞌuputun mas va yu ixpatajuy laka mesa yu ixtacheꞌe ni maqaliꞌ. Vachuꞌ ni xꞌoyun ixtasnauniy ixlakapuchꞌiti. \v 22 Ex chuncha taun julchan va nil ni kilpataniꞌ, yu ixmayulnin Dios va talhaꞌal ixlhitsukunuꞌ taꞌan vilchal Abraham. Taval vachuꞌ nil ni maqaliꞌ, va maknukal. \v 23 Ex alcha laqnin ni maqaliꞌ. Ancha ayaj majkꞌatsal. Ex va lakachaꞌal la maqati, va laqtsꞌil ni Abraham y vachu laqtsꞌil Lázaro va tꞌavil ni Abraham. \v 24 Ex va la pꞌas tꞌasanil, va naul: “Kimpay kꞌatꞌi Abraham, iktapayniniyan kꞌiꞌaqtꞌayꞌutꞌi. Kꞌimalaꞌachꞌanin Lázaro. Va kimil avaniniꞌ kun xkan la kisimaꞌati. Mas va kun makatꞌuniy ixmakaꞌ para kimatsukꞌunkꞌulcha taꞌan iktꞌajun maqanlqajnan laka jikmi.” \v 25 Pero ni Abraham va naul: “Kintsꞌal, kapꞌastꞌaktꞌi va ixlaꞌaꞌiy tachun yu lajꞌoxi tejkan ixtꞌaꞌun ni lakamunukpaꞌ. Pero ni Lázaro tejkan ixtꞌajun ni lakamunukpaꞌ va ayaj ixmajkꞌatsay. Chavaycha yucha alin ixꞌachati aniy, pero uxintꞌi majkꞌatsaycha. \v 26 Vachu ixpakltaun uxintꞌi kun kijnankꞌan ancha japukutunti. Yu vilchil jantu lay takukyachal, mas kaꞌuxaꞌanchal, y yu vilchal jantu lay takukyachil.” \v 27 Ex va naul ni maqaliꞌ: “Ex iktapayniniyan, kimpay kꞌatꞌi, kꞌamalaꞌachꞌatꞌi Lázaro la ixchaqaꞌ kimpay. \v 28 Ancha alin pumakis kintꞌalaqaunin, kalaqlaqputeꞌenil tacha tapasaycha para jantu katamil majkꞌatsanan aniy vachu.” \v 29 Ex va naul ni Abraham: “Yuꞌuncha talhitꞌajun ixchivinti Moisés kun yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. Va kataqalasmaklhi ni yuꞌuncha.” \v 30 Ex va naunchoqol ni maqaliꞌ: “Jantu chuncha, kimpay kꞌatꞌi, Abraham. Jantu ox taqasmatꞌa ixchivinti Dios. Pero va kalaqlaqchaꞌal qayntaun janiniꞌ yu kujchoqotacha ex katamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan.” \v 31 Pero ni Abraham va junil: “Incha jantu talhakapuꞌaniy ni Moisés kun yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios, ex nisin jantu katamapaxal ixputsukukꞌan mas va kakujchoqol qayntaun janiniꞌ.” \c 17 \s1 La lhitaꞌay kunaꞌ para yu maqtaqalhinin \r (Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42) \p \v 1 Ex ni Jesús lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Si kaꞌalinaꞌ yu maqtaqalhinin pero paynicha yu jamalaniy lapanakni para katamakal yu jantu lajꞌoxi. \v 2 Apalay ox kaval kapixtuchꞌimukꞌakal xachiyux pachꞌikni y kamajꞌankalcha lakamar. Apalay lhitaꞌay kunaꞌ incha kamamaqtaqalhinil qayntaun lakatꞌuniy tacha yu aniy jasꞌatꞌa. \v 3 La ox kꞌalhistꞌajkꞌantꞌik. Incha milaqaj makaniyan yu jantu ox, ex kꞌaxaꞌalatꞌi. Incha mapaxay ixjatapastakꞌati, ex kꞌamalaqmixinin. \v 4 Incha makaniyan yu jantu ox mas va aqtujun laka julchan y aqtujun mapaxachoqoy ixjatapastakꞌati ex kꞌamalaqmixinin. \s1 Lay la lhuu makakan tejkan lhakapuꞌankan ni Dios \p \v 5 Ex yu ixtamalaqachan ni Jesús va tajunil: \p —Kilaꞌaqtayjuu para apalay ox kaval kilhakapuꞌatkꞌan. \p \v 6 Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —Mas va tsꞌuniy milhakapuꞌatikꞌan tacha yu lakatꞌuniy xataltsꞌi mostasa, ex lay unatꞌik ni aniy kꞌiu katakuklhi, kachꞌankal ixꞌaman lakamar y va chuncha kunaꞌ yu unatꞌik. \s1 Jantu ay kꞌamakꞌakꞌa por tꞌapꞌatsꞌanin Dios \p \v 7 Xataꞌayuꞌ uxiknankꞌan va kaꞌalil miꞌoqxtamatikꞌan va kaloqnul u va kalhistaklhi mimborregoskꞌan. Ex tejkan kaminchoqol laqa chaqaꞌ jantu kꞌaꞌun: “Kasoꞌo, katꞌaulchiycha, kavaynchiycha.” \v 8 Va kꞌaꞌun: “Kꞌalaꞌoxitꞌi kivayti, kꞌamapꞌaxa milaqchꞌiti, kimunincha kivayti, kitꞌin pꞌunaj kakvaynaꞌ, uxintꞌi astan.” \v 9 Vachuꞌ jantu paxtoqniyan kꞌaꞌun: “Malaqpuchuncha” tejkan kamakaꞌol ixlhitapatsa yu lhiꞌun. \v 10 Vachu va chuncha uxiknankꞌan tejkan kꞌamakꞌaꞌoyapitik tachun yu talhijunan Dios va kꞌaꞌunitꞌik: “Ka jantu ox oqxtamatin kuntau. Vamun ikmakau yu kilalhijuniu.” \s1 Ni Jesús palay lakmakachoqol pumakau lapanakni yu talakapuchꞌita \p \v 11 Ex chuncha tejkan ixꞌanta tus Jerusalén ni Jesús va ixtiꞌukxuyal taꞌan paqxtoꞌa ni xaꞌestado Samaria kun xaꞌestado Galilea. \v 12 Ex tejkan chaꞌal taun lakatꞌuniy putaulan ancha talapaxtoqlhi pumakau lapanakni, va ayaj ixtalakapuchꞌita. Va amaqati tatꞌasanil, va tajunil: \p \v 13 —Jesús jamalaniniꞌ, kilamapayniu kijnankꞌan. \p \v 14 Ex tejkan ni Jesús jalaqtsꞌil va lakjunil: \p —Kapꞌintꞌik tasuninin ni kuras. \p Ex chuncha tejkan ixtaꞌanta lakatin, va ancha palaycha tajunꞌol ixtaqanꞌatikꞌan. \v 15 Ex chuncha qayntaun xataꞌayuꞌ makal kuenta ni oxicha ixjunchoqota, va taspꞌikchoqol, va la pꞌas aqtayl ay makay ni Dios. \v 16 Va talakaputal taꞌan ixyal ni Jesús, aqtayl skꞌiniy lhimalaqpuchuncha. Ni yucha va machaqaꞌ Samaria. \v 17 Ex naul ni Jesús: \p —Va pumakau yu palay tajunchoqol. ¿Toꞌoxtaycha ixtaꞌan yu pumanajatsi? \v 18 ¿Vamun yu aniy yu jantu israelita kaval taspꞌikchoqolcha para ay kamakal ni Dios? \p \v 19 Ex ni Jesús va junil ni jachꞌiniꞌ: \p —Kaꞌostꞌaꞌulcha, kapꞌinchꞌoꞌocha. Va kꞌilhakꞌapꞌupꞌicha, xlhiyucha oxicha xaꞌunchꞌoꞌoy. \s1 Tas kunaꞌ tejkan kaminchoqoyaꞌ lhachimoꞌon ni Jesús \r (Mt. 24:23-28, 36-41) \p \v 20 Ex chuncha ni fariseos va talhisakmil ni Jesús tavanancha kalhachimoꞌonunaꞌ ni Dios. Ex lakjunil ni Jesús, va naul: \p —Jantu katasuyaꞌ tejkan kaꞌaqtayaꞌ kalhachimoꞌonunaꞌ ni Dios. \v 21 Nisin jantu lay katanaul: “Kalaqtsꞌi. Va aniy yal”, u “Avintꞌi vilchal.” Jantu lay chuncha kanaunkal. Ni Dios lhachimoꞌonunta la ixjatsukuntikꞌan ixlapanakni. \p \v 22 Ex lakjunil ixtꞌaltanan ni Jesús: \p —Kaminaꞌ julchan kilalaqtsꞌinputunchoqoyau kakminchoqol ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki para kaklhichimoꞌol pero jantukaꞌ lay kilalaqtsꞌinau. \v 23 Va katajunan lapanakni: “Aniy yal”, u “Avintꞌi vilchal.” Pero jantu kꞌapꞌuxkꞌautꞌik, jantu kamakꞌaꞌuntꞌik milhitapatsakꞌan. \v 24 Ni makaliukniti va tasuꞌojoy tachun ni laktꞌiyan y vachu va chun kunaꞌ tejkan kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki. \v 25 Pero maqskꞌiniy kakmaqanlqajnanꞌelal ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki y vachu kintaꞌakchꞌintamaꞌelayaꞌ yu chavaycha tatꞌajun lapanakni, jantu kintalaqaꞌiyaꞌ para kaklaklhichimoꞌol la ixjatsukuntikꞌan. \v 26 Tejkan kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki vachu va chun kajunchoqoyaꞌ tacha ixjunita tejkan ixtꞌajun Noé. \v 27 Ni anchanuꞌ lapanakni ixtavajin, ixtaꞌoqnun, ixtalakxtuklay, ixtamalakxtuklhanan, y vamun yuꞌ ixtapastakta tus tejkan tanul Noé laka barco. Ex alil ay akskajꞌuti y tamuxtuꞌol tachun ni lapanakni. \v 28 Vachu va chuncha kajunchoqoyaꞌ tacha ixjunita tejkan ixtꞌajun Lot. Va ixtavajin, ixtaꞌoqnun, ixtastꞌanan, ixtaꞌiy axtoqnuꞌ, ixtamakay chaqan. \v 29 Pero tejkan taxtul Lot ni putaulan Sodoma va taꞌeltajul laktꞌiyan jikmi kun azufre y va laqmaqniꞌol ni lapanakni. \v 30 Vachu va chuncha kajunchoqoyaꞌ tejkan kaktasuchoqoya ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \p \v 31 ’Tejkan kachinaꞌ ni anchanu julchan ex yu yal la ixꞌukxna chaqaꞌ jantu katanuchoqol iniꞌ yu ixnavin yu tanun la ixchaqaꞌ. Yu yal laka kuxtu jantucha kaꞌanchoqol la ixchaqaꞌ. \v 32 Kapꞌastꞌaktꞌik ni ixanati Lot val matsati tejkan talaqaspꞌiklhi. \v 33 Ni lapanaki yu ixꞌaman malaqtaxtuputun ixjatsukunti, yucha kamaqatsꞌanqayaꞌ. Pero yu maqxtaꞌa ixjatsukunti, yucha kalhitsukuchoqoyaꞌ. \v 34 Klajunau tejkan kakminchoqoyaꞌ katatamayaꞌ qayntꞌuy aqataun putaman. Qayntaun kalhaꞌankanaꞌ y yu aqayntaun katamakaunaꞌ. \v 35 Qayntꞌuy xanatin katatsukuyaꞌ skitinin. Qayntaun kalhaꞌankanaꞌ y yu aqayntaun katamakaunaꞌ. [ \v 36 Qayntꞌuy lapanakni katatapatsayaꞌ laka kuxtu. Qayntaun kalhaꞌankanaꞌ y yu aqayntaun katamakaunaꞌ.] \p \v 37 Ex talhisakmil yu ixtꞌaltanan: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ¿toꞌoxtaycha chuncha katapasayaꞌ? \p Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Va katasuyaꞌ vachu va tacha tasuy taꞌan alin yu janinin, va ancha tataqxtoꞌa ni lajꞌay tsꞌoꞌon. \c 18 \s1 Qayntaun tiyau ali qayntaun juez \p \v 1 Ex chuncha ni Jesús va lakmasunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati para katakꞌatsal ni maqskꞌiniy si kataskꞌinil ni Dios y jantu katamakauntijlal. \v 2 Va naul: \p —Qayntaun juez va ixvil taun putaulan. Ni yucha jantu ixtoꞌoyay Dios vachuꞌ jantu ixlaktoꞌoyay lapanakni. \v 3 Vachuꞌ ancha ixvil qayntaun tiyau va ixꞌan chivintanun para kaꞌaqtayjukal. Va ixnajun, va junkan ni juez: “Kꞌilaqlaꞌoxinin ni lhilukuj kun kintꞌalaxkayaꞌ.” \v 4 Pero ni juez la maqan jantu ixlaqlaꞌoxiputun. Pero taval va naul la ixjatapastakꞌati: “Kitꞌin jantu iktoꞌoyay Dios vachuꞌ jantu klaktoꞌoyay lapanakni. \v 5 Pero yu aniy tiyau va ayaj kimaqanchapuy, ka va kaklaqlaꞌoxiniyacha yu kiskꞌiniy para chuncha jantucha apalay kimaqanchapul.” \p \v 6 Ex va naul ni jalhachimoꞌonuꞌ Jesús: \p —Kꞌapꞌastꞌaktꞌik yu makal ni jalaktuꞌunuꞌ juez. \v 7 Ni Dios va ox, xlhiyucha apalay kalaqꞌaqtayjuyaꞌ ixlapanakni yu jalaksakta, yu si taskꞌiniy tunkuj y putsꞌista. ¿Lhilay va la maqan kalaqlaꞌoxiniyaꞌ? \v 8 Va klajunau ni jantu. Va niman kalaqꞌaqtayjuyaꞌ. ¿Pero lhilay ni kataꞌalinaꞌ yu chuncha talhakapuꞌan tejkan kakminchoqoyaꞌ ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki? \s1 Yu la ay makakan ixꞌaman ali yu lakatꞌuniy makakan \p \v 9 Ex chuncha ni Jesús lakjunil ni aniy chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Va lakjunkal ni lapanakni yu ixtanajun va lajꞌoxi ixtajunita y ixtalakchꞌintamay yu alati. Va inchine naul: \p \v 10 —Qayntꞌuy lapanakni taꞌal skꞌinin Dios laka ay lakatajtan. Qayntaun va fariseo ixjunita, yu aqayntaun va xachꞌiniꞌ impuestos ixjunita. \v 11 Ex ni anchanu fariseo va tayal va iskꞌin Dios, va naul: “¡Ay Dios kꞌatꞌi! Kitꞌin kxtaqniyan malaqpuchuncha ni jantu chun kakval tacha yu alati lapanakni yu alhavanan, yu makanunun, yu tatꞌatamay yu jantu ixnavinkꞌan kaval, y vachu jantu chun kakval tacha yu aniy chꞌinin impuestos. \v 12 Ni kitꞌin iktaskꞌajay paqtꞌuy laka semana. Vachu ikxtaꞌa tsꞌuniy kilhitapatsa”, va chuncha naul ni fariseo. \v 13 Pero ni jachꞌiniꞌ impuestos va la maqati ixyal, jantu katalaqstꞌal laktꞌiyan. Va aqtayl tankilaksakan, va junil ni Dios: “¡Ay Dios kꞌatꞌi! Kꞌimapꞌaynitꞌicha ni kitꞌin klaktuꞌunuꞌ kunita”, va naul ni jachꞌiniꞌ impuestos. \p \v 14 Ex vachu naul ni Jesús: \p —Kitꞌin klajunau ni jachꞌiniꞌ impuestos yucha anchoqol la ixchaqaꞌ, va malaqmixinikal ixlaqtaqal, pero yu fariseo jantu kamalaqmixinikal. Yu xꞌaman makakan la ay, yucha ni Dios kamakayaꞌ lakatꞌuniy. Pero yu xꞌaman makakan lakatꞌuniy yucha ni Dios ay kamakayaꞌ. \s1 Ni Jesús laktꞌasaꞌil ni jasꞌatꞌan \r (Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16) \p \v 15 Ex chuncha lati ni lapanakni va talaklhiminil sasꞌatꞌankꞌan ni Jesús para kalaqmoqslanil ixmakaꞌ. Tejkan talaqtsꞌil ixtꞌaltanan ni Jesús, yuꞌuncha taꞌaqtayl jalaqꞌaymay para jantu katamaqanchapul. \v 16 Pero ni Jesús lakjuntaꞌil ni jasꞌatꞌan, va lakjunil ixtꞌaltanan: \p —Kꞌamakꞌauntꞌik ni jasꞌatꞌan para kintalaqmil. Jantu kꞌalakmaspꞌiktꞌik. Yu talhakapuꞌanan tacha jasꞌatꞌan, va yuꞌuncha yu laklhichimoꞌoy Dios. \v 17 Laqsaval klajunau qayntaun lapanaki maqskꞌiniy kalaqaꞌil ni kalhichimoꞌol ni Dios vachu va tacha qayntaun jasꞌatꞌa laqaꞌiy kalhichimoꞌokal. Incha jantu, ex jantu aqtaun katanuyaꞌ taꞌan lhachimoꞌonun ni Dios. \s1 Qayntaun maqaliꞌ tꞌachyvinil ni Jesús \r (Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31) \p \v 18 Ex chuncha qayntaun ay lapanaki va lhisakmil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, ox kꞌatꞌi, kꞌiꞌun suncha kakmakalcha para kaꞌalil ketsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌol. \p \v 19 Ex ni Jesús junil: \p —¿Valiꞌiycha kꞌiꞌuniy ox kunita? Jantu matichun ox, vamun ni Dios. \v 20 Uxintꞌi kꞌatsꞌaycha tacha junita ixlhachimoꞌon Dios. Va najun jantu kꞌamaꞌanchꞌaꞌoluxnun, jantu kꞌamaqnin, jantu kaꞌalhavan, jantu kalaklkꞌan y katꞌoꞌoyatꞌi mimpay ali minati. \p \v 21 Ex va naul ni ay lapanaki: \p —Yucha tachun ikmakaꞌojotacha tejkan lakatꞌuniy xajkunita tus chavaycha. \p \v 22 Tejkan chuncha qasmaklhi ni Jesús, va naul: \p —Va tsꞌuniy tsꞌanqaniyan. Kastꞌaꞌocha yu lhitꞌaꞌun, kꞌalaqxtꞌaqnitꞌi kilpatanin. Ex chuncha kꞌalhitsꞌukꞌuyeꞌe milhilhajati laktꞌiyan. Ex katꞌatꞌicha, kꞌintꞌixkꞌaulhipꞌi. \p \v 23 Tejkan chuncha qasmaklhi ni ay lapanaki va ayaj maqaninil, va ayaj maqaliꞌ ixjunita. \v 24 Tejkan ni Jesús chuncha laqtsꞌil maqaninil, ex va naul: \p —Ayaj lhitaꞌay katatanul ni maqalinin taꞌan lhachimoꞌonun Dios. \v 25 Laqataun camello jantu lay tapasay taꞌan pusalal ni makskati. Pero apalay lhitaꞌay katatanul taꞌan lhachimoꞌonun Dios yu talhitꞌajun lhuvaj maqaliti. \p \v 26 Ex ni lapanakni yu ancha tayanal va tanaul: \p —¿Ex taꞌayuchacha lay katalaqtaxtul? \p \v 27 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Yu jantu lay katamakal ni lapanakni, ni Dios yucha lay makay. \p \v 28 Ex chuncha ni Pedro va junil ni Jesús: \p —Pero ni kijnankꞌan ikmakaunꞌotaucha yu klhitꞌaunau para kaklatꞌaltanau. \p \v 29 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Laqsaval klajunau mas va taꞌayucha yu makajun ixchaqaꞌ, u ixpayan, u ixtꞌalaqaunin, u ixanati, u sasꞌatꞌan para Dios kalhichimoꞌol, \v 30 ex ni yucha kalaqaꞌiyaꞌ alati aniy lakamunukpaꞌ y vachuꞌ kalaqaꞌiyaꞌ xatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ tejkan kaminaꞌ yu ataun lakamunukpaꞌ. \s1 Ni Jesús naunchoqol ni kaniyaꞌ \r (Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34) \p \v 31 Ex ni Jesús laklhaꞌal pumakautꞌuy ixtꞌaltanan alakataun, va lakjunil: \p —Chavaycha kaꞌanau laka putaulan Jerusalén. Ancha kaꞌalinacha tacha yu tatsꞌoqlhi yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios tejkan kintalhitsꞌoqlhi kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki. \v 32 Va kakmaqxtaqkanaꞌ la ixtamakakꞌan yu jantu israelitas kataval, ex yuꞌuncha kintalaktuꞌuyaꞌ, pꞌas kintalhiꞌachanaꞌ, kintalakapuchujvayaꞌ. \v 33 Ex kintalaqanaqmaꞌelayaꞌ ex kintamaqniyacha. Ex tejkan paqtꞌutu kunaꞌ, kajkujchoqoyaꞌ. \p \v 34 Pero ixtꞌaltanan jantu katamalaqasil, jantu kalakmasunikal, jantu katakꞌatsal tas ixnaunputuntacha. \s1 Ni Jesús palay makal qayntaun laꞌachꞌix \r (Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52) \p \v 35 Ex chuncha tejkan va laycha kachaꞌal ni putaulan Jericó ancha ixvil qayntaun laꞌachꞌix, ixpuskꞌin tumin lakatin. \v 36 Tejkan qasmaklhi ni ixtatapasay lhuvaj lapanakni lakatin, ex va laklhisakmil ni laꞌachꞌix, va naul: \p —¿Suncha alin? \p \v 37 Ex yuꞌuncha va tajunil: \p —Va tꞌajun tapasanaꞌ ni Jesús yu machaqaꞌ Nazaret. \p \v 38 Ex tꞌasal ni laꞌachꞌix, va naul: \p —Jesús, istsꞌal kꞌatꞌi ni ay jalhachimoꞌonuꞌ David. Kꞌimapꞌaynitꞌicha kitꞌin. \p \v 39 Yu ixtapꞌulanan ni lapanakni va talaqꞌaymal ni laꞌachꞌix para saqcha kaval pero yucha apalay matꞌasal. Va naul: \p —Istsꞌal kꞌatꞌi ni ay jalhachimoꞌonuꞌ David, kꞌimapꞌaynitꞌicha kitꞌin. \p \v 40 Ex tayal ni Jesús, va malaqachanal ixꞌika. Ex tejkan laqchaꞌalcha, va lhisakmikal ni laꞌachꞌix: \p \v 41 —¿Suncha naꞌuncha kakmakanin? \p Ex ni laꞌachꞌix qaltayanal, va naul: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, va klakavananputun. \p \v 42 Ex va naul ni Jesús: \p —Kalakꞌavancha. Palaycha kꞌaꞌunchꞌoꞌo, va kꞌilhakꞌapꞌupꞌin. \p \v 43 Ex va limancha lakavananchoqol, va tꞌaꞌal ni Jesús va ay ixmakay ni Dios. Tejkan talaqtsꞌil ni lapanakni yu tacha tapasal, tus tachun va ay tamakal ni Dios. \c 19 \s1 Ni Jesús ali Zaqueo \p \v 1 Ex ni Jesús tanul laka putaulan Jericó va ancha ixtapasaꞌanta. \v 2 Ancha ixꞌalin qayntaun lapanaki yu ixjunkan Zaqueo. Ni yucha va xaꞌukxtin jachꞌiniꞌ impuestos y va maqaliꞌ ixjunita. \v 3 Ni yucha ixmispaputun tacha tasuy ni Jesús. Pero la lhuvaj lapanakni ixtaꞌanta, jantu lay kalaqtsꞌil, va por jantu putanꞌay kaval. \v 4 Ex takyaujapꞌulal, va taukꞌal laka kꞌiu para lay kalaqtsꞌil, va ancha ixpuminta ni Jesús. \p \v 5 Ex tejkan ancha chaꞌal ni Jesús, talaqstꞌal laka kꞌiu, laqtsꞌil ni Zaqueo, va junil: \p —Va knajun kꞌapꞌatꞌaꞌutꞌicha, chavaycha kakloqojaꞌ la minchaqaꞌ. \p \v 6 Ex va tsꞌalaj patajul ni Zaqueo, va achajlaqaꞌil ni Jesús. \v 7 Tejkan chuncha talaqtsꞌil ni lapanakni ex talhichivinil ni Jesús, va ixtalajuniy: \p —Ni Jesús va al loqojnuꞌ la ixchaqaꞌ qayntaun jalaktuꞌunuꞌ lapanaki. \p \v 8 Ex chuncha tayal ni Zaqueo, va junil ni Jalhachimoꞌonuꞌ Jesús: \p —Chavay, Jalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi, pakltaun kimaqaliti klaqxtaqniyaꞌ kilpatanin y va taꞌayucha yu ikmakanuxtunil kakxtaqnichoqoyachaꞌ aqtꞌati chuncha tacha kmaxtunil. \p \v 9 Ex chuncha va naul ni Jesús: \p —Chavaycha yu tatanumanal ni aniy chaqaꞌ va talaqtaxtutacha, vachu laqsaval ixpapanti Abraham junita. \v 10 Kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki klakminta puxkaunaꞌ ni lapanakni yu tatsꞌanqatacha para kaklaqmalaqtaxtuyaꞌ. \s1 Ni pumakau oqxtamatin yu jalaqxtaqnikal tumin \p \v 11 Va chuncha ni Jesús ixtꞌajun chivin y ni lapanakni ixtatꞌajun qasmaknan. Va lakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Va laycha katachaꞌal yu la ay putaulan Jerusalén y yuꞌuncha ixtapastakꞌa ni Dios va niman ixlhachimoꞌonul. \v 12 Xlhiyucha va naul: \p —Qayntaun ay lapanaki va maqati al taꞌan ataun xalakatꞌun. Va al laqaꞌiniꞌ ixpalhachimoꞌon para kalaklhichimoꞌol ixtꞌamachaqan la ixtꞌun. \v 13 Va jalakjuntaꞌiꞌelal pumakau ixꞌoqxtamatin. Laqxtaqnil qayntamin lhuu tumin, va lakjunil: “Kꞌapꞌutꞌapꞌatsꞌatꞌik ni aniy tumin tus kakminchoqoyaꞌ.” \v 14 Pero yu lapanakni yu ancha ixtꞌamachaqan va ixtaxkajiy yu junputun lhachimoꞌonuꞌ. Tamalaqachal chivinti, va tanaul: “Kijnankꞌan iknaunau jantu kaval kiJalhachimoꞌonukꞌan.” \v 15 Pero tejkan chinchoqol ni ay lapanaki la ixputaulan va ixlaqaꞌitacha ixpalhachimoꞌon. Jalakjuntaꞌil ixꞌoqxtamatin yu ixlaqxtaqnita tumin. Va ixkꞌatsaputun tacha tamakatacha qayntamin. \v 16 Yu pꞌunaj chinchal, va naul: “Jalhachimoꞌonuꞌ, chavay yu mintumin talhavatacha aqkau chuncha tacha kꞌixtꞌaqnin.” \v 17 Ex ni jalhachimoꞌonu va junil: “Ox oqxtamati kꞌatꞌi. Uxintꞌi la ox makꞌatꞌi mas va kun tsꞌuniy, xlhiyucha kꞌalhachꞌimoꞌonuneꞌe lakakau putaulan.” \v 18 Ex chinchal aqayntaun, va naul: “Jalhachimoꞌonuꞌ, chavay yu mintumin talhavatacha aqkis chuncha tacha kꞌixtꞌaqnin.” \v 19 Ex ni jalhachimoꞌonuꞌ va junil: “Ex uxintꞌi kꞌalhachꞌimoꞌonuneꞌe lakakis putaulan.” \v 20 Ex aqayntaun vachu chinchal, va naul: “Jalhachimoꞌonu, aniy mintumin. Va xakpachꞌimaꞌata la kimpayoj. \v 21 Va xaktalhauniyan uxintꞌi. Ijkꞌatsay va la pꞌas milhachimoꞌon, va chꞌapꞌay yu jantu minavin y xꞌanan taꞌan jantu chꞌan.” \v 22 Ex ni jalhachimoꞌonu va junil: “Kun minchivinti meꞌeman mapꞌukꞌan mintalaqalhin. Laqsaval ixkꞌatsay ni va la pꞌas kilhachimoꞌon y va ikchꞌapay yu jantu kinavin y ikxqanan yu jantu ikchꞌan. \v 23 ¿Ex valiꞌiychacha jantu kꞌamanutꞌi kintumin laka banco? Ex chuncha kitꞌin xaklhajal sasꞌatꞌa tejkan ikchinchoqol.” \v 24 Ex lakjunil yu ancha tayanal: “Kꞌamaxtꞌunitꞌikcha ni tumin, kaxtꞌaqnitꞌik yu lhajal aqkau chuncha tacha kxtaqnil.” \v 25 Yuꞌuncha tajunil: “Pero, jalhachimoꞌonuꞌ, yucha lhitꞌajuncha aqkau chuncha tacha xtꞌaqnin.” \v 26 Ex ni jalhachimoꞌonu lakjunil: “Klajunau mas yu lhitꞌajuncha, kaxtaqnikanaꞌ alati. Pero yu jantu tuꞌuchun kalhitsukul, mas va tsꞌuniy yu lhitꞌajun kamaxtunichoqokanaꞌ. \v 27 Chavaycha kalaklhitꞌantꞌikcha aniy ni lapanakni yu kintaxkajiy yu jantu ixkintajuniy xaklhachimoꞌonul. Aniy kꞌalaqmaqniꞌotꞌikcha la kintꞌalakaꞌukxpuꞌ.” \s1 Ni Jesús tanul ni laka putaulan Jerusalén \r (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn.12 :12-19) \p \v 28 Taval tejkan chuncha naul ni Jesús va taylhaꞌal ixlakatin para kachaꞌal Jerusalén. \p \v 29 Tejkan va laycha kachaꞌal lakatꞌuy putaulanin yu lakjunkan Betfagé y Betania yu ukstsꞌuniy ni aspajun yu junkan Olivos, ex jalaqmalaqachal qayntꞌuy ixtꞌaltanan. \v 30 Va lakjunil: \p —Kꞌapꞌinchꞌipitik ni lakatꞌuniy putaulan yu ancha vil. Ex taꞌan kachꞌipꞌinapitik, katꞌemayapitik laqataun sasꞌatꞌa burro chꞌiꞌulakanta yu jantukaꞌ matichun putaukꞌay. Kaxꞌoqꞌiyapitik, kalhitꞌantꞌik. \v 31 Incha taꞌayucha katalhisakmiyan ni valiꞌiycha xꞌotꞌatꞌik ni burro, ex kꞌaꞌunapitik va maqskꞌiniy ni Jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 32 Ex taꞌal ixtꞌaltanan, tatemal va tacha lakjunkal. \v 33 Tejkan ixtatꞌajun xꞌoqnun ni burro, ex yu jamanavinin va talaklhisakmil: \p —¿Valiꞌiycha xꞌotꞌatꞌik ni kiburrokꞌan? \p \v 34 Ex yuꞌuncha tanaul: \p —Va maqskꞌiniy ni Jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 35 Ex va talhaꞌanilcha ni Jesús, va tamukꞌanil ixlaqchꞌitikꞌan ni burro, ex putaukꞌal ni Jesús. \v 36 Tejkan chuncha alcha ni Jesús, ni lapanakni tamamanil ixlaqchꞌitikꞌan lakatin para ancha kapuꞌal. \v 37 Va la lhuu lapanakni yu ixtatꞌaꞌan ni Jesús. Ex chuncha tejkan va lay kachaꞌal ni Jesús lakatajunti ni aspajun yu junkan Olivos, va ayaj talhiꞌachantajul ni yuꞌuncha. Va ixtatꞌasay, la ay ixtamakay ni Dios por tachun yu ixtalaqtsꞌinta yu makal ni Jesús la ixtapꞌasta. \v 38 Va ixtanajun: \p —¡Katoꞌoyakal yu minta la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Dios! Ox katalaqtsꞌinchoqol ni Dios kun ni lapanakni y katoꞌoyakal ni Dios laktꞌiyan. \p \v 39 Pero lati ni fariseos yu ancha ixtayanal va tajunil ni Jesús: \p —Jamalaniniꞌ, kꞌaꞌun yu tatꞌamintan ni saq kataval. \p \v 40 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Klajunau incha va saq kataval ni lapanakni ex va katalaktꞌasal ni chiyuxin, va ay katamakal ni Dios. \p \v 41 Ex chuncha tejkan va laycha kachaꞌal laka Jerusalén, laqtsꞌil ni ay putaulan, va laqlhiqalhul ni lapanakni yu ancha tavilanal. \v 42 Va naul: \p —Va ixmalaꞌasitꞌik chavay tas pulaycha oxicha katꞌaulchꞌoꞌotꞌik kun Dios pero jantucha lay kꞌamalaꞌasiyapitik. \v 43 Kaminaꞌ julchan tejkan kataꞌostaulaꞌ mintꞌalaxkayninkꞌan, katamalaqachꞌinuyan para jantu lay kꞌatꞌapꞌasatꞌik y katamalaqachoqoxnuyan. \v 44 Katamaꞌakxaꞌoyan, katamaqniyan uxiknan yu ancha katꞌaulapitik. Jantu katamakaunaꞌ chiyuxin yu katalaꞌakltankukꞌataulal. Jantu ixmispꞌayatꞌik ni Dios tejkan kilachil xlhiyucha katapasayaꞌ. \s1 Ni Jesús jalakxkauxtul jastꞌanan yu ay lakatajtan \r (Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn.2 :13-22) \p \v 45 Ex va tanul ni Jesús yu ay ixlakatajtankꞌan ni israelitas, va jalakxkauxtul yu ixtatꞌajun jastꞌanan y vachuꞌ yu ixtatꞌajun jalaktamunun. \p \v 46 Va naul: \p —Va tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios: “Ni kinchaqaꞌ junkan xachaqaꞌ taꞌan puskꞌinkan Dios.” Pero uxiknankꞌan makꞌayatꞌik paꞌalhavan. \p \v 47 Ex chuncha lhilhiy ixjalakmalaniy yu ay lakatajtan ni Jesús. Pero ni xaꞌukxtinin ni kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu lajꞌay lapanakni, yuꞌuncha aqtayl talakpastaknan tas laycha katapumaqnil. \v 48 Pero tachun ni lapanakni tus ox ixtatꞌajun qalasmaknan ni Jesús, xlhiyucha jantu katatemal tas laycha katapumaqnil. \c 20 \s1 Lhisakmikal ni Jesús taꞌayucha xtaqnil ixpalhachimoꞌon \r (Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33) \p \v 1 Taval taun julchan ni Jesús ixvil yu ay lakatajtan. Ixlakmasuniy ni lapanakni, ixjalaqputeꞌeniy tacha lay katapulaqtaxtul. Ancha tachaꞌal ni xaꞌukxtinin kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu lajꞌay lapanakni. \v 2 Yuꞌuncha tanaul: \p —¿Taꞌayucha xtaqnin lhachimoꞌon ni kꞌamakꞌatꞌi yu aniy axtoqnu? ¿Taꞌayuchacha lhijunan ni chuncha kꞌamakꞌatꞌi? \p \v 3 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Kitꞌin vachuꞌ kaklalhisakmiyau taun chivinti. \v 4 Kilajuniu, ¿taꞌayucha malaqachal ni Juan para kamaqchajꞌavanal? ¿Va Dios u va lapanaki? \p \v 5 Ex aqtaylcha talalhisakmiy siya yuꞌuncha, ixtalajuniy: \p —¿Tas kajunaucha? Incha kajunau va Dios yu malaqachal ni Juan, ex ni Jesús kintalhisakmiyan: “¿Ex valiꞌiycha jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik?” \v 6 Pero incha kanaunau valiꞌiy lapanakni yu tamalaqachal ni Juan, ex ni lapanakni kintalakatꞌalmayan. Yuꞌuncha talhakapuꞌan ni Juan va yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 7 Ex chuncha tajunil ni Jesús: \p —Kijnankꞌan jantu ijkꞌatsayau taꞌayucha malaqachal ni Juan para kamaqchajꞌavanal. \p \v 8 Ex Jesús jalakjunil: \p —Ex ni kitꞌin vachuꞌ jantu kaklajunau tas ayucha kixtaqnil palhachimoꞌon yu ikpumakay ni aniy axtoqnuꞌ. \s1 Yu jalaktuꞌunun tapatsanin \r (Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11) \p \v 9 Ex aqtaylcha jalaqxaqalay ni lapanakni, va jalakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Va naul: \p —Qayntaun lapanaki chꞌal uvas la ixtꞌun. Va jalaqxtaqnil amedias lati tapatsanin. Ex taxtul, la maqan al. \v 10 Ex lakachilcha ixpupꞌuxkan ni uvas. Ni ukxtin va malaqachal qayntaun ixꞌoqxtamati para kaskꞌinil lati yu japꞌuxnucha yu ixpaxtoqniy yucha. Pero yuꞌuncha tasamajꞌal ni oqxtamati, tamalaqachachoqol, jantu tuꞌuchun kataxtaqnil. \v 11 Ex yu xamanavin tꞌun va malaqachachoqol aqayntaun ixꞌoqxtamati. Vachuꞌ tasamajꞌal ni oqxtamati, tamalaqachachoqol, jantu tuꞌuchun kataxtaqnil. \v 12 Ex ni ukxtin va malaqachachoqol aqayntaun pero yuꞌuncha talhimaqchapul y tamaxtulcha ixlhimaqspaꞌ ni lakatꞌun. \p \v 13 ’Ex ni anchanuꞌ xaꞌukxtin va naul: “¿Tas kakmakayacha? Kakmalaqachayaꞌ kesꞌatꞌa yu ayaj kꞌachaniy. Ka va yucha katatoꞌoyayaꞌ.” \v 14 Ex tejkan talaqtsꞌil yu ixtatꞌajun tapatsanin talaxaqalal siya yuꞌuncha, va tanaul: “Yu aniy kalaqaꞌiyaꞌ ixlhitapatsa ixpay. Kamaqniu para kinavinkꞌan kaval ixlhitapatsa.” \v 15 Ex tamaxtul ixlhimaqspa ni anchanu lakatꞌun, va tamaqnil. \p Ex ni Jesús jalaklhisakmil: \p —¿Ex chuncha tas kamakayacha ni xaꞌukxtin ni tꞌun? \v 16 Va kaminaꞌ la ixtꞌun, kalaqmaqniꞌoyaꞌ ni anchanu tapatsanin. Kaxtaqniyaꞌ ni tꞌun aqayntaun. \p Ex ni lapanakni yu taqasmaklhi va tanaul: \p —Jantu chun kaval. \p \v 17 Ex ni Jesús jalaqtsꞌil, va naul: \p —Incha jantu chuncha kaval, ex ¿valiꞌiycha inchine najun yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios? \q1 Ni chiyux yu jantu kamapatsaputul yu tamakay chaqaꞌ \q1 chavay yucha yu apalay maqskꞌiniy. \p \v 18 Vachuꞌ naul ni Jesús: \p —Mas va taꞌayuꞌ lapanaki kataqalqoslhi ni anchanuꞌ laka chiyux, kataqalhiyaꞌ. Pero incha ni anchanu chiyux kapatajul y kaꞌaktꞌalmal qayntaun lapanaki ex va kalhiꞌakxajtachal tacha pꞌoqxni. \s1 Ni Jesús lhisakmikal incha maqskꞌiniy kamapalkal impuestos \r (Mt. 21:45-46; 22:15-22; Mr. 12:12-17) \p \v 19 Ex yu xaꞌukxtinin kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va takꞌatsal ni Jesús ixlaklhichiviniy ni yuꞌuncha tejkan jalaqputeꞌenil ni anchanuꞌ chivinti. Xlhiyucha ancha ixtalakxkajuy tacha katapuchꞌapal ni Jesús. Pero jantu katachꞌapal, va ixtatalhauniy ni lapanakni yu ancha tayanal. \v 20 Ex ni yuꞌuncha jalaqmalaqachal lapanakni yu ixmakakan tacha ox lapanakni kataval. Va ixtamakanuputun ni Jesús para kanaul tuꞌuchun yu jantu ox. Ex chuncha lay katalhaꞌanil ni xagobernador. \v 21 Xlhiyucha talhisakmil, va tanaul: \p —Jamalaniniꞌ, ni kijnankꞌan ijkꞌatsayau va si laqsaval yu naꞌun y si laqsaval yu lakmalaniy ni lapanakni. Vachuꞌ jantu makꞌay kuenta taꞌayucha ni lapanaki. Uxintꞌi ayaj ox jamasuniy ixchivinti Dios. \v 22 Va klalhisakmiyau incha maqskꞌiniy kamapalniu impuestos yu xaꞌay jalhachimoꞌonuꞌ Roma u jantu. \p \v 23 Pero ni Jesús yucha kꞌatsal va ixtamakanuputun. Va jalakjunil: \p —¿Valiꞌiycha kilalaqtsꞌintanuyaucha? \v 24 Kꞌimasunin aqxtaun tumin. ¿Ni aniy tumin tas ayuchacha ixꞌukxpucha? ¿Tas ayucha ixtaqaꞌuti aniy tsꞌoqmukꞌanikanta? \p Ex chuncha tanaul: \p —Va ixꞌukxpuꞌ kun ixtaqaꞌuti ni xaꞌay jalhachimoꞌonuꞌ Roma. \p \v 25 Ex chuncha jalakjunil: \p —Kaxtꞌaqnitꞌik yu jalhachimoꞌonuꞌ Roma yu ixnavin yucha y kaxtꞌaqnitꞌik Dios yu ixnavin Dios. \p \v 26 Ex chuncha jantu lay katamakanul ni Jesús la ixtalakaꞌukxpukꞌan ni lapanakni. Tus vak jalakmakal por ixchivinti, ex yuꞌuncha saq taval. \s1 Ni Jesús lhichiviniy tejkan katakujchoqoyaꞌ ni janinin \r (Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27) \p \v 27 Ex chuncha lati ni saduceos talaqꞌal ni Jesús. Yuꞌuncha ixtanajun ni jantu takujchoqoy yu janinin. Ex va chuncha va tajunil ni Jesús: \p \v 28 —Jamalaniniꞌ, ni Moisés kintatsꞌoqnin la ixlhachimoꞌon incha kanil qayntaun lapanaki y kamakauntijlal ixanati y jantu kalhitsukunil sasꞌatꞌa, ex yu ixpꞌisaqa maqskꞌiniy katꞌatsukuchoqol ixanati para kalhitsukunil sasꞌatꞌa por xajayaꞌ. \v 29 Ex chuncha ixꞌalin qayntujun tꞌalaqaunin. Yu xajayaꞌ lakxtuklal, va nil, jantu kalhitsukul sasꞌatꞌa. \v 30 Ex yu pꞌunaj ixpꞌisaqa tꞌatsukuchoqol ixanati pero vachu nil, jantu kalhitsukul sasꞌatꞌa. \v 31 Ex va chuncha yu aqayntaun ixpꞌisaqa vachuꞌ tꞌatsukuchoqol ni xanati ex vachu nil. Ex vachu va chuncha val kun tachun ni tꞌalaqaunin, jantu katalhitsukunil sasꞌatꞌa. \v 32 Ex taval vachuꞌ nil ni xanati. \v 33 Ex tejkan katakujchoqoyaꞌ ni janinin, ¿taꞌayucha ixanati kunaꞌ? Qayntujun tꞌalaqaunin va si ixtatꞌatꞌajun. \p \v 34 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Ni lapanakni aniy lakamunukpaꞌ va talakxtuklay y lakꞌikan. \v 35 Pero ni lapanakni yu tapaxtoqniy katachaꞌal yu ataun lakamunukpaꞌ, mas taniy va katakujchoqoyaꞌ. Ancha jantu katalakxtuklayaꞌ y jantu kalakꞌikanaꞌ. \v 36 Yuꞌuncha jantucha kataniyaꞌ. Tacha ixmayulnin Dios katajunaꞌ, va yu sasꞌatꞌan Dios katajunaꞌ, va takujchoqotacha. \v 37 Ni Moisés yucha kintamasuniyan ni takujchoqoy ni janinin tejkan lhitsꞌoqlhi ni javan yu ixmaqtayvil. Taꞌan chuncha tsꞌoqlhi, va naul ni Dios: “Kitꞌin ixDios Abraham, ixDios Isaac, ixDios Jacob kunita”, naul ni Dios. \v 38 Chavay mas naunatꞌik va ixtanitacha ni anchanu lapanakni pero yu Dios naul: “Kitꞌin va ixDioskꞌan kunita.” Ex chuncha pukꞌatsayau va ixtakujchoqotacha. Ni Dios jantu Dios kaval kun yu janinin, va ixDioskꞌan yu tatꞌajun. \p \v 39 Ex lati yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas va ancha ixtayanal, va tajunil ni Jesús: \p —La ox altꞌayan, jamalaniniꞌ. \p \v 40 Ex chuncha tatalhaunilcha, jantucha apalay tuꞌuchun katalhisakmil. \s1 Ni Cristo jantu vamun sasꞌatꞌa David kaval \r (Mt. 22:41-46; Mr. 12:35-37) \p \v 41 Ex ni Jesús laklhisakmil ni lapanakni: \p —¿Valiꞌiycha tanajun va sasꞌatꞌa David ni Cristo yu ixtanajun kamalaqachayaꞌ ni Dios? \v 42 Jantu vamun sasꞌatꞌa David kaval. David tsꞌoqlhi laka salmos va naul: \q1 Ni Dios naul, va junkal kiJalhachimoꞌonuꞌ: \q1 “Aniy kꞌintꞌatꞌaꞌul la kilhijakanaj makaꞌ para katatoꞌoyan ni lapanakni \q1 \v 43 tus kakmaqalhajaꞌoyaꞌ tachun mintꞌalaxkaynin.” \m \v 44 Ex incha David naul ni Cristo va ixJalhachimoꞌonuꞌ, ex naunputun ni jantu vamun sasꞌatꞌa kaval. \s1 Ni Jesús lakmukꞌanil laqtaqal yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan \r (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54) \p \v 45 Ex tachun ni lapanakni taqalasmaklhi ni Jesús tejkan jalakjunil ixtꞌaltanan, va naul: \p \v 46 —Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha para jantu katamakanun yu tamasuy kilhachimoꞌonkꞌan. Yuꞌuncha tamaqamay katatiꞌukxuntayal kun yu laqlman laqchꞌiti tacha taꞌulay ni lajꞌay lapanakni. Taꞌachaniy kalakmastakꞌakal laklhitamau tacha ay lapanakni kataval. Tataulputun taꞌan tataulay yu xalajꞌaynin laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni lapanakni vachu taꞌan alin lakvayti. \v 47 Talakmaxtuniy ixchaqakꞌan yu tiyaunin. Vachu la panij tatapayniy Dios para katatoꞌoyal ni lapanakni. Yuꞌuncha katalaqaꞌiyaꞌ apalay lhuu jamaqanlqajnati. \c 21 \s1 Qayntaun kilpataniꞌ tiyau xtaqnil Dios ixtumin \r (Mr. 12:41-44) \p \v 1 Ex chuncha taꞌan ixvil ni Jesús lakatajtan va lakavanal, va jalaqtsꞌil ni maqalinin ixtamujuy ixlimosnajkꞌan laka kajun. \v 2 Ex ancha laqtsꞌil qayntaun kilpataniꞌ tiyau va mujul aqxtꞌuy lakstꞌuniy tumin. \v 3 Ex va naul ni Jesús: \p —Laqsaval klajunau yu aniy kilpataniꞌ tiyau apalay lhuu xtaqlhi xajantu yu alati lapanakni. \v 4 Yuꞌuncha mas va taxtaꞌa laqlhuu pero taxtaꞌa vamun yu tamaxajniyachal. Chavay ni kilpataniꞌ tiyau mas va tsꞌuniy tumin yu xtaqlhi pero va xtaqꞌol tachun yu ixputapasay. \s1 Ni Jesús naul ni kalaqcheꞌeꞌokanaꞌ yu ay lakatajtan laka Jerusalén \r (Mt. 24:1-2; Mr. 13:1-2) \p \v 5 Ex chuncha lati ixtatꞌajun lhichivinin yu la ay lakatajtan. Ixtanajun va kun la lajkꞌus chiyux ixmaxantilakanta y vachuꞌ kun yu la kꞌus axtoqnuꞌ yu taxtaqlhi lapanakni. \v 6 Pero ni Jesús lakjunil: \p —Kaminaꞌ julchan tejkan tachun yu laqtsꞌinatꞌik kalaqcheꞌeꞌokanaꞌ, jantu katamakaunaꞌ chiyuxin yu katalaꞌakltankukꞌataulal. \s1 Tas katapukꞌatsayaꞌ ni lapanakni tejkan va laycha kamiꞌoyaꞌ ni lakamunukpaꞌ \r (Mt. 24:3-28; Mr. 13:3-23) \p \v 7 Ex chuncha talhisakmil: \p —Jamalaniniꞌ, ¿tavanancha chuncha katapasayaꞌ? Tejkan va laycha chuncha katapasal, ¿tas kakpukꞌatsayaucha? \p \v 8 Ex va naul ni Jesús: \p —Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha para jantu matichun katamakanun. Kataminaꞌ qaynlhuu la kintaqaꞌuti y katanaunaꞌ: “Kitꞌin ni Cristo”; y katanaunaꞌ: “Chavaycha kamiꞌoyaꞌ ni lakamunukpaꞌ.” Pero uxiknankꞌan jantu kꞌalaktꞌapꞌintꞌik. \v 9 Tejkan kaꞌasmaktꞌapitik la alin lhilukuj ni lakamunukpaꞌ y tejkan katalachꞌapayaꞌ ni lapanakni kun lhachimoꞌonun ex jantu katꞌalhanantꞌik. Chuncha maqskꞌiniy pꞌunaj katapasal. Pero tejkan chuncha kunaꞌ jantukaꞌ kamiꞌoyaꞌ ni lakamunukpaꞌ. \p \v 10 Ex chuncha taylhaꞌal ixchivinti ni Jesús, va lakjunil: \p —Yu oqxlaqtaun lapanakni katalachꞌapayaꞌ kun aꞌoqxlaqtaun lapanakni. Yu laqataun pais katalachꞌapayaꞌ kun ataun pais. \v 11 Kalaklayaꞌ lakatꞌun lakalhuu lakamunukpaꞌ y lakalhuu kaꞌalinaꞌ chavan y lakalhuu kaꞌalinaꞌ taqanꞌati. Vachuꞌ kaꞌalinaꞌ la ay talhanti laktꞌiyan y va yucha katapukꞌatsayaꞌ ni lapanakni va laycha kamiꞌol ni lakamunukpaꞌ. \v 12 Pero pꞌunaj tejkan jantukaꞌ chuncha katapasayaꞌ katachꞌapayan, katamamajkꞌatsanivayan, katamaqxtaqniyan yu xalajꞌay lapanakni laqa chaqan taꞌan tataqxtoꞌa ni israelitas. Kalhipꞌinikꞌanapitik yu lajꞌay lapanakni kun yu jalhachimoꞌonun. Kalhipꞌinkꞌanapitik laka pachꞌin. Va si chun katapasayaꞌ por kilapanakni untꞌatꞌik. \v 13 Pero tejkan chuncha katapasayaꞌ ex laycha kꞌachꞌivinapitik para kintamispal. \v 14 Pero kapꞌastꞌaktꞌik la melhanutkꞌan ni jantu katapastakꞌun tas laycha kꞌapꞌuꞌaltꞌayanantꞌik tejkan katamukꞌaniyan laqtaqal. \v 15 Ni kitꞌin klaxtaqniyau chivinti kun jatapastakꞌati. Chuncha tachun mintꞌalaxkayninkꞌan katakꞌatsayaꞌ va laqsaval yu naunatꞌik, jantu lay katanaul yu jantu laqsaval yu naunatꞌik. \v 16 Mas va mimpaykꞌan u minatikꞌan katamaqxtaꞌan. Mas va mintꞌalaqaunin u miꞌamigoskꞌan katamaqxtaꞌan. Lati yu uxiknankꞌan kꞌamaqnikꞌanapitik. \v 17 Tachun ni lapanakni katalhixkayan por kilapanakni untꞌatꞌik. \v 18 Pero jantu kamaꞌatsꞌanꞌayapitik metsukuntikꞌan mas va maqataun miꞌajikꞌan. \v 19 Mas va lhitaꞌay kunaꞌ incha kilalhakapuꞌanꞌalhiyau ex kꞌalhitsꞌukꞌuyapitik jatsukunti. \s1 Tejkan kalaqmaqniꞌokanaꞌ xalapanakni ni Jerusalén \p \v 20 ’Tejkan kalaqtsꞌinapitik va katamalaqachoqoxnuyaꞌ ni tropas ni aniy putaulan yu Jerusalén. Chuncha kakꞌatsꞌayapitik va niman kalaqmaqniꞌokanaꞌ xalapanakni. \v 21 Tejkan chuncha katapasayaꞌ, ex yu tavilanal xaꞌestado Judea maqskꞌiniy kataqoslhi laka aspajunuxnan. Yu tavilanal aniy laka ay putaulan maqskꞌiniy katataxtul y yu tavilanal ixlhimaqspa ni putaulan jantu katatanul. \v 22 Ni anchanu julchan kaꞌalinaꞌ maqanlqajnati por yu talaqalhin. Chuncha laqsaval kunaꞌ tachun yu tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios. \v 23 ¡Payniꞌincha xanatin yu jaꞌaynan katajunaꞌ anchanuꞌ julchan, vachuꞌ yu katalhitsukuyaꞌ lakstꞌuniy sasꞌatꞌakꞌan yu lhimatsꞌikꞌiti! La kaꞌalina maqanlqajnati aniy la kintꞌunkꞌan y ni Dios ayaj katalqaunaꞌ kun yu aniy lapanakni. \v 24 Lati kalaqmaqnikanaꞌ laka lhilukuj. Lati kalakchꞌikanaꞌ, kalaklhaꞌankanaꞌ ixlhilakalhuu lakamunukpaꞌ. Yu aniy la ixputaulankꞌan Jerusalén katataulaꞌ yu jantu israelitas kataval tus tejkan kamiꞌoyaꞌ julchan yu lakꞌulanikanta. \s1 Tejkan kaminchoqoyaꞌ ni Jesús \r (Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37) \p \v 25 ’Ex chuncha laktꞌiyan katatapaxayaꞌ ni julchan kun ni malkuyuꞌ kun ni jastꞌakun para katapulakpastaknal. Aniy lakatꞌun la katatalhananaꞌ ni lapanakni, jantu katamalaqasiyaꞌ tejkan ayaj kamakatꞌaunaꞌ ni lakamar. \v 26 Jantucha katalhitsukuyaꞌ tapꞌasta por ixtalhantikꞌan y va por la katapastakꞌuyaꞌ tisuncha katapasayaꞌ lakamunukpaꞌ. Ni julchan ali ni malkuyuꞌ ali ni jastꞌakun kataxkapꞌiknanaꞌ. \v 27 Ex chuncha katalaqtsꞌinaꞌ ni Sasꞌatꞌa Lapanaki, va kaminaꞌ laka taputsꞌi, kaminaꞌ kun ixtapꞌasta y tachun ixꞌayaxtu. \v 28 Tejkan chuncha kaꞌaqtayniyacha ex kꞌaꞌachꞌantꞌik, y kꞌatalaqstꞌatꞌik kun achati. Tejkan chuncha kunaꞌ ex kꞌalaqtꞌaxtꞌuyapitikcha. \p \v 29 Ex lakjunil ataun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati, va naul: \p —Kꞌalaqtsꞌintꞌik ni kꞌiu yu junkan higuera, u va taꞌayucha kꞌiu kaval. \v 30 Tejkan kalaqatajuyaꞌ xaxqoy ex meꞌemankꞌan kꞌatsꞌayatꞌik ni taꞌukstsꞌuniycha ni lhikꞌatsa. \v 31 Vachu va chun tejkan kalaqtsꞌinapitik ni chuncha tꞌajun tapasanaꞌ aniy lakamunukpaꞌ yu tacha klajuniu, ex va chuncha kakꞌatsꞌayapitik ni taꞌukstsꞌuniycha tejkan Dios kalhachimoꞌonunaꞌ. \v 32 Laqsaval klajunau, ni lapanakni yu chavay tatꞌajun, jantukaꞌ kataniꞌoyaꞌ tus katapasaꞌoꞌelayaꞌ yu klajuntau. \v 33 Yu lakatꞌun kun laktꞌiyan katamiꞌoyaꞌ pero yu kinchivinti jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ. \v 34 Kꞌalhistꞌajkꞌantꞌikcha para jantu pꞌas kꞌamakꞌatꞌik melhanutikꞌan por mintaꞌapꞌatikꞌan nisin por yu makꞌapꞌutꞌunatꞌik la milakatunajkꞌan, y jantu kꞌatꞌapꞌastakꞌun tacha kꞌapꞌutꞌapꞌasayapitik la metsukuntikꞌan. Ni anchanuꞌ julchan va tsꞌalaj kachinaꞌ. \v 35 Kaminaꞌ tacha laqataun patꞌal yu tsꞌalaj putaqtay, va kalaqmaqsvaꞌoyaꞌ ni lapanakni yu tavilanal talakachux ni lakamunukpaꞌ. \v 36 Lhistujcha kꞌaꞌuntꞌik, va si kaskꞌintꞌik Dios para lay kꞌapꞌulaqtꞌaxtꞌutꞌik tachun yu katapasayaꞌ. Ex chuncha lay kꞌapꞌulaqchꞌipꞌintꞌik ni Sasꞌatꞌa Lapanaki. \p \v 37 Tejkan tunkuj, ni Jesús ixlakmalanin laka ay ixlakatajtankꞌan ni israelitas. Chuncha tejkan tsꞌis, ixꞌan loqojnuꞌ taꞌan junkan xaꞌaspajun Olivos. \v 38 Tachun ni lapanakni vakuj ixtalaqꞌan ni Jesús ni ay lakatajtan. Va ixtaꞌan qasmaknan ixchivinti. \c 22 \s1 Ni Judas Iscariote najun kamaqxtaqyaꞌ ni Jesús la ixtamakakꞌan yu lajꞌay lapanakni \r (Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-2, 10-11; Jn.11 :45-53) \p \v 1 Ex chuncha ixtaꞌuktsꞌuniy ni Paxku yu ay ixkꞌatankꞌan ni israelitas, tejkan ixtaꞌuy ni pan yu jantu lhiyaukan levadura. \v 2 Chuncha ni xaꞌukxtinin ni kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas, va ixtalakxkauniy tas laycha katapumaqnil ni Jesús. Pero va ixtatalhauniy ni lapanakni. \p \v 3 Ex chuncha ni Satanás va tanunil ni Judas, yu ixtajuniy Iscariote. Yucha xaqayntaun yu ixpumakautꞌuykꞌan ixtꞌaltanan Jesús. \v 4 Ex yucha jalaqꞌal ni xaꞌukxtinin kuras kun yu xapolicias ni ay lakatajtan. Va laqlhixaqalal para laycha kalaqmaqxtaqnil ni Jesús ni yuꞌuncha. \v 5 Ex yuꞌuncha talhiꞌachantajul, va tajunil kataxtaqnil tumin incha kalaqmaqxtaqnil. \v 6 Ex va lhipaꞌinil ni Judas, va aqtayl lakpastaknan tas lay kapumaqxtaqlhi ni Jesús tejkan jantu kaꞌalil pumalhuu lapanakni. \s1 Ni Jesús laktꞌavayl ixtꞌaltanan yu xavayti Paxku \r (Mt. 26:17-29; Mr. 14:12-25; Jn.13 :21-30; 1Co.11 :23-26) \p \v 7 Ex chuncha va lakachilcha xakꞌatan Paxku, tejkan ixtaꞌuy pan yu jantu ixlhiyaukan levadura, vachuꞌ ixtamaqniy sasꞌatꞌa borrego tacha ixlapaxkankꞌan. \v 8 Ni Jesús malaqachal ni Pedro ali Juan, va lakjunil: \p —Kapꞌintꞌik laꞌoxinin yu kaꞌuyau xakꞌatan Paxku. \p \v 9 Ex va tanaul: \p —¿Toꞌoxtaycha naꞌun kaklaꞌoxiu? \p \v 10 Ex lakjunil ni Jesús: \p —Tejkan katꞌanuyapitik ni laka putaulan ancha kapꞌaxtꞌoꞌapitik qayntaun lapanaki yu lhaꞌanta xkan la ixꞌaqxau. Yucha katꞌapꞌinapitik tus laqa chaqaꞌ taꞌan katanuyanta. \v 11 Ancha kꞌaꞌunitꞌik ni jamachaqaꞌ: “Kijamalaninikꞌan va lhasakminin toꞌoxtaycha lay kalaktꞌavayl ni ixtꞌaltanan ni xakꞌatan Paxku.” \v 12 Ex ni yucha katamasuniyan taꞌan apulaktaun ni chaqaꞌ yu pulajꞌay taꞌan alinꞌojotacha yu axtoqnuꞌ. Ancha kꞌalaꞌoxiyapitik ni lakvayti. \p \v 13 Ex chuncha ni yuꞌuncha taꞌal, tatemal va chuncha tacha lakjunkal. Ancha talaꞌoxil xalakvayti ni kꞌatan Paxku. \p \v 14 Ex chuncha tejkan chaꞌalcha ni hora ni Jesús kun ixtꞌaltanan tatanul ni laqa chaqaꞌ, va tataulal laka mesa. \v 15 Ex lakjunil ni Jesús: \p —Kitꞌin kun tachun la kelhanuti klatꞌavaynputunau yu uxiknan xavayti ni aniy kꞌatan Paxku tejkan jantukaꞌ ikmaqnikan. \v 16 Kitꞌin klajunau jantucha kajkꞌuchoqoyaꞌ xavayti ni aniy kꞌatan tus tejkan kataqayntsayaꞌ yu naunputun aniy kꞌatan tejkan kalhachimoꞌonunaꞌ ni Dios. \p \v 17 Ex chuncha chꞌapal laqataun vaso, va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Ex va lakjunil: \p —Kachꞌapꞌatꞌik ni vaso, kaꞌoqtꞌik tachun uxiknankꞌan. \v 18 Laqsaval klajunau jantucha aqtaun kajkꞌoqchoqoyaꞌ kitꞌin yu aniy xaxkan ni uva tus tejkan kaminaꞌ jalhachimoꞌonuꞌ ni Dios. \p \v 19 Ex chꞌapal ni pan va xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios. Va cheꞌel, laqxtaqnilcha, va lakjunil: \p —Yu aniy va kilakatunaj maqxtaqkanta por uxiknankꞌan. Va tsaj chuncha kꞌamakꞌayapitik para kilapupastakvi ni kitꞌin. \p \v 20 Ex tejkan tavaynꞌol vachu va chuncha chꞌapal ni vaso, va naul: \p —Yu aniy vaso masuy ni Dios va taun sastꞌi chivinti jatꞌatamakajun ixlapanakni por kijakꞌalna. Va kataxtuyaꞌ kijakꞌalnan para kꞌalaqtꞌaxtꞌutꞌik ni uxiknan. \v 21 Pero qayntaun yu kintꞌataulay aniy laka mesa yucha kimaqxtaqyaꞌ para kakmaqnikal. \v 22 Chuncha katapasayaꞌ, ni kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki ikpuꞌan lakatin taꞌan kimpaxtoqniy. Pero paynicha ni anchanu lapanaki yu kimaqxtaqyaꞌ para kakmaqnikal. \p \v 23 Ex yuꞌuncha taꞌaqtayl talaklhichiviniy taꞌayucha kaval yu kamaqxtaqlhi. \s1 Yu apalay ay lapanaki maqskꞌiniy lakatꞌuniy kamakakal \p \v 24 Ex chuncha taꞌaqtaynilcha talalhisakmiy siya yuꞌuncha taꞌayucha yu apalay ay kaval yu ixpumakautꞌuykꞌan. \v 25 Pero ni Jesús lakjunil: \p —Ni lajꞌay xalhachimoꞌonun aniy lakamunukpaꞌ talhichimoꞌonun tacha pꞌas xaꞌukxtinin. Yuꞌuncha tanajun kalaktoꞌoyakal tacha lajꞌoxi lapanakni kataval. \v 26 Pero uxiknan jantu chun kꞌamakꞌakꞌantꞌik. Va knajun yu apalay ay junita yucha kaval tacha yu apalay lakatꞌuniy. Yu lhinajun, yucha kaval tacha qayntaun oqxtamati. \v 27 ¿Tas naunatꞌikcha uxiknankꞌan? ¿Taꞌayucha yu apalay ay? ¿Va yu vil laka mesa u va yu jamunuꞌ? Va yu vil laka mesa. Pero ni kitꞌin ikmakakan tacha miꞌoqxtamatkꞌan. \p \v 28 ’Ni uxiknankꞌan jantu aqtaun ixkilamakaunau tejkan lhitaꞌay xaktapasay. \v 29 Xlhiyucha klaxtaqniyau taun palhachimoꞌon tacha kixtaqnil palhachimoꞌon ni kimPay. \v 30 Para chuncha lay kilatꞌavajiu y kilatꞌaꞌoqvi la kimesa taꞌan kaklhachimoꞌonunaꞌ ni kitꞌin. Kꞌatꞌaulapitik tacha jalhachimoꞌonun. Kꞌalhiꞌunapitik yu oqxlaqkautꞌuykꞌan xalapanakni Israel. \s1 Ni Jesús najun ni Pedro va kanaunaꞌ ni jantu mispay ni yucha \r (Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Jn.13 :36-38) \p \v 31 Ex naul ni Jesús, va junil ni Pedro: \p —¡Ay, Simón kꞌatꞌi! Ni Satanás taskꞌintancha para katatankꞌalhan uxiknan vachu va tacha tankꞌalhakan ni trigo. \v 32 Pero kitꞌin ikskꞌinil Dios por uxintꞌi para jantu kamaꞌatsꞌanꞌatꞌi milhakapuꞌati. Ex tejkan kꞌintꞌapꞌinchꞌoꞌoyeꞌe kꞌalaqꞌaqtꞌayꞌutꞌi mintꞌalaqaunin para ox katataylhaꞌal. \p \v 33 Ex ni Pedro va junil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, kitꞌin va klistujcha kunita para kaktꞌaꞌan uxintꞌi mas lakapachꞌin, u mas kaknil kun uxintꞌi. \p \v 34 Pero ni Jesús va junil: \p —Pedro, kitꞌin kunan chavay tsꞌis tejkan jantukaꞌ tꞌasay ni puyux va aqtꞌutu kꞌanauneꞌe ni jantu kꞌimispꞌay. \s1 Katapaxayaꞌ ixputsukukꞌan ixpumakautꞌuykꞌan, la lhitaꞌay kunaꞌ \p \v 35 Ex chuncha va laklhisakmil ni Jesús, va naul: \p —Tejkan klamalaqachau y jantu ixlhipꞌinatꞌik ni mintuminkꞌan nisin mibolsakꞌan nisin misapatojkꞌan, ¿ex va tatsꞌanqaniyan tuꞌuchun? \p Ex yuꞌuncha tajunil: \p —Jantu. \p \v 36 Ex ni Jesús lakjunil: \p —Pero chavaycha yu alin ixtumin, va kalhaꞌal. Vachuꞌ kalhaꞌal ixbolsa. Yu jantu kalhitsukul ixꞌespada, va kalhiꞌil ixlaqchꞌiti. \v 37 Kitꞌin klajunau va maqskꞌiniy kataqayntsal tacha tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios yu kilhichiviniy kitꞌin taꞌan najun: “Ni yucha laqtsꞌinkal tacha jalaktuꞌunuꞌ kaval.” Yu anu yu kilhichiviniy kitꞌin laqsaval katapasayaꞌ. \p \v 38 Ex va tanaul ni yuꞌuncha: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, aniy alin maꞌatꞌuy kiꞌespadakꞌan. \p Ex va naul ni Jesús: \p —Ka oxicha. \s1 Ixtꞌaltanan taltatal tejkan ixtꞌajun skꞌiniꞌ Dios ni Jesús \r (Mt. 26:36-46; Mr. 14:32-42) \p \v 39 Ex chuncha ni Jesús taxtul ni laqa chaqaꞌ, va anchoqopal ni aspajun yu junkan Olivos, va tatꞌaꞌal ixtꞌaltanan. \v 40 Ex tejkan ancha tachaꞌal, va lakjunil: \p —Kaskꞌintꞌik Dios para jantu kꞌamakꞌanukꞌantꞌik y kamakꞌatꞌik yu jantu lajꞌox. \p \v 41 Ex chuncha va al ixlhimaqati tacha kꞌatꞌanꞌalhutꞌi chiyux. Ancha taꞌaqtsoqoqtal, aqtayl skꞌin Dios. \v 42 Va naul: \p —KimPay kꞌatꞌi, incha va naꞌun uxintꞌi ex kꞌamakꞌatꞌi para jantu kaktapasal ni maqanlqajnati. Pero jantu kꞌamakꞌatꞌi tacha iknajun kitꞌin, va kamakꞌatꞌi tacha naꞌun uxintꞌi. \p \v 43 Ex ancha tasul taun xamayul laktꞌiyan va xtaqnil tapꞌasta ni Jesús. \v 44 Va ayaj ixmajkꞌatsay va la pꞌas iskꞌin Dios. Ixchanita xtꞌajlhi tacha jakꞌalnan ixjunita, va taꞌeltajul laka tꞌun. \v 45 Ex chuncha skꞌinꞌol va tayachoqolcha, jalaqꞌal ixtꞌaltanan, va jalaqtsꞌil va ixtaltatay. Va tamaqaninil yuꞌuncha. \v 46 Ex va lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha ltꞌatꞌayatꞌik? Kaꞌostꞌaulatꞌik, kaskꞌintꞌik Dios para jantu kꞌamakꞌanukꞌantꞌik y kamakꞌatꞌik yu jantu lajꞌox. \s1 Ni Judas Iscariote maqxtaqlhi ni Jesús para katachꞌil \r (Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn.18 :2-11) \p \v 47 Ex chuncha tejkan vananaj ixtꞌajun chivin, va tachaꞌal lhuu lapanakni. Xaqayntaun ixpumakautꞌuykꞌan ixtꞌaltanan ni Jesús yu ixjunkan Judas, yucha japꞌulatal. Va taꞌuktsꞌuniniycha taꞌan ixyal ni Jesús, va laqmil para kakiltastuklhi. \v 48 Pero ni Jesús va lhisakmil: \p —Judas, ¿uxintꞌi kꞌinkꞌiltꞌastꞌukꞌa vamun para kꞌimpꞌumaqxtꞌaqyeꞌe ni kitꞌin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki? \p \v 49 Ex yu ixtatꞌavilanal ni Jesús tejkan takꞌatsal yu va laycha katapasal, va talhisakmil: \p —Jalhachimoꞌonuꞌ, ¿tas naꞌuncha? ¿Va kalakchꞌapayaucha kun espada u jantu? \p \v 50 Ex qayntaun maxtul ixꞌespada, va chaqxlhi ixꞌoqxtamati yu xaꞌukxtin ni kuras, va chaqxpꞌuxnil ixlhijakanaj aqaxqol. \v 51 Ex jaqaltayl ni Jesús, va naul: \p —Ancha katamaktalcha. \p Ex ni Jesús va saknil ni ixꞌaqaxqol, va mukꞌanichoqol. \v 52 Yu ixtachaꞌanta para katachꞌapal va ni xaꞌukxtinin kuras ali yu xaꞌukxtinin policias lakatajtan ali yu xalajꞌaynin. Ex chuncha ni Jesús va lakjunil: \p —¿Va tacha alhavanacha kakval ni kilalaqminau kun kꞌiu ali espada? \v 53 Mas va lhilhiy xaklatꞌataulau lakatajtan jantu aqtaun kilachꞌapau. Pero chavay va putsꞌista y va chuncha kilamakayau va por tapaxtoqniyan yu xalhachimoꞌon putsꞌista. \s1 Ni Pedro naul jantu mispay ni Jesús \r (Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-54, 66-72; Jn.18 :12-18, 25-27) \p \v 54 Ex chuncha tachꞌapal ni Jesús, va talhaꞌal, va tamanul la ixchaqaꞌ yu xaꞌukxtin kura. Ni Pedro va paqmaqati ixtixkaulhaꞌanta. \v 55 Ancha ixtamalkulata taꞌan malaqachoqoxnuta ni chaqaꞌ, valiꞌiy ixvilin ixtavilanal. Vachu laktꞌataulal ni Pedro. \v 56 Ex qayntaun maqtsukuꞌ laqtsꞌil laka jikmi va aqtayl oqspulaqtsꞌin va naul: \p —Yu aniy lapanaki va ixtꞌaltanaꞌ ni Jesús. \p \v 57 Pero ni Pedro va naul ni jantu, va junil ni maqtsukuꞌ: \p —Xanati, kitꞌin jantu kmispay ni yucha. \p \v 58 Ex taun panchꞌix val, aqayntaun laqtsꞌil, va naul, junkal ni Pedro: \p —Uxintꞌi vachuꞌ ixtꞌaltanaꞌ kꞌatꞌi. \p Pero ni Pedro va junil: \p —Joꞌati, jantu kitꞌin. \p \v 59 Ex taun hora val, aqayntaun va pꞌas chivinil, va naul: \p —Laqsaval, yu aniy lapanaki va ixtꞌaltanaꞌ, va machaqaꞌ Galilea. \p \v 60 Ex va naul ni Pedro: \p —Joꞌati, jantu laqsaval kaval yu naꞌun. \p Ex tejkan vananaj ixtꞌajun chivin va tꞌasal ni puyux. \v 61 Ex ni Jesús talaqaspꞌiklhi, laqtsꞌil ni Pedro. Ex va pastaklhi ni Pedro tacha naul ni Jesús: “Va aqtꞌutu kꞌanauneꞌe ni jantu kꞌimispꞌay tejkan jantukaꞌ istꞌasay ni puyux.” \v 62 Ex taxtul ni Pedro, va la pꞌays qalhul. \s1 Laktuꞌukan ni Jesús \r (Mt. 26:67-68; Mr. 14:65) \p \v 63 Taval ni lapanakni yu ixtachꞌapata ni Jesús va talaktuꞌul, va tanaqlhi. \v 64 Ex talaqpuchꞌil, tanaqlhi, va tajunil: \p —Kilajuniu taꞌayucha yu naqnicha. \p \v 65 Va pulhuu laqxtoqnuꞌ chivinti tapulaktuꞌul. \s1 Ni Jesús lhaꞌankal taꞌan talhachimoꞌonun yu lajꞌay lapanakni \r (Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Jn.18 :19-24) \p \v 66 Ex va tunkulcha tataqxtoqlhi yu lajꞌay xapaynin yu xaꞌukxtinin kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas. Yuꞌuncha ixtalhichimoꞌoy ixputsukkꞌan. Ancha lhiminkal ni Jesús. \v 67 Ex va tajunil: \p —Kilajuniu incha laqsaval ni Cristo kꞌatꞌi, yu ixtanajun kamalaqachayaꞌ ni Dios. \p Ex ni Jesús va lakjunil: \p —Mas va kaklajuniu, jantu kilalhakapuꞌau. \v 68 Mas va kaklalhisakmiu jantu kꞌaꞌaltꞌayanantꞌik nisin jantu kilaxꞌotau. \v 69 Pero chavay y mas va tavanancha, kitꞌin yu kval Sasꞌatꞌa Lapanaki kaktaulaꞌ la ixlhijakanaj Dios, kaklhitsukuyaꞌ ixtapꞌasta. \p \v 70 Ex tachun ni anchanu lajꞌay lapanakni va tanaul: \p —¿Ex uxintꞌi Sasꞌatꞌa Dios kꞌatꞌi? \p Ex ni Jesús lakjunil: \p —Chun, tacha uxiknan naunatꞌik. \p \v 71 Ex chuncha ni yuꞌuncha va tanaul: \p —¿Tisuncha alati chivinti maqskꞌiniyau para kamukꞌaniu ixlaqtaqal? Oxicha kun yu xanajun. \c 23 \s1 Ni Jesús lhaꞌankal la ixpulakchivin ni Pilato \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Jn.18 :28-38) \p \v 1 Ex tachun ni anchanuꞌ lajꞌay lapanakni tatayal, va talhaꞌal ni Jesús taꞌan vil yu xalhachimoꞌonuꞌ romanos yu junkan Pilato. \v 2 Ex taꞌaqtayl tachivintanuy, va junkal ni Pilato: \p —Yu aniy lapanaki iktemau, yucha va lakmalukujlay ni lapanakni para jantucha katatoꞌoyal ixlhachimoꞌonunkꞌan. Va lakjuniy jantu katamapalal ixꞌimpuestoskꞌan y vachu najun va yucha ni Cristo yu Jalhachimoꞌonuꞌ. \p \v 3 Ex ni Pilato va lhisakmil: \p —¿Uxintꞌi xajalhachimoꞌonuꞌ kꞌatꞌi ni israelitas? \p Ex ni Jesús va junil: \p —Chun, tacha naꞌun uxintꞌi. \p \v 4 Ex ni Pilato va lakjunil ni xaꞌukxtinin kuras kun tachun ni lapanakni, va naul: \p —Aniy lapanaki jantu tuꞌuchun laqtaqal kaktemanil. \p \v 5 Pero apalay pꞌas tamanul jalaklkanti ni lapanakni, va tanaul: \p —Pero aniy lapanaki ayaj lakmalukujlay ni lapanakni kun ixchivinti y malaninin tachun la kintꞌunkꞌan yu israelitas kuntau, yu xaꞌestado Galilea tus aniy. \s1 Ni Jesús lhaꞌankal la ixpulakchivin ni Herodes \p \v 6 Ex tejkan chuncha qasmaklhi ni Pilato, va laklhisakmil incha ni Jesús machaqaꞌ xaꞌestado Galilea ixjunita. \v 7 Tejkan kꞌatsal va ancha machaqaꞌ ixjunita taꞌan ixlhachimoꞌonun ni Herodes, ex yucha malaqachanil ni Jesús. Ni Herodes va chilkaꞌ ni anchanu putaulan Jerusalén y ancha ixvil tejkan xajulchan kꞌatan ixjunita. \v 8 Ex chuncha tejkan ni Herodes laqtsꞌil ni Jesús, va ayaj lhiꞌachantajul. Va la maqancha ixlaqtsꞌinputun, va ixqasmaktacha yu ixmakay y va ixlaqtsꞌinputun kamakal tuꞌuchun yu ay. \v 9 Ex chuncha la lhuu chivinti lhisakmil pero ni Jesús jantu tsij kanaul. \v 10 Va ancha tayanal ni xaꞌukxtinin kuras kun yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan israelitas. Yuꞌuncha va la pꞌas tamukꞌanil laqtaqal. \v 11 Chuncha ni Herodes kun ixtropas jantu katatoꞌoyal, va la lhuu laqxtoqnu chivinti tajunil. Ex chuncha talaktuꞌul, va taꞌulanil aqxtaun laqchꞌiti yu taꞌulay jalhachimoꞌonun. Ex va chuncha tapulaktuꞌul, va tamalaqachanichoqol ni Pilato. \v 12 Ex chuncha ni anchanu julchan ni Herodes kun Pilato va amigos taval. Pꞌunaj ixtalaxkajiy pero ni anchanu julchan va chuncha talamakal tacha amigos. \s1 Lhinaunkal ixmaqnika ni Jesús \r (Mt. 27:15-26; Mr. 15:6-15; Jn. 18 :39-19:16) \p \v 13 Ex chuncha taval ni Pilato va laqmaqxtoqlhi ni xaꞌukxtinin kuras ali ni jalhachimoꞌonun ali ni lapanakni. \v 14 Ex va lakjunil: \p —Va kilalhiminiu yu aniy lapanaki, va kilajuniu ni lakmalukujlay ni lapanakni para jantucha katatoꞌoyal ixlhachimoꞌonunkꞌan. Pero la mintalakaꞌukxpukꞌan kitꞌin klhisakmil incha laqsaval kaval tacha naunatꞌik. Jantu kaktemanil ni ixlaqtaqal yu mukꞌaniyatꞌik. \v 15 Vachuꞌ ni Herodes jantu katemanil ixlaqtaqal. Chuncha kꞌatsay va por kintamalaqachanichoqon. Xlhiyucha kitꞌin knajun jantu kamakal tuꞌuchun yu kalhimaqniu. \v 16 Ex kitꞌin kaklhinaunaꞌ ixmaqanaqka, ex kakmakaunacha. \p \v 17 Ni Pilato ixmaqskꞌiniy kaxꞌoqlhi qayntaun tachꞌin taun taun jachꞌitin tejkan kꞌatan Paxku. \v 18 Ex tachun ni lapanakni va chꞌantaun taval, va la pꞌas tanaul: \p —Jantu kamakꞌau yu aniy lapanaki. Kamakꞌau yu junkan Barrabás. \p \v 19 Ni Barrabás ixmakata lhilukuj ixpulakna ni putaulan y vachu va maqnil qayntaun, xlhiyucha tamanul laka pachꞌin. \v 20 Pero Pilato va ixmakaunputun ni Jesús, xlhiyucha laqxaqalachoqol aaqtaun ni lapanakni. \v 21 Pero yuꞌuncha apalay pꞌas ixtatꞌajun lakchivinin, va tanaunchoqol: \p —¡Kꞌamakxtꞌukmukꞌacha laka kurus! \p \v 22 Ex yu aqtꞌutunuꞌ ni Pilato laqxaqalachoqol, va naul: \p —¿Valiꞌiycha chun unatꞌik? Jantu tuꞌuchun laqtaqal kamakal. Kitꞌin kaklhinaunaꞌ ixmaqanaqka, ex kakmakaunacha. \p \v 23 Pero yuꞌuncha la pꞌas ixtachiviniy, ixtaskꞌin laqatapꞌasta para kamakxtukmukꞌakal laka kurus. Ex kun ixchivintikꞌan ni lapanakni kun yu xaꞌukxtinin kuras va talhajal yu ixtaskꞌin. \v 24 Ex chuncha ni Pilato lhinaul kamakakal tacha ixtaskꞌinta ni lapanakni. \v 25 Ex chuncha makaunkal yu ixtanun laka pachꞌin por makal lhilukuj y por maqninil. Ni Jesús va maqxtaqkal para katamakal ni lapanakni tacha ixtaskꞌinta. \s1 Tamakxtukmukꞌal laka kurus ni Jesús \r (Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Jn.19 :17-27) \p \v 26 Ex chuncha tejkan talhaꞌal ni Jesús va tachꞌapayaul qayntaun lapanaki yu Simón ixjunkan, va machaqaꞌ xalakatꞌun Cirene. Ixminta ixlhimaqspaꞌ ni putaulan. Tamaqxꞌoꞌal ni kurus, va talhijunil kalhaꞌal taꞌan ixjapꞌulꞌanta ni Jesús. \v 27 Va astan ixtaꞌanta qaynlhuvaj lapanakni. Vachu ixꞌalin xanatin yu ixtamaqaninin, va la ixtaqalhun. \v 28 Pero ni Jesús va talaqaspꞌiklhi va lakjunil: \p —Xanatin machaqan Jerusalén, jantu kilalhiqalhuu ni kitꞌin. Kalhiꞌalhuntꞌik por metsukuntikꞌan y por mesꞌatꞌankꞌan. \v 29 Kaminaꞌ julchan tejkan kanaunkanaꞌ: “La ox istsukuntikꞌan ni xanatin yu jantu lay talhitsukuy sasꞌatꞌakꞌan ali yu jantu aqtaun katalhitsukul ali yu jantu aqtaun katamatsꞌikꞌinil.” \v 30 Vachu katanaunaꞌ kalaktapujnul ni aspajun para katanil, y katanaunaꞌ kalaktapujnul ni aqstijun para kalaqꞌaqxtaqmal. \v 31 Maqataun kꞌiu yu ltakni yucha jantu xavakan. Pero ni kitꞌin kakmaqnikanaꞌ mas jantu tꞌujuꞌ kintalaqalhin. ¿Ex tas katamakayan uxiknankꞌan yu va tacha xixni kꞌiu untꞌatꞌik? \p \v 32 Va talhaꞌal ni Jesús kun pumatꞌuy tachꞌinin yu ixtamakata talaqalhin. \v 33 Ex chuncha tejkan tachaꞌal ni aspajun yu junkan Xajalukuti Aqtsul, va ancha tamakxtukmukꞌal ni Jesús kun yu qayntꞌuy laktuꞌunun, qayntaun la ixlhijakanaj yu aqayntaun la ixlhijamaqxu. \v 34 Ex chuncha va naul ni Jesús: \p —KimPay kꞌatꞌi, kꞌalaqmalaqmixinin, va jantu takꞌatsay yu tamakay. \p Ex ancha ni tropas talalaqlvaqnil ixlaqchꞌiti ni Jesús. Tamakal taun suerte para katalalhajal. \v 35 Vachu ancha tayanal ni lapanakni xalaqtsꞌinin. Vachu ni lhachimoꞌonun ixtalaktuꞌuy, va tanaul: \p —Yu aniy incha laqmalaqtaxtuy lapanakni, ex vachuꞌ kamalaqtaxtukal yucha xꞌaman incha laqsaval ni Cristo yu laksakta Dios. \p \v 36 Ni tropas vachu talaktuꞌul. Ixtalaqmin, ixtaxtaqniputun vinagre yu skajni. \v 37 Va ixtanajun: \p —Incha laqsaval xalhachimoꞌonuꞌ israelitas kꞌatꞌi, ex kꞌamalaqtꞌaxtꞌukꞌa meꞌeman. \p \v 38 Ancha vachuꞌ tsꞌoqkanta la ixꞌaqtsul ni kurus, va najun: “Yu aniy va ixJalhachimoꞌonukꞌan ni israelitas.” Va chuncha istsꞌoqkanta laka lhichivin Griego ali laka lhichivin Latín ali laka lhichivin Hebreo. \p \v 39 Vachu qayntaun yu laktuꞌunuꞌ yu ixtꞌajukꞌal ni Jesús va ixlaktuꞌuy, va najun: \p —Incha laqsaval ni Cristo kꞌatꞌi, ex kꞌamalaqtꞌaxtꞌukꞌa uxintꞌi meꞌeman y vachu kilamalaqtaxtuu ni kijnankꞌan. \p \v 40 Pero yu aqayntaun yu ixtꞌajukꞌal ni Jesús, va laqꞌaymal por laktuꞌul ni Jesús, va naul: \p —Ka jantu tꞌalhauniy ni Dios ni vachu va chun maꞌanlꞌajnan tacha ni yucha. \v 41 Pero ni kijnankꞌan chavaycha laqsaval maqanlqajnanau por yu makau talaqalhin. Pero yu aniy jantu tuꞌuchun kamakal. \p \v 42 Ex va naul, va junkal ni Jesús: \p —Jesús, kꞌimpꞌastꞌaktꞌi tejkan kꞌatꞌanchꞌoꞌoyeꞌe jalhachimoꞌon. \p \v 43 Ex ni Jesús junil: \p —Laqsaval kunan, chavaycha kꞌintꞌatꞌauleꞌe laktꞌiyan. \s1 Nil ni Jesús \r (Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Jn.19 :28-30) \p \v 44 Va atunkuj ixjunita pero va putsꞌislhi ni lakamunukpaꞌ tus laꞌatꞌutu putoqoxata. \v 45 Va tacha kalakapuchꞌapakal ni julchan val. Vachuꞌ ni ay lakatajtan va taꞌexlhi xalaqchꞌiti yu ixjukꞌal ixtaꞌajna lakatajtan taꞌan lhimalakchaukanta taꞌan ixvil ixtapꞌasta Dios. \v 46 Ex chuncha ni Jesús va la pꞌays chivinil, va naul: \p —KimPay, kmaqxtaqniyancha ketsukunti. \p Ex tejkan chuncha naul va nimancha nil. \v 47 Ex chuncha yu xaꞌukxtin tropas tejkan laqtsꞌil tachun yu tapasal, va ay makal ni Dios tejkan naul: \p —Laqsaval, yu aniy lapanaki, yucha ox ixjunita. Jantu tuꞌuchun laqtaqal kalhitsukul. \p \v 48 Tachun ni lapanakni yu ancha ixtayanal tejkan talaqtsꞌil yu tapasal, va taꞌaqtayl jatankilaksakan por ixjamaqanitkꞌan, ex taꞌanchoqolcha. \v 49 Pero tachun ni lapanakni yu ixtamispay ni Jesús la maqati ixtayanal, va ixtalakaꞌan, vachu kun ni xanatin yu tatꞌaminchal Galilea. \s1 Maknukal ni Jesús \r (Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Jn.19 :38-42) \p \v 50 Vachuꞌ ixꞌalin qayntaun lapanaki yu ixjunkan José, va machaqaꞌ putaulan Arimatea. Yucha va xaꞌay lapanaki kun ni israelitas. Va la ox lapanaki ixjunita. \v 51 Jantu kalhipaꞌinil yu tacha ixtalhichiviniy ni Jesús ni ixtꞌalhachimoꞌonun, vachu jantu kalhipaꞌinil tacha tamakal. Yucha ixpakxanꞌita kalhachimoꞌonul ni Dios. \v 52 Taval yucha laqkilal ni Pilato, va kiskꞌinil ixlakatunaj ni Jesús. \v 53 Ex xtaqnikal lakatin kaꞌal pꞌuxnuꞌ. Va pachꞌil kun lman laqchꞌiti. Ex maknul laka putaknun yu ixmakakanta laktalpa, va sastꞌikaꞌ ixjunita, jantukaꞌ ixtamapatsay. \v 54 Ex chuncha va laycha xajulchan jastaknati ixjunita tejkan jantu ixlaqxtaqnikan lakatin katatapatsal ni lapanakni. \v 55 Ni xanatin yu tatꞌamil ni Jesús xaꞌestado Galilea va tatꞌaꞌal ni José. Va talaqtsꞌil ni putaknun yu tacha makakal taꞌan maknukal ni Jesús. \v 56 Ex taꞌanchoqol laqa chaqaꞌ, va talaꞌoxil ni kꞌuchꞌu yu laqseꞌejenꞌe yu ixtꞌamaknukan ni janinin. Ex tastaknal yu xajulchan jastaknati tacha ixlhinaunkan. \c 24 \s1 Lakjunkal ni xanatin va kujchoqol ni Jesús \r (Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn.20 :1-10) \p \v 1 Ex chuncha ni laktuminku tejkan ixtunkuminta, taꞌal laka putaknun, va talhaꞌal ni kꞌuchꞌu yu laqseꞌejenꞌe yu ixtalaꞌoxita. Vachu ixtalatꞌaꞌanta alati xanatin. \v 2 Ex chuncha tachaꞌal, talaqtsꞌil ni chiyux va ixmoqosukantacha. Yucha ni chiyux yu ixpumalakchaukanta laka putaknun. \v 3 Tatanul laka putaknun. Jantu katatemal ixlakatunaj ni Jesús. \v 4 Chuncha va vak takꞌatsal. Ex ancha tatasul qayntꞌuy lapanakni, va laktꞌatayakal ni xanatin. \v 5 Ex ayaj tatalhanal, va tataꞌaqtsoqoqtal, tamaqayntal ixꞌaqtsulkꞌan laka tꞌun. Va lakjunkal: \p —¿Valiꞌiycha lakxkꞌauyatꞌik yu kujta taꞌan tataknuy yu janinin? \v 6 Jantucha aniy katamal, va kujchoqotacha. Kꞌapꞌastꞌaktꞌik yu tajunin tejkan ixtiꞌukxuyal Galilea. \v 7 Va tajunin yu Sasꞌatꞌa Lapanaki va kamaqxtaqkanaꞌ la ixtamakakꞌan yu talaktuꞌunun, va kamakxtꞌukmukꞌakanaꞌ laka kurus pero kakujchoqoyaꞌ yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan. \p \v 8 Ex chuncha ni xanatin va tapastakchoqol yu laqlhixaqalal ni Jesús. \v 9 Ex tataxtuchoqol ni laka putaknun, taꞌal, va talajunꞌol yu pumakautaun kun yu alati ixtꞌaltanan ni Jesús. \v 10 Ni anchanu xanatin va María yu machaqaꞌ Magdala, ali Juana ali María ixnati ni Jacobo, ali vachuꞌ yu alati xanatin, va chuncha talajunil yu ixtamalaqachan Jesús. \v 11 Pero yu ixtamalaqachan Jesús va talhilal ni va lokoj ixchivintikꞌan ni xanatin, xlhiyucha jantu katalhakapuꞌal. \v 12 Pero ni Pedro ostaulal, takyauꞌal laka putaknun, talaknul, va laqtsꞌil ni va ixꞌaman mal ni laqchꞌiti. Ex chuncha anchoqol laqa chaqaꞌ, valiꞌiy saq lakpastaknal. \s1 Ni Jesús laktꞌaꞌal qayntꞌuy ixtꞌaltanan xalakatin Emaus \r (Mr. 16:12-13) \p \v 13 Ex chuncha ni anchanuꞌ julchan qayntꞌuy ixtꞌaltanan Jesús ixtaꞌanta taun putaulan yu junkan Emaus, va tacha laqakautaun kilometros ixlhimaqati Jerusalén. \v 14 Ixtalhilakchiviniy tachun yu tapasal. \v 15 Taval tejkan chuncha ixtalakchiviniy, ex ni Jesús yucha chil, va laktꞌaꞌal. \v 16 Pero lakmakakal para jantu katamispal. \v 17 Ex ni Jesús va lakjunil: \p —¿Tisuncha lhilakchꞌivinatꞌik aniy lakatin? ¿Valiꞌiycha maꞌanininatꞌik? \p \v 18 Ex yu junkan Cleofas va naul: \p —Tachun ni lapanakni yu ixtatꞌajuncha laka putaulan Jerusalén takꞌatsay yu ancha tapasal, ka vamun uxintꞌi jantu kꞌatsꞌay. \p \v 19 Ex ni Jesús laklhisakmil: \p —¿Tisuncha tapasal? \p Ex tanaul: \p —Va yu Jesús yu machaqaꞌ Nazaret, yucha va qayntaun lapanaki yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios. La ixtalakaꞌukxpuꞌ Dios y la ixtalakaꞌukxpukꞌan tachun ni lapanakni va ixtasuy ixtapꞌasta yu ixmakay kun yu ixchiviniy. \v 20 Pero ni xaꞌukxtinin kuras kun kijalhachimoꞌonunkꞌan tamukꞌanil laqtaqal para kamaqnikal. Ex chuncha tamakxtukmukꞌal laka kurus. \v 21 Pero ni kijnankꞌan va xakpastakꞌau va yucha yu ixkintamalaqtaxtun ni kijnankꞌan yu israelitas juntau. Pero chuncha tapasal y chavaycha va paqtꞌutucha nita. \v 22 Pero lati ni xanatin yu kintꞌaltanankꞌan va kintamaqsvan. Chavay tunkuminta tejkan taꞌal laka putaknun, \v 23 jantu katatemal ixlakatunaj. Ex taminchoqol va kintajunin va talaqtsꞌil ixmayulnin Dios yu tanaul ni va kujta ni Jesús. \v 24 Ex lati yu ketꞌalaqaunin va taꞌal laka putaknun, va talaqtsꞌil vachu va tacha tanaul ni xanatin, jantu katatemal. \p \v 25 Ex chuncha ni Jesús lakjunil: \p —Va la pꞌas mijatapastakꞌatkꞌan, jantu ox lhakꞌapꞌupꞌinatꞌik tachun yu tanaul yu ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios maqancha. \v 26 Ka jantu kꞌatsꞌayatꞌik va tachun yu majkꞌatsal ni Cristo va chuncha ixmaqskꞌiniy katapasal para ex chuncha apalay ay kamakakal. \p \v 27 Ex chuncha ni Jesús aqtayl lakmasuniy tachun yu lhichiviniy ni yucha la ixchivinti Dios. Va aqtaynil kun yu istsꞌoqta ni Moisés y vachuꞌ yu ixtatsꞌoqta yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios. \p \v 28 Ex chuncha tachaꞌal ni putaulan taꞌan ixtaꞌuxaꞌan. Ex ni Jesús lal va tacha kaꞌuxaꞌal taꞌan apalay maqati. \v 29 Pero yuꞌuncha laqatapꞌasta talhijunil kalaktꞌataulal, va tanaul: \p —Kilatꞌataulau, va toqoxalcha, va laycha kaputsꞌislhi. \p Ex chuncha laktꞌatanul laqa chaqaꞌ para kalaktꞌataulal. \v 30 Ex chuncha tejkan ixlaktꞌavil laka mesa, chꞌapal ni pan, xtaqnil lhimalaqpuchuncha ni Dios, va laqcheꞌel, ex laqmaqxtaqnil. \v 31 Ex chuncha ni Dios va lakmakal para katamispachoqol ni Jesús. Ex va niman laqmixtayal. \v 32 Ex talajunil siya yuꞌuncha: \p —Laqsaval, la xaꞌachanau tejkan ixkintaxaqalayan lakatin y vachuꞌ tejkan ixkintamalanin tacha naunputun ixchivinti Dios yu tsꞌoqkanta. \p \v 33 Ex chuncha tatayal, va niman taꞌanchoqol laka putaulan Jerusalén. Ancha talapaxtoqlhi yu pumakautaun kun yu alati ixtꞌaltanan ni Jesús, va ancha ixtataqxtoqta. \v 34 Ex tachun ni yuꞌuncha tanaul, va lakjunkal yu qayntꞌuy: \p —Laqsaval, kujchoqolcha kiJalhachimoꞌonukꞌan. Vachuꞌ tasunil ni Simón. \p \v 35 Ex chuncha yu qayntꞌuy va talaqputeꞌel yu tacha tatapasal lakatin y tacha tapumispachoqol ni Jesús tejkan laqcheꞌel ni pan. \s1 Ni Jesús laktasunil ixtꞌaltanan \r (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Jn.20 :19-23) \p \v 36 Ex tejkan chuncha ixtalaxaqalay va laktasunil ni Jesús va ancha tayal, lakmastakꞌal, va naul: \p —Oxamaktauncha kꞌaꞌuntꞌik. \p \v 37 Ex tatalhanal, va laqmaqsvakal. Ixtalhilay va qayntaun janiniꞌ yu ixtalaqtsꞌin. \v 38 Ex ni Jesús lakjunil: \p —¿Valiꞌiycha tꞌalhanantꞌik? ¿Valiꞌiycha chun pꞌastꞌakꞌatꞌikcha la melhanutikꞌan? \v 39 Kalaqtsꞌintꞌik kimakaꞌ kun kinchꞌajaꞌ. Va kitꞌin kunita. Kilachꞌapau para kakꞌatsꞌatꞌik, para kilamispau. Taun jalhitsukunuꞌ jantu lhitsukuy vakax nisin jalukuti tacha kilalaqtsꞌinau chuncha kunita. \p \v 40 Tejkan chuncha lakjunil, va lakmasunil ixmakaꞌ kun ixchꞌajaꞌ. \v 41 Pero jantukaꞌ ixtalhakapuꞌan mas ixtalhakapuꞌanputun kun achati, va ixtatalhanan. Ex ni Jesús laklhisakmil: \p —¿Alin vayti? \p \v 42 Ex taxtaqnil tsꞌuniy makchaunti jatanti kun aqxtaun istsꞌalukꞌu seraj. \v 43 Ex chꞌapal, va uꞌol, ancha la ixtalakaꞌukxpukꞌan. \v 44 Ex lakjunil: \p —Tejkan xaklatꞌatiꞌukxuntayayau, ixklajunau va maqskꞌiniy chuncha kaktapasal tachun yu tsꞌoqkanta yu kilhichiviniy kitꞌin la ixlhachimoꞌon Moisés y la ixchivinti yu maqancha ixtalaqputeꞌey ixchivinti Dios kun yu tsꞌoqkanta laka salmos. \p \v 45 Ex chuncha va lakmalanil para katamalaqasil ni ixchivinti Dios yu tsꞌoqkanta. \v 46 Va lakjunil: \p —Va chuncha kilhitsꞌoqkanta ni kitꞌin yu Cristo kunita. Ikmaqskꞌiniy kakmaqnikal ex yu laꞌatꞌutunuꞌ julchan kajkujchoqol. \v 47 Vachu tsꞌoqkanta kaputeꞌekanaꞌ ni kintaqaꞌuti ni kalaklhijunkal tachun ni lapanakni para katamapaxal ixjatapastakꞌatkꞌan para kalaqmalaqmixinikal. Va chuncha kalaqlaqputeꞌenikanaꞌ aniy laka putaulan Jerusalén tus talakapuchux ni lakamunukpaꞌ. \v 48 Kꞌanaunapitik tachun yu tapasal tacha laqtsꞌintꞌik. \v 49 Kitꞌin klamalaqachaniyaucha yu naul kimPay kataxtaqniyan. Pero uxiknan katꞌaulchꞌipitik aniy laka putaulan tus tejkan kꞌalaꞌaꞌiyapitik ni tapꞌasta yu kamintachal laktꞌiyan. \s1 Ni Jesús lakmakaul ixtꞌaltanan ex alcha laktꞌiyan \r (Mr. 16:19-20) \p \v 50 Ex chuncha ni Jesús va laklhaꞌal ixtꞌaltanan tus alakataun putaulan yu junkan Betania. Ex laqmaqstal ixmakaꞌ va lakskꞌinil Dios para ox kataval ixjatsukuntikꞌan. \v 51 Ex chuncha tejkan tꞌajun skꞌiniꞌ, lakmakaul ixtꞌaltanan, va lhaꞌankal laktꞌiyan. \v 52 Ex chuncha yuꞌuncha tatoꞌoyal, va taꞌanchoqolcha laka putaulan Jerusalén, va ayaj taꞌachal. \v 53 Lhilhiy ixtavilanal lakatajtan, ay ixtamakay Dios. Chuncha kavalcha.