\id MRK - Toma Bible
\ide UTF-8
\h Maleke
\toc1 Woo Niinɛ Ʋagɔi Nii Maleke Sɛʋɛni
\toc2 Maleke
\toc3 Mak
\mt2 Woo Niinɛ Ʋagɔi
\mt1 Nii Maleke Sɛʋɛni
\imt Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti
\ip Maleke ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi ɠa ga Minazeɠe Niinɛi zu zɛʋɛ naanigɔiti gila, niiti ti Yesu Kilista ná-eteai zu vaiti suɠulazu. Ti ɠilagilagiti pɛ ti-laasei ka ga «Woo Niinɛ Ʋagɔi». Ti zɛʋɛʋɛ Yesu ná-saai ʋoluma, ti-zɛʋɛ nuiti ta ga: Matiyo, Maleke, Luke ta Zan. Maleke ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi ɠa suɓuɠaai Woo Niinɛ Ʋagɔ naanigɔiti saama. Tanisu toɠa ɠɛ sɛʋɛni kona ʋuulɔzita (60) ɠɛɠala leʋegai ma, Kilista zɔlɔɔga ʋoluma. Faaɠwɛ nu mɔinmɔin daaʋɛ da ga sɛʋɛʋɛ Wɔlɔme, nii a kɛ é náʋɛ ɠeletiɛinti iɲɔdɔ.
\ip Maleke laaseigi ta ɓalaa ka ga Zan Maleke, é ɠɛni ga keelai Pɔle ta Ɓalanaɓase ti-ziɛɲɔɠɔi ta, kɛlɛ tɔɠɔ ʋagɔi ɠoloɠoloni siɛgi zu é ɠɛlɛni naati ta-ɠeela ziɛi ʋa (\xt KKw 13:13\xt*). Suɠoozaai ma, Maleke ʋilɛni ʋolu Ɓalanaɓase ʋolu, ti li siɛi ma (\xt KKw 15:37-39\xt*). Nuiti ti kwɛɛni ɓalaa ga Maleke ɠɛni ga Piyɛlɛ bɔɔla ɠiteɠitegi ta (\xt 1Pi 5:13\xt*). Woo Niinɛ Ʋagɔi nii zu, Maleke laaɓakpagɛ kaladopoi losuʋɛ ma, ta kalagi Yesu bogai é lo yeeɠɛɠala ɠaaɓelagi ʋa.
\iot Unsosuʋɛ
\io1 1. Maleke ná-woo lɔɔzei mɔungi bogɛ (\xt 1:1-13\xt*).
\io1 2. Naa ʋoluma Maleke Yesu ná-botii ma vaa zuɠulaʋɛ, siɛgi zu é ɠɛni la Galilé (\xt 1:14—8:21\xt*).
\io1 3. É zɛba é Yesu lii vai zuɠula Zeluzalɛme (\xt 8:22—10:52\xt*).
\io1 4. Maleke gaaɓelagɛ ga é sɛʋɛi ɠɛ, é lo yeeɠɛɠalai ʋa, nii Yesu kɛɛni Zeluzalɛme, naa ʋɛɛ ná-saai ta buzeɠe vai ʋa, é ɠula saai ya (\xt 11:1—16:20\xt*).
\c 1
\s GALA keelai Zan Ɓatisete
\r (Matiyo 3:1-12;  //  Luke 3:1-18;  //  Zan 1:19-28)
\p
\v 1 Ʋele ɠa Woo Niinɛ Ʋagɔi lɔɔzeiɗai la, nii pilɛgai GALA Doun Zunui Yesu Kilista ʋa. 
\v 2 Ʋelei sɛʋɛai la GALA goo wo nui Ezayi ná-sɛʋɛi zu ga:
\q «Nà nà-keelai leʋesu è luɠɔ,
\q é ɗa-ʋelei ɓɛtɛ è ʋɛ.\f + \fr 1:2 \fr*\ft \+xt Mal 3:1\+xt*.\ft*\f*
\q
\v 3 Nui ta ɠa ɓainsu teʋebai zu, é ɗa ɠɛ ma:
\q ‹À Maliɠii ná-pelei ɓɛtɛ bɛ.
\q À ná-pele goiti sɔle.› »\f + \fr 1:3 \fr*\ft \+xt Eza 40:3\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\p
\v 4 Zan ɠulani kɛlɛma ɠana. É ɠɛni ɓatizei wosu teʋebai zu. É ɠɛni GALA daawooi laazeelizu, é ɗa ɠɛ ma: «À wo-ziɛ ʋelei maavalibo, wo ɓatize, naa ɠa a kɛ wo zuvaayɛ ga wa-ɠotoiti.» 
\v 5 Nuiti ti ɠɛni ʋaazu pɔ, ti zeɠe Zudé yooi zu ná pɛ, ta Zeluzalɛme, é ɗa ti ɓatize Zuludɛn wu, ti ɗa laa zɔ ga ga ta-ɠotoiti.
\p
\v 6 Zan ɠɔba zeɠei ɠɛni ga seɠei fɛlɛai ga ɲɔmɛ leɠai, ná-saamaɠiligi ɠɛni ga kɔlɔ ʋaai. Kɔnɔgi ɠɛni ga kotogi ta dɔɓɔ ɠɔin gulɔi. 
\v 7 Zan ɠɛni GALA daawooi laazeelizu, é ɗa ɠɛ ma: «Zɔi é ʋaazu nɔ̀un poluma, sɛbɛi wɔɔlɔʋɛ nɔ̀nɔi ʋa. Gè la vɔlɔ kula ɠɛɛni su ga gè ʋa maaʋɛ, gè ʋa ná-saʋala galuiti daavie. 
\v 8 Nɔ̀un, gè wo ɓatizegɛ ga ziɛi, kɛlɛ tɔun, toɠa wo ɓatize ga Zɛnvu Ɲadegai.»
\s Yesu ɓatize fai ta tɛgai é zeelini ma
\r (Matiyo 3:13—4:11;  //  Luke 3:21-22; 4:1-13)
\p
\v 9 Naama ziɛgi zu, Yesu zeɠeni Galilé yooi zu, Nazalɛte taazuʋɛ. Zan kpatizeni Zuludɛn ɗɛi wu. 
\v 10 Kulaai ma ziɛi wu feya, é geeɠɔlɔgi ɠaani daa ɗa lao, Zɛnvu Ɲadegai ɗa yei ma, eɠɛ poopogi. 
\v 11 Wooi ta ɠulani geeɠɔlɔgi zu, é ɗa ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga nɛ̀ɛbɛ Loun Zunui, ɗa gòla yiilaazu.»
\p
\v 12 Gaamago, Zɛnvu Ɲadegai Yesu laaʋilini teʋebai zu. 
\v 13 É kɛɛni ná ga folo ʋuunaanigɔ (40), Setana ɠɛni tɛɛzu ga. É ɠɛni ná dɔɓɔ zuaiti saama, geezuɠeelaiti ti ɗa maaleʋebo.
\s Yesu ná-botii lɔɔzei vai Galilé
\r (Matiyo 4:12-17;  //  Luke 4:14-15)
\p
\v 14 Ti Zan ʋiligai ma kasoi ɠa, Yesu liini Galilé yooi zu, é ɠɛni GALA ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelizu. 
\v 15 É ɠɛni ɠɛɛzu ma: «Yeeɠɛɠalai zeelia, GALA ná-masadai maaɓuɠaa. À wo-ziɛ ʋelei maavalibo, wo la Woo Niinɛ Ʋagɔi la.»
\s Yesu ná-kaladopo mɔungiti toli fai
\r (Matiyo 4:18-22;  //  Luke 5:1-11)
\p
\v 16 Yeeta, tɛi é ɠɛni leʋesu Galilé ɗɛ wolai laaʋɛ, é Simon ɠaani ta kɛɛɠɛloin Andelé. Ti ɠɛni kale ɓɛɛ lumɔi ʋilisu ziɛ wolai wu, tɔɔzei ti ɠɛni ga kale ɓɛɛ nuiti. 
\v 17 Yesu ɠɛni ti ma: «À ʋilɛ pòlu, nà wo ɠɛ ga nu ɠaiziɛ nu.» 
\v 18 Gaamago, ti ta-lumɔiti zɛni ná, ti ʋilɛ polu.
\p
\v 19 Yesu lago liini poun, é Zeɓedé ná-doun zunu felegɔiti ka: Zake ta kɛɛɠɛloin Zan. Naati ti ɠɛni keingi zu, ti ɗa ta-lumɔiti kpɛtɛ. 
\v 20 É naati tolini gaamago. Naati ti ti-ɠɛɛ Zeɓedé yɛni keingi zu ta ná-botiɠɛ nuiti, tiya ma ti ʋilɛ Yesu ʋolu.
\s Yesu inɛ su nui ɠɛdɛ fai
\r (Luke 4:31-37)
\p
\v 21 Ti liini Kapɛɛlɛnawume taazuʋɛ. Dooɠo foloi, Yesu lɛɛni GALA dɛbi ʋɛlɛi wu, é zɛba é ɗa kalagi wo. 
\v 22 Nuiti ti wola laavɔɔni ga ná-kalabo pelei, tɔɔzei é la ɠɛni kalagi wosu ga tɔ kalamɔinti kɛʋele, kɛlɛ é ɠɛni bosu ga zobogi.
\p
\v 23 Tama naama yeeɠɛɠalai nɔ zu, zunui ta ɠɛni ta-ƓALA dɛbi ʋɛlɛi wu, nii kɔzɔba yɛnvui ɠɛni su. É kpeei looni, 
\v 24 é ɠɛ ma: «Nazalɛte nui Yesu, ɗa-vaa ɓɛgele ɠa é gá-vaa zu? È ʋaaʋɛ gi undaaʋilisu ɓaa? Gè è ɠwɛni, ɗa ga GALA ná-Nu Ɲadegai!»
\p
\v 25 Yesu devei veeni zea ga sɛbɛi, é ɠɛ ma: «É vɔ, ɠula zunui tɛi su!» 
\v 26 Kɔzɔba yɛnvui zunui ɲiikpini. É ɠulani naa zu, é ɗa kpee wolai loo. 
\v 27 Ɛsɛ pɛ daavɔɔni, ti ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga: «Lee ɠa é ɠɛɛzu ɠani? Kala niina ɠa ga nii! Toɠa kɔzɔba yɛnvuiti devezu ga zobogi, naati ti ɗa ɠolo bɛ!» 
\v 28 Gaamago nɔ, maawooi ziɛni ná maaɠoolii pɛ su, Galilé yooi zu.
\s Yesu seeɓɛ nu mɔinmɔin kɛdɛ fai
\r (Matiyo 8:14-17;  //  Luke 4:38-41)
\p
\v 29 Yesu ɠulaai ma GALA dɛbi ʋɛlɛi wu, tɔ ʋe, Zake ʋe ta Zan ti liini Simon ta Andelé ta-ʋɛlɛi wu. 
\v 30 Simon mɔɛin ɠɛni laani ga kɔlɔkpadimai. Yesu unkulani nɔ feya, ti ná-fai zuɠula naa ma. 
\v 31 Yesu maaɓuɠani ba, é so zeei ʋa, é buzeɠe. Kɔlɔkpadimai ɠaayei, é tɔɔzei ga é ɗa ti maaleʋebo.
\p
\v 32 Kpɔkɔi, foloi liai ma, ti ʋaani pɔ ga seeɓɛ nuiti pɛ, ta inɛ su nuiti pɛ. 
\v 33 Taai ɓusɛni nɔ kpulu, ti ʋa, ti ʋu pɛlɛlaʋɛ. 
\v 34 É seeɓɛ nu mɔinmɔin kɛdɛ, niiti seeɓɛ laalitaaligiti ti ɠɛni ti ʋa. É inɛ mɔinmɔin kpɛɛni ɓalaa, é ɗa pele leʋe ti luɠɔ ga ti mina kpɔɛzuɠula, tɔɔzei naati ti ɠɛni kwɛɛni nui ma zii nii é le.
\s Yesu GALA daawooi laazeeli vai  //  GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu
\r (Luke 4:42-44)
\p
\v 35 Polumai, gosu ɓidii nɔ ɠɛni de, é ɠula, é li teʋebai zu, é GALA fali ná. 
\v 36 Simon ta bɔɔlaiti ti ʋilɛni, ti ɗa gaiziɛ. 
\v 37 Siɛgi zu ti kaani la, ti ɠɛni ma: «Ɛsɛ pɛ ka è ɠaiziɛzu.»
\p
\v 38 É ɠɛni ti ma: «Ade li ʋɛ ɠoba laaiti su. Kɛni gè GALA daawooi laazeeli náti. Tɔɔzei naa ɠa é kɛa gè ʋaa.» 
\v 39 Tama é leʋeni Galilé yooi zu ná pɛ, é ɗa GALA daawooi laazeeli ta-ƓALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, é ɗa inɛgiti kpɛ.
\s Yesu gee nui ɠɛdɛ fai
\r (Matiyo 8:1-4;  //  Luke 5:12-16)
\p
\v 40 Gee nui ta maaɓuɠani ba, é nɔkɔ kɔɠɔwu, é maanɛɛnɛ, é ɠɛ ma: «Ni ɗa vaana bu, ɗa zoo è ɲàde.» 
\v 41 Maawɔin Yesu zoni, é yeemaale, é vɔɔɠu ba, é ɠɛ ma: «Gè vaa bu, ɲade!» 
\v 42 Gaamago nɔ, gee zeeɓɛi zeɠeni zunui naa ʋa, é ɲade. 
\v 43 É tɛnɛni ɠɛzɛɠɛzɛ, é teʋe gaamago, 
\v 44 é ɠɛ ma: «Dama, nii kɛai ga ɗe ʋɛ, è mina bo nu nɔpɛ ma. Kɛlɛ li, è ɓɔɠɔ lɛ ga zalaɠa ɠula nui, é è ɠɛʋele ʋɛtɛ, naa ʋoluma è ɗa-ɲade fai ma zalaɠai ɠula, eɠɛʋelei Moize ma levei veeni la. Naa ɠa ɠɛ ga zeele woo nuiti bɛ.» 
\v 45 Kɛlɛ zunui naa ɠulani nɔ feya, é tɔɔzei ga naa laazeelia ɛsɛ pɛ ma, nii kɛai. É ma wooi vazani adaʋɛ pɛ. Naa maaʋele ma, Yesu la mɔ ɠɛni zooga é ʋa lɛ taa nɔpɛ su kalakalaga, é ɠɛni liizu kamaʋolu teʋebaiti su. Kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, nuiti ti ɠɛni zeɠezu adaʋɛ pɛ, ti ɗa ʋa pɔ.
\c 2
\s Yesu kɔlɔsama nui ɠɛdɛ fai
\r (Matiyo 9:1-8;  //  Luke 5:17-26)
\p
\v 1 Foloi tanigaa ɠulaai ma su, Yesu ɠaleni ma Kapɛɛlɛnawume. Nuiti ti mɛnini ga toɠa pɛlɛi wu. 
\v 2 Bɛbɛ wolai ɠaalɛɛni ba ná, ti yɛ mɔinzu, nu losu nɔpɛ ge la mɔ ɠɛni ná, anɛɛ pɛlɛlaʋɛ ɓɔɠɔi. Yesu ɠɛni ná, é ɗa GALA daawooi laazeeli ti ma. 
\v 3 Nui tanigaa ti ʋaani pɔ ga kɔlɔsama nui ta, seɠeai zunu naanigɔ ʋɛ. 
\v 4 Kɛlɛ ti la ɠɛni zooni ti ʋa zeeli la Yesu ma, tɔɔzei bɛbɛi mɔin ʋelei ʋa. Ti zɛba ti lɛ pɛlɛ ɠɔmaʋɛ, ná ga dooɠo bosuʋɛ, ti ná ta ʋaaleʋe, é zoloo nɔ Yesu letegi ma tein, betei nii kɔlɔsama nui ɠɛni laani su, ti naa yei. 
\v 5 Yesu ta-ɠidaaleʋei ɠaai ma, é ɠɛni kɔlɔsama nui ma: «Dòun, ɗa-ɠotoiti suvaayɛga.»
\p
\v 6 Tama, tɔ kalamɔin tanigaa ti ɠɛni zeini ná, naati ti ɠɛni ɠisiɛzu yiimaʋɛ, ti ɗa ɠɛ ma: 
\v 7 «Lee vaa zu zunui nii zoosu é ɗa ɓɔɛ ɠani? Woo ɲɔu ɠa ga nuu é bosu GALA daalɔɠɔma! Ɓɛ ɠa a zoo kotoiti suvaayɛsu, é ɠula GALA gila kpe polu?»
\p
\v 8 Gaamago Yesu ta-ɠisiɛi ɠwɛɛni yiimaʋɛ, é ɠɛ ti ma: «Lee vaa zu wo ɠisiɛzu ɠana wo-yiimaʋɛti? 
\v 9 Ɓɛgele ɠa boda nɛai, nu ɠɛ kɔlɔsama nui ma: ‹Ɗa-ɠotoiti suvaayɛga,› ɓaa nu ɠɛ ma: ‹Wuzeɠe, è ɗa-ʋetei zeɠe, è ziɛ›? 
\v 10 Wa ma, wa kwɛɛ ga nii maaʋele ga zobogi ɠa Nu ná-Doun Zunui ʋɛ zooi ma ga é kotoiti suvaayɛ.» É ɠɛni kɔlɔsama nui ma: 
\v 11 «Ɗa ɠa gè ɓɔɛzu è ʋɔ, wuzeɠe, è ɗa-ʋetei zeɠe, è li ɗa-ɠoizu.»
\p
\v 12 Gaamago nɔ, zunui naa wuzeɠeni, é ná-betei zeɠe, ɛsɛ pɛ gaazuyɛ ba, é ɠula, é ɗa li. Ɛsɛ pɛ daavɔɔni, ti ɗa lɛbiyai ve GALA bɛ, ti ɗa ɠɛ ma: «Kaipa ade la dɛ nii ɠɛɠala vai ta ɠaani.»
\s Yesu Levi loli fai
\r (Matiyo 9:9-13;  //  Luke 5:27-32)
\p
\v 13 Yesu liini mɔnɔ ga ziɛ wolai laa ʋelei. Bɛbɛiti ti ɠɛni daaɠomisu, é ɗa naati kala. 
\v 14 Siɛgi zu é ɠɛni leʋesu la, é Alefé ná-doun zunui Levi ɠaani, é zeini mulu zo nuiti ta-wotii ɠɛɛzuʋɛ. Yesu ɠɛni ma: «Ʋilɛ pòlu!» Levi wuzeɠeni, é ʋilɛ polu.
\p
\v 15 Tɛi Yesu ɠɛni laamiizu Levi ná-pɛlɛi wu ta ná-kaladopoiti, mulu zo nu mɔinmɔin ta kotoba nu mɔinmɔin ti ʋaani, ti ɗa laami ta tiye, tɔɔzei ti wola mɔinni, ti ʋilɛ polu. 
\v 16 Tɔ kalamɔin niiti ti Faliziɛinti ta-ɠuɠui zu, naati ti kaai ma ga Yesu ɠa daamii wosu ta mulu zo nuiti, naa ʋɛɛ kotoba nuiti ba, ti ná-kaladopoiti gaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu ti daamii wosu ta mulu zo nuiti, naa ʋɛɛ kotoba nuiti ba?»
\p
\v 17 Tɛi Yesu ti woomɛnini, é ɠɛni ti ma: «Zɔiti ti ɠɛdɛgai, naati kpɛdɛ la ɗɔɠɔtɔlɔi ʋa, kɛni seeɓɛ nuiti. Gè la ʋaani ga gè telebo nuiti toli, kɛni kotoba nuiti.»
\s Zu so fai ma ɠaazaɠagi
\r (Matiyo 9:14-17;  //  Luke 5:33-39)
\p
\v 18 Yeeta Zan ná-kaladopoiti ta Faliziɛinti ti ɠɛni zugi zosu. Nui tanigaa ti ʋaani, ti Yesu ɠaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu Zan ná-kaladopoiti ta Faliziɛinti ta-ɠaladopoiti ti ɗa zugi zo, tama ɗa-ɠaladopoiti ti la ɗa ga so?» 
\v 19 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Nuiti ti loligai vulu ɠɛɛzuʋɛ, ta zoo ɓaa ti zugi zo, siɛgi zu anzazini niinɛi ti ʋa la dɛ? Ni anzazini niinɛi ɠa dɛ ti ʋa, ti la zooga ti ʋa zu so. 
\v 20 Kɛlɛ yeeɠɛɠalai ta ɠa ʋaazu, siɛgi zu ta anzazini niinɛi zeɠe la ti ʋa. Názu ta zugi zo niina.»
\p
\v 21 «Nu nɔpɛ ge la ɗa ga seɠe zaɠai zulaɠaga ga seɠe ɓuɠa niinɛi. Naa ɠa ɠɛɛna, seɠe ɓuɠa niinɛi ɠa seɠe zaɠai ʋali ga, naama ʋaligai zu ɠa ɗa ɓaɠo ma mɔungi ʋa. 
\v 22 Nu la ɗa ga dɔɔ niinɛi ʋu ɓalaa kɔlɔ woole wɔlɔmaiti su. Naa ɠa ɠɛɛna, dɔɔ niinɛi ɠa kɔlɔ woole wɔlɔmaiti fuka, dɔɔi ɠa ʋu ya, gooleiti ɓalaa ti ɠoloɠolo. Dɔɔ niinɛi maanɛɛʋɛ, é ʋu kɔlɔ woole niinɛiti su.»
\s Yesu ɠa ga dooɠo foloi Maliɠii
\r (Matiyo 12:1-8;  //  Luke 6:1-5)
\p
\v 23 Yeeta, dooɠo foloi, Yesu ɠɛni leʋesu molo ɓalagiti su. Ná-kaladopoiti ti ɠɛni ziɛzu, ti tɔɔzeini ga ti ɗa molo ɠɔpɔgiti gaaʋolososo. 
\v 24 Faliziɛinti ti ɠɛni ma: «Wɛlɛna ɗa-ɠaladopoiti ba! Lee vaa zu ti naa ɠɛɛzu, nii tɔgi la vaani bu ga nu kɛ dooɠo foloi?»
\p
\v 25 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Kaipa wo la dɛ naa ɠalani, nii Davide kɛɛni, siɛgi zu pului soni da ta siɛɲɔɠɔiti, tama daamiani ge la ti ya?\f + \fr 2:25 \fr*\ft Wɛlɛ ʋɛ: \+xt 1Sa 21:2-7\+xt*.\ft*\f* 
\v 26 É lɛɛni GALA ná-seɠe ʋɛlɛ ɲadegai wu, zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai Aɓiataal ná-yeeɠɛɠalai, é ɓuluiti mi, ti veai GALA bɛ, é ta ve siɛɲɔɠɔiti zea, tama tɔgi deveni ga zalaɠa ɠula nuiti gila kpe nɔ ɠa ta ɓului naati mi.» 
\v 27 Naa ʋoluma, Yesu ɠɛni ti ma mɔnɔ: «Dooɠo foloi ɓɛtɛʋɛ nui vaa ma, kɛlɛ nui la ɓɛtɛni dooɠo foloi vaa ma. 
\v 28 Naa ɠa é ba, Nu ná-Doun Zunui ɠa vɔlɔ é ga dooɠo foloi Maliɠii.»
\c 3
\s Yesu zeezaama zunui ɠɛdɛ fai
\r (Matiyo 12:9-14;  //  Luke 6:6-11)
\p
\v 1 Yesu lɛɛni ʋolu GALA dɛbi ʋɛlɛi wu. Zunui ta ɠɛni ná, nii zeei zaani ma. 
\v 2 Ti ɠɛni Yesu zumɔsu ga ni toɠa naa ɠɛdɛ dooɠo foloi. Ti ɠɛni pɔ ga ti peelalazu zɔlɔɔ ba.
\p
\v 3 Yesu ɠɛni zunui ma, nii zeei zaani ma: «Wuzeɠe, è lo ɛsɛ pɛ gaazu.» 
\v 4 Naa ʋoluma, é ɠɛni ti ma: «Tɔgi vaaʋɛ nɛi bu ga dooɠo foloi, nu faa ʋagɔi ɠɛ, ɓaa nu faa ɲɔi ɠɛ? Nu è nui yɛnvui ɠizo, ɓaa è nu ʋaa?» Kɛlɛ ti pɛ ti maaɠɛni kpɔ.
\p
\v 5 Yesu ziiɠaawana wɛlɛi woni ti ʋa, zii ɓɔlɔai koozu ga gola tɔɔzei ta-ɠikpaai ʋa. Naa ʋolu é ɠɛni zunui ma: «Yeemaale.» Naa yeei maaleni, é ɠɛdɛ. 
\v 6 Faliziɛinti ti ɠulani, ti li. Ti ɠi feeni ɓɔɠɔ ʋɛ gaamago ta Elɔde ʋolu nuiti ga ʋelei ta zoo ti Yesu ʋaa la.
\s Yesu ta bɛbɛi
\p
\v 7 Yesu liini ga Galilé ɗɛ wolai ʋɔ pelei ta ná-kaladopoiti. Bɛbɛ wolai ʋilɛni polu, ti zeɠe Galilé yooi zu, ta Zudé yooi zu, 
\v 8 ta Zeluzalɛme, naa ʋɛɛ Idumé ta Zuludɛn ziɛ ʋoluʋele yooi ʋa, ta Tiil ta Sidɔn yooiti su. Bɛbɛi naati ti ɠɛni ʋaazu pɔ, tɔɔzei ti naama vaiti pɛ mɛnini, niiti é ɠɛni ti ɠɛɛzu. 
\v 9 É zɛba é ɠɛ ná-kaladopoiti ma, ti keingi gila kɛʋele ɓɛtɛ bɛ, é lɛ su, nii a kɛ bɛbɛi mina ziɠaziɠa ba. 
\v 10 Mazɔlɔɔ tɛi é ɠɛni nu mɔinmɔin kɛdɛsu, seeɓɛ nuiti pɛ ti ɗa zɔɔ ɓɔɠɔ ʋa, nii a kɛ ti yeevɔɔɠu ba. 
\v 11 Siɛgi zu kɔzɔba yɛnvuiti ta la ɠaazulaana la ma, ti ɠɛni loozu kɔɠɔwu, ti ɗa ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga GALA Doun Zunui.» 
\v 12 Kɛlɛ Yesu ɠɛni ti wola laa maaɓakpasu ga ti mina dɛɛ, nui ma zii nii é le.
\s Yesu yiimazeɠe vai ga  //  keela puugɔ maazu felegɔiti (12)
\r (Matiyo 10:1-4;  //  Luke 6:12-16)
\p
\v 13 Naa ʋoluma é lɛɛni gizei ta ma. É nuiti tolini, niiti é ɠɛni ti ʋɔ, naati ti ʋa pɔ bɛ. 
\v 14 É yiimazeɠeni ga nu puugɔ maazu felegɔ (12), é naati kɛ ga keelaiti, nii a kɛ ti yɛ ba, é ti leʋe ga ti li, ti Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, 
\v 15 ta zobogi ɠɛ ti ya ga ti inɛgiti kpɛ nuiti su.
\p
\v 16 É yiimazeɠeni ga keela puugɔ maazu felegɔiti (12), niiti ti ga: Simon, nii é daasei pɛɛni ga Piyɛlɛ, 
\v 17 Zeɓedé ná-doun zunuiti Zake, ta kɛɛɠɛloin Zan, niiti é ti-laasei pɛɛni ga Ɓoanɛɛlezɛse (nii poluʋɛ ga «geeɓadɛ loun zunuiti»), 
\v 18 Andelé, Filipe, Ɓaatelemi, Matiyo, Tomase, Alefé ná-doun zunui Zake, Tadé, Simon nii é ɠɛni ga Zou Maalobo Nui ta, 
\v 19 naa ʋɛɛ Zudase Isekaliyɔte ʋa, nii é Yesu yaavani.
\s GALA ɓaa Setana
\r (Matiyo 12:22-32;  //  Luke 11:14-23; 12:10)
\p
\v 20 Naa ʋoluma é ɠaleni ma pɛlɛi wu. Bɛbɛ wolai ɠaalɛɛni ba ʋolu koba. Naati mɔin ʋelei ma, Yesu ta ná-kaladopoiti ti la vɔlɔ ɠɛni ná zɔlɔɔsu, ti ʋa daami wo. 
\v 21 Ná-pɛlɛyeɠei wu nuiti ti naa mɛnigai ma, ti ʋaani ga ti kula bɛbɛi zaama, tɔɔzei ti ɠɛni ɠɛɛzu ma: «Kigi ɠula zea.»
\p
\v 22 Tɔ kalamɔin niiti ti yeini, ti zeɠe Zeluzalɛme, naati ti ɠɛni ɠɛɛzu ma: «Inɛ kundiɠii Ɓeelezeɓule ɠa su, naa ná-zobogi ɠa é inɛgiti kpɛɛzu la.» 
\v 23 Yesu zɛba é ti loli, é faiti zɔɠɔzulɛ ga tiye ga pagɔ ga faalaaliiti, é ɠɛ ti ma: «Setana ɠa zoo ɓɔɠɔ ɓɛɛzu ɠale? 
\v 24 Ni masadai ta zu nuɓusɛiti ta ɠaaɠwɛɛna su ɓɔɠɔ laalɔɠɔma, naa la zooga yɛsu ná. 
\v 25 Ni pɛlɛyeɠei ta a ɠaaɠwɛɛna su ɓɔɠɔ laalɔɠɔma, naa la zooga yɛsu ná. 
\v 26 Ni Setanai ɠa kɔɔi ɠɔɔzu ɓɔɠɔ laalɔɠɔma, ni ná-masadai ɠaaɠwɛɛʋɛ su, é la zooga yɛsu ná, nɔnɔi ɓega ɠana. 
\v 27 Nu la ɗa ga zoo è ʋa lɛ zɛbɛsu nui ná-pɛlɛi wu, è ʋa naa ɠɔligiti seɠe, ni è la tɔɔzeini dɛ ga è ʋa naa ɠili ga galui. Ɗa naa ɠili pɛ, è ʋa leɠa ná-pɛlɛi wuuvoo. 
\v 28 Gè bo wo ma ga gaamai, nuɓusɛiti ta-ɠotoiti pɛ, ta woo ɲɔiti pɛ ta ti wo GALA daalɔɠɔma, naati suvaa ɠa yɛ ti ʋɛ. 
\v 29 Kɛlɛ nu nɔpɛ é woo ɲɔu wosu Zɛnvu Ɲadegai laalɔɠɔma, suvaa la yɛga naama nui ʋɛ pɛ, naama ɠotoi ɠa yɛ laani unma eyɛsu ɠɔ.» 
\v 30 Yesu ɓɔɛni ti ʋɔ ɠani, tɔɔzei ti ɠɛni ma: «Kɔzɔba yɛnvui ɠa su.»
\s Yesu ná-pɛlɛyeɠe ɠitei
\r (Matiyo 12:46-50;  //  Luke 8:19-21)
\p
\v 31 Yesu dee ta deɠeiti ti ʋaani. Ti loni eteaʋɛ, ti keela leʋe polu ga ti toli. 
\v 32 Nu mɔinmɔin ge ɠɛni zeini koba, ti ɠɛ ma: «È-lee ta è-leɠeiti ta eteaʋɛ, ta pɔ ti è ɠa.» 
\v 33 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa é ga dèe? Ɓɛɛni ka ti ga dèɠeiti?» 
\v 34 É ɠaazulɛɛni ga zɔiti, niiti ti ɠɛni zeini, ti ɠakugai ma, é ɠɛ ma: «Wɛlɛ, niiti ka ti ga dèe ta dèɠeiti. 
\v 35 Zɔi nɔpɛ é GALA ziimai ɠɛɛzu, naama nui ɠa é ga dèɠe zunui, ta dèɠe anzanui, ta dèe.»
\c 4
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  molo zuwu vaza nui ʋa
\r (Matiyo 13:1-9;  //  Luke 8:4-8)
\p
\v 1 Yesu tɔɔzeini mɔnɔ ga é ɗa nuiti kala ziɛ wolai laaʋɛ. Bɛbɛ wolai ɠaalɛɛni ba koba. Kɛni é lɛɛni keingi ta zu vɔlɔ, é zei ná. Keingi ɠɛni ziɛ wolai ɠa, bɛbɛi pɛ ge ɠɛni loni kakei ma. 
\v 2 É ɠɛni ti ɠalasu ga faa mɔinmɔin faalaaliiti su. Pɛtɛ ʋele ɠa é ɓɔɛni la ti ʋɔ: 
\v 3 «À woilo dɛɛ: Molo zuwu vaza nui ta ɠulani ga é molo zuwui vaza. 
\v 4 Kɛai ma moloi vazasu, molo ɠaei tanigaa ti looni pele ɠɛzɛi zu, wɔniiti ti ʋa, ti mi. 
\v 5 Taɠiligaa ti looni fasa lutui zu, pɔlɔi tago nɔ ɠa é ɠɛni ná. Ti ʋɔnɔni fala, tɔɔzei zooi ɓoma la ɠɛni ɠoozani. 
\v 6 Kɛlɛ foloi kpaai ma kpekpe, é molo ʋɔnɔ koiti galani ma fala. Ti vɔɔni, tɔɔzei sape la ɠɛni ti ʋa sɛ. 
\v 7 Taɠiligaa ti looni ɠaingiti saama. Naati ti lɛɛni, ti molo ʋɔnɔ koiti maaɓɔle. Ti la waani pɛ. 
\v 8 Taɠiligaa ti looni mɔnɔ zou ʋagɔi zu. Ti ɓɛtɛni, ti waa, ma ɠɔpɔgiti ti wɔɔlɔ eyɛsu ti mɔin, tanigaa ti-ɠaawaai ɠɛ ga puuzaʋasaʋa (30), tanigaa puulɔzitalɔzita (60), tanigaa ungilagila (100).» 
\v 9 Yesu ɠɛni ti ma ʋolu: «Zɔi faa mɛni goiyeɠe ba, naama nui nii mɛni.»
\s Yesu ná-faalaaliiti bo ungi
\r (Matiyo 13:10-17;  //  Luke 8:9-10)
\p
\v 10 Siɛgi zu ti lago maaɠelesa ge leʋeni la, zɔiti ti ɠɛni koba, naa ʋɛɛ keela puugɔ maazu felegɔiti (12) ba, ti gaazaɠani faalaaliiti ma. 
\v 11 É ɠɛni ti ma: «GALA ná-masadai ma lɔɔɠuzu vaiti feeʋɛ wo ʋɛ, kɛlɛ zɔiti ti ga kamaʋolu nuiti, ta lɛɛzu ga naati, faalaaliiti su, 
\v 12 naa ɠa a kɛ:
\q ‹Ti ɗa wɛlɛ nɔ,
\q kɛlɛ ti mina wozaɠa pɛ,
\q ti ɗa woilo nɔ,
\q kɛlɛ ti mina faa ɠaaɠa pɛ,
\q nii a kɛ ti mina ɠale ma GALA pɔ,
\q ti ʋa ta-ɠotoiti ma zuvaayɛgi zɔlɔɔ.›\f + \fr 4:12 \fr*\ft \+xt Eza 6:9-10\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*»
\s Faalaalii zuɠulazuʋɛ  //  pilɛgai molo zuwu vaza nui ʋa
\r (Matiyo 13:18-23;  //  Luke 8:11-15)
\p
\v 13 Naa ʋoluma, é ɠɛni ti ma: «Wo la niima vaalaalii ɠaaɠaani? Wa zoo ɠale wo zɔiti gaaɠa? 
\v 14 Molo zuwu vaza nui ɠa é ga naama nui, nii é GALA daawooi vazasu. 
\v 15 Niiti ti molo zuwui zɔlɔɔgai pele ɠɛzɛi zu, ti la vɔlɔ ɓeni ga wooi zɔlɔɔ, Setana ʋa, é naa ɠula ti-yiimaʋɛ, nii fazagai ná. 
\v 16 Zɔiti ti molo zuwui zɔlɔɔgai fasa lutui zu, naati ka ti wooi mɛnisu nɔ feya, ti yeezei bu ga koozunɛ. 
\v 17 Kɛlɛ ti la naa yɛsu ná, é ʋa zapelɔ ti-yiimaʋɛ, ti la ɗa ga so kpaan. Siɛgi zu kpɔlɔi ɓaa wɔinzeɠemai ʋaazu la wooi maaʋele ma, gaamanɔ ta ɠalesu ma. 
\v 18 Zɔiti ti molo zuwui zɔlɔɔgai ɠaingiti saama, naati ka ti wooi mɛnisu, 
\v 19 kɛlɛ naa maa ɠa ɓɔɔlezu ga eteai ma yiizoolɛi, naavolo wɔin, ta ani wɔinlai ma zii pɛ, niiti ti lɔɔzu ti-yiimaʋɛ, é la ɗa ga waa. 
\v 20 Zɔiti ti molo zuwui zɔlɔɔgai zou ʋagɔi zu, naati ka ti wooi mɛnisu, ti yeezei bu. Toɠa waazu, ma ɠae ɠilagilagi tanigaa ti-ɠaawaai ɠɛ ga puuzaʋasaʋa (30), tanigaa puulɔzitalɔzita (60), tanigaa ungilagila (100).»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  lanboi ʋa
\r (Luke 8:16-18)
\p
\v 21 É ɠɛni ti ma: «Anɠɛ nɛi nu ɠa ɗa ʋa ga lanboi, è dɔ aniɲakai wu, ɓaa betei wu? Kɛbɛ lanbo zei anii ɠa nu a ɗa sei ga, kɛlɛ? 
\v 22 Tɔɔzei maalɔɔɠu vaa nɔpɛ ge la ná, nii é la ɠulaa kɛlɛma. Dɔɔɠuzu vaa nɔpɛ ge la ná, nii é la laa wozakalagi ɠa. 
\v 23 Zɔi faa mɛni goiyeɠe ba, naama nui nii mɛni.»
\p
\v 24 Yesu ɠɛni ti ma: «À dama ga fai nii wo mɛnisu. Kɔɠɔ ganii nii nɔ wo kɔɠɔgi wosu su, GALA ka kɔɠɔgi wo ɓalaa naa zu wo ʋɛ, é ta ɓɔ ba. 
\v 25 Mazɔlɔɔ zɔi ani zea, ta ɠa ve naa ya ʋolu. Kɛlɛ zɔi ani la zea, anɛɛ zɔɔgoi é zea, naa ɠa ɠula zea.»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  ani zuwui ʋa
\p
\v 26 É ɠɛni ti ma mɔnɔ: «GALA ná-masadai ɠulaʋɛ eɠɛ zunui nii é ani zuwui vazani ná-kpalagi zu. 
\v 27 Naa ʋoluma, é ɠɛni ɲiizu ga kpidii, ɓaa é ɗa wuzeɠe folo-o-folo, ani zuwui ɠɛni ʋɔnɔsu nɔ ɓɔɠɔ ʋɛ, é ɗa ɓaɠo, tɔun é la kwɛɛni ʋele naa ɠɛni ɠɛɛzu la. 
\v 28 Zooi ɓɔɠɔ molo lufai ʋɔnɔni, é tɔɔzei dɛ ga ma lɔkulugi, naa ʋoluma molo ɠɔpɔgi, é gaaɓela ga molo ɠae ga pagɔ. 
\v 29 Kɛlɛ tɛi moloi mɔɔni nɔ feya, zunui nii boɠa goi lɔɔni su gaamanɔ, tɔɔzei molo leʋe yeeɠɛɠalai zeelia.»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  mutaalede kaei ʋa
\r (Matiyo 13:31-32, 34; Luke 13:18-19)
\p
\v 30 É ɠɛni ti ma mɔnɔ: «Ɓɛgele ɠa ada geeɠɔlɔgi ma masadai ʋokɔɠɔ ma? Faalaalii ɓɛgele ɠa ada bo, nii a kɛʋele lɛ? 
\v 31 Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga mutaalede kae ɠilagi. Siɛgi zu nu siinsu la zooi ma, tɔ ɠa dɔiɗai ani zuwui kpein saama eteai zu. 
\v 32 Kɛlɛ siinga ʋoluma, toɠa ɗa wɔɔlɔ, gaaɠooza kpelei zu ziinziin ganigiti pɛ ba, ma ɓekegiti ti lo ba, wɔniiti ti ɗa laɠagi lo ma niinigi wu.»
\p
\v 33 Yesu ɠɛni nuiti kalasu ga GALA daawooi, faalaali mɔinmɔin su, é soloo naa ma, nii ti gaaɠaazu. 
\v 34 É la ɠɛni ɓɔɛzu ti ʋɔ, ni faalaali la ba. Ti maaɠelesa ga leʋena ta ná-kaladopoiti, é ɓena ti pɛ poluʋɛ lɛ ga naati.
\s Yesu fiilɛ wolai ɠaayei vai
\r (Matiyo 8:23-27;  //  Luke 8:22-25)
\p
\v 35 Naama voloi, kpɔkɔi zeeliai ma, Yesu ɠɛni ná-kaladopoiti ma: «Ade leʋe ziɛ ʋoluʋelei.» 
\v 36 Ti bɛbɛi yɛni ná, ti li ga Yesu keingi zu, nii é ɠɛni zeini su. Keingi taɠiligaa ti ʋilɛni polu. 
\v 37 Fiilɛ wolai zɛba é lokoleʋe, ziɛi ɗa ɲiikpi takpatakpa, é ɗa vala keingi zu, é ɗa daave. 
\v 38 Tɔun nɔnɔi, é ɠɛni laani keingi ɓogaʋɛ, é ɗa ɲi, nɔungi laani undama ɓɔlɔi ma. Kaladopoiti ti maaloɠani, ti ɗa ɠɛ ma: «Kalamɔn, gi undaa ɠana ʋili, ɗɔun, naa la è yiizoolɛzu?» 
\v 39 É wuunni, é devei ve fiilɛi ya ga sɛbɛi, é ɠɛ ziɛi ma: «Bu ɠɛ toun! Maaɠɛ kpɔ!» Fiilɛi zuleʋeni kpe, woza ɠaalɛi tɔɔntɔɔn. 
\v 40 É ɠɛni ná-kaladopoiti ma: «Lee vaa zu wo luazu? Kidaaleʋe la wo ya?» 
\v 41 Naati ti wola luani, ti ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga: «Ɓɛ ɠa é ga nii mu, nii fiilɛi ta ziɛi ti ɠolozu gooi ʋɛ?»
\c 5
\s Yesu inɛ su nui ʋalo vai
\r (Matiyo 8:28-34;  //  Luke 8:26-39)
\p
\v 1 Ti zeelini ziɛ wolai ʋoluʋelei, Gelase nuiti ta-yooi zu. 
\v 2 Yesu ɠulani nɔ feya keingi zu, inɛ su zunu ɠila ge ɠulani ga kabama ʋelei, é daaɠomi. 
\v 3 Zunui naa ɲiizuʋɛ ɠɛni ga kabamaʋɛ. Nu nɔpɛ ge la ɠɛni zoosu ɓalaa, é ʋa gili ga yɔlɔɠɔi, é ʋa yɛ su. 
\v 4 Tɔɔzei siɛ mɔinmɔin su, ti ɓena gili ga yɔlɔɠɔi, ti kɔluiti pili kɔɠɔiti ba, kɛlɛ é ɓena yɔlɔɠɔiti teʋeleʋe ɓɔɠɔ ʋa, é kɔluiti suɠaleɠale. Zobo ge la ɠɛni nu nɔpɛ bɛ, é ʋa vɔni ma. 
\v 5 Folo ʋɛɛ kpidi ʋa, zunui nii ɓena ɠɛ nɔ kabamaʋɛ ta gizei ma, é ɗa kpeei loo, é ɗa ɓɔɠɔ maawana ga kɔtuiti.
\p
\v 6 É Yesu ɠaai ma ɠoozama, é ɓizɛni, é loo kɔɠɔwu. 
\v 7 É ɓainni ga woo wola, é ɠɛ ma: «GALA nii é Anii-Pɛ-Unda, naa ná-Doun Zunui Yesu, lee ɠa è pɔ è sei mà? Nà è maanɛɛnɛzu GALA daaseigi zu, mina kpɔ̀lɔ!» 
\v 8 Tɔɔzei Yesu devei veeni zea, é ɠɛ ma: «Ɗa ʋe, kɔzɔba yɛnvui, ɠula zunui nii zu!»
\p
\v 9 Yesu gaazaɠani, é ɠɛ ma: «È-laasei ka ga lee?» É naa wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Dàa ɠa ga ‹Ma Ɓulugi›, tɔɔzei gi mɔinʋɛ.» 
\v 10 É Yesu wola maanɛɛnɛni, ga naa mina ti ɠula zooi ʋa.
\p
\v 11 Boi kpulu gola ɠɛni laamiizu náʋɛ, gizei ma. 
\v 12 Inɛgiti ti Yesu maanɛɛnɛni ga gola, ti ɠɛ ma: «Gi leʋe kae boigi nuuti su, è va bu, gi lɔ ti zu!» 
\v 13 Yesu vaani naa wu kɔzɔba yɛnvuiti bɛ. Ti zɛba ti ɠula zunui zu, ti lɔ boigiti su. Boi kpulugi, nii a la zeeli boi waafelegɔ (2.000) zu, naati pɛ ti yeini ga kpizɛ gize ɠakazuʋɛ, ti ʋu ziɛi wu, ti yɛ bu nɔ mɛtu.
\p
\v 14 Boi makɛ nuiti ti ʋelani, ti ma wooi laazeeli taa wolai zu, ta ɓalaɠaiti su. Nuiti ti ɠɛni liizu, ti ɗa naa ɠa, nii kɛai. 
\v 15 Ti ʋaani Yesu ɠobaʋɛ, ti zunui ɠa, nii inɛ kpulugi ɠɛni su mɔungi. É ɠɛni zeini ná, seɠei kɔba, kigi ma ga pagɔ. Nuiti ti wola luani. 
\v 16 Zɔiti fai ɠɛɛni ti ɠaazu, naati ti naama vai zuɠulani ti ma, nii é ɠɛɛni ga inɛ su zunui naa ta boigiti. 
\v 17 Nui naati ti tɔɔzeini ga ti ɗa Yesu maanɛɛnɛ ga é ɠula ta-yooi ʋa.
\p
\v 18 Yesu ɠɛai ma lɛɛzu ʋolu keingi zu, zunui nii inɛgiti ti ɠulani su, naa Yesu maanɛɛnɛni ga tɔun é ʋilɛ Yesu ʋolu. 
\v 19 Yesu la ɠɛni vaani naa wu, kɛlɛ é ɠɛni ma: «Li taazu, è naa wo ɗa-nuiti ma, nii Maliɠii kɛai è ʋɛ, ʋelei é è maawɔinɠaai la.» 
\v 20 Zunui naa zɛba é li, é naa pɛ daazeeli Taa Wola Puugɔiti su, nii Yesu kɛɛni bɛ. Zɔiti ti ɠɛni gooi mɛnisu, naati daavɔɔni ga gola.
\s Zayiluse ná-doun anzanui  //  ta ɲama ɠula koozu anzanui
\r (Matiyo 9:18-26;  //  Luke 8:40-56)
\p
\v 21 Yesu lɛɛni keingi zu, é zɔɔma ɗɛ ʋoluʋɛ maazɔlɔɔ. Bɛbɛ wolai maaɓɔni koba miná, ziɛlaʋɛ kakei ma. 
\v 22 GALA dɛbi ʋɛlɛi ma ɠundiɠii gila ge ʋaani, nii daa ɠɛni ga Zayiluse. É Yesu ɠaai ma, é looni kɔɠɔwu, 
\v 23 é maanɛɛnɛ, é ɠɛ ma: «Dòun anzanui ɠana za. Ʋa, è yeela ma, nii a kɛ é ʋalo, é zɛnvui wo.» 
\v 24 Yesu zɛba é ʋilɛ polu, ti ɗa li. Bɛbɛi kɛ kpu, é ʋilɛ ti ʋolu, ti ɗa ziɠaziɠa Yesu ʋa.
\p
\v 25 Anzanui ta ɠɛni ná, nii é kɛɛni ɲama ɠula koozu zeeɓɛi zu ga kona puugɔ maazu felegɔ (12). 
\v 26 É wola ɓɔlɔni niina ɗɔɠɔtɔlɔ mɔinmɔin zeezu, é ná-naavoloi pɛ kwɛɛ, tanɔpɛ ge la zeɠeni ná-seeɓɛi ʋa, kɛlɛ ta nɔ ɠa é ɠɛni ʋilisu su. 
\v 27 É Yesu maawoo mɛnini. É lɔɔni bɛbɛi zaama, é maaɓuɠa Yesu ʋa ga poluʋelei, é yeevɔɔɠu naa ná-seɠei ʋa. 
\v 28 Tɔɔzei é ɠɛni ma: «Ni nà zoona nɔ gè yeevɔɔɠu ná-seɠei ʋa, nà ʋalo.» 
\v 29 Gaamago, ná-ɲama ɠula koozui maaleʋeni. É gaaɠaani ɠɔlɔ su ga é ɠɛdɛga.
\p
\v 30 Gaamago nɔ, Yesu gaaɠaani ga zɛbɛi ta ɠulaʋɛ su. É latini bɛbɛi ma, é gaazaɠagi wo, é ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa fɔɔɠuai nà-seɠei ʋa?» 
\v 31 Ná-kaladopoiti ti ɠɛni ma: «Ɗa ɓɔɠɔi ɗa bɛbɛi ɠaazu, é ziɠaziɠazu è ʋa, ɗɔun è zɛba è ɠɛ ma: ‹Ɓɛ ɠa fɔɔɠuai bà?› »
\p
\v 32 Kɛlɛ tɔun é ɠɛni ɠaazuziɛzu bɛbɛi zaama, nii a kɛ é naama nui ʋɛtɛ, nii é yeevɔɔɠuai ba. 
\v 33 Dualuagi zɛba é anzanui zo, é ɗa ɓali, é kwɛɛni nii kɛai la. É ʋaani, é loo Yesu ɠɔɠɔwu, é gaamai pɛ bo naa ma. 
\v 34 Yesu ɠɛni ma: «Dòun anzanu, tɛi è laa dà, è ʋaloa. Li ziilɛigi zu, è ɠula ɗa-zoolɛi zu.»
\p
\v 35 Yesu yɛni nɔ ɓɔɛzu, nui tanigaa ti ʋa, ti zeɠe GALA dɛbi ʋɛlɛi ma ɠundiɠii ná-koizuʋɛ, ti ɠɛ ma: «È-loun anzanui zaa. Lee vaa zu ɗa li kalamɔin ɓɔlɔzu mɔnɔ?» 
\v 36 Kɛlɛ Yesu naama wooiti mɛnigai ma, é ɠɛni GALA dɛbi ʋɛlɛi ma ɠundiɠii ma: «Mina lua. Ɠidaaleʋe nɔ.»
\p
\v 37 É la ɠɛni vaani bu ga nu ɠili ge ʋilɛ polu, kɛni Piyɛlɛ, Zake ta naa kɛɛɠɛloin Zan. 
\v 38 Ti zeelizuʋɛ GALA dɛbi ʋɛlɛi ma ɠundiɠii ná-pɛlɛi wu, Yesu kaani ga zɔngɔ wolai ɠa ná, nuiti ti ɗa wɔlɔ, ti ɗa kpee wolaiti too. 
\v 39 Yesu lɛɛni pɛlɛi wu, é ɠɛ ti ma: «Lee ma zɔngɔ wola ɠa é ʋɛ? Lee wɔlɔ ɠa é wosu? Doungoi la zaani, toɠa ɲiizu nɔ.»
\p
\v 40 Kɛlɛ nuiti ti ɠɛni ɲɛɛɠulazu su. É nuiti kulaai ma eteaʋɛ, ti lɛɛni pɛlɛi wu, ʋɛ anzanu loungoi ɠɛni laani ná, ta doungoi kɛɛɠɛ ta dee, naa ʋɛɛ ná-kaladopoiti ba, niiti ti ɠɛni polu. 
\v 41 É doungoi zoni zeei ʋa, é ɠɛ ma: «Talita kumi» (nii poluʋɛ ga «anzalopoi, nà è levezu, wuzeɠe»). 
\v 42 Gaamago nɔ, anzalopoi wuzeɠeni, é ɗa ziɛ. Ná-konagi ɠɛni ga puugɔ maazu felegɔ (12). Ti wola laavɔɔni gaamanɔ. 
\v 43 Yesu ti laa maaɓakpani ga nu nɔpɛ ge mina naama vai ɠwɛɛ. É ɠɛni ti ma ti daamii ve anzalopoi ya.
\c 6
\s Nazalɛte nuiti ti ɠɛlɛ vai Yesu ʋa
\r (Matiyo 13:53-58;  //  Luke 4:16-30)
\p
\v 1 Yesu zeɠeni miná, é li taai naa zu, ʋɛ é kulasui woni ná, ná-kaladopoiti ti ɠɛni polu. 
\v 2 Dooɠo foloi, é tɔɔzeini ga kalagi woga GALA dɛbi ʋɛlɛi wu. Niiti ti ɠɛni woilosu gooi ma, naa ma mɔinmɔin daavɔɔni, ti ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga: «Mini ɠa é niima vaiti pɛ sɔlɔɔgai ná? Mini ɠa é niima ɠimalai zɔlɔɔgai ná, ta zobogi nii é laavɔɔ vai niiti kɛɛzu la? 
\v 3 Gulu zaɠa nui la ga nii, Mali ná-doun zunui, Zake, Zoze, Zude, ta Simon ti-liɛi? Baazeelaiti tɛi ti ʋa ɠɛ ade zaama?» Naa ɠa é ɠɛɛni ga zaɓui ti la ɠɛni laani da.
\p
\v 4 Yesu ɠɛni ti ma: «GALA goo wo nui ɓɔɠɔ yooi, ta ná-pɛlɛyeɠei wu nɔ ɠa, sɔlɔɔ nuiti saama, é la ɗa ga unfema zɔlɔɔ ná.» 
\v 5 É la ɠɛni zooni é ʋa laavɔɔ vaa ɠɛ ná, é ɠula seeɓɛ nu ɠilagilagiti polu, niiti é yeelaani ti ma, é ti ɠɛdɛ. 
\v 6 Gola laavɔɔni ga naati ta-ɠidaaleʋelalai.
\s Keela puugɔ maazu felegɔiti (12) teʋe fai
\r (Matiyo 10:5-15;  //  Luke 9:1-6)
\p Yesu ɠɛni leʋeteʋesu ná maaɠoolii zu laaiti su, é ɗa kalagi wo. 
\v 7 É keela puugɔ maazu felegɔiti (12) tolini, é ti leʋe keela ziɛgi ma ga nu velefele, é zobogi ve ti ya kɔzɔba yɛnvuiti unda. 
\v 8 É ti leveni ga: «À mina ani nɔpɛ seɠe siɛi wo fai zu, kɛni tukpɔi ɠila nɔ. À mina ɠɔnɔ seɠe, ɓaa ɓɔlɔ, wo mina ɓalaa wali zeɠe yea. 
\v 9 À saʋalagiti dɔ ɠɔɠɔa, wo mina seɠewuzeɠe felegɔ zeɠe. 
\v 10 Pɛlɛ nɔpɛ wo lɛɛzu bu, à yɛ ná, eyɛsu wo zeɠena yeeɠɛɠalai zeeli. 
\v 11 Ni tama, wa lɛɛna adɛ ta, ʋɛ ti la pɔ ga ti ʋa yeezei wo wu, ɓaa ti ʋa woilo wo-woo ma, à ɠula naa ʋa, wo fufiligi ɓukpunɛ, é ɠula wo-ɠɔɠɔiti ma, é ɠɛ ga zeele wooi ti laalɔɠɔma.»
\p
\v 12 Naati ma ti liini, ti Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, ga kɛni nu ziɛ ʋelei maavalibo. 
\v 13 Ti ɠɛni inɛ mɔinmɔin kpɛɛzu, ti ɗa gulɔi ziɛ seeɓɛ nui mɔinmɔin ma, ti ɗa naati kɛdɛ.
\s Zan Ɓatisete zaa vai
\r (Matiyo 14:1-12;  //  Luke 9:7-9)
\p
\v 14 Masagi Elɔde\f + \fr 6:14 \fr*\fk Elɔde\fk*\ft : Elɔde Antipase ʋe, nii é ɠɛni ga Galilé you zɛʋɛ ɠundiɠii.\ft*\f* Yesu maawooi mɛnini, tɔɔzei naa lɔɠɔi ɠulani adaʋɛ pɛ. Nui tanigaa ti ɗa ɠɛ ma: «Zan Ɓatisete ɠa buzeɠeai, é ɠula saai ya. Naa ɠa é kɛɛzu, é laavɔɔ vaiti kɛɛzu la.» 
\v 15 Taɠiligaa ti ɗa ɠɛ ma: «Eli ʋe.» Zɔiti ti ɠɛ ma: «GALA goo wo nui ta ʋe, eɠɛ GALA goo wo nu wɔlɔwɔlɔgi ta.» 
\v 16 Elɔde letemazu, siɛgi zu é naama wooiti mɛnini da, é ɠɛni ɠɛɛzu ɓɔɠɔ ma: «Zan nii gè devei veeni ga unteʋe, naa ɠa buzeɠeai, é ɠula saai ya!»
\p
\v 17 Tɔɔzei kaite Elɔde devei veeni ga ti Zan zo, ti gili, ti pili kasoi ɠa, naa lɔɔzei kɛɛɠɛloin Filipe anzai Elɔdiade zei vai ʋa bɛ ga anza. 
\v 18 Mazɔlɔɔ Zan ɓena ɠɛ Elɔde ma: «Tɔgi la vaani bu ga è ʋa è-ɠɛɛloin anzai zeɠe ga è-anza.»
\p
\v 19 Elɔdiade wanagi lɔɔni Zan laalɔɠɔma, é ɠɛni keleɠele gaiziɛzu ga é naa ʋaa, kɛlɛ é la ɠɛni ma zobo sɔlɔɔsu. 
\v 20 Tɔɔzei Elɔde ɠɛni luazu Zan ʋa. É ɠɛni kwɛɛni ga naa ɠa ga telebo nu, ɲadegai. Naa ɠa é kɛɛni é ɠɛni ɓaazu naa maazu. A la ɠɛna naa woomɛniga, é ɓena ɠɛ kidaaʋiligi zu. Tama wɔin ɠɛni ma ga é ɗa naa woomɛni.
\p
\v 21 Kɛlɛ é ɠɛni ga yeeta, Elɔdiade yeeɠɛɠala zɔlɔɔni, Elɔde zɔlɔɔ foloi ma ɠona pilɛda yeei. Elɔde fɛti wolai ɠɛʋele ɓɛtɛni naama voloi, ná-botiɠɛ nu wolaiti bɛ, ta ná-salaʋusu ɠundiɠiiti, naa ʋɛɛ Galilé nu wolaiti pɛ ba. 
\v 22 Ti ɠɛai ma fɛtii ɠulazu, Elɔdiade ná-doun anzanui kuai woni. Elɔde ta niiti ti lolini fɛtii ɠulazuʋɛ, ti wola ɠoozunɛɛni. Masagi zɛba é ɠɛ anzalopoi ma: «Nii nɔpɛ è pɔ ga gè fe è ʋɛ, bo mà, nà fe è ya.» 
\v 23 É ɠonani vɔlɔ naa ʋɛ, é ɠɛ ma: «Nii nɔpɛ ɗa fali mà, nà fe è ya, anɛɛ ɓalaa toɠa ɠɛɛzu ga nà-masadai ɠilazuʋɛ pɛ.»
\p
\v 24 Anzalopoi ɠulani, é dee ɠaazaɠa, é ɠɛ ma: «Lee ɠa nà fali?» Naa ɠɛ ma: «Zan Ɓatisete nɔungi.» 
\v 25 Gaamago nɔ, anzalopoi lɛɛni ga gaazuvilɛi, é ziima vai wo, é ɠɛ ma: «Nà pɔ Zan Ɓatisete nɔungi zeeli mà ʋɛ ɠaniɠani koi nɔ, aniɲaka lazakalagi zu.»
\p
\v 26 Naa masagi wola yiiɓɔlɔni. Kɛlɛ ná-konai maaʋele ma é boni, ta nui niiti é ti lolini fɛti ɠula vai ma, é la ɠɛni pɔ ga é ʋa ɠɛlɛ ná-minazeɠegi laazeelizu naa ʋɛ. 
\v 27 Gaamago nɔ, é salaʋusui ta leveni ga é ʋaa ga Zan nɔungi. Naa liini, é Zan nɔungi leʋe ba kasoi ɠa. 
\v 28 É ʋaani ga Zan nɔungi aniɲakai zu, é fe anzalopoi ya, é lii la, é fe dee ya. 
\v 29 Zan ná-kaladopoiti ti naa mɛnigai ma, nii kɛai, ti ʋaani, ti ma ʋoomai zeɠe, ti maaɠulu kabayeɠei ta zu.
\s Yesu zunu waadɔɔlugɔi (5.000) ɠɔnɔkula vai
\r (Matiyo 14:13-21;  //  Luke 9:10-17;  //  Zan 6:1-14)
\p
\v 30 Keelaiti paai ma, ti zeɠe siɛi ma, ti ɠaalɛɛni ba Yesu ɠobaʋɛ, ti ʋoluvaawo ma ga nii pɛ ti kɛai, ta kalagi nii pɛ ti feeni nuiti zea. 
\v 31 Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «À ʋilɛ pòlu, ade li adaʋɛ ta, ʋɛ ná maaɠelesa teʋeai, wo lago looɠo ná.» Tɔɔzei nu mɔinmɔin ge ɠɛni lɛɛzu, ti ɗa yei, naa maaʋele ma ti la vɔlɔ ɠɛni yeeɠɛɠala zɔlɔɔsu, ti ʋa daami wo. 
\v 32 Ti zɛba ti zeɠe ná, ti lɛ keingi zu, nii a kɛ ti li teʋebai ta zu.
\p
\v 33 Kɛlɛ nu mɔinmɔin ge ti ɠaani, ti ɠwɛɛsu ɠaani ti ʋa, ti liizuʋɛ. Nuiti ti ɠulani taaiti pɛ su, ti ɗa ɓizɛ ɠɔɠɔa, ti to da ti luɠɔ naama adaʋɛ, ʋɛ ti ɠɛni liizu ná. 
\v 34 Yesu ɠulaai ma keingi zu, é bɛbɛ wolai ɠaani. Naati maawɔin soni, tɔɔzei ti ɠɛni eɠɛ baalagiti niiti makɛ nu la ti ʋɛ. É zɛba é tɔɔzei ga kalagi woga, é lɛbi ga.
\p
\v 35 Foloi ɠɛnina liizu. Ná-kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: «Ʋɛ ɠa ga teʋebai zu, foloi lia. 
\v 36 Bɛbɛi ɠaaɠale ma, ti li ʋɛ ɠoba ɓalaɠaiti ta taa goiti su, ti ɠɔnɔ geya ɓɔɠɔ ʋɛ.»
\p
\v 37 Kɛlɛ Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wa ɓɔɠɔi à ɠɔnɔ fe ti ya.» Ti ɠɛni ma: «Gi liina mu, gi wali ɠae unfelegɔ (200) ɓulu ɠeya, gi fe ti ya, ti mi?»
\p
\v 38 Yesu ɠɛni ti ma: «À li, wo ná ɠaa. Ɓulu lielegɔ ɠa é wo ya?» Ti liini, ti gaazaɠagi wo, ti ʋa, ti ɠɛ ma: «Ɓulu lɔɔlugɔ ɠa é ná, naa ʋɛɛ kale felegɔ ʋa.»
\p
\v 39 É zɛba é devei ve ti ya ga ti nuiti sei kpifɔkpifɔ tufa lɛnugi zu. 
\v 40 Nuiti ti zeini kpifɔkpifɔ ga nu ungilagila (100), puulɔɔludɔɔlu (50). 
\v 41 Yesu ɓulu lɔɔlugɔi ta kale felegɔiti seɠeni, é ɠaazulɛ geezu, é mama fee ƓALA falii wo. Naa ʋolu é ɓuluiti kpulukpuluni, é ma ɓuɠaiti fe kaladopoiti zea ga ti gaaɠwɛ bɛbɛi ʋa. É kale felegɔi ɓalaa gaaɠwɛɛni ɛsɛ pɛ ba. 
\v 42 Ɛsɛ pɛ ge daamii woni, ti yiɠo. 
\v 43 Kaladopoiti ti ɓulu ɓulukpulugi mɔtai ɠaalɛɛni ba ta kalei mɔtai, é ɠɛ ga kpɔlɔ puugɔ maazu felegɔ (12). 
\v 44 Tama zɔiti ti ɓului naa miini, ti-liegɔi a la ɠɛ ga zunu waadɔɔlugɔ (5.000).
\s Yesu ziɛ vai ziɛi ɠa
\r (Matiyo 14:22-33;  //  Zan 6:16-21)
\p
\v 45 Naama vai ɓeni nɔ feya, Yesu ɓɔini ná-kaladopoiti da ga ti lɛ keingi zu, ti to da tuɠɔ, ti li ga ziɛ ʋoluʋelei, Ɓɛtesayida ʋele, naama ziɛ su, é ɗa bɛbɛi ɠaaɠale ma. 
\v 46 É valiai ma ti ma, é lɛɛni gizei ma ga é GALA fali. 
\v 47 Kpidii ʋɛai ma, keingi ɠɛni niina ziɛ zaamaʋɛ, Yesu ɠila kpe ka é yɛni kakei ma. 
\v 48 É kaani ga ná-kaladopoiti ta wola ɓɔlɔzu ga keingi ɓizɛ vai, tɔɔzei fiilɛi ɠɛni ti laaɠomisu. Gosu yeeɠɛɠalai, é liini ga ti ʋɔ pelei, é ɗa ziɛ ziɛi ɠa. É ɠɛni ɠɛɛzu, é leʋe ti ʋa. 
\v 49 Ti kaai ma, é ɗa ziɛ ziɛi ɠa, é ɠɛni ti ɠisu ga gɔvɛ mɔtai ta ʋe. Ti ɠɛni kpeei loozu. 
\v 50 Tɔɔzei ɛsɛ pɛ ge kaani, dualuagi lɔ ti pɛ su. Kɛlɛ gaamago Yesu ɓɔɛni ti ʋɔ, é ɠɛ ti ma: «À zɛbɛzeɠe, nà ʋe de. À mina lua!» 
\v 51 É zɛba é lɛ ti ɠoba keingi zu. Fiilɛi zuleʋe kpe. Ti wola laavɔɔni. 
\v 52 Mazɔlɔɔ ti la ɠɛni ɓului ma laavɔɔ vai ɠaaɠaani, tɔɔzei ta-ɠikpaai ʋa.
\s Yesu seeɓɛ nuiti balo vai Zenezalɛte ɠoʋii ma
\r (Matiyo 14:34-36)
\p
\v 53 Ti ziɛi ɓudɛai ma, ti zeelini Zenezalɛte yooi ma, ti ta-ɠeingi laalɔni kakei ma. 
\v 54 Ti ɠulani nɔ feya keingi zu, gaamago bɛbɛi ɠwɛɛsu ɠaani Yesu ʋa. 
\v 55 Ti leʋeteʋeni naama yooi zu ná pɛ. Ti tɔɔzeini ga ti ʋa pɔ ga seeɓɛ nuiti kpaɠalaɓaɠalaiti ma, ʋɛ nɔpɛ ta la mɛnina ga toɠa ná. 
\v 56 Ʋɛ nɔpɛ a la li ná, taa goiti, taa wolaiti, ta ɓalaɠaiti su, ti ɠɛni ʋaazu pɔ ga seeɓɛ nuiti dɔɔɠɔ ɓalagiti su. Ti maanɛɛnɛni ga ti vɔɔɠu nɔ ná-seɠei laamaʋɛ ʋa. Tama zɔiti pɛ ti ɠɛni vɔɔɠuzu ba, ti ɠɛni ʋalozu.
\c 7
\s Yesu ta kalagi  //  nii Zuifuiti ti-mɛmɛwolaiti ti zɛgai
\r (Matiyo 15:1-9)
\p
\v 1 Faliziɛinti ta tɔ kalamɔin tanigaa ti ʋaani, ti zeɠe Zeluzalɛme, ti ɠaalɛ ba Yesu maaɠoolii zu. 
\v 2 Ti pɛtɛni ga ná-kaladopoi tanigaa ta ta-laamianigiti miizu ga kɔzɔba yeeiti, naa ʋolu ɠa ga ti la yeagbazu eɠɛʋelei Zuifuiti ta-ɠalagi ɠɛni la.
\p
\v 3 (Tɔɔzei Faliziɛinti ta Zuifuiti kpein ti la ɗa ga daamii lɔɔzei, ni ti la yeagbani ɠɛzɛɠɛzɛ, ta naa ɠɛɛzu ga ti ɠolo kalagi naa ʋɛ, nii ti-mɛmɛwolaiti ti zɛgai ti ya. 
\v 4 Naa ʋoluma ta zeɠena dɔɔɠɔi zu, ti la daami woga, ni ti la ɲade fai ɠɛɛni. Faa wɔlɔma mɔinmɔin kiligaa ta ti ya ɓalaa, eɠɛʋelei gɔwɔiti, ziɛ liɠiiti ta kɔlu ɓɔi aniɲakaiti gba vai la.)
\p
\v 5 Faliziɛinti ta tɔ kalamɔinti ti zɛba ti Yesu ɠaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu ɗa-ɠaladopoiti ti la ziɛzu ga kɛwolaiti kɛɛ vaa wɔlɔmaiti? Lee vaa zu ti daamii wosu ga kɔzɔba yeeiti?» 
\v 6 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wɔi wo ga woovele nuiti! Wa ɠa GALA goo wo nui Ezayi ɠɛni vaazu wo ma GALA Sɛʋɛi zu, ʋɛ é sɛʋɛai ná ga:
\q ‹Niima nuɓusɛiti ta dɛ̀bizu ga ti-lakɔlɔgiti nɔ,
\q kɛlɛ ti-yiimaʋɛ wola maaɠoozaʋɛ bà.
\q
\v 7 Wafuun lɛbiya nɔ ɠa ti feezu bɛ̀,
\q tɔɔzei kalagi niiti ti bosu,
\q naa pɛ ka nɔ ga nuiti ta-leveiti.›\f + \fr 7:6-7 \fr*\ft \+xt Eza 29:13\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\m
\v 8 Wa GALA ná-deveiti zɛsu ná, wo ɗa ziɛ ga nuiti ta-vaa wɔlɔmaiti!»
\p
\v 9 Naa ʋoluma, é ɠɛni ti ma: «Wo zoogɛ gola GALA ná-deveiti daazu ɠoba, nii a kɛ wo ɗa ziɛ ga wa-vaa wɔlɔmaiti! 
\v 10 Tɔɔzei Moize bogɛ ga: ‹È-ɠɛɛ lɛbi ta è-lee,›\f + \fr 7:10 \fr*\ft \+xt Ɛgz 20:12; TSV 5:16\+xt*.\ft*\f* é ɠɛ mɔnɔ: ‹Zɔi nɔpɛ é kɛɛɠɛ ɓaa dee ɠotozu, ta naama nui ʋaa.›\f + \fr 7:10 \fr*\ft \+xt Ɛgz 21:17\+xt*.\ft*\f* 
\v 11 Kɛlɛ wɔun, wa ɠɛɛzu ma: ‹Ni nui ta a ɠɛɛna kɛɛɠɛ ɓaa dee ma: Nii nà la kɛ ga ɗa-ɓɔbai, naa ɠɛa ga vebɛani GALA bɛ,› 
\v 12 naazu, wo la mɔ ma nu yɛsu ná, é ʋa faa ɠɛ kɛɛɠɛ ɓaa dee ʋɛ. 
\v 13 Ʋele ɠana wo GALA daawooi zeɠezu la ma, ga wa-vaa wɔlɔmaiti niiti wo ti veezu ɓɔɠɔ ya. Wa naa ɠɛɠala vai ma mɔinmɔin kɛɛzu.»
\s Ani niiti ti nui ɠɔzɔzu
\r (Matiyo 15:10-20)
\p
\v 14 Naa ʋoluma Yesu bɛbɛi lolini ʋolu, é ɠɛ ma: «Wo pɛ à woilo gòoi ma, wo gaaɠa ga pagɔ. 
\v 15 Nii kpein é zeɠezu kamaʋoluʋɛ, é lɔ nui ɠoozu, naa lɛi a ɗa kɔzɔ. Kɛlɛ nii mu é ɠulazu nui yiimaʋɛ, naa ɠa a ɗa kɔzɔ. 
\v 16 [Zɔi faa mɛni goiyeɠe ba, naama nui nii mɛni.]»\f + \fr 7:16 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\p
\v 17 Siɛgi zu Yesu zeɠeni la bɛbɛi ʋolu, é lɛ pɛlɛi wu, ná-kaladopoiti ti gaazaɠani naama vaalaalii ʋoluʋɛ ma. 
\v 18 É ɠɛni ti ma: «Koo, wɔun, wa ɓalaa wo la faa ɠaaɠaazu ɓaa? Wo la gaaɠaazu ga nii kpein é zeɠezu kamaʋoluʋɛ, é lɔ nui ɠoozu, naa tanɔpɛ ge la zooga nui ɠɔzɔzu. 
\v 19 Tɔɔzei naa tanɔpɛ ge la lɔɔzu ziimaʋɛ, kɛlɛ toɠa liizu kogi zu, naa ʋoluma, é ʋili ya dɔɔɠuzuʋɛ.» (Kɛai ma naama wooiti bosu, é ɠɛni dɛɛzu ga daamianigiti pɛ ɲadegɛ.)
\p
\v 20 É zɛba é ɠɛ ti ma ʋolu: «Nii é ɠulazu nui zu, naa ɠa a ɗa kɔzɔ. 
\v 21 Tɔɔzei nui ɠoozuʋɛ, ziimaʋɛ ɠa kisiɛ ɲɔiti ta ɗa zeɠe ná, niiti ti diizu koloɠologi ta unmai ma, naa ʋɛɛ nu ʋaa vai 
\v 22 ta wɛɛnziɛgi ʋa, ta koozu yii, ta suɲɔulai, naa ʋɛɛ yaavai ta ɓaaɠulama vai ʋa, ta toloi, ta tɔɠɔ ɠoloɠologi, naa ʋɛɛ wasogi ta ɠimalala vai ʋa. 
\v 23 Naama vaa ɲɔiti pɛ ta zeɠezu nui yiimaʋɛ, ti ɗa kɔzɔ.»
\s Kidaaleʋei é ɠɛni anzanui ya, é la ga Zuifui ta
\r (Matiyo 15:21-28)
\p
\v 24 Yesu zeɠeni miná, é li Tiil yooi zu. É lɛɛni pɛlɛi ta wu, é la ɠɛni pɔ ga nu ʋa suɠwɛɛ ga toɠa ná, kɛlɛ é la ɠɛni zooni é ʋa yɛ dɔɔɠui zu. 
\v 25 Tɔɔzei é ʋaani nɔ feya, anzanui ta maawoo mɛnini, nii kɔzɔba yɛnvui ɠɛni ná-doun anzanui zu. É ʋaani gaamago nɔ Yesu ʋɔ bɛ, é loo kɔɠɔwu. 
\v 26 É ɠɛni ga zii ɠili anzanu, sɔlɔɔgai Fenisi ɠoʋii ma, Siili yooi zu. É Yesu maanɛɛnɛni ga naa inɛgi ɓɛ, nii é ná-doun anzanui zu.
\p
\v 27 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓe doungoiti ba dɛ, ti yiɠo, tɔɔzei maa la nɛɛni ga nu doungoiti kɔnɔgi ɠula ti ya, é pili gilɛ goiti bu.» 
\v 28 Anzanui ɠɛni ma: «Gaama ʋe, Màliɠii, kɛlɛ gilɛ goi niiti ti daami wosuʋɛ ɠoba, ta ɗa daamiani kpulukpulu koiti mi, niiti ti ɠulazu doungoiti zeewu, ti loo zooi ma.»
\p
\v 29 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Naama wooi maaʋele ma, li ɗa-ɠoizu, inɛgi ɠulaa è-loun anzanui zu.» 
\v 30 Anzanui ɠaleni ma ná-koizu. É pɛtɛni ga ná-doun anzanui ɠa laani betei zu, inɛgi ɠulaai niina su.
\s Yesu zunui ta ɠɛdɛ fai,  //  nii é ɠɛni ga ɓoɓoi
\p
\v 31 Yesu zeɠeni Tiil yooi zu, é leʋe ga Sidɔn ʋele, é Taa Wola Puugɔi ma yooi maaleʋe, é zeeli Galilé ɗɛ wolai ma. 
\v 32 Ti ʋaani pɔ ga goizuɓɔlɔ nui, é ga ɓoɓoi, ti maanɛɛnɛni ga é yeela ma. 
\v 33 Yesu kulani bɛbɛi zaama, é ti felegɔ maaɠelesa teʋe. Kpegai ma ga yeeɓeɠaiti dɔ naa woiyeɠeiti su, é laaɗɛi ʋuuni ya, é fɔɔɠu naa nɛgi ʋa. 
\v 34 Naa ʋoluma, é ɠaazulɛɛni geezu, é yɛnvu fɛɛ, é ɠɛ ma: «Ɛfata.» Naa ʋoluʋɛ ɠa ga: «Ɗa ʋe de, laalao!» 
\v 35 Gaamago, zunui naa woiyeɠeiti daalaoni, nɛgi vie, é ɗa kpɔɛi zuɠula su ɠɛ kala.
\p
\v 36 Zɔiti ti ɠɛni ná ɠobaʋɛ, Yesu ti laa maaɓakpani ga ti mina faa nɔpɛ bo nu ma. Kɛlɛ tɔun a la ɠɛna pele leʋega ti luɠɔ ga ti mina bo, naati mu ti ɠɛni liizu nɔ ga daazeelia. 
\v 37 Bɛbɛi laavɔɔni ga gola, ti ɗa ɠɛ ma: «Nii pɛ é kɛɛzu, ti pɛ pagɛ ga gola! Toɠa goizuɓɔlɔ nuiti goiyeɠeiti daalaosu, é ɗa ɓoɓoiti daaʋɛti fie, ti ɗa ɓɔɛ.»
\c 8
\s Yesu nu waanaanigɔi (4.000) ɠɔnɔkula vai
\r (Matiyo 15:32-39)
\p
\v 1 Naama voloiti su, bɛbɛ wola ɠaalɛɛni ba mɔnɔ Yesu ɠoba, daamiani ge la ɠɛni ti ya. Yesu zɛba é ná-kaladopoiti toli, é ɠɛ ti ma: 
\v 2 «Bɛbɛi nii maawɔin sòga, mazɔlɔɔ folo saʋagɔ ɠa ti kòba, daamiani nɔpɛ ge la ti ya. 
\v 3 Nà pului yɛna ti ma, gè ti ɠaaɠale ma ta-ɠoizuʋɛti, zɛbɛi ɠa ɠula ti ya pelei zu, tɔɔzei tanigaa zeɠezu ɠoozaʋɛ.»
\p
\v 4 Ná-kaladopoiti ti ɠɛni ma: «Mini ɠa nu a ɓulu zɔlɔɔ ná, é kula ɠɛ niiti pɛ ba, teʋebai nii zu?» 
\v 5 É ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Ɓulu lielegɔ ɠa é wo ya?» Ti ɠɛ ma: «Ɓulu lɔfela.»
\p
\v 6 É zɛba é bɛbɛi leve ga ti zei zooi ma. Naa ʋoluma, é ɓulu lɔfelaiti seɠeni. Kpegai ma ga mamagi ve GALA bɛ, é ti ɠaleɠaleni, é ti ve ná-kaladopoiti zea ga ti gaaɠwɛ bɛbɛi ʋa. Naati ti gaaɠwɛɛni bɛbɛi ʋa. 
\v 7 Kalei tago ɓalaa ge ɠɛni ná. Yesu mama fee ƓALA falii woni ɓalaa ma, é ɠɛ ná-kaladopoiti ma, ti gaaɠwɛ. 
\v 8 Ti pɛ ti daamii woni, ti yiɠo. Kaladopoiti ti ma ɓulukpulugi mɔtai ɠaalɛɛni ba, é ɠɛ ga kpɔlɔ dɔfela. 
\v 9 Nu waanaanigɔ (4.000) ɠɛɠala ɠa é ɠɛni ná. Naa ʋoluma Yesu ti ɠaaɠaleni ma. 
\v 10 Gaamago ti lɛɛni keingi zu ta ná-kaladopoiti, ti li Dalamanuta yooi zu.
\s Laavɔɔ vaa maaɠaazaɠabo fai
\r (Matiyo 16:1-4)
\p
\v 11 Faliziɛinti ti ʋaani, ti maaɠaali laalɛ bu. Ti gaazaɠani ga é laavɔɔ vai ta ɠula kɛlɛma, é ɠulazu geeɠɔlɔgi zu. Ti ɠɛni pɔ ti suɠɔɠɔ. 
\v 12 Yesu yɛnvu maaɠulani fɛɛ, é ɠɛ ti ma: «Lee vaa zu niizuʋɛ nuɓusɛiti ti laavɔɔ vaa maaɠaazaɠabosu? Gè bo wo ma ga gaamai, poo nɔpɛ ge la vea ti ya.» 
\v 13 É ti yɛni ná, é lɛ keingi zu ʋolu, é li ga ziɛ ʋoluʋelei.
\s Faliziɛinti ta Saduseyɛinti ta-lɛʋɛi
\r (Matiyo 16:5-12)
\p
\v 14 Kaladopoiti ti yeemani, ti la ɓulua zeɠeni, gila kpe nɔ ɠa é ɠɛni ti ya keingi zu. 
\v 15 Yesu zɛba é devei ve ti ya, é ɠɛ ma: «À ɓɔɠɔ zo, wo dama ga Faliziɛinti ta-lɛʋɛi ta Elɔde nɔnɔi.»
\p
\v 16 Kaladopoiti ti zɛba ti ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Tɛi ade la ɓulu zeɠeni, naa ɠa é nuuma wooi wosu da.»
\p
\v 17 Tɛi Yesu ti ɠisu vai ɠwɛɛni, é ɠɛni ti ma: «Lee vaa zu wo kpɔɛi zuɠulazu ga tɛi wo la ɓulu zeɠeni? Wo la dɛ ɠidaazu faiti bu, wo ʋa ti ɠaaɠa ɓaa? Wo ɠikpaaʋɛ mu? 
\v 18 Wo-ɠaazuʋɛti ti la wozaɠaazu? Wo-woiyeɠeiti ti la faa mɛnisu? Wo-ɠi ge la looni ná zu: 
\v 19 Siɛgi zu gè ɓulu lɔɔlugɔi ɠaaɠwɛɛni la zunu waadɔɔlugɔi (5.000) ʋa, mɔtai é yɛni, wo gaalɛ ba, é ɠɛni ga kpɔlɔ dielegɔ?» Ti ɠɛ ma: «Puugɔ maazu felegɔ (12).»
\p
\v 20 Yesu ɠɛni ma: «Naa ʋoluma gè ɓulu lɔfelai ɠaaɠwɛai ma zunu waanaanigɔi (4.000) ʋa, mɔtai é yɛni, wo gaalɛ ba, é ɠɛni ga kpɔlɔ dielegɔ?» Ti ɠɛ ma: «Dɔfela.» 
\v 21 É zɛba é ɠɛ ti ma mɔnɔ: «Wo la dɛ gaaɠaani?»
\s Gaazuɠole nui ɠɛdɛ fai
\p
\v 22 Ti zeelini Ɓɛtesayida. Nuiti ti ʋaani ga gaazuɠole nui ta Yesu ʋɔ miná, ti maanɛɛnɛ ga é yeevɔɔɠu ba. 
\v 23 Yesu gaazuɠole nui zoni zeei ʋa, é ɠula la taai ʋa. Naa ʋoluma é laaɗɛi ziɛni naa ɠaazuʋɛ, é yeela ma, é gaazaɠa ga: «Ɗa zoosu è ani ɠa?»
\p
\v 24 Gaazuɠole nui gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà nuiti kaazu, eɠɛ guluiti ti ɗa ziɛ.»
\p
\v 25 Yesu yeevɔɔɠuni ʋolu gaazuɠɛzɛiti ba. Gaamago nɔ gaazuɠole nui ɠaazuʋɛ zeɠeni ma, é ɗa wozaɠa ga pagɔ. 
\v 26 Yesu ɓeni ba é li ná-koizu, kɛlɛ é ɠɛni ma: «Mina vɔlɔ lɛ taazuʋɛ.»
\s Piyɛlɛ Yesu ɠwɛɛ fai ga Kilista
\r (Matiyo 16:13-20;  //  Luke 9:18-21)
\p
\v 27 Yesu ta ná-kaladopoiti ti liini taa goiti su, niiti ti Sezalé Filipe maaɠoolii zu. Ti ɠɛai ma pelei zu, é ná-kaladopoiti gaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Nuiti ta ɠɛɛzu nà ga ɓɛ?» 
\v 28 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Tanigaa ti ɠɛ, ɗa ga Zan Ɓatisete, zɔiti ti ɠɛ Eli, taɠiligaa ti ɠɛ mɔnɔ, ɗa ga GALA goo wo nui ta.»
\p
\v 29 É zɛba é ti ɠaazaɠa, é ɠɛ ti ma: «Wɔun, wa ma, wo ɠɛ nà ga ɓɛ?» Piyɛlɛ gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga Mesi.» 
\v 30 É ti laa maaɓakpani ga ti mina naa wo nu nɔpɛ ma.
\s Yesu saa vai ta buzeɠe vai wo fai
\r (Matiyo 16:21-23;  //  Luke 9:21-22)
\p
\v 31 É tɔɔzeini ga é ɗa ti ɠala ga, kɛni Nu ná-Doun Zunui kpɔlɔ mɔinmɔin sɔlɔɔ, totuɠɔiti ti ɠɛlɛ ba ta zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti, naa ʋɛɛ tɔ kalamɔinti ba. Kɛni ti paa, naa ʋolu é wuzeɠe, é ɠula saai ya folo saʋagɔ ʋoluma. 
\v 32 É naati boni ti ma, su ɠɛ kala. Piyɛlɛ zɛba é seɠe, é lii la yɛ, é tɔɔzei ga é ɗa zelii lo ma. 
\v 33 Kɛlɛ Yesu latini, é wɛlɛ ná-kaladopoiti ba, é zelii lo Piyɛlɛ ma, é ɠɛ ma: «Maaɠooza bà, Setana! Mazɔlɔɔ ɗa-ɠisiɛiti ti la ga GALA nɔnɔ, kɛlɛ ta ga nuɓusɛ ɠisiɛiti.»
\s Nu ʋilɛ pelei Yesu ʋolu
\r (Matiyo 16:24-28;  //  Luke 9:23-27)
\p
\v 34 Naa ʋoluma Yesu bɛbɛi lolini, naa ʋɛɛ ná-kaladopoiti ba, é ɠɛ ti ma: «Zɔi é pɔ ga é ʋilɛ pòlu, kɛni é ɠikula ɓɔɠɔ zu, é zaa wului zeɠe, é ʋilɛ pòlu. 
\v 35 Tɔɔzei zɔi é pɔ é zɛnvui ɠizo, naama nui ɠa ʋala ma. Kɛlɛ zɔi a ʋala zɛnvui ma nà-faa zu, ta Woo Niinɛ Ʋagɔi maaʋele ma, naama nui ɠa zɛnvui ɠizo. 
\v 36 Ni nui ta a etea zɔlɔɔ ganii pɛ sɔlɔɔna, kɛlɛ é ʋala zɛnvui ma, kulanuma ɓɛgele ɠa é bɛ? 
\v 37 Ɓɛgele ɓɔɠɔɓɔɠɔ ka nu a zoo feezu ga zɛnvui unmɔɔ ganii? 
\v 38 Mazɔlɔɔ zɔi a unfe ga ze ta dàawooiti, niizuʋɛ yamani nii zaama, niiti ti ga wooʋalada nuiti ta kotoba nuiti, Nu ná-Doun Zunui ɓalaa ka unfe ga naama nui, siɛgi zu ti ʋaazu la ta geezuɠeela ɲadegaiti, Kɛɛɠɛ ná-lɛbiyai zu.»
\c 9
\p
\v 1 É zɛba é ɠɛ ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, tanigaa ta ʋɛ, ti la zaa, eyɛsu ti ɠaazula GALA ná-masadai ma, é ɗa ʋa ga zɛbɛ wolai.»
\s Yesu ɠaazuʋɛ valibo fai
\r (Matiyo 17:1-13;  //  Luke 9:28-36)
\p
\v 2 Folo lɔzita leʋegai ma naama vaiti poluma, Yesu Piyɛlɛ ta Zake zeɠeni, é ʋɛɛ Zan ʋa, é li ga tiye yɛ gize ɠaaɠooza golai ta ma. É valiboni ti ɠaazu, 
\v 3 kɔba zeɠeiti ti ɠole pepe, ti ɠole ʋelei maa ɗa volo, nu vulu nɔpɛ ge la zooga kɛɠala ani ɠole kulazu eteai nii zu. 
\v 4 Eli ta Moize ti ɠulani kɛlɛma kaladopoiti bɛ, ti ɗa yɛpɛ Yesu ʋɔ.
\p
\v 5 Piyɛlɛ ɓɔɛni Yesu ʋɔ, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, soloogɛ ga ade yɛ ʋɛ. Gá kota saʋagɔ lo, gilagi ɠɛ ga ɗɔnɔi, gilagi ɠɛ ga Moize nɔnɔi, zɔi ɠɛ ga Eli nɔnɔi.» 
\v 6 É la ɠɛni kwɛɛni nii a bo, tɔɔzei dualuagi ti saʋagɔ pɛ daaveni.
\p
\v 7 Tonaɓiingi zeɠe geezuʋɛ, é ti maaɓidi. Wooi ta ɠulani naa zu, é ɗa ɠɛ ma: «Nii ɠa é ga nɛ̀ɛbɛ Loun Zunui. À woilo goo ma ɗɛ!» 
\v 8 Gaamago kaladopoiti ti ɠaazuwuzeɠeai ma, ti wɛlɛni, ti la mɔ nu ɠili nɔpɛ kaani ɠoba, kɛni Yesu ɠila nɔ.
\p
\v 9 Ti ɠɛai ma gizei yeizu, Yesu ti laa maaɓakpani ga ti mina naa wo nu nɔpɛ ma, nii ti kaani, aisa Nu ná-Doun Zunui ʋa wuzeɠe, é ɠula saai ya. 
\v 10 Ti ɠoloni naama levei ʋɛ, kɛlɛ ti ɠɛni ɓɔɠɔ ɠaazaɠasu naama wooi ʋoluʋɛ ma ga: «É wuzeɠe, é ɠula saai ya», naa ʋolu ɠa ga leeni?
\p
\v 11 Ti niima ɠaazaɠagi woni da, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu mu tɔ kalamɔinti ti ɠɛɛzu ma, kɛni mɔunpa Eli a ʋaana dɛ ʋolu?» 
\v 12 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Gaama ʋe, Eli maanɛɛʋɛ ga é ʋa, é fai pɛ sei kpasu ga pagɔ. Kɛlɛ lee vaa zu mu, GALA Sɛʋɛi bosu ga kɛni Nu ná-Doun Zunui kpɔlɔ mɔinmɔin sɔlɔɔ, naa ʋoluma ti ɓaaɠula ma? 
\v 13 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Eli mu paaʋɛ niina, kɛlɛ ti naa zoni ga ʋelei ti ɠɛni pɔ la, eɠɛʋelei GALA Sɛʋɛi ɓɔɛai la, é lo ba.»
\s Inɛ su loungoi ɠɛdɛ fai
\r (Matiyo 17:14-21;  //  Luke 9:37-43)
\p
\v 14 Ti maaɓuɠaai ma kaladopoi zɔiti ba, ti bɛbɛ wolai ɠaani naati maaɠoolii zu, tɔ kalamɔinti ti ɠɛni kpɔɛi zuɠulazu ti ma. 
\v 15 Naama nuiti ti Yesu ɠaai ma nɔ feya, ti wola laavɔɔni, ti ɓizɛ ga daaɠomiga, tuʋɔ fai zu.
\p
\v 16 É kaladopoiti gaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Lee ɠa wo suɠulazu, wa nuuti?» 
\v 17 Bɛbɛi naa zaama zunui ta gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, pàaʋɛ è ʋɔ ga dòun zunui, mazɔlɔɔ zɛnvu ɲɔi ɠa ɗa zeɠe la, é kɛ ga ɓoɓoi. 
\v 18 Ʋɛ nɔpɛ zɛnvu ɲɔi ɠa seɠena ná, toɠa ɗa foɓe zooi ma, doungoi laaɗɛ ɲagi ɗa ʋu, é ɗa ɲiigaiti siɛ ga, é ɓaa su soolii. Gè ɗa-ɠaladopoiti maanɛɛnɛʋɛ ga ti kpɛ su, kɛlɛ ti la zooni.»
\p
\v 19 Yesu ɠɛni ti ma: «Ee, kidaaleʋelala nuɓusɛiti, nà yɛsu wo ʋa dɛ, eyɛsu yeelɛ? Nà yeezei wo wu, eyɛsu yeelɛ? À ʋa pɔ̀ ga doungoi.» 
\v 20 Ti ʋaani ga doungoi pɔ. Tɛi zɛnvu ɲɔi Yesu ɠaani nɔ feya, é doungoi ɓalini ga gola, é foɓe zooi ma, naa ɗa ɠilikili zooi ma, daaɗɛ ɲagi ɗa ʋu.
\p
\v 21 Yesu doun kɛɛɠɛi ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Nii tɔɔzeiʋɛ siɛ kpɛgele zu?» Doun kɛɛɠɛi ɠɛ ma: «Kaite ma loungo ziɛ su. 
\v 22 Yeeɠɛɠalai tanigaa zu vɔlɔ inɛgi ɠa ɗa daaʋili abui zu, ɓaa ziɛi wu, nii a kɛ é naa ʋaa. Ni ɗa zoo faa ɠɛɛzu su, gi ɠaazumaawɔinɠa, è ɓɔ gi ʋa!» 
\v 23 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Lee vaa zu è ɠɛɛzu ma: ‹Ni ɗa zoo faa ɠɛɛzu su?› Fai pɛ ka ga kɛɛ vaa naama nui ʋɛ, nii ladalai zea.» 
\v 24 Gaamago doun kɛɛɠɛi wooɠulani, é ɠɛ ma: «Dàaʋɛ da, kɛlɛ ɓɔ bà kae nà-ladalalai zu!»
\p
\v 25 Yesu bɛbɛi ɠaai ma, é ɗa ɠaalɛ ba ti ɠoba, é devei veeni kɔzɔba yɛnvui ya ga sɛbɛi, é ɠɛ ma: «Ɗa ʋe zɛnvu ɲɔi, ɗɛi è nui woizuɓɔlɔzu, è kɛ ga ɓoɓoi, gè devei vea è ya ga è ɠula doungoi nii zu, è mina mɔ ɠale ma ʋolu, è ʋa lɔ su pɛ-o!» 
\v 26 Inɛgi kpee wolai looni, é doungoi ɓali ga zeeɠaaɓaai, é ɠula naa zu. Doungoi yɛni laani eɠɛ a za. Zɔiti vɔlɔ ti ná ɠaani, naati ti ɗa ɠɛ ma: «É zaa.» 
\v 27 Kɛlɛ Yesu doungoi zoni zeei ʋa, é buzeɠe, naama ge wuzeɠe, é lo ɠɔɠɔiti ga.
\p
\v 28 Yesu lɛai ma pɛlɛi wu, tɛi ti maaɠelesa ge leʋeni ta ná-kaladopoiti, naati ti gaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu gi la zooni gi ʋa niima inɛgi ɓɛ?» 
\v 29 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nu la ɗa ga zoo nii ɠɛɠala inɛgi ɓɛɛzu kɛni GALA falii.»
\s Yesu saa vai wo fai ʋolu
\r (Matiyo 17:22-23;  //  Luke 9:43-45)
\p
\v 30 Ti zeɠeai ma miná, ti Galilé yooi maaɓudɛni, kɛlɛ Yesu la ɠɛni pɔ ga nu suɠwɛɛ, 
\v 31 mazɔlɔɔ é ɠɛni ná-kaladopoiti kalasu. É ɠɛni ɠɛɛzu ti ma: «Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaazu lɔɔzu nuiti zeezu, ti paa. Kɛlɛ folo saʋagɔ saai ʋoluma, toɠa wuzeɠe, é ɠula saai ya.» 
\v 32 Kɛlɛ naati mu ti la ɠɛni naama ɓɔɛi ɠaaɠaani, tama ti ɠɛni luazu ga ti ʋa gaazaɠa.
\s Ɓɛ ɠa bɔɔlɔai ɛsɛ pɛ ba?
\r (Matiyo 18:1-5;  //  Luke 9:46-48)
\p
\v 33 Ti zeelini Kapɛɛlɛnawume. Siɛgi zu ti ɠɛni la pɛlɛi wu, Yesu ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Leeni ɠa wo ɠɛa suɠulazu pelei zu?» 
\v 34 Kɛlɛ ti maaɠɛni kpɔ, tɔɔzei ti ɠɛai ma pelei zu, ti ɠɛni yɛpɛzu, ti ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga ti zaama, ɓɛ ɠa bɔɔlɔai ti pɛ ba.
\p
\v 35 Yesu zeini, é zɛba é keela puugɔ maazu felegɔiti (12) toli, é ɠɛ ti ma: «Zɔi nɔpɛ é pɔ ga é ɠɛ ga nu mɔungi, kɛni dɛ é ɠɛ ga nu ɠaaɓelagi, ta é ɠɛ ga ɛsɛ pɛ ná-botiɠɛ nui.»
\p
\v 36 Naa ʋoluma, é doungoi ta zeɠeni, é pilɛ ti zaama. É naa nɛɛnɛni, é ɠɛ ti ma: 
\v 37 «Zɔi nɔpɛ a yeezei doungoi ta wu eɠɛ nii, nɔ̀un maaʋele ma, naama nui yeezeiɗa bù, nà ɓɔɠɔi. Zɔi a yeezei bù, nà lɛi é ʋa yeezei bù, kɛlɛ nui é tèʋegai, naa ɠa é yeezeiɗai bu.»
\s Zɔi é la ade laalɔɠɔma, naa ɠa ade ʋa
\r (Luke 9:49-50)
\p
\v 38 Zan ɠɛni ma: «Kalamɔn, gi zunui ta ɠaaʋɛ, é ɗa inɛgiti kpɛ è-laaseigi zu. Gi ɠɛni pɔ ga gi pele leʋe tuɠɔ, mazɔlɔɔ é la ʋilɛsu ade ʋolu.» 
\v 39 Kɛlɛ Yesu ɠɛni ma: «À mina pele leʋe tuɠɔ, tɔɔzei nu nɔpɛ ge la zooga é ʋa laavɔɔ vaa ɠɛ dàaseigi zu, kpega ʋoluma nɔ feya ga woo ɲɔiti bo dàalɔɠɔma. 
\v 40 Zɔi é la ade laalɔɠɔma, naa ɠa ade ʋa. 
\v 41 Zɔi nɔpɛ é ziɛ ɠɔɠɔ ɲɛ gila feezu wo ya ga wo ɓɔɔle, tɔɔzei wa ga Kilista nɔnɔ, gè bo wo ma ga gaamai, naama nui la ʋalaga ná-kulanumai ma.»
\s Nu loo vai kotoi zu
\r (Matiyo 18:6-9;  //  Luke 17:1-2)
\p
\v 42 «Doungoi niiti kpein ti laai nɔ̀un da, zɔi nɔpɛ a ti ɠila kpalaa toona kotoi zu, a la vizɔ naama nui ma ga kɔtu wolai ɠili kɔgi ʋa, ti pili kpoloɗɛi wu. 
\v 43 Ni è-yeei ɠa é è loozu kotoi zu, teʋe ɓɔɠɔ ʋa. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma ga è lɔ ɠɔoɠɔ zɛnvui zu ga è maalɛɠɛfɛgai, kɛlɛ è-yee felegɔi mina yɛ è ʋa, è ʋa li undaaʋili abui zu, nii é la zaazu pɛ. 
\v 44 [Miná, koegi niiti ti nuiti miizu ná, ti la zaa pɛ, ta abui ɓalaa la zaa ná pɛ.]\f + \fr 9:44 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f* 
\v 45 Ni è-ɠɔɠɔi ɠa é è loozu kotoi zu, teʋe ɓɔɠɔ ʋa. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma ga è lɔ ɠɔoɠɔ zɛnvui zu ga è maalɛɠɛfɛgai, kɛlɛ è-ɠɔɠɔ felegɔi mina yɛ è ʋa, è ʋa ʋili undaaʋili abui zu. 
\v 46 [Miná, koegi niiti ti nuiti miizu ná, ti la zaa pɛ, ta abui ɓalaa la zaa ná pɛ.]\f + \fr 9:46 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f* 
\v 47 Ni è-ɠaazuɠɛzɛi ɠa é è loozu kotoi zu, kula su. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma ga è lɔ GALA ná-masadai zu ga è-ɠaazu ɠila kpe nɔ, è-ɠaazuɠɛzɛ felegɔiti gaavɔnigai ʋa yɛ è ya, ɗa ma è ʋili undaaʋili abui zu. 
\v 48 Miná, koegi niiti ti nuiti miizu ná, ti la zaa pɛ, ta abui ɓalaa la zaa ná pɛ. 
\v 49 Tɔɔzei abui ɠa ʋu ɛsɛ pɛ ba eɠɛ kpoloi. 
\v 50 Kpoloi ʋagɛ. Kɛlɛ ni kpoloi ná-ɲɛmigi ɠa ɠulana ba, nu ɠa leʋe ɠale, é ʋa nɛɛ ʋolu? Kpoloi maanɛɛʋɛ é ɠɛ wa ɓɔɠɔi wo-ɠɔlɔ su, naa ʋoluma ziilɛigi ɠɛ wo pɛ wo yɔɠɔzu.»
\c 10
\s Kalagi Yesu boni  //  é ʋilɛ vulu zaa vai ʋa
\r (Matiyo 19:1-12;  //  Luke 16:18)
\p
\v 1 Yesu zeɠeni miná, é li Zudé yooi zu, ʋɛ ná Zuludɛn ʋoluʋelei. Bɛbɛi ɠaalɛɛni ba mɔnɔ miná koba. Tama ʋelei nɔ a ɗa kɛɛ la pɔlɔma, é tɔɔzeini ga é ɗa kalagi ve ti ya.
\p
\v 2 Faliziɛin tanigaa ti maaɓuɠani ba, nii a kɛ ti suɠɔɠɔ ga gaazaɠagi, ti ɠɛni ma: «Tɔgi vaaʋɛ nɛi bu ga zunui ɠɛlɛ anzai ʋa?» 
\v 3 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Devei ɓɛgele ɠa Moize feai wo ya?» 
\v 4 Ti ɠɛni ma: «Moize vaaʋɛ bu ga zunui vulu zaa zɛʋɛi ve anzai ya, ti bali ma ta naa.»
\p
\v 5 Yesu ɠɛni ti ma: «Wa-ɠikpaai maaʋele ɠa Moize naama levei zɛʋɛai la wo ʋɛ. 
\v 6 Kɛlɛ eteai ɓɛtɛ ziɛgi zu, ‹GALA ge nuɓusɛi ɓɛtɛni, zunui ta anzanui.›\f + \fr 10:6 \fr*\ft \+xt Zen 1:27; 5:2\+xt*.\ft*\f* 
\v 7 ‹Naa ɠa é ba, zunui ɠa zeɠe kɛɛɠɛ ta dee ʋa, é ɠili anzai ʋa, 
\v 8 ti felegɔ ta ɠɛ ga kpusɛ ɠila.›\f + \fr 10:8 \fr*\ft \+xt Zen 2:24\+xt*.\ft*\f* Naazu ti la mɔ ga nu felegɔ, ta niina ga kpusɛ ɠila kpe. 
\v 9 Naa ɠa é ba, nu nɔpɛ ge mina naa ɠaaɠwɛ, nii GALA ge kpɔgai su.»
\p
\v 10 Siɛgi zu ti ɠaleni ma la pɛlɛi wu, kaladopoiti ti gaazaɠani ʋolu naama vaa ɠilagi nɔ ma. 
\v 11 É ɠɛni ti ma: «Zɔi nɔpɛ é ɠɛlɛzu anzai ʋa, é taɠili sei, naa wɛɛnziɛgi ɠɛa anza mɔungi laalɔɠɔma. 
\v 12 Ʋele nɔ ɠana é la ɓalaa, ni anzanui ɠa ɠɛlɛna sinigi ʋa, é zei taɠili bɛ, é wɛɛnziɛgi ɠɛa.»
\s Yesu yeezei vai doungoiti bu
\r (Matiyo 19:13-15;  //  Luke 18:15-17)
\p
\v 13 Nuiti ti ʋaani ga doungoiti Yesu ʋɔ, nii a kɛ é yeela ti ma. Kɛlɛ kaladopoiti ti ɠɛni zelii losu naama nuiti ma. 
\v 14 Yesu miná ɠaai ma, é wanani ma. É ɠɛni ti ma: «À ɓe doungoiti ba, ti ʋa pɔ̀. À mina pele leʋe ti luɠɔ, tɔɔzei GALA ná-masadai ɠa ga naati tɔnɔ, niiti ti ga ti ɠɛʋele. 
\v 15 Gè bo wo ma ga gaamai, zɔi nɔpɛ é la yeezeini GALA ná-masadai wu ga doungoi ɠɛʋele, naama nui la lɔa su pɛ.» 
\v 16 É zɛba é doungoiti seɠe, é ti la yeeloko zu, é yeela ti ma, é tuya loo ti ʋɛ.
\s Naavolo nuiti ta GALA ná-masadai
\r (Matiyo 19:16-30;  //  Luke 18:18-30)
\p
\v 17 Tɛi Yesu ɠɛni pele zosu, zunui ta ɓizɛni, é ʋa, é ʋilɛ ɲiibiɠa kɔɠɔwu, é gaazaɠa, é ɠɛ ma: «Kalamɔn ʋagɔi, leeni ɠa maanɛai ga gè kɛ, gè ʋa ɠɔoɠɔ zɛnvui zɔlɔɔ ga nɔ̀nɔ?»
\p
\v 18 Yesu ɠɛni ma: «Lee vaa zu è tòlisu ga nu ʋagɔi? Nu nɔpɛ ge la ʋani, kɛni GALA gila kpe. 
\v 19 È deveiti kwɛni: Mina nu ʋaa, mina wɛɛnziɛ bo, mina unma wo, mina zɛɛ zeele woo wo, mina faa ɲɔu ɠɛ ga nu nɔpɛ, è-ɠɛɛ lɛbi ta è-lee.»\f + \fr 10:19 \fr*\ft \+xt Ɛgz 20:12-16; TSV 5:16-20\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 20 Zunui ɠɛni ma: «Kalamɔn, gè naama leveiti pɛ soga kaite mà loungo ziɛgi zu.»
\p
\v 21 Yesu pɛtɛgai ma, é nɛɛni ʋɛ, é zɛba é ɠɛ ma: «Faa ɠila ka dɛ ʋoluzu, nii è la dɛ kɛɛni: Li, è è-ɠɔligiti pɛ pɔdi, è ma naavoloi ve bala nuiti bɛ, naazu ɗa naavolo zɔlɔɔ geeɠɔlɔgi zu. Naa ʋoluma, ʋa, è ʋilɛ pòlu.»
\p
\v 22 Zunui naama wooi mɛnigai ma, gaazuɠilini, é li ga ziiɓɔlɔi, tɔɔzei kɔligi wola mɔinni.
\p
\v 23 Yesu wɛlɛni ná-kaladopoiti ba, naa ʋoluma é ɠɛ ti ma: «Kpɛtɛ nuiti dɔɔ vai wola ɓaaʋɛ GALA ná-masadai zu!» 
\v 24 Kaladopoiti ti laavɔɔni ga naama wooiti. Kɛlɛ Yesu ɠɛni ma mɔnɔ: «Dòinti, GALA ná-masadai zulɔɔ vai wola ɓaaʋɛ. 
\v 25 Ɲɔmɛi leʋe fai la ɓaani sɛɠilɛ zeɠei zu, é ʋa zeeli kpɛtɛ nui lɔɔ vai zu GALA ná-masadai zu.»
\p
\v 26 Naa kaladopoiti mɔta laavɔɔni, ti zɛba ti ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga: «Ɓɛ ɠa mu a zoo ɠizosu?» 
\v 27 Yesu wɛlɛni ti ʋa, é ɠɛ ti ma: «Naa la zooga é ʋa ɠɛ nuɓusɛiti zea, kɛlɛ é la ɠana GALA zea. Fai pɛ ka zoo ɠɛɛzu GALA zea.»
\p
\v 28 Piyɛlɛ zɛba é gaazaɠa, é ɠɛ ma: «Gá ma? Gi fai pɛ zɛga ná, gi ʋilɛ è ʋolu.»
\p
\v 29 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, zɔi nɔpɛ é zeɠezu ná-pɛlɛi ʋa, ɓaa kɛɛlointi ta baazeelaiti ba, ɓaa deeni ta kɛɛni ba, ɓaa ná-dointi, ɓaa ná-tii ɠɛɛzuʋɛti ba, nɔ̀un maaʋele ma ta Woo Niinɛ Ʋagɔi, 
\v 30 ma nui ɠa ʋaazu naati ma ʋɛɛda ungilagilagi zɔlɔɔsu niima yeeɠɛɠalai zu: pɛlɛiti, naa ʋɛɛ ɠɛɛɠɛlointi ta zeelaiti ba, ta deeiti, ta lointi, naa ʋɛɛ tii ɠɛɛzuʋɛti ba. Kɛlɛ wɔinzeɠemai ɠa ʋɛɛ naati pɛ ba. Tama etea niinɛi zu é ʋaazu, naama nui ɠa ɠɔoɠɔ zɛnvui zɔlɔɔ. 
\v 31 Kɛlɛ nu mɔungiti ma mɔinmɔin ka ɠɛ ga ma ɠaaɓelagiti, tama ma ɠaaɓelagiti ma mɔinmɔin ge ɠɛ ga ma mɔungiti.»
\s Yesu saa vai ta buzeɠe vai wo fai ʋolu
\r (Matiyo 20:17-19;  //  Luke 18:31-34)
\p
\v 32 Ti ɠɛni pelei ma, ti ɗa lɛ Zeluzalɛme. Yesu ɠa é ɠɛni ti luɠɔ. Kaladopoiti ti laavɔɔni, dualuagi lɔ nui niiti su, ti ɠɛni ga ti ʋoluʋelei. Yesu zɛba é keela puugɔ maazu felegɔiti (12) toli yɛ, ti maaɠelesa ge leʋe, é tɔɔzei ga naa woga, nii maanɛai é zeeli ma. É ɠɛni ti ma: 
\v 33 «À woilo, ada lɛɛzu Zeluzalɛme. Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaazu lɔɔzu zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti zeezu ta tɔ kalamɔinti. Ta ná-tukpɔi ɠaaleʋe ga é za, ti seɠe, ti dɔ zii ɠiligiti zeezu. 
\v 34 Ta ɲɛɛɠula su, ti laaɗɛi ʋu ma, ti doɠa ga kpakɔi, ti paa. Naa ʋoluma folo saʋagɔ ʋoluma, toɠa wuzeɠe, é ɠula saai ya.»
\s Zeɓedé ná-doun zunuiti ta-maanɛɛnɛi
\r (Matiyo 20:20-28)
\p
\v 35 Zeɓedé ná-doun zunuiti, Zake ta Zan, ti maaɓuɠani Yesu ʋa, ti ɠɛ ma: «Kalamɔn, gá pɔ ga nii gi falizu è ma, è naa ɠɛ gi ʋɛ.» 
\v 36 Yesu ɠɛni ti ma: «Ɓɛgele ɠa wo pɔ ga gè kɛ wo ʋɛ?»
\p
\v 37 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ɗa ɠɛna ɗa-lɛbiyai zu, va bu ga gi zei è ɠoba, gilagi ɠɛ è yeezazuʋɛ, zɔi ɠɛ è ɠɔʋɛzuʋɛ.» 
\v 38 Kɛlɛ Yesu ɠɛni ti ma: «Wo la kwɛɛ nii wo falizu ɠana. Wa zoo nɛi wo ɓɔɔle ga soolɛi ma ɗaawɔi nii gè ɓɔɔlezu la, ɓaa wo lɔ ɓatizei naa zu, nii nà lɔ su?»
\p
\v 39 Ti ɠɛni ma: «Eyei, gá zoo naa la.» Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «Gaama ʋe, wa ɓɔɔle ga ziawɔi nii gè ɓɔɔlezu la, ta ɓatizei nà ziɛ bu, wa ziɛ naa wu ɓalaa. 
\v 40 Kɛlɛ nii é ga sei wo fai kòba zèezazuʋɛ ta kɔ̀ʋɛzuʋɛ, naama zobo ge la veeni zèa ga gè fe. Naama zeizuʋɛti ta ga naama nuiti tɔnɔ, niiti GALA ge ti makɛgai ti ʋɛ.»
\p
\v 41 Kaladopo puugɔi zɔiti ti naama wooi mɛnigai ma, nii Zake ta Zan ti boni, é wanani ti ma. 
\v 42 Yesu zɛba é ti pɛ toli ɠoba, é ɠɛ ti ma: «Wo kwɛni nii a ɗa ɠɛ zooiti su: Niiti ti ga zou ɠundiɠiiti, naati ta ɗa zei nuɓusɛiti unga, nu ɓiigiti ti ɗa zei ti unga ga ta-zobogi. 
\v 43 Wɔun, naa ta mina ɠɛ wo zaama. Kɛlɛ tɔun ni nui ta ɠa pɔ é ɠɛ ga nu ɓii gola wo zaama, kɛni é ɠɛ ga wo pɛ wa-wotiɠɛ nui. 
\v 44 Zɔi é pɔ é ɠɛ ga nu mɔungi wo zaama, kɛni naa ɠɛ ga ɛsɛ pɛ ná-duɔi. 
\v 45 Mazɔlɔɔ, anɛɛ Nu ná-Doun Zunui ʋe, é la ʋaani ga nu ʋa botii ɠɛ bɛ, kɛlɛ tɔ ɓɔɠɔi mu paaʋɛ ga é botii ɠɛɛ nuiti bɛ, é zɛnvui ve ga nu mɔinmɔin unmɔɔ saɓui.»
\s Gaazuɠole nui ʋalo vai Zeliko
\r (Matiyo 20:29-34;  //  Luke 18:35-43)
\p
\v 46 Ti zeelini Zeliko. Siɛgi zu Yesu ɠɛni ɠulazu la Zeliko ʋa ta ná-kaladopoiti, naa ʋɛɛ bɛbɛ wolai ʋa, Timé ná-doun zunui Ɓaaletimé ɠɛni zeini pele ɠobaʋɛ, gaazuɠoleai, é ɗa falii wo. 
\v 47 Siɛgi zu é mɛnini da ga Nazalɛte nui Yesu ɠa é leʋesu, é tɔɔzeini ga kpeei loa, é ɗa ɠɛ ma: «Davide ná-Doun Zunui, Yesu, gàazumaawɔinɠa!»
\p
\v 48 Nu mɔinmɔin ge ɠɛni zelii losu ma ga é maaɠɛ kpɔ, kɛlɛ tɔun é ɠɛni wooɠulazu sɛsɛ, é ɗa ɠɛ ma: «Davide ná-Doun Zunui, gàazumaawɔinɠa!»
\p
\v 49 Yesu loni, é ɠɛ ti ma: «À toli dɛɛ, é ʋa.» Ti gaazuɠole nui lolini, ti ɠɛ ma: «Zɛbɛzeɠe, wuzeɠe, é ɠɛ è ʋa.» 
\v 50 Naama wooi mɛnigai ma bɛ, é ná-seɠe wolai ʋilini ya, é wuzeɠe, é sakpa ga Yesu ʋɔ pelei.
\p
\v 51 Yesu ɠɛni ma: «Lee ɠa è pɔ ga gè kɛ è ʋɛ?» Gaazuɠole nui gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, va bu ga gè wozaɠaa ʋolu.» 
\v 52 Yesu ɠɛni ma: «Liina. Tɛi è laa dà, è ʋaloa.» Gaamago nɔ, é wozaɠaani ʋolu, é ʋilɛ Yesu ʋolu pelei zu.
\c 11
\s Yesu lɛɛ vai Zeluzalɛme
\r (Matiyo 21:1-11;  //  Luke 19:28-40;  //  Zan 12:12-19)
\p
\v 1 Siɛgi zu ti maaɓuɠani la Zeluzalɛme ʋa, Ɓɛtefazé ta Ɓetani ti ɠɛɠalaʋɛ, Wolive wulu ɓelei ma ɠizei ɠobaʋɛ, Yesu ná-kaladopo felegɔ leʋeni, 
\v 2 é ɠɛ ti ma: «À li taa goi nii zu, é wo luɠɔ. Wa lɛɛna nɔ feya taazuʋɛ, wa soovale ziʋoi ta ɠaazu, giliai, nii nu nɔpɛ ge la dɛ zeini kɔma. À fie, wo ʋaa la ʋɛ. 
\v 3 Ni nu a wo ɠaazaɠana ga: ‹Lee vaa zu wo naa ɠɛɛzu?›, à ɠɛ ma: ‹Màliɠii ɓɛdɛi ɠa ba, tama toɠa gaaɠalesu ma ɠani nɔ.› »
\p
\v 4 Ti liini, ti soovale ziʋoi ta ɠa giliai eteaʋɛ, koi yɔɠɔzuʋɛ, pɛlɛlaʋɛ ɠobaʋɛ. Ti fieni. 
\v 5 Nui niiti ti ɠɛni ná, naa tanigaa ti ɠɛni ti ma: «Lee ɠa wo kɛɛzu, wo soovale ziʋoi viesu?»
\p
\v 6 Ti gooɠaaʋotegi veeni, ʋelei Yesu boni la ti ma. Tama, ti ti yɛni ná, ti lii la. 
\v 7 Ti liini ga soovale ziʋoi Yesu ʋɔ, ti ta-zeɠe wolaiti pɛ kɔma, Yesu lɛ, é zei kɔma. 
\v 8 Nu mɔinmɔin ge ɠɛni ta-zeɠe wolaiti pɛɛzu pelei zu, tanigaa ti ɗa gulu ɓeke kpifɔgiti teʋe dɔɓɔi zu, ti ɗa ti ʋɛɛ pelei zu. 
\v 9 Bɛbɛi nii pɛ é ɠɛni ziɛzu Yesu luɠɔʋelei, ta poluʋelei, ti ɠɛni wooɠulazu, ti ɗa ɠɛ ma:
\q «Ozana!\f + \fr 11:9 \fr*\fk Ozana\fk*\ft : Maamusɛ wooi nii poluʋɛ ga «kizo fai ve».\ft*\f*
\q Maliɠii tuya loo naama nui ʋɛ, nii é ʋaazu daaseigi zu!\f + \fr 11:9 \fr*\ft \+xt Guy 118:25-26\+xt*.\ft*\f*
\q
\v 10 GALA ge tuya loo masadai ʋɛ, é ʋaazu, ade-mɛmɛwola Davide ná-masadai!
\q Ozana GALA bɛ geeɠɔlɔgi ungaʋɛ!»
\p
\v 11 Yesu zeeliai ma Zeluzalɛme, é liini GALA sei ʋɛlɛi wu, é faiti pɛtɛ ga pagɔ, niiti ti ɠɛni ɠɛɛzu ná. Naa ʋoluma tɛi kpidii ɠɛni niina ʋɛɛzu, ti ɠulani taai ʋa ta ná-keela puugɔ maazu felegɔiti (12), ti li Ɓetani.
\s Kooleɠoole gului ɠoto vai
\r (Matiyo 21:18-19)
\p
\v 12 Poluma zobui, tɛi ti ɠɛni zeɠezu Ɓetani ta naati, pului soni. 
\v 13 É kooleɠoole gului ta ɠaani ɠoozama, gaalaagi ɓiiliai ga. É liini gului naa ʋɔ pelei, nii a kɛ é pɛtɛ ni toɠa ma waai ta ɠa ga é mi. Kɛlɛ siɛgi zu é maaɓuɠani la gului ʋa, ma laa tetelegi nɔ ɠa é kaani ga, tɔɔzei kooleɠoolegi waa ziɛgi la ɠɛni dɛ zeelini. 
\v 14 É zɛba é ɠɛ gului ma: «Eyɛsu pɛ nu nɔpɛ ge mina mɔ è-ɠaawaai ta mi!» Ná-kaladopoiti ti goomɛnini, é ɗa naa wo.
\s Yesu pɔdi loo nuiti kpɛɛ vai  //  GALA sei ʋɛlɛi wu
\r (Matiyo 21:12-17;  //  Luke 19:45-48;  //  Zan 2:13-22)
\p
\v 15 Ti zeelini Zeluzalɛme. Yesu lɛɛni GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, é tɔɔzei ga pɔdi loo nuiti pɛ kpɛa ná. É wali valibo nuiti ta-laɓaliiti tokani, naa ʋɛɛ poopo pɔdi nuiti ta-ɓɔkpɔgiti ba. 
\v 16 É la ɠɛni kɛɛni, nu ʋa leʋe ga ani nɔpɛ GALA sei ʋɛlɛi wu. 
\v 17 Naa ʋoluma, é ɓɔɛni ɛsɛ pɛ pɔ, é ɠɛ ti ma: «É la zɛʋɛni GALA Sɛʋɛi zu ɓaa, ga: ‹Nà-pɛlɛi ɠa loli ga GALA fali ʋɛlɛi ziiti pɛ bɛ›?\f + \fr 11:17 \fr*\ft \+xt Eza 56:7\+xt*.\ft*\f* Kɛlɛ wɔun, wo ná ɠɛa ga toosu nuiti dɔɔɠuzuʋɛ.»\f + \fr 11:17 \fr*\ft \+xt Zel 7:11\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 18 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta tɔ kalamɔinti ti naama vai mɛnini, nii é ɠɛɛni GALA sei ʋɛlɛi wu. Ti zɛba ti tɔɔzei ga keleɠele gaiziaa ga ti Yesu ʋa, tɔɔzei ti ɠɛni luazu ba, mazɔlɔɔ kalagi nii é ɠɛni feezu, naa ɠɛni faa wola ʋaazu nuɓusɛiti ma. 
\v 19 Kpɔkɔi zeeliai ma, Yesu ta ná-kaladopoiti ti ɠulani taai ʋa.
\s Kalagi é zɔlɔɔsu kooleɠoolegi ʋa, nii é vɔɔni
\r (Matiyo 21:20-22)
\p
\v 20 Poluma zobui, ti leʋesuʋɛ, ti kooleɠoole gului ɠaani pele ɠobaʋɛ, fɔai, é zeeli ma zapeiti ma. 
\v 21 Piyɛlɛ ɠi ge looni naa zu, nii é ɠɛɛni, é zɛba é ɠɛ Yesu ma: «Kalamɔn! Wɛlɛ kooleɠoole gului ʋa, nii è kotoni, é vɔa kpaankpaan!»
\p
\v 22 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «À la GALA da. 
\v 23 Gè bo wo ma ga gaamai, ni nui ta a ɠɛɛna gizei nii ma: ‹Wuzeɠe miná, è ʋili kpoloɗɛi wu,› ni é la inɛinɛni ziimaʋɛ, kɛlɛ é la da ga nii é bogai, toɠa ʋaazu ɠɛɛzu, naama vai ɠa ɠɛ nɔ bɛ ti. 
\v 24 Naa ɠa é ba, nà bosu wo ma ga: Nii nɔpɛ wa falina, wa-ƓALA falii zu, à la da niina ga wo sɔlɔɔga, tama toɠa ɠɛ nɔ wo ʋɛ ti. 
\v 25 Wa ɠɛna loni ga wo GALA fali, ni faa ta ma zii nɔpɛ ka wo yiima, nui ta laalɔɠɔma, à suvaayɛ, nii a kɛ wo-Ɠɛɛ, nii é geeɠɔlɔgi zu, é wo zuvaayɛ wa ɓalaa ga wa-vaa ɲɔiti. 
\v 26 [Kɛlɛ ni wo la suvaayɛgi woni, wo-Ɠɛɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, tɔ ɓalaa é la wo zuvaayɛga ga wa-vaa ɲɔiti.]»\f + \fr 11:26 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\s Mini ɠa Yesu ná-zobogi zeɠezu ná?
\r (Matiyo 21:23-27;  //  Luke 20:1-8)
\p
\v 27 Ti ɠaleni ma Zeluzalɛme. Yesu ɠɛai ma leʋesu GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoi zaamaʋɛ, zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta tɔ kalamɔinti, naa ʋɛɛ totuɠɔiti ba, ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: 
\v 28 «Zobo kpɛgele ɠa è niima vaiti kɛɛzu la? Ɓɛ ɠa é ma zobogi vea è ya?»
\p
\v 29 Yesu ɠɛni ti ma: «Nà ɓalaa, gaazaɠa gila ka bɛ̀ ga gè bo wo ma. Ni wa gòoɠaaʋotena, nà ɓalaa, zobogi nii gè niima vaiti kɛɛzu bu, nà naa zeɠezuʋɛ lɛ ga woye niina: 
\v 30 Ɓɛ ɠa é zobogi veeni Zan ʋɛ ga é ɗa ɓatizei wo? GALA ge ɠɛni de, ɓaa nuiti kɛni de? À gòoɠaaʋote dɛɛ!»
\p
\v 31 Ti yɛ sulatilatisu yɔɠɔzu, ti ɗa ɠɛ ma: «Ni ada ɠɛɛna ma: ‹GALA ge ɠɛni de,› toɠa ɠɛ ade ma: ‹Lee vaa zu mu wo la ɠɛni laani Zan la?› 
\v 32 Kɛlɛ ada ɠɛɛna ma mɔnɔ: ‹Nuiti kɛni de›?» Ti ɠɛni luazu bɛbɛi ná-ziiɠulai ʋa, tɔɔzei ɛsɛ pɛ ge ɠɛni devezu ga Zan ɠɛni ga GALA goo wo nu ɠiteɠite. 
\v 33 Ti zɛba ti Yesu wooɠaaʋote, ti ɠɛ ma: «Gi la kwɛni.» Yesu ɠɛni ti ma: «Nɔ̀un nà ɓalaa gè la zobogi nii zeɠezu lɛa ga woye pɛ, nii gè niima vaiti kɛɛzu la.»
\c 12
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  kpele makɛ nu ɲɔiti ba
\r (Matiyo 21:33-46;  //  Luke 20:9-19)
\p
\v 1 Naa ʋoluma, Yesu tɔɔzeini ga é ɗa ɓɔɛ ti ʋɔ faalaaliiti su, é ɠɛ ti ma: «Zunu ɠila ge leezɛn ɓelei laani, é maaɠaku ga sasai, é kɔɠɛi lo ná dɔɔi ɠula vai zu, é pɛlɛ ɠaaɠooza golai lo ná maaɓɛɛ vai zu. Naa pɛ poluma, é kpelei ɠalivaani kpele makɛ nua ma, é li zou ɠili su. 
\v 2 Naama waai ɠula yeeɠɛɠalai zeeliai ma, é botiɠɛ nu leʋeni kpele makɛ nuiti ma, ga ti daamiizuʋɛ ve kpele ɠaawaai zu. 
\v 3 Kɛlɛ kpele makɛ nuiti ti valani ná-botiɠɛ nui ʋa, ti doɠa, ti zeaɲakai ɠaaɠale ma. 
\v 4 Kpele kɛɛ nui botiɠɛ nui velesiɛi leʋeni ʋolu. Kɛlɛ ti naa loɠani nɔungi zu, ti ɗa poomu. 
\v 5 Kpele kɛɛ nui zɛba é botiɠɛ nui zaʋasiɛi leʋe, ti naa ʋaa. Naa ʋolu é ma mɔinmɔin kiligaa leʋeni, ti tanigaa loɠa, ti zɔiti paa. 
\v 6 Gaaɓelagi, nu ɠila kpe nɔ niina é yɛni zea ga é teʋe ti ma, naa ɠɛni ga nɛɛbɛ loun zunui. É naa leʋeni, é ɗa ɠisiɛ ga: ‹Ta unfe dòun zunui ma.› 
\v 7 Kɛlɛ kpele makɛ nuiti ti ɠɛni ɓɔɠɔ ma: ‹Pogani zeɠe nui ɠa. Ade paa, de ná-poganii zeɠe ga adɔnɔ.› 
\v 8 Ti soni, ti paa, ti pili ya kpelei ʋoluʋelei. 
\v 9 Lee ɠa kpele kɛɛ nui a kɛ? Toɠa ʋa, é kpele makɛ nuiti paa, naa ʋoluma é kpelei ɠaliva taɠiligaa ma.»
\p
\v 10 É ɠɛni ti ma: «Kaipa wo la dɛ niima wooi ɠalani GALA sɛʋɛiti su:
\q ‹Kɔtui nii pɛlɛ lo nuiti ti ɠɛlɛni ba,
\q naa ɠa kɛai ga sɔɓelama ɠɔtu wolai.
\q
\v 11 Maliɠii ɠa é niima vai ɠɛa,
\q tama toɠa ga laavɔɔ vaa ade ɠaazu›?»\f + \fr 12:10-11 \fr*\ft \+xt Guy 118:22-23\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 12 Ti ɠɛni keleɠele gaiziɛzu ga ti Yesu zo, kɛlɛ ti ɠɛni luazu bɛbɛi ʋa. Tɔɔzei ti gaaɠaani ga tiya ɠa Yesu faalaalii naa wogai ta-vaa zu. Naa ɠa é kɛɛni ti zɛni ná, ti zeɠe koba.
\s Mului zala vai Sezaal ma
\r (Matiyo 22:15-22;  //  Luke 20:20-26)
\p
\v 13 Ti numaa leʋeni ma Faliziɛinti saama, naa ʋɛɛ Elɔde ʋolu nui tanigaa ʋa, nii a kɛ ti so ga kpɔɛzuɠulai. 
\v 14 Ti ʋaani, ti ɠɛ ma: «Kalamɔn, gi kwɛni ga ɗa gaama wosu. È la vaazu bu nu ʋa è zeɠe è-ziɛ ʋele ʋa, tɔɔzei è la wɛlɛzu nuiti tosuʋɛ nɔ ʋa. Ɗa kalagi wosu ga gaamai pɛ, é lo naa ʋa, ʋelei GALA ge pɔ ga nu ziɛ la. Bo gi ma mu: Tɔgi vaaʋɛ nɛi bu ga nu mului zala Wɔlɔme masagi Sezaal ma, ɓaa nu mina sala ma?»
\p
\v 15 Kɛlɛ Yesu ɠɛni kwɛɛni ga ta ga woovele nuiti, é ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Lee vaa zu wo sùɠɔɠɔsu? À ʋaa lɛɛ pɔ̀ ga wali ɠae gila, gè ka.»
\p
\v 16 Ti ʋaani ga gila. É ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Ɓɛ maaniini ta daasei ka é ma?» Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Sezaal ʋe.» 
\v 17 É ɠɛni ti ma naazu: «Nii é ga Sezaal nɔnɔi, à naa ve Sezaal ya, nii é ga GALA nɔnɔi, wo naa ve GALA zea.» Ti laavɔɔni ga ná-gooɠaaʋotegi.
\s Maaɠaalii é lo gɔvɛiti buzeɠe vai ʋa saai ya
\r (Matiyo 22:23-33;  //  Luke 20:27-40)
\p
\v 18 Saduseyɛinti ti ʋaani pɔ bɛ. Naati ka ti ɠɛ gɔvɛiti ti la wuzeɠezu, ti ʋa ɠula saai ya. Ti niima ɠaazaɠagi woni da, ti ɠɛ ma: 
\v 19 «Kalamɔn, Moize ná-sɛʋɛiti su, é niima levei veeni ade ya, é ɠɛ ma: ‹Ni zunui ta kɛɛɠɛloin a zaana, é anzai yɛ, kɛlɛ é la doun yɛni ga ʋoluʋelei, zunui naa maanɛɛʋɛ ga é ná-poanzai zei ga anza, nii a kɛ é kɛɛɠɛloin ma zuwui makɛ.›\f + \fr 12:19 \fr*\ft \+xt TSV 25:5\+xt*.\ft*\f* 
\v 20 Tama, ɠɛɛɠɛloun lɔfela ɠɛni ná. Ma mɔungi vului ɠɛɛni, é za, é la doun yɛni. 
\v 21 Felesiɛi poanzai zeɠeni, naa ɓalaa za, é la doun yɛni. Ʋele nɔ ɠana saʋasiɛi kɛɛni la. 
\v 22 Ti lɔfela pɛ ti zaani, ti la doun yɛni. Gaaɓelasu, anzanui ɓalaa za. 
\v 23 Siɛgi zu niina gɔvɛiti ti wuzeɠezu la, ti ɠula saai ya, ɓɛ ɠa nɔnɔ ɠa ɠɛ ga anzai? Tɔɔzei seiʋɛ ti lɔfela pɛ bɛ ga anza.»
\p
\v 24 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Wo ɠakagɛ, tɔɔzei wo la GALA sɛʋɛiti gaaɠaazu, wo la GALA ná-zɛbɛi ɠwɛɛ. 
\v 25 Tɔɔzei siɛgi zu buzeɠei wosu da, nu ɠula saai ya, zunuiti ti la mɔ anza zeɠea, anzanuiti ti la mɔ zeiɗa zini bɛ, ta ɠɛɛzu niina eɠɛ geezuɠeelaiti. 
\v 26 Nii é ga gɔvɛiti buzeɠe vai, ti ɠula saai ya, kaipa wo la dɛ naama wooi ɠalani Moize ná-sɛʋɛi zu, é lo kpɔvɔ goi ʋa? GALA ge ɠɛni ma: ‹Nà ɠa gè ga Abalaame, Izaake, ta Zakɔɓe ta-ƓALAGI.›\f + \fr 12:26 \fr*\ft \+xt Ɛgz 3:6, 15\+xt*.\ft*\f* 
\v 27 GALA ge la ga gɔvɛiti ta-ƓALA, kɛlɛ toɠa ga fulu nuiti ta-ƓALAGI. Gaamazu wo ɠakagɛ.»
\s Tɔgi nii kpaɠoai tɔgi pɛ ba
\r (Matiyo 22:34-40;  //  Luke 10:25-28)
\p
\v 28 Tɔ kalamɔin gila ge ti woomɛnini, ti ɗa kpɔɛi zuɠula, ta é kaani ga Yesu Saduseyɛinti gooɠaaʋotegɛ ga pagɔ. É Yesu ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Devei ɓɛgele ɠa kpaɠoai zɔiti pɛ ba?»
\p
\v 29 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Wɛlɛ devei nii ɠa gola vizɔgai zɔiti pɛ ba: ‹À woilo, Izilayɛle nuɓusɛiti! Maliɠii ɠa é ga da-ƓALAGI, tɔ ɠa é ga GALA gila kpegi. 
\v 30 Ɗa Maliɠii ɗa-ƓALAGI nɛɛ ʋɛ ga è-yii pɛ, ta è-yɛnvui pɛ, naa ʋɛɛ ɗa-ɠisiɛi ta è-zuvikɛi pɛ ba.›\f + \fr 12:29-30 \fr*\ft \+xt TSV 6:4-5\+xt*.\ft*\f* 
\v 31 Felesiɛi ɠa é ga nii: ‹Ɗa è-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, eɠɛ ɗa ɓɔɠɔi.›\f + \fr 12:31 \fr*\ft \+xt Lev 19:18\+xt*.\ft*\f* Deve ɠili ge la ná, nii kpaɠoai naati felegɔi ʋa.»
\p
\v 32 Tɔ kalamɔin ɠɛni ma: «Kalamɔn, è gaamai wogɛ ga GALA ka ɠila kpe nɔ, taɠili nɔpɛ ge la ná tɔun polu. 
\v 33 Nu nɛɛ ʋɛ mu ga è-yii pɛ, ɗa-ɠeleɠelegi pɛ, è-zuvikɛi pɛ, ta è è-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, eɠɛ ɗa ɓɔɠɔi, naa vizɔgɛ gala zalaɠaiti ta zalaɠaiti pɛ ba.»
\p
\v 34 Yesu kaai ma ga zunui gooɠaaʋote pagɔi veeʋɛ, é ɠɛni ma: «È maa la ɠoozani GALA ná-masadai ʋa.» Naa ʋoluma, tanɔpɛ zii la mɔ ɠɛni lɔɔzu, é ʋa gaazaɠa.
\s Kilista ta Davide ti yɔɠɔzuʋɛ
\r (Matiyo 22:41-46;  //  Luke 20:41-44)
\p
\v 35 Tɛi Yesu ɠɛni kalagi wosu GALA sei ʋɛlɛi wu, é gaazaɠagi woni, é ɠɛ ti ma: «Toɠa ɠale, tɔ kalamɔinti ti Kilista lolisu ga Davide mavofodai? 
\v 36 Zɛnvu Ɲadegai puuni Davide ɓɔɠɔi yiimaʋɛ, é ɗa ɠɛ ma:
\q ‹Maliɠii GALA ge ɠɛni Màliɠii ma:
\q Zei zèezazuʋɛ,
\q eyɛsu gè è zili nuiti da è ɠɔɠɔwu.›\f + \fr 12:36 \fr*\ft \+xt Guy 110:1\+xt*.\ft*\f*
\m
\v 37 Davide ɓɔɠɔi ɠa tolisu ga tɔun Maliɠii, é leʋe ɠale mu, é ɗa ɠɛ ga naa mavofodai?» Bɛbɛi ɠɛni woilosu Yesu woo ma ga ɠoozunɛ ʋele.
\s Tɔ kalamɔinti ta-ʋeelalai
\r (Matiyo 23:1-36;  //  Luke 20:45-47)
\p
\v 38 Siɛgi zu é ɠɛni kalagi wosu da, é ɠɛni ti ma: «À dama ga tɔ kalamɔinti, niiti ti-yiimai ga ti ɗa ziɛziɛ seɠe wolaiti su, ta ti wɔinɗai ga ti ɗa ti luʋɔ kɛlɛmaʋɛti. 
\v 39 Lɛbiya zeizuʋɛti nɛai ti ʋɛ GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, ta seizu ʋagɔiti fɛti laami wosuʋɛti. 
\v 40 Ti ɗa poanzaiti kɔligiti kula ti ya, ti ɗa GALA fali zuɠoozagiti kɛ, nii a kɛ nuɓusɛiti ti ʋa ɗa ti ɠa. Ta-ʋeelalai wola ɠa ɲɔu ti ma.»
\s Poanzai ná-GALA kɔɔi
\r (Luke 21:1-4)
\p
\v 41 Naa ʋoluma Yesu zeini GALA kɔɔ aniɲakai letemaʋɛ, é ɗa nuiti pɛtɛ, niiti ti ɠɛni walii lɔɔzu su. É naavolo nu mɔinmɔin kaani, ti wali mɔinmɔin dɔai su. 
\v 42 Poanzai gila ge ʋaani, nii é ɠɛni ga bala nui. É wali ɠae go felegɔ lɔɔni su, nii tosu wola la ba. 
\v 43 Yesu ná-kaladopoiti tolini, é ɠɛ ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, poanzai tɛi é ga bala nui, é feeʋɛ é leʋe naati pɛ ba, ti walii lɔai GALA kɔɔ aniɲakai zu. 
\v 44 Mazɔlɔɔ zɔiti ti waliiti feeʋɛ, nii ti ɓɛdɛ la ɠɛa ba. Kɛlɛ tɔun anɛɛ balagɛ, é kɔnɔgi pɛ feeʋɛ.»
\c 13
\s GALA sei ʋɛlɛi ɠoloɠolo fai
\r (Matiyo 24:1-2;  //  Luke 21:5-6)
\p
\v 1 Siɛgi zu Yesu ɠɛni ɠulazu la GALA sei ʋɛlɛi wu, ná-kaladopo ɠila ge ɠɛni ma: «Kalamɔn, wɛlɛ lɛɛ! Kɔtui niiti papagɛ ɗɛ! Pɛlɛi nii lo pelei ʋagɛ ɗɛ!» 
\v 2 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa pɛlɛ wolai niiti kaazu, kɛlɛ ma ɠɔtui gila kpalaa ge la yɛga laani bɔɔla maazu, ti pɛ ta lokasu.»
\s Maanɔɠɔiti ta faaɓaagiti
\r (Matiyo 24:3-14;  //  Luke 21:7-19)
\p
\v 3 Naa ʋoluma é liini, é zei Wolive wulu ɓelei ma ɠizei ma, GALA sei ʋɛlɛi letemaʋɛ. Piyɛlɛ, Zake, Zan, naa ʋɛɛ Andelé ʋa, ti gaazaɠani yɛ, ti ɠɛ ma: 
\v 4 «Bo dɛɛ gi ma, yeelɛ ɠa naama vai ʋaazu ɠɛɛzu la? Naa ʋoluma poogi ma ɓɛgele ɠa nu a kwɛɛ da ga naama vaiti ta ga ʋa ɠɛɛzu?»
\p
\v 5 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «À dama, nu nɔpɛ ge mina wo ɠaka. 
\v 6 Nu mɔinmɔin ka kpɛtɛ ɠisu ga ti ʋa dàaseigi zu, ti ɗa ɠɛ ma ‹Nà ɠa gè ga Kilista,› ta nu mɔinmɔin kaka. 
\v 7 Siɛgi zu wo kɔɔiti maawoo mɛnisu da, ta kɔɔiti maalugi, à mina ɓɔɠɔ yɛ ziiɓɔlɔi zu. Mazɔlɔɔ kɛni naama vaiti ti ɠɛ, kɛlɛ naa lɛi é ʋa ɠɛ ɠɛɛzu ga gaaɓelagi. 
\v 8 Mazɔlɔɔ zii ta ɠa wuzeɠe bɔɔla zii laalɔɠɔma, masadai ta ɠa wuzeɠe bɔɔla masadai laalɔɠɔma. Zou ɓaliiti ta ɠɛ ada mɔinmɔin, ta pulu wolaiti. Kɛlɛ naa ɠa ɠɛ nɔ eɠɛ doun zɔlɔɔ koozuwanai lɔɔzeizuʋɛ.
\p
\v 9 «Wa ɓɔɠɔi, à dama ga ɓɔɠɔ, tɔɔzei ta ʋaazu liizu ga woye tukpɔɠaaleʋezuʋɛti. Ta wo loɠa GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu. Ta wo lo kundiɠiiti ta masagiti kakala nɔ̀un maaʋele ma, nii a kɛ wo zeele wooi wo ti ma. 
\v 10 Kɛni dɛ Woo Niinɛ Ʋagɔi laa ɠa zeelina ziiti pɛ ma. 
\v 11 Siɛgi zu ti liizu la ga woye tukpɔɠaaleʋezuʋɛ, à mina yiizoolɛ ma yeeluɠɔ ga nii wa bo. Kɛlɛ à naa nɔ wo, nii a ve wo ya naama yeeɠɛɠalai nɔ zu. Tɔɔzei wa lɛi wo ʋa ɠɛ ɓɔɛzu, kɛlɛ Zɛnvu Ɲadegai ɠa a ɓɔɛ. 
\v 12 Ɠɛɛɠɛloin ɠa kɛɛɠɛloin leʋe ga ti paa, doun kɛɛɠɛi ɠa ná-doin leʋe ga ti paa. Dointi ta wuzeɠe ti zɔlɔɔ nuiti daalɔɠɔma, ti ti lɔ saai zu. 
\v 13 Ɛsɛ pɛ ka wo wɔinzeɠe nɔ̀un maaʋele ma. Kɛlɛ zɔi a lo kpaan eyɛsu gaaɓelasuʋɛ zeeli, naa ɠa ɠizo.»
\s Faa ɲɔu maayikiyikigi
\r (Matiyo 24:15-28;  //  Luke 21:20-24)
\p
\v 14 «Siɛgi zu wo kɔzɔba vaa wolai ɠaazu la, é ɗa ɠɛ ʋɛ maa la nɛɛni, é ʋa ɠɛ ná»\f + \fr 13:14 \fr*\ft Wɛlɛ ʋɛti: \+xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\+xt*.\ft*\f* (zɔi é sɛʋɛi nii ɠalasu, naama nui dama, é gaaɠa ga pagɔ), «naama yeeɠɛɠalai, zɔiti ta ɠɛ Zudé, naati ti ʋela, ti lɛ gizeiti ma. 
\v 15 Ni nui ta a ɠɛna dooɠo bosuʋɛ ná-pɛlɛ ɠɔmaʋɛ, é mina yei ɠasɔ zeɠezu pɛlɛi wu. 
\v 16 Zɔi ɓalaagi a ɠɛ kpalagaʋɛ, naa mina ɠale ma lɛɛzu taazu, ná-seɠe wolai zeɠe vai zu. 
\v 17 Naama voloiti su, maanɔɠɔi ɠa ɠɛ koma anzanuiti bɛ ta zɔiti ti ɲiimi veezu! 
\v 18 À GALA maanɛɛnɛ ga niima vaiti ti mina ɠɛ ga samai. 
\v 19 Tɔɔzei naama ziɛgi zu, kidaaʋiligi wola ɠa ɲɔu, nii kaipa GALA ge eteai ɓɛtɛni, kɛɠala la dɛ ɠɛɛni, nii eyɛsu ɠɔ nu la mɔ kɛɠala ɠa pɛ. 
\v 20 Gaamazu, ni Maliɠii la ɠɛni deveni ga é ta ɠula naama voloiti tiegɔi la, nu nɔpɛ ge la ɓena ɠizo. Kɛlɛ nui niiti é yiimazeɠeai ga tiye, naati maaʋele ma, é ta ɠulaʋɛ naama maanɔɠɔi ma yeeɠɛɠalai la. 
\v 21 Ni nui ta a ɠɛɛna wo ma: ‹À wɛlɛ, Kilista ɠa ʋɛ!›, ɓaa: ‹À wɛlɛ, toɠa munu!›, à mina la da. 
\v 22 Zɛɛ Kilistaiti ta zɛɛ ɠala goo wo nuiti ta ʋaazu ɠulazu kɛlɛma, ti ɗa laavɔɔ vaiti ta maaɓɛlɛ vaiti kɛ, nii a kɛ ti nuiti yaava, ni toɠa zoo ɠɛɛzu, ti naati yaava, niiti GALA ge yiimazeɠeai ga tiye. 
\v 23 Wɔun, à dama ga ɓɔɠɔ, tɔɔzei gè wo loa ɠisu fai pɛ su ma yeeluɠɔ.»
\s Nu ná-Doun Zunui ʋaa vai ʋolu
\r (Matiyo 24:29-31;  //  Luke 21:25-28)
\p
\v 24 «Kɛlɛ naama voloiti su, kidaaʋiligi ma ziɛgi a leʋena,
\q foloi zu ɠa ɓidi,
\q alugi la mɔ ná-wozakalagi vea.
\q
\v 25 Somideɠaiti ta ɠula geeɠɔlɔgi ʋa, ti loo bu,
\q geeɠɔlɔgi zu zɛbɛiti ta ɲiikpi.\f + \fr 13:25 \fr*\ft \+xt Eza 13:10; 34:4; Zow 2:10\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 26 «Naazu, ta ʋaazu Nu ná-Doun Zunui ɠaazu, é ɗa ʋa tonaɓiingiti maazu ga zɛbɛ wolai ta lɛbiyai. 
\v 27 Toɠa ná-geezuɠeelaiti teʋe eteai ɠɔlɔkɔlɔma ná pɛ, ti ná-nuiti gaalɛ ba, niiti é yiimazeɠeai ga tiye, é zo zou ɓela ga, é li zou ɓela ga.»
\s Kalagi nu a sɔlɔɔ kooleɠoole gului ʋa
\r (Matiyo 24:32-35;  //  Luke 21:29-33)
\p
\v 28 «Kooleɠoole gului ná-poogi ɠɛ wo ʋɛ ga kalagi: Siɛgi zu ma ɓekegiti ti ɠɛɛzu la yɔɠɔɓɔ, gaalaagi ma lɛnugiti ti ɗa lɛ ga, wo kwɛni naazu ga foɠoi maaɓuɠaa. 
\v 29 Ʋele nɔ ɠana é la, siɛgi zu wo niima vaiti kaazu la, ti ɗa ɠɛ, à kwɛɛ ga Nu ná-Doun Zunui maaɓuɠaa pɛlɛlaʋɛ ʋa. 
\v 30 Gè bo wo ma ga gaamai, yamanii nii la ɓega ga leʋe, eyɛsu niima vaiti pɛ ti ɗa ɠɛ. 
\v 31 Geeɠɔlɔgi ta zooi ta leʋe, kɛlɛ nɔ̀un daawooiti ti la leʋega pɛ.»
\s GALA gila kpe ka é etea ɠaaɓela foloi ɠwɛɛ
\r (Matiyo 24:36-44)
\p
\v 32 «Nii é ga foloi ta yeeɠɛɠalai nii naama vai ʋaazu ɠɛɛzu la, nu nɔpɛ ge la naa ɠwɛɛ. Geezuɠeelaiti ti la kwɛɛ, Nu ná-Doun Zunui ɓɔɠɔi ɓalaa ge la kwɛɛ, kɛni Ɠɛɛɠɛ GALA gila kpe nɔ ɠa é kwɛɛ. 
\v 33 À wɛlɛ ɓɔɠɔ ma, wo ɠaazuɓa, tɔɔzei wo la yeeɠɛɠalai ɠwɛɛ. 
\v 34 Faiti ta ɠɛ eɠɛ nui ta a ɠula ná-pɛlɛi wu, é ɗa li siɛ ɠooza ma, é zɛba é botii ve ná-botiɠɛ nuiti zea, é ɛsɛ gilagilagi losu ve zea. É devei veeni pɛlɛla makɛ nui ya, é ɠɛ ma: ‹Wɛlɛ ná ma.› 
\v 35 À ɠaazuɓa mu, tɔɔzei wo la kwɛni, yeei pɛlɛ kɛɛɠɛi ʋaazu la. Ɓaa toɠa ʋa ga kpɔkɔi, ɓaa kua zaamai, ɓaa tɛɛ zinɛi a ɓɔɛna, ɓaa sobuzobui? Wo la naa ɠwɛɛ. 
\v 36 Ni a ʋaana ga kulafilibai, maa la nɛɛni é ʋa wo ɠa ɲiizu. 
\v 37 Nii ɠani gè bosu wo ma, nà bosu ɛsɛ pɛ ma: À ɠaazuɓa!»
\c 14
\s Yaavai ɠili vai Yesu ma
\r (Matiyo 26:1-5;  //  Luke 22:1-2;  //  Zan 11:45-53)
\p
\v 1 É yɛni ga folo felegɔ \w Pakegi\w* ta ɓului nii lɛʋɛ la su, naama vɛtiiti ti zeeli. Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta tɔ kalamɔinti ti ɠɛni keleɠele gaiziɛzu ga ti Yesu zo dɔɔɠuzu, ti paa. 
\v 2 Tɔɔzei ti ɠɛni ɓɔɠɔ ma: «Kɛni ade mina kɛ fɛtii zu, nii a kɛ ade mina wutu teʋe bɛbɛi zaama.»
\s Gulɔ maku nɛɛnɛgi ziɛ vai Yesu ma  //  Ɓetani taazuʋɛ
\r (Matiyo 26:6-13;  //  Zan 12:1-8)
\p
\v 3 Yesu ɠɛni Ɓetani, gee nu wɔlɔmai Simon ná-pɛlɛi wu. Siɛgi zu Yesu ɠɛni la daamii wosu, anzanui ta ʋaani, goolei ɠɛni zoni zea, kpɛtɛai ga aaleɓatelegi, daavegai ga naale kitei ma wulɔ maku nɛɛnɛgi, nii sɔngɔi wola ɓaai. É goolei ɠoloni, é gulɔ maku nɛɛnɛgi ʋu Yesu nɔungi zu. 
\v 4 Naa wanani nui tanigaa ma, ti ɗa unsuɓɔɛi wo yɔɠɔzu, ti ɗa ɠɛ ma: «Lee vaa zu é gulɔ maku nɛɛnɛgi nii ɠoloɠolosu? 
\v 5 Nu a la zoo gulɔ maku nɛɛnɛgi nuu ʋɔdizu, è wali ɠae unsaʋagɔ (300) zɔlɔɔ ba, é ve bala nuiti zea.» Ti ɠɛni zelii losu anzanui ma ga gola.
\p
\v 6 Kɛlɛ Yesu ɠɛni ti ma: «À zɛ ná dɔin! Lee vaa zu wo kpɔlɔzu? Faa ʋapa gola ɠa é kɛa bɛ̀. 
\v 7 Bala nuiti ta wo ʋa yeenɔpɛ, wa zoo wo faanɛɛ ɠɛ ti ʋɛ, yeei wo pɔ la, kɛlɛ nɔ̀un gè la ʋaazu yɛsu wo ʋa yeenɔpɛ. 
\v 8 Anzanui tɛi ge naa ɠɛɛʋɛ, nii ma zobogi bɛ. É gulɔ maku nɛɛnɛgi ziaa kɔ̀lɔgi ma, nii a kɛ é màaɠulu vai ɠɛʋele ɓɛtɛ ma yeeluɠɔ. 
\v 9 Gè bo wo ma ga gaamai, ʋɛ nɔpɛ Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelizu ná eteai zu ná pɛ, nii ɓalaa anzanui nii kɛai, naa laa ɠa zeeli, é ɠɛ ga ɠizɛsui ná-faa zu.»
\s Zudase yeezei vai Yesu yaava vai wu
\r (Matiyo 26:14-16;  //  Luke 22:3-6)
\p
\v 10 Naama vaiti poluma, keela puugɔ maazu felegɔi (12) ɠila, daa ga Zudase Isekaliyɔte, naa liini zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti pɔ bɛ, nii a kɛ é Yesu lɔ ti yeezu. 
\v 11 Nii é boni ti ma, naa nɛɛni ti ʋɛ, ti minazeɠe bɛ ga ti wali ve zea. É zo naazu ma niina, é ɠɛni yeeɠɛɠala ʋagɔ ɠaiziɛzu ga é Yesu lɔ ti yeezu.
\s Yesu ta ná-kaladopoiti ti Pake daamii wo fai
\r (Matiyo 26:17-25;  //  Luke 22:7-14, 21-23;  //  Zan 13:21-30)
\p
\v 12 Ɓului nii lɛʋɛ la su, naama vɛtii ma volo mɔungi, yeei ta ɗa \w Pakegi\w* ma ʋaala ziʋoi ʋaa la, Yesu ná-kaladopoiti ti gaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Mini ɠa è pɔ ga gi Pake daamii ɠɛʋele ɓɛtɛ ná è ʋɛ?» 
\v 13 É zɛba é kaladopo felegɔ zeɠe ti zaama, é ti leʋe, é vali ti ma ɠani: «À li taazuʋɛ, wa ɠomisu wa zunui ta, ziɛ liɠii unma. À ʋilɛ polu. 
\v 14 Ʋɛ nɔpɛ é lɛɛzu ná, à ɠɛ pɛlɛ kɛɛ nui naa ma: ‹Kalamɔn ɠɛ: Pɛlɛi ɠa mini, ʋɛ gè ʋaazu Pake daamii wosu ná, gá nà-kaladopoiti?› 
\v 15 Zunui naa ɠa geezu ʋɛlɛ wolai wu lɛɛzu ga woye, ʋɛ ná wuuɓɛtɛai. Miná ɠa wa kɛʋele ɓɛtɛi ɠɛ ná ade ʋɛ.» 
\v 16 Kaladopoiti ti liini taazuʋɛ, ti fai pɛ kaani nɔ ga ʋelei Yesu boni la ti ma. Ti Pake daamii ɠɛʋele ɓɛtɛni.
\p
\v 17 Kpɔkɔi zeeliai ma, Yesu ʋaani ta keela puugɔ maazu felegɔiti (12). 
\v 18 Siɛgi zu ti ɠɛni zeini la taɓalii ɠakala, ti ɗa daamii wo, é ɠɛni ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, wo ɠila nii é daamii wosu pɔ̀, naa ɠa ʋaazu tèʋesu sìli nuiti pɔ.»
\p
\v 19 Naama wooi kaladopoiti gola yiiɓɔlɔni. Ti ɠɛni gaazaɠasu ga seɠezeɠedai, ti ɗa ɠɛ ma: «Nà ʋe mu ɓaa?»
\p
\v 20 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wo nu puugɔ maazu felegɔi (12) ɠila be, nii gi yeelɔɔzu ɓɔni ɠilagi zu gá tɔ. 
\v 21 Nu ná-Doun Zunui ɠa za, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA sɛʋɛiti su, é lo tɔun ba. Kɛlɛ maanɔɠɔi ɠa naama nui luɠɔ, nii é ʋaazu Nu ná-Doun Zunui lɔɔzu sili nuiti zeezu. A la vizɔ ma nui ma ga é mina vɔlɔ zɔlɔɔ pɛ.»
\s Maliɠii ná-Pake daamii ɠaaɓelagi
\r (Matiyo 26:26-30;  //  Luke 22:14-20;  //  1 Kolɛnte 11:23-25)
\p
\v 22 Siɛgi zu ti ɠɛni daamii wosu da, Yesu ɓului zeɠeni. Kpegai ma ga mama fee ƓALA falii wo, é galeɠaleni, é fe ti ya, é ɠɛ ti ma: «À seɠe, nii ɠa é ga kpùsɛi.»
\p
\v 23 Naa ʋoluma, é ziawɔi ta zeɠeni. Kpegai ma ga mamagi ve GALA bɛ, é feeni ti ya. Ti pɛ ti ɓɔɔleni la. 
\v 24 É ɠɛni ti ma: «Nii ɠa é ga mà ɲamai, nii é minazeɠegi laazeelizu. Tɔ ɠa puai nu mɔinmɔin bɛ. 
\v 25 Gè bo wo ma ga gaamai, gè la mɔ ansaɠɔ gwaai ma ɗɛi ta ɓɔlea pɛ, eyɛsu foloi nà kpɔle la ga niinɛ, GALA ná-masadai zu.»
\p
\v 26 Ti ɓegai ma ga guyei loo, ti ɠulani, ti li Wolive wulu ɓelei ma ɠizei ma.
\s Yesu bo fai ga Piyɛlɛ ɠa ʋaazu ɠɛlɛzu ba
\r (Matiyo 26:31-35;  //  Luke 22:31-34;  //  Zan 13:36-38)
\p
\v 27 Yesu ɠɛni ti ma: «Wo pɛ wa ʋaazu ɠɛlɛzu bà, mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Nà ʋaazu baala makɛ nui loɠazu, naazu baalagiti su ɠa vaza.›\f + \fr 14:27 \fr*\ft \+xt Zkl 13:7\+xt*.\ft*\f* 
\v 28 Kɛlɛ siɛgi zu gè wuzeɠezu la, gè ɠula saai ya, nà tosu da wo luɠɔ Galilé yooi zu.»
\p
\v 29 Piyɛlɛ ɠɛni ma: «Anɛɛ ni zɔiti pɛ ta ɠɛlɛzu è ʋa, nɔ̀un nà laade!» 
\v 30 Yesu ɠɛni ma: «Gè bo è ma ga gaamai, za kpidii nɔ, tɛɛ zinɛi ʋa ɠɛ é ɓɔɛ ga seizu felegɔ, ɗa ʋaazu ɠɛlɛzu bà ná zeizu ɠɛ saʋa.» 
\v 31 Kɛlɛ Piyɛlɛ sakpeni ga zɛbɛi, é ɠɛ ma: «Anɛɛ ɓalaa da zaazu ʋɔɔma, naa ɠa ɠɛ, kɛlɛ gè la ɠɛlɛa è ʋa pɛ.» Zɔiti pɛ ti lɛɛni ga naama woo ɠilagi nɔ.
\s Yesu GALA fali vai Gɛtɛsemane
\r (Matiyo 26:36-46;  //  Luke 22:39-46)
\p
\v 32 Ti zeelini adaʋɛ ta, ʋɛ ná laaseigi ga Gɛtɛsemane. Yesu ɠɛni ná-kaladopoiti ma: «À zei ʋɛ, siɛgi zu gè GALA falizu la.» 
\v 33 É zɛba é Piyɛlɛ zeɠe ta Zake, naa ʋɛɛ Zan ʋa. É tɔɔzeini ga é ziizoolɛi ɠaaɠa ɠɔlɔ su, ziiɓɔlɔ wolai ʋili ma. 
\v 34 É ɠɛni ti ma: «Ziiɓɔlɔi ʋooʋa zìimaʋɛ ma, eyɛsu é ɠɛ é pàa. À yɛ ʋɛ, wo ɠaazuɓa.»
\p
\v 35 É lago liini fɔɛn luɠɔ, é laaʋɛ zooi ma, é GALA fali ga ni toɠa zoo ɠɛɛzu, kpɔlɔi naa ma yeeɠɛɠalai maaɠooza ba, 
\v 36 é ɠɛni ma: «Ee, Aɓa, Kɛ̀ɛ, ɗɔun ɗa zoo fai pɛ kɛɛzu, soolɛi ma ɗaawɔi nii maaɠooza bà. Kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, zìima vai mina ɠɛ, kɛni ɗɔnɔi nɔ.»
\p
\v 37 É ɠaleni ma kaladopoiti pɔ bɛ, é ti ɠa ɲiizu. É ɠɛni Piyɛlɛ ma: «Simon, ɗa ɲiizu? È la zooni è ʋa lɛlɛ ɠila gaazuɓa wo! 
\v 38 À ɠaazuɓa, wo GALA fali, wo mina ʋa loozu tɛgai zu. Nui yɛnvui laavegɛ ga kisiɛ ʋagɔiti, kɛlɛ zɛbɛ la kpusɛi ʋa.»
\p
\v 39 É maaɠoozani mɔnɔ ga é GALA fali, é ɗa lɛ woo ɠilagi nɔ ma. 
\v 40 É ɠaleni ma ʋolu, é kaladopoiti ka ɲiizu, tɔɔzei ɲiimɛnii ɓɔini ti la ga gola. Ti la ɠɛni kwɛɛni, ʋelei ta gooɠaaʋote da. 
\v 41 Siɛgi zu é ʋaani la siɛ laa zaʋasiɛi zu, é ɠɛni ti ma: «Wa dɛ ɲiizu, wo ɗa looɠo? É ɓega, yeeɠɛɠalai zeelia, Nu ná-Doun Zunui ɠana ʋa lɔɔzu kotoba nuiti zeezu. 
\v 42 À wuzeɠe, ade li. Zɔi é yàavazu, wɛlɛ ba, é ʋaazu.»
\s Yesu zo fai
\r (Matiyo 26:47-56;  //  Luke 22:47-53;  //  Zan 18:3-12)
\p
\v 43 Yesu ɠɛni dɛ ɓɔɛzu, eyɛsu Zudase ɗa unkula, nii é ɠɛni ga keela puugɔ maazu felegɔi (12) ɠila. Bɛbɛi ɠɛni polu, boɠa zɔkpɔiti ta kpekpe kpuɠaiti ti zoni ti ya. Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti, ta tɔ kalamɔinti, naa ʋɛɛ totuɠɔiti ba, naati ka ti bɛbɛi naa leʋeni.
\p
\v 44 Yaava nui Zudase poo gila dɛɛni ga tiye, é ɠɛ ti ma: «Zɔi nɔpɛ gè nɛɛnɛzu, gè laaʋɛ komaga, tɔ ɠana, à so, wo lii la, wo ɓaa maazu ga pagɔ.» 
\v 45 Siɛgi zu Zudase ʋaani la, é sakpani nɔ Yesu ma, é ɠɛ ma: «Kalamɔn!» É nɛɛnɛni ga daaʋɛ komagai. 
\v 46 Naa ʋoluma, zɔiti ti yeeʋɛɛni Yesu ma, ti so. 
\v 47 Kɛlɛ niiti ti ɠɛni náʋɛ, naa ɠila ge ná-boɠa zɔkpɔi ɠulani ma laɠagi zu, é pili zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ná-duɔi ma, é naa woii leʋe ba.
\p
\v 48 Yesu ɠɛni ti ma: «Wo ʋaaʋɛ nɔ̀un so fai zu ga boɠa zɔkpɔiti ta kpekpe kpuɠaiti, eɠɛ toosu nu zo faa? 
\v 49 Folo-o-folo gè ɠɛa wo ʋa GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, gè ɗa nà-kalagi ve, wo la sòni názu. Kɛlɛ niima vaiti pɛ kɛɛʋɛ, naa ɠa a kɛ GALA Sɛʋɛi zu wooiti daazeeli.» 
\v 50 Naa ʋoluma, ná-siɛpoluiti pɛ ti zeɠeni koba, ti ʋela.
\p
\v 51 Zinipoi ta ʋilɛni polu, ti ɗa li, nii pɛɛma zeɠei nɔ veleveleni ma. Ti soni, 
\v 52 kɛlɛ é pɛɛma zeɠei looni ya, é ʋela ga maaɲakai.
\s Yesu ɠɛɛ vai tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti kakala
\r (Matiyo 26:57-68;  //  Luke 22:54-55, 63-71;  //  Zan 18:13-14, 19-24)
\p
\v 53 Ti liini ga Yesu zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ná-koizuʋɛ, ʋɛ zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti, naa ʋɛɛ totuɠɔiti ta tɔ kalamɔinti ti ɠaalɛɛni ba ná. 
\v 54 Piyɛlɛ ʋilɛni polu ɠoozama, eyɛsu ti zeeli zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ná-koizuʋɛ. É ɠɛni zeini salaʋusuiti koba abu maaʋɛ, ti ɗa ɠɔɔlɛ.
\p
\v 55 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti ti ɠɛni zeeleiti gaiziɛzu Yesu laalɔɠɔma, nii a kɛ ti tukpɔɠaaleʋe ga é za. Kɛlɛ ti la ɠɛni zeele zɔlɔɔsu. 
\v 56 Tɔɔzei nu mɔinmɔin ge ɠɛni ná, niiti ti ɠɛni zɛɛ zeele wooiti bosu Yesu laalɔɠɔma, kɛlɛ naama zeele wooi tanɔpɛ ge la ɠɛni ʋilɛsu pele ma ga pagɔ.
\p
\v 57 Gaaɓelasu, tanigaa ti wuzeɠeni, ti zɛɛ zeele wooi nii wo daalɔɠɔma, ti ɠɛ ma: 
\v 58 «Gi goomɛnini, é ɗa ɠɛ ma: ‹Nà GALA sei ʋɛlɛi nii ɠolozu, nii togai ga nu yeei, naa ʋoluma folo saʋagɔ laawu gè taɠili to, nii é la loni ga nu yeei.› » 
\v 59 Kɛlɛ anɛɛ naama wooi ɓalaa su, ti pɛ ti woo la ɠɛni liini ga pele ɠila.
\p
\v 60 Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai wuzeɠeni, é Yesu ɠaazaɠa. É ɠɛni ma: «È la nuu tanɔpɛ gaaʋotesu, nii niima nuiti ti bosu è laalɔɠɔma?» 
\v 61 Kɛlɛ Yesu maaɠɛni kpɔ, é la gaaʋoteni. Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai gaazaɠani ʋolu, é ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga Kilista ɓaa, GALAGI nii mamagi bɛ, naa ná-Doun Zunui?»
\p
\v 62 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ungo, nà ʋe. Wa ʋaazu Nu ná-Doun Zunui ɠaazu, é zeini Zɛbɛi-Pɛ-Maliɠii yeezazuʋɛ, é ɗa ʋa geeɠɔlɔgi ma lonaɓiingiti maazu.»
\p
\v 63 Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai zɛba é ɠɔba zeɠeiti baliʋali ga, kidaaʋiligi maaʋele ma, é ɠɛ ma: «Zeele ɓɛgele ɠa ade ɓɛdɛi ba niina? 
\v 64 Wo woo ɲɔi nii mɛniga GALA daalɔɠɔma! Wa ɠisiɛzu ɠale?» Ti pɛ ti peelalani naazu, ti ɠɛ maanɛɛʋɛ ga é za.
\p
\v 65 Tanigaa ti tɔɔzeini ga ti ɗa laaɗɛi ʋili ma, ti ɗa gaazuʋɛ ɠili, ti ɗa doɠa, ti ɗa ɠɛ ma: «Naama nui lɛ ga giye, zɔi é è loɠaai!» Salaʋusuiti ti Yesu zoni, ti ɗa goizuloɠa.
\s Piyɛlɛ ɠɛlɛ vai Yesu ʋa
\r (Matiyo 26:69-75;  //  Luke 22:56-62;  //  Zan 18:15-18, 25-27)
\p
\v 66 Naama ziɛgi zu, Piyɛlɛ ɠɛni buu ʋelei, koi zaamaʋɛ. Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ná-botiɠɛ anzanu ɠila ge ʋaani, 
\v 67 é Piyɛlɛ ɠa, é ɗa ɠɔɔlɛ, é ɠaazulo naa ʋa, é ɠɛ ma: «Ɗa ɓalaa è ɠɛni Yesui tɛi ba, Nazalɛte nui nii!» 
\v 68 Kɛlɛ Piyɛlɛ zeɠeni ga, é ɠɛ ma: «Gè la kwɛni. Nii è bosu, gè la ɓalaa naa ɠaaɠaazu.» Naa ʋoluma é ɠulani koizuʋɛ, é li ga nu lɛɛzu ʋelei. [Gaamago tɛɛ zinɛi ɓɔɛni.]\f + \fr 14:68 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f* 
\v 69 Kɛlɛ botiɠɛ anzanui kaani, é tɔɔzei ʋolu ga ɠɛa niiti ma, ti ɠɛni ná: «Nii ɓalaa ka ga ti ta.» 
\v 70 Piyɛlɛ zeɠeni ga mɔnɔ. Ná tago kɛai ma, niiti ti ɠɛni Piyɛlɛ ma ʋolu: «Gaamazu, ɗa ga niima nuiti ti ta. Mazɔlɔɔ ɗa ga Galilé nu.» 
\v 71 É ɠɛni ma: «Gè ɠonaa, GALA ge dòɠa, ni zɛɛ ɠa gè bosu, gè la zunui nii ɠwɛɛ, nii wo vaazu ma!» 
\v 72 Gaamago nɔ, tɛɛ zinɛi ɓɔɛni mɔnɔ ná zeizu velesiɛi. Piyɛlɛ ɠigi looni naama wooi zu, nii Yesu boni ma ga: «Tɛɛ zinɛi ʋa ɠɛ é ɓɔɛ ga seizu felegɔ, ɗa ʋaazu ɠɛlɛzu bà ná zeizu ɠɛ saʋa.» É wɔlɔni ga gola.
\c 15
\s Yesu ɠɛɛ vai Pilate ɠakala
\r (Matiyo 27:1-2, 11-14;  //  Luke 23:1-5;  //  Zan 18:28-38)
\p
\v 1 Sobuzobui, zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta totuɠɔiti, naa ʋɛɛ tɔ kalamɔinti ba, ta tukpɔɠaaleʋe nu wolai mɔtaiti ba, ti gaalɛba ɠɛɛni, ti deve wo. Ti Yesu ɠilini, ti lii la, ti dɔ Pilate yeezu. 
\v 2 Pilate gaazaɠani, é ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga Zuifuiti ta-masagi?» Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa ɓɔɠɔi è boga.» 
\v 3 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ti ɠɛni maalɔɔzu ga faa mɔinmɔin. 
\v 4 Pilate gaazaɠani ʋolu, é ɠɛ ma: «Ɗɔun è la gooɠaaʋote feezu? Maalɔɔi pɛ ti bosu è laalɔɠɔma, ɗa ti mɛnisu nɛi?» 
\v 5 Kɛlɛ Yesu la mɔ ɠɛni gooɠaaʋoteni. Naa ɠa é Pilate laavɔɔni.
\s Yesu zaa vai leve vai
\r (Matiyo 27:15-26;  //  Luke 23:13-25;  //  Zan 18:39—19:16)
\p
\v 6 Pake fɛtii ɠula laa ɠilagila, Pilate ɓena kasoɠa nu ɠila pilɛ bɛbɛi ʋɛ, nii nɔpɛ a la maavalina. 
\v 7 Tama naama ziɛgi zu, zunui ta ɠɛni kasoi ɠa wutu teʋe nuiti saama, daaseigi ga Ɓalaɓase, ti soni, tɔɔzei nu ʋaa vai ʋa, wutugi ta zu. 
\v 8 Bɛbɛi ʋaani zou zɛʋɛ ɠundiɠii ná-koizuʋɛ, ti faaɓɔɠɔi naa zuvali Pilate ma, nii a ɗa kɛ ti ʋɛ pɔlɔma.
\p
\v 9 Pilate ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Wa pɔ ga gè Zuifuiti ta-masagi ʋilɛ wo ʋɛ?» 
\v 10 Mazɔlɔɔ é suɠwɛɛni ga toloi maaʋele nɔ ɠa é kɛa, zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ti Yesu leʋega la pɔ. 
\v 11 Kɛlɛ zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ti lɔɔni bɛbɛi unsu ga naati ti Ɓalaɓase ʋilɛ fai zuvali.
\p
\v 12 Pilate ti ɠaazaɠani ʋolu, é ɠɛ ma: «Lee ɠa mu nà kɛ ga nii wo tolisu ga Zuifuiti ta-masagi?» 
\v 13 Ti wooɠulani ʋolu, ti ɠɛ ma: «Kpadɔ saa wului ma!»
\p
\v 14 Pilate ɠɛni ti ma: «Faa ɲɔi ɓɛgele ɠa é kɛai?» Kɛlɛ tɔun ti ɠɛni wola ɓainsu sɛsɛ, ti ɗa ɠɛ ma: «Kpadɔ saa wului ma!» 
\v 15 Tɛi Pilate ɠɛni pɔ ga é bɛbɛi yiima vai ɠɛ, é Ɓalaɓase ʋilɛ ti ʋɛ. É devei veeni ga ti Yesu loɠa ga kpakɔi. Naa ɓegai ma, é teʋeni ti ʋɔ kpadɔ vai zu saa wului ma.
\s Ɲɛɛɠulasui nii salaʋusuiti ti kɛɛni ga Yesu
\r (Matiyo 27:27-31;  //  Zan 19:2-3)
\p
\v 16 Salaʋusuiti ti liini ga Yesu zou zɛʋɛ ɠundiɠii ná-koizuʋɛ, ti salaʋusu ɓulugi pɛ gaalɛ ba. 
\v 17 Ti zɛba ti seɠe ɓɔi golai ta loo kɔba. Ti ɠaingi vɛlɛni ga masa bɔɔlɔgi, ti dɔ unma. 
\v 18 Naa ʋoluma ti tɔɔzei ga ti ɗa laali ma, ti ɗa ɠɛ ma: «Ɗa ná, ee, Zuifuiti ta-masagi!» 
\v 19 Ti ɠɛni doɠazu nɔungi zu ga seeli kpakui, ti ɗa laaɗɛi ʋili ma, ti ɗa ʋilɛ ɲiibiɠa ga ti nɔkɔ bu. 
\v 20 Ti ɓegai ma ga ɲɛɛɠula su, ti seɠe wola ɓɔigi ɠulani kɔba, ti ná-seɠeiti too kɔba, ti ɠula la ga ti kpadɔ saa wului ma.
\s Yesu ɓadɔ vai saa wului ma
\r (Matiyo 27:32-44;  //  Luke 23:26-43;  //  Zan 19:17-27)
\p
\v 21 Zunui ta ɠɛni zeɠezu kpalagaʋɛ, Silɛne nu ɠɛni de, daaseigi ga Simon, é ga Alɛgezandele ta Lufuse ti-ɠɛɛ. Ti kɛɛni zea ga maaɓaa vaa ga kɛni é Yesu zaa wului zeɠe. 
\v 22 Ti liini ga Yesu adɛ ta, ʋɛ ná laaseigi ga Gɔlegota (nii poluʋɛ ga «unkala adaʋɛ»). 
\v 23 Ti dɔɔi veeni zea, nii supuai ga miilegi, kɛlɛ é la kɛɛni, é ʋa ta ɓɔle. 
\v 24 Ti kpadɔni saa wului ma. Naa ʋoluma ti ná-seɠeiti gaaɠwɛɛni ʋa ga kpakutoomai, ti ʋa kwɛɛ, nii ɛsɛ ka sɔlɔɔ.
\p
\v 25 Sobu lɛlɛi laaʋuusiɛi ma ɠa ti kpadɔni la saa wului ma. 
\v 26 Sɛʋɛi nii é ɠɛni saa ungi lɛɛzu, é zɛʋɛni naa zu ga «Zuifuiti ta-masagi». 
\v 27 Ti ti ɓadɔni ʋɔɔma saa wuluiti ma ta toosu nu felegɔ, gilagi ɠɛni zeezazu ʋelei, zɔi ɠɛ kɔʋɛzu ʋelei. 
\v 28 [Ʋele ɠana GALA Sɛʋɛi wooi ʋilɛni la su ga: «Ti gaalugɛ faa ɲɔu ɠɛ nuiti saama.»]\f + \fr 15:28 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\p
\v 29 Zɔiti ti ɠɛni leʋesu ga ná ʋelei, naati ti ɠɛni ungi ɲiikpisu, ti ɗa poomu, ti ɗa ɠɛ ma: «Koo! Ɗɛi è GALA sei ʋɛlɛi ɠolozu, è to ʋolu folo saʋagɔ laawu, 
\v 30 ɓɔɠɔ ɠizona, è ɠula saa wului ma, è yei!» 
\v 31 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ɓalaa, naa ʋɛɛ tɔ kalamɔinti ba, ti ɠɛni ɲɛɛɠulazu su ɓɔɠɔ zaama, ti ɗa ɠɛ ma: «É zɔiti kizoga, kɛlɛ é la zooga é ʋa ɓɔɠɔ ɠizo! 
\v 32 Tɛigi é ga Kilista, Izilayɛle masagi, é yei na, é ɠula saa wului ma, gi ka, gá la da naazu!» Zɔiti ɓalaa ti ti ɓadɔni ʋɔɔma saa wuluiti ma ta tiye, ti ɠɛni ɲɛɛɠulazu su.
\s Yesu zaa vai
\r (Matiyo 27:45-56;  //  Luke 23:44-49;  //  Zan 19:28-30)
\p
\v 33 Foloi gaalɔgai ma, kpidii ʋɛɛni zooi zu ná pɛ, eyɛsu lɛlɛi zaʋasiɛi ma kpɔkɔ voloi. 
\v 34 Kpɔkɔ volo lɛlɛi zaʋasiɛi ma, Yesu kpee looni ga woo wola, é ɠɛ ma: «Eloyi, Eloyi, lama saɓaketani?» (nii poluʋɛ ga «Nà-GALAGI, nà-GALAGI, lee vaa zu è ɠɛlɛa bà?»).\f + \fr 15:34 \fr*\ft \+xt Guy 22:2\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 35 Siɛgi zu ti naama wooi mɛnini da, zɔiti ti ɠɛni ná, naa tanigaa ti ɠɛni ma: «Wɛlɛ, toɠa Eli lolisu.» 
\v 36 Gila ge ɓizɛni, é seɠe ɓuɠai lɔ dɔɔ ɓodai wu, é gili seeli kpakui ʋa, é tete Yesu ma ga naa kpɔle, é ɗa ɠɛ ma: «À zɛna! Ada ka ni Eli ɠa ʋa, é kula ʋɛ.»
\p
\v 37 Yesu kpee wolai looni, naa ʋoluma niina zii loo.
\p
\v 38 Názu ɠa kwɛpele seɠezuɠoozagi nii é ɠɛni zɛlɛni GALA sei ʋɛlɛi wu, naa ʋalini la su fele, é zo ungaʋɛ, é yei buuʋɛ. 
\v 39 Wɔlɔme zalaʋusu ɠundiɠii nii é ɠɛni loni Yesu ɠakala, é naa zaa ʋelei ɠaai ma, é ɠɛni ma: «Gaamazu, zunui nii ɠɛa ga GALA Doun Zunui!»
\p
\v 40 Anzanui tanigaa ɓalaa ti ɠɛni loni ɠoozama, ti ɗa wɛlɛ ná ʋa. Naati saama, Magedala nui Mali ɠɛni ná, naa ʋɛɛ Zake goi ta Zoze ti-lee Mali ʋa, ta Salomé. 
\v 41 Tiya ɠa ti ɠɛni Yesu ʋolu, ti ɗa maaleʋebo kaite, siɛgi zu é ɠɛni la Galilé yooi zu. Anzanu mɔinmɔin kiligaa ti ɠɛni ná, niiti ti yɛni polu, ti lɛ Zeluzalɛme.
\s Yesu maaɠulu vai
\r (Matiyo 27:57-61;  //  Luke 23:50-56;  //  Zan 19:38-42)
\p
\v 42 Tɛi kpɔkɔ voloi zeelini, dooɠo foloi ma ɠɛʋele ɓɛtɛ voloi ɠɛni de, nii é ga dooɠo foloi maaɲii, 
\v 43 Alimaté taazuʋɛ nui Zozɛfe ʋaani. É ɠɛni ga tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti ti ɠila, unfema nu wolai ɠɛni de. Tɔ ɓalaa é ɠɛni GALA ná-masadai ʋaa vai maaɓɔunsu kitogi zu. É yiiɓaani, é li Pilate ʋɔ bɛ, é Yesu ma ʋoomai maavali ma. 
\v 44 Pilate laavɔɔni ga é mɛni ga Yesu zaa ɠɛni de niina. É salaʋusu ɠundiɠii lolini, é gaazaɠa ni Yesu zaa ɠɛni de niina. 
\v 45 Tɛi salaʋusu ɠundiɠii kisuɠalani kpoke, é vaani bu ga Zozɛfe Yesu ma ʋoomai zeɠe. 
\v 46 Zozɛfe geze zeɠei ɠeyani, é Yesu ɠula saa wului ma, é maavelevele ga geze zeɠei, é da kabai ta zu, nii bɔai fasai ʋa. Naa ʋoluma, é kɔtu wolai ta ɠilikilini, é da kabai la. 
\v 47 Magedala nui Mali ta Zoze dee Mali ti ɠɛni wɛlɛzu, ʋɛ ti Yesu laani ná.
\c 16
\s Yesu wuzeɠe vai  //  é ɠula saai ya
\r (Matiyo 28:18-20;  //  Luke 24:1-12;  //  Zan 20:1-10)
\p
\v 1 Dooɠo foloi leʋegai ma, Magedala nui Mali, naa ʋɛɛ Zake dee Mali ʋa, ta Salomé, ti tufa maku nɛɛnɛgiti geyani, nii a kɛ ti li, ti siɛ Yesu ma ʋoomai ma. 
\v 2 Dɔɔɠɔi ma volo mɔungi sobuzobui, ti liini kabalaʋɛ, woza seɠezuʋɛ ma. 
\v 3 Ti ɠɛni ɓɔɠɔ ɠaazaɠasu ga: «Ɓɛ ɠa a kɔtui ɠilikili ade ʋɛ, é seɠe kabai la?»
\p
\v 4 Kɛlɛ siɛgi zu ti ɠaazuwuzeɠeni la, ti kaani ga kɔtu zɛbɛlɛ golai ɠilikiligɛ, é zeɠe kabai la. 
\v 5 Ti lɔɔni kabayeɠei zu, ti wɛlɛ, ti zinipoi ta ɠa, é zeini ga nu yeezazu ʋelei, maaɠiliai ga seɠe ɠole pepegi. Ti wola luani.
\p
\v 6 Kɛlɛ zinipoi ɠɛni ti ma: «À mina lua. Nazalɛte nui Yesu ɠa wo gaiziɛzu, nii ti kpadɔni saa wului ma. É la mɔ ʋɛ, é wuzeɠea, é ɠula saai ya. À ʋa, wo wɛlɛ, ʋɛ é ɠɛa laani ná. 
\v 7 À li niina, wo bo ná-kaladopoiti ma ta Piyɛlɛ ɓalaa ma, wo ɠɛ ti ma: ‹É toga da wo luɠɔ Galilé yooi zu, miná ɠa wa ka ná, eɠɛʋelei é boni la wo ma.› »
\p
\v 8 Ti ɠulani kabayeɠei zu, ti ʋela, tɔɔzei ti zu ɠɛni ɓalizu ga duai. Ti la faa woni nu nɔpɛ ma, tɔɔzei ti ɠɛni luazu.
\s Yesu ɓɔɠɔ lɛɛ vai ga Magedala nui Mali
\r (Matiyo 28:9-10;  //  Zan 20:11-18)
\p
\v 9 \f + \fr 16:9-20 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*[Yesu wuzeɠeai ma, é ɠula saai ya dɔɔɠɔi ma volo mɔungi sobui, é ɓɔɠɔ lɛɛni dɛ ga Magedala nui Mali, nii kaite é inɛ dɔfelaiti kpɛɛni su. 
\v 10 Naa liini, é naama wooi wo zɔiti ma, ti ɠɛni ga Yesu ná-siɛpoluiti, ti gaazuɠilii zu, ti ɗa wɔlɔ. 
\v 11 Ti mɛnigai ma ga toɠa vulua, ta Mali pɛtɛgɛ, ti la ɠɛni laani da.
\s Yesu ɠula vai kɛlɛma kaladopo felegɔiti bɛ
\r (Luke 24:13-35)
\p
\v 12 Naa ʋoluma é ɓɔɠɔ lɛɛni ga kaladopo felegɔ kɛʋelei taɠili su, naati ti ɠɛni pelei ma, ti ɗa li ɓalaɠai zu. 
\v 13 Naati felegɔ ɓalaa ti ɠaleni ma, ti ʋa ti bo zɔiti ma, kɛlɛ ti la laani ɓalaa naati gooi la.
\s Yesu ɓɔɠɔ lɛɛ vai  //  ga kaladopo puugɔ maazu ɠilagiti (11)
\r (Matiyo 28:16-20;  //  Luke 24:36-49;  //  Zan 20:19-23;  //  Kɛɛwotiiti 1:6-8)
\p
\v 14 Gaaɓelagi zu, é ɓɔɠɔ lɛɛni ga kaladopo puugɔ maazu ɠilagiti (11), siɛgi zu ti ɠɛni daami wosuʋɛ la. É zeliloni ti ma ta-ɠidaaleʋelalai ta ta-ɠikpaai vai zu, tɔɔzei ti la ɠɛni laani naama nuiti da, niiti ti kaani, buzeɠeai ma, é ɠula saai ya. 
\v 15 Naa ʋoluma é ɠɛni ti ma: «À li eteai zu ná pɛ, wo Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli nuɓusɛi pɛ ma. 
\v 16 Zɔi a ɠidaaleʋena, é ɓatize, naa ɠa ɠizo, kɛlɛ zɔi é la ɠidaaleʋeni, naa undaa ɠa ʋili. 
\v 17 Wɛlɛ laavɔɔ vai niiti ka ta ʋilɛ naama nuiti polu, ti ʋaazu ɠidaaleʋezu mà: Nɔ̀un daaseigi zu, ta inɛgiti kpɛ, ta ɠɛ ɓɔɛzu zii woo ɠiligiti su, 
\v 18 ta ɠɛ kaaliiti sosu ga yeei, ti nu ʋaa ani ɓɔle ʋa, faa nɔpɛ ge la ti ɠaa, ta yeela seeɓɛ nuiti ma, naati ti ɗa ɠɛdɛ.»
\s Yesu lɛɛ vai geeɠɔlɔgi zu
\r (Luke 24:50-53;  //  Kɛɛwotiiti 1:9-11)
\p
\v 19 Maliɠii Yesu ɓegai ma ga ɓɔɛ ti ʋɔ ɠana, é lɛɛni geeɠɔlɔgi zu, é zei GALA zeezazuʋɛ. 
\v 20 Kaladopoiti ma ti liini, ti ɗa Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli adɛ pɛ. Maliɠii ɠɛni botii ɠɛɛzu ga ti maaʋele, é ɗa ti-wooi maaɓakpa ga laavɔɔ vaiti, niiti ti ɠɛni ʋilɛsu ti-wooi ʋolu.]