\id ROM - Toma Bible \ide UTF-8 \h Wɔlɔme \toc1 Pɔle Ná-Sɛʋɛi É Teʋeni Wɔlɔme Nuiti Ma \toc2 Wɔlɔme \toc3 Wɔl \mt2 Pɔle Ná-Sɛʋɛi // É Teʋeni \mt1 Wɔlɔme Nuiti Ma \imt Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti \ip Pɔle ɠa é sɛʋɛi nii ɠɛɛni, é teʋe Wɔlɔme nuiti ma, tanisu kona ʋuulɔɔlugɔ maazu naanigɔiti zɔɠɔzuʋɛ ta puulɔɔlugɔ maazu lɔsaʋai (54-58), Kilista zɔlɔɔga ʋoluma. Pɔle la ɠɛni dɛ liini Wɔlɔme. É sɛʋɛi nii leʋeni mu, nii a kɛ é Wɔlɔme ɠeletiɛinti kala, Zuifuiti ta niiti ti la ga Zuifua. Kolɛnte taa wolai zu ɠa Pɔle yɛni ná, é sɛʋɛi nii ɠɛ, tɔɔzei miná ɠa é ɠɛni zeini ná naama ziɛgi zu. Pɔle sɛʋɛi ɠɛɛʋɛ, nii a kɛ ziiti pɛ ti ɠidaaleʋe Yesu Kilista ma, ta ti ɠolo bɛ (\xt 16:26\xt*). \ip Wɔlɔme nuiti ta-zɛʋɛi ɠa ga sɛʋɛ ɓii gola keletiɛinti pɛ faa ma, mini-o-mini ta yeeɠɛɠalaiti pɛ su, tɔɔzei kizogi nii da zoo sɔlɔɔsu ga Yesu Kilista maaʋele, é naa zuɠulaʋɛ, é kole fo, é zeeli kpo ma. Ʋelei ɓalaa Yesu Kilista ná-Woo Niinɛ Ʋagɔiti giliai la ʋa ta Minazeɠe Pɔlɔmai, Pɔle naa zuɠulaʋɛ. Faaɠwɛ nu mɔinmɔingaa ti ɠɛ puuzui ma ɓii golai sɛʋɛi nii zu, naa ɠa é ga 1:16, nii é ɠɛɛzu ma: «Mazɔlɔɔ gè la unfesu ga Woo Niinɛ Ʋagɔi, tɔɔzei GALA ná-zɛbɛi ɠana, nii é naati pɛ kizosu da, niiti ta ɠidaaleʋe, Zuifuiti mɔunpa, naa ʋoluma niiti ti la ga Zuifua.» Wɔlɔme nuiti ta-zɛʋɛi lɔɔzeizu ʋelei (\xt 1:1—11:36\xt*) ɠa ɓɔɛzu ɠɛzɛɠɛzɛ, é lo GALA faiti ba. Gaaɓelasu ʋelei (\xt 12:1—15:33\xt*) ɠa ga kalagiti é lo keletiɛn ʋelei ziɛ vai ʋa. \iot Unsosuʋɛ \io1 1. Ʋelei kɛɛ vaa wɔlɔmai la, Pɔle ná-sɛʋɛi lɔɔzeiʋɛ ga é ɓɔɠɔ lɛɛ, ta é naati dɛɛ niiti sɛʋɛi liizu ti ʋɔ (\xt 1:1-15\xt*). \io1 2. Naa ʋoluma é etea nuɓusɛi pɛ kɛʋelei zuɠula, ta kizogi nii a zoo zɔlɔɔsu ga kidaaleʋei maaʋele Yesu Kilista ma (\xt 1:16—11:36\xt*). \io1 3. Pɔle ɓegai ma ga naati suɠula, é kala mɔinmɔin feeni, é lo keletiɛn ʋelei ziɛ vai ʋa (\xt 12:1—15:33\xt*). \io1 4. É Wɔlɔme nuiti ta-zɛʋɛi ɠaaɓelagɛ ga tuʋɔ goo mɔinmɔin daazeeli Wɔlɔme Egilisii zu nui tanigaa ma (\xt 16:1-27\xt*). \c 1 \s Tuʋɔ gooiti \p \v 1 Nɛ̀i gè ga Pɔle, nà niima zɛʋɛi leʋesu wo ma, nà ga Yesu Kilista ná-botiɠɛ nui, GALA ge tòligai gè ɠɛ ga keelai, ziimazeɠegi wogai ga ze ga gè Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli. \v 2 Woo Niinɛ Ʋagɔi naa, kaite GALA ge ma minazeɠegi woni ná-Sɛʋɛ Ɲadegai zu, é ɠula GALA goo wo nuiti da. \v 3 Pilɛgɛ ná-Doun Zunui ʋa, de-Maliɠii Yesu Kilista, nii é zɔlɔɔni masagi Davide ná-bolodai zu, kpusɛi letemazu. \v 4 Zɛnvu Ɲadegai zaalai zu, é ɠulani kɛlɛma ga zɛbɛi ga toɠa ga GALA Doun Zunui, siɛgi zu é wuzeɠeni la, é ɠula saai ya. \v 5 Tɔun maaʋele ɠa gè zaalai zɔlɔɔga la, gè ɠɛ ga keelai, gè ʋa ga nuiti daaseigi zu, ti ɠula zii ɠiligiti saama, ti ɠidaaleʋe ma, ti ɠolo bɛ. \v 6 Wa naama nuɓusɛiti saama, wɔiti GALA ge wo loliga, ga wo ɠɛ ga Yesu Kilista nɔnɔiti. \p \v 7 Nà sɛʋɛi nii leʋesu wo ma, wɔiti kpein wo Wɔlɔme taazuʋɛ, wɔiti GALA ge wo nɛai ʋɛ, é wo loli ga wo ɠɛ ga ná-nuiti. Ade-Ɠɛɛ GALA ta de-Maliɠii Yesu Kilista ti zaalai la wo ma, ti ziilɛigi ve wo ʋɛ. \s Pɔle ta Wɔlɔme ɠidaaleʋe nuiti \p \v 8 Mɔunpa, nà nà-GALAGI mamasu Yesu Kilista maaʋele ma, wo pɛ wa-vaa zu, mazɔlɔɔ wa-ɠidaaleʋe vai ɠa wosu eteai zu ná pɛ. \v 9 Nà-GALA falii pɛ su, gè la ɓɔlɔzu ga wa-vai wo fai, yeeɠɛɠalai pɛ su. GALAGI nii gè botii ɠɛɛzu bɛ ga zìimaʋɛ pɛ, gè ɗa Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, nii pilɛgai ná-Doun Zunui ʋa, naa ɠa é ga nà-zeelei. \v 10 Siɛnɔpɛ su gè nà-GALA falii ɠɛɛzu la, nà GALA falizu ga é ɠɛ ga ziimai, é yeeɠɛɠala ʋagɔ ve zèa, gè li wo ʋɔ bɛ. \v 11 Mazɔlɔɔ wo ʋɛtɛ wɔin ɠa mà gola, ga gè ʋa wo ʋɔ ga Zɛnvu Ɲadegai ná-vebɛanii ta, wo zu ʋa ɓaa. \v 12 Ɓaa mu, nà pɔ gè ɠɛ wo zaama, ade iɲɔdɔɔi zɔlɔɔ ʋɔɔma ga kidaaleʋei maaʋele, nii ade ɓɔgai ma. \p \v 13 Kɛ̀ɛleaiti, nà pɔ wo suɠwɛɛ ga gè deveni yeeɠɛɠala mɔinmɔin daawu, ga gè li wo ʋɔ bɛ, gè la ná zɔlɔɔni zaaɠaza. Gè ɠɛni pɔ ga tɔnɔ ge zɔlɔɔ nà-botii ʋa ɓalaa wo ʋɔ bɛ, eɠɛʋelei é zɔlɔɔsu la ba, zii ɠiligi mɔtaiti saama eteai zu. \v 14 Mazɔlɔɔ deve ɠa feai zèa, ga kɛni gè lɔ ɛsɛ pɛ ma: Gɛlɛkiiti ta zii ɠiligiti, nuiti ti ɠalagai ta nuiti ti la ɠalani ɓalaa. \v 15 Naa ɠa é ba, wɔin wola ɠa mà, ga gè Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli wo ma, wɔiti wo zeini Wɔlɔme taazuʋɛ. \s Woo Niinɛ Ʋagɔi ná-zobogi \p \v 16 Mazɔlɔɔ gè la unfesu ga Woo Niinɛ Ʋagɔi, tɔɔzei GALA ná-zɛbɛi ɠana, nii é naati pɛ kizosu da, niiti ta ɠidaaleʋe, Zuifuiti mɔunpa, naa ʋoluma niiti ti la ga Zuifua. \v 17 Tɔɔzei Woo Niinɛ Ʋagɔi ɠa dɛɛzu, ʋelei GALA ge nuiti kɛɛzu la ɠaazu ga telebo nu ga kidaaleʋei ɠila kpe maaʋele, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu ga: «Zɔi telebogai GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele, naa ɠa zɛnvui wo.»\f + \fr 1:17 \fr*\ft \+xt Aɓk 2:4\+xt*. \ft*\fq Zɔi telebogai GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele, naa ɠa zɛnvui wo\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa Telebo nui ɠa zɛnvui wo ga kidaaleʋei maaʋele\fqa*\f* \s Nuɓusɛiti pɛ ta ga sɔba nuiti \p \v 18 Tama GALA ge ná-ziiɠaawanai ɠulaa kɛlɛma, é zo geeɠɔlɔgi zu, kotoi kpein daalɔɠɔma ta faa ɲɔiti pɛ nuɓusɛi kɛɛzu, ta pele ɓesasu gaamai luɠɔ ga ti luʋa ʋele ɲɔiti. \v 19 Mazɔlɔɔ nii maanɛai nu kwɛɛ GALA ná-fai zu, naa ɠulaʋɛ kɛlɛma ti ʋɛ, GALA ɓɔɠɔi naa lɛɛʋɛ ga tiye kpezekele. \v 20 Tɔɔzei GALA daazeeliʋɛ fai pɛ su, nu ɠaazu la naa pɛ kaazu, ná-ɠɔoɠɔ zɛbɛi, ta ná-galadai, naa ɠa ɠaazu ga pagɔ, é zo eteai ɓɛtɛ yee ma, siɛgi zu nu ti ʋɛtɛsu da ga ná-kpɛtɛaniiti maaʋele. Naa ɠa é ba, goozuɠula ge la ti ya. \p \v 21 Ti GALA kwɛɛ, kɛlɛ ti la dɛbizu, ʋelei maanɛai é ɠɛ la GALA bɛ, ti la mamasu. Kɛlɛ ti ɓɔɠɔ loa ya ta-ɠisiɛ ɲakaiti su, ta-ɠimalalai ti lɔa kpidi ɓɔii zu. \v 22 Ti ɠɛa ɓɔɠɔ levezu ga ɠima nuiti, kɛlɛ ti ɠɛa ga ɠimalala nuiti. \v 23 Ti ɠɛlɛni nɔkɔsu lɛbiya ƓALAGI wu, nii é la zaa pɛ, ti ɗa nɔkɔ kɔɔɠɔ ganigiti bu: nuɓusɛi é zaazu naa maaniinigi, ta wɔniiti, ta ɠɔɠɔ naani suaiti, naa ʋɛɛ kpokpo suaiti ba. \p \v 24 Naa ɠa é ba, GALA ge ti yɛga kɔzɔba vaiti su, eɠɛʋelei ti yiima vaiti ti la, nii a kɛ ti ɗa ɓaaɠula ti-ɓusɛiti ma ɓɔɠɔ yɔɠɔzu. \v 25 Gaamai nii é ʋilɛsu GALA ná-fai ʋa, ti naa pɛ maavalibogɛ ga zɛɛi, ti ɗa nɔkɔ ani ɓɛtɛaiti bu, ti ɗa ti lɛbi, ti Aniiti Kpɛtɛ ƓALAGI yɛ ná. Mamagi ɠɛ bɛ, eyɛsu ɠɔ. Amina! \p \v 26 Naa ɠa é kɛa, GALA ge ti yɛga topele ɲɔi ma ɓaaɠulamaiti daawu. Ti zaama, anzanuiti ta zunu lakobai maavalibosu, ti ɗa laa ɓɔɠɔ ɠoba. \v 27 Zunuiti ɓalaagi ta ɠɛlɛzu anzanu lakobai ʋa, ti ɗa ɠalasu ga ti ɠaazuɠula ɓɔɠɔ ʋa ti ɠilagilagiti, zunuiti ti ɗa ɓaaɠulama vai ɠɛ ga ɓɔɠɔ, zunui ta zunui, tama ta naama zalai zɔlɔɔsu ɠɔlɔ su, nii soloogai ta-looya vai ma. \p \v 28 Tɛi ti ɠɛlɛa, GALA kwɛɛ ziizoolɛ la ti ma, GALA ge ti yɛni ta ɠi supuiti su, ga ti ɗa naa ɠɛ, nii maa la nɛɛni ga ti kɛ. \v 29 Ti laavegɛ ga telebotala vai ma zii pɛ, ta suɲɔulai, ta koozu yii, ta keleɠele ɲɔi. Ti laavegɛ ɓalaa ga tolo ɲɔi, ta nu ʋaa vai, ta kpɔɛ vai, ta yaavai, ta unsuɲɔi, ta zɔɠɔzuziɛgi. \v 30 Ta ga tɔɠɔ ɠoloɠolo nuiti ta GALA sili nuiti. Ta ga gaazulɛɛ nuiti, gaazumaanɛɛ nuiti, ta ɓɔɠɔ vaa lɛsu nuiti. Ta ga faa ɲɔu niina lɔɔzei nuiti ta ti zɔlɔɔ nuiti goozotala nuiti. \v 31 Ta ga kibalama nuiti, minazeɠe sotala nuiti, maayotala nuiti, ta ti la nu maawɔinɠaa. \v 32 Anɛɛ ni ti GALA ná-devei ɠwɛɛ, ga niiti ti ziɛzu ga naama vaiti, saai ɠa soloogai ti ma, kɛlɛ tɔun ti la ɠwɛsu kɛɛ vai letelegi nɔ ʋa, kɛni ti ɗa naa ɠɛɠala vaa ɲɔu ɠɛ nuiti maamusɛ. \c 2 \s GALA ná-tukpɔɠaaleʋei \p \v 1 Ɗa ʋe, ɗɛi è zɔiti tukpɔɠaaleʋezu, deɠɛmu goozuɠula nɔpɛ ge la è ya, è ɠɛni ga nui ma zii nɔpɛ. Mazɔlɔɔ siɛgi zu è zɔiti peelalazu la, ɗa ɓɔɠɔi ma è ɗa ziɛ ga ti ɠɛʋele, ɗa ɓɔɠɔ ʋeelalazu ɗa ɓɔɠɔi. \v 2 De kwɛni ga GALA ka naa ɠɛɠala ɠɛɛwotiiti kɛ nuiti tukpɔɠaaleʋezu gaamai zu. \v 3 Ɗa ɠisiɛzu ga GALA ge la è ʋeelalaa ɓaa, ɗɛi è nuiti peelalazu, niiti ti naama vaiti kɛɛzu, tama è ɗa kɛɠalai ɠɛ? \v 4 Ɓaa, ɗa GALA ná-nuɓɔɠɔla wolai ʋɛlɛʋɛlɛsu, ta ná-ziilɔɔi, ta ná-faanɛɛi? È la kwɛni ɓaa, ga GALA ná-nuɓɔɠɔlai ɠa è mɛɛnsu, ga è è-ziɛ ʋelei maavalibo? \v 5 Kɛlɛ eɠɛʋelei è-ɠigi ɓaazu la, è la vaazu bu è-yiimaʋɛ maa ʋa valibo, ɗa GALA ná-ziiɠaawanai maalolisu ɓɔɠɔ ma, naama yiiɠaawana volo ná, yeei é tukpɔi ɠaaleʋezu la ga telebodai. \v 6 Toɠa «ɛsɛ gilagilagi zalai ve zea, eɠɛʋelei ná-kɛɛwotiiti ti la.»\f + \fr 2:6 \fr*\ft \+xt Guy 62:13\+xt*.\ft*\f* \v 7 Toɠa ɠɔoɠɔ zɛnvui ve naati zea, niiti ti ɠaaɓaazu, ti ɗa faa ʋagɔi ɠɛ, ti lɛbiyai ɠaiziɛzu, ta bɔɔlɔi, ta saalalai. \v 8 Kɛlɛ toɠa ziiɠaawanai ta ziiɠulagi ɠula kɛlɛma naati daalɔɠɔma, niiti ti unzɛgai sakpegi ma, ti la ɠoloni gaamai ʋɛ, kɛni ti ɗa ɠolo telebotalai ʋɛ. \v 9 Kpɔlɔi ta kidaaʋiligi, naati ka ti naama nuɓusɛi kpein maaɓɔunsu, niiti ti faa ɲɔi ɠɛɛzu, Zuifuiti mɔunpa, naa ʋoluma niiti ti la ga Zuifua. \v 10 Kɛlɛ maamusɛi, ta lɛbiyai, ta ziilɛigi ɠa GALA ka fe naati zea, niiti pɛ ti faa ʋagɔi ɠɛɛzu, Zuifuiti mɔunpa, naa ʋoluma niiti ti la ga Zuifua. \v 11 Mazɔlɔɔ GALA ge la ɗa ga zeelɔzɔɠɔzu ɠɛ nuɓusɛiti su. \p \v 12 Naa ɠa é ba, niiti ti kotoi ɠɛɛni, ti la ɠɛni dɛ Moize ná-tɔgi ɠwɛɛ, naati undaa ɠa ʋili, tɔgi naa ná-faa la ɠɛa naazu. Kɛlɛ zɔiti ma ti kotoi ɠɛɛzu, tɔgi tɔna kwɛɛgai zu, naati tukpɔ ɠaa ɠa leʋe ga tɔgi naa. \v 13 Mazɔlɔɔ telebo nui la ga naati GALA gaazu, niiti ti woilosu tɔ gooi ma nɔ, kɛlɛ kɛni zɔiti ti ɠolozu naa ʋɛ, nii é bosu. \v 14 Ni zii ɠiligiti, niiti Moize ná-tɔgi la ti ya, naati ta tɔgi zu vaiti seina ɓɔɠɔ ma, naa a ɠɛɛna, kɛɛʋɛ eɠɛ tɔgi ɠa ti yiimaʋɛ, anɛɛ ni é la ti ya ɲɛgɛlɛin. \v 15 Ta dɛɛzu ga tɔgi ɠɛʋelei zɛʋɛʋɛ ti-yiimaʋɛ, tɔɔzei kɛɛwotii naa ʋa, ti kɛɛzu. Ti-yiimaʋɛ ɠa dɛɛzu ɠana, é ɓɔ ɓalaa ta-ɠisiɛi ʋa, naati ta zoo yeeta ti ti ʋeelala, ɓaa ti ti maalobo. \v 16 Naa ɠa a ɠula kɛlɛma naama volo ná, yeei GALA ge tukpɔi ɠaaleʋezu la ga Yesu Kilista maaʋele, é ʋilɛ nuɓusɛiti ta-lɔɔɠuzu vaiti pɛ ba, eɠɛʋelei Woo Niinɛ Ʋagɔi la, gè daazeelizu. \s Zuifuiti ta tɔgi \p \v 17 Kɛlɛ ɗa ʋe, ɗɛi Zuifu laaseigi ʋɛai è ʋa, è ʋoluzeizu tɔgi ʋa, è ɗa waso, tɛi è ga GALA nɔnɔi, \v 18 ɗɛi è GALA ziimai ɠwɛɛ, tɔgi è ɠalagai ga è faa ʋagɔiti gaaɠa, \v 19 ɗɛi è ɓɔɠɔ lɛɛzu ga ɗa ɠa è losu gaazuɠole nuiti tuɠɔ, ɗa ɠa è ga kpidi zu nuiti ta-wozakalagi, \v 20 ɠimalala nuiti pilɛ nui pele ʋa, faaɠwɛtala nuiti ta-ɠalamɔin, tɔɔzei faaɠwɛgi ta gaamai ɠwɛɛ pelei ɠa è ya tɔgi zu, \v 21 ɗɛi è zɔiti kalasu, leeni vaa zu mu è la ɓɔɠɔ ɠalasu ɗa ɓɔɠɔi? Ɗɛi è tɛnɛgi wosu ga nu maa la nɛɛni, é ʋa unma wo, ɗa unmai wosu! \v 22 Ɗɛi è ɠɛɛzu ma, nu maa la nɛɛni, é ʋa wɛɛnziɛ bo, ɗa wɛɛnziɛgi wosu! Ɗɛi è kɔɔɠɔ ganigiti wɔinzeɠezu, ɗa unmai wosu ti lɛbi ʋɛlɛi wu! \v 23 Ɗɛi è ɓɔɠɔ lɛɛzu su ga tɔgi, ɗa ɓaaɠulazu GALA ma, ga tɔgi ɠoloɠolo fai! \v 24 Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Zii ɠiligiti ta woo ɲɔi wosu GALA daaseigi laalɔɠɔma, é lɔɔzei wo ʋa.»\f + \fr 2:24 \fr*\ft \+xt Eza 52:5\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \s Tatipɛlɛʋolu ɠitei \p \v 25 Tɔnɔgi ɠa tatipɛlɛʋolu vai ʋa, ni ɗa tɔgi zona. Kɛlɛ ni ɗa tɔgi ɠoloɠolona, toɠa ɠɛ naazu eɠɛ è la latini pɛlɛʋolu. \v 26 Ni nui é la latini pɛlɛʋolu, naa a ɠolona tɔgi wooi ʋɛ, GALA ge la naama nui levea ga eɠɛ a lati pɛlɛʋolu? \v 27 Nui nii é la latini pɛlɛʋolu kpusɛi zu, kɛlɛ é ɠolozu tɔgi ʋɛ, toɠa è ʋeelala, ɗɛi è kololalai ɠɛɛzu tɔgi ʋɛ, anɛɛ ni tɔgi ma zɛʋɛi ɠa è ya, è latigai pɛlɛʋolu. \v 28 Zuifu ɠitei la nɔ ga naa, nii nu kaazu ga ɠaazuʋɛ, ta tatigai pɛlɛʋolu nu ɗa ka nɔ kpusɛi zu. \v 29 Zuifu ɠitei ɠa ga naa, nii nɔnɔi ziimaʋɛ, tatipɛlɛʋolui ɠa ga nu yiimaʋɛ vaa, tatipɛlɛʋolui nii é ga GALA Zɛnvui ná-faa, é la nɔ ga sɛʋɛi zu vaa. Zuifu ɠitei naa, nuiti taade ti ʋa ɠɛ maamusɛzu, kɛni GALA ɓɔɠɔi. \c 3 \s Nuɓusɛi pɛ ka ga sɔba nu GALA gaazu \p \v 1 Leeni ɠa é ga Zuifui vizɔsuʋɛ? Tatipɛlɛʋolui ma ɠulanumai ɠa ga ɓɛgele? \v 2 Ti vizɔgɛ gola, fai pɛ su. Mɔunpa, Zuifuiti ka GALA daawooi ɠalivaai ti ma. \v 3 Naama leeni ɠa da bo naazu, ni tanigaani ta ti zaama, ti ga wooʋalada nu? Ta-wooʋaladalai ɠa GALA ná-wooɠɛɠiladai ɠoloɠolo ɓaa? \v 4 Naa li poun! Kɛni GALA ge ɠwɛɛ ga gaama ƓALAGI, anɛɛ ni nuɓusɛi pɛ ka levezu ga zɛɛ wo nu, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Kɛni ti è ɠwɛɛ ga telebo nu è ɓɔɛ wooiti su, \q ni nu a ɠɛna é è lukpɔ, è pee zɔlɔɔ.»\f + \fr 3:4 \fr*\ft \+xt Guy 51:6\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \p \v 5 Kɛlɛ ni telebotalai de kɛɛzu, naa ɠa kulazu kɛlɛma ga GALA telebogɛ, leeni ɠa da bo? Telebotalai ɠa GALA ge su ɓaa, siɛgi zu a ná-ziiɠaawanai zei la de ma? (Nà ɓɔɛzu ga nuɓusɛiti kpɔɛ ʋelei.) \v 6 Naa li poun! Mazɔlɔɔ ni GALA ge ɠɛni ga telebotala nu, a la zoo ɠale, é eteai lukpɔɠaaleʋe? \p \v 7 Kɛlɛ ni nà-zɛɛi ɠa GALA ná-gaamai ɠulazu kɛlɛma ga pagɔ, suwɔɔlɔ é ɠɛ bɛ ga lɛbiyai, leeni vaa zu màanɛai mɔnɔ gè ʋeelala eɠɛ kotoba nu? \v 8 Naazu leeni vaa zu ada ɠɛ ma mu: «Ade faa ɲɔi ɠɛ, faa ʋagɔi ɗa ɠula su»? Nui tanigaani ta ná, nii a kɛ ti nà-faa ɲɔi wo, ta pèelalazu ga naa ɠɛɠala ɓɔɛiti ka, gè ti wosu. Naama nuiti ta peelalai zɔlɔɔ, tɔɔzei naa ɠa soloogai ti ma. \s Telebo nu la ná \p \v 9 Kɛlɛ leeni ʋe deɠɛmu? Adɛiti de ga Zuifuiti, de vizɔgɛ zii ɠiligiti ba ɓaa? Naa laade, ɲɛgɛlɛin! Gè ɓega ga dɛɛ ga Zuifuiti ta zii ɠiligiti kpein, kotoi ɠa zeini ti pɛ unda. \v 10 Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Telebo nu nɔpɛ ge la ná, anɛɛ gila kpalaa, \q \v 11 tanɔpɛ ge la ga faaɠaaɠaa nu, \q ti tanɔpɛ ge la GALA gaiziɛzu. \q \v 12 Ti pɛ ti ɠakaga, \q ti kpein ti luʋa ʋelei ɲɔuɗa ʋɔɔma, \q taɠila kpalaa ge la ná, nii é faa ʋagɔ ɠɛɛzu, \q anɛɛ gila kpalaa.»\f + \fr 3:10-12 \fr*\ft \+xt Guy 14:1-3\+xt*.\ft*\f* \q \v 13 «Ti-ɠɔdayeɠei ɠɛɛʋɛ eɠɛ kabayeɠei daalaogai, \q ti-nɛgi ɠa ti-laaʋɛ ga ti ɗa yaavai ɠɛɛ la.»\f + \fr 3:13 \fr*\ft \+xt Guy 5:10\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \q «Kaali wanai ɠa é ɠulazu ti-lakɔlɔgiti bu.»\f + \fr 3:13 \fr*\ft \+xt Guy 140:4\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \q \v 14 «Ti-laaʋɛti daavegɛ ga foovooi ta woo ɲɔi.»\f + \fr 3:14 \fr*\ft \+xt Guy 10:7\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \q \v 15 «Ti-ɠɔɠɔiti maavilɛʋɛ ɲama ʋuu ɓizɛi wosu, \q \v 16 faa zuɠoloɠologi ta nimizaiti ta ɗa yɛ ti-ziɛzuʋɛti pɛ, \q \v 17 ti la ziilɛi pelei ɠwɛɛ.»\f + \fr 3:15-17 \fr*\ft \+xt Eza 59:7-8\+xt*.\ft*\f* \q \v 18 «GALA gaazuluabai la ti ɠaazu ga faa nɔpɛ.»\f + \fr 3:18 \fr*\ft \+xt Guy 36:2\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \p \v 19 Niizu, de kwɛni, de ɠɛ ma, nii tɔgi bosu, toɠa naa wosu naati ma, niiti ti tɔgi wu, naa ɠa a kɛ ɛsɛ pɛ daaɠulu, eteai pɛ ge kwɛɛ ga toɠa ga sɔba nu GALA gaazu. \v 20 Mazɔlɔɔ nuɓusɛ nɔpɛ ge la ɠɛa ga telebo nu GALA gaazu ga tɔgi zo fai maaʋele. Tɔgi ɠa nɔ ga zaɓui, nui kwɛɛ ga é kotoi ɠɛɛʋɛ. \s Telebodai zɔlɔɔ fai ga kidaaleʋei maaʋele \p \v 21 Kɛlɛ niizu, ʋelei nu a ɠɛɛ la ga telebo nu GALA gaazu, naa ɠulaʋɛ kɛlɛma, tɔgi ná-faa la naa zu. Moize ná-tɔgi ta GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti ti ma zeele woo woni. \v 22 GALA ka nuɓusɛi pɛ kɛɛzu ɠaazu ga telebo nu ga kidaaleʋei maaʋele, Yesu Kilista ma. Toɠa naa ɠɛɛzu naati pɛ bɛ, niiti ti ɠidaaleʋezu Kilista ma, zeeɠaaɠwɛɛzu la nuɓusɛiti ba. \v 23 Mazɔlɔɔ ɛsɛ pɛ ge kotoi ɠɛa, ti ʋalaga GALA ná-lɛbiyai ma. \v 24 Ti pɛ ti levea ga telebo nu ga ná-zaalai maaʋele, GALA ná-faanɛɛi ɠana é kɛɛni, unmɔɔgi maaʋele ma Yesu Kilista ʋaani la. \v 25 Tɔ ɠa GALA ge deveni ga koto gba zalaɠai, naati faa ma, niiti ta ɠidaaleʋe ma ɲamai ma, puai, naa ɠa a kɛ é ná-telebodai lɛ. Kotoiti ti ɠɛɛni kaite, GALA ge naati sala vai yɛni ná, ná-ziilɔɔi maaʋele ma. \v 26 É ɠɛni pɔ ga é ná-telebodai lɛ niima ziɛgi zu, mazɔlɔɔ toɠa pɔ ga é ɠɛ ga telebo nu, ta é naati kɛ ga telebo nu, niiti ti ɠidaaleʋezu Yesu ma. \p \v 27 Ɓɔɠɔ maamusɛ ungi ɠa mini naazu? É la ná ɲɛgɛlɛin. Lee vaa zu? Tɔɔzei tɔgi zo fai la mɔ ga faa wola, kɛni kidaaleʋei nɔ. \v 28 Mazɔlɔɔ gá ɠisiɛzu ga nui ɠa ɠɛ ga telebo nu GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele, naa la ɠɛɛzu ga tɔgi zo fai maaʋele. \v 29 Ɓaa mu, GALA ka ga Zuifuiti gila nɔ ta-ƓALAGI ɓaa? É la ga zɔɔma nuɓusɛiti ɓalaa ta-ƓALAGI ɓaa? Gaamazu, toɠa ga zii ɠiligiti ɓalaa tɔnɔ. \v 30 Tɔɔzei GALA gila kpe nɔ ɠa é ná. Tɔ ɠa é Zuifuiti kɛɛzu ɠaazu ga telebo nuiti ga kidaaleʋei maaʋele. Zɔiti ti la ga Zuifua, é naati ɓalaa kɛ ga telebo nu ga kidaaleʋei maaʋele. \v 31 Da GALA ná-tɔgi zɛbɛi ɠoloɠolosu mu ga kidaaleʋei maaʋele ɓaa? Naa li poun! Tɔun, tɔgi ná-zɛbɛ ɠitei ɠa, de feezu zea. \c 4 \s Abalaame ná-kidaaleʋei \p \v 1 Lee ɠa da bo mu naazu, Abalaame ná-faa zu, nii é ga gi-mɛmɛwola kpusɛi letemazu? Leeni ɠa é sɔlɔɔni? \v 2 Ni Abalaame ɠɛni ga telebo nu GALA gaazu ga ná-kɛɛwotiiti maaʋele, é ti ɠɛɛni, a la zoo wasosu. Kɛlɛ é la zooga wasosu GALA gaazu. \v 3 Mazɔlɔɔ lee ɠa GALA Sɛʋɛi bosu? \q «Abalaame laani GALA da, naa leveni bɛ ga telebodai.»\f + \fr 4:3 \fr*\ft \+xt Zen 15:6\+xt*.\ft*\f* \p \v 4 Mazɔlɔɔ nui é botii ɠɛɛzu, naa zalai la ɗa ga leve bɛ ga faanɛɛ ʋe, kɛni kuyei. \v 5 Kɛlɛ zɔi é la botii ɠɛɛzu, kɛni nɔ é ɠidaaleʋe GALA ma, nii é telebodai veezu GALA gaazuluabalala nui ya, naa ná-kidaaleʋei ɠa leve bɛ ga telebodai. \v 6 Zekana Davide naama nui ná-undaanɛ vai wosu la, zɔi GALA ge telebodai levezu bɛ, é la ɠitoni ná-kɛɛwotiiti ba. \q \v 7 «Undaanɛ nu ɠa ga naati, niiti ta-lɔ koloɠologiti maavaayɛgai, \q ta-ɠotoiti suvaayɛgai! \q \v 8 Undaanɛ nu ɠa ga naama nui, \q zɔi Maliɠii la ná-kotoi laazu unma.»\f + \fr 4:7-8 \fr*\ft \+xt Guy 32:1-2\+xt*.\ft*\f* \p \v 9 Naama undaanɛɛi ɠa naati nɔ ʋɛ ɓaa, niiti ti ga Zuifuiti ti latigai pɛlɛʋolu? Ɓaa toɠa naati ɓalaa bɛ, niiti ti la ga Zuifua? De bogɛ ga: «GALA ge Abalaame ná-kidaaleʋei leveni ga telebodai.» \v 10 Siɛgi ɓɛgele zu ɠa naa leveni la bɛ? Siɛgi zu é la ɠɛni dɛ latini la pɛlɛʋolu, ɓaa siɛgi zu é latini da pɛlɛʋolu? Ɓa-o, é la ɠɛni ga tatiga ʋoluma pɛlɛʋolu, kɛlɛ aisa é ʋa lati pɛlɛʋolu. \v 11 Abalaame tatipɛlɛʋolui zɔlɔɔni naa ʋoluma ga poogi, zeeʋozɛbai ɠana, GALA ge dɛɛ ga telebo nu ná-kidaaleʋei maaʋele ma, aisa é ʋa lati pɛlɛʋolu. Naa ma, Abalaame ɠɛɛʋɛ ga naati ti-ɠɛɛ, niiti kpein ti ɠidaaleʋezu GALA ma, anɛɛ ni ti la latini pɛlɛʋolu, GALA ge ti leve ga telebo nuiti. \v 12 Toɠa ɓalaa ga Zuifuiti ti-ɠɛɛ, niiti ti la yeelaani tatipɛlɛʋolu vai letelegi nɔ ma, kɛlɛ ti ziɛzu ga naama ɠidaaleʋei ʋogi, nii é ɠɛni ade-ɠɛɛ Abalaame ya, siɛgi zu é la ɠɛni dɛ latini la pɛlɛʋolu. \s GALA ná-minazeɠegi é zɔlɔɔsu ga kidaaleʋei maaʋele \p \v 13 Mazɔlɔɔ eteai zɔlɔɔ fai ga tɔnɔ, GALA ge ma minazeɠegi woni Abalaame ta mavofodaiti bɛ. Naa la ɠɛni woni Abalaame ʋɛ, tɔɔ ʋa zei koloi ʋa, é ɠɛni bosu tɔgi ʋɛ, kɛlɛ tɔɔzei é leveni GALA gaazu ga telebo nui, ga ná-kidaaleʋei maaʋele. \v 14 Mazɔlɔɔ ni tɔgi zo nuiti nɔ ɠa, ta ɠɛ ga pogani zeɠe nuiti, kidaaleʋei ɠɛa ga wafuun faa, GALA ná-minazeɠegi la mɔ ɓena faa nɔpɛ paa. \v 15 Mazɔlɔɔ tɔgi ɠa GALA ná-ziiɠaawanai wuzeɠezu. Kɛlɛ ʋɛ tɔ ge la ná, tɔ koloɠolo ge la miná. \p \v 16 Naa ɠa é ba, kidaaleʋei maaʋele ɠa poganii zɔlɔɔsu da, nii ma minazeɠegi wogai, naa ɠa a kɛ, é ɠɛ ga GALA ná-faanɛɛi, é ɠɛ ga Abalaame mavofodaiti pɛ tɔnɔ. É la nɔ ga naati nɔ, niiti ti tɔgi zosu, kɛlɛ naati ɓalaa, niiti ti ɠidaaleʋeai, eɠɛʋelei Abalaame ɠidaaleʋeni la. Toɠa ga ade pɛ de-ɠɛɛ, \v 17 eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu, é ɠɛ ma: «Gè è ɠɛa ga zii mɔinmɔingaa ti-ɠɛɛ.» Tɔ ɠa é ga de-ɠɛɛ GALA gaazu, nii é ɠidaaleʋeni, GALA nii é zɛnvui veezu gɔvɛiti zea, é aniiti kula kɛlɛma, niiti ti la ɠɛni ná. \v 18 Abalaame ɠitoni naa ʋa, nii nu la ɠitoga ba, é ɠidaaleʋeni. Naa maaʋele ma, é ɠɛni ga «zii mɔinmɔingaa ti-ɠɛɛ»,\f + \fr 4:18 \fr*\ft \+xt Zen 15:5\+xt*.\ft*\f* eɠɛʋelei GALA ge boni ma la ga: «Zekana è-mavofodaiti tiegɔi a ɠɛ la.»\f + \fr 4:18 \fr*\ft \+xt Zen 17:5\+xt*.\ft*\f* \v 19 Iɲɔ ge la ɠɛni leʋeni kidaaleʋei zu, é la ɠɛni ɠaazuloni ná-kɛwola wɔlɔlai ʋa, mazɔlɔɔ é maaɓuɠani niina kona ungilagi (100) ʋa, doun zɔlɔɔ fai ɓalaa ɠɛni niina leʋeni anzai Sala ʋa. \v 20 É la ɠɛni ʋalani kidaaleʋei ma, é ʋa inɛinɛ GALA ná-minazeɠegi ʋa, kɛlɛ tɔun ná-kidaaleʋei sɛbɛlɔɔni, é lɛbiyai ve GALA bɛ. \v 21 É laani da kpezekele ga zobo ka GALA bɛ, minazeɠegi é bogai, é daazeeli. \v 22 Naa ɠa é ba, naa leveni bɛ ga telebodai.\f + \fr 4:22 \fr*\ft \+xt Zen 15:6\+xt*.\ft*\f* \v 23 Kɛlɛ wooi nii é ga: «É leveni bɛ ga telebodai», naa la nɔ zɛʋɛni GALA Sɛʋɛi zu tɔ ɠila bɛ. \v 24 Sɛʋɛʋɛ ada ɓalaagi ade ʋɛ, dɛiti de ɠidaaleʋea naa ma, nii é zɛnvui ʋuuni de-Maliɠii Yesu zu, é buzeɠe, é kula saai ya. \v 25 É saai zɔlɔɔni ada-vaaɠaazagiti faa zu, é wuzeɠe, é ɠula saai ya, é de ɠɛ ga telebo nu GALA gaazu. \c 5 \s Ziilɛigi é de yɔɠɔzu da GALA \p \v 1 Naa ɠa é ba, tɛi de ɠɛa ga telebo nuiti GALA gaazu, kidaaleʋei maaʋele ma, ziilɛigi ɠa niina de yɔɠɔzu da GALA, ga de-Maliɠii Yesu Kilista maaʋele. \v 2 Tɔun maaʋele ma, ade lɔɔzu zɔlɔɔga GALA ná-zaalai zu kidaaleʋei zaɓui zu, nii de zei ʋele ɓɛtɛai niina su. Nii é koozunɛɛi veezu ade ya, naa ɠa ga kitogi, ga de dɔnɔ zɔlɔɔga GALA ná-lɛbiyai zu. \v 3 É ɓudɛ naa maazu, da ɠoozunɛɛzu da-ɓɔlɔiti su, mazɔlɔɔ de kwɛɛ ga kpɔlɔi ɠa a ɗa ʋa ga ziilɔɔi, \v 4 ziilɔɔi ʋa ga wooɠɛɠiladai poluɠulazu la ba, wooɠɛɠiladai poluɠulazu la ba, naa ʋa ga kitogi. \v 5 Kitogi naa la ɗa ga nu iɲɔteʋea, mazɔlɔɔ GALA ge ná-nɛɛbɛi lɔa ade-yiimaʋɛti ga Zɛnvu Ɲadegai, nii é feai ade ya. \p \v 6 Tama siɛgi zu zɛbɛ la ɠɛni dɛ de ya la, Kilista zaani GALA gaazuluabalala nuiti ade ʋɛ, yeeɠɛɠalai zu é leveni la GALA bɛ. \v 7 Mazɔlɔɔ nui a zoo é za telebo nui ʋɛ, naama nui zɔlɔɔ fai ɓaaʋɛ gola, tanisu ta ɠa yiilɔɔ, é za nu ʋagɔi ʋɛ. \v 8 Kɛlɛ GALA ge ná-nɛɛbɛi lɛɛʋɛ ga adeye ga nii, naa ɠa ga Kilista zaani ade ʋɛ, siɛgi zu ade ɠɛni la dɛ ga kotoba nuiti. \v 9 Ade ɠɛa ga telebo nuiti GALA gaazu ma ɲamai maaʋele ma, é ɓudɛ naa maazu, niizu tɔun saala zu, da ɠizo ɓalaa GALA ná-ziiɠaawanai ma. \v 10 Ade ɠɛni ga GALA sili nuiti, kɛlɛ tɔ ɓɔɠɔ ɠa é ade yɔɠɔzuɓɛtɛa ga ná-Doun Zunui zaa vai maaʋele. É ɓudɛ naa maazu, niizu ade yɔɠɔzuɓɛtɛai niina ada tɔun, ná-Doun Zunui yɛnvui maaʋele ɠa da ɠizo da. \v 11 Naa ʋoluma mɔnɔ, GALA ka ade ɠoozunɛɛzu ga ade-Maliɠii Yesu Kilista maaʋele, nii é ade yɔɠɔzuɓɛtɛai niina ada GALA. \s Adama ta Yesu Kilista \p \v 12 Naa ɠa é ba, kotoi lɔɔni eteai zu ga nu ɠila kpegi maaʋele, Adama, saai ʋa ga kotoi maaʋele, saai zeelia ɛsɛ pɛ ma, tɔɔzei ɛsɛ pɛ ge kotoi ɠɛa. \v 13 Tama aisa GALA ge ʋa tɔgi ve Moize ya, kotoi ɠɛni niina eteai zu, kɛlɛ kotoi la ɠɛni dɛ levezu, siɛgi zu tɔgi la ɠɛni ná la. \v 14 Anɛɛ naa ʋe, saai masadai ɠɛɛni, é zo Adama ná-yeeɠɛɠalai ma, é zeeli Moize nɔnɔi ma, é zeeli vɔlɔ naama nuiti pɛ ma, niiti ti la ɠɛni kotoi ɠɛɛni ga Adama ná-tɔ koloɠologi ɠɛɠala. Adama ɠɛni ga naa ná-poogi, nii é ʋaazu. \p \v 15 Kɛlɛ zɔɠɔzu ɠa Adama ná-faaɠaazagi ta GALA ná-vebɛanii ʋa, nii sɔngɔ ve la ba. Ma mɔinmɔin ge zaa nu ɠilagi ná-faaɠaazagi maaʋele ma, kɛlɛ GALA ná-zaalai wɔɔlɔʋɛ gola, ta vebɛanii é feezu ga faanɛɛi ma mɔinmɔin bɛ, nu ɠilagi maaʋele ma, nii é ga Yesu Kilista. \v 16 Zeeɠaaɠwɛɛzu ɠa nu ɠilagi ná-kotoi ma zalai ʋa ta GALA ná-vebɛanii, nii sɔngɔ ve la ba! Tɔɔzei nu ɠilagi ná-faaɠaazagi ʋoluma, tukpɔi ʋaani ga peelalai, kɛlɛ faaɠaaza mɔinmɔin poluma, GALA ná-vebɛanii ʋaani ga telebodai. \v 17 Ni nu ɠilagi ná-faaɠaazagi maaʋele ɠa é kɛa saai masadai ɠɛa, deɠɛmu, zɔiti ti zaalai zɔlɔɔsu, é mɔin ti ma, ta vebɛanii nii é ga telebodai, naati ta ɓudɛ naa maazu poun, ti zɛnvui wo, ti masadai ɠɛ Yesu Kilista maaʋele ma. \p \v 18 Naa ɠa é ba, ʋelei peelalai nui pɛ soga da, nu ɠila kpegi ná-faaɠaazagi maaʋele ma, zekana ɓalaa nu ɠila kpegi ná-telebo kɛɛwotii maaʋele ma, nii é ga Yesu Kilista, nuɓusɛiti ta ɠɛɛ la ga telebo nu GALA gaazu, é zɛnvui ve ɛsɛ pɛ zea. \v 19 Mazɔlɔɔ eɠɛʋelei ma mɔinmɔin ge ɠɛa la ga kotoba nu, nu ɠila kpegi ná-woozotalai maaʋele ma, zekana nɔ, ma mɔinmɔin ka ɠɛɛ la GALA gaazu ga telebo nu, nu ɠila kpegi ná-woozogi maaʋele ma. \v 20 Tɔgi ʋaani, naazu ɠa kotoi mɔinɗa la, kɛlɛ ʋɛ kotoi mɔinɗai ná, zaalai mɔinɗa miná gola, é ɓudɛ maazu. \v 21 Nii a kɛ, eɠɛʋelei kotoi masadai ɠɛa la ga saai maaʋele, zenɔ ɠana, zaalai a masadai ɠɛɛ la ɠana nɔ ga telebodai maaʋele, é li ga deye ɠɔoɠɔ zɛnvui ʋɔ bɛ, de-Maliɠii Yesu Kilista zaɓui zu. \c 6 \s Zaalai ɠa ɗa nu ɠula kotoi ná-duɔlai zu \p \v 1 Lee ɠa da bo mu naazu? De maanɛɛʋɛ de ɗa eteai ziɛ kotoi ɠɛai zu, naa ɠa a kɛ GALA ná-zaalai zuwɔɔlɔ gola ɓaa? \v 2 Tɔun naa li poun! Adɛiti de zaa ga de ɓeteʋe kotoi ʋa, da da-eteai ziɛzu mɔnɔ ɠale kotoi ɠɛɛ vai zu? \v 3 Wo la suɠwɛɛ ɓaa, ga adɛiti kpein de ɓatizegai Yesu Kilista ná-gilibalai zu, ná-saai ma ɠilibalai zu ɠa de ɓatizegai ná? \v 4 Ɓatizei maaʋele ma deɠɛmu, ade maaɠuluni ada tɔun, tɛi ade zaani ada tɔun, naa ɠa a kɛ, ʋelei Kilista wuzeɠeni la, é ɠula saai ya, Ɠɛɛɠɛ GALA ná-lɛbiyai ma zɛbɛi zaɓui zu, da ɓalaagi de eteai ziɛ zɛnvu niinɛlai zu. \p \v 5 Mazɔlɔɔ ni ade ɠɛa ga ani ɠila ada tɔun, ga ná-saai ma zii ɠɛʋele, ada ɠɛ ga ani ɠila ga ná-buzeɠei ma zii ɠɛʋele. \v 6 De kwɛni de ɠɛ, de ɠɛʋele wɔlɔmai, naati ta Kilista ti ɓadɔni saa wului ma ʋɔɔma, naa ɠa a kɛ, kotoba ɓusɛi ɠoloɠolo, de mina mɔ ɠɛ ga kotoi ná-duɔiti. \v 7 Mazɔlɔɔ zɔi saai, naa la mɔ duɔla zu kotoi ya. \v 8 Ni de zaani ʋɔɔma da Kilista, de laaʋɛ da ga da zɛnvui wo ɓalaa ʋɔɔma da tɔun. \v 9 Ade suɠwɛɛ ga Kilista, nii buzeɠeai, é ɠula saai ya, é la mɔ zaa ʋolu, saai ná-zobo nɔpɛ ge la mɔ ma ɲɛgɛlɛin. \v 10 Mazɔlɔɔ saai naa é boni, é zaani kotoi ma vaa zu, ná ɠɛ ɠila kpe, é ɠwɛ naa ʋa, kɛlɛ zɛnvui é bosu niina, toɠa bosu GALA bɛ. \v 11 Zenɔ ɠana wa ɓalaagi, à ɓɔɠɔ ʋɛtɛ ga wo za, wo ɓeteʋe kotoi ʋa, wa niina vulua GALA bɛ, wa-ɠilibalai zu wa Yesu Kilista. \p \v 12 Kotoi maa la mɔ nɛɛni, é ʋa zei wo-ɓusɛi unda, é ga saa gelei, ga wo ʋa ɗa ɠolo kpusɛi naa yiima vaiti bɛ. \v 13 À mina wo-ɓusɛi ʋaalobazuʋɛti fe kotoi ya ga telebotalai ɠɛɛ zɔɔlaiti. Kɛlɛ à ɓɔɠɔ ve GALA bɛ ga nuɓusɛiti, niiti ti vuluai su, ti ɠula saai ya, wo ɓɔɠɔ ve mɛtu ga telebodai ɠɛɛ zɔɔlaiti. \v 14 Mazɔlɔɔ kotoi la zeiɗa wo unda, tɔɔzei wo la tɔ bu, kɛlɛ kɛni GALA ná-zaalai. \s Telebodai ná-duɔiti \p \v 15 Leeni ʋe mu? Da yɛ kotoi ɠɛɛzu, tɛi de la tɔ bu, kɛni GALA ná-zaalai? Ɓa-o, naa li poun! \v 16 Wo kwɛni kpezekele ga ni wa ɓɔɠɔ veena nu ya, wo ɗa boti ɠɛ bɛ, wo ɠolo bɛ, wo ɠɛa ga naa ná-duɔi, nii wo ɠolozu bɛ, é ɠɛni ga kotoi ʋe, nii gaaɓelagi ga saai, ɓaa ni GALA gooi zo fai ʋe, naa ɠaaɓelazuʋɛ ɠa ga telebogi. \v 17 Kɛlɛ mamagi ɠɛ GALA bɛ, wɔiti mɔungi zu wo ɠɛni ga kotoi ná-duɔiti, wo ɠoloa niina ga wo-yiimaʋɛ pɛ naama vaiti bɛ, ti kalagi zu, wo sɔlɔɔni. \v 18 Tama wo ɠulaa kotoi ná-duɔlai zu, wo ɠɛ ga telebodai ná-duɔiti. \v 19 Ʋelei nuɓusɛi a ɓɔɛ la, ʋele ɠana gè ɓɔɛzu la, tɔɔzei wo-ɓusɛi ná-zɛbɛsulalai ʋa. Ʋelei mɔungi, wo wo-ɓusɛi pɛ dɔɔni la duɔlai zu, é ɠɛ ga kɔzɔba vai ta tɔ koloɠolo fai, ga wo ɗa eteai ziɛ tɔ koloɠologi zu, niizu à ɓɔɠɔ ve lɛɛ ɠana eɠɛ duɔiti, wo ɠɛ ga telebodai ɠɛ nuiti, ga wo eteai ziɛ ɲadedai zu. \p \v 20 Mazɔlɔɔ siɛgi zu wo ɠɛni la ga kotoi ná-duɔiti, wo vieni, faa la ɠɛni wo ʋa telebodai letemazu. \v 21 Lee ma ɠulanuma ɠa wo sɔlɔɔni naama ɠɛɛwotiiti ba, niiti wo unfesu ga tiye niizu? Naama ɠɛɛwotiiti gaaɓelazuʋɛ ɠa ga saai! \v 22 Kɛlɛ niizu, tɛi wo ɠula kotoi ná-duɔlai zu, wo ɠɛ ga GALA ná-duɔiti, kulanumai wo sɔlɔɔsu, naa ɠa é ga ɲadedai, nii wo ʋaazu sɔlɔɔsu gaaɓelagi, naa ɠa é ga ɠɔoɠɔ zɛnvui. \v 23 Mazɔlɔɔ kotoi ma zalai ɠa é ga saai, kɛlɛ GALA ná-vebɛanii, nii sɔngɔ ve la ba, naa ɠa é ga ɠɔoɠɔ zɛnvui, da-ɠilibalai zu da de-Maliɠii Yesu Kilista. \c 7 \s Kidaaleʋe nuiti ti viega, // ti ɠula tɔgi wu \p \v 1 Nà ɓɔɛzu naati pɔ, niiti ti tɔgi ɠwɛɛ ga pagɔ. Kɛ̀ɛleaiti, wo la kwɛni ɓaa, ga tɔgi ɠa zeini nui unda, ni nɔ dɛ toɠa vulua? \v 2 Zenɔ ɠana é la, anzanui fuluai, giliʋɛ sinigi ʋa tɔgi ya, ni naa ɠa dɛ vulua. Kɛlɛ sinigi a zaana, é viega, é ɠula sinigi ná-tɔgi wu. \v 3 Naa ɠa é ba, ni sinigi la dɛ zaani, a zeina zunu ɠili bɛ, toɠa loli ga wɛɛnziɛ anzanui. Kɛlɛ ni sinigi a zaana, é viega, é la mɔ naa ná-tɔgi wu, toɠa zoo naazu é ɠɛ ga zunu ɠili anza, é la loliga ga wɛɛnziɛ anzanu. \p \v 4 Zekana é la wo letema, kɛ̀ɛleaiti. Wo zaa, wo ɓeteʋe tɔgi ʋa, wo ɠili vai zu Kilista ɓusɛi ʋa, ga wo ɠɛ ga taɠili nɔnɔ. Niizu wa niina ga naa nɔnɔiti, nii é zaani, é wuzeɠe, é ɠula saai ya, naa ɠa a kɛ, de kɛɛwotiiti kɛ, kulanuma ɠɛ ba GALA bɛ. \v 5 Mazɔlɔɔ siɛgi zu de ɠɛni zɛnvui wosu la ga kpusɛi yiimai, kotoi ɠɛɛ wɔin nii tɔgi ɠɛni de liizu ma, naa ɠɛni botii ɠɛɛzu de-ɓusɛi ʋaalobazuʋɛ pɛ su, ma ɠulanumai ɠɛ ga é de lɔ saai zu. \v 6 Kɛlɛ niizu, de viega, de ɠula tɔgi wu, mazɔlɔɔ de zaa, de ɠula naa ya, nii é de zoni ga duɔi. Naa ma, da zoo niina de botii ɠɛ GALA bɛ ga pagɔ, Zɛnvu Ɲadegai ná-zobogi wu, naa la mɔ ɠɛɛzu kɛʋele wɔlɔmai ma, ga tɔ sɛʋɛi ná-zobogi wu. \s Tɔgi ta kotoi \p \v 7 Lee ɠa da bo mu naazu? Tɔgi ɠa ga koto? Ɓa-o, naa li poun! Kɛlɛ gè la ɠɛni kotoi ɠwɛɛga, ni tɔgi laade. Gè la ɠɛni gaazuɠulapɔi ɠwɛɛga, ni tɔgi la ɠɛni ɠɛɛni ma: «Mina gaazuɠulapɔ ɠɛ.» \v 8 Kɛlɛ kotoi yeeɠɛɠalai zɔlɔɔni ga devei maaʋele, é gaazuɠulapɔ ɲɔi ma zii pɛ pu nɔ̀un su. Mazɔlɔɔ ni tɔ ge la ná, koto la ná. \v 9 Tɔ ge la ɠɛni dɛ ná, nɔ̀un gè ɠɛni vulua názuʋɛ. Kɛlɛ devei ʋaai ma, kotoi yɛnvuni, \v 10 nɔ̀un gè zaani. Naa ɠa é ba, devei nii mugi a la lo nu luɠɔ zɛnvui wo fai zu, naa ɠɛɛʋɛ nɔ̀un bɛ ga saai. \v 11 Mazɔlɔɔ kotoi yeeɠɛɠalai zɔlɔɔni ga devei maaʋele, é yàavani, é pàa ga devei naa nɔ maaʋele. \p \v 12 Naa ɠa é ba, tɔgi ɲadegɛ, devei ɲadegɛ, é zɔle, é ʋa. \v 13 Nii pagai, naa ɠɛa nɔ̀un bɛ ga saai ma zaɓui ɓaa? Ɓa-o, naa li poun! Kotoi ɠa kɛai ga ma zaɓui. Ʋele ɠana é ɓɔɠɔ ɠɛʋele ɠiteɠitegi ɠulaai la kɛlɛma: Nii pagai, naa ɠa é seɠeai, é kɛ ga nɔ̀un saa zaɓui. Ʋele ɠana kotoi ɠɛa la, devei maaʋele ma, ga kotoi ɲɔuɗai gola. \s Nui kotoi zeini unda \p \v 14 De kwɛni, de ɠɛ, tɔgi ɠa ga zɛnvu zu vaa, kɛlɛ nɔ̀un nà ga kpusɛ zu nui, zɛbɛ la bà, pɔ̀diʋɛ ga duɔi kotoi ma. \v 15 Mazɔlɔɔ nii gè kɛɛzu, gè la naa ɠaaɠaazu. Nii gè pɔ ga gè kɛ, gè la naa ɠɛɛzu. Nii mugi gè wɔinzeɠezu, naa ɠa gè kɛɛzu. \v 16 Ni nii gè la pɔ, gè ʋa kɛ, nà naa ɠɛɛna, gè zolooga ma naazu ga tɔgi ʋagɛ. \v 17 Naazu nà la mɔ de, gè ʋa ɠɛ naa ɠɛɛzu, kɛlɛ kɛni kotoi é zeini zìimaʋɛ. \v 18 Gè kwɛni ga faa ʋagɔ la zeini zìimaʋɛ, kpùsɛi zu. Mazɔlɔɔ wɔin ɠa mà ga gè faa ʋagɔi ɠɛ, kɛlɛ ma zobo ge la bɛ̀, gè ʋa kɛ. \v 19 Mazɔlɔɔ faa ʋagɔi gè pɔ ga gè kɛ, gè la naa ɠɛɛzu, kɛlɛ faa ɲɔi mugi wɔin la mà ga gè kɛ, naa ɠa gè kɛɛzu. \v 20 Ni nii gè la pɔ ga gè ʋa kɛ, nà naa ɠɛɛzu, nà la mɔ ga naa gè ʋa ɠɛ kɛɛzu, kɛni kotoi é zeini zìimaʋɛ, naa ʋe. \p \v 21 Nà kaazu naazu ga toɠa mà eɠɛ tɔ ga siɛgi zu gè pɔ ga gè faa ʋagɔi ɠɛ la, faa ɲɔi ɠa ɠatasu nɔ̀un ba. \v 22 Mazɔlɔɔ GALA ná-tɔgi nɛɛʋɛ bɛ̀ zìimaʋɛ, \v 23 kɛlɛ nà tɔgi taɠili kaazu ɓusɛi ʋaalobazuʋɛti, nii é nà-kisiɛi ná-tɔgi zakpesu. Naa ɠa kɛ̀ɛzu ga kotoi ná-duɔi, é kpùsɛi ʋaalobazuʋɛti. \v 24 Ee, màawɔinɗa! Ɓɛ ɠa a fìe, é kùla kpusɛi nii ya, é dɔ̀ɔzu saai zu? \v 25 Mamagi ɠa GALA bɛ: Toɠa naa ɠɛ de-Maliɠii Yesu Kilista zaalai zu! \p Naa ɠa é ba, nà ga GALA ná-tɔgi ma luɔi nà-kisiɛi zu, kɛlɛ nà ga kotoi ná-tɔgi ma luɔi kpùsɛi zu. \c 8 \s Zɛnvu Ɲadegai é zɛnvui veezu \p \v 1 Deɠɛmu niizu, peelala vaa nɔpɛ ge la mɔ naati ba, niiti ti ɠiliai Yesu Kilista ʋa. \v 2 Mazɔlɔɔ Zɛnvu Ɲadegai ná-tɔgi, nii é zɛnvui veezu nui ya, a ɠili Yesu Kilista ʋa, naa è viega,\f + \fr 8:2 \fr*\fq naa è viega\fq*\ft : Tati pelei taɠiligaa ɓalaa ka ga niiti: \ft*\fqa naa fìega \fqa*\ft ɓaa \ft*\fqa naa gi viega\fqa*\f* é è ɠula kotoi ta saai ta-lɔgi ya. \v 3 Mazɔlɔɔ nii Moize ná-tɔgi la ɓena zoo é ʋa kɛ, tɔɔzei kpusɛi kɛɛni ga zɛbɛsulala ani, GALA ge naa ɠɛɛni. GALA ge kotoi ʋeelalani kpusɛi zu, ná-Doun Zunui leʋe fai zu, é ɠula ga kotoba ɓusɛi ɠɛʋelei, é kotoi zeɠe ná. \v 4 GALA ge naa ɠɛɛni ga tɔgi ma lelebodai laazeeli ade ʋɛ, dɛiti de la mɔ ziɛzu ga kpusɛi yiimai, kɛlɛ kɛni Zɛnvu Ɲadegai yiimai. \p \v 5 Tɔɔzei niiti ti ziɛzu ga ti-ɓusɛi yiimai, naati ta ɗa ɠaaɓa kpusɛi yiimaiti nɔ ma, kɛlɛ niiti ti ziɛzu ga Zɛnvu Ɲadegai yiimai, naati ta ɗa ɠaaɓa naa nɔ ma, nii Zɛnvui bosu ti ma. \v 6 Ni ɗa ɠaaɓaana è-ɓusɛi yiimaiti nɔ ma, naa ɠaaɠaaɓela ga saai, kɛlɛ ni ɗa ɠaaɓaana Zɛnvu Ɲadegai yiimai ma, naa ɠa é ga zɛnvui ta ziilɛigi. \v 7 Mazɔlɔɔ kpusɛi yiimaiti ta GALA daalɔɠɔma, tɔɔzei kpusɛi la ɠoloa GALA ná-tɔgi ʋɛ, é la vɔlɔ ziaa naa wu pɛ. \v 8 Tama niiti ti ɠiliai ti-ɓusɛi yiimaiti ba, naati ti la zooga ti ʋa GALA ɛnɛkɛ. \p \v 9 Kɛlɛ wɔun, wo la mɔ eteai ziɛzu ga wo-ɓusɛi yiimaiti, wa niina eteai ziɛzu ga Zɛnvu Ɲadegai yiimai, tɔɔzei GALA Zɛnvui ɠa zeini wo-yiimaʋɛ. Zɔi nɔpɛ Kilista ná-zɛnvui la zea, naa la ga tɔun nɔnɔ. \v 10 Tama ni Kilista ɠa wo-yiimaʋɛ, naazu anɛɛ ni deveʋɛ ga wo-ɓusɛi za kotoi maaʋele ma, kɛlɛ Zɛnvu Ɲadegai ɠa zɛnvui wo wo-yiimaʋɛ, tɔɔzei wo ɠɛa ga telebo nuiti GALA gaazu. \v 11 GALA, nii é Yesu wuzeɠeni, é kula saai ya, ni naa ná-Zɛnvui ɠa zeini wo-yiimaʋɛ, naazu zɔi é Yesu Kilista wuzeɠeni, é kula saai ya, naa ɠa zɛnvui ve ɓalaa wo-ɓusɛiti zea, ti ga saa gelei, ná-Zɛnvui zaalai zu, nii é zeini wo-yiimaʋɛ. \p \v 12 Naa ɠa é ba, kɛ̀ɛleaiti, kuye ɠa ade ma, kɛlɛ kpusɛi letema laade, de ʋa eteai ziɛ mɔnɔ ga kpusɛi yiimaiti kɛʋelei. \v 13 Ni wa eteai ziɛna kpusɛi yiimai zu, wa za. Kɛlɛ ni wa wo-ɓusɛi ná-kɛɛwotiiti paana, Zɛnvu Ɲadegai zɛbɛi zu, wa zɛnvui wo. \v 14 Mazɔlɔɔ zɔiti kpein GALA Zɛnvui losu ti luɠɔ, naati ta ga GALA dointi. \v 15 Mazɔlɔɔ Zɛnvui wo sɔlɔɔgai, é la ga zɛnvui é wo ɠɛɛzu ga duɔiti, wo ʋa ɠɛ dɛ dualuagi zu, kɛlɛ Zɛnvu Ɲadegai ʋe, é wo ɠɛɛzu ga GALA dointi, é ma zobogi ve de ʋɛ, de ɗa wooɠula GALA ma ga: «Aɓa!», naa ɠa ga «Kɛ̀ɛ!» \v 16 GALA Zɛnvui ɓɔɠɔi ɠa kolezu de-yɛnvui ʋɛ ga da ga GALA dointi. \v 17 Tɔɔzei da ga ná-dointi, da ɓalaa ga pogani zeɠe nuiti, GALA ná-pogani zeɠe nuiti, ada Kilista ade ɠɛa ga pogani zeɠe nuiti ʋɔɔma, ni da ʋɔɔpɛɛna ná-kpɔlɔi ʋa, da ʋɔɔpɛɛ ɓalaa ná-lɛbiyai ʋa. \s Lɛbiyai é ʋaazu \p \v 18 Nà ɠisiɛzu ga, maa la nɛɛni kpɔlɔi de sɔlɔɔsu niizuʋɛ, de ʋa naa ʋokɔɠɔ lɛbiyai ma, é ʋaazu ɠulazu kɛlɛma ade ʋɛ. \v 19 Mazɔlɔɔ kpɛtɛanii pɛ ka maaɓɔungi wosu kitogi zu ga GALA dointi ta-ɠula kɛlɛma yeei zeelina. \v 20 Mazɔlɔɔ kpɛtɛaniiti ziima la ɠɛni ɠɛɛni ga ti lɔɔ vai wafuun fai zu, kɛlɛ kɛni naa yiimai maaʋele ma, nii é ti lɔɔni naa zu. Kɛlɛ kitogi ɠa ná, \v 21 ga kpɛtɛanii naati ɓɔɠɔi ta unmɔɔgi zɔlɔɔ, ti ɠula duula vai ma luɔlai zu, ti tɔnɔ zɔlɔɔ GALA dointi ta-wɔɔlɔyai ta ta-lɛbiyai zu. \v 22 Tama de suɠwɛɛ ga kpɛtɛanii pɛ ka ɓalasu eɠɛ ta ɠɛ doun zɔlɔɔ taɓai zu, é zeeli za ma. \v 23 Kɛlɛ kpɛtɛaniiti gila nɔ laade, dɛi de Zɛnvu Ɲadegai zɔlɔɔgai na ga GALA ná-vebɛaniiti ma mɔungi, da ɓalasu ɠoozu da ɓɔɠɔi, de ɗa naa maaɓɔun ga GALA ge ʋa ade ɠɛ ga ná-doun zunuiti, é de-ɓusɛi unmɔɔ. \v 24 Tɔɔzei ade ɠizogɛ ga kitogi maaʋele. Kɛlɛ kitogi nii nu kaazu, kito ge la mɔ ga naa, mazɔlɔɔ nii nu kaazu, ɗa ɠito naa ʋa ɠale mɔnɔ? \v 25 Kɛlɛ ni da ɠitosu naa ʋa, nii de la dɛ kaani, da maaɓɔunsu ziilɔɔi zu. \p \v 26 Zenɔ ɠana ɓalaa é la, Zɛnvu Ɲadegai ɠa ɗa ʋa, é ɓɔ de ʋa, da-zɛbɛsulalai zu. Mazɔlɔɔ de la naa ɠwɛɛ, nii soloogai ga de fali da-ƓALA falii zu. Kɛlɛ Zɛnvui ɓɔɠɔi ɠa maanɛɛnɛi wosu ade ʋɛ, é ɗa kpalagi wo, nii nu la zooga a ʋa ti pɛ suɠula. \v 27 GALA é nu yiimaʋɛ ʋɛtɛsu, é naa ɠwɛɛ, nii Zɛnvu Ɲadegai pɔ é fali, mazɔlɔɔ Zɛnvui ɠa maanɛɛnɛi wosu GALA ná-nuiti ta-vaa zu, eɠɛʋelei GALA ziimai la. \p \v 28 De kwɛni de ɠɛ, GALA ka botii ɠɛɛzu fai pɛ su, é ɠɛ ga faa ʋagɔ naati bɛ, niiti ti nɛa ʋɛ,\f + \fr 8:28 \fr*\fq GALA ka botii ɠɛɛzu fai pɛ su, é ɠɛ ga faa ʋagɔ naati bɛ, niiti ti nɛa ʋɛ\fq*\ft : Tati pelei taɠiligaa ɓalaa ka ga niiti: \ft*\fqa fai pɛ ka botii ɠɛɛzu ʋɔɔma, é ɠɛ ga faa ʋagɔ naati bɛ, niiti ti GALA nɛai ʋɛ \fqa*\ft ɓaa \ft*\fqa Zɛnvui ɠa botii ɠɛɛzu fai pɛ su é ɠɛ ga faa ʋagɔ naati bɛ, niiti ti GALA nɛai ʋɛ\fqa*\f* ti loligai eɠɛʋelei ná-devei la. \v 29 Mazɔlɔɔ niiti GALA ge yiimazeɠeni ga tiye ná luɠɔ,\f + \fr 8:29 \fr*\fq niiti GALA ge yiimazeɠeni ga tiye ná luɠɔ\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa niiti GALA ge ti ɠwɛɛgai ma yeeluɠɔ\fqa*\f* é deveni ná luɠɔ ga é ti ɠula ga ná-Doun Zunui, naa ɠa a kɛ ná-Doun Zunui ɠɛ ga doun mɔungi ɠɛɛɠɛloun mɔinmɔin saama. \v 30 Niiti GALA ge naama levei woni ta-vaa zu ná luɠɔ, é naati tolini. Niiti é ti lolini, é naati kɛɛni ɠaazu ga telebo nuiti. Niiti é ti ɠɛɛni ga telebo nuiti, é tɔnɔ veeni ɓalaa ná-lɛbiyai zu. \p \v 31 Lee ɠa da bo mu niima vaiti su? Ni GALA ka de ʋɛ, ɓɛ ɠa a ɠɛ de laalɔɠɔma? \v 32 Tɛigi é la ɠɛni ɓaani ná-Doun Zunui maazu, kɛlɛ é feeni ade pɛ da-vaa zu, é la anii pɛ kpɔga naa ʋa, é ʋa fe ade ʋɛ ga faanɛɛ ɓaa? \v 33 Nuiti GALA ge yiimazeɠeai ga tiye, ɓɛ ɠa é naati peelalazu? GALA ɓɔɠɔi ɠa é ti ɠɛa ga telebo nuiti! \v 34 Ɓɛ ɠa a ti ʋeelala? Nu nɔpɛ! Mazɔlɔɔ Yesu Kilista nii é zaani, é wuzeɠe, é ɠula saai ya, toɠa GALA zeezazuʋɛ, é ɗa de maavaawo. \v 35 Ɓɛ ɠa a zoo é de ɓeteʋe Kilista ná-nɛɛbɛi ʋa? Kpɔlɔi ɓaa, ɓaa kidaaʋiligi, ɓaa wɔinzeɠemai, ɓaa pului, ɓaa baladai, ɓaa faaɓaagi, ɓaa boɠa zɔkpɔi? \v 36 Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «È maaʋele ɠa é kɛɛzu, ti gi lɔɔzu la saai zu folo-o-folo, \q ti ɗa gi leve ga baalagiti, ti liizu ga tiye ti-ʋaazuʋɛ.»\f + \fr 8:36 \fr*\ft \+xt Guy 44:23\+xt*.\ft*\f* \p \v 37 Kɛlɛ naa pɛ su, ada-vɔnifaamai lateʋegɛ ga naama nui maaʋele, nii é ade nɛai ʋɛ. \v 38 Mazɔlɔɔ dàaʋɛ da ga faa nɔpɛ ge la zooga é ʋa de ɓeteʋe ná-nɛɛbɛi ʋa: anɛɛ saai, ɓaa zɛnvui, ɓaa geezuɠeelaiti, ɓaa kundiɠilaiti, ɓaa niizu vaiti, ɓaa fai niiti ti ʋaazu, ɓaa zobodaiti, \v 39 ɓaa geezu aniiti, ɓaa buu ʋele aniiti, ɓaa anɛɛ kpɛtɛanii tanɔpɛ, faa nɔpɛ ge la zooga é ʋa de ɓeteʋe GALA ná-nɛɛbɛi ʋa, kulaai kɛlɛma ga de-Maliɠii Yesu Kilista maaʋele. \c 9 \s GALA ge yiimazeɠe vai ga Izilayɛle nuiti \p \v 1 Nii gè bosu, gaamai ʋe, gè la zɛɛ wosu, mazɔlɔɔ nà ga Kilista nɔnɔ. Nà-kisiɛi ɠa ɓɔɛzu pɔ̀, ti zoloogai ma ta Zɛnvu Ɲadegai, \v 2 zìiɓɔlɔʋɛ gola, ziizoolɛi ɠɛ zìimaʋɛ yeenɔpɛ. \v 3 Mazɔlɔɔ a la nɛɛ bɛ̀, nà ɓɔɠɔi ga gè ɠoto, kpè ge leʋe Kilista ʋa kɛ̀ɛleaiti ta-vaa zu, ti ga nà-nuiti kpusɛi maaʋele ma, \v 4 niiti ti ga Izilayɛle nuɓusɛiti. GALA ge ti ɠɛai ga ná-doun zunuiti, é lɛbiyai veai ti ʋɛ, ta minazeɠegiti, naa ʋɛɛ tɔgi ta GALA dɛbi ʋelei ʋa, é ɓɔ minazeɠegiti ba, \v 5 ti ga ɠɛɛɠɛ wolaiti fofodaiti, tiya ɠa Kilista ɠulaai ti zu kpusɛi letemazu. Tɔ ɠa é anii pɛ unga, mamagi ɠa GALA bɛ, eyɛsu ɠɔ. Amina! \v 6 De ɠɛ GALA daawooi la ga faa, naa laade. Tɔɔzei nii pɛgi é ga Izilayɛle mavofodai, naati pɛ ti la ga Izilayɛle nuɓusɛ ɠiteɠite. \v 7 Abalaame mavofodaiti pɛ tɛi ti ʋa ɠɛ ga ná-doun ɠiteiti. GALA ge ɠɛni Abalaame ma: «Izaake ɠa è-mavofodai a ɠula su.»\f + \fr 9:7 \fr*\ft \+xt Zen 21:12\+xt*.\ft*\f* \v 8 Naa ʋoluʋɛ ɠa ga, kpusɛi zu lointi tɛi, ti ʋa ɠɛ ga GALA dointi, kɛni minazeɠe dointi, naati ka ti levezu ga mavofoda ɠiteiti. \v 9 Minazeɠe kpɔɛi ɠa é ga nii, é ɠɛni ma: «Nà ʋaazu niima yeeɠɛɠalai nɔ ma, Sala ɠa doun zunu zɔlɔɔ.»\f + \fr 9:9 \fr*\ft \+xt Zen 18:10\+xt*.\ft*\f* \p \v 10 Kwɛgi la ga naa nɔ. Eleɓɛka yoogiti sɔlɔɔni ɠɛɛɠɛ ɠila kpegi ʋa, nii é ga ade-mɛmɛwola Izaake. \v 11 Doungoiti ti la ɠɛni dɛ zɔlɔɔni, ti ʋa faa ʋagɔ ɠɛ, ɓaa faa ɲɔu, kɛlɛ nii a kɛ GALA ná-devei yɛ laazuʋɛ, eɠɛʋelei ziimazeɠegi la, \v 12 é la ɠilini kɛɛwotiiti ba, kɛlɛ é naa yeezu, nii é toligi woga, é woni Eleɓɛka ma ga: «Nu ɠitei ɠa lɔ loungoi yeezu.»\f + \fr 9:12 \fr*\ft \+xt Zen 25:23\+xt*.\ft*\f* \v 13 Sɛʋɛʋɛ ɠani GALA Sɛʋɛi zu: «Gè yiimazeɠeʋɛ ga Zakɔɓe, gè Ezawu likpi.»\f + \fr 9:13 \fr*\ft \+xt Mal 1:2-3\+xt*.\ft*\f* \p \v 14 Lee ɠa da bo mu naazu? Telebotalai ɠa GALA ge su ɓaa? Ɓa-o, naa li poun! \v 15 Mazɔlɔɔ é ɠɛni Moize ma: «Nà gaazumaawɔinɠai ɠɛ naa ʋɛ, nii gè pɔ gè gaazumaawɔinɠai ɠɛ bɛ. Nà maawɔinɠai ɠɛ naa ʋɛ, nii gè pɔ gè maawɔinɠai ɠɛ bɛ.»\f + \fr 9:15 \fr*\ft \+xt Ɛgz 33:19\+xt*.\ft*\f* \v 16 Naa ɠa é ba, nui yiima vaa laade a kɛ, ɓaa ná-gaaɓaai, kɛlɛ kɛni GALA ɓɔɠɔgoi é gaazumaawɔinɠai ɠɛɛzu. \v 17 GALA Sɛʋɛi zu, GALA ge ɠɛni masagi Falaɠɔn ma: «Niima vai maaʋele ɠa é kɛa, gè è zeiɗai masa kpɔkpɔgi ɠa, naa ɠa a kɛ gè sɛ̀bɛi lɛ ga è maaʋele, dàaseigi wo eteai zu ná pɛ.»\f + \fr 9:17 \fr*\ft \+xt Ɛgz 9:16\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \v 18 Naa ɠa é ba, GALA ka naa ɠaazumaawɔinɠa, zɔi é pɔ é gaazumaawɔinɠa. É naa ɠigi ɓaa, zɔi é pɔ é kigi ɓaa. \s GALA ná-ziiɠaawanai ta ná-gaazumaawɔinɠai \p \v 19 Ɗa ɠɛ mà tanisu: «Ni zekana é la, lee yeli ɠa GALA ge tosu nuɓusɛiti ma mu? Mazɔlɔɔ ɓɛ ɠa a ɠɛlɛ ziimai ʋa?» \v 20 Kɛlɛ ɓɛ ɠa è ga ɗe, ɗɛi è ga nuɓusɛi, è ʋa GALA sakpe? Pɔlɔ aniɲakai ɠa zoo nɛi ɓaa, é ɠɛ kpɛtɛ nui ma: «Leeni vaa zu è kpɛ̀tɛai ɠani?» \v 21 Zobo ge la pɔlɔ liɠi lo nui ya ɓaa, é ʋa pɔlɔ ɠaayɔgai ta ɓɛtɛ ga diɠi ʋagɔ wolai, é ma pɔlɔ ɠaayɔgai ta nɔ zeɠe, é kpɛtɛ ga diɠii ta nɔ? \p \v 22 Tama, GALA ge ɠɛni pɔ ga é ná-ziiɠaawanai lɛ, é ná-zobogi ɠula kɛlɛma. Anɛɛ naa ʋe, é yiilɔɔni, é maaɓɔungi wo gola, naati ta-vaa zu, niiti ziiɠaawana ɠasɔi ɠɛni niina ti unma, undaaʋiligi zoloogai ti ma. \v 23 É ɠɛni pɔ é ná-lɛbiyai wɔɔlɔ ʋelei lɛ ga naati, é ti ɠaazumaawɔinɠa, é ti ɓɛtɛai pɔlɔma ga ti tɔnɔ zɔlɔɔ ná-lɛbiyai zu. \v 24 Da ɠa é de loligai, é la nɔ ga de ɠula Zuifuiti saama, kɛlɛ de ɠula zii ɠiligiti pɛ saama. \v 25 Eɠɛʋelei é bogai la Wozé ná-sɛʋɛi zu, é ɠɛ ma: \q «Zɔi é la ɠɛni ga nà-nuɓusɛ, nà naa loli ga nà-nuɓusɛi, \q zii é la ɠɛni nɛɛni bɛ̀, gè naa loli ga nɛ̀ɛbɛ nui.»\f + \fr 9:25 \fr*\ft \+xt Woz 2:25\+xt*.\ft*\f* \q \v 26 «Ʋɛ GALA ge ɠɛni ɠɛɛzu ti ma ná: ‹Wo la ga nà-nuɓusɛa›, \q ta loli miná ga: ‹Zɛnvu su ƓALAGI ná-dointi›.»\f + \fr 9:26 \fr*\ft \+xt Woz 2:1\+xt*.\ft*\f* \m \v 27 Ezayi kpee looni Izilayɛle nuɓusɛiti ta-vaa zu, é ɠɛ ma: \q «Anɛɛ ni Izilayɛle nuɓusɛiti ta mɔinzu, \q eɠɛʋelei kpoloɗɛi ɠobaʋɛ ma ɲaɠaegi la, \q mɔta go nɔ ɠa a ɠizo. \q \v 28 Mazɔlɔɔ Maliɠii ɠa wooi ɠaavɔnigai pɛ pilɛ su ga maavilɛ, \q é kɛ eteai zu, eɠɛʋelei ná-devei la.»\f + \fr 9:27-28 \fr*\ft \+xt Eza 10:22-23\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 29 Eɠɛʋelei Ezayi boni la mɔunpa, é ɠɛ ma: \q «Ni Fai-Pɛ-Maliɠii la ɠɛni ade-mavofodai yɛni ná, \q ada la ɠɛ ga Sɔdɔme ɠɛʋele nɔ kpein, \q ada la ɠula nɔ kpein ga Gomɔɔl.»\f + \fr 9:29 \fr*\ft \+xt Eza 1:9\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \s Izilayɛle ta Woo Niinɛ Ʋagɔi \p \v 30 Lee ɠa da bo mu naazu? Zii ɠiligiti niiti ti la ɠɛa telebo faa ɠaiziɛzu, naati ti telebodai zɔlɔɔga, telebodai é zɔlɔɔsu ga kidaaleʋei maaʋele. \v 31 Tama Izilayɛle nuɓusɛiti, ti ɠɛni tɔgi ɠaiziɛzu, ti ʋa ɠɛ ga telebo nu GALA gaazu, ti la naama lɔgi zɔlɔɔni. \v 32 Leeni vaa zu? Tɔɔzei Izilayɛle ɠɛni ɠɛɛzu, é ɠɛ ga telebo nu, kɛlɛ ti la ɠɛni gaiziɛni ga kidaaleʋei, kɛni kɛɛwotiiti su. Ti-ɠɔɠɔi ziɠani kɔtui ʋa, é ga kɔɠɔziɠa ɠɔtui, \v 33 eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu, é ɠɛ ma: \q «Wɛlɛ, nà kɔtu laazu Siyɔn, \q nii nu ɠɔɠɔ ɠa ziɠa ba, \q fasai nu ɠa ɓunɛ ma, \q zɔi a ɠidaaleʋe ma, naa la unfega.»\f + \fr 9:33 \fr*\ft \+xt Eza 28:16\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \c 10 \s Zuifuiti ta zii ɠiligiti // ta-ƓALAGI ɠa ɠila nɔ \p \v 1 Kɛ̀ɛleaiti, nii wɔin mà zìimaʋɛ, gè falizu GALA ma Zuifuiti faa zu, naa ɠa é ga ti ɠizo. \v 2 Mazɔlɔɔ nà naama zeele wooi wo ti ʋɛ, ga GALA ná-fai wɔin ɠa ti ma gola, kɛlɛ ma vaaɠaaɠai ɠa é la ti ya. \v 3 Ti la gaaɠaani ʋelei GALA ge nuiti kɛɛzu la ɠaazu ga telebo nui, ti ɠaaɓaaʋɛ ti ti ɓɔɠɔ vaiti kpɛtɛ, ti ʋa ɠɛ ga telebo nuiti. Naa ma, ti la vaani naa wu, ʋelei GALA ge nuiti kɛɛzu la ga telebo nuiti. \v 4 Mazɔlɔɔ Kilista ɠa é ga tɔgi laazeeliai, naa ɠa a kɛ niiti kpein ti ɠidaaleʋezu, GALA ge naati kɛ ɠaazu ga telebo nuiti. \p \v 5 Wɛlɛ nii ɠa Moize sɛʋɛni, é lo telebodai ʋa, nui a sɔlɔɔ tɔgi zogai maaʋele ma: «Zɔi a ziɛ ga tɔ gooiti, naa ɠa zɛnvui wo ti maaʋele ma.»\f + \fr 10:5 \fr*\ft \+xt Lev 18:5\+xt*.\ft*\f* \v 6 Kɛlɛ wɛlɛ, ʋelei telebodai é zɔlɔɔsu ga kidaaleʋei maaʋele, naa ɓɔɛzu la, é ɠɛ ma: «Mina bo è-yiimaʋɛ ga: ‹Ɓɛ ɠa a lɛ geeɠɔlɔgi zu?› (naa ɠa ga è Kilista yei, è kula ná), \v 7 ɓaa è ɠɛ ma: ‹Ɓɛ ɠa a yei zeɠezaɠa ɓokulagi zu?› » (naa ɠa ga è Kilista wuzeɠe, é ɠula saai ya). \v 8 Leeni ɠa é bosu deɠɛmu? «Wooi ɠa è ɠoba nɔ, toɠa è-laaʋɛ ta è-yiimaʋɛ.» Naama wooi ɠa ga kidaaleʋe ɓɔɛi, nii gi daazeelizu. \p \v 9 Ni ɗa bona laaʋɛ ga Yesu ɠa ga Maliɠii, è la da è-yiimaʋɛ ga GALA ge buzeɠeni, é kula saai ya, GALA ka è ɠizo. \v 10 Mazɔlɔɔ nui a laana da yiimaʋɛ, GALA ka kɛ ɠaazu ga telebo nu, a bona ga laaʋɛ, GALA ge kizo. \v 11 Eɠɛʋelei GALA Sɛʋɛi bogai la, é ɠɛ ma: «Zɔi nɔpɛ a ɠidaaleʋe ma, naa la unfega.»\f + \fr 10:11 \fr*\ft \+xt Eza 28:16\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \v 12 Naa ɠa é ba, zeeɠaaɠwɛɛzu la Zuifuiti ba, ta zɔiti ti la ga Zuifua. Mazɔlɔɔ ti pɛ ti-Maliɠii ɠa ɠila kpe nɔ, nii é faaɓɔɠɔi ɠɛɛzu naati pɛ bɛ, niiti ti wooɠulazu ma. \v 13 Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Zɔi nɔpɛ a wooɠula Maliɠii ma, toɠa ɠizo.»\f + \fr 10:13 \fr*\ft \+xt Zow 3:5\+xt*.\ft*\f* \p \v 14 Ta zoo ti wooɠula ma ɠale, ni ti la ɠidaaleʋeni ma? Tama ta zoo ti ɠidaaleʋe ma ɠale, ni ti la ná-faa mɛnini? Ta zoo ná-fai mɛnisu ɠale, ni nu la daazeelini ti ma? \v 15 GALA daawoo laazeeli nuiti ta ɠɛ ná ɠale, ni nu la ti leʋeni? Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Pagɛ gola ga nu wɛlɛ keelaiti ba, ti ɗa ʋa ga woo niinɛ ʋagɔi.»\f + \fr 10:15 \fr*\ft \+xt Eza 52:7\+xt*.\ft*\f* \v 16 Kɛlɛ nui pɛ ge la Woo Niinɛ Ʋagɔi zoni. Tama Ezayi ɠɛni ma: «Màliɠii, ɓɛ ɠa é ɠidaaleʋea naa ma, é mɛniga gi la?»\f + \fr 10:16 \fr*\ft \+xt Eza 53:1\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \v 17 Naa ɠa é ba, kidaaleʋei ɠa zɔlɔɔsu ga faa mɛnigi maaʋele, nii ma nu mɛnisu, naa ɠa ɠulazu Kilista ná-fai laazeeliai zu. \p \v 18 Kɛlɛ nɔ̀un gè ɠɛ ma: Ti la ɠɛni niima wooi mɛnini ɓaa? Ɓa-o! É la zɛʋɛni ɓaa, ga: \q «Ti-ma wooi laazeelini eteai zu ná pɛ, \q ti-wooi zeelini zou ɓela ga.»\f + \fr 10:18 \fr*\ft \+xt Guy 19:5\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 19 Kɛlɛ nɔ̀un gè ɠɛ ma: Izilayɛle la ɠɛni gaaɠaani ɓaa? Moize mɔunpa ge ɠɛni ma: \q «Nà wo ɠɛɛzu ga tolo nuiti ga naa maaʋele, nii é la ga zii nɔpɛ. \q Nà wo yiiɠaawanazu ga zii ta, nii ɠi ge la ma.»\f + \fr 10:19 \fr*\ft \+xt TSV 32:21\+xt*.\ft*\f* \m \v 20 Ezayi kulani dualuagi zu feya, é ɠɛ ma: \q «Zɔiti ti la ɠɛni gàiziɛzu, naati ti kàani, \q gè ɠulani kɛlɛma naati bɛ, niiti ti la ɠɛni màaɠaazaɠabosu.»\f + \fr 10:20 \fr*\ft \+xt Eza 65:1\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 21 Kɛlɛ é nii woni Izilayɛle ná-faa zu, é ɠɛ ma: \q «Yeenɔpɛ ka zèe maalegai la nuɓusɛiti ma, \q ti la ɠoloni, ti maaɠaaliai.»\f + \fr 10:21 \fr*\ft \+xt Eza 65:2\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \c 11 \s GALA ge la ɠɛlɛni Izilayɛle ʋa \p \v 1 Nà gaazaɠa bosu: GALA kɛlɛʋɛ nɛi ná-nuɓusɛiti ba ɓaa? Ɓa-o, naa li poun! Mazɔlɔɔ nà ɓɔɠɔi nà ga Izilayɛle nui, Abalaame mavofodai, gè ɠɛ ga Ɓɛnzamɛn ná-bolodai zu nui ta. \v 2 GALA ge la ɠɛlɛni ná-nuɓusɛiti ba, é yiimazeɠeni ga tiye ná luɠɔ. Wo naa ɠwɛɛ kɛlɛ, nii GALA Sɛʋɛi bogai, ʋɛ Eli ɠɛni ɓalasu ná GALA goi zu ga Izilayɛle ná-faa ga: \v 3 «Màliɠii, ti è-laawoo wo nuiti paa, ti ɗa-zalaɠa ɠulazuʋɛti koloɠolo, nà ɠila ka niina zɛ̀gai ʋoluzu, nà ɓalaagi ta pɔ ga ti pàa.»\f + \fr 11:3 \fr*\ft \+xt 1Ma 19:10\+xt*.\ft*\f* \v 4 Kɛlɛ GALA ge gooɠaaʋoteni ɠale? É ɠɛni ma: «Gè nu waadɔfela (7.000) makɛgɛ ʋɛ, niiti ti la ʋilɛni ɲiibiɠa Ɓaale ʋɛ.»\f + \fr 11:4 \fr*\ft \+xt 1Ma 19:18\+xt*.\ft*\f* \v 5 Zekana é la niima yeeɠɛɠalai zu, nui mɔta goiti ta ná, GALA ge yiimazeɠeai ga tiye ga ná-zaalai maaʋele. \v 6 É yiimazeɠeni ga tiye ga ná-zaalai maaʋele, ta-ɠɛɛwotiiti maaʋele laade, ni naa laade, GALA ná-zaalai la levea ga zaala ɠiteɠite. \p \v 7 Leeni ɠa a wo naazu? Izilayɛle nuɓusɛiti ti la naa zɔlɔɔni, nii ti ɠɛni gaiziɛzu. Kɛlɛ zɔiti GALA ge yiimazeɠeni ga tiye, naati ti sɔlɔɔni. Mɔtaiti kigi ɓaani ti ɠoozu, \v 8 eɠɛʋelei GALA Sɛʋɛi bosu la, é ɠɛ ma: \q «GALA ge faaɠaaɠalala yɛnvui vea ti ya, \q ta wozaɠaalala ɠaazuʋɛ, ta faa mɛnitala woiyeɠei, \q eyɛsu zaaɠaza.»\f + \fr 11:8 \fr*\ft \+xt TSV 29:3; Eza 29:10\+xt*.\ft*\f* \m \v 9 Davide ɓalaagi ɠɛni ma: \q «Ta-laami maaɓɔgi ɠɛ ti ʋɛ ga balii, ta ti zo tumɔi, \q é ɠɛ ti ʋɛ ga ti loo zaɓui, ta ti-zalai! \q \v 10 Ti-ɠaazuʋɛ ɓidi, ti mina wozaɠa, \q è ti-zaamaʋɛ ɓili eyɛsu ɠɔ!»\f + \fr 11:9-10 \fr*\ft \+xt Guy 69:23-24\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \p \v 11 Nà gaazaɠa bosu: Siɛgi zu Izilayɛle nuiti ti ɓunɛga la, ti loa ɠana ná bu mɛtu ɓaa? Ɓa-o, naa li poun! Kɛlɛ ta-vaaɠaazagi maaʋele ma, zii ɠiligi zɔiti ti kizogi zɔlɔɔga, naa toloi wuzeɠea Zuifuiti ziimaʋɛ ti laalɔɠɔma. \v 12 Ni ta-vaaɠaazagi ɠɛa ga kpɛtɛ zaɓui eteai pɛ bɛ, ta ta-loobui ɠɛ ga kpɛtɛ vaa zii ɠiligiti bɛ, kulanuma wola lielegɔ ɠa a zɔlɔɔ, siɛgi zu ti pɛ ti ɠaavɔnisu la? \s Zii ɠiligiti ta-ɠizo fai \p \v 13 Zii ɠiligiti, wa ɠa gè ɓɔɛzu wo ʋɔ, nɛ̀i gè ga zii ɠiligiti wa-ɠeelai, nà nà-botii maamusɛzu. \v 14 Ni ma zobo ka ná, nà pɔ gè kɛ ʋele-o-ʋele, gè toloi lɔ naati kigi zu, gá niiti gi ga zii ɠilagi, nii a kɛ tanigaani ti kizogi zɔlɔɔ ti zaama. \v 15 Tama siɛgi zu ti likpini da, naa ɠɛa ga zɔɠɔzuɓɛtɛi eteai ta GALA ti yɔɠɔzu, siɛgi zu zeezeibui wosu la ga tiye, leeni ɠa a ɠɛ naazu? Toɠa ɠɛ ga zɛnvui naati bɛ, niiti ti zaani! \p \v 16 Ni ɓului ma mɔungiti kulaʋɛ GALA bɛ, mɔtai pɛ ka ga nɔnɔ ɓalaa, ni ma zapei ɠa ga GALA nɔnɔ, ma ɓekegiti pɛ ta ɠɛ ɠana nɔ ɓalaa. \v 17 Kɛlɛ ni ma ɓekegi tanigaani ti vologa ba, ni ɗɛi è ga dɔɓɔzu wolive wului ma ʋɔnɔgi, è loga ma lɔkulugi ʋa ti-ʋotogi zu, wo ɓɔga ma zapei ma ta su ɗɛi, \v 18 mina waso ma ɓekegi zɔiti ma, ti vologai ba. Ni ɗa wasona, kwɛɛ è ɠɛ ma, ma zapei lɛi é ʋa ɠɛ loni è ʋa, kɛlɛ ɗɔun ka è loni ma zapei ʋa, é ɗa è zeɠe. \v 19 Ɗa ɠɛ ma naazu: «Ma ɓekegiti ti voloni ba, nii a kɛ gè lo ba ti-ʋotogi zu.» \v 20 Naa ɠa ga gaama. Ti voloni ba ta-ɠidaaleʋelalai maaʋele ma, ɗɔun è tosuʋɛ tɔna sɔlɔɔga kidaaleʋei maaʋele ma. Dama, è mina waso, kɛni è lua. \v 21 Mazɔlɔɔ ni GALA ge la ma ɓeke kiteiti gaazumaawɔinɠaani, é ʋa ti yɛ ná, é la è ɠaazumaawɔinɠaa, é ʋa è yɛ ná. \v 22 GALA ná-nuɓɔɠɔlai ta ná-gaazumaavɔi ʋɛtɛ, gaazumaavɔi naati tetema, niiti ti looni, ná-nuɓɔɠɔlai è letema, ni ɗa yɛna nuɓɔɠɔlai naa zu. Ni naa laade, ɗa ɓalaagi ɗa leʋezu ga. \v 23 Tiya ɓalaagi, ni ti la yɛni ta-ɠidaaleʋelalai zu, ʋɛ ti ɠɛni loni ná, ta lo miná ʋolu, mazɔlɔɔ zobogi ɠa GALA bɛ, é ti lo ná ʋolu. \v 24 Ni è leʋeʋɛ ga, è ɠula dɔɓɔzu wolive wului ʋa, è lo wolive wulu ɠitei ʋa, nii siingai, kula kazemazui ɠana. Tiya ma, tago pa ge la ɓaani ga ti ʋa nɔ, ti lo ti ɓɔɠɔ wolive wului ʋa, é ga ti-ma lɔkulu pɔlɔmai. \s Izilayɛle nuɓusɛiti kizo fai \p \v 25 Kɛ̀ɛleaiti, gè pɔ ga gè GALA ná-faazeikpasui ma lɔɔɠuzu vai lɛ ga woye, nii a kɛ wo mina ɓɔɠɔ leve ga ɠima nu wolaiti. Izilayɛle ɠilazuʋɛ ɠa yɛsu kikpaai zu, eyɛsu zii ɠiligiti tiegɔi ɠaavɔni GALA ná-nuɓusɛiti saama. \v 26 Naa ɠa é ba, Izilayɛle pɛ ka ɠizo, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu, é ɠɛ ma: \q «Unmɔɔ nu ɠa ʋaazu, é zeɠe Siyɔn, \q toɠa kololala vai pɛ kula Zakɔɓe mavofodaiti zea. \q \v 27 Minai ɠa nà seɠe ti ʋɛ,\f + \fr 11:26-27 \fr*\ft \+xt Eza 59:20-21\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \q siɛgi zu gè ta-ɠotoiti suvaayɛsu da.»\f + \fr 11:27 \fr*\ft \+xt Eza 27:9\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \p \v 28 Woo Niinɛ Ʋagɔi letemazu, ta ga GALA sili nuiti wa-vaa zu, kɛlɛ GALA ná-ziimazeɠegi letemazu, ta ga naati GALA ge ti nɛai ʋɛ, ti-mɛmɛwolani maaʋele ma. \v 29 Mazɔlɔɔ GALA ná-vebɛaniiti ta ná-toligiti maa la valiboga. \v 30 Mɔungi zu, wa ɓalaagi wo kololalai ɠɛɛni GALA daawooi ʋɛ, kɛlɛ niizu wo GALA ná-maawɔinɠai zɔlɔɔga, tɔɔzei Zuifuiti ta-ɠololalai ʋa. \v 31 Zekana nɔ, ti kololalai ɠɛa niizuʋɛ, nii a kɛ wo GALA ná-gaazumaawɔinɠai zɔlɔɔ, kɛlɛ naa ɠa a kɛ, tiya ɓalaagi ti zoo ti gaazumaawɔinɠaa ɠilagi naa ɓɔɠɔi zɔlɔɔ. \v 32 Mazɔlɔɔ GALA ge ɛsɛ pɛ devea ga woozotala nuiti, naa ɠa a kɛ, ɛsɛ pɛ ge ná-gaazumaawɔinɠai zɔlɔɔ. \s GALA ná-lɛbiyai wɔɔlɔ ʋelei \p \v 33 Ee, GALA ná-kpɛtɛi zuwɔɔlɔʋɛ, ta ná-ɠimalai, ta ná-faaɠwɛgi! Nu la zooga a ʋa ná-tukpɔɠaaleʋe vaiti gaaɠa, nu la ná-faazeikpasuiti gaaɠaa! \v 34 Sɛʋɛʋɛ ɠani GALA Sɛʋɛi zu: \q «Ɓɛ ɠa é Maliɠii ná-kisiɛi ɠwɛɛ? \q Ɓɛ ɠa a zoo é ɠɛ ga tɛnɛ nui?»\f + \fr 11:34 \fr*\ft \+xt Eza 40:13\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \q \v 35 «Ɓɛ ɠa é ani vea tɔun bɛ, \q ga naa ʋa potogi zala ma?»\f + \fr 11:35 \fr*\ft \+xt Zɔɓ 41:3\+xt*.\ft*\f* \p \v 36 Anii pɛ ka zeɠezu pɔ bɛ, ti pɛ ta tɔun saalai nɔ zu, ti pɛ ta ná tɔnɔ ʋɛ. Lɛbiyai ɠɛ tɔun bɛ, eyɛsu ɠɔ. Amina! \c 12 \s È ɓɔɠɔ ɠɛ ga zalaɠai \p \v 1 Kɛ̀ɛleaiti, nà wo maanɛɛnɛzu GALA ná-maawɔinɠai maaʋele ma, ga wo ɓɔɠɔ ve GALA bɛ ga zalaɠai é vulua, ɲadegai, nɛai GALA bɛ. Naa ɠa é ga GALA dɛbi ʋele ɠitei, nii soloogai ga wo ɗa fe bɛ. \v 2 À mina ʋokɔɠɔ niima eteai zu vaiti ma, kɛlɛ à va bu wo valibo ga wa-ɠisiɛiti niinɛai maaʋele, wa zoo naazu wo GALA ziimai ɠaaɠa, nii pagai, nii nɛai bɛ, nii daazeeliai. \p \v 3 Zaalai nii GALA ge daa mà, naa maaʋele ɠa gè ɠɛɛzu la wo ɠilagilagi pɛ ma, tanɔpɛ ge mina ɠisiɛ ɓɔɠɔ zu, é ʋa teʋe kɛɛzu ʋa. Kɛlɛ kɛni wo ɗa kisiɛ ʋagɔi wo, eɠɛʋelei GALA ge kidaaleʋei ɠɔɠɔgai la, é gaaɠwɛ ɛsɛ pɛ ba. \v 4 Kpusɛ ɠilagi ʋaalobazuʋɛti mɔinʋɛ, kɛlɛ ti pɛ ti la boti zii ɠila kɛɛzu. \v 5 Zekana ade la, anɛɛ ni de mɔinʋɛ, de pɛ da ga kpusɛ ɠilagi, de ɠiliai Kilista ʋa, de ɠilagilagi de ɠiliʋɛ ɓɔɠɔ ʋa, eɠɛʋelei kpusɛi ʋaalobazuʋɛti ti la. \v 6 De-losuʋɛti ma vebɛaniiti ti la ɓɔni, eɠɛʋelei zaalai la feai ade ʋɛ. Ni GALA goo wo fai ɠa feai de ta ʋɛ, maanɛɛʋɛ, é naa ɠɛ, é zoloo kidaaleʋei ma. \v 7 Zɔi tosuʋɛ ga é boti ɠɛ, naa boti ɠɛ. Zɔi tosuʋɛ ga é kalagi wo, naa kalagi wo. \v 8 Zɔi é iɲɔdɔɔi wosu, naa iɲɔdɔɔi wo. Zɔi é faaɓɔɠɔi ɠɛɛzu, é kɛ ga faanɛɛi. Zɔi é totuɠɔlai ɠɛɛzu, é kɛ ga pagɔ. Zɔi é maanɔɠɔ nuiti gaazumaawɔinɠaazu, naa kɛ ga koozunɛɛi. \p \v 9 Wooveledai mina ɠɛ nɛɛbɛi zu. À faa ɲɔi wɔinzeɠe, wo ɠili kpe faa ʋagɔi ʋa. \v 10 À wɔin ga ɓɔɠɔ wo ɠilagilagi pɛ ga kɛɛɠɛloun nɛɛbɛi. À ɓɔɠɔ wɔɔlɔ, wo ɗa leʋe ɓɔɠɔ ʋa naa zu. \v 11 À ɠɛ ga botiɠɛ nu, wo mina ɠɛ ga dɔɔʋɛ nu. À botii ɠɛ Maliɠii ʋɛ ga wo-yiimaʋɛ pɛ. \v 12 À ɠoozunɛ wa-ɠitogi zu. À yiilɔɔ kpɔlɔi zu. À ɠaaɓa GALA falii ma yeenɔpɛ. \v 13 À ɓɔ GALA ná-nuiti ba ti-maavaiti su. À yeezei wɛɛinti bu yeenɔpɛ su. \p \v 14 À tuya loo naati bɛ, niiti ti wo wɔinzeɠezu. À tuyai loo, à mina foovoo loo. \v 15 À ɠoozunɛ wa naati, niiti ti ɠoozunɛai, wo wɔlɔ wa naati, niiti ti wɔlɔzu. \v 16 À zoloo su wo ɠilagilagi. À mina ɠisiɛ faa wolaiti su, kɛni faa goiti. À mina waso, wo ʋa ɓɔɠɔ leve ga ɠima nu wa ɓɔɠɔi wo ɠaazu. \p \v 17 À mina nu nɔpɛ ná-faa ɲɔi ʋotokula ga faa ɲɔi. À ɠaaɓa faa ʋagɔi ɠɛɛ vai ma ɛsɛ pɛ gaazu. \v 18 Ni toɠa zoo ɠɛɛzu, ʋelei wa zoo la da, à ɠɛ ziilɛigi zu wa nuɓusɛiti pɛ. \v 19 Nɛ̀ɛɲɔɠɔiti, à mina wɔnɔ ʋotokula wa ɓɔɠɔi. À GALA ná-ziiɠaawanai yɛ ná, é botii ɠɛ, mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Nà ɠa gè ga potokula nui, \q nà ɠa nà sala, Maliɠii wooi ɠana.»\f + \fr 12:19 \fr*\ft \+xt TSV 32:25\+xt*.\ft*\f* \m \v 20 Kɛlɛ: \q «Ni pului ɠa è zili nui ma, daamianigi ve zea, é mi, \q ni kpɔɔle wɔin ɠa ma, kɔ, é ɓɔɔle, \q mazɔlɔɔ ɗa ɠɛna naa ɠɛa, \q abulekaiti kana è puuzu unmaʋɛ.»\f + \fr 12:20 \fr*\ft \+xt TFa 25:21-22\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 21 Mina va bu faa ɲɔi ʋa zobo sɔlɔɔ è ma, kɛni tɔun è ɠɛ ga zobo sɔlɔɔ nu faa ɲɔi ma ga faa ʋagɔi. \c 13 \s Ɠolo zobobɛ nuiti bɛ \p \v 1 Ɛsɛ pɛ ge ɠolo zobobɛ nu wolaiti bɛ, mazɔlɔɔ zoboda nɔpɛ ge la ná, nii é la zeɠeni GALA pɔ. Zobobɛ nuiti ti ná, GALA ka é naati seiɗa. \v 2 Naa ɠa é ba, zɔi nɔpɛ a wuzeɠe zobobɛ nui laalɔɠɔma, é wuzeɠea GALA ná-devei laalɔɠɔma, é seiɗai. Niiti ta wuzeɠe daalɔɠɔma, naati ta ɓɔɠɔ ʋeelalazu. \v 3 Mazɔlɔɔ kundiɠiiti ti la zeini faa ʋagɔ ɠɛ nu laalɔɠɔma, kɛni faa ɲɔu ɠɛ nui. Ɗa pɔ ga è mina lua zobobɛ nui ʋa, kɛlɛ? Faa ʋagɔi ɠɛ, toɠa è maamusɛ naazu. \v 4 Mazɔlɔɔ toɠa ga GALA ná-botiɠɛ nui è letemazu, faa ʋagɔi ɠɛɛ vai zu. Kɛlɛ ni ɗa faa ɲɔi ɠɛɛna, lua! Mazɔlɔɔ é la boɠa zɔkpɔi zeɠezu wafuun. Toɠa ga GALA ná-botiɠɛ nui, é ɗa potokulai ɠɛ, é faa ɲɔu ɠɛ nui nɔnɔ ma zalai ve zea. \v 5 Naa ɠa é ba, fizɔgɛ ga nu ɠolo zobobɛ nuiti bɛ, é la nɔ ga nii a kɛ GALA ná-ziiɠaawanai ʋoola è ʋa, kɛlɛ ɗa-ɠisiɛi vaa zu ɓalaa. \p \v 6 Naa ɠa é kɛɛzu wo muluiti kulazu. Mazɔlɔɔ zobobɛ nuiti ta ga GALA ná-botiɠɛ nuiti, nii a kɛ ti niima vaiti kɛ ga kɛʋele. \v 7 À naa ve ɛsɛ zea, nii maanɛai wo fe zea. À mului ve naa ya, nii maanɛai wo mului ve zea. À aniiti ma mului ve naa ya, nii maanɛai wo aniiti ma mului ve zea. À unfemai ve naa ʋɛ, nii maanɛai unfemai ve bɛ. À naa wɔɔlɔ, nii maanɛai wo bɔɔlɔ. \s Seiɲɔɠɔ nɛɛbɛi \p \v 8 Nu nɔpɛ ná-kuye mina yɛ wo ma, kɛni nɛɛbɛi nɔ a ɠɛ wo yɔɠɔzu ga kuyei wo ɠilagilagiti. Mazɔlɔɔ zɔi a zɔiti nɛɛna ʋɛ, naa ɠoloa tɔgi ʋɛ mɛtu. \v 9 Mazɔlɔɔ tɔgiti ti ɠɛɛzu ma: «Mina wɛɛnziɛ bo, mina nu ʋaa, mina unma wo, mina gaazuɠulapɔ ɠɛ,» naati ta tɔgi taɠiligaani, ta deve ɠila kpegi nii zu, é ɠɛɛzu ma: «È-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, eɠɛ ɗa ɓɔɠɔi.» \v 10 Nɛɛbɛi la faa ɲɔu ɠɛa ga seiɲɔɠɔi, naa ɠa é ba, nɛɛbɛi ɠa é ga tɔgi laazeeliai. \s Foloi maaɓuɠaa \p \v 11 Naa pɛ poluma, wo suɠwɛɛ yeeɠɛɠalai ade su, wo un geei ɠa wo ɠula wa-ɲiimɛnii zu. Kizo fai maaɓuɠaa de ʋa niizu, é leʋe naama ziɛgi zu ʋa, de ɠidaaleʋeni la. \v 12 Gee maalia, geelaa ɠana lao. Naa ɠa é ba, ade ɠɛlɛ kɛɛwoti ɲɔiti ba, ti ɠɛɛzu kpidii zu. Ade wozakalagi nɔnɔ ma ɠɔɔɠɔ zɔɔlaiti seɠe. \v 13 Ade ziɛ fɔɔn letema, é zoloo wozakalagi ná-fai ma. Ade dama ga ziimaɠɛɛ lateʋegai, ta dɔɔzodai, ta wɛɛnziɛgi, ta ɓaaɠulama vai, ta kpɔɛ vaiti, ta tolo ɲɔi. \v 14 Kɛlɛ à Maliɠii Yesu Kilista loo ɠɔba, wo mina mɔ yiizoolɛ ga kpusɛi yiimaiti, wo ʋa ná-gaazuɠulapɔ vaiti kɛ. \c 14 \s Unfe è-ɠɛɛloin ma kidaaleʋei zu \p \v 1 Zɔi zɛbɛ la zea kidaaleʋei zu, à yeezei bu, wo mina ɗa ga ná-kisiɛiti ma lukpɔ ɠaaleʋe. \v 2 Mazɔlɔɔ ta ɠidaaleʋeʋɛ ga toɠa zoo é anii pɛ mi, tama zɔi zɛbɛ la zea kidaaleʋei zu, naa ɠa tufa wuluwulugiti nɔ miizu. \v 3 Zɔi é anii pɛ miizu, naa mina zɔi ʋɛlɛʋili, nii é la anii pɛ miizu. Zɔi ɓalaagi é la anii pɛ miizu, naa mina zɔi lukpɔɠaaleʋe, nii é anii pɛ miizu, mazɔlɔɔ GALA ge yeezeiɗa bu. \v 4 Ɓɛ ɠa ga ɗe, ɗɛi è è-waani ta-wotiɠɛ nui lukpɔɠaaleʋezu? É loni kpaan, ɓaa é looni, zɔi é botii ɠɛɛzu bɛ, naa ná-faa ɠana. Kɛlɛ toɠa lo kpaan, mazɔlɔɔ zobogi ɠa Maliɠii ʋɛ, é to kpaan. \p \v 5 Nui ta ɠa ɗa ɠisiɛ ga foloi ta leʋegɛ ta ʋa, taɠili ge ɠisiɛ ga foloiti pɛ ta ga ani ɠila. Ɛsɛ pɛ ge naa leve, é la da ɓɔɠɔ yiimaʋɛ. \v 6 Zɔi é foloi ta vizɔsu ta ʋa, naa ɠa naa ɠɛɛzu ga é Maliɠii lɛbi. Zɔi ɓalaagi é anii pɛ miizu, naa ɠa naa ɠɛɛzu ga é Maliɠii lɛbi, mazɔlɔɔ toɠa GALA mamasu ná-daamianigi vaa zu. Zɔi ɓalaagi é la anii pɛ mia, naa ɠa naa ɠɛɛzu ga é Maliɠii lɛbi, toɠa mamagi veezu GALA bɛ. \p \v 7 Tama de tanɔpɛ ge la zɛnvui wosu ɓɔɠɔ nɔ ʋɛ, nu nɔpɛ ge la zaazu ɓɔɠɔ nɔ ʋɛ. \v 8 Mazɔlɔɔ ni ada zɛnvui wosu, da zɛnvui wosu Maliɠii ʋɛ, ni ada zaana, da zaazu Maliɠii ʋɛ. Naa ɠa é ba, ade ɠɛni vulua, ɓaa ade zaani, ada ga Maliɠii nɔnɔiti. \v 9 Mazɔlɔɔ Kilista zaani, é vulu su ʋolu, ga é ɠɛ ga gɔvɛiti ta fulu nuiti Maliɠii. \v 10 Kɛlɛ ɗa ʋe, leeni vaa zu è è-ɠɛɛloin lukpɔɠaaleʋezu? Ɗa ʋe, leeni vaa zu è è-ɠɛɛloin ʋɛlɛʋilisu? Mazɔlɔɔ ade pɛ da ɠaalɔ GALA kakala ná-tukpɔɠaaleʋezuʋɛ. \v 11 Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Maliɠii Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi ɠana: \q Eɠɛʋelei gè vulua la ga ɠite, \q nuɓusɛi kpein ka ʋilɛ ɲiibiɠa, ti nɔkɔ bù, \q ti-nɛgiti ti GALA dɛbi.»\f + \fr 14:11 \fr*\ft \+xt Eza 45:23\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 12 Naa ɠa é ba, de ɠilagilagi pɛ ka ʋoluvaawo GALA ma, tɔ ɓɔɠɔi ná-faa zu. \s Mina è-ɠɛɛloin loo kotoi zu \p \v 13 Ade ɓe deɠɛmu ɓɔɠɔ ʋeelala vai ʋa, de ɠilagilagiti. Ade deve tɔun ga de mina ɠɛ ga de-ɠɛɛloun ɠɔɠɔziɠa zaɓu, ɓaa too zaɓu kotoi zu. \v 14 Da-ɠilibalai zu da Maliɠii Yesu, gè kwɛɛ ga anii tanɔpɛ ge la ɠɔzɔni kpɛtɛ ʋelei ma. Kɛlɛ ni nui ta ɠa ɠisiɛzu ga anii ta ɠɔzɔʋɛ, naa ɠɔzɔʋɛ tɔun bɛ. \v 15 Ni ɗa è-ɠɛɛloin yiiɓɔlɔna daamiani fai nɔ zu, è la mɔ ziɛzu ga nɛɛbɛi. Ɗa-laamiani fai mina ɠɛ ga zaɓu, è ʋa naa undaaʋili, nii Kilista zaai ná-faa zu. \v 16 Nii pagai è ɠaazu, naa mina ɠɛ tanigaani bɛ ga zaɓui, ti ʋa ɗa woo ɲɔi wo è ma. \v 17 Mazɔlɔɔ GALA ná-masadai la ga daamii ta kpɔɔlei, kɛlɛ toɠa ga telebodai, ta ziilɛigi, ta koozunɛɛi, nii Zɛnvu Ɲadegai feezu. \v 18 Zɔi é botii ɠɛɛzu Kilista ʋɛ ga niima ɠɛʋelei, naama nui ná-fai ʋagɛ GALA gaazu, nuiti ti la peelalaa. \p \v 19 Naa ɠa é ba, ade naama vaiti gaiziɛ yeenɔpɛ, nii a ɠɛ ga ziilɛigi, é ɓɔ de ʋa, de li luɠɔma kidaaleʋei zu. \v 20 À mina GALA ná-botii ɠoloɠolo daamianigi ná-faa zu. Gaama ʋe ga daamianigi pɛ ka zoo miizu, kɛlɛ toɠa ga faa ɲɔu, è anii ta mi, naa ɠɛ ga è-ɠɛɛloin loa kotoi zu. \v 21 Nii fizɔgai, naa ɠa ga è mina suai mi, è mina dɔɔi ɓɔle, è ɠɛlɛ naa pɛ ba, nii a zoo è è-ɠɛɛloin loo kotoi zu. \v 22 Nii è laai da kidaaleʋei zu, naa makɛ ɓɔɠɔ ʋɛ GALA gaazu. Undaanɛ nu ɠa ga naama nui, nii é la ɓɔɠɔ ʋeelalazu ɠaazu ná-deveiti su, é ti wosu! \v 23 Kɛlɛ zɔi inɛinɛgi ziimaʋɛ, é lo daamianigi ʋa é miizu, naa peelalai zɔlɔɔga, tɔɔzei é la mɔ kɛɛni ga kidaaleʋei. Tama faa nɔpɛ é ɠɛɛzu, é la ɠɛɛzu ga kidaaleʋei, naa ɠɛa ga kotoi. \c 15 \s Nii ɗa kɛ è nɛɛ zeiɲɔɠɔi ʋɛ \p \v 1 Adɛiti de-zɛbɛi wɔɔlɔai kidaaleʋei zu, de maanɛɛʋɛ de yiilɔɔ naati ta-zɛbɛsulalai wu, niiti ti la ga de ɠɛʋele, de mina ʋilɛ de ɓɔɠɔyiimai nɔ ʋolu. \v 2 Kɛni de ɠilagilagi pɛ de ɠaaɓa de de-zeiɲɔɠɔi yiima vai ɠɛ, é ɠɛ ga faa ʋagɔ bɛ, ga é li luɠɔma kidaaleʋei zu. \v 3 Mazɔlɔɔ anɛɛ Kilista ɓɔɠɔi la ɠɛni ɓɔɠɔyiima vaa ɠɛɛni. Kɛlɛ sɛʋɛʋɛ mu GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «È ʋoomu nuiti ta-ʋoomugiti ti zeelia mà.»\f + \fr 15:3 \fr*\ft \+xt Guy 69:10\+xt*.\ft*\f* \m \v 4 Tama fai niiti kpein ti zɛʋɛai mɔungi, naati sɛʋɛʋɛ de ɠala fai ma, naa ɠa a kɛ ade kitogi zɔlɔɔ ziilɔɔi maaʋele ma ta gaanɛɛnɛi, GALA Sɛʋɛi ti veezu de ya. \v 5 GALA nii é ziilɔɔi veezu, é gaanɛɛnɛi wo, naa ma zobogi ve wo ya, wo ɠɛ ga koozu ɠisiɛ ɠila bo nu, eɠɛʋelei Yesu Kilista ɠɛʋelei la, \v 6 naa ɠa a kɛ, wo zoloo faa ɠila ma, woo ɠilagi zu, wo ɗa GALA dɛbi, nii é ga de-Maliɠii Yesu Kilista Kɛɛɠɛ. \s Woo Niinɛ Ʋagɔi nuɓusɛiti pɛ faa ma \p \v 7 À yeezei ɓɔɠɔ wu wo ɠilagilagi pɛ, eɠɛʋelei Kilista yeezeiɗai la wo wu, GALA ná-lɛbiyai vaa ma. \v 8 Mazɔlɔɔ nà bosu wo ma ga: Kilista ɠɛni ga Zuifuiti ta-wotiɠɛ nui, ga é ʋa GALA ná-minazeɠegiti daazeeli, é ti ɠɛɛni ti-mɛmɛwolani bɛ, ta é GALA ná-gaamai ɠula kɛlɛma ga pagɔ. \v 9 É ʋaani ɓalaa, nii a kɛ zii ɠiligiti ti GALA dɛbi ná-gaazumaawɔinɠai ma vaa zu, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu, é ɠɛ ma: \q «Naa ɠa é ba, nà è maamusɛ zii ɠiligiti saama, \q gè guyei loo è-laaseigi lɛbi vaa ma.»\f + \fr 15:9 \fr*\ft \+xt 2Sa 22:50; Guy 18:50\+xt*.\ft*\f* \m \v 10 Sɛʋɛʋɛ mɔnɔ, é ɠɛ ma: \q «Zii ɠiligiti, à ɠoozunɛ ʋɔɔma, wa ná-nuɓusɛiti!»\f + \fr 15:10 \fr*\ft \+xt TSV 32:43\+xt*.\ft*\f* \m \v 11 É ɠɛ ma naa ʋolu: \q «Ziiti kpein, à Maliɠii maamusɛ! \q Nuɓusɛiti pɛ ti maamusɛ!»\f + \fr 15:11 \fr*\ft \+xt Guy 117:1\+xt*.\ft*\f* \m \v 12 Ezayi ɓalaagi ɠɛni ma: \q «Izayi mavofodai ɠa ʋa, \q toɠa wuzeɠe, é masadai ɠɛ ziiti unda, \q ziiti pɛ ta ɠito tɔun ba.»\f + \fr 15:12 \fr*\ft \+xt Eza 11:10\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \p \v 13 Kito GALAGI ɓɔɠɔi wo laave ga koozunɛɛi, ta ná-ziilɛigi pɛ kidaaleʋei zu. Naazu wo-yii laa ɠa ve ga kitogi, é ʋooʋa ma Zɛnvu Ɲadegai zɛbɛi zu. \s Pɔle ná-botii \p \v 14 Kɛ̀ɛleaiti, nà ɓɔɠɔgoi, kìsuɠalagɛ wa-vaa zu, ga wo laavegɛ ga kɛʋele ʋagɔi pɛ, ta faaɠwɛgi pɛ, wa zoosu ɓalaagi wo ɗa ɓɔɠɔ lɛnɛ wo ɠilagilagi pɛ. \v 15 Anɛɛ naa ʋe, kɛʋelei tanigaani su, gè sɛʋɛi ɠɛɛni wo ma ga ziilɔɔi, gè wo ɠitoo naama vaiti su wo ti ɠwɛɛ, zaalai maaʋele ma nii GALA ge daai mà, \v 16 ga gè ɠɛ ga Yesu Kilista ná-botiɠɛ nui zii ɠiligiti bɛ, nà zalaɠa ɠula wotii ɠɛɛzu ga gè ɗa GALA ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, naa ɠa a kɛ zii ɠiligiti ti ɠɛ ga zalaɠai nɛai GALA bɛ, ɲadegai Zɛnvu Ɲadegai ya. \v 17 Gá-ɠilibalai maaʋele ma gá Yesu Kilista, nà zoo gè ɓɔɠɔ maamusɛ GALA ná-botii zu. \v 18 Mazɔlɔɔ gè la zooga gè ʋa faa nɔpɛ bo, kɛni nii Kilista kɛai ga nɔ̀un maaʋele, ga zii ɠiligiti ti ʋa, ti ɠolo GALA bɛ. É naa ɠɛɛni ga nà-kpɔɛzuɠulaiti ta nà-kɛɛwotiiti maaʋele, \v 19 ta laavɔɔ vai ma zɛbɛiti ta maaɓɛlɛ vaiti maaʋele, ta GALA Zɛnvui ná-zɛbɛi maaʋele. Ʋele ɠana gè Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelini la mɛtu, é ʋilɛ Kilista ʋa, é zo Zeluzalɛme ma, eyɛsu é zeeli Iliili yooi zu. \v 20 Kɛlɛ gè ɠaaɓaani, ʋɛ nɔpɛ Kilista laaseigi la ɠɛni dɛ woni ná, gè Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli miná, naa ɠa a kɛ gè mina pɛlɛi lo taɠili ná-seɓasemai maazu. \v 21 Gè kɛɛni, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu, é ɠɛ ma: \q «Zɔiti é la ɠɛni dɛ woni ti ma, naati ta ka, \q zɔiti ti la ɠɛni dɛ ma woo mɛnini, naati ta gaaɠa.»\f + \fr 15:21 \fr*\ft \+xt Eza 52:15\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \s Pɔle lii vai Wɔlɔme \p \v 22 Naa ɠa é pele leʋeni tùɠɔ siɛ mɔinmɔin su, gè ʋa li wo ʋɔ bɛ. \v 23 Kɛlɛ niizu niina, gè nà-botii ɓega niima yooi zu. Tɔɔzei kona mɔinmɔin daawu wɔin ɠɛni mà, ga gè ʋa, gè laali wo ma, \v 24 nà ɠisiɛzu ga gè naa ɠɛ, siɛgi zu gè liizu la Ɛsepaɲɛ yooi zu. Toɠa kìsu ga gè wo ɠa nà ɠɛna leʋega, gè wa-ɓɔbai zɔlɔɔ, gè lii la naama yooi zu, ada ɓɔɠɔ lago wɔinɠulana. \v 25 Niizuʋɛ, nà liizu Zeluzalɛme, kidaaleʋe nuiti maavaa ɠɛɛ vai ma. \v 26 Mazɔlɔɔ Masedoane ta Akayi Egilisiiti ti deveʋɛ ga ti ani ɠaalɛ ba, ti ɓɔ da kidaaleʋe nuiti ba, ti ga bala nuiti Zeluzalɛme. \v 27 Ti deveni tiya ɓɔɠɔi, kɛlɛ gaamazu, ti maanɛɛni ti naa ɠɛ, bala nui naati bɛ. Mazɔlɔɔ ni zii ɠiligiti ti tɔnɔ zɔlɔɔga zɛnvu zu vaiti su ga Zuifu ɠidaaleʋe nuiti maaʋele, tiya ɓalaa, ti maanɛɛʋɛ, ti ɓɔ naati ba ga ti-yeaɠɔligiti. \v 28 Nà ɓena feya ga niima vaiti gaaɓela, gè naama vebɛaniiti fe ti ya, nà ɠɛna lia Ɛsepaɲɛ, nà leʋe niina ga wo ʋɔ pelei. \v 29 Gè kwɛɛ gè ɠɛ, siɛgi zu gè ʋaazu la wo ʋɔ bɛ, nà ʋaazu ná ga Kilista ná-tuyai, nii daazeeliai mɛtu. \p \v 30 Kɛ̀ɛleaiti, nà wo maanɛɛnɛzu ade-Maliɠii Yesu Kilista maaʋele ma, ta Zɛnvu Ɲadegai ná-nɛɛbɛi maaʋele ma, ga wo ɓɔ bà, ade ɲɛpii ɠɔ bɛ̀ ga GALA faliiti. \v 31 À GALA fali ga gè ɠizo Zudé ɠidaaleʋelala nuiti ma, vebɛaniiti gè liizu ga tiye Zeluzalɛme, kidaaleʋe nuiti ti yeezei ti wu ná ga pagɔ, \v 32 naa ɠa a kɛ, gè zeeli wo ʋɔ bɛ koozunɛɛi zu, GALA ga laana ga, nà lago looɠo wo zaama. \v 33 Ziilɛi fee ƓALAGI ɠɛ wo pɛ wo ʋa! Amina! \c 16 \s Tuʋɔ gooiti \p \v 1 Nà ade-ʋaazeelai Feɓé ɠalivaazu wo ma, anzanui nii é boti ɠɛɛzu Sankelé Egilisii zu. \v 2 À yeezei bu ga pagɔ de-Maliɠii laaseigi zu, ʋelei soloogai la GALA ná-nuiti ma. À ɠɛ zeema fai pɛ su, nii a ɓɛdɛ ma, é lo wo ʋa. Tɔ ɓɔɠɔi ɓɔga nu mɔinmɔin ba, nà ɓɔɠɔi ɓalaagi. \p \v 3 À Pilisile ta Akilaseni tuʋɔ, gá niiti gi botii ɠɛɛzu ʋɔɔma Yesu Kilista ná-fai zu. \v 4 Ti ɠikulani ti-yɛnvui zu, ti ʋa nɔ̀nɔi ɠizo. Nà ɠila nɔ laade, gè ʋa ɠɛ ga naa wuuɠwɛɛ nui ti ʋɛ, kɛlɛ zii ɠiligiti ta-Egilisiiti ɓalaa. \v 5 À Egilisii luʋɔ, é gaalɛbai wosu ta-ʋɛlɛi wu. À nɛ̀ɛɲɔɠɔi Epayinɛte luʋɔ. Tɔ ɠa é ɠɛni ga nu mɔungi é ɠidaaleʋeni Kilista ma, Azi yooi zu. \v 6 À Mali luʋɔ, nii é ɓɔlɔni gola wo ʋɛ. \v 7 À nà-nuiti tuʋɔ Andelonikuseni ta Zuniase, gá tiyani ka gi ɠɛni kasoi ɠa ʋɔɔma. Ta ga nu wolaa keelaiti saama. Ti ɠidaaleʋeni Kilista ma nɔ̀un tuɠɔ. \v 8 À Amapiliatuse luʋɔ. Toɠa ga nɛ̀ɛɲɔɠɔi Maliɠii ná-fai zu. \v 9 À Wuulebɛn luʋɔ, gá niiti gi boti ɠɛɛzu ʋɔɔma Kilista ná-fai zu, ta nɛ̀ɛɲɔɠɔi Setakise. \v 10 À Apɛlɛse luʋɔ, nii é ná-wooɠɛɠiladai ɠulani kɛlɛma Kilista ná-fai zu. À Alisitobule ná-pɛlɛwu nuiti tuʋɔ. \v 11 À ná-nui Elɔdiɔn luʋɔ. À Naalesise ná-pɛlɛwu nuiti tuʋɔ, niiti ti ga Maliɠii nɔnɔiti. \v 12 À Maliɠii ná-botiɠɛ anzanui niiti tuʋɔ bɛ̀, ti ga Tilifɛne ta Tilifɔze. À Pɛɛleside luʋɔ, nɛ̀ɛɲɔɠɔi, tɔ ɓalaa ka ga anzanu nii é boti mɔinmɔin kɛa Maliɠii ʋɛ. \v 13 À Lufuse luʋɔ, nii Maliɠii yiimazeɠeai la, ta dee, nii é ga nà ɓalaagi dèe. \v 14 À Asinkeliteni tuʋɔ, ta Felegɔn, ta Ɠɛɛlemɛse, ta Patɔlɔbase, ta Ɠɛɛlemase, ta de-ɠɛɛleaiti ti ada ɠila. \v 15 À Filolɔgeni tuʋɔ, ta Zuli, ta Nelé, ta baazeelai, ta Wolimepase, ta kidaaleʋe nuiti pɛ ti ti ʋɔ bɛ. \v 16 À ɓɔɠɔ luʋɔ ga nɛɛnɛi. Kilista ná-Egilisii pɛ ka wo luʋɔsu. \s Tɛnɛ gaaɓelagiti \p \v 17 Kɛ̀ɛleaiti, nà wo maanɛɛnɛzu, à dama ga naati ta-vai, niiti ti gaaɠwɛɛ vai ɠɛɛzu, ti kidaaleʋe nuiti kakasu, ti ti wuzeɠezu kalagi laalɔɠɔma, nii wo sɔlɔɔgai. À maaɠooza ti ʋa. \v 18 Mazɔlɔɔ naama nu ziiti ti la boti ɠɛɛzu Kilista ʋɛ, de-Maliɠii, kɛni ti-ɠogi nɔ. Ta-ɓɔɛ ʋagɔiti ta nu lɛsu ɓɔɛiti maaʋele ma, ta kaka fai lɔɔzu nuiti ziimaʋɛ, niiti ti la ɠidaazu faa wu. \v 19 Ɛsɛ pɛ ge wa-ɠoloi ɠwɛɛ Maliɠii ʋɛ. Kòozunɛɛʋɛ deɠɛmu wa-vaa zu, kɛlɛ wɔ̀inʋɛ ga wo ɠɛ ga ɠima nuiti faa ʋagɔi ɠɛɛ vai zu, ta wo ɠɛ ga sɔbalala nuiti faa ɲɔi letemazu. \v 20 Ná tago ʋe niina, ziilɛi fee ƓALAGI ʋa é Setana ɠoloɠolo wo-ɠɔɠɔi wu. Ade-Maliɠii Yesu ná-zaalai yɛ wo ʋa! \p \v 21 Timɔte ɠa wo luʋɔsu, gá tɔ ɠa gi botii ɠɛɛzu ʋɔɔma, Lusiyuse ɓalaagi, ta Zazɔn, ta Sozipatɛɛl, nà-nuiti. \p \v 22 Nɛ̀i gè ga Tɛɛlɛsiyuse, gè niima zɛʋɛi ɠɛai Pɔle ʋɛ, nà wo luʋɔsu de-Maliɠii laaseigi zu. \p \v 23 Nà-wɛɛn kɛɛɠɛi Gaiyuse ɠa wo luʋɔsu, ná-pɛlɛi wu ɠa Egilisii pɛ ge ɠaalɛɛzu ba ná. Elasete, é ga taai ná-wali makɛ nui, ta ade-ɠɛɛloin Kaalatuse, naati ta wo luʋɔsu. \p \v 24 [Ade-Maliɠii Yesu Kilista ná-zaalai yɛ wo pɛ wo ʋa. Amina!]\f + \fr 16:24 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f* \s Maamusɛ ɠaaɓelagi \p \v 25 Lɛbiyai ɠɛ GALA bɛ! Zobogi ɠa bɛ, é wo zɛbɛlɔ kidaaleʋei zu, é zoloo Woo Niinɛ Ʋagɔi ma, nii gè daazeelizu, ta tɛnɛgi gè bosu Yesu Kilista ná-fai zu, eɠɛʋelei naama vaaɠwɛgi la gi sɔlɔɔni, GALA ná-faazeikpasui ma lɔɔɠuzu vai, nii dɔɔɠua ɠɛni de kaite wɔlɔwɔlɔ, \v 26 kɛlɛ niizu é ɠulaa kɛlɛma GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti su, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei la, ziiti pɛ ti faa ɠwɛɛga su, nii a kɛ ti ɠidaaleʋe, ti ɠolo bɛ. \v 27 Lɛbiyai ɠɛ ɠima ƓALA gila kpegi ʋɛ ga Yesu Kilista maaʋele, eyɛsu ɠɔ! Amina!