\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 Li̱pa̱xuhu tama̱catzi̱ní̱n hua̱ la̱ntla̱ta títzokli̱ San Lucas \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 Li̱pa̱xuhu tama̱catzi̱ní̱n hua̱ la̱ntla̱ta títzokli̱ San Lucas \is1 XATAPAJMUJUN TACHIHUIN: \ip San Lucas ni̱ caj xma̱n li̱ucxilha̱ Jesús la̱ xma̱akapu̱taxti̱nacan xnata̱chiqui̱n israelitas, huata xlá̱ li̱macá̱n pi̱ hua̱ xma̱akapu̱taxti̱nacan xli̱pacs tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ huilakó̱ ca̱tuxá̱huat. Huan pi̱ acxni̱ xlá̱ tzúculh lacapa̱staca̱ la̱ntla̱ natzoka̱ yuma̱ li̱kalhtahuaka, hua̱ntu̱ li̱chihui̱nán xlatama̱t Jesús, luhua li̱huana̱ putzá̱nalh, chu̱ kalhasquiní̱nalh la̱ntla̱ lacáchilh Quimpu̱chinacán, chu̱ la̱ntla̱ luhua qui̱táxtulh c-xlatáma̱t. Chuná̱ tláhualh la̱qui̱mpi̱ namaclacasquín cha̱tum xamigo xuanicán Teófilo, chu̱ li̱huana̱ naakata̱ksa̱ a̱ma̱ tachihuí̱n xpa̱lacata Cristo hua̱ntu̱ aya xli̱ta̱kalhchihui̱nancani̱t, chu̱ chuná̱ nataluloka̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ hua̱ntu̱ huancán. \ip Yama̱ tachihuí̱n “Teófilo” c-xatachihui̱n griego huamputún “Xa̱migo Dios”, hua̱mpi̱ xamaktum huí̱ ti̱ chuná̱ xli̱ma̱pa̱cuhui̱cán xtucuhui̱ní̱ Teófilo, usuchí̱ xamaktum pala huata huá̱ xquilhcha̱nima̱kó̱ xli̱pacs hua̱nti̱ aya xli̱pa̱huanko̱y Dios, caj xpa̱lacata̱ xtaca̱najlacán hua̱ntu̱ xkalhi̱niko̱y sa̱mpi̱ li̱pa̱huanko̱y, ma̱x hua cahuá̱ huá̱ xli̱ma̱pa̱cuhui̱ko̱y, usu xli̱ma̱xtuko̱y “Xa̱migo Dios.” \c 1 \p Ta̱la Teófilo: \p \v 1 Xli̱ca̱na̱ li̱pa̱xuhu ctzokniyá̱n yama̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ lhu̱hua̱ ti̱ tzaksako̱ni̱t li̱huana̱ aksti̱tum xtzokputunko̱y hua̱ntu̱ kantáxtulh c-xlatama̱t Jesucristo, chu̱ luhua li̱huana̱ xma̱lacti̱tumi̱putunko̱y, \v 2 xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quintica̱ma̱siyunikó̱n hua̱nti̱ luhua ma̱n xlakastapucán tili̱ucxilhko̱lh la̱ntla̱ titzucuchá, chu̱ a̱li̱sta̱lh xlacán na̱ tzúculh li̱akchihui̱nanko̱y yuma̱ tachihuí̱n sa̱mpi̱ xcatzi̱ko̱y pi̱ xli̱ca̱na̱ hua̱ntu̱ xli̱chihui̱nanko̱y. \v 3 Quit na̱ luhua li̱huana̱ cputza̱nani̱t, chu̱ ckalhasquini̱nani̱t xli̱pacs hua̱ntu̱ tiakspúlalh hasta la̱ntla̱ luhua titzucuchá, chu̱ la̱mpala luhua tla̱n cpuhuán pi̱ nactzokniyá̱n, chu̱ nacma̱lacti̱tumi̱niyá̱n xli̱pacs hua̱ntu̱ akspulanit c-xlatama̱t Quimpu̱chinacán, \v 4 laqui̱mpi̱ chuná̱ huix, tali̱pa̱hu Teófilo, lacatancs nacatzi̱ya̱ hua̱ntu̱ aya li̱ta̱kalhchihui̱nancani̱ta. \s1 Cha̱tum xángel Dios án ma̱catzi̱ni̱nán pi̱ nalacachín Juan Bautista \p \v 5 Pus hua̱ chú̱ nacuaniyá̱n la̱ntla̱ mini̱tanchá̱ yuma̱ tachihuí̱n: Yama̱ maká̱n quilhtamacú̱ acxni̱ Herodes li̱gobernador xli̱hui̱ c-Judea, na̱ acxni̱ xlama̱ cha̱tum xpa̱lijnican judíos xuanicán Zacarías, xlá̱ antá̱ xta̱tapaksi̱ko̱y makapitzi̱n pa̱lijni̱ hua̱nti̱ maka̱n quilhtamacú̱ tima̱lacatzuqui̱chá̱ Abías. Xpusca̱t Zacarías xuanicán Elisabet, xlá̱ na̱ xamaka̱n xtla̱tcán xuani̱t a̱ma̱ hua̱nti̱ luhua xapu̱lh pa̱li̱ xuanicán Aarón. \v 6 Zacarías, chu̱ Ilisabet luhua aksti̱tum xlama̱kó̱ c-xlacati̱n Dios chu̱ pacs nama̱kantaxti̱ko̱y xli̱ma̱paksi̱n Quimpu̱chinacán; xli̱ca̱na̱ luhua tla̱n xcatzi̱ko̱y. \v 7 Hua̱mpi̱ ni̱ xkalhi̱ko̱y xcamancán, sa̱mpi̱ Elisabet ni̱ lay xkalhi̱y camán, xa̱hua̱chí̱ xlacxtumcán aya xko̱luma̱kó̱. \p \v 8 Maktum acxni̱ lákcha̱lh la̱ntla̱ natlahuako̱y xtascujut li̱pa̱li̱ a̱ma̱ kampu̱tum pa̱lijni̱ anta̱ni̱ xmaktapaksi̱y Zacarías, pus huata antá̱ álh tlanca xtemplo Dios xalac Jerusalén. \v 9 Chu̱ la̱ntla̱ xli̱smani̱ko̱ni̱t pa̱lijni nalacsacko̱y xtascujut cha̱tunu, huá̱ lákcha̱lh Zacarías natanu̱y lacatum c-templo anta̱ni̱ nalhcuyuy li̱ma̱jiní̱n c-xlacati̱n Dios. \v 10 Cha̱nchu̱ xli̱makua̱ clhcuma̱ li̱ma̱jiní̱n, xli̱pacs a̱makapitzi̱n ca̱cni̱naní̱n xtlahuanima̱kó̱ oración Dios c-xaquilhtí̱n. \v 11 Caj xamaktum cha̱tum xangel quimpu̱chinacán tasiyúnilh Zacarías; antá̱ titá̱yalh c-xpakstacat altar anta̱ni̱ c-xokspún clhcuma̱ li̱ma̱jiní̱n. \v 12 Acxni̱ Zacarías úcxilhli̱ yama̱ ángel, pé̱cualh, chu̱ pi̱ xaklituanani̱t nia̱lh xcatzi̱y tu̱ natlahuay. \v 13 Huampi̱ ángel chuná̱ huánilh: \p —Zacarías, ni̱ capé̱cuanti; sa̱mpi̱ luhua lakati̱y Dios la̱ntla̱ xakatli̱ni̱ta̱ c-mioración, xlá̱ aya kaxmatni̱t hua̱ntu̱ huix squini̱ta, chu̱ mimpusca̱t Elisabet nama̱chixcuhui̱li̱y cha̱tum actzu̱ skata, chu̱ huix nali̱ma̱pa̱cuhui̱ya̱ Juan. \v 14 Huix luhua xli̱ca̱na̱ nali̱pa̱xuhuaya̱ minkahuasa, chu̱ na̱ chuná̱ a̱makapitzi̱n xli̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat nali̱pa̱xuhuako̱y acxni̱ xlá̱ nalacachín; \v 15 sa̱mpi̱ yama̱ minkahuasa luhua xli̱ca̱na̱ tlanca tascújut nakalhi̱y c-xlacati̱n Dios, na̱ ni̱ catíhualh cuchu, usu hua̱ntu̱ li̱kachi̱cán; chu̱ kalhi̱y nahuán xli̱tlihuaka Espíritu Santo hasta acxni̱ ni̱ a̱lacachín nahuán. \v 16 Cha̱nchu̱ lhu̱hua̱ minata̱chiquí̱n xala c-Israel hua̱nti̱ tamakatli̱niko̱ni̱t pi̱ nia̱lh luhua li̱pa̱huanko̱y Dios, xlá̱ nama̱akata̱ksni̱ko̱y pi̱ xma̱n huá̱ xli̱lakataquilhputatcán, chu̱ chuná̱ xlacán aksti̱tum nali̱pa̱huampalako̱y. \v 17 Yama̱ minkahuasa Juan napu̱laniy yama̱ Mima̱akapu̱taxti̱nacán hua̱nti̱ kalhkalhi̱pá̱tit; chu̱ na̱ chuná̱ nakalhi̱y xtalacapa̱stacni, chu̱ xli̱tlihuaka hua̱ntu̱ xkalhi̱y xamaka̱n profeta Elías laqui̱mpi̱ nalakpali̱niko̱y xtalacapa̱stacnicán, xnacu̱can xanatla̱tna laqui̱mpi̱ napa̱xqui̱ko̱y xcamancán, chu̱ hua̱nti̱ luhua xalactzaca̱tna̱ xtalacapa̱stacnicán, xlá̱ nama̱siyuniko̱y la̱ntla̱ nakalhakaxmatni̱nán hua̱ntu̱ Dios li̱ma̱paksi̱putunko̱y. Chu̱ chuná̱ xlá̱ na̱má̱ naca̱xtlahuaniko̱y lhu̱hua̱ hua̱nti̱ cha̱catzi̱ya̱ nakalhkalhi̱ko̱y Quimpu̱chinacán hua̱nti̱ namín. \p \v 18 Zacarías kalhásquilh yama̱ ángel: \p —Hua̱mpi̱, ¿lá̱ntla̱ chú̱ nacli̱catzi̱y lapi̱ xli̱ca̱na̱ hua̱ntu̱ quihuanípa̱t, sa̱mpi̱ quit aya ko̱lutá, chu̱ na̱ chuná̱ quimpusca̱t na̱ le̱ná̱ xca̱ta, tzicaná? \p \v 19 Yama̱ ángel chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quit quihuanicán Gabriel, chu̱ quit cta̱scujma̱ Dios, xlá̱ quima̱lakacha̱ni̱t laqui̱mpi̱ nacminá̱n xakatli̱yá̱n, chu̱ nacma̱catzi̱ni̱yá̱n u̱ma̱ xatla̱n tama̱catzi̱ní̱n. \v 20 Pus chú̱ cumu huix ni̱ ca̱najla̱ hua̱ntu̱ cuanín, pus chú̱ ko̱ko nahuana; na̱ ni̱ lama̱ catichihuí̱nanti, hasta ni̱li̱huaya̱ naqui̱kantaxtuy hua̱ntu̱ cuanini̱tán, chu̱ nalacachín minkahuasa. Sa̱mpi̱ nakantaxtuy pacs hua̱ntu̱ cuanín. \p \v 21 Cha̱nchu̱ c-xaquilhti̱n yama̱ tlanca templo antá̱ tachixcuhuí̱tat xkalhkalhi̱ma̱kó̱ laqui̱mpi̱ nataxtuya̱chi̱ Zacarías; hua̱mpi̱ xlacán lanaj xlacahuama̱kó̱ pi̱ maka̱s xmakapalama̱ c-templo. \v 22 Hua̱mpi̱ acxni̱ chú̱ taxtuchi̱ Zacarías, xko̱ko̱ni̱t, chu̱ ni̱ lay xchihui̱nán, huata caj xmacahuaniko̱y acxni̱ xkalhti̱putún hua̱ntu̱ xuaniko̱y. Pus acxnicú̱ catzi̱ko̱lh pi̱ ma̱x ni̱ tzanka̱y tu̱ xli̱ma̱lacahua̱ni̱cani̱t c-xpu̱lacni templo. \v 23 Acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ la̱ntla̱ ma̱kátzi̱lh xtascújut li̱pa̱li̱ c-tlanca templo xala c-Jerusalén Zacarías táspitli̱ c-xca̱chiquí̱n nac xchic. \v 24 Chi̱nchu̱ Elisabet hua̱nti̱ xpusca̱t Zacarías, ni̱ xli̱maka̱s tzúculh makcatzi̱y pi̱ nia̱lh xacstu xlama̱, chu̱ ma̱x pala akquitzis papá nia̱lh ni̱ní̱ álh. Chu̱ xlá̱ chuná̱ xpuhuán: \v 25 “Huá̱ chuná̱ quili̱tlahuani̱t Quimpu̱chinacán laqui̱mpi̱ quinata̱chiquí̱n nia̱lh taji̱ naquili̱kalhakama̱nanko̱y pi̱ ni̱ lay kalhi̱y camán.” \s1 Cha̱tum ángel ma̱catzi̱ni̱nán pi̱ nalacachín Jesús \p \v 26 A̱li̱akcha̱xan papá̱ chú̱ tima̱lakacha̱pá̱ Dios xángel Gabriel c-aktum ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ huanicán Nazaret c-xtama̱paksi̱n Galilea. \v 27 Huá̱ álh lakapaxia̱lhnán cha̱tum tzuma̱t xuanicán María, yuma̱ tzuma̱t aya xli̱kalhti̱ni̱t José pi̱ nata̱tapu̱chuhuay; yama̱ José na̱ xma̱quilhtzuqui̱ni̱tanchá̱ xamaka̱n rey David. \v 28 Yama̱ ángel laktanu̱chá̱ anta̱ni̱ xuí̱ María, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —¡Luhua ca̱na̱ li̱pa̱xuhu clakchimá̱n huix tzuma̱t hua̱nti̱ Dios lacsacni̱tán! Dios Quimpu̱chinacán ankalhi̱ná̱ ta̱huilán, xa̱huachí̱ a̱tzinú̱ huix siculuna̱tlahuani̱tán ni̱ xahua̱ a̱makapitzi̱n lacchaján. \p \v 29 Acxni̱ María úcxilhli̱ ángel, xlá̱ xli̱ca̱na̱ lanaj li̱lacahua̱ tu̱ xli̱xakatli̱ma̱, chu̱ xlá̱ xpuhuama̱ xatú̱ cahuá̱ chuná̱ xli̱huanima̱. \v 30 Hua̱mpi̱ ángel tuncán huanipá̱: \p —María, ni̱ capé̱cuanti sa̱mpi̱ Dios ucxilhlacachini̱tán, chu̱ lacsacni̱tán laqui̱mpi̱ li̱pe̱cua̱ nalakalhamaná̱n, \v 31 sa̱mpi̱ la̱nchiyú̱ nia̱lh miacstu huix, chu̱ nama̱chixcuhui̱li̱ya̱ cha̱tum skata, acxni̱ yuma̱ quilhtamacú̱ nalacachín, huix nali̱ma̱pa̱cuhui̱ya̱ Jesús. \v 32 Xlá̱ tlanca̱ xca̱cni̱ nakalhi̱y, luhua tali̱pa̱hu chixcú nahuán, chu̱ nali̱tapa̱cuhui̱y xCam Dios hua̱nti̱ tlanca xquilhtzúcut. Xa̱hua̱ a̱li̱sta̱lh Quimpu̱chinacán Dios, na̱ tlanca Rey nali̱ma̱xtuy hua̱nti̱ xta̱chuná̱ nakalhi̱y xli̱ma̱paksí̱n la̱ntla̱ tu̱ xkalhi̱y xamaka̱n xquilhtzúcut rey David \v 33 laqui̱mpi̱ nama̱paksi̱ko̱y xli̱pacs israelitas caxani̱li̱huayaj xtihua̱, xa̱huachí̱ xli̱ma̱paksí̱n niucxni̱ catiláksputli. \v 34 María kalhásquilh yama̱ ángel: \p —Hua̱mpi̱ ¿lá̱ntla̱ chu̱ luhua naqui̱taxtuy yumá̱, sa̱mpi̱ quit ni̱tí̱ cta̱hui̱ chixcú? \p \v 35 Xlá̱ kálhti̱lh: \p —Espíritu Santo nalakminá̱n, chu̱ xli̱tlihuaka Dios naakmiliyá̱n xta̱chuná̱ puclhni, pus huá̱ xpalacata yama̱ xasa̱ntujlani skata̱ hua̱nti̱ nalacachín, xla Dios nahuán, chu̱ luhua xCam Dios nali̱ma̱pa̱cuhui̱cán. \v 36 Na̱ chuná̱ cacatzi̱ pi̱ minta̱puxnimat Elisabet na̱ nama̱chixcuhui̱li̱y cha̱tum actzu̱ skata̱ ma̱squi aya tzicaná. Pus ma̱squi chuná̱ huancán pi̱ xlá̱ ni̱ lay koka̱nán, pus chú̱ aya le̱ma̱ xli̱akcha̱xan papá̱ la̱ntla̱ nia̱lh xacstu lama̱. \v 37 Sa̱mpi̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ xtalacasquin Dios ni̱ lay catitamakáxtakli̱ pala ni̱ nakantaxtuy. \p \v 38 Acxnitiyá̱ María chuná̱ huá̱: \p —Quit c-xmacan Quimpu̱chinacan ctamakaxtaka, pus chuná̱ cama̱kantáxti̱lh Dios c-quilatáma̱t la̱ntla̱ tu̱ huix quihuanini̱ta. \p Acxni̱ chuná̱ huanko̱lh María, yama̱ ángel alhá. \s1 María án lakapaxia̱lhnán Elisabet \p \v 39 Ni̱ li̱maka̱s María táca̱xli, chu̱ lacapala̱ tíalh c-xatiyat Judea hasta c-aktum ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xuí̱ ca̱sipijni. \v 40 Acxni̱ cha̱lh c-xchic Zacarías, tuncán tánu̱lh, chu̱ xakátli̱lh xta̱puxnimat Elisabet. \v 41 Chu̱ acxni̱ káxmatli̱ Elisabet pi̱ xakátli̱lh María, tuncán makcátzi̱lh pi̱ tatzuhuáji̱lh cskata̱ c-xpu̱lacni, chu̱ lákchilh xli̱tlihuaka Espíritu Santo. \v 42 Chu̱ luhua pixtlanca̱ chuná̱ huá̱: \p —¡Dios a̱tzinú̱ huix ucxilhlacachini̱tán nalakalhamaná̱n ni̱ xahua̱ a̱makapitzi̱n lacchaján, chu̱ na̱ chuná̱ ucxilhlacachini̱t nalakalhamán minkahuasa hua̱nti̱ nalacachín! \v 43 ¿Tú̱ quilakasi̱ quit laqui̱mpi̱ namín quilakapaxia̱lhnán hua̱nti̱ xtzi nahuán Quimpu̱chinacán? \v 44 Sa̱mpi̱ caj la̱ ckáxmatli̱ pi̱ quixákatli, yama̱ quiskata caj la̱ntla̱ pa̱xúhualh tatzuhuáji̱lh c-quimpu̱lacni. \v 45 Xli̱ca̱na̱ luhua li̱pa̱xuhu lápa̱t nahuán sa̱mpi̱ ca̱najla̱ xtachihuí̱n tu̱ ma̱lacnu̱nín; pus luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ chuná̱ nakantaxtuy hua̱ntu̱ ma̱catzi̱ni̱ni̱tán Quimpu̱chinacán. \p \v 46 A̱li̱sta̱lh María na̱ tzúculh chihui̱nán, chuná̱ huá̱: \q1 “Xli̱pacs quili̱stacna̱ cli̱ma̱xqui̱y pa̱xcatcatzí̱nit Dios; \q1 \v 47 chi̱nchu̱ quinacú̱ luhua li̱pa̱xuhuay xpa̱lacata Dios hua̱nti̱ Quima̱akapu̱taxti̱ná. \q1 \v 48 Sa̱mpi̱ xlá̱ quiucxilhlacachini̱t quit ma̱squi luhua li̱lakaputza̱ quit c-quilatáma̱t, \q1 sa̱mpi̱ cacatzi, chú̱ hasta naán quilhtamacú̱, xli̱pacs tachixcuhuí̱tat naquili̱chihui̱nanko̱y la̱ntla̱ Dios xli̱ca̱na̱ quisiculana̱tlahuani̱t. \q1 \v 49 Sa̱mpi̱ Dios hua̱nti̱ tlanca xlacatzúcut lactlanca li̱ca̱cni tascújut tlahuani̱t c-quilatáma̱t. \q1 ¡Luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ xma̱nhuá̱ tla̱n catzi̱y xtapuhuá̱n! \q1 \v 50 Ankalhí̱n nalakalhamanko̱y hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ aksti̱tum le̱mputunko̱y xlatama̱tcán c-xlacatí̱n. \q1 \v 51 Ma̱siyuni̱t la̱ntla̱ tlanca̱ xlacatzúcut \q1 acxni̱ makatlajako̱lh, chu̱ ma̱actzuhui̱ko̱lh hua̱nti̱ lactlanca, chu̱ lactali̱pa̱hu xli̱taxtuputunko̱y. \q1 \v 52 Na̱ chuná̱ ma̱paksi̱naní̱n hua̱nti̱ xacstucán luhua lactali̱pa̱hu makcatzi̱ko̱cán, na̱ ma̱actzuhui̱ko̱lh, \q1 chu̱ huata hua̱nti̱ ni̱tú̱ xli̱tasiyuko̱y, chu̱ ni̱ tlanca̱ xcatzi̱ko̱y, huata huá̱ chú̱ luhua lactali̱pa̱hu tlahuako̱lh. \q1 \v 53 Hua̱nti̱ lakli̱ma̱xkaní̱n xtzincsni̱ma̱kó̱, xlá̱ ma̱xqui̱ko̱lh hua̱ntu̱ xlacán xmaclacasquima̱kó̱, \q1 chu̱ hua̱ lacricujni, maklhti̱ko̱lh hua̱ntu̱ xkalhi̱ko̱y, chu̱ caj macachuná̱ ma̱lakacha̱ko̱lh. \q1 \v 54 Makta̱yako̱lh xcamán xala c-Israel hua̱nti̱ xlacsacko̱ni̱t nascujniko̱y, \q1 chu̱ niucxni̱ chunatá̱ makaxtakko̱lh, huata juerza lakalhamanko̱lh. \q1 \v 55 Sa̱mpi̱ chuná̱ li̱ta̱yaniko̱ni̱t xamaka̱n quintla̱tcan Abraham, chu̱ xli̱pacs a̱makapitzi̱n quilhtzúcut. \q1 Tima̱lacnu̱niko̱lh pi̱ naucxilhlacacha̱nko̱y hua̱nti̱ xquilhtzucut Abraham ti̱ a̱li̱sta̱lh nalacachinko̱y caxani̱li̱huayaj xtihua̱.” \p \v 56 Pus ma̱x pala aktutu papá̱ ta̱tamakaxtakchá̱ xta̱puxnimat Elisabet, chu̱ a̱li̱sta̱lh María taspitpá̱ c-xchic. \s1 Juan Bautista lacachín \p \v 57 Ni̱ li̱maka̱s quilhtamacú̱ takátzi̱lh acxni̱ Elisabet nata̱tatlay, chu̱ ma̱lakatuncúhui̱lh actzu̱ skata. \v 58 Xli̱pacs hua̱nti̱ xli̱nata̱lán, chu̱ hua̱nti̱ xta̱lacatzuní̱n, acxni̱ catzi̱ko̱lh la̱ntla̱ Quimpu̱chinacán xlakalhamani̱t, chu̱ xma̱xqui̱ni̱t cha̱tum cskata, xlacán qui̱lakapaxia̱lhnanko̱lh, chu̱ acxtum ta̱paxuhuako̱lh. \v 59 Cha̱nchu̱ li̱mixtujún tili̱minca̱ skata c-xpu̱kalhtahuakacan judíos tu̱ xuí̱ antá̱ laqui̱mpi̱ circuncidar natlahuacán, usu nachucunicán actzu̱ xtiyatli̱hua̱ la̱ntla̱ xli̱smani̱ko̱ni̱t judíos xtlahuako̱y xli̱pacs cskatacán lakkahuasán. Na̱ acxni̱ xma̱xqui̱putuncán xtucuhuiní̱ skata; pus Zacarías xli̱ma̱pacuhui̱putuncán, huachá̱ xtucuhuiní̱ xtla̱t. \v 60 Hua̱mpi̱ xtzi̱ chuná̱ huá̱: \p —Ní̱nta, ni̱ hua̱ xtucuhuiní nakalhi̱y, huata Juan nahuanicán. \p \v 61 Cha̱nchu̱ xamigos huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan? Ni̱tí̱ cha̱tum mili̱nata̱lán pala ti̱ chuná̱ huanicán. \p \v 62 Pus xtla̱t Zacarías cumu akata̱pa, chu̱ ko̱ko xuani̱t, caj tzúculh macahuaniko̱y acxni̱ xkalhasquima̱kó̱ tú̱ xlá̱ xli̱ma̱pa̱cuhui̱putún actzu̱ kahuasa. \v 63 Xlá̱ squilh paktzu̱ tama laqui̱mpi̱ antá̱ natzoknán, chu̱ antá̱ chuná̱ tzóknu̱lh: ‘Tama̱ kahuasa nali̱tapa̱cuhui̱y Juan.’ Cha̱nchu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱ luhua lanaj lacahuanko̱lh acxni̱ catzi̱ko̱lh pacs tu̱ xkantaxtuma̱. \v 64 Acxnitiyá̱ yama̱ quilhtamacú̱ cá̱xlalh csi̱maka̱t Zacarías, chu̱ tla̱n chihui̱nampá̱, chu̱ tzúculh ma̱xqui̱y pa̱xcatcatzí̱nit Dios. \v 65 Xli̱pacs hua̱nti̱ antá̱ lacatzú̱ xuilakó̱, cacs xli̱lacahuanko̱y sa̱mpi̱ ni̱ xakata̱ksko̱y yuma̱ hua̱ntu̱ xkantaxtuma, chu̱ xli̱pacs ti̱ xuilakó̱ ca̱ka̱sti̱ní̱n la̱ntla̱ c-xtachipa Judea xli̱chihui̱nanko̱y la̱ntla̱ xlacachini̱t yama̱ skata. \v 66 Cha̱nchu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ xcatzi̱ko̱y la̱ntla̱ qui̱taxtuni̱t xtzucuko̱y lacapa̱stacko̱y, chu̱ chuná̱ xli̱chihui̱nanko̱y: “¿Tú̱ cahuá̱ nali̱taxtuy yuma̱ actzu̱ kahuasa?” Huá̱ chuná̱ xli̱huanko̱y sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ xtasiyuy la̱ntla̱ Quimpuchinacán csiculana̱tlahuama̱ yama̱ skata. \s1 Zacarías pa̱xcatcatzi̱niy hua̱ntu̱ tlahuani̱t Dios \p \v 67 Espíritu Santo li̱tatzamako̱lh xtalacapa̱stacni Zacarías hua̱nti̱ xtla̱t yama̱ skata, chu̱ xla̱ tzúculh chuhuinán la̱ntla̱ Espíritu Santo xma̱puhua̱ni̱ma̱, chu̱ chuná̱ huá̱: \q1 \v 68 “¡Pa̱xcatcatzí̱nilh Quimpu̱chinacan Dios hua̱nti̱ xma̱n huá̱ li̱pa̱huana̱hu quin xala c-Israel, \q1 sa̱mpi̱ chú̱ xlá̱ quinca̱ucxilhlacachini̱tán quin xlakskatá̱n laqui̱mpi̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n! \q1 \v 69 Xlá̱ nia̱lh maka̱s aya namacamín cha̱tum luhua tali̱pa̱hu chixcú̱ hua̱nti̱ tla̱n naquinca̱ma̱akapu̱taxti̱yá̱n. \q1 Yama̱ chixcú̱ ti̱ namín, xquilhtzúcut nahuán xamaka̱n rey David hua̱nti̱ na̱ scujnini̱t Dios c-xlatáma̱t. \q1 \v 70 Pus hasta la̱ntla̱ta maka̱sa quilhtamacú̱ chuná̱ li̱chihui̱nanko̱ni̱t \q1 yama̱ profetas xpa̱lacachihui̱nani̱n Dios hua̱nti̱ xlá̱ tilacsacko̱lh laqui̱mpi̱ naquinca̱huaniyá̱n, \q1 \v 71 pi̱ xli̱ca̱na̱ naquinca̱ma̱laktaxti̱yá̱n c-xmacancán hua̱nti̱ quinca̱ta̱la̱tlahuayá̱n, \q1 chu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ ni̱ quinca̱ucxilhputunko̱yá̱n. \q1 \v 72 Pus chú̱ Dios ma̱kantaxti̱ni̱t hua̱ntu̱ tihua̱ tima̱lácnu̱lh \q1 pi̱ juerza nalakalhamanko̱y xalakmaka̱n quinatla̱tnacán, \q1 chu̱ ni̱mpala maktum catipa̱tzánka̱lh pi̱ ta̱tlahuako̱ni̱t aktum talacca̱xlán. \q1 \v 73-74 Xlá̱ tihuánilh xamaka̱n quintla̱tcan Abraham pi̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n qui̱n xlacatzúcut c-xmacancán hua̱nti̱ quinta̱la̱tlahuanacá̱n, \q1 laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n xma̱n huá̱ nascujnaniya̱hu, chu̱ ni̱tí̱ catilacapuhuanihu. \q1 \v 75 Chu̱ na̱ chuná̱ laqui̱mpi̱ xa̱li̱ankalhí̱n aksti̱tum nali̱latama̱ya̱hu xli̱ma̱paksí̱n, \q1 chu̱ chuná̱ tla̱n nascujnaniya̱hu xma̱n hua̱ Quimpu̱chinacan Dios. \q1 \v 76 Chi̱nchu̱ huix koxuta actzu̱ kahuasa, nali̱taxtuya̱ tlanca xprofeta, usu xpa̱lacachunui̱na Dios ti̱ tlanca̱ xlacatzúcut; \q1 sa̱mpi̱ huix pu̱laniti̱lhaya nahuán yama̱ a̱cha̱tum Quimpu̱chinacán ti̱ namín, laqui̱mpi̱ huix naca̱xtlahuaniya̱ xtiji. \q1 \v 77 Chu̱ na̱ nama̱catzi̱ni̱ko̱ya̱ xcaman Dios la̱ntla̱ xlá̱ nama̱tzanka̱naniko̱y xtala̱kalhi̱ncán, \q1 laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n nama̱akapu̱taxti̱ko̱y xli̱stacnacán. \q1 \v 78 Sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ Dios quinca̱pa̱xqui̱yá̱n, chu̱ quinca̱lakalhamaná̱n, \q1 pus yama̱ akapu̱táxtut tu̱ namacamina̱chá̱, li̱taxtuy xta̱chuná̱ xmakaxkaka̱nat chichiní̱ \q1 hua̱ntu̱ acxni̱ natzucuy makaxkaka̱nán nama̱tzuqui̱y aktum xasa̱sti quilhtamacú̱ c-quilatama̱tcán; \q1 \v 79 chu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ c-xaca̱paklhtu̱tá̱ lama̱kó̱, \q1 sa̱mpi̱ pe̱cuaniko̱y tu̱ naakspulako̱y acxni̱ nani̱ko̱y. \q1 Xlacán tla̱n chú̱ natalacatzuhui̱ko̱y anta̱ni̱ huí̱ yuma̱ xkakánat, \q1 chu̱ chuná̱ xlá̱ nama̱quilhanu̱ko̱y xtantu̱ncán c-xatiji tapa̱xuhuá̱n, chu̱ tatancsni.” \p \v 80 Cha̱nchu̱ álh quilhtamacú̱, chu̱ yama̱ actzu̱ kahuasa Juan; lacapala̱ xlacacatzi̱ma̱, cstacma̱ xtiyatli̱hua, chu̱ na̱ chuná̱ xtalacapa̱stacni. A̱li̱sta̱lh acxni̱ cstacni̱ttá xlá̱ álh latama̱y c-desierto anta̱ni̱ ni̱tú̱ staca, chu̱ ni̱tí̱ lama̱ca̱. Chu̱ acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ xlá̱ tzúculh siyuj ma̱lakapasni̱ko̱y xli̱nata̱chiqui̱n israelitas xasa̱sti xtama̱catzi̱ni̱n Dios tu̱ xli̱miniko̱y. \c 2 \s1 Jesús lacachín c-Belén \r (Mateo 1:18-25) \p \v 1 Na̱ acxnitiyá̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ xuí̱ cha̱tum gobierno c-Roma xuanicán Augusto, xlá̱ luhua ma̱paksí̱nalh pi̱ nalay aktum censo, usu xtapu̱tlakan tachixcuhuí̱tat, chu̱ natatzoktanu̱ko̱y xli̱pacs tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ xlá̱ xma̱paksi̱ko̱y. \v 2 Hua̱ yuma̱ xatatzoknu̱n censo, huacu xapu̱lana̱ tlahuacani̱t acxni̱ Cirenio gobernador xuani̱t c-Siria. \v 3 Cha̱tunu chixcuhuí̱n xli̱anatcán xuani̱t c-xchuchutsipijcán anta̱ni̱ xtapaksi̱ko̱y laqui̱mpi̱ antá̱ natatzoktanu̱ko̱y c-censo. \p \v 4 Pus huá̱ xpalacata José táca̱xli̱ c-Nazaret, yuma̱ ca̱chiquí̱n xtapaksi̱y c-Galilea, chu̱ álh c-aktum actzu̱ ca̱chiquí̱n xuanicán Belén xmunicipio Judea, anta̱ni̱ na̱ xlacachini̱t xamaka̱n rey David, sa̱mpi̱ tama̱ José xquilhtzúcut xuani̱t xamaka̱n rey David, pus na̱ antá̱ xtapaksi̱y c-Belén. \v 5 José lacxtum tá̱alh María, hua̱ yama̱ tzuma̱t hua̱nti̱ aya xli̱kalhti̱ni̱t pi̱ nata̱tapu̱chuhuay, hua̱mpi̱ chú̱ xlá̱ nia̱lh xacstu xlama̱, sa̱mpi̱ xkalhkalhi̱ti̱ma̱ skata. \v 6 Chu̱ luhua acxni̱ antá̱ xlama̱kó̱ c-Belén, lákcha̱lh quilhtamacú̱ la̱ntla̱ María xli̱ta̱tátlat xuani̱t. \v 7 Cumu ni̱ xta̱ksko̱ni̱t xaní̱ nalaktuncuhuiko̱y c-mesón, huata antá̱ ma̱lakatuncúhui̱lh yama̱ actzu̱ xkahuasa̱ anta̱ni̱ xma̱nu̱ko̱cán takalhí̱n, chu̱ li̱pu̱máksuitli̱ lháka̱t, chu̱ antá̱ má̱mi̱lh c-xpu̱hua̱y cahua̱yu̱. \s1 Xángel Dios án xakatli̱ko̱y makapitzi̱n ma̱putxuani̱naní̱n ti̱ scacamaktakalhma̱kó̱ xcalhni̱lujcán \p \v 8 Na̱ antá̱ lacatzú̱ c-Belén, ca̱lakuá̱n xlaktuncuhuima̱kó̱ makapitzi̱n xmaktakalhnacan borrego ca̱tuhuá̱n. \v 9 Caj xamaktum titasiyuniko̱lh cha̱tum xángel Quimpu̱chinacán; chu̱ xli̱ca̱tlanca̱ anta̱ni̱ xuilakó̱ tasíyulh xmakaxkaka̱nat Quintla̱tican Dios. Xlacán li̱pe̱cua̱ tipe̱cuanko̱lh, \v 10 hua̱mpi̱ yama̱ ángel chuná̱ huaniko̱lh: “Ni̱ cape̱cuántit sa̱mpi̱ cmimá̱n ca̱huaniyá̱n aktum tachihuí̱n hua̱ntu̱ luhua nali̱pa̱xuhuayá̱tit huixín, chu̱ xli̱pacs li̱macxtum tachixcuhuí̱tat. \v 11 Pus la̱nchiyú̱ c-Belén, anta̱ni̱ xchuchutsipi̱ xuani̱t yama̱ xamaka̱n rey David, lacáchilh Cristo hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ Mimpu̱chinacán hua̱nti̱ naca̱ma̱akapu̱taxti̱yá̱n. \v 12 Chu̱ laqui̱mpi̱ huixín luhua lacatancs naca̱najlayá̱tit hua̱ntu̱ cca̱huanimá̱n antá̱ nama̱noklhuyá̱tit actzu̱ skata, ma̱mi̱cani̱t nahuán c-xpu̱hua̱y cahua̱yu̱, chu̱ li̱maksuitcaní̱t lháka̱t.” \p \v 13 Caj xalán lhu̱hua̱ makapitzi̱n li̱tum ángeles xala c-akapú̱n minko̱lh anta̱ni̱ xlacán xuilakó̱, chu̱ luhua li̱pa̱xuhu tzúculh quilhtli̱ko̱y, xma̱xqui̱ko̱y ca̱cni̱ Dios, chuná̱ xquilhuama̱kó̱: \q1 \v 14 “¡Li̱pa̱xuhu cama̱xqui̱ko̱lh ca̱cni̱ Dios xli̱pacs ángeles ti̱ huilako̱chá̱ ta̱lhmá̱n c-akapú̱n! \q1 Na̱ chuná̱ u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat caánalh tapa̱xuhuá̱n c-xlaksti̱pa̱ncan tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ pa̱xcatcatzi̱niko̱y xtalakalhamá̱n.” \p \v 15 Acxni̱ anko̱lh ángeles c-akapú̱n, yama̱ xmaktakalhnaní̱n borrego chuná̱ tzúculh la̱huaniko̱y: \p —Caáhu c-Belén, caáhu ucxilha̱hu tú̱ kantaxtuni̱t hua̱ntu̱ quinca̱qui̱ma̱catzi̱ni̱chín Quimpu̱chinacán. \p \v 16 Luhua chí̱ lacapala̱ timinko̱lh, chu̱ caj puntzú̱ cha̱nko̱lh, chu̱ xli̱ca̱na̱ ucxilhko̱lh María, chu̱ José, chu̱ actzu̱ skata pi̱ xli̱ca̱na̱ antá̱ xmá̱ c-xpu̱hua̱y cahua̱yu̱. \v 17 Acxni̱ xlacán ucxilhko̱lh pi̱ xli̱ca̱na̱, pus xlacán tzúculh li̱chihui̱nanko̱y hua̱ntu̱ ángeles xuaniko̱ni̱t la̱ntla̱ xlacachini̱t yama̱ skata. \v 18 Cha̱nchu̱ xli̱pacscán hua̱nti̱ tikaxmatko̱lh, lanaj tili̱lacahuanko̱lh tu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱. \v 19 Na̱ chuná̱ María luhua pacs xlacapa̱stacma̱ hua̱ntu̱ xkantaxtuma̱, chu̱ pacs xma̱qui̱ma̱ c-xnacú̱. \v 20 A̱li̱sta̱lh yama̱ xma̱putxuani̱nani̱n borrego taspitko̱lh anta̱ni̱ xlacán xminko̱ni̱tanchá̱; xca̱cni̱nanima̱kó̱, chu̱ na̱ chuná̱ xpa̱xcatcatzi̱nima̱kó̱ caj xpa̱lacata̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ pacs chuná̱ xqui̱taxtuni̱t hua̱ntu̱ xuaniko̱ni̱t ángeles. \s1 Jesús huili̱nicán xtucuhuini̱ \p \v 21 Li̱mixtujún áncaj circuncidar tlahuacán, usu chucunicán actzu̱ xtiyatli̱hua̱ yama̱ actzu̱ kahuasa, chu̱ acxnicú̱ li̱ma̱pa̱cuhui̱ca̱ xtucuhuiní Jesús, sa̱mpi̱ ángel chuná̱ xuanini̱t natlahuay María acxni̱ xlá̱ cajcu xacstu xlama, tzuma̱tcú̱ xuanit. \v 22 A̱li̱sta̱lh acxni̱ takátzi̱lh quilhtamacú̱ la̱ntla̱ xuí̱ xli̱ma̱paksi̱n Moisés pi̱ acxni̱ nalacachín cha̱tum skata, cale̱nica̱ Dios aktum li̱ca̱xtlahuá̱n laqui̱mpi̱ chuná̱ nachaka̱makán xtzi̱ hua̱ntu̱ xli̱xcajua̱lani̱t u̱nú̱ xala ca̱tuxá̱huat. La̱qui̱mpi̱ na̱ nama̱kantaxti̱ko̱y yuma̱ li̱ma̱paksí̱n, pus na̱ chuná̱ tlahuako̱lh José, chu̱ María, anko̱lh c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén, chu̱ na̱ le̱nko̱lh yama̱ actzu̱ kahuasa laqui̱mpi̱ namacama̱xqui̱cán Quimpuchinacán ctlanca̱ templo antá. \v 23 Hua̱ chuná̱ li̱tlahuako̱lh sa̱mpi̱ c-xli̱ma̱paksi̱n Dios chuná̱ tatzokni̱t: “Yama̱ kahuasa̱ hua̱nti̱ luhua pu̱lh nalacachín, xlá̱ Dios nali̱pu̱lhca̱cán.” \v 24 Pus ni̱ luhua lhu̱hua̱ tu̱ xlacán le̱nko̱lh, caj xma̱n hua̱ actzú̱ hua̱ntu̱ nali̱ca̱xtlahua̱nanko̱y chuná̱ la̱ntla̱ talhca̱ni̱t c-xli̱ma̱paksi̱n Dios nale̱nicán, pala tantuy ca̱na̱spu̱n, usuchí̱ tantuy paloma tu̱ namakni̱ko̱y c-xlacati̱n Dios. \p \v 25 Na̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ xuí̱ c-Jerusalén cha̱tum ko̱lutzí̱n xuanicán Simeón. Yama̱ chixcú luhua tla̱n xcatzi̱y, chu̱ luhua aksti̱tum xlama̱, chu̱ xma̱n hua̱ Dios xli̱pa̱huán, xa̱huachí̱ xlá̱ na̱ xkalhkalhi̱ma̱ a̱ma̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Dios namacamín ti̱ nalakma̱xtunán c-xtíyat Israel. Espíritu Santo xuí̱ c-xlatáma̱t Simeón, \v 26 chu̱ hua̱ xlá̱ xma̱catzi̱ni̱ni̱t pi̱ xlá̱ ni̱ catíni̱lh hasta acxni̱ luhua ma̱n xlakastapu̱ nali̱ucxilha̱ yama̱ Cristo hua̱nti̱ Dios namacamín laqui̱mpi̱ nalakma̱xtuko̱y. \v 27 Maktum quilhtamacú̱ Espíritu Santo ma̱puhuá̱ni̱lh pi̱ caalh c-tlanca templo tu̱ xuí̱ c-Jerusalén, chu̱ acxnitiyá̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ actzu̱ kahuasa Jesús xli̱mincani̱t c-Jerusalén laqui̱mpi̱ na̱ chuná̱ natlahuaniko̱y hua̱ntu̱ Dios xlacasquín hua̱ la̱ntla̱ huan xli̱ma̱paksi̱n Moisés. \v 28 Acxni̱ Simeón úcxilhli̱ yama̱ actzu̱ kahuasa, cha̱xli, chu̱ tzúculh ma̱xqui̱y pa̱xcatzí̱nit Dios, chuná̱ xquilhuama̱: \q1 \v 29 “Quintla̱tican Dios, chú̱ aya tla̱n li̱pa̱xuhu naquili̱makaxtaka̱ ma̱squi cacni̱lh \q1 sa̱mpi̱ huix aya ma̱kantaxti̱ni̱ta̱ chú̱ hua̱ntu̱ quintima̱lacnu̱ni̱ quit li̱lakaputza miscujni. \q1 \v 30 Sa̱mpi̱ quit luhua xli̱ca̱na̱ ma̱n quilakastapu cli̱ucxilhma̱ lakma̱xtuná̱ hua̱nti̱ huix macatani̱ta. \q1 \v 31 Uma̱ actzu̱ kahuasa̱ ti̱ nama̱laktaxti̱ko̱y xli̱pacs cani̱hua̱ xalaní̱n hua̱nti̱ nali̱pa̱huanko̱y. \q1 \v 32 Na̱ hua̱ yuma̱ kahuasa ti̱ nale̱niko̱y yama̱ lakma̱xtuna mixkakánat xli̱pacs akmakat chixcuhuí̱n hua̱nti̱ ni̱ judíos, \q1 chu̱ na̱ nali̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱y tlanca minca̱cni̱ milakskata̱n li̱Israel.” \p \v 33 José, chu̱ María luhua cacs xkaxmatma̱kó̱ hua̱ntu̱ Simeón xquilhuama̱ xpa̱lacata yama̱ skata. \v 34 Cha̱nchu̱ Simeón, tisiculuna̱tlahuako̱lh; chu̱ a̱li̱sta̱lh chuná̱ huánilh María xtzi yama̱ skata: \p —María, yuma̱ actzu̱ minkahuasa, huá̱ li̱pu̱lhca̱cani̱t pi̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ u̱nú̱ xala c-Israel nalakmakanko̱y, chu̱ chuná̱ nali̱laktzanka̱ko̱y; hua̱mpi̱ na̱ chuná li̱tum lhu̱hua̱ hua̱nti̱ nali̱pa̱huanko̱y, chu̱ chuná̱ xlacán nalakma̱xtuko̱y xli̱stacnacán. \v 35 Chuná̱ nali̱tasiyuko̱y cha̱tunu a̱cha̱tunu̱ chixcuhuí̱n la̱ntla̱ lacapa̱stacko̱y c-xnacu̱cán; hua̱mpi̱ hua̱ chú̱ tu̱ huix mimpa̱lacata, luhua tlanca tali̱puhuá̱n nahuán sa̱mpi̱ chuná̱ naqui̱taxtuniyá̱n xta̱chuná̱ la̱ntla̱ aktum cuchilu̱ hua̱ntu̱ nama̱laktaxti̱ko̱y mili̱stacna. \p \v 36 Na̱ antá̱ xlaya̱ c-tlanca templo cha̱tum pusca̱t hua̱nti̱ na̱ luhua xakata̱ksa̱ xtalacapa̱stacni Dios, yuma̱ pusca̱t xuanicán Ana; xtla̱t xuanicán Fanuel, yuma̱ chixcú̱ antá̱ xtapaksi̱y c-aktum ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xma̱quilhtzuqui̱ni̱t yama̱ xamaka̱n ko̱lutzí̱n xuanicán Aser. Ana, luhua tzicaná xuani̱t; acxni̱ luhua tzuma̱tcú xuani̱t xlá̱ titapu̱chúhualh, luhua tla̱n aktujun ca̱ta̱ ta̱latáma̱lh xchixcú, hua̱mpi̱ xlá̱ ni̱lh, chu̱ chunatá̱ ca̱ta caj xacstu xlama̱. \v 37 Chu̱ aya xle̱ma̱ ta̱ti̱puxamata̱ti ca̱ta̱ la̱ntla̱ xni̱makancani̱t. Hua̱ u̱ma̱ tzicán niucxni̱ xtapa̱nu̱y c-tlanca templo, tantacú̱ tantascaca̱ antá̱ xlatanu̱ma̱ la̱ntla̱ xlakataquilhpu̱tanán, chu̱ la̱ntla̱ ni̱ xli̱maka̱sna̱ namakalhkajnán su xkalhxtaknán, chu̱ natlahuay xoración. \v 38 Na̱ acxnitiyá̱ chilh Ana anta̱ni̱ xlacán xlaya̱kó̱, chu̱ na̱ tzúculh pa̱xcatcatzi̱niy Dios caj xpa̱lacata yama̱ skata. A̱li̱sta̱lh, cani̱huá̱ anta̱ni̱ xma̱noklhuko̱y hua̱nti̱ na̱ xkalhkalhi̱ma̱kó̱ la̱ntla̱ Dios nalakma̱xtuko̱y xcamán xala c-Jerusalén, hua tuncán xli̱xakatli̱ko̱y yama̱ actzu̱ skata Jesús. \s1 Jesús ta̱taspitcán c-Nazaret \p \v 39 Cha̱nchu̱ a̱li̱sta̱lh pi̱ tima̱kantaxti̱ko̱lh xli̱pacs yama̱ hua̱ntu̱ xlacán xli̱smani̱ko̱ni̱t la̱ntla̱ xtalhca̱ni̱t c-xli̱ma̱paksi̱n Moisés, xlacán lacapala̱ taspitpalako̱lh c-Galilea anta̱ni̱ xuí̱ xchuchutsipi Nazaret. \v 40 Cha̱nchu̱ actzu̱ kahuasa, lacapala̱ xlacacatzi̱ma̱, chu̱ xtatlihuaklhma̱, xa̱hua̱ xkalhi̱ma̱ li̱akskálalh, sa̱mpi̱ Dios csiculana̱tlahuama̱. \s1 Jesús tamakaxtaka̱chá̱ c-tlanca templo xala c-Jerusalén \p \v 41 Xtla̱t Jesús, xa̱hua̱ xtzi luhua chuná̱ xli̱smani̱ko̱ni̱t xanko̱y ca̱ta ca̱ta c-Jerusalén acxni̱ xtaxtuy pa̱scua̱ xla ta̱kspuntza̱lí̱n. \v 42 Pus acxni̱ Jesús ma̱kátzi̱lh xakcu̱tuy ca̱ta, pu̱tum anko̱lh antá̱ c-pascua̱ la̱ntla̱ xli̱smani̱ko̱ni̱t. \v 43 Acxni̱ chu̱ tikátsputli̱ pa̱scua̱, xlacán lacapala̱ tiquilhta̱yako̱chá̱ tiji̱ laqui̱mpi̱ nataspitko̱y, hua̱mpi̱ Jesús tamakaxtakchá̱ c-Jerusalén, chu̱ María ni̱ xcatzi̱y, ni̱ pala josé. \v 44 Pus pi̱ xli̱pacs li̱lhu̱hua̱ xtaspitma̱kó̱ c-xchuchutsipijcán, xlacán xpuhuanko̱y pi̱ ma̱x antá̱ xmakmima̱ Jesús c-xlaksti̱pa̱ncán, pus tantacú̱ li̱tla̱huanko̱lh hua̱mpi̱ ca̱ko̱tanú̱n acxni̱ putzako̱lh, chu̱ kalhasquinko̱lh hua̱nti̱ xli̱nata̱lán, chu̱ hua̱nti xta̱la̱lakapasnicán, \v 45 ni̱ pala cha̱tum ti̱ xkalhtasiyúnilh. Cha̱nchu̱ pi̱ ni̱ xta̱ksko̱y, huata lacapala̱ taspitpalako̱lh c-Jerusalén laqui̱mpi̱ antá̱ naputzako̱y. \p \v 46 Xli̱aktutu quilhtamacú̱ la̱ xputzama̱kó̱ acxni̱ qui̱ta̱ksko̱lh, antá̱ xlá̱ xlahui̱ c-tlanca templo xta̱kalhchihui̱nama̱kó̱ laktzokqui̱naní̱n, xlá̱ luhua cacs xkaxkmatniko̱y, chu̱ xkalhasquinko̱y hua̱ntu̱ xlá xcatzi̱putún. \v 47 Cha̱nchu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ xkaxmatnima̱kó̱ xtachihuí̱n, luhua xli̱ca̱na̱ lhpipak xli̱lacahuanko̱y xtastácat sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ xkalhi̱y tlanca xli̱skálalh, sa̱mpi̱ pacs hua̱ntu̱ xkalhasquincán luhua tancs xkalhti̱nán. \v 48 Acxni̱ chu̱ lakcha̱nko̱lh xtzi Jesús, chu̱ xtla̱t, luhua lanaj tilacahuanko̱lh caj xpa̱lacata hua̱ntu̱ xucxilhma̱kó̱, hua̱mpi̱ xtzí chuná̱ huánilh: \p —Ta̱ta̱, ¿tú̱huan chuná̱ na̱má̱ quinca̱tlahuani̱ta? Hua mintla̱t, chu̱ quit cca̱putzatla̱huaná̱n sa̱mpi̱ cca̱makacuaná̱n pala tú̱ lánilh cpuhuama̱hu quin. \p \v 49 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱mpi̱ ¿tú̱huan chú̱ xquili̱putzapá̱tit? ¿Lá̱ntla̱ pi̱ ni̱ catzi̱yá̱tit pi̱ quit antá̱ u̱nú̱ c-xtemplo quintla̱t quimini̱niy nactahuilay? \p \v 50 Hua̱mpi̱ huá̱ chú̱ xlacán, ni̱ tiakata̱ksko̱lh hua̱ntu̱ xlá̱ kalhti̱ko̱lh. \p \v 51 Xlá̱ ni̱ aklhu̱huá̱tnalh, chu̱ lacapala̱ ta̱taspitko̱lh, chu̱ acxtumá̱ ta̱minko̱lh c-Nazaret. Jesús ankalhí̱n xlakachixcuhui̱ko̱y xtla̱t, chu̱ xtzi, chu̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ xli̱ma̱paksi̱ca̱ xlá̱ pacs xkalhakaxmatko̱y. Hua̱mpi̱ María pacs xma̱qui̱ma̱ c-xnacú̱ hua̱ntu̱ xakspulama̱ c-xlatama̱t yama̱ actzu̱ kahuasa. \v 52 Jesús la̱ntla̱ cstacma̱, na̱ xkalhi̱ma̱ tla̱n talacapa̱stacni, chu̱ xmakapa̱xuhuay Dios c-xlatáma̱t, chu̱ na̱ chuná̱ xli̱pacs hua̱nti̱ xlakapasko̱y luhua xpa̱xqui̱ko̱y. \c 3 \s1 Juan Bautista tzucuy akchihui̱nán c-desierto \r (Mateo 3:1-12; Marcos 1:1-8; Juan 1:19-28) \p \v 1 Acxni̱ aya akcu̱quitzis ca̱ta̱ xle̱ma̱ xli̱ma̱paksi̱ná̱ Tiberio c-Roma, chu̱ acxni̱ ma̱paksi̱ná xli̱hui̱ Poncio Pilato c-Judea, chi̱nchu̱ Herodes ma̱paksi̱ná xuani̱t c-Galilea, chu̱ xta̱la Felipe, na̱ ma̱paksi̱ná xuani̱t nac Iturea, chu̱ c-xtachipa Traconite; chu̱ Lisanías, na̱ ma̱paksi̱ná xuani̱t c-xatiyat Abilinia. \v 2 Na̱ acxnitiya̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ Anás, chu̱ Caifás lacxtum xanapuxcun pa̱lijni xuanko̱ni̱t c-Jerusalén, na̱ acxnitiyá̱ ni̱ maka̱s quilhtamacú̱ Dios ma̱catzí̱ni̱lh hua̱ntu̱ xli̱tláhuat Juan xkahuasa Zacarías, acxni̱ xlá̱ antá̱ xlapu̱laya̱chá̱ c-desierto anta̱ni̱ ni̱tí̱ lama̱ca̱. \v 3 Chu̱ chuná̱ xlá̱ Juan ca̱lakatza̱lako̱lh lactzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xuilakó̱ c-xquilhtu̱n kalhtu̱choko̱ huanicán Jordán, chu̱ xlá̱ xli̱akchihui̱nanima̱kó̱ chixcuhuí̱n, chu̱ xuanima̱kó̱ pi̱ calakpali̱ko̱lh xali̱xcajnit xlatama̱tcán, chu̱ xlá̱ naakmunuko̱y laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n Dios nama̱tzanka̱naniko̱y xtala̱kalhi̱ncán. \v 4 Hua̱ chuná̱ li̱kantáxtulh hua̱ntu̱ xtzokni̱t c-xlibro profeta Isaías acxni̱ chuná̱ huá̱: \q1 “Takaxmata̱ xtachihuí̱n cha̱tum ti̱ ca̱tasama̱ c-desierto, chu̱ chuná̱ quilhuama̱: \q1 ‘Caca̱xtlahuanítit tiji̱ anta̱ni̱ luhua tla̱n nalacmín Quimpu̱chinacán; \q1 cama̱xtunítit kantum tiji hua̱ntu̱ tzajua. \q1 \v 5 Sa̱mpi̱ xli̱pacs anta̱ni̱ tapu̱lhma̱ni̱t, pacs nataca̱xtumi̱y, \q1 chu̱ na̱ chuná̱ anta̱ni̱ talhkahuini̱t tiji, pacs nama̱tzajuani̱yá̱tit \q1 chu̱ na̱ chuná̱ anta̱ni̱ ni̱ ca̱xtum, pacs nama̱ca̱xtupi̱yá̱tit. \q1 \v 6 Na̱ chuná̱ xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat naucxilhko̱y ma̱akapu̱taxti̱ná̱ ti̱ Dios macamini̱t.’” \p \v 7 Luhua lhu̱hua̱ xlakminko̱y Juan laqui̱mpi̱ xlá̱ naakmunuko̱y, chu̱ makapitzí̱n chuná̱ xlá̱ xuaniko̱y: “¡Huixín luhua xta̱chuná̱ lapá̱tit la̱ lako̱y yama̱ lacli̱xcajnit xcanani̱n lu̱hua̱ acxni̱ tzucuko̱y tza̱laniko̱y lhcúya̱t acxni̱ ca̱xkoyuma̱ca̱! ¿Tí̱ chú̱ ca̱ma̱catzi̱ní̱n pi̱ caj xman nata̱kmunuyá̱tit aya tla̱n naakapu̱taxtuniyá̱tit yama̱ tlanca tapa̱tí̱n hua̱ntu̱ Dios naca̱macaminiyá̱n? \v 8 Huata tu̱ tla̱n nahuán pi̱ aksti̱tum calatapá̱tit laqui̱mpi̱ chuná̱ stalanca nali̱tasiyuyá̱tit pi̱ xli̱ca̱na̱ aya lakpali̱ni̱tántit ni̱tla̱n mintalacapa̱stacnicán. Sa̱mpi̱ lapi̱ huixín puhuaná̱tit pi̱ caj xpa̱lacata xquilhtzucut Abraham huixín, ni̱ lay tú̱ catica̱akspulán, pus nia̱lh chuná̱ capuhuántit. Pus lapi̱ huixín hua̱ li̱pa̱huaná̱tit, quit lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ yuma̱ chíhuix Dios tla̱n nali̱ma̱xtuko̱y xquilhtzucut Abraham lapi̱ lacasquín. \v 9 Dios ca̱li̱pu̱lhca̱yá̱n xta̱chuná̱ la̱ntla̱ akatum quihui, xlá aya cha̱catzi̱ya̱ chipani̱t xhacha laqui̱mpi̱ natanca̱mi̱ko̱y yama̱ quihui hua̱ntu̱ nia̱lh lacuán. Sa̱mpi̱ akatum quihui̱ hua̱ntu̱ ni̱ lacuán tahuacay xtahuácat tanca̱mi̱cán, chu̱ ma̱pu̱cán c-lhcúya̱t.” \p \v 10 Acxni̱ kaxmatko̱lh yuma̱ tachihuí̱n lhu̱hua̱ hua̱nti̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱ chú̱ chá̱ quili̱tlahuatcán? \p \v 11 Cha̱nchu̱ xlá̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Hua̱nti̱ kalhi̱y mactuy xtamaknu, catá̱qui̱lh mactum hua̱nti̱ ni̱tú̱ kalhi̱y ni̱ pala mactum; chu̱ hua̱nti̱ akata̱xtunima̱ hua̱ntu̱ huama̱, pus catá̱hualh hua̱nti̱ ni̱tú̱ kalhi̱y hua̱ntu̱ nahuay. \p \v 12 Chu̱ na̱ chuná̱ makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xma̱ta̱ji̱nanko̱y impuestos na̱ minko̱lh laqui̱mpi̱ na̱ nata̱kmunuko̱y, xlacán chuná̱ kalhasquinko̱lh Juan: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, ¿tú̱ quin quili̱tlahuatcán? \p \v 13 Cha̱nchu̱ xlá̱ huaniko̱lh: \p —Ni̱ luhua tapala̱xlá̱ cama̱ta̱ji̱nántit, chu̱ ni̱ calacatza̱látit hua̱ntu̱ tali̱ma̱paksi̱ni̱tántit. \p \v 14 Makapitzi̱n tropa̱, xlacán na̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Chi̱nchu̱ quin, ¿tú̱ quili̱tlahuatcán? \p Juan chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Lapi̱ tú̱ kalhi̱y cha̱tum chixcú ni̱ aklakuá̱ timaklhti̱yá̱tit, xa̱huachí̱ ni̱ camaka̱klhátit, na̱ chuna li̱tum ni̱tú̱ cali̱ya̱huátit ta̱ksaní̱n laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n nama̱lacapu̱yá̱tit, na̱ chuná̱ mintaskahucán, xatlá̱n cali̱pa̱xcatcatzi̱tittá̱ hua̱ntu̱ ca̱ma̱xqui̱caná̱tit. \p \v 15 Lhu̱hua̱ ti̱ xlakminko̱y xkalhkalhi̱ma̱kó̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ namín Cristo hua̱nti̱ nalakma̱xtuko̱y, xlacán xtzucuni̱ttá̱ puhuanko̱y xpa̱lacata Juan Bautista, ¿chá̱ pala chú̱ huá̱ Cristo ti̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n? \v 16 Juan chuná̱ huaniko̱lh yama̱ chixcuhuí̱n: “Xli̱ca̱na̱ xlá̱ pi̱ quit caj chúchut cca̱li̱akmunumá̱n, hua̱mpi̱ nia̱lh maka̱s quilhtamacú̱ mima̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ naca̱li̱akmunuyá̱n xli̱tlihuaka Espíritu Santo, chu̱ lhcúya̱t. Xlá̱ xali̱huacá̱ kalhi̱y xlacatzúcut ni̱ xahua̱ quit, ni̱mpala tzinú̱ quimini̱niy nacli̱taxtuy hasta li̱lakaputza xtasa̱cua nacuán laqui̱mpi̱ nacxcutniy xatasij xtatuhuanu. \v 17 Xlá̱ aya li̱huana̱ lacapa̱stacni̱t la̱ntla̱ nama̱pa̱pitziko̱y tachixcuhuí̱tat, chuná̱ xlá̱ natlahuay xta̱chuná̱ la̱ntla̱ yama̱ hua̱nti̱ cha̱catzi̱ya̱ chipani̱t xli̱lacsunucan xtrigo laqui̱mpi̱ namakaniy xapalhma, chu̱ acxni̱ aya lacsunuko̱ni̱t nahuán, chú̱ yama̱ xlakstu xatalhtzi trigo antá̱ nama̱qui̱y c-xchic, chu̱ yama̱ xapalhma antá̱ nama̱pu̱y c-lhcúya̱t hua̱ntu̱ niucxni̱ lakmixa.” \p \v 18 Chu̱ na̱ chuná̱ lhu̱hua̱ makapitzi̱n tachihuí̱n hua̱ntu̱ Juan xli̱xakatli̱ko̱y ti̱ xlakminko̱y laqui̱mpi̱ chuná̱ naakata̱ksko̱y yama̱ xasa̱sti tama̱catzi̱ní̱n la̱ntla̱ Dios xma̱lacnu̱nima̱kó̱ xtapá̱xqui̱t, chu̱ tla̱n nalakma̱xtuko̱y. \v 19 Hua̱mpi̱ milh quilhtamacú̱ acxni̱ Juan tamacanu̱ca̱ c-pu̱la̱chi̱n caj xpa̱lacata̱ pi̱ li̱huánilh yama̱ gobernador xuanicán Herodes pi̱ ni̱tlá̱n la̱ xta̱hui̱ Herodías xpusca̱t xta̱la Felipe, chu̱ na̱ chuná̱ li̱huánilh xli̱pacs hua̱ntu̱ xlá̱ ni̱tlá̱n xtlahuani̱t. \v 20 Hua̱mpi̱ yama̱ Herodes ni̱ pala tzinú̱ kalhakáxmatli̱ hua̱ntu̱ huánilh, huata xlá̱ tlahualhcú̱ hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n sa̱mpi̱ caj xpa̱lacata makasí̱tzi̱lh ma̱tamacanu̱ní̱nalh c-pu̱la̱chi̱n Juan Bautista. \s1 Ta̱kmunuy Jesús \r (Mateo 3:13-17; Marcos 1:9-11) \p \v 21 Maktum acxni̱ Juan ni̱ xa̱tamacanu̱cán c-pu̱la̱chi̱n, chu̱ acxni̱ lhu̱hua chixcuhuí̱n xakmunuma̱kó̱, Jesús na̱ lákmilh laqui̱mpi̱ na̱ naakmunuy; chu̱ acxni̱ ta̱kmunuko̱lh, tzúculh tlahuaniy oración Dios. Caj xamaktum talácqui̱lh akapú̱n, \v 22 chu̱ Espíritu Santo ta̱ctachi̱ c-xokspún xta̱chuná̱ tijtímpu̱t xatantum laqui̱mpi̱ pacs naucxilhcán. Na̱ takáxmatli̱ aktum tachihuí̱n hua̱ntu̱ minchá̱ c-akapú̱n, chu̱ chuná̱ huá̱: \p —Huix quincam hua̱nti̱ luhua cpa̱xqui̱yá̱n, luhua cpa̱xuhuay caj mimpa̱lacata. \s1 Xatapu̱tlakán la̱ntla̱ pacs xalakmaka̱n xnatla̱tna Jesús \r (Mateo 1:1-17) \p \v 23 Jesús xkalhi̱y puxamaca̱hu ca̱ta̱ acxni̱ ma̱tzúqui̱lh xtascújut. Cumu xpuhuancán pi̱ hua̱ xtla̱t xuani̱t José, xlá̱ xkalhi̱y hua̱nti̱ xli̱minko̱ni̱tanchá̱ xalakmaka̱n xnatla̱tna, chu̱ chuná̱ xuaniko̱cán: Xtla̱t José xuanicán Elí, \v 24 xtla̱t Elí xuanicán Matat, xtla̱t Matat xuanicán Leví, xtla̱t Leví xuanicán Melqui, xtla̱t Melqui xuanicán Jana, a̱má xtla̱t Jana xuanicán José, \v 25 xtla̱t José xuanicán Matatías, yuma̱ xtla̱t Matatías xuanicán Amós, xtla̱t Amós xuanicán Nahum, xtla̱t Nahum xuanicán Esli, xtla̱t Esli xuanicán Nagai, \v 26 xtla̱t Nagai xuanicán Maat, xtla̱t Maat xuanicán Matatías, xtla̱t Matatías xuanicán Semei, xtla̱t Semei xuanicán José, xtla̱t José xuanicán Judá, \v 27 xtla̱t Judá xuanicán Joanán, xtla̱t Joanán xuanicán Resa, xtla̱t Resa xuanicán Zorobabel, xtla̱t Zorobabel xuanicán Salatiel, xtla̱t Salatiel xuanicán Neri, \v 28 xtla̱t Neri xuanicán Melqui, xtla̱t Melqui xuanicán Adi, xtla̱t Adi xuanicán Cosam, xtla̱t Cosam xuanicán Elmadam, xtla̱t Elmadam xuanicán Er, \v 29 xtla̱t Er xuanicán Josué, xtla̱t Josué xuanicán Eliezer, xtla̱t Eliezer xuanicán Jorim, xtla̱t Jorim xuanicán Matat, \v 30 xtla̱t Matat xuanicán Leví, xtla̱t Leví xuanicán Simeón, xtla̱t Simeón xuanicán Judá, xtla̱t Judá xuanicán José, xtla̱t José xuanicán Jonán, xtla̱t Jonán xuanicán Eliaquim, \v 31 xtla̱t Eliaquim xuanicán Melea, xtla̱t Melea xuanicán Mainán, xtla̱t Mainán xuanicán Matata, xtla̱t Matata xuanicán Natán, \v 32 xtla̱t Natán xuanicán David, xtla̱t David xuanicán Isaí, xtla̱t Isaí xuanicán Obed, xtla̱t Obed xuanicán Booz, xtla̱t Booz xuanicán Salmón, xtla̱t Salmón xuanicán Naasón, \v 33 xtla̱t Naasón xuanicán Aminadab, xtla̱t Aminadab xuanicán Aram, xtla̱t Aram xuanicán Esrom, xtla̱t Esrom xuanicán Fares, xtla̱t Fares xuanicán Judá, \v 34 xtla̱t Judá xuanicán Jacob, xtla̱t Jacob xuanicán Isaac, xtla̱t Isaac xuanicán Abraham, xtla̱t Abraham xuanicán Taré, xtla̱t Taré xuanicán Nacor, \v 35 xtla̱t Nacor xuanicán Serug, xtla̱t Serug xuanicán Ragau, xtla̱t Ragau xuanicán Peleg, xtla̱t Peleg xuanicán Heber, xtla̱t Heber xuanicán Sala, \v 36 xtla̱t Sala xuanicán Cainán, xtla̱t Cainán xuanicán Arfaxad, xtla̱t Arfaxad xuanicán Sem, xtla̱t Sem xuanicán Noé, xtla̱t Noé xuanicán Lamec, \v 37 xtla̱t Lamec xuanicán Matusalén, xtla̱t Matusalén xuanicán Enoc, xtla̱t Enoc xuanicán Jared, xtla̱t Jared xuanicán Mahalaleel, xtla̱t Mahalaleel xuanicán Cainán, \v 38 xtla̱t Cainán xuanicán Enoc, xtla̱t Enoc xuanicán Set, xtla̱t Set xuanicán Adán, xtla̱t Adán hua̱ Dios porque hua̱ Adán xapu̱lh chixcú ti̱ tláhualh. \c 4 \s1 Akskahuiní̱ ta̱la̱tzaksay ma̱tlahui̱y tala̱kalhí̱n Jesús \r (Mateo 4:1-11; Marcos 1:12-13) \p \v 1 Acxni̱ Jesús ta̱kmunuko̱lh luhua xli̱taxajni̱t Espíritu Santo, chu̱ táca̱xli̱ c-xquilhtu̱n kalhtu̱choko̱ hua̱ntu̱ xuanicán Jordán, chu̱ antá̱ álh c-desierto anta̱ni̱ ni̱tí̱ lama̱, sa̱mpi̱ chuná̱ ma̱puhuá̱ni̱lh Espíritu Santo natlahuay. \v 2 Antá̱ xlama̱chá̱ ti̱puxam quilhtamacú̱ xacstu, chu̱ ni̱tú̱ huá̱yalh, hua̱mpi̱ tzúculh tzincsa. Minchá̱ akskahuiní, chú̱ tzúculh toklha, \v 3 chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Lapi̱ xli̱ca̱na̱ huix xCam Dios, pus chú̱ catiya̱ yuma̱ chíhuix, chu̱ cali̱ma̱paksí̱nanti̱ laqui̱mpi̱ caxtala̱nchuj cahuá̱. \p \v 4 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Nac Li̱kalhtahuaka̱ chuná̱ tatzoktahuilani̱t huan: ‘Ni̱ luhua caj xma̱n xlí̱huat catili̱latáma̱lh cha̱tum, pus na̱ luhua xlacasquinca̱ nali̱latama̱y a̱ma̱ xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ xlá̱ li̱ma̱paksi̱y.’ \p \v 5 A̱li̱sta̱lh yama̱ akskahuiní̱ tá̱alh c-aktum tlanca ka̱stí̱n, chu̱ antá̱ caj puntzú̱ ma̱ucxílhni̱lh xli̱pacs lactlanca ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ huilakó̱ catuxá̱huat, chu̱ xli̱pacs la̱ntla̱ tu̱ kalhi̱ko̱y li̱lakáti̱t, chu̱ hua̱ntu̱ xtapalh tumi̱n. \v 6 Antá̱ yama̱ akskahuiní̱ chuná̱ huánilh: \p —Xli̱pacs yuma̱ lactlanca pu̱ma̱paksí̱n hua̱ntu̱ ucxílhpa̱t, quit quima̱xqui̱cani̱t, chu̱ na̱ chuná̱ ckalhi̱y li̱ma̱paksí̱n, chu̱ tla̱n nacmacama̱xqui̱y hua̱nti̱ quit chuná̱ nacpuhuaniy. \v 7 Pus hua̱ pala pi̱ xquilakataquilhpu̱ta, chu̱ naquilakachixcuhui̱ya̱ la̱ mimpu̱chiná, pacs milá nahuán yumá̱. \p \v 8 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Huix akskahuiní luhua xli̱ca̱na̱ catlahua̱ li̱tlá̱n caquintapa̱nu̱ni, sa̱mpi̱ c-xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ tatzokni̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ chuná̱ huan: ‘Xma̱n hua̱ Mimpu̱china Dios nalakataquilhpu̱taya, chu̱ na̱ xma̱n huá̱ hua̱nti̱ nalakachixcuhui̱ya.’ \p \v 9 A̱li̱sta̱lh li̱tum yama̱ akskahuini̱ tá̱alh Jesús c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén, chu̱ antá̱ ta̱tahuácalh c-xaksti̱n xatorre tlanca templo, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Pus hua̱ lapi̱ xli̱ca̱na̱ huix xCam Dios, u̱nú̱ lhkan catamákuasti̱ hasta ca̱tu̱tzú̱. \v 10 Sa̱mpi̱ c-xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ chuná̱ huan: \q1 ‘Dios nama̱paksi̱ko̱y xángeles pi̱ nacui̱ntajtlahuayá̱n. \q1 \v 11 Xlacán lacapala̱ nali̱chipapa̱xtokko̱yá̱n xmacancán laqui̱mpi̱ mintantú̱n ni̱mpala aktum chíhuix nali̱akchakxa.’ \p \v 12 Jesús tuncán kálhti̱lh: \p —Hua̱mpi̱ na̱ luhua mili̱cátzi̱t pi̱ hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t xtachihui̱n Dios, na̱ chuná̱ huan: ‘Niucxni̱ caj chunatá̱ cali̱kalhakamánanti̱ Mimpu̱china Dios laqui̱mpi̱ natlahuay hua̱ntu̱ huix lacasquina catláhualh mintapa̱xuhuá̱n hua̱ntu̱ ni̱ pala tzinú̱ mini̱niyá̱n.’ \p \v 13 Pus acxni̱ yama̱ akskahuiní̱ nia̱lh cátzi̱lh xatú̱ luhua natili̱tlahuaniy tatoklhni Jesús, pus huata xatlá̱n caj tatampú̱xtulh, chu̱ luhua maka̱s quilhtamacú̱ lacatzá̱lalh, chu̱ nia̱lh tzáksalh laqui̱mpi̱ nama̱tlahui̱y tala̱kalhí̱n. \s1 Jesús ma̱tzuqui̱y xtascújut c-xatiyat Galilea \r (Mateo 4:12-17; Marcos 1:14-15) \p \v 14 Acxni̱ Jesús qui̱táspitli̱ c-desierto, álh c-xatiyat Galilea, hua̱mpi̱ luhua xli̱ca̱na̱ xkalhi̱y xli̱tlihuaka Espíritu Santo, chu̱ cani̱huá̱ lacatum c-xli̱ca̱tlanca̱ yama̱ tíyat xli̱chihui̱nancán xtascújut hua̱ntu̱ xlá̱ xtlahuay. \v 15 Cani̱huá̱ anta̱ni̱ xchá̱n actzu̱ ca̱chiquí̱n, xtanu̱ya̱chá̱ c-xpu̱kalhtahuakacan judíos, chu̱ xli̱xakatli̱ko̱y tachixcuhuí̱tat xasa̱sti xtapaksi̱t Dios, chu̱ xli̱pu̱tum hua̱nti̱ xkaxmatniko̱y luhua xli̱pa̱xuhuako̱y hua̱ntu̱ xuan. \s1 Jesús án c-xca̱chiqui̱n Nazaret \r (Mateo 13:53-58; Marcos 6:1-6) \p \v 16 Ni̱ li̱maka̱s Jesús álh paxia̱lhnán c-Nazaret, hua̱ yama̱ xca̱chiquí̱n anta̱ni̱ xlá̱ cstacni̱tanchá. Cha̱nchu̱ hua̱ la̱ntla̱ta tali̱smaní̱n, acxni̱ cha̱lh quilhtamacú̱ sábado, acxni̱ ni̱tí̱ cscuja judíos, xlá̱ tánu̱lh c-xpu̱kalhtahuakacan judíos. Caj li̱puntzú̱ álh ta̱yay calacán laqui̱mpi̱ nali̱kalhtahuakay xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ tatzokni̱t c-Li̱kalhtahuaka. \v 17 Pus xmaktakalhna sinagoga má̱xqui̱lh mactum libro hua̱ntu̱ xtzokni̱t xamaka̱n profeta Isaías, chu̱ acxni̱ ma̱lakapítzilh, luhua antá̱ ma̱nóklhulh anta̱ni̱ chuná̱ tatzokni̱t: \q1 \v 18 “Hua̱ cspiritu Quimpu̱chinacán huí̱ c-quilatáma̱t, \q1 huachá̱ quili̱lacsacuíli̱lh laqui̱mpi̱ nacli̱xakatli̱ko̱y \q1 hua̱nti̱ lakli̱ma̱xkaní̱n yama̱ li̱pa̱xuhu xasa̱sti xtama̱catzi̱ní̱n. \q1 Na̱ luhua huá̱ quili̱macamini̱t laqui̱mpi̱ nacuaniko̱y pi̱ huí̱ xlaktaxtutcán hua̱nti̱ xta̱chuná̱ la̱ tachí̱n lama̱kó̱ caj xpa̱lacata xtala̱kalhi̱ncán, \q1 chu̱ na̱ chuna li̱tum laqui̱mpi̱ nacma̱lacahua̱ni̱ko̱y hua̱nti̱ lakatzí̱n lama̱kó̱, \q1 chu̱ laqui̱mpi̱ tla̱n nacma̱laktaxti̱ko̱y hua̱nti̱ ma̱catzajuani̱ma̱ko̱ca̱. \q1 \v 19 Quit luhua quimacamini̱t laqui̱mpi̱ nacmakapa̱xuhuako̱y tachixcuhuí̱tat sa̱mpi̱ nacuaniko̱y la̱ntla̱ Dios xli̱ca̱na̱ lakalhamanko̱y.” \p \v 20 Acxni̱ li̱kalhtahuakako̱lh yama̱ tachihuí̱n ma̱lakachúhualh libro, chu̱ macamá̱xqui̱lh chixcú̱ hua̱nti̱ antá̱ xmakta̱yani̱nán c-pu̱kalhtahuaka, titahui̱. Hua̱mpi̱ cumu xli̱lhu̱hua hua̱nti̱ antá̱ xuilakó̱ luhua cacs xlaklaca̱nko̱ni̱t, \v 21 puschí̱ tzúculh huaniko̱y: \p —Chiyú̱ luhua c-milacati̱ncán kantaxtuni̱t yuma̱ xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ quit cca̱li̱kalhtahuakanini̱tán. \p \v 22 Xli̱pacs hua̱nti̱ xkaxmatnima̱kó̱ xtachihuí̱n luhua xli̱ca̱na̱ xlakati̱ko̱y hua̱ntu̱ xuan, chu̱ lanaj xli̱lacahuanko̱y sa̱mpi̱ yama̱ xtachihuí̱n hua̱ntu̱ xlá̱ xuan luhua xli̱ca̱na̱ tla̱n. Hua̱mpi̱ makapitzí̱n luhua caj xli̱aklhu̱hua̱tnanko̱y, chu̱ chuná̱ xla̱huaniko̱y: \p —¿Lá̱ntla̱ lay yumá? ¿Pa̱ ni̱ hua̱ yuma̱ xcam quili̱ta̱chiquican José? \p \v 23 Jesús chuná̱ huaniko̱lh yama̱ chixcuhuí̱n: \p —Quit ccatzi̱y pi̱ ni̱ anán tamacpuhuá̱n huixín naquihuaniyá̱tit yama̱ hua̱ntu̱ chuná̱ huan: ‘Huix hua̱nti̱ tla̱n cuchi̱nana, pus chú̱ na̱ cacuchí̱canti̱ miacstu lapi̱ tla̱n.’ Chu̱ na̱ chuna li̱tum naquihuaniyá̱tit: ‘Quin ckaxmatni̱tahu la̱ntla̱ mat tlahuani̱ta̱ lactlanca tascújut c-Capernaum, pus lapi̱ xli̱ca̱na̱, chiyú̱ na̱ chuná catlahua̱ u̱nú̱ c-minca̱chiquí̱n lapi̱ tla̱n.’ \p \v 24 Xlá̱ chunacú̱ xchihui̱nama̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ luhua tuhua naqui̱taxtuniy cha̱tum profeta hua̱nti̱ li̱chihui̱nama̱ xtalacapa̱stacni Dios pala xli̱ca̱na̱ nali̱pa̱huamputunko̱y ti̱ xala c-xca̱chiquí̱n yama̱ tachihui̱n hua̱ntu̱ quilhuama̱. \v 25 Xa̱huachí̱ luhua caj calacapa̱stáctit pi̱ na̱ chuná̱ akspúlalh xamaka̱n profeta Elías acxni̱ u̱nú̱ c-quintiyatcan Israel luhua aktutu ca̱ta a̱íta̱t ni̱ pala tzinú̱ milh se̱n, chu̱ lalh tlanca tatzíncstat la̱ntla̱ c-xli̱ca̱tlanca̱ u̱nú̱ c-quintiyatcán, chu̱ antá̱ xlama̱kó̱ lhu̱hua lacchaján hua̱nti̱ xni̱makanko̱ni̱t xchixcucán, xlacán luhua li̱pe̱cua̱ xpa̱ti̱ma̱kó̱, sa̱mpi̱ ni̱ xkalhi̱koy hua̱ntu̱ nahuako̱y. \v 26 Hua̱mpi̱ Dios ni̱tú̱ li̱ma̱páksi̱lh Elías pi̱ naán makta̱yako̱y a̱ma̱ lacchaján xala c-Israel, pus huata Dios ma̱lakácha̱lh Elías anta̱ni̱ cha̱tum pusca̱t pu̱huani̱ní̱ xuilachá̱ c-actzu̱ chuchutsipi̱ huanicán Sarepta c-xtama̱paksi̱n Sidón. \v 27 Na̱ chuna li̱tum calacapa̱stáctit acxni̱ xlama̱ xamaka̱n profeta Eliseo, anta li̱tum c-Israel xlama̱kó̱ lhu̱hua chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y yama̱ luhua li̱xcajnit tzitzi huanicán lepra, hua̱mpi̱ yama̱ Eliseo ni̱ pala cha̱tum ma̱pacsako̱lh yama̱ ta̱tatlaní̱n, pus huata xlá̱ ma̱pácsalh xma̱n cha̱tum chixcú xuanicán Naamán luhua xala makat tíyat hua̱ntu̱ huanicán Siria. \p \v 28 Acxni̱ chuná̱ tikaxmatko̱lh yuma̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ xlá̱ xquilhuama̱, hua̱nti̱ xtamakstokko̱ni̱t c-pu̱kalhtahuaka̱ luhua li̱pe̱cua̱ tzúculh si̱tzi̱ko̱y. \v 29 Lacapala̱tnanko̱lh, chipako̱lh Jesús, chu̱ titamacaxtuko̱lh c-xquilhapa̱n ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ xuí̱ c-xuástat laqui̱mpi̱ antá̱ nama̱makuasi̱ko̱y, chu̱ laqui̱mpi̱ chuná tla̱n namakni̱ko̱y. \v 30 Hua̱mpi̱ Jesús titáxtulh, xlá̱ laksti̱pa̱tanu̱ko̱lh xli̱lhu̱hua̱ chixcuhuí̱n, antá̱ akxtakya̱huako̱lh, chu̱ álh. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xkalhi̱y cspiritu akskahuiní \r (Marcos 1:21-28) \p \v 31 A̱li̱sta̱lh Jesús cha̱lh c-xaca̱chiqui̱n Capernaum antá̱ c-xatiyat Galilea. Maktum quilhtamacu̱ sábado, acxni̱ pacs judíos jaxko̱y, xlá̱ álh li̱akchihui̱nán xtachihui̱n Dios c-xpu̱kalhtahuakacan judíos tu̱ xuí̱ antá. \v 32 Na̱ lhpipak xli̱lacahuanko̱y hua̱nti̱ xkaxmatnima̱kó̱ xtama̱siyún, sa̱mpi̱ pacs tu̱ xma̱siyuniko̱y, chuná̱ xuaniko̱y xta̱chuná̱ la̱ntla̱ ti̱ xli̱ca̱na̱ kalhi̱y li̱ma̱paksí̱n. \p \v 33 Anta̱ni̱ pu̱tum xtamakstokko̱ni̱t tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ xkaxmatnima̱kó̱ xtachihui̱n Jesús, na̱ antá̱ xuí̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xma̱xcajua̱li̱nini̱t xtalacapa̱stacni cspiritu akskahuiní. Xlá̱ chuná̱ quilhánilh: \p \v 34 —Huix, Jesús xala c-Nazaret, ¿tú̱ xpa̱lacata quinca̱laksoka̱li̱ya̱ anta̱ni̱ quin clama̱hu? ¿Pa̱ huix caj tani̱ta quinca̱ma̱sputuya? Catlahua̱ li̱tlá̱n caquinca̱makáxtakti, chu̱ ni̱tú̱ caquinca̱tlahuani, sa̱mpi̱ quin cca̱lakapasá̱n, xa̱huachí̱ quin ccatzi̱ya̱hu pi̱ huix hua̱nti̱ Dios lacsacni̱t laqui̱mpi̱ nascujnaniya. \p \v 35 Jesús kálhti̱lh yama̱ cspiritu akskahuiní, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —¡Cakátxtakti; xa̱huachí̱ cataxtuni̱ tama̱ chixcú! \p Yama̱ cspiritu akskahuiní li̱ca̱tálalh yama̱ chixcú, chu̱ li̱ca̱tálalh ca̱tiyatna, chu̱ la̱ntla̱ pu̱tum xucxilhma̱kó̱ makáxtakli̱ yama̱ chixcú, hua̱mpi̱ ni̱ pala tzinú̱ xma̱sipá̱ni̱lh. \v 36 Xli̱pacs hua̱nti̱ ucxilhma̱kó̱, pe̱cuanko̱lh, chu̱ chuná̱ xla̱huaniko̱y: \p —¿Xatú̱ ya̱ li̱tlihuaka cahuá̱ kalhi̱y xtachihuí̱n? Pus tama̱ chixcú̱ ma̱paksi̱ko̱y cspiritucan akskahuiní, chu̱ cumu xlá̱ kalhi̱y li̱tlihuaka̱ xlacán tuncán taxtuko̱y. \p \v 37 Yama̱ lactlanca li̱ca̱cni tascújut tu̱ xtlahuay Jesús cani̱huá̱ xli̱chihui̱nancán c-xli̱ca̱tlanca̱ yama̱ tíyat. \s1 Jesús ma̱pacsay xpu̱tiya̱tzi Simón Pedro \r (Mateo 8:14-15; Marcos 1:29-31) \p \v 38 Acxni̱ chu̱ táxtulh Jesús cpu̱kalhtahuaka̱ álh c-xchic Simón Pedro. Hua̱mpi̱ xpu̱tiya̱tzi Simón xta̱tatlay, luhua palha lhcúya̱t xuani̱t, puschí̱ squiniko̱lh li̱tlá̱n Jesús pi̱ xlá̱ cama̱pácsalh. \v 39 Xlá̱ laktalacatzúhui̱lh, taquilhpú̱talh ca̱tu̱tzú̱ anta̱ni̱ xlá̱ xmá̱, chu̱ huánilh yama̱ tajátat pi̱ camakáxtakli. Chu̱ xli̱ca̱na̱ yama̱ lhcúya̱t lacapala̱ makáxtakli. Yama̱ pusca̱t la̱li̱huán tá̱qui̱lh, chu̱ xlá̱ tzúculh ca̱xtlahuay lí̱huat hua̱ntu̱ nata̱li̱huako̱y. \s1 Jesús ma̱pacsako̱y lhu̱hua ta̱tatlaní̱n \r (Mateo 8:16-17; Marcos 1:32-34) \p \v 40 Acxni̱ chú̱ aya xtzanka̱y chichiní, xli̱pacs hua̱nti̱ xkalhi̱y xta̱tatlaní̱n, ma̱squi pala tú̱ tajátat xkalhi̱y, hua̱mpi̱ li̱miniko̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Jesús. Xlá̱ li̱acchipako̱lh xmacán cha̱tunu, chu̱ chuná̱ pacs ma̱pacsako̱lh. \v 41 Hua̱mpi̱ na̱ chuna li̱tum lhu̱hua̱ ta̱tatlaní̱n xma̱pacsako̱y hua̱nti̱ xkalhikoy cspiritu akskahuiní. Makapitzí̱n acxni̱ xtamacataxtuy ti̱ xpa̱laktaju̱ko̱ni̱t, xtzucuy ca̱tasako̱y, chu̱ chuná̱ xuaniko̱y: \p —¡Huix xCam Dios! \p Hua̱mpi̱ Jesús xma̱quilhcacsako̱y, chu̱ ni̱ xma̱xqui̱ko̱y talacasquín nachihui̱nanko̱y, sa̱mpi̱ xlacán xcatzi̱ko̱y pi̱ Jesús xli̱ca̱na̱ hua̱ Cristo hua̱nti̱ xmini̱t lakma̱xtuko̱y tachixcuhuí̱tat. \s1 Jesús án li̱akchihui̱nantapu̱li̱y xtachihui̱n Dios cani̱huá̱ \r (Marcos 1:35-39) \p \v 42 Li̱cha̱lí̱, acxni̱ titzúculh ca̱xkakay, Jesús álh c-xquilhapa̱n a̱ma̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ luhua ca̱tze̱k, hua̱mpi̱ cumu lhu̱hua̱ hua̱nti̱ xputzama̱kó̱, juerza lakcha̱nko̱lh anta̱ni̱ xlá̱ xcha̱ni̱t, chu̱ luhua juerza̱ xuanima̱kó̱ pi̱ catachókolh antá, chu̱ ni̱ caalh a̱lacatanuj ca̱chiquí̱n. \v 43 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱mpi̱ na̱ chuna li̱tum luhua xlacasquinca̱ quit nacán li̱xakatli̱ko̱y a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ huilakó̱ alacatanuj ca̱chiquí̱n yuma̱ luhua li̱pa̱xuhu xtachihui̱n Dios la̱ntla̱ xlá̱ ma̱tzuqui̱putún xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat, sa̱mpi̱ luhua caj xma̱n hua̱ tama̱ quintascújut xlá̱ quili̱macamini̱t. \p \v 44 Pus chuná̱ Jesús xlatla̱huán, xli̱akchihui̱nampu̱lay xtachihui̱n Dios xli̱pacs c-xpu̱kalhtahuakacan judíos hua̱ntu̱ xuilakó̱ yama̱ c-lactzu̱ ca̱chiqui̱n hua̱ntu̱ xma̱paksi̱ko̱y xamunicipio Judea. \c 5 \s1 Jesús kalhi̱y tlanca li̱tlihuaka, chu̱ luhua lhu̱hua̱ squi̱ti̱ ma̱chipi̱ko̱y makapitzi̱n squi̱ti̱naní̱n \r (Mateo 4:18-22; Marcos 1:16-20) \p \v 1 Maktum Jesús antá̱ xlaya̱chá, xakchihui̱nama̱ c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná̱ huanicán Genesaret; luhua li̱lhu̱hua̱ ti̱ xli̱tamacxtumi̱ni̱t, hasta tzucuko̱lh la̱lacxquitiya̱huako̱y sa̱mpi̱ xkaxmatputunko̱y xtachihuí̱n. \v 2 Jesús úcxilhli̱ c-xquilhtu̱n chúchut pi̱ antá̱ xuilakó̱ aktuy pu̱tacutnu, hua̱mpi̱ xma̱la̱nacán ni̱tí̱ xtajuma̱kó̱, pus xlacán xlakachaka̱ma̱kó̱ xtza̱lhcán. \v 3 Antá̱ xlá̱ táju̱lh c-aktum pu̱tacutnu, xma̱la̱na yama̱ pu̱tacutnu xuanicán Simón, chu̱ huánilh pi̱ cama̱lakamakátli̱lh tzinú̱ c-xquilhtú̱n; chu̱ antá̱ culucs tahui̱, chu̱ tzúculh xakatli̱ko̱y tachixcuhuí̱tat. \v 4 Acxni̱ ma̱katspútulh xta̱kchihuí̱n chuná̱ huánilh Simón: \p —Chú̱ anta̱ni̱ tlak xapu̱lhmá̱n huí̱ chúchut cali̱pi̱ mimpu̱tacutnu, laqui̱mpi̱ namuju̱yá̱tit mintza̱lhcán, chu̱ nachipayá̱tit squi̱ti. \p \v 5 Simón chuná̱ kálhti̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, sa̱mpi̱ tantascacatá̱ cscujni̱tahu, chu̱ ni̱tú̱ cchipaya̱hu; hua̱mpi̱ caj xpalacata pi̱ huix quihuanípa̱t, nacmaca̱mpalaya̱hu quintza̱lhcán. \p \v 6 Acxni̱ chú̱ maca̱nko̱lh tza̱lh, lhu̱hua̱ squi̱ti̱ chipako̱lh, chu̱ a̱tzinú̱ xuani̱t aya xtalacaxti̱tputún xtza̱lhcán caj la̱ntla̱ xli̱tzinca̱ squi̱ti. \v 7 Xlacán tzucuko̱lh pakalhcatniko̱y a̱makapitzi̱n xta̱squi̱ti̱naní̱n ti̱ xtaju̱ma̱kó̱ c-a̱aktum pu̱tacutnu laqui̱mpi̱ namincán makta̱yako̱cán. Xlacán lacapala̱ li̱minko̱lh xpu̱tacutnucán, chu̱ li̱ma̱tzamako̱lh squi̱ti̱ pacs pa̱tuy pu̱tacutnu; hua̱mpi̱ luhua chí̱ aya xlaktzanka̱putunko̱y c-chúchut caj xpa̱lacata xli̱tzincacán. \p \v 8 Acxni̱ úcxilhli̱ Simón Pedro hua̱ntu̱ xtlahuani̱t, tilakatatzokóstalh Jesús, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Quimpu̱chiná, luhua catlahua̱ li̱tlá̱n capit, sa̱mpi̱ quit luhua xli̱ca̱na̱ makla̱kalhi̱na̱ chixcú, ni̱ quimini̱niy pala chuná̱ naquimakta̱yaya. \p \v 9 Huá̱ chuná̱ xli̱huán sa̱mpi̱ xlá̱ xpe̱cuaxni̱ni̱t, na̱ chuná̱ a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ xucxilhko̱ni̱t xpe̱cuanko̱ni̱t caj xpa̱lacata̱ pi̱ li̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱lh aktum tlanca li̱ca̱cni tatlahu. \v 10 Na̱ chuná̱ xpe̱cuama̱kó̱ makapitzi̱n li̱tum xta̱squi̱ti̱nani̱n Simón Pedro, hua̱nti̱ xuaniko̱cán Santiago, chu̱ Juan cha̱tuy xcamana̱n Zebedeo, hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huanipá̱: \p —Ni̱ cape̱cuántit, sa̱mpi̱ chuná̱ la̱ntla̱ huixín xuataju̱naná̱tit laqui̱mpi̱ nachipayá̱tit squi̱ti, la̱nchú̱ quit nacca̱ma̱siyuniyá̱n la̱ntla̱ naputzayá̱tit yama̱ minta̱chixcuhui̱ncán hua̱nti̱ aktzanka̱tama̱ko̱ni̱t, ni̱ xahua̱ squi̱ti. \p \v 11 Pus yama̱ squi̱ti̱naní̱n acxni̱ li̱chinko̱lh xpu̱tacutnucán c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná, pu̱tum akxtakuili̱ko̱lh, chu̱ sta̱laniko̱lh Jesús. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xkalhi̱y lepraj tzitzi \r (Mateo 8:1-4; Marcos 1:40-45) \p \v 12 Maktum tílalh pi̱ acxni̱ Jesús xcha̱ni̱t c-aktum ca̱chiquí̱n, caj li̱puntzú̱ chilh cha̱tum chixcú, xlá̱ xta̱tatlay, chu̱ xkalhi̱y aktum li̱lakaputza tzitzi huanicán lepra. Acxni̱ yama̱ chixcú̱ úcxilhli̱ Jesús, xlá̱ laktalacatzúhui̱lh, chu̱ lakatatzokóstalh hasta ca̱tiyatna, chu̱ chuná̱ squínilh li̱tlá̱n: \p —Quimpu̱chiná, lapi̱ huix chuná̱ lacasquina, pus caquima̱pacsani̱ u̱ma̱ li̱xcajnit quintzitzi. \p \v 13 Jesús li̱xamánilh xmacán c-xmacni̱ yama̱ chixcú, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Chuná̱ clacasquín, la̱nchuj tuncán capacsti. \p Acxni̱ chuná̱ huanko̱lh Jesús, yama̱ chixcú̱ tuncán pácsnilh xtzitzi. \v 14 A̱li̱sta̱lh Jesús ma̱páksi̱lh yama̱ chixcú̱ pi̱ ni̱tí̱ nahuaniy la̱ntla̱ pacsli, hua̱mpi̱ chuná̱ huánilh hua̱ntu̱ xlá̱ xli̱tláhuat: \p —Caj xma̱n huá̱ tu̱ cuaniyá̱n, tuncán calakpimpi̱ cha̱tum pa̱li̱ laqui̱mpi̱ xlá̱ nacatzi̱y pi̱ nia̱lh tú̱ kalhi̱yá̱n mintajátat, xa̱huachí̱ cali̱sa̱huani̱ Dios mili̱ca̱xtlahuá̱n xta̱chuná̱ la̱ntla̱ tili̱ma̱paksí̱nalh Moisés nama̱sta̱ko̱y hua̱nti̱ napacsko̱y ti̱ xkalhi̱ko̱y tama̱ tajátat, chu̱ laqui̱mpi̱ chuná̱ pu̱tum nacatzi̱cán pi̱ xli̱ca̱na̱ aya pacsni̱ta. \p \v 15 Hua̱mpi̱ xli̱ca̱tlanca̱ yama̱ tíyat xta̱kahuani̱ma̱ la̱ntla̱ xli̱chihui̱nancán xtascujut Jesús, chu̱ luhua lhu̱hua̱ xlakminko̱y laqui̱mpi̱ nakaxmatniko̱y xtachihuí̱n, chu̱ nama̱pacsako̱y hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y tajátat. \v 16 Hua̱mpi̱ Jesús ankalhí̱n xtatampu̱xtuniko̱y, chu̱ antá̱ xán anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán, chu̱ ni̱tí̱ lama̱, laqui̱mpi̱ chuná̱ xlá̱ tla̱n natlahuay xoración. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ ni̱ lay xtla̱huán \r (Mateo 9:1-8; Marcos 2:1-12) \p \v 17 Cha̱nchu̱ tílalh maktum, acxni̱ Jesús xma̱siyuma̱ xtachihui̱n Dios pi̱ na̱ antá̱ xkaxmatnima̱kó̱ makapitzi̱n fariseos, chu̱ laktzokni̱naní̱n, xlacán xminko̱ni̱tanchá̱ c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱nti̱ xma̱paksi̱ko̱y Galilea, chu̱ Judea, chu̱ hasta makapitzí̱n xminko̱ni̱t xala c-Jerusalén. Chu̱ caj la̱ntla̱ xma̱pacsako̱y ta̱tatlaní̱n Jesús, pus antá̱ xli̱tasiyuy xli̱pacs xli̱makatlihuaka Dios. \v 18 Chu̱ na̱ acxnitiyá̱ chinko̱lh makapitzi̱n chixcuhuí̱n, xlacán xpu̱le̱ma̱kó̱ pu̱chaxna cha̱tum chixcú sa̱mpi̱ xli̱cha̱tumi̱nica̱ xaní̱n xuani̱t c-xnújut, chu̱ ni̱ lay xtla̱huán. \v 19 Hua̱mpi̱ xlacán ni̱ lalh tanu̱ko̱lh sa̱mpi̱ luhua lhu̱hua̱ xtzamacán c-má̱laccha. Huata tu̱ tlahuako̱lh, tahuacako̱lh c-xaksti̱n chiqui, acsti̱xtatko̱lh; antá̱ chú̱ pu̱lacma̱acti̱ko̱lh tu̱ xpu̱lacma̱ yama̱ ta̱tatlá, chu̱ ma̱squi lhu̱hua̱ xtzamacán, luhua antá̱ tzaj ta̱ctachá̱ anta̱ni̱ xuí̱ Jesús. \v 20 Acxni̱ Jesús ucxilhko̱lh pi̱ luhua xli̱ca̱na̱ xli̱pa̱huanko̱y pi̱ xlá̱ tla̱n nama̱pacsay, chuná̱ huánilh ta̱tatlá: \p —Chixcú, la̱ntla̱ xli̱pacs mintala̱kalhí̱n cma̱tzanka̱naniyá̱n. \p \v 21 Hua̱mpi̱ yama̱ laktzokni̱naní̱n, xa̱hua̱ fariseos, chuná̱ tzúculh puhuanko̱y: “¿Tú̱ xtá̱yat tama̱ chixcú? Pus caj xtachihuí̱n li̱lacata̱qui̱ma̱ Dios, sa̱mpi̱ ni̱ pala cha̱tum anán hua̱nti̱ tla̱n nama̱tzanka̱nani̱nán tala̱kalhí̱n, lapi̱ ni̱ xma̱n hua̱ Dios.” \v 22 Hua̱mpi̱ Jesús pacs xcatzi̱y hua̱ntu̱ xlacán xpuhuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan chuná̱ la̱ntamá̱ lacapa̱stacá̱tit? \v 23 Caquihuanítit, ¿xatú̱ tlak tuhua̱ ma̱kantaxti̱cán? ¿Pi̱ acxni̱ nahuanicán cha̱tum ta̱tatlá: ‘Mintala̱kalhí̱n pacs cma̱tzanka̱naniyá̱n’, usuchí̱ pala nahuanicán: ‘Lacapala̱ cata̱qui, chu̱ catlá̱huanti’? \v 24 Pus la̱nchú̱ huixín nacatzi̱yá̱tit pi̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, chu̱ quima̱xqui̱cani̱t li̱ma̱paksí̱n, chu̱ li̱tlihuaka̱ laqui̱mpi̱ caj quintachihuí̱n tla̱n nacli̱ma̱tzanka̱nani̱nán tala̱kalhí̱n u̱nú̱ cca̱tuxá̱huat. \p Pus xlá̱ xakátli̱lh yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ ni̱ lay xtla̱huán, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Huix cuanimá̱n, lacapala̱ cata̱qui, casacti̱ mimpu̱chaxna, chu̱ capittá̱ c-mínchic. \p \v 25 Pus yama̱ chixcú lacapala̱ tá̱qui̱lh, sacli̱ xpu̱chaxna hua̱ntu̱ xlá̱ xlacma̱, chu̱ álh c-xchic, xpa̱xcatcatzi̱niti̱lhama̱ Dios caj xpa̱lacata pi̱ xma̱pacsani̱t. \p \v 26 Pacs ti̱ ucxilhko̱lh la̱ntla̱ ma̱pácsalh Jesús yama̱ chixcú, lanaj li̱lacahuanko̱lh xtascújut, chu̱ na̱ tzucuko̱lh pa̱xcatcatzi̱niy Dios; chu̱ cumu tla̱n xpe̱cuanko̱ni̱t chuná̱ tzucuko̱lh la̱huaniko̱y: \p —Xli̱ca̱na̱ la̱nchú̱ cucxilhni̱tahu lactlanca li̱ca̱cni xtascujut Dios. \s1 Jesús huaniy Leví casta̱lánilh \r (Mateo 9:9-13; Marcos 2:13-17) \p \v 27 A̱li̱sta̱lh Jesús táxtulh c-chiqui, chu̱ la̱ntla̱ xtla̱huama̱ c-tiji̱ xlá̱ ma̱nóklhulh cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xma̱ta̱ji̱ko̱y chixcuhuí̱n laqui̱mpi̱ nalakaxoko̱naniko̱y gobierno xala c-Roma. Uma̱ chixcú̱ xuanicán Leví, antá̱ xlá̱ caj xuí̱ c-xlacati̱n chiqui̱ anta̱ni̱ luhua xlakaxoko̱nancán. Jesús chuná̱ huánilh: \p —Huix na̱ caquista̱lani. \p \v 28 Yama̱ Leví tuncán tá̱yalh, xli̱pacs hua̱ntu̱ xlá̱ xlakahui̱ akxtakuili̱ko̱lh, chu̱ sta̱lánilh Jesús. \v 29 A̱li̱sta̱lh Leví tláhualh c-xchic aktum taca̱tani, laqui̱mpi̱ chuná̱ nali̱makapa̱xuhuay Jesús, hua̱mpi̱ na̱ chuná̱ lhu̱hua̱ xcompañeros minko̱lh hua̱nti̱ na̱ xma̱ta̱ji̱ko̱y tachixcuhuí̱tat nalakaxoko̱nanko̱y, chu̱ lhu̱hua̱ a̱makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ judíos xpuhuanko̱y pi̱ pacs xaktzanka̱ko̱ni̱t, chu̱ ni̱tú̱ xli̱ucxilhko̱cán, xlacán na̱ antá̱ pu̱tum xmakuilakó̱ c-pu̱hua̱y. \v 30 Hua̱mpi̱ makapitzi̱n fariseos, chu̱ laktzokni̱naní̱n hua̱nti̱ na̱ chuná̱ xta̱li̱catzi̱ko̱y, acxni̱ ucxilhko̱lh pu̱tum hua̱nti̱ xlá̱ xta̱hua̱ya̱ma̱kó̱ Jesús, xlacán tzucuko̱lh aksanko̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús: \p —¿Tú̱huan huixín ta̱talakxtupi̱ko̱yá̱tit, chu̱ lacxtum ta̱hua̱yanko̱yá̱tit yama̱ xma̱ta̱ji̱nani̱n impuestos, xa̱hua̱ tama̱ makapitzi̱n lactlanca makla̱kalhi̱nani̱n chixcuhuí̱n? \p \v 31 Hua̱mpi̱ Jesús xkaxmatma̱ hua̱ntu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱, xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Ni̱tú̱ maclacasquima̱kó̱ ma̱cuchi̱ná̱ hua̱nti̱ tla̱n lama̱kó̱, hua̱nti̱ ni̱tú̱ kalhi̱ko̱y tajátat; pus huata huá̱ maclacasquinko̱y ma̱cuchi̱ná̱ hua̱nti ta̱tatlako̱y. \v 32 Pus quit ni̱ cmini̱t huaniko̱y nalakpali̱ko̱y xtalacapa̱stacnicán, chu̱ aksti̱tum nalatama̱ko̱y hua̱nti̱ puhuanko̱y lacuan chixcuhuí̱n, pus huata huá̱ cmini̱t huaniko̱y hua̱nti̱ catzi̱ko̱y pi̱ luhua makla̱kalhi̱naní̱n la̱ntla̱ aksti̱tum nalatama̱ko̱y c-xlacati̱n Dios. \s1 Jesús kalhasquincán la̱ntla̱ luhua li̱ca̱cni̱nanicán Dios acxni̱ makalhkajnancán \r (Mateo 9:14-17; Marcos 2:18-22) \p \v 33 Maktum makapitzí̱n chuná̱ kalhasquinko̱lh Jesús: \p —¿Tú̱huan hua̱nti̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Juan Bautista, xa̱hua̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t fariseos ankalhí̱n makalhkajnanko̱y su kalhxtaknanko̱y, chu̱ lhu̱hua̱ tlahuako̱y xoración laqui̱mpi̱ chuná̱ li̱huana̱ naca̱cni̱naniko̱y Dios, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ huix mili̱ma̱kalhtahuáka̱t ankalhí̱n hua̱ya̱ma̱kó̱, chu̱ ni̱ makalhkajnanko̱y? \p \v 34 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —¿Pi̱ cahuá̱ tla̱n nama̱makalhkajni̱ko̱yá̱tit makpa̱xuhuaní̱n nacpu̱tapu̱chuhu acxni̱ xli̱makua ta̱huilako̱lhcú̱ kahuasa li̱ta̱tahuílat? \v 35 Hua̱mpi̱ namín quilhtamacu̱ acxni̱ nasputa̱ taca̱tani, chu̱ yama̱ kahuasa̱ nama̱pa̱nu̱cán, xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quit naquiakspulay; pus acxnicú̱ a̱ma̱ quilhtamacú̱ xli̱ca̱na̱ xlacán namakalhkajnanko̱y ma̱squi ni̱tí̱ cali̱ma̱paksi̱ko̱lh. \p \v 36 Chu̱ na̱ li̱xakatli̱ko̱lh aktum takalhchihuí̱n laqui̱mpi̱ nama̱lacatancsaniko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xuaniputunko̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Ni̱ pala cha̱tum lama̱ hua̱nti̱ xti̱ta̱ mactum sasa̱sti lháka̱t laqui̱mpi̱ nali̱laktzapay mactum xalakuan talhaká̱n; sa̱mpi̱ lapi̱ chuná̱ natlahuay, caj nama̱laktzanka̱y xalakuan talhaká̱n, xa̱huachí̱ yama̱ xasa̱sti lháka̱t naactzu̱huanán, chu̱ luhua ni̱tlá̱n catitasíyulh hua̱ntu̱ nalaktzapacán. \v 37 Na̱ ti̱ni̱ muju̱y xasa̱sti vino c-xalakuan xmakxu̱hua borrego, sa̱mpi̱ hua̱ntu̱ nalay, yama̱ vino natzucuy catlán, chu̱ nama̱pankay yama̱ xalakuan xu̱hua, pus caj pá̱xcat nahuán xu̱hua, chu̱ na̱ chuna vino. \v 38 Pus huata xatlá̱n muju̱cán xaskata vino c-xasa̱sti xmakxu̱hua borrego, chu̱ chuná̱ lacxtum nata̱yaniko̱y. \v 39 Cha̱nchu̱ na̱ chuna li̱tum hua̱nti̱ li̱smani̱ni̱t ankalhí̱n huay xacatla vino, pus a̱li̱sta̱lh nia̱lh huaputún xaskata vino, chu̱ chuná̱ huan: ‘Luhua a̱tzinú̱ tla̱n xacatla vino.’ \c 6 \s1 Xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús puxko̱y trigo sábado acxni̱ ni̱tí̱ scuja \r (Mateo 12:1-8; Marcos 2:23-28) \p \v 1 Maktum quilhtamacú̱, sábado xuani̱t, acxni̱ pacs judíos xjaxko̱y, Jesús xti̱yapuntaxtuma̱ anta̱ni̱ luhua tla̱n xchancani̱t trigo, hua̱mpi̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t tzucuko̱lh puxti̱lhako̱y xatahuacat trigo, xlakpakxko̱y, chu̱ xuani̱niko̱y xatalhtzi. \v 2 Makapitzi̱n fariseos ucxilhko̱lh, chu̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱huan huixín ni̱tú̱ li̱ucxilhni̱naná̱tit sa̱mpi̱ tlahuapá̱tit tama̱ tascújut acxni̱ pu̱tum quili̱jaxatcán? \p \v 3 Jesús kalhti̱ko̱lh: \p —¿Pi̱ hasta ni̱ pala hua̱ yuma̱ a̱li̱kalhtahuakayá̱tit la̱ntla̱ ti̱yataxtuni̱t xamaka̱n quilhtamacú̱? Luhua mili̱catzi̱tcán pi̱ maktum tílalh acxni̱ rey David xa̱hua̱ xcompañeros xtzincsni̱ma̱kó̱, \v 4 xlá̱ tánu̱lh c-xtemplo Dios, chu̱ tiyako̱lh xatasiculana̱tlahu caxtala̱nchu̱, chu̱ pu̱tum ta̱huako̱lh compañeros ma̱squi yama̱ caxtala̱nchu̱ ni̱ xli̱huatcán xuani̱t sa̱mpi̱ xma̱n hua̱ pa̱lijni̱ xmini̱niko̱y nahuako̱y. \p \v 5 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh yama̱ chixcuhuí̱n: \p —Chu̱ na̱ chuná̱ mili̱catzi̱tcán pi̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, ckalhi̱y li̱ma̱paksí̱n laqui̱mpi̱ nacuaniko̱y tachixcuhuí̱tat hua̱ntu̱ xli̱tlahuatcán acxni̱ lakcha̱ni̱t sábado acxni̱ pacs jaxko̱y. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xlu̱ntu̱nán xmacán \r (Mateo 12:9-14; Marcos 3:1-6) \p \v 6 Ni̱ li̱maka̱s li̱tum lakcha̱mpá̱ yama̱ quilhtamacu̱ sábado acxni̱ xli̱huancán pala tí̱ nascuja, Jesús tanu̱chá̱ c-aktum xpu̱kalhtahuakacan judíos, antá̱ xlá̱ tzúculh li̱akchihui̱nán xtachihui̱n Dios. Na̱ antá̱ xtanu̱ma̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ csca̱cniko̱ni̱t c-xpakstacat xmacán. \v 7 Hua̱mpi̱ na̱ antá̱ xtanu̱ma̱kó̱ makapitzi̱n fariseos, xa̱hua̱ laktzokni̱naní̱n, xlacán xmakskalama̱kó̱ Jesús laqui̱mpi̱ naucxilhko̱y pala nama̱pacsay yama̱ chixcú̱ acxni̱ xli̱huancán pala ti̱ nascuja, chu̱ laqui̱mpi̱ chuná̱ huij nahuán hua̱ntu̱ nali̱sta̱huako̱y. \v 8 Hua̱mpi̱ xcatzi̱y xlá̱ hua̱ntu̱ xlacán xlacapa̱stacma̱kó̱, pus huá̱ xpalacata̱ chuná̱ li̱huánilh yama̱ hua̱nti̱ csca̱cniko̱ni̱t xmacán: \p —Cata̱ya, catát, chu̱ u̱nú̱ cata̱ya. \p Yama̱ chixcú̱ lali̱huán suácaj tá̱yalh, chu̱ talacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xlaya̱ Jesús. \v 9 Jesús chuná̱ huaniko̱lh makapitzi̱n chixcuhuí̱n: \p —Ucca̱kalhasquiná̱n kalhtum tachihuí̱n: ¿Tú̱ puhuaná̱tit tlak tla̱n tlahuacán sábado acxni̱ jaxcán? ¿Pi̱ hua̱ntu̱ tla̱n tatatlahu, usu huata hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n? ¿Pi̱ tla̱n cahuá̱ namakta̱yaya̱hu pala tí̱ luhua tatlaji̱ma̱, usu ni̱ makta̱yama̱hu ma̱squi cani̱lh? \p \v 10 Jesús cacs lacaucxilhko̱lh pu̱tum hua̱nti̱ antá̱ xtanu̱ma̱kó̱ c-pu̱kalhtahuaka, chu̱ a̱li̱sta̱lh chuná̱ huánilh yama̱ chixcú: \p —Castonkti̱ mimacán. \p Yama̱ chixcú̱ chuná̱ stonkli, chu̱ acxnitiya tuncán cá̱xlalh la̱ntla̱ xmacasca̱cni̱t. \v 11 Hua̱mpi̱ yama̱ chixcuhuí̱n ni̱ ma̱tla̱ni̱ko̱lh, chu̱ luhua tla̱n si̱tzi̱ko̱lh, chu̱ tzucuko̱lh la̱li̱xakatli̱ko̱y xatú̱ cahuá̱ tla̱n natlahuaniko̱y Jesús. \s1 Jesús lacsacko̱y kalhacu̱tuy xapóstoles \r (Mateo 10:1-4; Marcos 3:13-19) \p \v 12 Ni̱ maka̱s li̱tum maktum Jesús álh c-aktum ka̱stí̱n laqui̱mpi̱ antá̱ natlahuay oración, chu̱ tantascaca̱ antá̱ xakatli̱láca̱lh Dios la̱ntla̱ tláhualh xoración. \v 13 Acxni̱ ca̱xkakako̱lh, Jesús tasaniko̱lh calakminko̱lh pu̱tum hua̱nti̱ csta̱lanima̱kó̱, chu̱ acxni̱ pu̱tum minko̱lh antá̱ xlá̱ lacsacko̱lh kalhacu̱tuy hua̱nti̱ li̱ma̱pa̱cuhui̱ko̱lh xapóstoles usu xtalakacha̱ní̱n. \v 14 Yama̱ kalhacu̱tuy apóstoles hua̱nti̱ xlá̱ li̱lhca̱ko̱lh, chuná̱ xuaniko̱cán: Simón hua̱nti̱ Jesús li̱ma̱pa̱cúhui̱lh Pedro; Andrés xta̱la Simón; Santiago, chu̱ Juan; Felipe, xa̱hua̱ Bartolomé; \v 15 Mateo, chu̱ Tomás; Santiago xkahuasa Alfeo; Simón hua̱nti̱ xta̱tapaksi̱ko̱y makapitzi̱n chixcuhuí̱n xuaniko̱cán Cananistas; \v 16 Judas hua̱nti̱ xta̱la Santiago; chu̱ a̱cha̱tum Judas Iscariote hua̱nti̱ a̱li̱sta̱lh macamá̱sta̱lh Quimpu̱chinacan Jesús. \s1 Jesús akchihui̱naniko̱y lhu̱hua tachixcuhuí̱tat \r (Mateo 4:23-25) \p \v 17 Acxni̱ Jesús takalhaju̱tahuilachi c-ka̱stí̱n, pu̱tum ta̱minko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-aktum pu̱scan, hua̱mpi̱ li̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tit cani̱huá̱ xalaní̱n antá̱ xminko̱ni̱t: makapitzí̱n xala c-Judea, xala c-Jerusalén, xa̱hua̱ hua̱nti̱ lahuilakó̱ c-xquilhtu̱n ta̱kaya̱huaná c-tíyat hua̱ntu̱ xuaniko̱cán Tiro, chu̱ Sidón. Pacs yuma̱ li̱lhu̱hua̱ caj xminko̱ni̱t kaxmatniko̱y xtachihuí̱n, chu̱ xa̱huachí̱ laqui̱mpi̱ nama̱pacsanicán xtajatatcán. \v 18 Jesús na̱ xma̱pacsako̱y xli̱pacs hua̱nti̱ xpa̱laktaju̱ko̱ni̱t akskahuiní. \v 19 Hua̱mpi̱ na̱ chuna li̱tum pi̱ Jesús xkalhi̱y li̱tlihuaka c-xmacni, xli̱pacs c-xamaniputunko̱y c-lháka̱t, chu̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ macxamako̱lh, pacs pacsko̱lh. \s1 Jesús li̱chihui̱nán hua̱ntu̱ luhua xaxli̱ca̱na̱ tapa̱xuhuá̱n \r (Mateo 5:1-12) \p \v 20 A̱li̱sta̱lh Jesús cacs lacaucxilhko̱lh anta̱ni̱ xuilakó̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p “Luhua li̱pa̱xuhu caca̱makcatzi̱cántit huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ lakli̱maxkaní̱n lapá̱tit ni̱tú̱ kalhi̱yá̱tit, sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ pacs hua̱ntu̱ huilachá̱ antá̱ c-xtapaksi̱t Dios naca̱tapaksi̱niyá̱n. \p \v 21 “Luhua li̱pa̱xuhu caca̱makcatzi̱cántit huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ tzincstamakampá̱tit, sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ huixín tla̱n nakalhkasá̱tit. \p “Luhua li̱pa̱xuhu caca̱makcatzi̱cántit huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ tasayá̱tit, sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ huixín luhua tla̱n nali̱tzi̱ná̱tit. \p \v 22 “Luhua li̱pa̱xuhu caca̱makcatzi̱cántit huixín acxni̱ naca̱si̱tzi̱nicaná̱tit, acxni̱ cala̱hua̱ naca̱huanicaná̱tit, chu̱ naca̱lakmakancaná̱tit, chu̱ naca̱xcajnicaná̱tit acxni̱ naca̱lakmakanko̱yá̱n, chu̱ acxni̱ naxcajnicán mintucuhuinicán xta̱chuná̱ pala ni̱tla̱n chixcuhuí̱n huixín caj xpa̱lacata quili̱pa̱huaná̱tit quit, Xatalacsacni Chixcú. \v 23 Huixín luhua capa̱xuhuátit yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ chuná̱ naca̱tlahuacaná̱tit, chu̱ ni̱ cali̱puhuántit, sa̱mpi̱ c-akapú̱n huixín naca̱ma̱skahui̱caná̱tit; pus luhua caj calacapa̱stáctit pi̱ na̱ chuná̱ xalakmaka̱n xquilhtzucutcán tlahuaniko̱lh profetas. \p \v 24 “Hua̱mpi̱ koxutaní̱n huixín ma̱tamacu̱naní̱n hua̱nti̱ huata huá̱ putzako̱y la̱ntla̱ nali̱pa̱xuhuako̱y xtumi̱ncán u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat sa̱mpi̱ caj antiyá̱ naqui̱ta̱yay mintapa̱xuhua̱ncán. \p \v 25 “Koxutaní̱n huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ li̱pa̱xuhuayá̱tit pi̱ kalhkaspá̱tit, sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ natzincsá̱tit. \p “Koxutaní̱n huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ li̱pa̱xuhuayá̱tit pi̱ luhua tla̱n li̱tzi̱ná̱tit, sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ caj xpa̱lacata mintali̱puhua̱ncán tla̱n natasayá̱tit. \p \v 26 “Koxutaní̱n huixín hua̱nti̱ la̱nchú̱ lakatiyá̱tit pacs luhua lactla̱n chixcuhuí̱n naca̱li̱pu̱lhca̱caná̱tit acxni̱ ni̱ chuná̱ li̱taxtuyá̱tit, sa̱mpi̱ calacapa̱stáctit pi̱ hua̱nti̱ xalakmaka̱n minquilhtzucutcán na̱ chuná̱ xli̱pu̱lhca̱ko̱y yama̱ makapitzi̱n akskahuinani̱n profetas. \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ntla̱ napa̱xqui̱ya̱ minta̱la̱tlahuaná \r (Mateo 5:38-48; 7:12) \p \v 27 “Xli̱pacs huixín hua̱nti̱ kaxpatpá̱tit quintachihuí̱n, pus luhua caakatá̱kstit hua̱ntu̱ nacca̱huaniyá̱n: Huixín luhua capa̱xqui̱kó̱tit hua̱nti̱ ca̱ta̱la̱tlahuayá̱n, tla̱n cacatzi̱nikó̱tit, ma̱squi hua̱nti̱ naca̱xcajniko̱yá̱n. \v 28 Cama̱tzanka̱nanikó̱tit, chu̱ tapa̱xuhuá̱n caca̱xakatlí̱tit hua̱nti̱ cala̱huá̱ naca̱huaniyá̱n, chu̱ na̱ capa̱lacasquinkó̱tit c-mioración pi̱ Dios calakalhamanko̱lh yama̱ hua̱nti̱ naca̱li̱kalhakama̱nanko̱yá̱n. \v 29 Lapi̱ tí̱ huix nalakxti̱kaxiyá̱n, ni̱ catamakapu̱spitni, huata xatlá̱n calakxti̱pinipala̱ mia̱lakxti̱tu̱ laqui̱mpi̱ nalakxti̱kaxipalayá̱n lapi̱ luhua chuná̱ puhuán. Chu̱ na̱ chuna li̱tum lapi̱ tí̱ namaklhti̱yá̱n mintamaknu, pus na̱ cama̱xqui̱ quilhtamacú̱ na̱ cale̱lh ma̱squi hua̱ mincamisa̱, ni̱ tilakcatzana. \v 30 Lapi̱ tú̱ nasquiniyá̱n cha̱tum, pus lapi̱ kalhi̱ya, cama̱xqui; chu̱ lapi̱ tí̱ namaklhti̱yá̱n hua̱ntu̱ milá, ni̱ cali̱huani. \v 31 Pus lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ xli̱ankalhí̱n catlahuanikó̱tit li̱tlá̱n a̱makapitzí̱n xta̱chuná̱ la̱ntla huixín xlacasquíntit xca̱tlahuanikó̱n li̱tlá̱n. \p \v 32 “Caquinca̱huanítit, lapi̱ huixín caj xma̱n huá̱ pa̱xqui̱ko̱yá̱tit hua̱nti̱ na̱ ca̱pa̱xqui̱ko̱yá̱n, ¿tú̱ chú̱ ya̱ li̱tlá̱n tlahuapá̱tit? Pus hasta ma̱squi hua̱nti̱ luhua lacli̱xcájnit xtapuhua̱ncán na̱ chuná̱ xlacán la̱ta̱lako̱y. \v 33 Usuchí̱ lapi̱ huixín caj xma̱n huá̱ tla̱n catzi̱niko̱yá̱tit hua̱nti̱ na̱ tla̱n ca̱catzi̱niyá̱n, ¿tú̱ ca̱cni̱ nali̱kalhi̱yá̱tit? Pus na̱ chuná̱ la̱ta̱lako̱y hua̱nti̱ luhua lacli̱xcájnit xtapuhua̱ncán. \v 34 Na̱ chuna li̱tum lapi̱ huixín xma̱n huá̱ ma̱sa̱cuani̱ko̱yá̱tit tumi̱n a̱má̱ hua̱nti̱ luhua catzi̱niyá̱tit pi̱ naca̱lakaxoko̱ni̱yá̱n, ¿tú̱ ca̱cni̱ nali̱kalhi̱yá̱tit? Pus na̱ chuná̱ xlacán la̱ma̱sa̱cuani̱ko̱y tumi̱n hua̱nti̱ luhua lacli̱xcájnit xtapuhua̱ncán, sa̱mpi̱ lacatancs catzi̱ko̱y pi̱ huí̱ tu̱ nama̱xqui̱ko̱cán a̱li̱sta̱lh. \v 35 Chí̱ hua̱mpi̱ capa̱xqui̱kó̱tit ma̱squi hua̱nti̱ luhua ca̱ta̱la̱tlahuayá̱n, chu̱ luhua tla̱n cacatzi̱nikó̱tit; chu̱ na̱ chuná̱ acxni̱ pala tú̱ nama̱sa̱cuani̱ko̱yá̱tit li̱ma̱xkaní̱n, ni̱ huá̱ calacapa̱stacnítit pala tú̱ luhua naca̱li̱xoko̱nanicaná̱tit. Pus chuná̱ huixín tla̱n namakamaklhti̱naná̱tit mintatlajancán c-akapú̱n, chu̱ Quintla̱tican Dios naca̱li̱pu̱lhca̱yá̱n la̱ xli̱ca̱na̱ xcamán. Sa̱mpi̱ Dios luhua tla̱n catzi̱niko̱y hasta ma̱squi hua̱nti̱ niucxni̱ pa̱xcatcatzi̱niko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ ma̱xqui̱ko̱y, chu̱ na̱ chuná̱ hua̱nti̱ luhua lacli̱xcájnit xtapuhua̱ncán. \v 36 Pus na̱ chuná̱ huixín luhua tla̱n cacatzi̱nikó̱tit xli̱pacs tachixcuhuí̱tat, na̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ Mintla̱tican Dios luhua tla̱n catzi̱niko̱y cati̱huá̱. \s1 Ni̱ caaksankó̱ a̱makapitzí̱n \r (Mateo 7:1-5) \p \v 37 “Huixín ni̱ ankalhí̱n caputza̱nanítit xtala̱kalhí̱n a̱makapitzí̱n laqui̱mpi̱ tla̱n nali̱huaniko̱yá̱tit, laqui̱mpi̱ a̱li̱sta̱lh Dios na̱ ni̱ chuná̱ naca̱li̱putza̱naniyá̱n xli̱pacs hua̱ntu̱ tlahuani̱tántit mintala̱kalhi̱ncán, chu̱ na̱ chuná̱ chú̱ naca̱ma̱xoko̱ni̱yá̱n. Cala̱ma̱tzanka̱nanítit ni̱tlá̱n tu̱ la̱tlahuaniyá̱tit laqui̱mpi̱ Dios na̱ naca̱ma̱tzanka̱naniyá̱n mintala̱kalhi̱ncán. \v 38 Lapi̱ huí̱ cha̱tum tú̱ qui̱tzanka̱niy, chu̱ lapi̱ huix kalhi̱ya, pus cama̱xqui, chu̱ chuná̱ Dios na̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n hua̱ntu̱ huixín maclacasquiná̱tit. Xlá̱ tla̱n xatapu̱lhcá̱n naca̱pu̱ma̱xqui̱yá̱n hua̱ntu̱ tlanca mimpu̱xtokocán, tla̱n xatalhitjú̱n, na̱ xataxajni hasta natakalhmakán, chu̱ naca̱chiquiju̱niyá̱n, sa̱mpi̱ chuná̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ nama̱xqui̱yá̱tit a̱makapitzí̱n acxni̱ tú̱ qui̱tzanka̱nima̱kó̱, Dios na̱ chuná̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n hua̱ntu̱ ca̱lakcha̱ná̱n.” \p \v 39 A̱li̱sta̱lh Jesús li̱xakatli̱palako̱lh aktum talacapa̱stacni, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: “¿Lá̱ huixín puhuaná̱tit? ¿Pa̱ tla̱n cahuá̱ cha̱tum lakatzí̱n napakachipalé̱n cha̱tum xta̱lakatzí̱n? ¿Pi̱ ni̱ acxtum cahuá̱ catitantu̱huasko̱lh pu̱lhmá̱n pala naakchakxko̱y anta̱ni̱ ca̱li̱xcájnit? \v 40 Na̱ chuna li̱tum, cha̱tum hua̱nti̱ kalhtahuakamajcú̱ ni̱ lay a̱tzinu̱ li̱huacá̱ kalhi̱y xli̱skalala ni̱ xahuá̱ hua̱nti̱ xma̱kalhtahuaka̱ná, ma̱squi luhua xli̱ca̱na̱ acxni̱ xlá̱ nakalhtahuakako̱y ma̱x na̱ chuná̱ nakalhi̱y xli̱skalala xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xma̱kalhtahuaka̱ná. \p \v 41 “¿Tú̱huan ucxilhniya̱ minta̱lá̱ palhma̱ tu̱ lacpi̱tanu̱ma̱, na̱ huata huix ni̱ tzinú̱ makcatzi̱ya̱ pala c-milakastapu̱ lacatanumá̱n tzinú̱ tlak tlanca palhma? \v 42 Usu ¿lá̱ntla̱ nahuaniya̱ minta̱lá: ‘Ta̱lá, cakalkhakalhi, ucma̱xtuniyá̱n palhma̱ tu̱ tu̱ lacpi̱tanu̱má̱n, na̱ ni̱ cui̱ntaj tlahuaya̱ huix lhtacala̱ tu̱ lacpi̱tanu̱má̱n’? ¡Aksni̱ná! Pu̱lana̱ cama̱xtu̱ lhtacala̱ tu̱ lacpi̱tanu̱má̱n, laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n nalacahuanana, chuna chi̱nchu̱ tla̱n nama̱xtuniya̱ palhma̱ minta̱lá̱ tu̱ lacpi̱tanu̱ma̱. Pus cumu ni̱ pala tzinú̱ catzi̱ya̱ pi̱ na̱ huí̱ hua̱ntu̱ lacatanu̱má̱n c-milakastapu, ¿lá̱ntla̱ chú̱ tla̱n nali̱huaniya̱ cha̱tum minta̱lá: ‘Ta̱lá, cakalhkalhi, uclacama̱xtuyá̱n tama̱ actzu̱ pokxni hua̱ntu̱ lacatanu̱má̱n c-milakastapu’? ¡Pus huix luhua aksani̱na̱ chixcú! Huata xatlá̱n pu̱laná̱ calacama̱xtuca̱ hua̱ntu̱ lacpi̱tanu̱má̱n, laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n naucxilha, chu̱ chuná chi̱nchu̱ tla̱n nalacama̱xtuya̱ yama̱ pokxni̱ hua̱ntu̱ lacatanu̱ma̱ minta̱lá̱. \s1 Caj xtahuácat akatum quihui lakapasa̱ pala tla̱n \r (Mateo 7:17-20; 12:34-35) \p \v 43 “Pus na̱ chuna li̱tum, caj cali̱lacapa̱stáctit xtahuacatcan akatunu quihui: ni̱ pala aktum quihui̱ anán hua̱ntu̱ luhua xli̱ca̱na̱ tla̱n, pala natzucuy tahuacay xtahuácat hua̱ntu̱ ni̱ lacuán; chu̱ ni̱ pala akatum quihui hua̱ntu̱ ni̱ xatlá̱n, chu̱ natzucuy tahuacay hua̱ntu̱ luhua xalacuan xtahuácat. \v 44 Pus caj la̱ntla̱ akatunu quihui huá̱ li̱talakapasko̱y xtahuacatcán; sa̱mpi̱ ni̱ pala maktum tahuacay higo ca̱lhtucu̱ní̱n, ni̱ pala puxko̱cán uvas anta̱ni̱ lhnapako̱ni̱t huátzapu. \v 45 Pus na̱ chuná̱ chú̱ chixcuhuí̱n: hua̱nti̱ tla̱n xtapuhuá̱n cha̱tum chixcú, pus hua̱ li̱chihui̱nán hua̱ntu̱ lacuan tachihuí̱n, sa̱mpi̱ pacs huá̱ huí̱ c-xnacú̱; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱tlá̱n xtapuhuá̱n, hua̱ xlá̱ li̱chihui̱nán hua̱ntu̱ luhua lacli̱xcajnit xtachihuí̱n, sa̱mpi̱ pacs huan tu̱ li̱xcájnit huí̱ c-xnacú̱. Sa̱mpi̱ hua̱ntu̱ li̱xcájnit huí̱ c-xnacú̱ cha̱tum chixcú, juerza nali̱chihui̱nán c-xquilhni. \s1 Jesús li̱chihui̱nán ti̱pa̱tuy quihui \r (Mateo 7:24-27) \p \v 46 “¿Tú̱ xlakasi̱ caj minquilhnicán quihuaniyá̱tit, ‘Huix Quimpu̱chiná’, acxni̱ ni̱ pala tzinú̱ tlahuayá̱tit hua̱ntu̱ quit cca̱li̱ma̱paksi̱yá̱n? \v 47 Chú̱ nacca̱huaniyá̱n hua̱ntu̱ xta̱chuná̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ quista̱laniy, chu̱ li̱tzaksay tlahuay hua̱ntu̱ cuaniy: \v 48 pus luhua xta̱chuná̱ qui̱taxtuy la̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ tlahuay xchic, pu̱lana̱ huáxnalh pu̱lhmá̱n, chu̱ li̱huana̱ lacslamahuíli̱lh chíhuix anta̱ni̱ yá̱hualh xtalaya̱hu, chu̱ acxni̱ li̱pe̱cua̱ milh tlancaná, yama̱ chiqui̱ ni̱ pala tzinú̱ lacpa̱le̱nca̱, pus ni̱ lay nalacachiquiy sa̱mpi̱ pacs chíhuix xli̱ma̱quilhtzuquicanit xtalaya̱hu. \v 49 Hua̱mpi̱ na̱ huilapalako̱lh makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ na̱ kaxmatko̱y hua̱ntu̱ cuan hua̱mpi̱ ni̱ li̱tzaksako̱y, xlacán luhua xta̱chuná qui̱taxtuy la̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ tláhualh xchic, chu̱ ni̱ pala tlak pu̱lhmá̱n ma̱tí̱ju̱lh xtalaya̱hu, hua̱mpi̱ acxni̱ lákchilh tlihuaka tlancaná, yama̱ chiqui̱ lakapulonklhtáma̱lh, chu̱ nia̱lh tzinú̱ tasíyulh pala antá̱ xyá̱ chiqui.” \c 7 \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum cscujni xapuxcu tropa̱ \r (Mateo 8:5-13) \p \v 1 Cha̱nchu̱ pi̱ tima̱katspútulh xtachihuí̱n tu̱ xli̱chihui̱nanima̱kó̱ a̱ma̱ tachixcuhuí̱tat, xlá̱ alh c-Capernaum. \v 2 Antá̱ ca̱chiquí̱n xlama̱ cha̱tum capitán hua̱nti̱ xpuxcucan tropa̱; hua̱ yuma̱ tropa̱ xuí̱ cha̱tum cscujni hua̱nti̱ luhua xpa̱xqui̱y, hua̱mpi̱ chú̱ a̱ma̱ scujni̱ luhua xta̱tatlay, snu̱n xuani̱t, luhua aya xni̱putún. \v 3 Acxni̱ yama̱ tropa̱ makkáxmatli̱ li̱chihui̱nancán hua̱ntu̱ xtlahuay Jesús, pus xlá̱ ma̱lakacha̱ko̱lh judíos lakko̱lún, pi̱ naanko̱y huaniko̱y Jesús pi̱ luhua catláhualh li̱tlá̱n camilh ma̱pacsay cscujni. \v 4 Cha̱nchu̱ xlacán, acxni̱ laktalacatzuhui̱ko̱lh Jesús, lacapala̱ squiniko̱lh li̱tlá̱n; huaniko̱lh: \p —Catlahua̱ li̱tlá̱n calakpi, sa̱mpi̱ tama̱ xapuxcu tropa̱ luhua mini̱niy pi̱ namakta̱yaya. \v 5 Sa̱mpi̱ xlá̱ luhua akli̱huán ti̱ quin judíos, chu̱ xa̱huachí̱ hasta ma̱tlahuí̱nalh aktum quimpu̱kalhtahuakacán. \p \v 6 Jesús tla̱n tláhualh hua̱ntu̱ huaniko̱lh, chu̱ sta̱laniko̱lh. Hua̱mpi̱ acxni̱ aya xcha̱nko̱yá̱ c-chiqui, yama̱ xapuxcu tropa̱ macaminko̱lh makapitzí̱n xamigos pi̱ namincán pa̱xtokcán, chu̱ chuná̱ nahuanicán Jesús: “Quimpu̱chiná, xli̱ca̱na̱ huix luhua tla̱n catzi̱ya, hua̱mpi̱ ni̱ caacchichíjuanti, sa̱mpi̱ quit ni̱ pala tzinú̱ quimini̱niy natanu̱ya̱pi̱ c-quínchic. \v 7 Pus hasta huá̱ xpalacata ni̱ quit ma̱n clakanchá̱n. Pala xli̱ca̱na̱ quimakta̱yaputuna, huata caj xma̱n cali̱ma̱paksí̱nanti̱ laqui̱mpi̱ yama̱ quiscujni̱ napacsa. \v 8 Sa̱mpi̱ luhua quit ckalhi̱y lactlanca quinapuxcún hua̱nti̱ ckalhakaxmatko̱y hua̱ntu̱ quili̱ma̱paksi̱ko̱y, hua̱mpi̱ na̱ chuná chú̱ quit na̱ huilakó̱ quintropa̱ hua̱nti̱ cma̱paksi̱ko̱y. Acxni̱ cuaniy cha̱tum: ‘Capimpi̱ a̱nú̱’, xlá̱ naán; chu̱ lapi̱ cha̱tum cuanipalay: ‘Lacapala̱ u̱nú̱ catat’, xlá̱ namín; chu̱ lapi̱ tú̱ nacli̱ma̱scujuy cha̱tum quintasa̱cua, xlá̱ chuná̱ natlahuay.” \p \v 9 Acxni̱ káxmatli̱ Jesús yuma̱ tachihuí̱n, cacs lacaucxilhko̱lh pu̱tum hua̱nti̱ csta̱lanima̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Luhua lacatancs pi̱ la̱ntla̱ xli̱ca̱tlanca̱ yuma̱ xatiyat Israel, ni̱ ca̱ma̱noklhuy cha̱tum hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ naquili̱pa̱huán xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quili̱pa̱huán yuma̱ chixcú. \p \v 10 Yama̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ lacscujní̱n taspitko̱lh c-xchic xapuxcu tropa̱, hua̱mpi̱ acxni̱ cha̱nko̱lh ucxilhko̱lh pi̱ aya xtatla̱ni̱ni̱t yama̱ ta̱tatlá. \s1 Jesús ma̱lakastakuani̱y c-li̱ní̱n cha̱tum xkahuasa pu̱huani̱ni̱ pusca̱t \p \v 11 A̱li̱sta̱lh Jesús xama̱ c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Naín, pacs xta̱ama̱kó̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ na̱ chuná̱ csta̱lanima̱kó̱ lhu̱hua chixcuhuí̱n. \v 12 Acxni̱ aya xcha̱nko̱y lacatzú̱ ca̱chiquí̱n, úcxilhli̱ pi̱ xama̱ca̱ ma̱acnu̱cán cha̱tum ni̱n. Hua̱nti̱ xtzi̱ yuma̱ ni̱n puhuani̱ní̱ xuani̱t, xa̱huachí̱ a̱ma̱ pusca̱t caj luhua xma̱n hua̱ cha̱tum xkahuasa xuani̱t. Luhua lhu̱hua̱ ti̱ xala yama̱ ca̱chiqui̱n csta̱lanima̱kó̱ yama̱ pusca̱t. \v 13 Acxni̱ Quimpu̱chinacan Jesús úcxilhli, xli̱ca̱na̱ luhua snu̱n lakalhámalh, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Ni̱ catasa. \p \v 14 Jesús talacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xle̱ma̱ca̱ yama̱ páklha̱t, chu̱ xámalh; chu̱ hua̱nti̱ xcucako̱ni̱t tachokoko̱lh. Jesús xakátli̱lh yama̱ ni̱n, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Kahuasa, quit cuanimá̱n: ¡Calakastakuánanti! ¡Cata̱qui! \p \v 15 Yama̱ kahuasa̱ hua̱nti̱ xni̱ni̱t, tahui̱ c-xpáklha̱t, chu̱ tzúculh chihui̱nán. A̱li̱sta̱lh Jesús qui̱pakatíyalh, chu̱ macamá̱xqui̱lh xtzi. \v 16 Acxni̱ pacs li̱lhu̱hua̱ ucxilhko̱lh hua̱ntu̱ tláhualh Jesús tla̱n pe̱cuaxni̱ko̱lh, chu̱ tzucuko̱lh pa̱xcatcatzi̱niy Dios, makapitzí̱n chuná̱ xuanko̱y: \p —Luhua tlanca tali̱pa̱hu profeta yuma̱ chixcú̱ ti̱ quinca̱ta̱lamá̱n. \p Hua̱mpi̱ a̱makapitzí̱n chuná̱ xuanko̱y: \p —Dios quinca̱ucxilhlacachini̱tán quin xcamán, chu̱ macamini̱t ti̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n. \p \v 17 Puschí̱ xli̱pacs xli̱ca̱tlanca̱ c-xatiyat Judea, tuncán catzi̱ca̱ li̱ca̱cni tatlahu hua̱ntu̱ tlahuani̱t Jesús. \s1 Xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Juan Bautista kalhasquinko̱y Jesús pala huá̱ Cristo, ti̱ xli̱mínat xuani̱t \r (Mateo 11:2-19) \p \v 18 Juan Bautista cátzi̱lh la̱ntla̱ xli̱chihui̱nancán xtascujut Jesús, sa̱mpi̱ hua̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t chuná̱ li̱xakatli̱ko̱lh. Xlá̱ xtanu̱ma̱ c-pu̱la̱chi̱n, chu̱ tasaniko̱lh cha̱tuy hua̱nti̱ xta̱lapu̱lako̱ni̱t, \v 19 ma̱lakacha̱naniko̱lh anta̱ni̱ xlama̱chá̱ Jesús laqui̱mpi̱ nakalhasquinko̱y lapi̱ xli̱ca̱na̱ huá̱ Cristo, hua̱nti̱ xli̱mínat xuani̱t, usuchí̱ natikalhi̱ko̱ycú̱ pala namincú̱ a̱cha̱tum. \v 20 Pus yama̱ chixcuhuí̱n acxni̱ lakcha̱nko̱lh, chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Quinca̱macamimá̱n Juan Bautista laqui̱mpi̱ nacca̱kalhasquiná̱n pala mat xli̱ca̱na̱ huix Cristo hua̱nti̱ namín quinca̱lakma̱xtuyá̱n, usu natimincú̱ a̱li̱sta̱lh hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ Cristo. \p \v 21 Huatiya̱ yuma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ xlacán chinko̱lh, xlacán xucxilhma̱kó̱ la̱ntla̱ Jesús xma̱pacsama̱kó̱ lhu̱hua ta̱tatlaní̱n, chu̱ na̱ chuná̱ hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y pala tú̱ tasoka̱lí̱n, xa̱hua̱ ti̱ xpa̱laktaju̱ko̱ni̱t cspiritu akskahuiní, chu̱ chuna li̱tum la̱ xma̱lacahua̱ni̱ma̱kó̱ lhu̱hua lakatzí̱n. \v 22 A̱li̱sta̱lh acxni̱ tla̱n xucxilhko̱ni̱t li̱ca̱cni̱ xtascújut, pus chuná̱ huaniko̱lh Jesús hua̱ntu̱ luhua xcatziputunko̱y: \p —Capimpítit, chu̱ cali̱ta̱chihui̱nántit Juan hua̱ntu̱ huixín ucxílhtit, chu̱ hua̱ntu̱ kaxpáttit. Luhua pacs cama̱catzi̱ní̱tit Juan yuma̱ hua̱ntu̱ ucxilhni̱tántit, chu̱ kaxpatni̱tántit: pi̱ hua̱nti̱ lakatzi̱ní̱n xlama̱kó̱ chú̱ tla̱n lacahua̱nanko̱y; chu̱ hua̱nti̱ lu̱ntu̱nín xuanko̱ni̱t pacs tla̱n tla̱huanko̱y. Hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y yama̱ lacli̱xcajnit tzitzi huanicán lepra chú̱ pacs pacsma̱kó̱; na̱ chuná̱ hua̱nti̱ akata̱pa̱ xlama̱kó̱, pacs tla̱n kaxmatko̱y; chu̱ hasta makapitzi̱n hua̱nti̱ aya xni̱ko̱ni̱t lakastakuanama̱kó̱ ca̱li̱ní̱n, chu̱ hua̱nti̱ lakli̱ma̱xkaní̱n lama̱kó̱ li̱akchihui̱nanima̱ko̱ca̱ xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ nalakma̱xtuniko̱y xli̱stacnacán. \v 23 Hua̱mpi̱ na̱ cahuanítit pi̱ luhua li̱pa̱xuhu nalatama̱y yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ ni̱ naxlajuanán c-xtali̱pa̱huán acxni̱ aya catzi̱y xatí̱ luhua quit. \p \v 24 Acxni̱ anko̱lhá̱ yama̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ Juan Bautista xmacaminko̱ni̱t, Jesús tzúculh li̱chihui̱nán xpa̱lacata Juan, chuná̱ huaniko̱lh li̱lhu̱hua: “Acxni̱ tiqui̱laklátit Juan anta̱ni̱ xakchihui̱nama̱ c-desierto, ¿tú̱ luhua tiqui̱putzátit, usu xatú̱ luhua qui̱ucxilhputúntit? ¿Pi̱ qui̱ucxilhputúntit cha̱tum chixcú̱ ti̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ kantum ká̱ti̱t tu̱ ni̱ tuhua̱ akxmu̱tya̱huama̱ u̱n? \v 25 Pus lapi̱ ni̱ chuná̱, ¿túcu chi̱nchu̱ qui̱ucxilhputúntit? ¿Pi̱ qui̱ucxilhputúntit cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ luhua lacuán lháka̱t lhaka̱ni̱t? Tamá̱ ni̱ chuná, sa̱mpi̱ huixín catzi̱yá̱tit pi̱ hua̱nti̱ xalactapala̱xlá, chu̱ lacuan lháka̱t lhaka̱ko̱y, chu̱ luhua lakli̱lakáti̱t tasiyuko̱y, pus xlacán antá̱ huilakó̱ c-xchiccan lactlanca ma̱paksi̱naní̱n anta̱ni̱ ca̱tlá̱n nalatama̱ko̱y. \v 26 Xalán ¿xatú̱ chi̱nchu̱ luhua qui̱putzátit? ¿Pa̱ hua̱ xucxilhputuná̱tit cha̱tum profeta? Lapi̱ huá̱ qui̱putzátit, pus li̱huaca̱ tla̱n sa̱mpi̱ quit luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ xli̱ca̱na̱ tama̱ aksti̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ huixín qui̱ucxílhtit a̱tzinu̱ tlak tlanca xma̱xqui̱cani̱t xtascújut ni̱ xahua̱ la̱ xma̱xqui̱ko̱cani̱t xtascujutcan xli̱pacs xalakmaka̱n profetas. \v 27 Pus huatiya̱ tama̱ Juan Bautista hua̱nti̱ li̱chihui̱nán Dios c-xtachihuí̱n hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ anta̱ni̱ chuná̱ huan: \q1 ‘Pu̱lana̱ nacma̱lakacha̱y cha̱tum hua̱nti̱ napu̱laniyá̱n \q1 laqui̱mpi̱ xlá̱ naca̱xtlahuaniti̱lhayá̱n mintiji.’ \m \v 28 Luhua xli̱ca̱na̱ quit cca̱huaniyá̱n pi̱ la̱ntla̱ xli̱pu̱tum chixcuhuí̱n hua̱nti̱ lacachinko̱ni̱t ca̱tuxá̱huat, ni̱ pala cha̱tum anani̱t hua̱nti̱ ma̱accha̱ni̱ni̱t xli̱tlanca Juan Bautista caj xpa̱lacata tlanca xtascújut tu̱ xma̱xqui̱cani̱t; hua̱mpi̱ ma̱squi chuná̱, na̱ mili̱catzi̱tcán pi̱ cati̱huá̱, ma̱squi ti̱ ni̱tu̱ xlakasi̱ hua̱nti̱ Dios namakamaklhti̱nán c-xasa̱sti xtapaksi̱t tu̱ namín, pus huata namakatlajapalacán Juan sa̱mpi̱ xlá̱ a̱tzinú̱ xali̱huacá̱ nali̱tapu̱tlakay xtascújut tu̱ ma̱xqui̱cani̱t.” \p \v 29 Cha̱nchu̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat, hasta ma̱squi xma̱ta̱ji̱nani̱n impuestos hua̱nti̱ kaxmatniko̱lh xtachihui̱n Juan, chu̱ lacasquinko̱lh pi̱ naakmunuko̱y, chuná̱ li̱ma̱siyuko̱lh pi̱ hua̱ntu̱ Dios xlacasquín xpa̱lacatacán luhua talulóktat. \v 30 Huampi̱ hua̱ fariseos, chu̱ laktzokni̱naní̱n hua̱nti̱ ni̱ xlacasquinko̱y naakmunuko̱cán, xlacán ni̱ ma̱tla̱ni̱ko̱lh hua̱ntu̱ Dios xma̱lacnu̱nima̱kó̱. \p \v 31 Huanipalako̱lh: “¿Tú̱ cahuá̱ tla̱n nacta̱ma̱lacxtumi̱ko̱y yuma̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ la̱nchiyu̱ quilhtamacú̱ lama̱kó̱? Usuchí̱, ¿xatú xta̱chuna̱ qui̱taxtuy? \v 32 Xlacán caj xta̱chuná̱ li̱taxtuko̱y la̱ntla̱ yama̱ lactzu̱ camán hua̱nti̱ ni̱ kalhakaxmatni̱nanko̱y, chu̱ hua̱nti̱ kama̱nantahuilako̱y c-tlanca̱ti̱, chu̱ chuná̱ quilhaniko̱y xta̱camán: ‘Pus ¿tú̱ luhua lacasquiná̱tit? Quin aya cca̱li̱skolinín lí̱skolh xtatlaknicán hua̱ntu̱ luhua lacli̱pa̱xuhu tantlí̱n, hua̱mpi̱ huixín ni̱ tantli̱yá̱tit; cca̱li̱quilhtli̱nín aktum tatlí̱n tu̱ li̱tli̱niko̱cán ni̱ní̱n, hua̱mpi̱ huixín ni̱ tasátit.’ \v 33 Luhua xta̱chuná̱ li̱taxtuyá̱tit huixín, sa̱mpi̱ qui̱lachi̱ Juan Bautista c-milaksti̱pa̱ncán, xlá̱ ni̱ xlakati̱y án anta̱ni̱ xmakua̱yancán usu xmakkotnancán, cha̱nchu̱ huixín huaná̱tit pi̱ xkalhi̱y cspiritu akskahuiní. \v 34 Ni̱ li̱maka̱s quilhtamacú̱ cmimpá̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, quit ctzúculh ta̱talakxtumi̱ko̱y hua̱nti̱ lakati̱ko̱y makua̱yanko̱y, chu̱ makkotnanko̱y, hua̱mpi̱ huata chú̱ huixín huampalayá̱tit pi̱ quit luhua tlanca xakotni, chu̱ caj luhua xma̱n hua̱ clacapa̱staca̱ la̱ntla̱ nacua̱yán, xa̱hua̱ quiamigos nactlahuako̱y hua̱nti̱ ma̱ta̱ji̱nanko̱y impuestos, chu̱ hua̱nti̱ luhua makla̱kalhi̱nani̱n chixcuhuí̱n. \v 35 Hua̱mpi̱ quit cca̱huaniyá̱n pi̱ la̱ntla̱ huí̱ xli̱skalalh Dios, antá̱ lacatancs li̱tasiyuma̱ xtascújut c-xlatáma̱t hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ akata̱ksma̱.” \s1 Jesús án lakapaxia̱lhnán cha̱tum fariseo huanicán Simón \p \v 36 Maktum cha̱tum fariseo huánilh Jesús pi̱ caalh c-xchic laqui̱mpi̱ antá̱ nata̱hua̱yana̱chá. Jesús álh, chu̱ acxni̱ cha̱lh xlá̱ tahui̱ c-pu̱hua̱y. \v 37 Na̱ antá̱ ca̱chiquí̱n xlama̱ cha̱tum pusca̱t, hua̱mpi̱ xaaktzanka̱ta̱yán xuani̱t. Acxni̱ xlá̱ cátzi̱lh pi̱ Jesús xani̱t lakapaxia̱lhnán yama̱ fariseo, a̱ma̱ pusca̱t lacapala̱ má̱ca̱xli̱ pa̱tum lumi̱ta̱ xatla̱n perfume, chu̱ lí̱cha̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Jesús. \v 38 Yama̱ koxuta pusca̱t lakatatzokóstalh c-xtantu̱n Jesús, chu̱ tzúculh lakatasay caj la̱ntla̱ xtali̱puhuá̱n, chu̱ la̱ntla̱ xtasama xlakpi̱xtájat xli̱lakchaka̱ma̱, chu̱ xacchíxit xli̱ma̱lacsca̱cama̱, chu̱ tzúculh tantu̱tzu̱ca; chu̱ a̱li̱sta̱lh li̱lactlahuapú̱xtulh c-xtuhuán yama̱ xatla̱n perfume. \v 39 Uma̱ fariseo hua̱nti̱ xlakancani̱t c-xchic, xlá̱ xucxilhma̱ hua̱ntu̱ xtlahuama̱ yama̱ pusca̱t, chuná̱ xla̱ acstulacapá̱stacli: “Lapi̱ xli̱ca̱na̱ cahuá̱ Jesús hua̱ Dios macamini̱t, xlá̱ aya xcátzi̱lh xatú̱ ya̱ xtá̱yat yuma̱ pusca̱t hua̱nti̱ tantu̱xamama̱, sa̱mpi̱ tama̱ pusca̱t luhua xaaktzanka̱ta̱yán, chu̱ cati̱hua̱ chixcú̱ xakatli̱ko̱y.” \v 40 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huánilh yama̱ fariseo: \p —Simón, huí̱ actzu̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ cuaniputuná̱n. \p —Pus caquihuani, ma̱kalhtahuaka̱ná —kalhtí̱nalh. \p \v 41 Jesús chuná̱ huánilh: \p —Maktum xuí̱ cha̱tum chixcú, ma̱tamacu̱nú, hua̱nti̱ xma̱sa̱cuani̱nán tumi̱n, chu̱ cha̱tuy chixcuhuí̱n xma̱sa̱cuani̱ko̱ni̱t xtumi̱n; cha̱tum xlakahuilánilh akquitzis mi̱lh, chu̱ cha̱tum xlakahuilanipá̱ akquitzis ciento. \v 42 Hua̱mpi̱ cumu yama̱ chixcuhuí̱n ni̱ xanán tu̱ nali̱xoko̱naniko̱y, a̱ma̱ ma̱tamacu̱nú̱ ma̱tzanka̱naniko̱lh, chu̱ nia̱lh ma̱ta̱ji̱ko̱lh. Chú̱ huix, caquihuani, ¿xatí cahuá̱ a̱tzinú̱ tlak napa̱xqui̱y, napa̱xcatcatzi̱niy yama̱ chixcú̱ caj xpa̱lacata ma̱tzanka̱naniko̱lh? \p \v 43 Simón chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quit cpuhuán pi̱ ma̱x hua̱ yama̱ chixcú̱ hua̱ntu̱ a̱tzinú̱ luhua lhu̱hua̱ xlakahuilánilh, chu̱ ma̱tzanka̱nánilh. \p —Simón, luhua xli̱ca̱na̱ la̱ntla̱ huana —kálhti̱lh Jesús. \p \v 44 Jesús cacs lakláca̱lh yama̱ pusca̱t, chu̱ chuná̱ huanipá̱ Simón: \p —Huix ucxílhpa̱t yuma̱ pusca̱t, hua̱mpi̱, ¿pi̱ xli̱ca̱na̱ akatá̱kspa̱t hua̱ntu̱ tlahuani̱t? Hua̱ xlá̱ lhu̱hua̱ tu̱ quimpa̱xcatzi̱nima̱. Hua̱mpi̱ ni̱ chuná̱ huix, sa̱mpi̱ acxni̱ ctitanu̱chi̱ c-mínchic, ni̱ pala tzinú̱ ma̱sta̱ chúchut tu̱ nacli̱cha̱chakán, hua̱mpi̱ xlá̱ aya quili̱cha̱chaka̱ni̱t xlakpi̱xtájat, chu̱ quili̱cha̱xacani̱t xacchíxit. \v 45 Huix ni̱ pala tzinú̱ púhuanti̱ pala naquilacatzu̱ca̱ acxni̱ cchilh, hua̱mpi̱ hasta acxni̱ xlá̱ tanu̱ni̱tanchi̱ c-mínchic tzucuni̱t quilactzu̱ca̱ quintantú̱n. \p \v 46 Huix ni̱tú̱ quili̱actlahuápa̱t aceite c-quiakxe̱ka; hua̱mpi̱ hua̱ u̱ma̱ pusca̱t quili̱lactlahuapú̱xtulh xalacuan perfume c-quintantú̱n. \v 47 Pus huá̱ xpalacata cli̱huaniyá̱n pi̱ la̱ntla̱ xli̱pu̱laclhu̱hua̱ hua̱ntu̱ xlá̱ li̱ma̱siyuma̱ xtapa̱xquí̱n, pus na̱ chuná̱ li̱tasiyuma̱ pi̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ xtala̱kalhí̱n pacs ma̱tzanka̱nanicani̱t; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱ luhua lhu̱hua̱ xtala̱kalhí̱n ma̱tzanka̱nanicán ni̱ luhua lhu̱hua̱ lakalhamán, chu̱ li̱pa̱xcatcatzi̱niy hua̱nti̱ ma̱tzanka̱nánilh. \p \v 48 Jesús chuná̱ huánilh yama̱ pusca̱t: \p —Xli̱pacs mintala̱kalhí̱n, quit cma̱tzanka̱naniyá̱n. \p \v 49 Xli̱pacs hua̱nti̱ antá̱ xmakua̱ya̱ma̱kó̱ c-pu̱hua̱y, xlacán chuná̱ tzúculh la̱huaniy xacstucán: \p —¿Tú̱ xlakasi tama̱ chixcú? ¿Tú̱huan chuná̱ quilhpa̱tanu̱y pi̱ tla̱n ma̱tzanka̱nán tala̱kalhí̱n? \p \v 50 Hua̱mpi̱ Jesús huanipá̱ yama̱ pusca̱t: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ cuaniyá̱n, huix aya ma̱akapu̱taxtini̱ta̱ mili̱stacna sa̱mpi̱ quili̱pa̱huani̱ta, pus la̱nchú̱ luhua li̱pa̱xuhu capit c-mínchic. \c 8 \s1 Antá̱ u̱nú̱ li̱chihui̱nancán xatí̱ yama̱ lacchaján hua̱nti̱ xmakta̱yako̱y Jesús \p \v 1 A̱li̱sta̱lh Jesús álh latapu̱li̱y yama̱ lhu̱hua lactzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xuilakó̱ antá̱ lacatzú̱, xli̱akchihui̱nampu̱lay la̱ntla̱ Dios xuili̱putún xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat, chu̱ pacs xta̱lapu̱lako̱y xkalhacu̱tuycan xapo̱stoles. \v 2 Hua̱mpi̱ na̱ xta̱lapu̱lako̱y makapitzi̱n lacchaján hua̱nti̱ xlá̱ xma̱pacsaniko̱ni̱t xtajatatcán, chu̱ makapitzí̱n xca̱ma̱pacsani̱t acxni̱ xpa̱laktaju̱ko̱ni̱t cspiritu akskahuiní. Antá̱ xmaklatla̱huán María hua̱nti̱ xli̱ma̱pa̱cuhui̱cán Magdalena, hua̱ yuma̱ pusca̱t ti̱ xkalhiy xapu̱lana̱ kalhatujun cspiritu akskahuiní, hua̱mpi̱ Jesús xtamacaxtunini̱t; \v 3 chu̱ Juana hua̱nti̱ xpusca̱t xuani̱t Chuza, yuma̱ chixcú̱ hua̱ luhua xta̱scuja gobernador Herodes, xa̱hua̱ Susana, chu̱ lhu̱hua makapitzi̱n lacchaján hua̱nti̱ xlacán xli̱maktayale̱mako̱lh pala tú̱ xlacán xkalhi̱ko̱y. \s1 Xatakalhchihuí̱n cha̱tum chana̱ná \r (Mateo 13:1-9; Marcos 4:1-9) \p \v 4 Cani̱hua̱ xalaní̱n hua̱nti̱ tamacxtumi̱ko̱lh laqui̱mpi̱ naucxilhko̱y Jesús, hua̱mpi̱ acxni̱ luhua lhu̱huatá̱ xtastokko̱ni̱t xlá̱ ca̱li̱xakatli̱ko̱lh aktum takalhchihuí̱n, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \v 5 “Maktum cha̱tum chana̱ná̱ álh chan xtalhtzi xli̱chánat. Acxni̱ xlá̱ cxpuyumakama̱ xli̱chánat, makapitzí̱n tama̱ko̱chá̱ c-tiji, hua̱mpi̱ cumu luhua lhu̱hua̱ ti̱ xtla̱huanko̱y antá, tla̱n lacta̱yami̱ko̱lh, chu̱ na̱ mimpalako̱chá̱ xlacán lactzu̱ spu̱n sacuaqui̱ko̱lh. \v 6 Makapitzi̱n xli̱chánat tama̱ko̱chá̱ ca̱chihuixni; acxni̱ xlacán pulhko̱lh, ni̱ ta̱yaniko̱lh, lacapálaj sca̱cko̱lh sa̱mpi̱ ni̱ xkalhi̱ko̱y chúchut hua̱ntu̱ nali̱stakanta̱yako̱y laqui̱mpi̱ tla̱n nastacko̱y. \v 7 Makapitzi̱n xli̱chánat tama̱ko̱chá̱ ca̱lhtacuní̱n, hua̱mpi̱ acxni̱ xlá̱ pulhli, chu̱ stacko̱lh lhtucú̱n, ma̱aklankanu̱ko̱lh sa̱mpi̱ luhua lhu̱hua̱ a̱ma̱ lhtucú̱n hua̱ntu̱ pulhko̱lh. \v 8 Hua̱mpi̱ makapitzi̱n xli̱chánat tama̱ko̱chá̱ c-xatla̱n tíyat, chu̱ acxni̱ stacko̱lh, luhua lhu̱hua̱ tahuácalh xtahuacatcán; huí̱ tu̱ xkalhi̱y aktum ciento caj la̱ntla̱ akatum quihui.” \p Acxni̱ huanko̱lh yuma̱ tachihuí̱n Jesús luhua pixtlanca̱ chuná̱ huaniko̱lh tachixcuhuí̱tat: “¡Lapi̱ huixín kaxpatpá̱tit quintachihuí̱n, pus caakatá̱kstit hua̱ntu̱ cuaniputún!” \s1 Jesús huan xatú̱ xpa̱lacata̱ li̱chihui̱nanko̱y caj la̱ lactzu̱ cuento \r (Mateo 13:10-17; Marcos 4:10-12) \p \v 9 Caj li̱puntzú̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús kalhasquinko̱lh xatú̱ luhua xuaniputún yama̱ xali̱ucxilhti̱t takalhchihuí̱n. \v 10 Xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: “Huixín xli̱ca̱na̱ pi̱ Dios ca̱ma̱catzi̱ni̱putuná̱n laqui̱mpi̱ naakata̱ksá̱tit hua̱ntu̱ ni̱tí̱ a̱catziy la̱ntla̱ lacapa̱stacni̱t nahuili̱y xasa̱sti xtapáksi̱t u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat, hua̱mpi̱ hua̱ a̱makapitzi̱n tachixcuhuí̱tat acxni̱ cta̱ma̱lacastucni̱ko̱y hua̱ntu̱ tzinu̱ tuhua̱ akata̱kscán hua̱mpi̱ hua̱ntu̱ xlacán lakapasko̱y, xlacán ma̱squi caucxilhko̱lh hua̱ntu̱ nakantaxtuy chunatiyá̱ natamakaxtakko̱y xta̱chuná̱ la̱ ni̱tú̱ ucxilhma̱kó̱, chu̱ acxni̱ nakaxmatko̱y quintachihuí̱n ni̱tí̱ catiakata̱ksko̱lh. \s1 Jesús ma̱akata̱ksni̱nán xatú̱ luhua huaniputún xatakalhchihui̱n chana̱ná \r (Mateo 13:18-23; Marcos 4:13-20) \p \v 11 “Pus chú̱ luhua li̱huana̱ cui̱ntaj catlahuátit, hua̱ na̱má̱ huaniputún a̱ma̱ takalhchihuí̱n hua̱ntu̱ cca̱huanín: Yama̱ li̱chánat, hua̱ huaniputún xtachihui̱n Dios; \v 12 chu̱ yama̱ li̱chánat hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ c-tiji, hua̱ li̱taxtuko̱y hua̱nti̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, hua̱mpi̱ acxni̱ mina̱chá̱ akskahuiní, pacs ma̱pa̱nu̱y yama̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ xuí̱ c-xnacu̱cán laqui̱mpi̱ ni̱ naca̱najlako̱y, chu̱ chuná̱ ni̱ naakapu̱taxtuko̱y xli̱stacnacán. \v 13 Chi̱nchu̱ yama̱ li̱chánat hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ ca̱chihuixni, hua̱ li̱taxtuko̱y yama̱ hua̱nti̱ acxni̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, luhua xli̱ca̱na̱ aktum tapa̱xuhuá̱n ca̱najlako̱y, lakati̱ko̱y, chu̱ tla̱n tlahuako̱y, hua̱mpi̱ cumu ni̱ pu̱lhmá̱n kalhi̱ko̱y xtankáxe̱ka̱ c-tíyat, chu̱ acxni̱ huí̱ tu̱ li̱talactuhuajko̱y, huata mejor caj talacapa̱nu̱ko̱y. \v 14 Chi̱nchu̱ yama̱ li̱chánat hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ ca̱lhtucu̱ní̱n, huá̱ li̱taxtuko̱y hua̱nti̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, hua̱mpi̱ cumu tla̱n c-xlatama̱tcán, chunatiyá̱ xma̱n hua̱ li̱ta̱katzanka̱ko̱y catu̱huá̱ hua̱ntu̱ huí̱ xala ca̱tuxá̱huat, la̱ntla̱ nakalhi̱ko̱y lhu̱hua tumi̱n, usuchí̱ la̱ntla̱ xlacán a̱tzinú̱ luhua tla̱n li̱pa̱xuhu nalatama̱ko̱y, chu̱ na̱ chuná̱ chú̱ li̱ma̱aklankanu̱ko̱y tu̱ ca̱najlako̱ni̱t xtachihui̱n Dios. \v 15 Hua̱mpi̱ yama̱ li̱chánat hua̱ntu̱ tama̱ko̱chá̱ c-xatla̱n tíyat, pus xlacán huá̱ li̱taxtuko̱y yama̱ hua̱nti̱ luhua xli̱pacs xnacu̱cán li̱ca̱najlako̱y xtachihui̱n Dios, hua̱mpi̱ na̱ chuná̱ luhua maktum li̱tanu̱ko̱y pi̱ nama̱kantaxti̱ko̱y, chu̱ chuná̱ tzucuko̱y li̱tzaksako̱y, chu̱ pi̱ tla̱n xtalacapa̱stacnicán, pus chuná̱ li̱ma̱sta̱ko̱y lhu̱hua xtahuacatcán. \s1 Xatakalhchihui̱n aktum mákskot \r (Marcos 4:21-25) \p \v 16 “Na̱ chuna li̱tum, la̱ntla̱ huixín catzi̱yá̱tit, ni̱ pala cha̱tum anán hua̱nti̱ la̱ nama̱pasi̱y aktum mákskot pala nali̱akpulonkxuili̱y tláminc, usu pala c-xtampi̱n pu̱tama̱ natamacanu̱y; hua̱mpi̱ huata tu̱ natlahuay, nahuili̱y anta̱ni̱ ta̱lhmá̱n laqui̱mpi̱ xli̱pacs hua̱nti̱ natanu̱ko̱y c-chiqui naucxilhko̱y mákskot. \v 17 Na̱ chuná̱ ni̱tú̱ anán pala tú̱ caj tze̱k huí̱ xpa̱lacata xtapáksi̱t Dios pala ni̱ juerza pacs nacatzi̱cán, chu̱ na̱ chuná̱ pala tu̱ tze̱k li̱tacatzi̱y hua̱ lapi̱ ni̱ huá̱ xpalacata lacatzucu̱ natacatzi̱y, chu̱ pala ni̱ ca̱lakuá̱n natahuilay. \p \v 18 “Pus huá̱ cca̱li̱huaniyá̱n, luhua xli̱ca̱na̱ cui̱ntaj catlahuátit hua̱ntu̱ la̱nchú̱ cca̱huanimá̱n, sa̱mpi̱ hua̱nti̱ laktzaksay akata̱ksa̱ hua̱ntu̱ kalhi̱y, a̱tzinú̱ natima̱xqui̱cancú̱ ta̱kata̱ksni; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱ tzaksaputún maclacasquín hua̱ntu̱ kalhi̱y, xlá̱ namaklhti̱ko̱cán hasta ma̱squi xma̱n hua̱ hua̱ntu̱ xlá̱ kalhi̱y.” \s1 Jesús ma̱siyuy xatí̱ luhua xtzi, chu̱ xnata̱lán \r (Mateo 12:46-50; Marcos 3:31-35) \p \v 19 Maktum acxni̱ Jesús xkalhchihui̱nama̱ c-aktum chiqui, chinko̱lh xtzi, xa̱hua̱ xnata̱lán, hua̱mpi̱ xlacán ni̱ lay xtanu̱ko̱ya̱chá̱ sa̱mpi̱ luhua lhu̱hua̱ xtzamacán. \v 20 Cha̱tum huánilh Jesús: \p —Mintzí, xa̱hua̱ minata̱lán putzama̱kó̱n, sa̱mpi̱ mat ta̱chihui̱namputunko̱yá̱n. \p \v 21 Jesús chuná̱ huaniko̱lh hua̱nti̱ antá̱ xta̱tanu̱ma̱kó̱: \p —Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ xli̱pacs hua̱nti̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, chu̱ li̱tzaksako̱y hua̱ntu̱ xlá̱ li̱ma̱paksi̱ko̱y, pus xli̱ca̱na̱ hua̱ tamá̱ quintzí, xa̱hua̱ quinata̱lán. \s1 Jesús ma̱cacsako̱y u̱n, chu̱ ta̱kaya̱huaná \r (Mateo 8:23-27; Marcos 4:35-41) \p \v 22 Tílalh maktum pi̱ Jesús ta̱taju̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-aktum pu̱tacutnu, sa̱mpi̱ xlá̱ huaniko̱lh pi̱ xamputún c-xa̱quilhtu̱tu ta̱kaya̱huaná, chu̱ lacapala̱ taca̱xko̱lh, chu̱ anko̱lh. \v 23 Cha̱nchu̱ pi̱ xli̱makua xpa̱tacutnama̱kó̱ c-chúchut, Jesús lhtatatáma̱lh c-pu̱tacutnu. Chu̱ acxni̱ aya c-xíta̱t xanko̱ya̱chá̱ c-ta̱kaya̱huaná luhua palha u̱n tahuilachi̱ hasta tzúculh taju̱y chúchut, chu̱ a̱tzinú xuani̱t aya xtakalhtzamay, chu̱ xlaktzanka̱putún c-chúchut. \v 24 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t lakanko̱lh anta̱ni̱ xmá̱; ma̱lakastakuani̱ko̱lh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¡Ma̱kalhtahuaka̱ná, cata̱qui sa̱mpi̱ mu̱xtuma̱hu! \p Jesús tá̱qui̱lh, chu̱ li̱ma̱paksi̱ko̱lh yama̱ ú̱n, chu̱ ta̱kaya̱huaná̱ pi̱ catácacsli, pus pu̱tum cacs tahuilako̱lh, chu̱ na̱ luhua tácacsli̱ chúchut. \p \v 25 Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —¿Ní chú̱ álh mintaca̱najlacán pi̱ huixín huaná̱tit pi̱ xli̱ca̱na̱ quili̱pa̱huaná̱tit? \p Hua̱mpi̱ cumu xlacán luhua tla̱n xpe̱cuankoni̱t, caj cacs xli̱lacahuanko̱y, chu̱ xacstucán chuná̱ xla̱kalhasquinko̱y: \p —Pus ¿tú̱ cahuá̱ li̱tlihuaka̱ kalhi̱y yuma̱ chixcú̱ pi̱ ma̱squi hua̱ u̱n, chu̱ ta̱kaya̱huaná lakachixcuhui̱ko̱y acxni̱ xlá̱ ma̱paksi̱ko̱y? \s1 Cha̱tum chixcú̱ xala c-Gadara xma̱lakahuitini̱t cspiritu akskahuiní \r (Mateo 8:28-34; Marcos 5:1-20) \p \v 26 Acxni̱ pa̱tacutko̱lh ta̱kaya̱huaná, cha̱nko̱lh c-aktum tíyat huanicán Gadara, pi̱ li̱quilhtu̱án xuilachá xata̱kaya̱huana Galilea. \v 27 Acxni̱ Jesús tácutli̱ c-pu̱tacutnu, tuncán milh pa̱xtoka̱ cha̱tum chixcú̱ antá̱ xalá. Yama̱ chixcú maka̱sá la̱ntla̱ xma̱lakahuiti̱ni̱t cspiritu akskahuiní, xa̱huachí̱ xlá̱ ni̱ xlhaka̱nán, chu̱ ni̱ pala maktum lacatum xtahuilay c-aktum chiqui, huata caj xca̱tasatapu̱li̱y c-xtampi̱n sipi̱ anta̱ni̱ xma̱acnu̱ko̱cán ni̱ní̱n. \v 28-29 Maklhu̱hua̱ tzaksako̱lh ti̱ antá̱ xalaní̱n, xchi̱huili̱putunko̱y a̱ma̱ chixcú̱ laqui̱mpi̱ lacatum natahuilay, chu̱ xli̱chi̱huili̱ko̱y cadenas c-xca̱macaní̱n, xa̱hua̱ c-xca̱tantu̱ni̱n, hua̱mpi̱ cumu yama̱ cspiritu akskahuiní xma̱xqui̱y xli̱tlihuaka, pacs xlacputxko̱y, chu̱ mákat xtza̱lay, xán c-desierto anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán. Acxni̱ xlá̱ lákcha̱lh Jesús, xlá̱ tuncán huánilh yama̱ cspiritu akskahuiní̱ pi̱ camakáxtakli̱ yama̱ chixcú, hua̱mpi̱ xlá̱ lakatatzokóstalh Jesús, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata quinca̱li̱soka̱li̱ya? Quit ccatzi̱y pi̱ huix Jesús xkahuasa tlanca xlacatzucut Dios, xa̱huachí̱ huix caj quinca̱ma̱pa̱ti̱ni̱putuna; pus luhua catlahua̱ tlanca li̱tlá̱n ni̱ caquinca̱ma̱pa̱ti̱ni. \p \v 30 Jesús chuná̱ kalhásquilh yama̱ cspiritu akskahuiní: \p —¿Tú̱ mintucuhuiní̱ kalhi̱ya? \p Xlá̱ kalhtí̱nalh: \p —Quinca̱li̱ma̱pa̱cuhui̱caná̱n Legión. \p Huá̱ chuná̱ xlá̱ li̱kalhtí̱nalh sa̱mpi̱ yama̱ cspiritu akskahuiní̱ luhua clhu̱huacán xuanko̱ni̱t hua̱nti̱ xpuxcu̱naniko̱ni̱t yama̱ chixcú. \v 31 Yama̱ cspiritucan akskahuiní squiniko̱lh li̱tlá̱n Jesús pi̱ ni̱ namaca̱nko̱y c-pu̱pa̱tí̱n. \v 32 Antá̱ lacatzú̱ c-ka̱stí̱n xputxua̱yantla̱huanko̱y lhu̱hua paxni, pus xlacán huaniko̱lh pi̱ cama̱xqui̱ko̱lh talacasquín napa̱laktaju̱ko̱y yama̱ paxni. Jesús ma̱xqui̱ko̱lh talacasquín. \v 33 Ma̱n hua̱ lacasquiniko̱lh Jesús, taxtuko̱lh yama̱ lhu̱hua̱ cspiritu akskahuiní, aya pa̱laktaju̱ko̱lh paxni, pero yuma̱ kampu̱tum paxni tzucuko̱lh kosnanko̱y, anko̱lh lacatum anta̱ni̱ luhua c-xuástat, antá̱ chu̱ taju̱ko̱chá̱ c-chúchut, chu̱ jicsuako̱lh c-ta̱kaya̱huaná. \v 34 Cha̱nchu̱ hua̱nti̱ xmaktakalhma̱kó̱ paxni, acxni̱ ucxilhko̱lh hua̱ntu̱ xlani̱t, caj la̱ xtape̱cuacán takosú̱n tza̱lako̱lh, chu̱ cati̱huá̱ tzucuko̱lh ta̱li̱chihui̱nanko̱y ti̱ xlacán xma̱noklhuko̱y ca̱chiquí̱n, chu̱ ca̱pu̱cuxtú̱n. \v 35 Puschí̱ lhu̱hua̱ ti̱ anko̱lh ucxilhko̱y hua̱ntu̱ xqui̱taxtuni̱t. Acxni̱ xlacán cha̱nko̱lh anta̱ni̱ xuí̱ Jesús, ucxilhko̱lh chixcú̱ ti̱ xapu̱lana̱ xkalhi̱y yama̱ kampu̱tum cspiritu akskahuiní, antá̱ xlá̱ cajá xuí̱ c-xtuhuan Jesús, tla̱n xlhaka̱nani̱t, na̱ luhua actancsá xuí̱ c-xtalacapa̱stacni. Hua̱mpi̱ xlacán pe̱cuanko̱lh. \v 36 Makapitzí̱n hua̱nti̱ luhua xucxilhko̱ni̱t hua̱ntu̱ xlani̱t, tzucuko̱lh li̱chihui̱nanko̱y la̱ntla̱ Jesús xma̱pacsani̱t chixcú̱ hua̱nti̱ xkalhiy cspiritu akskahuiní, chu̱ xpa̱lacatacan paxni. \v 37 Pus huá̱ xpalacata, yama̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xala c-Gadara squiniko̱lh li̱tlá̱n Jesús pi̱ catatampú̱xtulh c-xtiyatcán sa̱mpi̱ luhua xpe̱cuaniko̱y. Jesús juerza táju̱lh c-pu̱tacutnu, chu̱ álh a̱lacatanu̱. \v 38 Cha̱nchu̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xtaxtuniko̱ni̱t akskahuiní̱n, huánilh Jesús pi̱ camá̱xqui̱lh talacasquín na̱ nasta̱laniy, hua̱mpi̱ Jesús li̱ma̱páksi̱lh pi̱ catamakáxtakli̱, chu̱ chuná̱ huánilh: \p \v 39 —Huata xatlá̱n huix catáspitti̱ c-mínchic, chu̱ cati̱huá̱ cali̱xakatli̱kó̱ xpa̱lacata tlanca li̱tlá̱n tu̱ tlahuanini̱tán Dios. \p Yama̱ chixcú̱ xlá̱ álh, chu̱ cati̱huá̱ li̱xakatli̱ko̱lh la̱ntla̱ Jesús xma̱pacsani̱t. \s1 Cha̱tum pusca̱t xamaniy xlhaka̱t Jesús, chu̱ pacsa \r (Mateo 9:18-26; Marcos 5:21-43) \p \v 40 Acxni̱ Jesús tacutpalachá̱ c-xa̱quilhtu̱tu ta̱kayahuaná, la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tat luhua cha̱pa̱xuhua̱na̱ qui̱pa̱xtokko̱lh sa̱mpi̱ xlacán aya xkalhkalhi̱ma̱kó̱. \v 41 Na̱ acxnitiyá̱ chilh cha̱tum chixcú̱ xuanicán Jairo; yuma̱ chixcú̱ luhua tali̱pa̱hu xuani̱t, chu̱ na̱ luhua xpuxcu̱naniko̱y c-xpu̱kalhtahuacan judíos hua̱ntu̱ xuí̱ c-Capernaum. Acxni̱ xlá̱ lákcha̱lh, lakatatzokóstalh c-xlacati̱n Jesús, chu̱ huánilh pi̱ catláhualh li̱tlá̱n catá̱alh c-xchic. \v 42 Sa̱mpi̱ xuí̱ caj xma̱n cha̱stum xtzuma̱t, xlá̱ cajcu̱ akcu̱tuy ca̱ta̱ xkalhi̱y, hua̱mpi̱ chú̱ xta̱tatlay, chu̱ luhua snu̱n xuaní̱t, xni̱majá. \p Acxni̱ Jesús xta̱amajá, luhua li̱lhu̱hua̱ sta̱laniko̱lh c-tiji, chu̱ hasta xla̱lacxquititi̱lhako̱y. \v 43 Cha̱nchu̱ na̱ antá̱ csta̱lama̱ cha̱tum pusca̱t, hua̱mpi̱ xlá̱ xkalhi̱y aktum tajátat, chu̱ cstajmakama̱ kalhni, ma̱x pala aya xle̱ma̱ xli̱akcu̱tuy ca̱ta̱ la̱ntla̱ xlá̱ chuná̱ xtzucuni̱t, chu̱ pacs tu̱ xkalhi̱y xtumi̱n aya xli̱lactlahuami̱ko̱ni̱t caj la̱ntla̱ xma̱cuchi̱ma̱kó̱ ma̱cuchi̱naní̱n; hua̱mpi̱ ni̱ pala cha̱tumá̱ ti̱ luhua xma̱pacsalh. \v 44 Yama̱ pusca̱t c-xcha̱ka̱n Jesús tze̱k minchá̱, chu̱ xamánilh c-xtampaksta̱n xlháka̱t, pus acxnitiyá tuncán tachókolh la̱ntla̱ xlá̱ cstajmakama̱ kalhni. \v 45 Jesús tachókolh, chu̱ chuná̱ kalhasquiní̱nalh: \p —¿Tí̱ xámalh quilháka̱t? \p Hua̱mpi̱ cumu ni̱ pala cha̱tum kalhtasiyúnilh pala tí̱ xámalh, Pedro chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, huix ucxílhpa̱t pi̱ luhua tzamacán, chu̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat lacatum lacatum toklhma̱kó̱n. \p \v 46 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huá̱: \p —Hua̱mpi̱ huí̱ cha̱tum hua̱nti̱ kas chuná̱ tze̱k quintoklhni̱t, sa̱mpi̱ tla̱n cmakcátzi̱lh pi̱ huí̱ hua̱nti̱ cli̱ma̱pácsalh quili̱tlihuaka la̱nchiyú̱. \p \v 47 Yama̱ pusca̱t acxni̱ xlá̱ cátzi̱lh pi̱ xma̱noklhucani̱t, laktalacatzúhui̱lh, hua̱mpi̱ caj clhpipiti̱lhay milh, lakatatzokóstalh c-xlacati̱n Jesús, chu̱ talaksiyúnilh c-xlacati̱ncán xli̱pacs tachixcuhuí̱tat xatú̱ xpa̱lacata̱ xli̱xamanini̱t xlháka̱t; chu̱ huánilh pi̱ la̱ xamánilh xlháka̱t tuncán tatlá̱ni̱lh. \v 48 Jesús chuná̱ huánilh: \p —Na̱na̱, huix aya tatla̱ni̱ni̱ta, sa̱mpi̱ luhua xli̱ca̱na̱ quili̱pá̱huanti, pus chu̱ luhua cha̱pa̱xuhua̱na̱ capit c-mínchic. \p \v 49 Jesús chunacú̱ xchihui̱nama̱ acxni̱ chilh cha̱tum lacscujni, xlá̱ antá̱ minchá̱ c-xchic Jairo, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Huata ma̱x nia̱lh xma̱makapali̱ Quimpu̱chinacán, sa̱mpi̱ mintzuma̱t aya ni̱lh. \p \v 50 Hua̱mpi̱ káxmatli̱ Jesús tu̱ xquilhuama̱, chu̱ chuná̱ huánilh Jairo: \p —Huix luhua xli̱ca̱na̱ caquili̱pá̱huanti, chu̱ ni̱ capé̱cuanti, sa̱mpi̱ yama̱ mintzuma̱t natatla̱ni̱y. \p \v 51 Acxni̱ cha̱nko̱lh cchiqui, ti̱ni̱ xatí̱ lacasquínilh nata̱tanu̱y, huata caj xma̱n huá̱ ta̱tanu̱ko̱lh Pedro, Santiago, chu̱ Juan, xa̱hua̱ xtzi, chu̱ xtla̱t yama̱ tzuma̱t. \v 52 La̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat pacs xtasama̱kó̱, chu̱ xli̱puhuama̱kó̱, hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Ni̱ catasátit sa̱mpi̱ tama̱ tzuma̱t ni̱tú̱ ni̱ma̱, pus xlá̱ caj lhtatama̱. \p \v 53 Hua̱mpi̱ xlacán caj li̱li̱tzi̱nko̱lh hua̱ntu̱ huaniko̱lh sa̱mpi̱ xlacán lacatancs xcatzi̱ko̱y pi̱ xni̱ni̱t. \v 54 Acxni̱ cha̱lh anta̱ni̱ xlá̱ xmá̱ yama̱ tzuma̱t, xlá̱ macachípalh, chu̱ palha̱ chuná̱ huánilh: \p —¡Tzuma̱t, cata̱qui! \p \v 55 Caj la̱ntla xakátli̱lh, yama̱ tzuma̱t lakastakuánalh, chu̱ tuncán tá̱qui̱lh. A̱li̱sta̱lh Jesús huaniko̱lh pi̱ cama̱hui̱ca̱. \v 56 Cha̱nchu̱ xtla̱t, chu̱ xtzi, caj luhua cacs xli̱lacahuanko̱y hua̱ntu̱ xtlahuani̱t, hua̱mpi̱ Jesús tili̱ma̱paksi̱ko̱lh pi̱ ti̱ni̱ nahuaniko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xtlahuani̱t. \c 9 \s1 Jesús án ma̱lacscujuko̱y kalhacu̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t \r (Mateo 10:5-15; Marcos 6:7-13) \p \v 1 Maktum Jesús ma̱makstokko̱lh kalhacu̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ macama̱xqui̱ko̱lh li̱tlihuaka, chu̱ li̱ma̱paksí̱n laqui̱mpi̱ tla̱n nama̱pacsako̱y ti̱pa̱lhu̱hua tajátat, chu̱ natamacaxtuko̱y cspiritu akskahuiní c-xtiyatli̱huacan hua̱nti̱ xakchipako̱ni̱t xtalacapa̱stacnicán. \v 2 Huá̱ luhua li̱ma̱lakacha̱ko̱lh laqui̱mpi̱ nali̱akchihui̱nanko̱y la̱ntla̱ Dios xma̱tzuqui̱putún xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat, chu̱ laqui̱mpi̱ nama̱pacsako̱y pacs hua̱nti̱ ta̱tatlako̱y. \v 3 Acxni̱ ni̱ xa̱anko̱y chuná̱ huaniko̱lh: \p —Ni̱tú̱ tili̱piná̱tit hua̱ntu̱ namaclacasquiná̱tit c-tiji, xta̱chuna̱ pala mili̱xtokocán, na̱ ni̱ pala mimpu̱xtokocán, ni̱ pala hua̱ntu̱ nahuayá̱tit, ni̱ pala mintumi̱ncán. Caj xma̱n hua̱ cali̱pítit milhaka̱tcán hua̱ntu̱ lhaka̱ni̱tántit, chu̱ ni̱ cali̱pítit macatiyú̱n. \v 4 Chu̱ anta̱ni̱ nachipiná̱tit c-aktum ca̱chiquí̱n caputzátit huixín aktum chiqui̱ anta̱ni̱ naca̱ma̱nu̱caná̱tit, antá̱ natamakaxtaká̱tit hasta ni̱li̱huayá̱ nataca̱xpalayá̱tit napiná̱tit a̱lacatanu̱. \v 5 Hua̱mpi̱ anta̱ni̱ ni̱ naca̱makamaklhti̱nancaná̱tit, pus lacapala̱ cataxtútit yama̱ ca̱chiquí̱n, chu̱ acxni̱ nataxtuyá̱tit catincxmakántit pokxni̱ hua̱ntu̱ ca̱lactahuacán c-mintantu̱ncán laqui̱mpi̱ chuná̱ naucxilhko̱y yama̱ chixcuhuí̱n pi̱ nia̱lh mincuentajcán lapi̱ naaktzanka̱ko̱y. \p \v 6 Cha̱nchu̱ xlacán taca̱xko̱lh, chu̱ lacaxtum anko̱lh c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n, xli̱akchihui̱nampu̱lako̱y xtachihui̱n Dios la̱ntla̱ xlá̱ xlakma̱xtuputunko̱y tachixcuhuí̱tat, chu̱ na̱ chuná̱ xma̱pacsako̱y cati̱huá̱ hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y caxatu̱cahua̱ tajátat. \s1 Herodes lakapasputún xatí̱ yama̱ Jesús \r (Mateo 14:1-12; Marcos 6:14-29) \p \v 7 Milh quilhtamacú̱ acxni̱ yama̱ tlanca ma̱paksi̱na Herodes cátzi̱lh la̱ntla̱ xli̱chihui̱nancán lhu̱hua̱ lactlanca tascújut tu̱ xtlahuama̱ Jesús, hua̱mpi̱ xlá̱ ni̱ xcatzi̱y xatú̱ luhua naca̱najlay sa̱mpi̱ huí̱ ti̱ xuan pi̱ mat Juan Bautista xlakastakuanani̱t ca̱li̱ní̱n, \v 8 hua̱mpi̱ makapitzí̱n huí̱ ti̱ xuanko̱y pi̱ mat huá̱ profeta Elías, xastacna xmimpalani̱t ca̱tuxá̱huat, chu̱ makapitzí̱n xuampalako̱y pi̱ ma̱x ni̱ tzanka̱y tí̱ profeta hua̱nti̱ xlama̱kó̱ xamaká̱n quilhtamacú̱, hua̱mpi̱ chú̱ mat xlá̱ xlakastakuanani̱t ca̱li̱ní̱n. \v 9 Hua̱mpi̱ gobernador Herodes chuná̱ xuán: \p —Pus ¿tí̱ cahuá̱ tama̱ chixcú hua̱nti̱ huancán pi̱ mat luhua tlahuako̱y lactlanca, chu̱ li̱ca̱cni tatlahu? Sampi̱ yama̱ Juan Bautista quit luhua ma̱n cma̱pixca̱acti̱nani̱t xakxeka. \p Chu̱ cumu Herodes ni̱ xlakapasa̱ Jesús, luhua juerza xlakapasputún. \s1 Jesús ma̱hui̱ko̱y li̱huaca akquitzis mi̱lh tachixcuhuí̱tat \r (Mateo 14:13-21; Marcos 6:30-44; Juan 6:1-14) \p \v 10 Acxni̱ yama̱ kalhacu̱tuy apóstoles, usu tama̱lakachá̱n qui̱taspitko̱lh, tzucuko̱lh li̱ta̱kalhchihui̱nán Jesús pacs hua̱ntu̱ xtlahuako̱ni̱t, chu̱ qui̱taxtuko̱ni̱t, hua̱mpi̱ xlá̱ lacatanu̱ le̱nko̱lh, caj c-xpa̱nú̱tat, lacatum anta̱ni̱ tzili̱s ca̱huán, pus antá̱ cha̱nko̱lh lacatzú̱ c-aktum ca̱chiquí̱n huanicán Betsaida. \v 11 Hua̱mpi̱ acxni̱ xli̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tat catzi̱ko̱lh anta̱ni̱ nacha̱nko̱y sta̱laniko̱lh. La̱ntla̱ xlakcha̱nti̱lhako̱y anta̱ni̱ xuí̱ Jesús, xlá̱ li̱pa̱xuhu xakatli̱ko̱lh, chu̱ tzúculh li̱ta̱chihui̱nampalako̱y la̱ntla̱ Dios xlacasquín calatama̱ko̱lh c-xasa̱sti xtapáksi̱t hua̱ntu̱ nahuili̱y ca̱tuxá̱huat, chu̱ hua̱nti̱ lakminko̱lh ta̱tatlaní̱n, xlá̱ ma̱pacsako̱lh. \v 12 Acxni̱ chu̱ luhua aya xko̱tanu̱y, tilaktalacatzuhui̱ko̱lh a̱ma̱ kalhacu̱tuy xapóstoles, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱ u̱nú̱ anta̱ni̱ huilahu, tzili̱s ca̱huán, ni̱tú̱ ya̱kó̱ chiqui, huata xatlá̱n cahuanikó̱ yuma̱ tachixcuhuí̱tat caanko̱lhá̱ c-xchiccán, usuchí̱ anta̱ni̱ huilakó̱ lactzu̱ ca̱chiquí̱n laqui̱mpi̱ antá̱ namaklaktuncuhuiko̱y, chu̱ antá̱ naputzako̱y pala tú̱ nahuako̱y. \p \v 13 Hua̱mpi̱ Jesús huaniko̱lh: \p —Huata xatlá̱n huixiná̱ cama̱hui̱kó̱tit. \p —Hua̱mpi̱ na̱ ni̱ pala quin ni̱tú̱ ckalhi̱ya̱hu lhu̱hua caxtala̱nchu̱, caj xma̱n macquitzis, xa̱hua̱ tantuy squi̱ti. Ma̱n chá̱ hua̱ lapi̱ nacana̱hu tama̱huaya̱hu hua̱ntu̱ nata̱hua̱ko̱ya̱hu yuma̱ tachixcuhuí̱tat —kalhti̱nanko̱lh xlacán. \p \v 14 Huá̱ chuná̱ xlacán li̱huaniko̱lh sa̱mpi̱ luhua lhu̱hua tachixcuhuí̱tat xuani̱t, ma̱x pala akquitzis mi̱lh xma̱n hua̱ chixcuhuí̱n, tanuj cuenta̱ lacchaján, chu̱ lactzu̱ camán. Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Cahuanikó̱tit pi̱ natahuilako̱y caj kampu̱tu kampu̱tu̱ pala ita̱tna ciento kampu̱tunu. \p \v 15 Pus xlacán chuná tlahuako̱lh, chu̱ pacs tahuilako̱lh. \v 16 Cha̱nchu̱ Jesús tíyalh yama̱ macquitzis caxtala̱nchu̱, chu̱ tantuy squi̱ti, láca̱lh c-akapú̱n, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios xlí̱huat, chu̱ acxni̱ lakchakako̱lh macama̱xqui̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t laqui̱mpi̱ xlacán nama̱akpitziniko̱y tachixcuhuí̱tat. \v 17 Pacs chí̱ tihua̱yanko̱lh, na̱ tla̱n tikalhkasko̱lh; a̱li̱sta̱lh ma̱macxtumi̱palako̱lh hua̱ntu̱ akatá̱xtulh, ma̱tzamako̱lh pa̱cu̱tuy pakxu̱ xatalakchakatamá̱n caxtala̱nchu̱, chu̱ squi̱ti. \s1 Pedro li̱chihui̱nán pi̱ hua̱ Jesús, Cristo hua̱nti̱ mini̱t lakma̱xtunán. \r (Mateo 16:13-19; Marcos 8:27-29) \p \v 18 Cha̱nchu̱ tílalh maktum, acxni̱ xacstutlahuama̱ xoración Jesús, antá̱ xta̱huilako̱y xli̱ma̱kalhtahuáke̱t, xamaktum xlá̱ tikalhasquinko̱lh huaniko̱lh: \p —¿Xatí̱ quit quili̱quilhanko̱y tachixcuhuí̱tat? \p \v 19 Xlacán chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Huí̱ ti̱ huan pi̱ mat huix Juan Bautista; a̱makapitzí̱n huanko̱y pi̱ mat huix profeta Elías, hua̱mpi̱ a̱makapitzí̱n huampalako̱y pi̱ ma̱x huix ti̱ cha̱tum profeta hua̱nti̱ xlama̱kó̱ xamaka̱n quilhtamacú̱, hua̱mpi̱ chú̱ mat lakastakuanani̱ta̱ ca̱li̱ní̱n. \p \v 20 —Tla̱n, hua̱mpi̱ ¿chá̱ huixín? ¿Tí̱ luhua quit quili̱quilhpiná̱tit! —kalhasquinko̱lh Jesús. \p Pedro chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quit ccatzi̱y pi̱ huix Cristo hua̱nti̱ Dios lacsacni̱t pi̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n. \p \v 21 Cha̱nchu̱ xlá̱ li̱huaniko̱lh, na̱ li̱ma̱paksi̱ko̱lh pi̱ ti̱ni̱ nahuaniy yumá̱. \v 22 Na̱ chuná̱ xlá̱ huanipalako̱lh: \p —Huixín na̱ cacatzí̱tit pi̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, xlacasquinca̱ pi̱ lhu̱hua̱ tu̱ nacpa̱ti̱y, chu̱ luhua maktum xli̱ca̱na̱ naquilakmakanko̱y lakko̱lún, chu̱ xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ laktzokni̱naní̱n. Naquimakni̱cán, hua̱mpi̱ xli̱aktutu quilhtamacú̱ quit naclakastakuanán ca̱li̱ní̱n. \s1 Hua̱nti sta̱laniputún Jesús cacátzi̱lh tu̱ napa̱ti̱nán \r (Mateo 16:20-28; Marcos 8:30-9:1) \p \v 23 A̱li̱sta̱lh xli̱pacscán chuná̱ huaniko̱lh: \p —Pus lapi̱ huí̱ cha̱tum huixín ti̱ luhua xli̱ca̱na̱ maktum quista̱laniputún, capa̱tzánka̱lh hua̱ntu̱ xlá̱ xkalhi̱y xtalacapa̱stacni, chu̱ nia̱lh calacapá̱stacli̱ tu̱ xacstutalacasquín, chu̱ calé̱lh xcru̱z cha̱li̱ cha̱lí̱, chu̱ caquista̱lánilh hasta ma̱squi chuna tla̱n cali̱macamá̱sta̱lh xlatáma̱t caj quimpa̱lacata. \v 24 Sa̱mpi̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ puhuán nama̱laktaxti̱y xlatáma̱t u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat, pus huata luhua lacatancs pi̱ namakatzanka̱y; hua̱mpi̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ nama̱laktzanka̱y xlatáma̱t caj quimpa̱lacata, huata xlá̱ cha̱catzi̱ya̱ nama̱laktaxti̱y c-xlacati̱n Dios. \v 25 Na̱ chuna li̱tum, ¿tú̱ xtápalh qui̱taxtuniy cha̱tum lapi̱ tla̱n xkálhi̱lh pacs tu̱ anán ca̱tuxá̱huat, hua̱mpi̱ lapi̱ chuná̱ nali̱makatzanka̱y xlatáma̱t c-xlacati̱n Dios? \v 26 Pus na̱ chuna li̱tum, lapi̱ hua̱ cha̱tum ti̱ naquili̱ma̱xanán, usuchí̱ nali̱ma̱xanán quintachihuí̱n, na̱ chuná̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, na̱ nacli̱ma̱xanán acxni̱ nacmimpalay cca̱tuxá̱huat la̱ cha̱tum li̱ca̱cni rey, cli̱mímaj nahuán xli̱pacs xli̱makatlihuaka Quintla̱tican Dios, xa̱hua̱ xángeles. \v 27 Na̱ luhua xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ makapitzí̱n hua̱nti̱ lama̱kó̱ la̱nchiyú̱, chu̱ hua̱nti̱ u̱nú̱ laya̱kó̱, hasta ni̱ a̱ni̱ko̱y nahuán acxni̱ xli̱ca̱na̱ naucxilhko̱y la̱ntla̱ Dios nahuili̱y xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat. \s1 Jesús li̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱y kalhatutu xli̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ kalhi̱y tlanca li̱tlihuaka \r (Mateo 17:1-8; Marcos 9:2-8) \p \v 28 Ma̱x pala aktzayan quilhtamacú̱ xlacatza̱lani̱t la̱ntla̱ chuná̱ xta̱kalhchihui̱nanko̱ni̱t Jesús, ta̱talaca̱cxtuko̱lh kalhatutu xli̱ma̱kalhtahuáka̱t c-aktum ka̱stí̱n laqui̱mpi̱ antá̱ natlahuay oración, xma̱n hua̱ ta̱anko̱lh Pedro, Santiago, chu̱ Juan. \v 29 Cha̱nchu̱ xli̱makua xtlahuama̱ xoración, la̱ntla̱ c-xlacán, luhua tanu̱ tasíyulh, xa̱huachí̱ la̱ntla̱ xli̱tlanca xlháka̱t, luhua snapapa huanko̱lh, chu̱ luhua stalanka xmakaxkaka̱nán. \v 30 Acxnitiyá̱ caj xamaktum tasiyuko̱lh cha̱tuy chixcuhuí̱n hua̱nti̱ tzucuko̱lh ta̱la̱xakatli̱ko̱y; cha̱tum Moisés xuani̱t, chu̱ cha̱tum xamaka̱n profeta Elías. \v 31 Anta̱ni̱ xlacán xlaya̱kó̱, xli̱stiliko̱ni̱t aktum li̱lakati̱t xkakánat; hua̱ xlacán xli̱chihui̱nama̱kó̱ la̱ntla̱ napa̱ti̱nán Jesús c-Jerusalén, chu̱ la̱ntla̱ namakni̱cán. \v 32 Ma̱squi Pedro, chu̱ a̱makapitzí̱n, luhua clhtataputuxni̱ko̱yá, juerza lacata̱yaniko̱lh, sa̱mpi̱ xucxilhma̱kó̱ la̱ntla̱ xkalhi̱y li̱tlihuaka Jesús, xa̱hua̱ a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ xta̱laya̱kó̱. \v 33 Cha̱nchu̱ tílalh pi̱ acxni̱ yama̱ chixcuhuí̱n aya xama̱kó̱, Pedro chuná̱ huánilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná Jesús, ¡luhua xali̱huaca̱ tla̱n pi̱ u̱nú̱ macxtum huiláhu! Uctlahuaya̱hu aktutu lactzu̱ chiqui, aktum milá, aktum xla Moisés, chu̱ aktum xla Elías. \p Hua̱ chuná̱ xlá̱ li̱hua̱ Pedro sa̱mpi̱ caj la̱ntla̱ xpe̱cuaxni̱ko̱ni̱t, ni̱ xcatzi̱y tu̱ xquilhuama̱. \v 34 Chunacú̱ xquilhuama̱ yumá̱, acxni̱ minchá̱ c-akapú̱n luhua tlanca puclhni akmiliko̱lh, chu̱ hasta ma̱lakapa̱tze̱kko̱lh; acxni̱ xlacán catzi̱ko̱lh pi̱ xtanu̱ma̱kó̱ c-xlacni, luhua pe̱cuanko̱lh. \v 35 Chu̱ antá̱ c-xlacni puclhni kaxmatko̱lh xtachihui̱n Dios, chuná̱ huá̱: “Hua̱ yumá̱ quincam ti̱ luhua cpa̱xqui̱y, xma̱n huá̱ cakalhakaxpáttit.” \p \v 36 A̱li̱sta̱lh acxni̱ nia̱lh takáxmatli̱ yuma̱ tachihuí̱n, ucxilhko̱lh pi̱ ca̱ta xacstu Jesús xlacahuaya̱. A̱li̱sta̱lh la̱ntla̱ lacatzá̱lalh quilhtamacú̱, a̱ma̱ kalhatutu xli̱ma̱kalhtahuáka̱t ni̱tí̱ li̱ta̱chihui̱nanko̱lh hua̱ntu̱ xlacán xucxilhko̱ni̱t. \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum kahuasa hua̱nti̱ xkalhiy cspiritu akskahuiní \r (Mateo 17:14-21; Marcos 9:14-29) \p \v 37 Cha̱nchu̱ tílalh li̱cha̱lí̱, acxni̱ qui̱taspitko̱lh c-ka̱stí̱n, li̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat minko̱lh pa̱xtokko̱y Jesús. \v 38 Cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ antá̱ xmakmima̱, luhua palha tzúculh quilhán, chu̱ chuná̱ huánilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱na Jesús, luhua xli̱ca̱na̱ catlahua̱ li̱tlá̱n, camakta̱ya̱ quinkahuasa sa̱mpi̱ luhua xma̱n hua̱ cha̱stum quincám, \v 39 hua̱mpi̱ cspiritu akskahuiní̱ niucxni̱ makaxtaka, ankalhí̱n makatasay, ma̱snokni̱y u̱n, chu̱ tzucuy kalhpupuy; ankalhí̱n chuná̱ ma̱pa̱ti̱ni̱ma̱, chu̱ ni̱ makaxtakma̱. \v 40 Quit aya cuaniko̱lh mili̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ catamacaxtúnilh tama̱ cspiritu akskahuiní, hua̱mpi̱ xlacán ni̱ lay ma̱makaxtakniko̱y. \v 41 Jesús chuná̱ kalhtí̱nalh: \p —Koxutaní̱n huixín hua̱nti̱ ni̱ ca̱najlaputuná̱tit pi̱ quit ckalhi̱y li̱tlihuaka. ¿Hasta niajcu li̱huayá̱ makcatzi nactica̱ta̱pa̱ti̱yá̱n la̱qui̱mpi̱ huixín tla̱n natlahuayá̱tit aktum tascújut? Lacapala̱ huix cali̱ta̱ minkahuasa u̱nú. \p \v 42 Acxni̱ yama̱ kahuasa tzúculh talacatzuhui̱y, cspiritu akskahuiní tu̱ xpa̱laktaju̱ma̱ li̱cá̱snokli̱ ca̱tiyatna, chu̱ ma̱lactlahuáni̱lh u̱n, hua̱mpi̱ Jesús li̱ma̱páksi̱lh akskahuiní̱ pi̱ camakáxtakli, chu̱ yama̱ kahuasa̱ pacsli, chu̱ chuná̱ chú̱ macamá̱xqui̱lh xtla̱t. \v 43 Pus xli̱lhu̱hua̱ pa̱xuhuako̱lh sa̱mpi̱ xlacán xucxilhko̱ni̱t la̱ntla̱ luhua xkalhi̱y xli̱makatlihuaka Dios. \s1 Jesús li̱chihui̱nampalay pi̱ namakni̱cán \r (Mateo 17:22-23; Marcos 9:30-32) \p Chunacú̱ luhua cacs xli̱tamakaxtakko̱ni̱t tlanca li̱ca̱cni̱ tu̱ xtlahuani̱t Jesús acxni̱ xlá̱ chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p \v 44 —Luhua li̱huana̱ cakaxpáttit hua̱ntu̱ nacca̱huaniyá̱n, chu̱ niucxni̱ napa̱tzanka̱yá̱tit, pi̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, naquimacama̱sta̱cán c-xlacati̱ncán hua̱nti̱ naquimakni̱ko̱y. \p \v 45 Hua̱mpi̱ xlacán ni̱tú̱ xakata̱ksko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xuanima̱kó̱, sa̱mpi̱ Dios ni̱ xa̱ma̱xqui̱ko̱y xtalacapa̱stacni̱ hua̱ntu̱ nali̱akata̱ksko̱y, xa̱huachí̱ xmacpuhuaniko̱y nakalhasquimpalako̱y xatú̱ luhua xuaniputunko̱y. \s1 ¿Xatí̱ cahua̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús a̱tzinú̱ tlak tali̱pa̱hu? \r (Mateo 18:1-5; Marcos 9:33-37) \p \v 46 Maktum xacstucan xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús tzucuko̱lh li̱chihui̱nanko̱y xatí̱ cahuá̱ a̱tzinú̱ tlak xkalhi̱y xlakasi usu tali̱pa̱hu. \v 47 Acxni̱ Jesús cátzi̱lh hua̱ntu̱ xlacán xlacapa̱stacma̱kó̱, hua̱ntu̱ xlá̱ tláhualh, tasánilh cha̱tum actzu̱ kahuasa, chu̱ antá̱ yá̱hualh c-xpa̱xtú̱n. \v 48 A̱li̱sta̱lh xakatli̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱nti̱ ni̱ lakmakán cha̱tum actzu kahuasa ti̱ ni̱tu̱ xlakasi̱, xta̱chuná̱ yumá, chu̱ luhua xli̱ca̱na̱ napa̱xqui̱y caj xpa̱lacata pi̱ quit cpa̱xqui̱y, pus li̱taxtuy pi̱ la̱mpala quit quimpa̱xqui̱ma̱, chu̱ na̱ chuna li̱tum, hua̱nti̱ quit quimpa̱xqui̱y, pus na̱ chuná̱ pa̱xqui̱ma̱ Dios hua̱nti̱ quimacamini̱t. Sa̱mpi̱ hua̱nti̱ nata̱ctu̱ju̱y, chu̱ ni̱tú̱ naputzay la̱ntla̱ nama̱xqui̱cán ca̱cni, hua̱ xlá̱ ti̱ tlak kalhi̱y xlakasi, usu tali̱pa̱hu cli̱ma̱xtuy c-milaksti̱pa̱ncán. \s1 Hua̱nti̱ kanti̱y Jesús c-xtascújut, qui̱taxtuy pi̱ ma̱tla̱ni̱y, chu̱ ta̱ta̱yay \r (Marcos 9:38-40) \p \v 49 Caj li̱puntzú̱ Juan chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, xacucxilhma̱hu cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ caj mintucuhuiní̱ xli̱quilhán, chu̱ tla̱n xtamacaxtuy cspiritu akskahuiní, hua̱mpi̱ cli̱huanihu pi̱ nia̱lh tí̱ chuná̱ cali̱ma̱pácsalh, sa̱mpi̱ ni̱ acxtum quinca̱ta̱lapu̱layá̱n. \p \v 50 Jesús chuná̱ huánilh: \p —Ni̱ xtili̱huanítit, sa̱mpi̱ hua̱nti̱ quinca̱macasta̱layá̱n, pus huata na̱ lakati̱y hua̱ntu̱ li̱scujma̱hu, chu̱ quinca̱ta̱ta̱yayá̱n. \s1 Jesús lacaquilhni̱ko̱y Jacobo, chu̱ Juan \p \v 51 Acxni̱ aya xtalacatzuhui̱ma̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Jesús xli̱ánat xuani̱t c-akapú̱n, xlá̱ ni̱ pala tzinú̱ lakpé̱cualh, huata xlá̱ aktum huíli̱lh xtapuhuá̱n pi̱ naán lakata̱yay Jerusalén hua̱ntu̱ clhca̱huili̱nicani̱t. \v 52 Ma̱lakacha̱ko̱lh makapitzi̱n xlacscujní̱n laqui̱mpi̱ napu̱laniko̱y, chu̱ naanko̱y c-aktum actzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ xma̱paksi̱y Samaria laqui̱mpi̱ antá̱ naputzako̱y anta̱ni̱ nalaktuncuhuiko̱y. \v 53 Hua̱mpi̱ hua̱nti̱ xala yama̱ chuchutsipi̱ acxni̱ catzi̱ko̱lh pi̱ Jesús judío, chu̱ pi̱ xama̱ c-Jerusalén, pus ni̱ ma̱xqui̱ko̱lh talacasquín antá̱ nalaktuncuhuiko̱y c-xchuchutsipijcán. \v 54 Jacobo, chu̱ Juan, acxni̱ chu̱ catzi̱ko̱lh la̱ntla̱ xkalhti̱nanko̱ni̱tanchá̱, xlacán si̱tzi̱ko̱lh, chu̱ acxni̱ taspitko̱lh, chuná̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Quimpu̱chinacán, ¿pi̱ lacasquina̱ pi̱ nacli̱ma̱paksi̱nana̱hu catáactalh lhcúya̱t c-akapú̱n laqui̱mpi̱ huá̱ nama̱sputuko̱y xta̱chuná̱ la̱ntla̱ titláhualh maktum profeta Elías? \p \v 55 Jesús cacs lacaucxilhko̱lh, chu̱ lacaquilhni̱ko̱lh sa̱mpi̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Koxutaní̱n huixín, ni̱ pala tzinú̱ catzi̱yá̱tit xatí̱ luhua scujnipá̱tit, chu̱ ca̱ma̱xqui̱putuná̱n tla̱n mintalacapa̱stacnicán. \v 56 Sa̱mpi̱ quit ni̱ caj cmini̱t ma̱laktzanka̱niko̱y xli̱stacnacan tachixcuhuí̱tat, pus huata caj cmini̱t lakma̱xtuniko̱y. \s1 Jesús lacasquín casta̱lanica̱, hua̱mpi̱ xa̱li̱ankalhi̱n quilhtamacú̱ \r (Mateo 8:19-22) \p \v 57 Acxni̱ xtla̱huama̱kó̱ c-tiji, cha̱tum chixcú̱ lákmilh Jesús, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Quimpu̱chiná, quit na̱ csta̱laniputuná̱n cani̱cahuá̱ anta̱ni̱ huix napina. \p \v 58 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Xli̱pacs hue̱kni̱ hua̱ntu̱ lama̱kó̱ ca̱quihuí̱n kalhi̱ko̱y c-lhucucán anta̱ni̱ lhtatako̱y, chu̱ lactzu̱ spu̱n na̱ kalhi̱ko̱y xma̱sakacán, hua̱mpi̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, ni̱tú̱ ckalhi̱y anta̱ni̱ nacma̱jaxay quiakxe̱ka̱ acxni̱ ctlakuán. \p \v 59 Caj li̱puntzú̱ Jesús chuná̱ huánilh cha̱tum chixcú: \p —Huix na̱ caquista̱lani. \p Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ kálhti̱lh: \p —Quimpu̱chiná, quit na̱ nacsta̱laniyá̱n, hua̱mpi̱ caquili̱kalhkalhi̱ hasta acxni̱ nani̱y quintla̱t laqui̱mpi̱ nacma̱acnu̱ta̱qui̱y, chu̱ nacsta̱laniyá̱n. \p \v 60 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Camakáxtakti̱ hua̱nti̱ la̱ xaní̱n lama̱kó̱ laqui̱mpi̱ hua̱ nama̱acnu̱ko̱y xta̱ni̱ni̱ncán, hua̱mpi̱ huix luhua mini̱niyá̱n nali̱xakatli̱ko̱ya̱ tachixcuhuí̱tat la̱ntla̱ Dios nama̱tzuqui̱y xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat. \p \v 61 Pus na̱ tihuanipá̱ a̱cha̱tum: \p —Quimpu̱chiná, quit xlá̱ luhua xli̱ca̱na̱ csta̱laniputuná̱n, hua̱mpi̱ caquima̱xqui̱ quilhtamacú̱ pu̱lana̱ nacán xakatli̱ta̱qui̱ko̱y hua̱nti̱ cta̱huilakó̱ c-quínchic pi̱ luhua maktum tu̱ xli̱ca̱na̱. \p \v 62 Cha̱nchu̱ Jesús, huánilh: \p —Hua̱nti̱ lakata̱yani̱ttá̱ xtascújut hua̱ntu̱ Dios ma̱xqui̱ni̱t, xlá̱ ni̱ mini̱niy nalakcatzalacá̱n hua̱ntu̱ xli̱lama̱ xapu̱lana̱ xlatáma̱t, sa̱mpi̱ xta̱chuná̱ li̱taxtuy la̱ntla ti̱ li̱lakuaxnama̱ arado, chu̱ pala puntzu̱ puntzú̱ talakaspita, ni̱ lay tzajua catíscujli, xta̱chuná̱ pi̱ tanu̱ tu̱ luhua li̱ta̱katzanka̱putún, ni̱ lay catima̱kantáxti̱lh yama̱ tascújut hua̱ntu̱ ma̱xqui̱cani̱t. \c 10 \s1 Jesús án ma̱lacscujuko̱y tutumpuxamaca̱hu chixcuhuí̱n hua̱nti̱ luhua xli̱pa̱huanko̱y \p \v 1 A̱li̱sta̱lh Quimpu̱chinacan Jesús lacsacko̱lh tutumpuxamacu̱tuy chixcuhuí̱n hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ xli̱pa̱huanko̱y, chu̱ ma̱lakacha̱ko̱lh li̱cha̱tiyú̱n c-lactzu̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ xlá̱ xli̱ánat xuani̱t a̱li̱sta̱lh. \p \v 2 Na̱ xuaniko̱y: “Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ yuma̱ mintascujutcán xta̱chuná̱ li̱taxtuy la̱ntla̱ tlanca li̱xká̱nat, hua̱mpi̱ hua̱ chú̱ ti̱ scujma̱kó̱, luhua ni̱ pala tzinú̱ clhu̱huacán; huata xatlá̱n casquinítit Dios hua̱nti̱ xpu̱china yuma̱ hua̱ntu̱ xali̱má̱qui̱t pi̱ xlá̱ camacámilh lhu̱hua̱ cscujní̱n laqui̱mpi̱ pacs nama̱macxtumi̱ko̱cán laná̱nat. \v 3 Chi̱nchu̱ huixín capítit anta̱ni̱ cca̱ma̱lakacha̱má̱n, hua̱mpi̱ na̱ cacatzí̱tit pi̱ cca̱maca̱má̱n luhua xta̱chuná̱ lactzu̱ borrego c-xlaksti̱pa̱ncan lacli̱pe̱cua huananí̱n la̱páni̱t. \v 4 Ni̱ tili̱piná̱tit mimpu̱xtokocán, ni̱ pala anta̱ni̱ ma̱qui̱yá̱tit mintumi̱ncán, ni̱ pala a̱pu̱tum mintatuhuanucán; chu̱ luhua ti̱tum cachipítit anta̱ni̱ pimpá̱tit, chu̱ ni̱tú̱ natachokoyá̱tit c-tiji̱ pala tí̱ nata̱chihui̱naná̱tit. \v 5 Acxni̱ nachipiná̱tit c-aktum chiqui̱ anta̱ni̱ huixín natahuilayá̱tit, chu̱ acxni̱ natanu̱ya̱pítit, chu̱ naxakatli̱yá̱tit hua̱nti̱ xpu̱china chiqui, chuná̱ nahuaniyá̱tit: ‘Dios caca̱siculana̱tlahuán huixín hua̱nti̱ huilátit yuma̱ c-chiqui.’ \v 6 Lapi̱ yama̱ c-chiqui, huilakó̱ hua̱nti̱ tla̱n natlahuako̱y mintachihui̱ncán, pus xli̱ca̱na̱ Dios nasiculana̱tlahuako̱y chuná̱ la̱ntla̱ huixín nahuaniko̱yá̱tit, hua̱mpi̱ lapi̱ ni̱ huí̱ ti̱ tla̱n xtapuhua̱ncán, huata xatlá̱n catapa̱nu̱niko̱lh yama̱ tasiculana̱tlahu hua̱ntu̱ li̱chipinikó̱tit. \v 7 Anta̱ni̱ tla̱n naca̱tlahuacaná̱tit c-aktum chiqui, pus antá̱ catamakaxtáktit, ni̱ lacatum lacatum capítit c-akatunu chiqui; chu̱ na̱ nahua̱yaná̱tit, chu̱ capa̱xcatcatzí̱tit hua̱ntu̱ naca̱ma̱xqui̱caná̱tit, sa̱mpi̱ hua̱nti̱ scujma̱ juerza lakchá̱n pi̱ nama̱skahuicán. \v 8 Na̱ cani̱cahuá̱ anta̱ni̱ nachipiná̱tit c-akatunu chuchutsipi̱ anta̱ni̱ naca̱makamaklhti̱nancaná̱tit, tla̱n catlahuátit hua̱mpi̱ nahuayá̱tit hua̱ntu̱ naca̱lakahuili̱caná̱tit. \v 9 Pacs nama̱pacsayá̱tit ta̱tatlaní̱n hua̱nti̱ antá̱ huilakó̱; chuná̱ nahuaniko̱yá̱tit tachixcuhuí̱tat: ‘Chú̱ aya lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Dios nama̱tzuqui̱y xasa̱sti xtapáksi̱t c-milaksti̱pa̱ncán.’ \v 10 Hua̱mpi̱ lapi̱ nachipiná̱tit c-aktum ca̱chiquí̱n, chu̱ ni̱ naca̱makamaklhti̱nancaná̱tit, cataxtútit c-xca̱tiji̱ní̱n yama̱ ca̱chiquí̱n laqui̱mpi̱ pacs nakaxmatko̱y, chu̱ chuná̱ naquilhaniko̱yá̱tit: \v 11 ‘Xli̱pacs huixín caucxílhtit la̱ntla̱ cca̱tincxmakaniyá̱n pokxni̱ hua̱ntu̱ quinca̱lactahuacán c-minchuchutsipi̱cán, laqui̱mpi̱ huixín nacatzi̱yá̱tit pi̱ nia̱lh quincui̱ntajcán tu̱ naca̱okspulayá̱n. Hua̱mpi̱ ma̱squi chuná, luhua caakatá̱kstit huixín pi̱ luhua caj hua̱ cli̱mini̱tahu laqui̱mpi̱ nacca̱huaniyá̱n pi̱ aya lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Dios nama̱tzuqui̱y xasa̱sti xtapáksi̱t c-milaksti̱pa̱ncán.’ \v 12 Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ pacs tachixcuhuí̱tat nama̱sta̱ko̱y cuenta̱ c-xlacati̱n Dios, yama̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ ni̱ naca̱makamaklhti̱nancaná̱tit, pus a̱tzinú̱ luhua tlanca xtapa̱tí̱n nalakchá̱n, ni̱ xahua̱ hua̱ntu̱ nalakcha̱nko̱y yama̱ lacli̱xcajnit tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ maká̱n xuilakó̱ c-xaca̱chiqui̱n Sodoma. \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ntla̱ napa̱ti̱nanko̱y hua̱nti̱ ni̱ kaxmatputún xtachihuí̱n \r (Mateo 11:20-24) \p \v 13 “¡Koxutaní̱n huixín ti̱ huilátit c-xaca̱chiquí̱n Corazín, chu̱ na̱ chuná̱ huixín hua̱nti̱ huilátit c-Betsaida! Sa̱mpi̱ lapi̱ yuma̱ lactlanca quintascújut hua̱ntu̱ ctlahuako̱ni̱t c-milaksti̱pa̱ncán chuná̱ xtlahuako̱ca̱ xamaka̱n quilhtamacú̱ c-xaca̱chiqui̱n Tiro, chu̱ Sidón, pus xlacán maka̱sa quilhtamacú̱ xlakpali̱ko̱ni̱t xali̱xcajnit xtalacapa̱stacnicán, chu̱ xli̱ma̱siyuko̱lh c-xlatama̱tcán, sa̱mpi̱ xtili̱lhaka̱nanko̱lh xahuachichi xlhaka̱tcán, chu̱ xtili̱actlahuako̱ca̱ lhcaca̱ caj la̱ntla̱ xtali̱puhua̱ncán. \v 14 Hua̱mpi̱ acxni̱ nalakchá̱n quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Dios nata̱tlahuako̱y cuenta̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat, pus huixín tlak luhua tla̱n napa̱ti̱naná̱tit ni̱ xahua̱ yama̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ maká̱n xuilakó̱ c-Tiro, chu̱ c-Sidón. \v 15 Chi̱nchu̱ huixín hua̱nti̱ huilátit c-xaca̱chiqui̱n Capernaum, lapi̱ luhua puhuaná̱tit pi̱ Dios ca̱li̱kalhi̱má̱n tlanca mimpu̱tahui̱lhcán c-akapú̱n, pus luhua aktzanka̱ni̱tántit, sa̱mpi̱ huixín naca̱macapincaná̱tit c-pu̱pa̱tí̱n laqui̱mpi̱ antá̱ naxoko̱naná̱tit.” \p \v 16 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: “Hua̱nti̱ huixín naca̱kaxmatniyá̱n mintachuhui̱cán, pus xta̱chuná̱ li̱taxtuy la̱ quit quinkaxmatnima̱, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ caj naca̱lakmakaná̱n, pus na̱ quit quilakmakama̱; chu̱ hua̱nti̱ quit naquilakmakán, pus na̱ lakmakama̱ Quintla̱t hua̱nti̱ quimacamini̱t.” \s1 Qui̱taspitko̱y hua̱nti̱ xma̱lakacha̱ko̱ni̱t Jesús xakchuhui̱naní̱n \p \v 17 Ni̱ li̱maka̱s quilhtamacú̱ yama̱ hua̱nti̱ xmaca̱nko̱ni̱t Jesús tutumpuxamacu̱tuy xakchihui̱naní̱n, luhua cha̱pa̱xuhua̱na̱ qui̱taspitko̱lh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Quimpu̱chinacán, luhua xli̱ca̱na̱ hasta ma̱squi cspiritu akskahuiní pacs xquinca̱kalhakaxmatá̱n acxni̱ c-mintucuhuiní̱ xacli̱ma̱paksi̱ko̱ya̱hu xpa̱lacata̱ cataxtuko̱lh. \p \v 18 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ sa̱mpi̱ quit xacucxilha̱ akskahuiní xta̱ctama̱chi̱ cakapú̱n xta̱chuná̱ maklípit. \v 19 Pus quit cca̱ma̱xqui̱ni̱tán li̱tlihuaka laqui̱mpi̱ tla̱n namakatlajayá̱tit xli̱tlihuaka akskahuiní hua̱nti̱ luhua ca̱si̱tzi̱niyá̱n, chu̱ xlá̱ ni̱tú̱ catica̱tlahuanín. \v 20 Hua̱mpi̱ ni̱ caj hua̱ luhua cali̱pa̱xuhuátit pi̱ ca̱kalhakaxmatni̱ cspiritucan akskahuiní, hua̱mpi̱ huata hua̱ cali̱pa̱xuhuátit pi̱ c-akapú̱n aya talhca̱ni̱tanchitá̱ mintucuhuinicán. \s1 Jesús ta̱chihui̱nán Dios \r (Mateo 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Acxnitiya tuncán Espíritu Santo má̱xqui̱lh Jesús aktum tlanca tapa̱xuhuá̱n, chu̱ chuná̱ kalhtahuakánilh Dios: “Tla̱ti Dios, huix ti̱ xma̱la̱na akapú̱n, chu̱ ca̱tiyatna, cpa̱xcatcatzi̱niyá̱n pi̱ huix ma̱aktze̱kuili̱ni̱ xatla̱n mintalacapa̱staci̱ hua̱nti̱ puhuanko̱y pi̱ luhua acastaca̱n chixcuhuí̱n, laqui̱mpi̱ xlacán ni̱ naakata̱ksko̱y, chu̱ li̱makáxtakti̱ pi̱ naakata̱ksko̱y hua̱nti̱ caj xachunatá, chu̱ ni̱ pala tú̱ tali̱pa̱hu makcatzi̱ko̱cán laqui̱mpi̱ xlacán nali̱pa̱huanko̱yá̱n. Luhua chuna tla̱n, ta̱ta̱, sa̱mpi̱ huix chuná̱ lacásquinti, chu̱ chuná̱ lalh.” \p \v 22 A̱li̱sta̱lh chuná̱ huaniko̱lh tachixcuhuí̱tat: “Xli̱pacs catu̱hua̱ talacapa̱stacni̱ tu̱ anán, Quintla̱t pacs quimacama̱xqui̱ni̱t; quit xCam Dios, chu̱ ni̱tí̱ luhua quilakapasa̱ xatí̱ luhua quit, huata caj xma̱n hua̱ Dios catzi̱y pi̱ xli̱ca̱na̱ quit xCam; chu̱ na̱ chuna li̱tum ni̱tí̱ luhua catzi̱y la̱ntla̱ xlá̱ xtalacapa̱stacni Dios, caj xma̱n quit ccatzi̱y sa̱mpi̱ quit xCam, chu̱ caj xma̱n hua̱ tla̱n nalakapasa̱ hua̱nti̱ quit nacma̱lakapasni̱putún.” \p \v 23 A̱li̱sta̱lh caj tanu̱ xakatli̱ko̱lh Jesús xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, huaniko̱lh: “Luhua ca̱na̱ li̱pa̱xuhu huixín caj xpa̱lacata tu̱ Dios ca̱ma̱ucxilhni̱má̱n ca̱li̱ma̱lacahua̱ni̱má̱n la̱nchuj quilhtamacú̱.” \v 24 Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ lhu̱hua̱ xalakmaka̱n profetas, chu̱ lactlanca reyes xucxilhputunko̱y hua̱ntu̱ la̱nchiyú̱ huixín ucxilhpá̱tit, hua̱mpi̱ xlacán ni̱ lay ucxilhko̱lh, chu̱ na̱ xkaxmatputunko̱y hua̱ntu̱ la̱nchiyú̱ huixín kaxpatpá̱tit, hua̱mpi̱ xlacán ni̱ lay kaxmatko̱lh. \s1 Xatakalhchihui̱n cha̱tum samaritano ti̱ luhua tla̱n xtapuhuá̱n \p \v 25 Maktum cha̱tum acstaca̱ judío laktalacatzúhui̱lh Jesús laqui̱mpi̱ nata̱chihui̱nán, hua̱mpi̱ caj xli̱kalhtzaksama̱ sa̱mpi̱ chuná̱ kalhásquilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, ¿xatú̱ luhua quili̱tláhuat laqui̱mpi̱ Dios naquima̱xqui̱y yama̱ li̱pa̱xuhu la̱táma̱t xala c-akapú̱n hua̱ntu̱ niucxni̱ nalaksputa? \p \v 26 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —¿Lá̱ huan Li̱kalhtahuaka anta̱ni̱ tatzoktahuilani̱t xli̱ma̱paksi̱n Dios? ¿Lá̱ntla̱ li̱kalhtahuakani̱ta̱ xpa̱lacata tu̱ quili̱tlahuatcán? \p \v 27 Yama̱ acstaca̱ judío chuná̱ kálhti̱lh: \p —Antá̱ chuná̱ tatzokni̱t: ‘Capa̱xqui̱ Mimpu̱china miDios xli̱pacs minacú̱, xli̱pacs mili̱stacna, xli̱pacs mili̱tlihuaka, chu̱ xli̱pacs mintalacapa̱stacni; chu̱ na̱ capa̱xqui̱ hua̱nti̱ lacatzú̱ li̱ta̱huila̱ la̱ntla̱ta huix acstupa̱xqui̱cana.’ \p \v 28 Cha̱nchu̱ huánilh Jesús: \p —Luhua lacatancs la̱ huana. Lapi̱ huix chuná̱ natlahuaya̱ hua̱ntu̱ chihuí̱nanti, pus huix nakalhi̱ya̱ yama̱ xa̱li̱ankalhi̱n latáma̱t c-xpa̱xtu̱n Dios hua̱ntu̱ huix putzápa̱t. \p \v 29 Hua̱mpi̱ hua̱ chú̱ xlá̱ pi̱ tla̱n xtaxtuputún, juerza kalhasquimpá̱ Jesús: \p —¿Xatí̱ hua̱ yamá̱ ti̱ lacatzú̱ cli̱ta̱hui, huachá̱ ti̱ luhua quili̱pá̱xqui̱t? \p \v 30 Puschí̱ chuná̱ kálhti̱lh Jesús: \p —Luhua cui̱ntaj catlahua̱ yuma̱ takalhchihuí̱n hua̱ntu̱ nacuaniyá̱n: Maktum cha̱tum chixcú̱ minchá̱ c-Jerusalén xama̱ c-Jericó, hua̱mpi̱ c-tiji̱ li̱pa̱taxtuko̱lh makapitzi̱n kalha̱naní̱n. Makkalhanko̱lh, hasta ma̱squi xlháka̱t hua̱ntu̱ xlá̱ xlhaka̱ni̱t, pacs maklhti̱ko̱lh, tla̱n akkaximi̱ko̱lh, chu̱ ma̱lakahuitiko̱lh; a̱tzinú̱ xuani̱t aya xmakni̱ko̱y a̱cu makaxtakko̱lh, chu̱ anko̱lh. \v 31 Hua̱mpi̱ na̱ antiyá̱ yama̱ c-tiji̱ xlacmima̱ cha̱tum pa̱li̱ judío, hua̱mpi̱ acxni̱ xlá̱ úcxilhli anta̱ni̱ xmá̱, huata caj pa̱xtu̱tzá̱lalh. \v 32 Hua̱mpi̱ caj li̱puntzu̱ li̱tum, na̱ antá̱ lácmilh cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xta̱tapaksi̱ko̱y levitas; acxni̱ xlá̱ na̱ ucxilhpá̱, huata na̱ ti̱tum álh. \v 33 Hua̱mpi̱ hua̱ cha̱tum chixcú xala c-Samaria na̱ antá̱ xlá̱ xlactla̱huama̱ yama̱ c-tiji; acxni̱ xlá̱ úcxilhli, luhua kayaj catzánilh, chu̱ lakalhámalh. \v 34 Xlá̱ laktalacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xmá̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xma̱sipa̱ni̱cani̱t; ma̱cuchí̱nilh xtasipa̱ní̱n, na̱ li̱tláhualh aceite, chu̱ vino. Chu̱ a̱li̱sta̱lh ka̱huíli̱lh c-xa̱xnu̱, le̱lh c-aktum chiqui̱ hua̱ntu̱ xlá̱ sá̱cualh, chu̱ antá̱ maktákalhli. \v 35 Li̱cha̱lí̱ acxni̱ xkákalh, yama̱ samaritano acxni̱ aya xamajá, ma̱cútulh okxtuy tumi̱n xla plata, má̱xqui̱lh xpu̱china yama̱ chiqui, chu̱ chuná̱ huánilh: ‘Luhua cui̱ntaj catlahua̱ yuma̱ koxuta chixcú, chu̱ pala tú̱ huix nali̱makasputacú̱, ni̱ cali̱púhuanti sa̱mpi̱ quit nacxokoniyá̱n acxni̱ nacmimpalay.’ \v 36 Pus chuná̱ yumá̱ titláhualh; chú̱ huix luhua caj caquihuani, la̱ntla̱ xli̱kalhatutucan yama̱ chixcuhuí̱n, ¿xatí̱ cahuá̱ chú̱ luhua li̱úcxilhli̱ xta̱chuná̱ lacatzú̱ li̱ta̱hui̱ hua̱nti̱ luhua xli̱pá̱xqui̱t yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ tali̱pa̱táxtulh kalha̱naní̱n? \p \v 37 Yama̱ acstaca̱ judío chuná̱ kalhtí̱nalh: \p —Pus quit cpuhuán pi̱ ma̱x hua̱nti̱ lakalhámalh, chu̱ maktá̱yalh. \p —Pus huix na̱ chuná̱ catlahua̱, chu̱ camakta̱yakó̱ ma̱squi cati̱hua̱ minta̱chixcú̱ hua̱nti̱ maclacasquima̱kó̱n —huánilh Jesús. \s1 Jesús án paxia̱lhnán c-xchic Marta, chu̱ María \p \v 38 Jesús ta̱taca̱xpalako̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ tzúculh tla̱huán c-tiji, chu̱ cha̱lh c-aktum actzu̱ ca̱chiquí̱n, antá̱ xuí̱ cha̱tum pusca̱t, xlá̱ luhua li̱pa̱xuhu makamaklhtí̱nalh c-xchic, yama̱ pusca̱t xuanicán Marta. \v 39 Yama̱ Marta xuí̱ cha̱tum xta̱lá̱ xuanicán María, chu̱ anta̱ni̱ xlá̱ tahui̱ Jesús, na̱ antá̱ lacatzú̱ c-xtantú̱n táhui̱ laqui̱mpi̱ xlá̱ nakaxmatniy xtachihuí̱n hua̱ntu̱ xlá̱ nali̱chihui̱nán. \v 40 Chi̱nchu̱ hua̱ Marta, hua̱ xlá̱ xli̱tascújut xli̱acchichijuani̱t. Pus xlá̱ laktalacatzúhui̱lh Jesús, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Quimpu̱chiná, ¿tu̱ tzinú̱ puhuana̱ pi̱ quit ctlahuama̱ tascújut hua̱ntu̱ na̱ xli̱tláhuat quinta̱la María? Pus cahuani̱ caquimaktá̱yalh. \p \v 41 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Marta, koxutá̱ huix Marta, huix xli̱ca̱na̱ luhua a̱huán mi̱ntascújut li̱akapini̱ta, chu̱ catu̱huá̱ li̱akalituanani̱ta. \v 42 Hua̱mpi̱ caj xma̱n ti̱pa̱tu̱ hua̱ntu̱ luhua a̱tzinú̱ xlacasquinca, hua̱ xlá̱ lacsacni̱t María, chu̱ ni̱tí̱ catima̱lactláhui̱lh. \c 11 \s1 Jesús ma̱siyuy la̱ntla̱ natlahuacán oración \r (Mateo 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Tílalh maktum pi̱ xtlahuama̱ Jesús xoración lacatum, chu̱ acxni̱ tima̱spútulh, cha̱tum xli̱ma̱kalhtahuáka̱t chuná̱ huánilh: \p —Quimpu̱chinacán, caquinca̱ma̱siyuni̱ la̱ntla̱ nactlahuaya̱hu quioracioncán xta̱chuná̱ la̱ntla̱ Juan Bautista ma̱siyuniko̱lh hua̱nti̱ xkaxmatniko̱y xtachihuí̱n. \p \v 2 Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Acxni̱ huixín natlahuaniyá̱tit oración Dios chuná̱ nahuaniyá̱tit: \q1 ‘Quintla̱ticán hua̱nti̱ huix huilapi̱ c-akapú̱n, \q1 caj xma̱n huix mini̱niyá̱n nama̱xqui̱cán ca̱cni̱ xasa̱ntujlani mintucuhuiní. \q1 Camilh mili̱ma̱paksí̱n u̱nú̱ c-quilaksti̱pa̱ncán. \q1 Chu̱ chuná̱ u̱nú̱ ca̱tiyatna cakantáxtulh mili̱ma̱paksí̱n, chuná̱ la̱ntla kantaxtuma̱chá̱ c-akapú̱n. \q1 \v 3 Caquinca̱ma̱xqui̱ quili̱huatcán tu̱ nacli̱latama̱ya̱hu cha̱li̱ cha̱lí̱. \q1 \v 4 Na̱ caquinca̱ma̱tzanka̱nani̱ quintala̱kalhi̱ncán, \q1 sa̱mpi̱ quin na̱ cma̱tzanka̱naniko̱ya̱hu hua̱nti̱ quinca̱tlahuaniyá̱n ni̱tlá̱n. \q1 Na̱ ni̱ caquinca̱makáxtakti̱ pi̱ nactamakuasa̱hu acxni̱ naquinca̱toklhcaná̱n, \q1 huata caquinca̱ma̱pa̱nu̱ni̱ hua̱ntu̱ juerza naquinca̱ma̱tlahui̱yá̱n tala̱kalhí̱n.’ \p \v 5 Jesús huanipalako̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n: \p —Lapi̱ cha̱tum huixín kalhi̱y cha̱tum xamigo, chu̱ nascacalakchá̱n c-xita̱t ca̱tzi̱sní̱ xchic, chu̱ chuná̱ nahuaniy: ‘Amigo, catlahua̱ li̱tlá̱n caquima̱pa̱huani̱ mactutu mincaxtala̱nchu̱, \v 6 sa̱mpi̱ quilákchilh cha̱tum quiamigo tiji̱tla̱huani, na̱ quit ni̱tú̱ ckalhi̱y tu̱ nacta̱huay.’ \v 7 Quit cpuhuán pi̱ yama̱ xamigo hua̱nti̱ ancani̱t makpa̱huacán caxtala̱nchu̱ ti̱ xlá̱ antá̱ tanu̱ma̱ c-xchic, chuná̱ nakalhti̱nán c-xpu̱lacni chiqui: ‘Luhua xli̱ca̱na̱ catlahua̱ li̱tlá̱n ni̱ caquima̱akatzanka, sa̱mpi̱ quimá̱laccha̱ li̱huana̱ lacchuhuayá, xa̱huachí̱ quinta̱lhtatama̱ko̱lhá̱ lactzu̱ quincamán c-pu̱tama, chu̱ ni̱ lay nacta̱qui̱y laqui̱mpi̱ nacma̱xqui̱yá̱n hua̱ntu̱ huix quisquinípa̱t.’ \v 8 Hua̱mpi̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ lapi̱ yama̱ chixcú hua̱nti̱ pa̱huanama̱ ni̱ makaxtaka, chunatiyá̱ li̱ma̱akatzanka̱ma̱ xamigo, quit cca̱huaniyá̱n pi̱ ma̱squi ni̱ xta̱qui̱pútulh laqui̱mpi̱ nama̱xqui̱y hua̱ntu̱ maclacasquima̱ xamigo, pus juerza nata̱qui̱y, chu̱ nama̱xqui̱y laqui̱mpi̱ nia̱lh makcatzi nama̱akatzanka̱y, chu̱ nama̱xqui̱ko̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ xlá̱ namaclacasquín. \v 9 Quit cca̱huaniyá̱n pi̱ na̱ chuná̱ huixín catlahuátit: Casquinítit Dios hua̱ntu̱ maclacasquimpá̱tit, xlá̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n; caputzátit hua̱ntu̱ maclacasquiná̱tit, chu̱ nata̱ksá̱tit; calakatláktit má̱laccha, chu̱ xlá̱ naca̱ma̱lacqui̱niyá̱n. \v 10 Sa̱mpi̱ xli̱pacs hua̱nti̱ yama̱ squin hua̱ntu̱ maclacasquima̱, nama̱xqui̱cán; chu̱ hua̱nti̱ putzay hua̱ntu̱ qui̱tzanka̱nima̱, nata̱ksa; chu̱ hua̱nti̱ lakatlaka̱ má̱laccha, ma̱lacqui̱nicán. \p \v 11 “Na̱ chuna li̱tum xatí̱ xatla̱t huixín hua̱nti̱ kalhi̱ko̱y xcamancán, chu̱ pala hua̱ xcam nasquiniy mactum caxtala̱nchu̱, ¿pi̱ nama̱xqui̱y aktum chíhuix? Usuchí̱ acxni̱ nasquiniy tantum squi̱ti, ¿pi̱ nali̱akskahuiy tantum lu̱hua? \v 12 Usuchí̱ acxni̱ nasquiniy aktum ká̱lhua̱t, ¿pi̱ huata nama̱xqui̱y tantum sta̱lúcut? \v 13 Pus hua̱ pala pi̱ hua̱ huixín chuná̱, ni̱ lacuán chixcuhuí̱n, catzi̱yá̱tit la̱ntla̱ tu̱ tla̱n ma̱xqui̱ko̱yá̱tit lacuan xtata̱qui̱ncán milakskata̱ncán, ¿pi̱ xali̱huacá̱ chú̱ mintla̱tican Dios hua̱nti̱ huí̱ c-akapú̱n ni̱ catima̱xqui̱ko̱lh xli̱tlihuaka Espíritu Santo hua̱nti̱ nasquiniko̱y?” \s1 Makapitzí̱n huanko̱y pi̱ Jesús ta̱scuja̱ akskahuiní \r (Mateo 12:22-30; Marcos 3:20-27) \p \v 14 Maktum Jesús xtamacaxtunima̱ cspiritu akskahuiní̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ luhua xmakatlajani̱t, chu̱ xma̱ko̱ko̱ni̱t. Acxni̱ yama̱ cspiritu akskahuiní̱ táxtunilh yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xko̱ko̱ni̱t tla̱n tzúculh chihui̱nán. Xli̱pacs ti̱ ucxilhko̱lh, luhua cacs li̱lacahuanko̱lh hua̱ntu̱ Jesús xlá̱ xtlahuani̱t. \v 15 Hua̱mpi̱ makapitzí̱n chuná̱ tzucuko̱lh huanko̱y: “Uma̱ chixcú̱ hua̱ li̱tamacaxtuy cspiritu akskahuiní̱ sa̱mpi̱ Beelzebú hua̱nti̱ luhua xapuxcu akskahuiní ma̱xqui̱ni̱t xli̱tlihuaka̱ pi̱ chuná̱ tla̱n natlahuay.” \p \v 16 Cha̱nchu̱ makapitzí̱n, na̱ caj xmaktzaksama̱kó̱, csquiniko̱y pi̱ catláhualh aktum tlanca li̱ca̱cni tascújut laqui̱mpi̱ chuná̱ tancs nali̱catzi̱ko̱y pi̱ xli̱ca̱na̱ Dios macamini̱t. \v 17 Cha̱nchu̱ xlá̱ pi̱ xcatzi̱y hua̱ntu̱ xlacán xpuhuama̱kó̱, xlá̱ chuná̱ huaniko̱lh: “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ caxati̱cahua̱ xanapuxcun ma̱paksi̱naní̱n xala c-aktum tíyat, lapi̱ xlacán caj natapa̱pitziko̱y hua̱nti̱ ta̱ta̱yako̱y, chu̱ xacstucán natzucuy la̱lacatahuacako̱y, pus chuná̱ ni̱ lay tapalhi̱y a̱ma̱ pu̱ma̱paksí̱n, huata caj nala̱lactlahuaya̱huako̱y. Chu̱ na̱ chuná̱ lapi̱ c-aktum pu̱táhui̱lh anta̱ni̱ huí̱ cha̱tum chixcú, chu̱ huilakó̱ xcamán, chu̱ lapi̱ caj natzucuy la̱lacata̱qui̱y, pus ni̱ lay maka̱s catitapálhi̱lh huata caj xli̱pacs nala̱lactlahuaya̱huay. \v 18 Pus na̱ chuná̱ chú̱, pala akskahuiní, chu̱ hua̱nti̱ ta̱scujma̱kó̱ natapa̱pitziko̱y, chu̱ natzucuy la̱lacatahuacako̱y, ¿pi̱ tla̱n cahuá̱ chú̱ maka̱s nakalhi̱y xli̱tlihuaka? Huá̱ chuná̱ cli̱quilhuama sa̱mpi̱ huixín huaná̱tit pi̱ quit ctamacaxtuy cspiritu akskahuiní sa̱mpi̱ mat quit cta̱scujma̱, chu̱ ckalhi̱y xli̱tlihuaka Beelzebú, chu̱ mat hua̱ xli̱tlihuaka̱ cli̱tamacaxtuko̱y cspiritu akskahuiní. \v 19 Pus hua̱ lapi̱ xli̱ca̱na̱ quit ckalhi̱y xli̱tlihuaka Beelzebú, chu̱ hua̱ xpa̱lacata tla̱n cli̱tamacaxtuy cspiritu akskahuiní, ¿chá̱ hua̱nti̱ ca̱sta̱laniko̱yá̱n, chu̱ na̱ tamacaxtuko̱y akskahuinaní̱n? ¿Tí̱ chú̱ xma̱xqui̱ma̱kó̱ xli̱tlihuaka̱ chuná̱ tla̱n nali̱tlahuako̱y? Huá̱ xpa̱lacata̱ anta tuncán li̱ta̱kata̱ksa pi̱ ni̱ pala tzinú̱ catzi̱yá̱tit hua̱ntu̱ aklakuá̱ huaná̱tit. \v 20 Pus quit hua̱ xli̱tlihuaka Dios cca̱li̱tamacaxtuy cspiritucan akskahuiní̱n laqui̱mpi̱ chuná̱ huixín nali̱catzi̱yá̱tit pi̱ yama̱ xasa̱sti xtapaksi̱t Dios hua̱ntu̱ nahuili̱y u̱nú̱ cca̱tiyatna, aya tzucuni̱t kantaxtuy c-milatama̱tcán. \p \v 21 “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ cha̱tum tlihuaka chixcú̱ hua̱nti̱ tla̱n ca̱xtahuilay sa̱mpi̱ kalhi̱y luhua tla̱n xli̱tala̱tna, chuná̱ tla̱n maktakalha̱ xchic, chu̱ ni̱ makacuán pacs hua̱ntu̱ kalhi̱y c-xchic, sampi aktziyaj tahuilay. \v 22 Hua̱mpi̱ pala nalakchín cha̱tum li̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ a̱tzinú̱ luhua tlihuaka ni̱ xahua̱ xlá, chu̱ pala namakatlajay, pus chuná̱ tla̱n namakkalhanko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xkalhi̱y; pus na̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quit ctlahuani̱t akskahuiní. \p \v 23 “Na̱ chuná̱ chú̱ hua̱nti̱ ni̱ quit quinta̱ta̱yay, tamá̱ caj quilaksi̱tzi̱niy hua̱ntu̱ quit, cli̱scujma̱, chu̱ na̱ chuná̱ hua̱nti̱ ni̱ macxtum quinta̱ma̱macxtumi̱ko̱y tachixcuhuí̱tat laqui̱mpi̱ quit naclakma̱xtuko̱y, pus huata xlá̱ caj ma̱pa̱pitzima̱ laqui̱mpi̱ li̱huacá̱ naaktzanka̱ko̱y. \s1 Hua̱nti̱ xli̱maktuy pa̱laktaju̱y cspiritu akskahuiní a̱tzinu̱ li̱xcájnit li̱catzi̱y \r (Mateo 12:43-45) \p \v 24 “Acxni̱ hua̱ cspiritu akskahuiní̱ ma̱makaxtaknicán cha̱tum chixcú, mákat án latapu̱li̱y, chu̱ lacaputzay xaní̱ luhua najaxa; hua̱mpi̱ acxni̱ ni̱ ta̱ksa, chuná̱ napuhuán: ‘Huata xatlá̱n uctaspitpalay c-quínchic anta̱ni̱ ctaxtuchá.’ \v 25 Acxni̱ chú̱ nachín, ma̱noklhuy yama̱ chixcú xta̱chuná̱ la̱ aktum chiqui hua̱ntu̱ luhua tla̱n ca̱xya̱huacani̱t, chu̱ li̱huana̱ ca̱palhcani̱t. \v 26 Chu̱ lacapala̱ xlá̱ naán tiyako̱y a̱kalhatujun akskahuininí̱n hua̱nti̱ na̱ luhua lacli̱xcájnit li̱catzi̱ko̱y, chu̱ pu̱tum puxcu̱nanikoy a̱ma̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xlá̱ aya xtatla̱ni̱ni̱t, pus yama̱ chixcú a̱tzinu̱ luhua li̱xcájnit huan xtapuhuá̱n ni̱ xahua̱ la̱ntla̱ xakasiya̱ xuani̱t.” \s1 Hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ xali̱pa̱xuhu \p \v 27 Jesús chunacú̱ xchihui̱nama̱ acxni̱ cha̱tum pusca̱t, hua̱nti̱ antá̱ c-xlaksti̱pa̱n li̱lhu̱hua xkaxmatma̱ xtachihuí̱n, palha̱ chuná̱ quilhminchá: \p —¡Li̱pa̱xuhu lama̱ yama̱ pusca̱t hua̱nti̱ tima̱chixcuhui̱lí̱n, chu̱ ma̱tziquí̱n! \p \v 28 Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ kalhtí̱nalh: \p —Xli̱ca̱na̱ tu̱ huana, hua̱mpi̱ xali̱huaca li̱pa̱xuhu lama̱kó̱ hua̱nti̱ kaxmatko̱y xtachihui̱n Dios, chu̱ ma̱qui̱ko̱y c-xnacu̱cán. \s1 Hua̱nti̱ ni̱ ca̱najaniko̱y Jesús huaniko̱y pi̱ catláhualh aktum tlanca li̱ca̱cni tascújut \r (Mateo 12:38-42; Marcos 8:12) \p \v 29 Cha̱nchu̱ pi̱ lhu̱hua tachixcuhuí̱tat xtamacxtumi̱ma̱kó̱ anta̱ni̱ xlaya̱ Jesús, xlá̱ chuná̱ tzúculh li̱xakatli̱ko̱y: “Koxutaní̱n yama̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ lama̱kó̱ la̱nchiyú̱ quilhtamacú̱ sa̱mpi̱ luhua lacli̱xcájnit xtapuhua̱ncán, chu̱ ankalhí̱n quisquinima̱kó̱ cactláhualh aktum tlanca li̱ca̱cni tascújut laqui̱mpi̱ naquili̱ca̱najlaniko̱y pala xli̱ca̱na̱ Dios quimacamini̱t; hua̱mpi̱ huata xatlá̱n nacli̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱y aktum tascújut xta̱chuná̱ la̱ntla̱ tu̱ Dios titláhualh maká̱n c-xlatama̱t profeta Jonás. \v 30 Xlá̱ caj xlatáma̱t li̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱lh yama̱ xalakmaka̱n tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ xuilakó̱ c-Nínive pi̱ xli̱ca̱na̱ Dios xmacamini̱t; pus na̱ chuná̱ chú̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, nacli̱ma̱lacahua̱ni̱ko̱y quilatáma̱t a̱ma̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ lama̱kó̱ la̱nchú̱ yuma̱ quilhtamacú̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ Dios quimacamini̱t. \v 31 Acxni̱ nalakchá̱n quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Dios nata̱tlahuako̱y cuenta̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat, yama̱ pusca̱t hua̱nti̱ la̱ reina xma̱paksi̱nán xamaká̱n c-xaca̱chiqui̱n Seba, xlá̱ nata̱yay laqui̱mpi̱ naca̱ma̱lacapu̱yá̱n c-xlacati̱n Dios, huixín tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ huilátit ca̱la̱nchu̱ quilhtamacú̱; sa̱mpi̱ xlá̱ ma̱squi luhua mákat xuani̱t c-xca̱chiquí̱n, milh kaxmatniy xtachihui̱n yama̱ acstaca̱ rey Salomón, hua̱mpi̱ caucxílhtit, huixín ni̱ quinkaxpatniyá̱tit ma̱squi u̱nú̱ ca̱ta̱chihui̱namá̱n cha̱tum hua̱nti̱ tlak tlanca xlacatzúcut, chu̱ tastácat ni̱ xahua̱ rey Salomón. \v 32 Hua̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ maká̱n xuilakó̱ c-xaca̱chiqui̱n Nínive, na̱ nata̱yako̱y, chu̱ naca̱ma̱lacapu̱yá̱n c-xlacati̱n Dios acxni̱ nalakchá̱n quilhtamacú̱ acxni̱ xlá̱ nama̱xoko̱ni̱ko̱y tachixcuhuí̱tat, sa̱mpi̱ xlacán xli̱ca̱na̱ lakpali̱ko̱lh xali̱xcajnit xtalacapa̱stacnicán acxni̱ Jonás li̱xakatli̱ko̱lh xli̱ma̱paksi̱n Dios, hua̱mpi̱ huixín ni̱ pala tzinú̱ quinca̱najlaniputuná̱tit ma̱squi la̱nchú̱ ca̱ta̱chihui̱namá̱n cha̱tum ti̱ tlak tlanca̱ xlacatzúcut ni̱ xahua̱ profeta Jonás.” \s1 Quilakastapucán caj la̱ aktum mákskot \r (Mateo 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Jesús chuná̱ huampá̱: “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ ni̱tí̱ anán hua̱nti̱ nama̱pasi̱y aktum mákskot, chu̱ caj la̱ntla̱ nama̱pasi̱y chú̱ nama̱tze̱ka, usu nali̱akpulonkxuili̱y aktum caju̱n, pi̱ huata antá̱ nahuili̱y ta̱lhmá̱n c-xpu̱táhui̱lh laqui̱mpi̱ hua̱nti̱ natanu̱ko̱y c-chiqui̱ tla̱n naucxilhko̱y xkakánat. \v 34 Mintiyatli̱huacán na̱ kalhi̱y xli̱maksko, pus hua̱ milakastapu. Pala milakastapu̱ tla̱n lacahua̱nán xli̱pu̱tum mintiyatli̱hua̱ pacs tla̱n sampi̱ kalhi̱y xkakánat, hua̱mpi̱ lapi̱ milakastapu ni̱tlá̱n lacahua̱nán, xli̱pacs tu̱ huí̱ c-mintiyatli̱hua̱ xalakapoklhua li̱lama̱. \v 35 Pus luhua cui̱ntaj catlahuátit yama̱ xkakánat hua̱ntu̱ huaná̱tit pi̱ li̱lacahua̱naná̱tit laqui̱mpi̱ ni̱ xamaktum xalakaca̱poklhua nahuán. \v 36 Chunachí̱ pi̱ lapi̱ mimacni kalhi̱y tla̱n xmakaxkaká̱nat, ni̱ xalakapoklhua li̱lama̱ nahuán, chu̱ chuná̱ tla̱n stalanca catu̱huá̱ naucxilha, xta̱chuná̱ la̱ntla̱ aktum mákskot acxni̱ ma̱pasi̱cán, lacaxtum li̱makskoy xli̱pacs xmakaxkaká̱nat.” \s1 Jesús lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ li̱ya̱huako̱y fariseos, chu̱ xma̱kalhtahuaka̱nacan judíos \r (Mateo 23:1-36; Marcos 12:38-40; Lucas 20:45-47) \p \v 37 Acxni̱ Jesús akchihui̱nanko̱lh, cha̱tum fariseo huánilh pi̱ naán ta̱hua̱yán c-xchic. Jesús álh, chu̱ acxni̱ tanu̱chá̱ c-chiqui, tuncán tahui̱ anta̱ni̱ xuí̱ pu̱hua̱y. \v 38 Yama̱ fariseo luhua xli̱ca̱na̱ caj cacs li̱lacahua̱ acxni̱ úcxilhli̱ pi̱ ni̱ chuná̱ xma̱kantaxti̱ma̱ la̱ntla̱ xli̱smani̱cani̱t xtlahuacán, sa̱mpi̱ xli̱pacs judíos pu̱lh xli̱makachakanko̱y tzinu̱ chúchut acxni̱ ni̱ a̱hua̱yanko̱y. \v 39 Hua̱mpi̱ Quimpu̱chinacán xcatzi̱y tu̱ xlacapa̱stacma̱, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Huixín fariseos luhua caj xma̱n chaka̱ko̱yá̱tit c-xmacni mivaso̱cán, chu̱ mimpula̱tucán, hua̱mpi̱ c-mimpu̱lacnicán, antá̱ c-minacu̱cán luhua li̱xcájnit huilachá̱ caj xpa̱lacata̱ hua̱ntu̱ tlahuayá̱tit pala takalhá̱n, usu pala lacli̱xcajnit talacapa̱stacni. \v 40 Xli̱ca̱na̱ pi̱ luhua xalactzaca̱tna̱ huixín, ¿tú̱ catzi̱yá̱tit pi̱ Dios, hua̱nti̱ tlahuani̱t hua̱ntu̱ chaka̱makaná̱tit xala c-mimacnicán, na̱ huá̱ tlahuani̱t xala c-mimpu̱lacnicán, chu̱ xlá̱ pacs ucxilhma̱ hua̱ntu̱ antá̱ kalhi̱yá̱tit? \v 41 Huata tu̱ mili̱tlahuatcán: xapu̱lh nachaka̱yá̱tit tu̱ huí̱ nac mimpu̱lacnicán hasta c-minacu̱cán, chu̱ hua̱ namacama̱xqui̱yá̱tit Dios xta̱chuná̱ la̱ mili̱mosnajcán, chu̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ kalhi̱yá̱tit c-mimacnicán na̱ xatachaká̱n nahuán c-xlacati̱n Dios. \p \v 42 “Hua̱mpi̱, ¡koxutaní̱n huixín fariseos! Sa̱mpi̱ ma̱squi xli̱ca̱na̱ ma̱pa̱pitziyá̱tit, chu̱ la̱ midiezmojcán ma̱xqui̱yá̱tit Dios hua̱ntu̱ huixín makalayá̱tit pala yama̱ caca̱ huanicán menta, chu̱ ruda, chu̱ ti̱pa̱lhu̱hua̱ yama̱ lactzu̱ tachaná̱n, chu̱ mat hua̱ midiezmojcán, hua̱mpi̱ cumu ni̱ pala tzinú̱ cui̱ntaj tlahuayá̱tit hua̱ntu̱ Dios ca̱li̱ma̱paksi̱putuná̱n la̱ntla̱ luhua aksti̱tum nalatapa̱yá̱tit, pus huata hua̱ tamá̱ luhua xli̱ca̱na̱ mili̱tlahuatcán, chu̱ ma̱squi na̱ ni̱ nali̱makaxtaká̱tit tlahuayá̱tit hua̱ yamá̱ tu̱ a̱makapitzí̱n. \p \v 43 “¡Koxutaní̱n huixín fariseos! Sa̱mpi̱ anta̱ni̱ huixín tastoká̱tit, lacasquiná̱tit pi̱ naca̱ma̱xqui̱caná̱tit xacalacan lactáhui̱lh, chu̱ xa̱hua̱ lacasquiná̱tit pi̱ luhua tla̱n naca̱xakatli̱pa̱xtokcaná̱tit c-tiji̱ anta̱ni̱ huixín tla̱huaná̱tit la̱ lactali̱pa̱hu chixcuhuí̱n. \p \v 44 “Koxutaní̱n huixín laktzokqui̱naní̱n chu̱ fariseos sa̱mpi̱ luhua xaaksani̱naní̱n, xta̱chuná̱ li̱taxtuyá̱tit la̱ aktum tahuaxni̱ anta̱ni̱ ma̱acnu̱cani̱t cha̱tum ni̱n, hua̱mpi̱ cumu ni̱ tasiyuy, chixcuhuí̱n ni̱ catzi̱ko̱y la̱ntla̱ lactla̱huanko̱y, chu̱ aklhtampusko̱y hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n.” \p \v 45 Cha̱tum xcatzi̱na xli̱ma̱paksi̱n Dios chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, tamá̱ hua̱ntu̱ huix quilhuámpa̱t, la̱mpala na̱ xa̱ pacs quin quinca̱ma̱ma̱xani̱putuna. \p \v 46 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —¡Chu̱ xa̱ huixín ma̱kalhtahuaka̱naní̱n hua̱nti̱ ma̱siyuyá̱tit xli̱ma̱paksi̱n Moisés! ¡Koxutaní̱n huixín, sa̱mpi̱ juerza ma̱tlahui̱putunko̱yá̱tit tachixcuhuí̱tat, chu̱ huaniko̱yá̱tit cama̱kantaxti̱ko̱lh c-xlacati̱n Dios pacs lactzu̱ lactzú̱ tu̱ huan xli̱ma̱paksí̱n li̱tláhuat, hua̱mpi̱ huixín ni̱ pala tzinu̱ puhuaná̱tit nama̱kantaxti̱yá̱tit c-milatama̱tcán, chu̱ qui̱taxtuy lactzinca tacuca hua̱ntu̱ tu̱ huixín ni̱ lacchaxputuná̱tit! \p \v 47 “¡Koxutaní̱n huixín! Sa̱mpi̱ ma̱pulhuyá̱tit, chu̱ stla̱n ca̱xtlahua̱naniyá̱tit xpa̱tzapscan anta̱ni̱ acnu̱ko̱y yama̱ profetas hua̱nti̱ maká̱n timacaminko̱lh Dios, chu̱ hua̱nti̱ makni̱ko̱ni̱t xalakmaka̱n minatla̱tnacán. \v 48 Xli̱ca̱na̱ catzi̱yá̱tit pi̱ hua̱ xlacán makni̱ko̱lh, chu̱ huá̱ xpa̱lacata huixín li̱ma̱pulhuyá̱tit xpa̱tzapscán anta̱ni̱ acnu̱ko̱y, hua̱mpi̱ huata c-milatama̱tcán luhua makli̱catzi̱yá̱tit hua̱ntu̱ xlacán tlahuako̱ni̱t. \p \v 49 “Huachá̱ yuma̱ xpa̱lacata, hua̱ la̱ntla̱ Dios makaacchá̱n xtastácat xlá̱ chuná̱ tima̱tzokní̱nalh c-Li̱kalhtahuaka: ‘Quit nacmaca̱niko̱y profetas, chu̱ a̱makapitzi̱n quilacscujní̱n hua̱nti̱ nama̱catzi̱ni̱ko̱y quintalacapa̱stacni, hua̱mpi̱ xlacán makapitzí̱n namakni̱cán, chu̱ makapitzí̱n naputzasta̱lacán.’ \v 50 Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ huixín makli̱catzi̱yá̱tit tu̱ tlahuako̱lh, Dios chú̱ naca̱ma̱xoko̱ni̱yá̱n huixín hua̱nti̱ lapá̱tit la̱nchiyú̱ yuma̱ quilhtamacú̱ caj xpa̱lacata xli̱stacnacan xli̱pacs profetas hua̱nti̱ makni̱ko̱cani̱t hasta la̱ntla̱ tzucuni̱t ca̱tiyatna. \v 51 Li̱macatzucuy Abel ti̱ timakni̱ca̱, chu̱ hasta la̱ntla̱ timakni̱ca̱ Zacarías ti̱ ntíni̱lh c-xlacati̱n altar c-templo. Luhua chuná̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ natasquinko̱y cui̱nta̱ tachixcuhuí̱tat xla yuma̱ quilhtamacú̱. \p \v 52 “¡Koxutaní̱n huixín xcatzi̱nani̱n xli̱ma̱paksi̱n Dios! Sa̱mpi̱ huixín ma̱lacchuhuaniko̱yá̱tit má̱laccha̱ yama̱ hua̱nti̱ putzako̱y la̱ntla̱ nalakapasko̱y xtalacapa̱stacni Dios; na̱ ni̱ pala huixín ma̱kantaxti̱pá̱tit, chu̱ ni̱ lacasquiná̱tit pala tí̱ luhua nalitzaksay, chu̱ nama̱kantaxti̱y a̱tanu̱ chixcuhuí̱n.” \p \v 53 Acxni̱ Jesús chuná̱ huanko̱lh yuma̱ tachihuí̱n, fariseos, chu̱ laktzokni̱naní̱n si̱tzi̱ko̱lh, chu̱ catu̱huá̱ tzúculh kalhasquinko̱y huantu caj xli̱akslokoko̱y. \v 54 Caj xli̱ucxilhputunko̱y pala tú̱ ni̱tlá̱n nahuán, chu̱ huá̱ nali̱sta̱huako̱y. \c 12 \s1 Jesús li̱chihui̱nán pi̱ ni̱tlá̱n aksani̱nancán \p \v 1 Yama̱ quilhtamacú̱ luhua lhu̱hua tachixcuhuí̱tat xtamacxtumi̱ko̱ni̱t laqui̱mpi̱ nakaxmatniko̱y xtachihui̱n Jesús; na̱ xchinti̱lhako̱y hasta xla̱lacxquitiya̱huama̱kó̱. Hua̱mpi̱ Jesús tasaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t sa̱mpi̱ huí̱ tu̱ xuaniputunko̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: “Ca̱na̱ huixín, cui̱ntaj catlahuátit ni̱tú̱ naca̱ma̱pasi̱yá̱n ni̱tla̱n xta̱yatcan yama̱ xalakapu̱tiyu̱nani̱n fariseos, sa̱mpi̱ luhua xta̱chuná̱ caj la̱ntla̱ levadura acxni̱ cajcu actzú̱, chu̱ lakmaca̱ncán xasquitit harina pacs ma̱xcuti̱y. \v 2 Sa̱mpi̱ ni̱tú̱ anán hua̱ntu̱ caj tze̱k tatlahu, usu talacapa̱stacni pala Dios ni̱ ca̱lakuá̱n nahuili̱y, chu̱ na̱ ni̱ anán tu̱ caj tze̱k li̱catzi̱cán pala ni̱ juerza ca̱lakuá̱n natamakaxtaka. \v 3 Huachá̱ mili̱catzi̱tcán pi̱ hua̱ntu̱ xlacán ma̱squi tze̱k li̱chihui̱nanko̱y pala ca̱tzi̱sní, xli̱ca̱na̱ pi̱ nacatzi̱cán, chu̱ nali̱chihui̱nanko̱y acxni̱ ca̱cuhuiní; chu̱ ma̱squi pala tú̱ caj luhua lacatzucu̱ xli̱chihui̱nantanu̱ma̱kó̱ aktum tachihuí̱n c-aktum chiqui, pus a̱li̱sta̱lh namín quilhtamacú̱ nacatzi̱cán, chu̱ nali̱ca̱tasacán hasta c-xca̱aksti̱ní̱n lactlanca ta̱lhma̱n chiqui̱ laqui̱mpi̱ pacs nacatzi̱cán.” \s1 Hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ quili̱pe̱cuanitcán \r (Mateo 10:26-31) \p \v 4 Jesús huanipalako̱lh: “Cca̱huaniyá̱n huixín ti̱ luhua cca̱pa̱xqui̱yá̱n: Ni̱ tipe̱cuaniko̱yá̱tit hua̱nti̱ ca̱makni̱putuná̱n, sa̱mpi̱ xlacán tla̱n makni̱ko̱y xtiyatli̱hua cha̱tum, hua̱mpi̱ a̱li̱sta̱lh nia̱lh lay tu̱ tla̱n natitlahuaniko̱y. \v 5 Hua̱mpi̱ quit nacca̱huaniyá̱n hua̱nti̱ luhua quili̱pe̱cuanitcán: Huata huá̱ cape̱cuanítit Dios, sa̱mpi̱ xlá̱ la̱ntla̱ namakni̱ko̱y mintiyatlihua kalhi̱palay li̱tlihuaka̱ laqui̱mpi̱ namacá̱n mili̱stacnacán c-pu̱pa̱tí̱n lapi̱ xlá̱ chuná̱ lacasquín, pus huata huá̱ luhua cape̱cuanítit. \p \v 6 “Caj luhua caquihuanítit, ¿ní̱ntla̱ xtápalh tanquitzis lactzu̱ spu̱n? ¿Tú̱ chuná̱ pi̱ caj okxtuy tumi̱n li̱sta̱cán? Hua̱mpi̱ ma̱squi chuná, ni̱ pala tantum actzu̱ spu̱n pala tapa̱tzanka̱ni̱t c-xlacati̱n Dios. \v 7 Pus hua̱ a̱nú̱ yuma̱ xpa̱lacata̱ cca̱li̱huaniyá̱n, pi̱ niucxni̱ tipe̱cuaná̱tit pala Dios ni̱ cui̱ntaj tlahuama̱ tu̱ ca̱akspulayá̱n, sa̱mpi̱ c-xlacati̱n Dios hasta ma̱squi minchixitcán hua̱ntu̱ ya̱kó̱ c-miakxe̱kacán, pacs tapu̱tlakaya̱huani̱t la̱ntla̱ kanatunu; chu̱ pi̱ huixín xcamán, ni̱ cali̱puhuántit sa̱mpi̱ tlak xali̱huacá̱ kalhi̱yá̱tit mixtapalhcán ni̱ xahua̱ pacs yama̱ lactzu̱ spu̱n hua̱ntu̱ kosma̱kó̱ ca̱u̱ní̱n. \s1 Jesús lakati̱y acxni̱ li̱pa̱xuhu li̱ta̱yaya̱hu pi̱ xli̱ca̱na̱ li̱pa̱huana̱hu \r (Mateo 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Na̱ luhua cca̱huaniyá̱n pi̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ nali̱ta̱yay c-xlaksti̱pa̱ncan li̱lhu̱hua̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ quili̱pa̱huán, pus na̱ chuná̱ chú̱ quit na̱ nacli̱ta̱yaya̱chá̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ huá̱ quilacscujni̱ c-xlacati̱n ángeles hua̱nti̱ ta̱lama̱ko̱chá̱ Dios c-akapú̱n. \v 9 Hua̱mpi̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ ni̱ nali̱ta̱yaputún c-xlacati̱n li̱lhu̱hua̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ quili̱pa̱huán, pus na̱ chuná̱ chú̱ quit ni̱ cactili̱ta̱yapútulh c-xlacati̱n ángeles hua̱nti̱ ta̱huilako̱chá̱ Dios c-akapú̱n. \p \v 10 “Na̱ chuna li̱tum caxati̱cahuá̱ hua̱nti̱ cala̱huá̱ xquili̱kalhakamá̱nalh quit, Xatalacsacni Chixcú, Dios nama̱tzanka̱naniy xtala̱kalhí̱n, sa̱mpi̱ caj ni̱ catzi̱y; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ cala̱huá̱ nali̱kalhakama̱nán, chu̱ nalakmakán hua̱ntu̱ xlá̱ luhua lacatancs catzi̱y pi̱ hua̱ xtatlahu Espíritu Santo, xlá̱ ni̱ lay catima̱tzanka̱nanica̱ xtala̱kalhí̱n. \p \v 11 “Acxni̱ huixín naca̱li̱pincaná̱tit c-xpu̱kalhtahuakacan judíos, usu c-xlacati̱ncan ma̱paksi̱naní̱n, usu c-xlacati̱ncan xalactlanca napuxcún, ni̱ cali̱lakaputzátit xpa̱lacata la̱ntla̱ nakalhti̱naná̱tit acxni̱ natakalhmakta̱yayá̱tit. \v 12 Sa̱mpi̱ acxni̱ nalakchá̱n yama̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nachihui̱naná̱tit, Espíritu Santo naca̱ma̱catzi̱ni̱yá̱n la̱ntla̱ nakalhti̱naná̱tit.” \s1 Hua̱nti̱ ma̱akstokuili̱y lhu̱hua tumi̱n ca̱tiyatna ni̱tú̱ nali̱lay acxni̱ ni̱y \p \v 13 Cha̱nchu̱ la̱ntla̱ xtzamacán cha̱tum chixcú̱ chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, cahuani̱ quinta̱lá̱ pi̱ luhua lacxtum caquinta̱ma̱pa̱pitzínilh makaaná̱nat hua̱ntu̱ quinca̱makaxtaknini̱tán quintla̱t. \p \v 14 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Chixcú, ¿tú̱ xpa̱lacata quili̱putzaya̱ quit? Usuchí̱ ¿tí̱ quihuili̱ni̱t li̱juez c-milaksti̱pa̱ncán laqui̱mpi̱ nacca̱ma̱pa̱pitziniyá̱n hua̱ntu̱ ca̱lakcha̱ná̱n makaaná̱nat? \p \v 15 Xlá̱ chuná̱ huanipalako̱lh: \p —Luhua cui̱ntaj catlahuátit ni̱ tiaktzanka̱yá̱tit, chu̱ nalakati̱yá̱tit nakalhi̱putuná̱tit luhua lhu̱hua tumi̱n; sa̱mpi̱ yama̱ xaxli̱ca̱na̱ li̱pa̱xuhu xlatama̱t cha̱tum, ni̱ antá̱ li̱quilhtzucuy hua̱ntu̱ xli̱lhu̱hua xtumi̱n, usu xmakaaná̱nat hua̱ntu̱ kalhi̱y. \p \v 16 Na̱ li̱xakatli̱ko̱lh yuma̱ aktum xali̱ucxílhti̱t takalhchihuí̱n: “Maktum xuí̱ cha̱tum chixcú, hua̱mpi̱ luhua xli̱ca̱na̱ ma̱tamacu̱nú xuani̱t, xkalhi̱y lakatum xpú̱cuxtu, hua̱mpi̱ luhua xcátzi̱t xlana̱nán, chu̱ anta̱ni̱ chaná̱nalh luhua tlak makalaná̱nalh. \v 17 Chú̱ pi̱ luhua lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ xmakalana̱nani̱t, a̱ma̱ ma̱tamacu̱nú̱ chuná̱ tzúculh lacapa̱staca: ‘¿Tú̱ cahuá̱ nactlahuay, sa̱mpi̱ chú̱ nia̱lh anán anta̱ni̱ nacma̱qui̱y quimakalaná̱nat?’ \v 18 Puschí̱ chuná̱ puhua̱: ‘Huata xatlá̱n naclactilha̱ xpu̱tahui̱lh quimakalaná̱nat, chu̱ tanu̱ nactlahuay hua̱ntu̱ tlak tlanca laqui̱mpi̱ pacs antá̱ nacma̱qui̱y quincuxi, chu̱ pu̱tum hua̱ntu̱ ckalhi̱y. \v 19 Cha̱nchu̱ a̱li̱sta̱lh chuná̱ nacuaniy quili̱stacna: Chú̱ luhua lhu̱hua̱ kalhi̱ya̱hu tumi̱n hua̱ntu̱ namaclacasquina̱hu aklhu̱hua ca̱ta, sa̱mpi̱ tla̱n ma̱stokuili̱ko̱ni̱tahu. Ni̱tú̱ cali̱ta̱katzanka, huata xatlá̱n chú̱ caj cajaxui, tla̱n cahua̱yahu, chu̱ luhua li̱pa̱xuhu calatama̱hu.’ \v 20 Hua̱mpi̱ Dios xakátli̱lh yama̱ chixcú, chu̱ chuná̱ huánilh: ‘Xatzaca̱t chixcú̱ huix, ni̱ pala tzinú̱ catzi̱ya̱ hua̱ntu̱ naakspulayá̱n, huatiya yuma̱ ca̱tzi̱sní̱ nani̱ya, chi̱nchu̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ ma̱qui̱ni̱ta, ¿tí̱ chú̱ xlá̱ nahuán?’ \v 21 Pus xli̱ca̱na̱ chuná̱ na̱ma̱ akspulay hua̱nti̱ luhua lhu̱hua̱ acstuma̱akstokuili̱putún xtumi̱n u̱nú̱ ca̱tiyatna, hua̱mpi̱ c-xlacati̱n Dios ni̱tú̱ kalhi̱y.” \s1 Dios ankalhí̱n maktakalhko̱y xcamán \r (Mateo 6:25-34) \p \v 22 A̱li̱sta̱lh Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: “Luhua caakatá̱kstit hua̱ntu̱ nacca̱huaniyá̱n: Ni̱ luhua taji̱ cali̱ta̱katzanká̱tit pala tu̱ nahuayá̱tit cha̱li̱ cha̱lí̱ laqui̱mpi̱ tla̱n nali̱latapa̱yá̱tit, usu xpa̱lacata mimacnicán pala tu̱ nalhaka̱yá̱tit. \v 23 Sa̱mpi̱ luhua tlak lhu̱hua̱ xtápalh quili̱stacnacán ni̱ xahua̱ quili̱stakuancán, chu̱ tlak xlacasquinca̱ quintiyatli̱huacán ni̱ xahua̱ quilhaka̱tcán. \v 24 Caj luhua caucxílhtit lactzu̱ spu̱n hua̱ntu̱ kosko̱y ta̱lhmá̱n ca̱u̱ní̱n, xlacán ni̱ chana̱nanko̱y, chu̱ na̱ ni̱ pala xka̱nanko̱y, chu̱ na̱ ni̱ pala tú̱ kalhi̱ko̱y xpu̱ma̱qui̱cán; hua̱mpi̱ ma̱squi chuná̱ Dios ankalhí̱n makta̱yako̱y, chu̱ ma̱hui̱ko̱y. ¿A poco ni̱ xaa̱li̱huaca lhu̱hua̱ xtápalh huixín ni̱ xahua̱ lactzu̱ spu̱n? \v 25 Caquihuanítit, ¿xatí̱ cahuá̱ huixín hua̱ caj xpa̱lacata nali̱ta̱akatzanka̱y tla̱n nama̱tla̱ni̱y nama̱li̱huaca̱y ca̱na̱ caj aktum hora xlatáma̱t pala aya ni̱majá? \v 26 Pus hua̱ lapi̱ ni̱ lay ma̱tla̱ni̱yá̱tit hua̱ntu̱ luhua ni̱ pala tuhuaj tuncán, ¿tú̱ chú̱ luhua li̱layá̱tit li̱acchichijuaná̱tit ca̱ta catu̱huá̱? \p \v 27 “Caj luhua caucxílhtit lakli̱lakáti̱t xánat la̱ntla̱ stacko̱y ca̱pu̱cuxtú̱n. Xlacán ni̱ scujko̱y, ni̱ pala tlahuako̱y hua̱ntu̱ nali̱lhaka̱nanko̱y, hua̱mpi̱ luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ hasta ni̱ pala hua̱ yama̱ xamaka̱n rey Salomón, ma̱squi luhua lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ xkalhi̱y lakli̱lakati̱t xli̱taca̱xta̱y, niucxni̱ chuná̱ li̱lakáti̱t lhaká̱nalh xta̱chuná̱ la̱ntla̱ tasiyuko̱y yuma̱ xaxanat ca̱pu̱cuxtú̱n. \v 28 Pus chú̱ luhua capuhuántit, hua̱ lapi̱ Dios chuná̱ ca̱xya̱huako̱y xánat, chu̱ xli̱pacs lactzu̱ tuhuá̱n hua̱ntu̱ ananko̱y ca̱tuhuá̱n, ma̱squi xlá̱ catzi̱y pi̱ la̱nchiyú̱ luhua lakli̱lakáti̱t stakuanaya̱, hua̱mpi̱ caj li̱cha̱lí̱ naxnakkoy, chu̱ nama̱pu̱cán c-lhcúya̱t, ¿tú̱ xali̱huacá̱ chú̱ huixín hua̱nti̱ xcamán ni̱ catica̱ma̱xquí̱n hua̱ntu̱ nali̱lhaka̱naná̱tit? ¿Tú̱ luhua xpa̱lacata ni̱ lay li̱pa̱huaná̱tit? \v 29 Chuná̱ pi̱ ni̱ a̱huan huá̱ tili̱lakaputzayá̱tit xpa̱lacata tu̱ nahuayá̱tit, usuchí̱ hua̱ntu̱ nali̱kotnaná̱tit, chu̱ ni̱ caj huá̱ tili̱lacapa̱stacá̱tit, na̱ ni̱ caj hua̱ tili̱acchichijuananá̱tit. \v 30 Sa̱mpi̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ lama̱kó̱ u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat, chu̱ ni̱ li̱pa̱huanko̱y Dios, xlacán caj luhua xma̱n huá̱ li̱ta̱katzanka̱ma̱kó̱, hua̱mpi̱ ni̱ hua̱ huixín camaklhtasti̱kó̱tit hua̱ntu̱ xlacán tlahuako̱y, sa̱mpi̱ huixín kalhi̱yá̱tit cha̱tum Mintla̱ticán hua̱nti̱ ca̱maktakalhá̱n, xa̱huachí̱ xlá̱ aya catzi̱y hua̱ntu̱ huixín ca̱tzanka̱nimá̱n. \v 31 Huata xatlá̱n tu̱ cca̱huaniyá̱n, xapu̱lana̱ huá̱ caputzátit xli̱ma̱paksi̱n Dios, chu̱ xlá̱ catzi̱y la̱ntla̱ naca̱maktakalhá̱n, chu̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n hua̱ntu̱ namaclacasquiná̱tit.” \s1 Hua̱ntu̱ tla̱n nale̱na̱hu c-akapú̱n \r (Mateo 6:19-21) \p \v 32 Chuná̱ huanipalako̱lh: “Koxutaní̱n huixín quiamigos, ni̱ camacpuhuántit, ma̱squi ni̱ milhu̱huacán, hua̱mpi̱ Mintla̱tican Dios luhua li̱pa̱xuhuay pi̱ hua̱ naca̱ma̱paksi̱yá̱n xli̱ankalhí̱n. \v 33 Pacs hua̱ntu̱ kalhi̱yá̱tit castá̱tit, chu̱ xatumi̱n cali̱makta̱yakó̱tit hua̱nti̱ luhua qui̱tzanka̱niko̱y, chu̱ chuná̱ chú̱ huixín nali̱tlahuayá̱tit xta̱chuná̱ la̱ntla̱ anta̱ni̱ nama̱qui̱yá̱tit mintumi̱ncán hua̱ntu̱ niucxni̱ lakuán, chu̱ chuná̱ huixín nakalhi̱yá̱tit xta̱chuna la̱ mintamacu̱ncán hua̱ntu̱ nali̱pa̱xuhuayá̱tit c-akapú̱n, xa̱huachí̱ niucxni̱ catiláksputli, chu̱ ni̱ pala kalha̱ná̱ tla̱n catimaklhtí̱n, ni̱ pala xalu̱hua catipásalh hua̱ntu̱ nama̱laksputuy. \v 34 Sa̱mpi̱ anta̱ antani̱ huixín nahuili̱yá̱tit mintapa̱xuhua̱ncán, chuná̱ pala lhu̱hua mintumi̱ncán ma̱stokqui̱yá̱tit c-milatama̱tcán, pus na̱ antá̱ namakaxtaká̱tit mili̱stacnacán.” \s1 Skálalh mili̱tahuilatcán \p \v 35 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh: “Luhua xli̱ca̱na̱ skálalh cata̱tahuilátit xapasán mimakskotcán. \v 36 Xta̱chuná cali̱taxtútit la̱ yama̱ lacuan scujní̱n hua̱nti̱ kalhkalhi̱ma̱kó̱ xma̱la̱nacán acxni̱ naqui̱taspita̱ c-aktum pu̱tapu̱chuhu, laqui̱mpi̱ tuncán nama̱lacqui̱niko̱y acxni̱ xlá̱ nachín, chu̱ natzucuy lakatlaka̱ má̱laccha. \v 37 Luhua xli̱ca̱na̱ namakapa̱xuhuako̱y xma̱la̱nacan yama̱ scujní̱n hua̱nti̱ chunatiyá̱ lacahua̱nama̱kó̱, chu̱ ni̱tu̱ lhtatatama̱kó̱ naca̱lakchincán; chu̱ huata hua̱ xma̱la̱nacán nahuaniko̱y pi̱ catahuilako̱lh anta̱ni̱ huí̱ pu̱hua̱y, chu̱ natzucuy lakahuili̱ko̱y xli̱huatcán laqui̱mpi̱ acxtum nata̱hua̱yanko̱y. \v 38 Sa̱mpi̱ ma̱squi acxni̱ xmilh acxni̱ makcu̱tuy ca̱tzi̱sní, usu acxni̱ aya xkakay cachilh, hua̱mpi̱ hua̱ lapi̱ xta̱ksko̱lh pi̱ ni̱tú̱ lhtatama̱kó̱, pus luhua xli̱ca̱na̱ napa̱xuhuako̱y yuma̱ scujní̱n. \v 39 Chu̱ na̱ chuna li̱tum, luhua cacatzítit, pi̱ lapi̱ xcátzi̱lh xpu̱china chiqui xatú̱ ya̱ quilhtamacú̱ nalaktanu̱y kalha̱ná, xli̱ca̱na̱ pi̱ luhua skálalh xtahui̱, chunatiyá̱ xlacahua̱nantahui̱, chu̱ ni̱ clhtátalh laqui̱mpi̱ ni̱ xmá̱sta̱lh talacasquín nalaktanu̱cán, chu̱ namakkalha̱nancán. \v 40 Pus na̱ chuná̱ chú̱ huixín, skálalh catahuilátit, sa̱mpi̱ acxni̱ luhua ni̱ li̱catzi̱huilátit nacmimpalay quit, Xatalacsacni Chixcú.” \s1 Xatakalhchihuí̱n cha̱tuy scujní̱n \r (Mateo 24:45-51) \p \v 41 Acxni̱ Jesús chihui̱nanko̱lh, Pedro chuná̱ kalhásquilh: \p —Quimpu̱chiná, yuma̱ takalhchihuí̱n hua̱ntu̱ huix huanti, ¿pi̱ caj xma̱n quin quinca̱huanípa̱t hua̱nti̱ cca̱ta̱lapu̱layá̱n, chipi̱ na̱ xa̱huá̱ huanipa̱kó̱ cati̱huá̱? \p \v 42 Quimpu̱chinacán chuná̱ kálhti̱lh: “Pus quit pu̱tum cuanima̱kó̱ hua̱nti̱ tla̱n xtapuhua̱ncán, chu̱ hua̱nti̱ scujnima̱kó̱ Dios, na̱ luhua xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum ma̱la̱ná acxni̱ ma̱puxcu̱ni̱y cha̱tum cscujni̱ laqui̱mpi̱ xlá̱ namaktakalhko̱y, chu̱ nama̱hui̱ko̱y acxni̱ natzincsko̱y a̱makapitzi̱n scujní̱n, sa̱mpi̱ xlá̱ mákat anta̱ni̱ naán paxia̱lhnán. \v 43 Hua̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ luhua li̱pa̱xuhu naqui̱taxtuniy yama̱ scujni acxni̱ nachín xma̱la̱ná, chu̱ chuná̱ xlá̱ ma̱kantaxti̱ma̱ yama̱ tascújut hua̱ntu̱ tili̱ma̱paksi̱ca̱. \v 44 Pus luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ yama̱ xama̱la̱ná̱ huata huá̱ nama̱cui̱ntajli̱ko̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ xlá̱ kalhi̱y c-xchic. \v 45 Hua̱mpi̱ luhua ni̱ pala tzinú̱ tla̱n hua̱ntu̱ naakspulay hua̱nti̱ ni̱tla̱n xtapuhua̱n cha̱tum scujni, xlá̱ napuhuán pi̱ ni̱ naj lacapala̱ catíchilh xma̱la̱ná sa̱mpi̱ ma̱x namakapalay; huata tu̱ xla̱ natlahuay caj natzucuy ma̱pa̱ti̱ni̱ko̱y makapitzi̱n scujní̱n, na̱ chuná̱ squitiní̱n lacchaján, xa̱huachí̱ caj natzucuy li̱huana̱ hua̱yán, chu̱ natzucuy kota, chu̱ tla̱n nakachi̱y. \v 46 Acxni̱ yama̱ scujni chuná̱ xlá̱ lama̱, yama̱ ma̱la̱ná caj xamaktum acxni̱ xlá̱ nachín, hua̱mpi̱ cumu xlá̱ ni̱ pala tzinú̱ xpuhuán pala naminá, xlá̱ ni̱ xkalhi̱ma̱, chu̱ ni̱ xli̱a̱catzi̱hui̱ pala aya nalakchincán, pus chuná̱ xlá̱ nama̱pa̱ti̱ni̱cán xta̱chuná̱ la̱ntla̱ ma̱pa̱ti̱ni̱ko̱cán pacs hua̱nti̱ kalhakaxmatmakanko̱y Dios. \p \v 47 “Yama̱ scujni̱ ti̱ catzi̱y hua̱ntu̱ lakati̱y xma̱la̱ná, hua̱mpi̱ na̱ ni̱ skálalh huí̱, xa̱huachí̱ na̱ ni̱ li̱scujputún hua̱ntu̱ xlá̱ li̱ma̱paksi̱cán, pus tla̱n nama̱pa̱ti̱ni̱cán, chu̱ nalaksnokuili̱cán. \v 48 Hua̱mpi̱ yama̱ scujni̱ hua̱nti̱ ni̱ catzi̱y pala ni̱tlá̱n hua̱ntu̱ tlahuama̱, chu̱ natlahuay hua̱ntu̱ mini̱niy nali̱ma̱pa̱ti̱ni̱cán, pus ni̱ luhua xta̱chuná̱ catilaksnokuili̱ca̱. Sa̱mpi̱ yama̱ scujni hua̱nti̱ a̱tzinú̱ lhu̱hua̱ ma̱xqui̱cani̱t talacapa̱stacni̱ laqui̱mpi̱ tla̱n lhu̱hua̱ nama̱maktakalhni̱cán hua̱ntu̱ xlá̱ nacui̱ntajlay, pus na̱ a̱tzinú̱ luhua lhu̱hua̱ namakputzacán hua̱ntu̱ xlá̱ namacama̱sta̱y.” \s1 Lhu̱hua̱ ti̱ caj nali̱tapa̱pitziko̱y Jesús \r (Mateo 10:34-36) \p \v 49 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh: “Quit cmini̱t ma̱lacpasi̱y lhcúya̱t u̱nú̱ ca̱tiyatna, sa̱mpi̱ caj xpa̱lacata quintachihuí̱n, chu̱ quintapáksi̱t nali̱tzucuy tasi̱tzi, chu̱ luhua clacasquín xlacpasalhá̱ yuma̱ lhcúya̱t. \v 50 Hua̱mpi̱ pu̱laná̱ naquili̱ucxilhcán aktum tapa̱tí̱n pala xli̱ca̱na̱ nacta̱yaniy, hua̱mpi̱ cli̱puhuán, chu̱ cpuhuán pi̱ luhua ca̱na̱ calakcha̱lhá̱ a̱ma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ pacs nakantaxtuko̱y. \v 51 Huixín ma̱x puhuaná̱tit pi̱ quit cmini̱t makaxtaka̱ tatancsni, chu̱ tapa̱xuhuá̱n ca̱tuxá̱huat, pus huata luhua cca̱huaniyá̱n pi̱ ni̱ chuná, sa̱mpi̱ caj quimpa̱lacata̱ nali̱tzucuy tasi̱tzi, chu̱ natapa̱pitziko̱y tachixcuhuí̱tat. \v 52 Sa̱mpi̱ c-aktum chiqui̱ anta̱ni̱ huilaca̱, li̱kalhaquitzis pu̱lactuy natapa̱pitziko̱y caj quimpa̱lacata, pu̱lactum li̱cha̱tuy, chu̱ pu̱lactum li̱kalhatutu, chu̱ natzucuy la̱makasi̱tzi̱ko̱y, chu̱ nala̱lacata̱qui̱y xacstucán. \v 53 Cha̱tum kahuasa nata̱la̱makasi̱tzi̱y xtla̱t, chu̱ xatla̱t na̱ nata̱la̱lacatahuacay xkahuasa; na̱ chuná cha̱tum pusca̱t nata̱la̱makasi̱tzi̱y xtzuma̱t, chi̱nchu̱ yama̱ tzuma̱t na̱ nata̱la̱lacatahuacay xtzi; chu̱ cha̱tum pusca̱t nata̱la̱makasi̱tzi̱y xpusca̱t xkahuasa, chi̱nchu̱ yama̱ xapu̱huiti̱ na̱ nata̱la̱lacata̱qui̱y xpu̱tiya̱tzí.” \s1 Ni̱ tuhua nacatzi̱cán acxni̱ namín se̱n, usu acxni̱ tla̱n nachichinán \r (Mateo 16:1-4; Marcos 8:11-13) \p \v 54 Jesús huanipalako̱lh tachixcuhuí̱tat: “Acxni̱ huixín ucxilhá̱tit pi̱ tzucuy tapucsa̱chá̱ anta̱ni̱ pulha̱chá̱ chichiní, chuná̱ huaná̱tit: ‘Chú̱ luhua caj nasenán’, chu̱ ca̱na̱ chuná̱ qui̱taxtuy. \v 55 Chu̱ acxni̱ smilli mina̱chá̱ xachichi u̱n pa̱kalhajú̱, huaná̱tit: ‘Chú̱ luhua tla̱n nalhca̱cnán’, chu̱ ca̱na̱ chuná̱ qui̱taxtuy. \v 56 ¡Aksani̱nani̱n! ¡Lakapu̱tiyu̱naní̱n! Lapi̱ xli̱ca̱na̱ huixín tla̱n ma̱lakchipiniyá̱tit la̱ntla̱ natahuilay tantacú̱ quilhtamacú̱ acxni̱ talacaya̱huayá̱tit, chu̱ ucxilhá̱tit la̱ntla̱ tasiyuy akapú̱n, chu̱ ca̱quilhtamacú̱; cumu pala xli̱ca̱na̱ tla̱n akata̱ksá̱tit yumá̱, ¿tú̱huan chá̱ ma̱squi ucxilhá̱tit hua̱ntu̱ cca̱li̱ma̱lacahua̱ni̱yá̱n ni̱ li̱catzi̱yá̱tit li̱huana̱ naakata̱ksá̱tit hua̱ntu̱ aya ca̱lakchini̱tán?” \s1 Hua̱nti̱ luhua si̱tzi̱niyá̱n minta̱chixcú, huata xatlá̱n cata̱la̱ma̱koxumixi \r (Mateo 5:25-26) \p \v 57 Jesús huanipalako̱lh yama̱ tachixcuhuí̱tat: “¿Tú̱huan chi̱nchu̱ ni̱ li̱putzayá̱tit huixín hua̱ntu̱ luhua xli̱ca̱na̱ xlí̱lat c-milatama̱tcán? \v 58 Pus pala cha̱tum minta̱chixcú̱, catzi̱ya̱ pi̱ si̱tzi̱niyá̱n, chu̱ catzi̱ya̱ pi̱ aya nama̱lacapu̱yá̱n c-xlacati̱n ma̱paksi̱naní̱n, huata xatla̱n huix lacapalaj tuncán cata̱lacca̱xla̱, xli̱makua̱ ni̱ a̱ma̱lacapu̱yá̱n c-pu̱ma̱paksí̱n; la̱qui̱mpi̱ ni̱ huá̱ pala namakstuntlahuayá̱n nac xmacan juez, cha̱nchu̱ hua̱ juez nac xmacán máyu̱lh namacama̱sta̱yá̱n pi̱ napa̱ti̱nana̱ c-pu̱la̱chi̱n. \v 59 Luhua cca̱huaniyá̱n pi̱ pala antá̱ nama̱nu̱cana, ni̱ catitamacaxtuca̱ hasta ni̱ li̱huaya̱ naxokoya̱ mimu̱lhta̱ hua̱ntu̱ antá̱ nasquinicana.” \c 13 \s1 Jesús lacasquín pi̱ tachixcuhuí̱tat calakpali̱ko̱lh xali̱xcajnit xtalacapa̱stacnicán \p \v 1 Caj li̱puntzú̱ laktalacatzúhui̱lh anta̱ni̱ xyá̱ Jesús makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ tzucuko̱lh li̱xakatli̱ko̱y la̱ntla̱ gobernador Pilato xma̱makni̱nanko̱ni̱t makapitzi̱n chixcuhuí̱n xala c-Galilea. Xlacán makni̱ko̱ca̱ c-tlanca templo xala c-Jerusalén luhua anta̱ni̱ pa̱lijni̱ xmakni̱ko̱y xtakalhi̱ncán tu̱ li̱ca̱xtlahua̱naniko̱y Dios, chu̱ luhua lacxtum tama̱stajako̱lh xkalhnicán la̱ntla̱ xla yama̱ chixcuhuí̱n, chu̱ xla lactzu̱ takalhí̱n. \p \v 2 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: “¿Huixín ma̱x puhuaná̱tit pi̱ Dios huá̱ chuná̱ li̱ma̱akspuli̱ko̱lh yama̱ chixcuhuí̱n xala c-Galilea caj xpa̱lacata xlacán tlak luhua lhu̱hua̱ xtala̱kalhi̱ncán ni̱ xahua̱ a̱makapitzi̱n xta̱chiquican xalac Galilea? \v 3 Pus luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ ni̱ huá̱ xpa̱lacata, hua̱mpi̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ ma̱squi cati̱hua̱ huixín, lapi̱ ni̱ nalakpali̱yá̱tit xali̱xcajnit mintalacapa̱stacnicán, na̱ chuná̱ naca̱akspulayá̱n napa̱ti̱naná̱tit mili̱pacscán c-xlacati̱n Dios. \v 4 Huixín na̱ catzi̱yá̱tit la̱ntla̱ ni̱ko̱lh yama̱ kalhacu̱tzayan chixcuhuí̱n acxni̱ lacxticako̱lh xapa̱tzaps yama̱ torre xala c-Siloé. ¿Na̱ ma̱x puhuaná̱tit pi̱ chuná̱ ma̱akspuli̱ko̱lh Dios sa̱mpi̱ xlacán a̱tzinú̱ luhua lhu̱hua̱ xkalhi̱ko̱y xtala̱kalhi̱ncán, ni̱ xachuná̱ makapitzi̱n xta̱chiquicán hua̱nti̱ xuilakó̱ c-Jerusalén? \v 5 Pus ni̱ hua̱ chuná̱ li̱akspulako̱lh, hua̱mpi̱ lapi̱ huixín na̱ ni̱ nalakpali̱yá̱tit xali̱xcajnit mintalacapa̱stacnicán, pus mili̱pacscán na̱ chuná namín quilhtamacú̱ acxni̱ napa̱ti̱naná̱tit c-xlacati̱n Dios.” \s1 Xatakalhchihui̱n akatum quihui hua̱ntu̱ ni̱ tahuacay xtahuácat \p \v 6 Na̱ tihuaniko̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n: “Maktum cha̱tum chixcú̱ xchani̱t c-xpú̱cuxtu akatum xaquihui higo, chu̱ ca̱ta ca̱ta̱ xan ucxilha̱ pala aya huaca̱ xtahuácat; hua̱mpi̱ acxni̱ xlá̱ xqui̱chá̱n ni̱tú̱ títa̱ksli. \v 7 Maktum huánilh xtasa̱cua̱ hua̱nti̱ xmaktakalha̱ yama̱ pú̱cuxtu: ‘Kahu, chiyú̱ aya xli̱aktututa ca̱ta̱ la̱ntla̱ xankalhí̱n cmin makputzay pala huaca̱ xtahuácat, hua̱mpi̱ niucxni̱ cta̱ksniko̱y. Huata xatlá̱n maktum catanca̱pi. ¿Tú̱huan caj xma̱n chuná̱ akchipani̱t ca̱tiyatna?’ \v 8 Hua̱mpi̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xmaktakalhma̱ yama̱ pú̱cuxtu, chuná̱ kálhti̱lh: ‘Tla̱ti, huata xatlá̱n camakaxtakka̱ya̱ ca̱na̱ pi̱ a̱huan huá̱ yuma̱ ca̱ta; nactanti̱huaxa, na̱ nacuili̱niy xamasni palhma̱ tu̱ xatla̱n tíyat. \v 9 Chicá̱ pala xamaktum chuná̱ natahuacay xtahuácat, chu̱ a̱ca̱ta̱ pala ni̱ natahuacay xtahuácat, pus tuncán nactanca̱mi̱y.’” \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum aklhcha̱puncsua pusca̱t \p \v 10 Aktum quilhtamacu̱ sábado, acxni̱ pacs judíos xjaxko̱y, Jesús xma̱kalhtahuaka̱ma̱kó̱ tachixcuhuí̱tat c-aktum xpu̱kalhtahuakacan judíos. \v 11 Pus na̱ antá̱ xtanu̱ma̱ cha̱tum pusca̱t, xlá̱ aya xkalhi̱yá̱ akcu̱tzayan ca̱ta̱ la̱ntla̱ xma̱chipi̱ni̱t tajátat cspiritu akskahuiní, chu̱ chunatiyá̱ xlama̱ ni̱ lay xta̱ctzaja̱ la̱ntla̱ aklhcha̱puncsua xuani̱t. \v 12 Acxni̱ úcxilhli̱ Jesús, tasánilh, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Pusca̱t, xli̱pacs mintajátat la̱nchú̱ quit nacma̱pacsaniyá̱n. \p \v 13 Li̱macachípalh xmacán, chu̱ tuncán yama̱ pusca̱t tla̱n táactzajli, chu̱ pacsli; xlá̱ tzúculh pa̱xcatcatzi̱niy Dios hua̱ntu̱ xtlahuani̱t xpa̱lacata. \v 14 Cha̱nchu̱ xapuxcu xala c-pu̱kalhtahuaka tisí̱tzi̱lh xpa̱lacata̱ pi̱ xma̱pacsanani̱t Jesús yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ xli̱pacs judíos xjaxko̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh ti̱ antá̱ tamakstokko̱ni̱t: \p —Kalhi̱yá̱tit akcha̱xan quilhtamacú̱ acxni̱ pacs tla̱n nascuja̱hu, huata xatlá̱n acxni̱ nataná̱tit laqui̱mpi̱ tla̱n naca̱ma̱pacsacaná̱tit mintajatatcán, chu̱ ni̱ huata acxni̱ nataná̱tit acxni̱ lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ acxni̱ jaxcán. \p \v 15 Hua̱mpi̱ Quimpu̱chinacán chuná̱ kálhti̱lh: \p —¡Lakapu̱tiyu̱naní̱n pacs huixín hua̱nti̱ chuná̱ lacapa̱stacá̱tit! Chú̱ caquihuanítit, ¿pi̱ ni̱ xcutá̱tit huixín mia̱xnujcán, usu mintorojcán acxni̱ lakcha̱ni̱t quilhtamacu̱ sábado acxni̱ ni̱tí̱ scuja laqui̱mpi̱ nama̱kotni̱yá̱tit? \v 16 Pus chú̱ li̱huana̱ calacapa̱stáctit, sa̱mpi̱ yuma̱ pusca̱t na̱ hua̱ xquilhtzucut xamaka̱n quintla̱tcan Abraham xta̱chuná̱ la̱ntla̱ huixín, hua̱mpi̱ xlá̱ aya xkalhi̱y akcu̱tzayan ca̱ta la̱ntla̱ cspiritu akskahuiní̱ xmakapa̱ti̱ma̱, ¿lá̱ntla̱ pi̱ ni̱tlá̱n chú̱ quit nacxcutmakaniy xli̱tlihuaka akskahuiní̱ yuma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ li̱huancán pala tí̱ nascuja? \p \v 17 Acxni̱ chuná̱ huanko̱lh tachihuí̱n, yama̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xta̱la̱tlahuama̱kó̱ Jesús, luhua tla̱n xma̱ma̱xani̱ko̱ni̱t; hua̱mpi̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat, luhua tzucuko̱lh li̱pa̱xuhuako̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xtlahuama̱ lactlanca̱ xtascújut. \s1 Xatakalhchihui̱n xatalhtzi mostaza \r (Mateo 13:31-32; Marcos 4:30-32) \p \v 18 Chuná̱ xla̱ huanipalako̱lh: “¿Tú̱ luhua xta̱chuná̱ tla̱n nata̱ma̱lacastuca̱hu xasa̱sti xtapaksi̱t Dios hua̱ntu̱ ma̱tzuqui̱putún ca̱tiyatna? Usu ¿tú̱ ya̱ takalhchihuí̱n tla̱n ta̱ma̱lacxtumi̱ya̱hu? \v 19 Ma̱x luhua xta̱chuná̱ naqui̱taxtuy la̱ntla̱ acxni̱ cha̱tum chixcú̱ án chan c-xli̱pacán aktum xatalhtzi mostaza. La̱ntla̱ xli̱pacs quihui̱ hua̱ xlá̱ tlak luhua actzú̱ ma̱sta̱y xtalhtzi, hua̱mpi̱ xlá̱ acxni̱ tzucuy staca, luhua tlanca quihui huan, chu̱ lhu̱hua lactzu̱ spu̱n hua̱ntu̱ kosko̱y ca̱u̱ní̱n, c-xakaní̱n tla̱n tlahuako̱y xma̱sakacán.” \s1 Xatakalhchihui̱n levadura \r (Mateo 13:33) \p \v 20 Tihuampá̱ a̱maktum: “¿Tú̱ cahuá̱ tla̱n nata̱ma̱lacxtumi̱ya̱hu xasa̱sti xtapaksi̱t Dios hua̱ntu̱ xlá̱ ma̱tzuqui̱ma̱? \v 21 Ma̱x xta̱chuná̱ nata̱kahuani̱y la̱ntla̱ lay actzu̱ levadura acxni̱ cha̱tum pusca̱t ta̱lakkochipa̱spita̱ lhu̱hua̱ xcaxtala̱squítit tu̱ tipú̱lhca̱lh pa̱tutu; yama̱ levadura lacatzucu̱ tzucuy tlahuay xtascújut hasta acxni̱ nama̱lhu̱hui̱ko̱y xli̱pacs xli̱tlanca̱ yama̱ xatalakmun xcaxtala̱squítit.” \s1 Hua̱nti̱ li̱pa̱huanko̱y Jesús caj la̱ntla̱ta catanu̱ko̱chá̱ c-xati̱tzu̱ ma̱laccha \r (Mateo 7:13-14, 21-23) \p \v 22 A̱li̱sta̱lh acxni̱ Jesús xtiji̱tla̱huama̱ xama̱ c-Jerusalén, la̱ntla̱ c-akatunu ca̱chiquí̱n, chu̱ anta̱ni̱ xuilako̱lh lactzu̱ ca̱tuhuá̱n anta̱ni̱ xlá̱ xlactla̱huama̱, xlá̱ xli̱xakatli̱ko̱y xtapaksi̱t Dios hua̱nti̱ antá̱ xuilakó̱. \v 23 Maktum cha̱tum chixcú̱ chuná̱ kalhásquilh: \p —Tla̱ti, ¿pi̱ ni̱ luhua lhu̱hua̱ hua̱nti̱ catilakma̱xtuko̱lh xli̱stacnacán c-xlacati̱n Dios? \p Jesús chuná̱ huaniko̱lh li̱lhu̱hua̱ ti̱ xli̱tamakstokko̱ni̱t: \p \v 24 —Luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n, pi̱ hua̱nti̱ lakma̱xtuputún xli̱stacna, luhua juerza catlahuánilh, catzáksalh antá̱ nalactanu̱y c-xati̱tzu̱ ma̱laccha, sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ natanu̱putunko̱y, hua̱mpi̱ ni̱ lay catima̱tla̱ni̱ko̱lh. \v 25 Sa̱mpi̱ acxni̱ xapu̱china xala c-chiqui̱ nama̱lacchuhuay ma̱laccha, nia̱lh lay catitanú̱tit. Cha̱nchu̱ huixín hua̱nti̱ layá̱tit nahuán c-quilhtí̱n nalakatlaká̱tit má̱laccha, chu̱ chuná̱ nahuaná̱tit: ‘Tla̱ti, catlahua̱ li̱tlá̱n caquinca̱ma̱lacqui̱ni.’ Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ naca̱kalhti̱yá̱n: ‘Quit ni̱ pala tzinú̱ cca̱lakapasá̱n xatí̱ huixín.’ \v 26 Cha̱nchu̱ huixín chuná̱ natzucuyá̱tit huaniyá̱tit: ‘Quin lacxtum cca̱ta̱hua̱yani̱tán, chu̱ na̱ xackaxmata̱hu mintachihuí̱n acxni̱ huix cxakatli̱pa̱kó̱ tachixcuhuí̱tat c-quinchuchutsipijcán.’ \v 27 Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ naca̱kalhti̱yá̱n: ‘¡Catatampu̱xtútit u̱nú̱ xli̱pacs huixín hua̱nti̱ li̱scujpá̱tit hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n! Aya cca̱huanín pi̱ ni̱ cca̱lakapasá̱n pala quili̱pa̱huaná̱tit.’ \v 28 Anta̱ni̱ huixín naca̱macapincaná̱tit, nala̱li̱lacxcay mintatzancán caj xpa̱lacata tlanca tapa̱tí̱n, chu̱ antá̱ pu̱tum natasayá̱tit acxni̱ a̱li̱mákat naucxilhá̱tit yama̱ xalakmaka̱n minquilhtzucutcan Abraham, Isaac, Jacob, chu̱ xli̱pacs profetas, xlacán antá̱ huilako̱chá nahuán c-xpa̱xtu̱n Dios c-akapú̱n, chi̱nchu̱ huixín ca̱tamacaxtucani̱tántit nahuán c-quilhtí̱n. \v 29 Cha̱nchu̱ na̱ chuná̱ nali̱puhuaná̱tit acxni̱ huixín naucxilhá̱tit c-akapú̱n ti̱pa̱lhuhua tachixcuhuí̱tat xala cani̱hua̱ xli̱ca̱tlanca ca̱tuxá̱huat cha̱nko̱ni̱t nahuán, laqui̱mpi̱ antá̱ quilhxtum namaktahuilako̱y c-pu̱makca̱tani̱ tu̱ natlahuacán c-akapú̱n anta̱ni̱ ma̱paksi̱nama̱ Dios c-xtapáksi̱t. \v 30 Antacú̱ luhua lhu̱hua tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ la̱nchiyú̱ ni̱tú̱ xlakasicán yunú̱ ca̱tiyatna, luhua lactali̱pa̱huá̱ nali̱taxtuko̱ya̱chá̱ c-xlacati̱n Dios, chu̱ na̱ chuna li̱tum, lhu̱hua̱ hua̱nti̱ la̱nchiyú̱ luhua lactali̱pa̱hu u̱nú̱ ca̱tiyatna, hua̱mpi̱ c-xlacati̱n Dios ni̱tú̱ xlakasicán catili̱taxtuko̱lh. \s1 Jesús laktasako̱y hua̱nti̱ huilakó̱ c-Jerusalén \r (Mateo 23:37-39) \p \v 31 Huatiya̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacu̱ tichinko̱lh makapitzi̱n li̱fariseos, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Huata xatlá̱n nahuán catatampu̱xtu, capit a̱lacatanu ca̱chiquí̱n, sa̱mpi̱ rey Herodes makni̱putuná̱n. \p \v 32 Hua̱mpi̱ xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Huata xatlá̱n caqui̱huanipítit tama̱ akskalalh akskahuina chixcú̱ pi̱ la̱nchú̱ quit hua̱ la̱ntla̱ta cmakaacchá̱n makcatzi nactamacaxtuniko̱y cspiritu akskahuiní̱ hua̱nti̱ pa̱laktaju̱ko̱ni̱t, chu̱ na̱ chuná̱ nacma̱pacsako̱y hua̱nti̱ ta̱tatlako̱y, xli̱makua la̱nchiyú̱ tla̱n, sa̱mpi̱ cha̱lí̱ tu̱xama̱ cma̱katsputuni̱t nahuán xli̱pacs quintascújut. \v 33 Hua̱mpi̱ cumu xlacasquinca̱ nacchá̱n anta̱ni̱ cama̱, pus huá̱ xpa̱lacata la̱nchú̱, chu̱ cha̱lí̱, chu̱ hasta ma̱x tu̱xama̱ ctla̱huama̱ nahuán laqui̱mpi̱ nacchá̱n c-Jerusalén, sa̱mpi̱ mat ni̱ lakchá̱n namakni̱cán cha̱tum profeta xta̱chuná̱ la̱ntla̱ quit lapi̱ ni̱ juerza antá. \p \v 34 Jesús tzúculh li̱puhuán c-xnacú̱, chu̱ chuná̱ chihuí̱nalh: “¡Jerusalén! ¡Koxutá̱ quinca̱chiquí̱n Jerusalén! Antá̱ u̱nú̱ makni̱ko̱cani̱t lhu̱hua luhua lactali̱pa̱hu profetas, chu̱ na̱ actalamakni̱ko̱cani̱t lhu̱hua̱ xakchihui̱naní̱n hua̱nti̱ Dios xmacaminko̱ni̱t. Quit maklhu̱hua̱ ctzaksani̱t cma̱macxtumi̱putunko̱y c-quimpa̱xtú̱n laqui̱mpi̱ tla̱n nacmakta̱yako̱y xli̱pacs hua̱nti̱ u̱nú huilakó̱, xta̱chuná̱ la̱ntla̱ lactzu̱ xalakskata xti̱la̱n pu̱skokako̱y xtzi̱ c-xtampi̱n xpakan, hua̱mpi̱ xlacán niucxni̱ lacasquinko̱lh. \v 35 Pus hua̱ chú̱ nia̱lh maka̱s quilhtamacú̱ huata c-tlanca templo antá̱ xalá, ca̱ta caj chunatá̱ natamakaxtaka, chu̱ nia̱lh tí̱ tanu̱maj cati̱hua̱ antá. Huá̱ chuná̱ cca̱li̱huaniyá̱n pi̱ chú̱ la̱ntla̱ naán quilhtamacú̱ nia̱lh caquintiucxílhtit huixín hua̱nti̱ u̱nú̱ huilátit hasta acxni̱ nalakchá̱n quilhtamacú̱ la̱ntla̱ huixín nahuaná̱tit: ‘¡Luhua li̱pa̱xuhu cmakamaklhti̱ma̱hu hua̱nti̱ Quimpu̱chinacan Dios quinca̱ma̱lakacha̱nini̱tán!’” \c 14 \s1 Jesús ma̱pacsay cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ xlaccuntahuilani̱t \p \v 1 Cha̱nchu̱ tílalh pi̱ aktum quilhtamacu̱ li̱jáxat, Jesús alh makua̱yán c-xchic cha̱tum xapuxcu fariseo; hua̱mpi̱ makapitzi̱n li̱tum fariseos xmakskalama̱kó̱ pala nama̱pacsanán yama̱ quilhtamacú̱. \v 2 Pus antá̱ lacatzú̱ xlakahui̱ Jesús cha̱tum chixcú ti̱ xkalhi̱y tzalhua tajátat, chu̱ xli̱cha̱tumi̱nica̱ c-xmacni xcunko̱ni̱t. \v 3 Jesús xcatzi̱y hua̱ntu̱ xlacán xpuhuama̱kó̱, chu̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh fariseos, chu̱ laktzokni̱naní̱n hua̱nti̱ antá̱ xlatanu̱ma̱kó̱: \p —¿Lá̱ huixín huaná̱tit? ¿Pi̱ xlí̱lat cahuá̱ pi̱ tla̱n nama̱pacsacán cha̱tum ta̱tatlá̱ acxni̱ lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ la̱ntla̱ jaxcán, usu ni̱tlá̱n? \p \v 4 Hua̱mpi̱ yama̱ fariseos cacs tahuilako̱lh, nia̱lh chihui̱nanko̱lh. Puschí̱ xlá̱ li̱macchípalh xmacán yama̱ ta̱tatlá, acxni̱ tuncán xlá̱ pacsli. A̱li̱sta̱lh huánilh pi̱ caalhá̱ c-xchic. \v 5 Cha̱nchu̱ yama̱ fariseos chuná̱ huanipalako̱lh: \p —Chú̱ caquihuanítit, pala huixín kalhi̱yá̱tit mia̱xnu̱, usu mihuá̱cax, chu̱ pala nataju̱ya̱chá̱ ca̱pu̱lhmá̱n, ¿a poco ni̱ lacapálaj tuncán catima̱cutútit laqui̱mpi̱ ni̱ najicsuay, chu̱ nani̱y, ma̱squi luhua lakcha̱ni̱t quilhtamacu̱ sábado acxni̱ li̱huancán pala tí̱ nascuja? \p \v 6 Hua̱mpi̱ xlacán ni̱ catzi̱ko̱lh la̱ntla̱ nakalhti̱nanko̱y. \s1 Acxni̱ pala tí̱ natlahuay aktum taca̱tani, hua̱ cata̱hua̱yanko̱lh hua̱nti̱ catzi̱y pi̱ ni̱ lay catilakxokónilh \p \v 7 Acxni̱ Jesús ucxilhko̱lh makapitzí̱n hua̱nti̱ minko̱ni̱t makua̱yanko̱y, la̱ntla̱ xlacán xlacsacma̱kó̱ xalacuan pu̱táhui̱lh anta̱ni̱ xya̱huacani̱t mesa, xlá̱ ma̱xqui̱ko̱lh aktum tastacya̱hu, chuná̱ huaniko̱lh: \p \v 8 —Quit luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n, acxni̱ huixín naca̱tasanicaná̱tit laqui̱mpi̱ napiná̱tit c-aktum pu̱makca̱tani anta̱ni̱ tapu̱chuhuama̱ca̱, huix ni̱ calacán camaktahuila̱ anta̱ni̱ huilako̱lh xalacuan pu̱táhui̱lh, sa̱mpi̱ chá̱ pala xamaktum nachín cha̱tum li̱tum hua̱nti̱ tlak li̱lakapascán, usu kalhi̱y xca̱cni̱ ni̱ xahua̱ huix. \v 9 Yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ tasanini̱tán nalakpina, aya namina̱chá̱n huaniyá̱n: ‘Catlahua̱ li̱tlá̱n cata̱ya la̱ntla̱ huila, chu̱ cama̱xqui̱ milactáhui̱lh u̱ma̱ cha̱tum li̱tum ti̱ na̱ ctasanini̱t.’ Cha̱nchu̱ huix cha̱ma̱xaná̱ nata̱yaya, juerza napina lactahuilaya̱ hua̱ntu̱ a̱huatiyá̱ huilachá̱ lactáhui̱lh c-xka̱n. \v 10 Huata xatlá̱n acxni̱ xtasanica̱ c-pu̱makca̱tani, capit, hua̱mpi̱ antá̱ catahuila̱ hua̱ntu̱ mákat huilako̱chá̱ lactáhui̱lh laqui̱mpi̱ acxni̱ namín hua̱nti̱ huanini̱tán pi̱ nalakpina̱ c-pu̱makca̱tani, chu̱ chuná̱ nahuaniyá̱n: ‘Amigo, catlahua̱ li̱tlá̱n, catalacatzuhui, chu̱ calacán catahuila̱ anta̱ni̱ huí̱ tlak tla̱n lactáhui̱lh.’ Pus huata huix na̱ luhua tali̱pa̱hu nali̱ma̱xtuko̱yá̱n hua̱nti̱ huilakó̱ c-pu̱hua̱y. \v 11 Hua̱ chuná̱ cca̱li̱huanimá̱n sa̱mpi̱ hua̱nti̱ caj xacstu putzama̱ la̱ntla̱ nama̱tlanqui̱cán xalán ni̱ maka̱s tama̱ma̱xani̱y, chu̱ ma̱tu̱tzuhui̱cán; huata hua̱nti̱ ni̱tú̱ putzama̱ ma̱squi caj la̱ntla̱ ni̱tu̱ xlakasi li̱taxtuma̱, huata huá̱ chú̱ luhua tali̱pa̱hu li̱taxtuy a̱li̱sta̱lh. \p \v 12 Chu̱ yama̱ xapuxcu fariseo hua̱nti̱ xtasanini̱t nalakán c-xchic, chuná̱ má̱xqui̱lh tastacya̱hu: \p —Acxni̱ tlahuaya̱ taca̱tani, usu tahua̱y, ni̱ hua̱ cahuanikó̱ calakminkó̱n caj xma̱n mintalakapasni, usu pala minata̱lán, usu mili̱nata̱lán, usu pala miamigos hua̱nti̱ lacatzú̱ li̱ta̱huilakó̱, chu̱ hua̱nti̱ na̱ ma̱tamacu̱naní̱n xta̱chuná̱ la̱ huix, sa̱mpi̱ acxni̱ xlacán natlahuako̱y aktum taca̱tani̱ pus na̱ nahuaniko̱yá̱n pi̱ calakpinkó, chu̱ chuná̱ chú̱ huix namakapu̱xokocana. \v 13 Hua̱mpi̱ acxni̱ huix natlahuaya̱ taca̱tani, xatlá̱n huá̱ cahuanikó̱ hua̱nti̱ li̱ma̱xkaní̱n, hua̱nti̱ ni̱ lay scujko̱y, hua̱nti̱ luntuní̱n, xa̱hua̱ xli̱pacs hua̱nti̱ lakatzí̱n lama̱kó̱. \v 14 Chuna chí̱ Dios aktziyaj nama̱latama̱ni̱yá̱n; sa̱mpi̱ ni̱ lama̱ xlacán catixoko̱nanikó̱n, hua̱mpi̱ Dios ucxilhmá̱n, chu̱ huá̱ nama̱xqui̱yá̱n mintaskahu acxni̱ nalakchá̱n yama̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ xlá̱ nama̱lakastakuani̱ko̱y ca̱li̱ní̱n xli̱pacs xcamán hua̱nti̱ tla̱n xtapuhua̱ncán. \s1 Cha̱tum chixcú̱ ma̱pu̱chuhuay xkahuasa hua̱mpi̱ ni̱ lakminko̱lh hua̱nti̱ tasaniko̱ca̱ \r (Mateo 22:1-10) \p \v 15 Cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ antá̱ macxtum xta̱huilakó̱ c-pu̱hua̱y, acxni̱ chuná̱ kaxmatko̱lh yuma̱ tachihuí̱n, chuná̱ huánilh Jesús: \p —Hua̱mpi̱ luhua ca̱na̱ aktziyaj lama̱ hua̱nti̱ tla̱n nata̱ca̱taniko̱y ti̱ nacha̱nko̱y c-xtapaksi̱t Dios anta̱ni̱ ma̱paksi̱nama̱chá̱ c-akapú̱n. \p \v 16 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ kálhti̱lh, usu huánilh aktum caj takalhchihuí̱n: \p —Maktum xuí̱ cha̱tum chixcú, tláhualh tlanca taca̱tani, na̱ luhua lhu̱hua̱ ti̱ tima̱ca̱tzi̱ni̱ko̱lh pi̱ caminko̱lh. \v 17 Acxni̱ aya accha̱ná̱ xuí̱ xtahua̱y, ma̱lakacha̱naniko̱lh xlacscujni, pi̱ naancán huaniko̱cán hua̱nti̱ ma̱catzi̱ni̱ko̱cani̱t pi̱ lacapala̱ caminko̱lhá̱ sa̱mpi̱ pacsá xalanitá̱ xuí̱ tahua̱y. \v 18 Hua̱mpi̱ hua̱nti̱ qui̱laklako̱ca̱ tzucuko̱lh talhta̱ni̱ko̱y, pacs tzucuko̱lh squinko̱y xma̱tzanka̱nanicacán. Cha̱tum hua̱nti̱ xakasiya̱ lakcha̱nca̱ chuná̱ huá̱: ‘Luhua xli̱ca̱na̱ cahuanipi̱ pi̱ catláhualh li̱tlá̱n caquima̱tzanka̱nánilh, hua̱mpi̱ a̱cu ctamá̱hualh aktum pú̱cuxtu, pus la̱nchú̱ xlacasquinca̱ nacán ucxilha.’ \v 19 Cha̱tum li̱tum chuná̱ huampá̱: ‘Puntzujcú̱ ctama̱huako̱lh pu̱quitzis quintoro̱, la̱nchú̱ nacán li̱tzaksako̱y nacucxilha̱ pala tla̱n lakuaxnanko̱y, luhua hasta csquiniyá̱n pi̱ caquima̱tzanka̱nani sa̱mpi̱ ni̱ lay cana̱chá.’ \v 20 Cha̱nchu̱ a̱cha̱tum chuná̱ huampá̱: ‘Luhua ctapu̱chuhualhcú̱, chu̱ xli̱ca̱na̱ ni̱ lay chú̱ clakana̱chá̱n, pus caquima̱tzanka̱nani.’ \v 21 Acxni̱ táspitli̱ lacscujni, pacs huánilh xma̱la̱ná̱ la̱ntla̱ huanicanchá. Yama̱ xma̱la̱ná̱ tla̱n sí̱tzi̱lh, chu̱ chuná̱ huánilh xlacscujni: ‘Lacapala̱ capimpi̱ c-xli̱ca̱tlanca ca̱chiquí̱n, chu̱ ca̱tlanca̱tijni, chu̱ ma̱squi ca̱lhka̱na̱tijni, na̱ cali̱tankó̱ li̱ma̱xkaní̱n, chu̱ ti̱ ni̱ lay scujko̱y, chu̱ lu̱ntu̱ní̱n, chu̱ lakatzi̱ní̱n.’ \v 22 Caj li̱puntzú̱ acxni̱ yama̱ xlacscujni qui̱táspitli, chuná̱ huánilh xma̱la̱ná: ‘Tla̱ti, chuná̱ chú̱ ctláhualh la̱ntla̱ huix quihuani, hua̱mpi̱ luhua lhu̱huacú̱ tzanka̱y hua̱nti̱ tla̱n xua̱yanko̱lh.’ \v 23 Yama̱ xma̱la̱ná̱ chuná̱ huanipá̱ xlacscujni: ‘Pus capimpalapi̱ ca̱tijí̱n, chu̱ c-xquilhapa̱n ca̱chiquí̱n, ma̱squi anta̱ni̱ caj actzu̱ tiji, chu̱ juerza caca̱huanítit a̱makapitzi̱n cati̱huá̱ ti̱ nata̱ksko̱ya̱ pi̱ caminko̱lh laqui̱mpi̱ chuná̱ pacs nali̱tahuilako̱cán xli̱ca̱tlanca c-quínchic. \v 24 Sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ nia̱lh clacasquín ni̱ pala cha̱tum hua̱nti̱ quit xapu̱lana̱ ctima̱catzi̱ni̱ko̱lh pi̱ caquilakminko̱lh, chu̱ nia̱lh catihuako̱lh yuma̱ quintahua̱y hua̱ntu̱ quit la̱nchiyú̱ cca̱xtlahuani̱t.’ \s1 Hua̱nti̱ sta̱laniputún Jesús maktum capa̱tzánka̱lh xlatáma̱t \r (Mateo 10:37-38) \p \v 25 Maktum acxni̱ luhua lhu̱hua̱ csta̱lanima̱kó̱ Jesús c-tiji, Jesús huata maktum xlá̱ lacatancs huaniko̱lh: \v 26 “Lapi̱ huí̱ ti̱ luhua quista̱laniputún, chu̱ quilacscujni nahuán, luhua xli̱cátzi̱t pi̱ lapi̱ ni̱ aktum catzi̱y pi̱ tlak naquilakcatzán ni̱ xahua̱ xtla̱t, chu̱ xtzi, usu xpusca̱t, usu xcamán, usu xnata̱lán, usu hasta catu̱huá̱ tu̱ tla̱n xkálhi̱lh c-xlatáma̱t, ni̱ lay catili̱tánu̱lh la̱ quili̱ma̱kalhtahuáka̱t. \v 27 Chu̱ hua̱nti̱ ni̱ aktum catzi̱y cha̱li̱ cha̱lí̱ nalé̱n xcruz, chu̱ naquista̱laniy, xlá̱ ni̱ lay li̱tapu̱lhca̱y la̱ quili̱ma̱kalhtahuáka̱t. \v 28 Huata pu̱lana̱ tla̱n calacapá̱stacli̱ hua̱nti̱ quista̱laniputún, na̱ luhua xta̱chuná̱ qui̱taxtuy acxni̱ cha̱tum chixcú̱ tlahuaputún aktum tlanca xchic, huata pu̱lana̱ natahuilay laqui̱mpi̱ natlahuay xcuenta̱ pala namakaacchá̱n xtumi̱n hua̱ntu̱ nali̱ma̱akasputuy. \v 29 Huá̱ chuná̱ li̱tlahuay laqui̱mpi̱ ni̱ a̱li̱sta̱lh acxni̱ aya ma̱pulhuni̱ttá nahuán xpá̱tzaps nia̱lh lay catima̱akaspútulh, chu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ naucxilhko̱y caj nali̱kalhkama̱nanko̱y. \v 30 Chuná̱ nahuanko̱y: ‘Tama̱ chixcú, luhua tla̱n tima̱tzúqui̱lh xpá̱tzaps, hua̱mpi̱ chú̱ nia̱lh lay ma̱akasputuy xchic.’ \v 31 Chu̱ na̱ chuna li̱tum pala cha̱tum gobierno nata̱tlahuacán guerra, chu̱ mima̱ cha̱tum gobierno a̱lacatanuj xalá, ¿tú̱ pu̱lana̱ tla̱n nalacapa̱staca̱ lapi̱ tla̱n nali̱makatlajay caj akca̱hu mi̱lh tropa̱ hua̱ntu̱ xlá̱ kalhi̱y, sa̱mpi̱ hua̱nti̱ mima̱ xlá̱ li̱mín akpuxam mi̱lh? \v 32 Chu̱ lapi̱ xlá̱ lacatancs nacatzi̱y pi̱ ni̱ lay catimakatlájalh, pus acxni̱ makatcú̱ mima̱chá nahuán hua̱nti̱ mímaj lacata̱qui̱y tasi̱tzi, huata a̱ma̱ gobierno namaca̱nko̱y xlacscujni̱ laqui̱mpi̱ naancán huanicán hua̱nti̱ mima̱: ‘Huata xatlá̱n caláclalh tasi̱tzi, acxtum calacca̱xlahu, chu̱ ni̱ cala̱si̱tzi̱nihu.’ \v 33 Puschí̱ na̱ chuná̱ chú̱ huixín hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ quista̱laniputún, pu̱lana̱ lacatancs cacatzí̱tit pi̱ hua̱nti̱ ni̱ namakaxtaka̱ hua̱ntu̱ kalhi̱y u̱nú̱ nac ca̱tiyatna, pus ni̱ lay li̱tapa̱cuhui̱y luhua xli̱ca̱na̱ quili̱ma̱kalhtahuáka̱t. \s1 Acxni̱ pu̱lactum mátzat nia̱lh skoko, ni̱tú̱ li̱lacán, caj makancán \r (Mateo 5:13; Marcos 9:50) \p \v 34 “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ mátzat, luhua tla̱n sa̱mpi̱ li̱ma̱sko̱ka̱nancán, hua̱mpi̱ hua̱ lapi̱ tama̱ mátzat cspútnilh xli̱skoko, nia̱lh tú̱ catili̱laca̱, ¿lá̱ntla̱ cahuá̱ chú̱ natili̱ma̱skoka̱nancán? \v 35 Pus nia̱lh tí̱ tu̱ li̱lay, ni pala ma̱squi luhua tíyat nia̱lh xuay, usu abono. Pus pi̱ nia̱lh tú̱ li̱lacán, luhua lacatancs pi̱ caj namakancán. ¡Huixín hua̱nti̱ li̱kaxpatpá̱tit mintake̱ncán, luhua caakatá̱kstit quintachihuí̱n!” \c 15 \s1 Tantum borrego hua̱ntu̱ xmakatzanka̱cani̱t luhua li̱pa̱xuhu acxni̱ ta̱kscán \r (Mateo 18:10-14) \p \v 1 Anta̱ni̱ xakchihui̱nán Jesús, lhu̱hua̱ hua̱nti̱ xminko̱y kaxmatniko̱y xtachihuí̱n, xma̱ta̱ji̱nani̱n impuestos, xa̱hua̱ makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ judíos xpuhuanko̱y pi̱ luhua a̱tzinú̱ makla̱kalhi̱naní̱n xuanko̱ni̱t. \v 2 Caj luhua huá̱ xpa̱lacata̱, yama̱ fariseos, chu̱ laktzokni̱naní̱n xli̱aksanko̱y, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: \p —Uma̱ chixcú̱ pacs ta̱talakxtumi̱ko̱y ma̱squi hua̱nti̱ makla̱kalhi̱naní̱n, xa̱huachí̱ acxtum ta̱hua̱yanko̱y. \p \v 3 Jesús xcatzi̱y tu̱ xli̱aksama̱kó̱, chu̱ laqui̱mpi̱ naakata̱ksko̱y xatú̱ xpa̱lacata̱ xlá̱ tla̱n xta̱lako̱y yama̱ chixcuhuí̱n, Jesús li̱xakatli̱ko̱lh u̱ma̱ aktum takalhchihuí̱n: \v 4 “Lapi̱ cha̱tum chixcú̱ kalhi̱y aktum ciento xborrego, na̱ pala xamaktum namakatzanka̱y tantum, ¿xatú cahuá̱ natlahuay? ¿Tú̱ catimakaxtakko̱lh lacatum a̱makapitzi̱n ta̱tipuxamacu̱naja̱tza̱ laqui̱mpi̱ tuncán lacapala̱ naán putzay yama̱ koxuta borrego hua̱nti̱ makatzanka̱ni̱t, chu̱ ni̱ catitáspitli̱ c-xchic hasta ni̱li̱huaya̱ nata̱ksa? \v 5 Acxni̱ chú̱ naqui̱ta̱ksa, antá̱ c-xaklhtampixni nahuili̱y, chu̱ cha̱pa̱xuhua̱na̱ nalé̱n. \v 6 Cha̱nchu̱ acxni̱ nachá̱n c-xchic pu̱tum nama̱stokko̱y xamigos, chu̱ hua̱nti̱ lacatzú̱ li̱ta̱huilakó̱, chu̱ chuná̱ nahuaniko̱y: ‘Catlahuátit li̱tlá̱n, caquinta̱pa̱xuhuátit la̱nchú̱ pi̱ cta̱ksni̱t quinborrego hua̱nti̱ xtzanka̱ni̱t.’ \v 7 Pus xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ na̱ chuná̱ qui̱taxtuy c-akapú̱n acxni̱ lama̱kó̱ ca̱tuxá̱huat aktum ciento xlakskata̱n Dios, chu̱ pala cha̱tum nachipay hua̱ntu̱ ni̱ xatla̱n tiji anta̱ni̱ nalaktzanka̱y, acxni̱ talakaspitta̱yaniy xtala̱kalhí̱n, chu̱ li̱pa̱huampalay Dios, antá̱ c-akapú̱n luhua lhu̱hua̱ anán tapa̱xuhuá̱n caj xpa̱lacata yuma̱ cha̱tum hua̱nti̱ qui̱táspitli̱ anta̱ni̱ ni̱tlá̱n, ni̱ xahua̱ caj xpa̱lacatacán yama̱ hua̱nti̱ xata̱tipuxamacu̱naja̱tza̱ hua̱nti̱ tla̱ná̱ xtapuhua̱ncán. \s1 Xatakalhchihui̱n cha̱tum pusca̱t hua̱nti̱ ta̱ksa̱ tumi̱n tu̱ makatzanka̱ni̱t \p \v 8 “Pus na̱ chuna li̱tum acxni̱ cha̱tum pusca̱t kalhi̱y xtapixnu tu̱ li̱tatlahuani̱t okxca̱hu tumi̱n xla plata tu̱ luhua lakcatzán, chu̱ pala namakatzanka̱y okxtum, ¿lá̱ huixín puhuaná̱tit, tú̱ catima̱pási̱lh cahuá̱ xpu̱maksko, chu̱ luhua li̱huana̱ napalhnán, chu̱ naputzay c-xli̱ca̱tlanca chiqui̱ hasta ni̱li̱huaya̱ naqui̱ta̱ksa? \v 9 Acxni̱ chú̱ nata̱ksa, pu̱tum nama̱makstoka̱ xamigos hua̱nti̱ lacatzú̱ li̱ta̱huilakó̱, chu̱ chuná̱ nahuaniko̱y: ‘Luhua catlahuátit li̱tlá̱n, caquinta̱pa̱xuhuátit sa̱mpi̱ aya cta̱ksni̱t yama̱ paktum quintumi̱n hua̱ntu̱ xacmakatzanka̱ni̱t.’ \v 10 Pus quit cca̱huaniyá̱n, pi̱ xta̱chuná̱ anán tapa̱xuhuá̱n c-xlacati̱n xangeles Dios xpa̱lacata̱ cha̱tum makla̱kalhi̱ná̱ hua̱nti̱ talakaspitta̱yaniy xtala̱kalhí̱n.” \s1 Xatakalhchihui̱n cha̱tum kahuasa̱ hua̱nti̱ xchipani̱t li̱xcajnit talacapa̱stacni \p \v 11 Jesús na̱ li̱xakatli̱palako̱lh yuma̱ aktum takalhchihuí̱n, tihua̱: “Cha̱tum chixcú, xkalhi̱ko̱y cha̱tuy xlakkahuasán. \v 12 Maktum xatajú̱ chuná̱ huánilh xtla̱t: ‘Tla̱ti, huata cumu la̱nchú̱ tla̱ncú̱ lápa̱t, xatlá̱n caquima̱xquitá̱ mimakaaná̱nat hua̱ntu̱ quit quilakchá̱n naquima̱xqui̱ya.’ Yama̱ ko̱lutzí̱n ma̱tlá̱ni̱lh hua̱ntu̱ huánilh, chu̱ ma̱pa̱pitziniko̱lh xlakkahuasán xmakaaná̱nat. \v 13 Ni̱ li̱maka̱s quilhtamacu̱ yama̱ xataju xkahuasa̱ sta̱makanko̱lh hua̱ntu̱ xma̱xqui̱cani̱t xmakaaná̱nat, chu̱ yama̱ tumi̱n hua̱ntu̱ xlá̱ makamaklhtí̱nalh, acxni̱ stá̱nalh, alh li̱lacahuantapu̱li̱y mákat a̱lacatanu̱ ca̱chiquí̱n. Antá̱ lactlahuami̱ko̱lh, sa̱mpi̱ luhua caj xali̱xcajnit tapuhuá̱n chípalh. \v 14 Acxni̱ aya xlactlahuami̱ko̱ni̱t xtumi̱n, huatiya yama̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ xlá̱ xcha̱ni̱t, milh aktum tlihuaka tatzíncstat, chu̱ sputko̱lh hua̱ntu̱ xuacán, chu̱ yama̱ kahuasa na̱ tzúculh pa̱ti̱nán sa̱mpi̱ nia̱lh tú̱ xkalhi̱y hua̱ntu̱ nali̱hua̱yán. \v 15 Huata xlá̱ alh putzay tascújut, chu̱ lákcha̱lh cha̱tum chixcú̱ antá̱ xala yama̱ ca̱chiquí̱n, cha̱nchu̱ xlá̱ antá̱ ma̱lakácha̱lh c-xpú̱cuxtu laqui̱mpi̱ namaktakalhniy xpaxni. \v 16 Xlá̱ aya xtzincsni̱y, xpuhuán caj u̱cú xli̱kálhkasli̱ talhtzi hua̱ntu̱ xuako̱y paxni̱ hua̱ntu̱ xma̱xqui̱cán, hua̱mpi̱ xlá̱ ni̱ pala huá̱ xma̱xqui̱cán talacasquín nahuay. \v 17 Pus yama̱ kahuasa̱ tiakáchilh hua̱ntu̱ xatlá̱n, chu̱ chuná̱ tzúculh lacapa̱staca: ‘Nac xchic quintla̱t lhu̱hua̱ scujní̱n, xlacán pacs kalhi̱ko̱y hua̱ntu̱ nahuako̱y, chu̱ hasta akata̱xtunima̱kó̱, ¡chi̱nchu̱ quit u̱nú, aya cni̱y, ctzincstamakama̱ hasta ni̱tú̱ cuay! \v 18 Huata xatlá̱n nactaca̱xta̱qui̱y, nacampalay c-xchic quintla̱t, chu̱ acxni̱ nacchá̱n, chuná̱ nacuaniy: Tla̱ti, luhua lhu̱hua quintala̱kalhí̱n hua̱ntu̱ cli̱makali̱puhuani̱t Dios, chu̱ na̱ chuná̱ huix na̱ cmakali̱puhuani̱tán. \v 19 Caj huá̱ xpalacata quit nia̱lh quimini̱niy naquili̱pu̱lhca̱ya̱ la̱ minkahuasa, huata xatlá̱n la̱nchú̱ caquima̱scuju, chu̱ caquili̱pu̱lhca̱ la̱ cha̱tum mintasa̱cua.’ \v 20 Xli̱ca̱na̱ yama̱ kahuasa taca̱xtá̱qui̱lh, chu̱ ampá̱ c-xchic xtlá̱t. \p “Acxni̱ yama̱ kahuasa̱ makatcú̱ xminachá, yama̱ ko̱lutzí̱n úcxilhli pi̱ mima̱ xkahuasa. Xli̱ca̱na̱ luhua kayaj catzánilh, chu̱ takosú̱n alh pa̱xtoka; acxni̱ lákcha̱lh aklhcha̱chípalh, chu̱ lacátzu̱cli. \v 21 Cha̱nchu̱ xkahuasa huánilh: ‘Tla̱ti, luhua lhu̱hua̱ quintala̱kalhí̱n hua̱ntu̱ cli̱makali̱puhuani̱t Dios, chu̱ na̱ chuná̱ huix na̱ cmakali̱puhuani̱tán; pus quit nia̱lh quimini̱niy naquili̱pu̱lhca̱ya la̱ minkahuasa.’ \v 22 Hua̱mpi̱ yama̱ ko̱lutzí̱n chuná̱ huaniko̱lh cscujní̱n: ‘Lacapala̱ cama̱cutútit a̱tzinu̱ xatla̱n lháka̱t, chu̱ cama̱lhaká̱tit quinkahuasa. Na̱ cama̱makanú̱tit aktum xa̱ni̱yu̱ c-xmacán, chu̱ na̱ cama̱tuhuanú̱tit czapato. \v 23 Xa̱huachí̱ lacapala̱ cali̱tántit xakon quintoro̱, camakní̱tit, sa̱mpi̱ la̱nchú̱ nahua̱yana̱hu, chu̱ natlahuaya̱hu tapa̱xuhuá̱n. \v 24 Sa̱mpi̱ hua̱ yuma̱ quinkahuasa, quit xacli̱pu̱lhca̱y la̱mpala xni̱ni̱t, chu̱ aya lakastakuanani̱t, chu̱ mimpalani̱t ca̱tuxá̱huat; sa̱mpi̱ xacmakatzanka̱ni̱t, chu̱ la̱nchú̱ aya cta̱ksni̱t.’ Chu̱ ni̱ pala maka̱s tzucuca̱ pa̱xuhuacán c-xchic yama̱ ko̱lutzí̱n. \p \v 25 “Hua̱ chú̱ hua̱ xapuxcu xkahuasa, xlá̱ scujma̱chá̱ c-pú̱cuxtu. Acxni̱ aya xtaspitma̱, chu̱ xcha̱ma̱ c-xchic, káxmatli̱ pi̱ luhua li̱pa̱xuhu xtlaknama̱ca̱, chu̱ xtantli̱ma̱ko̱ca̱. \v 26 Tasánilh cha̱tum tasa̱cua, chu̱ kalhásquilh: ‘¿Tú̱ xpa̱lacata li̱tlahuama̱ca̱ tapa̱xuhuá̱n c-quínchic?’ \v 27 Cha̱nchu̱ xlá̱ huánilh: ‘Huá̱ li̱pa̱scuajnama̱ca̱ sa̱mpi̱ luhua chunatiyá̱ tla̱n qui̱táspitli̱ minta̱lá̱ hua̱nti̱ xaktzanka̱ta̱yani̱t, ni̱tú̱ lanini̱t, chu̱ caj huá̱ xpa̱lacata̱ li̱ma̱paksí̱nalh mintla̱t laqui̱mpi̱ namakni̱cán xakon xtoro.’ \v 28 Hua̱mpi̱ yama̱ xapuxcu kahuasa luhua li̱pe̱cua̱ sí̱tzi̱lh, chu̱ pi̱ ni̱ xtanu̱putún c-xchic, juerza taxtuchi̱ xtla̱t, chu̱ maklhu̱hua̱ huánilh pi̱ catánu̱lh. \v 29 Huata yama̱ kahuasa̱ chuná̱ huánilh xtla̱t: ‘Huix stalanca catzi̱ya̱ la̱ntla̱ lhu̱hua ca̱ta̱ xankalhí̱n cta̱scujmá̱n, chu̱ ni̱ pala maktum caj chunatá̱ xackalhakaxmatmakán, hua̱mpi̱ huix ni̱ pala maktum xquima̱xqui̱ ca̱na̱ caj tantum xaskata minborrego laqui̱mpi̱ nacmakni̱y, chu̱ nacta̱li̱ca̱taniko̱y quiamigos. \v 30 Hua̱mpi̱ acxni̱ lakchini̱tán hua̱ yuma̱ quintajú̱ hua̱nti̱ ta̱ma̱laksputuko̱ni̱t xaaktzanka̱ta̱yani̱n lacchaján mimakaaná̱nat, ma̱makni̱ni̱nani̱ xakon toro̱, chu̱ tlahuápa̱t tapa̱xuhuá̱n.’ \p \v 31 “Hua̱mpi̱ yama̱ ko̱lutzí̱n chuná̱ huánilh xkahuasa: ‘Tla̱ti, huix ankalhi̱ná̱ u̱nú̱ lacxtum quinta̱huila, chu̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ ckalhi̱y na̱ pacs milá. \v 32 Hua̱mpi̱ la̱nchú̱ luhua xli̱ca̱na̱ xlacasquinca̱ pi̱ juerza napa̱xuhuaya̱hu, chu̱ naca̱taniya̱hu sa̱mpi̱ tama̱ mintajú̱ qui̱taxtuy xta̱chuná̱ la̱mpala xni̱ni̱t, na̱ lakastakuanampalani̱t; la̱mpala xmakatzanka̱ni̱tahu, hua̱mpi̱ la̱nchú̱ aya ta̱ksni̱tahu.’” \c 16 \s1 Takalhchihuí̱n xla cha̱tum sculujua scujni̱ ti̱ akskáhuilh xma̱la̱ná \p \v 1 Maktum Jesús li̱xakatli̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t yuma̱ takalhchihuí̱n: “Xuí̱ cha̱tum chixcú, luhua ma̱tamacu̱nú xuani̱t. Hua̱ yuma̱ chixcú̱ xkalhi̱y cha̱tum xapuxcu xtasa̱cua̱ hua̱nti̱ luhua xli̱pa̱huán, chu̱ pacs huá̱ xma̱maktakalhni̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ xlá̱ xkalhi̱y. Hua̱mpi̱ maktum áncaj huanicán pi̱ yama̱ xapuxcu xtasa̱cua lhu̱hua̱ antá̱ xakskahuixtunima̱ xtumi̱n. \v 2 Pus yama̱ chixcú̱ tasánilh xtasa̱cua, chu̱ chuná̱ huánilh: ‘¿Pa̱ xli̱ca̱na̱ hua̱ntu̱ quihuanima̱ca̱ pi̱ mat huix akskahuixtúpa̱t quintumi̱n? Pus la̱nchú̱ caquima̱xqui̱kó̱ cuenta̱ hua̱ntu̱ xlakáya̱t tascújut mili̱puxcu, chu̱ hua̱nti̱ quilakahuilaniko̱lh, sa̱mpi̱ chú̱ nia̱lh cactima̱xquí̱n tascújut xpa̱lacata huix nacui̱ntajlaya̱ pu̱tum la̱ntla̱ xapuxcu tasa̱cua.’ \v 3 Pus hua̱ chú̱ yuma̱ xapuxcu tasa̱cua, chuná̱ tzúculh puhuán: ‘¿Tú̱ cahuá̱ chú̱ nactlahuay pi̱ huá̱ quima̱la̱ná̱ naquimaklhti̱y quintascújut? Sa̱mpi̱ quit nia̱lh ckalhi̱y li̱tlihuaka pi̱ nacmakcuxtuy, chu̱ na̱ chuná̱ cma̱xanán pala caj nacsquihua̱yanta̱kchokoy. \v 4 ¡Hua̱mpi̱ aya ccátzi̱lh hua̱ntu̱ nactlahuay! Nacta̱lacca̱xlay hua̱nti̱ lakahuilaniko̱lh quima̱la̱ná̱ laqui̱mpi̱ xlacán naquimakta̱yako̱y acxni̱ quit naquimaklhti̱cán yama̱ quintascújut.’ \v 5 Pus chuná̱ xlá̱ tláhualh, chu̱ cha̱tunu cha̱tunu̱ tzúculh tasaniko̱y hua̱nti̱ xlakahuilaniko̱lh xma̱la̱ná. Hua̱nti̱ pu̱lana̱ milh kalhásquilh: ‘¿Ní̱ntla̱ li̱piniya̱ quima̱la̱ná?’ \v 6 Xlá̱ kalhtí̱nalh: ‘Pus quit clakahuilánilh aktum ciento barril aceite.’ Yama̱ xapuxcu tasa̱cua̱ chuná̱ huánilh: ‘Xli̱ca̱na̱ huana, sa̱mpi̱ chuná̱ talhca̱ni̱t c-mirecibo hua̱ntu̱ firmartlahuani̱ta; huata xatlá̱n calácxti̱tti̱ hua̱ntu̱ aya firmartlahuani̱ta, chu̱ tanu̱ catlahua̱ anta̱ni̱ nahuán pi̱ caj íta̱t ciento barril lakahuilani.’ \v 7 A̱li̱sta̱lh kalhasquimpá̱ a̱cha̱tum: ‘¿Chá̱ huix, ní̱ntla̱ li̱piniya̱ quima̱la̱ná?’ Yama̱ chixcú̱ kalhtí̱nalh: ‘Aktum ciento cúxta̱lh trigo.’ Yama̱ xapuxcu tasa̱cua̱ huánilh: ‘Xli̱ca̱na̱, sa̱mpi̱ huilachá̱ mirecibo, lacapala̱ calácxti̱tti, chu̱ tanu̱ catlahua̱ laqui̱mpi̱ antá̱ nahuán pi̱ caj ta̱tipuxam cúxta̱lh li̱piniya.’ \v 8 Acxni̱ cátzi̱lh xma̱la̱ná hua̱ntu̱ xtlahuama̱, xli̱ca̱na̱ hasta luhua cacs li̱lacahua̱ caj la̱ntla̱ luhua akskálalh tu̱ xtlahuani̱t acxni̱ pútzalh la̱ntla̱ tla̱n nalatama̱y a̱li̱sta̱lh yama̱ akskahuina tasa̱cua. Pus xli̱ca̱na̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ xala ca̱tuxá̱huat, luhua lakskalalán huanko̱y acxni̱ la̱ntla̱ putzako̱y pala tú̱ ni̱tlá̱n natlahuako̱y hasta luhua makatlajako̱cán hua̱nti̱ luhua aksti̱tum scujma̱kó̱ cxkakanat Dios.” \p \v 9 Pus Jesús chuná̱ na̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: “Cca̱huaniyá̱n pi̱ tla̱n naputzayá̱tit la̱ntla̱ nakalhi̱yá̱tit miamigoscán ti̱ naca̱makta̱yayá̱n hua̱mpi̱ ni̱ chuná̱ hua̱ntu̱ ni̱ aksti̱tum, sa̱mpi̱ lapi̱ hua̱ mintamacú̱n tu̱ kalhi̱yá̱tit yunú̱ ca̱tuxá̱huat, anta̱ni̱ lhu̱hua̱ anán tala̱kalhi̱n, nali̱makta̱yako̱yá̱tit a̱makapitzí̱n, xli̱ca̱na̱ lhu̱hua miamigoscán nakalhi̱yá̱tit ti̱ naca̱maklhti̱naná̱n c-xasa̱sti mimpu̱tahui̱lhcán tu̱ nakalhi̱yá̱tit c-akapú̱n anta̱ni̱ xli̱pa̱án natahuilayá̱tit. \p \v 10 “Sa̱mpi̱ hua̱nti̱ ma̱cui̱ntajli̱cán hua̱ntu̱ ni̱ luhua lhu̱hua tamacú̱n usu tascújut, chu̱ pala xlá̱ luhua aksti̱tum cui̱ntaj natlahuay, chuná̱ li̱ma̱siyuy pi̱ tali̱pa̱hu laqui̱mpi̱ acxni̱ nama̱maktakalhni̱cán hua̱ntu̱ luhua lhu̱hua tumi̱n, pus na̱ huá̱ luhua aksti̱tum cui̱ntaj natlahuay; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ luhua ni̱ cui̱ntaj tlahuay hua̱ntu̱ ma̱squi ni̱ lhu̱hua tumi̱n hua̱ntu̱ ma̱maktakalhni̱cán, pus na̱ chuná̱ ni̱ li̱huana̱ catimaktákalhli̱ acxni̱ pala nama̱xqui̱cán lhu̱hua xli̱maktakálhat. \v 11 Pus pala huixín ni̱ tla̱n maktakalhá̱tit hua̱ntu̱ nama̱cui̱ntajli̱caná̱tit tamacú̱n xala u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat ma̱squi hua̱ntu̱ ni̱ luhua lhu̱hua, ¿pa̱ li̱huacá̱ chú̱ tla̱n namaktakalhá̱tit hua̱ntu̱ Dios naca̱ma̱xqui̱yá̱n xtalacapa̱stacni? \v 12 Na̱ chuna li̱tum, pala huixín ni̱tlá̱n namaktakalhá̱tit hua̱ntu̱ Dios ca̱ma̱cui̱ntajli̱ni̱tán, chu̱ ni̱ milacán, ¿pi̱ li̱huacá̱ chú̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n hua̱ntu̱ xlá̱ aya laclhca̱huili̱ni̱t pi̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n cha̱tunu̱ huixín? \p \v 13 “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ ni̱ pala cha̱tum scujni̱ ma̱tla̱ni̱y nata̱scujko̱y cha̱tuy xma̱la̱ná aktuma quilhtamacú̱, sa̱mpi̱ acxni̱ nakalhakaxmata̱ cha̱tum, huá̱ chú̱ acha̱tum li̱tum juerza nalakmakán; usuchí̱ acxni̱ natlahuaputún hua̱ntu̱ nali̱ma̱paksi̱y cha̱tum, juerza nakalhakaxmatmakán acha̱tum. Pus quit clacasquín luhua li̱huana̱ caakatá̱kstit hua̱ntu̱ cuaniputún: Cha̱tum chixcú̱ ni̱ lay li̱pa̱huán Dios xli̱pacs xnacú̱, chu̱ na̱ huatiya̱ yama̱ quilhtamacú̱ luhua nali̱pa̱huán xtumi̱n pi̱ huá̱ tla̱n catu̱huá̱ nali̱ma̱tla̱ni̱y.” \p \v 14 Makapitzi̱n fariseos hua̱nti̱ na̱ antá̱ xlaya̱kó̱, pacs xkaxmatma̱kó̱ hua̱ntu̱ xlá̱ xquilhuama̱, huata tzúculh li̱kalhakama̱nanko̱y Jesús sa̱mpi̱ xlacán luhua xlakati̱ko̱y nakalhi̱ko̱y lhu̱hua tumi̱n. \v 15 Huata Jesús chuná̱ huaniko̱lh: “Huixín hua̱nti̱ c-xlacati̱ncan chixcuhuí̱n li̱tasiyuputuná̱tit xta̱chuná̱ la̱ntla̱ hua̱nti̱ luhua lactla̱n chixcuhuí̱n, hua̱mpi̱ Dios pacs lakapasa̱ hua̱ntu̱ xali̱xcájnit huí̱ c-minacu̱cán. Sa̱mpi̱ na̱ luhua mili̱catzi̱tcán pi̱ hua̱ntu̱ huixín puhuaná̱tit pi̱ luhua lhu̱hua xtápalh c-xlaksti̱pa̱ncan tachixcuhuí̱tat, xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ Dios ni̱ ucxilhputún, huata xlá̱ lakmakán. \s1 La̱ntla̱ ta̱talacastuca xalakmaka̱n xli̱ma̱paksi̱n Dios xasa̱sti xtama̱catzi̱ni̱n Juan Bautista \p \v 16 “Acxni̱ Juan Bautista ni̱ xa̱ma̱tzuqui̱y xtascújut caj xma̱n hua̱ tla̱n xkalhi̱yá̱tit xli̱ma̱paksi̱n Moises nali̱kalhtahuakayá̱tit, chu̱ nama̱kantaxti̱yá̱tit, chu̱ hua̱ntu̱ xtzokko̱ni̱t c-xlibrojcan xalakmaka̱n profetas; hua̱mpi̱ acxni̱ Juan tzúculh li̱chihui̱nán yama̱ xasa̱sti xtama̱catzi̱ni̱n Dios la̱ntla̱ xlá̱ nama̱tzuqui̱y xasa̱sti xtapaksi̱t ca̱tuxá̱huat, chu̱ acxnitiyá̱ yama̱ quilhtamacú̱ lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat juerza tzaksama̱kó̱ namaklhti̱nanko̱y yama̱ laktáxtut hua̱ntu̱ xlá̱ ma̱lacnu̱y. \p \v 17 “Hua̱mpi̱ quit luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ akapú̱n, chu̱ ca̱tuxá̱huat tla̱n xlaktzánka̱lh, hua̱mpi̱ hua̱ntu̱ xamaká̱n tatzoktahuilani̱ttá̱ xtachihui̱n Dios c-Li̱kalhtahuaka ni̱ pala pu̱lactum caj chunatá̱ catitamakáxtakli̱ pala ni̱ juerza nakantaxtuy. \s1 Jesús li̱chihui̱nán pi̱ hua̱nti̱ natapu̱chuhuako̱y, ni̱tlá̱n pala tí̱ nala̱makaxtakko̱y \r (Mateo 19:1-12; Marcos 10:1-12) \p \v 18 “Pala cha̱tum chixcú̱ makaxtaka̱ xpusca̱t caj xpa̱lacata pi̱ tanu̱ hua̱nti̱ nata̱tapu̱chuhuay, pus tama̱ chixcú̱ tlahuay tlanca tala̱kalhí̱n c-xlacati̱n Dios; chu̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ chú̱ nata̱tapu̱chuhuay yama̱ pusca̱t hua̱nti̱ makaxtakcanit, na̱ chuná̱ luhua lhu̱hua tala̱kalhí̱n tlahuay.” \s1 Xatakalhchihui̱n cha̱tum chixcú̱ ma̱tamacu̱nú, chu̱ cha̱tum chixcú li̱ma̱xkan \p \v 19 Jesús na̱ huaniko̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n: “Maktum xuí̱ cha̱tum chixcú hua̱mpi̱ luhua ma̱tamacu̱nú xuani̱t. Ni̱tú̱ xtzanka̱niy pala tú̱ namaclacasquín, chu̱ hua̱ntu̱ luhua xalacuan lháka̱t xlá̱ xli̱lhaka̱nán, chu̱ ankalhí̱n xtlahuay taca̱tani, hua̱mpi̱ pacs xalacuan lí̱huat hua̱ntu̱ xlá̱ xuakoy. \v 20 Chu̱ na̱ antiyá̱ yama̱ ca̱chiquí̱n xlama̱ cha̱tum chixcú hua̱mpi̱ luhua snu̱n li̱ma̱xkan xuani̱t, xlá̱ huanicán Lázaro. Yuma̱ koxuta chixcú̱ xli̱pu̱nu̱y xli̱cha̱tumi̱nica̱ c-xmacni̱ xtzitzi, antá̱ xlá̱ xan tahuilay ca̱tiyatna, c-xtanquilhti̱n xchic yama̱ ma̱tamacu̱nú. \v 21 Caj u̱cu tla̱n xli̱kálhkasli̱ xpuhuán hua̱ntu̱ natamakuasa̱ c-xmesa ma̱tamacu̱nú hua̱ntu̱ xlá̱ xkalhxtakmakama̱, hua̱mpi̱ ni̱ pala actzú̱ caj xta̱huacán, pus hasta huata xatlá̱n chichi̱xni̱ xminko̱y macslipiko̱y la̱ntla̱ xka̱lhi̱y xtzitzi. \v 22 Cha̱nchu̱ tílalh pi̱ yama̱ koxuta li̱ma̱xkan La̱zaro ni̱lh, huata xángeles Dios luhua li̱pa̱xuhu le̱nko̱lh c-xpa̱xtu̱n Abraham anta̱ni̱ xlá̱ huilachá̱ c-akapú̱n. Chu̱ ni̱ li̱maka̱s quilhtamacú̱ yama̱ ma̱tamacu̱nú̱ na̱ tíni̱lh, chu̱ tima̱acnu̱ca̱. \p \v 23 “Acxni̱ antá̱ xuilachá̱ c-xpu̱tahui̱lhcan ni̱ní̱n, luhua li̱pe̱cua̱ la̱ntla̱ xpa̱ti̱nama̱, talacayá̱hualh c-akapú̱n, úcxilhli̱ xuí̱ c-xpu̱tahui̱lh Abraham, chu̱ Lázaro antá̱ xuí̱ c-xpa̱xtú̱n. \v 24 Acxnicú̱ chú̱ pixtlanca̱ tzúculh ca̱tasay, chu̱ chuná̱ quilhánilh: ‘Tla̱ti Abraham, luhua catlahua̱ li̱tlá̱n, caquinkalhi̱ni̱ talakalhamá̱n, camacatampi̱ Lázaro laqui̱mpi̱ nama̱stajay c-xokspun xmacán, chu̱ na̱ camilh ma̱skahuihui̱y quisi̱máka̱t, sa̱mpi̱ luhua li̱pe̱cua̱ ctatlakajma̱ u̱nú̱ c-lhcúya̱t.’ \v 25 Hua̱mpi̱ Abraham chuná̱ kálhti̱lh: ‘Amigo, luhua xli̱ca̱na̱ calacapá̱stacti̱ pi̱ luhua tla̱n huix xlápa̱t c-mintalatamá̱n, chu̱ ni̱tú̱ xtzanka̱niyá̱n hua̱ntu̱ xmaclacasquina, chi̱nchu̱ yuma̱ koxuta Lázaro luhua xli̱ca̱na̱ xlá̱ ni̱tú̱ xkalhi̱y. Pus la̱nchú̱ xlá̱ luhua li̱pa̱xuhu lama̱, cha̱nchu̱ huix tatlakájpa̱t. \v 26 Xa̱hua̱ masqui chuná, huí̱ lacatum pu̱lhmá̱n, luhua ca̱u̱ní̱n hua̱ntu̱ quinca̱stokopitziyá̱n, caj huá̱ xpalacata ni̱ lay anko̱ya̱chá̱ hua̱nti̱ yunú̱ huilakó̱, chu̱ na̱ ni̱ pala hua̱nti̱ huilako̱chá̱ tanú, ni̱ lay minko̱y u̱nú.’ \p \v 27 “Yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ ma̱tamacu̱nú xuani̱t, chuná̱ huanipá̱: ‘Lapi̱ ni̱ lay puhuana̱ hua̱ntu̱ csquiniyá̱n, pus ca̱na̱ caj cama̱lakacha̱pi̱ Lázaro c-xchic quintla̱t, \v 28 sa̱mpi̱ kalhaquitzis ckalhi̱y quinata̱lán, chu̱ clacasquín pi̱ luhua nama̱akata̱ksni̱ko̱y laqui̱mpi̱ xlacán ni̱ naminko̱y u̱nú, sa̱mpi̱ luhua xli̱ca̱na̱ li̱pe̱cua̱ la̱ntla̱ huí̱ tapa̱tí̱n.’ \v 29 Abraham chuná̱ kalhti̱pá̱: ‘Xlacán aya kalhi̱ko̱y xli̱ma̱paksí̱n hua̱ntu̱ títzokli̱ Moisés, chu̱ makapi-tzi̱n profetas c-Li̱kalhtahuaka, pus huata xatlá̱n huá̱ cama̱kanta̱xti̱ko̱chá.’ \v 30 Cha̱nchu̱ yama̱ ma̱tamacu̱nú̱ huá̱: ‘Quintla̱tican Abraham, luhua xli̱ca̱na̱ hua̱ntu̱ huix quilhuámpa̱t, hua̱mpi̱ lapi̱ nalakanko̱y hua̱nti̱ aya qui̱taspitni̱ttá̱ ca̱li̱ní̱n, cha̱catzi̱ya̱ xlacán natalakaspitta̱yako̱y, chu̱ nalakpali̱ko̱y xali̱xcajnit xtalacapa̱stacnicán.’ \v 31 ‘Hua̱ lapi̱ xlacán ni̱ kalhakaxmatniko̱y hua̱ntu̱ tzokko̱ni̱t Moisés, chu̱ xli̱pacs profetas, ¿pi̱ li̱huacá̱ chú̱ nakaxmatniko̱y lapi̱ nalakastakuanán cha̱tum ni̱n ca̱li̱ní̱n?’, kálhti̱lh Abraham.” \c 17 \s1 Hua̱nti̱ nama̱tlahui̱nanko̱y tala̱kalhí̱n laqui̱mpi̱ naaktzanka̱ta̱yako̱y a̱makapitzí̱n, li̱pe̱cua̱ la̱ntla naxoko̱nán \r (Mateo 18:6-7, 21-22; Marcos 9:42) \p \v 1-2 Maktum Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: “Unú̱ ca̱tuxá̱huat ankalhí̱n lama̱kó̱ nahuán hua̱nti̱ nama̱tlahui̱nanko̱y tala̱kalhí̱n, hua̱mpi̱ koxutá̱ yamá̱ hua̱nti̱ chuná̱ natlahuay laqui̱mpi̱ nama̱ktzanka̱ya̱huay hua̱nti̱ aya tzucuni̱t quintali̱pa̱huán. Huata xali̱huacá̱ tla̱n xuá̱, acxni̱ ni̱ a̱tlahuay, pi̱ xpixchi̱huacaca̱ aktum tlanca xachihuix pu̱squiti, chu̱ xmaca̱nca̱ c-ta̱kaya̱huaná̱ laqui̱mpi̱ antá̱ nalaktzanka̱y. \v 3 ¡Pus luhua cui̱ntaj catlahuátit pi̱ ni̱ chuná̱ natlahuayá̱tit! \p “Pus lapi̱ ni̱tlá̱n tu̱ xtlahuanín minta̱lá, acxni̱ tuncán cali̱huani; na̱ lapi̱ xtalakaspittá̱yalh, chu̱ nahuán pi̱ nia̱lh chuná̱ catitláhualh, pus huix cama̱tzanka̱nani̱ hua̱ntu̱ tlahuanín. \v 4 Ma̱squi hasta maktujún la̱ntla̱ tantacú̱ catlahuanín hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n, chu̱ pala maktujún naminá̱n huaniyá̱n: ‘Chú̱ nia̱lh chuná̱ cactitláhualh’, huix cama̱tzanka̱nani̱ hua̱ntu̱ tlahuanín.” \s1 Luhua kalhi̱y li̱tlihuaka̱ lapi̱ aksti̱tum naca̱najlaya̱ pi̱ Dios nama̱xqui̱yá̱n tu̱ nasquiniya \p \v 5 Maktum xli̱ma̱kalhtahuákat chuná̱ huaniko̱lh Jesús: \p —Caquinca̱ma̱siyuni̱ la̱ntla̱ nakalhi̱ya̱hu tlihuaka̱ quintaca̱najlacán laqui̱mpi̱ li̱huana̱ nali̱pa̱huana̱hu Dios. \p \v 6 Puschí̱ huaniko̱lh Quimpu̱chinacán: \p —Hua̱ lapi̱ caj xtzucútit kalhi̱yá̱tit mintaca̱najlacán ca̱na̱ caj la̱ntla̱ xli̱acti̱ná̱ la̱ntla̱ xatalhtzi mostaza, chu̱ caj la̱ntla̱ huixín xuanítit u̱ya̱ akatum tlanca quihui: ‘Catapulhu̱ la̱ u̱ya̱t, chu̱ capit tati̱ju̱ta̱yaya̱ c-xlaquita̱t ta̱kaya̱huaná’, chu̱ quit tancs cca̱huaniyá̱n pi̱ yama̱ quihui xca̱kalhakaxmatni̱ hua̱ntu̱ xli̱ma̱paksí̱tit. \s1 Cha̱tum tasa̱cua ni̱ catipu̱hua̱ pi̱ luhua li̱pa̱xcatcatzí̱nit hua̱ntu̱ caj xli̱tláhuat \p \v 7 “Lapi̱ huí̱ cha̱tum caj tasa̱cua ti̱ acxni̱ naqui̱taspita̱ ca̱tuhuá̱n pala antá̱ xlakuaxnama̱, usuchí̱ xmaktakalhnima̱kó̱ xua̱cax xma̱la̱ná, acxni̱ xlá̱ nachín, ¿pi̱ puhuaná̱tit huixín pi̱ chuná̱ nahuaniy: ‘Tla̱n pi̱ tani̱ta, catanu, catahuila̱ la̱ntla̱ u̱yá̱ mesa la̱qui̱mpi̱ nacma̱xqui̱yá̱n tu̱ nahuaya’? \v 8 Pus quit lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ xma̱la̱ná̱ ni̱ chuná catihuánilh, huata chuná̱ nahuaniy: ‘Lacapala̱ catanu, chu̱ caca̱xtlahua̱ tu̱ nacuay, na̱ calakpalí̱nanti̱ laqui̱mpi̱ tla̱n naquimuju̱niya̱ quilí̱huat. A̱li̱sta̱lh acxnicú̱ ni̱li̱huaya̱ cua̱yanko̱ni̱t nahuán, acxnicú̱ chú̱ na̱ nahua̱yana̱ huix.’ \v 9 Ma̱squi xli̱ca̱na̱ tama̱ tasa̱cua luhua tla̱n scujni̱t tantacú, hua̱mpi̱ ni̱ capuhuántit pala xli̱lakchá̱nat napa̱xcatcatzi̱nicán hua̱ntu̱ xlá̱ qui̱lí̱scujli, sa̱mpi̱ xlá̱ luhua caj xmá̱n hua̱ tla̱n ma̱kantaxti̱ni̱t hua̱ntu̱ xli̱tláhuat xuani̱t. \v 10 Pus na̱ chuná̱ huixín, acxni̱ natlahuako̱yá̱tit aktum tascújut hua̱ntu̱ Dios naca̱ma̱tlahui̱yá̱n, na̱ chuná̱ cahuántit: ‘Quin caj li̱lakaputza scujní̱n hua̱nti̱ ni̱ pala tzinú̱ quinca̱mini̱niyá̱n naquinca̱pa̱xcatcatzi̱nicaná̱n hua̱ntu̱ xli̱scujma̱hu, caj xma̱n huá̱ cma̱kantaxti̱ni̱tahu hua̱ntu̱ quili̱tlahuatcán xuani̱t.’” \s1 Jesús ma̱pacsako̱y kalhaca̱hu chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y lepra̱ tzitzi \p \v 11 Cha̱nchu̱ tílalh pi̱ maktum la̱ntla̱ xtla̱huama̱ c-tiji, ti̱tum xama̱ c-Jerusalén, chu̱ xpuntaxtuma̱kó̱ lacalhu̱hua lactzu̱ ca̱chiquí̱n hua̱ntu̱ ma̱paksi̱ko̱y Samaria, chu̱ Galilea, \v 12 cha̱lh c-aktum actzu̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ ucxilhko̱lh kalhaca̱hu chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xpasako̱ni̱t pu̱lactum li̱xcajnit tzitzi̱ huanicán lepra̱, xlacán caj lakamákat ta̱yako̱chá. \v 13 Huata caj taquílhmilh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¡Luhua xli̱ca̱na̱ catlahua̱ tlanca li̱tlá̱n caquinca̱lakalhámanti! \p \v 14 Acxni̱ xlá̱ ucxilhko̱lh, chuná̱ huaniko̱lh: \p —Tla̱n, hua̱mpi̱ lacapala̱ chú̱ capítit ma̱siyuniyá̱tit mimacnicán cha̱tum pa̱li̱ c-templo laqui̱mpi̱ xlá̱ nama̱luloka̱ pi̱ aya ca̱makaxtakni̱tán mintajatatcán. \p Acxni̱ xlacán kaxmatko̱lh hua̱ntu̱ huaniko̱ca̱ lacapala̱ anko̱lh, hua̱mpi̱ acxni̱ xtla̱huama̱kó̱ c-tiji pacsniko̱lh tuncán yama̱ xtajatatcán hua̱ntu̱ xkalhi̱ko̱y. \v 15 Cha̱nchu̱ cha̱tum xlacán, hua̱nti̱ xala c-Samaria, xlá̱ ni̱ judío xuani̱t, acxni̱ makcátzi̱lh pi̱ aya xtatla̱ni̱ni̱t, huata lacapala̱ talákspitli, chu̱ luhua pixtlanca̱ la̱ntla̱ xca̱tasati̱lhay xpa̱xcatcatzi̱nima̱ Dios. \v 16 Yama̱ samaritano acxni̱ cha̱lh c-xlacati̱n Jesús lakatatzokóstalh laqui̱mpi̱ chuná̱ napa̱xcatcatzi̱niy, chu̱ taquilhpú̱talh hasta lí̱cha̱lh xlacán ca̱tiyatna. \v 17 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ chihuí̱nalh: \p —¿Tú̱ kalhaca̱hu xuanko̱ni̱t hua̱nti̱ xkalhi̱ko̱y yama̱ li̱xcajnit tajátat, chu̱ pacs pacsko̱lh? ¿Ní chú̱ ya̱kó̱ a̱makapitzi̱n kalhanaja̱tza? \v 18 ¿Lá̱ntla̱ pi̱ caj xma̱n hua̱ yuma̱ chixcú̱, hua̱nti̱ ni̱ judío, huata huá̱ táspitli̱ laqui̱mpi̱ napa̱xcatcatzi̱niy Dios? \p \v 19 A̱li̱sta̱lh chuná̱ li̱ma̱paksí̱lh yuma̱ chixcú: \p —Cata̱qui, chu̱ capittá̱ li̱pa̱xuhu c-mínchic. Huix luhua xli̱ca̱na̱ pacsni̱ta̱ sa̱mpi̱ chuná̱ quili̱pá̱huanti. \s1 Acxni̱ nachín xasa̱sti xtapaksi̱t Dios ca̱tuxá̱huat, ni̱ catitasíyulh tuncán \r (Mateo 24:23-28, 36-41) \p \v 20 Maktum makapitzi̱n fariseos kalhasquinko̱lh Jesús ni̱li̱huaya̱ luhua nachín yama̱ xtapaksi̱t Dios hua̱ntu̱ nama̱tzuqui̱y. \p Xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Acxni̱ nachín xtapaksi̱t Dios ni̱ capuhuántit naucxilhcán pala tú̱ tlanca xali̱ucxílhti̱t. \v 21 Chu̱ na̱ ni̱ naca̱najlayá̱tit pala tí̱ naca̱huaniyá̱n: ‘Unú̱ huí̱’, usuchí̱ ‘A̱huilachá’; sa̱mpi̱ yama̱ xtapaksi̱t Dios hua̱ntu̱ cli̱chihui̱nani̱t aya antiyá̱ lama̱ c-milaksti̱pa̱ncán. \p \v 22 A̱li̱sta̱lh xlá̱ chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Nalakchá̱n quilhtamacú̱ acxni̱ huixín naucxilhputuná̱tit na̱pi̱ makstum la̱ntla̱ quit, Xatalacsacni Chixcú̱, nacmimpalay laqui̱mpi̱ nactzucuy ma̱paksi̱nán, hua̱mpi̱ ni̱ naj caquintiucxílhtit. \v 23 Huí̱ ti̱ naca̱akskahuiputuná̱n acxni̱ naca̱huaniyá̱n: ‘Unú̱ huí̱’, usu naca̱huanicaná̱tit: ‘Ajtiyán huilachá’, hua̱mpi̱ huixín ni̱ tita̱piná̱tit putzayá̱tit, chu̱ na̱ ni̱ naca̱najlayá̱tit. \v 24 Sa̱mpi̱ na̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ caj xamaktum xli̱ca̱tlanca̱ c-xtampi̱n akapú̱n tasiyuy xmakaxkaka̱nat maklípit, pus na̱ chuná̱ chú̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, caj xalán nalakchá̱n quilhtamacú̱ acxni̱ nacmimpalay. \v 25 Hua̱mpi̱ xapu̱laná̱ xlacasquinca̱ li̱pe̱cua nacpa̱ti̱nán u̱nú̱ ca̱tiyatna, sa̱mpi̱ yuma̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ lama̱kó̱ la̱nchiyu̱ quilhtamacú̱ maktum naquilakmakanko̱y. \v 26 Na̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ akspulako̱lh tachixcuhuí̱tat yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ xlama̱ Noé, chu̱ sputca̱ ca̱tiyatna, pus na̱ luhua xta̱chuná̱ nalakchá̱n yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ nacmimpalay. \v 27 Yama̱ tachixcuhuí̱tat luhua li̱pa̱xuhu xlama̱kó̱, xua̱ya̱ma̱kó̱, makapitzí̱n xca̱tanima̱kó̱, xtapu̱chuhuama̱kó̱, chu̱ xmacama̱sta̱ma̱kó̱ xlactzumajancán, hasta acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Noé táju̱lh c-páklha̱t hua̱ntu̱ huanicán arca, chu̱ chuná tílalh muncá̱clat, chu̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat tini̱ko̱lh. \v 28 Chu̱ na̱ xta̱chuná̱ tilapá̱ acxni̱ xlama̱ Lot: xli̱pacs hua̱nti̱ xlama̱kó̱ c-Sodoma, luhua li̱pa̱xuhu xlama̱kó̱, xua̱ya̱ma̱kó̱, xkotnama̱kó̱, xtama̱huanama̱kó̱, xya̱huama̱kó̱ xchiccán, chu̱ xchana̱nama̱kó̱. \v 29 Hua̱mpi̱ acxni̱ chú̱ titaxtuchá̱ Lot c-Sodoma, sa̱mpi̱ chuná̱ xuanini̱t Dios catláhualh, pus ta̱ctachi̱ lhcúya̱t c-akapú̱n, chu̱ azufre hua̱ntu̱ clhcuma̱, chu̱ pu̱tum pacs makni̱ko̱lh tachixcuhuí̱tat. \v 30 Pus na̱ chuná̱ chú̱ ni̱ cha̱catzi̱ya̱ nalatama̱ko̱y tachixcuhuí̱tat a̱ma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, nacmimpalay. \p \v 31 “Acxni̱ nalakchá̱n yama̱ quilhtamacú̱, pala tí̱ huacachá nahuán c-xaksti̱n ta̱lhma̱na chiqui, chu̱ lapi̱ antá̱ huili̱ni̱t nahuán c-xpu̱lacni xchic xmaclacasquínat, nia̱lh calacapá̱stacli̱ pala tú̱ namín tamacaxtuy, huata xatlá̱n caj catzá̱lalh; chu̱ pala tí̱ la̱ma̱chá nahuán ca̱tuhuá̱n, nia̱lh catáspitli̱ c-xchic. \v 32 Caj luhua calacapa̱stáctit hua̱ntu̱ lánilh xpusca̱t Lot, caj xpa̱lacata pi̱ xlakli̱puhuán hua̱ntu̱ xakxtakmakani̱t. \v 33 Sa̱mpi̱ hua̱nti̱ lakli̱puhuán, chu̱ luhua nalakma̱xtuputún xlatáma̱t u̱nú̱ ca̱tiyatna, pus huata aktum cacátzi̱lh pi̱ namakatzanka̱y, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ namakatzanka̱y xlatáma̱t huata huá̱ nalakma̱xtuy. \p \v 34 “Quit xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ acxni̱ yama̱ ca̱tzi̱sní, cha̱tuy hua̱nti̱ lhtatama̱kó̱ nahuán c-aktuma pu̱tama, cha̱tum nale̱ncán, chu̱ hua̱ a̱cha̱tum namakaxtakcán. \v 35 Cha̱tuy lacchaján, lacxtum squitima̱kó̱ nahuán; hua̱ cha̱tum nale̱ncán, chi̱nchu̱ hua a̱cha̱tum, namakaxtakcán. \v 36 Cha̱tuy chixcuhuí̱n, lacxtum scujma̱kó̱ nahuán c-aktuma pú̱cuxtu; hua̱ cha̱tum nale̱ncán, chi̱nchu̱ hua̱ a̱cha̱tum namakaxtakcán.” \p \v 37 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t acxni̱ chuná̱ kaxmatko̱lh yuma̱ tachihuí̱n hua̱ntu̱ Jesús huá̱, chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Ní li̱huaya̱ chuná̱ nakantaxtuy hua̱ntu̱ quilhuámpa̱t? \p Xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ anta̱ni̱ ni̱y tantum takalhí̱n, pacs tuncán catzi̱ko̱y, chu̱ tamacxtumi̱ko̱y chu̱n, pus na̱ chuná̱ chu̱ acxni̱ nacmimpalay, tuncán cani̱huá̱ nacatzi̱cán. \c 18 \s1 Xatakalhchihuí̱n cha̱tum puhuani̱ni̱ pusca̱t, chu̱ cha̱tum juez \p \v 1 Maktum Jesús li̱xakatli̱ko̱lh aktum takalhchihuí̱n xpa̱lacata oración, pi̱ xlacasquinca xli̱tatláhuat ankalhí̱n, hua̱mpi̱ ni̱ nalakacha̱niko̱y. \v 2 Xlá̱ chuná̱ huaniko̱lh: “Maktum xuí̱ cha̱tum juez c-aktum ca̱chiquí̱n, xlá̱ ni̱ pala tzinú̱ xlacapuhuaniy Dios, xa̱huachí̱ xlá̱ ni̱tí̱ xma̱xqui̱y ca̱cni. \v 3 Chu̱ na̱ antiyá̱ yama̱ ca̱chiquí̱n xuí̱ cha̱tum puhuani̱ni̱ pusca̱t, xlá̱ ankalhí̱n xlakán yama̱ juez laqui̱mpi̱ natlahuaniy justicia sa̱mpi̱ xlá̱ xkalhi̱y aktum xtalakapútzit, pus huata xlacasquín nakalhmakta̱yacán c-xlacatí̱n hua̱nti̱ xta̱la̱tlahuay. \v 4 Hua̱mpi̱ la̱ntla̱ ni̱ xli̱makli̱t xqui̱laklacani̱ttá, yama̱ juez ni̱ xtlahuaputún hua̱ntu̱ xli̱ma̱katzanka̱ma̱ pusca̱t. Hua̱mpi̱ a̱li̱sta̱lh xlá̱ chuná̱ lacapá̱stacli: ‘Ma̱squi xli̱ca̱na̱ ni̱ cpe̱cuaniy Dios, chu̱ na̱ ni̱ quincui̱nta̱ hua̱ntu̱ akspulako̱y tachixcuhuí̱tat, \v 5 hua̱mpi̱ xali̱huacajcú̱ hua̱ yuma̱ pusca̱t, pi̱ tza̱pu̱ quima̱akatzanka̱tla̱huán, huata xatlá̱n nacmakta̱yay laqui̱mpi̱ chuná̱ nia̱lh namín quima̱aklhu̱hui̱y, chu̱ taji̱ naquima̱acchichijui̱y.’” \p \v 6 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: “Ma̱squi yama̱ Juez luhua ni̱ pala tzinú̱ tla̱n xtapuhuá̱n, fuerza chuná̱ tlahuánilh yama̱ pusca̱t laqui̱mpi̱ nia̱lh nama̱acchichijui̱y. \v 7 Pus lapi̱ tama̱ juez maktá̱yalh yama̱ pusca̱t, tlahuánilh justicia, ¿lá̱ntla̱ pi̱ ni̱ lay chú̱ ca̱najlayá̱tit pi̱ Dios namakta̱yako̱y xcamán hua̱nti̱ xlá̱ lacsacko̱ni̱t, acxni̱ tza̱pu̱ squiniko̱y xtamakta̱y tantacú tantascaca? Usu ¿pi̱ huata chá̱ puhuaná̱tit pi̱ nama̱makapali̱ko̱y tzinú̱? \v 8 Pus quit luhua lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ lacapala̱ namakta̱yako̱y, ni̱ catima̱makapali̱ko̱lh. Hua̱mpi̱ hua̱ acxni̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, nacmimpalay ca̱tiyatna, ¿pi̱ nacta̱ksa cahuá̱ hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ ca̱najlako̱y nahuán?” \s1 Xatakalhchihui̱n cha̱tum fariseo, chu̱ cha̱tum xma̱ta̱ji̱na impuestos \p \v 9 Cumu Jesús xcatzi̱y pi̱ makapitzí̱n hua̱nti̱ antá̱ xkaxmatnima̱kó̱ xtachihuí̱n, xlacán xpuhuanko̱y pi̱ luhua tla̱n xtapuhua̱ncán, chu̱ huata ni̱tú̱ xli̱ucxilhko̱y a̱makapitzí̱n, pus caj huá̱ xpa̱lacata̱ Jesús li̱xakatli̱ko̱lh u̱ma̱ takalhchihuí̱n: \v 10 “Maktum cha̱tuy chixcuhuí̱n anko̱lh tlahuako̱y xoracioncán c-tlanca templo c-Jerusalén. Cha̱tum, fariseo xuani̱t hua̱nti̱ xli̱taxtuy luhua tla̱n judío sa̱mpi̱ pacs xma̱kantaxti̱y xli̱ma̱paksi̱n Moisés, chi̱nchu̱ hua̱ a̱cha̱tum caj xma̱ta̱ji̱na impuestos, chu̱ huá̱ xpalacata̱ xli̱puhuanicán pi̱ xlá̱ ni̱ tla̱n judío xuani̱t. \v 11 Yama̱ fariseo antá̱ xlacahuaya̱ lacatzú̱ anta̱ni̱ luhua lakataquilhpu̱tacán Dios, chu̱ chuná̱ xtlahuanima̱ oración Dios: ‘Quintla̱tican Dios, luhua cpa̱xcatcatzi̱niyá̱n pi̱ quit luhua tla̱n chixcú, chu̱ ni̱ chuná̱ cli̱catzi̱y la̱ntla̱ yama̱ hua̱nti̱ kalha̱nán, chu̱ hua̱nti̱ luhua lacli̱xcajnit xtapuhua̱ncán, usuchí̱ la̱ntla̱ hua̱nti̱ xakatli̱ko̱y tanuj lacchaján, xa̱huachí̱ quit ni̱ li̱xcájnit clama̱ ni̱ xta̱chuná̱ la̱ntla̱ u̱laya̱ xma̱ta̱ji̱na impuestos. \v 12 Quit maktuy cmakalhkajnán su kalhxtaknán aktum semana laqui̱mpi̱ chuná̱ cli̱ca̱cni̱naniyá̱n, chu̱ quit pacs cma̱sta̱y hua̱ntu̱ quili̱má̱sta̱t diezmo xla lhu̱hua quintumi̱n hua̱ntu̱ ctlajay.’ \v 13 Cha̱nchu̱ yama̱ cha̱tum chixcú hua̱nti̱ xpu̱qui̱na impuestos, huata xlá̱ mákat quilhpu̱taj tá̱yalh, hasta ni̱ pala tzinú̱ xtalacaya̱huaputún ta̱lhmá̱n, chu̱ chuná̱ xtlahuama̱ oración, xquilhuama̱: ‘Tla̱ti Dios, catlahua̱ li̱tlá̱n caquilakalhámanti, chu̱ caquima̱tzanka̱nani sa̱mpi̱ luhua makla̱kalhi̱ná̱ cmakcatzi̱cán, caj xpa̱lacata lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ ctlahuani̱t quintala̱kalhí̱n.’” \p \v 14 Jesús huaniko̱lh li̱lhu̱hua̱ hua̱nti̱ antá̱ xkaxmatma̱kó̱ xtachihuí̱n: “Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xpu̱qui̱na impuestos, acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ xlá̱ chilh c-xchic, Dios aya xma̱tzanka̱nanini̱t xtala̱kalhí̱n hua̱ntu̱ xlá̱ xtlahuani̱t, chu̱ ni̱ xahua̱ yama̱ fariseo hua̱nti̱ caj tlanca̱ xcatzi̱y c-xlacati̱n Dios. Sa̱mpi̱ hua̱nti̱ luhua xli̱ca̱na̱ tla̱n cristiano li̱ma̱xtucán xacstu, huata xlá̱ nalakmakancán; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ li̱ta̱yay pi̱ ni̱tu̱ xlakasi, chu̱ kalhapalay pi̱ makla̱kalhi̱ná, huata xlá̱ nama̱tlanqui̱cán. Huá̱ chuná̱ cca̱li̱huanimá̱n sa̱mpi̱ hua̱nti̱ caj xacstu putzama̱ la̱ntla̱ natatlanqui̱y c-xlacati̱n Dios xalán ni̱ maka̱s tama̱ma̱xani̱y, chu̱ ma̱tu̱tzuhui̱cán; hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱tú̱ putzama̱ la̱ntla̱ natalacatla̱ni̱y huata caj li̱ta̱yay pi̱ ni̱tu̱ xlakasi, huata huá̱ chú̱ ti̱ Dios nama̱tlanqui̱y.” \s1 Jesús siculana̱tlahuako̱y lactzu̱ camán \r (Mateo 9:13-15; Marcos 10:13-16) \p \v 15 Maktum makapitzí̱n xli̱miniko̱y lactzu̱ xcamancán laqui̱mpi̱ Jesús naokspu̱huili̱ko̱y xmacán, chu̱ nasiculana̱tlahuako̱y; hua̱mpi̱ acxni̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t ucxilhko̱lh, tzucuko̱lh lacaquilhni̱ko̱y hua̱nti̱ xli̱mima̱kó̱. \v 16 Hua̱mpi̱ Jesús tasaniko̱lh lactzu̱ camán pi̱ calakminko̱lh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ catlahuátit li̱tlá̱n, ni̱ cali̱huanikó̱tit tama̱ lactzu̱ camán naquilakminko̱y; sa̱mpi̱ Dios caj xma̱n huá̱ ma̱xqui̱ko̱y talacasquín natapaksi̱niko̱y c-xasa̱sti xtapáksi̱t hua̱nti̱ kalhi̱ko̱y xtalacapa̱stacnicán xta̱chuná̱ la̱ntla̱ lactzu̱ camán. \v 17 Luhua xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n, pi̱ caxati̱cahuá̱ hua̱nti̱ ni̱tlá̱n xtláhualh nama̱paksi̱y Dios la̱ cha̱tum xasma̱lhua actzu̱ kahuasa, ni̱ lay xlá̱ catitapaksí̱nilh c-xasa̱sti xtapáksi̱t tu̱ huili̱putún ca̱tiyatna. \s1 Cha̱tum ma̱tamacu̱nu chixcú̱ ta̱chihui̱nán Jesús \r (Mateo 19:16-30; Marcos 10:17-31) \p \v 18 Maktum cha̱tum luhua tali̱pa̱hu chixcú̱ kalhásquilh Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, huix luhua xli̱ca̱na̱ tla̱n catzi̱ya, ¿tú̱ luhua tla̱n tatlahu quili̱tláhuat laqui̱mpi̱ tla̱n nackalhi̱y yama̱ li̱pa̱xuhu latáma̱t c-akapú̱n hua̱ntu̱ niucxni̱ nalaksputa? \p \v 19 Cha̱nchu̱ Jesús huánilh: \p —¿Tú̱huan quihuaniya̱ pi̱ quit luhua tla̱n ccatzi̱y? ¿Tú̱ catzi̱ya̱ pi̱ u̱nú̱ ni̱tí̱ anán hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ tla̱n huata caj xma̱n cha̱tum, huá̱ Dios? \v 20 ¿Tú̱huan chi̱nchu̱ quili̱kalhasquina̱ xpa̱lacata tú̱ mili̱tláhuat? Sa̱mpi̱ huix catzi̱yatá̱ la̱ntla̱ huí̱ kampa̱ca̱hu li̱ma̱paksí̱n hua̱ntu̱ Dios macamá̱xqui̱lh Moisés; chuná̱ huan: ‘Ni̱ caxakatli̱ tanuj pusca̱t lapi̱ huí̱ mimpusca̱t; niucxni̱ tí̱ timakni̱ya; niucxni̱ tí̱ tili̱ya̱huaya̱ ta̱ksaní̱n; niucxni̱ tí̱ timakkalha̱nana; na̱ cama̱xqui̱kó̱ ca̱cni̱ mintzí, xa̱hua̱ mintla̱t.’ \p \v 21 Yama̱ chixcú chuná̱ kalhtí̱nalh, huá̱: \p —Xli̱pacs tama̱ hua̱ntu̱ huix quihuanípa̱t, hasta la̱ntla̱ actzu̱cú̱ xacuani̱t ctzucuni̱t ma̱kantaxti̱y. \p \v 22 Acxni̱ káxmatli̱ Jesús yumá̱, chuná̱ huánilh: \p —Tla̱n la̱ntla̱ huana, hua̱mpi̱ huí̱ a̱kampa̱tum hua̱ntu̱ tzanka̱nimá̱n mili̱tláhuat, casta̱t xli̱pacs tu̱ kalhi̱ya, chu̱ cama̱xqui̱kó̱ mintumi̱n hua̱nti̱ lakli̱ma̱xkaní̱n, laqui̱mpi̱ chuná̱ huix nakalhi̱ya̱ lhu̱hua̱ mintamacú̱n c-akapú̱n. Acxni̱ chú̱ chuná̱ natlahuako̱ya, tuncán natana laqui̱mpi̱ xli̱pa̱án naquista̱laniya. \p \v 23 Hua̱mpi̱ acxni̱ xlá̱ káxmatli̱ hua̱ntu̱ huánilh Jesús, yama̱ chixcú̱ luhua li̱puhua̱, sa̱mpi̱ luhua ma̱tamacu̱nú xuani̱t. \v 24 Acxni̱ úcxilhli̱ Jesús pi̱ li̱pe̱cua̱ xtali̱puhua̱ni̱ni̱t, chuná̱ huá̱: \p —¡Ca̱na̱ li̱pe̱cua̱ tuhua̱ xpalacata̱ hua̱nti̱ ma̱tamacu̱nú̱ natanu̱y c-xtapaksi̱t Dios! \v 25 Huata ni̱ xatuhua̱ xtánu̱lh tantum camello c-xlhucu li̱tzapan, ni̱ caj la̱ntla̱ pala cha̱tum ma̱tamacu̱nú̱ ti̱ lakcatzán xtumi̱n tla̱n natanu̱y c-xtapaksi̱t Dios. \p \v 26 Makapitzí̱n ti̱ xkaxmatko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ huá̱, chuná̱ quilhtzucuko̱lh: \p —Lapi̱ chuná, ¿tí̱ chú̱ luhua naakapu̱taxtuy? \p \v 27 Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱, hua̱ntu̱ xpa̱lacatacan chixcuhuí̱n, ni̱ lay ma̱tla̱ni̱ko̱y hua̱ntu̱ quit cquilhuama̱, hua̱mpi̱ hua̱ntu̱ xpa̱lacata Dios, pacs ma̱tla̱ni̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ puhuán natlahuay, ni̱tú̱ tuhua̱ xpalacata. \p \v 28 Pedro chuná̱ huánilh: \p —Quimpu̱chinacán, quin pacs cakxtakmakani̱tahu hua̱ntu̱ xackalhi̱ya̱hu caj xpa̱lacata cca̱sta̱lanimá̱n. \p \v 29 Puschí̱ Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ xli̱pacs hua̱nti̱ naakxtakmakán xchic, usu xtla̱t, chu̱ xtzi, usu xnata̱lán, usuchí̱ xpusca̱t, usu pala xcamán, caj xpa̱lacata kalhakaxmatputún Dios c-xtapáksi̱t, \v 30 pus huata tlak luhua lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ nama̱xqui̱cán ni̱ xahua̱ la̱ tu̱ xkalhi̱y u̱nú̱ ca̱tiyatna, chu̱ na̱ nama̱xqui̱cán yama̱ latáma̱t c-akapú̱n hua̱ntu̱ niucxni̱ nalaksputa. \s1 Jesús li̱chihui̱nampalay pi̱ namakni̱cán \r (Mateo 20:17-19; Marcos 10:32-34) \p \v 31 Maktum Jesús caj tánu̱ ta̱anko̱lh kalhacu̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ la̱nchú̱ ama̱hu c-Jerusalén laqui̱mpi̱ antá̱ nakantaxtuya̱chá̱ xli̱pacs hua̱ntu̱ tili̱chihui̱nanko̱lh profetas acxni̱ titzokko̱lh c-Li̱kalhtahuaka̱ hua̱ntu̱ naquiakspulay quit, Xatalacsacni Chixcú. \v 32 Pus antá̱ naquimacama̱sta̱cán c-xmacancan chixcuhuí̱n hua̱nti̱ a̱lacatanuj xalaní̱n hua̱nti̱ ni̱ judíos; xlacán naquili̱kalhakama̱nanko̱y, chu̱ cala̱huá̱ naquintlahuaniko̱y hasta naquilacachujmani̱ko̱y. \v 33 Tla̱n naquihuili̱niko̱y, chu̱ a̱li̱sta̱lh naquimakni̱ko̱y; hua̱mpi̱ caj xli̱aktutu quilhtamacú̱ naclakastakuanán ca̱li̱ní̱n.” \p \v 34 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús ni̱tú̱ xatú̱ xakata̱ksko̱y hua̱ntu̱ xuaniputún xtachihuí̱n; xa̱huachí̱ hasta ni̱ pala tzinú̱ xcatzi̱ko̱y xatú̱ xpa̱lacata̱ chuná̱ xli̱ta̱chihui̱nama̱kó̱, sa̱mpi̱ yama̱ xtakalhchihuí̱n caj la̱ xatze̱k tachihuí̱n qui̱taxtuniko̱lh. \s1 Jesús ma̱lacatla̱ni̱y cha̱tum lakatzí̱n xala c-Jericó \r (Mateo 20:29-34; Marcos 10:46-52) \p \v 35 Acxni̱ Jesús lacatzuhuá̱ xlati̱lhay c-xaca̱chiqui̱n Jericó, cha̱tum lakatzí̱n xuí̱ c-xquilhpa̱n tiji, csquinima̱kó̱ limosna hua̱nti̱ antá̱ xlactla̱huanko̱y. \v 36 Acxni̱ xlá̱ káxmatli̱ pi̱ luhua li̱lhu̱hua̱ xtla̱huama̱kó̱, kalhasquiní̱nalh xatú̱ tla̱n xlama̱. \v 37 Pus huanica̱ pi̱ Jesús xala c-Nazaret antá̱ xlactla̱huama̱. \v 38 Acxni̱ xlá̱ káxmatli̱ hua̱ntu̱ huanica̱, chuná̱ quilhánilh: \p —¡Jesús, xquilhtzucut xamaka̱n rey David, caquinkalhi̱ni̱ talakalhamá̱n! \p \v 39 Hua̱nti̱ xpu̱lati̱lhako̱y c-tiji̱ tzucuko̱lh lacaquilhni̱ko̱y laqui̱mpi̱ nakatxtaka. Hua̱mpi̱ xlá̱ a̱tzinú̱ luhua li̱huacá̱ tzúculh quilhaniy: \p —¡Jesús, xquilhtzucut xamaka̱n rey David, catlahua̱ li̱tlá̱n caquilakalhámanti! \p \v 40 Jesús tachókolh, chu̱ ma̱tiyí̱nalh c-xlacatí̱n. Acxni̱ antiyá̱ lacatzú̱ xlakalaya̱, chuná̱ kalhásquilh: \p \v 41 —¿Tú̱ lacasquina̱ nactlahuay mimpa̱lacata? \p Xlá̱ chuná̱ huánilh: \p —Quimpuchiná, quit clacasquín xaclacahuá̱nalh. \p \v 42 Jesús chuná̱ huánilh: \p —¡Pus la̱nchuj tuncán calacahuá̱nanti! Huix aya talacatla̱ni̱ni̱ta̱ sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ ca̱najla, chu̱ quili̱pá̱huanti pi̱ tla̱n nacma̱pacsayá̱n. \p \v 43 Pus acxni tuncán yama̱ lakatzí̱n tla̱n lacahuá̱nalh, chu̱ sta̱lánilh Jesús, xpa̱xcatcatzi̱niti̱lhay Dios. Xli̱pacs ti̱ ucxilhko̱lh xtascujut Jesús na̱ chuná̱ xpa̱xcatcatzi̱nima̱kó̱ Dios. \c 19 \s1 Cha̱tum chixcú xuanicán Zaqueo xlakapasputún Jesús \p \v 1 Jesús cha̱lh c-Jericó, chu̱ antá̱ xti̱pu̱lacpuntaxtuma̱ ca̱chiquí̱n. \v 2 Na̱ antá̱ yama̱ ca̱chiquí̱n xuí̱ cha̱tum chixcú, luhua ma̱tamacu̱nú, xuanicán Zaqueo. Hua̱ xlá̱ xpuxcucán xuani̱t hua̱nti̱ xma̱ta̱ji̱nanko̱y impuestos. \v 3 Xlá̱ luhua xlakapasputún Jesús, hua̱mpi̱ ni̱ lay xucxilha sa̱mpi̱ luhua lhu̱hua̱ xtzamacán, xa̱huachí̱ Zaqueo actzu̱ chixcú xuani̱t. \v 4 Huata laqui̱mpi̱ tla̱n xlá̱ naucxilha, takosú̱n pú̱lalh, chu̱ lacapala̱ tahuácalh c-akatum quihui anta̱ni̱ xlá̱ nati̱taxtuy Jesús. \v 5 Acxni̱ luhua antá̱ xti̱taxtuma̱ Jesús yama̱ lacatum, titalacayá̱hualh c-xakan quihui, li̱ma̱pa̱cúhui̱lh xtucuhuiní, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Zaqueo, lacapala̱ cata̱cta, sa̱mpi̱ luhua xlacasquinca̱ pi̱ chiyú̱ antá̱ naclaktuncuhuiy c-mínchic. \p \v 6 Cha̱nchu̱ xlá̱ lacapala̱ tá̱ctalh, chu̱ luhua cha̱pa̱xuhua̱na̱ tá̱alh Jesús c-xchic. \v 7 Makapitzi̱n chixcuhuí̱n, acxni̱ ucxilhko̱lh tzucuko̱lh aksanko̱y Jesús, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: “Ani̱t lakapaxia̱lhnán yama̱ li̱xcajnit chixcú̱ hua̱nti̱ ni̱ ma̱kantaxti̱ma̱ xli̱ma̱paksí̱n Moisés c-xlatáma̱t.” \v 8 A̱li̱sta̱lh c-xchic acxni̱ xua̱ya̱ma̱kó̱, Zaqueo tá̱yalh, chu̱ chuná̱ huánilh Jesús: \p —Quimpu̱chiná, hua̱nti̱ lakli̱ma̱xkaní̱n, íta̱t nacma̱pa̱pitziniko̱y quimakaaná̱nat; chu̱ lapi̱ huí̱ ti̱ ca̱ta catu̱huá̱ cakskahuimaklhti̱ni̱t, pus la̱nchú̱ a̱acta̱ti nacli̱pu̱xokoniy. \p \v 9 Cha̱nchu̱ Jesús huánilh: \p —Chú̱ u̱nú̱ c-chiqui chini̱t akapu̱táxtut, sa̱mpi̱ yuma̱ chixcú caj xpa̱lacata tu̱ ma̱lacnu̱ni̱t tlahuay li̱tasiyuy pi̱ xlá̱ na̱ luhua mini̱niy tapaksi̱niko̱y judíos ti̱ luhua xaxli̱ca̱na̱ li̱tapa̱cuhui̱ko̱y xquilhtzucut Abraham. \v 10 Sa̱mpi̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, cmini̱t putzay, chu̱ cmini̱t ma̱akapu̱taxti̱ko̱y hua̱nti̱ aya xaktzanka̱ta̱yako̱ni̱t la̱ yuma̱ chixcú. \s1 Xatakalhchihui̱n okxca̱hu tumi̱n \r (Mateo 25:14-30) \p \v 11 Pus aya xtalacatzuhui̱ma̱ c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén, chu̱ tachixcuhuí̱tat xpuhuanko̱y pi̱ ma̱x ni̱ li̱maka̱s xlá̱ antá̱ nama̱lacatzuqui̱y xasa̱sti xtapaksi̱t Dios tu̱ xlá̱ ankalhí̱n xli̱xakatli̱ma̱kó̱. \v 12 Pus chí̱ tihua̱: “Cha̱tum chixcú̱ ti̱ luhua xkalhi̱y xca̱cni, tialh c-aktum tíyat luhuata mákat, laqui̱mpi̱ naán kalhi̱y aktum li̱ma̱peksí̱n, na̱ namimpalay. \v 13 Acxni̱ aya xamajá̱, tasaniko̱lh kalhaca̱hu cscujní̱n, chu̱ cha̱tunu̱ ma̱xqui̱ko̱lh lhu̱hua tumi̱n laqui̱mpi̱ xlacán nama̱scujuko̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: ‘Cali̱scújtit yuma̱ quintumi̱n, chu̱ cama̱skatí̱tit hasta acxni̱ quit nacmimpalay.’ \v 14 Hua̱mpi̱ lhu̱hua chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xnata̱chiquí̱n, ni̱ xucxilhputunko̱y, luhua csi̱tzi̱niko̱y. Acxni̱ xlá̱ alh na̱ pu̱tum anko̱lh yama̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ xtapaksi̱y xtiyatcán laqui̱mpi̱ nahuanko̱y: ‘Ni̱ clacasquina̱hu huá̱ nalakchá̱n li̱gobierno laqui̱mpi̱ naquinca̱ma̱paksi̱yá̱n.’ \p \v 15 “Hua̱mpi̱ xlá̱ ni̱tú̱ li̱makatlajaca̱, chu̱ huá̱ juerza lákcha̱lh li̱gobierno; chu̱ ni̱ li̱maka̱s xlá̱ táspitli̱ c-xca̱chiquí̱n. Chu̱ acxni̱ xlá̱ chilh ma̱tasani̱nanko̱lh yama̱ cscujní̱n hua̱nti̱ xma̱xqui̱ko̱ni̱t xtumi̱n laqui̱mpi̱ xlá̱ nacatzi̱y ni̱ntla̱ xma̱tlaji̱ko̱ni̱t la̱ntla̱ cha̱tunu. \v 16 Hua̱nti̱ xakasiya̱ chilh ti̱tum lákcha̱lh, chu̱ chuná̱ huánilh: ‘Tla̱ti, yama̱ mintumi̱n hua̱ntu̱ quintima̱xqui, la̱nchú̱ ma̱x makca̱hu a̱chuná̱ la̱ntla̱ cma̱skati̱ni̱t.’ \v 17 Yama̱ gobierno chuná̱ huánilh: ‘Li̱huacá̱ tla̱n, huix luhua xli̱ca̱na̱ tla̱n scujni; pus hua̱ chú̱ pi̱ luhua tla̱n cui̱ntaj tlahua̱ hua̱ntu̱ ni̱ luhua lhu̱hua, pus la̱nchú̱ quit nacuili̱yá̱n ligobernador laqui̱mpi̱ nama̱paksi̱ko̱ya̱ akca̱hu ca̱chiquí̱n.’ \v 18 Na̱ mimpá̱ xli̱cha̱tuy cscujni, chu̱ chuná̱ huánilh: ‘Tla̱ti, mintumi̱n hua̱ntu̱ quintima̱xqui, makquitzis a̱chuná̱ cma̱skati̱ni̱t.’ \v 19 Yama̱ gobierno chuná̱ huánilh: ‘Pus huix na̱ nacuili̱yá̱n li̱gobernador nama̱paksi̱ko̱ya̱ akquitzis ca̱chiquí̱n.’ \p \v 20 “Mimpá̱ a̱cha̱tum, chu̱ chuná̱ huánilh: ‘Tla̱ti, u̱huí̱ chú̱ mintumi̱n hua̱ntu̱ quintima̱xqui. Quit ni̱tú̱ cma̱scujuni̱t, huata caj cmá̱qui̱lh laqui̱mpi̱ ni̱ natzanka̱y, c-quiaktlápat li̱huana̱ xacchi̱ni̱t. \v 21 Pus quit cpe̱cuanín sa̱mpi̱ ccatzi̱y pi̱ huix scalajua̱ mintá̱yat, chu̱ ccatzi̱y la̱ntla̱ akchipako̱ya̱ hua̱ntu̱ ni̱ milá, chu̱ c-xka̱nana̱ anta̱ni̱ huix ni̱tú̱ chana̱nani̱ta. \v 22 Yama̱ gobierno chuná̱ huánilh: ‘Huix luhua xli̱ca̱na̱ ni̱tla̱n scujni, caj tuncán mintachihuí̱n miacstu li̱talacapu̱ya, pus pala xli̱ca̱na̱ xcatzi̱ya̱ pi̱ quit luhua scalajua̱ quintá̱yat, chu̱ pala xcatzi̱ya̱ pi̱ cakchipay hua̱ntu̱ ni̱ quilá, chu̱ na̱ cxka̱nán anta̱ni̱ quit ni̱tú̱ chana̱nani̱t, \v 23 ¿tú̱huan chá̱ ni̱ huata xatlá̱n pit li̱huili̱ya̱ quintumi̱n c-banco laqui̱mpi̱ acxni̱ quit xactímilh xquintiakxokonica̱ acxni̱ xactíalh tiyay?’ \v 24 Yama̱ gobierno chuná̱ huaniko̱lh hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱: ‘Lacapala̱ camaklhtí̱tit tumi̱n, chu̱ huata hua̱ cama̱xquí̱tit hua̱nti̱ kalhi̱y okxca̱hu.’ \v 25 Xlacán chuná̱ huaniko̱lh: ‘Tla̱ti, hua̱mpi̱ xlá̱ aya kalhi̱y okxca̱hu tumi̱n.’ \v 26 Yama̱ gobierno chuná̱ kalhtí̱nalh: ‘Pus xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ hua̱nti̱ lhu̱hua̱ kalhi̱y hua̱ntu̱ maclacasquín, a̱tzinú̱ li̱huacá̱ nama̱xqui̱cán, hua̱mpi̱ hua̱nti̱ ni̱ lhu̱hua̱ kalhi̱y hua̱ntu̱ maclacasquín namaklhti̱ko̱cán hasta ma̱squi ni̱ lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ xlá̱ kalhi̱y. \v 27 Xa̱huachí̱ yama̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ quisi̱tzi̱niko̱y hua̱nti̱ ni̱ xlacasquinko̱y quit nactahuilay li̱gobierno, lacapala̱ cali̱tankó̱tit, chu̱ antá̱ u̱nú̱ c-quilacatí̱n camakni̱kó̱tit.’” \s1 Jesús cha̱n c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén \r (Mateo 21:1-11; Marcos 11:1-11; Juan 12:12-19) \p \v 28 Acxni̱ chuná̱ huanko̱lh yuma̱ tachihuí̱n, Jesús ta̱yapá̱ c-tiji̱ laqui̱mpi̱ ti̱tum nachá̱n c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén. \v 29 Acxni̱ aya xtalacatzuhui̱ko̱ni̱t yama̱ aktuy lactzu̱ ca̱chiquí̱n huaniko̱cán Betfagé, chu̱ Betania, lacatzú̱ yama̱ c-ka̱stí̱n hua̱ntu̱ xuanicán monte de los Olivos, xlá̱ ma̱lakacha̱ko̱lh cha̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, \v 30 chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Capítit c-actzu̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ calacán huí̱; chu̱ acxni̱ antá̱ nachipiná̱tit naucxilhá̱tit tantum a̱xnu̱, xlá̱ antá̱ chi̱ya̱huacani̱t, chu̱ ni̱ pala cha̱tum chixcú̱ a̱ka̱tahuilay. Huixín naxcutá̱tit, chu̱ nali̱taná̱tit. \v 31 Na̱ palapi̱ huí̱ ti̱ naca̱kalhasquiná̱n: ‘¿Tú̱ li̱layá̱tit xcutá̱tit?’, huixín cahuanikó̱tit pi̱ hua̱ Mimpu̱chinacán maclacasquimputún. \p \v 32 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t anko̱lh, chu̱ xli̱ca̱na̱ chuná̱ ma̱noklhuko̱lh hua̱ la̱ntla̱ Jesús xuaniko̱ni̱t. \v 33 Acxni̱ luhua xcutma̱kó̱ yama̱ actzu̱ a̱xnu̱, taxtuchi̱ hua̱nti̱ xpu̱chiná, chu̱ chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱huan li̱xcutpá̱tit tama̱ quia̱xnu̱? \p \v 34 Kalhti̱nanko̱lh xlacán: \p —Sa̱mpi̱ Quimpu̱chinacán maclacasquimputún. \p \v 35 Puschí̱ yama̱ xpu̱china a̱xnu̱, nia̱lh tú̱ huaniko̱lh, chu̱ xlacán le̱niko̱lh anta̱ni̱ xuilachá̱ Jesús, tali̱ka̱tlápalh clhaka̱tcán, chu̱ ka̱huili̱ko̱lh Jesús. \v 36-37 Acxni̱ tzucuko̱lh takalhaju̱nanko̱y yama̱ ka̱stí̱n huanicán monte de los Olivos lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ cstonkmi̱ma̱kó̱ clhaka̱tcán c-tiji̱ laqui̱mpi̱ antá̱ nalactla̱huán Jesús, chu̱ xli̱pacs hua̱nti̱ xca̱najlaniko̱ni̱t Jesús tzucuko̱lh pa̱xcatcatzi̱niko̱y Dios caj xpa̱lacata lactlanca li̱ca̱cni xtatlahu hua̱ntu̱ xlacán xucxilhko̱ni̱t, chu̱ xlacán tzucuko̱lh tli̱niko̱y. \v 38 Chuná̱ xuanko̱y: \p —¡Tla̱n caqui̱taxtúnilh yuma̱ tlanca Quireycán hua̱nti̱ la̱nchú̱ quinca̱macaminini̱tán Quimpu̱chinacan! Caánalh tapa̱xuhuá̱n c-akapú̱n, chu̱ xli̱pacs caca̱cni̱nanica̱ Dios hua̱nti̱ huí̱ ta̱lhmá̱n c-akapú̱n. \p \v 39 Makapitzi̱n fariseos hua̱nti̱ na̱ antá̱ xmaksta̱lama̱kó̱ c-xlaksti̱pa̱ncan tachixcuhuí̱tat, chuná̱ tzúculh huaniko̱y Jesús: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, catlahua̱ li̱tlá̱n, cahuanikó̱ mili̱ma̱kalhtahuáka̱t pi̱ nia̱lh chuná̱ cahuanko̱lh. \p \v 40 Xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ lapi̱ xkatxtakko̱lh xlacán, pus yuma̱ chíhuix hua̱ntu̱ ma̱kó̱ c-xpa̱xtu̱n tiji̱ xtzucuko̱lh ca̱tasako̱y xpu̱xokocán. \s1 Jesús laktasay Jerusalén \p \v 41 Cha̱nchu̱ cha̱lh Jesús anta̱ni̱ tancs laklacacha̱ncán c-Jerusalén, acxni̱ úcxilhli̱ yama̱ tlanca ca̱chiquí̱n luhua li̱puhua̱, chu̱ tzúculh tasay. \v 42 La̱ntla̱ xtasáma̱ chuná̱ huá̱: “¡Koxutaní̱n huixín hua̱nti̱ huilapítit antá̱ c-Jerusalén! ¡La̱pi̱ akata̱ksá̱tit cahuá̱ ca̱na̱ caj xma̱n hua̱ la̱nchú̱ yuma̱ quilhtamacú̱ pi̱ ca̱lakchini̱tán hua̱ntu̱ xli̱ca̱na̱ xca̱ma̱xquí̱n yama̱ xacacsua latáma̱t hua̱ntu̱ Dios ca̱ma̱xqui̱putuná̱n! Hua̱mpi̱ cumu huixín ni̱ ucxilhputuná̱tit hua̱ntu̱ Dios ca̱ma̱ucxilhni̱putuná̱n, nia̱lh ucxni̱ catiucxílhtit. \v 43 Sa̱mpi̱ naca̱lakcha̱ná̱n quilhtamacú̱ hua̱ acxni̱ huixín li̱pe̱cua̱ la̱ntla̱ naca̱ma̱pa̱ti̱ni̱caná̱tit caj luhua mimpa̱lacatacán, sa̱mpi̱ ni̱ maka̱s hua̱nti̱ luhua ca̱si̱tzi̱niko̱yá̱n cani̱huá̱ nataxtuko̱ya̱chi, chu̱ naca̱makstilihuili̱ko̱yá̱n laqui̱mpi̱ ni̱tí̱ natza̱lay, \v 44 chu̱ maktum naca̱ma̱sputuko̱yá̱n pacs huixín hua̱nti̱ huilátit c-Jerusalén. Na̱ ca̱tu̱tzú̱ nama̱laca̱ni̱ko̱y xapa̱tzaps minchiccán, chu̱ ni̱ pala aktum chíhuix catitamakáxtakli̱ anta̱ni̱ xuili̱ko̱cani̱t hua̱ntu̱ xli̱tlahuako̱cani̱t chiqui. Hua̱mpi̱ ma̱squi chuná, pacs huixín li̱piná̱tit cuenta̱, sa̱mpi̱ ni̱ akata̱ksputuná̱tit pi̱ Dios ca̱macaminini̱tán la̱nchú̱ hua̱nti̱ naca̱lakma̱xtuko̱yá̱n.” \s1 Jesús tlakaxtuko̱y hua̱nti̱ csta̱nama̱kó̱ c-tlanca templo xala c-Jerusalén \r (Mateo 21:12-17; Marcos 11:15-19; Juan 2:13-22) \p \v 45 Acxni̱ luhua cha̱lh Jesús c-Jerusalén, tanu̱chá̱ c-xali̱pacan tlanca templo, chu̱ cha̱lh lacatum anta̱ni̱ xuilakó̱ hua̱nti̱ csta̱nama̱kó̱. Xlá̱ tlakaxtuko̱lh yama̱ hua̱nti̱ antá̱ csta̱nama̱kó̱, chu̱ xtama̱huanama̱kó̱. \v 46 Chuná̱ huaniko̱lh: \p —Nac Xasa̱ntujlani Li̱kalhtahuaka anta̱ni̱ tatzokni̱t xtachihui̱n Dios chuná̱ na̱má̱ huan: ‘Hua̱ quínchic, caj xma̱n huá̱ luhua nali̱ma̱xtucán laqui̱mpi̱ antá̱ tla̱n naminko̱y quintlahuaniko̱y oración xli̱pacs tachixcuhuí̱tat cani̱hua̱ xalaní̱n’, hua̱mpi̱ chi̱nchu̱ huixín aya li̱ma̱xtuni̱tántit xta̱chuná̱ la̱ xpu̱tatze̱knican kalha̱naní̱n. \p \v 47 A̱li̱sta̱lh Jesús cha̱li̱ cha̱lí̱ xmin xakatli̱ko̱y tachixcuhuí̱tat c-tlanca templo; hua̱mpi̱ xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ laktzokni̱naní̱n, chu̱ na̱ xa̱hua̱ hua̱nti̱ xanapuxcun judíos, xlacán aya xputzama̱kó̱ la̱ntla̱ natlahuako̱y laqui̱mpi̱ tla̱n namakni̱ko̱y. \v 48 Hua̱mpi̱ ma̱squi chuná, xlacán ni̱ lay xma̱tla̱ni̱ko̱y la̱ntla̱ natlahuako̱y sa̱mpi̱ lhu̱hua tachixcuhuí̱tat cacs xkaxmatniko̱y, chu̱ luhua xlakati̱ko̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xli̱chihui̱nán. \c 20 \s1 Huí̱ ti̱ ni̱tú̱ li̱ucxilhko̱y xli̱ma̱paksi̱n Jesús \r (Mateo 21:23-27; Marcos 11:27-33) \p \v 1 Maktum Jesús xli̱akchihui̱nanima̱kó̱ tachixcuhuí̱tat li̱pa̱xuhu xtama̱lacnu̱n Dios la̱ntla̱ ma̱akapu̱taxti̱putunko̱y hua̱nti̱ nali̱pa̱huanko̱y, na̱ acxni̱ chinko̱lh xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ laktzokni̱naní̱n, xa̱hua̱ lakko̱lun ma̱paksi̱naní̱n. \v 2 Xlacán chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Catlahua̱ li̱tlá̱n, caquinca̱huani̱ xatú̱ xpa̱lacata huix u̱nú̱ li̱tanu̱ni̱tanchita̱ c-templo, chu̱ tlakaxtuko̱ni̱ta̱ hua̱nti̱ sta̱nanko̱y. ¿Tú̱ ya̱ li̱ma̱paksí̱n huix kalhi̱ya? Usuchí̱ ¿tí̱ ma̱xqui̱ni̱tán tama̱ li̱ma̱paksí̱n? \p \v 3 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Tla̱n nacca̱huaniyá̱n, hua̱mpi̱ pu̱laná̱ na̱ huí̱ hua̱ntu̱ cca̱kalhasquimputuná̱n, chu̱ huixín caquihuanítit: \v 4 ¿Tí̱ má̱xqui̱lh li̱ma̱paksí̱n Juan Bautista pi̱ tla̱n naakmunu̱nán? ¿Pi̱ hua̱ Dios, usuchí̱ huí̱ cha̱tum chixcú̱ ti̱ má̱xqui̱lh? \p \v 5 Xlacán ni̱ naj tuncán kalhti̱nanko̱lh, huata caj xacstucán tzucuko̱lh la̱li̱ta̱kalhchihui̱nanko̱y, xla̱kalhasquinko̱y, chu̱ xla̱huaniko̱y: “Lapi̱ nahuaniya̱hu pi̱ hua̱ Dios macámilh, xlá̱ naquinca̱huaniyá̱n: ‘¿Tú̱huan chá̱ ni̱ tica̱najlanítit?’ \v 6 Chí̱ lapi̱ nahuaniya̱hu pi̱ hua̱ chixcuhuí̱n xli̱ma̱paksi̱ko̱ni̱t, xlacán ma̱x naquinca̱actalamakni̱putunko̱yá̱n, sa̱mpi̱ xlacán catzi̱ko̱y pi̱ Juan Bautista huá̱ xli̱akchihui̱nantla̱huán hua̱ntu̱ xaxli̱ca̱na̱ xtalacapa̱stacni Dios.” \v 7 Hua̱mpi̱ huata xatlá̱n xlacán kalhti̱nanko̱lh pi̱ ni̱ xcatzi̱ko̱y xatí̱ xli̱ma̱paksi̱ni̱t Juan pi̱ naakmunu̱nán. \v 8 Jesús na̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Pus lapi̱ huixín ni̱ catzi̱yá̱tit hua̱ntu̱ cca̱kalhasquimá̱n, na̱ ni̱ pala quit cactica̱huanín xatí̱ quima̱xqui̱ni̱t li̱ma̱paksí̱n caj xpa̱lacata hua̱ntu̱ quit ctlahuay. \s1 Xatakalhchihuí̱n hua̱nti̱ ni̱tla̱n xtapuhua̱ncan scujní̱n \r (Mateo 21:33-44; Marcos 12:1-11) \p \v 9 A̱li̱sta̱lh Jesús tzucupaj ta̱kalhchihui̱nanko̱y tachixcuhuí̱tat, chu̱ ca̱li̱xakatli̱ko̱lh yuma̱ takalhchihuí̱n: “Maktum xuí̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ chalh c-xpú̱cuxtu̱ lhu̱hua xali̱chanat uvas, chu̱ a̱li̱sta̱lh xlá̱ a medias rentajma̱xqui̱ko̱lh makapitzí̱n cscujní̱n, sa̱mpi̱ xlá̱ álh latama̱y mákat ca̱lacatanu̱ ca̱chiquí̱n, chu̱ luhua maka̱s antá̱ xlama̱chá. \v 10 Acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ la̱ntla̱ta tzucuy cha̱ko̱y uvas, a̱ma̱ pu̱chiná̱ máca̱lh cha̱tum cscujni̱ laqui̱mpi̱ naancán squiniko̱cán ti̱ xli̱scujma̱kó̱ ca̱uvasna̱ hua̱ntu̱ xlá̱ xlakchá̱n nachipay xatachitni uvas. Hua̱mpi̱ xlacán huata caj chipako̱lh, chu̱ tla̱n huili̱niko̱lh, caj chunatá̱ maca̱nko̱lh, chu̱ ni̱tú̱ ma̱le̱ni̱ko̱lh. \v 11 Chu̱ hua̱nti̱ xpu̱china yama̱ tachaná̱n maca̱mpá̱ a̱cha̱tum li̱tum cscujni; xlá̱ na̱ chuná̱ tlahuako̱lh, cala̱huá̱ huaniko̱lh, chu̱ na̱ huili̱niko̱lh, chu̱ ni̱tú̱ ma̱le̱ni̱ko̱lh. \v 12 Pus yama̱ chixcú juerza maca̱mpá̱ xli̱kalhatutu cscujni, hua̱mpi̱ a̱ma̱ ni̱tla̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ antá̱ cscujma̱kó̱ yama̱ c-xpú̱cuxtu, snu̱n ma̱sipa̱ni̱ko̱lh, lhkan tamacaxtuko̱lh, chu̱ ni̱tú̱ ma̱xqui̱ko̱lh hua̱ntu̱ xlakmini̱t. \p \v 13 “Chu̱ hua̱nti̱ xpu̱chiná̱ yama̱ tachaná̱n xlá̱ chuná̱ lacpuhua̱: ‘¿Tú̱ chú̱ nactlahuay? Huata xatlá̱n nacmacá̱n quinkahuasa̱ hua̱nti̱ luhua cpa̱xqui̱y, chá̱ pala acxni̱ xlacán naucxilhko̱y ma̱x tzinú̱ nalacapuhuaniko̱y, chu̱ nakalhakaxmatko̱y hua̱ntu̱ nahuaniko̱y.’ \v 14 Pus ma̱lakacha̱chá̱ xkahuasa, hua̱mpi̱ yama̱ xmaktakalhnani̱n ca̱uvasna̱ acxni̱ ucxilhko̱lh, chuná̱ tzúculh la̱huaniko̱y: ‘Hua̱ yumá̱ xkahuasa̱ hua̱nti̱ xpu̱chiná yuma̱ tachaná̱n, pus huá̱ naakata̱xtunicán xli̱pacs hua̱ntu̱ quin la̱nchú̱ li̱scujma̱hu, huata tu̱ natlahuaya̱hu camakni̱hu laqui̱mpi̱ pacs quin naquinca̱tamakaxtakniyá̱n.’ \v 15 Pus chuná̱ tlahuako̱lh, tamacaxtuko̱lh c-xquilhapa̱n pú̱cuxtu, chu̱ antá̱ makni̱ko̱lh.” \p Jesús chuná̱ kalhasquinko̱lh hua̱nti̱ xkaxmatma̱kó̱: \p —¿Tú̱ chú̱ huixín puhuaná̱tit natlahuaniko̱y xpu̱china pú̱cuxtu̱ a̱ma̱ hua̱nti̱ ni̱tla̱n xtapuhua̱ncan scujní̱n? \v 16 Pus luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ namín, chu̱ namakni̱ko̱y pacs yama̱ hua̱nti̱ ni̱ lacuan scujní̱n, chu̱ huata huá̱ namacama̱xqui̱ko̱y xpú̱cuxtu̱ a̱makapitzi̱n cscujní̱n hua̱nti̱ aksti̱tum scujko̱y. \p Makapitzí̱n hua̱nti̱ xakata̱ksma̱kó̱ hua̱ntu̱ luhua xuaniputún xtakalhchihuí̱n, acxni̱ kaxmatko̱lh chuná̱ tzúculh huaniko̱y: \p —¡Ni̱ calacásquilh Dios pala chuná̱ naqui̱taxtuy! \p \v 17 Jesús cacs lacaucxilhko̱lh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Pus cumu pala huixín ni̱ ca̱najlayá̱tit pi̱ chuná̱ naqui̱taxtuy, caquihuanítit: ¿Tú̱ chá̱ chí̱ huaniputún c-xasa̱ntujlani Li̱kalhtahuaka? Sa̱mpi̱ lacatum anta̱ni̱ tatzokni̱t chuná̱ huan: \q1 ‘Yama̱ chíhuix hua̱ntu̱ tzapsnaní̱n lakmakanko̱lh, tipuhuanko̱lh pi̱ ni̱tu̱ xlakasi, \q1 a̱li̱sta̱lh huata huá̱ a̱tzinú̱ luhua kálhi̱lh xlakasi sa̱mpi̱ antá̱ \q1 li̱tzinca̱snanko̱ni̱t la̱ntla̱ xli̱tlanca chiqui.’ \m \v 18 Caxati̱cahuá̱ hua̱nti̱ xtamákuasli, xtahuacachá̱ c-xokspun yuma̱ chíhuix, lactzu̱ lactzu̱ nahuán; hua̱mpi̱ hua̱ caxati̱cahuá̱ ti̱ xactahui̱ chíhuix, xta̱chuná̱ pokxni natlahuay. \p \v 19 Yama̱ xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ laktzokni̱naní̱n xchi̱le̱mputunko̱y Jesús pi̱ xakata̱ksko̱ni̱t pi̱ caj huá̱ xpalacatacán ma̱squi chuná̱ xlá̱ xli̱xakatli̱ko̱ni̱t yama̱ takalhchihuí̱n. Hua̱mpi̱ ni̱tú̱ tlahuanipalako̱lh chú̱, sa̱mpi̱ xpe̱cuaniko̱y la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ tachixcuhuí̱tat, chicá̱ xamaktum nalaksi̱tzi̱ko̱y. \s1 Kalhasquincán Jesús lapi̱ tla̱n lakaxoko̱nancán impuestos \r (Mateo 22:15-22; Marcos 12:13-17) \p \v 20 Cumu xlacán ni̱ xma̱tla̱ni̱ko̱ni̱t, pus maca̱nko̱lh makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ luhua lacuan chixcuhuí̱n xli̱taxtuputunko̱y laqui̱mpi̱ nakalhputza̱naniko̱y, chu̱ pala tú̱ ni̱ tancs nakalhti̱nán, chuná̱ chú̱ nakalhi̱ko̱y tu̱ nali̱sta̱huako̱y c-xlacati̱n gobernador romano. \v 21 Acxni̱ lakcha̱nko̱lh, chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, quin ccatzi̱ya̱hu pi̱ huix ma̱siyuya̱ hua̱ntu̱ luhua xli̱ca̱na̱ aksti̱tum talacapa̱stacni, chu̱ ni̱ pala tzinú̱ li̱aklhu̱hua̱tnana̱ ma̱squi lhu̱hua̱ hua̱nti̱ ni̱ li̱ucxilhputunko̱yá̱n, huata huix lacasquina̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat nalakapasko̱y la̱ntla̱ Dios lacasquín nalatama̱ko̱y. \v 22 Pus clacasquina̱hu la̱nchú̱ xquinca̱huani, ¿pi̱ tla̱n cahuá̱ la̱ntla̱ clakaxoko̱nanima̱hu xapuxcu ma̱paksi̱na romano, usuchí̱ ni̱tlá̱n? \p \v 23 Jesús cátzi̱lh pi̱ caj chunatá̱ xli̱kalhputzama̱kó̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Xatú̱ xpa̱lacata huatiyá̱ chuná quili̱kalhputzayá̱tit? \v 24 Caquima̱siyunítit okxtum tumi̱n. ¿Xatí̱ xlacapú̱n kalhi̱y yuma̱ tumi̱n? Chu̱ ¿xatí̱ xtucuhuiní̱ yuma̱ hua̱ntu̱ talhca̱ni̱t c-tumi̱n? \p Xlacán chuná̱ kalhti̱nanko̱lh: \p —Hua̱ tama̱ xlacapu̱n tlanca ma̱paksi̱na gobierno romano. \p \v 25 Jesús huanipalako̱lh: \p —Pus huata huá̱ camacama̱xquí̱tit gobierno hua̱ntu̱ ma̱paksi̱y gobierno; chu̱ na̱ chuna li̱tum huá̱ camacama̱xquí̱tit Dios hua̱ntu̱ lakchá̱n namacama̱xqui̱yá̱tit. \p \v 26 Yama̱ chixcuhuí̱n cacs lacahuanko̱lh, chu̱ ni̱alh lalh catu̱huá̱ tu̱ kalhasquinko̱lh, sa̱mpi̱ pacs hua̱ntu̱ xlá̱ xkalhasquincán Jesús, luhua tancs hua̱ntu̱ xkalhti̱nán. Chu̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua tachixcuhuí̱tat caj xli̱pa̱xuhuako̱y hua̱ntu̱ xlá̱ xli̱xakatli̱ko̱y. \s1 Kalhasquincán Jesús pala lakastakuananko̱y ni̱ní̱n \r (Mateo 22:23-33; Marcos 12:18-27) \p \v 27 A̱li̱sta̱lh lakchinko̱lh anta̱ni̱ xlaya̱ Jesús makapitzi̱n chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xuaniko̱cán laktzokni̱naní̱n (xlacán ni̱ xca̱najlako̱y pala xli̱ca̱na̱ lakastakuananko̱y ni̱ní̱n ca̱li̱ní̱n), chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p \v 28 —Ma̱kalhtahuaka̱ná, hua̱ Moisés, quinca̱makaxtaknini̱tán c-xli̱ma̱paksí̱n pi̱ lapi̱ cha̱tum chixcú̱ nani̱y naakxtakmakán xpusca̱t, chu̱ lapi̱ ni̱tú̱ kalhi̱ko̱lh xcamancán, pus pala huí̱ chú̱ xta̱la kahuasa yama̱ chixcú, xlá̱ tla̱n nata̱tahuilay xya̱stá puhuani̱ni̱ pusca̱t, laqui̱mpi̱ chuná̱ niucxni̱ nalaksputa̱ xtucuhuiní̱ xta̱lá hua̱ntu̱ aya ni̱ni̱t. \v 29 Pus maktum xuilakó̱ kalhatujun lakkahuasán, pacs li̱nata̱lán. Cha̱nchu̱ hua̱nti̱ xapuxcu, tapu̱chúhualh, hua̱mpi̱ ni̱ li̱maka̱s ni̱lh, chu̱ akxtakmákalh xpusca̱t, chu̱ ni̱ pala cha̱tum kalhi̱ko̱lh xcamancán. \v 30 Hua̱nti̱ xli̱cha̱tuy xta̱lá̱ ta̱tahuílalh xya̱stá, na̱ ni̱ maka̱s li̱tum xlá̱ na̱ ni̱pá̱, chu̱ na̱ ni̱ pala huá̱ ta̱kálhi̱lh xcamancán. \v 31 Xli̱kalhatutu xta̱lá̱ na̱ chuná̱ ta̱tahuílalh xya̱stá, chu̱ la̱ntla̱ xa̱makapitzí̱n, pacs chuná̱ tlahuako̱lh, chu̱ pacs ni̱ko̱lh xkalhatujuncán, chu̱ ni̱ pala cha̱tum ti̱ luhua ta̱kálhi̱lh xcamancán. \v 32 Chu̱ ni̱ li̱maka̱s yama̱ pusca̱t, na̱ ni̱lh. \v 33 Pus chi̱nchu̱ acxni̱ nalakastakuananko̱y ni̱ní̱n ca̱li̱ní̱n, ¿xatí̱ cahuá̱ luhua xpusca̱t nahuán, pus pacs xkalhatujuncán xpusca̱tcán xtlahuako̱ni̱t yama̱ pusca̱t? \p \v 34 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ u̱nú̱ ca̱tuxá̱huat, chixcuhuí̱n, chu̱ lacchaján tapu̱chuhuako̱y. \v 35 Hua̱mpi̱ chú̱ hua̱nti̱ Dios lacsacko̱ni̱t laqui̱mpi̱ nakalhi̱ko̱y a̱ma̱ xasa̱sti latáma̱t hua̱ntu̱ niucxni̱ nasputa, acxni̱ nalakastakuananko̱y ca̱li̱ní̱n, xlacán nia̱lh catitapu̱chuhuako̱lh, chu̱ ni̱ pala catiánalh tapu̱chúhuat. \v 36 Huata xlacán nalatama̱ko̱y caxani̱li̱huaya̱ xta̱chunata la̱ntla̱ ángeles, sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ hua̱ xcaman Dios nahuanko̱y pi̱ huá̱ nama̱lakastakuani̱ko̱y ca̱li̱ní̱n. \v 37 Hua̱ chú̱ caj xpa̱lacata̱ pala nalakastakuananko̱y ni̱ní̱n, pus luhua calacapa̱stáctit pi̱ hasta hua̱ Moisés ma̱lúlokli̱ acxni̱ xlá̱ tzokli̱ la̱ ta̱chihuí̱nalh Dios anta̱ni̱ xakxkota̱yama̱ pu̱kalhtum huátzapu, sa̱mpi̱ xlá̱ li̱chihuí̱nalh Dios pi̱ huá̱ xDios Abraham, xa̱hua̱ xla Isaac, chu̱ xla Jacob, chu̱ xli̱pacs a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ ni̱ko̱ni̱ttá. \v 38 Pus antá̱ huaniputún pi̱ Dios li̱ma̱xtuko̱y yama̱ chixcuhuí̱n xta̱chuná̱ la̱ntla̱ xastacná̱ xlama̱kó̱ ma̱squi aya xni̱ko̱ni̱ttá; pus caj hua̱ntu̱ xlá̱ xpa̱lacata, ni̱tú̱ lama̱ pala ni̱ pacs xastacná. \p \v 39 Cha̱nchu̱ cha̱tum saduceo chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, luhua lacatancs hua̱ntu̱ huix quilhuámpa̱t. \p \v 40 Pus nia̱lh pala tí̱ tlahuánilh takalhputzá̱n. \s1 ¿Xatí̱ luhua xquilhtzúcut nahuán Cristo acxni̱ namín? \r (Mateo 22:41-46; Marcos 12:35-37) \p \v 41 Xli̱makua antá̱ xlayakó̱ pacs yama̱ tachixcuhuí̱tat, Jesús kalhasquinko̱lh: \p —¿Pa̱ kalhi̱ko̱y talulóktat tu̱ huanko̱y mima̱kalhtahuaka̱nacán acxni̱ huanko̱y pi̱ Cristo hua̱nti̱ naminá̱n ca̱lakma̱xtuyá̱n, mat huá̱ xquilhtzúcut nahuán xamaka̱n rey David? \v 42 Sa̱mpi̱ maktum, huatiya David chuná̱ na̱má̱ títzokli̱ c-Salmos xpa̱lacata Cristo: \q1 ‘Quimpu̱china Dios chuná̱ huánilh cha̱tum li̱tum ti̱ na̱ Quimpu̱chiná: \q1 Catahuila̱ c-quimpa̱xtú̱n laqui̱mpi̱ naquinta̱ma̱paksi̱nana, \q1 \v 43 hasta acxni̱ nactimakatlajako̱y xli̱pacs hua̱nti̱ si̱tzi̱niko̱yá̱n laqui̱mpi̱ li̱macxtum nalakachixcuhui̱ko̱yá̱n.’ \m \v 44 ¿Pus la̱ntla̱ chú̱ tla̱n napuhuaná̱tit pi̱ hua̱nti̱ namín Cristo, xquilhtzúcut nahuán rey David acxni̱ huatiya̱ David xca̱cni̱naniy, xli̱ma̱pa̱cuhui̱y Quimpu̱chiná? \s1 Jesús lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ li̱ya̱huako̱y xcatzi̱nani̱n xli̱ma̱paksi̱n Dios \r (Mateo 23:1-36; Marcos 12:38-40; Lucas 11:37-54) \p \v 45 Cha̱nchu̱ xkaxmatnima̱kó̱ tachixcuhuí̱tat, chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáke̱t: \v 46 “Luhua cui̱ntaj catlahuátit ni̱ chuná̱ huixín natzaksayá̱tit la̱ li̱catzi̱ko̱y laktzokni̱naní̱n. Xlacán luhua lakati̱ko̱y lhaka̱ko̱y cha̱lhma̱n clhaka̱tcán, chu̱ na̱ lacasquinko̱y pi̱ luhua naca̱cni̱nanicán c-tlanca̱ti̱ acxni̱ xakatli̱pa̱xtokko̱cán. Na̱ acxni̱ anko̱y c-mimpu̱kalhtahuakacán tzucuko̱y lacsacko̱y xalacuan pu̱táhui̱lh, chu̱ hua̱ntu̱ calacán huilakó̱, na̱ lacasquinko̱y pi̱ pu̱lh huá̱ nama̱hui̱ko̱cán c-pu̱makca̱tani. \v 47 Chu̱ hua̱nti̱ ni̱makanko̱cani̱t lacchaján akskahuimaklhti̱ko̱y xchiccán, chu̱ laqui̱mpi̱ ni̱tí̱ mat nacatzi̱y la̱ntla̱ xta̱yatcán, caj maclhca̱tlahuako̱y laclhma̱n xoracioncán. Hua̱mpi̱ ni̱ pala tzinú̱ catzi̱ko̱y pi̱ hua̱ xlacán ti̱ tlak li̱huacá̱ nali̱pa̱ti̱ko̱y xta̱kastacya̱huan Dios.” \c 21 \s1 Xlimosna tu̱ ma̱sta̱y cha̱tum li̱ma̱xkan puhuani̱ni̱ pusca̱t \r (Marcos 12:41-44) \p \v 1 Maktum acxni̱ Jesús xucxilhma̱ la̱ntla̱ ma̱tamacu̱naní̱n xmuju̱ma̱kó̱ luhua lhu̱hua̱tna xtumi̱ncán anta̱ni̱ huilakó̱ xpu̱muju̱can ofrenda c-tlanca templo c-Jerusalén. \v 2 Caj li̱puntzú̱ na̱ chilh cha̱tum li̱ma̱xkan puhuani̱ni̱ pusca̱t, xlá̱ na̱ múju̱lh okxtuy tumi̱n xla cobre, ni̱tú̱ xtápalh xuani̱t. \v 3 Jesús chuná̱ huaniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ c-xlacati̱n Dios, yuma̱ koxuta li̱ma̱xkan pusca̱t, a̱tzinu tlak lhu̱hua̱ muju̱ni̱t xtumi̱n, ni̱ xahua̱ a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ luhua lhu̱hua̱ muju̱ko̱ni̱t. \v 4 Sa̱mpi̱ makapitzí̱n hua̱ ma̱sta̱ma̱kó̱ xofrendacán hua̱ntu̱ aya xakata̱xtuniko̱ni̱t, pus huata xlá̱ huá̱ xpa̱lacata xtali̱má̱xkat ma̱sta̱ni̱t a̱ma̱ actzu̱ tumi̱n hua̱ntu̱ xtili̱huá̱yalh laqui̱mpi̱ tla̱n nalatama̱y. \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ntla̱ nalactilhmi̱ko̱cán a̱ma̱ li̱lakati̱t xtemplojcan judíos c-Jerusalén \r (Mateo 24:1-2; Marcos 13:1-2) \p \v 5 Maktum yama̱ xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús xli̱chihui̱nama̱kó̱ tlanca templo la̱ntla̱ lacsuan chíhuix xtali̱ca̱xtlahuani̱t, chu̱ lakli̱lakati̱t tata̱quí̱n tu̱ xli̱ca̱xya̱huacani̱t. Hua̱mpi̱ huata Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p \v 6 —Xli̱pacs yuma̱ lakli̱lakati̱t chíhuix, chu̱ tlanca pá̱tzaps hua̱ntu̱ huixín ucxilhpá̱tit, aya talacatzuhui̱ma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ nalakpaklhmi̱cán, chu̱ nia̱lh pala aktum chíhuix catitahui̱ anta̱ni̱ xuili̱cani̱t, sa̱mpi̱ pacs nama̱laksputucán. \s1 La̱ntla̱ luhua naqui̱taxtuy acxni̱ aya nasputcán \r (Mateo 24:3-28; Marcos 13:3-23) \p \v 7 Huata xlacán chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, ¿ní̱ li̱huaya̱ luhua nakantaxtuy hua̱ntu̱ quinca̱huanípa̱t la̱nchú̱? ¿Tú̱ xali̱ucxílhti̱t luhua natasiyuy laqui̱mpi̱ nacatzi̱cán pi̱ aya kantaxtuma̱ mintachihuí̱n? \p \v 8 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: “Huixín xli̱ca̱na̱ luhua skálalh calatapá̱tit, chu̱ ni̱tí̱ naca̱akskahuiyá̱n, sa̱mpi̱ luhua lhu̱hua̱ naminko̱y hua̱nti̱ naakskahuinanko̱y, chu̱ xta̱chuná̱ la̱ quit nali̱taxtuputunko̱y, chu̱ nahuanko̱y: ‘Quit hua̱nti̱ naca̱lakma̱xtuyá̱n’, usuchí̱ nahuanko̱y: ‘Lanchú̱ aya lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nasputcán.’ Hua̱mpi̱ huixín ni̱ nali̱pa̱huanko̱yá̱tit. \v 9 Chu̱ acxni̱ huixín nacatzi̱yá̱tit pi̱ cani̱huá̱ lama̱ la̱ta̱la̱tlahu, chu̱ la̱ntla̱ la̱makni̱ma̱kó̱ tachixcuhuí̱tat, huixín ni̱ cape̱cuántit, sa̱mpi̱ ni̱ naj acxni̱ catisputca̱.” \v 10 Jesús chuná̱ huanipalako̱lh: “Hua̱nti̱ huilakó̱ c-aktum tlanca ca̱chiquí̱n nata̱la̱makni̱ko̱y hua̱nti̱ huilakó̱ a̱tanuj ca̱chiquí̱n, chu̱ la̱ntla̱ xli̱lhu̱hua̱ ca̱chiqui̱ní̱n nala̱si̱tzi̱niko̱y, chu̱ nala̱lacata̱qui̱ko̱y, natlahuako̱y guerra. \v 11 Unú̱ ca̱tiyatna̱ luhua lacalhu̱hua̱ anta̱ni̱ natachiquiy tíyat, chu̱ nalaktzanka̱nán, chu̱ lacaxtum nalay tatzíncstat, ti̱pa̱lhu̱hua tajátat, chu̱ pucsnú̱ hua̱ntu̱ namín. Chi̱nchu̱ c-akapú̱n catu̱huá̱ tu̱ lacli̱pe̱cua, chu̱ tu̱ maka̱klhanán natasiyuy, chu̱ na̱ lhu̱hua̱ hua̱ntu̱ ni̱ pala tzinú̱ li̱ca̱najlaputu̱ natasiyuy. \p \v 12 “Hua̱mpi̱ acxni̱ ni̱ a̱ti̱taxtuy hua̱ntu̱ la̱nchú̱ cca̱huanimá̱n; huixín naca̱putzasta̱lacaná̱tit, chu̱ naca̱chipacaná̱tit, antá̱ naca̱ma̱kalhapali̱caná̱tit c-xpu̱tamakstoknican judíos, naca̱tamacanu̱caná̱tit c-pu̱la̱chi̱n, chu̱ caj quimpa̱lacata̱ naca̱li̱pincaná̱tit c-xlacati̱ncan ma̱paksi̱naní̱n. \v 13 Pus chuná̱ chú̱ huixín nali̱kalhi̱yá̱tit quilhtamacú̱ laqui̱mpi̱ tla̱n naquili̱chihui̱naná̱tit pi̱ xli̱ca̱na̱ quili̱pa̱huaná̱tit. \v 14 Xa̱huachí̱ huixín ni̱ caa̱li̱ta̱katzanká̱tit xpa̱lacata la̱ntla̱ nakalhti̱naná̱tit, nali̱takalhmakta̱yayá̱tit acxni̱ naca̱ma̱kalhapali̱caná̱tit. \v 15 Sa̱mpi̱ quit ti̱ nacca̱ma̱xqui̱yá̱n talacapa̱stacni̱ laqui̱mpi̱ hua̱ntu̱ huixín nachihui̱naná̱tit ni̱tí̱ lay catica̱kalhti̱pa̱xtokni, usuchí̱ naca̱ta̱la̱huaniyá̱n. \v 16 Makapitzí̱n la̱ huixín hua̱nti̱ quili̱pa̱huaná̱tit naca̱li̱akskahuinancaná̱tit, hasta ma̱squi mintla̱tcán naca̱macama̱sta̱yá̱n, usuchí̱ hua̱nti̱ minta̱lacán, usu hua̱nti̱ mili̱nata̱lancán, usu miamigo; chu̱ huí̱ makapitzí̱n huixín ti̱ naca̱makni̱caná̱tit. \v 17 Xli̱pacs tachixcuhuí̱tat naca̱xcajniko̱yá̱n caj quimpa̱lacata. \v 18 Hua̱mpi̱ ni̱ cali̱puhuántit, sa̱mpi̱ Dios pacs catzi̱y hua̱ntu̱ akspulayá̱tit, chu̱ ni̱ pala kantum miacchixitcán hua̱ntu̱ yá̱ c-miakxe̱kacán catitzánka̱lh pala xlá̱ ni̱ nalacasquín. \v 19 Pus acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱, aksti̱tum cali̱pa̱huántit Dios laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n nama̱laktaxti̱yá̱tit mili̱stacnacán. \p \v 20 “Acxni̱ naucxilhá̱tit pi̱ luhua lhu̱hua tropa̱ stilihuili̱ko̱ni̱t nahuán Jerusalén, pus luhua lacatancs chú̱ cacatzí̱tit pi̱ acxni̱ nama̱sputucán. \v 21 Pus huá̱ chú̱ ti̱ huilako̱lh nahuán c-xatiyat Judea, catza̱lako̱lh, chu̱ caanko̱lh ca̱ka̱sti̱ní̱n. Hua̱nti̱ huilakó̱ nahuán c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén, huata xatlá̱n cataxtuko̱lh, chu̱ mákat caanko̱lh, chu̱ hua̱nti̱ scujma̱kó̱ nahuán c-xpú̱cuxtu, xatlá̱n nia̱lh cataspitko̱lh c-xchiccán. \v 22 Sa̱mpi̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ Dios nama̱pa̱ti̱ni̱ko̱y tachixcuhuí̱tat laqui̱mpi̱ naxoko̱nanko̱y xli̱pacs hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n tlahuako̱ni̱t, chu̱ na̱ acxni̱ nakantaxtuy xtachihui̱n Dios hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka caj hua̱ntu̱ xpa̱lacata Jerusalén. \v 23 ¡Koxutaní̱n lacchaján hua̱nti̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ ta̱tatlako̱y nahuán, usuchí̱ ma̱tziqui̱nanko̱y nahuán! Sa̱mpi̱ acxni̱ xli̱ca̱na̱ naanán lhu̱hua tapa̱tí̱n u̱nú̱ c-mintiyatcán, chu̱ acxni̱ lhu̱hua̱ tu̱ nama̱pa̱ti̱ni̱cán hua̱nti̱ huilakó̱ u̱nú̱ c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén. \v 24 Lhu̱hua̱ xala u̱nú̱ tachixcuhuí̱tat nali̱makni̱ko̱cán espada, chu̱ makapitzí̱n nachipako̱cán, chu̱ tachí̱n nale̱nko̱cán cani̱hua̱ a̱lacatanuj ca̱chiquí̱n. Yama̱ chixcuhuí̱n a̱lacatanuj xalaní̱n hua̱nti̱ ni̱ judíos, chu̱ ni̱ ca̱najlaniko̱y Dios nali̱kama̱nanko̱y xaca̱chiqui̱n Jerusalén hasta acxni̱ pacs nakantaxtuko̱y la̱ntla̱ lhca̱huili̱ni̱t Dios napa̱ti̱nanko̱y. \s1 Jesús li̱chihui̱nán la̱ntla̱ namimpalay a̱maktum ca̱tuxá̱huat \r (Mateo 24:29-35, 42-44; Marcos 13:24-37) \p \v 25 “Yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ nacmimpalay, catu̱huá̱ natasiyuy c-chichiní hua̱ntu̱ niucxni̱ tasiyuni̱t, chu̱ c-papá, xa̱hua̱ c-stacu; chu̱ xli̱putum tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ huilakó̱ c-xli̱ca̱tlanca ca̱tuxá̱huat naaklituananko̱y, chu̱ nape̱cuanko̱y, sa̱mpi̱ c-ta̱kaya̱huaná̱ li̱pe̱cua̱ la̱ntla natzucuy macasa̱nán, chu̱ la̱ntla̱ tanakamín. \v 26 Lhu̱hua̱ caj la̱ntla̱ xtape̱cuacán nalakahuitiko̱y acxni̱ nacatzi̱ko̱y pi̱ lhu̱hua tapa̱tí̱n namín ca̱tiyatna, pus hasta xli̱pacs hua̱ntu̱ huí̱ c-akapú̱n lacuilha̱ nalay. \v 27 Acxnicú̱ chú̱ natasiyuy la̱ntla̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, cta̱ctama̱chi nahuán c-akapú̱n c-xlacni aktum puclhni, chu̱ na̱ cli̱mímaj nahuán xli̱pacs quili̱makatlihuaka, chu̱ tlanca xkakánat. \v 28 Acxni̱ chuná̱ natzucuy kantaxtuy hua̱ntu̱ cca̱huanimá̱n, huixín ni̱ cali̱puhuántit, huata cala̱ma̱akpuhuanti̱ní̱tit, chu̱ li̱pa̱xuhu catalacaya̱huátit, sa̱mpi̱ acxnitiyá̱ lakcha̱ni̱t nahuán quilhtamacú̱ la̱ntla̱ nacminá̱n ca̱tiyayá̱n laqui̱mpi̱ nacca̱lakma̱xtuyá̱n.” \s1 Acxni̱ akaskatán quihui, aya talacatzuhui̱ma̱ ca̱lhca̱cni. \r (Mateo 24:32-35; Marcos 13:28-31) \p \v 29 Jesús li̱ta̱kalhchihui̱nampalako̱lh aktum talacapa̱stacni, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: “Pus caj luhua caucxilhkó̱tit la̱ntla̱ catu̱ya̱hua̱ quihui. \v 30 Acxni̱ ucxilhá̱tit akayuja̱ makapitzi̱n quihui, chu̱ tzucuy akaskatampalay, huixín catzi̱yá̱tit pi̱ aya talacatzuhui̱ma̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ natzucuy lhca̱cnán. \v 31 Pus na̱ chuna li̱tum acxni̱ chuná̱ huixín naucxilhá̱tit pi̱ kantaxtumaj nahuán hua̱ntu̱ la̱nchú̱ cca̱huanimá̱n, pus cacatzí̱tit pi̱ aya lakcha̱ni̱t quilhtamacú̱ la̱ntla̱ Dios laclhca̱huili̱ni̱t naca̱lakma̱xtuyá̱n. \p \v 32 “Na̱ luhua xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ makapitzí̱n hua̱nti̱ la̱nchú̱ lama̱kó̱, ni̱ a̱ni̱ko̱y catihuanko̱lh acxni̱ natzucuy kantaxtuy hua̱ntu̱ la̱nchú̱ cca̱huanimá̱n. \v 33 Pacs hua̱ntu̱ anán c-akapú̱n, chu̱ c-tíyat tla̱n nalaksputko̱y; hua̱mpi̱ hua̱ quintachihuí̱n, ni̱ chunatá̱ catitamakáxtakli̱ pala ni̱ nakantaxtuy. \p \v 34 “Luhua xli̱ca̱na̱ cui̱ntaj catlahuátit minquilhtamacujcán, ni̱tú̱ tili̱makaxtaká̱tit minacu̱cán pi̱ hua̱ naca̱makatlajayá̱n hua̱ntu̱ xalacli̱xcajnit tapuhuá̱n, ni̱ caj naakkottapa̱yá̱tit, xa̱huachí̱ ni̱ ca̱ta catu̱huá̱ calakatí̱tit hua̱ntu̱ u̱nú̱ xala ca̱tiyatna, huata skálalh calatapá̱tit laqui̱mpi̱ acxni̱ quit nacmimpalay, ni̱tú̱ naca̱lakchiná̱n acxni̱ ni̱ li̱catzi̱huilátit. \v 35 Sa̱mpi̱ ni̱tlá̱n pala chuná̱ naca̱qui̱taxtuniyá̱n yama̱ quilhtamacú̱ la̱ akspulay tantum takalhí̱n acxni̱ tahuacaya̱chá̱ c-aktum li̱aksiyún, acxni̱ catzi̱y, aya pa̱ti̱ni̱t, pus na̱ chuná̱ c-xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat ni̱ li̱catzi̱huilako̱lh nahuán tachixcuhuí̱tat acxni̱ nalakchá̱n yama̱ quilhtamacú̱ la̱ntla quit nacmimpalay. \v 36 Chí̱ hua̱mpi̱ skálalh catahuilátit; ankalhí̱n nasquiniyá̱tit Dios c-mioracioncán pi̱ naca̱ma̱xqui̱yá̱n li̱tlihuaka̱ laqui̱mpi̱ tla̱n namacalayá̱tit tlanca tapa̱tí̱n hua̱ntu̱ namín, xa̱huachí̱ ni̱ anán tu̱ naca̱makstuntlahuayá̱n tu̱ ni̱tlá̱n tlahuayá̱tit acxni̱ quit nacmimpalay.” \p \v 37 Jesús ankalhí̱n acxni̱ ca̱cuhuiní̱ cxakatli̱ko̱y tachixcuhuí̱tat, chu̱ ca̱tzi̱sní̱ xan laktuncuhuiy c-ka̱stí̱n hua̱ntu̱ huanicán monte de los Olivos. \v 38 Na̱ cha̱li̱ cha̱lí̱ sokcú tzi̱sa̱ xchinko̱y c-tlanca templo laqui̱mpi̱ nakaxmatniko̱y xtachihuí̱n. \c 22 \s1 Li̱lacchihui̱nancán la̱ntla̱ tla̱n nachipacán Jesús \r (Mateo 26:1-5, 14-16; Marcos 14:1-2, 10-11; Juan 11:45-53) \p \v 1 Aya xtalacatzuhui̱ma̱ quilhtamacu̱ la̱ntla̱ nalakchá̱n xapa̱scua̱ ta̱kspuntza̱lí̱n, acxni̱ xli̱pu̱tum judíos xuako̱y caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ ni̱tú̱ kalhi̱y li̱ma̱xcuti̱n levadura. \v 2 Yama̱ xanapuxcun pa̱lijni, xa̱hua̱ laktzokni̱naní̱n aya xputzama̱kó̱ la̱ntla̱ namakni̱ko̱y Jesús. Hua̱mpi̱ cumu luhua lhu̱hua̱ ti̱ xli̱pa̱huanko̱y, xlacán xpe̱cuaniko̱y pala nasi̱tzi̱niko̱y. \p \v 3 Hua̱mpi̱ akskahuiní̱ tánu̱lh c-xtalacapa̱stacni Judas Iscariote; hua̱ yuma̱ Judas na̱ xta̱tapaksi̱ko̱y xli̱kalhacu̱tuy xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús. \v 4 Xlá̱ lacapala̱ álh xakatli̱ko̱y xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ hua̱nti̱ xma̱paksi̱nanko̱y c-tlanca templo, laqui̱mpi̱ nata̱lacca̱xlako̱y, chu̱ namacama̱xqui̱ko̱y Jesús. \v 5 Acxni̱ xlacán catzi̱ko̱lh hua̱ntu̱ xma̱lacnu̱nima̱ko̱ca̱, luhua li̱pa̱xuhuako̱lh, chu̱ ta̱tlahuako̱lh tachihuí̱n nama̱xqui̱ko̱y tumi̱n. \v 6 Judas na̱ tla̱n tláhualh, chu̱ tzúculh putzay la̱ntla̱ tla̱n namacama̱xqui̱ko̱y Jesús, hua̱mpi̱ acxni̱ ni̱ nacatzi̱ko̱y tachixcuhuí̱tat. \s1 Jesús a̱huatiya ta̱hua̱yanko̱y xli̱ma̱kalhtahuáka̱t \r (Mateo 26:17-29; Marcos 14:12-25; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-26) \p \v 7 Acxni̱ lákcha̱lh quilhtamacú̱ c-xapa̱scua̱ ta̱kspuntza̱lí̱n, acxni̱ pu̱tum judíos xuako̱y caxtala̱nchu̱ hua̱ntu̱ ni̱tú̱ ta̱tlahuacani̱t levadura, chu̱ na̱ acxni̱ xmakni̱ko̱cán xalactzu̱ borrego hua̱ntu̱ nahuacán, laqui̱mpi̱ chuná̱ nali̱lakachixcuhui̱nancán yama̱ c-pa̱scua̱. \v 8 Pus Jesús ma̱lakacha̱ko̱lh Pedro, chu̱ Juan, huaniko̱lh: \p —Lacapala̱ capimpítit, caqui̱ca̱xtlahuátit quili̱huatcán hua̱ntu̱ nahuaya̱hu la̱nchú̱ ca̱tzi̱sní̱ c-xapascua̱ ta̱kspuntza̱lí̱n. \p \v 9 —¿Ní̱ lacasquina̱ nacana̱huá ca̱xtlahuaya̱hu! —kalhti̱nanko̱lh xlacán. \p \v 10 Jesús chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Acxni̱ huixín nachipiná̱tit ca̱chiquí̱n, naucxilhá̱tit cha̱tum chixcú̱ cucale̱ma̱ pa̱tum stu̱n chúchut. Huixín casta̱lanítit hasta c-chiqui̱ anta̱ni̱ xlá̱ natanu̱ya̱chá, \v 11 chu̱ chuná̱ nahuaniyá̱tit xpu̱china chiqui: ‘Huan Quimpu̱chinacán: ¿Ni̱ huí̱ yama̱ pu̱lactum chiqui anta̱ni̱ nacta̱hua̱yanko̱y quili̱ma̱kalhtahuáka̱t u̱ma̱ catzi̱sní̱ c-xapa̱scua̱ ta̱kspuntza̱lí̱n?’ \v 12 Chu̱ antá̱ naca̱ma̱siyunicaná̱tit pu̱lactum chiqui̱ tzinú̱ tlak ca̱laktlanca c-xli̱quilhmactuy chiqui, antá̱ aya li̱huana̱ ma̱ca̱qui̱cani̱t; pus antá̱ caca̱xtlahuátit quili̱huatcán. \p \v 13 Xlacán lacapala̱ anko̱lh, chu̱ xli̱ca̱na̱ chuná̱ ma̱noklhuko̱lh xta̱chuná̱ la̱ntla̱ Jesús xuaniko̱ni̱t, chu̱ antá̱ ca̱xtlahuako̱lh lí̱huat hua̱ntu̱ huacán acxni̱ xapa̱scua̱ ta̱kspuntza̱lí̱n. \p \v 14 Ca̱ko̱tanú̱n acxni̱ áccha̱lh hora, Jesús chu̱ xapóstoles pu̱tum cha̱nko̱lh; chu̱ acxni̱ tahuilako̱lh c-mesa \v 15 Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —Maklhu̱huatá̱ cpuhuani̱t pi̱ pu̱tum lacxtum nacca̱ta̱hua̱yaná̱n acxni̱ yuma̱ xapa̱scua̱ ta̱kspuntza̱lí̱n xli̱makua ni̱ ca̱ni̱y. \v 16 Sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ nia̱lh maktum chuná̱ cactihuá̱yalh hasta acxni̱ pacs kantaxtuko̱ni̱t nahuán hua̱ntu̱ huaniputún c-xtapaksi̱t Dios. \p \v 17 A̱li̱sta̱lh tíyalh pa̱tum vaso̱ xchuchut uva, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios, xlí̱huat, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Cahuapítit yumá̱ acatzuní̱n, chu̱ mili̱pacscán cali̱takatzí̱tit. \v 18 Sa̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ cca̱huaniyá̱n pi̱ nia̱lh cactili̱kótnalh xchuchut uva hasta acxni̱ nalakchá̱n quilhtamacú̱ acxni̱ ni̱li̱huaya̱ Dios huili̱ni̱t nahuán xtapáksi̱t c-xli̱ca̱tlanca. \p \v 19 A̱li̱sta̱lh tíyalh caxtala̱nchu̱, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios, chu̱ lakchákalh, ma̱xqui̱ko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱ yuma̱ caxtala̱nchu̱ li̱taxtuy quintiyatli̱hua hua̱ntu̱ cmacama̱sta̱y caj mimpa̱lacatacán laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n nacca̱lakma̱xtuyá̱n. Chuná̱ huixín catlahuapítit hua̱ntu̱ la̱nchiyú̱ ctlahuama̱ laqui̱mpi̱ ankalhi̱ná̱ naquili̱lacapa̱stacá̱tit. \p \v 20 Chu̱ na̱ chuná̱ tlahuapá̱ acxni̱ pi̱ xua̱yanko̱ni̱ttá, tíyalh yama̱ pu̱kotnu hua̱ntu̱ xpu̱taju̱ma̱ xchuchut uva, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱ yuma̱ xchuchut uva, ankalhí̱n naca̱ma̱lacapa̱stacayá̱n pi̱ Dios ca̱ta̱tlahuani̱tán aktum xasa̱sti talacca̱xlán la̱ntla̱ nalakma̱xtuko̱y tachixcuhuí̱tat, sa̱mpi̱ yama̱ quinkalhni̱ hua̱ntu̱ nastajtamakán, caj mimpa̱lacatacán luhua nama̱luloka̱ pi̱ xli̱ca̱na̱. \v 21 Hua̱mpi̱ lacatancs cacatzí̱tit pi̱ yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ naquimacama̱sta̱y, la̱nchú̱ lacxtum macahuácaj quinta̱hui̱ c-mesa. \v 22 Sa̱mpi̱ quit nacni̱y chuná̱ la̱ntla̱ Dios laclhca̱huili̱ni̱t quimpa̱lacata, hua̱mpi̱ koxutá̱ yama̱ chixcú hua̱nti̱ naquimacamasta̱y. \p \v 23 Yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t tzúculh la̱kalhasquinko̱y xacstucán, chu̱ chuná̱ xla̱huaniko̱y: \p —¿Xatí̱ cahuá̱ namacama̱sta̱y? \s1 Xli̱ma̱kalhtahuáka̱t li̱aklhu̱hua̱tnanko̱y xatí̱ a̱tzinú̱ tlak tali̱pa̱hu \p \v 24 A̱li̱sta̱lh xlacán tzúculh la̱li̱akslokoko̱y caj xpa̱lacata xatí̱ a̱tzinú̱ tlak tali̱pa̱hu nali̱taxtuy, chu̱ nama̱paksi̱ko̱y a̱makapitzí̱n. \v 25 Jesús xkaxmatma̱ xtachihui̱ncán, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: “Huixín catzi̱yá̱tit pi̱ c-xlaksti̱pa̱ncán ti̱ ni̱ li̱pa̱huanko̱y Dios, lactlanca xreyescán tlanca̱ catzi̱niko̱y hua̱nti̱ ma̱paksi̱ko̱y, chu̱ hua̱nti̱ puxcunko̱y, ma̱squi xali̱kamá̱n tlahuako̱y hua̱nti̱ ma̱paksi̱ko̱y, xlacán li̱taxtuputunko̱y la̱mpala luhua lacuan cristianos hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ tlahuako̱y li̱tlá̱n. \v 26 Hua̱mpi̱ huixín hua̱nti̱ quili̱pa̱huaná̱tit, ni̱ chuná̱ catica̱qui̱taxtunín, sa̱mpi̱ hua̱nti̱ tlak le̱ná̱ quilhtamacu̱, chu̱ a̱tzinú̱ tali̱pa̱huá̱ makcatzi̱cán huata xatlá̱n xta̱chuná̱ cali̱táxtulh ti̱ tatlaji̱ycú; chu̱ hua̱nti̱ luhua ma̱paksi̱nán huata xlá̱ xta̱chuná cahuá̱ la̱ntla̱ cha̱tum caj scujni. \v 27 Na̱ chuná̱ la̱ntla̱ huixín catzi̱yá̱tit pi̱ yama̱ hua̱nti̱ tali̱pa̱hu chixcú, acxni̱ tahuilay c-mesa laqui̱mpi̱ nahua̱yán, lhu̱hua̱ xtasa̱cua̱ antá̱ ya̱kó̱ laqui̱mpi̱ namuju̱niko̱y xlí̱huat, chu̱ nali̱scujko̱y. Hua̱mpi̱ huata tu̱ quit quimpa̱lacata, ni̱ chuná qui̱taxtuma̱, sa̱mpi̱ quit clama̱ c-milaksti̱pa̱ncán la̱ntla̱ hua̱nti̱ xli̱ca̱na̱ ca̱li̱scujmá̱n. \p \v 28 “Pacs hua̱ntu̱ quit quiakspulama̱, chu̱ hua̱ntu̱ cli̱li̱puhuán, huixín ankalhí̱n quinta̱lapu̱layá̱tit, chu̱ na̱ quinta̱pa̱ti̱pá̱tit. \v 29 Huá̱ xpa̱lacata cca̱li̱huaniyá̱n, xta̱chuná̱ la̱ntla̱ Quintla̱t quima̱xqui̱y quintapáksi̱t laqui̱mpi̱ nacli̱ma̱paksi̱ko̱y xlakskatá̱n, pus na̱ chuná̱ nacca̱ma̱xqui̱yá̱n mintapáksi̱t hua̱ntu̱ nali̱ma̱paksi̱naná̱tit, \v 30 laqui̱mpi̱ antá̱ lacxtum naquinca̱taniyá̱tit, naquinta̱pa̱xuhuayá̱tit c-quimpu̱ma̱paksí̱n, chu̱ laqui̱mpi̱ na̱ natahuilayá̱tit cha̱tunu̱ c-mimpu̱ma̱paksi̱ncán anta̱ni̱ namakma̱paksi̱yá̱tit yama̱ pu̱laccu̱tuy xquilhtzucut Israel.” \s1 Jesús li̱chihui̱nán pi̱ Pedro nahuán pi̱ ni̱ lakapasa \r (Mateo 26:31-35; Marcos 14:27-31; Juan 13:36-38) \p \v 31 A̱li̱sta̱lh quimpu̱chinacan Jesús chuná̱ huánilh Pedro: \p —Simón, huix luhua cakáxpatti̱ hua̱ntu̱ cuanimá̱n, sa̱mpi̱ akskahuiní̱ aya ma̱xqui̱cani̱t quilhtamacú̱ laqui̱mpi̱ chú̱ nali̱ucxilhá̱n c-milatáma̱t lapi̱ ca̱na̱ quili̱pa̱huana, chu̱ tla̱n naca̱lactincxá̱n mili̱pacscán xta̱chuná̱ la̱ tlahuacán trigo acxni̱ lacsacmakanicán palhma̱ tu̱ kalhi̱y laqui̱mpi̱ xlakstu trigo natamakaxtaka. \v 32 Hua̱mpi̱ quit cpa̱lacasquini̱tán c-quioración laqui̱mpi̱ yama̱ mintaca̱najla̱cán hua̱ntu̱ quinkalhi̱niyá̱tit niucxni̱ natatlaji̱y, chi̱nchu̱ acxni̱ huix aya laktaxtunini̱tatá nahuán hua̱ntu̱ xli̱aktzanka̱ta̱yápa̱t, pus chú̱ huata camakta̱ya̱kó̱ a̱makapitzi̱n minta̱ca̱jlaní̱n acxni̱ xlacán na̱ natoklhko̱cán c-xlatama̱tcán xta̱chuná̱ la̱ntla̱ huix toklhcani̱tatá nahuán. \p \v 33 Simón chuná̱ huánilh: \p —Ma̱kalhtahuaka̱ná, quit luhua aktum ccatzi̱y, ma̱squi lacxtum caquinta̱li̱pinca̱ c-pu̱la̱chi̱n, chu̱ ma̱squi lacxtum quinta̱makni̱ca̱. \p \v 34 Jesús chuná̱ kálhti̱lh: \p —Pedro, huata luhua lacatancs cuaniputuná̱n, la̱nchú̱ acxni̱ ni̱ a̱tasay nahuán pu̱yu̱ huix aya huani̱tatá nahuán xli̱maktutu pi̱ ni̱ quilakapasa acxni̱ nakalhasquincana. \s1 Talacatzuhui̱y quilhtamacú̱ acxni̱ Jesús napa̱ti̱nán \p \v 35 Jesús chuná̱ kalhasquinko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t: \p —Acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ ctica̱ma̱lakachá̱n li̱cha̱tiyú̱n, na̱ ni̱ cca̱ma̱le̱ní̱n xpu̱muju̱can mintumi̱ncán, chu̱ ni̱ pala hua̱ mimpu̱xtokocán, chu̱ ni̱ pala hua̱ mintatuhuanu̱ncán, ¿pi̱ huí̱ tu̱ tica̱qui̱tzanka̱nín? \p —Ni̱tú̱ quinca̱tzanka̱nini̱tán —kalhti̱nanko̱lh xlacán. \p \v 36 —Puschí̱ cca̱huaniyá̱n la̱nchú̱, pi̱ hua̱nti̱ kalhi̱y xpu̱muju̱can xtumi̱n cale̱lh, chu̱ hua̱nti̱ kalhi̱y xpú̱xtoko, pus huata na̱ cale̱lh; chu̱ hua̱nti̱ ni̱tú̱ kalhi̱y xcuchi̱lu̱, catamá̱hualh, hasta ma̱squi luhua xlacasquinca̱ casta̱lh xtamaknu laqui̱mpi̱ chuná̱ nakalhi̱y tumi̱n, chu̱ natama̱huay hua̱ntu̱ tzanka̱nima̱. \v 37 Sa̱mpi̱ lacatancs cca̱huaniyá̱n pi̱ la̱nchiyú̱ nakantaxtuy c-quilatáma̱t hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ anta̱ni̱ chuná̱ huan: ‘Chuná̱ li̱ma̱xtuca̱ xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum makni̱na chixcú, chu̱ xli̱tamaklhtúmi̱t.’ Pus chuná̱ pacs nakantaxtuy hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t c-xtachihui̱n Dios caj quimpa̱lacata. \p \v 38 Xlacán chuná̱ kalhti̱nanko̱lh: \p —Quimpu̱chinacán, u̱huí̱ kantuy cuchi̱lu̱. \p Huata xlá̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Aya tla̱n, cala̱huantama̱. \s1 Jesús tlahuay oración c-aktum ca̱quihuí̱n huanicán Getemaní \r (Mateo 26:36-46; Marcos 14:32-42) \p \v 39 A̱li̱sta̱lh Jesús táxtulh c-xaca̱chiqui̱n Jerusalén, chu̱ antá̱ álh c-monte de los Olivos la̱ntla̱ maklhu̱huatá̱ chuná̱ xla̱ xli̱smani̱ni̱t, chu̱ na̱ sta̱laniko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t. \v 40 Acxni̱ antá̱ cha̱nko̱lh, chuná̱ huaniko̱lh: \p —Clacasquín pi̱ chú̱ pacs natlahuaniyá̱tit oración Dios, chu̱ casquinítit pi̱ ni̱ natatlaji̱yá̱tit acxni̱ ca̱makatlajaputuná̱n ni̱tla̱n tapuhuá̱n. \p \v 41 Jesús aya titapa̱nu̱niko̱lh, tzinú̱ álh tlak lakamákat, chu̱ antá̱ tatzokóstalh laqui̱mpi̱ natlahuaniy oración Dios. \v 42 Chuná̱ kalhtahuakánilh, huánilh: “Tla̱ti Dios, lapi̱ huix chuná̱ lacasquina, pus huata catlahua̱ li̱tlá̱n caquima̱pa̱nu̱ni̱ yuma̱ tapa̱tí̱n hua̱ntu̱ quit naquiakspulay. Hua̱mpi̱ ni̱ huá̱ calalh quintalacasquín, huata xatlá̱n huá̱ cakantáxtulh mintalacasquín.” \p \v 43 Chu̱ acxnitiyá̱ titasiyúnilh cha̱tum ángel xala c-akapú̱n laqui̱mpi̱ nama̱tlihuaklha. \v 44 Chu̱ acxni̱ luhua li̱pe̱cua̱ la̱ntla̱ xli̱puhuama a̱tzinú̱ tlak li̱tlihuaka xtlahuaniy oració̱n Dios; hasta tzúculh xunuy, chu̱ cxúnut tu̱ stajtamákalh la̱ xkalhni̱ chaklh chaklh xta̱ctama̱ hasta ca̱tiyatna. \p \v 45 Acxni̱ chuná̱ tlahuaniko̱lh oración Dios, tá̱yalh, chu̱ lakanko̱lh xli̱ma̱kalhtahuáka̱t, pus pacs xalhtatán ma̱noklhuko̱lh sa̱mpi̱ luhua xmakatlajako̱ni̱t xtali̱puhua̱ncán. \v 46 Puschí̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan luhua lhtatapá̱tit? Lacapala̱ cata̱quí̱tit, chu̱ makcatzi catlahuanítit oración Dios laqui̱mpi̱ ni̱ natatlaji̱yá̱tit acxni̱ naca̱makatlajaputuná̱n ni̱tla̱n talacapa̱stacni. \s1 Tachí̱n le̱ncán Jesús \r (Mateo 26:47-56; Marcos 14:43-50; Juan 18:2-11) \p \v 47 Chunacú xchihui̱nama̱ Jesús acxni̱ pu̱tum táchilh lhu̱hua tachixcuhuí̱tat. Huá̱ xpu̱laniti̱lhako̱y Judas hua̱nti̱ na̱ xta̱tapaksi̱ko̱y xli̱kalhacu̱tuycan xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús. Xlá̱ laktalacatzúhui̱lh laqui̱mpi̱ naxakatli̱y, chu̱ tla̱n nalacatzu̱ca. \v 48 Acxni̱ chuná̱ tlahuako̱lh, Jesús huánilh: \p —Judas, ¿caj la̱ntla̱ huix quilacátzu̱cti, huá̱ chuná̱ quili̱macama̱stá̱pa̱t quit, Xatalacsacni Chixcú? \p \v 49 Chu̱ hua̱nti̱ antá̱ pu̱tum xta̱ya̱kó̱ Jesús, acxni̱ xlacán ucxilhko̱lh hua̱ntu̱ xlama̱, chuná̱ huaniko̱lh: \p —Quimpu̱chinacán, ¿lá̱ huix huana, pá̱ cli̱ma̱sipa̱ni̱nana̱hu quispada̱cán? \p \v 50 Judas ni̱ xa̱kalhti̱nán acxni̱ cha̱tum xli̱ma̱kalhtahuaka̱t Jesús, lacapala̱ xtat má̱xtulh cspa̱da̱, chu̱ ca̱actí̱nilh xtaka̱n cha̱tum xcscujni xapuxcu pa̱li̱. \v 51 Hua̱mpi̱ Jesús huánilh: \p —Caj antá̱ catamakaxtáktit, nia̱lh tú̱ catlahuátit. \p Cha̱nchu̱ xlá̱ xamánilh xtaká̱n yama̱ cscujnican pa̱lijni, chu̱ ma̱akapácsalh. \v 52 A̱li̱sta̱lh Jesús cacs lacaucxilhko̱lh yama̱ xanapuxcun pa̱lijni̱, chu̱ mayu̱lhnu̱ hua̱nti̱ xmaktakalhnanko̱y c-tlanca templo, xa̱hua̱ lakko̱lutzi̱nni ma̱paksi̱naní̱n hua̱nti̱ xminko̱ni̱t chipako̱y, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Pi̱ cha̱tum tlanca makkalha̱na̱ chixcú̱ quit, la̱ntla̱ li̱taná̱tit spada hua̱ntu̱ naquili̱chipayá̱tit xta̱chuná̱ la̱ cha̱tum kalha̱ná? \v 53 Acxni̱ quit xacca̱ta̱lamá̱n cha̱li̱ cha̱lí̱ c-tlanca templo, huixín ni̱ pala maktum xquinchipátit, hua̱mpi̱ hua̱ chú̱ hua̱ huixín ca̱lakcha̱ná̱n tu̱ natlahuayá̱tit, sa̱mpi̱ ca̱tzi̱sní̱ ca̱makta̱yayá̱n. \s1 Pedro huan pi̱ ni̱ lakapasa Jesús \r (Mateo 26:57-58, 69-75; Marcos 14:53-54, 66-72; Juan 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Cha̱nchu̱ chipaca̱ Jesús, tachí̱n le̱nca̱ antá̱ c-xchic xapuxcu pa̱li̱, chu̱ Pedro csta̱laniti̱lhay tzinú̱ tlak lakamákat. \v 55 Acxni̱ antá̱ cha̱nko̱lh c-pu̱chihuí̱n, antá̱ ma̱lhcuyuca̱ c-xtanquilhti̱n chiqui, chu̱ pacs policías tahuilako̱lh c-xli̱kalhtlanca̱ a̱ma̱ lhcúya̱t, chu̱ na̱ antá̱ maktahui̱ Pedro. \v 56 Caj puntzú̱ aya milh cha̱tum tzuma̱t maksquití, acxni̱ xlá̱ úcxilhli̱ pi̱ antá̱ xmaklahui̱ anta̱ni̱ xma̱lhcuyucani̱t, cacs lacaúcxilhli̱ puntzú̱, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh a̱makapitzí̱n: \p —Huá̱ chicá̱ yuma̱ chixcú̱ na̱ xta̱latla̱huán Jesús. \p \v 57 Huata Pedro ni̱ kalhtasiyuniko̱lh, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Pusca̱t, quit lacatancs cuaniyá̱n pi̱ ni̱ pala tzinú̱ clakapasa̱ hua̱nti̱ huix huanípa̱t. \p \v 58 Caj tzinú̱ chú̱ a̱li̱sta̱lh, tiucxilhpá̱ a̱cha̱tum, chu̱ na̱ lakápasli, chuná̱ huánilh: \p —Xli̱ca̱na̱ cuan huix na̱ xta̱lapu̱laya̱ yama̱ chixcu Jesús. \p Hua̱mpi̱ Pedro huánilh: \p —Huix aktzanka̱ni̱ta, sa̱mpi̱ ni̱ quit xlá̱ tamá̱. \p \v 59 Cajcu ma̱x aktum hora xlacatza̱lani̱t, acxni̱ xma̱lulokma̱pá̱ a̱cha̱tum, xquilhuama̱: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ na̱ xa̱hua̱ yuma̱ chixcú, na̱ lacxtum xta̱lapu̱lay Jesús, pus tuncán talakapasa, sa̱mpi̱ xlá̱ na̱ xta̱chuná̱ chihui̱nán la̱ntla̱ ti̱ xala c-Galilea. \p \v 60 Cha̱nchu̱ Pedro tuncán kálhti̱lh: \p —Hua̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ cuaniyá̱n pi̱ ni̱ pala tzinú̱ ccatzi̱y hua̱ntu̱ li̱chihui̱námpa̱t. \p Acxnitiya̱ a̱má̱, acxni̱ Pedro xchihui̱namajcú, tásalh tantum pu̱yu̱. \v 61 Cha̱nchu̱ Quimpu̱chinacán ti̱ ma̱squi xtanu̱ma̱ c-chiqui, laktalakáspitli̱ anta̱ni̱ xyá̱, chu̱ la̱ntla̱ xli̱lakamákat lacú̱cxilhli̱ Pedro, chu̱ huata xlá̱ lacapá̱stacli̱ hua̱ntu̱ xlá̱ xuaniní̱t: “Acxni̱ ni̱ a̱tasay nahuán pu̱yu̱, huix aya huanini̱tatá nahuán maktutu pi̱ ni̱ quilakapasa.” \v 62 Pedro lacapala̱ táxtulh c-quilhtí̱n, chu̱ caj cha̱li̱puhua̱na̱ antá̱ tzúculh tasay. \s1 Li̱kama̱nancán Jesús \r (Mateo 26:67-68; Marcos 14:65) \p \v 63 Huá̱ chú̱ chixcuhuí̱n hua̱nti̱ xmaktakalhma̱kó̱ Jesús tzúculh li̱kama̱nanko̱y, chu̱ tla̱n huili̱niko̱lh. \v 64 Li̱lakachi̱ko̱lh mactum lháka̱t, chu̱ tzúculh lakasnokko̱y c-xlacán, chu̱ chuná̱ xuaniko̱y: \p —Cahuanti̱ tí̱ huili̱nín. \p \v 65 Chu̱ lhu̱hua̱ catu̱huá̱ hua̱ntu̱ xuaniko̱y caj la̱ntla̱ xli̱kalhkama̱nanko̱y. \s1 Xanapuxcun judíos ma̱kalhapali̱ko̱y Jesús \r (Mateo 26:59-66; Marcos 14:55-64; Juan 18:19-24) \p \v 66 Acxni̱ chu̱ tituncúhuilh, pacs tamakstokko̱lh xalakko̱lun ma̱paksi̱naní̱n, chu̱ xanapuxcun pa̱lijni, xa̱hua̱ laktzokni̱naní̱n, c-xpu̱ma̱paksi̱ncán; antá̱ chú̱ le̱nca̱ Jesús c-xlacati̱ncán, chu̱ xlacán chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p \v 67 —Caquinca̱huani, ¿pi̱ xli̱ca̱na̱ huix yama̱ Cristo hua̱nti̱ quin judíos kalhkalhi̱ma̱hu namín quinca̱lakma̱xtuyá̱n? \p Xlá̱ chuná̱ kalhti̱ko̱lh: \p —Hua̱ lapi̱ nacca̱huaniyá̱n pi̱ xli̱ca̱na̱, huixín ni̱ catica̱najlátit. \v 68 Chu̱ na̱ lapi̱ quit nacca̱tlahuaniyá̱n aktum takalhasquiní̱n hua̱ntu̱ quit xacli̱tamaktá̱yalh, huixín ni̱ caquintikalhtí̱tit, chu̱ ni̱ pala caquintimakaxtáktit. \v 69 Hua̱mpi̱ aya talacatzuhui̱ma̱ quilhtamacú̱ acxni̱ quit, Xatalacsacni Chixcú, cuilachá nahuán c-xpa̱xtu̱n Quintla̱tican Dios, hua̱nti̱ tlanca xlacatzúcut, laqui̱mpi̱ lacxtum nacta̱ma̱paksi̱nán. \p \v 70 Cha̱nchu̱ xli̱pacscán, chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —Acxni̱ chuná̱ huana, ¿pi̱ hua̱ li̱huamputuna̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ huix xCam Dios? \p —Xli̱ca̱na̱ quit xCam Dios chuná̱ la̱ntla̱ huixín quilhuampá̱tit —kalhti̱ko̱lh Jesús. \p \v 71 Xlacán chuná̱ huanko̱lh: \p —¿Tú̱ taji̱ tilacasquina̱hu ma̱luloknaní̱n, sa̱mpi̱ chú̱ quin ma̱n kalhakaxmatni̱tahu la̱ntla̱ li̱kalhakama̱nani̱t Dios? \c 23 \s1 Jesús li̱cha̱ncán c-xlacati̱n Pilato \r (Mateo 27:1-2, 11-14; Marcos 15:1-5; Juan 18:28-38) \p \v 1 A̱li̱sta̱lh pu̱tum pacs ta̱yako̱lh, chu̱ le̱nko̱lh Jesús c-xlacati̱n ma̱paksi̱na Pilato. \v 2 Acxni̱ antá̱ cha̱nko̱lh, catu̱huá̱ tzucuko̱lh li̱sta̱huako̱y, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: \p —Quin cma̱noklhuni̱tahu yuma̱ chixcú̱ acxni̱ xlá̱ xma̱lakaspitya̱huama̱kó̱ tachixcuhuí̱tat, xlá̱ huan pi̱ mat ni̱tlá̱n la̱ntla̱ clakaxoko̱nanima̱hu gobierno xala c-Roma, xa̱huachí̱ huampalay pi̱ mat huá̱ ma̱laktaxti̱ná, huá̱ li̱taxtuputún yama̱ rey hua̱nti̱ namín quinca̱ma̱paksi̱yá̱n quin judíos. \p \v 3 Cha̱nchu̱ Pilato chuná̱ kalhásquilh: \p —¿Pi̱ xli̱ca̱na̱ chuná̱ la̱ntla̱ huanko̱y pi̱ huix xreycan judíos li̱taxtuputuna? \p —Xli̱ca̱na̱ tla̱n lapi̱ chuná cahuá̱ la̱ntla̱ huix huana —kálhti̱lh Jesús. \p \v 4 Pilato huaniko̱lh xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ xli̱pacs tachixcuhuí̱tat hua̱nti̱ antá̱ xya̱kó̱: \p —Quit ni̱tú̱ cta̱ksniy xtala̱kalhí̱n hua̱ntu̱ nacli̱ya̱huay yuma̱ chixcú. \p \v 5 Pus huata xlacán a̱tzinú̱ luhua palha tzucuko̱lh quilhaniko̱y: \p —Hua̱mpi̱ tama̱ chixcú̱ quilhca̱xya̱huako̱y tachixcuhuí̱tat caj xpa̱lacata hua̱ntu̱ xlá̱ li̱akchihui̱nanima̱kó̱, chunatá̱ la̱ntla̱ tima̱tzuqui̱chá̱ c-Galilea, chu̱ aya chini̱t u̱nú. \s1 Jesús li̱cha̱ncán c-xlacati̱n Herodes \p \v 6 Acxni̱ Pilato káxmatli̱ hua̱ntu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱, kalhasquiní̱nalh lapi̱ xli̱ca̱na̱ Jesús xala c-Galilea xuani̱t. \v 7 Cha̱nchu̱ acxni̱ huani̱ca̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ Jesús xala c-Galilea xuani̱t, huata xlá̱ huá̱ ma̱lakachá̱nilh rey Herodes laqui̱mpi̱ huata huá̱ nama̱kalhapali̱y, sa̱mpi̱ hua̱ xlá̱ xuí̱ ligobernador c-Galilea, hua̱mpi̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ xlá̱ xmini̱t paxia̱lhnán c-Jerusalén. \v 8 Yama̱ rey Herodes aya xkaxmatni̱t la̱ntla̱ xli̱chihui̱nancán xtascujut Jesús, chu̱ acxni̱ chú̱ úcxilhli, luhua pa̱xúhualh sa̱mpi̱ xlá̱ xlacasquín pi̱ antá̱ c-xlacati̱n natlahuay aktum tlanca li̱ca̱cni tascújut. \v 9 Catu̱huá̱ hua̱ntu̱ xlá̱ kalhásquilh, hua̱mpi̱ Jesús ni̱tú̱ kálhti̱lh. \v 10 Chu̱ na̱ antá̱ xuilakó̱ xanapuxcún pa̱lijni, chu̱ laktzokni̱naní̱n hua̱nti̱ ca̱ta catu̱hua̱ xli̱ma̱lacapu̱ma̱kó̱. \v 11 Chi̱nchu̱ yama̱ Herodes tzúculh si̱tzi̱niy, xa̱hua̱ xli̱putum xtropa̱ hua̱nti̱ na̱ tzucuko̱lh li̱kalhakama̱nanko̱y; chu̱ la̱ntla̱ li̱kama̱nanko̱lh ma̱lhaka̱ko̱lh mactum xatla̱n lháka̱t xta̱chuná̱ la̱ xla rey; chu̱ a̱li̱sta̱lh Herodes ma̱lakacha̱nipá̱ Pilato. \v 12 Puschí̱ huatiyá̱ yama̱ quilhtamacú̱ rey Herodes, chu̱ gobernador Pilato luhua xli̱ca̱na̱ amigos la̱tlahuapalako̱lh sa̱mpi̱ xali̱pu̱lana̱ luhua xla̱makasi̱tzi̱y, chu̱ ni̱ xla̱ucxilhputún. \s1 Li̱lhca̱cán Jesús pi̱ namakni̱cán \r (Mateo 27:15-26; Marcos 15:6-15; Juan 18:39-19:16) \p \v 13 Cha̱nchu̱ Pilato, tasaniko̱lh, ma̱makstokko̱lh xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ hua̱nti̱ xma̱paksi̱ko̱y judíos, chu̱ tachixcuhuí̱tat xala ca̱chiquí̱n. \v 14 Chuná̱ huaniko̱lh: \p —Huixín quili̱minini̱tántit yuma̱ chixcú, sa̱mpi̱ huaná̱tit pi̱ ma̱lakaspitya̱huako̱y tachixcuhuí̱tat; hua̱mpi̱ quit aya ckalhputza̱nanini̱t c-milacati̱ncán, chu̱ ni̱tú̱ cmaklhta̱ksni̱t tala̱kalhí̱n la̱ntla̱ tu̱ huixín li̱sta̱huayá̱tit. \v 15 Pus na̱ chuná̱ Herodes, na̱ ni̱tú̱ tá̱ksnilh xtala̱kalhí̱n hua̱ntu̱ nali̱ya̱huay, pus hua̱ quinca̱li̱ma̱lakacha̱nipalán. Pus antá̱ chú̱ lacatancs li̱tasiyuy pi̱ yuma̱ chixcú̱ ni̱tú̱ tlahuani̱t hua̱ntu̱ ni̱tlá̱n, chu̱ hua̱ntu̱ mini̱niy nacli̱ma̱makni̱ni̱nán. \v 16 Chí̱ hua̱mpi̱ tu̱ nactlahuay nacma̱pa̱ti̱ni̱y tzinú̱, chu̱ acxni̱ naka̱snokko̱cán, nacmakaxtaka. \p \v 17-18 Hua̱mpi̱ acxni̱ xlacán kaxmatko̱lh pi̱ namakaxtaka̱ Jesús xli̱pacscán quilhxtum anko̱y tzucuko̱lh quilhaniko̱y, huanko̱y: \p —¡Tama̱ chixcú, camakni! ¡Huata xatlá̱n caquinca̱makaxtakni̱ Barrabás! \p Pus acxni̱ makatunu xlay xpa̱scuajcan judíos xla ta̱kspuntza̱lí̱n, gobernador Pilato, ankalhí̱n ca̱ta ca̱ta̱ xmakaxtakniko̱y tachixcuhuí̱tat cha̱tum tachí̱n, sa̱mpi̱ xlacán luhua chuná̱ csquiniko̱y. \v 19 Yama̱ Barrabás, xlá̱ xtamacanu̱cani̱t c-pu̱la̱chi̱n sa̱mpi̱ huá̱ xlá̱ xlacata̱qui̱nani̱t, chu̱ na̱ makni̱ná xuani̱t. \v 20 Pilato juerza xmakaxtakputún Jesús, chu̱ xakatli̱palako̱lh a̱maktum tachixcuhuí̱tat. \v 21 Hua̱mpi̱ huata xlacán a̱tzinú̱ palha̱ tzucuko̱lh ca̱tasapalako̱y, huanko̱y: \p —¡Capakaxtokohuaca̱ c-cruz! ¡Capakaxtokohuaca̱ c-cruz! \p \v 22 Xli̱maktutu̱ Pilato chuná̱ huanipalako̱lh: \p —Hua̱mpi̱ ¿tú̱ tala̱kalhí̱n tlahuani̱t? Sa̱mpi̱ quit ni̱tú̱ cta̱ksniy pala tú̱ nacli̱ma̱lulokniy pi̱ tla̱n nacmakni̱y. Huata caj nacakastacya̱huay puntzú̱, chu̱ nacmakaxtaka. \p \v 23 Hua̱mpi̱ xlacán ni̱tlá̱n tlahuako̱lh, chu̱ ca̱x pixtlanca̱ ca̱tasako̱lh, fuerza csquinima̱kó̱ pi̱ Jesús capakaxtokohuacaca̱ c-cruz; chu̱ na̱ chuná̱ xquilhuama̱kó̱ xanapuxcún pa̱lijni, laqui̱mpi̱ tla̱n cakantáxtulh hua̱ntu̱ xlacán xlacasquinko̱y. \v 24 Acxni̱ nia̱lh cátzi̱lh tu̱ natlahuay, Pilato li̱ma̱paksí̱nalh natlahuacán hua̱ntu̱ xlacán csquima̱kó̱. \v 25 Puschí̱ huá̱ makaxtakniko̱lh yama̱ chixcú̱ hua̱nti̱ xtanu̱ma̱ c-pu̱la̱chi̱n xuanicán Barrabás, caj lacata̱qui̱ná xuani̱t, chu̱ xmakni̱nani̱t, chi̱nchu̱ huata macama̱xqui̱ko̱lh Jesús laqui̱mpi̱ natlahuaniko̱ hua̱ntu̱ xlacapa̱stacniko̱nit. \s1 Jesús pakaxtokohuacacán c-cruz \r (Mateo 27:32-44; Marcos 15:21-32; Juan 19:17-27) \p \v 26 Acxni̱ tropa̱ xle̱ma̱kó̱ Jesús laqui̱mpi̱ napakaxtokohuacako̱y, c-tiji̱ pa̱xtokko̱lh cha̱tum chixcú̱ xala c-Cirene, xuanicán Simón; xlá̱ quí̱lalh ca̱tuhuá̱n, chipako̱lh tropa̱, chu̱ juerza tlahuaniko̱lh, ma̱pakxtu̱koka̱ko̱lh pi̱ nata̱lé̱n Jesús xcruz c-xka̱n. \p \v 27 Lhu̱hua tachixcuhuí̱tat csta̱lama̱kó̱ anta̱ni̱ namakni̱cán Jesús, chu̱ lhu̱hua lacchaján xtasama̱kó̱ caj la̱ntla̱ xlakli̱puhuama̱kó̱. \v 28 Cha̱nchu̱ talakaspitniko̱lh Jesús, huaniko̱lh: \p —Huixín lacchaján xala c-Jerusalén, ni̱ caquilaktasátit quit, huata xatlá̱n miacstucán caca̱lakli̱puhuancántit, chu̱ mincamancán, caj xpa̱lacata̱ hua̱ntu̱ naca̱akspulayá̱n. \v 29 Sa̱mpi̱ namín quilhtamacú̱ acxni̱ nahuancán: ‘Cha̱pa̱xuhua̱na̱ lama̱kó̱ hua̱nti̱ ni̱tú̱ kalhi̱ko̱y xcamancán, yama̱ lacchaján hua̱nti̱ luhua caj chuná̱ ni̱ lalh ma̱lakatuncuhuí̱nalh, chu̱ hua̱nti̱ ni̱ ma̱tziqui̱nanko̱lh.’ \v 30 Sa̱mpi̱ acxni̱ yama̱ quilhtamacú̱ lhu̱hua̱ hua̱nti̱ nahuanko̱y: ‘Huata xatlá̱n xquinca̱aktalamín ka̱sti̱ní̱n, usuchí̱ xquinca̱matzékni̱ tlanca sipi̱ laqui̱mpi̱ ni̱ naquinca̱lakcha̱ná̱n yama̱ tapa̱tí̱n hua̱ntu̱ talacatzuhui̱ma̱.’ \v 31 Pus luhua caj caucxílhtit, lapi̱ chuná̱ quima̱pa̱ti̱ni̱cán quit ti̱ ni̱tú̱ ctlahuani̱t tu̱ ni̱tlá̱n, ¿tú ni̱ natlahuaniko̱y hua̱nti̱ ni̱tlá̱n tu̱ tlahuako̱ni̱t? \p \v 32 Na̱ xta̱le̱ma̱ca̱ a̱cha̱tuy makni̱naní̱n laqui̱mpi̱ lacxtum nata̱pakaxtokohuacako̱cán Jesús. \v 33 Acxni̱ li̱cha̱nko̱ca̱ c-aktum ka̱stí̱n huanicán La Calavera; antá̱ pakaxtokohuacaca̱ Jesús, xa̱hua̱ yama̱ cha̱tuy chixcuhuí̱n, cha̱tum c-xpakstácat, chi̱nchu̱ hua̱ a̱cha̱tum c-xpakxuqui. \v 34 Acxni̱ luhua xpakaxtokohuacama̱ca̱ Jesús, xlá̱ chuná̱ huá̱: \p —Tla̱ti Dios, cama̱tzanka̱nanikó̱ hua̱ntu̱ quintlahuanima̱kó̱, sa̱mpi̱ xlacán ni̱ catzi̱ko̱y tlanca tala̱kalhí̱n hua̱ntu̱ la̱nchiyú̱ ma̱kantaxti̱ma̱kó̱. \p Yama̱ tropa̱ tzucuko̱lh caj li̱maca̱nko̱y suerte xatí̱ luhua nalakchá̱n nalé̱n xlhaka̱t Jesús. \v 35 Lhu̱hua tachixcuhuí̱tat antá̱ xucxilhma̱kó̱, chu̱ hasta na̱ chuná̱ a̱ma̱ xanapuxcun judíos xminko̱ni̱t li̱kalhakama̱nanko̱y, chu̱ chuná̱ xuanko̱y: \p —Tama̱ chixcú, mat tla̱n lakma̱xtuko̱ni̱t lhu̱hua a̱makapitzí̱n, pus huata chú̱ xacstu calakma̱xtuca̱, chu̱ catáactalh c-cruz lapi̱ xli̱ca̱na̱ chú̱ hua̱ yamá̱ lakma̱xtuná, usu Mesías hua̱nti̱ lacsacni̱t Dios naquinca̱lakma̱xtuyá̱n. \p \v 36 Na̱ chuná̱ tropa̱ xali̱kamá̱n xtlahuako̱y; xlaktalacatzuhui̱ko̱y laqui̱mpi̱ nali̱kalhtoklhko̱y nama̱hui̱ko̱y vinagre. \v 37 Chuná̱ xuaniko̱y: \p —Hua̱ lapi̱ xli̱ca̱na̱ huix xreycan judíos, pus chiyú̱ caacstulakma̱xtuca. \p \v 38 Nac xacpu̱n cruz anta̱ni̱ xuaca̱ Jesús, cxtokohuacacani̱t ti̱tzu̱ tama, antá̱ xtzokcani̱t xatachihui̱n hebreo, latín, chu̱ griego, chu̱ chuná̱ xuan: “Hua̱ yuma̱ chixcú, xreycan judíos.” \p \v 39 Cha̱nchu̱ cha̱tum ti̱ antá̱ lacxtum xta̱pakaxtokohuacacani̱t, xlacaquilhni̱huacama̱, xuanima̱: \p —¡Hua̱ lapi̱ xli̱ca̱na̱ huix yuma̱ Cristo hua̱nti̱ namín quinca̱lakma̱xtuyá̱n, pus chú̱ caacstulakma̱xtuca, chu̱ na̱ caquinca̱lakma̱xtu! \p \v 40 Hua̱mpi̱ kalhtí̱nalh a̱cha̱tum, quílhni̱lh; huánilh: \p —¿Pi̱ ni̱ tzinú̱ huix lacapuhuaniya̱ Dios, ma̱squi na̱ antá̱ ma̱n ta̱pa̱ti̱námpa̱t, chu̱ ní̱pa̱t? \v 41 Quin ma̱squi chuná̱ pa̱ti̱nama̱hu luhua catzi̱ya̱hu pi̱ chuná̱ quinca̱mini̱niyá̱n, sa̱mpi̱ chuná̱ li̱xoko̱nama̱hu hua̱ntu̱ tlahuani̱tahu, hua̱mpi̱ yuma̱ chixcú̱ ni̱tú̱ tlahuama̱ pala tú̱ ni̱tlá̱n. \p \v 42 Xlá̱ lakláca̱lh Jesús, chu̱ chuná̱ huánilh: \p —Quimpu̱china Jesús, xtlahua̱ tlanca li̱tlá̱n xquilacapa̱stacpi̱ acxni̱ huix natzucuya̱ ma̱paksi̱nana̱ c-akapú̱n. \p \v 43 Jesús kálhti̱lh: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ cuaniyá̱n, pi̱ chuj tuncán yuma̱ quilhtamacú̱ lacxtum quinta̱huilapi nahuán yama̱ ca̱li̱lakáti̱t pu̱táhui̱lh anta̱ni̱ huí̱ Dios. \s1 Jesús ni̱y c-cruz \r (Mateo 27:45-56; Marcos 15:33-41; Juan 19:28-30) \p \v 44 Ma̱x pala ca̱tastúnut xuani̱t acxni̱ titapaklhtú̱ti̱lh xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat, hasta pala ca̱maktutu hora ca̱ko̱tanú̱n. \v 45 Tama̱ chichiní, titalakapaklhtú̱ti̱lh, chu̱ yama̱ tlanca lháka̱t tu̱ xli̱lakatlapa̱nancán c-tlanca templo pu̱makatuy tihua̱ la̱ntla̱ titalácxti̱tli̱ xacstu. \v 46 Chu̱ luhua acxni̱ Jesús chuná̱ tásalh: \p —¡Tla̱ti Dios, chú̱ antá̱ c-mimacán cmakaxtaka̱ quili̱stacna! \p Acxni̱ chuná̱ tichihui̱nanko̱lh, aya ni̱lh. \p \v 47 Yama̱ capitán romano, acxni̱ úcxilhli̱ hua̱ntu̱ xqui̱taxtuni̱t, xlá̱ lacapá̱stacli̱ Dios, chu̱ chuná̱ huá̱: \p —Xli̱ca̱na̱ yuma̱ chixcú̱ ni̱tú̱ xkalhi̱y cuenta̱. \p \v 48 Xli̱pacs li̱lhu̱hua̱ hua̱nti̱ antá̱ xlaya̱kó̱, chu̱ hua̱nti̱ ucxilhko̱lh pacs tu̱ xkantaxtuni̱t, lacapala̱ tapa̱nu̱ko̱lh, taspitko̱lh c-xchiccán, chu̱ caj la̱ntla̱ xtali̱puhua̱ncán xcuxmu̱kaxiti̱lhako̱cán. \v 49 Hua̱ chú̱ xli̱pacs xta̱la̱lakapasní̱n, chu̱ makapitzi̱n lacchaján ti̱ lacxtum cta̱minko̱ni̱tanchá̱ c-Galilea, xlacán antá̱ tzinu̱ tlak lakamákat xlacaya̱kó̱, chu̱ xucxilhma̱kó̱ pacs hua̱ntu̱ xqui̱taxtuma̱. \s1 Ma̱acnu̱cán xtiyatli̱hua̱ Jesús \r (Mateo 27:57-61; Marcos 15:42-47; Juan 19:38-42) \p \v 50 Antá̱ xlama̱ cha̱tum chixcú̱ hua̱nti̱ na̱ xta̱tapaksi̱ko̱y judíos hua̱nti̱ xmakma̱paksi̱nanko̱y c-Jerusalén, xlá̱ luhua tla̱n xcatzi̱y, chu̱ luhua aksti̱tum xlama̱ c-xlacati̱n Dios, xlá̱ xuanicán José xala c-Arimatea, u̱ma̱ ca̱chiquí̱n antá̱ xtapaksi̱y c-Judea. \v 51 Hua̱ yuma̱ chixcú̱ ni̱tlá̱n tláhualh hua̱ntu̱ xta̱makma̱paksi̱naní̱n xtlahuaniko̱ni̱t Jesús, sa̱mpi̱ xlá̱ na̱ aya xkalhkalhi̱ma̱ acxni̱ la̱ntla̱ Dios nama̱tzuqui̱y xasa̱sti xtapáksi̱t ca̱tuxá̱huat. \v 52 Pus hua̱ chú̱ tzaj lákalh Pilato, chu̱ squínilh li̱tlá̱n pi̱ camacamá̱xqui̱lh xtiyatli̱hua Jesús laqui̱mpi̱ nama̱acnu̱y. \v 53 Pilato tla̱n tláhualh hua̱ntu̱ huánilh, chu̱ xlá̱ álh anta̱ni̱ cxtokohuacacani̱t, chu̱ acxni̱ ma̱acti̱ko̱lh c-cruz, pu̱máksuitli̱ mactum tlanca lháka̱t, chu̱ le̱lh c-aktum tahuaxni̱ anta̱ni̱ ni̱tí̱ xa̱ma̱nu̱cán ni̱n. Yama̱ tahuaxni, c-xlacan chíhuix xpaklhcani̱t, chu̱ antá̱ pu̱huíli̱lh xtiyatli̱hua̱ Jesús. \v 54 Hua̱ yama̱ quilhtamacú̱ acxni̱ chuná̱ ti̱táxtulh viernes xuani̱t, ca̱ko̱tanú̱n acxni̱ aya xlakcha̱ma̱ quilhtamacú̱ la̱ntla̱ jaxcán. \p \v 55 Cha̱nchu̱ hua̱ lacchaján hua̱nti̱ xta̱minko̱ni̱tanchá̱ Jesús c-Galilea, xlacán sta̱laniko̱lh José, chu̱ ucxilhko̱lh anta̱ni̱ ma̱acnu̱ca̱ xtiyatli̱hua. \v 56 Acxni̱ chu̱ qui̱tapu̱spitko̱lh, chinko̱lh c-chiqui, chu̱ antá̱ lakca̱xtlahuako̱lh xamu̱clhun lí̱cuchun, chu̱ perfume, chu̱ li̱cha̱lí̱ jaxko̱lh sa̱mpi̱ luhua chuná̱ xuí̱ li̱ma̱paksí̱n. \c 24 \s1 Jesús lakastakuanán ca̱li̱ní̱n \r (Mateo 28:1-10; Marcos 16:1-8; Juan 20:1-10) \p \v 1 Luhua tzi̱sacu domingo, yama̱ lacchaján lacapala̱ anko̱lh c-lhucu̱ anta̱ni̱ xma̱acnu̱cani̱t ni̱n, chu̱ xle̱ma̱kó̱ xamu̱clhun lí̱cuchun tu̱ xlakca̱xtlahuako̱ni̱t. \v 2 Acxni̱ antá̱ cha̱nko̱lh c-lhucu, ucxilhko̱lh pi̱ anta̱ni̱ xuili̱cani̱t nia̱lh antá̱ xuí̱ yama̱ chíhuix hua̱ntu̱ xli̱lakatalacani̱t. \v 3 Xlacán lacapala̱ tanu̱ko̱lh c-lhucu, hua̱mpi̱ ni̱tú̱ ucxilhko̱lh xtiyatli̱hua Quimpuchinacan Jesús. \v 4 Xlacán xpe̱cuaxni̱ko̱ni̱t, chu̱ hasta ni̱ xcatzi̱ko̱y xatú̱ luhua xlani̱t, caj xalán acxni̱ la̱ntla̱ lakata̱yako̱chi̱ cha̱tuy chixcuhuí̱n, hua̱mpi̱ luhua laksnapapán, chu̱ lakstalankán xlha̱ka̱tcán hua̱ntu̱ xlhaka̱ko̱ni̱t. \v 5 Caj la̱ntla̱ xlacán xtape̱cuacán lakatatzokostako̱lh hasta ca̱tiyatna, hua̱mpi̱ yama̱ chixcuhuí̱n chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱ xpa̱lacata putzayá̱tit c-xlaksti̱pa̱ncan ni̱ní̱n hua̱nti̱ lama̱ xastacná? \v 6 Jesús u̱nú̱ xlá̱ ni̱tí̱ acxnu̱y, sa̱mpi̱ lakastakuanani̱t ca̱li̱ní̱n. ¿Lá̱ntla̱ pi̱ nia̱lh lacapa̱stacá̱tit hua̱ntu̱ xlá̱ ca̱huanín acxni̱ lacxtum xca̱ta̱lamá̱n c-Galilea? \v 7 Xlá̱ tica̱huanín pi̱ namacama̱sta̱cán c-xmacancan lacli̱xcajnit chixcuhuí̱n. Xlacán napakaxtokohuacako̱y c-cruz, hua̱mpi̱ caj xliaktutu quilhtamacú̱ xlá̱ nalakastakuanán ca̱li̱ní̱n. \p \v 8 Yama̱ lacchaján acxnicú̱ chú̱ lacapa̱stacko̱lh xtachihui̱n Jesús. \v 9 Acxni̱ qui̱taspitko̱lh c-lhucu, tuncán tzucuko̱lh li̱ta̱chihui̱nanko̱y xkalhaca̱huitucan apóstoles, chu̱ a̱makapitzí̱n xpa̱lacata xli̱pacs hua̱ntu̱ xqui̱ucxilhko̱ni̱t. \v 10 Hua̱ yuma̱ lacchaján hua̱nti̱ anko̱lh ma̱catzi̱ni̱ko̱y apóstoles hua̱ntu̱ xlacán xqui̱ucxilhko̱ni̱t chuná̱ xuaniko̱cán: María Magdalena, Juana, María xtzi Santiago, chu̱ a̱makapitzi̱n lacchaján. \v 11 Hua̱mpi̱ huata xapóstoles Jesús, ni̱ pala tzinú̱ ca̱najlako̱lh hua̱ntu̱ xlacán xquilhuama̱kó̱, sa̱mpi̱ xpuhuanko̱y pi̱ ma̱x caj xakuitiko̱ni̱t. \p \v 12 Huata Pedro lacapala̱ táxtulh, chu̱ takosú̱n álh c-lhucu̱ anta̱ni̱ xma̱nu̱cani̱t xtiyatli̱hua Jesús. Acxni̱ talacánu̱lh c-xpu̱lacni, ni̱tú̱ úcxilhli̱ xacha̱tumi̱nica Jesús, caj xma̱n huá̱ xma̱kó̱ lháka̱t hua̱ntu̱ xli̱maksuitcani̱t. Luhua chí̱ lanaj lacahuani̱t taspitpá̱ c-chiqui, luhua xlacapa̱stacti̱lhay hua̱ntu̱ xkantaxtuni̱t. \s1 Nac xatiji Emaús Jesús tasiyuniko̱y cha̱tuy xli̱ma̱kalhtahuáka̱t \r (Marcos 16:12-13) \p \v 13 Huatiya̱ yama̱ quilhtamacú̱, cha̱tuy hua̱nti̱ xli̱pa̱huanko̱y Jesús, xtiji̱tla̱huama̱kó̱ xama̱kó̱ c-aktum actzu̱ ca̱chiquí̱n anta̱ni̱ huanicán Emaús, juerza tzinu̱ lakamákat xuani̱t, ma̱x pala akca̱huitu kilómetro hasta la̱ntla̱ c-Jerusalén. \v 14 Xlacán huá̱ xli̱kalhchihui̱nanti̱lhako̱y yama̱ catu̱huá̱ hua̱ntu̱ xlani̱t. \v 15 Tílalh pi̱ la̱ntla̱ xlacán xKalhchihui̱nanti̱lhako̱y, luhua huatiyá̱ Jesús ma̱ta̱xtucko̱lh, chu̱ lacxtum tzúculh ta̱tla̱huanko̱y. \v 16 Hua̱mpi̱ ma̱squi xucxilhma̱kó̱, ni̱ lalh lakapasko̱lh pi̱ hua Jesús. \v 17 Puschí̱ Jesús chuná̱ kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱ tachihuí̱n yumá̱ hua̱ntu̱ huixín la̱li̱xakatli̱ti̱lhayá̱tit? ¿Túcu li̱li̱puhuampá̱tit? \p \v 18 Cha̱nchu̱ cha̱tum hua̱nti̱ xuanicán Cleofas, chuná̱ kálhti̱lh: \p —Xli̱pacs catzi̱cán hua̱ntu̱ lani̱t ni̱ naj máka̱s c-Jerusalén. ¿Lá̱ntla̱ pi̱ ca̱ta caj miacstu chú̱ antá̱ tampi, chu̱ ni̱ catzi̱ya̱ hua̱ntu̱ antá̱ li̱chihui̱nama̱ca̱? \p \v 19 Jesús huaniko̱lh: \p —Hua̱mpi̱ caquihuanítit, ¿tú̱ chi̱nchu̱ lani̱t? \p Xlacán chuná̱ huaniko̱lh: \p —Hua̱ntu̱ akspúlalh Jesús xala c-Nazaret. Quin xacli̱pu̱lhca̱ya̱hu la̱ntla̱ xli̱ca̱na̱ tlanca, chu̱ tali̱pa̱hu xakchihui̱na Dios, caj xpa̱lacata̱ pi̱ luhua lacatancs xchihui̱nán, chu̱ na̱ xkalhi̱y li̱tlihuaka, chu̱ tla̱n xtlahuako̱y lactlanca li̱ca̱cni tatatlahu c-xlacati̱ncan tachixcuhuí̱tat. \v 20 Hua̱mpi̱ xanapuxcun pa̱lijni, chu̱ quima̱paksi̱nacán ma̱lacapu̱ko̱lh laqui̱mpi̱ nama̱pa̱ti̱ni̱cán, chu̱ chuná̱ namakni̱cán, chu̱ hasta tu̱xamata viernes la̱ntla̱ pakaxtokohuacaca̱ c-cruz. \v 21 Quin luhua xacli̱pa̱huana̱hu, sa̱mpi̱ xacpuhuana̱hu pi̱ hua̱ Cristo hua̱nti̱ naquinca̱lakma̱xtuyá̱n xli̱pacs quin hua̱nti̱ xala c-Israel. \v 22 Ma̱squi chá̱ huatiya̱ yuma̱ quilhtamacu̱ acxni̱ spalh ca̱xkakako̱lh, makapitzi̱n lacchaján hua̱nti̱ qui̱lako̱lh c-lhucu̱ anta̱ni̱ xma̱cnu̱cani̱t Jesús, tla̱n quinca̱maka̱klhán. \v 23 Sa̱mpi̱ acxni̱ qui̱taspitko̱lh quinca̱huanín pi̱ mat ni̱tú̱ xtanu̱ma̱ xtiyatli̱hua Jesús, chu̱ xa̱huachí̱ mat cha̱tuy ángeles xtasiyuniko̱ni̱t, hua̱ chú̱ chuná̱ huaniko̱lh pi̱ mat xlama xastacná̱ Jesús. \v 24 Na̱ caj li̱puntzú̱ qui̱lako̱lh makapitzí̱n quinta̱ca̱najlani̱ncán hasta c-lhucu̱ anta̱ni̱ ma̱nu̱ca̱ xtiyatli̱hua̱, hua̱mpi̱ xli̱ca̱na̱ chuná̱ ma̱noklhuko̱lh la̱ntla̱ xuanko̱ni̱t yama̱ lacchaján, hua̱mpi̱ hua̱ chú̱ Jesús, ni̱tí̱ ucxilhko̱lh. \p \v 25 Cha̱nchu̱ Jesús chuná̱ huaniko̱lh yama̱ xli̱ma̱kalhtahuáka̱t. \p —¡Koxutaní̱n huixín, luhua xli̱ca̱na̱ lhu̱hua̱ ca̱tzanka̱niyá̱n talacapa̱stacni! Xli̱ca̱na̱ pi̱ ni̱ lay ca̱najlayá̱tit hua̱ntu̱ tili̱chihui̱nanko̱lh xalakmaka̱n profetas acxni̱ tzokko̱lh hua̱ntu̱ naakspulay tama̱ Xatalacsacni Chixcú. \v 26 ¿Lá̱ntla̱ pi̱ ni̱ catzi̱yá̱tit pi̱ luhua xlacasquinca xuani̱t chuná̱ nalakchá̱n yama̱ Cristo hua̱nti̱ naminá̱n ca̱lakma̱xtuyá̱n? Sa̱mpi̱ chuná̱ xlaclhca̱huili̱cani̱t pi̱ xlá̱ pu̱laná̱ napa̱ti̱y hua̱ntu̱ aya pá̱ti̱lh, chú̱ laqui̱mpi̱ chuná̱ tla̱n namacama̱xqui̱cán yama̱ tlanca pu̱táhui̱lh c-akapú̱n hua̱ntu̱ nakalhi̱y. \p \v 27 Cha̱nchu̱ tzúculh ma̱lacti̱tumi̱niko̱y hua̱ntu̱ huan c-Li̱kalhtahuaka̱ anta̱ni̱ li̱chihui̱nán xlatama̱t ti̱ namín Cristo, ma̱tzuqui̱niko̱lh c-xlibro Moisés, chu̱ li̱ma̱sputuniko̱lh hua̱ntu̱ huanko̱y c-xtalaktzokqui̱ncan xalakmaka̱n profetas xpa̱lacata. \v 28 Acxni̱ cha̱nko̱lh c-Emaús, Jesús kas tlahuaniko̱lh la̱mpala ti̱tum xama̱. \v 29 Hua̱mpi̱ xlacán fuerza squiniko̱lh pi̱ cata̱tamakaxtakko̱lh, chu̱ chuná̱ huaniko̱lh: \p —Catlahua̱ li̱tlá̱n, caquinca̱ta̱tamakáxtakti̱ u̱nú̱ ca̱chiquí̱n, sa̱mpi̱ la̱nchú̱ aya ko̱tanu̱y, aya ani̱t quilhtamacú̱. \p Puschí̱ xlá̱ ta̱tanu̱ko̱lh c-chiqui̱ anta̱ni̱ nalaktuncuhuiko̱y. \v 30 Cha̱nchu̱ tílalh, pi̱ acxni̱ tahuilako̱lh c-pu̱hua̱y, Jesús tíyalh mactum caxtala̱nchu̱, pa̱xcatcatzí̱nilh Dios xlí̱huat, lakchákalh, chu̱ ma̱xqui̱ko̱lh. \v 31 Luhua acxnitiyá̱ xlakastapucán actancs tili̱lacahuá̱nanko̱lh, chu̱ lakapasko̱lh pi̱ hua̱ Jesús; hua̱mpi̱ acxnitiyá̱ xlá̱ caj xalán nia̱lh tasíyulh. \v 32 Xacstucán chuná̱ tzucuko̱lh la̱huaniko̱y cha̱tunu cha̱tunu: \p —Luhua xli̱ca̱na̱ pi̱ c-quinacu̱cán hasta aktziyaj xcatzán acxni̱ xlá̱ xquinca̱xakatli̱ti̱lhayá̱n c-tiji, chu̱ xquinca̱ma̱lacatancsaniyá̱n hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t xtachihui̱n Dios c-Li̱kalhtahuaka. \v 33 Cha̱nchu̱ ni̱tú̱ makakalhi̱ko̱lh, lacapala̱ titaca̱xko̱lh huatiya̱ a̱ma̱ hora, chu̱ ampalako̱lh c-Jerusalén, chu̱ antá̱ lakcha̱nko̱lh anta̱ni̱ xtamakstokko̱ni̱t xakalhaca̱huitu̱ apóstoles, chu̱ a̱makapitzí̱n hua̱nti̱ xli̱pa̱huanko̱y Jesús. \v 34 Huata xlacán chuná̱ huaniko̱lh: \p —Xli̱ca̱na̱ pi̱ lakastakuanani̱t ca̱li̱ní̱n Quimpu̱chinacán sa̱mpi̱ tasiyúnilh Simón Pedro. \p \v 35 Cha̱nchu̱ yama̱ cha̱tuy hua̱nti̱ a̱cu cha̱nko̱lh c-Jerusalén, na̱ tzucuko̱lh huanko̱y la̱ntla̱ ta̱tanoklhko̱lh c-tiji̱ cha̱tum chixcú, chu̱ na̱ huanko̱lh la̱ntla̱ lakapasko̱lh Jesús acxni̱ xlá̱ lakchákalh caxtala̱nchu̱. \s1 Jesús tasiyuniko̱y kalhaca̱huitu xapóstoles \r (Mateo 28:16-20; Marcos 16:14-18; Juan 20:19-23) \p \v 36 Xlacán chunacú̱ xchihui̱nama̱kó̱ acxni̱ Jesús íta̱t ca̱lakata̱yachá̱, chu̱ chuná̱ xakatli̱ko̱lh: \p —¡Cakalhí̱tit huixín tapa̱xuhuá̱n! \p \v 37 Pacs li̱pe̱cua̱ tipe̱cuanko̱lh, xpuhuanko̱y pi̱ ma̱x caj ni̱n xucxilhma̱kó̱. \v 38 Hua̱mpi̱ Jesús chuná̱ huaniko̱lh: \p —¿Tú̱huan aklituanani̱tántit, chu̱ lhpipak layá̱tit? ¿Tú̱huan ni̱ lay li̱ca̱najlayá̱tit minacu̱cán pi̱ quit clama̱ xastacná? \v 39 Xa̱huachí̱ caucxílhtit quimacán, chu̱ quintuhuaní̱n, pi̱ xli̱ca̱na̱ quit. Ma̱squi luhua caquixamátit, chu̱ caquiucxílhtit sa̱mpi̱ cha̱tum ni̱n ni̱tú̱ kalhi̱y xli̱hua, ni̱ pala xlúcut la̱ntla̱ ucxilhá̱tit quit ckalhi̱y. \p \v 40 Acxni̱ chuná̱ huaniko̱lh, ma̱siyuniko̱lh xmacaní̱n, chu̱ xtuhuaní̱n laqui̱mpi̱ naca̱najlako̱y pi̱ xli̱ca̱na̱ xastacná. \v 41 Hua̱mpi̱ caj la̱ntla̱ xlacán xpa̱xuhuama̱kó̱, ni̱ lay xca̱najlako̱y hua̱ntu̱ xucxilhma̱kó̱, Jesús kalhasquinko̱lh: \p —¿Tú̱ kalhi̱yá̱tit u̱nú̱ pala tú̱ actzu̱ lí̱huat? \p \v 42 Puschí̱ cha̱tum má̱xqui̱lh actzu̱ xataxpupu squi̱ti, chu̱ pakchu̱ cera̱. \v 43 Xlá̱ maklhtí̱nalh, chu̱ antá̱ c-xlacati̱ncán hualh. \v 44 A̱li̱sta̱lh chuná̱ huaniko̱lh: \p —Umá̱ hua̱ntu̱ quit quiakspulani̱t, pus hasta huatiyá̱ yamá̱ hua̱ntu̱ ctica̱huanín acxni̱ lacxtum xacca̱ta̱lapu̱layá̱n, xpa̱lacata̱ pi̱ juerza xli̱kantáxtut xuani̱t hua̱ntu̱ tatzoktahuilani̱t caj quimpa̱lacata c-xtatzoknu̱n Moisés, chu̱ c-xlibrojcan profetas, xa̱hua̱ c-Salmos. \p \v 45 Cha̱nchu̱ pacs ma̱akata̱ksni̱ko̱lh hua̱ntu̱ xtatzoktahuilani̱t xtachihui̱n Dios c-Li̱kalhtahuaka̱ xpa̱lacata. \v 46 A̱li̱sta̱lh chuná̱ huaniko̱lh: \p —Pus chuná̱ tatzoktahuilani̱t c-Li̱kalhtahuaka̱ pi̱ quit Cristo, juerza quilí̱ni̱t xuani̱t, hua̱mpi̱ caj xliaktutu quilhtamacú̱ naclakastakuanán ca̱li̱ní̱n. \v 47 Chu̱ na̱ chuná̱ tatzokni̱t pi̱ nama̱akahuani̱cán quintachihuí̱n c-xli̱ca̱tlanca̱ ca̱tuxá̱huat, nama̱tzuqui̱cán c-Jerusalén. Nali̱akchihui̱nancán pi̱ xlacasquinca̱ pacs tachixcuhuí̱tat nalakpali̱ko̱y xali̱xcajnit xtalacapa̱stacnicán laqui̱mpi̱ chuná tla̱n nama̱tzanka̱naniko̱cán xtala̱kalhi̱ncán. \v 48 Huixín testigos, chu̱ nama̱luloká̱tit cani̱huá̱ pi̱ xli̱ca̱na̱ chuná̱ qui̱taxtuni̱t. \v 49 Xa̱huachí̱ quit nacmacamín c-milatama̱tcán hua̱ntu̱ Quintla̱t ma̱lacnu̱ni̱t; hua̱mpi̱ ni̱ napiná̱tit a̱lacatanu̱ ca̱chiquí̱n, antá̱ u̱nú̱ c-Jerusalén natamakaxtaká̱tit hasta acxni̱ namaklhti̱naná̱tit yama̱ tlanca li̱tlihuaka̱ hua̱ntu̱ namina̱chá̱ c-akapú̱n. \s1 Jesús án c-akapú̱n \r (Marcos 16:19-20) \p \v 50 A̱li̱sta̱lh Jesús le̱nko̱lh c-Betania, chu̱ acxni̱ antá̱ cha̱nko̱lh xlá̱ chaxli̱ xmacán laqui̱mpi̱ nasiculana̱tlahuako̱y. \v 51 Cha̱nchu̱ tílalh pi̱ la̱ntla̱ csiculana̱tlahuama̱kó̱ tzúculh tata̱lhma̱ni̱y, chu̱ le̱nca̱ c-akapú̱n. \v 52 A̱li̱sta̱lh acxni̱ xlacán xca̱cni̱naniko̱ni̱ttá, titapu̱spitko̱lh c-Jerusalén, hua̱mpi̱ luhua xpa̱xuhuama̱kó̱. \v 53 Ankalhí̱n xanko̱y c-tlanca templo laqui̱mpi̱ antá̱ natastokko̱y, chu̱ xankalhin macxtum xmakapa̱xuhuako̱y Dios.