\id JOB \h Siope \toc1 Ko E Tohi ʻa Siope \toc2 Siope \toc3 Siop \mt2 KO E TOHI \mt3 ʻA \mt1 SIOPE \cl KO E VAHE \c 1 \cd \it 1 Ko e māʻoniʻoni, mo e koloaʻia ʻa Siope, mo ʻene tauhi lelei ki heʻene fānau. 6 ʻOku haʻu ʻa Sētane ki he ʻao ʻoe ʻOtua, pea ʻi heʻene lauʻikoviʻi ʻa Siope, naʻe tuku ke ne ʻahiʻahiʻi ia. 13 Pea ʻi he ʻilo ʻe Siope kuo mole ʻa ʻene ngaahi meʻa mo ʻene fānau, naʻa ne fakamālō ki he ʻOtua ʻi heʻene mamahi.\it* \p \v 1 Naʻe ai ʻae tangata ʻi he fonua ko Usa, naʻe hingoa ko Siope; pea naʻe haohaoa mo angatonu ʻae tangata ko ia, pea ne manavahē ia ki he ʻOtua, pea afe mei he kovi. \v 2 Pea naʻe fanauʻi kiate ia ʻae foha ʻe toko fitu mo e ʻofefine ʻe toko tolu. \v 3 Ko ʻene koloa ko e sipi ʻe fitu afe, mo e kāmeli ʻe tolu afe, mo e taulua fanga pulu ʻe nimangeau, mo e ʻasi fefine ʻe nimangeau, mo e fuʻu ʻapi tokolahi ʻaupito; pea naʻe lahi taha ai ʻae tangata ni ʻi he kakai kotoa pē ʻoe potu hahake. \v 4 Pea naʻe faʻa fai ʻe hono ngaahi foha ʻae kātoanga kai ʻi honau ngaahi fale, ʻo taki taha ʻi hono ʻaho; pea naʻe tala ki honau tuofefine ʻe toko tolu ke kai mo inu mo kinautolu. \v 5 Pea kuo ʻosi ʻae ngaahi ʻaho ʻo ʻenau fai kātoanga, naʻe fekau ʻe Siope ke fakatapui ʻakinautolu, pea ne tuʻu hengihengi hake, ʻo ʻatu ʻae ngaahi feilaulau tutu ʻo fakatatau ki honau tokolahi kotoa pē: he naʻe pehē ʻe Siope, naʻa kuo angahala ʻa hoku ngaahi foha, ʻo lea kovi ki he ʻOtua ʻi honau loto. Naʻe fai pehē pe ʻa Siope ʻi he ʻaho kotoa pē. \p \v 6 ¶ Ka naʻe ai ʻae ʻaho naʻe fakataha ai ʻae ngaahi foha ʻoe ʻOtua ke fakahā ʻakinautolu ʻi he ʻao ʻo Sihova, pea naʻe haʻu ai foki ʻa Sētane mo kinautolu. \v 7 Pea naʻe pehē ʻe Sihova kia Sētane, “Ko hoʻo haʻu mei fē?” Pea tali ʻe Sētane kia Sihova, ʻo pehē, “Mei heʻeku fakatakamilo ʻa māmani mo ʻeku feʻaluʻaki fano ʻi ai.” \v 8 Pea naʻe pehē ʻe Sihova kia Sētane, “Kuo ke tokangaʻi ʻa ʻeku tamaioʻeiki ko Siope, he ʻoku ʻikai hano tatau ʻi māmani, ko e tangata haohaoa mo angatonu, ʻoku manavahē ia ki he ʻOtua, pea afe mei he kovi?” \v 9 Pea naʻe tali ai ʻe Sētane kia Sihova, ʻo pehē, “He kuo manavahē ʻa Siope ki he ʻOtua taʻehatotongi? \v 10 ‌ʻIkai kuo ke takatakai ʻaki ia ʻae ʻā, mo hono fale, mo ʻene meʻa kotoa pē mei he potu kotoa pē? Pea kuo ke fakamonūʻiaʻi ʻae ngāue ʻa hono nima, pea ʻoku tupulekina ʻene koloa ʻi he fonua. \v 11 Kae mafao atu eni ho nima, ʻo taaʻi ʻaia kotoa pē ʻoku ʻaʻana, pea te ne lauʻikoviʻi koe ʻi ho fofonga.” \v 12 Pea naʻe pehē ʻe Sihova kia Sētane, “Vakai, ʻoku ʻi ho nima ʻae meʻa kotoa pē ʻoku ʻaʻana; kaeʻoua naʻa ke hilifaki ho nima kiate ia.” Pea naʻe ʻalu atu ʻa Sētane mei he ʻao ʻo Sihova. \p \v 13 ¶ Pea naʻe ai ʻae ʻaho naʻe kai mo inu uaine ʻe hono ngaahi foha mo hono ngaahi ʻofefine ʻi he fale ʻo honau taʻokete lahi: \v 14 Pea naʻe haʻu ai ʻae talafekau kia Siope, ʻo ne pehē, “Naʻe fai ʻae keli ʻe he fanga pulu, pea kai ʻae fanga ʻasi ʻi he potu ofi ki ai: \v 15 Pea naʻe ʻoho mai ʻae kakai Sipa ʻo ʻave ʻakinautolu; pea kuo nau tāmateʻi ʻae kau tamaioʻeiki ʻaki ʻae mata ʻoe heletā; pea ko au pe kuo hao ke tala ia kiate koe.” \v 16 Pea lolotonga ʻene lea mo ʻene haʻu foki ʻae tokotaha, ʻo ne pehē, “Kuo tō mai mei he langi ʻae afi ʻae ʻOtua, pea kuo vela ai ʻae fanga sipi, mo e kau tamaioʻeiki, ʻo fakaʻauha ʻakinautolu; pea ko au pe kuo hao ke tala ia kiate koe.” \v 17 Pea lolotonga ʻene lea mo ʻene haʻu foki ʻae tokotaha, ʻo ne pehē, “Naʻe vahe tolu ʻae kongakau Kalitia, ʻonau ʻoho mai ki he fanga kāmeli, pea ʻave ia, pea kuo nau tāmateʻi ʻae kau tamaioʻeiki ʻaki ʻae mata ʻoe heletā; pea ko au pe kuo hao ke tala ia kiate koe.” \v 18 Pea lolotonga ʻene lea mo ʻene haʻu foki ʻae tokotaha, ʻo ne pehē, “Naʻe kai mo inu uaine ʻa ho ngaahi foha mo ho ngaahi ʻofefine ʻi he fale ʻo honau taʻokete lahi: \v 19 Pea ʻiloange, kuo hā mai ʻae fuʻu matangi lahi mei he toafa, ʻo taaʻi hono tuliki ʻe fā ʻoe fale, pea naʻe holo ia ki he kau talavou, pea kuo nau mate; pea ko au pe kuo hao ke tala ia kiate koe.” \v 20 Pea naʻe toki tuʻu hake ʻa Siope, ʻo ne haehae hono pulupulu, ʻo fakatekefua ia, pea fakafoʻohifo ki he kelekele, ʻo hū. \v 21 ‌ʻO ne pehē, “Naʻaku haʻu telefua pe mei he manāva ʻo ʻeku faʻē, pea te u toe ʻalu telefua atu pe: naʻe foaki ʻe Sihova, pea kuo toʻo atu ʻe Sihova; fakafetaʻi pe ki he huafa ʻo Sihova.” \v 22 ‌ʻI he ngaahi meʻa ni kotoa pē naʻe ʻikai angahala ʻa Siope, pe tuku ha kovi ki he ʻOtua. \c 2 \cd \it 1 ʻOku toe haʻu ʻa Sētane ki he ʻao ʻoe ʻOtua, ʻo toe maʻu ke ʻahiʻahiʻi ʻa Siope. 7 ʻOku ne taaʻi ʻaki ia ʻae ngaahi hangatāmaki mamahi. 9 ʻOku valoki ʻa Siope ki hono uaifi ko e meʻa ʻi heʻene ueʻi ia ke ne lauʻikoviʻi ʻae ʻOtua. 11 ʻOku fakafiemālie ia ʻe hono kāinga ʻe toko tolu ʻi he fakalongo pe.\it* \p \v 1 Pea naʻe toe ai ʻae ʻaho naʻe fakataha ai ʻae ngaahi foha ʻoe ʻOtua ke fakahā ʻakinautolu ʻi he ʻao ʻo Sihova, pea naʻe haʻu ai foki ʻa Sētane mo kinautolu ke fakahā ia ʻi he ʻao ʻo Sihova. \v 2 Pea pehē ʻe Sihova kia Sētane, “Kuo ke haʻu mei fē?” Pea tali ʻe Sētane kia Sihova, ʻo pehē, “Mei heʻeku fakatakamilo ʻa māmani, mo ʻeku feʻaluʻaki fano ʻi ai.” \v 3 Pea naʻe pehē ʻe Sihova kia Sētane, “Kuo ke tokangaʻi ʻa ʻeku tamaioʻeiki ko Siope, he ʻoku ʻikai hano tatau ʻi māmani, ko e tangata haohaoa mo angatonu, ʻoku manavahē ia ki he ʻOtua, pea afe mei he kovi? Pea ʻoku ne kei kuku maʻu pe ʻene angatonu, ka naʻa ke ueʻi au ki ai, ke fakaʻauha ia taʻehanoʻuhinga.” \v 4 Pea naʻe tali ʻe Sētane kia Sihova, ʻo pehē, “Ko e kili maʻa e kili, ʻio, ʻe foaki ʻe he tangata ʻene meʻa kotoa pē ke ne moʻui ai. \v 5 Kae mafao atu eni ho nima, ʻo ala ki hono hui mo hono kakano, pea te ne lauʻikoviʻi koe ʻi ho fofonga.” \v 6 Pea naʻe pehē ʻe Sihova kia Sētane, “Vakai, ʻoku ʻi ho nima ia; ka ko ʻene moʻui pe ʻe tapu.” \p \v 7 ¶ Pea ʻalu ai ʻa Sētane mei he ʻao ʻo Sihova, ʻo ne taaʻi ʻaki ʻa Siope ʻae ngaahi hangatāmaki mamahi, ʻo fai mei hono ʻaofi vaʻe ʻo aʻu ki hono tumuʻaki. \v 8 Pea ne toʻo ʻe ia ʻae konga ipu maumau ʻo teletele ʻaki ia; pea tangutu ia ʻi he efuefu. \p \v 9 ¶ Pea pehē ai ʻe hono uaifi kiate ia, “ʻOku ke kei kuku hoʻo angatonu? Lea kovi ki he ʻOtua, ka ke mate.” \v 10 Ka naʻe pehē ʻe ia ki ai, “Ko hoʻo lea ʻoku hangē ko e lea ʻa ha taha ʻi he kau fefine vale. ʻIo! he te tau maʻu koā ʻae lelei mei he nima ʻoe ʻOtua, pea ʻikai te tau maʻu mo e kovi?” ʻI he ngaahi meʻa ni kotoa pē naʻe ʻikai angahala ʻa Siope ʻi hono loungutu. \p \v 11 ¶ Pea ʻi he fanongo ʻae kāinga ʻe toko tolu ʻo Siope ki he kovi ni kotoa pē kuo tō kiate ia, naʻa nau haʻu mei honau potu taki taha; ko Elifasi mei Timani, mo Pilitati mei Suaa, mo Sofaa mei Neama: he kuo nau tālanga ke nau fakataha ke nau mamahi mo ia mo nau fakafiemālieʻi ia. \v 12 Pea ʻi heʻenau hanga hake kiate ia mei he mamaʻo, ʻo ʻikai ʻilo ia, naʻa nau tangi leʻo lahi; pea naʻa nau taki taha haehae hono pulupulu, mo lī ʻae efu ki ʻolunga ki honau ʻulu. \v 13 Pea naʻa nau nonofo mo ia ʻi he kelekele ʻi he ʻaho ʻe fitu mo e pō ʻe fitu, pea naʻe ʻikai siʻi lea ha taha ki ai: he naʻa nau vakai kuo lahi ʻaupito ʻene mamahi. \c 3 \cd \it 1 ʻOku lauʻikoviʻi ʻe Siope ʻae ʻaho ʻa hono fanauʻi mo e ngāue naʻe fai ʻi ai. 13 Ko e fiemālie ʻoe mate. 20 ʻOku lāunga ia ki he moʻui, koeʻuhi ko ʻene mamahi.\it* \p \v 1 Pea hili ia naʻe mafaʻa ʻae ngutu ʻo Siope, ʻo ne lauʻikoviʻi ʻa hono ʻaho. \v 2 Pea lea ʻa Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 3 “Ke ʻauha ʻae ʻaho naʻe fanauʻi ai au, \q2 mo e pō ko ia naʻe kalanga ai, ‘Kuo fanauʻi ʻae tama tangata.’ \q1 \v 4 Ke fakapoʻuli ʻae ʻaho ko ia; \q2 ke ʻoua naʻa tokanga ki ai ʻae ʻOtua mei ʻolunga, \q2 pea ʻoua naʻa ulo ai ʻae maama. \q1 \v 5 Ke maʻu ia ʻe he fakapoʻuli mo e ʻata ʻoe mate; \q2 ke heka maʻu ki ai ʻae ʻao matolu; \q2 ke fakailifia ia ʻe he fakapoʻuli ʻoe ʻaho. \q1 \v 6 Ke ʻohofi ʻae pō ko ia ʻe he fakapoʻuli matolu; \q2 ke ʻoua naʻa fakahoko ia ki he ngaahi ʻaho ʻoe taʻu, \q2 pe kau ia ʻi he lau ʻoe ngaahi māhina. \q1 \v 7 ‌ʻIo, ke lala ʻae pō ko ia, \q2 ke ʻoua naʻa ʻi ai ha leʻo fakafiefia. \q1 \v 8 Ke kapeʻi ia ʻekinautolu ʻoku laukoviʻi ʻae ʻaho, \q2 ʻakinautolu ʻoku nau teu ke fai hake ʻenau lāunga. \q1 \v 9 Ke fakapoʻuli ʻae ngaahi fetuʻu ʻo hono efiafi poʻuli; \q2 ke holi ia ki he maama, \q2 kaeʻoua siʻi naʻa ʻi ai; \q2 pea ʻoua naʻa ʻilo ʻe ia ʻae maʻa ʻae ʻaho: \q1 \v 10 Koeʻuhi naʻe ʻikai ke tāpuni ʻae ngaahi matapā ʻoe manāva kiate au, \q2 pe fufū ʻae mamahi mei hoku mata. \q1 \v 11 “Ko e hā naʻe ʻikai ai te u mate mei he manāva? \q2 Ko e hā naʻe ʻikai ai te u tukuange hoku laumālie ʻi heʻeku haʻu mei he fatu? \q1 \v 12 Ko e hā naʻe tali teu ʻai au ʻe he foʻi tui? \q2 Mo e huhu koeʻuhi ke u huhu ai? \q1 \v 13 He ka ne ʻikai, pehē kuo u tokoto taʻengāue eni pea longo pe, \q2 pea u mohe pe ʻo mālōlō ai, \q1 \v 14 ‌ʻO fakataha mo e ngaahi tuʻi mo e ngaahi pule ʻo māmani, \q2 naʻa nau langa moʻonautolu ʻae ngaahi potu naʻe lala; \q1 \v 15 Pea fakataha mo e ngaahi ʻeiki naʻe maʻu koula, \q2 naʻa nau fakapito honau ngaahi fale ʻaki ʻae siliva: \q1 \v 16 Pea teu ʻikai ʻo hangē ko e tama tō ʻi he fufū; \q2 ʻo hangē ko e fānau ʻoku ʻikai mamata ki he maama. \q1 \v 17 ‌ʻOku ngata ʻi ai ʻae fakamamahi ʻe he kau angahala; \q2 pea mālōlō ʻi ai ʻae kau ongosia. \q1 \v 18 ‌ʻOku mālōlō fakataha ai ʻae kau pōpula; \q2 ʻoku ʻikai ke nau ongoʻi ai ʻae leʻo ʻoe fakamālohi. \q1 \v 19 ‌ʻOku ʻi ai ʻae iiki mo e lalahi; \q2 pea tauʻatāina ai ʻae tamaioʻeiki mei heʻene ʻeiki. \q1 \v 20 “Ko e hā ʻoku tuku ai ʻae maama kiate ia ʻoku ʻi he mamahi, \q2 mo e moʻui kiate ia ʻoku laumālie mamahi; \q1 \v 21 ‌ʻAia ʻoku holi ki he mate, ka ʻoku ʻikai ia; \q2 pea lahi ʻene kumi ki ai ʻi heʻene kumi ki he ngaahi koloa fufū; \q1 \v 22 ‌ʻAkinautolu ʻoku nekeneka ʻaupito, \q2 mo fiefia, ʻoka nau ka ʻilo ʻae faʻitoka? \q1 \v 23 \add Ko e hā kuo foaki ai ʻae maama \add*ki he tangata kuo fakapuli hono hala, \q2 pea kuo ʻākilotoa ia ʻe he ʻOtua? \q1 \v 24 He ʻoku muʻomuʻa ʻeku ngaahi toʻe ki heʻeku kai, \q2 pea ko ʻeku tangi kalanga ʻoku lilingi atu ʻo hangē ko e vai. \q1 \v 25 Hē ko e meʻa ne u manavahē lahi ki ai kuo tō ia kiate au, \q2 pea ko ia ne u ilifia ai kuo hoko mai. \q1 \v 26 Naʻe ʻikai te u fiemālie, pe te u mālōlō, pe te u nofo noa pe; \q2 ka naʻe hoko pe ʻae mamahi.” \c 4 \cd \it 1 ʻOku valokiʻi ʻa Siope ʻe Elifasi ko e meʻa ʻi heʻene taʻemāʻoniʻoni. 7 ʻOku ne fakahā ʻoku ʻikai ki he māʻoniʻoni ʻae ngaahi tautea ʻae ʻOtua, ka ki he angahala. 12 Ko e meʻa fakamanavahē naʻe hā mai kiate ia, ke fakavaivaiʻi ai ʻi he ʻao ʻoe ʻOtua ʻae meʻa ʻoku ongoongolelei ai ʻae kakai.\it* \p \v 1 Pea toki leaange ai ʻa Elifasi mei Timani, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “Kapau te mau ʻahiʻahi ke lea kiate koe, te ke ʻita ai? \q2 Ka ko hai te ne faʻa taʻofi ia ʻe ia mei he lea? \q1 \v 3 Vakai, kuo ke akonekina ʻae tokolahi, \q2 pea kuo ke fakamālohiʻi ʻae nima vaivai. \q1 \v 4 Naʻe poupou hake ʻe hoʻo ngaahi lea ʻaia naʻe meimei hinga, \q2 pea kuo ke fakamālohiʻi ʻae foʻi tui vaivai. \q1 \v 5 Ka ko eni kuo hoko ia kiate koe, pea ke vaivai; \q2 ʻoku ala ia kiate koe, pea ʻoku ke puputuʻu. \q1 \v 6 He kofaʻā eni hoʻo manavahē, hoʻo falala, \q2 hoʻo ʻamanaki lelei, mo e angatonu ʻa ho ngaahi hala? \b \q1 \v 7 “ʻOku ou kole kiate koe, ke ke fakamanatu, ko hai ha taʻeangahala naʻe ʻauha? \q2 Pea ko e potu fē naʻe motuhi ai ʻae māʻoniʻoni? \q1 \v 8 ‌ʻIo, ʻo hangē pe ko ia kuo u mamata ki ai, ko kinautolu ʻoku keli ʻae angahala, \q2 mo tūtuuʻi ʻae fai kovi, \q2 ʻoku nau utu pe ia. \q1 \v 9 ‌ʻI he ifi ʻae ʻOtua ʻoku nau ʻauha, pea ko e mānava ʻo hono fofonga ʻoku nau ʻosiʻosingamālie ai. \q1 \v 10 ‌ʻOku \add fakangata \add*ʻae ngungulu ʻoe laione, \q2 mo e leʻo ʻoe laione fekai, \q2 pea ʻoku mafesifesi ʻae kau nifo ʻoe fanga laione mui. \q1 \v 11 ‌ʻOku ʻauha ʻae motuʻa laione ko e masiva meʻa kai, \q2 pea ko e fānganga ʻoe laione mālohi kuo fakahēʻi mamaʻo. \b \q1 \v 12 “Ko eni, naʻe ai ha meʻa naʻe ʻomi fufū kiate au, \q2 pea naʻe ongoʻi ʻe hoku telinga ʻae fafana ʻo ia. \q1 \v 13 ‌ʻI he ngaahi mahalo mei he ngaahi meʻa hā mai ʻoe pō, \q2 ʻoka tō ʻae mohe maʻu ki he kakai, \q1 \v 14 Naʻe hoko mai kiate au ʻae manavahē, mo e tetetete, \q2 ʻaia naʻe fakangalulu ai hoku ngaahi hui kotoa pē. \q1 \v 15 Pea naʻe toki māʻali ai ʻae laumālie ʻi hoku ʻao; \q2 pea naʻe vavana hake ʻae fulufulu ʻo hoku sino: \q1 \v 16 Naʻe tuʻu mai ia, ka naʻe ʻikai te u ʻilo hono anga: \q2 naʻe ʻi hoku ʻao ʻae fakatātā, \q2 naʻe longo pe, pea ne u ongoʻi ʻae leʻo, naʻe pehē, \q1 \v 17 “ʻE faʻa angatonu lahi hake ʻae tangata ki hono ʻOtua? \q2 ʻE māʻoniʻoni lahi hake ʻae tangata ki hono Tupuʻanga? \q1 \v 18 Vakai, ʻoku ʻikai te ne falala ki heʻene kau tamaioʻeiki, \q2 pea ko ʻene kau ʻāngelo ʻoku ʻikai ke ne fakamālō ki ai. \q2 \v 19 Kae huanoa ʻakinautolu ʻoku nofo ʻi he ngaahi fale ʻumea, \q2 ko honau tuʻunga ʻoku ʻi he efu, \q2 pea ʻoku taʻomia ʻakinautolu ʻo hangē pe ko e ane? \q1 \v 20 ‌ʻOku tā hifo ʻakinautolu mei he pongipongi ʻo aʻu ki he efiafi: ʻoku nau ʻauha ʻo taʻetuku, \q2 ka ʻoku ʻikai tokanga ki ai ha taha. \q1 \v 21 Pea ʻikai ʻoku mole atu ʻae lelei kotoa pē ʻoku ʻiate kinautolu? \q2 ʻOku nau mate, ʻio, ʻi he taʻehapoto.’ \c 5 \cd \it 1 Ko hono kovi ʻae taʻefakakaukau. 3 Ko e ikuʻanga ʻoe angahala ko e mamahi. 6 ʻOku lelei ʻae tokanga ki he ʻOtua ʻi he mamahi. 17 Ko e monūʻia ʻoku tupu ʻi he tautea mei he ʻOtua.\it* \q1 \v 1 “Ui eni, ka ʻoku ai ha taha te ne talia koe; \q2 pea ko hai ʻi he kau māʻoniʻoni te ke hanga ki ai? \q1 \v 2 He ʻoku tāmateʻi ʻe he houhau ʻae tangata vale, \q2 pea fakaʻauha ʻe he tuputāmaki ʻae fakavalevale. \q1 \v 3 Kuo u mamata ki he vale kuo aka, \q2 kae fakafokifā ne u tuku hono ʻapi ki he malaʻia. \q1 \v 4 ‌ʻOku mamaʻo ʻene fānau mo e hūfanga, \q2 ʻoku taʻomia ʻakinautolu ʻi he matapā, \q2 pea ʻoku ʻikai ha fakahaofia. \q1 \v 5 ‌ʻOku kai honau taʻu ʻe he fiekaia, ʻo ne faʻao ia, \q2 ʻio, mei he loto ʻakau talatala, \q2 pea ʻoku folo hifo ʻe he kaihaʻa ʻenau koloa. \q1 \v 6 Neongo ʻoku ʻikai ʻalu hake mei he efu ʻae angahala, \q2 pea ʻoku ʻikai tupu mei he kelekele ʻae mamahi; \q1 \v 7 Ka kuo fanauʻi ʻae tangata ki he mamahi, \q2 ʻo hangē ko e puna hake ʻae kalofiama. \b \q1 \v 8 “Ko ia te u kumi ki he ʻOtua, \q2 pea te u tuku ʻeku ngāue ki he ʻOtua: \q1 \v 9 He ko ia ia ʻoku ne faʻa fai ʻae ngaahi meʻa lahi mo taʻefaʻaʻilo; \q2 ko e ngaahi meʻa fakaofo mo taʻefaʻalaua: \q1 \v 10 Ko ia ia ʻoku ne foaki ʻae ʻuha ki he kelekele, \q2 pea ne fekau hifo ʻae ngaahi vai ki he tokaʻanga ngoue: \q1 \v 11 Koeʻuhi ke hiki ki ʻolunga ʻakinautolu ʻoku māʻulalo; \q2 kae hakeakiʻi ke moʻui ʻakinautolu ʻoku tangi. \q1 \v 12 ‌ʻOku ne motuhi ʻae fakakaukau ʻoe fie poto, \q2 pea ʻoku ʻikai faʻa fai ai ʻe honau nima ha momoʻi meʻa. \q1 \v 13 ‌ʻOku ne tauheleʻi ʻae poto ʻi heʻenau fiepoto: \q2 pea ko e fakakaukau ʻoe anga pikopiko ʻoku fakataʻeaongaʻi, \q1 \v 14 ‌ʻOku nau fekitaki mo e poʻuli ʻi he kei ʻaho, \q2 pea tautaufā ʻi he hoʻatāmālie ʻo hangē ko e pō. \q1 \v 15 Ka ʻoku ne fakahaofia ʻae masiva mei he heletā ʻo honau ngutu, \q2 pea mei he nima ʻoe mālohi. \q1 \v 16 ‌ʻOku tupu ai ʻi he masiva ʻae ʻamanaki lelei, \q2 pea ko e angahala ʻe tāpuni hono ngutu ʻoʻona. \b \q1 \v 17 “Vakai, ʻoku monūʻia ʻae tangata ʻoku tautea ʻe he ʻOtua: \q2 ko ia, ʻoua naʻa ke taʻetokangaʻi ʻae tautea mei he Māfimafi: \q1 \v 18 He ʻoku ne fakamamahi, pea ʻoku ne nonoʻo: \q2 ʻoku ne hokaʻi, kae fakamoʻui ʻe hono nima ʻoʻona. \q1 \v 19 ‌ʻE fakahaofi ʻe ia ʻa koe ʻi he mamahi ʻe ono: \q2 ʻio, ʻi he meʻa ʻe fitu ʻe ʻikai ha kovi te ne lavaʻi koe. \q1 \v 20 Te ne huhuʻi koe mei he mate ʻi he honge: \q2 pea mei he mālohi ʻoe heletā ʻi he tau. \q1 \v 21 ‌ʻE fufū koe mei he tautea ʻoe ʻelelo: \q2 pea ka haʻu ʻae fakaʻauha ʻe ʻikai te ke manavahē ai. \q1 \v 22 Te ke kata koe ʻi he fakaʻauha mo e honge: \q2 pea ʻe ʻikai te ke manavahē ki he fanga manu fekai ʻoe fonua. \q1 \v 23 He te mou kaumeʻa mo e ngaahi maka ʻoe fonua: \q2 pea ʻe fiemālie mo koe ʻae fanga manu ʻoe fonua. \q1 \v 24 Pea te ke ʻilo ʻe melino pe ho nofoʻanga; \q2 te ke ʻaʻahi ki ho ʻapi, pea ʻe ʻikai te ke angahala. \q1 \v 25 Pea te ke ʻilo foki ʻe tokolahi ho hako, \q2 pea ʻe tatau hoʻo fānau mo e mohuku ʻoe fonua. \q1 \v 26 Te ke hoko ki ho tanuʻanga ʻi he motuʻa lelei, \q2 ʻo hangē ko e ʻū koane ʻi hono faʻahitaʻu. \q1 \v 27 Vakai ko e meʻa ni, kuo mau ʻekea, pea ʻoku pehē pe ia; \q2 fanongo ki ai, pea ke ʻilo ia maʻau. \b \c 6 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Siope ʻoku ai hono ʻuhinga ʻo ʻene mamahi. 8 ʻOku ne holi ki he mate ʻi heʻene ʻilo te ne maʻu ai ʻae fiemālie. 14 ʻOku ne valokiʻi ʻa hono ngaahi kāinga ʻi heʻenau taʻeʻofa.\it* \p \v 1 Ka naʻe leaange ʻa Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “Taumaiā kuo fakatatau totonu ʻa ʻeku mamahi, \q2 pea ke ʻai kātoa ʻeku mamahi ki he meʻa fakatatau! \q1 \v 3 He ko eni, ʻe mamafa lahi ia ki he ʻoneʻone ʻoe tahi: \q2 ko ia kuo fōngia hifo ai ʻeku ngaahi lea. \q1 \v 4 He ʻoku ʻi loto ʻiate au ʻae ngaahi ngahau ʻoe Māfimafi, \q2 ko hono kona ʻo ia ʻoku ne inumia hoku laumālie: \q2 ʻoku tuʻu tali tau pe kiate au ʻae ngaahi fakailifia ʻae ʻOtua. \q1 \v 5 He ʻoku tangi ʻae ʻasi kai vao ʻoka maʻu ʻe ia ʻae mohuku? \q2 Pe ʻoku tangi ʻae pulu ʻi heʻene kai? \q1 \v 6 ‌ʻE faʻa kai ʻae meʻa ifoifonoa taʻehamāsima? \q2 Pe ʻoku ai ha ifo ʻi he nāunau ʻoe foʻi manu? \q1 \v 7 Ko e ngaahi meʻa naʻe fehiʻa hoku laumālie ke ala ki ai, \q2 ko ʻeku meʻakai mamahi ia. \b \q1 \v 8 “Taumaiā ke u lavaʻi ʻeku kole; \q2 pea tuku mai ʻe he ʻOtua ʻae meʻa ʻoku ou holi ki ai! \v 9 ‌ʻIo, ke lelei ki he ʻOtua ke tāmateʻi au; \q2 ke ne tukuange hono nima, ʻo motuhi au! \v 10 Pehē te u toki maʻu ai ʻae fiemālie; \q2 ʻio, te u tali mālohi au ki he mamahi ke ʻoua naʻa ne mamae; \q2 he naʻe ʻikai te u fufū ʻae ngaahi folofola ʻae tokotaha māʻoniʻoni. \q1 \v 11 He ko e hā hoku mālohi, koeʻuhi ke u ʻamanaki ʻeau; \q2 pea ko e hā hoku ngataʻanga, koeʻuhi ke u fakatolonga ai pe ʻeku moʻui? \q1 \v 12 He ko e mālohi ʻoe ngaahi maka ʻa hoku mālohi? \q2 Pe ko e palasa ʻa hoku kakano? \q1 \v 13 ‌ʻIkai ʻoku ʻiate au haku tokoni? \q2 Pea kuo kapusi ʻaupito ʻae poto ʻiate au? \b \q1 \v 14 “ʻOka mamahi ha taha \add ʻoku ngali \add*ke ʻofa kiate ia ʻa hono kāinga; \q2 ka ʻoku ne liʻaki ʻe ia ʻae manavahē ki he Māfimafi. \q1 \v 15 Kuo fai kākā ʻa hoku kāinga ʻo hangē ko ha vaitafe, \q2 pea hangē ko e ʻoho ʻoe vai ʻoku nau mole atu; \q1 \v 16 He ʻoku ʻuliʻuli ia koeʻuhi ko e ʻaisi, \q2 ʻaia ʻoku lilo ʻi ai ʻae ʻuha hinehina: \q1 \v 17 ‌ʻOka māmāfana ia, ʻoku nau mole: \q2 pea ʻoka ʻaʻafu, ʻoku ʻauha leva ia mei hono potu. \q1 \v 18 Ko e ngaahi hala ʻo honau tafeʻanga kuo fakakehe; \q2 ʻoku fakaʻaʻau ʻo ʻikai, pea mole. \q1 \v 19 Naʻe kumi lahi ʻe he kakai ʻo Tima, \q2 ko e kau fononga ʻo Sipa naʻa nau tatali ki ai. \q1 \v 20 Naʻa nau puputuʻu koeʻuhi naʻa nau ʻamanaki; \q2 naʻa nau haʻu ki ai, pea mā. \q1 \v 21 He ko e meʻa noa pe foki ʻakimoutolu; \q2 ʻoku mou mamata ki hoku lī ki lalo, pea ʻoku mou ilifia. \q1 \v 22 He ne u pehē, ‘Tokoni mai?’ \q2 Pe, ‘Foaki mai ha meʻa mei hoʻomou koloa?’ \q1 \v 23 Pe, ‘Fakamoʻui au mei he nima ʻoe fili? Pe, ‘Huhuʻi au mei he nima ʻoe mālohi?’ \b \q1 \v 24 “Akonakiʻi au, pea te u longo pe: \q2 pea mou fai ke u ʻilo pe kuo u hē ʻi he hā. \b \q1 \v 25 Hono ʻikai mālohi ʻae ngaahi lea totonu! Ka ʻoku valokiʻi ʻae hā ʻe hoʻomou valoki? \q1 \v 26 He ʻoku mou pehē ke valokiʻi ʻae ngaahi lea, \q2 mo e ngaahi tala ʻo ha taha kuo tuʻutāmaki, ʻoku hangē ha matangi? \q1 \v 27 ‌ʻIo, ʻoku mou lemohekina ʻae tamai mate, \q2 pea mou keli ha luo ki homou kāinga. \q1 \v 28 Ko ia, mou fiemālie, ʻo vakai kiate au; \q2 he ʻoku ʻilongofua kiate kimoutolu ʻo kapau ʻoku ou kākā. \q1 \v 29 ‌ʻOku ou kole, \q2 mou toe fakakaukau he ʻoku ʻi ai ʻeku māʻoniʻoni. \q1 \v 30 He ʻoku ai ha angahala ʻi hoku ʻelelo? \q2 ʻIkai ʻe faʻa ʻilo ʻe hoku ngutu ʻae ngaahi meʻa kovi? \c 7 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Siope ʻoku totonu ʻene holi ki he mate. 12 ʻOku ne lea ki heʻene feinga, 17 Mo e leʻohi ia ʻe he ʻOtua.\it* \q1 \v 1 “ʻIkai ʻoku ai ʻae kuonga kuo tuʻutuʻuni ki he tangata ʻi māmani? \q2 pea tatau hono ngaahi ʻaho mo e ngaahi ʻaho ʻoe ngāue unga? \q1 \v 2 ‌ʻO hangē ko e holi lahi ʻae tamaioʻeiki ki he malumalu, \q2 pea hangē ko e ʻamanaki ʻae ngāue unga ki he totongi ʻo ʻene ngāue: \q1 \v 3 ‌ʻOku pehē, kuo tuku ke ʻaʻaku ʻae ngaahi māhina mamahi, \q2 pea kuo tuʻutuʻuni kiate au ʻae ngaahi pō fakamamahi. \q1 \v 4 ‌ʻO kau ka tokoto hifo, ʻoku ou pehē, \q2 ‘te u tuʻu hake ʻafē, kuo ʻosi ʻae pō?’ \q2 Pea ʻoku ou fiu ʻi he fetafokifokiʻaki ʻo aʻu ki he maʻa ʻae ʻaho. \q1 \v 5 Kuo kofuʻaki hoku sino ʻae ʻuanga mo e ngaahi konga kelekele; \q2 kuo mafahifahi hoku kili, pea kuo fakalielia. \q1 \v 6 Ko hoku ngaahi ʻaho ʻoku vave ʻi he faʻonga filo ʻoe tangata lalanga, \q2 pea ʻoku fakaʻosi ia taʻehaʻamanaki lelei. \q1 \v 7 ‌ʻOfa ke manatuʻi ko e matangi ʻa ʻeku moʻui: \q2 ʻE ʻikai toe mamata ʻa hoku mata ki he lelei. \q1 \v 8 Ko e mata ʻo ia kuo ne mamata kiate au ʻe ʻikai toe mamata mai: \q2 ʻoku ʻiate au ho fofonga, pea u ʻikai leva. \q1 \v 9 ‌ʻO hangē ko e fakamovetevete ʻo mole atu ʻae ʻao: \q2 ʻoku pehē, ko ia ʻoku ʻalu hifo ki he faʻitoka ʻe ʻikai toe ʻalu hake. \q1 \v 10 ‌ʻE ʻikai toe foki ia ki hono fale, \q2 pea ʻe ʻikai toe ʻiloʻi ia ʻe hono potu. \b \q1 \v 11 “Ko ia ʻe ʻikai te u taʻofi ki hoku ngutu; \q2 te u lea ʻi he ongosia ʻo hoku laumālie; \q2 te u lāunga ʻi he mamahi ʻo hoku laumālie. \q1 \v 12 He ko ha tahi au pe ko e tofuaʻa, \q2 koeʻuhi kuo ke fakanofo ha leʻo kiate au? \q1 \v 13 ‌ʻO kau ka pehē, ‘ʻE fakafiemālieʻi au ʻe hoku mohenga, \q2 ʻe fakasiʻisiʻi hoku mamahi ʻe hoku tokotoʻanga;’ \q1 \v 14 ‌ʻOku ke fakailifiaʻi au ʻaki ʻae ngaahi misi, \q2 pea ke fakalilikaʻi au ʻi he ngaahi meʻa hā mai: \q1 \v 15 Ko ia ʻoku fili ai ʻe hoku laumālie ʻae sisina, \q2 mo e mate ʻi heʻeku moʻui. \q1 \v 16 ‌ʻOku ou fakaliliʻa ki ai; \q2 ʻe ʻikai te u fie moʻui ai pe: \q2 tuku ai pe au; he ko e vaʻinga pe ʻa hoku ngaahi ʻaho. \q1 \v 17 He ko e hā ʻae tangata, ʻoku ke hakeakiʻi ai ia? \q2 Pea koeʻuhi ke ke tukupau ho loto kiate ia? \q1 \v 18 Pea koeʻuhi ke ke ʻaʻahi ki ai ʻi he pongipongi kotoa pē, \q2 mo ʻahiʻahiʻi ia ʻi he kihiʻi feituʻulaʻā siʻi kotoa pē? \q1 \v 19 ‌ʻE fēfē hono fuoloa mo e ʻikai te ke ʻalu ʻiate au, \q2 pe tuku pe au ke ʻoua muʻa ke u folo hifo hoku ifo? \q1 \v 20 Kuo u fai angahala; ko e hā te u fai kiate koe, ʻa koe ko e fakamoʻui ʻoe kakai? \q2 Ko e hā kuo ke fokotuʻu ai au ko e fakaʻilonga maʻau, \q2 ke u hoko ai ko e kavenga, kiate au pe? \q1 \v 21 Pea ko e hā ʻoku ʻikai ai ke ke fakamolemole ʻeku angahala, pea toʻo atu ʻeku fai hala? \q2 He ko eni te u mohe pe ʻi he efu; \q2 pe te ke kumi au ʻi he pongipongi, ka ʻe ʻikai te u ʻi ai au.” \c 8 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Pilitati ʻoku angatonu ʻae ʻOtua ʻi heʻene fai ki he kakai ʻo fakatatau mo ʻenau ngāue. 8 ʻO ne fakamoʻoni ʻaki ʻae ngaahi talatupuʻa ʻi muʻa ʻae fakaʻauha ʻoe mālualoi. 20 ʻOku ne fakahā ʻoku totonu ʻae ngāue ʻae ʻOtua kia Siope.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Pilitati mei Suaa, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 ‌ʻE fēfē hono fuoloa ʻo hoʻo lea pehē pe? \q2 Pea tatau mo e matangi mālohi ʻae ngaahi lea ʻa ho ngutu? \q1 \v 3 He ʻoku fakahala ʻe he ʻOtua ʻae fakamaau? \q2 Pe fakahalaʻi ʻe he Māfimafi ʻae angatonu? \q1 \v 4 Kapau kuo angahala ʻa hoʻo fānau kiate ia, \q2 pea kuo ne liʻaki ʻakinautolu ko e meʻa ʻi heʻenau fai hala; \q1 \v 5 Kapau te ke kumi vave ki he ʻOtua, \q2 pea fai hoʻo faʻa hū tāumaʻu ki he Māfimafi; \q1 \v 6 Kapau kuo ke maʻa mo angatonu ko e moʻoni ʻe ʻā hake ia maʻau, \q2 pea te ne ngaohi ke monūʻia ʻae nofoʻanga ʻo hoʻo māʻoniʻoni. \q1 \v 7 Neongo ʻae siʻi ʻa ho kamataʻanga, \q2 ka ʻe fakalahi ʻaupito ho ikuʻanga. \b \q1 \v 8 “Ko eni, ʻoku ou kole kiate koe, ke ke fehuʻi ki he kuonga ʻi muʻa, \q2 pea ke teuʻi koe ke ke ʻeke ki heʻenau ngaahi tamai: \q1 \v 9 (He ʻoku ʻoe ʻaneafi pe ʻakinautolu, pea taʻeʻilo ha meʻa, \q2 koeʻuhi ʻoku tatau hotau ngaahi ʻaho ʻi māmani mo e ʻata:) \q1 \v 10 ‌ʻIkai ʻe akonakiʻi koe ʻekinautolu, ʻo tala kiate koe, \q2 pea hua ʻaki mai ʻae ngaahi lea mei honau loto? \b \q1 \v 11 “ʻE faʻa tupu ʻae mohuku ʻoe anovai ka ʻi he kelepulu pe? \q2 ʻE faʻa tupu ʻae kaho ka ʻi he vai pe? \q1 \v 12 He ʻoku lolotonga ʻene kei mata, ʻo ʻikai tā, \q2 ʻoku tomuʻa mae ia ʻi he ʻakau kotoa pē. \q1 \v 13 ‌ʻOku pehē pe ʻae ʻaluʻanga ʻokinautolu ʻoku fakangaloʻi ʻae ʻOtua; \q2 pea ko e ʻamanaki ʻae mālualoi ʻe ʻauha ia: \q1 \v 14 Ko ʻene ʻamanaki ʻe tuʻusi ia, \q2 pea ko ʻene falalaʻanga ko e matamata kupenga ʻoe hina. \q1 \v 15 ‌ʻE faʻaki ia ki hono fale, ka ʻe ʻikai tuʻu ia: \q2 ʻe puke maʻu ʻe ia ki ai, ka ʻe ʻikai te ne tolonga.” \q1 \v 16 ‌ʻOku maʻuiʻui ia ʻi he mata ʻoe laʻā, \q2 pea tupu hono vaʻa ʻi heʻene ngoue. \q1 \v 17 Ko hono ngaahi aka ʻoku fefihifihitaki ʻi he tafungofunga, \q2 ʻo ʻiloʻi ʻae potu makamaka. \q1 \v 18 Kapau te ne fakaʻauha ia mei hono potu, \q2 pea ʻe toki fakafisi ia, ʻo pehē, ‘naʻe ʻikai te u mamata kiate koe.’ \q1 \v 19 Vakai, ko e fiefia eni ʻa hono hala, \q2 pea ʻe toe tupu ʻae niʻihi mei he kelekele. \b \q1 \v 20 “Vakai, ʻe ʻikai siʻaki ʻe he ʻOtua ha taha haohaoa, \q2 pea ʻe ʻikai tokoniʻi ʻe ia ʻae kau fai kovi: \q1 \v 21 Kaeʻoua ke ne fakapito ho ngutu ʻi he kata, \q2 mo ho loungutu ʻi he fiefia. \q1 \v 22 Ko kinautolu ʻoku fehiʻa kiate koe ʻe fakakofuʻaki ʻae mā; \q2 pea ʻe fakaʻauha ʻae nofoʻanga ʻoe angahala.” \c 9 \cd \it 1 ʻI he fakamoʻoni ʻa Siope ki he angatonu ʻae ʻOtua, ʻoku ne fakahā ʻe ʻikai ha taha ʻe faʻa taʻofi ia. 22 Ka ʻoku ʻikai hā mai ʻae halaia ʻae tangata ʻi he ngaahi mamahi.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 ‌ʻOku ou ʻilo ʻoku pehē moʻoni ia ka ʻe tonuhia fēfē ʻae tangata ʻi he ʻao ʻoe ʻOtua? \q1 \v 3 Kapau te na alea, mo ia, \q2 ʻe ʻikai te ne faʻa talia ʻe ia ha taha ʻi he meʻa ʻe afe. \q1 \v 4 ‌ʻOku poto ia ʻi loto, pea lahi ʻi he mālohi: \q2 ko hai kuo ne fakaangatuʻu ia kiate ia, pea monūʻia? \q1 \v 5 Ko ia ia ʻoku ne hiki ʻae ngaahi moʻunga, kae ʻikai ke nau ʻilo: \q2 ʻoku ne fulihi ia ʻi hono houhau. \q1 \v 6 ‌ʻOku ne luluʻi ʻae fonua mei hono potu, \q2 pea ʻoku ngalulululu hono ngaahi pou. \q1 \v 7 ‌ʻOku ne fekauʻi ʻae laʻā, pea ʻikai ʻalu hake ia; \q2 pea ne tāpuni hake ʻae ngaahi fetuʻu. \q1 \v 8 ‌ʻOku ne folahi atu tokotaha pē ʻae ngaahi langi, \q2 pea ʻoku ne hāʻele ʻi he ngaahi peau ʻoe tahi. \q1 \v 9 ‌ʻOku ne ngaohi ʻa ʻAakitulio, mo Olioni, mo Peliatisi, \q2 pea mo e ngaahi potu ki he feituʻu tonga. \q1 \v 10 ‌ʻOku ne fai ʻae ngaahi meʻa lahi ʻo taʻefaʻaʻilo; \q2 ʻio, ko e ngaahi meʻa mana ʻoku taʻefaʻalaua. \q1 \v 11 Vakai, ʻoku hāʻele ia ʻi hoku tafaʻaki, ka ʻoku ʻikai te u mamata ki ai: \q2 ʻoku ne hāʻele atu foki ka ʻoku ʻikai te u ʻiloʻi ia. \q1 \v 12 Vakai, ʻoku ne toʻo atu, \q2 ko hai ʻe faʻa taʻofi ia? \q2 Ko hai ʻe pehē kiate ia, ‘Ko e hā ʻoku ke fai?’ \b \q1 \v 13 “Kapau ʻe ʻikai taʻofi ʻe he ʻOtua ki hono houhau, \q2 ʻe mapelu ki lalo ʻiate ia ʻae kau tokoni fielahi. \q1 \v 14 Kae fēfē ai ʻeku talia ia ʻeau, \q2 pea u fili ʻeku ngaahi lea ke alea mo ia? \q1 \v 15 ‌ʻAia ʻe ʻikai te u talia, ʻoka ne u māʻoniʻoni, \q2 ka te u hū tāumaʻu ki hoku Fakamaau. \q1 \v 16 Ka ne u ui, pea talia ia; \q2 kae ʻikai te u tui kuo ne ongoʻi hoku leʻo. \q1 \v 17 He ʻoku ne haʻaki au ʻaki ʻae afā, \q2 pea ne fakalahi ʻeku lavea taʻehanoʻuhinga. \q1 \v 18 ‌ʻOku ʻikai tuku ʻe ia ke u mānava, \q2 ka ʻoku ne fakapito au ʻaki ʻae mamahi. \q1 \v 19 Kapau te u lea ki he mālohi, vakai, ʻoku māfimafi ia: \q2 pe ki he fakamaau, ‘ko hai te ne fakamoʻoni kiate au?’ \q1 \v 20 Kapau te u fakatonuhiaʻi au, pea tā ʻe fakahalaʻi au ʻe hoku ngutu ʻoʻoku; \q2 pē te u pehē ʻoku ou haohaoa, ʻe fakamoʻoni ia ki heʻeku halaia. \q1 \v 21 Neongo ʻa ʻeku haohaoa, \q2 ka ʻe ʻikai te u ʻilo ki hoku loto: \q2 te u fehiʻa ʻeau pē ki heʻeku moʻui. \b \q1 \v 22 “Ko e meʻa ni pē taha, \q2 ʻoku ou fakamoʻoni ki ai, ʻOku ne fakaʻauha ʻae haohaoa mo e angahala. \q1 \v 23 Kapau ʻe fakafokifā pē ʻae taaʻi ʻe he fakamamahi, \q2 ʻe kata ʻe ia ʻi he ʻahiʻahiʻi ʻoe taʻeangahala. \q1 \v 24 Kuo tuku ʻae fonua ki he nima ʻoe angahala: \q2 ʻoku ne ʻufiʻufi ʻae mata ʻo hono kau fakamāu; ka ʻikai, pea kofaa, pe ko hai ia? \b \q1 \v 25 “ʻOku vave eni ʻa hoku ngaahi ʻaho ʻi he tangata fekau: \q2 ʻoku puna atu ia, ʻoku ʻikai ʻilo ʻe ia ha lelei. \q1 \v 26 Kuo mole ia ʻo hangē ko e ngaahi vaka ngaholo: \q2 ʻo hangē ko e ʻikale ʻoku fakavave ki he kai. \q1 \v 27 Kapau te u pehē, ‘Te u fakangaloʻi ʻa ʻeku mamahi, \q2 te u siʻaki ʻeku māfasia, ʻo fakafiemālieʻi au:’ \q1 \v 28 Tā te u ilifia ʻi heʻeku ngaahi mamahi fulipē, \q2 ʻoku ou ʻilo ʻe ʻikai te ke fakatonuhiaʻi au. \q1 \v 29 Kapau ʻoku ou angakovi, \q2 pea tā ʻoku kei taʻeʻaonga pe ʻeku ngāue? \q1 \v 30 He kapau te u kaukau au ʻi he vai ʻuha hinehina, \q2 ʻo ngaohi ke maʻa ʻaupito hoku nima; \q1 \v 31 Ka te ke lī au ki he pelepela, \q2 pea ʻe fakaliliʻa kiate au ʻa hoku ngaahi kofu ʻoʻoku. \q1 \v 32 He ʻoku ʻikai ko e tangata ia, ʻo hangē ko au, koeʻuhi ke u talia ia, \q2 pea kema fakataha ʻi he fakamaau. \q1 \v 33 Pea ʻoku ʻikai ha tangata fakalelei ʻi homa vahaʻa, \q2 ke ne hili hono nima kiate kimaua fakatouʻosi. \q1 \v 34 Ke toʻo ʻe ia ʻene meʻa tā ʻiate au, \q2 pea ʻoua naʻa fakailifiaʻi au ʻe heʻene manavahē: \q1 \v 35 Te u toki lea ai, ʻo taʻemanavahē kiate ia; \q2 ka ʻoku ʻikai te u pehē eni. \b \c 10 \cd \it 1 ʻOku holi ʻa Siope ke na alea mo e ʻOtua ki he mamahi. 18 ʻOku ne lāunga ki heʻene moʻui, ʻo kole ke ne fiemālie siʻi ʻi heʻene teʻeki ai mate.\it* \q1 \v 1 “ʻOku fiu hoku laumālie ʻi heʻeku moʻui; \q2 te u tuku au ke u lāunga; \q2 te u lea ʻi he mamahi ʻo hoku laumālie. \q1 \v 2 Te u pehē ki he ʻOtua, ʻoua naʻa ke tuku au ko e halaia; \q2 fakahā mai pe ko e hā ʻoku ke fakamamahiʻi ai au. \q1 \v 3 He ʻoku taau mo koe ke fakamamahi, \q2 koeʻuhi ke ke fehiʻa ki he ngāue ʻa ho nima, \q2 ka ke fakamaama ki he fakakaukau ʻae angahala? \q1 \v 4 He ʻoku ke mata fakakakano? \q2 Pe ʻoku ke mamata ʻo hangē ko e mamata ʻae tangata? \q1 \v 5 He ʻoku tatau ho ngaahi ʻaho mo e ngaahi ʻaho ʻoe tangata? \q2 Mo ho ngaahi taʻu mo e ngaahi ʻaho ʻoe tangata, \q1 \v 6 Koeʻuhi ʻoku ke ʻekea ʻeku angahala, \q2 mo ke hakule ʻa ʻeku fai kovi? \q1 \v 7 ‌ʻOku ke ʻilo ʻoku ʻikai te u fai kovi, \q2 pea ʻoku ʻikai ha taha ʻe faʻa fakahaofi mei ho nima. \b \q1 \v 8 “Kuo ngaohi au ʻe ho nima mo fakafuofua takatakai au; \q2 ka ʻoku ke tāmateʻi au. \q1 \v 9 ‌ʻOku ou kole kiate koe, ke ke manatuʻi, \q2 kuo ke ngaohi au ʻo hangē ko e ʻumea pea te ke toe ʻomi au ki he efu? \q1 \v 10 He naʻe ʻikai te ke lilingi au ʻo hangē ko e huʻahuhu, \q2 mo fakafefeka au ʻo hangē ko e siisi? \q1 \v 11 Kuo ke fakakofuʻaki au ʻae kili mo e kakano, \q2 pea kuo ke ʻāʻi au ʻaki ʻae ngaahi hui mo e uoua. \q1 \v 12 Kuo ke tuku kiate au ʻae moʻui mo e ʻofa, \q2 pea kuo fakatolonga ʻeku moʻui ʻi hoʻo faʻa ʻaʻahi. \q1 \v 13 Pea kuo ke fufū ʻae ngaahi meʻa ni ʻi ho loto: \q2 ʻoku ou ʻilo ʻoku ʻiate koe eni. \q1 \v 14 Kapau te u fai hala, ʻoku ke fakaʻilongaʻi au, \q2 pea ʻe ʻikai te ke fakatonuhiaʻi au mei heʻeku angahia. \q1 \v 15 Kapau ʻoku ou fai hala ko au pe ʻe malaʻia; \q2 pea kapau te u māʻoniʻoni, kae ʻikai te u faʻa hanga hake hoku ʻulu. \q2 ʻOku ou pito ʻi he puputuʻu; ko ia ke ke vakai ki heʻeku mamahi; \q1 \v 16 He ʻoku tupulekina ia. ʻOku ke tuli au ʻo hangē ko ha laione fekai: \q2 pea ʻoku ke toe fakahā ʻo fakamanavahē koe kiate au. \q1 \v 17 ‌ʻOku ke fakafoʻou hoʻo kau fakamoʻoni kiate au, \q2 pea ke fakalahi ho houhau kiate au; \q2 ʻoku tautaufetongi ʻae tau kiate au. \q1 \v 18 “Pea ko e hā kuo ke ʻomi ai au mei he manāva? \q2 Taumaiā ne u mate, \q2 ke ʻoua naʻa mamata ha mata kiate au! \q1 \v 19 Ka ne pehē te u hangē naʻe ʻikai te u ʻi ai; \q2 pea ʻe fua au mei he manāva ki he faʻitoka. \q1 \v 20 ‌ʻIkai ʻoku siʻi pe hoku ngaahi ʻaho, \q2 pea tuku muʻa, \q2 ʻo tuku ai pe au, kau fakafiemālie siʻi, \q1 \v 21 ‌ʻI he teʻeki ai te u ʻalu pea ʻikai te u toe haʻu, \q2 ʻio, ki he fonua ʻoe fakapoʻuli mo e ʻata ʻoe mate; \q1 \v 22 Ko e fonua ʻoe fakapoʻuli, \q2 ʻo hangē ko e poʻuli ʻoe ʻata ʻoe mate, \q2 ʻo taʻeʻiai ha fakatonutonu, \q2 pea ʻoku tatau hono nima mo e fakapoʻuli.’” \c 11 \cd \it 1 ʻOku valokiʻi ʻa Siope ʻe Sofaa koeʻuhi ko ʻene fakatonuhiaʻi ia ʻe ia. 6 ʻOku taʻefaʻaʻilo ʻae poto ʻoe ʻOtua. 13 Ko e monūʻia ʻoku maʻu ʻi he fakatomala.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Sofaa mei Neama, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻIkai ʻoku totonu ke tali ʻae ngaahi lea lahi ni? \q2 Pea ʻe fakatonuhiaʻi koe ʻae tangata faʻa lau? \q1 \v 3 ‌ʻE fakalongoʻi ʻae kakai ʻe hoʻo ngaahi loi? \q2 Pea ʻi hoʻo manuki, ʻe ʻikai fakamā koe ʻe ha taha? \q1 \v 4 He kuo ke pehē, ‘Ko ʻeku akonaki ʻoku totonu pē, \q2 pea ʻoku ou maʻa ʻi ho ʻao.’ \q1 \v 5 Kae taumaiā ke folofola mai ʻae ʻOtua, \q2 ʻo ne faʻai hono fofonga kiate koe; \q1 \v 6 Pea ne fakahā kiate koe ʻae ngaahi meʻa lilo ʻoe poto, \q2 he ʻoku lahi hake ʻaupito ia ʻi he meʻa ʻoku hā mai! \q2 Ko ia ke ke ʻilo, ʻoku siʻi ʻae totongi ʻoku ʻeke ʻe he ʻOtua ʻi he meʻa ʻoku taau mo hoʻo angahia. \b \q1 \v 7 “He te ke ʻilo ʻae ʻOtua ʻi he faʻa ʻeke? \q2 He te ke faʻa kumi ke ʻilo haohaoa ʻae Māfimafi? \q1 \v 8 ‌ʻOku māʻolunga ia ʻo hangē ko e langi; ko e hā ʻaʻau te ke fai? \q2 ʻOku māʻulalo hifo ʻi heli; te ke faʻa ʻilo ʻae hā? \q1 \v 9 Ko hono fuofua ʻoku lōloa lahi ʻi he māmani, \q2 pea lau lahi ia ʻi he tahi. \q1 \v 10 Kapau ʻe tuʻusi ʻe ia, pe tāpuni ke maʻu, \q2 pe tānaki fakataha, ʻe taʻofi ia ʻe hai? \q1 \v 11 He ʻoku ne ʻiloʻi ʻae kakai vale: \q2 ʻoku ne vakai foki ki he fai kovi; pea ʻe ʻikai te ne tokangaʻi? \q1 \v 12 He ʻoku fie poto ʻae tangata vale, \q2 neongo ʻoku fanauʻi ʻae tangata ʻo hangē ko e ʻuhiki ʻoe ʻasi kai vao. \b \q1 \v 13 “Kapau te ke teu ho loto, \q2 pea mafao atu ho nima kiate ia; \q1 \v 14 Kapau ʻoku ʻi ho nima ʻae angahala, siʻaki ia ke mamaʻo, \q2 pea ʻoua naʻa nofo ʻae kovi ʻi ho ngaahi fale. \q1 \v 15 He ko ia te ke toki hanga hake ai ho mata ʻo taʻehanoʻila; \q2 ʻio, te ke tuʻumaʻu, ʻo ʻikai manavahē: \q1 \v 16 He te ke fakangaloʻi hoʻo mamahi, \q2 ʻo manatuʻi ia ʻo hangē ko e ngaahi vai kuo tafe atu: \q1 \v 17 Pea ʻe ʻāsinisini lahi hoʻo motuʻa ʻi he hoʻatāmālie ʻoe ʻaho; \q2 te ke ulo atu, te ke tatau mo e pongipongi. \q1 \v 18 Pea te ke fiemālie koe, he ʻoku ai ʻae ʻamanaki lelei; \q2 ʻio, te ke keli, ʻo mālōlō fiemālie pe. \q1 \v 19 Pea te ke tokoto foki, pea ʻe ʻikai fakamanavahēʻi koe ʻe ha taha; \q2 ʻio, ʻe kumi meʻa meiate koe ʻe he tokolahi. \q1 \v 20 Ka ʻe vaivai ʻae mata ʻoe angahala, \q2 pea ʻe ʻikai te nau hao, \q2 pea ko e ifi ʻoe mānava ʻa ʻenau ʻamanaki.” \c 12 \cd \it 1 ʻOku tali ʻa Siope ki hono ngaahi kāinga naʻe valokiʻi ia. 7 ʻOku ne fakamoʻoni ki he akonaki ʻoe māfimafi ʻae ʻOtua.\it* \q1 \v 1 Pea naʻe tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 Ta ko kimoutolu pe ʻae kakai, \q2 pea ʻe mate mo kimoutolu ʻae poto. \q1 \v 3 Ka ʻoku ai hoku loto ʻo hangē pe ko kimoutolu; \q2 ʻoku ʻikai te u siʻi hifo au kiate kimoutolu: \q2 ʻio, ko hai ʻoku ʻikai ke ne ʻilo ki he ngaahi meʻa pehē ni? \q1 \v 4 ‌ʻOku ou tatau mo ha taha ʻoku taukaea ʻe hono kaungāʻapi, \q2 ʻo pehē, ʻoku ne ui ki he ʻOtua, pea ʻoku ne talia ia: \q2 ʻoku kata manukia ʻae tonuhia mo e angatonu. \q1 \v 5 ‌ʻO hangē ko e maama kuo fakatukutukuʻi, \q2 ʻoku pehē ʻaia ʻoku meimei hekea hono vaʻe ʻi he mahalo ʻo ia ʻoku fiemālie. \q1 \v 6 ‌ʻOku monūʻia ʻae ngaahi fale ʻoe kau kaihaʻa, \q2 pea ʻoku nofo fiemālie pē ʻakinautolu ʻoku fakahouhau ki he ʻOtua; \q2 ʻoku ʻatu lahi ʻe he ʻOtua ki honau nima. \b \q1 \v 7 “Kae fehuʻi eni ki he fanga manu, pea te nau akoʻi koe; \q2 mo e fanga manu ʻoe ʻatā, pea te nau tala kiate koe: \q1 \v 8 Pea lea ki he fonua, pea te ne akoʻi koe: \q2 pea ʻe fakahā kiate koe ʻe he ngaahi ika ʻoe tahi. \q1 \v 9 Ko hai ʻoku ʻikai te ne ʻilo ʻi he meʻa ni kotoa pē, \q2 ko e nima ʻo Sihova kuo ne fai eni? \q1 \v 10 ‌ʻAia ʻoku ʻi hono nima ʻae moʻui ʻae meʻa moʻui fulipē, \q2 mo e mānava ʻoe kakai kotoa pē. \q1 \v 11 ‌ʻIkai ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻe he telinga ʻae ngaahi lea? \q2 Pea kamata ʻe he ngutu hono kai? \q1 \v 12 Pea ʻoku ʻiate ia ʻoku talu mei muʻa ʻae poto; \q2 pea ko e ʻilo ʻi he ngaahi ʻaho lahi. \b \q1 \v 13 “ʻOku ʻiate ia ʻae poto mo e mālohi, \q2 ʻoku ʻiate ia ʻae fakakaukau mo e ʻilo. \q1 \v 14 Vakai, ʻoku ne holoki hifo, pea ʻe ʻikai faʻa toe fokotuʻu ia: \q2 ʻoku ne tāpuni ki he tangata, pea ʻoku ʻikai ke faʻa matoʻo. \q1 \v 15 Vakai, ʻoku ne taʻofi ki he ngaahi vai, pea matuʻu ia: \q2 ʻoku ne fekau atu foki ia, pea ʻoku fulihi ʻe ia ʻae fonua. \q1 \v 16 ‌ʻOku ʻiate ia ʻae mālohi mo e poto, \q2 ʻoku ʻoʻona ʻae kākāʻia mo ia ʻoku kākā. \q1 \v 17 ‌ʻOku ne taki pōpula ʻae kau fakakaukau, \q2 pea ne fakavaleʻi ʻae kau fakamaau. \q1 \v 18 Ko e haʻi ʻoe ngaahi tuʻi kuo ne vete, \q2 ka ne haʻihaʻi honau noʻotanga vala ʻaki ʻae haʻi. \q1 \v 19 ‌ʻOku ne taki pōpula ʻae ngaahi houʻeiki, \q2 pea ʻoku ne lī ki lalo ʻae mālohi. \q1 \v 20 ‌ʻOku ne toʻo atu ʻae lea ʻae kau poto, \q2 pea toʻo mo e ʻilo ʻae mātuʻa. \q1 \v 21 ‌ʻOku ne lilingi ʻae manukia ki he ngaahi houʻeiki, \q2 pea ne vete ʻae noʻo ʻoe mālohi. \q1 \v 22 ‌ʻOku ne fakahā ʻae ngaahi meʻa lilo mei he fakapoʻuli, \q2 pea ne ʻomi ki he maama ʻae ʻata ʻoe mate. \q1 \v 23 ‌ʻOku ne fakatokolahi ʻakinautolu ʻoku ne fakalahi ʻae ngaahi puleʻanga, \q2 pea toe fakasiʻisiʻi ia. \q1 \v 24 ‌ʻOku ne toʻo ʻo ʻave ʻae loto ʻoe ngaahi ʻeiki ʻoe kakai ʻo māmani, \q2 ʻo ne pule ke nau ʻalu fano ʻi ha toafa taʻehahala. \q1 \v 25 ‌ʻOku nau tautaufā ʻi he poʻuli taʻehamaama, \q2 pea ʻoku ne pule ke nau fehēaki fano ʻo hangē ha konā. \b \c 13 \cd \it 1 ʻOku valokiʻi ʻe Siope ʻa hono ngaahi kāinga ʻi heʻenau taʻefaitotonu. 14 ʻOku ne fakahā ʻene falala ki he ʻOtua. 20 Ko e kole ke ne ʻilo ʻene hia ʻaʻana, pea ko e hā ʻae finangalo ʻoe ʻOtua ʻi heʻene fakamamahi ia.\it* \q1 \v 1 Vakai, kuo mamata ʻe hoku mata ʻa eni kotoa pē, \q2 kuo fanongo pea ʻilo ia ʻe hoku telinga. \q1 \v 2 Ko ia ʻoku mou ʻilo, ʻoku ou ʻilo foki ia: \q2 ʻoku ʻikai te u siʻi hifo au ʻiate kimoutolu. \b \q1 \v 3 “ʻAmusiaange ʻeau ke u lea ki he Māfimafi, \q2 pea ʻoku ou fie alea mo e ʻOtua. \q1 \v 4 Ka ko e kau fakatupu loi ʻakimoutolu, \q2 ko e kau faitoʻo taʻeʻaonga ʻakimoutolu kotoa pē. \q1 \v 5 Taumaiā ke mou mātuʻaki longo pē! \q2 Pea ko hoʻomou poto ia. \q1 \v 6 Fanongo eni ki heʻeku fakamatala, \q2 pea fakafanongo ki he ngaahi lea ʻa hoku loungutu. \q1 \v 7 He te mou lea kovi maʻae ʻOtua? \q2 Pea lea fakakākā maʻana? \q1 \v 8 He te mou lavaʻi ia? \q2 Te mou fakakikihi maʻae ʻOtua? \q1 \v 9 ‌ʻE lelei ke ne ʻekea ʻakimoutolu? \q2 Pe te mou kākaaʻi ia, ʻo hangē ko e kākaaʻi ʻe he tangata ʻe taha ʻae tokotaha? \q1 \v 10 Ko e moʻoni ʻe valoki ʻe ia ʻakimoutolu, \q2 ʻo kapau te mou filifilimānako fufū pe ʻae kakai. \q1 \v 11 ‌ʻE ʻikai fakamanavahēʻi ʻakimoutolu ʻe heʻene ʻafio? \q2 Pea tō kiate kimoutolu ʻene fakailifia? \q1 \v 12 Ko hoʻomou ngaahi lea fakamanatu ʻoku tatau mo e efuefu, \q2 ko e fokotuʻu na ʻo hoʻomou ngaahi lea, ʻoku tatau mo e ngaahi ʻesi ʻumea. \b \q1 \v 13 “Tuku hoʻomou lau, pea tuku ai pe au, koeʻuhi, ke u lea, \q2 kae hoko kiate au ʻaia ʻe hoko. \q1 \v 14 Ko e hā ʻoku ou ʻūtaki ai hoku kakano, \q2 pea ʻai ʻeku moʻui ki hoku nima? \q1 \v 15 Neongo ʻene tāmateʻi au, \q2 te u falala pe kiate ia: \q2 ka te u fakamatala hoku ngaahi hala ʻi hono ʻao. \q1 \v 16 ‌ʻE fakamoʻui au foki ʻe ia: \q2 ka ʻe ʻikai ha mālualoi ʻe haʻu ki hono ʻao. \q1 \v 17 Fanongo lelei ki heʻeku lea, \q2 fanongo ʻaki homou telinga ʻa ʻeku fakamatala. \q1 \v 18 Vakai eni, kuo u teu ʻeku fakamatala; \q2 ʻoku ou ʻilo ʻe fakatonuhiaʻi au. \q1 \v 19 Ko hai ia te ne talatalaakiʻi au? \q2 He ko eni, kapau te u fakalongo pe, te u mate. \b \q1 \v 20 “Ko e meʻa ʻe ua pe, ke ʻoua naʻa fai kiate au: \q2 ko ia ʻe ʻikai ai te u fufū au ʻiate koe. \q1 \v 21 Ke toʻo atu ke mamaʻo ho nima ʻiate au: \q2 pea ʻoua naʻaku puputuʻu ʻi hoʻo fakailifia. \q1 \v 22 Pea ke toki folofola mai, pea te u talia; \q2 pea te u lea atu, ka ke talia au. \q1 \v 23 ‌ʻOku fiha ʻeku ngaahi hia mo ʻeku angahala? \q2 Fakaʻilo mai kiate au ʻeku talangataʻa mo ʻeku angahala. \q1 \v 24 Ko e hā ʻoku ke fufū ai ho fofonga, \q2 mo ke lau au ko ho fili? \q1 \v 25 He te ke pakiʻi ʻae louʻakau kuo feʻaveʻaki? \q2 Pea te ke tuli ʻe koe ʻae mohuku mōmoa? \q1 \v 26 He ʻoku ke tohi ʻae ngaahi meʻa fakamamahi kiate au, \q2 pea ʻoku ke fakahoko kiate au ʻae ngaahi hia ʻo ʻeku kei siʻi. \q1 \v 27 ‌ʻOku ke ʻai hoku vaʻe ki he ʻakau fakamaʻu vaʻe, \q2 pea ke vakai pau hoku ʻalunga kotoa pē; \q2 ʻoku ke ʻai ʻae fakaʻilonga ki hoku muivaʻe. \q1 \v 28 Pea ʻoku fakaʻaʻau ia ʻo hangē ha meʻa popo, \q2 pea tatau mo e kofu kuo kai ʻe he ane. \b \c 14 \cd \it 1 ʻOku kole ʻae ʻofa ʻe Siope ki he ʻOtua, koeʻuhi ko e nounou ʻae moʻui, mo e moʻoni ʻoe mate. 7 Ka mole ʻae moʻui ʻe ʻikai toe maʻu ia, ka ʻoku ne tatali ki hono liliu. 16 ʻOku tuʻutāmaki ʻae tangata ki he ʻauʻauha koeʻuhi ko e angahala.\it* \q1 \v 1 “Ko e tangata kuo fanauʻi ʻe he fefine, \q2 ʻoku siʻi pe hono ngaahi ʻaho, pea fonu ʻi he mamahi. \q1 \v 2 ‌ʻOku tupu hake ia ʻo hangē ko e fisiʻi ʻakau, pea tuʻusi hifo: \q2 ʻoku puna foki ia ʻo hangē ko e ʻatā, ʻo ʻikai nofomaʻu. \q1 \v 3 Pea ʻoku ke fofonga ʻa ki ha taha pehē, \q2 mo ke ʻomi au ke fakamaau mo koe? \q1 \v 4 Ko hai te ne faʻa ʻomi ʻae maʻa mei he taʻemaʻa? \q2 ʻIkai ha taha. \q1 \v 5 He kuo tukupau hono ngaahi ʻaho, \q2 ko e lau ʻo hono ngaahi māhina ʻoku ʻiate koe, \q2 kuo ke tuʻutuʻu ni hono fakangatangata ʻe ʻikai te ne toloiʻi; \b \q1 \v 6 “Afe atu meiate ia, ka ne mālōlō, \q2 kaeʻoua ke ne fakakakato hono ʻaho ʻo hangē ha ngāue unga. \b \q1 \v 7 He ʻoku ʻamanaki ki he ʻakau, \q2 ʻo kapau ʻe tā hifo ia, ki heʻene toe tupu hake, \q2 pea ʻe ʻikai ʻosi hono huli ʻo ia. \q1 \v 8 Neongo ʻae fakaʻaʻau ke motuʻa hono aka ʻi he kelekele, \q2 pea mate hono sino ʻi he efu; \q1 \v 9 Ka ʻi he nanamu ʻoe vai ʻe toe tupu ia, \q2 ʻo tupu ai ʻae ngaahi vaʻa ʻo hangē ha ʻakau. \q1 \v 10 Ka ʻoku mate pē ʻae tangata, ʻo fakaʻaʻau ke ʻosi: \q2 ʻio, ʻoku fononga ʻae tangata, pea kofaʻā ia? \q1 \v 11 ‌ʻO hangē ʻoku mole ʻae ngaahi vai mei he tahi, \q2 pea matuʻu ʻo mōmoa ʻae ngaahi vaitafe: \q1 \v 12 ‌ʻOku pehē ʻoku tokoto hifo ʻae tangata, pea ʻikai toetuʻu: \q2 ʻe ʻikai te nau ʻa pē tuʻu mei heʻenau mohe, \q2 kaeʻoua ke mole ʻae ngaahi langi. \b \q1 \v 13 “Taumaiā te ke fufū au ʻi he faʻitoka, \q2 ʻo ke fakafufū au, kaeʻoua ke mole atu ho houhau, \q2 mo ke kotofa hoku ʻaho, ʻo manatuʻi au. \q1 \v 14 Kapau ʻe mate ʻae tangata, ʻe toe moʻui ia? \q2 Ko e ngaahi ʻaho kotoa pē kuo kotofa kiate au te u tatali ai, \q2 kaeʻoua ke hoko hoku liliu. \q1 \v 15 Te ke ui, pea te u talia koe: \q2 he te ke holi ki he ngāue ʻa ho nima. \q1 \v 16 Ka ko eni, kuo ke lau ʻeku ngaahi laka: \q2 ʻikai ʻoku ke vakai ki heʻeku angahala? \q1 \v 17 Kuo fakamaʻu ʻeku kovi ʻi ha tangai, \q2 pea ʻoku ke tuitui ai ʻeku hia. \b \q1 \v 18 “ʻO hangē ʻoku fakaʻaʻau ʻo ngata ʻae moʻunga kuo tō, \q2 pea ʻoku hiki ʻae fuʻu maka mei hono potu. \q1 \v 19 ‌ʻO hangē ʻoku holo ʻe he vai ʻae ngaahi maka: \q2 pea tāfea ʻo mole ʻae ngaahi meʻa ʻoku tupu ʻi he kelekele ʻoe fonua; \q2 ʻoku pehē hoʻo fakaʻauha ʻae ʻamanaki ʻae tangata. \q1 \v 20 ‌ʻOku ke mālohi maʻuaipē kiate ia, pea ʻoku mole ia: \q2 ʻoku ke liliu hono mata mo ke fekau ia ke ʻalu. \q1 \v 21 ‌ʻOku hoko ʻo ongoongo hono ngaahi foha, ka ʻoku ʻikai te ne ʻilo; \q2 pea ʻoku fakavaivai hifo ʻakinautolu, ka ʻoku ʻikai te ne mamata ai. \q1 \v 22 Ka ko hono kakano ʻoku ʻiate ia ʻe langa, \q2 pea ʻe mamahi mo hono laumālie ʻi loto ʻiate ia.” \b \c 15 \cd \it 1 ʻOku valokiʻi ʻa Siope ʻe Elifasi koeʻuhi ko ʻene fai hala ʻi heʻene fakatonuhiaʻi ia ʻe ia. 17 ʻOku ne fakamoʻoni ʻaki ʻae talatupuʻa ʻae taʻefiemālie ʻae kakai angahala.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Elifasi mei Timani, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “He ʻoku taau mo e tangata poto ke lau meʻa vaʻinga, \q2 mo fakapito hono kete ʻaki ʻae matangi hahake? \q1 \v 3 ‌ʻOku taau ʻene leaʻaki ʻae lea taʻeʻaonga? \q2 Pe ko e ngaahi lau ʻe ʻikai te ne lavaʻi ʻaki ha lelei? \q1 \v 4 ‌ʻIo, ʻoku ke liʻaki ʻae manavahē, \q2 pea ke taʻofi ʻae lotu ʻi he ʻao ʻoe ʻOtua. \q1 \v 5 He ʻoku lea ʻaki ʻe ho ngutu ʻa hoʻo angahala, \q2 ka ʻoku ke fili ki he ʻelelo ʻoe fakaoloolo. \q1 \v 6 ‌ʻOku talatalaakiʻi koe ʻe ho ngutu pe ʻoʻou, kae ʻikai ko au: \q2 ʻio, ko ho loungutu pe ʻoʻou ʻoku fakamoʻoni kiate koe. \b \q1 \v 7 “He ko e ʻuluaki tangata koe naʻe fanauʻi? \q2 Pe naʻe fakatupu koe ʻi muʻa ʻi he ngaahi moʻunga? \q1 \v 8 He kuo ke fanongo ʻe koe ki he meʻa fufū ʻae ʻOtua? \q2 Pea ʻoku ke fakangata ʻae poto kiate koe? \q1 \v 9 Ko e hā ʻoku ke ʻilo, ka ʻoku ʻikai te mau ʻilo? \q2 Ko e hā ʻoku ke ʻilo pau, ʻaia ʻoku ʻikai ʻiate kimautolu? \q1 \v 10 ‌ʻOku ʻiate kimautolu ʻae ʻuluhinā mo e kau mātuʻa, \q2 ʻoku motuʻa lahi ʻi hoʻo tamai. \q1 \v 11 He ʻoku siʻi ʻae ngaahi fakafiemālie ʻae ʻOtua kiate koe? \q2 He ʻoku ai ha meʻa fakalilolilo ʻiate koe? \q1 \v 12 Ko e hā ʻoku ʻāvea ai koe ʻe ho loto? \q2 Pea ʻoku lalama ho mata ʻi he hā. \q1 \v 13 Koeʻuhi ʻoku ke fakafoki ho loto ke tuʻu ki he ʻOtua, \q2 pea tuku ke tafe ʻae ngaahi lea ni mei ho ngutu? \q1 \v 14 Ko e hā ʻae tangata, ke pehē ʻoku maʻa ia? \q2 Pe ha taha ʻoku fanauʻi ʻe he fefine, ke pehē ʻoku tonuhia ia? \q1 \v 15 Vakai, ʻoku ʻikai falala siʻi ʻe ia ki heʻene kau māʻoniʻoni; \q2 ʻio, naʻa mo e ngaahi langi ʻoku ʻikai maʻa ia ʻi hono ʻao. \q1 \v 16 Ka ʻe fēfē hono lahi hake ʻoe fakalielia mo e ʻuli ʻoe tangata, \q2 ʻaia ʻoku ne inumia ʻae angahala ʻo hangē ha vai? \b \q1 \v 17 “Te u fakahā kiate koe, fanongo kiate au; \q2 pea ko ia kuo u mamata ai te u fakamatala atu; \q1 \v 18 ‌ʻAia naʻe tala ʻe he kakai poto mei heʻenau ngaahi tamai, \q2 ʻo ʻikai fufū ia: \q1 \v 19 ‌ʻAkinautolu pē naʻe foaki ki ai ʻae fonua, \q2 pea naʻe ʻikai feʻaluʻaki ha muli ʻiate kinautolu. \q1 \v 20 ‌ʻOku langa mamahi ʻae tangata angahala ʻi he ʻaho kotoa pē, \q2 pea ʻoku fufū mei he fakaaoao ʻae lau ʻoe ngaahi taʻu. \q1 \v 21 Ko e ongo fakailifia ʻoku ʻi hono telinga: \q2 ʻi he lolotonga ʻo ʻene monūʻia ʻe hoko kiate ia ʻae fakaʻauha. \q1 \v 22 ‌ʻOku ʻikai ʻamanaki ʻe ia ke ne liu mai mei he fakapoʻuli, \q2 pea ʻoku talia ia ʻe he heletā. \q1 \v 23 ‌ʻOku ʻalu fano pe ia ʻo kumi ʻae mā, ʻo pehē, ‘Ko mā ia?’ \q2 ʻOku ne ʻilo ʻoku ofi ʻae ʻaho ʻoe fakapoʻuli. \q1 \v 24 ‌ʻE fakamanavahēʻi ia ʻe he mamahi mo e feinga; \q2 te na ikuna ia, ʻo hangē ha tuʻi kuo teu ki he tuʻa. \q1 \v 25 He ʻoku ne mafao atu hono nima ki he ʻOtua, \q2 ʻo ne fakamālohi ia ʻo tuʻu ki he Māfimafi. \q1 \v 26 ‌ʻOku ne ʻohofi kiate ia, ʻio, ki hono kia, \q2 ki he ngaahi potu matolu ʻo hono sifa fatafata: \q1 \v 27 Koeʻuhi ʻoku ne fai ke fuʻu pupula hono mata, \q2 pea ne fangapesi ke matolu ʻae ngako ʻi hono ngaahi potu. \q2 \v 28 Ka ʻoku ne nofo ʻi he ngaahi kolo lala, \q2 ʻi he ngaahi fale ʻoku ʻikai nofo ai ha taha, \q2 ʻaia kuo tuʻutuʻuni ko e ngaahi tuʻunga veve. \q1 \v 29 ‌ʻE ʻikai koloaʻia ia, ʻe ʻikai tuʻumaʻu ʻene ngaahi meʻa, \q2 pea ʻe ʻikai te ne faʻa fai ke fakatolonga hono lelei ʻi he fonua. \q1 \v 30 ‌ʻE ʻikai ʻalu ia mei he fakapoʻuli; \q2 ʻe mangia ʻe he afi ʻa hono ngaahi vaʻa, \q2 pea ʻi he mānava ʻo hono fofonga ʻe mole atu ia. \q1 \v 31 Ke ʻoua naʻa falala ia ʻaia kuo kākaaʻi ki he vaʻinga: \q2 ko hono totongi ko e vaʻinga pe. \q1 \v 32 ‌ʻE fakamoʻoni eni ʻi he teʻeki hoko hono ʻaho, \q2 pea ʻe ʻikai maʻuiʻui hono vaʻa. \q1 \v 33 ‌ʻE lulu ʻe ia ke tō hono fuhi kālepi taʻemomoho ʻo hangē pe ko e vaine, \q2 pea te ne fakamokulu hono fisi ʻo hangē pē ko e ʻolive. \q1 \v 34 He koeʻuhi ʻe lala ʻae fakatahaʻanga ʻoe kau angahala, \q2 pea ʻe fakaʻauha ʻe he afi ʻae ngaahi fale naʻe maʻu ʻaki ʻae koloa kovi. \q1 \v 35 ‌ʻOku nau tuʻituʻia ʻi he pauʻu, pea nau fanauʻi ʻae vaʻinga, \q2 pea ʻoku teuteu ʻe honau loto ʻae kākā. \b \c 16 \cd \it 1 ʻOku tauteʻi ʻe Siope ʻa hono kāinga koeʻuhi ko ʻenau taʻeʻofa. 7 ʻOku ne fakamatala ʻae anga ʻoe meʻa mamahi ʻoku ʻiate ia. 17 ʻOku ne fakamoʻoni ki heʻene māʻoniʻoni.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 Kuo lahi ʻae meʻa pehē kuo u fanongo ai: \q2 ko e kau fakafiemālie fakamamahi ʻakimoutolu kotoa pē. \q1 \v 3 ‌ʻE ngata afe ʻae launoa? \q2 Pe ko e hā ʻoku ne tokoniʻi koe ke ke tali? \q1 \v 4 Te u faʻa lea foki ʻeau ʻo hangē pe ko kimoutolu: \q2 ka ne fetongi ʻaki homou laumālie ʻa hoku laumālie, \q2 te u faʻa fokotuʻu lea kiate kimoutolu, \q2 pea te u kalokalo hoku ʻulu kiate kimoutolu. \q1 \v 5 Ka te u tokoniʻi ʻakimoutolu ʻaki hoku ngutu, \q2 pea ko e ueʻi ʻo hoku loungutu ʻe fakafiemālieʻi ʻakimoutolu. \b \q1 \v 6 “Neongo ʻeku lea, ʻoku ʻikai fakasiʻisiʻi ʻeku mamahi: \q2 pea kapau te u taʻofi, ko e hā ʻeku fiemālie ai? \q1 \v 7 Ka ko eni, kuo ne fakakikinaʻi au: \q2 kuo ke fakaʻauha ʻa hoku kāinga kotoa pē. \q1 \v 8 Kuo ke ʻufiʻufi ʻaki au ʻae feʻufeʻu, ko e fakamoʻoni ia: \q2 pea ʻoku ha hake hoku tutue ʻo valoki ki hoku mata. \q1 \v 9 ‌ʻOku ne haehae au ʻi hono houhau, \q2 ʻaia ʻoku fehiʻa kiate au ʻoku ne fengaiʻitaki hono nifo kiate au, \q2 ʻoku matalili ʻa hoku fili kiate au. \q1 \v 10 Kuo nau fakamanga honau ngutu kiate au; \q2 kuo taaʻi manuki au ʻi hoku kouʻahe; \q2 kuo nau fakataha ʻakinautolu kiate au. \q1 \v 11 Kuo tukuange au ʻe he ʻOtua ki he kakai angahala, \q2 pea kuo ne lī au ki he nima ʻoe kakai fai kovi. \q1 \v 12 Ne u fiemālie, ka kuo ne maumauʻi au: \q2 kuo ne kuku foki hoku kia, ʻo laiki au, \q2 ʻo fokotuʻu au ko hono fanaʻanga. \q1 \v 13 ‌ʻOku tuʻu takatakai kiate au ʻene kau tangata fana, \q2 ʻoku ne fahiua hoku konga loto, ʻo ʻikai tuku; \q2 ʻoku ne lilingi hoku ʻahu ki he kelekele. \q1 \v 14 ‌ʻOku ne maumauʻi au ʻaki ʻae tā ki he tā, \q2 ʻoku ne ʻohofia au ʻo hangē pe ha fuʻu tangata lahi. \q1 \v 15 Kuo u tuitui ʻae tauangaʻa ki hoku kili, \q2 ʻo fakaʻuliʻi hoku nifo ʻi he efu. \q1 \v 16 ‌ʻOku kovi hoku mata ʻi he tangi, \q2 pea ʻoku ʻi hoku laumata ʻae malumalu ʻoe mate; \q1 \v 17 Ka ʻoku ʻikai ʻi ha taʻetotonu kuo ʻi hoku nima: \q2 pea ʻoku māʻoniʻoni foki ʻeku lotu. \b \q1 \v 18 “ʻE kelekele, ʻoua naʻa ke ʻuʻufi hoku toto, \q2 pea ʻoua naʻa hao ki ha potu ʻa ʻeku tangi. \q1 \v 19 Ko eni foki, vakai, ʻoku ʻi he langi hoku fakamoʻoni, \q2 pea ko ia ʻoku ne ʻiloʻi au ʻoku ʻi ʻolunga. \q1 \v 20 ‌ʻOku manukiʻi au ʻe hoku ngaahi kāinga: \q2 ka ʻoku lilingi ʻae loʻimata ʻa hoku mata ki he ʻOtua. \q1 \v 21 Taumaiā ke faʻa alea ʻae tangata mo e ʻOtua, \q2 ʻo hangē ko e tangata mo hono kaungāʻapi! \v 22 ‌ʻOka hokosia ʻae ngaahi taʻu siʻi, \q2 te u toki ʻalu ʻi he hala ʻe ʻikai te u foki mei ai. \b \c 17 \cd \it 1 ʻOku liliu ʻa Siope mei he tangata ki he ʻOtua. 6 ʻOku ofo ʻae kakai māʻoniʻoni ʻi he anga taʻeʻofa ʻae kau tangata ki he kakai ʻoku mamahi, ka ʻoku ʻikai te nau vaivai ai. 11 ʻOku ʻikai ʻi he moʻui ni ʻa ʻene ʻamanaki, ka ʻi he mate.\it* \q1 \v 1 “ʻOku ʻeho ʻeku mānava, \q2 kuo ʻosi hoku ngaahi ʻaho, \q2 ʻoku tali ʻae ngaahi luo kiate au. \q1 \v 2 ‌ʻIkai ʻoku ʻiate au ʻae kau manuki? \q2 Pea ʻikai ʻoku nofomaʻu ʻi hoku ʻao ʻenau ʻahiʻahi kovi? \b \q1 \v 3 “Ko eni, ke tuku hifo, ke ai haʻaku fakamoʻoni meiate koe; \q2 ko hai ia te ma tā nima mo au? \q1 \v 4 He kuo ke fufū honau loto mei he ʻilo: \q2 ko ia ʻe ʻikai ai te ke hakeakiʻi ʻakinautolu. \q1 \v 5 Ko ia ʻoku ne lea lapu ki hono kāinga, \q2 ʻe vaivai ʻae mata ʻo ʻene fānau ʻaʻana. \q1 \v 6 “Kuo ne tuku au ko e taukaeʻanga ʻoe kakai; \q2 ka naʻaku tatau muʻa mo e meʻa faiva. \q1 \v 7 Kuo nenefu hoku mata ko e meʻa ʻi he mamahi, \q2 pea ko e ata pe ʻa hoku kupuʻi sino kotoa pē. \q1 \v 8 ‌ʻE ofo ʻae kakai angatonu ʻi he meʻa ni, \q2 pea ko e taʻeangahala te ne ueʻi ia ki he mālualoi. \q1 \v 9 ‌ʻE fakakukafi foki ʻae māʻoniʻoni ʻi hono hala, \q2 pea ko ia ʻoku nima maʻa ʻe fakahoko ʻe ia ʻae mālohi ki he mālohi. \q1 \v 10 Ka ko kimoutolu kotoa pē, mou foki ʻo ʻalu: \q2 he ʻoku ʻikai te u faʻa ʻilo ha taha ʻoku poto ʻiate kimoutolu. \q1 \v 11 Kuo ʻosi hoku ngaahi ʻaho, kuo motuhi ʻeku ngaahi tuʻutuʻuni, \q2 ʻio, ʻaia naʻaku loto ki ai. \q1 \v 12 ‌ʻOku nau liliu ʻae pō ko e ʻaho: \q2 ʻoku fuonounou ʻae maama ko e meʻa ʻi he fakapoʻuli. \q1 \v 13 Kapau te u tatali, ko hoku fale ʻae faʻitoka pē: \q2 kuo ngaohi hoku mohenga ʻi he fakapoʻuli. \q1 \v 14 Kuo u pehē ki he popo, ‘Ko ʻeku tamai koe:’ \q2 pea ki he kelemutu, ‘Ko ʻeku faʻē,’ mo ‘hoku tuofefine.’ \q1 \v 15 Pea kofaʻā eni ʻa ʻeku ʻamanaki lelei? \q2 ʻIo, ko ʻeku ʻamanaki lelei, ko hai te ne mamata ki ai? \q1 \v 16 ‌ʻE ʻalu hifo ia ki he ngaahi tāpuni ʻoe luo, \q2 ʻoka tau ka mālōlō fakataha ʻi he efu. \b \c 18 \cd \it 1 ʻOku valoki ʻa Siope ʻe Pilitati koeʻuhi ko ʻene fai noa mo ʻene taʻefaʻakātaki. 5 Ko e ngaahi meʻa fakamamahi ʻoe kau angahala.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Pilitati mei Suaa, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻE fēfē hono fuoloa pea ke fakangata ʻae lea? \q2 Tokanga, pea te mau toki lea. \q1 \v 3 Ko e hā kuo lau ai ʻakimautolu ko e fanga manu, \q2 pea lau ko e ʻuli ʻi ho ʻao? \q1 \v 4 ‌ʻOku ne haehae ia ʻe ia pe ʻi heʻene ʻita: \q2 ʻe liʻaki ʻa māmani koeʻuhi ko koe? \q2 Pea ʻe hiki ʻae fuʻu makatuʻu mei hono potu? \b \q1 \v 5 “Ko e moʻoni, ʻe tāmateʻi ʻae maama ʻoe angahala, \q2 pea ʻe ʻikai ulo ʻae kalofiama ʻo ʻene afi. \q1 \v 6 ‌ʻE fakapoʻuli ʻae maama ʻi hono fale, \q2 pea ʻe tāmateʻi ʻa ʻene maama fakataha mo ia. \q1 \v 7 ‌ʻE fakaʻapiʻapi ʻae lakaʻanga ʻo hono mālohi, \q2 pea ʻe lī ki lalo ia ʻe heʻene fakakaukau ʻaʻana. \q1 \v 8 He ko hono kauvaʻe ʻoʻona kuo ne lī ia ki he kupenga, \q2 pea ʻoku ne ʻeveʻeva ʻi he funga tauhele. \q1 \v 9 ‌ʻE moʻua ia ʻe he hele ʻi hono muivaʻe, \q2 pea ʻe ikuna ia ʻe he kaihaʻa. \q1 \v 10 Kuo ʻai ʻae tauhele kiate ia ʻi he kelekele, \q2 mo e sokitanu kiate ia ʻi he hala. \q1 \v 11 ‌ʻE fakamanavahēʻi ia ʻe he ngaahi meʻa fakailifia mei he potu kotoa pē, \q2 pea ʻe fakaveʻevave ia. \q1 \v 12 ‌ʻE kai ʻe he fiekaia ʻa hono mālohi, \q2 pea ʻe tali ofi ʻae fakaʻauha ki hono vakavaka. \q1 \v 13 ‌ʻE fakaʻauha ʻe ia ʻae mālohi ʻo hono sino: \q2 ʻio, ko e ʻuluaki fānau ʻoe mate te ne fakaʻauha ʻene mālohi. \q1 \v 14 ‌ʻE lī kituʻa mei hono fale ʻa hono falalaʻanga, \q2 pea ko ia ʻe ʻomi ia ki he tuʻi ʻoe fakailifia. \q1 \v 15 ‌ʻE nofo ia ʻi hono fale, he ʻoku ʻikai ʻoʻona ia: \q2 ʻe tūtuuʻi ki hono ʻapi ʻae sulifa. \q1 \v 16 ‌ʻE mōmoa mei lalo hono ngaahi aka, \q2 pea ʻe motuhi mei ʻolunga ʻa hono vaʻa. \q1 \v 17 Ko hono manatuʻi ʻe ʻauha mei he fonua, \q2 pea ʻe ʻikai hano hingoa ʻi he hala. \q1 \v 18 ‌ʻE kapusi ia mei he maama ki he poʻuli, \q2 pea ʻe tulia ia mei he māmani. \q1 \v 19 ‌ʻE ʻikai maʻu ʻe ia ha foha pe mokopuna ʻi hono kakai, \q2 ʻe ʻikai toe ha niʻihi ʻi hono ngaahi fale. \q1 \v 20 Ko kinautolu ʻe muimui ʻiate ia te nau ofo ki hono ʻaho, \q2 ʻo hangē ko e ilifia ʻanautolu naʻa nau feangai. \q1 \v 21 Ko e moʻoni ʻoku pehē pe ʻae ngaahi nofoʻanga ʻoe angahala, \q2 pea ko eni ʻae potu ʻo ia ʻoku taʻeʻiloʻi ʻae ʻOtua.” \c 19 \cd \it 1 ʻOku lāunga ʻa Siope ki he angakovi ʻa hono kāinga, pea fakahā ʻoku lahi ʻae meʻa mamahi ʻiate ia ke fakatupu ai ʻenau angakovi. 21 ʻOku ne kole ʻae ʻaloʻofa. 25 ʻOku ne tui ki he toetuʻu.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 ‌ʻE fēfē hono fuoloa mo hoʻomou fakafiuʻi hoku laumālie, \q2 mo lailaiki ʻaki au ʻae ngaahi lea. \q1 \v 3 Ko hono liunga hongofulu eni mo hoʻomou manukiʻi au: \q2 pea ʻoku ʻikai te mou mā ʻi hoʻomou fai ʻo hangē ko e kau muli kiate au. \q1 \v 4 Pea kapau moʻoni kuo u hē, \q2 ʻoku ʻiate au pe ʻeku hē. \q1 \v 5 Pea kapau moʻoni te mou fai fielahi kiate au, \q2 pea talatalaakiʻi au ʻaki hoku manukiaʻanga: \q1 \v 6 Mou ʻilo eni, kuo fulihi au ʻe he ʻOtua, \q2 pea ne kāpui au ʻaki hono kupenga. \b \q1 \v 7 “Vakai, ʻoku ou tangi koeʻuhi ko e fakamālohi, ka ʻoku ʻikai ongoʻi au: \q2 ʻoku ou tangi kalanga ka ʻoku ʻikai ha fakamaau. \q1 \v 8 Kuo ne feleʻi hoku hala ke ʻoua naʻaku ʻalu, \q2 pea kuo ne ʻai ʻae fakapoʻuli ʻi hoku ngaahi hala. \q1 \v 9 Kuo ne fakamasivaʻi au ʻi hoku nāunau, \q2 pea kuo ne toʻo ʻae tatā mei hoku ʻulu. \q1 \v 10 Kuo ne fakaʻauhaʻi au mei he potu kotoa pē, pea kuo u mole: \q2 pea kuo ne taʻaki ʻeku ʻamanaki ʻo hangē ha ʻakau. \q1 \v 11 Kuo ne tutu foki ʻa hono houhau kiate au, \q2 pea ʻoku ne lauʻi au ko e taha ʻo hono ngaahi fili. \q1 \v 12 ‌ʻOku fakataha ʻene ngaahi kautau, \q2 ʻonau keli takatakai ʻiate au, \q2 pea nofo fakatakamilo ʻi hoku fale. \b \q1 \v 13 “Kuo ne fakamamaʻo atu hoku kāinga ʻiate au, \q2 pea ko ʻeku ngaahi kaumeʻa ʻoku mahuʻi ʻaupito meiate au. \q1 \v 14 Kuo mahuʻi hoku ngaahi kāinga ʻiate au, \q2 pea kuo fakangalongaloʻi au ʻe hoku ngaahi kāinga feʻofoʻofani. \q1 \v 15 Ko kinautolu ʻoku nofo ʻi hoku fale, mo ʻeku kau kaunanga, ʻoku nau lau au ko e muli, \q2 ko e taha kehe au ʻi honau ʻao. \q1 \v 16 Naʻaku ui ki heʻeku tamaioʻeiki, ka naʻe ʻikai te ne tali; \q2 ne u fakakolekole ʻaki hoku ngutu ki ai. \q1 \v 17 Kuo fakalielia ʻa ʻeku mānava ki hoku uaifi, \q2 neongo ʻa ʻeku fakakolekole koeʻuhi ko e fānau ʻa hoku sino ʻoʻoku. \q1 \v 18 ‌ʻIo, naʻe manukiʻi au ʻe he fānau iiki, \q2 ʻoku ou tuʻu hake pea nau lauʻikoviʻi au. \q1 \v 19 Kuo fehiʻa kiate au ʻa hoku ngaahi kāinga feʻofoʻofani kotoa pē, \q2 pea ko kinautolu ne u ʻofa ki ai kuo liliu ʻo angatuʻu kiate au. \q1 \v 20 ‌ʻOku piki hoku ngaahi hui ki hoku kili ʻo hangē ko hoku kakano, \q2 pea kuo u hao mo e kili ʻo hoku kau nifo. \q1 \v 21 “ʻOfa mai kiate au, ʻofa mai kiate au, ʻakimoutolu ko hoku kāinga; \q2 he kuo ala kiate au ʻae nima ʻoe ʻOtua. \q1 \v 22 Ko e hā ʻoku mou fakatanga ai au ʻo hangē ko e ʻOtua, \q2 pea mou taʻefiu ʻi hoku kakano? \b \q1 \v 23 “Taumaiā kuo tohi ʻa ʻeku ngaahi lea! \q2 Taumaiā kuo tohi ia ʻi ha tohi! \q1 \v 24 Koeʻuhi ke tohi tongi ia ʻaki ʻae peni ukamea mo e pulu, \q2 ʻi he maka ke taʻengata! \q1 \v 25 He ʻoku ou ʻilo ʻoku moʻui ʻa hoku Huhuʻi, \q2 pea ʻe tuʻu ia ʻi māmani ʻi he ʻaho fakamui. \q1 \v 26 Pea ka ʻosi hoku kili pea maumau hoku sino, \q2 ka te u mamata ʻi hoku kakano ki he ʻOtua: \q1 \v 27 ‌ʻAia te u mamata ki ai maʻaku, \q2 pea ʻe vakai ki ai ʻa hoku mata, pea ʻikai ha taha kehe; \b \q1 “Neongo ʻae ʻauha ʻa hoku ngaahi kupuʻi sino ʻiate au. \q1 \v 28 Ka ʻe lelei hoʻomou pehē, ‘Ko e hā ʻoku tau fakatanga ai ia?’ \q2 He ʻoku ʻiate au ʻae tefito ʻoe meʻa lelei. \q1 \v 29 Ke manavahē ʻakimoutolu ki he heletā: \q2 he ʻoku ʻomi ʻe he ʻita ʻae ngaahi tautea ʻoe heletā, \q2 koeʻuhi ke mou ʻilo ʻoku ai ʻae fakamaau.” \c 20 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Sofaa ʻae anga ʻoe angahala, mo honau tofiʻa.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki pehēange ʻe Sofaa mei Neama, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “Ko e moʻoni ʻoku langaʻi au ʻe heʻeku ngaahi mahalo ke u tali, \q2 ko ia ʻoku ou fakatoʻotoʻo ai. \q1 \v 3 Kuo u fanongo ki he tautea ʻo ʻeku manuki, \q2 pea ko e laumālie ʻo ʻeku ʻilo ʻoku langaʻi au ke u tali. \q1 \v 4 ‌ʻIkai te ke ʻilo eni mei muʻa, \q2 talu hono tuku ʻoe tangata ʻi māmani, \q1 \v 5 Koeʻuhi ʻoku fuonounou ʻae nekeneka ʻoe angahala, \q2 pea ko e fiefia ʻae mālualoi ʻoku ʻi he kemo pe taha? \q1 \v 6 Neongo ʻae aʻu hake ki he langi ʻa hono ongolelei, \q2 pea ʻasi hake hono ʻulu ki he ngaahi ʻao; \q1 \v 7 Ka ʻe ʻauha ia ʻo taʻengata ʻo hangē pe ko ʻene meʻa kovi ʻaʻana: \q2 ko kinautolu naʻe mamata ki ai te nau pehē, ‘Kofaʻā ia?’ \q1 \v 8 ‌ʻE puna atu ia ʻo hangē ha misi, pea ʻe ʻikai ʻilo ia: \q2 ʻio, ʻe tuli atu ia ʻo hangē ko ha meʻa ʻoku hā mai ʻi he pō. \q1 \v 9 Ko e mata foki naʻe mamata ki ai ʻe ʻikai toe mamata ai; \q2 pea ʻe ʻikai toe ʻilo ia ʻe hono potu. \q1 \v 10 ‌ʻE kumi ʻe heʻene fānau ke fakafiemālieʻi ʻae masiva, \q2 pea ʻe toe ʻatu ʻe hono nima ʻenau ngaahi meʻa. \q1 \v 11 ‌ʻOku fonu hono ngaahi hui \add ʻi he angahala \add*ʻo ʻene kei siʻi, \q2 pea ʻe takoto mo ia ʻi he efu. \b \q1 \v 12 “Neongo ʻoku melie ʻi hono ngutu ʻae fai kovi, \q2 pea ne fufū ia ʻi hono lalo ʻelelo: \q1 \v 13 Neongo ʻene mamae ki ai, ʻo ʻikai liʻaki; \q2 kae maʻu pe ʻi hono loto ngutu: \q1 \v 14 ‌ʻE liliu ʻene meʻakai ʻi hono kete, \q2 ʻe hoko ia ko e ʻahu ʻoe fanga ngata fekai ʻi loto ʻiate ia. \q1 \v 15 Kuo ne folo hifo ʻae koloa, ka te ne toe lua ʻaki hake ia: \q2 ʻe lī ia ʻe he ʻOtua mei hono kete. \q1 \v 16 ‌ʻE mimisi ʻe ia ʻae kona ʻoe fanga ngata fekai: \q2 ʻe teʻia ia ʻe he ʻelelo ʻoe ngata fekai. \q1 \v 17 ‌ʻE ʻikai mamata ia ki he ngaahi vai, \q2 ko e ngaahi vai lahi, mo e ngaahi vaitafe ʻoe meʻa huʻamelie mo e pota. \q1 \v 18 ‌ʻE toe ʻatu ʻe ia ʻae fua ʻo ʻene ngāue, pea ʻe ʻikai folo hifo: \q2 pea ʻe ʻikai fiefia ia ʻi he lahi fau ʻo ʻene koloa. \q1 \v 19 Koeʻuhi kuo ne taʻomia mo liʻaki ʻae masiva; \q2 kuo ne toʻo fakamālohi ʻae fale naʻe ʻikai ke ne langa; \b \q1 \v 20 “Ko e moʻoni ʻe ʻikai te ne ongoʻi ʻae fiemālie ʻi hono loto, \q2 ʻe ʻikai te ne faʻa maʻu ʻaia kuo ne holi ki ai. \q1 \v 21 ‌ʻE ʻikai toe ʻene meʻa kai; \q2 ko ia ʻe ʻikai ʻamanaki ʻe ha taha ki haʻane meʻa. \q1 \v 22 ‌ʻI he lahi ʻo ʻene maʻumeʻa ʻe masiva ai ia; \q2 ʻe hoko kiate ia ʻae nima ʻoe angakovi kotoa pē. \q1 \v 23 ‌ʻI heʻene teu ke fakapito hono kete, ʻe lī kiate ia ʻe he ʻOtua ʻae mālohi ʻo hono houhau, \q2 pea fakaʻauha ia kiate ia lolotonga ʻene kai. \q1 \v 24 ‌ʻE puna ia mei he meʻa tau ukamea, \q2 ka ʻe fanaʻi ia ke ʻasi ʻe he kaufana ukamea. \q1 \v 25 ‌ʻE unuhi ia, pea ʻasi ʻi hono sino; \q2 ʻio, ʻoku haʻu mei hono ʻahu ʻae heletā ngingila, \q2 ʻoku ʻiate ia ʻae ngaahi ilifia. \q1 \v 26 Ko e ngaahi fakapoʻuli kotoa pē kuo fufū ʻi hono ngaahi potu fakalilolilo: \q2 ʻe fakaʻauha ia ʻe he afi taʻetapili; \q2 ʻe hoko ʻae kovi kiate ia ʻoku toe ʻi hono ʻapi. \q1 \v 27 ‌ʻE fakahā ʻe he langi ʻa ʻene fai kovi, \q2 pea ʻe tuʻu hake ki ai ʻae fonua. \q1 \v 28 Ko e koloa ʻo hono fale ʻe mole, \q2 pea tafe atu ʻi he ʻaho ʻo hono houhau. \q1 \v 29 Ko e ʻinasi eni ʻoe tangata angahala mei he ʻOtua, \q2 mo e tufakanga kuo tuʻutuʻuni maʻana ʻe he ʻOtua.” \c 21 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Siope ʻoku totonu ʻene mamahi ʻi he fakamaau ki ai ʻae kakai. 7 ʻOku monūʻia ʻae angahala ʻi he ʻaho niʻihi, ka ʻoku nau manuki ki he ʻOtua. 16 Ka ʻoku ʻilongofua ʻenau malaʻia ʻi he ʻaho niʻihi. 22 ʻOku tatau ʻi he mate ʻae kakai fiemālie mo e taʻefiemālie. 27 ʻE fakamaau ʻae angahala ʻi he maama ʻe haʻu.\it* \p \v 1 Ka naʻe tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “Fakafanongo lelei ki heʻeku lea, \q2 pea ko hoʻomou fakafiemālie eni. \q1 \v 3 Mou kātaki, kau lea atu; \q2 pea hili ʻeku lea, fai pe hoʻomou manuki. \q1 \v 4 ‌ʻOiauē, he ʻoku ou liunga ki he tangata? \q2 Pea ka ne ko ia, ko e hā nai ʻe ʻikai mamahi ai hoku laumālie? \q1 \v 5 Tokanga mai, pea mou ofo, \q2 pea ʻai homou nima ki homou ngutu. \q1 \v 6 ‌ʻIo, ʻi heʻeku fakamanatu ʻoku ou manavahē ʻaupito, \q2 pea ʻoku puke ʻa hoku kakano ʻe he tetetete. \b \q1 \v 7 “Ko e hā ʻoku moʻui ai ʻae angakovi, \q2 ʻo hoko ʻo motuʻa, ʻio, pea lahi ʻi he mālohi? \q1 \v 8 Kuo fakatuʻumaʻu honau hako fakataha mo kinautolu, \q2 pea mo ʻenau fānau ʻi honau ʻao. \q1 \v 9 ‌ʻOku malu honau fale mei he manavahē, \q2 pea ʻoku ʻikai ʻiate kinautolu ʻae meʻa tā ʻae ʻOtua. \q1 \v 10 ‌ʻOku fakatauʻi ʻe heʻenau pulu tangata ʻo touʻia taʻehala; \q2 ʻoku fānau ʻenau pulu fefine ʻo taʻetōhonoʻuhiki. \q1 \v 11 ‌ʻOku nau tuku atu ʻenau fānau ʻo hangē ko e fanga sipi, \q2 pea ʻoku meʻe hopohopo ʻenau fānau. \q1 \v 12 ‌ʻOku nau toʻo hake ʻae kihiʻi lali mo e haʻape, \q2 pea nau fiefia ʻi he leʻo ʻoe meʻa ifi. \q1 \v 13 ‌ʻOku nau fakaʻosi honau ngaahi ʻaho ʻi he fakafiemālie, \q2 pea fakafokifā pe ʻoku nau ʻalu hifo ki he faʻitoka. \q1 \v 14 Ko ia ʻoku nau pehē ai ki he ʻOtua, ‘ʻAlu ʻiate kimautolu, \q2 he ʻoku ʻikai te mau holi ke ʻilo ho ngaahi hala. \q1 \v 15 Ko hai ʻae Māfimafi, ke pehē ke mau tauhi ia? \q2 Pea ko e hā ʻae totongi te mau maʻu, ʻo kapau te mau lotu ki ai?’ \q1 \v 16 Vakai, ʻoku ʻikai ʻi honau nima ʻenau monūʻia: \q2 ʻoku mamaʻo ʻiate au ʻae fakakaukau ʻoe angahala. \b \q1 \v 17 “ʻOku liunga fiha ʻae tāmateʻi ʻoe maama ʻae angahala? \q2 Mo e hoko ʻenau fakaʻauha kiate kinautolu? \q2 ʻoku tufaki ʻe he ʻOtua ʻae ngaahi mamahi ʻi hono houhau. \q1 \v 18 ‌ʻOku nau tatau mo e tefitoʻi kaho ʻi he mata ʻoe matangi, \q2 pea hangē ko e kafukafu ʻoku ʻave ʻe he afi. \q1 \v 19 ‘ʻOku hili ʻe he ʻOtua ʻa ʻene angahala ki heʻene fānau:’ \q2 ʻoku ne totongi kiate ia, pea te ne ʻilo ia. \q1 \v 20 ‌ʻE mamata ʻe hono mata ki hono fakaʻauha, \q2 pea ʻe inu ia ʻi he houhau ʻoe Māfimafi. \q1 \v 21 He ko e hā ʻene fiemālie ʻi hono fale ʻamui ʻiate ia, \q2 ʻoka tuʻu ua mālie ʻae lau ʻo hono ngaahi māhina? \b \q1 \v 22 “ʻE akonakiʻi ʻe ha taha ʻae ʻOtua ke ʻilo? \q2 He ʻoku ne fakamaau ʻe ia ʻakinautolu ʻoku māʻolunga. \q1 \v 23 ‌ʻOku mate ha tokotaha lolotonga ʻene mālohi lahi, \q2 mo ʻene nofo tofu pe mo fiemālie. \q1 \v 24 ‌ʻOku fonu hono sino ʻi he ngako, \q2 pea lolololo hono ngaahi hui ʻi he uho. \q1 \v 25 Pea ʻoku mate ha tokotaha ʻi he mamahi lahi ʻo hono laumālie, \q2 pea ʻikai ʻaupito haʻane kai ʻe fiemālie ai. \q1 \v 26 Te na tokoto tatau pe ʻi he efu, \q2 pea ʻe ʻuʻufi ʻakinaua ʻe he fanga kelemutu. \b \q1 \v 27 “Vakai, ʻoku ou ʻilo hoʻomou ngaahi mahalo, \q2 mo e ngaahi filioʻi kovi ʻoku mou mahalo ʻaki kiate au. \q1 \v 28 He ʻoku mou pehē, ‘Kofaʻā ʻae fale ʻoe ʻeiki? \q2 Pea kofaʻā ʻae ngaahi nofoʻanga ʻoe kakai angahala?’ \q1 \v 29 ‌ʻIkai kuo mou ʻeke kiate kinautolu ʻoku feʻaluʻaki ʻi he hala? \q2 Pea ʻikai ʻoku mou ʻilo ʻenau ngaahi tala, \q1 \v 30 ‌ʻAia kuo tuku tolonga ʻae angahala ki he ʻaho ʻoe fakaʻauha? \q2 ʻE taki atu ʻakinautolu ki he ʻaho ʻoe houhau. \q1 \v 31 Ko hai te ne fakahā hono hala ki hono mata? \q2 Pea ʻe totongi ʻe hai kiate ia ʻae meʻa kuo ne fai? \q1 \v 32 Ka ʻe ʻomi ia ki he faʻitoka, \q2 ʻe nofomaʻu ia ʻi he fonualoto. \q1 \v 33 ‌ʻE melie kiate ia ʻae ngaahi tutuʻanga kelekele ʻoe luo, \q2 pea ʻe fusi kiate ia ʻae kakai kotoa pē, \q2 ʻo hangē ko e taʻefaʻalaua ʻae kakai naʻe muʻa ʻiate ia. \q1 \v 34 Pea ka kuo pehē, pea ko e hā ʻoku mou fakafiemālie taʻeʻaonga kiate au, \q2 kae vakai ʻoku ai ʻae loi ʻi hoʻomou ngaahi lea?” \c 22 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Elifasi ʻoku ʻikai ʻaonga ki he ʻOtua ʻae angalelei ʻae tangata. 5 ʻOku ne talakoviʻi ʻa Siope kuo hala ia. 21 ʻOku ne enginaki ia ke fakatomala kae ʻilo ʻae ʻaloʻofa.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Elifasi mei Timani, ʻo ne pehē, \v 2 ‘ʻE faʻa ʻaonga ʻae tangata ki he ʻOtua,’ \q2 ʻo hangē ʻoku ʻaonga ʻaia ʻoku poto kiate ia pe? \q1 \v 3 He ʻoku ʻaonga ki he Māfimafi ʻa hoʻo māʻoniʻoni? \q2 Pe ʻaonga ki ai ʻa hoʻo fakahaohaoa ho ngaahi ʻaluʻanga? \q1 \v 4 He te ne tautea koe ko ʻene manavahē kiate koe? \q2 Te ne fai koā mo koe ʻae fakamaau? \q1 \v 5 ‌ʻIkai ʻoku lahi ʻaupito hoʻo angahala? \q2 Pea taʻengata mo hoʻo ngaahi hia? \q1 \v 6 He kuo ke maʻu taʻetotonu ʻae totongi mei ho kāinga, \q2 pea kuo ke faʻao mei he telefua honau kofu. \q1 \v 7 Naʻe ʻikai te ke fakainua ʻae vaivai ʻaki ʻae vai, \q2 pea kuo ke taʻofi ʻae mā mei he fiekaia. \q1 \v 8 Ka naʻe ʻoe tangata mālohi ʻae fonua; \q2 pea nofo ai ʻae tangata ongoongolelei. \q1 \v 9 Kuo ke fekau atu taʻehameʻa ʻae kau fefine kuo mate honau husepāniti, \q2 pea kuo fesiʻi ʻae nima ʻoe kau tamai mate. \q1 \v 10 Ko ia kuo kāpui ai koe ʻe he ngaahi tauhele, \q2 pea ke puputuʻu ʻi he manavahē kuo fakafokifā; \q1 \v 11 Pea ko e fakapoʻuli ke ʻoua naʻa ke mamata, \q2 pea ʻufiʻufi koe ʻe he ngaahi vai lahi. \b \q1 \v 12 “ʻIkai ʻoku ʻi he langi ʻi ʻolunga ʻae ʻOtua? \q2 Pea ke vakai ki hono māʻolunga faufau ʻoe ngaahi fetuʻu lahi! \q1 \v 13 Ka ke pehē ʻe koe, ‘ʻOku ʻilo fēfē ʻe he ʻOtua? \q2 Pea ʻe faʻa fakamaau ʻe ia ʻi he loto ʻao fakapoʻuli? \q1 \v 14 Ko e ʻufiʻufi kiate ia ʻae ngaahi ʻao matolu, ʻaia ʻoku ʻikai te ne mamata ai; \q2 pea ʻoku hāʻele pe ia ʻi he hāʻeleʻanga ʻi he langi.’ \q1 \v 15 He kuo ke fakaʻilongaʻi ʻe koe ʻae hala motuʻa, \q2 naʻe fou ai ʻae kakai angahala? \q1 \v 16 ‌ʻAkinautolu naʻe tuʻusi hifo ʻi he teʻeki hoko honau kuonga, \q2 ʻakinautolu naʻe lōmaki honau tuʻunga ʻaki ʻae vai: \q1 \v 17 ‌ʻAkinautolu naʻe pehē ki he ʻOtua, ‘ʻAlu ʻiate kimautolu:’ \q2 pea, ‘Ko e hā ʻe faʻa fai ʻe he Māfimafi maʻanautolu?’ \q1 \v 18 Ka naʻa ne fakapito ʻaki ʻae ngaahi meʻa lelei honau ngaahi fale: \q2 ka ʻoku mamaʻo ʻiate au ʻae fakakaukau ʻoe angahala. \q1 \v 19 ‌ʻOku mamata ki ai ʻae māʻoniʻoni, pea fiefia: \q2 pea ʻoku kata manuki kiate kinautolu ʻe he taʻeangahala. \q1 \v 20 ‘Koeʻuhi naʻe ʻikai tuʻusi ʻetau koloa, \q2 ka ko honau toe ʻoku fakaʻauha ʻe he afi.’ \b \q1 \v 21 “Fai ke ke ʻiloʻi ia, pea ke melino: \q2 pea ko ia ʻe hoko ai ʻae lelei kiate koe. \q1 \v 22 ‌ʻOku ou kole kiate koe, ke ke maʻu ʻae fono mei hono ngutu, \q2 pea ke faʻo ki ho loto ʻa ʻene ngaahi folofola. \q1 \v 23 Kapau te ke tafoki ki he Māfimafi, ʻe langa hake koe, \q2 pea te ke tukuange ke mamaʻo ʻae hia mei ho ngaahi fale. \q1 \v 24 Pea te ke toki fokotuʻu ʻae koloa ʻo hangē ko e efu, \q2 mo e koula ʻo Ofeli ʻo hangē ko e ngaahi maka teka ʻoe tafeʻanga vai. \q1 \v 25 ‌ʻIo, ʻe hoko ʻae Māfimafi ko ho fakaū, \q2 pea te ke maʻu ʻo lahi ʻae siliva. \q1 \v 26 He te ke toki fiefia ʻi he Māfimafi, \q2 pea hanga hake ho mata ki he ʻOtua. \q1 \v 27 Te ke fai haʻo lotu kiate ia, pea te ne ongoʻi koe, \q2 pea te ke fai hoʻo ngaahi fuakava. \q1 \v 28 Te ke tuʻutuʻuni foki ha meʻa, pea ʻe fakamoʻoni ia kiate koe: \q2 pea ʻe ulo ʻae maama ki ho ngaahi hala. \q1 \v 29 ‌ʻOka ai ha tōkilalo, te ke toki pehē, ‘ʻOku ai ʻae hakeakiʻi;’ \q2 pea ʻe fakamoʻui ʻe ia ʻae angavaivai. \q1 \v 30 ‌ʻE fakahaofi ʻe ia ʻae fonua motu ʻoe taʻeangahala: \q2 pea ʻoku hao ia ʻi he māʻoniʻoni ʻo ho nima.” \c 23 \cd \it 1 ʻOku holi ʻa Siope ke haʻu ki he ʻao ʻoe ʻOtua, 6 ʻI he loto falala ki heʻene ʻaloʻofa. 8 ʻOku taʻehāmai ʻae ʻOtua, ka ʻoku ne ʻafioʻi ʻa ʻetau faianga. 11 Ko e māʻoniʻoni ʻa Siope. 13 ʻOku tuʻumaʻu ʻae tuʻutuʻuni ʻae ʻOtua.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻOku kona ʻaupito ʻa ʻeku mamahi, \q2 ʻio, ʻi he ʻaho ni: pea mamafa lahi hoku tā ʻi heʻeku faʻa toʻe. \q1 \v 3 Taumaiā ke u ʻilo ʻae potu te u maʻu ai ia! Ke u aʻu atu ki hono nofoʻanga! \q1 \v 4 Te u fakamatala ʻeku meʻa ʻi hono ʻao, \q2 ʻo fakafonu hoku ngutu ʻaki ʻae ngaahi lea fakamamafa. \q1 \v 5 Te u ʻilo ai ʻae ngaahi lea te ne tali ʻaki au, \q2 pea u faʻa ʻilo ʻaia te ne lea ʻaki mai kiate au. \q1 \v 6 He te ne fai mo au ʻaki hono mālohi lahi? \q2 ʻIkai: ka te ne ʻai ʻae mālohi kiate au. \q1 \v 7 ‌ʻE faʻa alea ai mo ia ʻae māʻoniʻoni; \q2 pea ʻe fakamoʻui taʻengata ai au mei hoku fakamaau. \b \q1 \v 8 “Vakai, ʻoku ou ʻalu atu, ka ʻoku ʻikai ʻi ai ia; \q2 pea ʻoku ou foki mai, kae ʻikai te u ʻiloʻi ia: \q1 \v 9 Ki he toʻohema, ʻoku ne ngāue ai, kae ʻikai te u sio ki ai: \q2 pea ʻoku ne fufū ia ʻi he toʻomataʻu, ke ʻoua naʻaku ʻilo ia: \q1 \v 10 Ka ʻoku ne ʻilo ʻae hala ʻoku ou ʻalu ai: \q2 pea ka ʻosi ʻene ʻahiʻahiʻi au, te u hao mai ʻo hangē ko e koula. \q1 \v 11 Kuo puke maʻu ʻe hoku vaʻe ki hono lakaʻanga, \q2 pea kuo u ʻalu ʻi hono hala, ʻo ʻikai afe. \q1 \v 12 Pea naʻe ʻikai te u foki mai mei he fekau ʻa hono fofonga: \q2 kuo u fufū ʻi hoku loto ʻae ngaahi lea ʻa hono fofonga. \q1 \v 13 Ka ʻoku pehē ai pe ia pea ko hai te ne liliu ia? \q2 Pea ko ia ʻoku tokanga ki ai hono finangalo, ʻe fai pē ʻe ia. \q1 \v 14 He te ne fakakakato hoku ʻinasi kuo tuʻutuʻuni: \q2 pea ʻoku lahi ʻae meʻa pehē ʻiate ia. \q1 \v 15 Ko ia ʻoku ou manavahē ai ʻi hono ʻao: \q2 pea kau ka fakakaukau, ʻoku ou ilifia kiate ia. \q1 \v 16 He ʻoku fakamolū hoku loto ʻe he ʻOtua, \q2 pea ʻoku fakamamahiʻi au ʻe he Māfimafi: \q1 \v 17 Koeʻuhi naʻe ʻikai tuʻusi au ʻi he teʻeki hoko ʻae fakapoʻuli, \q2 ʻo ʻikai ʻufiʻufi ʻe ia ʻae poʻuli mei hoku mata. \b \c 24 \cd \it 1 ʻOku taʻetautea ʻae angahala ʻi he ʻaho niʻihi. 17 Pea ʻoku ai ʻae fakamaau fufū ki he angahala.\it* \q1 \v 1 “Ko e meʻa ʻi he ʻikai lilo ʻae ngaahi kuonga mei he Māfimafi, \q2 ko e hā ʻoku ʻikai mamata ai ki hono ngaahi ʻaho ʻekinautolu ʻoku nau ʻiloʻi ia? \q1 \v 2 ‌ʻOku hiki ʻe he niʻihi ʻae ngaahi fakangatangata ʻoe fonua; \q2 ʻoku nau ʻave fakamālohi ʻae ngaahi fanga manu, ʻonau fafanga ʻaki ʻakinautolu. \q1 \v 3 ‌ʻOku nau fakahēʻi ʻae ʻasi ʻae tamai mate, \q2 ʻoku nau maʻu ko e totongi ʻae pulu tangata ʻae fefine kuo mate hono husepāniti. \q1 \v 4 ‌ʻOku nau fakaafeʻi ʻae masiva mei he hala: \q2 ʻoku toitoi fakataha ʻae kakai masiva ʻoe fonua. \q1 \v 5 Vakai, ʻoku nau ʻalu atu ki heʻenau ngāue ʻo hangē ko e fanga ʻasi kaivao ʻoe toafa; \q2 ʻo tuʻu hengihengi ki he kaihaʻa: \q1 ʻoku maʻu ʻae meʻakai maʻanautolu mo ʻenau fānau mei he toafa. \q1 \v 6 ‌ʻOku nau taki taha tuʻusi ʻene koane ʻi he ngoue: \q2 pea utu ʻe he angahala ʻae fua ʻoe vaine. \q1 \v 7 ‌ʻOku nau fai ke mohe taʻekafu ʻae telefua, \q2 pea ʻikai ha kafu ʻi he momoko. \q1 \v 8 ‌ʻOku nau viviku ʻi he ngaahi ʻuha mei he moʻunga, \q2 mo nau fāufuaʻi ʻae maka ko e taʻehamaluʻanga. \q1 \v 9 ‌ʻOku hamusi ʻe he niʻihi ʻae tamai mate mei he huhu, \q2 pea maʻu ʻae kofu ʻoe masiva ko e totongi. \q1 \v 10 ‌ʻOku nau fai ke ʻalu telefua ia ʻo taʻehakofu, \q2 ʻonau ʻave ʻae ū uite mei he fiekaia; \q1 \v 11 ‌ʻOku nau fai lolo ʻi honau ngaahi loto ʻā, \q2 ʻo molomoloki ʻae ngaahi tataʻoʻanga uaine, mo nau fieinu. \q1 \v 12 ‌ʻOku toʻe ʻae kakai mei he loto kolo, \q2 pea tangi kalanga ʻae laumālie ʻoe mamahiʻia: \q2 kae ʻikai ke tokangaʻi ʻe he ʻOtua. \q1 \v 13 “Ko kinautolu ni ʻoku nau angatuʻu ki he maama; \q2 ʻoku ʻikai ke nau ʻilo hono ngaahi hala ʻoʻona, \q2 pe nofomaʻu ʻi hono ngaahi ʻaluʻanga. \q1 \v 14 ‌ʻOku tuʻu fakataha ʻae fakapō mo e maama ʻo ne tāmateʻi ʻae masiva mo e vaivai, \q2 pea tatau ia ʻi he poʻuli mo ha kaihaʻa. \q1 \v 15 ‌ʻOku tatali ʻae mata ʻoe tono fefine ki he efiafi poʻuli, \q2 ʻo ne pehē, ‘ʻE ʻikai sio ha mata kiate au,’ \q2 pea ne fakapuli hono mata. \q1 \v 16 ‌ʻOka poʻuli ʻoku nau keli ki he ngaahi fale, \q2 ʻaia naʻa nau fakaʻilongaʻi moʻonautolu ʻi he kei ʻaho, \q2 ʻoku ʻikai ke nau ʻilo ʻae maama. \q1 \v 17 He ʻoku tatau kiate kinautolu ʻae pongipongi mo e malumalu ʻoe mate: \q2 pea ka ʻiloa, ʻoku nau ʻi he lilika ʻoe malumalu ʻoe mate. \q1 \v 18 “ʻOku ʻalu vave ia ʻo hangē ko e vaitafe; \q2 kuo fakamalaʻia honau tofiʻa ʻi he fonua: \q2 ʻoku ʻikai mamata ia ki he hala ʻoe ngaahi ngoue vaine. \q1 \v 19 Ko e laʻā mo e pupuha ʻoku faʻao ai ʻae ngaahi vai ʻuha hinehina: \q2 ʻoku pehē ʻae faʻitoka kiate kinautolu kuo fai angahala. \q1 \v 20 ‌ʻE fakangaloʻi ia ʻe he manāva; \q2 ʻe kai melie ia ʻe he kelemutu; \q2 ʻe ʻikai toe manatuʻi ia; \q2 pea ʻe fesiʻi ʻae angahala ʻo hangē ko e ʻakau. \q1 \v 21 ‌ʻOku ne fai kovi ki he paʻa naʻe ʻikai fānau: \q2 pea ʻoku ʻikai fai lelei ki he fefine kuo mate hono husepāniti. \q1 \v 22 ‌ʻOku ne toho ʻaki ʻe hono mālohi ʻae kakai mālohi: \q2 ʻoku ne tuʻuhake, pea ʻikai ʻilo ʻe ha taha pe te ne moʻui. \q1 \v 23 Neongo ʻene foaki kiate ia ʻae nofo fiemālie, ʻaia ʻoku ne falala ki ai; \q2 ka ʻoku ne ʻafioʻi honau ngaahi hala. \q1 \v 24 ‌ʻOku hakeakiʻi ʻakinautolu ʻo fuoloa siʻi pe, ka ʻe mole leva, pea fakahifo ki lalo; \q2 ʻoku toʻo atu ʻakinautolu ʻo hangē ko e kakai fulipē, \q2 pea tutuʻu ʻo hangē ko e ngaahi fua ʻoe uite. \q1 \v 25 Pea kapau ʻoku ʻikai pehē, ko hai te ne fakaʻilo ʻeku loi, \q2 mo fakataʻeʻaonga ʻeku lea?” \c 25 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Pilitati ʻoku ʻikai faʻa fakatonuhia ʻae tangata ʻi he ʻao ʻoe ʻOtua.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Pilitati mei Suaa, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻOku ʻiate ia ʻae pule mo e manavahēʻia, \q2 ʻoku ne fakamelino ʻi hono ngaahi potu māʻolunga. \q1 \v 3 He ʻoku faʻa lauʻi ʻa ʻene ngaahi matatau? \q2 Pea ko hai ia ʻoku ʻikai hopo ki ai ʻa ʻene maama? \q1 \v 4 Pea ka kuo pehē, ʻe faʻa fakatonuhia fēfē ʻae tangata mo e ʻOtua? \q2 Pea ʻe maʻa fēfē ʻaia kuo fanauʻi ʻe he fefine? \q1 \v 5 Vakai pē ki he māhina, pea ʻoku ʻikai huhulu ia; \q2 ʻio, ko e ngaahi fetuʻu ʻoku ʻikai maʻa ʻi hono ʻao. \q1 \v 6 Ka ʻe huanoa ʻae tangata ʻaia ko e kelemutu? \q2 Mo e foha ʻoe tangata, ʻaia ko e kelemutu?” \c 26 \cd \it 1 ʻOku valokiʻi ʻe Siope ki he anga taʻeʻofa ʻa Pilitati, 5 ʻO ne fakahā ʻoku taʻengata mo taʻefaʻaʻilo ʻae mālohi ʻae ʻOtua.\it* \p \v 1 Ka naʻe tali ʻe Siope, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻOku fēfē ʻa hoʻo tokoni ki he taʻemālohi? \q2 ʻOku fakamoʻui fēfē ʻe koe ʻae nima vaivai? \q1 \v 3 ‌ʻOku fēfē ʻa hoʻo fakapotoʻi ʻae taʻepoto? \q2 Pea fēfē ʻa hoʻo fakahā lahi ʻae meʻa ʻoku totonu? \q1 \v 4 Ko hoʻo lea mai kia hai? \q2 Pea ko e laumālie ʻo hai kuo haʻu meiate koe? \b \q1 \v 5 “Ko e kakai mālohi kuo mate, \q2 mo kinautolu ʻoku nau nonofo, ʻoku nau feinga ki lalo ʻi he ngaahi vai. \q1 \v 6 ‌ʻOku vavanga ʻae maama fufū ʻi hono ʻao, \q2 pea ʻoku ʻikai ha ʻufiʻufi ʻoe potu fakaʻauha. \q1 \v 7 ‌ʻOku ne folahi atu ʻe ia ʻae potu fakatokelau ʻi he atāloa, \q2 pea ne tautau ʻa māmani ki he ʻatā noa pe. \q1 \v 8 ‌ʻOku ne haʻihaʻi ʻae ngaahi vai ʻi hono ngaahi ʻao matolu; \q2 pea ʻoku ʻikai mahaehae ai ʻae ʻao. \q1 \v 9 ‌ʻOku ne taʻofi atu ʻa hono muʻa ʻafioʻanga, \q2 ʻo ne folahi ʻene ʻao ki ai. \q1 \v 10 ‌ʻOku ne takatakai ʻae moana ʻo ʻai hono ngataʻanga, \q2 kaeʻoua ke ʻosi ʻae ʻaho mo e pō. \q1 \v 11 ‌ʻOku ngalulu ʻae ngaahi pou ʻoe langi, \q2 pea ofo ʻi heʻene valoki. \q1 \v 12 ‌ʻOku ne fakalaolao ʻae tahi ʻaki hono mālohi, \q2 pea ʻi heʻene poto ʻoku ne tā hifo ʻae laukau. \q1 \v 13 Ko hono laumālie kuo ne teuteu ʻaki ʻae ngaahi langi; \q2 pea kuo ngaohi ʻe hono nima ʻae ngata pikopiko. \q1 \v 14 Vakai, ko e meʻa niʻihi pe eni ʻi hono ngaahi hala: \q2 ka ʻikai ko e meʻa siʻi ʻaupito ʻiate ia ʻoku tau fanongo ai? \q2 Pea ko e mana ʻo hono mālohi ko hai te ne faʻa ʻiloʻi?” \c 27 \cd \it 1 ʻOku fakamoʻoni ʻa Siope ki heʻene māʻoniʻoni. 8 ʻOku ʻikai ha ʻamanaki lelei ʻi he mālualoi. 8 ʻOku liliu ʻae monūʻia ʻoe angahala ko e malaʻia.\it* \p \v 1 Ka naʻe fai pe ʻe Siope ʻene lea mamafa, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻI he moʻui ʻae ʻOtua, ʻaia ʻoku ne taʻefiefakamaauʻi au; \q2 mo e Māfimafi, kuo ne fakamamahiʻi hoku laumālie; \q1 \v 3 Lolotonga ʻoku ʻiate au ʻeku mānava, \q2 pea ʻi hoku avaʻi ihu ʻae mānava ʻae ʻOtua; \q1 \v 4 ‌ʻE ʻikai lea ʻaki ʻae angahala ʻe hoku loungutu, \q2 pe lea ʻaki ʻae kākā ʻe hoku ʻelelo. \q1 \v 5 ‌ʻE ʻikai ʻaupito te u fakatonuhiaʻi ʻakimoutolu: \q2 te u mate pē ka ʻe ʻikai te u tukuange ʻeku angatonu meiate au. \q1 \v 6 ‌ʻOku ou kuku maʻu ʻeku māʻoniʻoni, ʻe ʻikai te u tukuange ia: \q2 ʻe ʻikai valokiʻi au ʻe hoku loto ʻi heʻeku moʻui ni. \b \q1 \v 7 “Tuku ke tatau hoku fili mo e angahala, \q2 mo ia ʻoku angatuʻu kiate au ke tatau mo e taʻemāʻoniʻoni. \q1 \v 8 He neongo ʻene maʻumeʻa, ko e hā ʻae ʻamanaki ʻoe mālualoi, ʻoka toʻo atu ʻe he ʻOtua hono laumālie? \q1 \v 9 ‌ʻE ongoʻi ʻe he ʻOtua ʻa ʻene tangi ʻoka hoko ʻae mamahi kiate ia? \q1 \v 10 He te ne fakafiefiaʻi ia ʻi he Māfimafi? \q2 ʻE ui maʻuaipē ʻe ia ki he ʻOtua? \q1 \v 11 Te u akonekina ʻakimoutolu ʻaki ʻae nima ʻoe ʻOtua: \q2 ʻe ʻikai te u fufū ʻaia ʻoku ʻi he Māfimafi. \b \q1 \v 12 “Vakai, kuo mamata ki ai ʻakimoutolu kotoa pē; \q2 pea ko e hā ʻoku mou launoa pehē ai fau? \q1 \v 13 Ko eni ʻae ʻinasi ʻoe tangata fai kovi mei he ʻOtua, \q2 mo e tofiʻa ʻe maʻu ʻe he kau fakamālohi mei he Māfimafi. \q1 \v 14 Kapau ʻe fakatokolahiʻi ʻene fānau, ko e meʻa ia ki he heletā: \q2 pea ʻe ʻikai mākona ʻi he mā ʻa hono hako. \q1 \v 15 Ko kinautolu ʻoku toe ʻiate ia, ʻe tanu ʻi he mate: \q2 pea ʻe ʻikai tangi ʻa hono ngaahi uaifi. \q1 \v 16 Neongo ʻene fokotuʻu siliva ʻo hangē ko e efu, \q2 pea teuteu ʻae ngaahi kofu ʻo hangē ko e ʻumea; \q1 \v 17 ‌ʻE teuteu pe ʻe ia, ka ʻe ʻai ia ʻe he angatonu, \q2 pea ʻe vahevahe ʻae siliva ʻe he taʻeangahala. \q1 \v 18 ‌ʻOku langa ʻe ia hono fale ʻo hangē ko e ʻunufe, \q2 pea hangē ko e fale leʻo ʻoku langa hake ʻe he leʻo. \q1 \v 19 ‌ʻE tokoto hifo ʻae tangata koloaʻia, ka ʻe ʻikai tānaki ia: \q2 ʻoku ne fakaʻā hono mata, pea ne ʻikai leva. \q1 \v 20 ‌ʻOku lōmekina ia ʻi he ilifia ʻo hangē ha vai, \q2 ʻoku kaihaʻasi ia ʻe he afā ʻi he pō. \q1 \v 21 ‌ʻOku ʻave ia ʻe he matangi hahake, pea ʻoku mole atu ia: \q2 pea hangē ko e afā ʻoku fakapuna ia mei hono potu. \q1 \v 22 ‌ʻE haʻaki ia kiate ia ʻo ʻikai taʻofi, \q2 ʻoku holi ia ke hao atu mei hono mālohi. \q1 \v 23 Ka ʻe pasipasi ʻe ia hono nima kiate ia, \q2 ʻo seseʻe ia mei hono potu. \b \c 28 \cd \it 1 ʻOku ai ʻae ʻilo ki he ngaahi meʻa ʻo māmani. 12 Ka ko e poto, ko e meʻa foaki lelei ʻae ʻOtua.\it* \q1 \v 1 “Ko e moʻoni ʻoku ai ʻae halanga ki he siliva, \q2 mo e potu ki he koula ʻoku fakamaʻa ʻe he kakai. \q1 \v 2 ‌ʻOku toʻo ʻae ʻaione mei he kelekele, \q2 pea ʻoku haka ʻae palasa mei he maka. \q1 \v 3 ‌ʻOku ne fakangata ʻae fakapoʻuli, \q2 pea ne kumi ki hono ngataʻanga: \q2 ko e ngaahi maka ʻoe poʻuli mo e ʻata ʻoe mate. \q1 \v 4 ‌ʻOku ʻoho mai ʻae vai mei he potu ʻoku ʻi ai ʻae kakai; \q2 ne ngalo ia ʻi he kau vaʻe: \q2 kuo matuʻu hake ia, ʻo mole atu mei he kakai. \q1 \v 5 ‌ʻOku tupu ʻae mā mei he kelekele: \q2 pea ʻoku fulihi ʻi lalo ia ʻo hangē ko e afi. \q1 \v 6 Ko hono ngaahi maka ko e potu ia ʻoe ngaahi safaia: \q2 pea ʻoku ʻi ai ʻae efu koula. \q1 \v 7 Ko e hala eni ʻoku ʻikai ʻiloʻi ʻe he manupuna, \q2 pea kuo ʻikai mamata ki ai ʻae mata ʻoe vulita. \q1 \v 8 Naʻe ʻikai moloki ia ʻe he fānganga ʻoe laione, \q2 pe ʻalu ʻi ai ʻae laione fekai. \q1 \v 9 ‌ʻOku ne ʻai hono nima ki he maka; \q2 ʻoku taʻaki fuʻu hake ʻe ia ʻae ngaahi moʻunga. \q1 \v 10 ‌ʻOku ne matofa ʻae ngaahi tafeʻanga vai ʻi he ngaahi maka; \q2 pea ʻoku mamata ʻa hono mata ki he meʻa mahuʻinga kotoa pē. \q1 \v 11 ‌ʻOku ne nonoʻo ʻae ngaahi vai ke ʻoua naʻa mafola ia; \q2 pea ko ia naʻe fufū ʻoku ne ʻomi ki he maama. \q1 \v 12 “Ka ʻe ʻilo ki fē ʻae poto? \q2 Pea komaʻa ia ʻae potu ʻoe ʻilo? \q1 \v 13 Ko hono mahuʻinga ʻo ia ʻoku ʻikai ʻilo ʻe he tangata; \q2 pea ʻoku ʻikai ʻilo ia ʻi he fonua ʻoe moʻui. \q1 \v 14 ‌ʻOku pehē ʻe he loloto, ‘ʻOku ʻikai ʻiate au ia:’ \q2 ʻoku pehē mo e tahi, ‘ʻOku ʻikai ʻiate au.’ \q1 \v 15 ‌ʻE ʻikai faʻa maʻu ia ʻaki ʻae koula, \q2 pea ʻe ʻikai fakamamafa ʻae siliva mo hono totongi ʻoʻona. \q1 \v 16 ‌ʻE ʻikai fakatauʻaki ia ʻae koula ʻo Ofeli, \q2 pe ko e oniki mahuʻinga, pe ko e safaia. \q1 \v 17 ‌ʻOku ʻikai tatau mo ia ʻae koula mo e kalisitala: \q2 pea ʻe ʻikai fetongi ʻaki ia ʻae ngaahi teunga koula lelei. \q1 \v 18 ‌ʻE ʻikai lau ki ai ʻae feo kulokula, mo e mataʻitofe: \q2 he ko e mahuʻinga ʻoe poto ʻoku lahi hake ia ʻi he ngaahi maka mahuʻinga. \q1 \v 19 ‌ʻOku ʻikai tatau mo ia ʻae topasi ʻo ʻItiopea, \q2 pea ʻe ʻikai totongi ʻaki ia ʻae koula haohaoa. \q1 \v 20 Ko ia, ʻoku haʻu mei fē ʻae poto? \q2 pea ko maʻā ia ʻae potu ʻoe ʻilo? \q1 \v 21 He kuo fufū ia mei he mata ʻoe moʻui kotoa pē, \q2 pea fakalilolilo mei he fanga manu ʻoe ʻatā. \q1 \v 22 ‌ʻOku pehē ʻe he fakaʻauha mo e mate, \q2 ‘Kuo ma fanongo ki hono ongoongo ʻo ia ʻaki homa telinga.’ \q1 \v 23 “ʻOku ʻiloʻi ʻe he ʻOtua ʻa hono hala, \q2 pea ʻoku ne ʻiloʻi mo hono potu. \q1 \v 24 He ʻoku ne sio ki he ngaahi ngataʻanga ʻo māmani, \q2 pea ʻoku ne ʻafioʻi ʻaia kotoa pē ʻoku ʻi lalo langi; \q1 \v 25 Ke ne ngaohi ʻae mamafa ʻoe matangi; \q2 pea ʻoku ne tuʻutuʻuni ʻae ngaahi vai ʻi he fuofua. \q1 \v 26 ‌ʻI heʻene fokotuʻu ʻae fono ki he ʻuha, \q2 pea mo e hala ki he ʻuhila ʻoe mana: \q1 \v 27 Ko ia naʻa ne mamata ki ai, pea fakahā ia; \q2 naʻa ne fokotuʻumaʻu ia, ʻio, pea naʻa ne hakule ki ai. \q1 \v 28 Pea naʻe pehē ʻe ia ki he tangata, \q2 ‘Vakai, ko e manavahē kia Sihova, ko e poto ia; \q2 pea ko e afe mei he kovi ko e ʻilo ia.’” \c 29 \cd \it ʻOku fakamamahiʻi ʻa Siope ʻe ia koeʻuhi ko ʻene monūʻia mo ʻene ongoongolelei ʻi muʻa.\it* \p \v 1 Ka naʻe fai ai pe ʻe Siope ʻene lea mamafa, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “Taumaiā kuo u tatau eni mo e ngaahi māhina kuo hili ange, \q2 ʻo hangē ko e ngaahi ʻaho naʻe maluʻi ai au ʻe he ʻOtua; \q1 \v 3 ‌ʻI he kei ulo ʻa ʻene maama ki hoku ʻulu, \q2 pea u ʻalu mo ʻene maama ʻi he fakapoʻuli; \q1 \v 4 ‌ʻO hangē ko ʻeku nofo ʻi he ngaahi ʻaho ʻo ʻeku monūʻia, \q2 ʻi he fakataha ʻae kakai ʻoe ʻOtua ʻi hoku fale; \q1 \v 5 ‌ʻI he kei ʻiate au ʻae Māfimafi, \q2 pea ʻiate au mo ʻeku fānau; \q1 \v 6 ‌ʻI he tafe ʻae pota ʻi hoku hala, \q2 pea lilingi mai ʻe he maka ʻae lolo lahi ʻaupito; \q1 \v 7 ‌ʻI heʻeku ʻalu atu ʻi he loto kolo ki he matapā, \q2 pea teuʻi hoku nofoʻanga ʻi he hala lahi! \q1 \v 8 Naʻe sio kiate au ʻae kau talavou, ʻonau toitoi: \q2 pea tutuʻu ki ʻolunga ʻae kau mātuʻa. \q1 \v 9 Naʻe taʻofi ʻe he ngaahi ʻeiki ʻenau alea, \q2 ʻo ʻai honau nima ki honau ngutu. \q1 \v 10 Naʻe longo pe ʻae houʻeiki, \q2 pea piki honau ʻelelo ki honau ʻoʻaoʻingutu. \q1 \v 11 ‌ʻI he ongoʻi au ʻe he telinga, ne ne tāpuakiʻi au; \q2 pea ʻi he mamata ʻae mata kiate au, naʻa ne fakamoʻoniʻi au: \q1 \v 12 He naʻaku fakahaofia ʻae masiva naʻe tangi, \q2 ʻae tamai mate, mo ia naʻe ʻikai hano tokoni. \q1 \v 13 Ko e tāpuaki ʻo ia naʻe meimei mate ne hoko kiate au: \q2 pea naʻaku fakafiefiaʻi ke hiva ʻae loto ʻoe fefine kuo mate hono husepāniti. \q1 \v 14 Ne u ai ʻae māʻoniʻoni, pea ne ʻufiʻufi ʻaki au: \q2 naʻe tatau ʻeku fakamaau mo e pulupulu mo e pale. \q1 \v 15 Ko e mata au ki he kui, \q2 mo e vaʻe ki he ketu. \q1 \v 16 Ko e tamai au ki he masiva: \q2 pea ko e meʻa naʻe ʻikai te u ʻiloʻi ne u kumi lahi ki ai. \q1 \v 17 Naʻaku fesiʻi ʻae kouʻahe ʻoe fai kovi, \q2 ʻo toʻo ʻae meʻa faʻao mei hono nifo. \q1 \v 18 Pea u toki pehē, ‘Te u mate ʻi hoku pununga, \q2 pea te u fakalahi hoku ngaahi ʻaho ke hangē ko e ʻoneʻone. \q1 \v 19 Naʻe mafola hoku aka ʻi he ngaahi veʻe vai, \q2 pea toka ʻae hahau ki hoku vaʻa ʻi he pō kotoa. \q1 \v 20 Ko hoku ongoongolelei naʻe maʻuiʻui pe, \q2 pea naʻe fakafoʻou ʻeku kaufana ʻi hoku nima.’ \b \q1 \v 21 “Naʻe fakafanongo ʻae kakai kiate au, ʻo tatali, \q2 pea fakalongo pē ʻi heʻeku akonaki. \q1 \v 22 Hili ʻeku lea naʻe ʻikai te nau tali; \q2 pea naʻe tō ʻeku lea kiate kinautolu. \q1 \v 23 Pea naʻa nau tatali kiate au ʻo hangē ki he ʻuha: \q2 pea nau fakamanga lahi honau ngutu ʻo hangē ki he ʻuha mui. \q1 \v 24 Ne u kata kiate kinautolu, pea ʻikai te nau faʻa tui; \q2 pea ko e maama ʻo hoku mata naʻe ʻikai ke nau lī ki lalo. \q1 \v 25 Naʻaku fili honau hala, ʻo nofo ko e ʻeiki, \q2 ne u nofo ʻo hangē ha tuʻi ʻi he kautau, \q2 pea hangē ha taha ʻoku ne fakafiemālieʻi ʻae kakai mamahi. \b \c 30 \cd \it 1 ʻOku liliu ʻae ongoongolelei ʻo Siope ko e meʻa manuki lahi. 15 Pea mo ʻene monūʻia ko e tuʻutāmaki.\it* \q1 \v 1 “Ka ko eni, ʻoku manukiʻi au ʻekinautolu ʻoku mui ʻiate au, \q2 ka ko ʻenau ngaahi tamai ʻanautolu ne u fehiʻa ke lau fakataha mo e fanga kulī ʻo ʻeku ngaahi fanga manu. \q1 \v 2 ‌ʻIo, ʻe ʻaonga fēfē kiate au ʻae mālohi ʻa honau nima, \q2 ka kuo ʻauha ʻenau motuʻa lelei? \q1 \v 3 Ko e meʻa ʻi he masiva mo e honge naʻa nau ʻi he fakapoʻuli ʻo hangē ko e pō; \q2 ʻo feholaki ki he toafa kuo masiva mo siʻaki. \q1 \v 4 Naʻa nau tuʻusi ʻae ngaahi ʻakau kona, \q2 pea keli aka ke nau kai. \q1 \v 5 Naʻe kapusi ʻakinautolu mei he kakai, \q2 (pea naʻa nau kalanga ki ai ʻo hangē ki ha kaihaʻa;) \q2 \v 6 Ke nau nofo ʻi he ngaahi lilifa ʻoe luo, \q2 ʻi he ngaahi ʻana ʻoe fonua, mo e ngaahi maka. \q1 \v 7 Naʻa nau tangi mei he ngaahi ʻakau, \q2 pea nau fakataha ʻi lalo ʻi he ngaahi ʻakau talatala. \q1 \v 8 Ko e fānau ʻae kau vale, ko e hako ʻoe kakai meʻa vale; \q2 naʻe kapusi ʻakinautolu mei he fonua. \b \q1 \v 9 “Ka ko eni, kuo u hoko au ko ʻenau hivehivaʻanga, \q2 ʻio, ko ʻenau lea manukiʻanga au. \q1 \v 10 ‌ʻOku nau fakaliliʻa kiate au, pea nau hola mamaʻo ʻiate au, \q2 pea ʻikai te nau manavahē ke ʻaʻanu ki hoku mata. \q1 \v 11 Ko e meʻa ʻi heʻene vete ʻeku afo, ʻo tautea au, \q2 ko ia kuo nau tukuange ai foki ʻae noʻo ʻi hoku ʻao. \q1 \v 12 ‌ʻOku tutuʻu ʻae kau talavou ʻi hoku toʻomataʻu; \q2 ʻoku nau tekeʻi hoku vaʻe, \q1 pea ʻoku nau fokotuʻu hake ʻo angatuʻu kiate au ʻae ngaahi hala ʻo honau fakaʻauha. \q1 \v 13 ‌ʻOku nau maumauʻi hoku hala, \q2 ʻoku nau fiefia ʻi heʻeku mamahi, \q2 ʻoku ʻikai hanau tokoni. \q1 \v 14 Naʻa nau feʻohofi mai ʻo hangē ʻi ha potu fālahi: \q2 pea ʻi he maumau naʻa nau filifilihi ʻakinautolu kiate au. \q1 \v 15 Kuo tō kiate au ʻae ngaahi ilifia: \q2 ʻoku nau tuli hoku laumālie ʻo hangē ko e matangi: \q2 pea ʻoku mole atu ʻeku lelei ʻo hangē ko e ʻao. \b \q1 \v 16 “Pea ko eni, kuo lilingi hoku laumālie ʻiate au; \q2 kuo puke au ʻe he ngaahi ʻaho ʻoe mamahi. \q1 \v 17 ‌ʻOku mahuhuhuhu ʻa hoku ngaahi hui ʻi he poʻuli: \q2 pea ʻoku ʻikai ke mālōlō siʻi hoku ngaahi uoua. \q1 \v 18 Kuo fetongi hoku kofu ʻe he mālohi lahi: \q2 ʻoku ne nonoʻo takatakai au ʻo hangē ko e kia ʻo hoku kofutuʻa. \q1 \v 19 Kuo ne lī au ki he pelepela, \q2 pea kuo u tatau mo e efu mo e efuefu. \q1 \v 20 ‌ʻOku ou tangi kiate koe, ka ʻoku ʻikai te ke ongoʻi au: \q2 ʻoku ou tuʻu hake, ka ʻoku ʻikai te ke tokangaʻi au. \q1 \v 21 Kuo ke liliu ʻo taʻeʻofa kiate au: \q2 ʻoku ke tuʻu kiate au ʻaki ho nima mālohi. \q1 \v 22 ‌ʻOku ke ʻohake au ki he matangi mo ke fakaheka au ki ai, \q2 pea ʻoku ke veteki ʻeku meʻa. \q1 \v 23 He ʻoku ou ʻilo pau te ke ʻomi au ki he mate, \q2 pea ki he fale kuo tuʻutuʻuni ki he kakai moʻui kotoa pē. \b \q1 \v 24 “Ka ʻe ʻikai te ne mafao atu hono nima ki he faʻitoka, \q2 neongo ʻoku nau tangi ʻi heʻene fakaʻauha. \q1 \v 25 ‌ʻIkai naʻaku tēngihia ia ʻaia naʻe mamahi? \q2 ʻIkai naʻe mamahi hoku laumālie koeʻuhi ko e masiva? \q1 \v 26 ‌ʻI heʻeku ʻamanaki ki he lelei, naʻe hoko mai ʻae kovi: \q2 pea ʻi heʻeku tatali ki he maama, ne hoko mai ʻae fakapoʻuli. \q1 \v 27 Naʻe lili hoku fatu, ʻo ʻikai toka: \q2 naʻe taʻofi au ʻe he ngaahi ʻaho ʻoe mamahi. \q1 \v 28 Naʻaku ʻalu mamahi pe ʻi he taʻeulo ʻae laʻā; \q2 ne u tuʻu hake ʻo tangi ʻi he fakataha. \q1 \v 29 Ko e tokoua au ʻoe fanga talākoni, \q2 mo e kaumeʻa ʻoe fanga lulu. \q1 \v 30 Kuo ʻuliʻuli hoku kili ʻiate au, \q2 pea kuo velehia hoku ngaahi hui ʻi he ʻafu. \q1 \v 31 Kuo liliu ʻeku haʻape ko e tangi, \q2 pea ko ʻeku meʻa ifi ko e leʻo ʻokinautolu ʻoku tangi. \b \c 31 \cd \it 1 ʻOku fakamoʻoni ʻa Siope ki heʻene fai totonu ʻi heʻene ngaahi ngāue.\it* \q1 \v 1 “Naʻa ku fai ʻae fuakava mo hoku mata; \q2 pea ka kuo pehē, ko e hā te u siofia ai ha taʻahine? \q1 \v 2 He ko e hā ʻae ʻinasi mei he ʻOtua ʻi ʻolunga? \q2 Pea mo e tufakanga mei he Māfimafi ʻi ʻolunga? \q1 \v 3 ‌ʻIkai ʻoku ʻi he kau angahala ʻae malaʻia? \q2 Mo e fakaʻauha foʻou ki he kau fai kovi? \q1 \v 4 ‌ʻIkai ʻoku ne ʻiloʻi hoku ngaahi hala, \q2 pea lau ʻeku ngaahi laka kotoa pē? \q1 \v 5 “He kapau naʻaku ʻalu ʻi he loi, \q2 pea kapau teu veʻe vave ki he kākā; \q1 \v 6 Tuku ke fakamamafa au ʻi he meʻa fakatatau totonu, \q2 koeʻuhi ke ʻilo ʻe he ʻOtua ʻa ʻeku angatonu. \q1 \v 7 He kapau naʻaku laka hē mei he hala, \q2 pea muimui hoku loto ki hoku mata, \q2 pe piki ha ʻuli ki hoku nima; \q1 \v 8 Tuku ai ke u tūtuuʻi kae kai ʻe ha taha kehe; \q2 ʻio, ke taʻaki fuʻu hake ʻa hoku taʻu. \q1 \v 9 “Kapau naʻe kākaaʻi ʻa hoku loto ʻe ha fefine, \q2 pe te u toitoi ʻi he matapā ʻo hoku kaungāʻapi; \q1 \v 10 Pea tuku ke momosi ʻa hoku uaifi mo ha taha, \q2 pea mapelu ki ai ha niʻihi kehe. \q1 \v 11 He ko e hia matea ia, \q2 ʻio, ko e angahala ke tautea ʻe he kau fakamaau. \q1 \v 12 He ko e afi ia ʻoku ne kai ʻo aʻu ki he fakaʻauha, \q2 pea ʻe ʻosiʻosingamālie ai ʻeku koloa. \q1 \v 13 “Kapau naʻaku lumaʻi ʻae meʻa ʻa ʻeku tamaioʻeiki pe ko ʻeku kaunanga, \q2 ʻi he ʻena fai mo au. \q1 \v 14 Ko e hā ai te u fai ʻoka tuʻu hake ʻae ʻOtua? \q2 Pea ʻoka ʻaʻahi ʻe ia, ko e hā te u tali ʻaki ia? \q1 \v 15 He ʻikai naʻe ngaohi ia ʻe ia naʻa ne ngaohi au ʻi he manāva? \q2 Pea ʻikai naʻe fakatupu ʻakimaua ʻosi pe ʻi he manāva ʻe he tokotaha? \q1 \v 16 “Kapau ne u taʻofi ʻae masiva mei heʻenau holi, \q2 pe fai ke vaivai ʻae mata ʻoe fefine kuo mate hono husepāniti; \q1 \v 17 Pea kuo u kai vale haʻaku meʻa siʻi, \q2 ʻo ʻikai te ma kai ia mo e tamai mate; \q1 \v 18 (He ʻoku talu ʻeku lahi hake mo ʻene ʻiate au, ʻo hangē ko haʻane tamai, \q2 pea talu ʻeku haʻu mei he manāva ʻo ʻeku faʻē mo ʻeku fakahinohino ia;) \q1 \v 19 Kapau kuo u mamata ki ha taha ʻoku mate koeʻuhi ko e telefua, \q2 pe ha masiva taʻehakofu; \q1 \v 20 Kapau naʻe ʻikai tāpuaki au ʻe hono noʻotanga vala, \q2 pea ʻikai māfana ia ʻi he fulufulu ʻo ʻeku fanga sipi; \q1 \v 21 Kapau kuo u hiki hoku nima ki he tamai mate, \q2 ʻi heʻeku ʻilo ʻoku ou mālohi ʻi he matapā: \q1 \v 22 ‌ʻOfa ke homo hoku uma mei hoku hui fohe, \q2 pea fesiʻi hoku nima ʻi he hokotanga hui. \q1 \v 23 He ko e fakaʻauha mei he ʻOtua ko e meʻa fakailifia kiate au, \q2 pea ko e meʻa ʻi heʻene ngeia naʻe ʻikai te u faʻa kātakiʻi. \q1 \v 24 “He kapau naʻaku ʻamanaki ki he koula, \q2 pe te u pehē ki he koula lelei, ‘Ko hoku falalaʻanga koe;’ \q1 \v 25 Kapau naʻaku fiefia ʻi he tupu ʻo lahi ʻeku koloa, \q2 pea koeʻuhi kuo maʻu lahi ʻe hoku nima; \q1 \v 26 Kapau naʻaku siofia ʻae laʻā ʻi heʻene ulo, \q2 pe ko e māhina ʻoku hāʻele ʻi he ngingila; \q1 \v 27 Pea kuo fasiaʻi fufū pe hoku loto, \q2 pe ʻuma hoku ngutu ki hoku nima: \q1 \v 28 Ko e angahala foki ia ke fakamaauʻi he ka ne pehē, \q2 ko ʻeku liʻaki ia ʻae ʻOtua ʻoku ʻi ʻolunga. \q1 \v 29 He kapau naʻaku fiefia ʻi he ʻauha ʻo ia naʻe fehiʻa kiate au, \q2 pe te u angahiki ki ai ʻoka moʻua ia ʻe he kovi: \q1 \v 30 Ka naʻe ʻikai te u tuku ke angahala ai ʻa hoku ngutu, \q2 ʻi he fakaʻamu ke tō ha malaʻia ki hono laumālie. \q1 \v 31 ‌ʻIkai ʻoku faʻa pehē ʻe heʻeku kau nofoʻanga, \q2 Naʻe holi ʻe hai ki haʻane meʻakai pea ʻikai mākona ai? \q1 \v 32 Naʻe ʻikai mohe ʻae muli ʻi he hala: \q2 ka ne u fakaava hoku matapā ke talia ʻae fononga. \q1 \v 33 He naʻaku fufū koā ʻeku angahala ʻo hangē ko ʻAtama, \q2 ʻo fakalilolilo ʻeku hia ʻi hoku fatafata? \q1 \v 34 Pea te u manavahē ki he fuʻu tokolahi? \q2 Pe fakailifiaʻi au ʻe he manuki ʻae ngaahi fānau, \q2 ke u longo ai, ʻo taʻehū atu ʻi he matapā? \q1 \v 35 Taumaiā kuo ʻi ai ha tokotaha ʻe fie fanongo kiate au! \q2 Vakai, ko hoku loto ke talia au ʻe he Māfimafi, \q2 pea ke fai ha tohi ʻe hoku fili. \q1 \v 36 Ko e moʻoni te u hili ia ki hoku uma, \q2 ʻo nonoʻo ia kiate au ʻo hangē ha pale. \q1 \v 37 Te u ʻaʻau atu kiate ia ʻae lau ʻo ʻeku ngaahi laka; \q2 te u ʻalu atu ʻo hangē ha ʻeiki ke ofi kiate ia. \q1 \v 38 He kapau kuo tangi ʻe hoku fonua kiate au, \q2 pe lāunga ʻa hono ngaahi keliʻanga; \q1 \v 39 Pea kapau kuo u kai taʻetotongi ʻa hono ngaahi fua, \q2 pe te u fakamamahiʻi ʻae laumālie ʻokinautolu naʻe tauhi ki ai: \q1 \v 40 ‌ʻOfa ke tupu ai ʻae talatalaʻāmoa ko e fetongi ʻoe uite, \q2 mo e ʻakau taʻeʻaonga ko e fetongi ʻoe paʻale.” \p Kuo ngata ʻae fakamatala ʻa Siope. \c 32 \cd \it 1 ʻOku ʻita ʻa Elihu kia Siope mo hono kāinga ʻe toko tolu. 6 Ko e meʻa ʻi he ʻikai haʻu mo e motuʻa ʻae poto, ko ia ʻoku ne lea mālohi, ka ko e talavou pe. 11 ʻOku ne valokiʻi ʻakinautolu ko e meʻa ʻi heʻenau taʻelea totonu kia Siope. 16 ʻOku ne holi ke lea.\it* \p \v 1 Naʻe tuku ai ʻe he kau tangata ʻe toko tolu ni ʻenau lea atu kia Siope, koeʻuhi naʻe māʻoniʻoni ia ʻi hono mata ʻoʻona. \v 2 Pea naʻe tupu ʻae ʻita ʻa Elihu ko e foha ʻo Palakela ko e tangata Pusa, ʻi he kāinga ʻo Lame: naʻe tupu ʻene ʻita kia Siope, koeʻuhi naʻa ne fakatonuhiaʻi ia ʻe ia kae ʻikai ko e ʻOtua. \v 3 Naʻe ʻita foki ia ki hono kāinga ʻe toko tolu, koeʻuhi naʻe ʻikai te nau faʻa talia ʻa Siope, ka kuo nau talatalaakiʻi ia. \v 4 Ka naʻe tatali ʻa Elihu kaeʻoua ke ʻosi ʻae lea ʻa Siope, koeʻuhi naʻa nau motuʻa ʻiate ia. \v 5 Pea ʻi he vakai ʻa Elihu kuo ʻikai ha tali ʻi he ngutu ʻoe kau tangata ʻe toko tolu ni, naʻe tupu ʻene ʻita. \b \p \v 6 Pea naʻe lea ʻa Elihu ko e foha ʻo Palakela ko e tangata Pusa, ʻo ne pehē, \q2 “ʻOku ou siʻi au, kae motuʻa ʻakimoutolu; \q2 ko ia ne u manavahē ai, ʻo taʻefiefakahā ʻa hoku loto. \q1 \v 7 Ne u pehē, ‘ʻE lea ʻae ngaahi ʻaho, pea ʻe akonekina ke poto ʻe he ngaahi taʻu lahi.’ \q1 \v 8 Ka ʻoku ai ʻae laumālie ʻi he tangata, \q2 pea ʻoku foaki kiate ia ʻae ʻilo lahi ʻe he fakamānava ʻae Māfimafi. \q1 \v 9 ‌ʻOku ʻikai poto ʻae houʻeiki kotoa pē, \q2 pea ʻoku ʻikai ʻilo ʻe he mātuʻa ʻae fakamaau. \q1 \v 10 Ko ia ne u pehē ai, ‘Fanongo mai kiate au; \q2 te u fakahā foki hoku loto.’ \b \q1 \v 11 “Vakai, ne u tatali ki hoʻomou ngaahi lea; \q2 naʻaku fakafanongo ki hoʻomou ngaahi fakamatala, \q2 ʻi he lolotonga homou hakule ki haʻamou lea. \q1 \v 12 ‌ʻIo, ne u tokangaʻi ʻakimoutolu, \q2 pea vakai, kuo ʻikai ha taha ʻiate kimoutolu kuo ne lavaʻi ʻa Siope, \q2 pe tali ʻene ngaahi lea: \q1 \v 13 Telia naʻa mou pehē, ‘Kuo mau ʻiloʻi ʻae poto: ʻoku lī hifo ia ʻe he ʻOtua, kae ʻikai ko e tangata.’ \q1 \v 14 Pea ko eni, naʻe ʻikai te ne lea fakatotonu mai kiate au: \q2 pea ʻe ʻikai te u tali ʻaki ia ʻa hoʻomou ngaahi lea. \b \q1 \v 15 “Naʻe ofo ʻakinautolu, ʻo ʻikai te nau toe lea: pea fakalongo pe. \q1 \v 16 Pea kuo u tatali, (he naʻe ʻikai te nau lea, \q2 kae tutuʻu pe, ʻo ʻikai toe lea:) \q1 \v 17 Pea ne u pehē, ‘Te u tali foki ʻeau ʻi hoku lakanga, \q2 te u fakahā foki hoku loto.’ \q1 \v 18 He ʻoku ou pito ʻi he ngaahi lea, \q2 ʻoku fakangaueʻi au ʻe hoku laumālie. \q1 \v 19 Vakai, ʻoku tatau hoku loto mo e uaine taʻehanoava; \q2 ʻo hangē ko e ngaahi hina ʻoe uaine foʻou, ʻoku toe siʻi pea mahaehae. \q1 \v 20 Te u lea kau fiemālie: \q2 te u faʻai hoku loungutu ʻo tali. \q1 \v 21 ‌ʻOfa ke ʻoua naʻaku filifilimānako ki ha taha, \q2 pea ʻoua naʻaku ʻai ʻae hingoa fakalapu ki ha tangata. \q1 \v 22 He ʻoku ʻikai te u ʻilo ke ʻai ʻae hingoa lapu; \q2 telia naʻa ʻave fakavave ai au ʻe hoku Tupuʻanga. \b \c 33 \cd \it 1 ʻOku fie fetongi ʻae ʻOtua ʻe Elihu ke ne lea kia Siope ʻi he moʻoni mo e angavaivai. 8 ʻOku ne fakahā ʻoku ʻikai fakamatala ʻe he ʻOtua ʻa ʻene ngāue ki he tangata, koeʻuhi ko ʻene lahi. 14 ʻOku ui ʻe he ʻOtua ki he tangata ke fakatomala ʻaki ʻae meʻa ʻoku hā mai, 19 Mo e meʻa mamahi, 23 Pea mo ʻene faifekau, 31 ʻOku ne ueʻi ʻa Siope ke tokanga.\it* \q1 \v 1 “Ko ia ʻoku ou kole kiate koe ʻe Siope, \q2 fakafanongo ki heʻeku ngaahi fakamatala, \q2 mo ke tokanga ki heʻeku lea kotoa pē. \q1 \v 2 Vakai, kuo u faʻai eni ʻa hoku ngutu, \q2 kuo lea ʻa hoku ʻelelo ʻi hoku ngutu. \q1 \v 3 Te u lea au mei he totonu ʻo hoku loto: \q2 pea ʻe mahino ʻae ʻilo ʻe lea ʻaki ʻe hoku loungutu. \q1 \v 4 Naʻe ngaohi au ʻe he Laumālie ʻoe ʻOtua, \q2 pea ko e mānava ʻoe Māfimafi kuo ne foaki ʻae moʻui kiate au. \q1 \v 5 Kapau te ke faʻa tali au, \q2 pea fokotuʻu hokohoko pe hoʻo ngaahi lea, tuʻu hake ʻi hoku ʻao. \q1 \v 6 Vakai, ʻoku ou tatau mo koe ʻi he ʻao ʻoe ʻOtua: \q2 kuo ngaohi foki au mei he ʻumea. \q1 \v 7 ‌ʻE ʻikai fakamanavahēʻi koe ʻe haʻaku fakailifia, \q2 pea ʻe ʻikai mamafa ʻa hoku nima kiate koe. \b \q1 \v 8 “Ko e moʻoni kuo ke lea ʻi hoku telinga, \q2 pea kuo u ongoʻi ʻae leʻo ʻo hoʻo ngaahi lea, ʻo pehē, \q1 \v 9 ‘ʻOku ou maʻa taʻehaangahala, ʻoku ou māʻoniʻoni; \q2 pea ʻoku ʻikai ha hia ʻiate au. \q1 \v 10 Vakai, \q2 ʻoku ne kumi ʻae meʻa ke u kovi ai, \q2 ʻoku ne lauʻi au ko hono fili, \q1 \v 11 ‌ʻOku ne ʻai hoku vaʻe ki he meʻa fakamaʻu vaʻe, \q2 ʻoku ne vakaiʻi ʻa hoku ʻalunga kotoa pē.’ \b \q1 \v 12 “Vakai eni, ʻoku ʻikai te ke tonuhia: te u talia koe, \q2 he ʻoku lahi ʻae ʻOtua ki he tangata. \q1 \v 13 He ko e hā ʻoku ke fai ai mo ia? \q2 Koeʻuhi ʻoku ʻikai fakahā ʻe ia ʻae ʻuhinga ʻo ʻene ngaahi ngāue. \q1 \v 14 Ka ʻoku lea ʻae ʻOtua ʻo tuʻo taha, \q2 ʻio, ʻo tuʻo ua, ka ʻoku ʻikai tokangaʻi ia ʻe he tangata. \q1 \v 15 ‌ʻI he misi, ʻi he meʻa hā mai ʻoe poʻuli, \q2 ʻi he tō ʻae mohe maʻu ki he kakai, \q2 ʻi he tulemohe ʻi he mohenga; \q1 \v 16 ‌ʻOku ne toki fakaongo ʻae telinga ʻoe kakai, \q2 ʻo ne pulusi ʻa honau akonakiʻi, \q1 \v 17 Koeʻuhi ke ne taʻofi ʻae tangata mei heʻene ngāue ʻaʻana, \q2 pea fufū ʻae fielahi mei he tangata. \q1 \v 18 ‌ʻOku ne taʻofi mai hono laumālie mei he luo, \q2 mo ʻene moʻui ke ʻoua naʻa ʻauha ʻi he heletā. \q1 \v 19 Pea ʻoku ne tautea foki ia ʻaki ʻae mamahi ʻi hono mohenga, \q2 mo hono ngaahi hui ʻaki ʻae mamahi lahi: \q1 \v 20 Ko ia ʻoku fehiʻa ai ʻene moʻui ki he mā, \q2 mo hono laumālie ki he meʻakai ifo lelei. \q1 \v 21 ‌ʻOku fakaʻaʻau ʻo ʻosi ʻa hono kakano, ʻo ʻikai ʻiloa; \q2 pea ʻoku tuʻu mai hono ngaahi hui naʻe ʻikai hā mai. \q1 \v 22 ‌ʻIo, ʻoku ʻunuʻunu atu hono laumālie ki he faʻitoka, \q2 mo ʻene moʻui ki he kau fakaʻauha. \b \q1 \v 23 “Kapau ʻe ʻiate ia ha faifekau, \q2 ko e fakamatala, ko e taha mei he toko taha afe, \q2 ke fakahā ki he tangata ʻene māʻoniʻoni: \q1 \v 24 ‌ʻOku toki ʻaloʻofa ai ia kiate ia, ʻo ne pehē, \q2 “Fakamoʻui ia mei he ʻalu hifo ki he luo: \q2 kuo u ʻiloʻi ʻae huhuʻi.” \q1 \v 25 ‌ʻE moʻui lelei hake hono sino ʻi ha tamasiʻi: \q2 ʻe toe foki ia ki he ngaahi ʻaho ʻo ʻene kei siʻi: \q1 \v 26 ‌ʻE lotu ia ki he ʻOtua, pea ʻe tokanga ia ki ai: \q2 pea ʻe mamata ia ki hono fofonga ʻi he fiefia: \q2 he te ne totongi ki he tangata ʻa ʻene māʻoniʻoni. \q1 \v 27 ‌ʻOku ne vakai ki he kakai, pea ka pehē ʻe ha taha, \q2 ‘Kuo u angahala, pea fakakehe ʻaia ʻoku totonu, \q2 pea kuo taʻeʻaonga ia kiate au; \q1 \v 28 ‌ʻE fakahaofi ʻe ia ʻa hono laumālie ke ʻoua naʻa ʻalu hifo ki he luo, \q2 pea ʻe mamata ʻene moʻui ki he maama. \q1 \v 29 “Vakai, ʻoku faʻa fai ʻe he ʻOtua ʻae ngaahi meʻa ni kotoa pē koeʻuhi ko e tangata, \q1 \v 30 Ke ne toe ʻomi ai hono laumālie mei he luo, \q2 pea ne fakamaama ia ʻaki ʻae maama ʻoe moʻui. \q1 \v 31 Tokanga, ʻe Siope, fakafanongo kiate au: \q2 ke ke longo pe, kau lea. \q1 \v 32 Kapau ʻoku ai haʻo lea, tali mai: \q2 lea, he ko hoku loto ke ke tonuhia. \q1 \v 33 Kapau ʻoku ʻikai, fakafanongo kiate au: \q2 ke ke longo pē, kau akonekina koe ke ke poto. \b \c 34 \cd \it 1 ʻOku talatalaaki ʻa Siope ʻe Elihu koeʻuhi ko ʻene lauʻikovi ki he angatonu ʻae ʻOtua. 10 ʻOku ʻikai faʻa fai taʻetotonu ʻae ʻOtua Māfimafi. 31 ʻOku totonu ki he tangata ke ne fakavaivai ia ki he ʻOtua. 34 ʻOku valokiʻi ʻe Elihu ʻa Siope.\it* \p \v 1 Pea naʻe fai pe ʻe Elihu ʻa ʻene lea, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻAe kau tangata poto, mou fanongo ki heʻeku ngaahi lea; \q2 pea tokanga kiate au ʻakimoutolu kuo maʻu ʻae ʻilo. \q1 \v 3 He ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻe he telinga ʻae ngaahi lea, \q2 ʻo hangē ʻoku kamata ʻe he ngutu ʻae kai. \q1 \v 4 Ke tau fili kiate kitautolu ʻae fakamaau; \q2 ke tau ʻilo ʻiate kitautolu ʻaia ʻoku lelei. \q1 \v 5 He naʻe pehē ʻe Siope, ‘ʻOku ou māʻoniʻoni: \q2 pea kuo toʻo atu ʻe he ʻOtua hoku fakamaau. \q1 \v 6 He te u lohiakiʻi ʻa ʻeku totonu? \q2 ʻOku taʻefaʻafakamoʻui ʻa hoku lavea ʻi he taʻetalangataʻa.’ \q1 \v 7 Ko hai ha tangata ʻoku tatau mo Siope, \q2 ʻoku ne inumia ʻae manuki ʻo hangē ko e vai? \q1 \v 8 ‌ʻAia ʻoku ne ʻalu fakataha mo e kau ngāue kovi, \q2 pea ʻeveʻeva mo e kau tangata angahala. \q1 \v 9 He naʻe pehē ʻe ia, ‘ʻOku ʻikai hano ʻaonga siʻi ki ha tangata ke ne fakafiefiaʻi ia ʻi he ʻOtua.’ \q1 \v 10 “Ko ia, fanongo mai kiate au, ʻakimoutolu ʻae kau tangata faʻa ʻilo: \q2 ko e kovi, ke mamaʻo ia mei he ʻOtua, \q2 pea mo e angahala mei he Māfimafi. \q1 \v 11 He ko e ngāue ʻae tangata te ne totongi kiate ia, \q2 pea fakaʻilo ki he tangata kotoa pē ʻo fakatatau ki hono ngaahi hala. \q1 \v 12 ‌ʻIo, ko e moʻoni ʻe ʻikai fai kovi ʻae ʻOtua, \q2 pea ʻe ʻikai fakahalaʻi ʻae fakamaau ʻe he Māfimafi. \q1 \v 13 Ko hai naʻa ne fakanofo ia ke pule ki māmani? \q2 Pea ko hai kuo ne ngaohi ʻa māmani kotoa pē? \q1 \v 14 Kapau te ne fakatokangaʻi hono finangalo ki he tangata, \q2 te ne tānaki kiate ia hono laumālie mo ʻene mānava; \q1 \v 15 ‌ʻE mate fakataha ʻae kakano kotoa pē, \q2 pea ʻe toe liliu ʻae tangata ko e efu. \q1 \v 16 “Kapau ʻoku ke maʻu ʻae faʻa ʻilo, fanongo eni: \q2 fakafanongo ki he leʻo ʻo ʻeku ngaahi lea. \q1 \v 17 Te ne faʻa pule ʻaia ʻoku fehiʻa ki he totonu? \q2 Pea te ke faʻa fakahalaiaʻi ʻaia ʻoku mātuʻaki angatonu? \q1 \v 18 He ʻoku ngali ke pehē ki ha tuʻi, ʻOku ke kovi? \q2 Pe ki he houʻeiki, ʻOku mou fai kovi? \q1 \v 19 Ka ʻe fēfē kiate ia ʻaia ʻoku ʻikai te ne filifilimānako ki he kakai houʻeiki, \q2 pea ʻoku ʻikai lahi hake ʻene tokanga ki he koloaʻia ʻi he masiva? \q2 He ko e ngāue ʻa hono nima ʻakinautolu kotoa pē. \q1 \v 20 Te nau mate fakafokifā pe, pea ʻe mamahi ʻae kakai ʻi he tuʻuapō mālie, \q2 pea nau mole atu: \q2 pea ʻe fetuku atu ʻae kau mālohi taʻehanima. \q1 \v 21 “He ʻoku ʻi he ngaahi fale ʻoe tangata ʻa hono fofonga, \q2 pea ʻoku ne ʻafioʻi ʻa hono ʻalunga kotoa pē. \q1 \v 22 ‌ʻOku ʻikai ha poʻuli, pe ha malumalu ʻoe mate, \q2 ʻe faʻa fakafufū ai ʻe he kau fai kovi ʻakinautolu. \q1 \v 23 Koeʻuhi ʻe \add ʻi he meʻa ʻoku totonu\add*; \q2 koeʻuhi ke ne fie fakamaau ai mo e ʻOtua. \q1 \v 24 Te ne lailaiki ʻae kau tangata mālohi tokolahi taʻefaʻalaua, \q2 pea fokotuʻu ʻae niʻihi moʻono totongi. \q1 \v 25 Ko ia ʻoku ne ʻilo ʻenau ngaahi ngāue, \q2 pea ʻoku ne fulihi ʻakinautolu ʻi he pō, pea ʻoku nau ʻauha ai. \q1 \v 26 ‌ʻOku ne taaʻi ʻakinautolu ʻo hangē ko e kau tangata fai kovi, \q2 ʻi he ʻao ʻoe kakai. \q1 \v 27 Koeʻuhi naʻa nau tafoki kimui meiate ia, \q2 pea ʻikai fie tokanga ki hono ngaahi hala: \q1 \v 28 Ko ia ʻoku nau fakahoko ʻae tangi ʻae masiva ke aʻu atu kiate ia, \q2 pea ʻoku ne ongoʻi ʻae tangi ʻae mahaki. \q1 \v 29 ‌ʻOku foaki ʻe ia ʻae fiemālie, ko hai te ne faʻa fakamamahi? \q2 Pea ka fufū ʻe ia hono fofonga, ko hai ʻe faʻa mamata kiate ia? \q2 ʻO kapau te ne fai ki ha puleʻanga, pe ki ha tangata pe tokotaha: \q1 \v 30 Koeʻuhi ke ʻoua naʻa pule ʻae mālualoi, \q2 telia naʻa fasiaʻi ʻae kakai. \q1 \v 31 “ʻOku taau moʻoni mo e ʻOtua ʻae lea pehē ki ai, \q2 kuo u kātaki, ʻe ʻikai te u fakamamahi. \q1 \v 32 Ko ia ʻoku ʻikai te u ʻilo ke ke ako ia kiate au: \q2 kapau kuo u fai angahala, ʻe ʻikai te u toe fai ia. \q1 \v 33 ‌ʻE fakatatau ia koā mo ho loto? Te ne totongi ia, ʻo kapau te ke ʻoua, \q2 pe te ke loto ki ai; kae ʻikai ko au: \q2 ko ia ke ke tala ʻaia ʻoku ke ʻilo. \q1 \v 34 Ke tala kiate au ʻe he kau tangata faʻa ʻilo, \q2 pea ke fanongo kiate au ʻe ha tangata poto. \q1 \v 35 ‘Kuo lea ʻa Siope ʻi he taʻeʻilo, \q2 pea ʻoku taʻepoto ʻa ʻene ngaahi lea. \q1 \v 36 Ko hoku loto ke fakamaauʻi ʻa Siope ʻo aʻu ki he ngataʻanga, \q2 koeʻuhi ko ʻene ngaahi tali ʻo hangē ko e kau tangata angahala. \q1 \v 37 He ʻoku ne fakahoko ʻae talangataʻa ki he angahala, \q2 ʻoku ne pasipasi hono nima ʻiate kitautolu, \q2 ʻo fakalahi ʻene ngaahi lea ki he ʻOtua.” \c 35 \cd \it 1 ʻOku ʻikai te tau faʻa fakatatau mo e ʻOtua, koeʻuhi ʻOku ʻikai hoko kiate ia ʻae tau lelei pe ʻae kovi. 9 ʻOku tangi ʻae tokolahi ʻi heʻenau mamahi, ka ʻoku ʻikai ongoʻi koeʻuhi ko e taʻetui.\it* \p \v 1 Pea naʻe fai pe ʻe Elihu ʻa ʻene lea, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻOku ke mahalo ʻoku totonu eni, ʻa hoʻo lea ʻo pehē, \q2 ‘Ko ʻeku māʻoniʻoni ʻoku lahi ki he ʻOtua?’ \q1 \v 3 He naʻa ke pehē, ‘Ko e hā hono ʻaonga kiate koe? \q2 Pea ko e hā ʻae totongi te u maʻu \add ʻo kapau ʻe fakamaʻa \add*au mei heʻeku angahala?’ \q1 \v 4 Te u tala kiate koe, \q2 mo kinautolu ʻoku kaumeʻa mo koe. \q1 \v 5 Sio ki he ngaahi langi, ʻo mamata; \q2 pea vakai ki he ngaahi ʻao ʻaia ʻoku māʻolunga hake ʻiate koe. \q1 \v 6 Kapau ʻoku ke fai angahala, ko e hā ʻoku ke fai kiate ia? \q2 Pea kapau kuo tupu ʻo lahi ʻa hoʻo talangataʻa, ko e hā ʻoku ke fai kiate ia? \q1 \v 7 Kapau ʻoku ke māʻoniʻoni, ko e hā ʻoku ke foaki kiate ia? \q2 Pe ko e hā ia ʻoku ne maʻu ʻi ho nima? \q1 \v 8 ‌ʻE kovi nai hoʻo angahala ki he tangata ʻo hangē ko koe; \q2 pea ʻe ʻaonga nai hoʻo māʻoniʻoni ki he foha ʻoe tangata. \b \q1 \v 9 “Ko e meʻa ʻi he lahi ʻoe ngaahi meʻa fakamālohi ʻoku tangi ai ʻae kau fakamālohia, \q2 ʻoku nau tangi kalanga ʻi he nima ʻoe mālohi. \q1 \v 10 Ka ʻoku ʻikai pehē ʻe ha taha, ‘Kofaʻā ia ʻae ʻOtua ko hoku tupuʻanga, \q2 ʻaia ʻoku ne foaki ʻae ngaahi hiva ʻi he pō; \q1 \v 11 ‌ʻAia ʻoku ako lahi hake kiate kitautolu ʻi he ngaahi manu ʻoe fonua, \q2 ʻo ne fakapoto lahi hake ʻakitautolu ʻi he ngaahi manupuna ʻoe ʻatā?’ \q1 \v 12 ‌ʻOku nau tangi ʻi ai, ka ʻoku ʻikai lea ha tokotaha, \q2 ko e meʻa ʻi he laukau ʻae kau tangata kovi. \q1 \v 13 Ko e moʻoni ʻe ʻikai fanongo ʻae ʻOtua ki he launoa, \q2 pea ʻe ʻikai tokanga ki ai ʻae Māfimafi. \q1 \v 14 Naʻa ke lea, ʻo pehē, ‘ʻE ʻikai te ke mamata kiate ia, \q2 ka ʻoku ʻi hono ʻao ʻae fakamaau, ko ia ke ke falala kiate ia. \q1 \v 15 Ka koeʻuhi ʻoku ʻikai pehē eni, ko ia kuo ne ʻaʻahi ai ʻi hono houhau; \q2 ka ʻoku ʻikai te ne ʻilo ia ʻi he mamahi lahi: \q1 \v 16 Ko ia ʻoku mafaʻa taʻeʻaonga ai ʻae ngutu ʻo Siope; \q2 ʻoku ne fakalahi ʻae ngaahi lea ʻi he taʻeʻilo. \b \c 36 \cd \it 1 ʻOku fakahā ʻe Elihu ʻoku totonu ʻae ʻOtua ʻi hono ngaahi hala. 16 ʻOku taʻofi ʻaki ʻae tāpuaki ʻae ʻOtua ʻae hia ʻa Siope. 24 ʻOku ongoongo lahi ʻae ngaahi ngāue ʻae ʻOtua.\it* \p \v 1 Ka naʻe fai ai pe ʻe Elihu ʻene lea, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “Ke ke kātaki siʻi pe au, pea te u fakahā kiate koe ʻaia ʻoku toe ʻiate au ke lea ʻaki koeʻuhi ko e ʻOtua. \q1 \v 3 Te u ʻomi ʻa ʻeku ʻilo mei he mamaʻo, \q2 pea te u tuku ʻae māʻoniʻoni ki hoku Tupuʻanga. \q1 \v 4 He ko e moʻoni ʻe ʻikai hala ʻa ʻeku ngaahi lea: \q2 ko ia ia ʻoku haohaoa ʻi he ʻilo ʻoku ʻiate koe. \b \q1 \v 5 “Vakai, ʻoku māfimafi ʻae ʻOtua, pea ʻoku ʻikai te ne manukiʻi ha tokotaha: \q2 ʻoku māfimafi ia ʻi he mālohi mo e poto. \q1 \v 6 ‌ʻOku ʻikai te ne fakatolonga ʻae moʻui ʻae angakovi: \q2 ka ʻoku ne foaki ʻae totonu ki he masiva. \q1 \v 7 ‌ʻOku ʻikai toʻo ʻe ia hono fofonga mei he māʻoniʻoni; \q2 ka ʻoku nau ʻi he ngaahi tuʻi ʻi he nofoʻanga fakaʻeiʻeiki; \q2 ʻio, ʻoku ne fakatuʻumaʻu ʻakinautolu ke taʻengata, pea kuo hakeakiʻi ʻakinautolu. \q1 \v 8 Pea kapau kuo haʻi ʻaki ʻakinautolu ʻae ngaahi ukamea fakamaʻu, \q2 pea fakamaʻu ʻaki ʻae ngaahi afo ʻoe mahaki; \q1 \v 9 ‌ʻOku ne fakahā ai kiate kinautolu ʻenau ngaahi ngāue, \q2 mo ʻenau ngaahi talangataʻa ʻaia kuo nau angatuʻu ai. \q1 \v 10 ‌ʻOku ne fakaava honau telinga foki ki he akonaki, \q2 pea fekau ke nau tafoki, pea fekau ke nau tafoki mei he angahia. \q1 \v 11 Kapau te nau talangofua pea tauhi ia, \q2 te nau fakaʻosi honau ngaahi ʻaho ʻi he monūʻia, \q2 mo honau ngaahi taʻu ʻi he fiemālie. \q1 \v 12 Pea kapau ʻe ʻikai te nau talangofua, te nau ʻauha ʻi he heletā, \q2 pea te nau mate taʻemaʻu ʻae ʻilo. \b \q1 \v 13 “Ka ko e kau loto mālualoi ʻoku nau fokotuʻu ʻae houhau: \q2 ʻoku ʻikai te nau tangi ʻi heʻene haʻisia ʻakinautolu. \q1 \v 14 ‌ʻOku nau mate ʻi he kei talavou, \q2 pea ʻoku ʻi he kau taʻemaʻa ʻa ʻenau moʻui. \q1 \v 15 ‌ʻOku ne fakamoʻui ʻae mahaki ʻi hono mahaki, \q2 pea ne fakaava honau telinga ʻi he taʻomia. \q1 \v 16 Pea ka ne ke pehē, kuo ne hiki foki koe mei he potu ʻapiʻapi ki he potu ʻataʻatā, \q2 ʻaia ʻoku ʻikai ʻi ai ha ʻapiʻapi; \q2 pea ko ia ʻe ʻi ho keinangaʻanga ʻe pito ia ʻi he ngako. \b \q1 \v 17 “Ka kuo ke fakakakato ʻae fakamaau ʻoe kau angakovi: \q2 ko e fakamaau mo e angatonu ʻoku na puke koe. \q1 \v 18 “Koeʻuhi ʻoku ai ʻae houhau, ke ke vakai telia naʻa ne toʻo atu koe ʻi heʻene tā: \q2 pea ka pehē, ʻe ʻikai faʻa fakahaofi koe ʻe he huhuʻi lahi. \q1 \v 19 Pea ʻe manako ia ki hoʻo ngaahi koloa? \q2 ʻIkai ʻi he koula, pe ko e mafai kotoa pē ʻoe mālohi. \q1 \v 20 ‌ʻOua naʻa ke holi ki he pō, \q2 ʻaia kuo motuhi ai ʻae kakai mei honau fonua. \q1 \v 21 Ke ke vakai, ke ʻoua naʻa ke tokanga ki he angahia: \q2 he kuo ke tomuʻa fili ia ʻi he mahaki. \q1 \v 22 Vakai, ʻoku hakeakiʻi ʻe he ʻOtua ʻi hono mālohi: \q2 ko hai ʻoku akonaki ʻo hangē ko ia? \q1 \v 23 Ko hai kuo ne tuʻutuʻuni kiate ia ʻa hono hala? \q2 Pe ko hai te ne faʻa pehē, ‘Kuo ke fai angahala?’ \b \q1 \v 24 “Ke ke manatu ke fakaongolelei ʻa ʻene ngāue, \q2 ʻaia ʻoku mamata ki ai ʻae kakai. \q1 \v 25 ‌ʻE faʻa mamata ki ai ʻae tangata kotoa pē, \q2 ʻe faʻa vakai ki ai ʻae tangata ʻi he kei mamaʻo. \q1 \v 26 Vakai, ʻoku lahi ʻae ʻOtua, pea ʻoku ʻikai te tau faʻa ʻiloʻi ia, \q2 pea ko e lau ʻo hono ngaahi ʻaho ʻoku taʻefaʻahakule. \q1 \v 27 He ʻoku ne toʻo hake ʻae ngaahi mosiʻi vai: \q2 ʻoku nau huaʻi hifo ʻae ʻuha ʻo fakatatau ki he mao ʻo ia: \q1 \v 28 ‌ʻAia ʻoku tō hifo ʻe he ngaahi ʻao, \q2 pea ʻuha lahi ki he tangata. \q1 \v 29 Pea ʻe faʻa ʻilo koā ʻe ha taha hono folahi atu ʻoe ngaahi ʻao, \q2 pe ki he longoaʻa ʻo hono nofoʻanga? \q1 \v 30 Vakai, ʻoku ne folahi atu ʻa ʻene maama ki ai, \q2 pea ʻoku ne ʻufiʻufi ʻae kilisitahi. \q1 \v 31 He ʻoku ne fakamaau ʻae kakai ʻaki ʻae ngaahi meʻa ni; \q2 ʻoku ne foaki ʻae meʻakai lahi ʻaupito. \q1 \v 32 ‌ʻOku ne ʻufiʻufi ʻae maama ʻaki ʻae ngaahi ʻao; \q2 pea ne fekauʻi ia ʻi heʻene hoko ʻi he vahaʻa ke ʻoua naʻa ulo. \q1 \v 33 Ko hono longoaʻa ʻoku ne fakahā ia, \q2 ko e houhau lahi ki he angahala. \b \c 37 \cd \it 1 ʻOku lelei ʻae manavahē ki he ʻOtua koeʻuhi ko ʻene ngāue lahi. 15 He ʻoku ʻi ai ʻa ʻene poto taʻefaʻaʻilo.\it* \q1 \v 1 “ʻOku tetetete hoku loto foki ʻi he meʻa ni, pea homo mei hono potu. \q1 \v 2 Ke ke fanongo lelei ki he longoaʻa ʻo hono leʻo, \q2 mo e fatulisi ʻoku ʻalu atu mei hono fofonga. \q1 \v 3 ‌ʻOku ne fakahinohino ia ʻi he lalo langi kotoa pē, \q2 mo ʻene ʻuhila ʻoku aʻu atu ki he ngaahi ngataʻanga ʻo māmani. \q1 \v 4 Hili ia ʻoku ʻuʻulu ʻae leʻo: \q2 ʻoku ne mana ʻaki ʻae leʻo ʻo hono ngeia; \q2 pea ʻi he ongoʻi ʻo hono leʻo ʻe ʻikai te ne taʻofi ia. \q1 \v 5 ‌ʻOku mana fakamanavahē mai ʻe he ʻOtua ʻaki hono leʻo; \q2 ʻoku fai ʻe ia ʻae ngaahi meʻa lahi, ʻaia ʻoku ʻikai te tau faʻa ʻiloʻi. \q1 \v 6 He ʻoku pehē ʻe ia ki he ʻuha hinehina, ‘Ke ke ʻi he kelekele koe;’ \q2 pea pehē pe ki he taumosi, mo e ʻuha lahi foki ʻo hono mālohi. \q1 \v 7 ‌ʻOku ne tāpuni ʻae nima ʻoe tangata kotoa pē; \q2 koeʻuhi ke ʻilo ʻe he tangata kotoa pē ʻa ʻene ngāue. \q1 \v 8 Pea ʻoku toki hū ʻae fanga manu ki he ngaahi ʻana, \q2 ʻo nofo ʻi honau ngaahi potu. \q1 \v 9 ‌ʻOku haʻu ʻae ʻahiohio mei he feituʻu tonga: \q2 mo e momoko mei he tokelau. \q1 \v 10 ‌ʻOku tupu ʻae hahau ʻi he mānava ʻae ʻOtua; \q2 pea ʻoku ʻapiʻapi ai ʻae māukupu ʻoe ngaahi vai. \q1 \v 11 Pea ʻi he faʻa ʻuha ʻoku ne fakamanifinifi ʻae ʻao matolu: \q2 ʻoku ne veteki ʻa ʻene ʻao ngingila: \q1 \v 12 Pea ʻoku ʻave fakatakamilo ia ʻe heʻene fakakaukau: \q2 koeʻuhi ke nau fai ʻaia kotoa pē ʻoku ne fekau kiate kinautolu ʻi he funga ʻo māmani ʻi he fonua. \q1 \v 13 ‌ʻOku ne pule ke haʻu ia, ko e meʻa tautea, \q2 pe ko e meʻa ʻa hono fonua, pe ʻi he ʻaloʻofa. \q1 \v 14 “Ke ke fakafanongo ʻe Siope, ki he meʻa ni: \q2 tuʻu mai ʻo fakakaukau ki he ngaahi ngāue fakaofo ʻae ʻOtua. \q1 \v 15 ‌ʻOku ke ʻilo naʻe fakatonutonu ia ʻanefē ʻe he ʻOtua, \q2 pea pule ke huhulu ʻae maama ʻo ʻene ʻao? \q1 \v 16 ‌ʻOku ke ʻilo ʻae potupotumālie ʻoe ngaahi ʻao, \q2 ʻae ngaahi ngāue fakaofo ʻo ia ʻaia ʻoku haohaoa ʻi he ʻilo? \q1 \v 17 Pea ʻoku mafana fēfē ho ngaahi kofu, \q2 ʻoka ne ka fakatofutofu ʻae fonua ʻaki ʻae matangi tonga? \q1 \v 18 He naʻa ke kau mo ia ʻi he folahi atu ʻae langi, ʻaia ʻoku mālohi, \q2 pea ʻoku tatau mo e sioʻata haka? \q1 \v 19 ‌ʻAko mai kiate kimautolu pe ko e hā te mau tala kiate ia; \q2 he ʻoku ʻikai te mau faʻa fakatonutonu ʻemau lea, ko e meʻa ʻi he fakapoʻuli. \q1 \v 20 ‌ʻE tala kiate ia ʻoku ou lea? \q2 Kapau ʻe lea ha tangata, ko e moʻoni ʻe fōngia hifo ia. \q1 \v 21 Pea ko eni ʻoku ʻikai mamata ʻe he kakai ki he maama ngingila ʻoku ʻi he ngaahi ʻao: \q2 ka ʻoku ʻalu ʻae matangi, ʻo ne fakamaʻa ia. \q1 \v 22 ‌ʻOku haʻu ʻae ʻafua mei he tokelau: \q2 ʻoku ʻi he ʻOtua ʻae ngeia fakamanavahē. \q1 \v 23 Ko e Māfimafi, ʻoku ʻikai te tau faʻa ʻiloʻi ia: \q2 ʻoku lahi ia ʻi he mālohi, \q2 mo e fakamaau, pea mohu angatonu: ʻe ʻikai te ne tautea. \q1 \v 24 Ko ia ʻoku manavahē ai ʻae kakai kiate ia: \q2 ʻoku ʻikai te ne tokanga ki ha tokotaha ʻoku loto poto.” \c 38 \cd \it 1 ʻOku fekau ʻe he ʻOtua kia Siope ke ne tali ʻa ʻene fehuʻi. 4 ʻOku fakahā ʻe he ʻOtua ʻa ʻene ngaahi ngāue lahi kia Siope, koeʻuhi ke ne ʻilo ai ʻene vale, 31 Pea mo ʻene vaivai.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki folofola ʻa Sihova kia Siope mei he ʻahiohio, ʻo pehē, \q1 \v 2 “Ko hai eni ʻoku ne fakapoʻuliʻi ʻae fakakaukau ʻaki ʻae ngaahi lea ʻoe taʻeʻilo? \q1 \v 3 Ko eni, ke ke nonoʻo ho noʻotangavala ʻo ngali mo e tangata; \q2 he te u ʻeke kiate koe, pea ke fakamatala mai kiate au. \b \q1 \v 4 “Naʻa ke ʻi fē koe ʻi heʻeku ʻai ʻae ngaahi tuʻunga ʻo māmani? \q2 Fakahā mai, kapau ʻoku ʻiate koe ʻae faʻa ʻilo. \q1 \v 5 Ko hai naʻa ne ai hono ngaahi fuofua ʻo ia, ʻo kapau ʻoku ke ʻilo? \q2 Pe ko hai naʻa ne falō ʻae afo ki ai? \q1 \v 6 ‌ʻOku fakamaʻu ki he hā ʻa hono ngaahi tuʻunga ʻo ia? \q2 Pe ko hai naʻa ne ʻai ʻa hono maka tuliki ʻo ia; \q1 \v 7 ‌ʻAia naʻe hiva fiefia fakataha ai ʻae ngaahi fetuʻu ʻoe pongipongi, \q2 pea kalanga fakafiefia ai ʻae ngaahi foha kotoa pē ʻoe ʻOtua? \b \q1 \v 8 “Pe ko hai naʻa ne tāpuni ʻae tahi ʻaki ʻae ngaahi matapā, \q2 ʻi heʻene hā mai, ʻo hangē ko ʻene puna mei he manāva? \q1 \v 9 ‌ʻI heʻeku ngaohi ʻae ʻao ko e kofu ʻo ia, \q2 pea ko e fakapoʻuli matolu ko hono noʻo ʻoʻona. \q1 \v 10 ‌ʻO keli hake ʻae potu naʻaku tuʻutuʻuni ki ai, \q2 ʻo ʻai ki ai ʻae ngaahi pou mo e matapā. \q1 \v 11 Pea u pehē, ‘Te ke haʻu ki heni, pea ngata ai: \q2 pea ʻe lolomi ʻi heni hoʻo ngaahi peau laukau?’ \b \q1 \v 12 “Naʻa ke fekau ki he pongipongi talu hoʻo ngaahi ʻaho; \q2 pea pule ki he hengihengi ʻoe ʻaho ke ne ʻilo hono potu: \q1 \v 13 Koeʻuhi ke ne puke ki he ngaahi ngataʻanga ʻoe fonua, \q2 koeʻuhi ke tupeʻi mei ai ʻae kakai angahala. \q1 \v 14 ‌ʻOku liliu ia ʻo hangē ko e ʻumea ki he fakaʻilonga; \q2 pea ʻoku nau tuʻu ʻo hangē ko e kofu. \q1 \v 15 Ka ʻoku taʻofi mei he kau angahala ʻenau maama, \q2 pea ʻe fesiʻi ʻae nima māʻolunga. \b \q1 \v 16 “Naʻa ke hū koe ki he ngaahi matavai ʻoe tahi? \q2 Pe naʻa ke ʻeveʻeva ke kumi ʻae loloto? \q1 \v 17 Naʻe toʻo ʻae ngaahi matapā ʻoe mate kiate koe? \q2 Pe naʻa ke mamata ʻe koe ki he ngaahi matapā ʻoe malumalu ʻoe mate? \q1 \v 18 Naʻa ke ʻiloʻi ʻae māukupu ʻoe fonua? \q2 Fakahā ʻo kapau ʻoku ke ʻilo ia kotoa pē. \b \q1 \v 19 “Ko e fē ʻae hala ʻoku nofo ai ʻae maama? \q2 Pea ko e poʻuli, komaʻa ia ʻae potu ʻoʻona. \q1 \v 20 Koeʻuhi ke ke ʻave ia ki hono ngataʻanga ʻoʻona, \q2 pea koeʻuhi ke ke ʻilo ʻae ngaahi hala ki he fale ʻo ia? \q1 \v 21 Kuo ke ʻilo ia, he naʻe fanauʻi koe ʻi he kuonga ko ia? \q2 Pe koeʻuhi kuo lahi hono lau ʻo ho ngaahi ʻaho? \q1 \v 22 Naʻa ke hū koe ki he ngaahi faʻoakianga ʻoe ʻuha hinehina? \q2 Pe naʻa ke mamata koe ki he ngaahi faʻoakiʻanga ʻoe ʻuha maka, \q1 \v 23 ‌ʻAia kuo u tuku ki he kuonga ʻoe fakamamahi, \q2 ki he ʻaho ʻoe fekeʻikeʻi mo e tau? \q1 \v 24 ‌ʻOku vahevahe fēfeeʻi ʻae maama, \q2 ʻaia ʻoku ne tufaki ke mamaʻo ʻae matangi hahake ʻi he fonua? \q1 \v 25 Ko hai kuo ne vaheʻi ʻae tafeʻanga vai ki he mahuohua ʻoe ngaahi vai, \q2 pe ko e hala ki he ʻuhila ʻoe mana; \q1 \v 26 Koeʻuhi ke pule ke ʻuha ki he fonua, ʻaia ʻoku ʻikai ʻi ai ha tangata; \q2 ki he toafa, ʻaia ʻoku ʻikai ʻi ai ha tangata; \q1 \v 27 Ke fakafiemālie ʻae kelekele lala mo liʻaki; \q2 ke fakatupu ʻae moto ʻoe ʻakau vaivai? \q1 \v 28 Ko hai ʻae tamai ʻae ʻuha? \q2 Pe ko hai kuo ne fakatupu ʻae ngaahi tulutā ʻoe hahau? \q1 \v 29 Naʻe haʻu ʻae vai fefeka mei he manāva ʻo hai? \q2 Pea ko hai naʻa ne fakatupu ʻae falositi hinehina ʻoe langi? \q1 \v 30 Kuo fufū ʻae ngaahi vai ʻo hangē ko e maka, \q2 pea kuo fakafefeka ʻae funga ʻoe loloto. \b \q1 \v 31 “ʻOku ke faʻa puleʻi ʻe koe ʻae ngaahi mālohi melie ʻo Peliatisi, \q2 pe vete ʻae ngaahi haʻi ʻo Olioni? \q1 \v 32 ‌ʻOku ke faʻa ʻomi ʻe koe ʻa Masaloti ʻi hono kuonga? \q2 Pe te ke faʻa fakahinohino ʻa ʻAakitulio mo hono ngaahi foha? \q1 \v 33 ‌ʻOku ke ʻiloʻi ʻae ngaahi tuʻutuʻuni ʻoe langi? \q2 ʻOku ke faʻa fokotuʻu ʻene pule ki he fonua? \b \q1 \v 34 “ʻOku ke faʻa hiki hake ʻe koe ho leʻo ki he ngaahi ʻao, \q2 koeʻuhi ke ʻufiʻufi ʻaki koe ʻae ngaahi vai lahi? \q1 \v 35 ‌ʻOku ke faʻa fekau atu ʻae ngaahi ʻuhila, koeʻuhi ke nau ʻalu, \q2 ʻonau pehē kiate koe, ‘Ko kimautolu eni?’ \q1 \v 36 Ko hai kuo ne ʻai ʻae poto ki he ngaahi potu ʻi loto? \q2 Pe ko hai kuo ne foaki ʻae faʻa ʻilo ki he loto? \q1 \v 37 Ko hai ʻoku faʻa lau ʻae ngaahi ʻao ʻi he poto? \q2 Pe ko hai te ne faʻa taʻofi ʻae ngaahi hina ʻoe langi? \q1 \v 38 ‌ʻOka tupu ʻo fefeka ʻae efu, \q2 pea piki fakataha ʻae tuʻutanga kelekele? \b \q1 \v 39 “He te ke tuli ʻae meʻakai maʻae laione? \q2 Pe fakamākona ʻae fiekaia ʻoe fanga laione mui, \q1 \v 40 ‌ʻOka nau ka tokoto ʻi honau ngaahi ʻana, \q2 pea nofo pe ʻo lama ʻi he potu lilo? \q1 \v 41 Ko hai ʻoku ne tokonaki ʻae meʻakai ki he leveni, \q2 ʻoka tangi hono fānganga ki he ʻOtua, \q2 ʻi heʻenau hē ko e masiva kai? \b \c 39 \cd \it 1 Ko e tala ki he fanga kosi hehengi mo e hainiti; 5 Mo e ʻasi hehengi; 9 Mo e liimi; 13 Mo e sitoaka, mo e ʻositalesi; 19 Mo e hoosi; 26 Mo e falekoni; 27 Pea mo e ʻikale.\it* \q1 \v 1 “ʻOku ke ʻilo ʻae feituʻulaʻā ʻoku fanauʻi ai ʻae fanga kosi kaivao ʻoe maka? \q2 Pe ʻoku ke faʻa fakaʻilonga ʻoka fanauʻi ʻae fanga hainiti? \q1 \v 2 ‌ʻOku ke faʻa lau ki he kakato ʻo honau ngaahi māhina? \q2 Pe ʻoku ke ʻilo ʻae feituʻulaʻā ʻoku nau fāʻele ai? \q1 \v 3 ‌ʻOku nau fakamapelu ʻakinautolu, ʻoku nau fāʻeleʻi honau ʻuhiki, \q2 ʻoku nau lī kituʻa ʻenau ngaahi mamahi. \q1 \v 4 ‌ʻOku matamatalelei honau ʻuhiki, \q2 ʻoku nau tupu hake ʻi he toafa; \q2 ʻoku nau ʻalu atu, pea ʻikai toe haʻu kiate kinautolu. \q1 \v 5 “Ko hai kuo ne fekau atu tauʻatāina ʻae ʻasi kaivao? \q2 Pe ko hai kuo ne vete ʻae ngaahi haʻi ʻoe ʻasi kaivao? \q1 \v 6 ‌ʻAia kuo u tuʻutuʻuni ʻae toafa ko hono fale ʻoʻona, \q2 mo e fonua lala ko hono ngaahi nofoʻanga. \q1 \v 7 ‌ʻOku manuki ia ki he tokolahi ʻoe kolo, \q2 pea ʻoku ʻikai te ne tokanga ki he kalanga ʻoe tauhi. \q1 \v 8 Ko hono kaiʻanga ko e ngaahi moʻunga ʻataʻatā, \q2 pea ʻoku ne kumi ʻae meʻa mata kotoa pē. \q1 \v 9 “ʻE fie tauhi kiate koe ʻae liimi, \q2 pe nofo ofi ki hoʻo ʻaiʻangakai? \q1 \v 10 ‌ʻOku ke faʻa nonoʻo ʻae liimi ʻaki hono noʻotaki ʻi he keli? \q2 Pe te ne muimui ʻiate koe ke fakatoka lelei ʻae ngaahi luo? \q1 \v 11 Te ke falala ki ai koeʻuhi ʻoku lahi ʻa hono mālohi? \q2 Pe te ke tuku hoʻo ngāue kiate ia? \q1 \v 12 Te ke tui kiate ia, te ne fetuku ki ʻapi hoʻo ngaahi fua, \q2 ʻo tānaki ia ki ho feleoko? \q1 \v 13 “Ko e kapakau ʻoe ʻositalesi ke kapakapa: \q2 ka ʻoku puna hake ʻae sitoaka mo e falekoni. \q1 \v 14 Vakai, ʻoku ne fakato hono ngaahi fua ʻi he kelekele, \q2 ʻo ne fakamafana ia ʻi he efu, \q1 \v 15 Pea ngalo ʻiate ia ʻe laiki nai ia ʻe he vaʻe, \q2 pe maumauʻi ia ʻe he manu kaivao. \q1 \v 16 Kuo fakafefeka ʻene anga ki hono fānganga ʻo hangē ʻoku ʻikai ʻaʻana ʻakinautolu: \q2 ʻoku taʻeʻaonga ʻene ngāue taʻemanavahē; \q1 \v 17 Koeʻuhi kuo fakamasivaʻi ia ʻe he ʻOtua ʻi he poto, \q2 pea naʻe ʻikai te ne tuku kiate ia ʻae faʻa ʻilo. \q1 \v 18 Ko e feituʻulaʻā ko ia te ne tuʻu hake ki ʻolunga, \q2 ʻoku ne manukiʻi ʻae hoosi mo ia ʻoku heka ai. \q1 \v 19 “Naʻa ke tuku ʻe koe ʻae mālohi ki he hoosi? \q2 Naʻa ke fakakofuʻaki hono kia ʻae mana? \q1 \v 20 ‌ʻOku ke faʻa fakamanavahēʻi ia ʻo hangē ko e heʻe? \q2 Ko e mānava lahi ʻo hono ihu ʻoku fakailifia. \q1 \v 21 ‌ʻOku kenukenu ia ʻi he vahaʻa moʻunga, pea fiefia ʻi he mālohi: \q2 ʻoku ʻalu atu ia ke fakafetaulaki ki he kau tangata ʻoku toʻo mahafutau. \q1 \v 22 ‌ʻOku ne manuki ki he manavahē, pea ʻoku ʻikai ilifia ia; \q2 pe foki kimui mei he heletā. \q1 \v 23 ‌ʻOku ngatata ʻae tangakaho kiate ia, \q2 ʻae tao ngingila pea mo e fakaū. \q1 \v 24 ‌ʻOku ne folohifo ʻae kelekele ʻi he feinga mo e lili: \q2 pea ʻoku ʻikai te ne tui ko e leʻo ia ʻoe meʻa lea. \q1 \v 25 ‌ʻOku pehē ʻe ia ʻi he lotolotonga ʻoe ngaahi meʻa lea, ‘He, he;’ \q2 pea nanamu ki he tau ʻi he kei mamaʻo, \q2 ko e mana ʻoe kau taki tau, mo ʻenau mavava. \q1 \v 26 “ʻOku puna ʻae falekoni ʻi hoʻo poto, \q2 ʻo mafao atu hono kapakau ki he feituʻu tonga? \q1 \v 27 ‌ʻOku puna hake ʻae ʻikale ko hoʻo fekau, \q2 ʻo ne ngaohi hono pununga ʻi ʻolunga? \q1 \v 28 ‌ʻOku nofo ia ʻo tatali ʻi he maka, \q2 ʻi he maka hangatāmaki, mo e potu mālohi. \q1 \v 29 ‌ʻOku kumi mei ai ʻene meʻakai, \q2 pea ʻoku sio hono mata mei he mamaʻo. \q1 \v 30 ‌ʻOku mimisi hake foki ʻe hono ʻuhiki ʻae toto: \q2 pea ko e potu ko ia ʻoku ʻi ai ʻae mate, ʻoku ʻi ai ia.” \c 40 \cd \it 3 ʻOku fakavaivai ʻa Siope ki he ʻOtua. 6 ʻOku ueʻi ia ʻe he ʻOtua ke ne fakahā ʻene māʻoniʻoni, mo hono mālohi, mo ʻene poto. 15 Ko e Piʻimote.\it* \p \v 1 Pea naʻe folofola pe ʻa Sihova kia Siope, ʻo pehē, \q1 \v 2 “Ko ia ʻoku ne fakakikihi ki he Māfimafi te ne akonaki ia? \q2 Ko ia ʻoku ne valokiʻi ʻae ʻOtua, tuku ke ne talia ia.” \p \v 3 ¶ Pea naʻe toki tali ʻe Siope kia Sihova, ʻo ne pehē, \q1 \v 4 “Vakai kuo u kovi; ko e hā te u tali ʻaki koe? \q2 Te u ʻai hoku nima ki hoku ngutu. \q1 \v 5 Kuo u lea ʻo tuʻo taha ka ʻe ʻikai te u toe lea: \q2 ʻio, kuo tuʻo ua ka ʻe ʻikai te u toe lea atu.” \p \v 6 ¶ Pea naʻe toki folofola ʻa Sihova kia Siope mei he ʻahiohio, ʻo pehē, \q1 \v 7 “Ko eni, ke ke nonoʻo ho noʻotangavala ʻo taau mo e tangata: \q2 pea te u ʻeke kiate koe, pea ke fakahā mai kiate au. \q1 \v 8 Te ke fakataʻeʻaongaʻi ʻa ʻeku fakamaau foki? \q2 Te ke fakahalaia au, koeʻuhi ke ke māʻoniʻoni koe? \q1 \v 9 Kuo ke maʻu ʻae nima ʻo hangē ko e ʻOtua? \q2 Pe ʻoku ke faʻa mana koe ʻaki ʻae leʻo ʻo hangē ko ia? \q1 \v 10 “Ko eni, ke ke teuʻi koe ʻaki ʻae māfimafi mo e ngeia; \q2 mo ke kofuʻaki koe ʻae nāunau mo e toulekeleka. \q1 \v 11 Tufaki ke mamaʻo ʻae tuputāmaki ʻo ho houhau: \q2 pea vakai kiate kinautolu taki taha kotoa pē ʻoku laukau, ʻo fakavaivai ia. \q1 \v 12 Vakai kiate ia kotoa pē ʻoku fielahi, pea ʻohifo ia ki lalo; \q2 pea molomoloki hifo ʻae kau angahala ʻi honau potu. \q1 \v 13 Fakafufū ʻakinautolu fakataha ʻi he efu; \q2 pea nonoʻo honau mata ʻi he lilo. \q1 \v 14 Pea te u toki fakamoʻoni kiate koe, \q2 ʻe faʻa fakamoʻui koe ʻe ho nima toʻomataʻu ʻoʻou. \q1 \v 15 “Ko eni, ke ke vakai ki he Piʻimote, ʻaia kuo u ngaohi mo koe; \q2 ʻoku ne kai mohuku ʻo hangē ko e fanga pulu: \q1 \v 16 Vakai, ʻoku ʻi hono fasiʻatuʻa ʻa hono mālohi, \q2 mo ʻene mafai ʻoku ʻi he pito ʻo hono kete. \q1 \v 17 ‌ʻOku ne ueʻi hono iku ʻo hangē ko e sita: \q2 ko e uoua ʻo hono tenga ʻoku fefihitaki fakataha. \q1 \v 18 Ko hono ngaahi hui ʻoku tatau mo e ngaahi konga palasa mālohi; \q2 ʻoku tatau hono ngaahi hui mo e ngaahi vaʻa ʻaione. \q1 \v 19 Ko e lahi ia ʻoe ngaahi ngāue ʻae ʻOtua: \q2 ko ia naʻa ne ngaohi ia ʻoku ne faʻa fai ke fakaofi ʻene heletā kiate ia. \q1 \v 20 Ko e moʻoni, ʻoku tupu hake ʻi he ngaahi moʻunga ʻae meʻakai maʻana, \q2 ʻaia ʻoku fakavā ai ʻae ngaahi manu kotoa pē ʻoe ngoue. \q1 \v 21 ‌ʻOku tokoto ia ʻi he lolo ʻakau malumalu, \q2 ʻi he lilolilo ʻoe kaho, mo e ngaahi ano. \q1 \v 22 Ko e ngaahi ʻakau malumalu ʻoku ʻufiʻufi ia ʻaki honau ata; \q2 ʻoku tuʻu takatakai ʻiate ia ʻae ngaahi uilou ʻoe vaitafe. \q1 \v 23 Vakai, ʻoku ne inu ʻae vaitafe ʻo maha, pea ʻikai toʻotoʻo: \q2 ʻoku tui ia te ne faʻa mimisi hake ʻa Sioatani ki hono ngutu. \q1 \v 24 ‌ʻOku ne maʻu ia ʻaki hono mata: \q2 ʻoku ne tuiʻi ʻae ngaahi tauhele ʻaki hono iku. \c 41 \cd \it 1 Ki he mālohi lahi ʻae ʻOtua ʻoku fakahā ʻi he levaiatani.\it* \q1 \v 1 “ʻOku ke faʻa fusi hake ʻae levaiatani ʻaki ʻae mātaʻu? \q2 Pe ko hono ʻelelo ʻaki ʻae afo ʻoku ke tukutuku hifo? \q1 \v 2 ‌ʻOku ke faʻa ʻai ʻae mātaʻu ki hono ihu? \q2 Pe vili ke ʻasi hono kouʻahe ʻaki ʻae talaʻi ʻakau? \q1 \v 3 Te ne fai ʻene ngaahi hū tāumaʻu kiate koe? \q2 Te ne lea ʻaki ʻae ngaahi lea malu kiate koe? \q1 \v 4 Te ne fai ʻae fuakava mo koe? \q2 Te ke maʻu ia ko hoʻo tamaioʻeiki ʻo taʻengata? \q1 \v 5 Te ke fakavā mo ia ʻo hangē ko e manupuna? \q2 Pe te ke noʻotaki ia maʻa hoʻo kau taʻahine? \q1 \v 6 ‌ʻE fai kātoanga ʻaki ia ʻe ho kaumeʻa? \q2 Te nau vahevahe ia ki he kakai fakatau? \q1 \v 7 ‌ʻOku ke faʻa fakapito hono kili ʻi he tao ukamea talatala? \q2 Pe ko hono ʻulu ʻi he tao hoka ika? \q1 \v 8 Hilifaki ho nima kiate ia, \q2 manatu ki he tau, pea ʻoua naʻa toe fai hā meʻa. \q1 \v 9 Vakai, ʻoku taʻeʻaonga ke ʻamanaki kiate ia: \q2 ʻikai ʻe tō ki lalo ha tokotaha ʻi he mamata pe kiate ia? \q1 \v 10 ‌ʻOku ʻikai ha tokotaha ʻoku loto lahi ʻe fie ueʻi ia ke tuʻu hake: \q2 pea ka kuo pehē, ko hai koā ʻe faʻa tuʻu ʻi hoku ʻao? \q1 \v 11 Ko hai kuo ne tomuʻa fai kiate au koeʻuhi ke u totongi ia? \q2 Ko e meʻa kotoa pē ʻoku ʻi lalo langi ʻoku ʻaʻaku ia. \q1 \v 12 “ʻE ʻikai te u fakapuli hono ngaahi konga, \q2 pe ko hono mālohi, pe ko hono matamatalelei. \q1 \v 13 Ko hai te ne faʻa ʻilo ʻae mata ʻo hono kofu? \q2 Pe ko hai ʻe faʻa haʻu kiate ia mo e palaiteli lou ua? \q1 \v 14 Ko hai te ne faʻa toʻo ʻae matapā ʻo hono mata? \q2 ʻOku fakailifia hono ngaahi nifo ʻoku takatakai. \q1 \v 15 ‌ʻOku viki ia ʻi hono ngaahi ʻuno, \q2 ʻaia ʻoku tāpuni fakataha ʻo hangē ko e meʻa pulusi maʻu. \q1 \v 16 ‌ʻOku fengūtaki pehē ʻae taha ki he taha, \q2 ʻaia ʻoku ʻikai faʻa hū ai ʻae matangi ʻi hona vahaʻa. \q1 \v 17 ‌ʻOku nau fehokotaki, \q2 ʻo fepikitaki fakataha, pea ʻe ʻikai faʻa vaheʻi. \q1 \v 18 ‌ʻI heʻene mafatua ʻoku ulo ai ʻae maama, \q2 pea ʻoku tatau hono mata mo e laumata ʻoe pongipongi. \q1 \v 19 ‌ʻOku ʻalu atu mei hono ngutu ʻae ngaahi maama ulo, \q2 ʻoku puna mei ai kituʻa ʻae ngaahi kalofiama. \q1 \v 20 ‌ʻOku ʻalu atu ʻi hono avaʻi ihu ʻae ʻohuafi, \q2 ʻo hangē ko e kulo vai kuo lili, pe ko e fuʻu kulo. \q1 \v 21 ‌ʻOku tutu ʻe heʻene mānava ʻae malala, \q2 pea ʻoku ulo mai ʻae afi mei hono ngutu. \q1 \v 22 ‌ʻOku nofo ʻae mālohi ʻi hono kia, \q2 pea ʻoku liliu ʻae mamahi ko e fiefia ʻi hono ʻao. \q1 \v 23 Ko hono ngaahi ʻioʻi kakano ʻoku piki fakataha: \q2 ʻoku mālohi ia ʻi ai; \q2 ʻoku ʻikai faʻa ueʻi. \q1 \v 24 ‌ʻOku mālohi hono loto ʻo hangē ko e maka; \q2 ʻio, ʻoku fefeka ʻo hangē ko e konga ʻoe maka tokalalo ʻoe meʻa momosi. \q1 \v 25 ‌ʻOka fokotuʻu hake ia ki ʻolunga, ʻoku manavahē ʻae kau mālohi: \q2 ko e meʻa ʻi he faʻa maumau ʻoku nau fakamaʻa ʻakinautolu. \q1 \v 26 Ko e heletā ʻo ia ʻoku ne tā kiate ia ʻoku ʻikai tau; \q2 pe ko e tao, pe ko e tokotoko, mo e kofutau. \q1 \v 27 ‌ʻOku tatau kiate ia ʻae ʻaione mo e mohuku, \q2 ʻae palasa mo e ʻakau popo. \q1 \v 28 ‌ʻE ʻikai hola ia ʻi he ngahau: \q2 ʻoku ne liliu ʻae ngaahi makatā ko e veve. \q1 \v 29 ‌ʻOku ne ui ʻae ngaahi ngahau ko e mohuku mōmoa: \q2 ʻoku kata ia ʻi he apoapo ʻoe tao. \q1 \v 30 ‌ʻOku ʻi lalo ʻiate ia ʻae ngaahi maka māsila: \q2 ʻoku ne folahi ki he pelepela ʻae ngaahi meʻa māsila. \q1 \v 31 ‌ʻOku ne fakalili ʻae loloto ʻo hangē ko e kulo: \q2 ʻoku ne ngaohi ke tatau ʻae tahi mo e ipu ʻoe meʻa tākai. \q1 \v 32 ‌ʻOku ne fakangingila ʻae hala kimui ʻiate ia; \q2 ʻe mahalo ʻe ha taha ʻoku hinehina ʻae loloto. \q1 \v 33 ‌ʻOku ʻikai hano tatau ʻi he fonua, \q2 ʻaia kuo ngaohi ke taʻemanavahē. \q1 \v 34 ‌ʻOku ne vakai ki he ngaahi meʻa māʻolunga kotoa pē: \q2 ko e tuʻi ia ki he ngaahi fānau kotoa pē ʻoe laukau.” \c 42 \cd \it 1 ʻOku fakavaivai ʻa Siope ki he ʻOtua. 7 ʻOku finangalo lelei ʻae ʻOtua kia Siope ʻi hono kāinga, pea ʻoku ne pule ke nau fakavaivai ʻakinautolu kiate ia, ka ʻoku ne maʻu ia. 10 ʻOku ne hiki hake mo tāpuaki ʻa Siope. 17 Ko e motuʻa ʻa Siope, mo ʻene pekia.\it* \p \v 1 Pea naʻe toki tali ʻe Siope kia Sihova, ʻo ne pehē, \q1 \v 2 “ʻOku ou ʻilo ʻoku ke faʻa fai ʻae meʻa kotoa pē, \q2 pea ʻoku ʻikai ha mahalo ʻe faʻa puli meiate koe. \q1 \v 3 ‘Ko hai ia ʻoku ne fufū ʻae fakakaukau ʻi he taʻeʻilo?’ \q2 Ko ia, kuo u puʻaki ʻaia naʻe ʻikai te u ʻiloʻi; \q2 ʻae ngaahi meʻa lahi hake fau ʻiate au, ʻaia naʻe ʻikai te u ʻiloa. \q1 \v 4 ‘ʻOku ou kole kiate koe ke ke fanongo mai, pea te u lea: \q2 te u ʻeke kiate koe, pea ke fakahā mai kiate au.’ \q1 \v 5 Kuo u fanongo kiate koe ʻi he fanongo ʻoe telinga: \q2 ka ko eni kuo mamata ʻe hoku mata kiate koe. \q1 \v 6 Ko ia ʻoku ou fehiʻa ai kiate au, \q2 ʻo fakatomala ʻi he efu mo e efuefu.” \p \v 7 ¶ Pea naʻe pehē, hili ʻae folofola ʻa Sihova ʻaki ʻae ngaahi lea ni kia Siope, “Naʻe folofola ʻa Sihova kia Elifasi mei Timani, Kuo tupu hoku houhau kiate koe, mo ho kāinga ʻe toko ua: he ʻoku ʻikai te mou lea ʻaki kiate au ʻae meʻa ʻoku totonu, ʻo hangē ko ʻeku tamaioʻeiki ko Siope. \v 8 Ko ia ke mou toʻo ni kiate kimoutolu ʻae fanga pulu ʻe fitu, mo e sipitangata ʻe fitu, ʻo ʻalu ki heʻeku tamaioʻeiki ko Siope, pea ʻohake ʻae feilaulau tutu koeʻuhi ko kimoutolu; pea ʻe hūfia ʻakimoutolu ʻe heʻeku tamaioʻeiki ko Siope: he te u maʻu ia: telia naʻaku taaʻi kiate kimoutolu ʻo hangē ko hoʻomou vale, ko e meʻa ʻi he ʻikai te mou lea ʻaki kiate au ʻaia ʻoku totonu, ʻo hangē ko ʻeku tamaioʻeiki ko Siope.” \v 9 Ko ia naʻe ʻalu ai ʻa Elifasi mei Timani, mo Pilitati mei Suaa, mo Sofaa mei Neama, ʻonau fai ʻo hangē ko e fekau ʻa Sihova kiate kinautolu: pea naʻe maʻu ʻe Sihova ʻa Siope foki. \v 10 Pea naʻe liliu ʻe Sihova ʻae pōpula ʻo Siope, ʻi heʻene hūfia hono kāinga: pea naʻe fakamaʻumeʻa ʻe Sihova kia Siope ʻo liunga ua hake ʻi he meʻa naʻa ne maʻu ʻi muʻa. \v 11 Pea naʻe toki haʻu kiate ia ʻa hono ngaahi kāinga kotoa pē, mo hono ngaahi tuofefine, mo kinautolu kotoa pē naʻa nau kaumeʻa mo ia ʻi muʻa, ʻonau kai mā mo ia ʻi hono fale: pea naʻa nau tēngihia ia, ʻo fakafiemālie ia ʻi he ngaahi kovi kotoa pē naʻe ʻomi ʻe Sihova kiate ia: pea naʻe foaki ʻe he tangata taki taha kotoa pē kiate ia ʻae paʻanga, mo e hau koula. \v 12 Pea naʻe tāpuaki lahi hake ʻe Sihova ʻae moʻui kimui ʻa Siope ʻi heʻene moʻui ki muʻa: he naʻa ne maʻu ʻae sipi ʻe taha mano ma fā afe, mo e kāmeli ʻe ono afe, mo e fanga pulu taulua ʻe taha afe, mo e ʻasi fefine ʻe taha afe. \v 13 Pea naʻa ne maʻu foki ʻae foha ʻe toko fitu mo e ʻofefine ʻe toko tolu. \v 14 Pea naʻa ne ui ʻae hingoa ʻoe ʻuluaki, ko Simaima, mo e hingoa ʻo hono toko ua, ko Kesaia, mo e hingoa ʻo hono toko tolu, ko Keleni-Hapuka. \v 15 Pea naʻe ʻikai ʻilo ʻi he fonua kotoa pē ha kau fefine hoihoifua ʻo hangē ko e ngaahi ʻofefine ʻo Siope: pea naʻe foaki ʻae tofiʻa kiate kinautolu ʻe heʻenau tamai ʻi he fakataha mo honau ngaahi tuongaʻane. \v 16 Pea hili ʻae meʻa ni naʻe moʻui ʻa Siope ʻi he taʻu ʻe teau ma fāngofulu, ʻo ne mamata ki hono ngaahi foha, mo e ngaahi foha ʻo hono ngaahi foha, ʻio, ko e toʻutangata ʻe fā. \v 17 Pea naʻe pekia ʻa Siope, kuo motuʻa mo fonu ʻi he ngaahi ʻaho.