\id MRK \h SAN MARCOS \toc1 Li̱pa̱xuhu tama̱catzi̱ní̱n hua̱ la̱ntla̱ta títzokli̱ San Marcos \toc2 SAN MARCOS \toc3 Mr. \mt1 Li̱pa̱xuhu tama̱catzi̱ní̱n hua̱ la̱ntla̱ta títzokli̱ San Marcos \is1 XATAPAJMUJUN TACHIHUIN: \ip Xli̱pu̱lacta̱ti “evangelio”, usu “li̱pa̱xuhu tama̱catzi̱ní̱n” hua̱ntu̱ li̱chihui̱nán xlatama̱t Quimpu̱chinacan Jesucristo, hua̱ yumá̱ xla San Marcos, ma̱squi xli̱ca̱na̱ pi̱ ni̱ luhua lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ xlá̱ li̱chihui̱nán, pero huata huá̱ a̱tzinú̱ maká̱n la̱ntla̱ tzokcani̱t, ni̱ xahua̱ hua̱ntu̱ tzokko̱lh Mateo, Lucas, chu̱ Juan. \ip Yuma̱ c-xtachihui̱n Marcos ma̱siyuy Jesús xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ luhua lakati̱y xtascújut, chu̱ ni̱ tzinú̱ jaxa̱ hasta tla̱n nama̱kantaxti̱ko̱y hua̱ntu̱ xlakaya̱huacani̱t. Xlá̱ na̱ luhua lacasquín pi̱ nacatzi̱ya̱hu pi̱ hasta Jesús xlá̱ ma̱n xli̱chihui̱nancán pi̱ huá̱ Xatalacsacni Chixcú, chu̱ huá̱ xli̱mini̱t laqui̱mpi̱ nani̱y caj quimpu̱xokocán, chu̱ chuná̱ naxoko̱nán xpa̱lacata quintala̱kalhi̱ncán. \ip Ni̱tú̱ li̱chihui̱nán xpa̱lacata la̱ntla̱ luhua qui̱táxtulh acxni̱ lacáchilh ca̱tuxá̱huat, huata hua̱ yuma̱ li̱kalhtahuaka̱ xma̱n hua̱ li̱chihui̱nán xlatama̱t Jesús, chu̱ la̱ntla̱ xma̱pacsako̱y ta̱tatlaní̱n, chu̱ la̱ntla̱ xtlahuay lhu̱hua lactlanca li̱ca̱cni tatlahu, xa̱hua̱ la̱ntla̱ makni̱ca̱, chu̱ lakastakuánalh ca̱li̱ní̱n. \c 1 \s1 Juan Bautista akchihui̱nán c-desierto \r (Mateo 3:1-12; Lucas 3:1-9, 15-17; Juan 1:19-28) \p \v 1 Yuma̱ li̱pa̱xuhu takalhchihuí̱n hua̱ntu̱ ctzokma̱ xpa̱lacata̱ Jesucristo xCam Dios la̱ntla̱ milh ma̱sta̱y laktáxtut, \v 2 antá̱ kalhi̱y xquilhtzúcut c-xamaka̱n xtatzoknu̱n profeta Isaías lacatum anta̱ni̱ Dios a̱li̱ma̱catzi̱ní̱nalh tu̱ natlahuay, chuná̱ na̱má̱ huá̱: \q1 “Quit nacma̱lakacha̱y quiakchihui̱ná̱ ti̱ napu̱laniyá̱n \q1 laqui̱mpi̱ naca̱xtlahuaniyá̱n mintiji. \q1 \v 3 Namín quilhtamacú̱ acxni̱ natakaxmata̱ caj la̱mpala cha̱tum ti̱ quilhmima̱chá nahuán c-desierto anta̱ni̱ ni̱tí̱ lama̱, chu̱ chuná̱ nahuán: \q1 ‘Caca̱xtlahuanítit tiji̱ anta̱ni̱ luhua tla̱n nalacmín Mimpu̱chinacán; \q1 catlahuanítit kantum tiji̱ ni̱ma̱ tzajua.’” \p \v 4 Pus chuná̱ timinchá̱ Juan Bautista, tzúculh akchihui̱nán c-desierto, xuaniko̱y tachixcuhuí̱tat pi̱ calakpali̱ko̱lh xali̱xcajnit xtapuhua̱ncán, chu̱ cata̱kmunuko̱lh laqui̱mpi̱ Dios tla̱n nama̱tzanka̱naniko̱y xtala̱kalhi̱ncán. \v 5 Xminko̱y kaxmatniko̱y lhu̱hua̱ hua̱nti̱ xlama̱kó̱ c-xatiyat Judea, chu̱ hua̱nti̱ xala c-Jerusalén. Na̱ acxni̱ xlacán xkalhapalako̱y xtala̱kalhi̱ncán, maktum xuanko̱y pi̱ xli̱ca̱na̱ xtalakpali̱putunko̱y, Juan xakmunuko̱y c-xakalhtu̱choko̱ Jordán. \p \v 6 Hua̱ntu̱ xlhaka̱y Juan xli̱tlahuani̱t xmacchixit camello, xli̱tampu̱lakchi̱cán kantum xli̱tampa̱chi xla xu̱hua, chu̱ xli̱hua̱yán lactzu̱ xtuqui, chu̱ táxca̱t hua̱ntu̱ xta̱ksa̱ c-sipi̱. \v 7 Acxni̱ cxakatli̱y tachixcuhuí̱tat chuná̱ xuaniko̱y: “Nia̱lh maka̱s quilhtamacú̱ mima̱ a̱cha̱tum ti̱ a̱tzinú̱ tlak tlanca̱ xlacatzúcut ni̱ xahua̱ quit; hua̱nti̱ ni̱ pala tzinú̱ cmakalakchá̱n li̱lakaputza xtasa̱cua nacli̱tanu̱y ti̱ nacxcutniy xatasij xtatuhuanu.” \v 8 Quit caj chúchut cca̱li̱akmununi̱tán, hua̱mpi̱ xlá̱ naca̱li̱akmunuyá̱n xli̱tlihuaka Espíritu Santo. \s1 Akmunucán Jesús \r (Mateo 3:13-17; Lucas 3:21-22) \p \v 9 Na̱má̱ tílalh acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ pi̱ titáca̱xli̱ Jesús c-xca̱chiquí̱n huanicán Nazaret hua̱ntu̱ xma̱paksi̱y Galilea, chu̱ lákalh Juan laqui̱mpi̱ naakmunuy, chu̱ chuná Juan akmúnulh c-xakalhtu̱choko̱ Jordán. \v 10 Acxni̱ xtacutma̱ c-chúchut, Jesús talacayá̱hualh talhmá̱n, chu̱ úcxilhli̱ pi̱ talácqui̱lh akapú̱n, chu̱ Espíritu Santo xta̱ctama̱chi̱ c-xokspún caj xta̱chuná̱ actzu̱ tijtímpu̱t, \v 11 na̱ acxnitiyá̱ takáxmatli̱ aktum tachihuí̱n minchá̱ c-akapú̱n, chuná̱ huánilh: “Huix Quincam ti̱ luhua cpa̱xqui̱y, luhua cli̱pa̱xuhuay caj mimpa̱lacata.” \s1 Akskahuiní̱ tzaksay toklha̱ Jesús \r (Mateo 4:1-11; Lucas 4:1-13) \p \v 12 Acxni tuncán la̱ntla̱ ta̱kmunuko̱lh, Espíritu Santo le̱lh Jesús c-desierto anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán. \v 13 Antá̱ xlama̱chá̱ ti̱puxam quilhtamacú̱ xacstu, xma̱n hua̱ takalhí̱n xala ca̱quihuí̱n xta̱lama̱kó̱. Akskahuiní̱ na̱ antá̱ xma̱tlahui̱putún tala̱kalhí̱n hua̱mpi̱ Jesús makatlájalh, chu̱ a̱li̱sta̱lh minko̱lh xángeles Dios, maktakalhko̱lh. \s1 Jesús ma̱tzuqui̱y xtascújut c-xatiyat Galilea \r (Mateo 4:12-17; Lucas 4:14-15) \p \v 14 Ni̱ xli̱maka̱s quilhtamacú̱ acxni̱ Juan Bautista tamacanu̱ca̱ c-pu̱la̱chi̱n, acxnicú̱ Jesús taspitpá̱ c-Galilea laqui̱mpi̱ nalakatza̱lako̱y lactzu̱ ca̱chiquí̱n, chu̱ nali̱akchihui̱naniko̱y tachixcuhuí̱tat la̱ntla̱ Dios xma̱lacnu̱nima̱kó̱ tanuj tla̱n latáma̱t. \v 15 Na̱má̱ xuaniko̱y: “Aya accha̱ni̱t quilhtamacú̱ acxni̱ Dios nama̱tzuqui̱y xasa̱sti xtapáksi̱t c-milatama̱tcán. Calakpalí̱tit xali̱xcajnit mintalacapa̱stacnicán, chu̱ caca̱najlátit yuma̱ li̱pa̱xuhu xtama̱catzi̱ní̱n hua̱ntu̱ ma̱sta̱y laktáxtut.” \s1 Jesús huaniko̱y casta̱laniko̱lh kalhata̱ti squi̱ti̱naní̱n \r (Mateo 4:18-22; Lucas 5:1-11) \p \v 16 Cha̱nchu̱ maktum acxni̱ Jesús xtla̱huama̱ c-xquilhtu̱n ta̱kayahuaná̱ c-Galilea ucxilhko̱lh cha̱tuy squi̱ti̱naní̱n xmuju̱ma̱kó̱ xtza̱lhcán c-chúchut, cha̱tum huanicán Simón, chu̱ xta̱lá̱ huanicán Andrés. \v 17 Hua̱mpi̱ Jesús huaniko̱lh: \p —Huixín tla̱n catzi̱yá̱tit chipayá̱tit squi̱ti, caquista̱lanítit, chu̱ quit nacca̱ma̱siyuniyá̱n la̱ntla̱ tla̱n nachipayá̱tit chixcuhuí̱n laqui̱mpi̱ naquili̱pa̱huanko̱y. \p \v 18 Xlacán tuncán makaxtakko̱lh xtza̱lhcán, chu̱ sta̱laniko̱lh. \v 19 Caj actzú̱ tla̱huampá̱ Jesús úcxilhli̱ Santiago xcam Zebedeo, xa̱hua̱ xta̱lá̱ xuanicán Juan; xlacán xtaju̱ma̱kó̱ c-aktum pu̱tacutnu, xlacachi̱ma̱kó̱ xtza̱lhcán. \v 20 Jesús na̱ huaniko̱lh casta̱laniko̱lh, chu̱ xlacán akxtakmi̱ko̱lh xtla̱tcan Zebedeo, chu̱ xmakta̱yananí̱n c-pu̱tacutnu, aya tista̱laniko̱lh. \s1 Jesús ma̱tla̱ni̱y cha̱tum chixcú̱ ti̱ xma̱xcajua̱li̱nini̱t xtalacapa̱stacni cspiritu akskahuiní \r (Lucas 4:31-37) \p \v 21 Cha̱nko̱lh c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Capernaum, chu̱ acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ sábado acxni̱ pacs judíos xjaxko̱y, Jesús tánu̱lh c-xpu̱kalhtahuakacán, chu̱ antá̱ tzúculh li̱akchihui̱naniko̱y xtachihui̱n Dios hua̱nti̱ antá̱ xtamakstokko̱ni̱t. \v 22 Xli̱pacscán cacs xlacahuanko̱y acxni̱ kaxmatniko̱lh hua̱ntu̱ xlá̱ xli̱chihui̱nama̱, sa̱mpi̱ xlá, pacs hua̱ntu̱ xli̱ma̱paksi̱ko̱y, luhua kalhi̱y li̱tlihuaka̱ talulóktat, chu̱ li̱ma̱paksí̱n, ni̱ caj xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xma̱siyuko̱y xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos. \v 23 Chu̱ acxnitiyá̱ yama̱ quilhtamacú̱ na̱ antá̱ tánu̱lh cha̱tum chixcú̱ ti̱ xma̱xcajua̱li̱nini̱t xtalacapa̱stacni̱ akskahuiní. Xlá̱ chuná̱ quilhánilh: \p \v 24 —Huix Jesús xala c-Nazaret, ¿tú̱ chú̱ xpa̱lacata̱ quinca̱li̱ta̱la̱tlahuaya̱ huix? ¿Pi̱ huix huá̱ li̱tani̱ta̱ caj quinca̱ma̱sputuya? Sa̱mpi̱ quit clakapasá̱n, ccatzi̱y pi̱ huix hua̱nti̱ Dios lacsacni̱tán laqui̱mpi̱ nascujnaniya. \p \v 25 Hua̱mpi̱ Jesús lacaquílhni̱lh yama̱ cspiritu akskahuiní, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —¡Cakátxtakti, chu̱ camakáxtakti̱ tama̱ chixcú! \p \v 26 Yama̱ cspiritu akskahuiní̱ li̱cá̱snokli̱ chixcú, chu̱ luhua anán li̱tlihuaka̱ ca̱tásalh, chunachí̱ makáxtakli̱ cspiritu akskahuiní. \v 27 Puschí̱ xli̱pacs hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱ pe̱cuanko̱lh, chu̱ chuná̱ tzúculh la̱kalhasquinko̱y: \p —¿Lá̱ntla̱ yuma̱ qui̱taxtuy? ¿Tú̱ ya̱ xasa̱sti tacatzí̱n yumá̱ tu̱ luhua li̱kalhi̱y li̱tlihuaka? ¡Sa̱mpi̱ yuma̱ chixcú̱ tla̱n ma̱paksi̱ko̱y cspiritu akskahuiní, chu̱ xlacán kalhakaxmatko̱y! \v 28 Chuná̱ lacapala̱ ta̱kahuáni̱lh tachihuí̱n, chu̱ c-xli̱ca̱tlanca Galilea cani̱cahuá̱ tzucúcaj li̱chihui̱nancán tu̱ xlá̱ xtlahuay Jesús. \s1 Jesús ma̱pacsay xpu̱tiya̱tzi Simón Pedro \r (Mateo 8:14-15; Lucas 4:38-39) \p \v 29 Acxni̱ qui̱taxtuko̱lh c-xpu̱kalhtahuacán, Jesús ta̱anko̱lh Santiago, chu̱ Juan c-xchic Simón, chu̱ Andrés. \v 30 Li̱xakatli̱ca̱ Jesús pi̱ xpu̱tiya̱tzi Simón xta̱tatlay, na̱ caj xmá̱ c-xpu̱tama, sa̱mpi̱ xkalhi̱y palha lhcúya̱t. \v 31 Jesús laktalacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xmá̱, macachípalh, chu̱ lacatzucu̱ má̱qui̱lh, acxni tuncán makáxtakli̱ lhcúya̱t. Yama̱ pusca̱t tá̱qui̱lh, chu̱ tzúculh ca̱xtlahuay pala tú̱ nata̱huako̱y. \s1 Jesús ma̱pacsay lhu̱hua ta̱tatlaní̱n \r (Mateo 8:16-17; Lucas 4:40-41) \p \v 32 Acxni̱ tzúculh tzi̱suán yama̱ quilhtamacú̱ li̱minica̱ Jesús lhu̱hua ta̱tatlaní̱n, na̱ chuná̱ ti̱ xma̱xcajua̱li̱niko̱ni̱t xtalacapa̱stacni̱ cspiritu akskahuiní. \v 33 Chu̱ xli̱pacs ti̱ xala yama̱ ca̱chiquí̱n tamacxtumi̱ko̱lh hasta nia̱lh lay xtanu̱ko̱y c-xchic Simón. \v 34 Jesús pacs ma̱pacsako̱lh ma̱squi caxatu̱cahua̱ tajátat tu̱ xpa̱ti̱ma̱kó̱, na̱ chuná̱ ti̱ xkalhi̱ko̱y cspiritu akskahuiní, xlá̱ tamacaxtuniko̱lh. Cha̱nchu̱ ma̱pacsako̱lh lhu̱hua̱ ti̱ catu̱hua̱ tajátat tu̱ xpa̱ti̱ma̱kó̱. Acxni̱ xtlakaxtuko̱y, xlá̱ ni̱ xma̱xqui̱ko̱y quilhtamacú̱ nachihui̱nanko̱y yama̱ akskahuinaní̱n, sa̱mpi̱ xlacán xcatzi̱ko̱y xatí̱ ya̱ chixcú xuani̱t Jesús. \s1 Jesús an lakatza̱lako̱y lactzu̱ ca̱chiquí̱n tu̱ xma̱paksi̱ko̱y xatiyat Galilea \r (Lucas 4:42-44) \p \v 35 Acxni̱ ni̱ xa̱xkakako̱y, luhua tzisacú̱, chunacú̱ ca̱paklhtu̱taj xuani̱t, Jesús taca̱xtá̱qui̱lh, chu̱ alh tlahuay oración c-xquilhapa̱n ca̱chiquí̱n. \v 36 Acxni̱ stácnalh Simón Pedro, chu̱ a̱makapitzi̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t tzucuko̱lh putzako̱y. \v 37 Chu̱ acxni̱ qui̱ta̱ksko̱lh, huaniko̱lh: \p —Lhu̱hua̱ putzama̱kó̱n. \p \v 38 Hua̱mpi̱ xlá̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Huata caanka̱hu a̱lacatanu̱ ca̱chiquí̱n ni̱ma̱ tlak lacatzú̱ huilakó̱ laqui̱mpi̱ na̱ antá̱ nali̱xakatli̱ko̱ya̱hu tachixcuhuí̱tit yuma̱ li̱pa̱xuhu tachihuí̱n xla laktáxtut hua̱ntu̱ Dios lacasquín nacatzi̱ko̱y, sa̱mpi̱ huá̱ xpa̱lacata quili̱macamini̱t. \p \v 39 Pus Jesús chuná̱ lakatza̱lako̱lh lhu̱hua lactzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xma̱paksi̱ko̱y Galilea. Acxni̱ xcha̱n c-aktum chuchutsipi̱, xlá̱ xtanu̱y c-xpu̱kalhtahuacan judíos laqui̱mpi̱ antá̱ nali̱akchihui̱naniko̱y tachixcuhuí̱tat xtachihui̱n Dios, chu̱ hua̱nti̱ xkalhi̱y cspiritu akskahuiní̱ xma̱pacsako̱y. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ ti̱ xkalhi̱y lepraj tajátat \r (Mateo 8:1-4; Lucas 5:12-16) \p \v 40 Maktum laktalacatzúhui̱lh Jesús cha̱tum chixcú̱ ti̱ xpa̱ti̱ma̱ yama̱ li̱xcajnit tajátat huanicán lepra. Xlá̱ lakatatzokóstalh, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Quit ccatzi̱y pi̱ huix tla̱n naquima̱pacsaya, pala huix chuná̱ lacasquina, caquima̱pacsani̱ yuma̱ quintajátat. \p \v 41 Jesús lakalhámalh, xamánilh xmacni, na̱má̱ huánilh: \p —Chuná̱ clacasquín, la̱nchuj tuncán capacsti. \p \v 42 Tuncán la̱ntla̱ chuná̱ huaniko̱lh, yama̱ ta̱tatlá̱ tuncán pacsli. \v 43 Jesús huánilh pi̱ caalh c-xchic, hua̱mpi̱ li̱ma̱páksi̱lh: \p \v 44 —Ni̱tí̱ cahuani̱ la̱ntla̱ huix pacsni̱ta; caj xma̱n caputza̱ cha̱tum pa̱li̱ laqui̱mpi̱ naucxilhá̱n, chu̱ cama̱xqui̱ milimu̱sna̱ hua̱ntu̱ Moisés li̱ma̱paksí̱nalh nama̱sta̱ko̱y acxni̱ pacsko̱y hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y yuma̱ tajátat, laqui̱mpi̱ acxni̱ xlá̱ naucxilhá̱n, nama̱luloka, chu̱ chuná̱ pacs nacatzi̱ko̱cán pi̱ aya pacsni̱ta̱ yama̱ li̱xcajnit mintajátat hua̱ntu̱ xkalhi̱ya. \p \v 45 Hua̱mpi̱ yama̱ chixcú̱ cati̱huá̱ tzúculh li̱ta̱chihui̱nanko̱y la̱ntla̱ xma̱pacsani̱t Jesús. Pus caj huá̱ xpa̱lacata, Jesús nia̱lh lay xtanu̱ya̱chá̱ c-aktum ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ lu̱hua̱ xtzamacán, pus huata caj c-xquilhapa̱ní̱n xtla̱huán anta̱ni̱ ni̱tí̱ xtzuhuá̱n chixcuhuí̱n. Hua̱mpi̱ ma̱squi chuná, xminko̱y cani̱hua̱ xalaní̱n laqui̱mpi̱ nakaxmatniko̱y xtachihuí̱n. \c 2 \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ ni̱ lay xtla̱huán \r (Mateo 9:1-8; Lucas 5:17-26) \p \v 1 Ni̱ li̱maka̱s tiampá̱ Jesús c-xaca̱chiqui̱n Capernaum, chu̱ lhu̱hua̱ catzi̱ca̱ pi̱ antá̱ xlá̱ xcha̱ni̱t. \v 2 Luhua lhu̱hua tuncán tamacxtumi̱ko̱lh anta̱ni̱ xuí̱, hasta nia̱lh lay xtanu̱ko̱cán c-chiqui. Jesús xma̱siyunima̱kó̱ xtachihui̱n Dios la̱ntla̱ xlá̱ lacasquín nalatama̱ko̱y. \v 3 Chunacú̱ xta̱chihui̱nama̱kó̱ acxni̱ chinko̱lh kalhata̱ti chixcuhuí̱n, xpu̱li̱minko̱y pu̱chaxna̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ ni̱ lay xtla̱huán sa̱mpi̱ xli̱cha̱tumi̱nica̱ xlu̱ntu̱nán. \v 4 Cha̱nchu̱ pi̱ ni̱ lay xlaktanu̱ko̱y anta̱ni̱ xuí̱ Jesús sa̱mpi̱ xtzamacán, huata tahuacako̱lh c-xaksti̱n chiqui, chu̱ ma̱pa̱nu̱ko̱lh pakstuy teja̱ xpa̱lacata̱ pi̱ antá̱ xuí̱ Jesús, chu̱ antá̱ lacma̱acti̱ko̱lh pu̱chaxna̱ hua̱ntu̱ xlacma̱ yama̱ ta̱tatlá. \v 5 Acxni̱ ucxilhko̱lh Jesús pi̱ luhua xli̱pa̱huanko̱y pi̱ tla̱n nama̱pacsay, chuná̱ huánilh ta̱tatlá: \p —Tla̱ti, luhua clakalhamaná̱n, chu̱ la̱ntla̱ xli̱pacs mintala̱kalhí̱n cma̱tzanka̱naniyá̱n. \p \v 6 Hua̱mpi̱ na̱ antá̱ xlaya̱kó̱ makapitzi̱n xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xlacán chuná̱ tzúculh lacpuhuanko̱y: \v 7 “¿Tú̱ xpa̱lacata̱ chuná̱ kalhchihui̱nán yuma̱ chixcú? Pus ta̱la̱tlahuama̱ Dios; sa̱mpi̱ ni̱tí̱ anán ti̱ tla̱n ma̱tzanka̱nani̱nán tala̱kalhí̱n lapi̱ ni̱ xma̱n Dios.” \v 8 Hua̱mpi̱ Jesús xcatzi̱y tu̱ xlacán xpuhuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata chuná̱ lacapa̱stacá̱tit yuma̱ c-minacu̱cán? \v 9 Pus caquihuanítit, ¿xatú̱ tlak tuhua̱ ma̱kantaxti̱cán, pá̱ acxni̱ nahuaniya̱ cha̱tum ta̱tatlá: ‘Mintala̱kalhí̱n pacs cma̱tzanka̱naniyá̱n’, usuchí̱ pala nahuaniya: ‘Lacapala̱ cata̱qui, chu̱ catlá̱huanti’? \v 10 Pus la̱nchú̱ nacca̱ma̱siyuniyá̱n pi̱ quit Xatalacsacni Chixcú, chu̱ na̱ chuna li̱tum pi̱ ckalhi̱y li̱tlihuaka̱ u̱nú̱ ca̱tiyatna, chu̱ caj quintachihuí̱n tla̱n cli̱ma̱tzanka̱ni̱nán tala̱kalhí̱n. \p Chu̱ na̱má̱ huánilh yama̱ ta̱tatlá: \p \v 11 —Huix cuaniyá̱n, cata̱qui, casacti̱ mimpu̱chaxna, chu̱ capit c-mínchic. \p \v 12 Puschí̱ yama̱ ta̱tatlá̱ lacapala̱ tá̱qui̱lh, sacli̱ xpu̱chaxna, chu̱ táxtulh. Lhu̱hua̱ hua̱nti̱ antá̱ xya̱kó̱ pacs ucxilhko̱lh, luhua xli̱pa̱xuhuama̱kó̱, xca̱cni̱nanima̱kó̱ Dios, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: \p —Niucxni̱ a̱ucxilha̱hu xta̱chuná̱ yumá̱ tu̱ ucxilhma̱hu la̱nchú̱. \s1 Jesús huaniy casta̱lánilh cha̱tum chixcú̱ huanicán Leví \r (Mateo 9:9-13; Lucas 5:27-32) \p \v 13 A̱li̱sta̱lh Jesús ampá̱ c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná xala c-Galilea, antá̱ lakcha̱nko̱lh lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat, chu̱ xlá̱ tzúculh ma̱siyuniko̱y xtachihui̱n Dios. \v 14 Acxni̱ aya xtaspitma̱, úcxilhli̱ cha̱tum chixcú̱ xuanicán Leví, hua̱ xtla̱t xuanicán Alfeo. Leví xuí̱ c-xtanquilhti̱n chiqui̱ xma̱ta̱ji̱ko̱y hua̱nti̱ xlakaxoko̱naniko̱y gobierno xala c-Roma, chu̱ Jesús chuná̱ huánilh: \p —Caquista̱lani, quili̱ma̱kalhtahuáka̱t cahuanti. \p Leví lacapala̱ tá̱yalh, chu̱ sta̱lánilh. \p \v 15 A̱li̱sta̱lh Jesús alh hua̱yán c-xchic Leví, na̱ ta̱anko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t. Anta̱ni̱ ma̱hui̱ko̱ca̱ na̱ minko̱lh ta̱hua̱yanko̱y lhu̱hua xma̱ta̱ji̱nani̱n impuestos, xa̱hua̱ a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ na̱ xpuhuaniko̱y judíos pi̱ maktum xaktzanka̱ta̱yako̱ni̱t, chu̱ ni̱tú̱ xli̱ucxilhko̱cán. Na̱ ni̱ lakati̱ko̱lh pi̱ cani̱huá̱ anta̱ni̱ xlapu̱lay Jesús, yuma̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ csta̱laniko̱y. \v 16 Makapitzi̱n xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xa̱hua̱ fariseos acxni̱ ucxilhko̱lh pi̱ Jesús pu̱tum xta̱hua̱yama̱kó̱ yuma̱ chixcuhuí̱n, chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata̱ mima̱kalhtahuaka̱nacán lacxtum ta̱hua̱yama̱kó̱ hua̱nti̱ xma̱ta̱ji̱nani̱n impuestos, xa̱huá̱ hua̱nti̱ luhua lacli̱xcajnit makla̱kalhi̱nani̱n chixcuhuí̱n? \p \v 17 Acxni̱ kalhakaxmatko̱lh Jesu̱s hua̱ntu̱ xquilhuama̱kó̱, huaniko̱lh: \p —Ni̱ maclacasquinko̱y ma̱cuchi̱ná̱ hua̱nti̱ ni̱ ta̱tatlako̱y, xma̱n hua̱nti̱ ni̱tlá̱n makcatzi̱ko̱cán. Quit ni̱ cmini̱t huaniko̱y nalakpali̱ko̱y xlatama̱tcán hua̱nti̱ puhuanko̱y lactla̱n chixcuhuí̱n, huata hua̱nti̱ makcatzi̱ko̱cán pi̱ makla̱kalhi̱naní̱n. \s1 Jesús kalhasquincán la̱ntla̱ mini̱niy li̱ca̱cni̱nanicán Dios acxni̱ makalhkajnancán \r (Mateo 9:14-17; Lucas 5:33-39) \p \v 18 Maktum acxni̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Juan, xa̱hua̱ xlacan fariseos xmakalhkajnanko̱ni̱t laqui̱mpi̱ chuná̱ nali̱ca̱cni̱naniko̱y Dios, makapitzi̱n xlacán lakminko̱lh Jesús, chu̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱huan hua̱nti̱ ma̱kalhtahuaka̱ko̱ni̱t Juan Bautista, xa̱hua̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱tcan fariseos ankalhí̱n, makalhkajnanko̱y laqui̱mpi̱ naca̱cni̱naniko̱y Dios, chi̱nchu̱ hua̱nti̱ huix ma̱kalhtahuaka̱pa̱kó̱ ni̱ makalhkajnanko̱y laqui̱mpi̱ naca̱cni̱naniko̱y Dios? \p \v 19 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —¿Pi̱ puhuaná̱tit huixín pi̱ tla̱n namakalhkajnanko̱y makpa̱xuhuaní̱n c-tapu̱chuhuani, acxni̱ xli̱makua̱ antá̱ ta̱lahuilakó̱ yama̱ kahuasa hua̱nti̱ tapu̱chuhuama̱? Pala ta̱lahuilakó̱ kahuasa li̱ta̱tahuílat ni̱ lay namakalhkajnanko̱y, usu ni̱ nahua̱yanko̱y. \v 20 Hua̱mpi̱ nachá̱n quilhtamacú̱ acxni̱ nasputa̱ pa̱scua̱, chu̱ yama̱ kahuasa naán mákat a̱lacatanu̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quit naquiakspulay, acxnicú̱ xlacán namakalhkajnanko̱y ma̱squi ni̱tí̱ xli̱ma̱paksi̱ko̱lh. \p \v 21 “Sa̱mpi̱ hua̱nti̱ kaxmatko̱y hua̱ntu̱ quit cli̱chihui̱nán, chu̱ quili̱pa̱huán, chuná̱ na̱má̱ qui̱taxtuy: Ni̱ anán ti̱ lactzapay mactum lakuan talhaká̱n, chu̱ nali̱lactzapay actzu̱ xasa̱sti lháka̱t, sa̱mpi̱ acxni̱ nachaka̱cán yama̱ lháka̱t, xasa̱sti̱ nata̱ktumi̱y, chu̱ a̱tzinú̱ tlak tlanca nataxti̱ta xalakuán ni̱ xahua̱ la̱ xapu̱lh xuani̱t. \v 22 Chu̱ na̱ chuna li̱tum, ni̱tí̱ pu̱muju̱y hua̱ntu̱ a̱cu lakchitcán vino c-xalakuan xmakxu̱hua calhni̱lu̱, sa̱mpi̱ xasa̱sti vino tzucuy catlán, chu̱ ma̱pankay xmakxu̱hua calhni̱lu̱, pus caj pá̱xcat huan vino, chu̱ xu̱hua. Huá̱ xpa̱lacata ankalhí̱n li̱muju̱cán xaskata vino c-xasa̱sti xmakxu̱hua calhni̱lu̱. \s1 Xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús puxko̱y trigo̱ acxni̱ sábado \r (Mateo 12:1-8; Lucas 6:1-5) \p \v 23 Maktum quilhtamacu̱ sábado acxni̱ ni̱tí̱ cscujko̱y judíos, Jesús xti̱puntaxtuma̱ aktum ca̱tachaná̱n anta̱ni̱ xchancani̱t trigo, chu̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t tzucuko̱lh puxko̱y xtahuácat. \v 24 Makapitzi̱n fariseos hua̱nti̱ na̱ antá̱ xmaksta̱lama̱kó̱, xlacán ucxilhko̱lh hua̱ntu̱ xtlahuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Cakáxpatti, ¿tú̱huan puxma̱kó̱ trigo̱ mili̱ma̱kalhtahuáka̱t acxni̱ pi̱ ni̱tí̱ xli̱scújat chiyú̱? \p \v 25-26 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Huixín ma̱x ni̱ a̱li̱kalhtahuakayá̱tit c-xtachihui̱n Dios pi̱ maká̱n, acxni̱ xapuxcu pa̱li̱ xuani̱t cha̱tum chixcú̱ xuanicán Abiatar, maktum, rey David xta̱tzincsni̱ma̱kó̱ xcompañeros. Pus catzi̱yá̱tit pi̱ xlá̱ tánu̱lh c-chiqui̱ anta̱ni̱ xlakataquilhpu̱tacán Dios, chu̱ ta̱huako̱lh xcompañeros xatasculuna̱tlahuan caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ ni̱ xli̱huatcán xuani̱t, sa̱mpi̱ caj xma̱n pa̱lijni̱ xmini̱niko̱y xuakoy. \p \v 27 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh: \p —Yuma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ quili̱jaxatcán li̱ma̱xqui̱ko̱cani̱t tachixcuhuí̱tat laqui̱mpi̱ namaclacasquinko̱y, chu̱ ni̱ huá̱ li̱ma̱xqui̱ko̱cani̱t xpa̱lacata caj nali̱pa̱ti̱nanko̱y. \v 28 Chuná̱ pi̱ quit Xatalacsacni Chixcú̱, huá̱ xpu̱china hasta ma̱squi hua̱ quilhtamacu̱ li̱jáxat, laqui̱mpi̱ nacuán tu̱ tla̱n natlahuacán acxni̱ li̱jaxat quilhtamacu̱ sábado. \c 3 \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ ti̱ csca̱cniko̱ni̱t xmacán \r (Mateo 12:9-14; Lucas 6:6-11) \p \v 1 Maktum li̱tum, acxni̱ Jesús tánu̱lh c-sinagoga huachá̱ xpu̱kalhtahuakacan judíos tu̱ xuí̱ c-Capernaum, antá̱ xlahui̱ cha̱tum chixcú̱ ti̱ csca̱cniko̱ni̱t xmacán. \v 2 Hua̱mpi̱ makapitzi̱n fariseos luhua xquiclhcatzaniko̱y Jesús, chu̱ xlacán cskalama̱kó̱ pala tí̱ nama̱pacsay yama̱ quilhtamacu̱ sábado acxni̱ li̱huancán pala tí̱ nascuja, laqui̱mpi̱ huij nahuán tu̱ nali̱ya̱huako̱y, chu̱ tla̱n nali̱sta̱huako̱y. \v 3 Hua̱mpi̱ Jesús aya xcatzi̱y tu̱ xlacán xlacapa̱stacma̱kó̱, chu̱ chuná̱ huánilh yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ csca̱cko̱ni̱t xmacán: \p —Unú̱ catat, calaklacanta̱yako. \p \v 4 Chu̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ xquiclhcatzaniko̱y: \p —¿Tú̱ huixín puhuaná̱tit a̱tzinú̱ tlak tla̱n tlahuacán yuma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ li̱huancán ti̱ nascuja, pá̱ huata hua̱ntu̱ tla̱n, usuchí̱ hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n? Lapi̱ cha̱tum chixcú̱ nani̱y, ¿pi̱ tla̱n makta̱yanicán xli̱stacna, usuchí̱ calaktzanka̱ka̱lh ma̱squi ni̱tí̱ camaktá̱yalh? \p \v 5 Hua̱mpi̱ xlacán cacs ta̱yako̱lh c-xtuntamacni, ni̱tú̱ li̱kalhti̱nanko̱lh. Jesús sí̱tzi̱lh hua̱mpi̱ xlakli̱puhualaca̱ma̱kó̱ sa̱mpi̱ xlacán ni̱ xakata̱ksko̱y pi̱ xali̱huaca̱ tla̱n namakta̱yako̱cán tachixcuhuí̱tat caxatu̱cahua̱ quilhtamacú̱. Chuná̱ huanipá̱ yama̱ chixcú: \p —Castonkti̱ mimacán. \p Yama̱ chixcú̱ stonkli̱ xmacán, chu̱ tuncán tatlá̱ni̱lh la̱ntla̱ xmacasca̱cni̱t. \v 6 Fariseos taxtuko̱lh, chu̱ tuncán lacxtum ta̱tastokko̱lh yama̱ judíos hua̱nti̱ xta̱ta̱yako̱y ma̱paksi̱na Herodes, chu̱ tzucuko̱lh li̱tachihui̱nli̱ko̱y la̱ntla̱ natlahuako̱y laqui̱mpi̱ tla̱n namakni̱ko̱y Jesús. \s1 Lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat li̱tamakstokko̱y Jesús c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná \p \v 7 Ni̱ li̱maka̱s Jesús táca̱xli̱ antá, chu̱ ta̱anko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná. \v 8 Acxni̱ catzi̱ca̱ la̱ntla̱ xma̱pacsako̱y tatatlaní̱n, chu̱ la̱ntla̱ xtlahuay lactlanca li̱ca̱cni tatlahu, lhu̱hua chixcuhuí̱n lakminko̱lh, xala c-Judea, xala c-Jerusalén, xala c-Idumea, chu̱ hua̱nti̱ xlama̱ko̱chá̱ xa̱li̱quilhtu̱an kalhtu̱choko̱ Jordán, chu̱ xala c-Tiro, chu̱ Sidón; minko̱lh kaxmatniko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ nahuán, chu̱ hua̱ntu̱ natlahuay xtascújut. \v 9 Cha̱nchu̱ Jesús huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ a̱li̱sokcú̱ naputzako̱y aktum pu̱tacutnu̱ c-xquilhtu̱n chúchut anta̱ni̱ nataju̱y pala ta̱ji̱ nalacxquitiya̱huako̱y xli̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tat. \v 10 Sa̱mpi̱ xma̱pacsako̱ni̱t li̱lhu̱hua, chuná̱ pi̱ hasta naklha xlactahuacako̱y pacs ti̱ xkalhi̱ko̱y tajátat caj xqui̱toklhma̱kó̱. \v 11 Cha̱nchu̱ hua̱nti̱ xma̱xcajua̱li̱ko̱ni̱t xtalacapa̱stacni cspiritu akskahuiní, acxni̱ xucxilhko̱y Jesús xlacán xlakatatzokostako̱y, chu̱ na̱má̱ xca̱tasako̱y: \p —Huix xCam Dios. \p \v 12 Hua̱mpi̱ Jesús xma̱quilhcacsako̱y laqui̱mpi̱ ni̱ nahuanko̱y xatí̱ ya̱ chixcú xuani̱t. \s1 Jesús lacsacko̱y kalhacu̱tuy li̱ma̱kalhtahuáka̱t hua̱nti̱ li̱ma̱pa̱cuhui̱ko̱lh xapóstoles \r (Mateo 10:1-4; Lucas 6:12-16) \p \v 13 A̱li̱sta̱lh Jesús aksputtahui̱ c-aktum ka̱stí̱n, chu̱ antá̱ lacsactasaniko̱lh hua̱nti̱ chuná̱ puhuaniko̱lh pi̱ natamacxtumi̱ko̱y anta̱ni̱ xlá̱ xuí̱, chu̱ xlacán lakminko̱lh. \v 14 Antá̱ li̱lhca̱ko̱lh kalhacu̱tuy ti̱ luhua ankalhí̱n nata̱latapu̱li̱ko̱y, chu̱ naán li̱chihui̱nanko̱y xasa̱sti xtapaksi̱t Dios tu̱ xuili̱putún ca̱tuxá̱huat. Hua̱ xlacán tili̱ma̱pa̱cuhui̱ko̱lh xapóstoles. (Yuma̱ c-xatachihui̱n griego huaniputún “xtama̱lakachá̱n” usu “xlacscujní̱n”.) \v 15 Chu̱ xlá̱ ma̱xqui̱ko̱lh li̱ma̱paksí̱n, chu̱ li̱tlihuaka̱ laqui̱mpi̱ tla̱n natamacaxtuko̱y cspiritu akskahuiní̱ hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y. \v 16 Hua̱ yumá̱ xtucuhuinican kalhacu̱tuy hua̱nti̱ lacsacko̱lh: Simón hua̱nti̱ xlá̱ li̱ma̱pa̱cúhui̱lh Pedro, xa̱hua̱ xta̱lá̱ Andrés; \v 17 Santiago, xa̱hua̱ Juan, hua̱ yumá̱ xcamán ko̱lutzi̱n Zebedeo, chu̱ hua̱nti̱ Jesús ma̱xqui̱ko̱lh xtucuhuinicán Boanerges. (Yuma̱ c-xatachihui̱n arameo huaniputún “Xcaman Jilí”, usu “Chixcuhuí̱n Lacapala̱tnaní̱n”); \v 18 Xa̱hua̱ Andrés, chu̱ Felipe, chu̱ Bartolomé, chu̱ Mateo, chu̱ Tomás; xa̱hua̱ Santiago xkahuasa Alfeo; chu̱ Tadeo; xa̱hua̱ Simón, (yuma̱ chixcú̱ xapu̱lana̱ xta̱tapaksi̱y makapitzi̱n chixcuhuí̱n xuaniko̱cán cananistas); \v 19 xa̱hua̱ Judas Iscariote, hua̱nti̱ a̱li̱sta̱lh timacamá̱sta̱lh Jesús. \s1 Li̱ya̱huacán Jesús pi̱ kalhi̱y xtapuhuá̱n akskahuiní \r (Mateo 12:22-32; Lucas 11:14-23; 12:10) \p \v 20 A̱li̱sta̱lh Jesús alh ta̱laktuncuhuiko̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-aktum chiqui̱ anta̱ni̱ xmakuilakó̱. Luhua lhu̱hua li̱tum tastokpalaca̱, hasta ni̱ xkalhi̱ko̱y quilhtamacú̱ nahua̱yanko̱y. \v 21 Acxni̱ catzi̱ko̱lh xnata̱lan Jesús tu̱ xtlahuama̱, lakminko̱lh laqui̱mpi̱ nale̱nko̱y, sa̱mpi̱ xpuhuanko̱y pi̱ caj ni̱ xaccatzi̱y. \v 22 Chu̱ na̱ chuná̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos hua̱nti̱ xminko̱ni̱tanchá̱ c-Jerusalén, chuná̱ xuanko̱y: “Yuma̱ chixcú huá̱ ta̱scujma̱ Beelzebú xapuxcu akskahuiní, chu̱ caj xli̱tlihuaka̱ li̱tamacaxtuy cspiritu akskahuiní.” \p \v 23 Hua̱mpi̱ Jesús huaniko̱lh catalacatzuhui̱niko̱lh, chu̱ tzúculh li̱xakatli̱ko̱y aktum takalhchihuí̱n, chuná̱ huaniko̱lh: “¿Lá̱ntla̱ huixín puhuaná̱tit pi̱ hua̱nti̱ ta̱scujma̱ akskahuiní, pa̱ tla̱n ta̱la̱makasi̱tzi̱y huatiya akskahuiní, chu̱ natlakaxtuy? \v 24 La̱ntla̱ hua̱ntu̱ quit quili̱ya̱huayá̱tit, chuná̱ qui̱taxtuy: Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ caxati̱cahua̱ xanapuxcun ma̱paksi̱naní̱n xala c-aktum tlanca tíyat, lapi̱ xlacán caj natapa̱pitziko̱y hua̱nti̱ sta̱lanima̱kó̱, chu̱ naacstutzucuko̱y la̱makasi̱tzi̱tahuilako̱y, chu̱ la̱ta̱la̱tlahuako̱y, pus chuná̱ ni̱ lay tapalhi̱y yama̱ pu̱ma̱paksí̱n, huata caj nala̱lactlahuaya̱huako̱y. \v 25 Na̱ chuna li̱tum, lapi̱ aktum xala c-chiqui̱ anta̱ni̱ pu̱tum huilakó̱ xlakkahuasan cha̱tum chixcú, hua̱mpi̱ xlacán caj naacstutzucuko̱y la̱makasi̱tzi̱tahuilako̱y la̱ta̱la̱tlahuako̱y, pus xlacán ni̱ lay catitapalhi̱ko̱lh sa̱mpi̱ lacapala̱ nala̱tamacaxtuko̱y. \v 26 Pus huá̱ cca̱li̱huaniyá̱n, lapi̱ akskahuinín natapa̱pitziko̱y, chu̱ naacstutzucuko̱y la̱ta̱la̱tlahuako̱y, ni̱ lay maka̱s catitapalhi̱ko̱lh, hua̱mpi̱ huata antá̱ nalaksputko̱y. \p \v 27 “Na̱ ti̱ni̱ lay kalhaxtuy tu̱ kalhi̱y cha̱tum tlihuaka chixcú lapi̱ ni̱ xapu̱lana̱ namakatlajacán, chu̱ nachi̱huili̱cán, chu̱ acxni̱ aya makatlajacani̱t, tla̱n natanu̱cán c-xchic, chu̱ nakalhaxtunicán pacs tu̱ kalhi̱y, pus na̱ chuná̱ la̱ntla̱ quit ctlahuani̱t akskahuiní. \p \v 28 “Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ Dios tla̱n ma̱tzanka̱naniko̱y tachixcuhuí̱tat pacs xtala̱kalhi̱ncán, chu̱ na̱ chuná̱ pala tú̱ li̱quilhanko̱y ni̱ lacuan tachihuí̱n. \v 29 Hua̱mpi̱ hua̱nti̱ cala̱huá̱ nali̱kalhkama̱nán hua̱ntu̱ xlá̱ luhua tancs catzi̱y pi̱ huá̱ xtascujut Espíritu Santo, xlá̱ ni̱ lay catima̱tzanka̱nanica̱ xtala̱kalhí̱n huata caxani̱li̱huayaj xtihua̱ xlá̱ lakahui̱ li̱akastacya̱huán.” \p \v 30 Huá̱ chuná̱ li̱huaniko̱lh sa̱mpi̱ xlacán xquilhuama̱kó̱ pi̱ xlá̱ xkalhi̱y cspiritu akskahuiní. \s1 Xtzi, chu̱ xnata̱lán ta̱chihui̱namputunko̱y Jesús \r (Mateo 12:46-50; Lucas 8:19-21) \p \v 31 Acxnitiyá̱ chinko̱lh xtzi Jesús, xa̱hua̱ xnata̱lán, hua̱mpi̱ xlacán quilhtí̱n ta̱yako̱lh, chu̱ caj ma̱tasani̱nanko̱lh. \v 32 Chu̱ hua̱nti̱ antá̱ acxtum xta̱huilakó̱ anta̱ni̱ xlá̱ xuí̱ Jesús, chuná̱ huaniko̱lh: \p —Putzama̱kó̱n mintzí, xa̱hua̱ mili̱nata̱lán, antá̱ ya̱kó̱ quilhtí̱n. \p \v 33 Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tí̱ hua̱ quintzí, chu̱ tí̱ luhua quinata̱lán? \p \v 34 Huata xlá̱ lacaucxilhko̱lh hua̱nti̱ antá̱ xuilakó̱ c-xtuntamacni, chu̱ chuná̱ chihui̱nampá̱: \p —Hua̱ yumá̱ ti̱ luhua quintzí, chu̱ quinata̱lán. \v 35 Sa̱mpi̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ xtláhualh xtalacasquin Dios, hua̱ tamá̱ quintzí, xa̱hua̱ quinata̱lán. \c 4 \s1 Xatakalhchihui̱n cha̱tum chana̱ná \r (Mateo 13:1-9; Lucas 8:4-8) \p \v 1 A̱maktum Jesús alh c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná̱ laqui̱mpi̱ antá̱ nama̱siyuniko̱y tachixcuhuí̱tat xtachihui̱n Dios, chu̱ luhua lhu̱hua̱ laktastokca̱ anta̱ni̱ xlá̱ xuí̱. Pus huá̱ li̱táju̱lh c-aktum pu̱tacutnu̱ hua̱ntu̱ xuí̱ c-xquilhtu̱n chúchut; antá̱ culucs tahui̱, chu̱ a̱makapitzí̱n li̱lhu̱hua̱ antá̱ tahuilako̱lh c-xquilhtu̱n chúchut laqui̱mpi̱ nakaxmatniko̱y xtachihuí̱n. \v 2 Jesús lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ li̱xakatli̱ko̱lh caj lactzu̱ takalhchihuí̱n, chu̱ maktum chuná̱ ta̱chihui̱nanko̱lh: \v 3 “Luhua caakatá̱kstit hua̱ntu̱ nacca̱li̱xakatli̱yá̱n: Maktum xuí̱ cha̱tum chana̱ná. \v 4 Chu̱ acxni̱ cxpuyuti̱lhay xtalhtzi xli̱chánat, makapitzi̱ tama̱chá̱ c-tiji, minko̱chá̱ lactzu̱ spu̱n, chu̱ pacs sacuaqui̱ko̱lh. \v 5 Hua̱ntu̱ tama̱chá̱ xli̱chánat ca̱chihuixni, anta̱ni̱ ni̱ lhu̱hua̱ xkalhi̱y tíyat, tuncán pulhli. \v 6 Hua̱mpi̱ acxni̱ táxtulh chichiní chíchilh na̱ lacapala̱ sca̱cli sa̱mpi̱ ni̱ pu̱lhmá̱n xma̱tzanka̱ko̱ni̱t xtankaxe̱kcán. \v 7 Lhu̱hua̱ xli̱chánat tama̱ko̱chá̱ ca̱lhtucuní̱n, chu̱ ni̱ maka̱s quilhtamacú̱ yama̱ tachaná̱n punko̱lh, hua̱mpi̱ a̱tzinú̱ lhtucú̱n lacapala̱ stacli, ma̱aklankanu̱ko̱lh, chu̱ ni̱ má̱xqui̱lh quilhtamacú̱ nastacko̱y. \v 8 Hua̱mpi̱ makapitzi̱n xli̱chánat tama̱ko̱chá̱ c-xatla̱n tíyat, chu̱ luhua tla̱n stacko̱lh lactzu̱ li̱chánat, chu̱ lhu̱hua̱ ma̱sta̱ko̱lh xatahuácat. Huí̱ tu̱ má̱sta̱lh puxamaca̱hu xtalhtzi caj akatum, chu̱ huí̱ tu̱ má̱sta̱lh tutumpuxam, chu̱ makapitzí̱n hasta aktum ciento.” \p \v 9 Acxni̱ huanko̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n, Jesús chuná̱ huaniko̱lh hua̱nti̱ xkaxmatnima̱kó̱ xtachihuí̱n: “¡Lapi̱ huixín kalhi̱yá̱tit mintake̱ncán pus li̱huana̱ cakaxpáttit laqui̱mpi̱ naakata̱ksá̱tit hua̱ntu̱ cca̱ma̱akata̱ksni̱putuná̱n!” \s1 Jesús huan xatú̱ xpa̱lacata̱ li̱huanko̱y caj la̱ actzu̱ cuento takalhchihuí̱n \r (Mateo 13:10-17; Lucas 8:9-10) \p \v 10 Acxni̱ caja xacstucán tamakaxtakko̱lh Jesús, xa̱hua̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ makapitzí̱n hua̱nti̱ ankalhí̱n xta̱latla̱huanko̱y, xlacán laktalacatzuhui̱ko̱lh, chu̱ kalhasquinko̱lh xatú̱ xuamputún yama̱ takalhchihuí̱n xpa̱lacata chana̱ná. \v 11 Jesús chuná̱ huaniko̱lh: “Xli̱ca̱na̱, huixín Dios ca̱ma̱akata̱ksni̱putuná̱n la̱ntla̱ xlá̱ lacasquín calatama̱ko̱lh hua̱nti̱ natapaksi̱niko̱y, hua̱mpi̱ hua̱ la̱ntla̱ makapitzi̱n tachixcuhuí̱tat, ma̱squi cli̱ma̱xtunima̱kó̱ hua̱ntu̱ xlacán lakapasko̱y, ni̱ pala chuná̱ catili̱lacputzako̱lh la̱ntla̱ naakatakskoy. \v 12 Chu̱ chuná ma̱squi lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ caucxilhko̱lh tu̱ quit ctlahuako̱y, caj chunata natamakaxtakko̱y xta̱chuná̱ pala ni̱tú̱ ucxilhko̱lh; ma̱squi caquinkaxmatniko̱lh hua̱ntu̱ cli̱chihui̱nama̱, ni̱tú̱ catiakata̱ksko̱lh. Chu̱ lapi̱ ni̱ naca̱najlay la̱ntla̱ tu̱ Dios li̱xakatli̱ko̱y xtalakalhamá̱n, xlá̱ ni̱ lay catima̱tzanka̱naniko̱lh xtala̱kalhi̱ncán.” \s1 Jesús ma̱akata̱ksni̱nán xatú̱ luhua huamputún xatakalhchihui̱n chana̱ná \r (Mateo 13:18-23; Lucas 8:11-15) \p \v 13 Chu̱ Jesús huanipalako̱lh hua̱nti̱ kalhasquinko̱lh: “Lapi̱ huixín ni̱ akata̱ksá̱tit yuma̱ xatakalhchihui̱n chana̱ná̱ hua̱ntu̱ ni̱ pala tuhua̱, ¿lá̱ntla̱ chú̱ naakata̱ksá̱tit a̱makapitzí̱n tu̱ caj takalhchihuí̱n hua̱ntu̱ nactica̱huaniyá̱n a̱li̱sta̱lh? \v 14 Yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ alh chan xli̱chánat, huá̱ xta̱chuná̱ qui̱taxtuy hua̱nti̱ li̱akchihui̱nán xtachihui̱n Dios. \v 15 Yuma̱ tachaná̱n hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ c-tiji̱ li̱taxtuko̱y caxati̱cahuá̱ ti̱ kaxmatko̱y xtachihuí̱n la̱ntla̱ xlá̱ lacasquín nalatama̱ko̱y c-xasa̱sti xtapáksi̱t, hua̱mpi̱ mina̱chá̱ akskahuiní, chu̱ ma̱pa̱nu̱y yama̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ xchancani̱t c-xnacu̱cán. \v 16 Yama̱ li̱chánat hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ c-ca̱chihuixni, na̱ chuná̱ li̱taxtuko̱y hua̱nti̱ acxni̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, luhua aktum tapa̱xuhuá̱n ca̱najlako̱y, lakati̱ko̱y, chu̱ tla̱n tlahuako̱y. \v 17 Hua̱mpi̱ cumu ni̱ pu̱lhmá̱n xkalhi̱y xtankaxe̱kcán, ni̱ luhua maka̱s makapalako̱y, acxni̱ chú̱ min tu̱ nali̱talactuhuajko̱y, usu huí̱ ti̱ li̱aksanko̱y caj xpa̱lacata li̱pa̱huanko̱y xtachihui̱n Dios, tzucuko̱y li̱puhuanko̱y, huata tu̱ tlahuako̱y, xatlá̱n tuncán li̱makaxtakta̱yako̱y. \v 18 Yama̱ li̱chánat hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ ca̱lhtucuní̱n, na̱ chuná̱ qui̱li̱taxtuy hua̱nti̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, \v 19 hua̱mpi̱ cumu antá̱ c-xlatama̱tcán a̱tzinú̱ li̱ta̱katzanka̱ko̱y catu̱huá̱ hua̱ntu̱ huí̱ xala ca̱tuxá̱huat la̱ntla̱ nakalhi̱ko̱y lhu̱hua tumi̱n, chu̱ la̱ntla̱ li̱pa̱xuhu nalatama̱ko̱y, pus chuná̱ li̱ta̱kskahuitama̱ko̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ xlacán lakati̱ko̱y, chu̱ na̱ chuná̱ chú̱ li̱ma̱aklankanu̱ko̱y tu̱ catzi̱ko̱y xtapaksi̱t Dios, chu̱ ni̱ ma̱xqui̱ko̱y quilhtamacú̱ nama̱sta̱ko̱y xtahuacatcán. \v 20 Chu̱ yama̱ li̱chánat tu̱ tama̱ko̱chá̱ c-xatla̱n tíyat, chu̱ ma̱sta̱ko̱y xatahuácat li̱taxtuko̱y hua̱nti̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, ca̱najlako̱y, li̱pa̱huanko̱y, chu̱ li̱tzaksako̱y li̱scujko̱y c-xlatama̱tcán, chuná̱ ma̱sta̱ko̱y xtahuacatcán: huí̱ tu̱ ma̱sta̱ko̱y puxamaca̱hu, chu̱ huí̱ tu̱ ma̱sta̱ko̱y tutumpuxam, usu aktum ciento caj la̱ntla̱ cha̱tunu.” \s1 Xatakalhchihui̱n aktum mákskot \r (Lucas 8:16-18) \p \v 21 Jesús na̱ huanipalako̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n: “Acxni̱ cha̱tum ma̱pasi̱y aktum mákskot, ¿pi̱ caj la̱ntla̱ nama̱pasi̱y natamacanu̱y c-xtampi̱n xpu̱tama? ¿Usuchí̱ nali̱talahuili̱y aktum cajón? Pus hua̱nti̱ kalhi̱y aktum mákskot huata huili̱y ta̱lhmá̱n c-xpu̱táhui̱lh laqui̱mpi̱ mákat namakaxkaka̱nán. \v 22 Na̱ chuná̱ ni̱ lay tú̱ tze̱k tlahuacán pala ni̱ fuerza̱ natasiyuy lacatzucu̱, chu̱ hua̱ntu̱ caj tze̱k li̱catzi̱cán pala ni̱ ca̱lakuá̱n natamakaxtaka. Pala aktum quintachihuí̱n ni̱ lay akata̱ksá̱tit, namín quilhtamacú̱ acxni̱ pacs naakata̱ksá̱tit. \v 23 Huá̱ xpa̱lacata̱ cca̱li̱huaniyá̱n, pala huixín kalhi̱yá̱tit mintake̱ncán fuerza̱ catlahuanítit caakatá̱kstit quintachihuí̱n.” \p \v 24 Jesús huanipalako̱lh: “Li̱huana̱ caakatá̱kstit hua̱ntu̱ quinkaxpatnipá̱tit, sa̱mpi̱ chuná̱ la̱ntla nali̱tzaksati̱lhayá̱tit akata̱ksá̱tit xatla̱n xtalacapa̱stacni Dios tu̱ cca̱ma̱siyuniti̱lhayá̱n, Dios na̱ xaa̱li̱huacá̱ naca̱ma̱xqui̱ti̱lhayá̱n talacapa̱stacni̱ laqui̱mpi̱ natiakata̱ksá̱tit tlakcu lhu̱hua xatla̱n xtalacapa̱stacni. \v 25 Pus hua̱nti̱ laktzaksay akata̱ksa̱ hua̱ntu̱ kalhi̱y, a̱tzinú̱ natima̱xqui̱cancú ta̱kata̱ksni; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱ li̱tzaksaputún maclacasquín ta̱kata̱ksni̱ hua̱ntu̱ kalhi̱y, xlá̱ namaklhti̱ko̱cán hasta ma̱squi xma̱n huá̱ hua̱ntu̱ kalhi̱y.” \s1 Xatakalhchihui̱n li̱chánat ni̱ma̱ xacstu staca \p \v 26 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh: “Xtapaksi̱t Dios na̱ xta̱chuná̱ qui̱taxtuy la̱ntla̱ cha̱tum chixcú̱ ti̱ an chan xtalhtzi xli̱chánat c-xpú̱cuxtu. \v 27 A̱li̱sta̱lh xlá̱ an c-xchic laqui̱mpi̱ najaxa, chu̱ nalhtatay. Maka̱s quilhtamacú̱ nalacatza̱lay, chu̱ yama̱ li̱chánat punta̱cxtuy, na̱ staca, hua̱mpi̱ xlá̱ ni̱ catzi̱y xatú̱ li̱stacma̱, sa̱mpi̱ hua̱ tíyat ma̱stacama̱. \v 28 Yama̱ li̱chánat lakpún, pulha, taxtuniy xtankáxe̱k, staca, xana̱y, chu̱ a̱li̱sta̱lh ma̱sta̱y xatahuácat, hua̱mpi̱ yuma̱ tachaná̱n pacs c-tíyat tíyalh hua̱ntu̱ lí̱stacli, chu̱ tíyat tu̱ ma̱láni̱lh xalí̱huat. \v 29 Cha̱nchu̱ acxni̱ lakchá̱n xquilhtamacú̱ la̱ntla̱ catlán huata an qui̱y xtahuacat xtachaná̱n.” \s1 Xatakalhchihui̱n li̱chánat ni̱ma̱ lacapala̱ staca \r (Mateo 13:31-32; Lucas 13:18-19) \p \v 30 Jesús huampá̱: “¿La̱ntla̱ puhuaná̱tit natzucuy xtapaksi̱t Dios yunú̱ ca̱tuxá̱huat? Usuchí̱ ¿túcuya̱ takalhchihuí̱n tla̱n xta̱ma̱lacaxtumi̱hu? \v 31 Puschí̱ xta̱chuná̱ natzucuy, chu̱ nastaca̱ la̱ntla̱ xtalhtzi mostaza acxni̱ chancán c-tíyat. Yuma̱ li̱chánat hua̱ntu̱ a̱tzinú̱ tlak lactzu̱ xatalhtzi quihui̱ ni̱ma̱ lacapala̱ staca, chu̱ tlanca quihui huan. \v 32 Hua̱mpi̱ acxni̱ chancán xlá̱ tzucuy staca, chu̱ luhua ta̱lhmá̱n huan; chu̱ ni̱tú̱ makalakchá̱n, chu̱ hasta luhua laclhma̱n xpakaní̱n taxtuniy, hasta lactzu̱ spu̱n tla̱n tlahuako̱y antá̱ xma̱sakacán c-xpakaní̱n.” \s1 Jesús xli̱ankalhí̱n li̱chihui̱nán caj la̱ cuento \r (Mateo 13:34-35) \p \v 33 Jesús xliankalhí̱n xli̱xakatli̱ko̱y tachixcuhuí̱tat caj la̱ cuento c-xtakalhchihuí̱n laqui̱mpi̱ pacs naakata̱ksko̱y hua̱ntu̱ xuaniputunko̱y. \v 34 Xlá̱ ni̱tú̱ xli̱ta̱chihui̱nanko̱y pala ni̱ fuerza̱ nali̱ma̱xtuniko̱y hua̱ntu̱ xlacán xlakapasko̱y; chu̱ lapi̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t ni̱ pacs xakata̱ksko̱y, a̱li̱sta̱lh xlá̱ xli̱ma̱akata̱ksni̱ko̱y hua̱ntu̱ xuaniputún. \s1 Jesús ma̱cacsay u̱n xa̱hua̱ ta̱kaya̱huaná \r (Mateo 8:23-27; Lucas 8:22-25) \p \v 35 Yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ aya tzí̱sualh, chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Catacutui̱ caahu c-xa̱quilhtu̱tu ta̱kayahuaná. \p \v 36 Puschí̱ makaxtakko̱lh li̱lhu̱hua̱ c-xquilhtu̱n chúchut, xli̱ma̱kalhtahuáka̱t taju̱ko̱lh c-pu̱tacutnu̱ anta̱ni̱ xtaju̱ma̱ Jesús hua̱ntu̱ aya xli̱kalhkalhi̱ma̱ca̱. A̱makapitzí̱n lactzu̱ pu̱tacutnu̱ na̱ sta̱laniko̱lh anta̱ni̱ xama̱ Jesús. \v 37-38 Xlá̱ alh c-xtanka̱n pu̱tacutnu, chu̱ tíyalh aktum acxtícat, chu̱ antá̱ táma̱lh laqui̱mpi̱ nalhtatay. Hua̱mpi̱ caj li̱puntzú̱ taká̱talh palha u̱n, na̱ li̱pe̱cua̱ tzúculh ta̱kaya̱huay ta̱kaya̱huaná, tzúculh tanakataju̱y chúchut c-pu̱tacutnu, hasta xtakalhtzamamajá. Pus xli̱ma̱kalhtahuáka̱t lacapala̱ ma̱stacuani̱ko̱lh Jesús, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, cata̱qui. ¿Tú̱ xpa̱lacata ni̱ cuí̱ntaj tlahuaya̱ sa̱mpi̱ namu̱xtuya̱hu? \p \v 39 Jesús tá̱qui̱lh, li̱ma̱páksi̱lh catácacsli̱ u̱n, chu̱ chuná̱ huánilh ta̱kaya̱huaná: \p —¡Cacs catahuila, chu̱ nia̱lh cata̱kaya̱hua! \p Puschí̱ yama̱ u̱n xa̱hua̱ ta̱kaya̱huaná cacs tahuilako̱lh. Xli̱ca̱na̱ luhua maktum tacá̱cacsli. \v 40 Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —¿Tú̱huan taji̱ li̱pe̱cuaná̱tit? ¡Xli̱ca̱na̱ pi̱ huixín ni̱ luhua quili̱pa̱huaná̱tit! \p \v 41 Hua̱mpi̱ xlacán caj cacs xlacahuanko̱ni̱t, sa̱mpi̱ luhua tla̱n xmaka̱klhako̱ni̱t hua̱ntu̱ xtlahuani̱t Jesús, chu̱ xma̱n huá̱ tla̱n chuná̱ xla̱huaniko̱y xacstucán: \p —¿Pus tú̱ ya̱ li̱tlihuaka̱ kalhi̱y yuma̱ chixcú, pi̱ hasta ma̱squi hua̱ u̱n, chu̱ ta̱kaya̱huaná̱ kalhakaxmatko̱y acxni̱ xlá̱ ma̱paksi̱ko̱y? \c 5 \s1 Cha̱tum chixcú xala c-Gadara xma̱xcajua̱li̱nini̱t xtalacapa̱stacni̱ akskahuiní \r (Mateo 8:28-34; Lucas 8:26-39) \p \v 1 Pus timinko̱chá̱ c-xa̱quilhtu̱tu ta̱kaya̱huaná̱, chu̱ cha̱nko̱lh c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Gadara. \v 2 Acxni̱ tácutli̱ Jesús c-pu̱tacutnu, tuncán tímilh pa̱xtoka̱ cha̱tum chixcú̱ ti̱ xla̱kalhi̱nini̱t xtalacapa̱stacni akskahuiní, yama̱ chixcú̱ xlá̱ titáxtulh c-xtampi̱n sipi̱ c-lhucu̱ anta̱ni̱ xma̱nu̱ko̱cán ni̱ní̱n, \v 3 sa̱mpi̱ xkalhi̱y xpu̱táhui̱lh antá. Luhua li̱xcájnit xli̱catzi̱y, ni̱tí̱ lay xmacalay xli̱tlihuaka̱ laqui̱mpi̱ nachi̱huili̱cán. \v 4 Xli̱maklhu̱huatá̱ tzaksaca̱ li̱chi̱cán cadena, chu̱ li̱cá̱n, c-xtuhuán, chuj chí̱ c-xmacán, hua̱mpi̱ hua̱ cadena, lactzu̱ lactzú̱ xtlahuani̱t, xlacputxni̱t, chu̱ hua̱ li̱cá̱n, pacs xlactucxa, na̱ ti̱ ni̱ lay xma̱actu̱ju̱y. \v 5 Na̱ xli̱ankalhí̱n, ca̱cuhuiní, chu̱ ca̱tzi̱sní, xca̱tasapu̱lay ca̱ka̱sti̱ní̱n, chu̱ c-pu̱ta̱cnú̱n, chu̱ xacstuli̱ma̱sipa̱ni̱cán chíhuix. \v 6 Makatcú̱ xmina̱chá̱ Jesús acxni̱ úcxilhli, takosú̱n lákmilh, chu̱ acxni̱ cha̱lh anta̱ni̱ xyá̱, lakatatzokóstalh. \v 7-8 Hua̱mpi̱ Jesús li̱ma̱páksi̱lh: \p —Huix cspiritu akskahuiní, camakáxtakti̱ tama̱ chixcú. \p La̱ xe̱k ca̱tásalh, chuná̱ kálhti̱lh: \p —Jesús, xCam Dios xala ta̱lhmá̱n, ¿Tú̱ huix quinca̱li̱ta̱talacastuca? Tlanca li̱tlá̱n cca̱squiniyá̱n pi̱ ni̱ naquinca̱ma̱pa̱ti̱ni̱ya. \p \v 9 Jesús kalhásquilh: \p —¿Tú̱ huanicana? \p Yama̱ cspiritu akskahuiní̱ chuná̱ kalhtí̱nalh: \p —Cli̱tapa̱cuhui̱ya̱hu Legión sa̱mpi̱ quilhu̱huacán hua̱nti̱ cpuxcu̱naniya̱hu yuma̱ chixcú. \p \v 10 Na̱ luhua tlanca li̱tlá̱n squiniko̱lh Jesús pi̱ ni̱ natlakale̱nko̱y a̱lacatanu̱ c-tíyat. \v 11 Chu̱ antá̱ lacatzú̱ c-ka̱stí̱n xlapu̱lako̱y kampu̱tum lhu̱hua paxni, xputxua̱yama̱kó̱. \v 12 Acxni̱ cspiritu akskahuiní̱ ucxilhko̱lh lhu̱hua paxni, luhua tlanca li̱tlá̱n squiniko̱lh Jesús, chuná̱ huaniko̱lh: \p —Caquinca̱ma̱xqui̱ talacasquín nacpa̱laktaju̱ya̱hu yama̱ kampu̱tum paxni̱ laya̱kó̱ tanú̱ lacatzú̱. \p \v 13 Ma̱n huá̱ lacasquiniko̱lh Jesús, taxtuko̱lh yama̱ lhu̱hua cspiritu akskahuinín, aya pa̱laktaju̱ko̱lh paxni. Pero yama̱ paxni̱ tzucuko̱lh kosnanko̱y, anko̱lh lacatum anta̱ni̱ luhua c-xuástat, antá̱ chú̱ taju̱ko̱chá̱ c-ta̱kaya̱huaná̱ anta̱ni̱ tijicsuako̱lh; ma̱x pala aktuy mi̱lh xuani̱t. \v 14 Cha̱nchu̱ hua̱nti̱ xmaktakalhma̱kó̱ paxni, acxni̱ ucxilhko̱lh la̱ntla̱ ni̱ko̱lh paxni, takosú̱n tza̱lako̱lh, chu̱ cani̱huá̱ c-tiji, chu̱ anta̱ni̱ caj pu̱lahuilako̱ca̱ li̱chihui̱nanko̱lh hua̱ntu̱ xakspulako̱ni̱t. Puschí̱ lhu̱hua chixcuhuí̱n minko̱lh ucxilhko̱y yumá̱ tu̱ xlani̱t. \v 15 Acxni̱ chinko̱lh anta̱ni̱ xyá̱ Jesús, ucxilhko̱lh chixcú̱ ti̱ xapu̱lana̱ xkalhi̱y yama̱ kampu̱tum cspiritu akskahuinín, antá̱ xlá̱ cajá xuí̱, tla̱n xlhaka̱nani̱t, na̱ luhua actancsá xuí̱ c-xtalacapa̱stacni. Pero xlacán xpe̱cuaniko̱y. \v 16 Makapitzí̱n ti̱ luhua xucxilhko̱ni̱t la̱ntla̱ xakspulani̱t chixcú̱ ti̱ xpa̱laktaju̱ni̱t akskahuiní, chuj chí̱ xpa̱lacata̱ paxni̱ la̱ntla̱ ni̱ko̱lh, tzucuko̱lh li̱chihui̱nanko̱y. \v 17 Hua̱mpi̱ acxni̱ tla̱n akata̱ksko̱lh hua̱ntu̱ xtlahuani̱t Jesús tzucuko̱lh huaniko̱y pi̱ catláhualh li̱tlá̱n, catatampú̱xtulh c-xca̱chiqui̱ncán. \v 18 Acxni̱ Jesús táju̱lh c-pu̱tacutnu, yuma̱ chixcú̱ ti̱ xapu̱lh xkalhi̱y xtalacapa̱stacni akskahuiní, chuná̱ huánilh: \p —Catlahua̱ li̱tlá̱n, caquima̱xqui̱ talacasquín nacsta̱laniyá̱n. \p \v 19 Hua̱mpi̱ Jesús ni̱ tla̱n tlahuánilh tu̱ csquinima̱, huata chuná̱ huánilh: \p —Catáspitti̱ c-mínchic, calakpinkó̱ mili̱nata̱chiquí̱n. Cali̱xakatli̱kó̱ la̱ntla̱ tlanca li̱tlá̱n tlahuanini̱tán Quimpu̱chinacán, chu̱ la̱ntla̱ kayaj catzanini̱tán acxni̱ ma̱pacsán. \p \v 20 Pus yama̱ chixcú̱ alh, xlá̱ tzúculh li̱chihui̱nán la̱ntla̱ Dios xmakta̱yani̱t, chu̱ hua̱nti̱ xkaxmatniko̱y, luhua xca̱cni̱naníko̱y Jesús caj xpa̱lacata xtascújut hua̱ntu̱ xlá̱ xtlahuani̱t, cani̱huá̱ xli̱chihui̱nancán Jesús c-akca̱hu lactzu̱ ca̱chiquí̱n tu̱ la̱ntla̱ xli̱pacscán xli̱tapa̱cuhui̱y Decápolis. \s1 Cha̱tum pusca̱t xamaniy clhaka̱t Jesús, chu̱ pacsa \r (Mateo 9:18-26; Lucas 8:40-56) \p \v 21 Acxni̱ Jesús qui̱táspitli̱ c-xa̱quilhtu̱tu, chu̱ tácutli̱ c-pu̱tacutnu, lhu̱hua tuncán tilaktastokpalako̱lh anta̱ni̱ xlá̱ xlaya̱ c-xquilhtu̱n chúchut, chu̱ antá̱ xlá̱ tzúculh li̱xakatli̱palako̱y xtachihui̱n Dios. \v 22 Caj li̱puntzú̱ chilh cha̱tum xapuxcu ma̱paksi̱ná̱ xala c-xpu̱kalhtahuakacan judíos xuanicán Jairo. Acxni̱ úcxilhli̱ Jesús, alh lakatatzokostay, \v 23 chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Quintzuma̱t luhua snu̱n ta̱tatlay, chu̱ aya ni̱ma̱. Caquinta̱pi̱ c-quínchic laqui̱mpi̱ huix nali̱acchipaya̱ mimacán, chu̱ nama̱pacsaya, laqui̱mpi̱ li̱pa̱xuhu nalatama̱palay. \p \v 24 Pus Jesús tá̱alh, hua̱mpi̱ luhua xtzamacán c-tiji, hasta xla̱lacxquititi̱lhacán. \v 25 Cha̱nchu̱ c-xlaksti̱pa̱ncan li̱lhu̱hua̱ xmakmima̱ cha̱tum pusca̱t hua̱nti̱ aya xkalhi̱y akcu̱tuy ca̱ta̱ la̱ntla̱ xta̱tatlay, cstajmakama̱ kalhni, chu̱ niucxni̱ xtamakaxtekniy. \v 26 Chu̱ lhu̱hua ma̱cuchi̱naní̱n xma̱cuchi̱ko̱ni̱t, hua̱mpi̱ caj tla̱n xma̱pa̱ti̱ni̱ko̱ni̱t sa̱mpi̱ ni̱tú̱ xmakta̱yako̱ni̱t, caj tla̱n xmaklhti̱ko̱ni̱t xtumi̱n hua̱ntu̱ xlá̱ xkalhi̱y, chu̱ li̱huacá̱ xtasnu̱ni̱ma̱. \v 27-28 Huá̱ xpa̱lacata, acxni̱ káxmatli̱ la̱ntla̱ xli̱chihui̱nancán Jesús xlá̱ chuná̱ puhua̱: “Huatiya̱ lapi̱ xacqui̱tóklhnilh tama̱ xlháka̱t, yuma̱ quintajátat napacsa.” Cha̱nchu̱ pi̱ luhua xtzamacán, xlá̱ lacatzucu̱ laktalacatzúhui̱lh c-xke̱n, chu̱ tze̱k xamánilh clhaka̱t Jesús. \v 29 Pus tuncán titachokónilh xkalhni̱ anta̱ni̱ cstajtamakama̱, chu̱ scayaj li̱cátzalh xtiyatli̱hua̱ pi̱ aya xpacsnini̱t xtajátat. \v 30 Hua̱mpi̱ Jesús makcátzi̱lh tuncán pi̱ hua̱ tlanca xli̱tlihuaka̱ xli̱pacsni̱t cha̱tum. Xlá̱ talakáspitli, tzúculh lacaputza̱nán anta̱ni̱ xya̱kó̱ li̱lhu̱hua, chu̱ chuná̱ kalhasquiní̱nalh: \p —¿Tí̱ xámalh quilháka̱t? \p \v 31 Cha̱nchu̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Huix ucxílhpa̱t pi̱ luhua tzamacán, chu̱ cati̱huá̱ qui̱toklhma̱kó̱n la̱ntla̱ lacxquitiko̱yá̱n, na̱ huana: ‘¿Tí̱ xámalh quilháka̱t?’ \p \v 32 Hua̱mpi̱ Jesús ca̱x tzúculh lacaputza̱nán lacaxtum laqui̱mpi̱ naucxilha̱ tí̱ cxamanini̱t xlháka̱t, chu̱ xma̱pacsani̱t. \v 33 Yama̱ pusca̱t xcatzi̱y pi̱ huá̱ xma̱pacsacani̱t, huá̱ xpa̱lacata tzúculh li̱pe̱cuán, clhpipima̱ talacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xyá̱ Jesús, lakatatzokóstalh c-xlacatí̱n, huánilh pi̱ huá̱ xamanini̱t clháka̱t, chu̱ xma̱pacsani̱t. \v 34 Jesús huánilh: \p —Na̱na̱, huix pacsni̱ta̱ sa̱mpi̱ ca̱najlani̱ta̱ pi̱ quit tla̱n nacma̱pacsayá̱n, li̱pa̱xuhu capit c-mínchic, sa̱mpi̱ la̱nchú̱ aya pacsni̱t mintajátat. \p \v 35 Jesús chunacú̱ xchihui̱nama̱ acxni̱ chinko̱lh makapitzí̱n, xlacán minko̱chá̱ c-xchic Jairo. Chuná̱ huaniko̱lh xtla̱t yama̱ tzuma̱t: \p —U̱cu ni̱lh mintzuma̱t. ¿Tú̱ taji̱ li̱ma̱acchichijui̱ya̱ ma̱kalhtahuaka̱na Jesús? \p \v 36 Hua̱mpi̱ Jesús ni̱ cuí̱ntaj tlahuaniko̱lh hua̱ntu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huánilh Jairo: \p —Huix chunacú̱ caquili̱pá̱huanti, chu̱ ni̱ capé̱cuanti. \p \v 37 Ni̱ lacásquilh pacs nasta̱laniko̱y, caj xma̱n Pedro, Santiago, xa̱hua̱ Juan, xta̱la Santiago. \v 38 Acxni̱ cha̱nko̱lh c-xchic Jairo, úcxilhli̱ pi̱ luhua tzamacán, chu̱ pacs xtasama̱kó̱, chu̱ xli̱puhuahuilako̱lh. \v 39 Jesús tánu̱lh c-chiqui, chu̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata acchilij tanu̱pá̱tit, chu̱ tasapá̱tit? Pus tama̱ tzuma̱t caj lhtatama̱, ni̱ xaní̱n la̱ntla̱ huixín puhuaná̱tit. \p \v 40 Puschí̱ huata caj tzúculh li̱li̱tzi̱nko̱y xtachihuí̱n. Jesús huaniko̱lh pi̱ pu̱tum cataxtuko̱lh, caj xma̱n xtzi, xa̱hua̱ xtla̱t yama̱ tzuma̱t, chu̱ hua̱nti̱ xta̱minko̱ni̱t ta̱tanu̱ko̱lh anta̱ni̱ xmá̱. \v 41 Chipánilh xmacan tzuma̱t, huánilh: \p —Talita cum (yuma̱ c-xatachihui̱n arameo xuaniputún: “Huix cuanimá̱n, tzuma̱t, cata̱qui.”) \p \v 42 Yuma̱ tzuma̱t cajcu xakcu̱tuy ca̱ta xuani̱t, tuncán tá̱qui̱lh, chu̱ xlá̱ tzúculh tla̱huán. Chu̱ hua̱nti̱ xucxilhma̱kó̱ lhpipak li̱lacahuanko̱ni̱t li̱ca̱cni̱ tu̱ xtlahuani̱t. \v 43 Ali̱sta̱lh Jesús li̱pe̱cua̱ li̱ma̱lakapaksi̱ko̱lh Xtla̱tcán pi̱ ni̱tí̱ cacátzi̱lh la̱ntla̱ lakastakuánalh xtzuma̱tcán, chú na̱ huaniko̱lh cama̱hui̱ko̱lh. \c 6 \s1 Jesús an li̱akchihui̱naniko̱y xasa̱sti xtapaksi̱t Dios xnata̱chiquí̱n xala c-Nazaret \r (Mateo 13:53-58; Lucas 4:16-30) \p \v 1 A̱li̱sta̱lh Jesús titaxtupá̱, chu̱ ta̱anko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-xca̱chiquí̱n anta̱ni̱ xlá̱ cstacni̱t. \v 2 Acxni̱ chilh sábado, acxni̱ pacs judíos xjaxko̱y, Jesús tánu̱lh c-xpu̱kalhtahuakacán, chu̱ tzúculh ma̱siyuniko̱y ti̱ xtamakstokko̱ni̱t xtachihui̱n Dios. Pacs ti̱ xkaxmatnima̱kó̱ li̱lhu̱hua, caj lanaj xli̱lacahuanko̱y xtachihuí̱n, sa̱mpi̱ ni̱ xakata̱ksko̱y ní̱ xtiyani̱t talacapa̱stacni. Makapitzí̱n chuná̱ tzúculh la̱huaniko̱y: \p —¿Ní̱ cahuá̱ catzí̱nilh pacs yuma̱ lanca talacapa̱stacni̱ hua̱ntu̱ catzi̱y yuma̱ chixcú? Usu ¿tí̱ má̱xqui̱lh li̱skálalh, chu̱ la̱ntla̱ kálhi̱lh li̱tlihuaka̱ nali̱tlahuay lactlanca li̱ca̱cni tatlahu hua̱ntu̱ tlahuako̱y? \v 3 Pus ¿tú̱ hua̱ yumá̱ carpintero, xkahuasa María, chu̱ na̱ xnata̱lán Santiago, chu̱ José, xa̱hua̱ Judas, chu̱ Simón, chu̱ xnata̱lan lactzumaján ti̱ na̱ antá̱ u̱nú̱ huilakó̱, chu̱ lakapasko̱ya̱hu? \p Antá̱ c-xca̱chiquí̱n chuná̱ xpuhuaniko̱y, huá̱ xpa̱lacata lhu̱hua̱ ni̱ xma̱tla̱ni̱ko̱y xtachihuí̱n. \v 4 Hua̱mpi̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Pu̱tum tachixcuhuí̱tat li̱pa̱huanko̱y cha̱tum profeta pi̱ nali̱akchihui̱naniko̱y xtalacapa̱stacni Dios hua̱ lapi̱ xala a̱lacatanu̱ ca̱chiquí̱n, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ antá̱ xala c-xca̱chiquí̱n hua̱nti̱ xli̱ta̱chiqui, chu̱ xli̱nata̱lán, ni̱ xma̱tla̱ni̱niko̱y hua̱ntu̱ li̱chihui̱nán. \p \v 5 Jesús ni̱ lalh li̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱lh ti̱ xala c-Nazaret pala tú̱ tlanca li̱ca̱cni xtláhualh, sa̱mpi̱ xnata̱chiquí̱n ni̱ xca̱najlaniko̱y pi̱ xkalhi̱y li̱tlihuaka̱ nali̱tlahuay, caj xma̱n cha̱stuy ma̱tla̱ni̱ko̱lh naacuili̱ko̱y xmacán, chu̱ ma̱pacsaniko̱lh xtajatatcán. \v 6 Jesús luhua li̱pe̱cua̱ lilakapútzalh, chu̱ li̱puhua̱, sa̱mpi̱ xlacán ni̱ xca̱najlaniputunko̱y. Huata alh a̱lacatanu̱ lactzu̱ ca̱chiquí̱n laqui̱mpi̱ antá̱ nali̱akchihui̱nán xtachihui̱n Dios. \s1 Jesús ma̱lakacha̱ko̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t naanko̱y li̱akchihui̱nantla̱huanko̱y xtachihui̱n Jesús \r (Mateo 10:5-15; Lucas 9:1-6) \p \v 7 Maktum ma̱makstokko̱lh kalhacu̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ huaniko̱lh pi̱ naanko̱y li̱cha̱tiyú̱n li̱akchihui̱nanko̱y xtachihuí̱n. Ma̱xqui̱ko̱lh li̱tlihuaka, chu̱ tapáksi̱t pi̱ tla̱n natamacaxtuko̱y cspiritu akskahuiní. \v 8 Na̱ li̱ma̱paksi̱ko̱lh pi̱ ni̱tú̱ nale̱nko̱y xala c-xtijicán hua̱ntu̱ namaclacasquinko̱y pala pú̱xtoko, na̱ ni̱ pala caxtala̱nchu̱, na̱ ni̱ pala tumi̱n hua̱ntu̱ nali̱hua̱yanko̱y. \v 9 Huaniko̱lh pi̱ tla̱n nale̱nko̱y xtatuhuanu̱ncán, hua̱mpi̱ xma̱n hua̱ntu̱ xtatuhuanu̱ko̱ni̱t, xa̱hua̱ xlhaka̱tcán caj hua̱ntu̱ xlhaka̱ko̱ni̱t, chu̱ kantuma xli̱xtokocán. \v 10 Chuná̱ huaniko̱lh: \p —Cani̱cahuá̱ anta̱ni̱ naca̱ma̱nu̱caná̱tit c-aktum chiqui, antá̱ natamakaxtaká̱tit hasta ni̱li̱huaya̱ nataxtuya̱pítit antá̱ yama̱ lacatum. \v 11 Lapi̱ c-aktum chiqui usu ca̱chiquí̱n ni̱tlá̱n naca̱tlahuacaná̱tit, chu̱ ni̱ nakaxmatputunko̱y hua̱ntu̱ huixín li̱chihui̱nampá̱tit, pus huata huixín cataxtútit, chu̱ acxni̱ nataxtuyá̱tit caca̱tantu̱tincxcántit pokxni̱ hua̱ntu̱ antá̱ ca̱lactahuacán laqui̱mpi̱ xlacán nacatzi̱ko̱y pi̱ huixín nia̱lh mincui̱ntajcán lapi̱ naaktzanka̱ko̱y tama̱ chixcuhuí̱n. \p \v 12 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t taca̱xko̱lh, chu̱ anko̱lh c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n, tzucuko̱lh li̱akchihui̱naniko̱y tachixcuhuí̱tat pi̱ catalakaspita̱yako̱lh, chu̱ calakpali̱ko̱lh lacli̱xcajnit xtalacapa̱stacnicán tu̱ kalhi̱ko̱y. \v 13 Na̱ lhu̱hua ta̱tatlaní̱n ma̱pacsako̱lh, caj aceite xli̱tlahuako̱y, na̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y cspiritu akskahuiní̱ tamacaxtuniko̱lh. \s1 Juan Bautista makni̱cán \r (Mateo 14:1-12; Lucas 9:7-9) \p \v 14 Acxni̱ rey Herodes cátzi̱lh la̱ntla̱ xli̱chihui̱nancán xtascujut Jesús, sa̱mpi̱ cani̱cahuá̱ xta̱kahuani̱ni̱t tachihuí̱n, chuná̱ huá̱: \p —Hua̱ tama̱ chixcú, Juan Bautista, lakastakuánalh ca̱li̱ní̱n; huachá̱ chuná̱ tla̱n li̱tlahuay lactlanca li̱ca̱cni tatlahu, chu̱ li̱kalhi̱y li̱tlihuaka. \p \v 15 Makapitzí̱n na̱má̱ xuanko̱y: \p —Tama̱ chixcú, ma̱x hua̱ Elías, usu ni̱ tzanká̱ xatí̱ ya̱ profeta hua̱nti̱ xpa̱lacachihui̱nanko̱y Dios maka̱n quilhtamacú̱. \p \v 16 Hua̱mpi̱ acxni̱ káxmatli̱ yuma̱ rey Herodes, chuná̱ xuan: \p —Tama̱ chixcú̱ luhua lacatancs pi̱ hua̱ Juan Bautista hua̱nti̱ quit cma̱pixca̱acti̱ní̱nalh xakxe̱ka, chu̱ la̱nchú̱ xlá̱ aya lakastakuanani̱t ca̱li̱ní̱n. \p \v 17-18 Sa̱mpi̱ na̱má̱ akspulani̱t acxni̱ ma̱makni̱ní̱nalh rey Herodes: Maktum quilhtamacú̱ Juan Bautista huánilh rey Herodes: “Ni̱tlá̱n la̱ntamá̱ lápa̱t, ni̱ mi̱li̱ta̱tahuílat xpusca̱t minta̱lá.” Pus huá̱ xpa̱lacata rey Herodes li̱ma̱tamacanu̱ní̱nalh c-pu̱la̱chi̱n, chu̱ li̱ma̱paksí̱nalh cali̱chi̱huili̱ca̱ cadena, sa̱mpi̱ ni̱tlá̱n tláhualh acxni̱ li̱huánilh pi̱ xta̱la̱maktakalhma̱ xpusca̱t xta̱la Felipe. \p \v 19 Chu̱ na̱ chuná̱ yama̱ pusca̱t xuanicán Herodías, ni̱ xucxilhputún Juan sa̱mpi̱ xli̱huanini̱t la̱ntla̱ xta̱hui̱ xya̱stá, xliankalhí̱n xputzama̱ la̱ntla̱ natlahuay pi̱ tla̱n namakni̱y, hua̱mpi̱ ni̱ lay xta̱ksa̱ la̱ntla̱ natlahuay. \v 20 Xa̱huachí̱ Herodes xcatzi̱y pi̱ Juan Bautista luhua tla̱n xcatzi̱y, chu̱ xli̱makapa̱xuhuay Dios xlatáma̱t. Lakachuní̱n hasta xlakati̱y xkaxmatniy xtachihuí̱n ma̱squi na̱ xli̱aklituanán tu̱ xli̱huanima̱. Huachá̱ xli̱macpuhuaniy tzinú̱, ni̱ xma̱xqui̱y quilhtamacú̱ Herodías pala tu̱ natlahuaniy. \v 21 Hua̱mpi̱ milh quilhtamacu̱ acxni̱ ta̱ksli̱ la̱ntla̱ natlahuay namakni̱y Juan, sa̱mpi̱ rey Herodes xma̱katzi̱ma̱ xca̱ta, chu̱ tláhualh aktum tahua̱y, chu̱ tica̱tasaniko̱lh xanapuxcun ma̱paksi̱naní̱n, chu̱ xanapuxcun tropa̱, chu̱ ti̱ calacatí̱n xya̱niko̱lh xala c-Galilea. \v 22 Cha̱nchu̱ xtzuma̱t Herodías caj li̱puntzú̱ tánu̱lh anta̱ni̱ xli̱pa̱xuhuama̱ca̱ xtucuhuiní, xlá̱ tzúculh tantli̱y. Pus Herodes, chu̱ xli̱pacs ti̱ antá̱ xuilakó̱ lakati̱ko̱lh la̱ntla̱ tántli̱lh. Rey Herodes na̱má̱ huánilh yama̱ tzuma̱t: \p —Huix caquisquini̱ hua̱ntu̱ a̱tzinú̱ lakati̱ya, chu̱ quit nacma̱xqui̱yá̱n. \p \v 23 Hasta tlak quilhpa̱tanú̱nilh, huanipá̱: \p —Ma̱squi luhua lhu̱hua tíyat xquisquini̱ hua̱ntu̱ quit cma̱paksi̱y, chu̱ quit nacmacama̱xqui̱yá̱n. \p \v 24 Pus táxtulh tzuma̱t, chu̱ kalhásquilh xtzi: \p —¿Tú̱ cahuá̱ xacsquínilh quintú̱tla̱t, pus huan pi̱ pacs tu̱ nacsquiniy xlá̱ naquima̱xqui̱y? \p Xtzi̱ chuná̱ huánilh: \p —Huá̱ casquini̱ xakxe̱ka̱ Juan Bautista. \p \v 25 Lacapala̱ chú̱ xlá̱ tánu̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Rey, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Clacasquín pi̱ chuj tuncán naquimpu̱ma̱xqui̱ paktum pula̱tu̱ xakxe̱ka Juan Bautista. \p \v 26 Acxni̱ chuná̱ káxmatli̱ rey Herodes hua̱ntu̱ xlacasquín yuma̱ tzuma̱t, cacs lacahua̱, chu̱ tali̱puhuá̱ni̱lh tzinú̱, hua̱mpi̱ ni̱ lay la̱ntla̱ nahuán lapi̱ ni̱ catimá̱xqui̱lh hua̱ntu̱ csquinima̱, sa̱mpi̱ aya xli̱ta̱yanini̱t nama̱xqui̱y, chu̱ pi̱ na̱ antá̱ c-xlacati̱ncán ti̱ antá̱ macxtum xta̱huilakó̱ c-pu̱hua̱y, ni̱ lactlahuapútulh. \v 27 Puschí̱ tuncán ma̱lakácha̱lh rey cha̱tum tropa̱, li̱ma̱páksi̱lh pi̱ tuncán nali̱miniy xakxe̱ka Juan. \v 28 Tíalh tropa̱ c-pu̱la̱chi̱n, pixcá̱acti̱lh xakxe̱ka Juan, pu̱lí̱milh pula̱tu̱ la̱ntla̱ xli̱ma̱paksi̱cani̱t, chu̱ alh ma̱xqui̱y rey Herodes. Xlá̱ macamá̱xqui̱lh yama̱ tzuma̱t, chu̱ yama̱ tzuma̱t macamá̱xqui̱lh xtzi. \v 29 Acxni̱ catzi̱ko̱lh hua̱nti̱ luhua csta̱lanipu̱lakoy Juan, anko̱lh tiyako̱y xtiyatli̱hua̱ laqui̱mpi̱ nama̱acnu̱ko̱y. \s1 Jesús ma̱hui̱ko̱y li̱huaca akquitzis mi̱lh chixcuhuí̱n \r (Mateo 14:13-21; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-14) \p \v 30 A̱li̱sta̱lh, ni̱ li̱maka̱s, xtalakacha̱ni̱n Jesús qui̱taspitko̱lh, chu̱ tzucuko̱lh li̱xakatli̱ko̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ xtlahuako̱ni̱t, chu̱ la̱ntla̱ xma̱siyuniko̱ni̱t tachixcuhuí̱tat xtachihuí̱n. \v 31 A̱li̱sta̱lh Jesús huaniko̱lh: \p —Catántit, caahu jaxa̱hu lacatum tlak ca̱tze̱k anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán laqui̱mpi̱ ni̱tí̱ naquinca̱akaxculiyá̱n. \p Chuná̱ huaniko̱lh sa̱mpi̱ nia̱lh lay aktziyaj xua̱yanko̱y, pus lhu̱hua̱ xminko̱y ucxilhko̱y Jesús. \v 32 Pus ta̱taju̱ko̱lh c-aktum pu̱tacutnu, chu̱ anko̱lh lacatum anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán, caja ka̱nu̱y. \v 33 Hua̱mpi̱ lhu̱hua̱ tiucxilhko̱lh acxni̱ táca̱xli̱ pu̱tacutnu, chu̱ lakapasko̱lh ti̱ antá̱ xtaju̱ma̱, chu̱ cani̱hua̱ xalaní̱n tuncán catzi̱ko̱lh ni̱ xcha̱ma̱kó̱, chu̱ huá̱ xapu̱lana̱ cha̱nko̱lh ni̱ xa̱chá̱n Jesús. \v 34 Acxni̱ tácutli̱ Jesús c-pu̱tacutnu, tiucxilhli̱ pi̱ lhu̱hua̱ chixcuhuí̱n xuilakó̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xaaktzanka̱n calhni̱lu̱ hua̱nti̱ ni̱tí̱ cui̱ntajlako̱y. Jesús kayaj catzaniko̱lh, chu̱ lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ tzúculh ma̱siyuniko̱y lactla̱n talacapa̱stacni. \v 35 Acxni̱ chú̱ luhua aya xko̱tanu̱y, xli̱ma̱kalhtahuáka̱t lakminko̱lh anta̱ni̱ xuí̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Aya natzi̱suán, chu̱ u̱nú̱ lacatum tzili̱s ca̱huán, ni̱tí̱ huilako̱ca̱. \v 36 Cahuanikó̱ pi̱ caanko̱lhá̱ c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n, usu c-xchiccán hua̱nti̱ pu̱lahuilakó̱ lacatzú̱, chu̱ antá̱ catama̱huako̱lh caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ nahuako̱y sa̱mpi̱ ni̱tú̱ li̱minko̱y tu̱ nahuako̱y. \p \v 37 Hua̱mpi̱ Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Huata xatlá̱n huixín cama̱hui̱kó̱tit. \p Xlacán chuná̱ kalhti̱nanko̱lh: \p —Hua̱mpi̱, ¿Ní̱ chú̱ nactiyaya̱hu yama̱ lhu̱hua tumi̱n tu̱ nacli̱tama̱huaya̱hu caxtala̱nchu̱ laqui̱mpi̱ xaacchá̱n nacma̱hui̱ko̱ya̱hu? \p \v 38 Jesús kalhasquinko̱lh: \p —¿Ní̱ macli̱t caxtala̱nchu̱ kalhi̱yá̱tit? Caqui̱ucxílhtit. \p Acxni̱ qui̱ucxilhko̱lh, huaniko̱lh: \p —Huí̱ macquitzis caxtala̱nchu̱, xa̱hua̱ tantuy squi̱ti. \p \v 39 Jesús li̱ma̱paksí̱nalh pi̱ nahuaniko̱cán xli̱pacscán pi̱ natahuilako̱y antá̱ ca̱snapanka ca̱sakatna, caj kampu̱tu kampu̱tu. \v 40 Puschí̱ titahuilako̱lh kampu̱tu, pala akatunu ciento, makapitzí̱n pala ita̱tna ciento tachixcuhuí̱tat. \v 41 Jesús tíyalh yama̱ macquitzis caxtala̱nchu̱, xa̱hua̱ tantuy squi̱ti; talacayá̱hualh c-akapú̱n, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios xlí̱huat. A̱li̱sta̱lh lakchákalh yama̱ caxtala̱nchu̱, chu̱ ma̱xqui̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t laqui̱mpi̱ nama̱akpitziniko̱y xli̱pacs ti̱ antá̱ xuilakó̱. Na̱ chuna li̱tum ma̱akpitziniko̱ca̱ xli̱pacscán yama̱ tantuy squi̱ti. \v 42 Pacs chí̱ tihua̱yanko̱lh, na̱ tikalhkasko̱lh. \v 43 A̱li̱sta̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t sacqui̱ko̱lh tu̱ akatá̱xtulh a̱pakatzuni̱n caxtala̱nchu̱, chu̱ squi̱ti̱ tu̱ ni̱ huako̱lh yama̱ tachixcuhuí̱tat, pa̱cu̱tuy pakxu̱ tima̱tzamako̱lh. \v 44 Hua̱nti̱ tihua̱yanko̱lh, xkatzi̱ko̱y pala akquitzis mi̱lh chixcuhuí̱n. \s1 Jesús tla̱huán c-xkalhni chúchut \r (Mateo 14:22-27; Juan 6:16-21) \p \v 45 A̱li̱sta̱lh Jesús ma̱lacapali̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t cataju̱ko̱lh c-pu̱tacutnu̱ laqui̱mpi̱ xlacán pu̱lh huá̱ napa̱tacutnanko̱ya̱chá, naanko̱y c-xa̱li̱quilhtu̱tu chúchut, c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Betsaida; huaniko̱lh Jesús pi̱ a̱li̱sta̱lh nalakcha̱nko̱y sa̱mpi̱ a̱cu xma̱quilhanu̱ma̱kó̱, xuanima̱kó̱ yama̱ tachixcuhuí̱tat pi̱ caanko̱lhá̱ c-xchiccán. \v 46 Acxni̱ chú̱ pacs xma̱quilhanu̱ko̱ni̱t tachixcuhuí̱tat, tiaksputtahui̱ ka̱stí̱n caj c-xpa̱nú̱tat laqui̱mpi̱ xacstu natlahuay oración. \v 47 Acxni̱ chú̱ luhua aya li̱huana̱ tzí̱sualh, yama̱ pu̱tacutnu̱ xama̱chá c-xlaquita̱t ta̱kaya̱huaná, chu̱ xacstu Jesús xtamakaxtakni̱t c-xquilhtú̱n. \v 48 Puschí̱ tilacácha̱lh luhua mákat, úcxilhli̱ clhtokole̱nko̱y pu̱tacutnu. Xtlakuanko̱ni̱t, sa̱mpi̱ hua̱ u̱n, luhua xma̱pu̱spitma̱kó̱ la̱ntla̱ csnokmín. Chu pala a̱yujá xca̱xkakay tilakminko̱lh, xkalhtla̱hua̱nti̱lhama̱ chúchut; xtasiyuy la̱mpala aya xakapu̱laputunko̱y. \v 49 Acxni̱ ucxilhko̱lh xakatla̱huama̱ chúchut, puhuanko̱lh pi̱ ma̱x caj maka̱klhaná̱ xucxilhma̱kó̱, tzucuko̱lh ca̱tasako̱y, \v 50 sa̱mpi̱ pacs ucxilhko̱lh, na̱ luhua pe̱cuanko̱lh. Hua̱mpi̱ tuncán xakatli̱ko̱lh Jesús, huaniko̱lh: \p —Cama̱tlihuaklhcántit, ni̱ cape̱cuántit; sa̱mpi̱ quit Jesús hua̱nti̱ cca̱lakama̱chá̱n. \p \v 51 A̱li̱sta̱lh laktaju̱ko̱lh c-pu̱tacutnu, chu̱ tuncán talakachókolh u̱n. Xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús lanaj xlacahuanko̱ni̱t, ni̱ xcatzi̱ko̱y tu̱ nahuanko̱y sa̱mpi̱ luhua li̱pe̱cua̱ xaklituananko̱ni̱t, \v 52 sa̱mpi̱ ni̱ xakata̱ksko̱ni̱t yama̱ tlanca tascújut ni̱ma̱ xma̱siyuniko̱ni̱t, chu̱ ma̱squi aya xucxilhpalakoni̱t xtascújut acxni̱ ma̱hui̱ko̱lh caxtala̱nchu̱, xnacu̱cán ni̱ lay xakata̱ksko̱y la̱ntla̱ luhua nali̱pa̱huanko̱y. \s1 Jesús ma̱pacsako̱y ta̱tatlaní̱n xala c-Genesaret \r (Mateo 14:34-36) \p \v 53 Acxni̱ pa̱tacutko̱lh ta̱kaya̱huaná xala c-Galilea, chanko̱lh c-aktum tíyat huanicán Genesaret, chu̱ antá̱ chi̱huili̱ko̱lh xpu̱tacutnucán. \v 54 Cha̱nchu̱ acxni̱ tacutko̱lh, hua̱nti̱ antá̱ xalaní̱n lakapasko̱lh pi̱ hua̱ Jesús hua̱nti̱ xchini̱t, \v 55 xlacán tuncán li̱chihui̱nanko̱lh c-xli̱ca̱tlanca yama̱ tíyat, chu̱ xli̱pacs ta̱tatlaní̱n ti̱ antá̱ xuilakó̱ tzucuko̱lh pu̱li̱minko̱cán pu̱chaxna̱ anta̱ni̱ xkaxmatko̱y pi̱ xuí̱ Jesús laqui̱mpi̱ nama̱pacsako̱y. \v 56 Na̱ chuná̱ cani̱cahuá̱ anta̱ni̱ xcha̱n Jesús, c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n, usu anta̱ni̱ xtiji̱tla̱huán c-tlanca̱ti̱, usu anta̱ni̱ xti̱taxtuy anta̱ni̱ caj pu̱lahuilako̱ca̱, antá̱ xuili̱ko̱cán ta̱tatlaní̱n; na̱ csquiniko̱y li̱tlá̱n pi̱ cama̱xqui̱ko̱lh talacasquín caj natoklhko̱y, ca̱na̱ pi̱ xma̱n c-xtampaksta̱n xtalhaká̱n; pus lhu̱hua̱ ta̱tatlaní̱n pacs ma̱pacsako̱lh. \c 7 \s1 La̱ lacasquín Dios naca̱cni̱nanicán \r (Mateo 15:1-20) \p \v 1 Maktum tilaktalacatzuhui̱ko̱lh Jesús makapitzi̱n fariseos, xa̱hua̱ xma̱kalhtahuaka̱nani̱n judíos, xlacán xminko̱ni̱tanchá̱ c-Jerusalén. \v 2 Cumu aya xmakskalama̱kó̱ laqui̱mpi̱ nata̱ksko̱y hua̱ntu̱ nali̱ya̱huako̱y, ucxilhko̱lh pi̱ makapitzi̱n xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, acxni̱ xua̱yanko̱y, ni̱ xmakachakanko̱y la̱ntla̱ xli̱smani̱ko̱ni̱t judíos xli̱ca̱cni̱naniko̱y Dios, huá̱ xpa̱lacata tzucúcaj li̱aksanko̱cán. \v 3 Sa̱mpi̱ hua̱ fariseos, xa̱hua̱ xli̱pacs Judíos, xli̱smani̱ko̱ni̱t xquilhtiyako̱y la̱ntla̱ xminti̱lhani̱tanchá̱ lactzu̱ lactzu̱ xtahuilatcán xamaka̱n xnatla̱tnacán. Acxni̱ xlacán xua̱yanko̱y, pu̱lh tla̱n namacatahuacako̱y chúchut caj la̱mpala cali̱macasiculana̱tlahuacán laqui̱mpi̱ mat xlakachixcuhui̱ko̱y Dios. \v 4 Na̱ acxni̱ xqui̱tama̱huananko̱y c-pu̱tama̱huán, ni̱ catihua̱yanko̱lh pala ni̱ pu̱lh nali̱makachakanko̱y tzinú̱ chúchut. Na̱ lhu̱hua a̱makapitzí̱n xtahuilatcán anán tu̱ tiquilhtiyako̱lh nali̱makaxtakko̱y, na̱ chuná̱ pala xpu̱kotnucán, usu cxa̱lujcán, usu chu̱ xpu̱scujnicán xla li̱cá̱n, cu̱ hasta ma̱squi xpu̱tamacán. \v 5 Makapitzi̱n fariseos, chu̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos lakminko̱lh Jesús, chu̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱huan ni̱ xta̱chuná̱ li̱tlahuako̱y mili̱ma̱kalhtahuáka̱t la̱ntla̱ minti̱lhani̱tanchá̱ xtahuilatcan quinatla̱tnacán, hua̱mpi̱ caj chunata macali̱xcajnit xmacancán li̱huako̱y xli̱huatcán? \p \v 6 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ tu̱ tihua̱ profeta Isaías c-xlibro̱ acxni̱ xlá̱ aya xucxilhlacacha̱ma̱ la̱ntla̱ huixín xalakapu̱tiyu̱tnani̱n minta̱yatcán, sa̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ títzokli̱ mimpa̱lacatacán: \q1 ‘Hua̱ yuma̱ tachixcuhuí̱tat, caj luhua xma̱n xquilhnicán li̱chihui̱nanko̱y acxni̱ huanko̱y pi̱ mat quili̱pa̱huanko̱y, chú quilakachixcuhui̱ko̱y, \q1 hua̱mpi̱ huata antá̱ c-xnacu̱cán luhua tunu̱ talacapa̱stacni̱ kalhi̱ko̱y quimpa̱lacata, chu̱ chuná̱ chú̱ quima̱makatli̱niko̱ni̱t.’ \q1 \v 7 Pus luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ ni̱tu̱ xtápalh ma̱squi quili̱ma̱xqui̱ko̱y ca̱cni, \q1 sa̱mpi̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ xlacán li̱ma̱paksi̱nanko̱y catlahuako̱lh tachixcuhuí̱tat pacs huá̱ caj xtasmani̱ncan chixcuhuí̱n, chu̱ ni̱ huá̱ hua̱ntu̱ quit cli̱ma̱paksi̱ko̱ni̱t. \m \v 8 Sa̱mpi̱ huixín lakmakaná̱tit xli̱ma̱paksi̱n Dios la̱ntla̱ sta̱laniyá̱tit caj xtahuilatcan chixcuhuí̱n, chu̱ na̱maj chú̱ lakchaka̱pi̱ko̱yá̱tit mimpu̱kotnucán, chu̱ mixalujcán, xa̱hua̱ tu̱ maclacasquiná̱tit mimpu̱kotnucán, chu̱ lhu̱hua̱ a̱makapitzi̱ catu̱hua̱ xta̱chuná̱ huixín tlahuayá̱tit. \p \v 9 Na̱ huaniko̱lh: \p —Huixín la̱ntla̱ tlahuayá̱tit mintahuilatcán lakachuní̱n hasta ni̱tú̱ xtápalh li̱ma̱xtuyá̱tit xli̱ma̱paksi̱n Dios. \v 10 Maká̱n quilhtamacú̱ Moisés chuná̱ ma̱puhuá̱ni̱lh Dios catzoklhi̱ xli̱ma̱paksí̱n: ‘Capa̱xqui, chu̱ calakalhámanti̱ mintla̱t, chu̱ mintzí. Pala cha̱tum nata̱la̱tlahuay xtla̱t, usu xtzi, chu̱ pala naxcajua̱xakatli̱y, tamá̱ luhua mini̱niy pi̱ maktum cani̱lh.’ \v 11 Hua̱mpi̱ chi̱nchu̱ kalhtum ma̱luloká̱tit pi̱ ni̱ tlahuay talakalhí̱n acxni̱ pala tú̱ qui̱tzanka̱niko̱y mintla̱tcán, usu lacasquín namakta̱yako̱yá̱tit, chu̱ huixín chuná̱ nahuaniko̱yá̱tit: ‘La̱nchú̱ ni̱ lay cca̱makta̱yayá̱n ma̱squi xacca̱makta̱yaputún, sa̱mpi̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ ckalhi̱y actzú̱, pacs huá̱ cma̱lacnu̱nini̱t Dios pi̱ nacli̱ca̱cni̱naniy, chu̱ huá̱ chú̱ nacma̱xqui̱y.’ \v 12 Acxni̱ chuná̱ huixín huaná̱tit, luhua lacatancs huamputuná̱tit pi̱ nia̱lh niucxni̱ catimakta̱yátit mintla̱tcán, usu hua̱ mintzicán. \v 13 Chuná̱ huixín ni̱tú̱ xtapalh tlahuayá̱tit xli̱ma̱paksi̱n Dios hua̱ntu̱ huan la̱ntla̱ nala̱makta̱yayá̱tit, caj xpa̱lacata li̱smani̱ni̱tántit tlahuayá̱tit makapitzi̱n talacapa̱stacni̱ hua̱ntu̱ mini̱tanchá̱ xtahuilatcan minatla̱tnacán. Na̱ lhu̱hua̱ catu̱huá̱ ná̱ yuma̱ xta̱chuná̱ ni̱tla̱n tapuhuá̱n kalhi̱yá̱tit. \p \v 14 Acxni̱ la̱nchuná̱ huaniko̱lh fariseos, tasaniko̱lh chú̱ xli̱pacs li̱lhu̱hua̱ pi̱ catalacatzuhui̱ko̱lh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Caquinkaxpatnítit mili̱pacscán, na̱ caakatá̱kstit tu̱ nacca̱huaniyá̱n. \v 15 Huixín catzi̱yá̱tit hua̱ntu̱ huay cha̱tum, an hasta c-xpu̱lacni, chu̱ ni̱ lakla̱kalhi̱niy xli̱stacna, hua̱ntu̱ lakla̱kalhi̱niy xli̱stacna hua̱ntu̱ mina̱chá̱ c-xpu̱lacni xnacú̱. \v 16 ¡Lapi̱ huixín kalhi̱yá̱tit mintake̱ncán pus li̱huana̱ cakaxpáttit laqui̱mpi̱ naakata̱ksá̱tit hua̱ntu̱ cca̱ma̱akata̱ksni̱putuná̱n! \p \v 17 A̱li̱sta̱lh acxni̱ Jesús tapa̱nu̱niko̱lh li̱lhu̱hua, na̱ ta̱tanu̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-xchic, xlacán tikalhasquinko̱lh xatú̱ xuaniputún yama̱ takalhchihuí̱n tu̱ xli̱xakatli̱ko̱ni̱t. \v 18 Cha̱nchu̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan ni̱ lay akata̱ksá̱tit huixín hua̱ntu̱ cca̱huaniputuná̱n? Huixín tla̱n catzi̱yá̱tit pi̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ huay cha̱tum, ni̱ lay catima̱xcajua̱lí̱nilh xli̱stacna, \v 19 sa̱mpi̱ ni̱ antá̱ cha̱n c-xnacú̱, hua̱mpi̱ ma̱n antá̱ c-xpa̱lu̱hua, chu̱ a̱li̱sta̱lh makampalay c-xcajuá̱lat. \p Jesús acxni̱ chuná̱ huá̱, xuamputún pi̱ catu̱hua̱ tu̱ huacán, pacs tla̱n huacán, chu̱ ni̱ catima̱xcajuá̱li̱lh xlatama̱tcán. \p \v 20 Cha̱nchu̱ chuná̱ huanipalako̱lh: \p —Hua̱mpi̱ ma̱xcajua̱li̱y xli̱stacna cha̱tum hua̱ntu̱ mina̱chá̱ xtapuhuá̱n c-xnacú̱. \v 21 Sa̱mpi̱ antá̱ mina̱chá̱ c-xpu̱lacni, c-xnacu̱ cha̱tum, chuná̱ pala ni̱ lacuán tapuhuá̱n; antá̱ puhuán la̱ntla̱ nalakamaklhti̱y xpusca̱t achatum, la̱ntla̱ naxakatli̱y tanuj pusca̱t, usu chixcú, chu̱ la̱mákni̱t, la̱ntla̱ nakalha̱nán, \v 22 chu̱ la̱ntla̱ naaksani̱nán, usu nalakcatzán catu̱huá̱ tu̱ ni̱ xlá, naquiclhcatzaniy a̱chatum, usu nasitziniy, chu̱ catu̱huá̱ tu̱ ni̱ lacuan tapuhuá̱n. \v 23 Pacs hua̱ na̱ yumá̱ tu̱ ni̱tla̱n talacapa̱stacni̱ mina̱chá̱ c-xnacú, chu̱ ma̱xcajua̱li̱niy xli̱stacna c-xlacati̱n Dios. \s1 Cha̱tum pusca̱t xala mákat ca̱najlaniy xtachihui̱n Jesús \r (Mateo 15:21-28) \p \v 24 Ni̱ li̱maka̱s, taca̱xta̱qui̱chá̱ antá, tíalh latapu̱li̱y lacatzú̱ ca̱chiquí̱n huanicán Tiro chu̱ Sidón. Maktum acxni̱ tánu̱lh c-chiqui̱ anta̱ni̱ namaktahuilay, ti̱ni̱ cacátzi̱lh tipuhua̱, hua̱mpi̱ ni̱ lay tátze̱kli. \v 25-26 Sa̱mpi̱ cha̱tum pusca̱t, ni̱ antá̱ xala c-Israel xuani̱t, xlá̱ xli̱chihui̱nán griego, xalacachín xuani̱t c-Sirofenicia, luhua xamakat tíyat. Xlá̱ xuí̱ cha̱tum xtzuma̱t hua̱nti̱ xma̱xcajua̱li̱nini̱t xtalacapa̱stacni cspiritu akskahuiní. Ma̱n huá̱ cátzi̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Jesús, tuncán lákchilh, lakatatzokóstalh c-xlacatí̱n, huánilh pi̱ cama̱pácsalh, chu̱ catama̱xtúnilh cspiritu akskahuiní̱ hua̱ntu̱ xkalhi̱y xtzuma̱t. \v 27 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Caquima̱xqui̱ quilhtamacú̱ pu̱lh cacmakta̱yako̱lh xlakskata̱n Dios hua̱nti̱ yunú̱ xala c-Israel, sa̱mpi̱ ni̱ tla̱n maklhti̱ko̱cán xli̱huatcan camán laqui̱mpi̱ nama̱xqui̱ko̱cán lactzu̱ chichí̱n, hua̱nti̱ ni̱ napa̱xcatcatzi̱niko̱y. \p \v 28 Hua̱mpi̱ yama̱ pusca̱t akáta̱ksli̱ tu̱ xuaniputún, chu̱ chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quimpuchiná, xli̱ca̱na̱ xlá̱ la̱ntla̱ huana, hua̱mpi̱ hasta lactzu̱ chichixni ni̱ma̱ tahuilako̱y c-xtampi̱n mesa sacuaqui̱ko̱y hua̱ntu̱ ni̱ huako̱y xli̱huatcan camán. \p \v 29 Jesús chuná̱ huánilh: \p —Luhua clakáti̱lh la̱ntla̱ chihui̱nani̱ta, tla̱n li̱pa̱xuhu napina̱ c-mínchic sa̱mpi̱ yama̱ cspiritu akskahuiní, aya makaxtakni̱t mintzuma̱t. \p \v 30 Puschí̱ yama̱ pusca̱t, lacapala̱ alh c-xchic, chu̱ acxni̱ cha̱lh, xli̱ca̱na̱ ma̱nóklhulh xtzuma̱t, nia̱lh xkalhi̱y cspiritu akskahuiní, lacastalanca xuani̱t, chu̱ clhtatama̱ c-xpu̱tama. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱, ko̱ko, chu̱ akata̱pa \p \v 31 Jesús acxni̱ taxtupá̱ c-xatiyat Tiro, antá̱ alh c-xatiyat Sidón, a̱li̱sta̱lh pacs lakatza̱lako̱lh makapitzi̱n lactzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xuí̱ c-Decápolis (hua̱ yuma̱ tachihuí̱n huamputún: “Akca̱hu Chuchutsipi̱”), chu hasta tícha̱lh c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná̱ c-xtapaksi̱n Galilea. \v 32 Antá̱ li̱minica̱ Jesús cha̱tum akata̱pa̱ko̱ko, squinica̱ li̱tlá̱n pi̱ nahuili̱niy xmacán c-xokspú̱n laqui̱mpi̱ napacsa. \v 33 Jesús lacatanu̱ tá̱alh yama̱ chixcú̱ anta̱ni̱ ni̱ luhua lhu̱hua̱ xlaya̱kó̱ chixcuhuí̱n laqui̱mpi̱ ni̱tí̱ naucxilhko̱y. Antá̱ akamá̱nu̱lh lactzu̱ xmacán c-xtaká̱n; a̱li̱sta̱lh chujli, chu̱ huilí̱nilh xchújut csi̱máka̱t. \v 34 Láca̱lh c-akapú̱n, jalhpá̱ni̱lh, chu̱ chuná̱ huánilh: “¡Efata!” (yuma̱ c-xatachihui̱n arameo huamputún: “¡Catakáxmatli̱ cmintaká̱n!”) \p \v 35 Tuncán akahuá̱nalh, li̱kaxmatko̱lh xtaka̱n yama̱ chixcú, xa̱hua̱ csi̱máka̱t tatlá̱ni̱lh, chu̱ tla̱n tzúculh chihui̱nán. \p \v 36 Pacs cha̱tunu̱ hua̱nti̱ xma̱pacsay Jesús xuaniko̱y pi̱ ni̱ nali̱chihui̱nanko̱y, hua̱mpi̱ la̱ntla̱ ca̱x chuná̱ xuaniko̱y, huata ca̱x xlacán xli̱chihui̱nanko̱y. \v 37 Xli̱pacs ti̱ xcatzi̱ko̱ni̱t hua̱ntu̱ xtlahuako̱y Jesús, lanaj xlacahuanko̱y, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: “Catu̱huá̱, pacs tla̱n ma̱tla̱ni̱y, chu̱ hasta ma̱squi ko̱koní̱n, pacs tla̱n ma̱chihui̱ni̱ko̱y, chu̱ akata̱paní̱n ma̱akatla̱ni̱ko̱y.” \c 8 \s1 Jesús ma̱hui̱ko̱y akta̱ti mi̱lh chixcuhuí̱n \r (Mateo 5:32-39) \p \v 1 Ni̱ li̱maka̱s acxni̱ luhua lhu̱hua̱ xli̱tamakstokni̱t Jesús, la̱ntla̱ alh quilhtamacú̱ chú̱ xlacán nia̱lh xkalhi̱ko̱y tu̱ nahuako̱y li̱lhu̱hua, pus xlá̱ tasaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ huaniko̱lh: \p \v 2 —Luhua kayaj ccatzaniko̱y yuma̱ li̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tat, sa̱mpi̱ aya tu̱xamatá̱ la̱ntla̱ta quinta̱lapu̱lako̱y, chu̱ nia̱lh kalhi̱ko̱y tu̱ xli̱minko̱ni̱t xli̱hua̱yancán, \v 3 chu̱ palapi̱ cha̱tzincsni̱ nacuaniko̱y pi̱ caanko̱lhá̱ c-xchiccán, naxlajuananta̱yako̱y c-tiji, sa̱mpi̱ makapitzi̱n xlacán, mákat minko̱ni̱tanchá. \p \v 4 Xli̱ma̱kalhtahuáka̱t kalhti̱ko̱lh: \p —Hua̱mpi̱ ¿lá̱ntla̱ natlahuaya̱hu u̱nú̱ anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán nama̱hui̱ko̱ya̱hu xli̱pacs yuma̱ li̱lhu̱hua? \p \v 5 Jesús kalhasquinko̱lh: \p —Chi̱nchu̱ huixín, ¿ní̱ macli̱t caxtala̱nchu̱ li̱tani̱tántit? \p Xlacán kalhti̱nanko̱lh: \p —Mactujún. \p \v 6 Puschí̱ ma̱paksi̱ko̱lh pi̱ li̱lhu̱hua̱ catahuilako̱lh ca̱tiyatna, Jesús tíyalh yama̱ mactujun caxtala̱nchu̱; acxni̱ pa̱xcatcatzí̱nilh Dios xlí̱huat, a̱li̱sta̱lh lakchákalh, chu̱ ma̱xqui̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, huá̱ chú̱ xlacán ma̱akpitziniko̱lh li̱lhu̱hua. \v 7 Chu̱ na̱ chuná̱ xkalhi̱ko̱y caj stantuy squi̱ti; Jesús na̱ má̱sta̱lh pa̱xcatcatzí̱nit, chu̱ li̱ma̱paksi̱ko̱lh pi̱ na̱ nama̱akpitziniko̱cán xli̱pacscán. \v 8 Pacs hua̱yanko̱lh, na̱ tla̱n kalhkasko̱lh; a̱li̱sta̱lh ma̱tzamako̱lh pa̱tujun lactlanca pakxu a̱pakatzuní̱n tu̱ xakata̱xtuni̱t ni̱ huako̱lh. \v 9 Hua̱nti̱ tihua̱yanko̱lh, ma̱x xkatzi̱y pala akta̱ti mi̱lh tachixcuhuí̱tat. A̱li̱sta̱lh Jesús huaniko̱lh pi̱ caanko̱lhá̱ c-xchiccán, \v 10 chu̱ xlá̱ ta̱taju̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-aktum pu̱tacutnu, chu̱ anko̱lh c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Dalmanuta. \s1 Fariseos ucxilhputunko̱y aktum li̱ca̱cni xtascujut Jesús \r (Mateo 16:1-4; Lucas 12:54-56) \p \v 11 Maktum lakminko̱lh anta̱ni̱ xlaya̱ Jesús makapitzi̱n fariseos, chu̱ tzucuko̱lh ta̱la̱huaniko̱y; a̱li̱sta̱lh caj xli̱slakputunko̱y, huaniko̱lh pi̱ catláhualh aktum tlanca li̱ca̱cni tatlahu hua̱ntu̱ nali̱ma̱lolokniko̱y pi̱ xli̱ca̱na̱ Dios xmacamini̱t. \v 12 Jesús luhua maka̱s jalhpá̱ni̱lh li̱puhua̱, chu̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata huixín li̱squiná̱tit aktum xali̱ucxílhti̱t li̱ca̱cni̱ tatlahu hua̱ntu̱ caj nali̱lakasta̱naná̱tit? Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ ni̱ cactica̱tlahuanín hua̱ntu̱ huixín lacasquiná̱tit, sa̱mpi̱ ni̱ ca̱mini̱niyá̱n naucxilhá̱tit. \p \v 13 Cha̱nchu̱ makaxtakko̱lh, tita̱taju̱palako̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-pu̱tacutnu, anko̱lh c-xa̱quilhtu̱tu ta̱kaya̱huaná. \s1 Xta̱yatcan fariseos caj xta̱chuná̱ li̱ma̱xcuti̱n levadura \r (Mateo 16:5-12) \p \v 14 Xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús xpa̱tzanka̱ko̱ni̱t nale̱nko̱y hua̱ntu̱ nahuako̱y, chu̱ caj xma̱n mactum caxtala̱nchu̱ xle̱nko̱y c-pu̱tacutnu. \v 15 Jesús caj xamaktum chuná̱ huaniko̱lh: \p —Ca̱na̱ huixín, cuí̱ntaj caca̱tlahuacántit pi̱ ni̱ naca̱ma̱pasi̱yá̱n xali̱ma̱xcuti̱n xlevadurajcán fariseos, xa̱hua̱ xlevadura̱ rey Herodes. \p \v 16 Cha̱nchu̱ yuma̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t cumu ni̱ akata̱ksko̱lh hua̱ntu̱ xlá̱ xli̱chihui̱nama̱, xlacán na̱má̱ tzucuko̱lh la̱huaniko̱y: \p —Ma̱x huá̱ chuná̱ quinca̱li̱huaniyá̱n caj xpa̱lacata ni̱tú̱ li̱mina̱hu caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ nahuaya̱hu. \p \v 17 Jesús cátzi̱lh hua̱ntu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan la̱ntamá̱ la̱li̱xakatli̱pá̱tit pi̱ ni̱tú̱ li̱taná̱tit caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ nahuayá̱tit? ¿Pi̱ chunacú̱ ni̱ lay akata̱ksá̱tit hua̱ntu̱ quit cca̱ma̱siyunini̱tán? ¿Pi̱ chunacú̱ ni̱ lay ca̱najlayá̱tit hua̱ntu̱ quit tla̱n ctlahuay? \v 18 Ma̱squi kalhi̱yá̱tit milakastapucán, la̱mpala ni̱ li̱lacahua̱naná̱tit. Ma̱squi kalhi̱yá̱tit mili̱akahua̱ncán la̱mpala ni̱ li̱kaxpatá̱tit. ¿Lá̱ntla̱ pi̱ ni̱ lay lacapa̱stacá̱tit hua̱ntu̱ quit ctlahuanit? \v 19 Acxni̱ clakchákalh yama̱ caj macquitzis caxtala̱nchu̱, chu̱ cli̱ma̱huiko̱lh akquitzis mi̱lh tachixcuhuí̱tat, ¿ní̱mpa̱li̱t pakxu̱ ma̱stóktit a̱pakatzuní̱n hua̱ntu̱ xlacán ni̱ huako̱lh? \p Xlacán kalhti̱nanko̱lh: \p —Pa̱cu̱tuy pakxu. \p \v 20 —Chi̱nchu̱ acxni̱ cma̱hui̱ko̱lh akta̱ti mi̱lh tachixcuhuí̱tat, huixín xli̱tani̱tántit caj mactujun caxtala̱nchu̱, ¿ní̱mpa̱li̱t pakxu̱ ma̱stóktit a̱pakatzuní̱n hua̱ntu̱ ni̱ huako̱lh hua̱nti̱ hua̱yanko̱lh? \p Xlacán kalhti̱nampalako̱lh: \p —Pa̱tujun pakxu. \p \v 21 Jesús huaniko̱lh: \p —¿Pi̱ hasta ni̱ naj akata̱ksá̱tit pi̱ tanu̱ tu̱ cca̱li̱ma̱siyuniputuná̱n xatakalhchihui̱n li̱ma̱xcuti̱n levadura? \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum lakatzí̱n c-Betsaida \p \v 22 Ni̱ xli̱maka̱s cha̱nko̱lh c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Betsaida. Acxni̱ tácutli̱ Jesu̱s c-pu̱tacutnu, li̱minica̱ cha̱tum lakatzí̱n, tisquinica̱ li̱tlá̱n pi̱ ca̱na̱ caj catóklhli̱ xmacni̱ laqui̱mpi̱ napacsa. \v 23 Pus Jesús pakáti̱lh yama̱ lakatzí̱n, le̱lh c-xquilhapa̱n ca̱chiquí̱n, antá̱ li̱lacatláhualh xchújut c-xlakastapu, chu̱ kalhásquilh pala tla̱n tzinú̱ lacahua̱nán. \v 24 Yama̱ lakatzí̱n lacahuá̱nalh tzinú̱, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Cucxilhko̱y chixcuhuí̱n xta̱chuná̱ la̱ akatum quihui, la̱mpala tla̱huama̱ko̱lh. \p \v 25 Jesús huili̱nipá̱ xmacán c-xlakastapu̱ yama̱ chixcú, caj puntzú̱ cacs tá̱yalh, chu̱ aya tancs talacatlá̱ni̱lh, sa̱mpi̱ luhua tla̱n lacahuá̱nalh. \v 26 Jesús huánilh caalhá̱ c-xchic, chu̱ chuná̱ li̱ma̱páksi̱lh: \p —Huata ni̱ naj capit c-xpu̱ita̱t ca̱chiquí̱n, chu̱ ni̱tí̱ cali̱ta̱chihuí̱nanti̱ la̱ntla̱ huix lacahua̱nani̱ta. \s1 Pedro huan pi̱ Jesús hua̱ Cristo hua̱nti̱ xmini̱t lakma̱xtuko̱y \r (Mateo 16:13-20; Lucas 9:18-21) \p \v 27 Cha̱nchu̱ a̱li̱sta̱lh titaca̱xchá̱ Jesús, chu̱ ta̱anko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n tu̱ xma̱paksi̱ko̱y c-xatíyat huanicán Cesarea de Filipo, chu̱ acxni̱ xlati̱lhako̱y c-tiji, tzucuko̱lh kalhputzako̱y, chu̱ huaniko̱lh: \p —¿Xatí̱ chixcú̱ quili̱ya̱huako̱y acxni̱ quili̱chihui̱nanko̱y chixcuhuí̱n? \p \v 28 Xlacán kalhti̱ko̱lh: \p —Huí̱ ti̱ huan pi̱ mat huix Juan Bautista, chu̱ huí̱ ti̱ huan pi̱ ma̱x huix profeta Elías, mat lakastakuánanti̱ ca̱li̱ní̱n, chu̱ tampalani̱ta̱ ca̱tuxá̱huat, chu̱ makapitzí̱n huanko̱y pi̱ mat huix ti̱ ni̱ tzanká̱ tí̱ ya̱ profeta hua̱nti̱ xlama̱kó̱ maka̱sa quilhtamacú̱. \p \v 29 Jesús kalhasquinko̱lh: \p —¿Chá̱ huixín, xatí̱ quit quili̱ma̱xtuyá̱tit? \p Pedro luhua lacatancs kálhti̱lh: \p —Huix Cristo hua̱nti̱ macamini̱t Dios laqui̱mpi̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n. \p \v 30 Acxni̱ chuná̱ káxmatli̱ Jesús hua̱ntu̱ xlá̱ xuanini̱t Pedro, huaniko̱lh pi̱ ni̱tí̱ nali̱ta̱chihui̱nanko̱y hua̱ntu̱ xlacán xcatzi̱ko̱y. \s1 Jesús li̱chihui̱nán pi̱ namakni̱cán \r (Mateo 16:21-28; Lucas 9:22-27) \p \v 31 A̱li̱sta̱lh tzúculh li̱ta̱chihui̱nanko̱y la̱ntla̱ napa̱ti̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Quit Xatalacsacni Chixcú̱ naquilakmakanko̱y lakko̱lun ma̱paksi̱naní̱n, xa̱hua̱ xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ fariseos, xa̱hua̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, sa̱mpi̱ ni̱ lakati̱ko̱y hua̱ntu̱ cma̱siyuy. A̱li̱sta̱lh naquimakni̱ko̱y, hua̱mpi̱ xli̱aktutu quilhtamacú̱ quit naclakastakuanán ca̱li̱ní̱n. \p \v 32 Xlá̱ luhua lacatancs huaniko̱lh hua̱ntu̱ naakspulay. Puschí̱ Pedro caj tánuj tita̱tapá̱nu̱lh, chu̱ tzúculh li̱huaniy xatú̱ xpa̱lacata chuná̱ xli̱chihui̱nama̱. \v 33 Cha̱nchu̱ xlá̱ talakáspitli; láca̱lh anta̱ni̱ xuilakó̱ a̱makapitzi̱n xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huánilh Pedro: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ catlahua̱ li̱tlá̱n, huix akskahuiní, catatampu̱xtu̱ anta̱ni̱ cyá̱, sa̱mpi̱ huix ni̱ akata̱ksa̱ hua̱ntu̱ xtalacasquin Dios, hua̱mpi̱ xma̱n hua̱ntu̱ xla cati̱hua̱ chixcuhuí̱n. \v 34 Cha̱nchu̱ a̱li̱sta̱lh tasaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, xa̱hua̱ li̱lhu̱hua̱ ti̱ na̱ csta̱lanima̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Lapi̱ huí̱ ti̱ luhua quili̱pa̱huán, chu̱ quista̱laniputún, chu̱ quili̱ma̱kalhtahuáka̱t huamputún, pus huata xlacasquinca̱ capa̱tzánka̱lh hua̱ntu̱ caj xacstu lakati̱y li̱pa̱xuhuay, xatlá̱n cacúcalh xcruz laqui̱mpi̱ napa̱ti̱nán caj quimpa̱lacata, chu̱ caquista̱lánilh cani̱huá̱. \v 35 Sa̱mpi̱ hua̱nti̱ luhua lakcatzán pala namakatzanka̱y xlatáma̱t, juerza̱ namakatzanka̱y tu̱ lakcatzán, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱ nalakcatzán xlatáma̱t pala namakatzanka̱y caj quimpa̱lacata, usu caj xpa̱lacata nali̱chihui̱nán xtachihui̱n Dios, xlá̱ nama̱laktaxti̱y c-xlacati̱n Dios. \v 36 Sa̱mpi̱ ¿tú̱ xtápalh qui̱taxtuniy cha̱tum, lapi̱ tla̱n xkálhi̱lh pacs la̱ntla̱ tu̱ anán ca̱tuxá̱huat, chu̱ lapi̱ huata antá̱ c-xlacati̱n Dios namakatzanka̱y xli̱stacna? \v 37 Sa̱mpi̱ ¿ní̱ntla̱ cahuá̱ tla̱n cxokóxtulh xlatáma̱t cha̱tum laqui̱mpi̱ ni̱ napa̱ti̱nán? \v 38 Chu̱ na̱ chuna li̱tum, pala tí̱ huixín naquili̱ma̱xanán, usuchí̱ nali̱ma̱xanán quintachihuí̱n c-xlacati̱ncan hua̱nti̱ ni̱tla̱n xtapuhua̱ncán yunú̱ xala ca̱tuxá̱huat, pus quit Xatalacsacni Chixcú̱ na̱ nacli̱ma̱xanán acxni̱ nacmimpalay a̱maktum, chu̱ nacta̱minko̱y ángeles laqui̱mpi̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat naucxilhko̱y la̱ntla̱ kalhi̱y xli̱tlihuaka̱ xtapaksi̱t Dios. \c 9 \p \v 1 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ makapitzi̱n huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ u̱nú̱ yá̱tit c-quilacatí̱n, ni̱ a̱ni̱yá̱tit nahuán acxni̱ naucxilhá̱tit la̱ntla̱ natzucuy lay xtapaksi̱t Dios ca̱tuxá̱huat, chu̱ la̱ntla̱ tlanca li̱tlihuaka̱ nali̱mín. \s1 Maktum Jesús xtapalajma̱ xtasiyuy \r (Mateo 17:1-13; Lucas 9:28-36) \p \v 2 A̱li̱akcha̱xan quilhtamacu̱ a̱li̱sta̱lh, Jesús alh c-aktum tlanca ka̱stí̱n, chu̱ caj xma̱n huá̱ ta̱anko̱lh Pedro, Santiago, xa̱hua̱ Juan. Acxni̱ aya xcha̱nko̱ni̱t, c-xlacati̱ncán Jesús tzúculh talakpali̱y, nia̱lh chuná̱ la̱ntla̱ ankalhí̱n xtasiyuy. \v 3 Cha̱nchu̱ xlháka̱t, titalakpáli̱lh, luhua snapapa̱ xtasiyuy, chu̱ luhua tzayajna̱hua, xta̱chuná̱ miqui, hasta ti̱ni̱ anán ma̱squi luhua tla̱n chakanán, pi̱ nama̱lakcha̱ni̱y la̱ntla̱ xli̱snapapa̱ yama̱ xlháka̱t hua̱ntu̱ ucxilhko̱lh xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús. \v 4 Caj xamaktum ucxilhko̱lh a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ xalakmaka̱n chixcuhuí̱n xuanko̱ni̱t, Elías, chu̱ Moisés, pus xta̱la̱xakatli̱ma̱kó̱ Jesús. \v 5 Pedro chuná̱ huánilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, huata ma̱x xali̱huaca̱ tla̱n antiyá̱ u̱nú̱ xtahuilahu, hua̱ lapi̱ huix chuná̱ lacasquina, u̱ctlahuaya̱hu aktutu lactzu̱ pu̱ni̱lhcha̱ chiqui, aktum milá, aktum xla Moisés, xa̱hua̱ aktum xla Elías. \p \v 6 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús xpe̱cuaxni̱ko̱ni̱t, chu̱ Pedro, caj nia̱lh xcatzi̱y tu̱ xquilhuama̱. \v 7 Chunacú̱ xchihui̱nama̱ Pedro, caj xamaktum tatu̱tzúhui̱lh aktum puclhni̱ tu̱ ma̱lakapa̱tze̱kko̱lh, chu̱ c-xlacni puclhni̱ kaxmatko̱lh pi̱ taxtuchi̱ aktum tachihuí̱n hua̱ntu̱ chuná̱ huá̱: “Hua̱ yumá̱ Quincam hua̱nti̱ luhua cpa̱xqui̱y, xma̱n luhua cakalhakaxpáttit hua̱ntu̱ xlá̱ naca̱li̱ma̱paksi̱yá̱n.” \p \v 8 Acxni̱ xlacán laca̱mpalako̱lh, tzucuko̱lh lacaputzako̱y, nia̱lh pala tí̱ ucxilhko̱lh, hua̱mpi̱ caja xta̱stum Jesús. \p \v 9 A̱li̱sta̱lh acxni̱ aya xtaspitma̱kó̱, xta̱ctati̱lhako̱y ka̱stí̱n, Jesús huaniko̱lh xkalhatutucán pi̱ ni̱tí̱ cali̱ta̱chihui̱nanko̱lh hua̱ntu̱ xucxilhko̱ni̱t hasta acxni̱ xlá̱ Xatalacsacni Chixcú̱ nalakastakuanán ca̱li̱ní̱n. \v 10 Puschí̱ caj acstuli̱catzi̱ko̱lh, ni̱tú̱ li̱chihui̱nanko̱lh hua̱ntu̱ xucxilhko̱ni̱t, huata caj tzucuko̱lh la̱kalhasquinko̱y xatú̱ cahuá̱ tama̱ talakastakuán ca̱li̱ní̱n. \v 11 Hua̱mpi̱ huata chuná̱ kalhasquinko̱lh Jesús: \p —¿Tú̱huan xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos huanko̱y pi̱ mat hua̱ Elías xlacasquinca̱ pu̱lana̱ huá̱ namín ca̱tuxá̱huat, chu̱ a̱li̱sta̱lh namín Cristo? \p \v 12-13 Cha̱nchu̱ xlá̱ chuná̱ kalhtí̱nalh: \p —Xli̱ca̱na̱ tu̱ huanko̱y, ni̱ caj li̱huanko̱y, sa̱mpi̱ profeta Elías pu̱lana̱ xli̱mínat xuani̱t, hua̱ xlá̱ ti̱ nama̱aksti̱tumi̱ko̱y tachixcuhuí̱tat laqui̱mpi̱ tla̱n nali̱pa̱huanko̱y acxni̱ namín mima̱akapu̱taxti̱nacán. Hua̱mpi̱ huata quit lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ profeta Elías aya qui̱lani̱tanchi, hua̱mpi̱ lhu̱hua tachixcuhuí̱tat ni̱ tzinú̱ lakapasko̱lh pala huá̱, huata catu̱hua̱ tu̱ xlacán puhuaniko̱lh, chuná̱ chú̱ tlahuaniko̱lh, luhua xta̱chuná̱ la̱ntla̱ tatzokni̱t c-xtachihui̱n Dios pi̱ chuná̱ naakspulay. Hua̱mpi̱ chú̱ quit na̱ cca̱kalhasquiná̱n: ¿Tú̱ hua̱ yumá̱ la̱ntla̱ tatzokni̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ xla quimpa̱lacata̱ Xatalacsacni Chixcú? Mili̱catzi̱tcán pi̱ luhua chuná̱ nalay xta̱chuná̱ la̱ntla̱ antá̱ huan pi̱ nacpa̱ti̱nán, chu̱ lhu̱hua̱ ti̱ naquilakmakanko̱y, chu̱ ni̱tú̱ naquili̱ucxilhko̱y. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum kahuasa ti̱ kalhi̱y xtalacapa̱stacni cspiritu akskahuiní \r (Mateo 17:14-21; Lucas 9:37-43) \p \v 14 Acxni̱ taspitko̱lh anta̱ni̱ xuilakó̱ a̱makapitzi̱n xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, ucxilhko̱lh pi̱ lhu̱hua chixcuhuí̱n xtamakstokko̱ni̱t, xa̱hua̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xlacán xli̱tamakspitma̱kó̱, chu̱ xta̱la̱ma̱aklhuhui̱ma̱kó̱. \v 15 Hua̱mpi̱ makapitzí̱n acxni̱ ucxilhko̱lh Jesús, luhua pa̱xuhuako̱lh, takosú̱n anko̱lh pa̱xtokko̱y laqui̱mpi̱ nata̱chihui̱nanko̱y. \v 16 Jesús acxni̱ lakcha̱nko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱ li̱aklhu̱hua̱tnampá̱tit? \p \v 17 Cha̱tum hua̱nti̱ antá̱ lacatzú̱ xlaya̱, chuná̱ kálhti̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, u̱cli̱mini̱t quinkahuasa ti̱ kalhi̱y cspiritu akskahuiní, chu̱ hasta nia̱lh lay chihui̱nán. \v 18 Pus caxani̱cahuá̱ anta̱ni̱ acxni̱ chipay, ma̱lakahuitiy, chu̱ ma̱lacuacami̱y, ma̱kalhpupi̱y, chu̱ na̱ la̱lacxcay xtatzán; caj huá̱ xpa̱lacata aya li̱sca̱ctamakama̱. Aya cuaniko̱lh mili̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ catamacaxtuniko̱lh, hua̱mpi̱ ni̱ lay ma̱tla̱ni̱ko̱lh. \p \v 19 Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Koxutaní̱n huixín hua̱nti̱ ni̱ ca̱najlaputuná̱tit quintachihuí̱n. ¿Hasta niajcu li̱huaya̱ nactica̱ta̱pa̱ti̱yá̱n? \p Chu̱ chuná̱ huampá̱: \p —Cali̱tántit tama̱ kahuasa. \p \v 20 Puschí̱ li̱minica̱ anta̱ni̱ xyá̱ Jesús. Chu̱ yama̱ cspiritu akskahuiní, acxni̱ úcxilhli̱ Jesús, tuncán ma̱lactlahuáni̱lh u̱n yama̱ kahuasa, tama̱chá̱ ca̱tiyatna, tzúculh tapiliy, chu̱ kalhpupuy. \v 21 Jesús kalhásquilh xtla̱t: \p —¿Pi̱ maka̱sá̱ chuná̱ na̱má̱ lay? \p Xatla̱t kalhtí̱nalh: \p —Hasta acxni̱ actzu̱cú̱ xuani̱t. \v 22 Luhua maklhu̱huatá̱ tama̱ cspiritu akskahuiní̱ makni̱putún acxni̱ tlakapu̱y c-lhcúya̱t, usu c-chúchut. Huá̱ xpa̱lacata̱ cli̱huaniyá̱n, lapi̱ tla̱n tu̱ xtlahua̱ xpa̱lacata, pus kayaj caquinca̱catzani, chu̱ caquinca̱makta̱ya. \p \v 23 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quit tla̱n cma̱pacsay, hua̱mpi̱ xma̱n tzanka̱niyá̱n pi̱ huix naca̱najlaya, sa̱mpi̱ cati̱huá̱ ti̱ ca̱najlay, chuná̱ lay pacs hua̱ntu̱ puhuán. \p \v 24 Tica̱tásalh tuncán xtla̱t kahuasa, tihua̱: \p —Cca̱najlaputún; caquimakta̱ya̱ laqui̱mpi̱ tla̱n xacca̱nájlalh. \p \v 25 Acxni̱ úcxilhli̱ Jesús pi̱ luhua lhu̱hua̱ tzucuko̱lh tamakstokko̱y hasta xla̱lacxquitima̱kó̱, huánilh tuncán yama̱ akskahuiní: \p —Quit cli̱ma̱paksi̱yá̱n, camakáxtakti̱ tama̱ kahuasa, chu̱ nia̱lh ucxni̱ cama̱sipa̱ni, sa̱mpi̱ huix hua̱nti̱ ma̱ko̱ko̱ni̱ta, chu̱ ma̱akata̱pani̱ta. \p \v 26 Yama̱ cspiritu akskahuiní̱ ca̱tásalh, chu̱ li̱pe̱cua̱ li̱ca̱tálalh yama̱ kahuasa, hua̱mpi̱ makáxtakli. Hua̱mpi̱ yama̱ kahuasa ná̱ xaní̱n xmá̱; huachá̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱ tzucuko̱lh huanko̱y pi̱ xni̱ni̱t. \v 27 Hua̱mpi̱ Jesús pakchípalh, chu̱ lacatzucu̱ má̱qui̱lh. Puschí̱ yama̱ kahuasa acstutá̱yalh. \p \v 28 A̱li̱sta̱lh Jesús alh c-chiqui̱ anta̱ni̱ xtamakaxtakko̱y, chu̱ antá̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata̱ quin ni̱ lalh ctamacaxtuhu yama̱ cspiritu akskahuiní? \p \v 29 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Sa̱mpi̱ hua̱ yuma̱ ti̱pa̱tu cspiritu akskahuiní, xma̱n huá̱ li̱tlakaxtucán lapi̱ huixín nakalhxtaknaná̱tit, natlahuayá̱tit oración, chu̱ nasquiniyá̱tit Dios pi̱ huá̱ natlahuay. \s1 Jesús li̱chihui̱nampalay pi̱ namakni̱cán \r (Mateo 17:22-23; Lucas 9:43-45) \p \v 30 A̱li̱sta̱lh Jesús ta̱anko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t a̱lacatanu̱, tipunataxtuko̱lh anta̱ni̱ xma̱paksi̱y Galilea, hua̱mpi̱ ni̱ní̱ tachokoko̱lh sa̱mpi̱ ni̱ xlacasquín tí̱ nacatzi̱y pala antá̱ xlá̱ xti̱taxtuma̱. \v 31 Sa̱mpi̱ lhu̱hua̱ tu̱ xli̱ta̱chihui̱namputunko̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-tiji. Pus huá̱ xli̱ta̱kalhchihui̱nanti̱lhako̱y la̱ntla̱ xlá, Xatalacsacni Chixcú, namacama̱sta̱cán c-xmacancan chixcuhuí̱n hua̱nti̱ ni̱ xucxilhputunko̱y; xlacán namakni̱ko̱y, hua̱mpi̱ caj xli̱aktutu quilhtamacú̱ xlá̱ nalakastakuanán ca̱li̱ní̱n. \v 32 Hua̱mpi̱ yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t ni̱ xakata̱ksko̱y xlacán la̱ntla̱ luhua naqui̱taxtuy, hua̱mpi̱ na̱ xmacpuhuanko̱y tlak nakalhasquinko̱y xpa̱lacata. \s1 Kalhasquinko̱y Jesús xatí̱ cahuá̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t tlak kalhi̱y xlakasi, usu tali̱pa̱hu li̱taxtuni̱t \r (Mateo 18:1-5; Lucas 9:46-48) \p \v 33 Acxni̱ xlacán cha̱mpalako̱lh c-Capernaum, chu̱ acxni̱ tanu̱ko̱lh c-chiqui Jesús kalhasquinko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —¿Tú̱ xla̱li̱ma̱klu̱hui̱pá̱tit c-tiji? \p \v 34 Xlacán ni̱ kalhti̱nanko̱lh sa̱mpi̱ c-tiji̱ xli̱chihui̱nanti̱lhako̱y xatí̱ cahuá̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús, xapuxcu nahuán, usu tali̱pa̱hu xli̱taxtuma̱. \v 35 Hua̱mpi̱ cumu Jesús pacs xcatzi̱y xatú̱ xlacán xli̱chihui̱nanko̱ni̱t c-tiji, a̱li̱sta̱lh culucs tahui̱, chu̱ huaniko̱lh pi̱ calaktalacatzuhui̱ko̱lh xkalhacu̱tuycán, chuná̱ huaniko̱lh: \p —Lapi̱ huí̱ ti̱ huixín tlak kalhi̱y xlakasi, usu tali̱pa̱hu li̱taxtuni̱t, pus hua̱ yumá̱ ti̱ ni̱tú̱ putzani̱t la̱ntla̱ nakalhi̱y xlakasi, usu xapuxcu nahuán, huata xlá̱ tlak a̱huatiyá̱ namacasta̱lay laqui̱mpi̱ chuná̱ nali̱taxtuy la̱ milacscujnicán hua̱nti̱ xta̱chuná̱ catu̱cahuá̱ tascújut nama̱tlahui̱yá̱tit. \p \v 36 A̱li̱sta̱lh tasánilh cha̱tum actzu̱ kahuasa hua̱nti̱ c-xíta̱t ya̱huaniko̱lh, chaxli, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p \v 37 —Hua̱nti̱ ni̱ nalakmakán cha̱tum actzu̱ kahuasa la̱ntla̱ u̱má̱, chu̱ napa̱xqui̱y caj xpa̱lacata catzi̱y pi̱ quit cpa̱xqui̱y, pus qui̱li̱taxtuy xta̱chuna̱ pala quittá̱ quimpa̱xqui̱ma̱, na̱ chuná̱ hua̱nti̱ quit quimpa̱xqui̱y, na̱ qui̱taxtuy pi̱ huatiya Dios pa̱xqui̱ma̱ hua̱nti̱ quimacamini̱t. \s1 Hua̱nti̱ ni̱ kanti̱y Jesús cxtascújut, qui̱taxtuy pi̱ ma̱tla̱ni̱y, chu̱ ta̱ta̱yay \r (Mateo 10:42; Lucas 9:49-50) \p \v 38 Caj li̱tlanca̱liya̱ Juan chuná̱ huánilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, cucxilhui̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ caj mintucuhuiní̱ xli̱quilhán, chu̱ xma̱pacsako̱y hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y cspiritu akskahuiní, hua̱mpi̱ cumu ni̱ acxtum quinca̱ta̱lapu̱layá̱n, pus cli̱huanihu pi̱ nia̱lh tí̱ chuná̱ cama̱pácsalh. \p \v 39 Jesús huánilh: \p —Ni̱ xtili̱huanítit, sa̱mpi̱ ti̱ni̱ cha̱tum tla̱n catitláhualh lactlanca li̱ca̱cni tatlahu c-quintucuhuiní̱ pala a̱li̱sta̱lh tuncán cala̱huá̱ naquili̱chihui̱nán. \v 40 Sa̱mpi̱ ma̱squi caxati̱cahua̱ chixcú, lapi̱ ni̱ quinca̱ta̱la̱tlahuayá̱n acxni̱ tla̱n tascújut tu̱ tlahuama̱, qui̱taxtuy pi̱ quinca̱ta̱ta̱yayá̱n. \v 41 Na̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ naca̱ta̱huayá̱n ca̱na̱ caj paktum vaso chúchut, caj xpa̱lacata catzi̱y pi̱ quit quilacscujnipá̱tit, mima̱ quilhtamacú̱ acxni̱ xlá̱ namaklhti̱nán xtaskahu. \s1 Hua̱nti̱ ma̱lacatiji̱ni̱y a̱makapitzí̱n laqui̱mpi̱ nia̱lh nali̱pa̱huanko̱y Dios, fuerza̱ naxoko̱nán \r (Mateo 18:6-9; Lucas 17:1-2) \p \v 42 “Caxati̱cahuá̱ ti̱ nama̱tlahui̱yá̱n tu̱ ni̱ tla̱n laqui̱mpi̱ naaktzanka̱ta̱yako̱y ná̱ yuma̱ cha̱tum ti̱ lactzu̱cú, ti̱ aya tzucuko̱ni̱t quili̱pa̱huanko̱y, tlak xatlá̱n xuá̱, xli̱makua̱ ni̱ a̱tlahuay, pi̱ pu̱lana̱ xpixchi̱huacaca̱ aktum tlanca chíhuix, chu̱ antá̱ xmaca̱nca̱ c-ta̱kaya̱huaná̱ laqui̱mpi̱ antá̱ xjícsualh. \v 43 Usu lapi̱ catzi̱ya̱ pi̱ huá̱ mimacán ma̱lacatiji̱ni̱yá̱n pi̱ naaktzanka̱ta̱yaya, xatlá̱n cachucu̱cti, chu̱ camákanti; sa̱mpi̱ xali̱huaca̱ tla̱n pakastulu̱ nachipina̱ c-akapú̱n anta̱ni̱ nalakcha̱ná̱n latáma̱t hua̱ntu̱ xa̱li̱ankalhí̱n, ni̱ xahua̱ nakalhi̱ya̱ kantuy mimacán, napina̱ c-pu̱pa̱tí̱n, \v 44 c-lhcúya̱t, anta̱ni̱ niucxni̱ laksputa̱ tapa̱tí̱n. \v 45 Usu lapi̱ catzi̱ya̱ pi̱ huá̱ mintuhuán nama̱akchakxayá̱n pi̱ naaktzanka̱ta̱yaya, xatlá̱n cachucu̱cti, xali̱huaca̱ tla̱n tantu̱stulu̱ nachipina̱ c-akapú̱n anta̱ni̱ nalakcha̱ná̱n latáma̱t hua̱ntu̱ xa̱li̱ankalhí̱n, ni̱ xahua̱ nakalhi̱ya̱ kantuy mintuhuán, namacapincana̱ c-pu̱pa̱tí̱n, \v 46 c-lhcúya̱t anta̱ni̱ niucxni̱ laksputa̱ tapa̱tí̱n. \v 47 Usu lapi̱ catzi̱ya̱ pi̱ huá̱ milakastapu̱ nama̱lacatiji̱ni̱yá̱n laqui̱mpi̱ naaktzanka̱ta̱yaya, xali̱huacá̱ xatla̱n calacpi̱ma̱xtuca̱ sa̱mpi̱ tlak xatlá̱n lakatzí̱n nachipina̱ c-akapú̱n, ni̱ xahua̱ nakalhi̱ya̱ aktuy milakastapu, chu̱ namacapincana̱ c-pu̱pa̱tí̱n; \v 48 c-lhcúya̱t anta̱ni̱ niucxni̱ laksputa̱ tapa̱tí̱n. \p \v 49 “Sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat nali̱ucxlhko̱cán lhcúya̱t lapi̱ xli̱ca̱na̱ kalhi̱ko̱y mátzat (usu xatlá̱n tahuán: lapi̱ li̱pa̱huanko̱y Dios). \v 50 Pus xli̱ca̱na̱, mátzat luhua xlacasquinca, hua̱mpi̱ lapi̱ huá̱ mátzat cspútnilh xli̱skoko, ¿tú̱ nali̱ma̱skoka̱nampalaya? Ankalhí̱n huixín, c-milatama̱tcán, cakalhí̱tit mátzat, ni̱tí̱ cata̱la̱si̱tzi̱nítit, chu̱ cala̱pa̱xquí̱tit li̱macxtum cha̱tunu, chu̱ a̱makapitzí̱n.” \c 10 \s1 Jesús huan pi̱ hua̱nti̱ natapu̱chuhuako̱y ni̱tlá̱n pala nala̱makaxtakko̱y \r (Mateo 19:1-12; Lucas 16:18) \p \v 1 Ni̱ li̱maka̱s Jesús taca̱xpá̱ c-Capernaum, cha̱lh c-Judea, chu̱ tímilh anta̱ni̱ xma̱paksi̱y xatiyat Judea, antachá̱ xli̱quilhtu̱án c-xakalhtu̱choko̱ Jordán. Lhu̱hua tachixcuhuí̱tat laktastokpalako̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Jesús, chu̱ xlá̱ tzúculh li̱xakatli̱ko̱y xtachihui̱n Dios la̱ntla̱ta xli̱smani̱ni̱t xtlahuay. \v 2 Caj xamaktum lakchinko̱lh makapitzi̱n fariseos laqui̱mpi̱ nakalhputzako̱y pala tú̱ xlá̱ ni̱ tancs nahuán; chu̱ kalhasquinko̱lh palapi̱ kalhi̱y li̱ma̱paksí̱n cha̱tum pu̱chuhua̱ chixcú̱ namakaxtaka̱ xpusca̱t. \v 3 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —¿Tú̱ ca̱li̱ma̱paksí̱n xamaka̱n Moisés? \p \v 4 Xlacán kalhti̱nanko̱lh: \p —Hua̱ Moisés má̱sta̱lh talacasquín pi̱ cha̱tum chixcú̱ tla̱n namakaxtaka̱ xpusca̱t, hua̱mpi̱ nata̱lacca̱xlay c-pu̱ma̱paksí̱n, chu̱ nama̱xqui̱y xatalacca̱xlan cápsnat anta̱ni̱ nahuán xatú̱ xpa̱lacata̱ nali̱ta̱taxapaxtuy xpusca̱t, pus tla̱n chú̱ namakaxtaka. \p \v 5 Cha̱nchu̱ kalhtí̱nalh Jesús, huaniko̱lh: \p —Moisés má̱sta̱lh tama̱ li̱ma̱paksí̱n, sa̱mpi̱ huixín xaktzanká̱n kalhi̱yá̱tit minacu̱cán. \v 6 Hua̱mpi̱ hua̱ c-xquilhtzúcut acxni̱ tima̱lacatzucunanca̱, pus Dios tláhualh yama̱ xapu̱lh chixcú, xa̱hua̱ xapu̱lh pusca̱t. \v 7 Hua̱ yumá̱ xpa̱lacata̱ cha̱tum kahuasa, acxni̱ natapu̱chuhuay, tla̱n nali̱makaxtaka̱ xtla̱t, chu̱ xtzi, laqui̱mpi̱ xlá̱ nata̱talakxtumi̱y xpusca̱t. \v 8 Cha̱nchu̱ yama̱ kahuasa, chu̱ tzuma̱t hua̱nti̱ xcha̱tuycán xuanko̱ni̱t, cha̱tumá̱ nali̱taxtuko̱y. \v 9 Pus huá̱ xpa̱lacata̱ cca̱li̱huaniyá̱n pi̱ hua̱ntu̱ Dios ma̱lacxtumi̱ni̱t ni̱ lay catima̱pa̱pítzilh chixcú. \p \v 10 A̱li̱sta̱lh acxni̱ cha̱nko̱lh c-chiqui̱ anta̱ni̱ xtamakaxtakko̱y, xli̱ma̱kalhtahuáka̱t kalhasquinko̱lh xatú̱ luhua xuaniputún yama̱ takalhchihuí̱n. \v 11 Jesús huaniko̱lh: \p —Caxati̱cahuá̱ ti̱ namakaxtaka̱ xpusca̱t, na̱ nata̱tahuilay tanuj pusca̱t, lhu̱hua tala̱kalhí̱n kalhi̱y c-xlacati̱n Dios, xa̱hua̱ c-xlacati̱n xapu̱lh xma̱hui̱ná. \v 12 Na̱ chuna li̱tum, hua̱nti̱ makaxtaka̱ xchixcú̱ laqui̱mpi̱ nata̱án a̱tanuj chixcú, yama̱ pusca̱t kalhi̱y lhu̱hua tala̱kalhí̱n c-xlacati̱n Dios, xa̱hua̱ c-xlacati̱n xapu̱lh xchixcú. \s1 Jesús siculana̱tlahuako̱y lactzu̱ camán \r (Mateo 19:13-15; Lucas 18:15-17) \p \v 13 Maktum li̱minica̱ Jesús makapitzi̱n lactzu̱ camán laqui̱mpi̱ nasiculana̱tlahuako̱y, hua̱mpi̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t tzucuko̱lh lacaquilhni̱ko̱y hua̱nti̱ xli̱minima̱kó̱. \v 14-15 Hua̱mpi̱ acxni̱ úcxilhli̱ Jesús hua̱ntu̱ xtlahuama̱kó̱, si̱tzi̱niko̱lh tzinú̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ catlahuátit li̱tlá̱n, ni̱ cali̱huanikó̱tit tama̱ lactzu̱ camán pi̱ naquilakminko̱y anta̱ni̱ cuí̱, sa̱mpi̱ caj xma̱n huá̱ hua̱nti̱ kalhi̱y xtalacapa̱stacni̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ tu̱ kalhi̱y actzu̱ kahuasa, xlá̱ luhua mini̱niy pi̱ namakamaklhti̱nán hua̱ntu̱ Dios ma̱xqui̱putún, c-xasa̱sti xtapáksi̱t tu̱ ma̱quilhtzuqui̱ma̱. \p \v 16 Chu̱ a̱li̱sta̱lh tichaxko̱lh, tiakspu̱huili̱ko̱lh xmacán, chu̱ siculana̱tlahuako̱lh. \s1 Cha̱tum kahuasa ma̱tamacu̱nú̱ ta̱chihui̱nán Jesús \r (Mateo 19:16-30; Lucas 18:18-30) \p \v 17 Acxni̱ Jesús xtaca̱xma̱ naquilhta̱yapalay tiji, xkosnani̱t lákmilh cha̱tum kahuasa, lakatatzokóstalh c-xlacatí̱n, chu̱ chuná̱ kalhásquilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, huix luhua tla̱n catzi̱ya, ¿xatú̱ luhua tla̱n tascújut quili̱tláhuat pi̱ tla̱n nackalhi̱y yama̱ li̱pa̱xuhu latáma̱t c-akapú̱n hua̱ntu̱ niucxni̱ nalaksputa? \p \v 18 Jesús kálhti̱lh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata̱ quili̱huaniya̱ pi̱ quit luhua tla̱n ccatzi̱y? ¿Tú̱ catzi̱ya̱ pi̱ yunú̱ ni̱tí̱ anán hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ tla̱n, hua̱mpi̱ caj xma̱n cha̱tum, huachá̱ Dios? \v 19 Huix catzi̱ya̱ la̱ntla̱ huí̱ kampa̱ca̱hu xli̱ma̱paksi̱n Dios hua̱ntu̱ ma̱xqui̱ni̱t Moisés: ‘Niucxni̱ tixakatli̱ya̱ tanuj pusca̱t lapi̱ huí̱ mimpusca̱t; niucxni̱ tí̱ timakni̱ya̱; niucxni̱ tí̱ tima̱xtuniya̱ ta̱ksaní̱n, niucxni̱ tí̱ timakkalha̱nana; niucxni̱ tí̱ tiakskahuipi̱ya; na̱ cama̱xqui̱ ca̱cni̱ mintzí, xa̱hua̱ mintla̱t.’ \p \v 20 Yama̱ kahuasa chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quimpu̱chiná, hasta la̱ntla̱ tlak actzu̱cú̱ xacuani̱t ctzucuni̱t ma̱kantaxti̱y hua̱ntu̱ chú̱ huanípa̱t. \p \v 21 Cha̱nchu̱ Jesús, la̱ntla̱ xucxilhma̱, lakcátzalh, huánilh: \p —Hua̱mpi̱ huí̱ a̱kampa̱tum hua̱ntu̱ tzanka̱niyá̱n mili̱tláhuat: capit, pacs casta̱t tu̱ kalhi̱ya, chu̱ cama̱akpitzinikó̱ lakli̱ma̱xkaní̱n mintumi̱n, a̱li̱sta̱lh caquilakta, chu̱ caquista̱lani; chuná xli̱ca̱na̱ luhua lhu̱hua̱ mintapa̱xuhuá̱n nali̱ma̱stoka̱ xta̱chuná̱ la̱ mintamacú̱n c-akapú̱n. \p \v 22 Acxni̱ káxmatli̱ yama̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ huánilh Jesús, yama̱ kahuasa cha̱li̱puhua̱na̱ alh, sa̱mpi̱ luhua ma̱tamacu̱nú̱ xuani̱t. \p \v 23 Jesús laklaca̱nko̱lh anta̱ni̱ xya̱kó̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Quit lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ luhua tuhua̱ xpa̱lacata̱ ma̱tamacu̱naní̱n natanu̱ko̱y c-xtapaksi̱t Dios. \p \v 24 Xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús ni̱ xakata̱ksko̱ni̱t hua̱ntu̱ xuaniko̱ni̱t, chu̱ cacs xli̱lacahuanko̱y, hua̱mpi̱ Jesús huanipalako̱lh: \p —Huixín quincamán, quit cca̱huaniyá̱n pi̱ ca̱na̱ tuhua̱ naqui̱taxtuniko̱y yamá̱ hua̱nti̱ li̱pa̱huanko̱y xtumi̱ncán, chu̱ catu̱cahuá̱ li̱lactlahuaya̱huako̱y xtalacapa̱stacnicán pi̱ tla̱n namakamaklhti̱nanko̱y xtapaksi̱t Dios. \v 25 Chu̱ huata ni̱ xatuhua̱ natanu̱y tantum camello c-xtzan kantum li̱tzapan, ni̱ xahua̱ cha̱tum ma̱tamacu̱nú̱ ti̱ lakcatzán xtumi̱n natanu̱y c-xtapaksi̱t Dios tu̱ huí̱ c-akapú̱n. \p \v 26 Acxni̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t kaxmatko̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n, xaa̱i̱huacá̱ lanaj li̱lacahuanko̱lh, xacstula̱huaniko̱y: \p —Pus lapi̱ chuná, ¿tí̱ chú̱ luhua nalakma̱xtuy xli̱stacna̱ laqui̱mpi̱ natanu̱y c-akapú̱n? \p \v 27 Jesús kalhakaxmatko̱lh, chu̱ huaniko̱lh: \p —Lapi̱ caj xacstu cha̱tum luhua puhuán pi̱ tla̱n nalakma̱xtuy xli̱stacna, xlá̱ ni̱ lay tú̱ ma̱tla̱ni̱y; hua̱mpi̱ Dios pacs tla̱n ma̱tla̱ni̱y xli̱pacs tu̱ puhuán natlahuay, ni̱tú̱ tuhua̱ xpa̱lacata. \p \v 28 Cha̱nchu̱ Pedro, tzúculh huaniy: \p —Quimpu̱chinacán, quin cakxtakmakani̱tahu pacs tu̱ xackalhi̱ya̱hu laqui̱mpi̱ cca̱sta̱lanini̱tán, ¿tú̱ chi̱nchu̱ naquinca̱lakcha̱ná̱n? \p \v 29 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Lacatancs cca̱huaniyá̱n, pi̱ ti̱ni̱ cha̱tum anán pala tí̱ makaxtakni̱t hua̱ntu̱ kalhi̱y, pala xchic, usu xnata̱lán, usu xtla̱t, usu xtzi, usu xpusca̱t, usuchí̱ xa̱hua̱ xcamán, usu xpú̱cuxtu, caj xpa̱lacata naquista̱laniy, usuchí̱ caj xpa̱lacata naán ma̱catzi̱ni̱ko̱y tachixcuhuí̱tat la̱ntla̱ Dios ma̱tzanka̱naniputunko̱y, chu̱ ma̱akapu̱taxti̱putunko̱y. \v 30 Quit cca̱huaniyá̱n pi̱ yama̱ cha̱tum, luhua lhu̱hua chiqui̱ nakalhi̱y anta̱ni̱ nachá̱n, xta̱chuná̱ la̱ xnata̱lán, la̱ xnatla̱tna, usuchí̱ la̱ xcamán, la̱ xmakaaná̱nat. Luhua xli̱ca̱na̱ lhu̱hua̱ nata̱ksa, chu̱ ma̱squi luhua lhu̱hua̱ nasi̱tzi̱niko̱y yunú̱ ca̱tuxá̱huat, hua̱mpi̱ huá̱ chú̱ namín quilhtamacú̱ namaklhti̱nán xataluloktat latáma̱t hua̱ntu̱ niucxni̱ laksputa̱ c-akapú̱n. \v 31 Hua̱mpi̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ la̱nchú̱ lactali̱pa̱hu, chu̱ macapu̱lama̱kó̱, a̱li̱sta̱lh huata xlacán a̱huatá̱ huilakoj nahuán; chu̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ la̱nchú̱ ni̱tú̱ xlakasicán li̱taxtuko̱y, luhua a̱huatá̱ qui̱taxtuma̱kó̱; hua̱mpi̱ acxni̱ chú̱ yama̱ quilhtamacú̱ huata pu̱lh huá̱ nama̱xqui̱ko̱cán xpu̱tahui̱lhcán c-akapú̱n. \s1 Jesús li̱chihui̱nampalay pi̱ namakni̱cán \r (Mateo 20:17-19; Lucas 18:31-34) \p \v 32 Maktum la̱ntla̱ xtiji̱nama̱kó̱, xama̱kó̱ c-Jerusalén; Jesús xpu̱laniti̱lhako̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t. Puschí̱ xaklituananko̱ni̱t, chu̱ a̱makapitzi̱n tachixcuhuí̱tat ti̱ na̱ a̱huatiyá̱ c-xcha̱ká̱n caj cha̱pe̱cua̱ csta̱lama̱kó̱, sa̱mpi̱ xpe̱cuanko̱y xatú̱ cahuá̱ naakspulay Jesús. Xamaktum Jesús caj tánuj ma̱macxtumi̱palako̱lh xkalhacu̱tuycán, chu̱ tzúculh a̱li̱huaniko̱y hua̱ntu̱ luhua naakspulay. \v 33 Na̱má̱ huaniko̱lh: “La̱ntla̱ ucxilhpá̱tit, ama̱hu c-Jerusalén anta̱ni̱ naquimacama̱sta̱cán, quit Xatalacsacni Chixcú, c-xmacancan xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan Judíos; xlacán naquili̱lhca̱ko̱y pi̱ naquimakni̱cán, chu̱ naquima̱lacapu̱ko̱y c-xlacati̱ncan ma̱paksi̱nani̱n romanos. \v 34 Xlacán tla̱n naquili̱kalhakama̱nanko̱y, naquisnokko̱y, naquinchujmani̱ko̱y, naquimakni̱ko̱y. Hua̱mpi̱ quit xli̱aktutu quilhtamacú̱ naclakastakuanán ca̱li̱ní̱n.” \s1 Santiago, chu̱ Juan squiniko̱y Jesús aktum li̱tlá̱n \r (Mateo 20:20-28) \p \v 35 A̱li̱sta̱lh Jacobo, chu̱ Juan, xcamán Zebedeo, laktalacatzuhui̱ko̱lh Jesús, chu̱ huaniko̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, clacasquina̱hu xquinca̱tlahuani̱ aktum li̱tlá̱n hua̱ntu̱ cca̱squimputuná̱n. \p \v 36 Jesús huaniko̱lh: \p —¿Tú̱ lacasquiná̱tit nactlahuay caj mimpa̱lacatacán? \p \v 37 Xlacán huaniko̱lh: \p —Acxni̱ huix namakatlajako̱ya̱ xli̱pacs hua̱nti̱ si̱tzi̱nikoyá̱n, chu̱ natzucuya ma̱paksi̱nana̱ cumu tlanca Rey antá̱ c-li̱pa̱xuhu mimpu̱ma̱paksí̱n, xquinca̱ma̱xqui̱ talacasquín xactahuilacha̱hu c-mimpa̱xtú̱n laqui̱mpi̱ nacca̱ta̱ma̱paksi̱naná̱n. \p \v 38 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Huixín ni̱ pala tzinú̱ catzi̱yá̱tit hua̱ntu̱ squimpá̱tit. ¿Pi̱ xli̱ca̱na̱ puhuaná̱tit pi̱ tla̱n nata̱yaniyá̱tit c-aktum tlanca tapa̱tí̱n xta̱chuná̱ la̱ntla̱ yama̱ tapa̱tí̱n tu̱ quit nacpa̱ti̱y? Usu ¿pi̱ nama̱tla̱ni̱yá̱tit pi̱ naca̱makni̱caná̱tit la̱ntla̱ naquimakni̱cán? \p \v 39 Xlacán kalhti̱nanko̱lh: \p —Cpuhuana̱hu pi̱ ma̱x tla̱n nacta̱yaniya̱hu. \p Jesús huanipalako̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ xlá̱ pi̱ tla̱n nata̱yaniyá̱tit huixín, sa̱mpi̱ huixín fuerza̱ antá̱ nali̱taxtuya̱pítit lhu̱hua tapa̱tí̱n chuná̱ la̱ntla̱ hua̱ntu̱ quit naquiakspulay, chu̱ fuerza̱ nata̱yaniyá̱tit; na̱ chuna li̱tum naca̱makni̱caná̱tit makapitzi̱n huixín xta̱chuná̱ la̱ntla̱ naquimakni̱cán. \v 40 Hua̱mpi̱ hua̱ chú̱ la̱ntla̱ huixín lacasquiná̱tit pi̱ nacca̱huili̱yá̱n c-quimpa̱xtú̱n acxni̱ nactzucuy ma̱paksi̱nán c-quimpu̱ma̱paksí̱n, pus quit lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ ni̱ quilá̱ pala nacma̱sta̱y, huata xma̱n huá̱ lakchá̱n hua̱nti̱ lacsacko̱ni̱t Quintla̱t nama̱xqui̱ko̱y. \p \v 41 Acxni̱ catzi̱ko̱lh a̱makapitzi̱n xli̱ma̱kalhtahuáka̱t hua̱ntu̱ xlacasquinko̱y Juan, chu̱ Santiago, li̱si̱tzi̱niko̱lh. \v 42 Pus Jesús pacs tasaniko̱lh natalacatzuhui̱ko̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ hua̱nti̱ xanapuxcun ma̱paksi̱naní̱n xala c-aktum ca̱chiquí̱n, xlacán pacs akchipako̱y la̱ntla̱ tu̱ huí̱ ca̱chiquí̱n, chu̱ luhua tlihuaka̱ huili̱ko̱y xli̱ma̱paksí̱n, na̱ chuná̱ hua̱nti̱ xalactali̱pa̱hu ma̱la̱naní̱n akskahuimaklhti̱ko̱y hua̱ntu̱ kalhi̱ko̱y ti̱ ni̱ lactali̱pa̱hu xnata̱chiqui̱ncán. \v 43 Hua̱mpi̱ hua̱ntu̱ mimpa̱lacatacán ni̱ chuná̱ catica̱qui̱taxtunín, sa̱mpi̱ hua̱nti̱ luhua tali̱pa̱hu xapuxcu li̱taxtuputún c-milaksti̱pa̱ncán, xlacasquinca̱ pi̱ cama̱tlá̱ni̱lh nali̱taxtuy xta̱chuná̱ la̱ntla̱ ti̱ caj milacscujnicán. \v 44 Chu̱ na̱ chuná̱ lapi̱ taxtuya̱chá̱ cha̱tum la̱ntla̱ huixín hua̱nti̱ xacalacán xuampútulh, chu̱ ma̱paksi̱putunko̱y a̱makapitzi̱n xta̱chixcuhuí̱n xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xapuxcu, huata xlá̱ luhua mini̱niy nali̱taxtuy xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum lacscujni̱ hua̱nti̱ na̱ caj nalakachixcuhui̱nán hua̱ntu̱ nali̱ma̱paksi̱ko̱y a̱makapitzí̱n. \v 45 Xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quit Xatalacsacni Chixcú̱ ni̱ huá̱ clakmini̱t ca̱tuxá̱huat laqui̱mpi̱ caj la̱ntla̱ cha̱tum tlanca̱ puxcu̱ naquiscujnanicán, huata huá̱ clakmini̱t laqui̱mpi̱ caj la̱ntla̱ xlacscujnicán nacli̱taxtuy nacmakta̱yako̱y a̱makapitzí̱n, chu̱ na̱ chuna li̱tum, laqui̱mpi̱ quit nacmacama̱sta̱y quilatáma̱t laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n nacli̱ma̱akapu̱taxti̱ko̱y xlatama̱tcan xli̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tat. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum lakatzí̱n huanicán Bartimeo \r (Mateo 20:29-34; Lucas 18:35-43) \p \v 46 Cha̱nko̱lh chú̱ c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Jericó, caj xti̱yapuntaxtuma̱kó̱, luhua lhu̱hua̱ chixcuhuí̱n csta̱lanima̱kó̱ Jesús. Acxni̱ aya xtaxtuma̱kó̱ ca̱chiquí̱n, cha̱tum lakatzí̱n huanicán Bartimeo, xkahuasa xuani̱t Timeo, antá̱ xuí̱ c-xquilhpa̱n tiji, csquima̱ limosna. \v 47 Acxni̱ káxmatli̱ pi̱ hua̱ Jesús xala c-Nazaret ti̱ xti̱taxtuma̱, tzúculh ca̱tasay, xquilhuama̱: \p —Jesús, xquilhtzúcut xamaka̱n rey David, catlahua̱ li̱tlá̱n, caquinkalhi̱ni̱ talakalhamá̱n. \p \v 48 Na̱ luhua cha̱lhu̱hua̱ ti̱ xquilhni̱ko̱y pi̱ nakatxtaka; cha̱nchu̱ xlá, huata ca̱x tzúculh ca̱tasay, huá̱: \p —Jesús, xquilhtzucut rey David, caquinkalhi̱ni̱ talakalhamá̱n. \p \v 49 Puschí̱ tachókolh Jesús, chu̱ huaniko̱lh a̱makapitzí̱n: \p —Cahuanítit camilh tama̱ lakatzí̱n. \p Pus cha̱tum alh tasaniy, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Caakpúhuanti, kahu; cata̱ya, sa̱mpi̱ Jesús tasanimá̱n. \p \v 50 Xlá̱ lhkan ma̱kósulh xmactahuaca̱ ca̱tiyatna, aya lit tá̱yalh, chu̱ talacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xyá̱ Jesús. \v 51 Jesús kalhásquilh: \p —¿Tú̱ lacasquina̱ xactláhualh mimpa̱lacata? \p Yama̱ lakatzí̱n chuná̱ kalhtí̱nalh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, quit clacahua̱namputún. \p \v 52 Jesús huánilh: \p —Tla̱ná̱ li̱pa̱xuhu napina̱ c-mínchic. Huix aya nalacahua̱nana sa̱mpi̱ quili̱pa̱huani̱ta. \p Puschí̱ yama̱ lakatzí̱n acxni tuncán lacahuá̱nalh, chu̱ na̱ sta̱lánilh Jesús anta̱ni̱ xlá̱ xama̱. \c 11 \s1 Jesús tanu̱ya̱chá̱ c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén \r (Mateo 21:1-11; Lucas 19:28-40; Juan 12:12-19) \p \v 1 La̱ntla̱ xtalacatzuhui̱ma̱kó̱ c-Jerusalén, pu̱lana̱ antá̱ cha̱nko̱lh c-aktum ka̱stí̱n, huanicán Monte de los Olivos, c-xlacatí̱n xuilakó̱ aktuy lactzu̱ ca̱chiquí̱n huaniko̱cán Betfagé, chu̱ Betania; yuma̱ ca̱chiquí̱n ta̱pakstokuilakó̱ Jerusalén. Acxni̱ antá̱ xuilakó̱, Jesu̱s ma̱lakacha̱ko̱lh cha̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, \v 2 chu̱ huaniko̱lh: \p —Capimpítit c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n tu̱ xapu̱lana̱ huilachi, ma̱n huá̱ natanu̱ya̱pítit, nachipiná̱tit c-aktum chiqui̱ anta̱ni̱ naucxilhá̱tit pi̱ chi̱ya̱huacani̱t tantum a̱xnu̱ hua̱ntu̱ ti̱ni̱ cha̱tum a̱ka̱tahuilay; naxcutá̱tit, chu̱ nali̱taná̱tit. \v 3 Palapi̱ huí̱ ti̱ naca̱huaniyá̱n xatú̱ nali̱layá̱tit, huixín nahuaná̱tit: ‘Hua̱ Quimpu̱chinacán maclacasquimputún, chu̱ tuncán napu̱spitpalay.’ \p \v 4 Xlacán anko̱lh, chu̱ xli̱ca̱na̱ ma̱noklhuko̱lh tantum a̱xnu̱ xchi̱ya̱huacani̱t c-xtanquilhti̱n aktum chiqui̱ lacatzu̱ c-má̱laccha. Xlacán xcutko̱lh, \v 5 chu̱ hua̱nti̱ antá̱ xyakó̱ lacatzú̱, ucxilhko̱lh hua̱ntu̱ xtlahuama̱kó̱, chuná̱ huaniko̱ca̱: \p —¿Tú̱ tlahuaputuná̱tit? ¿Tú̱ li̱layá̱tit xcutá̱tit tama̱ a̱xnu̱? \p \v 6 Cha̱nchu̱ xlacán, chuná̱ kalhti̱nanko̱lh la̱ntla̱ xuaniko̱ni̱t Jesús, chu̱ nia̱lh tú̱ huaniko̱ca̱, ma̱xqui̱ko̱ca̱ talacasquín nale̱nko̱y. \v 7 Tili̱miniko̱lh actzu̱ a̱xnu̱ anta̱ni̱ xuí̱ Jesús, chu̱ li̱ka̱tlapaniko̱lh xlhaka̱tcán. Jesús ka̱tahui̱, chu̱ la̱li̱huán ta̱yako̱lh c-tiji̱ tu̱ an c-Jerusalén. \v 8 Luhua li̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat xminko̱ni̱t pa̱xtokko̱y. Lhu̱hua̱ ti̱ tzucuko̱lh stonkmi̱ko̱y xlhaka̱tcán c-tiji, cha̱nchu̱ makapitzí̱n xtucxko̱y xpakani̱n quihui̱, na̱ antá̱ xma̱mi̱ma̱kó̱ c-tiji. \v 9 Hua̱nti̱ xpu̱laniti̱lhako̱y, xa̱hua̱ ti̱ a̱huán csta̱lati̱lhako̱y, tzucuko̱lh ca̱tasako̱y, chuná̱ xquilhuama̱kó̱: \p —¡Cama̱xqui̱hu ca̱cni̱ Dios! ¡Dios casiculana̱tláhualh yuma̱ chixcú̱ ti̱ xlá̱ macamima̱! \v 10 ¡Dios casiculana̱tláhualh xli̱ma̱paksí̱n hua̱nti̱ xlá̱ ma̱lakacha̱ni̱t laqui̱mpi̱ naquinca̱ma̱paksi̱yá̱n, na̱ chuná̱ la̱ntla̱ ma̱paksí̱nalh xamaka̱n quinquilhtzucutcán rey David! ¡Cama̱xqui̱hu ca̱cni̱ Dios hua̱nti̱ huilachá̱ ta̱lhmá̱n c-akapú̱n! \p \v 11 Pus chuná̱ tanu̱chá̱ Jesús c-Jerusalén, chu̱ a̱li̱sta̱lh alh c-tlanca xtemplo̱ Dios tu̱ xuí̱ c-Jerusalén. Acxni̱ xucxilhko̱ni̱ttá̱ xli̱pacs la̱ntla̱ xui̱ c-xpu̱lacni xapa̱tzaps templo, táxtulh, chu̱ ta̱ampalako̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t sa̱mpi̱ ko̱tanu̱yá xuani̱t. \s1 Jesús ma̱sca̱cay akatum xaquihui higo hua̱ntu̱ ni̱tú̱ xta̱ksniy xtahuácat \r (Mateo 21:18-19) \p \v 12 Li̱cha̱li̱ tzi̱sa̱, Jesús taca̱xpá̱ c-Betania, chu̱ la̱ntla̱ xtla̱huama̱ xlá̱ tzúculh tzincsa. \v 13 A̱li̱mákat úcxilhli̱ akatum xaquihui higo, luhua stakninqui xta̱ya̱ xatuhuá̱n; alh ucxilha̱ pala kalhi̱y xatahuácat. Hua̱mpi̱ acxni̱ lákcha̱lh, ni̱tú̱ ta̱ksli, xma̱n hua̱ xatuhuá̱n; sa̱mpi̱ ni̱ naj xquilhtamacú̱ xuani̱t nalay xatahuacat higo. \v 14 Jesús chuná̱ huánilh yama̱ quihui: \p —Quit clacasquín pi̱ nia̱lh pala cha̱tum nahuapalay mintahuácat. \s1 Jesús pu̱tlakaxtuko̱y hua̱nti̱ csta̱nama̱kó̱ c-tlanca templo xala c-Jerusalén \r (Mateo 21:12-17; Lucas 19:45-48; Juan 2:13-22) \p \v 15 Caj li̱tlanca̱liya̱ cha̱nko̱lh c-Jerusalén; Jesús tuncán tánu̱lh c-tlanca templo, chu̱ tzúculh tamacaxtuko̱y hua̱nti̱ antá̱ csta̱nama̱kó̱, xa̱hua̱ ti̱ xtama̱huanama̱kó̱ c-xtanquilhti̱n templo. Ma̱akpu̱spitniko̱lh xmesajcán hua̱nti̱ xlakpali̱ma̱kó̱ tumi̱n, xa̱hua̱ ti̱ csillajcan csta̱lani̱n palomas, chu̱ csta̱ma̱ko̱lh. \v 16 Na̱ nia̱lh xlacasquiniko̱y pala ti̱ nata̱tanu̱ya̱chá̱ xlí̱sta̱t c-xtanquilhti̱n templo. \v 17 Cha̱nchu̱ chuná̱ tzucuko̱lh li̱huaniko̱y tachixcuhuí̱tat: \p —C-xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka, chuná̱ huan: ‘Yuma̱ quínchic, luhua caj xma̱n huá̱ nali̱ma̱xtucán pi̱ antá̱ naquintlahuaniko̱y oración xli̱pacs tachixcuhuí̱tat cani̱cahua̱ xalaní̱n’, hua̱mpi̱ hua̱ huixín aya li̱ma̱xtuni̱tántit xta̱chuná̱ la̱ xpu̱tatze̱knican kalha̱naní̱n. \v 18 Makapitzi̱n xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xa̱hua̱ xanapuxcun pa̱lijni̱ kaxmatko̱lh hua̱ntu̱ xlá̱ xquilhuama̱, huata a̱li̱sta̱lh tzucuko̱lh lacputzako̱y la̱ntla̱ natlahuako̱y pi̱ tze̱k namakni̱ko̱y, sa̱mpi̱ xpe̱cuaniko̱y la̱ntla̱ xma̱siyuniko̱y tachixcuhuí̱tat huata pacsa tanu̱ xli̱catzi̱niko̱y, xlacán xca̱cni̱naniko̱y caj xpa̱lacata lactlanca talacapa̱stacni̱ tu̱ xma̱siyuniko̱y. \v 19 Hua̱mpi̱ acxni̱ aya tzúculh ko̱tanu̱y, Jesús ca̱ta̱taca̱xpá̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ ta̱ampalako̱lh c-Betania. \s1 Xaquihui higo hua̱ntu̱ ta̱chihuí̱nalh Jesús sca̱cko̱ni̱t hasta xtankaxe̱k \r (Mateo 21:20-22) \p \v 20 Li̱cha̱li̱ tzi̱sa̱, lacatzú̱ ti̱taxtuko̱lh anta̱ni̱ xyá̱ yama̱ xaquihui higo hua̱ntu̱ lacaquílhni̱lh Jesús, chu̱ ucxilhko̱lh pi̱ pacs csca̱cko̱ni̱t la̱ntla̱ xakán hasta xtankaxe̱k. \v 21 Pedro lacapa̱stactá̱yalh, chu̱ chuná̱ huánilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, caúcxilhti̱ yama̱ xaquihui higo hua̱ntu̱ lacaquilhni̱ kó̱tana, aya sca̱cko̱ni̱t. \p \v 22 Tikalhtí̱nalh Jesús, tihuaniko̱lh: \p —Huá̱ lí̱lalh laqui̱mpi̱ xali̱ucxílhti̱t nahuán la̱ntla̱ mili̱pa̱huanat Dios. \v 23 Pus luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ xuánilh yuma̱ ka̱stí̱n: ‘Catapa̱nu̱ anta̱ni̱ huila, chu̱ capit taju̱ya̱ c-ta̱kaya̱huaná’, na̱ lapi̱ ni̱ macpuhuán, huata ca̱najlay, chu̱ catzi̱y pi̱ chuná̱ naqui̱taxtuy, xli̱ca̱na̱ chuná̱ nakantaxtuy. \v 24 Huachá̱ cca̱li̱huaniyá̱n pi̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ nasquiniyá̱tit Dios c-mioracioncán naca̱tlahuaniyá̱n, lapi̱ li̱pa̱huaná̱tit, chu̱ catzi̱yá̱tit pi̱ xlá̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n tu̱ squiniyá̱tit, xli̱ca̱na̱ chuná̱ naca̱qui̱kantaxtuniyá̱n. \v 25 Na̱ chuna li̱tum acxni̱ natlahuayá̱tit mioracioncán, palapi̱ huí̱ ti̱ tzinú̱ tu̱ ta̱la̱li̱makasi̱tzi̱ni̱tán, pus huata pu̱lana̱ cata̱pa̱ti, chu̱ cama̱tzanka̱nani, laqui̱mpi̱ hua̱ Mintla̱ticán ti̱ huilachá̱ c-akapú̱n, na̱ naca̱ma̱tzanka̱naniyá̱n mintala̱kalhi̱ncán. \v 26 Hua̱ palapi̱ huixín ni̱ nama̱tzanka̱naniyá̱tit hua̱ntu̱ ca̱tlahuaniyá̱n a̱makapitzí̱n, na̱ chuná̱ Mintla̱tican Dios ti̱ huilachá̱ c-akapú̱n, na̱ ni̱ catica̱ma̱tzanka̱nanín mintala̱kalhi̱ncán. \s1 Huí̱ ti̱ ni̱tú̱ li̱ucxilha̱ xli̱ma̱paksi̱n Jesús \r (Mateo 21:23-27; Lucas 20:1-8) \p \v 27 Titapu̱spitpalako̱lh c-Jerusalén, chu̱ acxni̱ xlatanu̱ma̱ Jesús c-templo, laktalacatzuhui̱ko̱lh xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xa̱hua̱ lakko̱lutzi̱n ma̱paksi̱naní̱n. \v 28 Chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱huan huix li̱huaniko̱ya̱ hua̱ntu̱ tlahuama̱kó̱ c-templo? ¿Tí̱ ma̱xqui̱ni̱tán li̱ma̱paksí̱n pi̱ chuná̱ natana tlahuaya? \p \v 29 Hua̱mpi̱ Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Pus quit na̱ huí̱ hua̱ntu̱ nacca̱kalhputzayá̱n, chu̱ lapi̱ huixín naquinkalhti̱yá̱tit, pus quit na̱ nacca̱huaniyá̱n tí̱ quima̱xqui̱ni̱t li̱ma̱paksí̱n xpa̱lacata hua̱ntu̱ ctlahuay. \v 30 La̱nchuj tuncán caquihuanítit: ¿tí̱ má̱xqui̱lh li̱ma̱paksí̱n Juan Bautista pi̱ naakmunu̱nán, pá̱ huá̱ Dios, usu hua̱ chixcuhuí̱n? \p \v 31 Xlacán tzucuko̱lh la̱li̱xakatli̱ko̱y, xla̱kalhasquinko̱y, chu̱ xla̱huaniko̱y: “Lapi̱ nahuaniya̱hu pi̱ Dios ma̱lakácha̱lh, xlá̱ naquinca̱huaniyá̱n: ‘¿Lá̱ntla̱ chi̱nchu̱ ni̱ li̱ca̱najlanítit hua̱ntu̱ ca̱li̱ta̱chihui̱nán?’ \v 32 Hua̱mpi̱ na̱ ni̱ lay nahuaniya̱hu pi̱ huá̱ xacstu lacapá̱stacli̱ tu̱ nali̱chihui̱nán.” Pus ni̱ chuná̱ xli̱kalhti̱namputunko̱y sa̱mpi̱ xcatzi̱ko̱y pi̱ luhua lhu̱hua̱ xca̱najlanicani̱t pi̱ Dios xli̱ca̱na̱ xma̱lakacha̱ni̱t Juan Bautista nali̱akchihui̱nán xtalacapa̱stacni, huá̱ xli̱pe̱cuaniko̱y xli̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat, chu̱ xlacán ni̱ catzi̱ko̱lh la̱ntla̱ nakalhti̱nanko̱y. \v 33 Xalán chuná̱ kalhti̱nanko̱lh: \p —Pus ni̱ ccatzi̱ya̱hu tí̱ li̱ma̱páksi̱lh Juan pi̱ naakmunu̱nán. \p Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Pus na̱ ni̱ pala quit cactica̱huanín tí̱ quima̱xqui̱ni̱t li̱ma̱paksí̱n caj xpa̱lacata hua̱ntu̱ tla̱n ctlahuay. \c 12 \s1 Xatakalhchihuí̱n ti̱ ni̱ xalacuan xmaktakalhnani̱n tachaná̱n \r (Mateo 21:33-46; Lucas 20:9-19) \p \v 1 Caj li̱tlanca̱liya̱ Jesús tzucupaj xakatli̱ko̱y tachixcuhuí̱tat, caj li̱ta̱chihui̱nanko̱lh aktum takalhchihuí̱n, chuná̱ huaniko̱lh: “Maktum xuí̱ cha̱tum chixcú, chalh c-xpú̱cuxtu̱ lhu̱hua xali̱chanat uva. Xlá̱ li̱huana̱ tipacánu̱lh, a̱li̱sta̱lh tláhualh aktum tlanca torre anta̱ni̱ natahuacay ti̱ namaktakalha̱ xtachaná̱n. Chu̱ na̱ tláhualh xpu̱chitni̱ laqui̱mpi̱ antá̱ nalakchita̱ xuvas acxni̱ nacha̱y. Ni̱ maka̱s quilhtamacú̱ xlá̱ ma̱sa̱cuani̱ko̱lh makapitzi̱n maktakalhnaní̱n laqui̱mpi̱ huá̱ chú̱ nali̱scujko̱y yuma̱ tlanca xca̱tacuxtu, sa̱mpi̱ xlá̱ alh mákat c-a̱lacatanu̱ ca̱chiquí̱n. \v 2 Acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ la̱ntla̱ tzucuy cha̱y, chu̱ lakchitcán uvas, yama̱ xma̱la̱na ca̱tacuxtu̱ ma̱lakácha̱lh cha̱tum xlacscujni̱ pi̱ nasquiniko̱cán hua̱ntu̱ xlakchá̱n xlá̱ nachipay xatachitni uvas. \v 3 Hua̱mpi̱ xlacán chipako̱lh, tla̱n akkaximi̱ko̱lh, caj chunatá̱ maca̱mpalako̱lh, chu̱ ni̱tú̱ ma̱xqui̱ko̱lh tachitni. \v 4 Yama̱ xma̱la̱na pú̱cuxtu̱ ma̱lakacha̱pá̱ tanuj li̱tum cscujni, hua̱mpi̱ xlá̱ li̱actalami̱ko̱lh chíhuix, ma̱sipa̱ni̱ko̱lh c-xakxe̱ka, chu̱ cala̱huá̱ huaniko̱lh. \v 5 Xma̱la̱na ca̱tacuxtu̱ ma̱lakacha̱pá̱ a̱cha̱tum cscujni, hua̱mpi̱ huá̱ yumá̱ makni̱canchá. Na̱ chuná̱ lhu̱hua̱ ma̱lakacha̱palako̱lh cscujní̱n; huí̱ ti̱ makni̱ko̱ca̱, chu̱ makapitzí̱n lakkaximi̱ko̱ca̱. \p \v 6 “Yama̱ ko̱lutzí̱n a̱huatiyá̱ xakata̱xtunima̱ cha̱stum xcam ti̱ luhua xpa̱xqui̱y, xpuhuán: ‘Pala nacma̱lakacha̱y quinkahuasa, ma̱x nakaxmatniko̱y hua̱ntu̱ nahuaniko̱y.’ Xli̱ca̱na̱ ma̱lakácha̱lh xkahuasa. \v 7 Cha̱nchu̱ acxni̱ lakcha̱nko̱lh yama̱ kahuasa, yama̱ xmaktakalhnani̱n xca̱uvasna̱ chuná̱ tzúculh la̱huaniko̱y: ‘Luhua catzi̱ya̱hu pi̱ hua̱ yuma̱ kahuasa̱ ti̱ nachipay pu̱tum yumá̱ hua̱ntu̱ quin li̱scujma̱hu, huata xatlá̱n camakni̱hu laqui̱mpi̱ quin nakalhi̱ya̱hu hua̱ntu̱ xli̱chípat.’ \v 8 Pus chipako̱lh, makni̱ko̱lh, chu̱ tiqui̱makanko̱lh c-xquilhapa̱n pú̱cuxtu.” \p \v 9 Jesús kalhasquinko̱lh hua̱nti̱ xkaxmatnima̱kó̱: “¿Tú̱ chú̱ huixín puhuaná̱tit natlahuay yama̱ xma̱la̱na pú̱cuxtu? Pus hua̱ yuma̱ xama̱la̱ná̱ namín, chu̱ namakni̱ko̱y yuma̱ ni̱ lacuan xmaktakalhnaní̱n, chu̱ xlá̱ nama̱cui̱ntajli̱ko̱y xpu̱chaná̱n tanuj maktakalhnaní̱n. \p \v 10 “Huixín ¿pi̱ hasta ni̱ a̱li̱kalhtahuaka̱yá̱tit ma̱squi hua̱ yumá̱ la̱ntla̱ tatzokni̱t xtachihui̱n Dios c-Li̱kalhtahuaka? Lacatum chuná̱ tatzokni̱t: \q1 ‘Yama̱ tlanca chíhuix hua̱ntu̱ tilakmakanko̱lh pa̱tzapsnaní̱n sa̱mpi̱ tipuhuanko̱lh pi̱ ni̱tu̱ xlakasi, \q1 huata la̱nchú̱ huá̱ luhua kalhi̱ma̱ xlakasi sa̱mpi̱ ani̱t li̱jaxko̱y la̱ntla̱ta xli̱tlanca chiqui. \q1 \v 11 Hua̱mpi̱ hua̱ Quimpu̱chinacan Dios hua̱nti̱ laclhca̱ni̱t pi̱ chuná̱ naqui̱taxtuy \q1 laqui̱mpi̱ quin caj cacs nali̱lacahuana̱hu acxni̱ ucxilha̱hu la̱ntla̱ tu̱ tlahuani̱t.’” \p \v 12 Puschí̱ xlacán xchipaputunko̱y Jesús sa̱mpi̱ xakata̱ksko̱ni̱t pi̱ caj kas chuná xlacsacni̱t yuma̱ takalhchihuí̱n laqui̱mpi̱ nali̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱y. Hua̱mpi̱ cumu li̱lhu̱hua̱ xlaya̱kó̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ xca̱najlako̱ni̱t xtachihuí̱n, pus pe̱cuaniko̱lh, chicá̱ pala nasi̱tzi̱niko̱y, huata xatlá̱n caj makaxtakko̱lh, chu̱ anko̱lhá. \s1 Kalhasquincán Jesús lapi̱ mini̱niy lakaxokonicán impuestos gobierno xla Roma \r (Mateo 22:15-22; Lucas 20:20-26) \p \v 13 Cha̱nchu̱ tima̱lakacha̱naniko̱ca̱ makapitzi̱n fariseos, xa̱hua̱ ti̱ xta̱ta̱ya̱ko̱y rey Herodes, laqui̱mpi̱ nakalhputzako̱y c-xtachihuí̱n la̱ntla̱ nama̱makuasi̱ko̱y. \v 14 Acxni̱ lakchinko̱lh, chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, ccatzi̱ya̱hu pi̱ hua̱ntu̱ huix huana, luhua hua̱ talulóktat, chu̱ huix ni̱tí̱ li̱quilhpuhuana, chu̱ ni̱tí̱ lacsacpa̱xqui̱ya, huata huaniya̱ hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n tlahuama̱, ma̱squi lhu̱hua̱ hua̱nti̱ ni̱ li̱ucxilhputunko̱yá̱n; huata lacasquina̱ pi̱ xli̱pu̱tum tachixcuhuí̱tat nalakapasko̱y la̱ntla̱ Dios lacasquín nalatama̱ko̱y. Pus quinca̱huani, ¿pá̱ tla̱n nacmakxoko̱nana̱hu gobierno xla Roma, usu ni̱ chuna xlí̱lat? \p \v 15 Jesús xcatzi̱y pi̱ caj xkalhputzama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan caj ma̱n quimputza̱nanipá̱tit hua̱ntu̱ tla̱n naquili̱ma̱makuasi̱yá̱tit? Caquili̱tanítit okxtum tumi̱n laqui̱mpi̱ nacucxilha. \p \v 16 Puschí̱ li̱minica̱ okxtum tumi̱n; acxni̱ úcxilhli̱ Jesús kalhasquinko̱lh: \p —¿Tí̱ xlacapú̱n talhca̱ni̱t yumá̱? Chu̱ ¿tí̱ xtucuhuiní̱ tatzoktahuilani̱t c-xlacan tumi̱n? \p Xlacán kalhti̱nanko̱lh: \p —Huá̱ xlacapu̱n xapuxcu ma̱paksi̱na romano. \p \v 17 Jesús huaniko̱lh: \p —Pus cama̱xquí̱tit gobierno hua̱ntu̱ lakchá̱n gobierno, chu̱ na̱ chuná̱ cama̱xquí̱tit Dios hua̱ntu̱ lakchá̱n namacama̱xqui̱yá̱tit. \p Xlacán caj cacs lacahuanko̱lh, chu̱ nia̱lh xcatzi̱ko̱y tú̱ nakalhasquimpalako̱y. \s1 Jesús kalhasquincán pala lakastakuananko̱y ni̱n ca̱li̱ní̱n \r (Mateo 22:23-33; Lucas 20:27-40) \p \v 18 A̱li̱sta̱lh anko̱lh ta̱chihui̱nanko̱y Jesús makapitzi̱n saduceos. Yuma̱ chixcuhuí̱n huanko̱y pi̱ xli̱stacna cha̱tum ni̱ catilakastakuánalh acxni̱ nani̱y, pus huá̱ xpa̱lacata̱ li̱kalhasquinko̱lh: \p \v 19 —Ma̱kalhtahuaka̱ná, hua̱ Moisés quinca̱makaxtaknini̱tán aktum li̱ma̱paksí̱n, palapi̱ cha̱tum chixcú̱ nani̱y, na̱ nani̱makán xpusca̱t, chu̱ ni̱tú̱ kalhi̱ko̱y xcamancán, tla̱n huatiya̱ cha̱tum xta̱lá̱ nata̱tapu̱chuhuay xya̱stá, chu̱ nakalhi̱ko̱y xcamancán laqui̱mpi̱ ni̱ nalaksputa̱yay xtucuhuini xta̱lá̱ hua̱nti̱ ni̱lh. \v 20 Maktum xuilakó̱ kalhatujun lakkahuasán li̱nata̱lán; xapuxcu̱ tapu̱chúhualh, chu̱ ni̱ li̱maka̱s ni̱lh, hua̱mpi̱ ni̱ kalhi̱ko̱lh xcamancán. \v 21 Xli̱cha̱tuy xta̱lá̱ ta̱tapu̱chúhualh xya̱sta, chu̱ ni̱ li̱maka̱s quilhtamacú̱ xlá̱ na̱ ni̱pá̱, chu̱ ni̱mpala huá̱ ta̱kálhi̱lh camán. Na̱ chuná̱ akspúlalh xli̱kalhatutu. \v 22 Cha̱nchu̱ pu̱tum xli̱kalhatujuncán, pacs ta̱tapu̱chuhuako̱lh yama̱ pusca̱t, chu̱ ni̱ pala cha̱tum ta̱kálhi̱lh camán. Cha̱nchu̱ ni̱ li̱maka̱s yama̱ pusca̱t na̱ ni̱lh. \v 23 Chi̱nchu̱ acxni̱ xli̱stacnacán nalakastakuananko̱y ca̱li̱ní̱n, ¿xatí̱ ya̱ chixcú̱ xpusca̱t nahuán, pus pacs ta̱tapu̱chuhuako̱lh xkalhatujuncán? \p \v 24 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —Huixín luhua xli̱ca̱na̱ aktzanka̱ta̱yani̱tántit, sa̱mpi̱ ni̱ catzi̱yá̱tit, chu̱ ni̱ akata̱ksá̱tit la̱ntla̱ huan xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka, chu̱ na̱ ni̱ pala catzi̱yá̱tit la̱ntla̱ kalhi̱y xli̱tlihuaka̱ Dios, la̱ntla̱ xlá̱ li̱kalhi̱ma̱ko̱chá̱ xli̱stacnacan ni̱ní̱n c-akapú̱n acxni̱ xlá̱ ma̱lakastakuani̱ko̱y ca̱li̱ní̱n. \v 25 Sa̱mpi̱ acxni̱ ni̱ní̱n lakastakuananko̱y ca̱li̱ní̱n, pacs chixcuhuí̱n, xa̱hua̱ lacchaján, nia̱lh tí̱ catitapu̱chuhuako̱lhcú, sa̱mpi̱ nali̱taxtuko̱y caj xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xángeles Dios hua̱nti̱ huilako̱chá̱ c-akapú̱n. \v 26 Chu̱ hua̱ xpa̱lacata, lapi̱ nalakastakuananko̱y ni̱ní̱n, usuchí̱ ni̱ nalakastakuananko̱y, ¿pi̱ ni̱ akata̱ksá̱tit la̱ntla̱ huamputún Li̱kalhtahuaka̱ hua̱ntu̱ tzokli̱ Moisés acxni̱ xlá̱ la̱ntla̱ ta̱chihuí̱nalh Dios c-pu̱kalhtum huátzapu, acxni̱ xaclhcuta̱yama̱, chuná̱ huánilh: ‘Quit xDios Abraham, xa̱hua̱ xla Isaac, chu̱ xla Jacob.’ \v 27 Antá̱ huamputún pi̱ hua̱nti̱ lama̱kó̱ xastacná̱ ca̱tuxá̱huat, chu̱ hua̱nti̱ aya ni̱ko̱ni̱t, lacxtum la̱mpala xastacnacú̱ lama̱kó̱, sa̱mpi̱ Dios ni̱ hua̱ xDioscán ni̱ní̱n, huata hua̱nti̱ lama̱kó̱ xastacná. \s1 Jesús kalhasquincán xatú̱ xli̱ma̱paksí̱n tlak xlacasquinca nama̱kantaxti̱ya̱hu \r (Mateo 22:34-40) \p \v 28 Cha̱tum xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xlá̱ xkalhakaxmatma̱ la̱ntla̱ xta̱la̱huanima̱kó̱ Jesús yama̱ chixcuhuí̱n, chu̱ cumu akáta̱ksli̱ pi̱ tla̱n xkalhti̱nani̱t, na̱ laktalacatzúhui̱lh laqui̱mpi̱ nakalhputzay, chuná̱ kalhásquilh: \p —La̱ntla̱ xli̱pacs li̱ma̱paksí̱n hua̱ntu̱ Dios ma̱sta̱ni̱t natlahuaya̱hu, ¿xani̱ma̱ tlak xlacasquinca? \p \v 29 Jesús kálhti̱lh: \p —Hua̱ntu̱ luhua tlak xlacasquinca nama̱kantaxti̱ya̱hu xli̱ma̱paksi̱n Dios, chuná̱ huan: ‘Cakaxpáttit cha̱tunu̱ huixín xala c-Israel, hua̱ Quimpu̱chinacán Dios, xta̱stum huá̱ Dios, ni̱tí̱ a̱cha̱tum anán, chu̱ xma̱n huá̱ Mimpu̱chiná̱ natlahuaya. \v 30 Huá̱ capa̱xqui, chu̱ cali̱pá̱huanti̱ Mimpu̱china Dios xli̱pacs minacú̱, xli̱pacs mili̱stacna, xli̱pacs mintalacapa̱stacni, chu̱ xli̱pacs mili̱tlihuaka.’ \v 31 Chi̱nchu̱ hua̱ xli̱pu̱lactuy hua̱ntu̱ na̱ caj xta̱chuná, chuná̱ huan: ‘Calakalhámanti̱ a̱makapitzí̱n minta̱tama̱lacatzucún la̱ntla̱ huix acstulakalhamancana.’ Hua̱ la̱ntla̱ yuma̱ kampa̱tuy li̱ma̱paksí̱n, ni̱ anán a̱pu̱lactum hua̱ntu̱ tlak xlacasquinca, usu hua̱ntu̱ Dios lacasquín nama̱kantaxti̱ya̱hu. \p \v 32 Yama̱ xma̱kalhtahuaka̱na judíos huánilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, luhua cma̱tla̱ni̱y tu̱ huana, pus xli̱ca̱na̱ pi̱ caj xma̱n cha̱tum Dios kalhi̱ya̱hu, chu̱ ni̱tí̱ anán a̱cha̱tum. \v 33 Pus na̱ luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ luhua quili̱pá̱xqui̱t Dios xli̱pacs quinacú̱, xli̱pacs quintalacapa̱stacni, xli̱pacs quili̱stacna, chu̱ xli̱pacs quili̱tlihuaka. Pus hua̱nti̱ tlahuay yuma̱ pu̱lactuy li̱ma̱paksí̱n c-xlatáma̱t, a̱tzinú̱ makapa̱xuhuay Dios ni̱ xahua̱ xli̱pacs li̱ca̱xtlahuá̱n tu̱ nahuili̱nicán, usu li̱ma̱jiní̱n tu̱ lhcuyunicán yuma̱ c-tlanca templo. \p \v 34 Acxni̱ káxmatli̱ Jesús la̱ntla̱ aksti̱tum kálhti̱lh yama̱ chixcú, chuná̱ huánilh: \p —Pus huix akatá̱kspa̱t la̱ Dios ma̱paksi̱namputún c-milatáma̱t, chu̱ cpuhuán pi̱ huix la̱mpala nia̱lh mákat la̱ntla̱ natanu̱ya̱pi̱ c-xtapaksi̱t Dios. \p A̱li̱sta̱lh nia̱lh tí̱ xpuhua̱ pala tú̱ caj lakahuán nakalhasquín. \s1 ¿Xatí̱ luhua xquilhtzúcut nahuán Cristo acxni̱ namín? \r (Mateo 22:41-46; Lucas 20:41-44) \p \v 35 Antacú̱ xlama̱ Jesús c-templo, chu̱ tzucupaj ma̱siyuniko̱y xtachihui̱n Dios ti̱ xminko̱ni̱t, chu̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Pi̱ kalhi̱ko̱y talulóktat tu̱ huanko̱y mima̱kalhtahuaka̱nacán acxni̱ huanko̱y pi̱ yama̱ Cristo hua̱nti̱ namín ca̱lakma̱xtuyá̱n, mat xquilhtzúcut xuani̱t yama̱ xamaka̱n rey David? \v 36 Sa̱mpi̱ maktum huatiya David acxni̱ ma̱puhuá̱ni̱lh Espíritu Santo, chuná̱ tzokli̱ c-libro xla Salmos xpa̱lacata Cristo, huá̱: \q1 ‘Quimpu̱china Dios chuná̱ huánilh cha̱tum li̱tum ti̱ na̱ Quimpu̱chiná: \q1 Catahuila̱ c-quimpa̱xtú̱n laqui̱mpi̱ naquinta̱ma̱paksi̱nana, \q1 hasta acxni̱ quit cmakatlajako̱ni̱t xli̱pacs hua̱nti̱ si̱tzi̱niko̱yá̱n laqui̱mpi̱ li̱macxtum nalakachixcuhui̱ko̱yá̱n.’ \m \v 37 Pus ¿lá̱ntla̱ chú̱ tla̱n napuhuaná̱tit pi̱ hua̱nti̱ namín Cristo xquilhtzúcut nahuán rey David acxni̱ huatiya David xca̱cni̱naniy, xli̱ma̱pa̱cuhui̱y Quimpu̱chiná? \p Yama̱ quilhtamacú̱ lhu̱hua̱ cha̱pa̱xuhua̱na̱ xkaxmatnima̱kó̱ Jesús xtama̱siyún. \s1 Jesús lhu̱hua̱ tu̱ li̱ya̱huako̱y xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos \r (Mateo 23:1-36; Lucas 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 La̱ntla̱ makcatzi xta̱chihui̱nama̱kó̱ tachixcuhuí̱tat, chuná̱ huanipalako̱lh: “Skálalh catahuilátit, ni̱ naca̱akskahuimi̱yá̱n yama̱ mima̱kalhtahuaka̱nacán hua̱nti̱ ma̱siyuy xli̱ma̱paksi̱n Moisés. Luhua lakati̱ko̱y la̱ntla̱ pu̱latama̱ko̱y laccha̱lhma̱nxlhaka̱tcán, chu̱ na̱ lakati̱ko̱y pi̱ pacs naca̱cni̱nanicán anta̱ni̱ naxakatli̱pa̱xtokko̱cán c-tiji. \v 39 Acxni̱ anko̱y c-templo lacasquinko̱y nali̱kalhi̱ko̱cán tlak lacuan pu̱táhui̱lh anta̱ni̱ natahuilako̱y, chu̱ na̱ chuná̱ tlahuako̱y anta̱ni̱ huí̱ pu̱pa̱scua̱. \v 40 Chu̱ hua̱nti̱ ni̱makanko̱cani̱t lacchaján akskahuimaklhti̱ko̱y xchiccán, chu̱ laqui̱mpi̱ ni̱tí̱ mat nacatzi̱y la̱ntla̱ xta̱yatcán, caj maclhca̱tlahuako̱y laclhma̱n xoracioncán. Hua̱mpi̱ ni̱ pala tzinú̱ catzi̱ko̱y pi̱ hua̱ xlacán ti̱ tlak li̱huacá̱ nali̱pa̱ti̱ko̱y xta̱kastacya̱huan Dios.” \s1 Xlimosna̱ tu̱ ma̱sta̱y cha̱tum li̱ma̱xkan puhuani̱ni̱ pusca̱t \r (Lucas 21:1-4) \p \v 41 Maktum Jesús xuí̱ lacatzú̱ anta̱ni̱ huilakó̱ xpu̱muju̱can limosna c-tlanca templo. Xlá̱ caj xucxilhma̱kó̱ la̱ntla̱ tachixcuhuí̱tat xmuju̱ma̱kó̱ tumi̱n, chu̱ lacricujni̱ xmuju̱ko̱y luhua lhu̱hua̱tna̱ xtumi̱ncán. \v 42 Caj li̱tlanca̱liya̱ chilh cha̱tum puni̱ni̱ pusca̱t, luhua xli̱ca̱na̱ li̱ma̱xkan xuani̱t, chu̱ c-aktum caja xlá̱ múju̱lh okxtuy tumi̱n xla cobre, ni̱tú̱ xtápalh xuani̱t. \v 43 Jesús tasaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t laqui̱mpi̱ na̱ naucxilhko̱y. Chuná̱ huaniko̱lh: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ hua̱ yuma̱ puni̱ni̱ pusca̱t xali̱ma̱xkan, tlak múju̱lh tumi̱n c-ca̱ja̱ ni̱ xahua̱ yama̱ lacricujni̱ hua̱nti̱ muju̱ko̱ni̱t lhu̱hua tumi̱n. \v 44 Pus xlacán ma̱sta̱ko̱ni̱t hua̱ntu̱ aya xakata̱xtuniko̱ni̱t, hua̱ xlá̱ la̱ntla̱ xca̱tali̱má̱xka̱t pacs ma̱sta̱ko̱ni̱t hua̱ntu̱ xkalhi̱y pala xli̱huá̱yalh. \c 13 \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ nalaclako̱y tlanca templo xala c-Jerusalén \r (Mateo 24:1-2; Lucas 21:5-6) \p \v 1 Jesús aya xtaxtuma̱chi̱ c-tlanca templo xala c-Jerusalén acxni̱ cha̱tum xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, caucxilhkó̱ lakli̱lakati̱t chíhuix hua̱ntu̱ li̱ca̱xtlahuacani̱t yuma̱ pá̱tzaps xla tlanca xtemplo̱ Dios. \p \v 2 Jesús kálhti̱lh: \p —Luhua tla̱n ucxílhpa̱t yuma̱ lactlanca chíhuix hua̱ntu̱ li̱ca̱xtlahuacani̱t yuma̱ tlanca templo, hua̱mpi̱ ni̱ catzi̱ya̱ pi̱ nia̱lh maka̱s quilhtamacú̱ pacs yuma̱ lactlanca chiqui nia̱lh catitasíyulh, sa̱mpi̱ nalactilhmi̱cán, chu̱ nia̱lh pala aktum chíhuix catitahui̱ anta̱ni̱ la̱kalhuili̱ko̱cani̱t. \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ntla̱ namín xli̱spútat \r (Mateo 24:3-28; Lucas 17:22-24; 21:7-24) \p \v 3 A̱li̱sta̱lh ta̱anko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-xaka̱stí̱n huanicán Monte de los Olivos. Yuma̱ ka̱stí̱n luhua xta̱lacatzajua̱ xta̱hui̱ anta̱ni̱ xyá̱ tlanca templo xala c-Jerusalén. Acxni̱ antá̱ cha̱nko̱lh Jesús, cúlucs tahui̱. Cha̱nchu̱ a̱li̱sta̱lh tilakminko̱lh Pedro, Santiago, Juan, xa̱hua̱ Andrés, chu̱ chuná̱ tze̱k kalhasquinko̱lh: \p \v 4 —Clacasquina̱hu xquinca̱huani, ¿ní̱ li̱huaya̱ chuná̱ nalay yumá̱ la̱ntla̱ nalactilhmi̱cán a̱ya̱chá̱ tlanca templo? ¿Tú̱ nali̱tasiyuy hua̱ntu̱ naclitaluloka̱hu laqui̱mpi̱ naccatzi̱ya̱hu pi̱ aya nakantaxtuy hua̱ntu̱ u̱cu quinca̱li̱ta̱chihuí̱nanti? \p \v 5 Kalhti̱ko̱lh Jesús, tzúculh huan: “Cuí̱ntaj catlahuátit, ni̱tí̱ naca̱akskahuiyá̱n. \v 6 Sa̱mpi̱ lhu̱hua̱ ti̱ naminko̱y xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quit nali̱taxtuputunko̱y, chu̱ nahuanko̱y: ‘Quit Cristo laqui̱mpi̱ nacca̱lakma̱xtuyá̱n’, chu̱ lhu̱hua̱ ti̱ nata̱kskahuiko̱y, chu̱ naca̱najlaniko̱y xtachihui̱ncán. \p \v 7 “Na̱ chuna li̱tum, huixín nakaxpatá̱tit la̱ntla̱ nali̱chihui̱nancán cani̱huá̱ lama̱kó̱ la̱ta̱la̱tlahu, hua̱mpi̱ huixín ni̱ cape̱cuántit sa̱mpi̱ xlacasquinca̱ pi̱ pu̱lh chuná̱ nalay. Hua̱mpi̱ xli̱pacs yumá̱ cajcu xquilhtzúcut la̱ntla̱ nalay á̱li̱sta̱lh. \v 8 Sa̱mpi̱ cani̱cahuá̱ ca̱tuxá̱huat xli̱lhu̱hua ca̱chiquí̱n nala̱lacata̱qui̱ko̱y akatunu ca̱chiquí̱n, chu̱ akatunu nación. Tíyat lacaxtum natachiquiy ca̱tuxá̱huat, chu̱ nalay tatzíncstat. Hua̱mpi̱ pacs yumá̱ cajcu li̱quilhtzucúmaj nahuán la̱ntla̱ tu̱ namín tlanca tapa̱tí̱n. \p \v 9 “Hua̱mpi̱ huixín catatlihuáklhtit xpa̱lacata̱ tu̱ naca̱okspulayá̱n sa̱mpi̱ naca̱macama̱sta̱caná̱tit c-xpu̱ma̱paksi̱ncan lactlanca napuxcún, chu̱ naca̱ma̱pa̱ti̱ni̱caná̱tit c-xpu̱kalhtahuakacan judíos, naca̱li̱pincaná̱tit c-xlacati̱ncan reyes caj quimpa̱lacata; chuná̱ huixín tla̱n naquili̱chihui̱nana̱pítit pi̱ xli̱ca̱na̱ quili̱pa̱huaná̱tit. \v 10 Pus la̱ntla̱ ni̱ a̱lakchá̱n nahuán quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nakantaxtuy hua̱ntu̱ cca̱huanimá̱n, yuma̱ quintachihuí̱n hua̱ntu̱ ma̱sta̱y laktáxtut nali̱chihui̱nanko̱cán xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat, chu̱ pacs nalakapascán. \v 11 Chu̱ acxni̱ huixín naca̱li̱pincaná̱tit, naca̱macama̱sta̱caná̱tit, ni̱ cali̱puhuántit xpa̱lacata la̱ntla̱ nakalhti̱naná̱tit, ni̱ pala a̱li̱sok calacapa̱stáctit. Huixín chuná̱ nahuaná̱tit hua̱ntu̱ Dios naca̱ma̱catzi̱ni̱yá̱n yama̱ quilhtamacú̱, pus ni̱ huixín catichihui̱nántit huata hua̱ yama̱ Espíritu Santo nachihui̱nán mimpa̱lacatacán. \v 12 Yama̱ quilhtamacú̱ xacstu li̱nata̱lán nala̱macama̱sta̱ko̱y laqui̱mpi̱ namakni̱ko̱cán, chu̱ natla̱tna̱ namacama̱sta̱ko̱y hasta ma̱squi xcamancán laqui̱mpi̱ namakni̱ko̱cán, chu̱ makapitzi̱n lakkahuasán namacama̱sta̱ko̱y hasta ma̱squi xtla̱tcán laqui̱mpi̱ na̱ namakni̱ko̱cán. \v 13 Pacs tachixcuhuí̱tat naca̱li̱xcajniko̱yá̱n caj xpa̱lacata ca̱najlayá̱tit quintachihuí̱n, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ nata̱yaniy, chu̱ ni̱ nali̱makaxtakta̱yay pi̱ quili̱pa̱huán hasta la̱ntla̱ nati̱taxtuko̱y yuma̱ ni̱ lacuan quilhtamacú̱, pus hua̱ tamá̱ nama̱akapu̱taxti̱y xli̱stacna. \p \v 14 “Acxni̱ huixín naucxilhá̱tit pi̱ kantaxtuma̱ hua̱ntu̱ títzokli̱ xamaka̱n profeta Daniel acxni̱ tili̱chihuí̱nalh la̱ntla̱ nali̱kama̱nancán, chu̱ li̱xcájnit nali̱ma̱xtucán yama̱ tlanca xtemplo̱ Dios xala c-Jerusalén, chu̱ antá̱ c-xpu̱lacni naya̱huacán dios xatatlahuamakxtu; acxnicú̱ huixín hua̱nti̱ lama̱ko̱chá nahuán c-xatiyat Judea catza̱látit tuncán ca̱lacsipijni. (Hua̱nti̱ li̱kalhtahuakay yuma̱ libro caakáta̱ksli̱ hua̱ntu̱ li̱chihui̱nama̱ Jesús.) \v 15 Chu̱ hua̱nti̱ huacachá nahuán c-xaksti̱n xchic, acxni̱ nata̱ctay laqui̱mpi̱ natza̱lay, huata xatlá̱n ni̱ catánu̱lh laqui̱mpi̱ nama̱xtuy pala tu̱ nalé̱n hua̱ntu̱ kalhi̱y c-xchic. \v 16 Na̱ chuná̱ hua̱nti̱ ani̱t nahuán c-xca̱tuhuá̱n, huata xatlá̱n ni̱ catáspitli̱ c-xchic laqui̱mpi̱ namín tiyay xtaka̱nu. \v 17 ¡Koxutaní̱n lacchaján hua̱nti̱ luhua acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ ta̱tatlako̱y, chu̱ nia̱lh xacstu lama̱koj nahuán, usuchí̱ hua̱nti̱ ma̱tziqui̱ko̱y nahuán cskatacán! \v 18 Cali̱squinítit Dios pi̱ ni̱ tica̱pu̱tlakacaná̱tit acxni̱ luhua xquilhtamacú̱ ca̱lonkni. \v 19 Sa̱mpi̱ lhu̱hua tapa̱tí̱n nalay yama̱ quilhtamacú̱ hua̱ntu̱ niucxni̱ a̱lay xta̱chuná̱ hasta acxni̱ Dios titláhualh ca̱tuxá̱huat, chu̱ nia̱lh pala catilapá̱ a̱li̱sta̱lh. \v 20 Lapi̱ hua̱ quimpu̱chinacán ni̱ nama̱actzuhui̱y yama̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nalay tapa̱tí̱n, ni̱ pala cha̱stum catiakapu̱táxtulh, hua̱mpi̱ xlá̱ catzi̱y hua̱ntu̱ tlahuama̱, chu̱ nama̱chokoy sa̱mpi̱ lakalhamanko̱y hua̱nti̱ xlá̱ lacsacko̱ni̱t. \p \v 21 “Chu̱ yama̱ quilhtamacú̱ pala huí̱ ti̱ naca̱huaniyá̱n: ‘Caucxílhtit yama̱ chixcú huá̱ Cristo’, usu tanu̱ ti̱ nahuán: ‘Yuma̱ chixcú hua̱ Cristo’, huixín ni̱ caca̱najlátit. \v 22 Sa̱mpi̱ naminko̱y hua̱nti̱ naca̱akskahuiko̱yá̱n, chu̱ nahuanko̱y pi̱ huá̱ Cristo, chu̱ tanu̱ ti̱ nahuanko̱y pi̱ Dios ma̱lakacha̱ko̱ni̱t nali̱chihui̱nanko̱y xtalacapa̱stacni. Xlacán natlahuako̱y lactlanca li̱ca̱cni tatlahu hua̱ntu̱ nali̱ucxilhcán pi̱ kalhi̱ko̱y li̱tlihuaka, chu̱ laqui̱mpi̱ tla̱n nali̱akskahuinanko̱y; hasta xalán na̱ chuná̱ naakskahuiputunko̱y hua̱nti̱ Dios lacsacko̱ni̱t. \v 23 Huá̱ xpa̱lacata cca̱li̱huaniyá̱n, luhua skálalh catahuilátit sa̱mpi̱ a̱li̱sok cca̱huanimá̱n hua̱ntu̱ naqui̱taxtuy a̱li̱sta̱lh. \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ntla̱ namín xli̱maktuy ca̱tuxá̱huat \r (Mateo 24:29-35, 42-44; Lucas 21:25-36) \p \v 24 “Hua̱mpi̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ aya ti̱taxtuko̱ni̱t nahuán tacatzanájuat, natalakapaklhtu̱ti̱y chichiní, chu̱ hua̱ papá, nia̱lh catimakaxkaká̱nalh ca̱tzi̱sní. \v 25 Chuj chí̱ yama̱ stacu̱ hua̱ntu̱ huilakó̱ c-akapú̱n natamakuasko̱y, chu̱ pacs hua̱ntu̱ tasiyuko̱y c-akapú̱n natalacchiquiko̱y, chu̱ huilhaj nalako̱y. \v 26 Acxnitiyá̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat naquiucxilhko̱y quit Xatalacsacni Chixcú la̱ntla̱ cmímaj nahuán c-xlacni puclhni, chu̱ natasiyuy tlanca quili̱tlihuaka, xa̱hua̱ quili̱ca̱cni. \v 27 Na̱ acxnicú̱ nacma̱lakacha̱ko̱y quiángeles xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat hasta anta̱ni̱ tlak xatanka̱nu̱y laqui̱mpi̱ nama̱macxtumi̱ko̱cán xli̱pacs cani̱hua̱ xalaní̱n xlakskata̱n Dios hua̱nti̱ lacsacko̱ni̱t. \p \v 28 “Acxni̱ ucxilhá̱tit tzucuy akayuja̱ makapitzi̱n quihui, chu̱ tzucuy akaskatampalay, huixín catzi̱yá̱tit pi̱ aya talacatzuhui̱ni̱ttá̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nalhca̱cnán. \v 29 Pus na̱ chuna li̱tum acxni̱ naucxilhá̱tit kantaxtuma̱ hua̱ntu̱ ca̱la̱nchú̱ cca̱li̱ta̱chihui̱namá̱n, pus cacatzí̱tit pi̱ aya talacatzuhui̱majá̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nacmimpalay ca̱tuxá̱huat. \v 30 Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ ni̱ pacs ni̱ko̱ni̱t nahuán tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ ca̱la̱nchú̱ lama̱ko̱lhcú̱ pala ni̱ xapu̱lh nakantaxtuy xli̱pacs hua̱ntu̱ cca̱li̱ta̱chihui̱namá̱n. \v 31 Luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ pacs akapú̱n chu̱ ca̱tiyatna̱ ma̱squi caláksputli, hua̱mpi̱ quintachihuí̱n ni̱ lay catiláksputli̱ hasta nakantaxtuko̱y xli̱pacs tu̱ cli̱chihui̱nani̱t. \s1 Ni̱tí̱ catzi̱y tú̱ ya̱ quilhtamacú̱ namimpalay Jesús \r (Mateo 24:36-44) \p \v 32 “Hua̱mpi̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ chuná̱ nalay, chu̱ xatú̱ hora nahuán, ti̱ni̱ catzi̱y, hasta ni̱ pala hua̱ ángeles ti̱ huilako̱chá̱ c-akapú̱n, chu̱ na̱ ni̱ pala quit Xacam ccatzi̱y, huata caj xma̱n Dios Xatla̱t catzi̱y. \p \v 33 “Pus huá̱ xpa̱lacata̱ cca̱li̱huaniyá̱n pi̱ luhua skálalh, chu̱ cha̱catzi̱ya̱ catahuilátit sa̱mpi̱ ni̱ catzi̱yá̱tit xatú̱ ya̱ quilhtamacú̱ nalakchá̱n. \v 34 Na̱ chuná̱ naqui̱taxtuy xta̱chuná̱ la̱ntla̱ cha̱tum chixcú hua̱nti̱ an paxia̱lhnán mákat, hua̱mpi̱ acxni̱ ni̱ a̱taquilhanu̱y, ma̱cui̱ntajli̱ko̱y cscujní̱n xtascújut, chu̱ macama̱xqui̱ko̱y cha̱tunu̱ xtascujutcán, chu̱ ya̱huay cha̱tum c-tlanca má̱laccha laqui̱mpi̱ nama̱lacqui̱niy xpu̱chiná̱ acxni̱ namimpalay. \v 35 Pus na̱ chuná̱ huixín skálalh catahuilátit sa̱mpi̱ ni̱ catzi̱yá̱tit xatú̱ ya̱ quilhtamacú̱ nacmín quit Mimpu̱chinacán, pala acxni̱ tzi̱suama̱, usu pala ca̱ta̱ncánat, usu acxni̱ natasay pu̱yu̱, usu acxni̱ naspalhca̱huanko̱y, usu acxni̱ ca̱cuhuinitá. \v 36 Pus luhua skálalh catahuilátit sa̱mpi̱, ¿cha̱mpala xamaktum ni̱ li̱catzi̱huilátit nahuán acxni̱ nactaxtuya̱chi, chu̱ lhtatapá̱tit nahuán? \v 37 Yuma̱ tu̱ cca̱huanimá̱n huixín na̱ chuná̱ clacasquín pi̱ li̱macxtum cacatzi̱ko̱lh pacs a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ naquinkalhkalhi̱ko̱y acxni̱ nacmín, pi̱ skálalh catahuilako̱lh.” \c 14 \s1 Li̱kalhchihui̱nancán la̱ntla̱ tla̱n namakni̱cán Jesús \r (Mateo 26:1-5; Lucas 22:1-2; Juan 11:45-53) \p \v 1 Aaktuy quilhtamacú̱ xtzanka̱y la̱ntla̱ nalakchá̱n xpa̱scuajcan judíos xla ta̱kspuntza̱lí̱n, acxni̱ xli̱pacs hua̱nti̱ xala c-Israel xuako̱y caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ ni̱tú̱ kalhi̱y levadura. Acxnicú̱ yama̱ xanapuxcun pa̱lijni, xa̱hua̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos tzucuko̱lh li̱kalhchihui̱nanko̱y xpa̱lacata la̱ntla̱ naakskahuiko̱y Jesús laqui̱mpi̱ tla̱n nachipako̱y, chu̱ a̱li̱sta̱lh namakni̱ko̱y. \v 2 Hua̱mpi̱ xlacán xquilhuama̱kó̱: \p —Ni̱ nachipaya̱hu acxni̱ luhua xquilhtamacu̱ xapa̱scuaj ta̱kspuntza̱lí̱n sa̱mpi̱ xamaktum yama̱ li̱lhu̱hua̱ hua̱nti̱ pa̱xqui̱ko̱y nasi̱tzi̱ko̱y, chu̱ nali̱aklhu̱hua̱tnanko̱y. \s1 Cha̱tum pusca̱t li̱akpaxi̱y perfume Jesús \r (Mateo 26:6-13; Juan 12:1-8) \p \v 3 Jesús xani̱t lakapaxia̱lhnán Simón, yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xma̱pacsani̱t acxni̱ xkalhi̱y aktum li̱xcajnit tajátat huanicán lepra, xlá̱ antá̱ xuilachá̱ c-Betania. Maktum xuí̱ Jesús xua̱yama̱ acxni̱ chi̱lh cha̱tum pusca̱t, xli̱mín pa̱tum lumi̱ta̱ xatla̱n perfume xla nardo xánat, luhua tapala̱xlá xuani̱t xtápalh yama̱ quilhtamacú̱. Talacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Jesús, chu̱ ma̱kálhka̱lh lumi̱ta, chu̱ li̱akpaxi̱ko̱lh perfume c-xakxe̱ka Jesús. \v 4 Makapitzí̱n hua̱nti̱ antá̱ xuilakó̱ lacatzú̱, tzúculh si̱tzi̱niko̱y yama̱ pusca̱t, chu̱ chuná̱ xla̱huaniko̱y: \p —Camakaxtáktit. ¿Tú̱huan luhua caj pá̱xcat tláhualh yuma̱ xatapala̱xla perfume? \v 5 Pus tla̱n xtili̱sta̱ca̱ aktutu ciento tumi̱n xla plata, chu̱ hua̱ntu̱ xtástokli̱ xatumi̱n xtili̱makta̱yako̱ca̱ lakli̱ma̱xkaní̱n. \p Na̱ catu̱huá̱ a̱ti̱pa̱tu̱ tu̱ xli̱huanima̱kó̱ yuma̱ koxuta pusca̱t. \p \v 6 Hua̱mpi̱ Jesús káxmatli̱ hua̱ntu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan makali̱puhuaná̱tit, sa̱mpi̱ tla̱n tu̱ quintlahuanini̱t? \v 7 Pus hua̱nti̱ li̱ma̱xkaní̱n lama̱kó̱ xa̱li̱ankalhí̱n ca̱ta̱lamá̱n nahuán c-milaksti̱pa̱ncán, chu̱ tla̱n namakta̱yako̱yá̱tit acxni̱ huixín napuhuaná̱tit, hua̱mpi̱ quit nia̱lh maka̱s quilhtamacú̱ cactica̱ta̱latamá̱n. \v 8 Hua̱ntu̱ xlá̱ tla̱n puhua̱, pus chuná̱ tláhualh, chu̱ ma̱squi ni̱ catzi̱y, xlá̱ a̱li̱ma̱lacmu̱clhuni̱ni̱t quintiyatli̱hua̱ laqui̱mpi̱ acxni̱ naquima̱acnu̱cán ma̱squi nia̱lh tú̱ caquili̱tlahuaca̱. \v 9 Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ caxani̱cahuá̱ anta̱ni̱ natali̱chihui̱nán yuma̱ xatla̱n tama̱catzi̱ní̱n xla akapu̱táxtut xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat, na̱ nali̱chihui̱nancán hua̱ntu̱ tláhualh yuma̱ pusca̱t laqui̱mpi̱ pacs nali̱lacapa̱staccán. \s1 Judas ta̱lacca̱xlako̱y hua̱nti̱ makni̱putunko̱y Jesús \r (Mateo 26:14-16; Lucas 22:3-6) \p \v 10 Judas Iscariote, hua̱nti̱ xta̱tapaksi̱ko̱y kalhacu̱tuy xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús, alh ta̱chihui̱nanko̱y hua̱nti̱ xta̱la̱tlahuako̱y Jesús xanapuxcún pa̱lijni laqui̱mpi̱ nata̱lacca̱xlako̱y la̱ntla̱ tla̱n namacama̱xqui̱ko̱y. \v 11 Acxni̱ xlacán kaxmatko̱lh hua̱ntu̱ xma̱lacnu̱nima̱ko̱ca̱ pa̱xuhuako̱lh, li̱kalhti̱ko̱lh nama̱xqui̱ko̱y tumi̱n; hasta acxni̱ Judas tzúculh putzay la̱ntla̱ natlahuay pi̱ namacama̱sta̱y Jesús. \s1 Jesús a̱huatiyá ta̱hua̱yanko̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t ca̱ko̱tanú̱n \r (Mateo 26:17-29; Lucas 22:7-23; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-26) \p \v 12 Acxni̱ lákcha̱lh yama̱ quilhtamacú̱ xtama̱ko̱tani̱n xpa̱scuajcan judíos xla ta̱kspuntza̱lí̱n, acxni̱ xlacán huako̱y caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ ni̱tú̱ ta̱tlahuacani̱t li̱ma̱xcutí̱n, chu̱ acxni̱ c-akatunu chiqui makni̱ko̱cán lactzu̱ borrego laqui̱mpi̱ chuná̱ nali̱ca̱cni̱nanicán Dios yama̱ c-pa̱scua̱, xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Ní̱ lacasquina̱ nacana̱hu ca̱xuili̱ya̱hu pu̱hua̱y laqui̱mpi̱ nali̱hua̱yana̱hu xali̱hua̱y borrego yuma̱ xtama̱ko̱tani̱n pa̱scua̱ xla ta̱kspuntza̱lí̱n? \p \v 13 Pus Jesús ma̱lakacha̱ko̱lh cha̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ naanko̱y ca̱xtlahuako̱y yama̱ lí̱huat, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Capimpítit c-tlanca ca̱chiquí̱n, chu̱ antá̱ huixín naucxilhá̱tit cha̱tum chixcú̱ cucale̱ma̱ pa̱tum stu̱n chúchut. Casta̱lanítit, \v 14 chu̱ anta̱ni̱ natanu̱ya̱chá, nahuaniyá̱tit chixcú̱ ti̱ c-xchic: ‘Huan quima̱kalhtahuaka̱nacán: ¿Ní̱ huí̱ pu̱lactum chiqui̱ anta̱ni̱ nacta̱huako̱y quili̱ma̱kalhtahuáka̱t tahua̱y xla ta̱kspuntza̱lí̱n yuma̱ ca̱tzi̱sní?’ \v 15 Na̱ naca̱le̱ná̱n c-xli̱quilhmactuy chiqui̱ anta̱ni̱ naca̱ma̱siyuniyá̱n pu̱lactum tlanca chiqui, chu̱ pacs kalhi̱y tu̱ tamaclacasquín, antá̱ huixín caca̱xtlahuátit quintahua̱ycán hua̱ntu̱ nahuaya̱hu yuma̱ catzi̱sní. \p \v 16 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t anko̱lh c-tlanca ca̱chiquí̱n, xli̱ca̱na̱ chuná̱ ma̱noklhuko̱lh xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xuaniko̱ni̱t Jesús. Xlacán antá̱ ca̱xtlahuako̱lh lí̱huat tu̱ nali̱ca̱cni̱naniko̱y Dios pa̱scua̱ xla ta̱kspuntza̱lí̱n. \p \v 17 Acxni̱ aya tzí̱sualh, Jesús ta̱chinko̱lh a̱makapitzi̱n xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, \v 18 chu̱ pu̱tum ta̱tahuilako̱lh laqui̱mpi̱ nahua̱yanko̱y. Acxni̱ aya xua̱yama̱kó̱ Jesús huaniko̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ cha̱tum ti̱ quinta̱hua̱yama̱ ti̱ naquimacama̱sta̱y c-xmacancan hua̱nti̱ quinta̱la̱tlahuako̱y. \p \v 19 Cha̱nchu̱ xlacán tzucuko̱lh tali̱puhua̱ni̱ko̱y, chu̱ tzucuko̱lh la̱kalhasquinko̱y cha̱tunu cha̱tunu: \p —¿Ma̱x quit nacmacama̱sta̱y? \p Cha̱nchu̱ a̱cha̱tum huampá̱: \p —¿Pi̱ quit cahuá̱? \p \v 20 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —La̱ntla̱ mili̱kalhacu̱tuycán, cha̱tum nataxtuya̱chá̱ hua̱nti̱ lakxtum quinta̱tamakaju̱ma̱ xcaxtala̱nchu̱ c-quimpula̱tucán. \v 21 Pus chuná li̱kantaxtuma̱ hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ hua̱ntu̱ naquiakspulay quit Xatalacsacni Chixcú; hua̱mpi̱ koxutá̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ naquimacama̱sta̱y. ¡Xatlá̱n xtihua̱ pi̱ ni̱ xtitachixcuhuí̱lalh! \p \v 22 Acxni̱ cajcu xua̱yama̱kó̱, Jesús tíyalh mactum caxtala̱nchu̱, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios xlí̱huat, chu̱ acxni̱ lakchákalh ma̱xqui̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Catiyátit, chu̱ cahuátit yuma̱ caxtala̱nchu̱, sa̱mpi̱ huá̱ li̱taxtuy quintiyatli̱hua. \p \v 23 A̱li̱sta̱lh tiyapá̱ pa̱tum vaso xchuchut uva, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios, ma̱xqui̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ pacs li̱kotnanko̱lh tziní̱n hua̱ntu̱ xtaju̱ma̱ c-vaso. \v 24 Chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱ yuma̱ xchuchut uva li̱taxtuy quinkalhni̱ tu̱ nastajtamakán xpa̱lacatacan xli̱pacs tachixcuhuí̱tat laqui̱mpi̱ nacatzi̱cán li̱pu̱tum pi̱ Dios tlahuani̱t xasa̱sti xtalacca̱xlán la̱ntla̱ nama̱akapu̱taxti̱ko̱y. \v 25 Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ nia̱lh maktum cactili̱kótnalh xchuchut uva hasta acxni̱ nama̱lakcha̱ni̱y quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nacli̱kotnampalay tanu̱ xasa̱sti xchuchut uva c-xtapaksi̱t Dios. \s1 Jesús li̱chihui̱nán pi̱ Pedro maktutu nahuán pi̱ ni̱ lakapasa \r (Mateo 26:30-35; Lucas 22:31-34; Juan 13:36-38) \p \v 26 Acxni̱ makasputko̱lh aktum tatlí̱n, aya titaxtuko̱lh, tianko̱lh c-xaka̱stí̱n huanicán Monte de los Olivos. \v 27 Chu̱ antá̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Yuma̱ ca̱tzi̱sní, pacs huixín lhtuj naquimakaxtaká̱tit. Pus chuná nakantaxtuy la̱ntla̱ titzóknalh cha̱tum profeta acxni̱ ma̱puhuá̱ni̱lh Dios: ‘Quit nacma̱sta̱y quilhtamacú̱ camakni̱ca̱ xma̱putxuani̱nacán, chu̱ xli̱pacs calhni̱lu̱ nata̱kahuani̱ko̱y.’ \v 28 Hua̱mpi̱ acxni̱ quit clakastakuanani̱ttá nahuán ca̱li̱ní̱n pu̱lana̱ nacampalay c-Galilea laqui̱mpi̱ antá̱ natanoklha̱cha̱hu. \p \v 29 Pedro huánilh: \p —Ma̱squi pacs catza̱lamakankó̱n, quit ni̱ cactiakxtakmakán. \p \v 30 Hua̱mpi̱ Jesús huánilh: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ tu̱ cuaniyá̱n, pi̱ huix chiyú̱ yuma̱ ca̱tzi̱sní, acxni̱ ni̱ a̱tasay nahuán xli̱maktuy pu̱yu̱, maktututá̱ huani̱ta nahuán pi̱ ni̱ quilakapasa. \p \v 31 Hua̱mpi̱ Pedro kalhpa̱tlihuaklh xquilhuama̱ xlá̱ huampá̱: \p —Ma̱squi na̱ acxtum xquinta̱makni̱ca̱ hua̱mpi̱ ni̱ cactihua̱ pi̱ ni̱ clakapasá̱n. \p Cha̱nchu̱ a̱makapitzí̱n pacs chuná̱ huaniko̱lh. \s1 Jesús an tlahuay oración ca̱quihuí̱n huanicán Getsemaní \r (Mateo 26:36-46; Lucas 22:39-46) \p \v 32 Acxni̱ cha̱nko̱lh c-aktum ca̱quihuí̱n huanicán Getsemaní, Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Unú̱ catahuilaká̱tit xli̱makua u̱cán tlahuay oración. \p \v 33 Xma̱n huá̱ ta̱anko̱lh Pedro, Santiago, chu̱ Juan, a̱lacatanu̱ le̱nko̱lh. Antá̱ cajmaktum tzúculh tali̱puhua̱ni̱y, chu̱ aklituanán. \v 34 Chuná̱ huaniko̱lh: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ cmakcatzi̱y aktum tali̱puhuá̱n c-quinacú̱, la̱mpala aya cli̱ni̱putún. Unú̱ caquinkalhkalhí̱tit, hua̱mpi̱ ni̱ calhtatátit. \p \v 35 Jesús tlá̱hualh actzú̱, tatzokóstalh ca̱tiyatna, squínilh li̱tlá̱n Dios palapi̱ tla̱n ni̱ xmá̱xqui̱lh tapa̱tí̱n hua̱ntu̱ nalakchá̱n. \v 36 Cha̱nchu̱ tláhualh xoracion, chuná̱ xquilhuama̱: \p —Ta̱ta̱ Dios, huix pacs tla̱n catu̱cahuá̱ tlahuaya, pus hua̱ lapi̱ huix lacasquina, ni̱ caquima̱xqui̱ yuma̱ tapa̱tí̱n, hua̱mpi̱ ni̱ calalh hua̱ntu̱ quit clacasquín hua̱mpi̱ huá̱ calalh mintalacasquín. \p \v 37 Taspitpá̱ anta̱ni̱ xuilakó̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, hua̱mpi̱ xlacán pu̱tum clhtatama̱kó̱. Chuná̱ huánilh Pedro: \p —Pedro, ¿tú̱huan lhtatápa̱t? ¿Tú̱ lay macalaya̱ ni̱ nalhtataya̱ ca̱na̱ pi̱ caj aktum hora? \v 38 Skálalh catahuilátit; chu̱ na̱ catlahuátit oración laqui̱mpi̱ ni̱ natatlaji̱yá̱tit acxni̱ naca̱li̱toklhcaná̱tit hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n. Pus ma̱squi mili̱stacnacán luhua xli̱ca̱na̱ aksti̱tum li̱piná̱tit xtalacapa̱stacni, mintiyatli̱huacán ni̱ ta̱yaniy sa̱mpi̱ xaxlajuani, ni̱ kalhi̱y li̱tlihuaka. \p \v 39 Jesús ampá̱ tlahuay oración, chu̱ chuná li̱tum qui̱li̱xakátli̱lh tu̱ huatiya̱ tachihuí̱n. \v 40 Acxni̱ tapú̱spitli̱ anta̱ni̱ xuilakó̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, lhtatako̱ni̱t ta̱kspalako̱lh, sa̱mpi̱ hua̱ xlakastapucán, luhuata xlakpi̱tlakuanko̱ni̱t, na̱ ni̱ xcatzi̱ko̱y tu̱ nali̱kalhti̱ko̱y. \v 41 Xlá̱ ampá̱ tlahuay oración xli̱maktutu, chu̱ acxni̱ qui̱táspitli, chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Pá̱ chunacú̱ lhtatapá̱tit, chu̱ jaxpá̱tit? Pus nia̱lh chuná̱ catlahuátit sa̱mpi̱ aya lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ acxni̱ naquimacama̱sta̱cán quit Xatalacsacni Chixcú̱ c-xmacancan makla̱kalhi̱naní̱n hua̱nti̱ quisi̱tzi̱niko̱y. \v 42 Cataca̱xta̱quí̱tit; caahu. Caucxílhtit, hua̱nti̱ naquimacama̱sta̱y; lacatzuhuá̱ mín. \s1 Jesús chi̱le̱ncán \r (Mateo 26:47-56; Lucas 22:47-53; Juan 18:2-11) \p \v 43 Jesús cajcu xchihui̱nama̱ acxni̱ lakchinko̱lh lhu̱hua chixcuhuí̱n, huá̱ xpu̱laniti̱lhako̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t huanicán Judas. Catu̱huá̱ xli̱minko̱y tu̱ nali̱macapa̱huanko̱y, huí̱ ti̱ xli̱mín espada, makapitzí̱n quihui. Yuma̱ chixcuhuí̱n huá̱ xma̱lakacha̱ko̱ni̱t xanapuxcun pa̱lijni, xa̱hua̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, chu̱ lakko̱lun ma̱paksi̱naní̱n. \v 44 Judas hua̱nti̱ macamá̱sta̱lh xuaniko̱ni̱t la̱ntla̱ nali̱lakapasko̱y laqui̱mpi̱ nale̱nko̱y: “Hua̱nti̱ quit naclacatzu̱ca, huá̱ cachipátit, chu̱ li̱huana̱ tachí̱n cali̱pítit.” \p \v 45 Acxni̱ lákcha̱lh, laktalacatzúhui̱lh, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Uclakmimá̱n, ma̱kalhtahuaka̱ná. \p La̱nchuná̱ huaniko̱lh, lacátzu̱cli. \p \v 46 Puschí̱ a̱makapitzí̱n aya tichipako̱lh Jesús laqui̱mpi̱ nale̱nko̱y la̱ cha̱tum tachí̱n. \p \v 47 Cha̱tum xli̱ma̱kalhtahuáka̱t xtat má̱xtulh cspada, chu̱ ca̱actí̱nilh xtaké̱n cha̱tum cscujnicán hua̱nti̱ xma̱lakacha̱ko̱ni̱t xanapuxcun pa̱lijni. \v 48 Jesús huaniko̱lh yama̱ chixcuhuí̱n: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata huixín tani̱tántit quinchipayá̱tit xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum kalha̱ná, chu̱ hasta li̱tani̱tántit spada̱, xa̱hua̱ quihui? \v 49 Cha̱li̱ cha̱lí̱ quit antá̱ xquiucxilhá̱tit acxni̱ xacma̱siyunima̱kó̱ tachixcuhuí̱tat xtachihui̱n Dios, hua̱mpi̱ niucxni̱ quinchi̱li̱pítit; hua̱mpi̱ juerza̱ huá̱ chuná̱ qui̱li̱táxtulh laqui̱mpi̱ nakantaxtuy hua̱ntu̱ tatzokni̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ tu̱ naquiakspulay. \p \v 50 Cha̱nchu̱ lhtuj makaxtakko̱lh xli̱pacscan xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, lactza̱latama̱ko̱lh. \v 51 Hua̱mpi̱ cha̱tum xli̱ma̱kalhtahuáka̱t csta̱lanima̱ anta̱ni̱ xlacle̱ma̱ca̱ Jesús c-pu̱ma̱paksí̱n; acxni̱ ucxilhca̱, na̱ xchipaputuncán. Hua̱mpi̱ cumu caj xli̱tamaktlapani̱t mactum tlanca sábana, caj xaspupulu xmacni, \v 52 acxni̱ chipaca̱, caj huá̱ chipanica̱ sábana, hua̱mpi̱ cumu caj xamactum xuani̱t, huata xlá̱ tapú̱xtulh xsábana, chu̱ xamaklhpupulu̱ tzá̱lalh. \s1 Xanapuxcun pa̱lijni̱ ma̱kalhapali̱ko̱y Jesús \r (Mateo 26:57-68; Lucas 22:54-55, 63-71; Juan 18:12-14, 19-24) \p \v 53-54 Huata Pedro na̱ tista̱lánilh tlak tzinú̱ lakamákat hasta li̱cha̱nca̱ Jesús c-xpu̱ma̱paksi̱ncan pa̱lijni, chu̱ antá̱ xlá̱ tamakáxtakli̱ anta̱ni̱ xuilakó̱ policías, chu̱ tzúculh ta̱skonko̱y. Pu̱tum xanapuxcun pa̱lijni, xa̱hua̱ lakko̱lún, pacs tamacxtumi̱ko̱lh, xa̱hua̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos. Caj li̱tlanca̱liya̱ li̱minca̱ Jesús c-xlacati̱n xapuxcu pa̱li̱. \p \v 55 Xanapuxcun pa̱lijni, xa̱hua̱ xli̱pacs hua̱nti̱ xtamakstokko̱ni̱t, tzucuko̱lh putza̱naniko̱y tasta̱huán la̱ntla̱ nali̱makstuntlahuako̱y Jesús laqui̱mpi̱ nama̱makni̱ni̱nanko̱y, hua̱mpi̱ ni̱tú̱ xta̱ksniko̱y. \v 56 Ma̱squi makapitzí̱n catu̱cahuá̱ tzúculh huanko̱y hua̱ntu̱ nali̱sta̱huako̱y, hua̱mpi̱ a̱li̱sta̱lh xtzucupalako̱y li̱aklhu̱hua̱tnanko̱y, sa̱mpi̱ ni̱ acxtum xli̱catzi̱ko̱y hua̱ntu̱ xli̱sta̱huama̱kó̱. \v 57 Puschí̱ makapitzí̱n tita̱yako̱lh, chuná̱ tili̱sta̱huakolh Jesús: \p \v 58 —Quin ckaxmatni̱tahu pi̱ chuná̱ tihua̱ tama̱ chixcú: ‘Quit naclactlahuay yuma̱ xtemplo̱ Dios hua̱ntu̱ caj tamacani̱tlahu hua̱mpi̱ caj xli̱aktutu quilhtamacú̱ quit nacya̱huapalay aktum tu̱ ni̱ caj tamacani̱tlahu.’ \p \v 59 Hua̱mpi̱ hasta ni̱ pala chuná acxtum xli̱catzi̱ko̱y hua̱ntu̱ xli̱aksani̱nama̱kó̱, chu̱ ni̱tú̱ xma̱tla̱ni̱ko̱y hua̱ntu̱ xli̱sta̱huama̱kó̱. \p \v 60 Huá̱ chú̱ tá̱yalh hua̱nti̱ luhua xapuxcu pa̱li̱, chuná̱ huánilh Jesús: \p —¿Lá̱ntla̱ pi̱ ni̱tú̱ catili̱kalhtí̱nanti? ¿Pi̱ ni̱ kaxpátpa̱t la̱ntla̱ li̱lhu̱hua̱ tu̱ li̱ya̱huama̱kó̱n yuma̱ chixcuhuí̱n? \p \v 61 Jesús ni̱tú̱ kalhtí̱nalh, caj xma̱n cacs tá̱yalh. Hua̱mpi̱ yama̱ xapuxcu pa̱li̱ a̱maktum kalhasquimpá̱, chu̱ huánilh: \p —¿Pi̱ xli̱ca̱na̱ huix Cristo hua̱nti̱ xCam Dios? \p \v 62 Jesús huánilh: \p —Xli̱ca̱na̱ quit Cristo. Chu̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ huixín naucxilhá̱tit la̱ntla̱ quit Xatalacsacni Chixcú̱ cuilachá nahuán c-xpa̱xtu̱n Dios, chu̱ na̱ chuná̱ la̱ntla̱ quit cmima̱palachá nahuán c-xlacni puclhni. \p \v 63 Cha̱nchu̱ xapuxcu pa̱li̱, xti̱tli̱ xlháka̱t laqui̱mpi̱ pacs nacatzi̱cán pi̱ sí̱tzi̱lh, chu̱ huaniko̱lh ti̱ xta̱tastokko̱ni̱t: \p —¿Tú̱ taji̱ tili̱lacasquina̱hu ma̱luloknaní̱n? \p \v 64 Caj xpa̱lacata xtachihuí̱n yuma̱ chixcú ta̱la̱lacata̱qui̱ni̱t Dios, aya kaxpáttit. ¿Tú̱ natlahuaniya̱hu, huixín puhuaná̱tit? \p Xli̱pacs hua̱nti̱ antá̱ xuilakó̱ kalhti̱nanko̱lh: \p —¡Luhua macuacachá̱ tala̱kalhí̱n, xlí̱lat camakni̱ca̱! \p \v 65 Makapitzí̱n tzucuko̱lh lacachujmani̱ko̱y, li̱lakachi̱ko̱lh mactum lháka̱t, lakakaxiko̱lh, chu̱ chuná̱ tzúculh huaniko̱y: \p —Cacatzi, ¿tí̱ chuná̱ lakakaxima̱n? \p La̱ntla̱ chuná̱ tlahuako̱lh macama̱xqui̱ko̱ca̱ policías, chu̱ xlacán na̱ chuná̱ tzucuko̱lh lakakaxiko̱y. \s1 Pedro huan maktutu̱ pi̱ ni̱ lakapasa̱ Jesús \r (Mateo 26:69-75; Lucas 22:56-62; Juan 18:15-18, 25-29) \p \v 66 Anta̱ni̱ c-xtanquilhti̱n chiqui̱ xta̱skoma̱kó̱ Pedro makapitzi policías, chilh cha̱tum xmaksquiti xapuxcu pa̱li̱. \v 67 Acxni̱ úcxilhli̱ pi̱ antá̱ cskoma̱, cacs lacaúcxilhli, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Huix na̱ xta̱lapu̱laya̱ Jesús xala c-Nazaret. \p \v 68 Pedro ni̱ li̱tá̱yalh, kalhtátze̱kli, chu̱ kálhti̱lh: \p —Ni̱ quit, ni̱ clakapasa̱ tama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ huix huanípa̱t. \p Táxtulh quilhtí̱n anta̱ni̱ lactanu̱cán c-xli̱pacan chiqui, acxnitiyá̱ tásalh tantum pu̱yu̱. \v 69 Cha̱nchu̱ maksquití, cacs lacaucxilhpá̱ Pedro, chu̱ tzúculh huaniko̱y hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱: \p —Xli̱ca̱na̱ hua̱ yuma̱ chixcú̱ na̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús. \p \v 70 Pedro kalhtatze̱kpá̱, ni̱ li̱ta̱yapá̱ pala xli̱ca̱na̱ lakapasa. \p Caj li̱tlanca̱liya̱, na̱má̱ huanipalako̱lh Pedro hua̱nti̱ xta̱huilakó̱ antá: \p —Luhua maktum xli̱ca̱na̱ pi̱ na̱ huix cha̱tum xlacán, sa̱mpi̱ xala c-Galilea huix, hua tuncán caj mintachihuí̱n tla̱n li̱lakapascana. \p \v 71 Cha̱nchu̱ xlá̱ tzúculh li̱aklhu̱hua̱tnán, chu̱ li̱quilhán Dios pi̱ xli̱ca̱na̱ tu̱ xkalhti̱nama̱, chu̱ huanipalako̱lh: \p —Lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ ni̱ clakapasa̱ quit tama̱ chixcú, chu̱ hasta ni̱ ccatzi̱y xatí̱ li̱chihui̱nampá̱tit. \p \v 72 Acxni̱ káxmatli̱ pi̱ tásalh xli̱maktuy pu̱yu̱, xlá̱ lacapá̱stacli̱ hua̱ntu̱ xuanini̱t Jesús: “Acxni̱ ni̱ a̱tasay nahuán xli̱maktuy pu̱yu̱, huix maktututá̱ huani̱ta nahuán pi̱ ni̱ quilakapasa.” Pedro luhua xli̱ca̱na̱ li̱puhua̱ acxni̱ lacapa̱stacko̱lh pi̱ xli̱ca̱na̱ kantáxtulh hua̱ntu̱ xuanini̱t Jesús, chu̱ tzúculh tasay. \c 15 \s1 Pilato ma̱kalhapali̱y Jesús \r (Mateo 27:1-2, 11-14; Lucas 23:1-5; Juan 18:28-38) \p \v 1 Acxni̱ tzi̱sa ca̱xkákalh, tamacxtumi̱palako̱lh xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos, xa̱hua̱ lakko̱lún, chu̱ tachí̱n le̱nko̱lh Jesús c-xlacati̱n ma̱paksi̱na Pilato. \v 2 Xlá̱ ma̱kalhapáli̱lh Jesús, chu̱ kalhásquilh: \p —¿Pi̱ xli̱ca̱na̱ huix xReycan judíos? \p Jesús kálhti̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ hua̱ntu̱ quilhuámpa̱t sa̱mpi̱ quit xli̱ca̱na̱ rey. \p \v 3 Xanapuxcun pa̱lijni na̱ li̱pe̱cua̱ tu̱ tzúculh li̱ya̱huako̱y ta̱ksaní̱n. \v 4 Pilato tá̱yalh chu̱ huánilh Jesús: \p —¿Lá̱ntla̱ pi̱ ni̱tú̱ kalhi̱ya tu̱ li̱kalhti̱nana? ¿Pi̱ ni̱ kaxpata̱ pi̱ catu̱huá̱ li̱ya̱huama̱kó̱n yuma̱ chixcuhuí̱n? \v 5 Hua̱mpi̱ ni̱ pala chuná̱ tú̱ kalhtí̱nalh Jesús. Puschí̱ lanaj xli̱lacahuán Pilato, hasta nia̱lh cátzi̱lh tú̱ nakalhasquín. \s1 Pilato li̱ma̱paksi̱nán camakni̱ca̱ Jesús \r (Mateo 27:15-31; Lucas 23:13-25; Juan 18:38-19:16) \p \v 6 Ca̱ta ca̱ta̱ acxni̱ xlakchá̱n xapa̱scuaj ta̱kspuntza̱lí̱n, xli̱smani̱ni̱t Pilato xmakaxtakniko̱y tachixcuhuí̱tat cha̱tum tachí̱n, caxati̱cahuá̱ ti̱ nasquiniko̱y. \v 7 Acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ c-pu̱la̱chi̱n xtanu̱ma̱ cha̱tum tachí̱n xuanicán Barrabás, xta̱pa̱ti̱nama̱kó̱ xta̱makni̱naní̱n ti̱ lhu̱hua̱ xmakni̱ko̱ni̱t acxni̱ xma̱lacatzuqui̱ko̱ni̱t talacata̱quí̱n c-xca̱chiqui̱ncán. \v 8 Puschí̱ luhua acxnicú̱ gobernador Pilato xma̱kalhapali̱ma̱ Jesús, chinko̱lh li̱lhu̱hua, chu̱ tzucuko̱lh squiniko̱y pi̱ namakaxtaknipalako̱y cha̱tum tachí̱n la̱ntla̱ xa̱li̱ankalhí̱n xtlahuaniko̱y. \v 9 Hua̱mpi̱ Pilato kalhasquinko̱lh: \p —¿Pi̱ lacasquiná̱tit huixín, cacmakáxtakli̱ xreycan judíos? \p \v 10 Sa̱mpi̱ Pilato xcatzi̱y pi̱ caj xquiclhcatzaniko̱y xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ huá̱ xli̱macama̱xqui̱ko̱ni̱t. \v 11 Hua̱mpi̱ xanapuxcun pa̱lijni̱ tzucuko̱lh quilhca̱xya̱huako̱y li̱lhu̱hua, pi̱ huata xatlá̱n casquinko̱lh pi̱ xalaktaxtún camakaxtakca̱ Barrabás. \v 12 Pilato kalhasquimpalako̱lh: \p —Hua̱mpi̱ ¿tú̱ lacasquiná̱tit nactlahuaniy yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ huixín huaniyá̱tit xreycan judíos? \p \v 13 Xli̱putumcan chixcuhuí̱n tzucuko̱lh quilhanko̱y: \p —¡Capakaxtokohuacaca̱ c-cruz! \p \v 14 Pilato huanipalakó̱: \p —Hua̱mpi̱ ¿tú̱ ni̱tlá̱n hua̱ntu̱ tlahuani̱t? \p Hua̱mpi̱ xlacán caj xaa̱li̱huacá̱ xquilhama̱kó̱: \p —¡Capakaxtokohuacaca̱ c-cruz! \p \v 15 Pilato pi̱ ni̱ xlacasquín tí̱ nasi̱tzi̱niy, pus huá̱ li̱makáxtakli̱ Barrabás, chu̱ ma̱paksí̱nalh pi̱ naka̱snokcán Jesús, a̱li̱sta̱lh macama̱xqui̱ko̱lh tropa̱ laqui̱mpi̱ xlacán napakaxtokohuacako̱y c-cruz. \v 16 Yama̱ tropa̱ le̱nko̱lh Jesús ca̱lakuá̱n, hua̱mpi̱ antiyá̱ c-xpu̱lacni xpu̱ma̱paksí̱n Pilato anta̱ni̱ pu̱tum tropa̱ xtamacxtumi̱ko̱ni̱t. \v 17 Xlacán ma̱makxtuko̱lh xlháka̱t Jesús, chu̱ ma̱lhaka̱ko̱lh mactum xatzutzoko lháka̱t xta̱chuná̱ la̱ xla rey, chu̱ acuili̱ko̱lh c-xakxe̱ka aktum corona xla lhtucú̱n. \v 18 Chu̱ tzucuko̱lh ca̱tasako̱y, chuná̱ huanko̱lh: \p —¡Caxani̱li̱huayá̱ calatáma̱lh yuma̱ xReycan judíos! \p \v 19 Na̱ li̱aksnokmi̱ko̱lh kantum ká̱ti̱t, chu̱ lacachujmani̱ko̱lh, lakataquilhpu̱tako̱lh, chu̱ tatzokostaniko̱lh xta̱chuná̱ la̱ntla̱ tlahuacán c-xlacati̱n cha̱tum Rey. \v 20 Acxni̱ xli̱kama̱nanko̱ni̱ttá, tima̱pu̱xtuko̱lh xlháka̱t xatzutzoko, chu̱ huá̱ ma̱lhaka̱ko̱lh tu̱ luhua xlháka̱t, chu̱ le̱nko̱lh anta̱ni̱ napakaxtokohuacacán c-cruz. \s1 Jesús pakaxtokohuacacán c-cruz \r (Mateo 27:32-44; Lucas 23:26-43; Juan 19:17-27) \p \v 21 Cha̱tum chixcú xala c-Cirene xuanicán Simón, xlakkahuasán xuaniko̱cán Alejandro, chu̱ Rufo, xlá̱ xqui̱taspitma̱ c-xpú̱cuxtu, chu̱ antá̱ xti̱taxtuma̱ anta̱ni̱ xya̱kó̱ tropa̱ acxni̱ chipapa̱xtokko̱lh makapitzi̱n tropa̱, chu̱ akchú̱ ma̱le̱ni̱ko̱lh xcruz Jesús. \v 22 Antá̱ tile̱nko̱lh c-aktum ka̱stí̱n huanicán Gólgota. (Yuma̱ c-xatachihui̱n arameo huamputún C-xaclucut ni̱n.) \v 23 Acxni̱ antá̱ li̱cha̱nca̱ Jesús, ma̱xqui̱ca̱ nahuay vino hua̱ntu̱ xta̱lacuilhacani̱t xaxu̱n lí̱cuchun laqui̱mpi̱ ni̱ namakcatzi̱y tapa̱tí̱n, huanicán mirra. Xlá̱ caj kalhuá̱nalh hua̱mpi̱ ni̱ hualh. \v 24-25 Ca̱maknaja̱tza hora tzí̱saj xuani̱t acxni̱ pakaxtokohuacaca̱ c-cruz. Yama̱ tropa̱ tzucuko̱lh li̱tlahuako̱y suerte xlhaka̱t Jesús xatí̱ tla̱n cha̱tunu̱ nalakchá̱n. \v 26 C-xacpu̱n cruz xtokohuacaca̱ paktzu̱ tama, antá̱ xuan xatú̱ xpa̱lacata xli̱makni̱cani̱t, chu̱ c-tama̱ chuná̱ xtatzokni̱t: “Hua̱ yuma̱ chixcú xReycan judíos.” \v 27 Chu̱ na̱ antá̱ xta̱pakaxtokohuacako̱cani̱t cha̱tuy kalha̱naní̱n, cha̱tum c-xpakstácat, chu̱ hua̱ a̱cha̱tum c-xpakxuqui. \v 28 Puschí̱ chuná̱ tili̱kantáxtulh hua̱ntu̱ xtatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ la̱ntla̱ tu̱ naqui̱taxtuy sa̱mpi̱ lacatum huan pi̱: “Xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum cala̱hua̱ xta̱yatcán li̱ma̱xtuca̱.” \p \v 29 Cati̱huá̱ ti̱ antá̱ xti̱taxtuko̱y caj xli̱kalhakama̱nanko̱y, xli̱ta̱cchiquiko̱y, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: \p —¡Na̱ chí̱ huix huana̱ pi̱ nama̱laksputuya̱ tlanca xtemplo̱ Dios, chu̱ na̱ caj li̱aktutu quilhtamacú̱ nali̱ya̱huapalaya! \v 30 ¿Tú̱ chú̱ lani? ¿Tú̱huan ni̱ lay chú̱ ta̱ctaya̱ c-cruz, chu̱ acstuma̱laktaxti̱cana̱? \p \v 31 Pus na̱ chuná̱ chu̱ makapitzi̱n xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos xli̱kalhakama̱nanko̱y; chuná̱ xla̱huaniko̱y cha̱tunu cha̱tunu: \p —¡Caucxílhtit a̱huaca̱ ti̱ xuan pi̱ tla̱n nama̱laktaxti̱ko̱y a̱makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱mpi̱ chú̱ hua̱ xlá̱, xacstu ni̱ lay ma̱laktaxti̱cán! \v 32 Huá̱ lapi̱ xlá̱ xli̱ca̱na̱ hua̱ Cristo, usuchí̱ xreycan judíos, pus caacstutáactalh c-cruz laqui̱mpi̱ nali̱ucxilha̱hu, chu̱ chuná̱ naca̱najlaniya̱hu. \p Na̱ chuná̱ yama̱ cha̱tuy kalha̱naní̱n ti̱ xta̱pakaxtokohuacako̱cani̱t catu̱huá̱ xli̱huanima̱kó̱. \s1 Jesús ni̱y c-cruz \r (Mateo 27:45-56; Lucas 23:44-49; Juan 19:28-30) \p \v 33 Yama̱ quilhtamacú̱, ma̱x luhua ca̱tastúnut xuani̱t, acxni̱ tzí̱sualh xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat, hasta ca̱maktutu hora ca̱ko̱tanú̱n a̱cu ca̱xkakapá̱. \v 34 Na̱ luhua acxnitiyá̱ chú̱ yama̱ hora Jesús luhua pixtlanca̱ chuná̱ ca̱tásalh: “Eloi, Eloi, ¿lama sabactani?” (Yuma̱ c-xatachihui̱n arameo huamputún: “Tla̱ti Dios, Tla̱ti Dios, ¿tú̱huan lhtuj quimakaxtakni̱ta̱ yuma̱ quilhtamacú̱?”) \p \v 35 Makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱ kaxmatko̱lh, chu̱ chuná̱ tzucuko̱lh la̱huaniko̱y: \p —Cakaxpáttit, huá̱ tasanima̱ profeta Elías. \p \v 36 Cha̱tum takosú̱n alh li̱lupa̱ xaxcuta vino actzu̱ panáma̱c, chu̱ ma̱akánu̱lh c-kantum ká̱ti̱t, li̱tamacayá̱hualh laqui̱mpi̱ nahuay Jesús. Hua̱mpi̱ chuná̱ huaniko̱lh makapitzí̱n: \p —Calaka̱lh chú̱ pala namín ma̱acti̱y Elías. \p \v 37 A̱maktum luhua pixtlanca̱ tásalh Jesús, chu̱ aya tuncán jalhpá̱ni̱lh, ni̱lh. \v 38 Acxni̱ ni̱lh Jesús yama̱ tlanca lháka̱t li̱lakalhapá̱n ni̱ma̱ xma̱huacacani̱t c-tlanca templo xala c-Jerusalén pu̱makatuy tihua̱ la̱ntla̱ acstutalácxti̱tli, ta̱lhmá̱n hasta tu̱tzú̱. \v 39 Cha̱tum capitán romano antá̱ xlaya̱ lacatzú̱ anta̱ni̱ xuaca̱ Jesús, xlá̱ pacs káxmatli̱ la̱ntla̱ chihuí̱nalh, chu̱ úcxilhli̱ acxni̱ ni̱lh. Xlá̱ chuná̱ huá̱: \p —Yuma̱ chixcú̱ xli̱ca̱na̱ luhua hua̱ Xcam Dios xuani̱t. \p \v 40 Cha̱nchu̱ antá̱ na̱ caj mákat xlacamiya̱kó̱ makapitzi̱n lacchaján. Hua̱nti̱ na̱ antá̱ xya̱kó̱, huá̱ María Magdalena chu̱ Salomé, chu̱ María xtzican Jacobo xli̱cha̱tuy kahuasa, chu̱ José. \v 41 Yuma̱ lacchaján huatiya̱ ti̱ csta̱lanitla̱huanko̱ni̱t Jesús acxni̱ cani̱huá̱ xan, chu̱ xlacán xmakta̱yako̱ni̱t acxni̱ xlama̱chá̱ c-Galilea. Xa̱hua̱ antá̱ xya̱kó̱ a̱makapitzi̱n lhu̱hua lacchaján hua̱nti̱ lacxtum xta̱minko̱ni̱t Jesús c-Jerusalén. \s1 Jesús ma̱acnu̱cán \r (Mateo 27:57-61; Lucas 23:50-56; Juan 19:38-42) \p \v 42 Acxni̱ xko̱tanu̱ma̱ yama̱ viernes xli̱makua tla̱ncú̱ scujcán sa̱mpi̱ xtama̱ko̱tani̱n quilhtamacú̱ sábado acxni̱ xli̱pacs judíos xjaxko̱y, \v 43 milh cha̱tum tali̱pa̱hu chixcú̱ hua̱nti̱ na̱ xmaktapaksi̱y c-xpu̱ma̱paksi̱ncan judíos c-Jerusalén xuanicán José, xlá̱ xala c-Arimatea. Yumá̱ tla̱n chixcú xuani̱t, xli̱pa̱huán Dios chu̱ xkalhkalhi̱ma̱ acxni̱ Dios nahuili̱y xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat. José ni̱ anán talacapuhuá̱n laktánu̱lh Pilato c-xpu̱ma̱paksí̱n, huánilh pi̱ camá̱xqui̱lh quilhtamacú̱ naán ma̱acti̱y xtiyatli̱hua Jesús sa̱mpi̱ xma̱acnu̱putún. \v 44 Pilato lanaj tilacahua̱ acxni̱ cátzi̱lh pi̱ aya xni̱ni̱t Jesús, chu̱ ma̱tasani̱ní̱nalh capitán laqui̱mpi̱ nakalhasquín lapi̱ xli̱ca̱na̱ xni̱ni̱t. \v 45 Acxni̱ huánilh capitán pi̱ xli̱ca̱na̱ aya xni̱ni̱t, xlá̱ má̱xqui̱lh talacasquín José pi̱ cale̱lh xtiyatli̱hua̱ Jesús. \v 46 José tamá̱hualh mactum sábana, chu̱ alh ma̱acti̱y c-cruz xtiyatli̱hua Jesús, huá̱ li̱pu̱máksuitli; chu̱ a̱li̱sta̱lh máacnu̱lh c-aktum tahuaxni̱ tu̱ aya xuaxcani̱t c-xlacan sipi̱, chu̱ li̱huana̱ li̱lakatálalh aktum tlanca chíhuix anta̱ni̱ xlactanu̱cán. \v 47 María Magdalena, chu̱ María xtzi José, xlacán ucxilhko̱lh anta̱ni̱ ma̱acnu̱ca̱. \c 16 \s1 Jesús lakastakuanán ca̱li̱ní̱n \r (Mateo 28:1-10; Lucas 24:1-12; Juan 20:1-10) \p \v 1 Ti̱yataxtuko̱lh sábado acxni̱ ni̱tí̱ cscuja, chu̱ acxni̱ tzí̱sualh huatiya̱ yama̱ quilhtamacú̱, María Magdalena, María xtzi José chu̱ Santiago, xa̱hua̱ Salomé, xlacán anko̱lh tama̱huako̱y xamu̱clhun lí̱cuchun laqui̱mpi̱ naanko̱y li̱lactlahuako̱y xtiyatli̱hua Jesús. \v 2 Li̱cha̱li̱ domingo, luhua tzi̱sacú̱ ta̱qui̱ko̱lh, chu̱ anko̱lh anta̱ni̱ xma̱acnu̱cani̱t Jesús cajcu xtaxtuma̱chi̱ chichiní. \v 3 Xacstucán chuná̱ xla̱huaniti̱lhako̱y: \p —¿Tí̱ chú̱ naquinca̱ma̱pa̱nu̱niyá̱n cahuá̱ yama̱ tlanca chíhuix hua̱ntu̱ li̱lakatalanancani̱t anta̱ni̱ ma̱nu̱cani̱t Jesús? \p \v 4 Hua̱mpi̱ acxni̱ cha̱nko̱lh, ucxilhko̱lh pi̱ tama̱ tlanca chíhuix hua̱ntu̱ xli̱lakatalanancani̱t, aya xma̱pa̱nu̱cani̱t, na̱ luhua lakahuan lanca xuani̱t. \v 5 Tanu̱ko̱lh tzinú̱ c-xpu̱lacni anta̱ni̱ xma̱mi̱cani̱t Jesús, chu̱ antá̱ ucxilhkolh c-xpakstácat pi̱ xuí̱ cha̱tum kahuasa hua̱nti̱ luhua snapapa̱ xlháka̱t. Puschí̱ xlacán luhua tipe̱cuanko̱lh. \v 6 Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Ni̱ cape̱cuántit. Huixín putzayá̱tit Jesús xala c-Nazaret hua̱nti̱ pakaxtokohuacaca̱ c-cruz. Hua̱mpi̱ xlá̱ aya lakastakuánalh ca̱li̱ní̱n. Ma̱squi luhua caucxílhtit u̱nú, ni̱tí̱ anta̱ni̱ xma̱mi̱cani̱t. \v 7 Xatlá̱n capitittá, chu̱ cahuaniko̱pítit xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, xa̱hua̱ Pedro, pi̱ Jesús naca̱a̱li̱pu̱laniyá̱n, naán c-Galilea, chu̱ antá̱ naucxilha̱pí̱tit sa̱mpi̱ chuná̱ tica̱huanín. \p \v 8 Yama̱ lacchaján xtape̱cuacán tzucuko̱lh lhpipiko̱y; lacapala̱ taxtuko̱lh, chu̱ takosú̱n anko̱lh. Hua̱mpi̱ ti̱ni̱ pala tú̱ tuncán li̱ta̱chihui̱nanko̱lh hua̱ntu̱ xucxilhko̱ni̱t sa̱mpi̱ xpe̱cuaxni̱ma̱kó̱. \s1 Jesús tasiyuniy María Magdalena \r (Juan 20:11-18) \p \v 9 Acxni̱ ni̱ xa̱ca̱xkakako̱y yama̱ quilhtamacu̱ domingo, Jesús xlakastakuanani̱ttá̱ ca̱li̱ní̱n; hua̱mpi̱ xapu̱lana̱ María Magdalena tasiyúnilh laqui̱mpi̱ xlá̱ naucxilha̱ pi̱ lama̱ xastacná. Hua̱ yuma̱ pusca̱t hua̱nti̱ xtamacaxtunini̱t kalhatujun cspiritu akskahuiní. \v 10 Acxni̱ xlá̱ úcxilhli̱ Jesús, a̱li̱sta̱lh lakanko̱lh yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t hua̱nti̱ maka̱s quilhtamacú̱ xta̱latapu̱la̱ko̱ni̱t, chu̱ huaniko̱lh la̱ntla̱ xucxilhni̱t; xlacán xli̱puhuama̱kó̱, chu̱ luhua xtasama̱kó̱. \v 11 Hua̱mpi̱ acxni̱ María huaniko̱lh pi̱ Jesús xlakastakuanani̱t, chu̱ xlama̱ xastacná sa̱mpi̱ ma̱n xlakastapu̱ xli̱ucxilhni̱t, ni̱ ca̱najlaniko̱lh xtachihuí̱n. \s1 Jesús tasiyuniko̱y cha̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t \r (Lucas 24:13-35) \p \v 12 A̱li̱sta̱lh na̱ tasiyuniko̱lh cha̱tuy li̱tum xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, xlacán xtiji̱tla̱huama̱kó̱, xama̱kó̱ ca̱quihuí̱n, tasiyuniko̱lh laqui̱mpi̱ naucxilhko̱y pi̱ xlama̱ xastacná. \v 13 Na̱ titaspitko̱lh xlacán, chu̱ anko̱lh li̱ta̱chihui̱nanko̱y a̱makapitzi̱n li̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ xli̱ca̱na̱ xlakastakuanani̱t. Hua̱mpi̱ ni̱ pala chuná̱ ca̱najlako̱lh. \s1 Jesús tasiyuniko̱y xapóstoles, chu̱ ma̱xqui̱ko̱y xtascújut tu̱ xli̱ma̱kantaxti̱tcán nahuán \r (Mateo 28:16-20; Lucas 24:36-49; Juan 20:19-23) \p \v 14 A̱li̱sta̱lh li̱tum na̱ tasiyuniko̱lh pacs kalhaca̱huitu xli̱ma̱kalhtahuáka̱t luhua acxni̱ xlacán xuilakó̱ c-mesa xua̱yama̱kó̱. Xlá̱ lacaquilhni̱ko̱lh tzinú̱ sa̱mpi̱ luhua ni̱ xca̱najlaputunko̱y pala xli̱ca̱na̱ xlama̱ xastacná, huata caj li̱aklhu̱hua̱tnanko̱lh acxni̱ xli̱chihui̱nancani̱t pi̱ xlakastakuanani̱t. \v 15 A̱li̱sta̱lh chuná̱ huaniko̱lh: \p —Capítit xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat, nali̱akchihui̱naniko̱yá̱tit xli̱pacs caxani̱cahua̱ xalaní̱n yuma̱ li̱pa̱xuhu quintachihuí̱n tu̱ ma̱sta̱y akapu̱táxtut. \v 16 Hua̱nti̱ naquili̱pa̱huanko̱y, chu̱ nata̱kmunuko̱y nalakma̱xtuko̱y xli̱stacnacán, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱ naquili̱pa̱huanko̱y, pus namakatzanka̱ko̱y xli̱stacnacán c-xlacati̱n Dios acxni̱ nama̱xoko̱ni̱ko̱cán ni̱tlá̱n hua̱ntu̱ tlahuako̱ni̱t. \v 17 Chu̱ laqui̱mpi̱ nacatzi̱cán pi̱ Dios huí̱ c-milatama̱tcán makapitzí̱n hua̱nti̱ naquili̱pa̱huanko̱y nama̱xqui̱ko̱cán li̱tlihuaka̱ pi̱ tla̱n nama̱pacsako̱y hua̱nti̱ kalhi̱ko̱y cspiritu akskahuiní, chu̱ tla̱n nali̱chihui̱nanko̱y ti̱pa̱lhu̱hua tachihuí̱n hua̱ntu̱ xlacán ni̱ catzi̱ko̱y. \v 18 Makapitzí̱n hasta tla̱n nachipako̱y lu̱hua, chu̱ ni̱tú̱ catitlahuaniko̱lh, usu lapi̱ nahuako̱y pala tu̱ li̱ni̱cán, ni̱tú̱ catili̱laniko̱lh, chu̱ makapitzí̱n caj xmacancán tla̱n nali̱ma̱pacsako̱y ta̱tatlaní̱n. \s1 Jesús an c-akapú̱n \r (Lucas 24:50-53) \p \v 19 Cha̱nchu̱ Quimpu̱chinacán, acxni̱ aya xma̱katsputuni̱t xtachihuí̱n, tzúculh tata̱lhma̱ni̱y, chu̱ alh c-akapú̱n anta̱ni̱ tahuilachá̱ c-xpa̱xtu̱n Dios. \v 20 A̱li̱sta̱lh, yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t taxtuko̱lh, chu̱ cani̱cahuá̱ anko̱lh li̱akchihui̱nanko̱y xtachihui̱n Cristo hua̱ntu̱ ma̱sta̱y laktáxtut. Cha̱nchu̱ pi̱ Dios xmakta̱yama̱kó̱, xlacán xtlahuako̱y lhu̱hua̱ lactlanca li̱ca̱cni tatlahu laqui̱mpi̱ chuná̱ nacatzi̱cán pi̱ Dios xta̱lama̱kó̱ c-xlatama̱tcán, chu̱ xli̱ca̱na̱ xli̱chihui̱nama̱kó̱ xtalacapa̱stacni.