\id MAT - Toma Bible
\ide UTF-8
\h Matiyo
\toc1 Woo Niinɛ Ʋagɔi Nii Matiyo Sɛʋɛni
\toc2 Matiyo
\toc3 Mat
\mt2 Woo Niinɛ Ʋagɔi
\mt1 Nii Matiyo Sɛʋɛni
\imt Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti
\ip Matiyo ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi ɠa ga Minazeɠe Niinɛi zu zɛʋɛ naanigɔiti gila, niiti ti Yesu Kilista ná-eteai zu vaiti suɠulazu. Ti ɠilagilagiti pɛ ti-laasei ka ga «Woo Niinɛ Ʋagɔi». Ti zɛʋɛʋɛ Yesu ná-saai ʋoluma, ti-zɛʋɛ nuiti ta ga: Matiyo, Maleke, Luke ta Zan. Faaɠwɛ nu wolaiti ti la yeeɠɛɠala ɠitei ɠwɛɛ, siɛgi zu Matiyo ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi zɛʋɛai la, kɛlɛ tanisu toɠa ɠɛ sɛʋɛni kona ʋuulɔzita (60) ɠɛɠala leʋegai ma, Kilista zɔlɔɔga ʋoluma. Naa ʋoluma ɓalaa ade la kwɛɛ, ʋɛ Woo Niinɛ Ʋagɔi nii zɛʋɛai ná, kɛlɛ nu mɔinmɔin ka ɠisiɛzu ga Palɛsetine ʋe, tanisu vɔlɔ Zeluzalɛme.
\ip Sɛʋɛi nii ma nui laasei ka ga Matiyo, nii é ɠɛni ga mulu zo nui, aisa Yesu ʋa toli ga é ɠɛ ga kaladopoi ta. Daaseigi taɠili ka ga Levi. Matiyo ɠɛni ga kaladopo puugɔ maazu felegɔiti (12) ti ɠila, é ná-sɛʋɛi ɠɛɛʋɛ sɛʋɛ ɠala nuiti bɛ ti ga Zuifuiti. Naa ɠulaʋɛ kɛlɛma ga Minazeɠe Pɔlɔmai zu vaiti, é laaʋilɛgai ti ʋa, naama wooiti mɔinʋɛ puulɔzita (60) ma ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi zu. Nii wɔin ɠɛni Matiyo ma, naa ɠɛni ga, é dɛɛ ga Yesu ɠa é ga Mesi, Kizo Nui nii GALA ge yiimazeɠeai la, nii paa vai woni ma yeeluɠɔ. Matiyo faa mɔinmɔin sɛʋɛʋɛ ɓalaa, é lo GALA ná-masadai ʋa. Zuifuiti ti ɠɛni maaɓɔungi zu ga Mesi ʋa, é ɠɛ ga zou masa kpɔɠɔɓɔɠɔ. Matiyo ti zeɠeʋɛ naama ɠisiɛi ʋolu, é GALA ná-masadai ma vai zɛʋɛ zɛnvu zu vai letegi zu.
\ip Matiyo ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi ɠa ga sɛʋɛ ʋagɔ Minazeɠe Niinɛi lɔɔzei vaa zu, tɔɔzei Minazeɠe Pɔlɔmai zu wooiti ba, é laaʋilɛsu ti ʋa. Toɠa Minazeɠe felegɔiti gilizu ʋa. Sɛʋɛ ɠwɛɛ nu wolai tanigaa ti ɠɛɛʋɛ ma, Matiyo ɠɛni pɔ ga é ná-sɛʋɛi ɠɛɛ ʋelei ʋokɔɠɔ Moize ná-sɛʋɛiti kɛɛ ʋelei ma, niiti ti ga Minazeɠe Pɔlɔmai ma zɛʋɛ lɔɔlugɔ mɔungiti.
\iot Unsosuʋɛ
\io1 1. Matiyo ná-Woo Niinɛ Ʋagɔi lɔɔzeiʋɛ ga é Yesu zɔlɔɔ pelei lɛɛ, ta ʋelei naa botii lɔɔzei ʋelei ɠɛni la (\xt 1:1—4:25\xt*).
\io1 2. Naa ʋoluma Matiyo Yesu ná-botii ɠɛʋele zuɠulaʋɛ, ta kalagi niiti naa ɠɛni ti wosu, é naa ma mɔinmɔin sɛʋɛʋɛ (\xt 5:1—25:46\xt*).
\io1 3. Matiyo ná-sɛʋɛi ɠaaɓelasuʋɛ logɛ Yesu ná-botii ma un golai ʋa: Saa vai ta buzeɠe vai, é ɠula saai ya (\xt 26:1—28:20\xt*).
\c 1
\s Yesu Kilista mɛmɛwolaiti dɔlɔ sɛʋɛi
\r (Luke 3:23-38)
\p
\v 1 Yesu Kilista mɛmɛwolaiti dɔlɔ sɛʋɛi ɠa ga nii, é ɠɛni ga Davide ta Abalaame ti-mavofodai: 
\v 2 Abalaame Izaake zɔlɔɔni, Izaake Zakɔɓe zɔlɔɔ, Zakɔɓe Zuda ta kɛɛɠɛlointi sɔlɔɔ, 
\v 3 Zuda Pelɛze ta Zela zɔlɔɔ Tamaal ʋa, Pelɛze Ɠɛsɛlon zɔlɔɔ, Ɠɛsɛlon Alame zɔlɔɔ, 
\v 4 Alame Aminadaɓe zɔlɔɔ, Aminadaɓe Naason zɔlɔɔ, Naason Salema zɔlɔɔ, 
\v 5 Salema Ɓoaze zɔlɔɔ Laɠaɓe ʋa, Ɓoaze Woɓɛde zɔlɔɔ Lute ʋa. Woɓɛde Izayi zɔlɔɔ, 
\v 6 Izayi Davide zɔlɔɔ.
\p Masagi Davide Salomɔn zɔlɔɔ Ilii anza wɔlɔmai ʋa, 
\v 7 Salomɔn Loɓoame zɔlɔɔ, Loɓoame Aɓiya zɔlɔɔ, Aɓiya Aza zɔlɔɔ, 
\v 8 Aza Zozafate zɔlɔɔ, Zozafate Yolame zɔlɔɔ, Yolame Woziase zɔlɔɔ, 
\v 9 Woziase Yotame zɔlɔɔ, Yotame Aɠaze zɔlɔɔ, Aɠaze Ezekiase zɔlɔɔ, 
\v 10 Ezekiase Manasé zɔlɔɔ, Manasé Amon zɔlɔɔ, Amon Zoziase zɔlɔɔ, 
\v 11 Zoziase Yekonia ta kɛɛɠɛlointi sɔlɔɔ, Izilayɛle nuiti dii ziɛgi duɔlai zu Ɓaɓilɔne.
\p
\v 12 Ɓaɓilɔne luɔlai ɠulaai ʋoluma ga, Yekonia Seyalitiyɛle zɔlɔɔni, Seyalitiyɛle Zoloɓaɓɛle zɔlɔɔ, 
\v 13 Zoloɓaɓɛle Aɓiyude zɔlɔɔ, Aɓiyude Eliakime zɔlɔɔ, Eliakime Azɔɔl zɔlɔɔ, 
\v 14 Azɔɔl Sadɔke zɔlɔɔ, Sadɔke Akime zɔlɔɔ, Akime Eliyude zɔlɔɔ, 
\v 15 Eliyude Eleazaal zɔlɔɔ, Eleazaal Matan zɔlɔɔ, Matan Zakɔɓe zɔlɔɔ. 
\v 16 Zakɔɓe Zozɛfe zɔlɔɔni, nii anzai ɠɛni ga Mali, nii Yesu zɔlɔɔgai ba, é lolisu ga Kilista.
\p
\v 17 Naa ɠa é ba, nuɓusɛi mavofoda puugɔ maazu naanigɔ (14) ɠa é Abalaame yɔɠɔzu ta Davide. Naa ʋoluma, nuɓusɛi mavofoda puugɔ maazu naanigɔ (14) ɠɛ Davide yɔɠɔzu ta Izilayɛle nuiti dii ziɛgi duɔlai zu Ɓaɓilɔne. Naa ʋoluma, nuɓusɛi mavofoda puugɔ maazu naanigɔ (14) ɠɛ Izilayɛle nuiti dii ziɛgi yɔɠɔzu duɔlai zu ta Kilista zɔlɔɔ siɛgi.
\s Yesu Kilista zɔlɔɔ fai
\r (Luke 2:1-7)
\p
\v 18 Wɛlɛ Yesu Kilista zɔlɔɔ pelei ʋa. Dee Mali maazoga ɠɛni de Zozɛfe ʋɛ, kɛlɛ ti ʋa ɠɛ ti zeeli ɓɔɠɔ ma ga zinini ta anza, Mali kogi zeɠeni ga Zɛnvu Ɲadegai ná-zobogi. 
\v 19 Zozɛfe, nii é ɠɛni ʋaazu ɠɛɛzu ga sinigi, naa ɠɛni ga telebo nu. É la ɠɛni pɔ ga é naa unfe kɛlɛzu. Naa ɠa é kɛɛni, é ɠisiɛni nɔ ga é ɠɛlɛ ba dɔɔɠuzu. 
\v 20 É yɛni ɠisiɛzu naama vai zu, eyɛsu Maliɠii ná-geezuɠeelai gila ge ɠula bɛ kɛlɛma segi zu, é ɠɛ ma: «Davide mavofodai Zozɛfe, mina lua Mali zeɠe vai ʋa ga è-anza, mazɔlɔɔ doin é koozu, Zɛnvu Ɲadegai laazɔgi ʋe. 
\v 21 Toɠa doun zunu zɔlɔɔsu, nii è ʋaazu daaseigi ʋɛɛzu ga Yesu,\f + \fr 1:21 \fr*\fk Yesu\fk*\ft : Daaseigi nii poluʋɛ ga «GALA ka kizogi wosu».\ft*\f* tɔɔzei tɔ ɠa é ʋaazu ná-nuɓusɛiti kizosu ta-ɠotoiti ma.»
\p
\v 22 Naa pɛ ge ɠɛɛni, nii a kɛ Maliɠii wooi nii ʋilɛsu, nii GALA goo wo nui boni ga:
\q
\v 23 «Wɛlɛ, anzalopo ɓeai, nii é la dɛ zunu vaa ɠwɛɛ, naa ɠa kogi zeɠezu,
\q é zunu loun zɔlɔɔ, ta daasei pɛɛ ga Emanuwɛle.»\f + \fr 1:23 \fr*\ft \+xt Eza 7:14\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\m Daaseigi naa ʋoluʋɛ ɠa ga «GALA ka ade ʋa».
\p
\v 24 Zozɛfe wuungai ma, é naama wooi zoni, nii Maliɠii ná-geezuɠeelai deveni ma, é Mali zeɠeni ga anza. 
\v 25 Kɛlɛ ti la ɓɔɠɔ ɠwɛɛni pɛ ta naa, eyɛsu naa doin zɔlɔɔ ga zunu, nii Zozɛfe daaseigi ʋɛɛni ga Yesu.
\c 2
\s Ɠima nu wolaiti ti zeeli vai Zeluzalɛme
\p
\v 1 Yesu zɔlɔɔni Ɓɛteleyɛme, Zudé yooi zu, masagi Elɔde ná-siɛgi zu. Naa ʋoluma ɠima nu wolaiti ti zeɠeni folo ɠulazu ʋelei yooiti su, ti ʋa Zeluzalɛme. 
\v 2 Ti gaazaɠagi woni, ti ɠɛ ma: «Mini ɠa Zuifuiti ta-masagi ná, nii sɔlɔɔga niinɛi? Tɔɔzei gi ná-somideɠai ʋɛtɛgɛ folo ɠulazu ʋelei, naa ɠa é kɛa gi ʋaai nɔkɔsu bɛ.»
\p
\v 3 Siɛgi zu masagi Elɔde naama wooi mɛnini da, ziiɓɔlɔni gola, ta Zeluzalɛme nuiti pɛ. 
\v 4 É Zuifuiti ta-zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti pɛ gaalɛɛni ba, ta tɔ kalamɔinti, é ti ɠaazaɠa Kilista zɔlɔɔsuʋɛ ma. 
\v 5 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ɓɛteleyɛme ʋe, Zudé yooi zu, tɔɔzei naa ɠa GALA goo wo nui sɛʋɛai ga:
\q
\v 6 ‹Ɗa ɓalaa, ɗɛi è ga Ɓɛteleyɛme, è Zuda yooi zu,
\q gaamazu è la lɔini Zuda laa wolaiti saama.
\q Tɔɔzei è ʋɔ bɛ ɠa totuɠɔi a zɔlɔɔ ná,
\q nii a zɔɓela zo nà-nuɓusɛi Izilayɛle ma.›\f + \fr 2:6 \fr*\ft \+xt Mis 5:1\+xt*.\ft*\f*»
\p
\v 7 Elɔde zɛba é ɠima nuiti toli dɔɔɠuzu ga naati ti yeeɠɛɠalai ɠiteɠitegi wo ma, nii somideɠai ɠulani ma. 
\v 8 Naa ʋoluma, é ti leʋeni Ɓɛteleyɛme, é ɠɛ ti ma: «À li, wo doungoi ná-faiti buuʋɛtɛ ga pagɔ. Wa kaana, à ʋa, wo bo mà, naa ɠa a kɛ nà ɓalaa gè li, gè nɔkɔ bɛ.»
\p
\v 9 Siɛgi zu ti ɓeni la ga masagi wooi mɛni, ti pele zoni. Somideɠai nii ti kaani folo ɠulazu ʋelei, naa loni ti luɠɔ. É zeelini naama adɛ maazuʋɛ, ʋɛ doungoi ɠɛni ná, é lo. 
\v 10 Siɛgi zu ti somideɠai ɠaani la loni, ti wola ɠoozunɛɛni. 
\v 11 Ti lɛɛni pɛlɛi wu, ti doungoi ʋɛtɛ ta dee Mali. Ti nɔkɔni bu. Naa ʋoluma, ti ta-ɠasɔiti maavieni, ti sabai ve ga zanugi, ta ansansegi, naa ʋɛɛ miilegi ʋa. 
\v 12 Naa ʋoluma, tɛi GALA ge ti lɛnɛni segi zu ga ti mina ɠale ma ga Elɔde ʋɔ pelei, ti liini ta-yooi zu ga pele ɠili.
\s Yesu maaʋela vai ti lii la Ezipete
\p
\v 13 Siɛgi zu ɠima nu wolaiti ti liini la, Maliɠii ná-geezuɠeelai gila ge ɠulani kɛlɛma Zozɛfe ʋɛ segi zu, é ɓɔɛ pɔ, é ɠɛ ma: «Wuzeɠe, è doungoi zeɠe ta dee, è ʋela ga tiye Ezipete yooi zu, miná ɠa è yɛsu ná, eyɛsu yeei gè ɓɔɛzu la ʋolu è ʋɔ. Tɔɔzei Elɔde ɠa doungoi ʋaa ɠeleɠele gaiziɛzu.» 
\v 14 Naa ɠa é kɛɛni Zozɛfe wuzeɠeni kpidii, é doungoi zeɠe ta dee, é ʋela ga tiye, é li Ezipete yooi zu. 
\v 15 É yɛni ná eyɛsu Elɔde za, naa ɠa a kɛ Maliɠii wooi ʋilɛsu, nii GALA goo wo nui boni ga: «Gè dòun zunui loliga ga é ɠula Ezipete yooi ʋa.»\f + \fr 2:15 \fr*\ft \+xt Woz 11:1\+xt*.\ft*\f*
\s Ɓɛteleyɛme loungoiti paa vai
\p
\v 16 Elɔde kaai ma ga ɠima nuiti ti gaaʋɛa, é wola yiiɠaawanani. É devei veeni ga ti zunu loungoiti pɛ paa Ɓɛteleyɛme taazuʋɛ ta ná maaɠoolii zu, niiti pɛ ti kona felegɔ zɔlɔɔgai na, é yei bu, é zoloo yeeɠɛɠalai ma nii ɠima nuiti ti dɛɛni la. 
\v 17 Ʋele ɠana naama wooi ʋilɛni la su, nii GALA goo wo nui Zelemi boni ga:
\q
\v 18 «Woo ɠa mɛnisu Lama,
\q kpee wooiti, ta gɔlɔ woo mɔinmɔingiti.
\q Lasɛle ɠa é ná-dointi saa wɔlɔi wosu,
\q é la kɛɛni gaa ʋa nɛɛnɛ,
\q mazɔlɔɔ ti la mɔ ná.»\f + \fr 2:18 \fr*\ft \+xt Zel 31:15\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 19 Elɔde zaai ma, Maliɠii ná-geezuɠeelai gila ge ɠulani kɛlɛma Zozɛfe ʋɛ segi zu Ezipete. 
\v 20 É ɠɛni ma: «Wuzeɠe, è doungoi zeɠe ta dee, è ɠale ma Izilayɛle yooi zu, tɔɔzei zɔiti doungoi undaaʋili wɔin ɠɛa ti ma, naati ti zaa.»
\p
\v 21 Zozɛfe wuzeɠeni, é doungoi ta dee zeɠe, é ɠale ma Izilayɛle yooi zu. 
\v 22 Kɛlɛ é mɛnigai ma ga Aalakelayuse ɠa masadai ɠɛɛzu Zudé yooi zu kɛɛɠɛ Elɔde ʋotogi zu, é luani ga dii vai ná. Tɛi GALA ge tɛnɛni segi zu, é liini ga Galilé yooi zu ʋele. 
\v 23 É zei taa wolai ta zu nii daaseigi ga Nazalɛte, naa ɠa a kɛ naama wooi ʋilɛsu, nii GALA goo wo nuiti ti boni ga: «Daaseigi ɠa ɠɛ ga Nazalɛte nui.»
\c 3
\s GALA keelai Zan Ɓatisete
\r (Maleke 1:1-8;  //  Luke 3:1-18;  //  Zan 1:19-28)
\p
\v 1 Naama ziɛgi zu Zan Ɓatisete ɠulani kɛlɛma, é ɠɛni GALA daawooi laazeelizu teʋebai zu Zudé yooi zu. 
\v 2 É ɠɛni ɠɛɛzu ma: «À wo-ziɛ ʋelei maavalibo, tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai maaɓuɠaa.» 
\v 3 Zan ɠa GALA goo wo nui Ezayi vaani ma, siɛgi zu é ɠɛni la ma:
\q «Nui ta ɠa ɓainsu teʋebai zu, é ɗa ɠɛ ma:
\q ‹À Maliɠii ná-pelei ɓɛtɛ bɛ.
\q À ná-pele goiti sɔle.› »\f + \fr 3:3 \fr*\ft \+xt Eza 40:3\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\p
\v 4 Zan ɠɔba zeɠei ɠɛni ga seɠei fɛlɛai ga ɲɔmɛ leɠai, ná-saamaɠiligi ɠɛni ga kɔlɔ ʋaai. Kɔnɔgi ɠɛni ga kotogi ta dɔɓɔ ɠɔin gulɔi. 
\v 5 Nuiti ti ɠɛni ʋaazu pɔ, ti zeɠe Zeluzalɛme, ta Zudé yooi zu ná pɛ, ta Zuludɛn ɠoba yooi pɛ su, 
\v 6 é ɗa ti ɓatize Zuludɛn wu, ti ɗa laa zɔ ga ga ta-ɠotoiti.
\p
\v 7 Faliziɛinti ta Saduseyɛinti ti ɠɛni ʋaazu pɔ ga mɔinɗa, ti ɓatize fai ma. É ɠɛni ti ma: «Pɛɛɠaali zuwuzuiti! Ɓɛ ɠa é wo ɠalaga ga wo ʋela GALA ná-ziiɠaawanai ʋa, é ʋaazu? 
\v 8 À kɛɛwotiiti kɛ, niiti ti dɛɛzu ga wo wo-ziɛ ʋelei maavaliboga. 
\v 9 À mina ɠisiɛ nɔ, wo ʋa ɗa bo yiimaʋɛ ga: ‹Ada ga Abalaame mavofodaiti.› Mazɔlɔɔ gè bo wo ma, zobogi ɠa GALA bɛ, é kɔtui niiti falibo ga Abalaame mavofodaiti. 
\v 10 Zoovɛi laa ɠana vɔlɔ gulu zapeiti ba. Gulu nɔpɛ é la gwaa ʋagɔ wosu, naa ɠa leʋe ga, é ʋili abui zu.
\p
\v 11 «Nɔ̀un, nà wo ɓatizesu ga ziɛi, é ɠɛ ga poogi ga wo wo-ziɛ ʋelei maavaliboga. Kɛlɛ zɔi é ʋaazu nɔ̀un poluma, sɛbɛi wɔɔlɔʋɛ nɔ̀nɔi ʋa. Gè la vɔlɔ kula ɠɛɛni su ga gè ʋa ná-saʋalagiti seɠe. Tɔun, toɠa wo ɓatize ga Zɛnvu Ɲadegai ta abui. 
\v 12 Ná-sɛpɛgi ɠa zoni zea. Toɠa ná-molo loɠazuʋɛ ɓalesu, é moloi ɠaalɛ ba, é pu molo ɠotai zu, kɛlɛ toɠa molo ɠaʋai ɠala abui zu, nii é la zaa eyɛsu pɛ.»
\s Yesu ɓatize fai
\r (Maleke 1:9-11;  //  Luke 3:21-22)
\p
\v 13 Naama ziɛgi zu, Yesu zeɠeni Galilé yooi zu, é ʋa Zuludɛn ziɛlaʋɛ Zan ʋɔ bɛ, ga naa kpatize. 
\v 14 Kɛlɛ Zan ɠɛni pɔ é ɠɛlɛ, é ɠɛ ma: «Nɔ̀un mu ka kpɛ̀dɛi ba ga è nɔ̀un kpatize, kɛlɛ ɗɔun ɗa ʋaazu pɔ̀ ɠale!» 
\v 15 Kɛlɛ Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Va bu, é ɠɛ ɠana dɛ niima ziɛgi zu. Ʋele ɠana de maanɛai la, ga de GALA ziima vaiti daazeeli la.» Zan vaani naa wu. 
\v 16 Yesu ɓatizegai ma feya, é ɠulani ziɛi wu. Geeɠɔlɔgi laalaoni, é GALA Zɛnvui ɠa, é ɗa yei eɠɛ poopogi, é ʋa, é zei ma. 
\v 17 Wooi ta ɠulani geeɠɔlɔgi zu, é ɠɛ ma: «Nii ɠa é ga nɛ̀ɛbɛ Loun Zunui, nii é gòla yiilaazu.»
\c 4
\s Tɛgai nii é zeelini Yesu ma
\r (Maleke 1:12-13;  //  Luke 4:1-13)
\p
\v 1 Naa ʋoluma, GALA Zɛnvui loni Yesu luɠɔ, é lii la teʋebai zu, nii a kɛ Inɛgi tɛ ga. 
\v 2 Kpegai ma ga zugi zo folo ʋuunaanigɔ (40) ta kpidi ʋuunaanigɔi (40) laawu, pului soni. 
\v 3 Tɛga nui maaɓuɠani ba, é ɠɛ ma: «Tɛi è ga GALA Doun Zunui, devei ve kɔtui niiti zea, ti valibo ga ɓului.» 
\v 4 Kɛlɛ Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Nui la zɛnvui woga ga daamianigi nɔ, kɛlɛ kɛni wooiti pɛ maaʋele ti ɠulazu GALA da.›\f + \fr 4:4 \fr*\ft \+xt TSV 8:3\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*»
\p
\v 5 Naa ʋoluma, Inɛgi liini la Zeluzalɛme, taa ɲadegai, é pilɛ GALA sei ʋɛlɛi ungaʋɛ, 
\v 6 é ɠɛ ma: «Tɛi è ga GALA Doun Zunui, ʋili bu, mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Toɠa devei ve ná-geezuɠeelaiti zea ɗa-vaa zu.› Bogɛ ɓalaa ga: ‹Ta è la yeezu, nii a kɛ è-ɠɔɠɔi mina ziɠa kɔtu ʋa.› »\f + \fr 4:6 \fr*\ft \+xt Guy 91:11-12\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* 
\v 7 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Sɛʋɛʋɛ ɓalaa GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Mina Maliɠii ɗa-ƓALAGI zuɠɔɠɔ.›\f + \fr 4:7 \fr*\ft \+xt TSV 6:16\+xt*.\ft*\f*»
\p
\v 8 Naa ʋoluma, Inɛgi liini la gize gaaɠooza golai ta unmaʋɛ, é eteai zu masadai pɛ dɛɛ la, naa ʋɛɛ ma lɛbiyai pɛ ba, 
\v 9 é ɠɛ ma: «Nà nii pɛ fe è ya, ni ɗa nɔkɔna bù.» 
\v 10 Názu ɠa Yesu ɠɛni ma la: «Zeɠe kòba, Setana! Tɔɔzei sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Nɔkɔ Maliɠii ɗa-ƓALAGI wu, tɔ ɠila kpe nɔ ɠa ɗa dɛbi.›\f + \fr 4:10 \fr*\ft \+xt TSV 6:13\+xt*.\ft*\f*»
\p
\v 11 Naa ʋoluma, Inɛgi zeɠeni koba. Geezuɠeelaiti ti ʋaani, ti ɗa maaleʋebo.
\s Yesu ná-botii lɔɔzei vai Galilé
\r (Maleke 1:14-15;  //  Luke 4:14-15)
\p
\v 12 Yesu mɛnigai ma ga ti Zan ʋiligɛ kasoi ɠa, é liini Galilé yooi zu. 
\v 13 Naa ʋoluma, é zeɠeni Nazalɛte, é li, é zei Kapɛɛlɛnawume taazuʋɛ, Galilé ɗɛ wolai ɠobaʋɛ, Zaɓulɔn ta Nɛfɛtali ɠoʋii ma, 
\v 14 naa ɠa a kɛ GALA goo wo nui Ezayi wooi ʋilɛsu, nii é boni ga:
\q
\v 15 «Zaɓulɔn ta Nɛfɛtali yooi,
\q niiti ti kpoloɗɛi ma ʋelei zu,
\q Zuludɛn ziɛ ʋoluʋelei yooi,
\q Galilé yooi, ʋɛ zii ɠiligiti ti zeini ná:
\q
\v 16 Nuɓusɛi niiti ti zeini kpidii zu,
\q naati ti wozakala golai ʋɛtɛga.
\q Niiti ti zooi zu kpidi ɓɔii zu,
\q wozakalagi ɠulaa naati bɛ.»\f + \fr 4:15-16 \fr*\ft \+xt Eza 8:23—9:1\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 17 Naama ziɛgi zu ɠa Yesu tɔɔzeini la niina ga GALA daawooi laazeelia, é ɗa ɠɛ ma: «À wo-ziɛ ʋelei maavalibo, tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai maaɓuɠaa.»
\s Yesu ná-kaladopo mɔungiti toli fai
\r (Maleke 1:16-20;  //  Luke 5:1-11)
\p
\v 18 Yeeta, Yesu yɛni leʋesu Galilé ɗɛ wolai laaʋɛ, é ɠɛɛɠɛloun felegɔ ɠa. Ma mɔungi laaseigi ɠɛni ga Simon (nii é lolisu ɓalaa ga Piyɛlɛ), kɛɛɠɛloin laaseigi ɠɛni ga Andelé. Ti ɠɛni kale ɓɛɛ lumɔi ʋilisu ziɛ wolai wu, tɔɔzei ti ɠɛni ga kale ɓɛɛ nuiti. 
\v 19 Yesu ɠɛni ti ma: «À ʋilɛ pòlu, nà wo ɠɛ ga nu ɠaiziɛ nu.» 
\v 20 Gaamago, ti ta-lumɔiti zɛni ná, ti ʋilɛ polu.
\p
\v 21 É yɛni liizu ga ná-pelei naa nɔ, é ɠɛɛɠɛloun felegɔ ɠiligaa ɠa: Zeɓedé ná-doun zunui Zake, ta kɛɛɠɛloin Zan. Ti ɠɛni keingi zu ta ti-ɠɛɛ Zeɓedé, ti ɗa ta-lumɔiti kpɛtɛ. É ti lolini. 
\v 22 Gaamago, ti ta-ɠeingi yɛni ná ta ti-ɠɛɛ, ti ʋilɛ Yesu ʋolu.
\s Yesu kalagi wo fai  //  ta nuiti kɛdɛ fai
\r (Luke 6:17-19)
\p
\v 23 Naa ʋolu, Yesu ɠɛni leʋeteʋesu Galilé yooi zu ná pɛ, é ɗa kalagi wo GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, é ɗa GALA ná-masadai ma Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, é ɠɛni seeɓɛ nuiti ta maalɛɠɛfɛ nui ma zii pɛ kɛdɛsu. 
\v 24 Tɔɠɔi ɠulani, é zeeli Siili yooi zu ná pɛ. Ti ɠɛni ʋaazu pɔ ga seeɓɛ nuiti ta niiti kpein ti ɠɛni zoolɛzu ga ʋe kɛʋelei pɛ su, inɛ su nuiti, fɔlivɔli nuiti, kɔlɔsama nuiti, tama é ɠɛni naati pɛ kɛdɛsu. 
\v 25 Bɛbɛ wolai ɠɛni ʋilɛsu polu, ti ɗa zeɠe Galilé yooi zu, ta Taa Wola Puugɔiti su, ta Zeluzalɛme, ta Zudé yooi zu, naa ʋɛɛ Zuludɛn ʋoluʋele yooiti ba.
\c 5
\ms1 Yesu ná-tɛnɛ gooi gizei ma
\mr (5:1—7:29)
\p
\v 1 Yesu bɛbɛi ɠaai ma, é lɛɛni, é zei gizei ta unma. Ná-kaladopoiti ti maaɓɔni koba. 
\v 2 É tɔɔzeini ga é ɗa ti ɠala, é ɠɛni ti ma:
\s Undaanɛ ɠitei
\r (Luke 6:20-23)
\q
\v 3 «Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti ga bala nuiti zɛnvui zu,
\q tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa ga tɔnɔ.
\q
\v 4 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti ɠɔlɔzu,
\q tɔɔzei GALA ka ti ɠaanɛɛnɛ.
\q
\v 5 Undaanɛ nu ɠa ga ɓɔɠɔmaayei nuiti,
\q tɔɔzei GALA ka zooi ve ti ya ga tɔnɔ.
\q
\v 6 Undaanɛ nu ɠa ga niiti telebodai ma ʋului ta ma ɓɔle wɔin ti ma,
\q tɔɔzei ta yiɠo.
\q
\v 7 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti maawɔinɠai ɠɛɛzu,
\q tɔɔzei GALA ka ti maawɔinɠa.
\q
\v 8 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti-yiimaʋɛ ɲadegai,
\q tɔɔzei ta GALA ka.
\q
\v 9 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti ʋaazu ga ziilɛigi ti-maaɠoolii zu,
\q tɔɔzei ta loli ga GALA dointi.
\q
\v 10 Undaanɛ nu ɠa ga niiti wɔinzeɠemai zeelizu ti ma telebodai maaʋele ma,
\q tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa ga tɔnɔ.
\p
\v 11 «Undaanɛ nu ɠa ga woye, siɛgi zu nuiti ti wo ʋoomusu da, ti wo wɔinzeɠe, ti zɛɛiti pɛ wo ma nɔ̀un maaʋele ma. 
\v 12 À ɠoozunɛ naazu ga gola, mazɔlɔɔ kulanuma wola ɠa wo ya geeɠɔlɔgi zu. Tɔɔzei ʋele nɔ ɠana ti GALA goo wo nuiti wɔinzeɠeni la, niiti ti leʋegai wo luɠɔ.
\s Kpoloi ta wozakalagi
\r (Maleke 9:50;  //  Luke 14:34-35)
\p
\v 13 «Wa ɠa wo ga eteai ná-kpoloi. Kɛlɛ ni kpoloi ná-ɲɛmigi ɠa ɠulana ba, nu ɠa zoo feezu zea ɠale ʋolu? Kulanuma nɔpɛ ge la mɔ ba, kɛni niina é ʋili ya nɔ, nuiti ti ɗa ziɛ su. 
\v 14 Wa ɠa wo ga eteai ná-wozakalagi. Taa wolai nii togai gize unmaʋɛ, naa la ɗa ga zoo lɔɔɠuzu. 
\v 15 Nu la ɗa ga lanboi ɠaazoga, è ʋa dɔ aniɲakai wu, kɛlɛ nu mu ka ɗa sei lanbo zei anii ɠa, ʋɛ a ɠɛ zosu ná, é nuiti pɛ maa ɠɛ kala pɛlɛi wu. 
\v 16 Ʋele ɠana, wa-wozakalagi maanɛai é volo la nuiti gaazu, naa ɠa a kɛ ti wo-ɠɛɛ vaa ʋagɔiti pɛtɛ, ti lɛbiyai ve wo-Ɠɛɛ ʋɛ, nii é geeɠɔlɔgi zu.
\s Yesu ta tɔgi
\p
\v 17 «À mina ɠisiɛ ga nɔ̀un, pàaʋɛ ga gè naa ɠoloɠolo, nii sɛʋɛai GALA ná-tɔgi zu, ta GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti su. Gè la ʋaani ti ɠoloɠolo faa ma, kɛlɛ tɔun pàaʋɛ ga gè ti laazeeli. 
\v 18 Gè bo wo ma ga gaamai, geeɠɔlɔgi ta zooi ti ʋa ɠɛ ti leʋe, tɔgi ná tago nɔpɛ, ɓaa ma zɛʋɛ ɠaei ɠila kpalaa ge la ɲɛɛlɛa pɛ, eyɛsu ti pɛ ti ʋilɛ su. 
\v 19 Naa ɠa é ba, zɔi nɔpɛ é niima leve goi gila kpalaa koloɠolosu, é zɛba é zɔiti ɓalaa kala ga ti kɛ ga tɔun kɛʋelei, naama nui ɠa a lɔi geeɠɔlɔgi ma masadai zu. Kɛlɛ zɔi é ɠolozu ti ʋɛ, é zɔiti ɓalaa kala ga ti ʋokɔɠɔ ma, naama nui ɠa wɔɔlɔ geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 
\v 20 Tɔɔzei gè bo wo ma, ni wo la ɠoloni GALA ziimai ʋɛ, wo ʋa ɓudɛ tɔ kalamɔinti ta Faliziɛinti maazu, wo la lɔa pɛ geeɠɔlɔgi ma masadai zu.
\s Kalagi é ʋilɛ ziiɠula vai ʋa
\p
\v 21 «Wo mɛnigɛ ga é woni ade-mɛmɛwolaiti ma ga: ‹Mina nu ʋaa. Zɔi a nu ʋaana, naama nui ná-tukpɔi ɠaa ɠa leʋe.›\f + \fr 5:21 \fr*\ft \+xt Ɛgz 20:13; TSV 5:17\+xt*.\ft*\f* 
\v 22 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é yiiɠaawanazu kɛɛɠɛloin ma, naama nui ná-tukpɔi ɠaa ɠa leʋe. Zɔi a ɠɛ kɛɛɠɛloin ma: ‹Kibalama nui!›, tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti ta naama nui ná-tukpɔi ɠaaleʋe. Zɔi a ɠɛ kɛɛɠɛloin ma: ‹Ɠimalala nui!›, naama nui ɠa ʋili undaaʋili abui zu.
\p
\v 23 «Naa ɠa é ba, ni ɗa yɛna ʋaazu ɗa-ƓALA kɔɔi leʋesu zalaɠa ɠulazuʋɛ, è-ɠigi loo ná zu ga è-ɠɛɛloin yiiɠaawanaʋɛ è ma fai ta zu, 
\v 24 ɗa-ƓALA kɔɔi yɛ miná zalaɠa ɠulazuʋɛ laawuʋɛ, é li dɛ, wo yɔɠɔzuɓɛtɛ wa è-ɠɛɛloin. Naa ʋoluma ɗa ʋa niina, é ɗa-ƓALA kɔɔi leʋe.
\p
\v 25 «Ni nui ta a è maaɓaazaɠa laana, zuvilɛ, wo yɔɠɔzuɓɛtɛ wa tɔ, siɛgi zu wo pelei zu la, wo ɗa li tukpɔɠaaleʋezuʋɛ, naa ɠa a kɛ, è-ɓɔɛɲɔɠɔi mina è ve tukpɔɠaaleʋe nui ya, naa ʋa è ve salaʋusui ya, naa ʋa è ʋili kasoi ɠa. 
\v 26 Gè bo è ma ga gaamai, è la ɠulaa kasoi ɠa pɛ, kɛni ɗa ɓena ga ɗa walii pɛ sala.
\s Kalagi é ʋilɛ wɛɛnziɛ fai ʋa
\p
\v 27 «Wo mɛnigɛ ga é woni ga: ‹Mina wɛɛnziɛ bo.›\f + \fr 5:27 \fr*\ft \+xt Ɛgz 20:14; TSV 5:18\+xt*.\ft*\f* 
\v 28 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é wɛlɛzu anzanui ta ʋa, gaazuɠulapɔ, é ɓega ga wɛɛnziɛgi wo ta naa, ziimaʋɛ. 
\v 29 Ni è-yeezazu ʋele ɠaazuɠɛzɛi ɠa é è loozu kotoi zu, kula su, è pili ya poun. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma, è-ʋaalobazuʋɛ gila kpe nɔ undaaʋili, kɛlɛ è-ɓusɛi pɛ ge mina ʋili undaaʋili abui zu. 
\v 30 Ni è-yeezazu ʋele yeei ɠa é è ʋilisu kotoi zu, teʋe ɓɔɠɔ ʋa, è pili ya poun. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma, è-ʋaalobazuʋɛ gila kpe nɔ undaaʋili, kɛlɛ è-ɓusɛi pɛ ge mina ʋili undaaʋili abui zu.
\s Kalagi é ʋilɛ vulu zaa vai ʋa
\r (Matiyo 19:9;  //  Maleke 10:11-12;  //  Luke 16:18)
\p
\v 31 «É woni ɓalaa ga: ‹Zɔi é ɠɛlɛzu anzai ʋa, é vulu zaa zɛʋɛi ve naa ya.›\f + \fr 5:31 \fr*\ft \+xt TSV 24:1\+xt*.\ft*\f* 
\v 32 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é ɠɛlɛzu anzai ʋa, é ɠula koloɠolo faa ʋolu, toɠa naa liizu tɔun wɛɛnziɛgi ma. Zɔi ma é anzanu zeizu, nii sinigi ɠɛlɛai ba, tɔ ɓalaagi wɛɛnziɛgi ɠɛa.
\s Kalagi é ʋilɛ kona wo fai ʋa
\p
\v 33 «Wo mɛnigɛ ga é woni ade-mɛmɛwolani ma ga: ‹Mina zɛɛ ɠona wo, kɛlɛ minazeɠegi nii è boga Maliɠii GALA bɛ konai maazu, kɛni è naa laazeeli.›\f + \fr 5:33 \fr*\ft \+xt Lev 19:12; GlS 30:3\+xt*.\ft*\f* 
\v 34 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: À mina vɔlɔ kona nɔpɛ bo. À mina ɠona geeɠɔlɔgi ma, tɔɔzei naa ɠa é ga GALA ná-masa kpɔkpɔgi. 
\v 35 À mina ɠona zooi ma, tɔɔzei naa ɠa é ga ná-kɔɠɔloma anii. À mina ɓalaa ɠona Zeluzalɛme ma, tɔɔzei tɔ ɠa é ga Masa golai ná-taa wolai. 
\v 36 À mina ɓalaa ɠona wɔungi ma, tɔɔzei wo la zooga wɔundeɠai gila kpalaa kolezu ɓaa wo ʋa tɛi. 
\v 37 Wa ɠɛna ɓɔɛa, à ɠɛ nɔ ‹Un,› ɓaa wo ɠɛ ‹Ɓa.› Nii kpein é ʋilɛsu naa ʋolu, naati ta ɠulazu Inɛgi ya.
\s Kalagi é ʋilɛ potokulai ʋa
\r (Luke 6:29-30)
\p
\v 38 «Wo mɛnigɛ ga é woni ga: ‹Nu ɠaazuɠɛzɛi ʋoto ka ɠɛ ga nu ɠaazuɠɛzɛi, nu ɲiiga ʋoto ka ɠɛ ga nu ɲiiga.›\f + \fr 5:38 \fr*\ft \+xt Ɛgz 21:24; Lev 24:20; TSV 19:21\+xt*.\ft*\f* 
\v 39 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: À mina wɔnɔ ʋotokula nu ɲɔu ma. Ni nu a è loɠana è-yeezazu ʋele woizuʋɛ, è-ɠɔʋɛzu ʋele gelei lete ma. 
\v 40 Ni nui ta ɠa pɔ ga wo lukpɔ wa tɔ, é ʋa ɗa-zeɠewuzeɠei ɠula è ya, ɗa-zeɠe wolai ɓalaa yɛ zea. 
\v 41 Ni nui ta a kɛɛna è ya ga zeeɠaaɓa, ga kɛni wa tɔ wo ziɛ ʋɔɔma ga kɔɠɔlo waagila (1.000), ɗɔun kɛ ga kɔɠɔlo waafelegɔ (2.000). 
\v 42 Zɔi é è valizu, naa ɠɔ. Mina ʋoluave naama nui ʋa, nii é pɔ ga é ziingao bo è ma.
\s È zili nui nɛɛ vai ʋɛ
\r (Luke 6:27-28, 32-36)
\p
\v 43 «Wo mɛnigɛ ga é woni ga: ‹Ɗa è-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ,\f + \fr 5:43 \fr*\ft \+xt Lev 19:18\+xt*.\ft*\f* è è zili nui wɔinzeɠe.› 
\v 44 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: À wo zili nuiti nɛɛ ʋɛ, wo GALA fali naati bɛ, ti wo wɔinzeɠezu, 
\v 45 nii a kɛ wo-Ɠɛɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, wo ɠɛ ga ná-doun ɠiteɠitegiti. Tɔɔzei toɠa ɗa ná-foloi ɠula nu ɲɔiti ta nu ʋagɔiti bɛ, é tonai ʋu telebo nuiti ta telebotala nuiti bɛ. 
\v 46 Tɔɔzei ni wa naati nɔ nɛɛna ʋɛ, niiti ti wo nɛɛzu ʋɛ, lee ɠulanuma ɠa wa sɔlɔɔ? Ʋele nɔ lɛi mulu zo nuiti ti kɛɛzu la vɔlɔ ɓaa? 
\v 47 Naa ʋolu lee ɠa wo kɛɛzu, nii é la ɠɛɛzu pɔlɔma, ni wa laaliizu wo-ɠɛɛlointi nɔ ma? Ʋele nɔ lɛi ɓalaa GALA kwɛɛtala nuiti ti kɛɛzu la ɓaa? 
\v 48 Naa ɠa é ba, à ɠaaɓa, wo laazeeli fai pɛ su, ʋelei wo-Ɠɛɛ laazeeliai la, nii é geeɠɔlɔgi zu.
\c 6
\s Kalagi é ʋilɛ faaɓɔɠɔ ɠɛɛ vai ʋa
\p
\v 1 «À dama ga wo ɠoloi ʋelei GALA bɛ, wo mina naa ɠɛ ga nuiti gaazu vaa nɔ, nii a kɛ ti ʋa ɗa wo ʋɛtɛ. Ni wa kɛɛna ɠana, wo la kulanuma zɔlɔɔga wo-Ɠɛɛ ya, nii é geeɠɔlɔgi zu.
\p
\v 2 «Naa ɠa é ba, siɛgi zu ɗa ɠɛ faaɓɔɠɔ ɠɛɛzu la bala nuiti bɛ, mina puʋu fɛ ɓɔɠɔ ma, ga woovele nuiti kɛʋele GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, ta pele zaamaʋɛti, ta ɗa naa ɠɛ, nii nɔ a kɛ nuiti ti ʋa ɗa ti lɛbi. Gè bo wo ma ga gaamai, ta-ɠulanumai ɠana ti sɔlɔɔgai niina. 
\v 3 Kɛlɛ ɗɔun, ɗa ɠɛna faaɓɔɠɔ nɔpɛ kɛa, è-ɠɔʋɛi mina faa ɠwɛɛ naa zu, nii è-yeezai kɛɛzu. 
\v 4 Ɗa-vaaɓɔɠɔi ɠɛ dɔɔɠuzu. È-Ɠɛɛ nii é wozaɠaazu dɔɔɠui zu, naa ɠa kulanuma ve è ya.
\s Kalagi é ʋilɛ GALA falii ʋa
\r (Luke 11:2-4)
\p
\v 5 «Siɛgi zu wo GALA falizu la, à mina ʋokɔɠɔ woovele nuiti ma, niiti ta ɗa ɠaalɔ GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, ti ɗa GALA fali, ɓaa pele zaɠalaʋɛti, wɔin ɠa ɗa ɠɛ ti ma ga ɛsɛ pɛ ge ɗa ti ʋɛtɛ. Gè bo wo ma ga gaamai, ta-ɠulanumai ɠana ti sɔlɔɔgai niina. 
\v 6 Kɛlɛ ɗɔun, ɗa ɠɛna GALA falia, li è laa ʋɛlɛi wu, è pɛlɛi ʋilisu ɓɔɠɔ ma, è ɗa-ƓALA falii laazeeli è-Ɠɛɛ ma, nii é dɔɔɠuzuʋɛ. È-Ɠɛɛ nii é wozaɠaazu dɔɔɠuzuʋɛ, naa ɠa ɗa-ɠulanumai ve è ʋɛ.
\p
\v 7 «Wa-ƓALA faliiti su, à mina ɗa ga wooi wola mɔin su, ga zii ɠiligiti kɛʋele, naati ta ɗa ɠisiɛ ga ta wola ɓɔɛna, naa ɠa a kɛ GALA ge ti woomɛni. 
\v 8 À mina ʋokɔɠɔ ti ma, tɔɔzei wo-Ɠɛɛ kwɛɛ nii wo ɓɛdɛai ma, wo ʋa ɠɛ wo laa zeɠe ma, wo fali ma.
\p
\v 9 «Wɛlɛ ʋele ɠa wo maanɛai wo GALA fali la:
\q Gi-Ɠɛɛ, ɗɛi è geeɠɔlɔgi zu,
\q è-laaseigi ɲade.
\q
\v 10 Ɗa-masadai ʋaana,
\q è-yiimai ɠɛ zooi ma,
\q eɠɛʋelei é ɠɛɛzu la geeɠɔlɔgi zu.
\q
\v 11 Za ɠɔnɔgi ve gi ʋɛ.
\q
\v 12 Gi zuvaayɛ ga è wanama vaiti,
\q ʋelei gá ɓalaa gi nuiti suvaayɛsu la ga gi wanama vaiti.
\q
\v 13 Mina va bu, gi ʋa loo tɛgai zu,
\q kɛlɛ gi ɠizo faa ɲɔi ma.
\q [Mazɔlɔɔ ɗa ɠa è-ʋo ge ga masadai,
\q ta zobogi, naa ʋɛɛ lɛbiyai ʋa, eyɛsu ɠɔ. Amina.]\f + \fr 6:13 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\p
\v 14 «Tɔɔzei ni wa zɔiti suvaayɛna ga ta-vaa ɲɔiti, wo-Ɠɛɛ, nii é geeɠɔlɔgi zu, naa ɠa wa ɓalaa wo zuvaayɛ. 
\v 15 Kɛlɛ ni wo la zɔiti suvaayɛni, wo-Ɠɛɛ ɓalaa ge la wo zuvaayɛga ga wa-vaa ɲɔiti.
\s Kalagi é ʋilɛ zugi ʋa
\p
\v 16 «Siɛgi zu wo ɠɛɛzu zugi zosu da, à mina ɠaazuɠili ga woovele nuiti kɛʋele, ti ɠaazuɠilizu kɔlɔbɔbɔ, nii a kɛ ɛsɛ pɛ ge kwɛɛ ga ta zugi zu. Gè bo wo ma ga gaamai, ta-ɠulanumai ɠana ti sɔlɔɔgai niina. 
\v 17 Kɛlɛ ɗɔun, siɛgi zu è zugi zosu da, ɠaazugba fo, è gulɔ maku nɛɛnɛgi ziɛ ɗɔungi ma, 
\v 18 nii a kɛ è mina dɛɛ ga nuiti ga ɗa zugi zu. Kɛni è-Ɠɛɛ ɠila kpe nɔ, nii é è ɠoba dɔɔɠuzuʋɛ, tama è-Ɠɛɛ nii é wozaɠaazu dɔɔɠuzuʋɛ, naa ɠa kulanuma ve è ya.
\s Naavoloi makɛ vai geeɠɔlɔgi zu
\r (Luke 12:33-34)
\p
\v 19 «À mina naavolo ɠaalɛ ba ɓɔɠɔ ʋɛ zooi ma, ʋɛ ɓaɠaɓaɠaiti ta koikoigi ti aniiti koloɠolosu ná, ta ʋɛ unma nuiti ti pɛlɛiti daaɠalezu ná, ti unmai wo. 
\v 20 Kɛlɛ à naavoloi ɠaalɛ ba ɓɔɠɔ ʋɛ geeɠɔlɔgi zu, ʋɛ ɓaɠaɓaɠaiti ta koikoigi ti la ani nɔpɛ koloɠolosu ná, ta ʋɛ unma nuiti ti la pɛlɛiti daaɠalezu ná, ti ʋa unmai wo. 
\v 21 Mazɔlɔɔ ʋɛ ɗa-naavoloi ná, miná ɠa è-yii ná ɓalaa.
\s Kpusɛi ná-wozakalagi
\r (Luke 11:34-36)
\p
\v 22 «Nu ɠaazuɠɛzɛiti ta ga eɠɛ lanboi kpusɛi ʋɛ. Naa ɠa é ba, ni è-ɠaazuɠɛzɛiti kɛdɛgɛ, è-ɓusɛi pɛ daa ɠa ve ga wozakalagi. 
\v 23 Kɛlɛ ni è-ɠaazuɠɛzɛiti ti la ɠɛdɛni, è-ɓusɛi pɛ daa ɠa ve ga kpidii. Ni wozakalagi nii é è-ɠɔlɔ su, naa ɠa valibona ga kpidii, naama ɓidii è su, daawɔɔlɔʋɛ ɗɛ!
\s GALA ɓaa naavoloi
\r (Luke 16:13)
\p
\v 24 «Nu nɔpɛ ge la zooga botii ɠɛɛzu maliɠi felegɔ ʋɛ ʋɔɔma. Kɛni nɔ é gila wɔinzeɠe, é zɔi nɛɛ ʋɛ, ɓaa é ɠili zɔi ʋa kpaan, é zɔi ʋɛlɛlala. Wo la zooga botii ɠɛɛzu GALA ta naavoloi ʋɛ ʋɔɔma.
\s Nu la GALA da
\r (Luke 12:22-31)
\p
\v 25 «Naa ɠa é ba, nà bosu wo ma ga: À mina yiizoolɛ ga ɠɔnɔgi ma vaa ɓaa wo ɓɔɔle anii ma vaa, niiti wo ɓɛdɛi ti ʋa wo ʋa zɛnvui wo, ɓaa maaɠili zɔɔlaiti wo-ɓusɛi vaa zu. Nu yɛnvui la leʋeni ɠɔnɔgi ʋa ɓaa? Nu ɓusɛi la leʋeni maaɠili zɔɔlaiti ba ɓaa? 
\v 26 À wɔniiti pɛtɛ dɛɛ. Ti la molo vazasu, ti la molo leʋezu, ti la ti-ɠɔnɔ gaalɛɛzu ba kota zu. Tama wo-Ɠɛɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, naa ɠa ti ɠɔnɔkulazu. Wo la vizɔni wɔniiti ba ɓaa? 
\v 27 Tɔun vɔlɔ wo zaama, ɓɛ ɠa a zoo ná-ziizoolɛi zu, é ta ɓɔ sii ma voloiti ba?\f + \fr 6:27 \fr*\fq é ta ɓɔ sii ma voloiti ba\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa é ta lo sɔligi la ga zeelo gila kɛɠala\fqa*\f*
\p
\v 28 «Lee vaa zu wo yiizoolɛzu ga maaɠili zɔɔlaiti fai? À pɛtɛ ʋelei tufa ʋuaiti ti wɔɔlɔzu la. Ti la botii ɠɛɛzu, ti la ɓalaa seɠe vɛlɛzu. 
\v 29 Tama nà bosu wo ma ga: Anɛɛ Salomɔn ɓɔɠɔi yɛgɛ ná-lɛbiyai pɛ su, kɛlɛ é la ɓɔɠɔ maaɠilini pɛ, é ʋa zeeli ti ɠila kpalaa su. 
\v 30 Ni GALA ka dɔɓɔzu lufai maaɠilizu ɠana, nii é ná za, lina é ʋaazu ʋilisu abui zu, é la wo maaɠilia, é ʋa leʋe tufai ʋa ɓaa? Ee, wa-ɠidaaleʋei lɔiʋɛ dɛ ɗɛ! 
\v 31 À mina yiizoolɛ mu, wo ʋa ɗa ɠɛ ma: ‹Lee ɠa ada mi?› ɓaa ‹Lee ɠa ada kpɔle?› ɓaa ‹Lee ɠa ada ɓɔɠɔ maaɠili la?› 
\v 32 Tɔɔzei, GALA kwɛɛtala nuiti ka ta ɗa naama aniiti pɛ gaiziɛ. Wo-Ɠɛɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, naa kwɛni ga wo ɓɛdɛi ɠa naati pɛ ba. 
\v 33 Kɛlɛ, à GALA ná-masadai ta ná-telebodai ɠaiziɛ mɔunpa, naa ʋoluma naa pɛ ka la maazu, é ve wo ya. 
\v 34 À mina yiizoolɛ mu ga lina, lina ɠa yiizoolɛ ga ɓɔɠɔ. Folo ɠilagilagi ná-kpɔlɔi ɠa kula ɠɛ la.
\c 7
\s Mina è-wɔɔlai lukpɔɠaaleʋe
\r (Luke 6:37-38, 41-42)
\p
\v 1 «À mina nu lukpɔɠaaleʋe, naa ɠa a kɛ GALA ge mina wo lukpɔɠaaleʋe. 
\v 2 Tɔɔzei ʋelei wo zɔiti tukpɔɠaaleʋezu la, zenɔ ɠana GALA ka wo lukpɔɠaaleʋe la. Mazɔlɔɔ kɔɠɔ ganii nii nɔ wo kɔɠɔgi wosu su, GALA ka kɔɠɔgi wo ɓalaa naa zu wo ʋɛ. 
\v 3 Lee vaa zu è ɠaazulosu kaʋa goi ʋa è-ɠɛɛloin ɠaazuʋɛ, ɗa ma, è la gulu ɠoozagi ɠaazu, kpadɔai ɗɔnɔi ma? 
\v 4 È leʋe ɠale, è ɗa ɠɛ è-ɠɛɛloin ma: ‹Ɓɛ gè kaʋa goi ɠula è-ɠaazuɠɛzɛi ma,› ɗa ma, gulu ɠoozagi ɓadɔni ɗɔnɔ ma ɠaazuɠɛzɛi ma? 
\v 5 Koo, woovele nui! Gulu ɠoozagi ɠula dɛ è-ɠaazuɠɛzɛi ma, naazu ɗa zoo wozaɠaazu ga pagɔ, è kaʋa goi ɠula è-ɠɛɛloin ɠaazuɠɛzɛi ma.
\p
\v 6 «À mina ani ɲadegaiti fe gilɛiti zea, naa ʋoluma à mina wa-ɠɔtu zɔngɔ ɓaagiti pili boigiti bu, ti ʋa ɠɔɠɔziɛ ti zu, ta gilɛiti ti ʋa ɠale ma wo ma, wo ʋaliʋali vai ma.
\s Zɔi é falii wosu, naa ɠa sɔlɔɔ
\r (Luke 11:9-13)
\p
\v 7 «À falii wo, wa sɔlɔɔ. À gaiziɛ, wa ka. À pɛlɛi laaloɠa, daa ɠa lao wo ʋɛ. 
\v 8 Mazɔlɔɔ zɔi é falii wosu, naa ɠa sɔlɔɔ. Zɔi é gaiziɛi wosu, naa ɠa ka. Zɔi é pɛlɛi laaloɠazu, daa ɠa lao naa ʋɛ.
\p
\v 9 «Wo zaama, ɓɛ ɠa a kɔtui ve ná-doun zunui ya, ni naa a ɓului valina ma? 
\v 10 Ɓaa é kaalii ve ná-doun zunui ya, ni naa a kalei valina ma? 
\v 11 Wɔigi wo wola ɲɔuɗai, ni wo ani ʋagɔi vee ʋelei ɠwɛɛ wo-lointi zea, wo-Ɠɛɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, naa la kɛa, é ʋa ɓudɛ wɔnɔi maazu ɓaa, é ʋa ani ʋagɔiti fe naati zea, niiti ti falizu ma.
\p
\v 12 «Nii nɔpɛ wo pɔ ga zɔiti ti kɛ wo ʋɛ, à naa ɠɛɠalai ɓalaa kɛ ti ʋɛ, tɔɔzei naama ɠalagi ɠa Moize ná-tɔ sɛʋɛi ta GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti ti bosu.
\s À lɛ ga daa lɔizu ʋelei
\r (Luke 13:24)
\p
\v 13 «À lɛ ga daa lɔizu ʋelei, tɔɔzei pelei nii é liizu undaaʋiligi zu, naama laaʋɛ wɔɔlɔʋɛ, ma ʋelei ɓalaa ziɛ vai la ɓaani, tama miná ʋele ɠa nu mɔinmɔingi liizu ná. 
\v 14 Kɛlɛ pelei nii é liizu ga nu zɛnvui ʋɔ bɛ, naama laaʋɛ lɔiʋɛ, ma ʋelei ziɛ vai ɓaaʋɛ, kaa nui ɓalaa la mɔinni.
\s Gului ta gaawaai
\r (Luke 6:43-44)
\p
\v 15 «À dama ga zɛɛ ɠala goo wo nuiti. Ta ɠɛna ʋaa wo ʋɔ, ɗa ɠɛ nɔ baalagiti be, kɛlɛ zuluɓuiti be, ti vilaai. 
\v 16 Wa ʋaazu ti ɠwɛɛsu ga ti-zɔgiti. Nu la ɗa ga leezɛn waai ɠula ɠain gului ɠa, nu la ɓalaa kooleɠoole gwaai ɠula ɠain ba wului ɠa. 
\v 17 Gulu ʋagɔi ɠa ɗa gwaa ʋagɔi wo, gulu ɲɔi ɓalaa ka ɗa gwaa ɲɔi wo. 
\v 18 Gulu ʋagɔi la zooga gwaa ɲɔu wosu, ʋele ɠana é la ga gulu ɲɔi, é la zooga gwaa ʋagɔ wosu. 
\v 19 Gului nɔpɛ é la gwaa ʋagɔ wosu, naa ɠa leʋe ga, é ʋili abui zu. 
\v 20 Naa ɠa é ba, wa ʋaazu zɛɛ ɠala goo wo nuiti kwɛɛsu ga ti-zɔgiti.
\s Kaladopo ɠiteiti
\r (Luke 13:25-27)
\p
\v 21 «Nii pɛgi é ɠɛɛzu mà: ‹Màliɠii, Màliɠii,› naati pɛ tɛi ti ʋa ɠɛ lɔɔzu geeɠɔlɔgi ma masadai zu, kɛlɛ, Kɛ̀ɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, zɔiti nɔpɛ ti naa yiima vai ɠɛɛzu, naati ka ta lɔ su. 
\v 22 Naama volo ná, nu mɔinmɔin ka ɠɛ mà: ‹Màliɠii, Màliɠii! Kɛbɛ gá ɠa gi ɠɛni GALA gooi wosu è-laaseigi zu? Kɛbɛ gá ɠa gi ɠɛni inɛgiti kpɛɛzu è-laaseigi zu? Kɛbɛ gá ɠa gi ɠɛni laavɔɔ vaa mɔinmɔingiti kɛɛzu è-laaseigi zu?› 
\v 23 Naazu nà ti wooɠaaʋote, gè ɠɛ ti ma: ‹Gè la wo ɠwɛɛ kaipa. À maaɠooza bà, wɔi wo ga tɔ koloɠolo nuiti!›
\s Pɛlɛ lo nu felegɔiti
\r (Luke 6:47-49)
\p
\v 24 «Naa ɠa é ba, zɔi nɔpɛ é gòoi niiti mɛnisu, é ti ɠɛ, naama nui ɠɛɛʋɛ eɠɛ ɠima nui, nii é ná-pɛlɛi logai fasai ma. 
\v 25 Tonai ʋaani, ziɛiti ti ve, fiilɛ wolai lokoleʋe, é loɠa pɛlɛi naa zu, kɛlɛ pɛlɛi naa la ɠoloni pɛ, tɔɔzei tɔɔɓadɔgɛ fasai ma. 
\v 26 Kɛlɛ zɔi nɔpɛ é gòoi niiti mɛnisu, é la ti ɠɛɛni, naama nui ɠɛɛʋɛ eɠɛ ɠimalala nui, nii é ná-pɛlɛi logai ɲaɠaegi zu. 
\v 27 Tonai ʋaani, ziɛiti ti ve, fiilɛ wolai lokoleʋe, é loɠa pɛlɛi naa zu, pɛlɛi naa ɠolo, é ɠoloɠolo mɛtu.»
\p
\v 28 Yesu ɓegai ma ga kalagi naati bo, bɛbɛi wola laavɔɔni ga ná-kalabo pelei, 
\v 29 tɔɔzei é la ɠɛni kalagi wosu ga ta-lɔ kalamɔinti kɛʋele, kɛlɛ é ɠɛni bosu ga zobogi.
\c 8
\s Yesu gee nui ɠɛdɛ fai
\r (Maleke 1:40-45;  //  Luke 5:12-16)
\p
\v 1 Yesu zeɠeai ma gizei ma, é yei, bɛbɛ wolai ʋilɛni polu. 
\v 2 Gee nui ta maaɓuɠani ba, é nɔkɔ kɔɠɔwu, é ɠɛ ma: «Màliɠii, ni ɗa vaana bu, ɗa zoo è ɲàde.»
\p
\v 3 Yesu yeemaaleni, é vɔɔɠu ba, é ɠɛ ma: «Gè vaa bu, ɲade!» Gaamago nɔ, zunui naa ɲadeni, é ɠula ná-gee zeeɓɛi zu. 
\v 4 Yesu ɠɛni ma: «Dama, nii kɛai ga ɗe ʋɛ, è mina bo nu nɔpɛ ma. Kɛlɛ li, è ɓɔɠɔ lɛ ga zalaɠa ɠula nui, é è ɠɛʋele ʋɛtɛ, naa ʋoluma è zalaɠai ɠula, eɠɛʋelei Moize ma levei veeni la. Naa ɠa ɠɛ ga zeele woo, nuiti bɛ.»
\s Yesu salaʋusu ɠundiɠii  //  ná-botiɠɛ nui ɠɛdɛ fai
\r (Luke 7:1-10)
\p
\v 5 Yesu lɛɛzuʋɛ Kapɛɛlɛnawume taazuʋɛ, Wɔlɔme zalaʋusu ɠundiɠi gila ge daaɠomini, é maanɛɛnɛ, 
\v 6 é ɠɛ ma: «Màliɠii, nà-botiɠɛ nui ɠa laani nà-pɛlɛi wu, kɔlɔgi zaai ma, toɠa zoolɛzu ga ʋe gola.» 
\v 7 Yesu ɠɛni ma: «Nà liizu, gè kɛdɛ.» 
\v 8 Salaʋusu ɠundiɠii ɠɛ ma: «Màliɠii, gè la kula ɠɛɛni su ga è ʋa lɛ nà-pɛlɛi wu. Kɛlɛ woo ɲɛ gila bo nɔ, nà-botiɠɛ nui ɠa ɠɛdɛ. 
\v 9 Tɔɔzei nà ɓɔɠɔi nà nà-kundiɠiiti ta-zobogi wu, salaʋusuiti ɓalaa ta nà-devei wu. Nà ɠɛɛna gila ma: ‹Li!›, toɠa liizu. Nà ɠɛɛna taɠili ma: ‹Ʋa!›, toɠa ʋaazu. Nà ɠɛɛna ɓalaa nà-duɔi ma: ‹Nii ɠɛ!›, naa ɠa é kɛɛzu.»
\p
\v 10 Yesu naama wooi mɛnigai ma, gola laavɔɔni. É ɓɔɛni nuiti pɔ, ti ɠɛni polu, é ɠɛ ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, gè la dɛ nii ɠɛɠala ɠidaaleʋei ta ɠaani, anɛɛ Izilayɛle nuɓusɛiti saama. 
\v 11 Gè bo wo ma, nu mɔinmɔin ka zeɠe folo ɠulazu ʋelei ta folo liizu ʋelei, ti ʋa, ti zei fɛti laamii wo taɓalii ɠakala ta Abalaame, ta Izaake, naa ʋɛɛ Zakɔɓe ʋa, geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 
\v 12 Kɛlɛ zɔiti mu maanɛɛni ga ti geeɠɔlɔgi ma masadai zɔlɔɔ ga tɔnɔ, naati ta ʋili ya etea ʋelei kpidii zu. Miná ɠa gɔlɔi ta ɲiiga ziɛgai ɠa ɠɛ ná.»
\p
\v 13 Naa ʋoluma, Yesu ɠɛni salaʋusu ɠundiɠii ma: «Li ɗa-ɠoizu, é ɠɛ è ʋɛ, eɠɛʋelei soloogai la ɗa-ɠidaaleʋei ma.» Naama yeeɠɛɠalai nɔ, ná-botiɠɛ nui ɠɛdɛni.
\s Yesu seeɓɛ nu mɔinmɔin kɛdɛ fai
\r (Maleke 1:29-34;  //  Luke 4:38-41)
\p
\v 14 Naa ʋoluma, Yesu liini Piyɛlɛ ná-pɛlɛi wu. É naa mɔɛin ɠaani laani ga kɔlɔkpadimai. 
\v 15 É naa zoni zeei ʋa, kɔlɔkpadimai ɠaayei. Anzanui wuzeɠeni, é tɔɔzei ga é ɗa maaleʋebo.
\p
\v 16 Kpɔkɔi zeeliai ma, ti ʋaani pɔ ga inɛ su nu mɔinmɔin. É zɛnvu ɲɔi naati kpɛɛni ga daawooi nɔ. É seeɓɛ nuiti pɛ kɛdɛni ɓalaa. 
\v 17 Ʋele ɠana GALA goo wo nui Ezayi laawooi ʋilɛni la su, nii é boni ga:
\q «Ada-maalɛɠɛfɛgiti ka é ti zeɠeni ga ɠasɔ,
\q é ada-zeeɓɛ ɠasɔiti daani ɓɔɠɔ unma.»\f + \fr 8:17 \fr*\ft \+xt Eza 53:4\+xt*.\ft*\f*
\s Nu fai pɛ zɛ ná, è ʋilɛ Yesu ʋolu
\r (Luke 9:57-62)
\p
\v 18 Siɛgi zu Yesu kaani la ga bɛbɛi ɠakugɛ ma, é devei veeni ná-kaladopoiti zea ga ti leʋe ziɛ ʋoluʋelei. 
\v 19 Tɔ kalamɔin ɠila ge maaɓuɠani ba, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, ʋɛ nɔpɛ è liizu ná, nà ʋilɛsu è ʋolu.» 
\v 20 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Zeɠei ɠa zazagoiti bɛ, daɠagi ɠɛ wɔniiti bɛ, kɛlɛ ada la Nu ná-Doun Zunui ʋɛ, ʋɛ a ungi la ná.»
\p
\v 21 Kaladopoi taɠili ge ɠɛni ma: «Màliɠii, va bu, gè li dɛ, gè kɛ̀ɛ maaɠulu.» 
\v 22 Kɛlɛ Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗɔun, ʋilɛ nɔ pòlu, gɔvɛiti zɛ ná, ti ta-ʋoomaiti maaɠulu.»
\s Yesu fiilɛ wolai ɠaayei vai
\r (Maleke 4:35-41;  //  Luke 8:22-25)
\p
\v 23 É lɛɛni keingi zu ta ná-kaladopoiti. 
\v 24 Gaamago fiilɛ wolai lokoleʋeni ziɛi ɠa, ziɛ lakpatakpagiti ti keingi maaɓɔle, ti ɗa ɓudɛ maazu. Naama ziɛgi zu Yesu ɠɛni laani, é ɗa ɲi. 
\v 25 Kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti maaloɠa, ti ɗa ɠɛ ma: «Màliɠii, gi ɠizo, gi undaa ɠana ʋili!» 
\v 26 É ɠɛni ti ma: «Lee vaa zu wo luazu? Ee, wa-ɠidaaleʋei lɔiʋɛ gola!» É wuzeɠeni, é devei ve fiilɛi ta ziɛi ya ga sɛbɛi, woza ɠaalɛi tɔɔntɔɔn. 
\v 27 Ti pɛ ti laavɔɔni, ti ɗa ɠɛ ma: «Nui ma zii ɓɛgele ɠa ga zunui tɛi, nii fiilɛi ta ziɛi ti ɠolozu gooi ʋɛ?»
\s Yesu inɛ su nu felegɔiti balo vai
\r (Maleke 5:1-20;  //  Luke 8:26-39)
\p
\v 28 Seeliai ma ziɛi ʋoluʋelei, Gadala nuiti ta-yooi zu, inɛ su zunu felegɔ ɠulani kabama ʋelei, ti ʋa, ti daaɠomi. Ti ɲɔu ʋelei ma, nu nɔpɛ ge la ɓena zoo, é ʋa leʋe ga naama ʋelei. 
\v 29 Ti tɔɔzeini ga ɓainga, ti ɗa ɠɛ ma: «GALA Doun Zunui, lee ɠa è pɔ ga è sei gi ma? È ʋaaʋɛ gi ɓɔlɔzu ma yeeluɠɔ ɓaa?»
\p
\v 30 Ná ɠobaʋɛ, boi kpulu gola ɠɛni ná, ti ɗa daamii wo. 
\v 31 Inɛgiti ti Yesu maanɛɛnɛni ga gola, ti ɠɛ ma: «Ni ɗa ʋaazu gi ɓɛɛzu, gi leʋe, gi lɔ boi kpulugi nuu zu.» 
\v 32 É ɠɛni ti ma: «À li!» Inɛgiti ti ɠulani zunu felegɔi naati su, ti lɔ boigiti su. Gaamago, boi kpulugi pɛ ge yeini ga kpizɛ gize ɠakazuʋɛ, ti ʋu ziɛi wu, ti pɛ ti undaaʋili ziɛi wu. 
\v 33 Boi makɛ nuiti ti ʋelani, ti li taazuʋɛ, ti naa pɛ suɠula, nii é ɠɛɛni ga inɛ su zunu felegɔiti. 
\v 34 Naazu, taazuʋɛ nuiti pɛ ti ɠulani, ti Yesu laaɠomi. Ti kaai ma, ti maanɛɛnɛni ga é zeɠe ta-yooi ɠa.
\c 9
\s Yesu kɔlɔsama nui ɠɛdɛ fai
\r (Maleke 2:1-12;  //  Luke 5:17-26)
\p
\v 1 Yesu lɛɛni keingi ta zu, é ziɛi ɓudɛ, é li ná-taazu. 
\v 2 Ti ʋaani pɔ ga kɔlɔsama nui ta, é laani betei zu. Yesu ta-ɠidaaleʋei ɠaai ma, é ɠɛni kɔlɔsama nui ma: «Dòun, zɛbɛzeɠe! Ɗa-ɠotoiti suvaayɛga.»
\p
\v 3 Tama, tɔ kalamɔin tanigaa niiti ti ɠɛni ná, ti ɠisiɛni, ti ɗa ɠɛ ma ɠisu: «Zunui nii ɠa woo ɲɔiti bosu GALA daalɔɠɔma!» 
\v 4 Yesu ta-ɠisiɛi ɠwɛɛni, é ɠɛ ti ma: «Lee vaa zu wo kisiɛ ɲɔi naa wosu wo-yiimaʋɛti? 
\v 5 Ɓɛgele ɠa boda nɛai, nu ɠɛ ma: ‹Ɗa-ɠotoiti suvaayɛga,› ɓaa nu ɠɛ ma: ‹Wuzeɠe, è ziɛ›? 
\v 6 Wa ma, wa kwɛɛ ga nii maaʋele ga zobogi ɠa Nu ná-Doun Zunui ʋɛ zooi ma ga é kotoiti suvaayɛ.» É zɛba é ɠɛ kɔlɔsama nui ma: «Wuzeɠe, è ɗa-ʋetei zeɠe, è li ɗa-ɠoizu.» 
\v 7 Zunui naa wuzeɠeni, é li ná-koizu. 
\v 8 Bɛbɛi miná ɠaai ma, ti wola luani, ti ɗa lɛbiyai ve GALA bɛ, nii é nii ɠɛɠala zobogi veai nuiti bɛ.
\s Yesu Matiyo loli fai
\r (Maleke 2:13-17;  //  Luke 5:27-32)
\p
\v 9 Yesu zeɠeni ná, é ɗa li. Siɛgi zu é ɠɛni leʋesu la, é zunui ta ɠaani, é zeini mulu zo nuiti ta-wotii ɠɛɛzuʋɛ, daaseigi ɠɛni ga Matiyo. Yesu ɠɛni ma: «Ʋilɛ pòlu!» Matiyo wuzeɠeni, é ʋilɛ polu.
\p
\v 10 Tɛi Yesu ɠɛni laamiizu pɛlɛi wu, mulu zo nu mɔinmɔin ta kotoba nu mɔinmɔin ti ʋaani, ti ɗa laami, ta Yesu ta ná-kaladopoiti. 
\v 11 Faliziɛinti ti miná ɠaai ma, ti Yesu ná-kaladopoiti gaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu wa-ɠalamɔin daamii wosu ta mulu zo nuiti, naa ʋɛɛ kotoba nuiti ba?»
\p
\v 12 Kɛlɛ tɛi Yesu ti woomɛnini, é ɠɛni ti ma: «Zɔiti ti ɠɛdɛgai, naati kpɛdɛ la ɗɔɠɔtɔlɔi ʋa, kɛni seeɓɛ nuiti. 
\v 13 À li mu, wo niima wooi ʋoluʋɛ ɠaaɠa, nii GALA ge boni ga: ‹Wɔ̀inʋɛ ga gaazumaawɔinɠai, é leʋe zalaɠaiti ba.›\f + \fr 9:13 \fr*\ft \+xt Woz 6:6\+xt*.\ft*\f* Tɔɔzei nɔ̀un gè la ʋaani ga gè telebo nuiti toli, kɛni kotoba nuiti.»
\s Zu so fai ma ɠaazaɠagi
\r (Maleke 2:18-22;  //  Luke 5:33-39)
\p
\v 14 Zan ná-kaladopoiti ti zɛba ti maaɓuɠa Yesu ʋa, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu gɔun gá Faliziɛinti, gi ɗa zugi zo, tama ɗa-ɠaladopoiti ti la ɗa ga so?» 
\v 15 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nuiti ti loligai vulu ɠɛɛzuʋɛ, ta zoo ɓaa ti ɠɛ gaazuɠilii zu, siɛgi zu anzazini niinɛi ti ʋa la dɛ? Ɓa-o! Kɛlɛ yeeɠɛɠalai ta ɠa ʋaazu, siɛgi zu ta anzazini niinɛi zeɠe la ti ʋa. Názu ta zugi zo niina. 
\v 16 Nu nɔpɛ ge la ɗa ga seɠe zaɠaiti seiɗa ta seɠe ɓuɠa niinɛi. Naa ɠa ɠɛɛna, seɠe ɓuɠa niinɛi ɠa seɠe zaɠai ʋali ga, naama ʋaligai zu ɠa ɗa ɓaɠo ma mɔungi ʋa. 
\v 17 Nu la ɗa ga dɔɔ niinɛi ʋu ɓalaa kɔlɔ woole wɔlɔmaiti su. Naa ɠa ɠɛɛna, kɔlɔ woole wɔlɔmaiti ta vuka, dɔɔi ɠa ʋu ya, gooleiti ta ɠoloɠolo. Maanɛɛʋɛ ga dɔɔ niinɛi ʋu kɔlɔ woole niinɛiti su, naazu ti felegɔ ti makɛgɛ ga pagɔ.»
\s Zayiluse ná-doun anzanui  //  ta ɲama ɠula koozu anzanui
\r (Maleke 5:21-43;  //  Luke 8:40-56)
\p
\v 18 Siɛgi zu Yesu ɠɛni naa wosu la ti ma, Zuifu ɠundiɠii ta ʋaani, é ʋilɛ ɲiibiɠa kɔɠɔwu, é ɠɛ ma: «Dòun anzanui zaa ɠani nɔ feya, kɛlɛ ʋa, è yeela ma, toɠa vulu ʋolu.» 
\v 19 Yesu ta ná-kaladopoiti ti ʋilɛni polu, ti ɗa li.
\p
\v 20 Anzanui ta ʋaani, nii é kɛɛni ɲama ɠula koozu zeeɓɛi zu ga kona puugɔ maazu felegɔ (12). É maaɓuɠani Yesu ʋa ga poluʋelei, é yeevɔɔɠu ná-seɠei laamaʋɛ ʋa. 
\v 21 Tɔɔzei é ɠɛni bosu ɠisu ga: «Ni nà zoona nɔ gè yeevɔɔɠu ná-seɠei ʋa, nà ʋalo.» 
\v 22 Yesu latini, tɛi é kaani, é ɠɛni ma: «Dòun anzanu, zɛbɛzeɠe, tɛi è laa dà, è ʋaloa.» Gaamago nɔ, anzanui ʋaloni.
\p
\v 23 Siɛgi zu Yesu zeelini la Zuifu ɠundiɠii ná-pɛlɛi wu, é koole vɛɛ nuiti kaani ta bɛbɛi, ti ɗa zɔngɔi wo. 
\v 24 É ɠɛni ti ma: «À zeɠe ʋɛ, tɔɔzei anzanu loungoi la zaani, toɠa ɲiizu nɔ.» Kɛlɛ nuiti ti ɠɛni ɲɛɛɠulazu su. 
\v 25 Ti nuiti kulaai ma eteaʋɛ, é lɛɛni pɛlɛi wu, é anzanu loungoi zoni zeei ʋa, naa wuzeɠe. 
\v 26 Naama vai ma wooi vazani ná maaɠoolii zu ná pɛ.
\s Yesu gaazuɠole nu felegɔ ɠɛdɛ fai
\p
\v 27 Tɛi Yesu ɠɛni liizu, gaazuɠole nu felegɔ ʋilɛni polu, ti ɗa kpeei loo, ti ɗa ɠɛ ma: «Davide ná-Doun Zunui, gi ɠaazumaawɔinɠa!» 
\v 28 Siɛgi zu é lɛɛni la pɛlɛi wu, gaazuɠole nu felegɔiti ti maaɓuɠani ba. Yesu ɠɛni ti ma: «Wo laaʋɛ da nɛi ga nà zoo gè naa ɠɛ wo ʋɛ?» Ti ɠɛni ma: «Gi laaʋɛ naa la, Màliɠii.» 
\v 29 É zɛba é yeevɔɔɠu ti-ɠaazuʋɛti ba, é ɠɛ ti ma: «É ɠɛ wo ʋɛ eɠɛʋelei wa-ɠidaaleʋei la.» 
\v 30 Tama ti-ɠaazuʋɛti ti zeɠeni ma gaamanɔ. Yesu ti laa maaɓakpani kpaan, é ɠɛ ti ma: «Nu nɔpɛ ge mina faaɠwɛ niima vai zu pa.» 
\v 31 Kɛlɛ ti liini, ti ɗa Yesu ná-fai wo naama yooi zu ná pɛ.
\s Yesu ɓoɓoi ɠɛdɛ fai
\p
\v 32 Ti ɠula ziɛgi zu pɛlɛi wu, nui tanigaa ti ʋaani pɔ ga inɛ su nu ɠila, é ga ɓoɓoi. 
\v 33 Tɛi Yesu inɛgi ɓɛɛni nɔ feya, ɓoɓoi tɔɔzeini ga é ɗa ɓɔɛ. Bɛbɛi wola laavɔɔni, ti ɗa ɠɛ ma: «Kaipa nii ɠɛɠala vai ta la dɛ ɠɛɛni Izilayɛle yooi zu.» 
\v 34 Kɛlɛ Faliziɛinti ti ɠɛni ɠɛɛzu ma: «Inɛ kundiɠii ná-zobogi ɠa é inɛgiti kpɛɛzu la.»
\s Bɛbɛi maawɔin Yesu zo fai
\p
\v 35 Yesu ɠɛni leʋeteʋesu taa goiti ta taa wolaiti pɛ su, é ɗa kalagi wo ta-ƓALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, é ɗa GALA ná-masadai ma Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, ta é ɗa seeɓɛi ta maalɛɠɛfɛgi ma zii pɛ kɛdɛ. 
\v 36 É bɛbɛi ɠaai ma, ti maawɔin soni, tɔɔzei ti ɓɔlɔni, ti iɲɔteʋeai eɠɛ baalagi niiti makɛ nu la ti ʋɛ. 
\v 37 Yesu zɛba é ɠɛ ná-kaladopoiti ma: «Molo mɔɔi wola zuwɔɔlɔʋɛ, kɛlɛ botiɠɛ nuiti ti la mɔinni. 
\v 38 À kpala kɛɛ nui maanɛɛnɛ mu, é botiɠɛ nuiti teʋe ná-molo leʋezuʋɛ.»
\c 10
\s Yesu yiimazeɠe vai ga  //  keela puugɔ maazu felegɔiti (12)
\r (Maleke 3:13-19;  //  Luke 6:12-16)
\p
\v 1 Yesu ná-keela puugɔ maazu felegɔiti (12) tolini, é zobogi ve ti ya ga ti ɗa kɔzɔba yɛnvuiti kpɛ, ti ɗa seeɓɛ nuiti ta maalɛɠɛfɛ nuiti kɛdɛ. 
\v 2 Keela puugɔ maazu felegɔiti (12) daaseigiti kaa: ma mɔungi Simon, nii é lolisu ga Piyɛlɛ, ta kɛɛɠɛloin Andelé, Zeɓedé ná-doun zunuiti Zake, ta kɛɛɠɛloin Zan, 
\v 3 Filipe ta Ɓaatelemi, Tomase ta Matiyo mulu zo nui, Alefé ná-doun zunui Zake, ta Tadé, 
\v 4 Simon nii é ɠɛni ga Zou Maalobo Nui ta, naa ʋɛɛ Zudase Isekaliyɔte ʋa, nii é Yesu yaavani.
\s Keela puugɔ maazu felegɔiti (12) teʋe fai
\r (Maleke 6:7-13;  //  Luke 9:1-6)
\p
\v 5 Nu puugɔ maazu felegɔi (12) naati ka Yesu ti leʋeni, siɛgi zu é ɓeni la ga falii niiti bo ti ma ga: «À mina li zii ɠiligiti pɔ pelei. À mina lɛ Samali laai tanɔpɛ su. 
\v 6 Kɛlɛ tɔun à li Izilayɛle nuiti pɔ pelei ti ɠɛai eɠɛ baalagiti ti loai ya. 
\v 7 Ʋɛ nɔpɛ wa leʋe ná, à Woo Niinɛ Ʋagɔi nii laazeeli, ga geeɠɔlɔgi ma masadai maaɓuɠaa. 
\v 8 À seeɓɛ nuiti kɛdɛ, wo gɔvɛiti buzeɠe, wo gee nuiti ɲade, wo inɛgiti kpɛ. Wo sɔlɔɔgɛ ga vebɛi, wa ɓalaagi à teʋe ga vebɛi. 
\v 9 À mina zanu seɠe ɓaa wali, ɓaa wali ɠae ʋɛlɛʋɛlɛgi. 
\v 10 À mina ɓɔlɔ zeɠe siɛi wo fai zu, ɓaa seɠewuzeɠe felegɔ, ɓaa saʋala, ɓaa tukpɔ, mazɔlɔɔ botiɠɛ nui maanɛɛʋɛ é ɠɔnɔ sɔlɔɔ.»
\p
\v 11 «Siɛgi zu wo zeelizu la taa wolai ta zu ɓaa taa goi ta zu, à nu ɠaiziɛ, nii a yeezei wo wu. À yɛ naama nui ʋɔ bɛ, eyɛsu wo zeɠena yeeɠɛɠalai zeeli. 
\v 12 Wa ɠɛna kpofalagi ɓudɛa, à laali pɛlɛi wu nuiti ma. 
\v 13 Ni ta yeezeina wo wu, wa-yiilɛigi ɠa yei ti ma. Kɛlɛ ni ti la yeezeini wo wu, wa-yiilɛigi ɠa ɠaaɠale ma wo ʋɔ. 
\v 14 Taai nɔpɛ wa lɛ su, ɓaa pɛlɛi nɔpɛ wa lɛ bu, ni nuiti ti la pɔ ga ti ʋa yeezei wo wu, ɓaa ti ʋa woilo wo-wooi ma, à ɠula ná ʋa, wo fufiligi ɓukpunɛ, é ɠula wo-ɠɔɠɔiti ma.\f + \fr 10:14 \fr*\ft Naama vai ɠa dɛɛzu ga kaladopoiti maavaa la mɔ taai naa zu nuiti ba, ti ɓɛdɛ la mɔ vɔlɔ fufiligi ʋa pɛai ti-ɠɔɠɔiti ma.\ft*\f* 
\v 15 Gè bo wo ma ga gaamai, tukpɔɠaaleʋe voloi, naama laai ná-tukpɔi ɠa ɓaa, é leʋe Sɔdɔme ta Gomɔɔl laaiti tɔnɔi ʋa.»
\s Faaɓaagiti ti siɛi zu
\r (Maleke 13:9-13;  //  Luke 21:12-17)
\p
\v 16 «Wɛlɛ, nà wo leʋesu eɠɛ baalagiti, zuluɓuiti saama. Naa ɠa é ba, à ɠeleɠele eɠɛ kaalii, wa-vai ɠaanɛ eɠɛ poopogiti. 
\v 17 À dama, tɔɔzei ta ʋaazu liizu ga woye tukpɔɠaaleʋezuʋɛti. Ta wo loɠa ta-ƓALA dɛbi ʋɛlɛiti bu. 
\v 18 Ta wo zo ga maaɓa, ti li ga woye kundiɠiiti ta masagiti kakala nɔ̀un maaʋele ma, nii a kɛ wo zeele wooi wo Zuifuiti ta zii ɠiligiti ma. 
\v 19 Kɛlɛ siɛgi zu ti liizu la ga woye tukpɔɠaaleʋezuʋɛ, à mina yiizoolɛ ga ʋelei wa ɓɔɛ la, ɓaa nii wa bo, tɔɔzei naa ɠa ve wo ya ma yeeɠɛɠalai nɔ zu. 
\v 20 Mazɔlɔɔ wa lɛi wo ʋa ɠɛ ɓɔɛzu, kɛlɛ wo-Ɠɛɛ ná-Zɛnvui ɠa é ʋaazu ɓɔɛzu ga wo-laaʋɛ.»
\p
\v 21 «Ɠɛɛɠɛloin ɠa kɛɛɠɛloin leʋe ga ti paa, doun kɛɛɠɛi ɠa ná-doin leʋe ga ti paa. Dointi ta wuzeɠe ti zɔlɔɔ nuiti daalɔɠɔma, ti ti lɔ saai zu. 
\v 22 Ɛsɛ pɛ ka wo wɔinzeɠe nɔ̀un maaʋele ma. Kɛlɛ zɔi a lo kpaan eyɛsu gaaɓelasuʋɛ zeeli, naa ɠa ɠizo. 
\v 23 Ni ta wo wɔinzeɠena taai ta zu, à ʋela, wo li taa ɠili su. Gè bo wo ma ga gaamai, wo la ɓega ga Izilayɛle laaiti pɛ suɓizɛ, eyɛsu Nu ná-Doun Zunui ʋa.»
\p
\v 24 «Kaladopoi la leʋeni ná-kalamɔin ʋa, ɓaa botiɠɛ nui ʋa leʋe maliɠii ʋa. 
\v 25 Nii soloogai kaladopoi ma, naa ɠa ga é ɠɛ ga ná-kalamɔin ɠɛʋele, botiɠɛ nui ɓalaa ɠɛ ga maliɠii ɠɛʋele. Ni ti pɛlɛ kɛɛɠɛi levea ga Ɓeelezeɓule,\f + \fr 10:25 \fr*\fk Ɓeelezeɓule\fk*\ft : Daaseigi feai inɛgi ya, é dɛɛzu ga tɔ ɠa é ga zɛnvu ɲɔiti ta-ɠundiɠii.\ft*\f* ti la pɛlɛ wu nuiti poomuga, é ʋa leʋe naa ʋa ɓaa?
\s Zɔi maanɛai nu lua ba
\r (Luke 12:2-7)
\p
\v 26 «Naa ɠa é ba, à mina lua naama nuiti ba pa. Tɔɔzei maalɔɔɠu vaa nɔpɛ ge la ná, nii é la ɠulaa kɛlɛma. Dɔɔɠuzu vaa nɔpɛ ge la ná, nii é la ɠwɛɛga. 
\v 27 Nii gè bosu wo ma dɔɔɠuzu, à naa wo kɛlɛmaʋɛ. Nii ti laaʋɛɛzu wo-woiyeɠei la, ti bo, à wooɠula ga naa, é wo pɛlɛ ɠɔmaʋɛ. 
\v 28 À mina lua naati ba, niiti ta zoo nui ɓusɛi nɔ ʋaazu, kɛlɛ zobo ge la ti ʋɛ, ti ʋa zɛnvui ʋa. Kɛlɛ à lua GALA ba, nii zobogi bɛ é kpusɛi ta zɛnvui undaaʋili abui zu. 
\v 29 Nu la ɗa ga soolo felegɔi ʋɔdia ga wali ɠae ɠila ɓaa? Tama ti ɠila kpalaa ge la ɗa ga loa zooi ma, ni wo-Ɠɛɛ GALA ge la vaani bu. 
\v 30 Kɛlɛ wɔun vɔlɔ, wɔundeɠai pɛ gaalugɛ. 
\v 31 À mina lua mu, wo vizɔgɛ soolo kpulugiti ba.»
\s Nu ɠeke suziɠa vai ga Kilista ná-faa
\r (Luke 12:8-9)
\p
\v 32 «Zɔi nɔpɛ a ɠeke suziɠa ga nà-faa nuiti gaazu, nà ɓalaa nà ɠeke suziɠa ga naama nui ná-faa Kɛ̀ɛ ɠaazu, nii é geeɠɔlɔgi zu. 
\v 33 Kɛlɛ zɔi nɔpɛ é ɠɛlɛzu bà nuiti gaazu, nà ɓalaa nà ɠɛlɛ naama nui ʋa Kɛ̀ɛ ɠaazu, nii é geeɠɔlɔgi zu.»
\s Ziilɛigi laade, kɛlɛ boɠa zɔkpɔi ʋe
\r (Luke 12:51-53; 14:26-27)
\p
\v 34 «À mina ɠisiɛ ga nɔ̀un paaʋɛ ga gè ziilɛi fe eteai ʋɛ. Gè la ʋaani ziilɛi feezu, kɛlɛ boɠa zɔkpɔi ɠa pàai feezu. 
\v 35 Pàaʋɛ gè kpɔɛi lɔ doun zunui ta kɛɛɠɛ yɔɠɔzu, anzanu loin ta dee yɔɠɔzu, loun anzai ta deemɔɔn yɔɠɔzu. 
\v 36 Nui zili nuiti ta ɠɛ ga ná-pɛlɛyeɠei wu nuiti nɔ.»\f + \fr 10:35-36 \fr*\ft \+xt Mis 7:6\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 37 «Zɔi nɔpɛ é dee ɓaa kɛɛɠɛ nɛɛzu ʋɛ, é leʋe nɔ̀un ba, naama nui la vizɔni ga nà-kaladopo. Zɔi nɔpɛ é ná-doun zunu ɓaa ná-doun anzanui nɛɛzu ʋɛ, é leʋe bà, naama nui la vizɔni ga nà-kaladopo. 
\v 38 Zɔi ɓalaa é la zaa wului zeɠeni, é ʋa ʋilɛ pòlu, naama nui la vizɔni ga nà-kaladopo. 
\v 39 Zɔi é pɔ é zɛnvui ɠizo, naama nui ɠa ʋala ma. Kɛlɛ zɔi a ʋala zɛnvui ma nà-faa zu, naama nui ɠa sɔlɔɔ ʋolu.»
\s Kulanumaiti
\r (Maleke 9:41)
\p
\v 40 «Zɔi é yeezeizu wo wu, naama nui yeezeiɗa bù. Zɔi é yeezeizu bù, naama nui yeezeiɗa tèʋe nui wu. 
\v 41 Zɔi é yeezeizu GALA goo wo nui ta wu, tɔɔzei naa ɠa ga GALA goo wo nui, naama nui ɠa GALA goo wo nui ná-kulanumai ɠɛɠalai zɔlɔɔ. Zɔi é yeezeizu telebo nui ta wu, tɔɔzei naa ɠa ga telebo nui, naama nui ɠa telebo nui ná-kulanumai ɠɛɠalai zɔlɔɔ. 
\v 42 Zɔi nɔpɛ é ziɛ lɛi ɠɔɠɔ ɲɛ gila feezu doungoi niiti gila zea, tɔɔzei toɠa ga nà-kaladopoi, gè bo wo ma ga gaamai, naama nui la ʋalaga ná-kulanumai ma.»
\c 11
\s Ɓɛɛni ka ga Yesu ta Zan Ɓatisete?
\r (Luke 7:18-35)
\p
\v 1 Yesu ɓegai ma ga naama leveiti fe keela puugɔ maazu felegɔiti (12) zea, é zeɠeni ná, é li, é ɗa kalagi wo, ta é ɗa GALA daawooi laazeeli taaiti su ná maaɠoolii zu. 
\v 2 Zan yɛni kasoi ɠa, é Kilista ná-kɛɛwotiiti ma wooi mɛni. É ná-kaladopoi tanigaa leʋeni, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: 
\v 3 «Ɗa ɠa è ga naama nui, nii maanɛai ga é ʋa, ɓaa gi taɠili maaɓɔun?»
\p
\v 4 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «À li, wo naa zuɠula Zan ma, nii wo mɛnisu, ta wo kaazu: 
\v 5 Gaazuɠole nuiti gaazu ɠa zeɠezu ma, mɛɠɛlɛ nuiti ti ɗa ziɛ ga pagɔ, gee nuiti ti ɗa ɲade, goizuɓɔlɔ nuiti ti ɗa faa mɛni, gɔvɛiti ti ɗa wuzeɠe, woo niinɛ ʋagɔi laa ɠa zeelizu bala nuiti ma. 
\v 6 Undaanɛ nu ɠa ga naama nui, nii é la loa kakagi zu ga nɔ̀un maaʋele.»
\p
\v 7 Tɛi Zan ná-keelaiti ti ɠɛni liizu, Yesu tɔɔzeini ga ɓɔɛa bɛbɛi ʋɔ, é ʋilɛ Zan ʋa, é ɠɛ ti ma: «Ɓɛgele ɠa wo liini kaazu teʋebai zu? Seeligi nii fiilɛi ɲiikpisu ɓaa? 
\v 8 Leeni ɠa mu wo liini kaazu? Nui nii maaɠiliai ga seɠe ʋapagiti ɓaa? Niiti ti maaɠiliai ga seɠe ʋapagiti, naati ta masa pɛlɛiti bu. 
\v 9 Ɓɛgele ɠa mu wo liini kaazu? GALA goo wo nu? Gaama ɠana, nɔ̀un nà bosu wo ma ga teʋegɛ GALA goo wo nu ʋa. 
\v 10 Tɔ ɠa sɛʋɛai ná-faa zu GALA Sɛʋɛi zu ga:
\q ‹Nà nà-keelai leʋesu è luɠɔ,
\q é ɗa-ʋelei ɓɛtɛ è luɠɔ.›\f + \fr 11:10 \fr*\ft \+xt Mal 3:1\+xt*.\ft*\f*
\m
\v 11 Gè bo wo ma ga gaamai, nui kpein nii anzanu sɔlɔɔgai, tanɔpɛ ge la dɛ ɠulani, nii bɔɔlɔai é leʋe Zan Ɓatisete ʋa. Tama zɔi dɔiɗai geeɠɔlɔgi ma masadai zu, naa wɔɔlɔʋɛ ba. 
\v 12 É zo Zan Ɓatisete ná-yeeɠɛɠalaiti ma, é zeeli za ma, geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa zeeɠaaɓaai laawu,\f + \fr 11:12 \fr*\fq geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa zeeɠaaɓaai laawu\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa leʋe pelei ɠaiziɛzu ga maaɓaai\fqa*\f* zeeɠaaɓaa nuiti ka ti pɔ ti seɠe ga tɔnɔ.\f + \fr 11:12 \fr*\fq zeeɠaaɓaa nuiti ka ti pɔ ti seɠe ga tɔnɔ\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa zeeɠaaɓaa nuiti ta valazu ba\fqa*\f* 
\v 13 Tɔɔzei GALA goo wo nuiti pɛ ta tɔ sɛʋɛi, ti GALA gooi wogɛ eyɛsu é zeeli Zan ma. 
\v 14 Ni wa pɔ ga wo la da, tɔ ɠa é ga Eli, nii ná-fai wogai ga toɠa ʋaazu. 
\v 15 Zɔi faa mɛni goiyeɠe ba, naama nui nii mɛni.
\p
\v 16 «Ɓɛ ɠa mu nà niizuʋɛ nuɓusɛiti pokɔɠɔ ma? Ti ɠulaʋɛ ga doungoiti ti zeini dɔɔɠɔ ɓalagi zu, ti ɗa wooɠula ti-wɔɔlaiti ma, ti ɗa ɠɛ ma:
\q
\v 17 ‹Gi koolei vɛa, wo la kuai woni,
\q gi saa zu wuyei loa, wo la ɓɔɠɔ maawɔinni.›
\m
\v 18 Tɔɔzei Zan ʋaani, é ɗa zugi zo, é la dɔɔ ɓɔlezu, ti ɠɛ ma: ‹Inɛgi ɠa su!› 
\v 19 Nu ná-Doun Zunui ʋaa, é ɗa daamii ta kpɔɔlei wo, ti ɠɛ ma mɔnɔ: ‹Zunui nii ɠa ga ɠulukpu nu ta dɔɔ ɓɔle nu wolai. Toɠa ga mulu zo nuiti ta kotoba nuiti ti-wɔɔlai.› Kɛlɛ ɠimalai ná-kɛɛwotiiti ta dɛɛzu ga telebogɛ.»
\s Kidaaleʋelala laaiti
\r (Luke 10:13-15)
\p
\v 20 Yesu zɛba é ɗa zeli ɓaaɓaagi lo taaiti ma, ʋɛti é ná-laavɔɔ vai bɔɔlɔzu ɠɛɛni náti, mazɔlɔɔ taai naati su nuɓusɛiti ti la ɠɛni ti-ziɛ ʋelei maavaliboni. 
\v 21 «Maanɔɠɔi ɠa è ʋɛ, Kolazɛn, maanɔɠɔi ɠɛ è ʋɛ, Ɓɛtesayida! Mazɔlɔɔ laavɔɔ vai niiti ti ɠɛai wo ʋɔ bɛ, ni naa ɠɛɠalai ɠɛɛni Tiil ta Sidɔn laaiti su, eɠɛ kaite ti zu nuɓusɛiti ti ti-ziɛ ʋelei maavaliboga, ti saa wɔlɔ wo seɠeiti too ɠɔba, ti zuʋui ʋu tɔungiti su. 
\v 22 Naa ɠa é ba, nà bosu wo ma ga: Tukpɔɠaaleʋe voloi, wa-lukpɔi ɠa ɓaa, é leʋe Tiil ta Sidɔn laaiti tɔnɔi ʋa. 
\v 23 Ɗɔun, Kapɛɛlɛnawume, ɗa kaazu ga è-lɔɠɔi ɠa wɔɔlɔzu, è zeeli geeɠɔlɔgi zu ɓaa? Naa li poun! Ta è yei gɔvɛalaazu. Mazɔlɔɔ laavɔɔ vai niiti ti ɠɛai è ʋɔ bɛ, ni naa ɠɛɠalai ɠɛɛni Sɔdɔme taai zu, eɠɛ é ná dɛ zaaɠaza. 
\v 24 Naa ɠa é ba, nà bosu wo ma ga: Tukpɔɠaaleʋe voloi, wa-lukpɔi ɠa ɓaa, é leʋe Sɔdɔme yooi nɔnɔi ʋa.»
\s À ʋa pɔ̀, nà dooɠo fe wo ʋɛ
\r (Luke 10:21-22)
\p
\v 25 Naama yeeɠɛɠalai zu, Yesu ɠɛni ma: «Ee, Kɛ̀ɛ, geeɠɔlɔgi ta zooi Maliɠii, nà è mamasu, tɔɔzei è niima vaiti dɔɔɠua ɠima nuiti ta keleɠele nuiti ba, è ti lɛ ga naati, niiti ti yeemalɔigai. 
\v 26 Gaamazu, Kɛ̀ɛ, ʋele ɠana nɛai la è ʋɛ. 
\v 27 Kɛ̀ɛ fai pɛ puuʋɛ zèezu. Nu nɔpɛ ge la Doun Zunui ɠwɛɛ, é ɠula Ɠɛɛɠɛi ʋolu, tama nu nɔpɛ ge la ɓalaa Ɠɛɛɠɛi ɠwɛɛ, é ɠula Doun Zunui ʋolu, ta naama nui nii Doun Zunui a ɠɛna pɔ é dɛɛ la. 
\v 28 À ʋa pɔ̀, wɔi pɛ wo ɓɔlɔai, kasɔi laani wo unma, nà dooɠo fe wo ʋɛ. 
\v 29 À nà-unbawului zeɠe, wo da unma, wo lɔ pɔ̀ bɛ kala pelei zu, mazɔlɔɔ nà-fai ɠaanɛɛʋɛ, gè ɠɛ ga ɓɔɠɔmaayei nu zìimaʋɛ, wa dooɠogi zɔlɔɔ ɓɔɠɔ vaa ma. 
\v 30 Nà-unbawului zeɠezu la ɓaani, kasɔi ɓalaa gè daazu wo unma, feɠagɛ.»
\c 12
\s Yesu ɠa ga dooɠo foloi Maliɠii
\r (Maleke 2:23-28;  //  Luke 6:1-5)
\p
\v 1 Naama ziɛgi zu, Yesu ɠɛni leʋesu yeeta molo ɓalagiti su, dooɠo foloi. Tɛi pului ɠɛni ná-kaladopoiti ma, ti tɔɔzeini ga ti ɗa molo ɠɔpɔgiti gaaʋolososo, ti ɗa mi. 
\v 2 Faliziɛinti ti miná ɠaai ma, ti ɠɛni Yesu ma: «Wɛlɛna ɗa-ɠaladopoiti ba! Ta naa ɠɛɛzu, nii tɔgi la vaani bu ga nu kɛ dooɠo foloi.»
\p
\v 3 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wo la dɛ naa ɠalani mu ɓaa, nii Davide kɛɛni, siɛgi zu pului soni da ta siɛɲɔɠɔiti? 
\v 4 É lɛɛni GALA ná-seɠe ʋɛlɛ ɲadegai wu, é ɓuluiti seɠe, ti veai GALA bɛ, é ta mi. Tama, tɔgi la ɠɛni vaani bu ga ta siɛɲɔɠɔiti, ti ʋa ɓului naa ta mi, makɛga ɠɛni de zalaɠa ɠula nuiti nɔ ʋɛ. 
\v 5 Wo la dɛ kalani ɓalaa tɔ sɛʋɛi zu ga dooɠo foloi, zalaɠa ɠula nuiti niiti ti botii ɠɛɛzu GALA sei ʋɛlɛi wu, ta ɗa dooɠo foloi ma lɔgi ɠoloɠolo, naama ge la ɠɛa ti ʋa ga koto? 
\v 6 Tama nà bosu wo ma ga: Nii é ʋɛ, naa wɔɔlɔʋɛ GALA sei ʋɛlɛi ʋa. 
\v 7 Ee, ni wo ɠɛni niima wooi ʋoluɠwɛɛ, nii é ɠɛɛzu ma: ‹Wɔ̀inʋɛ ga gaazumaawɔinɠai, é leʋe zalaɠaiti ba,›\f + \fr 12:7 \fr*\ft \+xt Woz 6:6\+xt*.\ft*\f* wo la ɓena sɔbalala nui niiti peelala. 
\v 8 Mazɔlɔɔ Nu ná-Doun Zunui ɠa é ga dooɠo foloi Maliɠii.»
\s Yesu zeezaama zunui ɠɛdɛ fai
\r (Maleke 3:1-6;  //  Luke 6:6-11)
\p
\v 9 Seɠeai ma miná, é lɛɛni Zuifuiti ta-ƓALA dɛbi ʋɛlɛi wu. 
\v 10 Zunui ta ɠɛni ná, nii zeei zaani ma. Ti Yesu ɠaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Tɔgi vaaʋɛ nɛi bu ga nu nui ta ɠɛdɛ dooɠo foloi?» Ti ɠɛni pɔ ga ti peelalazu zɔlɔɔ ba. 
\v 11 Kɛlɛ Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Ɓɛ ɠa é wo zaama, ni baala gila kana zea, naa zɛba é loo zeɠezaɠa wolai zu dooɠo foloi, é la mɛɛnga, é ʋa kula su? 
\v 12 Nuɓusɛi ma fizɔgɛ baalagi ʋa pounpoun! Naa ɠa é ba, tɔgi vaaʋɛ bu ga nu faa ʋagɔi ɠɛ dooɠo foloi.» 
\v 13 É zɛba é ɠɛ zunui ma: «Yeemaale!» Naa yeei maaleni, é ɠɛdɛ, é ɠɛ ga zɔɔma yeei ɠɛʋele. 
\v 14 Faliziɛinti ti ɠulani, ti li, ti ɠi fe ɓɔɠɔ ʋɛ ga ʋelei ta zoo ti Yesu ʋaa la.
\s Yesu ɠa ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-botiɠɛ nui
\p
\v 15 Yesu kwɛɛgai ma ga ta ɠɛɛzu ti paa, é zeɠeni ná. Bɛbɛ wolai ʋilɛni polu, tama é seeɓɛ nuiti pɛ kɛdɛni. 
\v 16 É ɠɛni ti laa maaɓakpasu ga naati ti mina kula kɛlɛma. 
\v 17 Ʋele ɠana GALA goo wo nui Ezayi wooi ʋilɛni la su, nii é boni ga:
\q
\v 18 «Wɛlɛ nà-botiɠɛ nui ʋa, gè yiimazeɠeai la,
\q nɛ̀ɛbɛ nui, nii é gòla ɠoozunɛɛzu.
\q Nà nà-Zɛnvui yei ma.
\q Toɠa telebodai ma wooi laazeeli zii ɠiligiti ma.
\q
\v 19 É la kpɔɛba vaa nɔpɛ kɛa, é la woo ɠaaɓainga,
\q nu la goomɛniga kpɔɛzuɠula wola wosu koi yɔɠɔzuʋɛti.
\q
\v 20 É la seeli kpaku ɠalea ga, nii golowoloai,
\q é la sɔmɔgi ʋaa, nii gaayeizu.
\q Ʋele ɠana eyɛsu kɛɛzu la,
\q eyɛsu é pilɛ sɔlɔɔ fai ve telebodai ya.
\q
\v 21 Zii ɠiligiti pɛ ta tɔun kɛ ga ta-ɠitogi.»\f + \fr 12:18-21 \fr*\ft \+xt Eza 42:1-4\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\s GALA ɓaa Setana
\r (Maleke 3:20-30;  //  Luke 11:14-23)
\p
\v 22 Naama ziɛgi zu, ti ʋaani Yesu ʋɔ ga inɛ su nu ɠila nii gaazuɠoleni, é ga ɓoɓoi mɔnɔ. É naa ɠɛdɛni, naa tɔɔzeini ga é ɗa ɓɔɛ, é ɗa wozaɠa. 
\v 23 Bɛbɛi laavɔɔni, ti ɗa ɠɛ ma: «Davide ná-Doun Zunui la ga nii mu ɓaa?»
\p
\v 24 Faliziɛinti ti naa mɛnigai ma, ti ɠɛni ma: «Inɛ kundiɠii Ɓeelezeɓule ná-zobogi nɔ ɠa zunui nii inɛgiti kpɛɛzu la.» 
\v 25 Kɛlɛ tɛi Yesu ɠɛni ta-ɠisiɛi ɠwɛɛni, é ɠɛni ti ma: «Masadai nɔpɛ su nuɓusɛiti ti ɠaaɠwɛɛzu su ɓɔɠɔ laalɔɠɔma, naa ɠa ɗa ɠoloɠolo. Taa wola nɔpɛ, ɓaa pɛlɛyeɠe nɔpɛ gaaɠwɛɛzu su ɓɔɠɔ laalɔɠɔma, naa la zooga yɛsu ná. 
\v 26 Ni Setanai a Setana ɓɛɛna, ná-masadai ɠaaɠwɛa su mu ɓɔɠɔ laalɔɠɔma. Naama masadai ɠa zoo yɛsu ná ɠale? 
\v 27 Ni nɔ̀un, nà inɛgiti kpɛɛzu ga Ɓeelezeɓule ná-zobogi, wa-ɠaladopoiti ta ti ɓɛɛzu ga ɓɛ ná-zobo? Naa ɠa é ba, tiya ɓɔɠɔgo ɠa ti ʋaazu wa-lukpɔi ɠaaleʋezu. 
\v 28 Kɛlɛ ni GALA Zɛnvui ná-zobogi ɠa gè inɛgiti kpɛɛzu la, deɠɛmu GALA ná-masadai ʋaa, é zeeli wo ma.
\p
\v 29 «Ɓaa ɓɛ ɠa a ɗa zoo é lɛ zɛbɛsu nui ná-pɛlɛi wu, é naa ɠɔligiti seɠe, ni é la tɔɔzeini dɛ ga é ʋa naa ɠili ga galui? Toɠa naa ɠili pɛ, é ʋa leɠa naa ná-pɛlɛi wuuvoo. 
\v 30 Zɔi nɔpɛ é la nɔ̀un ba, naa ɠa dàalɔɠɔma. Zɔi é la ɓɔsu bà, gi ʋa gaalɛbai wo, naa ɠa suvazagi wosu.
\p
\v 31 «Naa ɠa é ba, gè bo wo ma, nuɓusɛiti ta-ɠotoiti pɛ, ta woo ɲɔiti pɛ ta ti wo GALA daalɔɠɔma, naati suvaa ɠa yɛ ti ʋɛ, kɛlɛ zɔi nɔpɛ é woo ɲɔu wosu Zɛnvu Ɲadegai laalɔɠɔma, suvaa la yɛga naama nui ʋɛ pɛ. 
\v 32 Zɔi nɔpɛ é kpɔɛ wosu Nu ná-Doun Zunui laalɔɠɔma, naama nui zuvaa ɠa yɛ, kɛlɛ zɔi nɔpɛ é kpɔɛ wosu Zɛnvu Ɲadegai laalɔɠɔma, naama nui zuvaa la yɛga pɛ, niima eteai zu, ta eteai niinɛi zu é ʋaazu.»
\s Gului ta gaawaai
\r (Luke 6:43-45)
\p
\v 33 «À kwɛɛ ga ni gului ʋagɛ, gaawaai ɓalaa pagɛ, ni ɲɔuʋɛ, gaawaai ɓalaa ɲɔuʋɛ, tɔɔzei gului ɠa ɠwɛɛsu ga gaawaai. 
\v 34 Pɛɛɠaali zuwuzuiti, wa zoo ɠale kpɔɛ ʋagɔ wosu, wɔi wo ɲɔuɗai? Mazɔlɔɔ nii é ʋooʋazu nui yiimaʋɛ, naa ɠa daaʋɛ, a ɗa bo. 
\v 35 Nu ʋagɔi ɠa ɗa ani ʋagɔiti kula ná-ani makɛsu ʋagɔi, nu ɲɔi ɓalaa ka ɗa ani ɲɔiti kula ná-ani makɛsu ɲɔi. 
\v 36 Gè bo wo ma, tukpɔɠaaleʋe voloi, nuiti ta ʋoluvaawo ga ta-ɓɔɛ ɲakaiti pɛ ta ɠɛ ti woni. 
\v 37 Mazɔlɔɔ è ɓɔɛ wooi maaʋele ma, ta è ʋɛtɛ ga sɔbalala nu, è ɓɔɛ wooi nɔ ɠa ta è ʋeelala la.»
\s Laavɔɔ vaa maaɠaazaɠabo fai
\r (Maleke 8:11-12;  //  Luke 11:29-32)
\p
\v 38 Tɔ kalamɔin tanigaa ta Faliziɛinti ti ɠɛni Yesu ma: «Kalamɔn, gá pɔ gi è ɠa, è ɗa laavɔɔ vai ta ɠula kɛlɛma.» 
\v 39 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Niizuʋɛ nuɓusɛ ɲɔiti, niiti ti ga wooʋalada nuiti GALA bɛ, naati ka ti laavɔɔ vaa maaɠaazaɠabosu! Tama poo kili nɔpɛ ge la vea ti ya, kɛni GALA goo wo nui Zonase ná-poogi. 
\v 40 Mazɔlɔɔ ʋelei Zonase kɛɛni la ga folo saʋagɔ kpidi saʋagɔ kalei ɠoozu,\f + \fr 12:40 \fr*\ft Wɛlɛ ʋɛ: \+xt Zon 2:1\+xt*.\ft*\f* ʋele nɔ ɠana Nu ná-Doun Zunui a kɛɛ la ga folo saʋagɔ kpidi saʋagɔ zooi ɠoozu. 
\v 41 Tukpɔɠaaleʋe voloi, Ninive nuiti ta wuzeɠe, ti niizuʋɛ nuɓusɛiti peelala, tɔɔzei tiya mu Zonase ná-GALA goo wogai maaʋele ma, ti ti-ziɛ ʋeleiti maavaliboni. Tama zɔi é ʋɛ, naa wɔɔlɔʋɛ Zonase ʋa. 
\v 42 Tukpɔɠaaleʋe voloi, lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazu ʋelei ma masa anzanui ɠa wuzeɠe, é niizuʋɛ nuɓusɛiti peelala, tɔɔzei tɔun é zeɠeni kenein zou ɓela ga, é ʋa woilosu Salomɔn ná-ɠima ɓɔɛiti ma. Tama zɔi é ʋɛ, naa wɔɔlɔʋɛ Salomɔn ʋa.»
\s Zɛnvu ɲɔi ɠalema vai ʋolu
\r (Luke 11:24-26)
\p
\v 43 «Siɛgi zu kɔzɔba yɛnvui ɠulazu la zunui ta zu, toɠa ɗa li, é leʋeteʋe teʋebai zu, é ɗa zeizu ɠaiziɛ, kɛlɛ é la ná ta ɠaani. 
\v 44 Naazu, toɠa ɠɛɛzu ɓɔɠɔ ma: ‹Nà ɠalesu ma nà-pɛlɛi wu, ʋɛ kùlaai ná.› Siɛgi zu é ɠalesu da ma, é ná ɠa, ani la ná, ná ɓalegai, fai pɛ seiɗai kpasu ná ga pagɔ, 
\v 45 toɠa ɗa li naazu, é zɛnvu lɔfela ɠiligaa zeɠe, niiti ti ɲɔuɗai ti leʋe ba, ti ʋa ʋɔɔma, ti zei ná. Zunui naa ná-fai ɠaaɓelagi ɠa ɲɔu, é leʋe ma mɔungi ʋa. Naama zii ɠa é ʋaazu ɠɛɛzu ga niizuʋɛ nuɓusɛ ɲɔi niiti.»
\s Yesu ná-pɛlɛyeɠe ɠitei
\r (Maleke 3:31-35;  //  Luke 8:19-21)
\p
\v 46 Siɛgi zu Yesu ɠɛni ɓɔɛzu la dɛ bɛbɛi ʋɔ, dee ta deɠeiti ti ʋaani, ti lo eteaʋɛ, ti ɠɛni pɔ ga ti ɓɔɛ pɔ. 
\v 47 [Nui ta ʋaani, é ɠɛ ma: «È-lee ta è-leɠeiti ta loni eteaʋɛ, ta pɔ ga ti ɓɔɛ è ʋɔ.»]\f + \fr 12:47 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f* 
\v 48 Kɛlɛ Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa é ga dèe? Ɓɛɛni ka ti ga dèɠeiti?» 
\v 49 É zɛba é yeelete ná-kaladopoiti ma, é ɠɛ ma: «Wɛlɛ, niiti ka ti ga dèe ta dèɠeiti. 
\v 50 Tɔɔzei zɔi nɔpɛ é Kɛ̀ɛ yiimai ɠɛɛzu, nii é geeɠɔlɔgi zu, naama nui ɠa é ga dèɠe zunui, ta dèɠe anzanui, ta dèe.»
\c 13
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  molo zuwu vaza nui ʋa
\r (Maleke 4:1-9;  //  Luke 8:4-8)
\p
\v 1 Naama voloi nɔ, Yesu ɠulani pɛlɛi wu, é li, é zei ziɛ wolai laaʋɛ. 
\v 2 Bɛbɛ wolai ɠaalɛɛni ba koba. Kɛni é lɛɛni keingi ta zu vɔlɔ, é zei ná. Bɛbɛi pɛ ge ɠɛni loni ziɛlaʋɛ. 
\v 3 Yesu ɠɛni ti ɠalasu ga faa mɔinmɔin, faalaaliiti su. É ɠɛni ti ma: «Molo zuwu vaza nui ta ɠulani ga é molo zuwui vaza. 
\v 4 Kɛai ma moloi vazasu, molo ɠaei tanigaa ti looni pele ɠɛzɛi zu, wɔniiti ti ʋa, ti mi. 
\v 5 Taɠiligaa ti looni fasa lutui zu, pɔlɔi tago nɔ ɠa é ɠɛni ná. Ti ʋɔnɔni fala, tɔɔzei zooi ɓoma la ɠɛni ɠoozani. 
\v 6 Kɛlɛ foloi kpaai ma kpekpe, é molo ʋɔnɔ koiti galani ma fala. Ti vɔɔni, tɔɔzei sape la ɠɛni ti ʋa sɛ. 
\v 7 Taɠiligaa ti looni ɠaingiti saama. Naati ti lɛɛni, ti molo ʋɔnɔ koiti maaɓɔle. 
\v 8 Taɠiligaa ti looni mɔnɔ zou ʋagɔi zu. Ti ɓɛtɛni, ti waa, tanigaa ti-ɠaawaai ɠɛ ga ungilagila (100), tanigaa puulɔzitalɔzita (60), tanigaa puuzaʋasaʋa (30). 
\v 9 Zɔi faa mɛni goiyeɠe ba, naama nui nii mɛni.»
\s Yesu ná-faalaaliiti bo ungi
\r (Maleke 4:10-12;  //  Luke 8:9-10)
\p
\v 10 Ná-kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu è ɓɔɛzu ti ʋɔ faalaaliiti su?» 
\v 11 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wɔun, feeʋɛ wo ʋɛ ga wo geeɠɔlɔgi ma masadai ma lɔɔɠuzu vaiti kwɛɛ. Tiya ma, naama zobogi la veeni ti ʋɛ. 
\v 12 Mazɔlɔɔ zɔi ani zea, ta ɠa ve naa ya ʋolu, eyɛsu é ʋooʋa zea. Kɛlɛ zɔi ani la zea, anɛɛ zɔɔgoi é zea, naa ɠa ɠula zea. 
\v 13 Nà ɓɔɛzu ti ʋɔ faalaaliiti su, mazɔlɔɔ ti ɠɛ ʋa wɛlɛzu, ti la wozaɠaa, ti ɗa woilo, ti la faa mɛniga ta ti mina gaaɠa. 
\v 14 Wooi GALA goo wo nui Ezayi boni, naa ɠa ʋilɛsu ti ʋɛ ga:
\q ‹Wa la woilo nɔ,
\q kɛlɛ wo la faa ɠaaɠaa pɛ.
\q Wa la wɛlɛ nɔ,
\q kɛlɛ wo la wozaɠaa pɛ.
\q
\v 15 Tɔɔzei niima nuɓusɛiti ti ɠɛa ga kigaaza nuiti,
\q ti ɓɔɠɔ woizuɓɔlɔa, ti yeeʋɛɛ ɠaazu,
\q naa ɠa a kɛ ti ɠaazu mina wozaɠa,
\q ti-woiyeɠeiti ti mina faa mɛni,
\q ti-yii mina faa ɠaaɠa,
\q ti ʋa ɠale ma pɔ̀,
\q nii a kɛ gè ʋa ti ɠɛdɛ.›\f + \fr 13:14-15 \fr*\ft \+xt Eza 6:9-10\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*»
\p
\v 16 Kɛlɛ wɔun wo undaanɛɛʋɛ, wo-ɠaazuʋɛti ta wozaɠaazu, wo-woiiti ti ɗa faa mɛni. 
\v 17 Gè bo wo ma ga gaamai, GALA goo wo nu mɔinmɔin ta telebo nu mɔinmɔingaa ti ɠɛni pɔ ga ti naa ɠa, nii wo kaazu, kɛlɛ ti la kaani, ti naa mɛni, nii wo mɛnisu, kɛlɛ ti la mɛnini.
\s Faalaalii pilɛgai molo zuwu vaza nui ʋa  //  naa zuɠulazuʋɛ
\r (Maleke 4:13-20;  //  Luke 8:11-15)
\p
\v 18 «Faalaalii pilɛgai molo zuwu vaza nui ʋa, wɛlɛ poluʋɛ ʋa. 
\v 19 Siɛgi zu nui GALA ná-masadai ma wooi mɛnisu da, é la gaaɠaani, Inɛgi ɠa ɗa ʋa, é naa ɠula ziimaʋɛ, nii fazagai ná. Naama nui ɠa é molo zuwui zɔlɔɔgai pele ɠɛzɛi zu. 
\v 20 Zɔi é molo zuwui zɔlɔɔgai fasa lutui zu, naa ɠa é wooi mɛnisu nɔ feya, é yeezei bu ga koozunɛ. 
\v 21 Kɛlɛ é la naa yɛsu ná, é ʋa zapelɔ ziimaʋɛ, é la ɗa ga so kpaan. Siɛgi zu kpɔlɔi ɓaa wɔinzeɠemai ʋaazu la wooi maaʋele ma, gaamanɔ toɠa ɠalesu ma. 
\v 22 Zɔi é molo zuwui zɔlɔɔgai ɠaingiti saama, naa ɠa é wooi mɛnisu, kɛlɛ naa maa ɠa ɓɔɔlezu ga eteai ma yiizoolɛi, ta naavolo wɔin, é la ɗa ga waa. 
\v 23 Zɔi é molo zuwui zɔlɔɔgai zou ʋagɔi zu, naa ɠa é wooi mɛnisu, é gaaɠa. Tama toɠa waazu, ma ɠae ɠilagilagi tanigaa ti-ɠaawaai ɠɛ ga ungilagila (100), tanigaa puulɔzitalɔzita (60), tanigaa puuzaʋasaʋa (30).»
\s Gui ɲɔi ma vaalaalii
\p
\v 24 Yesu faalaalii taɠili boni ti ma, é ɠɛ ti ma: «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga zunui nii é molo zuwu ʋagɔi vazani ná-kpalagi zu. 
\v 25 Kɛlɛ yeeta kpidii, siɛgi zu ɛsɛ pɛ ge ɠɛni ɲiizu la, sili nui liini, é gui ɠae ɲɔi vaza ná-moloi zaama, é zeɠe ná. 
\v 26 Siɛgi zu moloi ʋɔnɔni da, é ɠula su, gui ɲɔi ɓalaa ɠulani kɛlɛma. 
\v 27 Pɛlɛ kɛɛɠɛi naa ná-botiɠɛ nuiti ti ʋaani, ti ɠɛ ma: ‹Màliɠii, è la molo zuwu ʋagɔ vazani ɗa-ɓalagi zu mu ɓaa? Mini ɠa mu gui ɲɔi nuu zeɠeai ná?› 
\v 28 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: ‹Sìli nui ta ɠa é naama vai ɠɛai.› Ná-botiɠɛ nuiti ti ɠɛni ma: ‹Ɗa pɔ ga gi li, gi gui ɲɔi ɠula mu ɓaa?› 
\v 29 É ɠɛni ti ma: ‹Ɓa-o, wo mina ʋa yɛsu gui ɲɔi ɠulazu, wo ʋa moloi ɓalaa lɔɔɠula. 
\v 30 À ti felegɔ pɛ zɛ ná, ti ɗa ɓɛtɛ eyɛsu molo leʋei zeeli, naama ziɛgi zu nà ɠɛ molo leʋe nuiti ma: À gui ɲɔi mɔunpa kula, wo gili ba, é ɠala ga abui, kɛlɛ à moloi ɠaalɛ ba nà-molo ɠotai zu.› »
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  mutaalede kaei ta lɛʋɛi ʋa
\r (Maleke 4:30-32;  //  Luke 13:18-21)
\p
\v 31 Yesu faalaalii taɠili boni ti ma, é ɠɛ ti ma: «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga mutaalede kae ɠilagi, nii zunui ta seɠeni, é sin ná-kpalagi zu. 
\v 32 Ma ɠaei ɠa gola lɔiɗai ani zuwuiti pɛ su. Kɛlɛ siɛgi zu é ʋɔnɔni la, é ɓaɠoni, gaaɠooza kpelei zu ziinziin ganigiti pɛ ba, é ɠɛ ga gulu, wɔniiti ti ɗa ʋa, ti ɗa laɠagi lo ma ɓekegiti su.»
\p
\v 33 É faalaalii taɠili boni ti ma, é ɠɛ ti ma: «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga lɛʋɛi, nii anzanui ta seɠeni, é ti ɠaayɔ ta ɓulu vukɔ mɔinmɔingi. Gaaɓelagi, ɓulu vukɔ ɠaayɔgai naa pɛ ge ɓokoloni.»
\s Lee vaa zu Yesu ɠɛni ɓɔɛzu faalaaliiti su
\r (Maleke 4:33-34)
\p
\v 34 Yesu ɠɛni niima vaiti pɛ bosu bɛbɛi ma faalaaliiti su, é la ɠɛni ɓɔɛzu ti ʋɔ, ni faalaali la ba. 
\v 35 É ɠɛni naa ɠɛɛzu, nii a kɛ GALA goo wo nui laawooi ʋilɛsu, nii é boni ga:
\q «Nà ɓɔɛzu faalaaliiti su,
\q gè faiti dɛɛ, niiti ti ɠɛa lɔɔɠuni
\q kaite eteai ɓɛtɛ yee ma.»\f + \fr 13:35 \fr*\ft \+xt Guy 78:2\+xt*.\ft*\f*
\s Faalaalii zuɠulazuʋɛ  //  pilɛgai gui ɲɔi ʋa
\p
\v 36 É bɛbɛi yɛni ná, é ɠale ma pɛlɛi wu. Ná-kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: «Faalaalii nii è bogai, é ʋilɛ gui ɲɔi ʋa kpalagi zu, poluʋɛ lɛ ga giye.» 
\v 37 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Zɔi é molo zuwu ʋagɔi vazasu, naa ɠa é ga Nu ná-Doun Zunui. 
\v 38 Kpalagi ɠa é ga eteai, molo zuwu ʋagɔi ɠa é ga niiti kpein ti ga masadai zu nuiti, gui ɲɔi ɠa é ga zɔiti kpein ti ga Inɛgi ná-nuɓusɛiti. 
\v 39 Sili nui nii é gui ɠae ɲɔi vazagai, naa ɠa é ga Inɛgi. Molo leʋei ɠa é ga etea ɠaaɓela voloi. Molo leʋe nuiti ta ga geezuɠeelaiti. 
\v 40 Tama ʋelei ta ɗa gui ɲɔi lɔɔɠula la, é ʋili abui zu, ʋele nɔ ɠana é ʋaazu ɠɛɛzu la etea ɠaaɓela voloi. 
\v 41 Nu ná-Doun Zunui ɠa ná-geezuɠeelaiti teʋe, ti kaka faiti ta faa ɲɔu ɠɛ nuiti kula ná-masadai zu. 
\v 42 Ta ti ʋili abuzulugi zu, ʋɛ gɔlɔi ta ɲiiga ziɛgai ná. 
\v 43 Naama ziɛgi zu, telebo nuiti ta volo ga foloi ɠɛʋele, ti-Ɠɛɛ ná-masadai zu. Zɔi faa mɛni goiyeɠe ba, naama nui nii mɛni!»
\s Faalaalii é ʋilɛ naavoloi nii dɔɔɠuai
\p
\v 44 «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga naavoloi, nii dɔɔɠua ɠɛni de kpalagi ta zu. Zunui nii é kaani, naa dɔɔɠuni ʋolu. Koozunɛ ʋele ma, é liini, é kɔligiti pɛ pɔdi, é naama ɓalagi ɠeya.»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  kɔtu zɔngɔ ɓaaɓaagi ʋa
\p
\v 45 «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ mɔnɔ ga yaaɠoi, nii é kɔtu zɔngɔ ɓaaɓa pagɔiti gaiziɛzu. 
\v 46 Tɛi é gila kaani, nii sɔngɔi wola ɓaɠoai, é liini, é kɔligiti pɛ pɔdi, é naa ɠeya.»
\s Faalaalii é ʋilɛ tumɔi ʋa
\p
\v 47 «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ mɔnɔ ga tumɔi, nii kale ɓɛɛ nuiti ti pilini kpoloɗɛi wu, é kalei ma zii pɛ gaalɛ ba. 
\v 48 Siɛgi zu daavesu da, ta ɗa mɛɛn kakei ma, naa ʋoluma ta ɗa zei, ti suwɛɛn ga kale ʋagɔiti, zɔiti ti la ʋani, ti naati pili ya. 
\v 49 Ʋele ɠana é ʋaazu ɠɛɛzu la etea ɠaaɓela voloi. Geezuɠeelaiti ta ʋa, ti nu ɲɔiti zeeɠaaɠwɛ ta telebo nuiti. 
\v 50 Ta nu ɲɔiti pili abuzulugi zu, ʋɛ gɔlɔi ta ɲiiga ziɛgai ná.»
\s Woo unseizuʋɛ
\p
\v 51 Yesu ɠɛni ti ma: «Wo niima vaalaaliiti pɛ gaaɠaaʋɛ nɛi?» Ti ɠɛni ma: «Eyei, gi gaaɠaaʋɛ.» 
\v 52 Yesu woo unseini, é ɠɛ ti ma: «Naa ɠa é ba, tɔ kalamɔin nɔpɛgi é kalagi zɔlɔɔgai, é ʋilɛ geeɠɔlɔgi ma masadai zu vaiti ba, kulaʋɛ eɠɛ pɛlɛ kɛɛɠɛi, nii é ani niinɛiti ta ani wɔlɔmaiti kulazu, niiti ti ná-naavolo makɛsuʋɛ.»
\s Nazalɛte nuiti ti ɠɛlɛ vai Yesu ʋa
\r (Maleke 6:1-6;  //  Luke 4:16-30)
\p
\v 53 Yesu ɓegai ma ga naama vaalaaliiti bo, é zeɠeni ná. 
\v 54 É ɠaleni ma taai naa zu, ʋɛ é kulasui woni ná. É ɠɛni ná-taazu nuiti kalasu, naati ta-ƓALA dɛbi ʋɛlɛi wu. Ná-kalabo pelei ti wola laavɔɔni, ti ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga: «Mini ɠa é niima ɠimalai zɔlɔɔgai ná, ta zobogi nii é laavɔɔ vai niiti kɛɛzu la? 
\v 55 Gulu zaɠa nui ná-doun zunui laade ɓaa? Mali ná-doun zunui la ga nii, Zake ta Zozɛfe, Simon ta Zudeni ti-liɛi? 
\v 56 Baazeelaiti tɛi ti ʋa ɠɛ ade zaama? Mini ɠa é niima vaiti pɛ sɔlɔɔgai ná?» 
\v 57 Naa ɠa é ɠɛɛni ga zaɓui ti la ɠɛni laani da. Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «GALA goo wo nui ɓɔɠɔ yooi, ta ná-pɛlɛyeɠei wu nɔ ɠa, é la ɗa ga unfema zɔlɔɔ ná.» 
\v 58 É la ɠɛni laavɔɔ vaa mɔinmɔin kɛɛni ná, tɔɔzei ta-ɠidaaleʋelalai ʋa.
\c 14
\s Zan Ɓatisete zaa vai
\r (Maleke 6:14-29;  //  Luke 9:7-9)
\p
\v 1 Naama ziɛgi zu, Galilé masagi Elɔde Yesu maawooi mɛnini. 
\v 2 É ɠɛni ná-botiɠɛ nuiti ma: «Zan Ɓatisete ɠa buzeɠeai, é ɠula saai ya. Naa ɠa é kɛɛzu, é laavɔɔ vaiti kɛɛzu la.»
\p
\v 3 Tɔɔzei kaite Elɔde devei veeni ga ti Zan zo, ti gili, ti pili kasoi ɠa, kɛɛɠɛloin Filipe anzai Elɔdiade ná-fai zu. 
\v 4 Mazɔlɔɔ Zan ɓena ɠɛ ma: «Tɔgi la vaani bu ga è ʋa nii zeɠe ga è-anza.» 
\v 5 Elɔde ɠɛni keleɠele gaiziɛzu ga é Zan ʋaa. Kɛlɛ é ɠɛni luazu bɛbɛi ʋa, tɔɔzei bɛbɛi Zan zeɠeni ga toɠa ga GALA goo wo nu.
\p
\v 6 Kɛlɛ yeei ti ɠɛni Elɔde zɔlɔɔ foloi ma ɠona pilɛdai ma vɛtii ɠulazu la, Elɔdiade ná-doun anzanui kuai woni naati gaazu, niiti ti lolini fɛtii ɠulazuʋɛ. É Elɔde wola ɠoozunɛɛni. 
\v 7 É zɛba é minazeɠe anzalopoi ʋɛ, é ɠona vɔlɔ, é ɠɛ toɠa naa ve anzalopoi ya, nii nɔpɛ naa a falina ma.
\p
\v 8 Anzalopoi dee ná-diimai maaʋele ma, é ɠɛni Elɔde ma: «Nà pɔ Zan Ɓatisete nɔungi zeeli mà ʋɛ, aniɲakai zu.» 
\v 9 Naa masagi yiiɓɔlɔni. Kɛlɛ ná-konai maaʋele ma é boni, ta nui niiti é ti lolini fɛti ɠula vai ma, é devei veeni ga nii é faliai, ti fe zea. 
\v 10 É nui ta leʋeni ga ti Zan nɔungi leʋe ba kasoi ɠa. 
\v 11 Zan nɔungi yɛni aniɲakai zu, ti ʋaa la, ti fe anzalopoi ya, é lii la, é fe dee ya. 
\v 12 Zan ná-kaladopoiti ti ʋaani, ti ma ʋoomai zeɠe, ti maaɠulu. Naa ʋolu, ti liini, ti naama vai wo Yesu ma.
\s Yesu zunu waadɔɔlugɔi (5.000) ɠɔnɔkula vai
\r (Maleke 6:30-44;  //  Luke 9:10-17;  //  Zan 6:1-14)
\p
\v 13 Yesu naama wooi mɛnigai ma, é lɛɛni keingi zu. É zeɠeni ná, é li teʋebai ta zu. Kɛlɛ bɛbɛi mɛnigai ma, ti ɠulani taaiti su, ti ʋilɛ polu ɠɔɠɔa. 
\v 14 Yesu ɠulaai ma keingi zu, é bɛbɛ wolai ɠaani. Naati maawɔin soni, é seeɓɛ nuiti kɛdɛ.
\p
\v 15 Kpɔkɔi zeeliai ma, kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: «Ʋɛ ɠa ga teʋebai zu, foloi lia. Bɛbɛi ɠaaɠale ma, ti li ʋɛ ɠoba laa goiti su, ti ɠɔnɔ geya ɓɔɠɔ ʋɛ.» 
\v 16 Yesu ɠɛni ti ma: «Ti ɓɛdɛ la ba ga ti li, wa ɓɔɠɔi à ɠɔnɔ fe ti ya.» 
\v 17 Kɛlɛ ti ɠɛni ma: «Ɓulu lɔɔlugɔ ta kale felegɔ nɔ ɠa é gi ya ʋɛ.» 
\v 18 Yesu ɠɛ ti ma: «À ʋa ga tiye pɔ̀.»
\p
\v 19 É devei veeni ga ti bɛbɛi zei tufai zu. É ɓulu lɔɔlugɔi ta kale felegɔiti seɠeni, é ɠaazulɛ geezu, é mama fee ƓALA falii wo. Naa ʋolu é ɓuluiti kpulukpuluni, é ma ɓuɠaiti fe kaladopoiti zea, naati ti gaaɠwɛ bɛbɛi ʋa. 
\v 20 Ɛsɛ pɛ ge daamii woni, ti yiɠo. Kaladopoiti ti ɓulu ɓulukpulugi mɔtai ɠaalɛɛni ba, é ɠɛ ga kpɔlɔ puugɔ maazu felegɔ (12). 
\v 21 Zɔiti ti daamii woni, naati ti ɠɛni ga zunu waadɔɔlugɔ (5.000) ɠɛɠala, anzanuiti ta doungoiti ti ɠaa la vɔlɔ luni.
\s Yesu ziɛ vai ziɛi ɠa
\r (Maleke 6:45-52;  //  Zan 6:16-21)
\p
\v 22 Naama vai ɓeni nɔ feya, Yesu ɓɔini kaladopoiti da ga ti lɛ keingi zu, ti to da tuɠɔ, ti li ga ziɛ ʋoluʋelei, naama ziɛ su, é ɗa bɛbɛi ɠaaɠale ma. 
\v 23 É bɛbɛi ɠaaɠalegai ma ma, é lɛɛni gizei ma tɔ ɠila ga é GALA fali. Kpidii ʋɛai ma, tɔ ɠila nɔ ɠa niina é ɠɛni ná. 
\v 24 Naama ziɛgi zu keingi maaɠoozani niina kakei ʋa ga gola, ziɛ lakpatakpagiti ti ɠɛni kpɔlɔzu ga gola, tɔɔzei fiilɛi ɠɛni daaɠomisu.
\p
\v 25 Gosu yeeɠɛɠalai, Yesu ʋaani ga kaladopoiti pɔ pelei, é ɗa ziɛ ziɛi ɠa. 
\v 26 Ti kaai ma, é ɗa ziɛ ziɛi ɠa, ti luani ga gola, ti ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Gɔvɛ mɔtai ta ʋe-o!» Ti ɠɛni dua ɓeei loozu. 
\v 27 Kɛlɛ gaamago Yesu ɓɔɛni ti ʋɔ, é ɠɛ ti ma: «À zɛbɛzeɠe, nà ʋe de. À mina lua!»
\p
\v 28 Piyɛlɛ zɛba é ɠɛ ma: «Màliɠii, ni ɗa ʋe, devei ve zèa, gè ʋa è ʋɔ bɛ ziɛi ɠa.» 
\v 29 Yesu ɠɛ ma: «Ʋa!» Gaamago Piyɛlɛ ɠulani keingi zu, é ʋilɛ ziɛi ɠa, é ɗa li Yesu ʋɔ pelei. 
\v 30 Kɛlɛ é kaai ma ga fiilɛi zɛbɛi wɔɔlɔʋɛ, é luani. Tɛi é tɔɔzeini ga yeiɗa ziɛi wu, é ɓainni, é ɠɛ ma: «Màliɠii! Kìzo!»
\p
\v 31 Yesu yeemaaleni gaama, é so zeei ʋa, é ɠɛ ma: «Ee, ɗa-ɠidaaleʋei lɔiʋɛ! Lee vaa zu è inɛinɛgai?» 
\v 32 Naa ʋoluma ti felegɔ ti lɛɛni ʋɔɔma keingi zu, fiilɛi zuleʋe kpe. 
\v 33 Niiti ti ɠɛni keingi zu, naati ti ʋilɛni ɲiibiɠa, ti nɔkɔ bu, ti ɠɛ ma: «Gaamazu, ɗa ga GALA Doun Zunui.»
\s Yesu seeɓɛ nuiti balo vai Zenezalɛte ɠoʋii ma
\r (Maleke 6:53-56)
\p
\v 34 Ti ziɛi ɓudɛai ma, ti zeelini Zenezalɛte yooi ma. 
\v 35 Ná ʋele nuiti ti ɠwɛɛsu ɠaani Yesu ʋa, ti wooleʋeni naama yooi zu ná pɛ. Ti ʋaani pɔ ga seeɓɛ nuiti pɛ. 
\v 36 Ti maanɛɛnɛni ga ti vɔɔɠu nɔ ná-seɠei laamaʋɛ ʋa. Tama zɔiti pɛ ti ɠɛni vɔɔɠuzu ba, ti ɠɛni ʋalozu.
\c 15
\s Yesu ta kalagi  //  nii Zuifuiti ti-mɛmɛwolaiti ti zɛgai
\r (Maleke 7:1-13)
\p
\v 1 Naama ziɛgi zu, Faliziɛin tanigaa ti zeɠeni Zeluzalɛme ta tɔ kalamɔin tanigaa, ti maaɓuɠa Yesu ʋa, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: 
\v 2 «Lee vaa zu ɗa-ɠaladopoiti ti la ɠolozu kɛwolaiti kɛɛ vaa wɔlɔmaiti bɛ? Tɔɔzei ta ɠɛna daami woga, ti la ɗa ga yeagba, eɠɛʋelei maanɛai é ɠɛ la.» 
\v 3 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wɔun, lee vaa zu wo kololalai ɠɛɛzu ga GALA ná-devei, nii a kɛ wo ɗa ʋilɛ wa-vaa wɔlɔmaiti nɔ ʋolu? 
\v 4 Mazɔlɔɔ GALA ge ɠɛni ma: ‹È-ɠɛɛ lɛbi ta è-lee,›\f + \fr 15:4 \fr*\ft \+xt Ɛgz 20:12; TSV 5:16\+xt*.\ft*\f* é ɠɛ mɔnɔ: ‹Zɔi nɔpɛ é kɛɛɠɛ ɓaa dee ɠotozu, ta naama nui ʋaa.›\f + \fr 15:4 \fr*\ft \+xt Ɛgz 21:17\+xt*.\ft*\f* 
\v 5 Kɛlɛ wɔun, wa ɠɛɛzu ma: ‹Ni nui ta a ɠɛɛna kɛɛɠɛ ɓaa dee ma: Nii nà la kɛ ga ɗa-ɓɔbai, naa ɠɛa ga vebɛani GALA bɛ,› 
\v 6 kuye la mɔ naama nui ma ga é kɛɛɠɛ ɓaa dee lɛbi. Ʋele ɠana wo GALA daawooi zeɠezu la ma, wo ɗa ʋilɛ wa-vaa wɔlɔmaiti nɔ ʋolu. 
\v 7 Wɔi wo ga woovele nuiti! Wa ɠa GALA goo wo nui Ezayi ɠɛni vaazu wo ma, siɛgi zu é ɠɛni ɠɛɛzu la ma:
\q
\v 8 ‹Niima nuɓusɛiti ta dɛ̀bizu ga ti-lakɔlɔgiti nɔ,
\q kɛlɛ ti-yiimaʋɛ wola maaɠoozaʋɛ bà.
\q
\v 9 Wafuun lɛbiya nɔ ɠa ti feezu bɛ̀,
\q tɔɔzei kalagi niiti ti bosu,
\q naa pɛ ka nɔ ga nuiti ta-leveiti.›\f + \fr 15:8-9 \fr*\ft \+xt Eza 29:13\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*»
\s Anii niiti ti nu ɠɔzɔzu
\r (Maleke 7:14-23)
\p
\v 10 Naa ʋoluma Yesu bɛbɛi lolini, é ɠɛ ma: «À woilo gòoi ma, wo gaaɠa ga pagɔ. 
\v 11 Nii é lɔɔzu nui laaʋɛ, naa lɛi a ɗa kɔzɔ, kɛlɛ nii mu é ɠulazu, naa ɠa a ɗa kɔzɔ.»
\p
\v 12 Kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: «È kwɛni nɛi ga è ɓaaɠogɛ Faliziɛinti ma ga è ɓɔɛ wooi?» 
\v 13 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gulu nɔpɛ, nii Kɛ̀ɛ é geeɠɔlɔgi zu, é la siinni, naama wului lɔɔ ɠa ɠula. 
\v 14 À ti yɛ ná. Gaazuɠole nuiti be, ti losu gaazuɠole nu ɠiligiti tuɠɔ! Tama ni gaazuɠole nui a lona bɔɔla gaazuɠole nui luɠɔ, ti felegɔ pɛ ta loo zeɠei zu.»
\p
\v 15 Piyɛlɛ ɠɛ ma: «Faalaalii nii é bogai feya, poluʋɛ lɛ ga giye.» 
\v 16 Yesu ɠɛni ti ma: «Koo, wɔun, wa ɓalaa wo la faa ɠaaɠaazu ɓaa? 
\v 17 Wo la gaaɠaazu ga nii kpein é lɔɔzu nui laaʋɛ, naa ɠa liizu kogi zu, naa ʋoluma é ʋili ya dɔɔɠuzuʋɛ? 
\v 18 Kɛlɛ nii é ɠulazu nui laaʋɛ, naa ɠa zeɠezu ziimaʋɛ, naa ma ka a ɗa nui ɠɔzɔ. 
\v 19 Tɔɔzei nui yiimaʋɛ ɠa kisiɛ ɲɔiti ta ɗa zeɠe ná, ti nui liizu nu ʋaa vai ta wɛɛnziɛgi ma, naa ʋɛɛ koloɠologi ta unmai ʋa, ta zɛɛ zeele wooiti, naa ʋɛɛ tɔɠɔ ɠoloɠolo faiti ba. 
\v 20 Naama vaiti ka ta ɗa nui ɠɔzɔ. Kɛlɛ nu laamii ʋa, é la yeagbani, naa la zooga nui ɠɔzɔzu.»
\s Kidaaleʋei é ɠɛni anzanui ya, é la ga Zuifui ta
\r (Maleke 7:24-30)
\p
\v 21 Yesu zeɠeni miná, é li Tiil ta Sidɔn yooi zu. 
\v 22 Kanaan anzanui ta ɠɛni miná seii zu, é ʋaani, é tɔɔzei ga ɓainga, é ɗa ɠɛ ma: «Màliɠii, Davide ná-Doun Zunui, gàazumaawɔinɠa! Inɛgi ɠa dòun anzanui zu, é ɗa kpɔlɔ ga gola.» 
\v 23 Kɛlɛ Yesu la ɠɛni gooɠaaʋote gila kpalaa feeni zea. Ná-kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ti ɠɛ ma: «Kpɛ, é li, tɔɔzei é la zeɠezu ade ʋolu ga kpeei.» 
\v 24 Yesu ɠɛ ma: «Tèʋegɛ Izilayɛle ʋɛlɛyeɠei ma ʋaalagiti nɔ ma, niiti ti loai ya.»
\p
\v 25 Kɛlɛ anzanui ʋaani, é nɔkɔ bu, é ɠɛ ma: «Màliɠii, ɓɔ bà kae!» 
\v 26 É naa wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Maa la nɛɛni ga nu doungoiti kɔnɔgi ɠula ti ya, é pili gilɛ goiti bu.» 
\v 27 Anzanui ɠɛni ma: «Gaama ʋe, Màliɠii, kɛlɛ gilɛ goiti ta ɗa daamiani kpulukpulu koiti mi, niiti ti ɠulazu ti-maliɠiiti zeewu, ti loo zooi ma.» 
\v 28 Yesu zɛba é gooɠaaʋote, é ɠɛ ma: «Ee, anzanu, ɗa-ɠidaaleʋe ɓaɠoʋɛ ɗɛ! É ɠɛ è ʋɛ eɠɛʋelei è pɔ la.» Tama naama yeeɠɛɠalai nɔ, ná-doun anzanui ɠɛdɛni.
\s Yesu seeɓɛ nu mɔinmɔin kɛdɛ fai
\p
\v 29 Yesu zeɠeni naama yooi zu, é leʋe Galilé ɗɛ wolai laaʋɛ. É lɛɛni gizei ta ma, é zei ná. 
\v 30 Bɛbɛ mɔinmɔin golai ʋaani pɔ. Ti ʋaani ga dɛkpu nuiti, gaazuɠole nuiti, ɓoɓoiti, maalɛɠɛfɛ nuiti, ta seeɓɛ nu mɔinmɔin kiligaa. Ti ʋaani ga tiye Yesu ɠɔɠɔwu. É ti pɛ kɛdɛni. 
\v 31 Bɛbɛi wola laavɔɔni ga ti ɗa ɓoɓoiti ka, ti ɗa ɓɔɛ, maalɛɠɛfɛ nuiti ti ɗa ɠɛdɛ, dɛkpu nuiti ti ɗa ziɛ, gaazuɠole nuiti ti ɗa wozaɠa. Ti pɛ ti tɔɔzeini ga ti ɗa lɛbiyai ve Izilayɛle ná-GALAGI ʋɛ.
\s Yesu nu waanaanigɔi (4.000) ɠɔnɔkula vai
\r (Maleke 8:1-10)
\p
\v 32 Yesu ná-kaladopoiti tolini, é ɠɛ ti ma: «Bɛbɛi nii maawɔin sòga, mazɔlɔɔ folo saʋagɔ ɠa ti kòba, daamiani nɔpɛ ge la ti ya. Gè la pɔ ga pului yɛ ti ma, gè ʋa ti ɠaaɠale ma, zɛbɛi mina ʋa ɠulazu ti ya pelei zu.» 
\v 33 Kaladopoiti ti ɠɛni ma: «Mini ɠa gá ɓulu zɔlɔɔ ná, teʋebai nii zu, é ʋa kula ɠɛ bɛbɛi nii ʋa?» 
\v 34 Yesu ɠɛni ti ma: «Ɓulu lielegɔ ɠa é wo ya?» Ti ɠɛ ma: «Ɓulu lɔfela, naa ʋɛɛ kale goi tago ʋa.» 
\v 35 É zɛba é bɛbɛi leve ga ti zei zooi ma. 
\v 36 Naa ʋoluma, é ɓulu lɔfelai ta kaleiti seɠeni. Kpegai ma ga mamagi ve GALA bɛ, é ti ɠaleɠaleni, é ti ve kaladopoiti zea. Naati ti gaaɠwɛɛni bɛbɛi ʋa. 
\v 37 Ti pɛ ti daamii woni, ti yiɠo. Kaladopoiti ti ma ɓulukpulugi mɔtai ɠaalɛɛni ba, é ɠɛ ga kpɔlɔ dɔfela. 
\v 38 Zɔiti ti daamii naa woni, ti ɠɛni ga zunu waanaanigɔ (4.000), anzanuiti ta doungoiti ti ɠaa la vɔlɔ luni. 
\v 39 Yesu bɛbɛi ɠaaɠalegai ma ma, é lɛɛni keingi zu, é li Magadan yooi zu.
\c 16
\s Laavɔɔ vaa maaɠaazaɠabo fai
\r (Maleke 8:11-13;  //  Luke 12:54-56)
\p
\v 1 Faliziɛin tanigaa ta Saduseyɛinti ti ʋaani Yesu ʋɔ, nii a kɛ ti suɠɔɠɔ. Ti gaazaɠani ga é laavɔɔ vai ta ɠula kɛlɛma, é ɠulazu geeɠɔlɔgi zu. 
\v 2 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: [«Folo ɠae a kpɔina, wa ɗa ɠɛ ma: ‹Lina woza ɠa ʋasu, tɔɔzei geei ɠaaɓɔiʋɛ.› 
\v 3 Ɓaa wozai ɠa seɠena ma, wo ɠɛ ma: ‹Za tonai ɠa ʋuuzu, tɔɔzei tonaɓiin kpɔigi ɠa geei ɠa.› Wo zoogɛ geeɠɔlɔgi ɠaa vaiti gaaɠaazu, kɛlɛ wo la zoosu wo ʋa niima yeeɠɛɠalai ma ʋoogiti gaaɠa.]\f + \fr 16:2-3 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f* 
\v 4 Niizuʋɛ nuɓusɛ ɲɔiti, niiti ti ga wooʋalada nuiti GALA bɛ, naati ka ti laavɔɔ vaa maaɠaazaɠabosu! Tama poo kili nɔpɛ ge la vea ti ya, kɛni Zonase ná-poogi.» Naa ʋoluma é ti yɛni ná, é li.
\s Faliziɛinti ta Saduseyɛinti ta-lɛʋɛi
\r (Maleke 8:14-21)
\p
\v 5 Ti ɠɛai ma ziɛi ɓudɛzu, kaladopoiti ti yeemani, ti la ɓulua zeɠeni. 
\v 6 Yesu ɠɛni ti ma: «À ɓɔɠɔ zo, wo dama ga Faliziɛinti ta Saduseyɛinti ta-lɛʋɛi.»
\p
\v 7 Kaladopoiti ti zɛba ti ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Tɛi ade la ɓulu zeɠeni, naa ɠa é nuuma wooi wosu da.»
\p
\v 8 Tɛi Yesu ti ɠisu vai ɠwɛɛni, é ɠɛni ti ma: «Lee vaa zu wo kpɔɛi zuɠulazu ga tɛi wo la ɓulu zeɠeni? Ee, wa-ɠidaaleʋei lɔiʋɛ dɛ ɗɛ! 
\v 9 Wo la dɛ gaaɠaani? Wo-ɠi ge la looni ɓulu lɔɔlugɔi zu, nii gaaɠwɛɛni nu waadɔɔlugɔi (5.000) ʋa, kpɔlɔ dielegɔ ɠa é yɛni, wo gaalɛɛni ba? 
\v 10 Ɓulu lɔfelai ɓalaa, nii gaaɠwɛɛni nu waanaanigɔi (4.000) ʋa, kpɔlɔ dielegɔ ɠa é yɛni, wo gaalɛɛni ba? 
\v 11 É leʋe ɠale, wo la naa ɠaaɠaazu ga ɓului lɛi, gè ʋa ɠɛ vaazu ma, siɛgi zu gè ɠɛɛzu la wo ma: ‹À dama ga Faliziɛinti ta Saduseyɛinti ta-lɛʋɛi›?» 
\v 12 Ti gaaɠaani niina ga lɛʋɛ ɓɔɠɔi lɛi, é ʋa ɠɛ ɠɛɛzu ti ma: «À dama la.» Kɛlɛ toɠa ɠɛɛzu ti ma: «À dama ga Faliziɛinti ta Saduseyɛinti ta-ɠalagi.»
\s Piyɛlɛ Yesu ɠwɛɛ fai ga Kilista
\r (Maleke 8:27-30;  //  Luke 9:18-21)
\p
\v 13 Yesu liini Sezalé Filipe ɠoʋii zu. É ná-kaladopoiti gaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Nuiti ta ɠɛɛzu Nu ná-Doun Zunui ɠa ga ɓɛ?» 
\v 14 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Tanigaa ti ɠɛ, ɗa ga Zan Ɓatisete, zɔiti ti ɠɛ Eli, taɠiligaa ti ɠɛ Zelemi ɓaa GALA goo wo nui ta.»
\p
\v 15 É zɛba é ɠɛ ti ma: «Wɔun, wa ma, wo ɠɛ nà ga ɓɛ?» 
\v 16 Simon Piyɛlɛ gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga Mesi, zɛnvu su ƓALAGI ná-Doun Zunui.»
\p
\v 17 Yesu zɛba é ɠɛ ma: «È undaanɛɛʋɛ, Simon, Zonase ná-doun zunui, tɔɔzei nuɓusɛi lɛi é ʋa naa lɛɛ ga ɗe, kɛlɛ Kɛ̀ɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, naa ɠa é dɛa ga ɗe. 
\v 18 Nɔ̀un nà ɠɛɛzu è ma, ɗa ga Piyɛlɛ,\f + \fr 16:18 \fr*\fk Piyɛlɛ\fk*\ft : Daaseigi nii poluʋɛ ga «kɔtui».\ft*\f* tama kɔtui naa ɠa gè nà-Egilisii losu ma, nii saai ɓɔɠɔi mu ge la zobo nɔpɛ sɔlɔɔga ma. 
\v 19 Nà geeɠɔlɔgi ma masadai ma ɓaɠuiti feezu è ya. Nii nɔpɛ ɗa pele leʋe tuɠɔ zooi ma, pele ɠa leʋe naa luɠɔ geeɠɔlɔgi zu. Nii ma è pele viesu tuɠɔ zooi ma, pele ɠa vie naa luɠɔ geeɠɔlɔgi zu.» 
\v 20 Naa ʋoluma é kaladopoiti daa maaɓakpani ga ti mina ɠɛ nu nɔpɛ ma, tɔ ɠa é ga Kilista.
\s Yesu saa vai ta buzeɠe vai wo fai
\r (Maleke 8:31-33;  //  Luke 9:21-22)
\p
\v 21 É zo naama yee ma, Yesu tɔɔzeini ga é ɗa ɠɛ ná-kaladopoiti ma, kɛni é li Zeluzalɛme, é kpɔlɔ mɔinmɔin sɔlɔɔ totuɠɔiti ta zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti zea, naa ʋɛɛ tɔ kalamɔinti ba. Kɛni ti paa, naa ʋolu é wuzeɠe, é ɠula saai ya foloi zaʋasiɛi.
\p
\v 22 Piyɛlɛ zɛba é seɠe, é lii la yɛ, é tɔɔzei ga é ɗa zelii lo ma, é ɗa ɠɛ ma: «GALA mina kɛ, Màliɠii! Naa la ɠɛa ga ɗe pɛ!» 
\v 23 Kɛlɛ Yesu latini, é ɠɛ Piyɛlɛ ma: «Maaɠooza bà, Setana! Ɗa nà-pelei zu ga kɔɠɔziɠa zaɓu, mazɔlɔɔ ɗa-ɠisiɛiti ti la ga GALA nɔnɔ, kɛlɛ ta ga nuɓusɛ ɠisiɛiti.»
\s Nu ʋilɛ pelei Yesu ʋolu
\r (Maleke 8:34—9:1;  //  Luke 9:23-27)
\p
\v 24 Naa ʋoluma, Yesu ɠɛni ná-kaladopoiti ma: «Zɔi é pɔ ga é ʋilɛ pòlu, kɛni é ɠikula ɓɔɠɔ zu, é zaa wului zeɠe, é ʋilɛ pòlu. 
\v 25 Tɔɔzei zɔi é pɔ é zɛnvui ɠizo, naama nui ɠa ʋala ma. Kɛlɛ zɔi a ʋala zɛnvui ma nà-faa zu, naama nui ɠa sɔlɔɔ ʋolu. 
\v 26 Ni nui ta a etea zɔlɔɔ ganii pɛ sɔlɔɔna, kɛlɛ é ʋala zɛnvui ma, kulanuma ɓɛgele ɠa é bɛ? Ɓɛgele ɓɔɠɔɓɔɠɔ ka nu a zoo feezu ga zɛnvui unmɔɔ ganii? 
\v 27 Mazɔlɔɔ Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaazu ta ná-geezuɠeelai, Kɛɛɠɛ ná-lɛbiyai zu, é ɛsɛ pɛ mɛɛin ve, é zoloo ma nu ɠɛɛwotiiti ma. 
\v 28 Gè bo wo ma ga gaamai, tanigaa ta ʋɛ, ti la zaa, eyɛsu ti Nu ná-Doun Zunui ɠa, é ga masagi, é ɗa ʋa.»
\c 17
\s Yesu ɠaazuʋɛ valibo fai
\r (Maleke 9:2-13;  //  Luke 9:28-36)
\p
\v 1 Folo lɔzita leʋegai ma naama vaiti poluma, Yesu Piyɛlɛ ta Zake zeɠeni, é ʋɛɛ naa kɛɛɠɛloin Zan ʋa, é li ga tiye yɛ gize ɠaaɠooza golai ta ma. 
\v 2 É valiboni ti ɠaazu. Gaazuʋɛ ɠɛni volozu eɠɛ foloi, kɔba zeɠeiti ti ɗa ɠole pepe, eɠɛ wozakala gola. 
\v 3 Gaamago Moize ta Eli ti ɠulani kɛlɛma kaladopoiti bɛ, ti ɗa yɛpɛ Yesu ʋɔ.
\p
\v 4 Piyɛlɛ ɓɔɛni Yesu ʋɔ, é ɠɛ ma: «Màliɠii, soloogɛ ga ade yɛ ʋɛ. Ni ɗa vaana bu, nà kota saʋagɔ lo ʋɛ, gilagi ɠɛ ga ɗɔnɔi, gilagi ɠɛ ga Moize nɔnɔi, zɔi ɠɛ ga Eli nɔnɔi.» 
\v 5 É yɛni nɔ ɓɔɛzu ɠana, tonaɓiingi zeɠe geezuʋɛ, é ɗa volo lɛngɛlɛngɛ, é ti maaɓidi. Wooi ta ɠulani naa zu, é ɗa ɠɛ ma: «Nii ɠa é ga nɛ̀ɛbɛ Loun Zunui, nii é gòla yiilaazu. À woilo goo ma ɗɛ!»
\p
\v 6 Kaladopoiti ti naama wooi mɛnigai ma, ti wola luani, ti laaʋɛɛ zooi ma, ti ɠaazulɔɔɠu. 
\v 7 Kɛlɛ Yesu maaɓuɠani ti ʋa, é yeevɔɔɠu ti ʋa, é ɠɛ ti ma: «À mina lua, à wuzeɠe.» 
\v 8 Kaladopoiti ti ɠaazuwuzeɠeai ma, ti wɛlɛni, ti la nu ɠili nɔpɛ kaani, kɛni Yesu ɠila nɔ.
\p
\v 9 Ti ɠɛai ma gizei yeizu, Yesu ti laa maaɓakpani, é ɠɛ ti ma: «Aisa Nu ná-Doun Zunui ʋa wuzeɠe, é ɠula saai ya, nii wo kaai ʋɛ, à mina naa wo nu nɔpɛ ma.»
\p
\v 10 Kaladopoiti ti niima ɠaazaɠagi woni da, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu mu tɔ kalamɔinti ti ɠɛɛzu ma, kɛni mɔunpa Eli a ʋaana dɛ ʋolu?» 
\v 11 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Gaama ʋe, Eli maanɛɛʋɛ ga é ʋa, é fai pɛ sei kpasu ga pagɔ. 
\v 12 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Eli mu paaʋɛ niina, kɛlɛ ti la naa ɠwɛɛni, ti naa zo ga ʋelei ti ɠɛni pɔ la. Tama ʋele nɔ ɠana ti ʋaazu Nu ná-Doun Zunui ɓɔlɔzu la.» 
\v 13 Kaladopoiti ti gaaɠaani ga Zan Ɓatisete ɠa, é ɠɛni vaazu ma.
\s Fɔlivɔli loungoi ɠɛdɛ fai
\r (Maleke 9:14-29;  //  Luke 9:37-43)
\p
\v 14 Ti maaɓuɠaai ma bɛbɛi ʋa, zunui ta ʋaani Yesu ʋɔ bɛ, é ʋilɛ ɲiibiɠa kakala, é maanɛɛnɛ, é ɠɛ ma: 
\v 15 «Màliɠii, dòun zunui maawɔinɠa kae, fɔlivɔlii ɠa é ba, toɠa wola zoolɛzu ga ʋe. Yeeɠɛɠalai tanigaa zu, toɠa loo abui ɠa, ɓaa ziɛi wu. 
\v 16 Gè ʋaa la ɗa-ɠaladopoiti pɔ, kɛlɛ ti la zooni ti ʋa kɛdɛ.»
\p
\v 17 Yesu ɠɛni ma: «Ee, kidaaleʋelala nuɓusɛiti, ti ga yaava nuiti, nà yɛsu wo ʋa dɛ, eyɛsu yeelɛ? Nà yeezei wo wu, eyɛsu yeelɛ? À ʋa pɔ̀ ga doungoi.» 
\v 18 Yesu devei veeni inɛgi ya ga sɛbɛi. Tama inɛgi ɠulani doungoi zu, naa ɠɛdɛ gaamago nɔ.
\p
\v 19 Ti maaɠelesa teʋeai ma, kaladopoiti ti Yesu ɠaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Lee vaa zu gi la zooni gi ʋa niima inɛgi ɓɛ?» 
\v 20 Yesu ɠɛni ti ma: «Wo la zooni wo ʋa kpɛ, tɔɔzei wa-ɠidaaleʋei lɔiʋɛ. Gè bo wo ma ga gaamai, ni wa-ɠidaaleʋei ɠɛni ga mutaalede kaei ɠɛʋele, wa la zoo ɠɛɛzu gizei nii ma: ‹Zeɠe ʋɛ, è li munu,› a la naa ɠɛ. Faa tanɔpɛ ge la ɓena ɓaa wo ya. 
\v 21 [Kɛlɛ nii ɠɛɠala inɛgi la zooga ɠulazu GALA fali ta zu sogai ʋolu.»]\f + \fr 17:21 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\s Yesu saa vai wo fai ʋolu
\r (Maleke 9:30-32;  //  Luke 9:43-45)
\p
\v 22 Yeeta Yesu ta ná-kaladopoiti ti ɠɛni leʋesu Galilé yooi zu, é ɠɛni naati ma: «Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaazu lɔɔzu nuiti zeezu, 
\v 23 ti paa. Kɛlɛ foloi zaʋasiɛi, toɠa wuzeɠe, é ɠula saai ya.» Naama wooi ná-kaladopoiti ziiɓɔlɔni ga gola.
\s Yesu ta Piyɛlɛ ti mulu ɠula vai
\p
\v 24 Ti lɛai ma Kapɛɛlɛnawume, zɔiti ti ɠɛni mului zosu GALA sei ʋɛlɛi ma vaa ma, naati ti maaɓuɠani Piyɛlɛ ʋa, ti ɠɛ ma: «Wa-ɠalamɔin la GALA sei ʋɛlɛi wu mului ta ɠulazu ɓaa?» 
\v 25 Piyɛlɛ ɠɛ ti ma: «Ɓa-o, toɠa ɗa kula.» Siɛgi zu é lɛɛni la pɛlɛi wu, Yesu mɔunpa ge kpɔɛi zeɠeni, é ɠɛ ma: «Simon, ɗa ɠisiɛzu ɠale? Eteai zu masagiti, ɓɛ ɠa ta ɗa mului ɠula zea? Zou lointi ɓaa wɛɛinti?» 
\v 26 Piyɛlɛ ɠɛni ma: «Wɛɛinti.» Yesu ɠɛni ma mɔnɔ: «Naa ɠa é dɛɛzu ga, zou lointi pɔ ge la ta zu. 
\v 27 Kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, de mina ɠɛ ga niima nuiti kaka saɓu. Tɔ ɠa é ba, yei ziɛ wolai laaʋɛ, è kalagi ʋili ziɛi wu. Kale mɔunpagi è kulazu, daalao, ɗa wali ɠaei ɠaazu su. Seɠe, è fe tiya ga de felegɔ dɔnɔi.»
\c 18
\s Ɓɛ ɠa bɔɔlɔai ɛsɛ pɛ ba?
\r (Maleke 9:33-37;  //  Luke 9:46-48)
\p
\v 1 Naama ziɛgi zu kaladopoiti ti maaɓuɠani Yesu ʋa, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa mu bɔɔlɔai geeɠɔlɔgi ma masadai zu?»
\p
\v 2 Yesu zɛba é doungoi ta loli, é pilɛ ti zaama. 
\v 3 É ɠɛni ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, ni wo la wo-ziɛ ʋelei maavaliboni, wo ʋa ɠɛ ga doungoiti kɛʋele, wo la lɔa geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 
\v 4 Naa ɠa é ba, zɔi nɔpɛ a ɓɔɠɔmaayeina eɠɛ doungoi nii, naama nui ɠa wɔɔlɔ geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 
\v 5 Zɔi nɔpɛ a yeezei doungoi ta wu eɠɛ nii, nɔ̀un maaʋele ma, naama nui yeezeiɗa bù, nà ɓɔɠɔi.»
\s Nu loo vai kotoi zu
\r (Maleke 9:42-48;  //  Luke 17:1-2)
\p
\v 6 «Kɛlɛ doungoi niiti kpein ti laai nɔ̀un da, zɔi nɔpɛ a ti ɠila kpalaa toona kotoi zu, a la vizɔ naama nui ma ga kɔtu wolai ɠili kɔgi ʋa, ti pili, é yɛ kpoloɗɛi wu. 
\v 7 Maanɔɠɔ vaa ʋe eteai ʋɛ ga kaka faiti ti ʋa, niiti ti nuiti toozu kotoi zu. Kɛɛɠeleɠele kili ge la ná, kɛni naa ɠɛɠala vaiti ti ʋa, kɛlɛ maanɔɠɔ wola ɠa naama nui ʋɛ, nii ti ʋaazu ga maaʋele. 
\v 8 Ni è-yeei ɓaa è-ɠɔɠɔi ɠa é è loozu kotoi zu, ti leʋe ɓɔɠɔ ʋa, è ti ʋili ya poun. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma è lɔ ɠɔoɠɔ zɛnvui zu ga è maalɛɠɛfɛgai, kɛlɛ è-yee felegɔi ɓaa è-ɠɔɠɔ felegɔi mina yɛ è ʋa, è ʋa ʋili ɠɔoɠɔ abui zu. 
\v 9 Ni è-ɠaazuɠɛzɛi ɠa é è loozu kotoi zu, kula su, è pili ya poun. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma ga è lɔ ɠɔoɠɔ zɛnvui zu ga è-ɠaazu ɠila kpe nɔ, è-ɠaazuɠɛzɛ felegɔiti gaavɔnigai ʋa yɛ è ya, ɗa ma è ʋili undaaʋili abui zu.»
\s Faalaalii é ʋilɛ baalagi ʋa nii toai ya,  //  é ɠa ʋolu
\r (Luke 15:3-7)
\p
\v 10 «À dama, wo mina doungoi niiti gila kpalaa bɛlɛlala, tɔɔzei gè bo wo ma, ta-ɠeezuɠeelaiti ta wɛlɛzu siɛnɔpɛ su Kɛ̀ɛ ɠaazu, nii é geeɠɔlɔgi zu. 
\v 11 [Tɔɔzei Nu ná-Doun Zunui ʋaaʋɛ naati kizosu, niiti ti loai ya.]\f + \fr 18:11 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\p
\v 12 «Wa ɠisiɛzu ɠale? Ni baala ungila (100) ka ɠɛna zunui ta ya, gilagi loo ya, ni é la puutaaʋuugɔ maazu taaʋuugɔiti (99) zɛga ná gizeiti ma, é ʋa li zɔ ɠilagi ɠaiziɛzu, nii toai ya? 
\v 13 Gè bo wo ma ga gaamai, ni a kaana, baala gilagi naa ɠa gola ɠoozunɛ, é leʋe zɔ ʋuutaaʋuugɔ maazu taaʋuugɔiti (99) ba, niiti ti la ɠɛa looni ya. 
\v 14 Zekana ɓalaa wo-Ɠɛɛ la, nii é geeɠɔlɔgi zu, é la pɔ ga niima loungoi ɠila kpalaa ge loo ya.»
\s Suvaayɛgi
\p
\v 15 «Ni è-ɠɛɛloin a koto ɠɛɛna è laalɔɠɔma, li, è bo ma wo felegɔ wo yɔɠɔzu. Ni a woilona è-woo ma, naazu è è-ɠɛɛloin zɔlɔɔga. 
\v 16 Kɛlɛ ni é la kɛɛni é ʋa woilo è-woo ma, nu ɠila ɓaa nu felegɔ ʋɛɛ ɓɔɠɔ ʋa, naa ɠa a kɛ nii nɔpɛ a ɠɛ wosu, ‹ti pɛ gaaɠula ba ga zeele felegɔ ɓaa zeele saʋagɔ ná-zeele wooi maaʋele.›\f + \fr 18:16 \fr*\ft \+xt TSV 19:15\+xt*.\ft*\f* 
\v 17 Ni é la kɛɛni é ʋa woilo naati goo ma, bo Egilisii ma. Ni é la woiloni Egilisii woo ma, pɛtɛ ga kidaaleʋelala nui, ɓaa mulu zo nui è letema.
\p
\v 18 «Gè bo wo ma ga gaamai, nii nɔpɛ wa pele leʋe tuɠɔ zooi ma, pele ɠa leʋe naa luɠɔ geeɠɔlɔgi zu. Nii ma wo pele viesu tuɠɔ zooi ma, pele ɠa vie naa luɠɔ geeɠɔlɔgi zu.
\p
\v 19 «Nà bosu wo ma ɓalaa ga: Ni nu felegɔ wo zaama, ta zoloona faa ɠila ma zooi ma ga ti fali, Kɛ̀ɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, naa ɠa kɛ ti ʋɛ. 
\v 20 Tɔɔzei, ʋɛ nɔpɛ nu felegɔ ɓaa nu saʋagɔ ta ɠaalɛ ba ná dàaseigi zu, nà ti zaama.»
\s Faalaalii é ʋilɛ botiɠɛ nui ʋa nii é la maavaayɛ bosu
\p
\v 21 Naama ziɛgi zu Piyɛlɛ maaɓuɠani Yesu ʋa, é gaazaɠa, é ɠɛ ma: «Màliɠii, nii kɛ̀ɛloin ɠa ba nɔ, é ɗa kotoi ɠɛ dàalɔɠɔma, nà suvaayɛ ga seizu lielegɔ? Gè suvaayɛ ga seizu lɔfela mu ɓaa?» 
\v 22 Yesu ɠɛni ma: «Ɓa-o, gè la ɠɛɛzu è ma seizu lɔfela, kɛlɛ seizu ʋuulɔfela (70) zeizu lɔfela.
\p
\v 23 «Tɔ ɠa é ba, geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ eɠɛ masagi nii é ná-botiɠɛ nuiti tolini ga ti ʋoluvaawo ma, é lo ná-naavoloi ʋa. 
\v 24 Siɛgi zu é gaalugi lɔɔzeini la, ti ʋaani pɔ ga nu ɠila, nii maaɠuyei wola mɔinni ga walii. 
\v 25 Kuyei naa ɠula zobo nɔpɛ ge la ɠɛni zunui naa ʋɛ. Ná-kundiɠii devei veeni ga ti tɔ ɓɔɠɔi ʋɔdi, ta anzai, naa ʋɛɛ ná-dointi ta kɔligiti pɛ ba, nii a kɛ maaɠuyei ɠula. 
\v 26 Botiɠɛ nui ʋilɛni ɲiibiɠa zooi ma ná-kundiɠii ɠɔɠɔwu, é maanɛɛnɛ, é ɠɛ ma: ‹Yiilɔɔ kae, nà ɗa-ɠuyei pɛ kulazu.› 
\v 27 Zunui naa maawɔin ná-kundiɠii zoni gola, é suvaayɛ ga naama ɠuyei, nii é ɠɛni ma, é ɓe naa ʋa, é li.
\p
\v 28 «Siɛgi zu zunui naa ɠulani la ná-kundiɠii ʋɔ bɛ, ti ɠomini ta ná-botiɠɛɲɔɠɔi gila, tɔ ɓalaa ná-kuye ɠɛni naa ma ga wali go. É naa zoni kɔda, é ɠɛ ma: ‹Nà-kuyei é è ma, kulana!› 
\v 29 Botiɠɛɲɔɠɔi maanɛɛnɛni, é ɠɛ ma: ‹Yiilɔɔ kae, nà ɗa-ɠuyei pɛ kulazu.› 
\v 30 Kɛlɛ é la kɛɛni é ʋa naa zuvaayɛ. É liini, é pili kasoi ɠa, eyɛsu naa ɓe ga ná-kuyei ɠula.
\p
\v 31 «Ná-botiɠɛɲɔɠɔiti ti naama vaiti pɛ kaai ma niiti ti ɠɛɛni, ti yiiɓɔlɔni gola, ti liini, ti ti pɛ bo ta-ɠundiɠii ma. 
\v 32 Naa zɛba é ma botiɠɛ nui loli, é ɠɛ ma: ‹Ɗa ga botiɠɛ nu ɲɔu, è màanɛɛnɛʋɛ, gè è zuvaayɛ ga è-maaɠuyei pɛ. 
\v 33 Ɗa ɓalaa, lee vaa zu è la ɗa-wotiɠɛɲɔɠɔi maawɔinɠaani ga ʋelei gè kɛa la è ʋɛ?› 
\v 34 Ná-kundiɠii yiiɠaawana ʋelei ma, é pilini kasoi ɠa tɔ ɓalaa, ga ti maanɔɠɔ, eyɛsu é ɓe ga maaɠuyei pɛ kula.
\p
\v 35 «Kɛ̀ɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, ʋele ɠana é ʋaazu kɛɛzu la ga wo ɠilagilagiti pɛ, ni wo la ɠɛ kɛɛni, wo ʋa wo-ɠɛɛlointi suvaayɛ ga yiimaʋɛ pɛ.»
\c 19
\s Kalagi Yesu boni  //  é ʋilɛ vulu zaa vai ʋa
\r (Maleke 10:1-13)
\p
\v 1 Yesu ɓegai ma ga kalagi naati bo, é zeɠeni Galilé yooi zu, é li Zudé yooi zu, ʋɛ ná Zuludɛn ʋoluʋelei. 
\v 2 Bɛbɛ wolai ʋilɛni polu. É seeɓɛ nuiti kɛdɛni náʋɛ.
\p
\v 3 Faliziɛin tanigaa ti maaɓuɠani ba, nii a kɛ ti suɠɔɠɔ ga gaazaɠagi, ti ɠɛni ma: «Tɔgi vaaʋɛ nɛi bu ga zunui ɠɛlɛ anzai ʋa, fai ma zii tanɔpɛ su?» 
\v 4 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wo la dɛ kalani mu GALA sɛʋɛiti su ga tɔɔzeizu mɔunpa Ani Ɓɛtɛ ƓALAGI nuɓusɛi ɓɛtɛni, zunui ta anzanui,\f + \fr 19:4 \fr*\ft \+xt Zen 1:27; 5:2\+xt*.\ft*\f* 
\v 5 é zɛba é ɠɛ ma: ‹Naa ɠa é ba, zunui ɠa zeɠe kɛɛɠɛ ta dee ʋa, é ɠili anzai ʋa, ti felegɔ ta ɠɛ ga kpusɛ ɠila›?\f + \fr 19:5 \fr*\ft \+xt Zen 2:24\+xt*.\ft*\f* 
\v 6 Naazu ti la mɔ ga nu felegɔ, ta niina ga kpusɛ ɠila kpe. Naa ɠa é ba, nu nɔpɛ ge mina naa ɠaaɠwɛ, nii GALA ge kpɔgai su.»
\p
\v 7 Kɛlɛ Faliziɛinti ti ɠɛni ma: «Lee vaa zu mu Moize devei veai ga zunui ɠa zoo vulu zaa zɛʋɛi veezu anzai ya, ti bali ma ta naa?»\f + \fr 19:7 \fr*\ft \+xt TSV 24:1\+xt*.\ft*\f* 
\v 8 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Wa-ɠikpaai maaʋele ɠa é kɛɛni, Moize ɗa va bu ga wo ɗa ɠɛlɛ wo-anzaiti ba. Kɛlɛ mɔungi é la ɠɛni ɠana. 
\v 9 Naa ʋoluma, nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é ɠɛlɛzu anzai ʋa, é taɠili sei, é wɛɛnziɛgi ɠɛa, kɛni ni anzai koloɠolo kɛɛʋɛ.»
\p
\v 10 Ná-kaladopoiti ti ɠɛni ma: «Ni ʋele ɠana zunui ɠɛʋelei la ti yɔɠɔzu ta anzai, é la vizɔni mu ga nu ʋa anza vulu.» 
\v 11 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɛsɛ pɛ ge la zoosu yeezeizu naama wooi wu, kɛni zɔiti nɔ niiti GALA ge ma zobogi veai ti ʋɛ. 
\v 12 Tɔɔzei tanigaa ta ná ti la zooga anza zeizu mazɔlɔɔ ti zɔlɔɔgɛ ɠana, tanigaa ti ná niiti ti sɔlɔɔgai ga nuiti saɓui, taɠiligaa ti ɠɛlɛʋɛ anza zei vai ʋa geeɠɔlɔgi ma masadai maaʋele zu. Zɔi nɔpɛ a zoo yeezeizu faa wu, naama nui yeezei nii wu.»
\s Yesu yeezei vai doungoiti bu
\r (Maleke 10:13-16;  //  Luke 18:15-17)
\p
\v 13 Nuiti ti ʋaani ga doungoiti Yesu ʋɔ, nii a kɛ é yeela ti ma, é GALA fali ti ʋɛ. Kaladopoiti ti ɠɛni zelii losu naama nuiti ma. 
\v 14 Kɛlɛ Yesu ɠɛni ti ma: «À ɓe doungoiti ba, ti ʋa pɔ̀. À mina pele leʋe ti luɠɔ, tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa ga naati tɔnɔ, niiti ti ga ti ɠɛʋele.» 
\v 15 Naa ʋoluma é yeelaani ti ma, é zɛba é zeɠe miná, é ɗa li.
\s Naavolo nuiti ta GALA ná-masadai
\r (Maleke 10:17-31;  //  Luke 18:18-30)
\p
\v 16 Zinipoi ta maaɓuɠani ba, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, faa ʋagɔi ɓɛgele ɠa maanɛai ga gè kɛ, gè ʋa ɠɔoɠɔ zɛnvui zɔlɔɔ?» 
\v 17 Yesu ɠɛni ma: «Lee vaa zu è gàazaɠasu naa ma, nii pagai? Gila kpe nɔ ɠa pagai. Ni ɗa pɔ ga è lɔ ɠɔoɠɔ zɛnvui zu, deveiti so.» 
\v 18 Zunui ɠɛ ma: «Devei naati ta ga ɓɛgeleni?» Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Mina nu ʋaa, mina wɛɛnziɛ bo, mina unma wo, mina zɛɛ zeele woo wo, 
\v 19 è-ɠɛɛ lɛbi ta è-lee,\f + \fr 19:18-19 \fr*\ft \+xt Ɛgz 20:12-16; TSV 5:16-20\+xt*.\ft*\f* è-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, eɠɛ ɗa ɓɔɠɔi.»\f + \fr 19:19 \fr*\ft \+xt Lev 19:18\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 20 Zinipoi ɠɛ ma: «Gè naama leveiti pɛ soga. Ɓɛgele ɠa niina é ʋoluzu, gè la dɛ kɛɛni?» 
\v 21 Yesu ɠɛni ma: «Ni ɗa pɔ ga è laazeeli, li, è è-ɠɔligiti pɛ pɔdi, è ma naavoloi ve bala nuiti bɛ, naazu ɗa naavolo zɔlɔɔ geeɠɔlɔgi zu. Naa ʋoluma, ʋa, è ʋilɛ pòlu.» 
\v 22 Zinipoi naama wooi mɛnigai ma, é li ga ziiɓɔlɔi, tɔɔzei kɔligi wola mɔinni.
\p
\v 23 Yesu zɛba é ɠɛ ná-kaladopoiti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, kpɛtɛ nui lɔɔ vai wola ɓaaʋɛ geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 
\v 24 Nà bosu wo ma ɓalaa ga ɲɔmɛi leʋe fai la ɓaani sɛɠilɛ zeɠei zu, é ʋa zeeli kpɛtɛ nui lɔɔ vai zu geeɠɔlɔgi ma masadai zu.»
\p
\v 25 Kaladopoiti ti naa mɛnigai ma, ti wola laavɔɔni, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa mu a zoo ɠizosu?» 
\v 26 Yesu wɛlɛni ti ʋa, é ɠɛ ti ma: «Naa la zooga é ʋa ɠɛ nuɓusɛiti zea, kɛlɛ fai pɛ ka zoo ɠɛɛzu GALA zea.»
\p
\v 27 Piyɛlɛ zɛba é kpɔɛi zeɠe, é ɠɛ ma: «Gá ma? Gi fai pɛ zɛga ná, gi ʋilɛ è ʋolu. Gɔnɔi ɠa ɠɛɛzu ɠale?» 
\v 28 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, siɛgi zu etea niinɛi ɠulazu la, Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaana, é zei ná-lɛbiya masa kpɔkpɔgi ɠa, naazu wɔigiti kpein wo ʋilɛgai pòlu, wa ɠɛ zeini masa kpɔkpɔ puugɔ maazu felegɔ (12) ɠa, wo ɗa Izilayɛle woloda puugɔ maazu felegɔiti (12) tukpɔɠaaleʋe. 
\v 29 Zɔiti nɔpɛ ti zeɠezu ta-ʋɛlɛiti ba, ti-ɠɛɛlointi ɓaa ti-ʋaazeelaiti ba, ti-ɠɛɛni ɓaa ti-leeni ba, ti-lointi ba, ɓaa ta-lii ɠɛɛzuʋɛti ba nɔ̀un maaʋele ma, ta ʋaazu naati ma ʋɛɛda ungilagilagi zɔlɔɔsu, naa ʋoluma ta tɔnɔ zɔlɔɔ ɠɔoɠɔ zɛnvui zu. 
\v 30 Kɛlɛ nu mɔungiti ma mɔinmɔin ka ɠɛ ga ma ɠaaɓelagiti, tama ma ɠaaɓelagiti ma mɔinmɔin ge ɠɛ ga ma mɔungiti.
\c 20
\s Botiɠɛ nui niiti ti zeɠeai kpɔkɔmaʋɛ
\p
\v 1 «Mazɔlɔɔ geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga pɛlɛ kɛɛɠɛi nii é ɠulani ga sobuzobui, nii a kɛ é botiɠɛ nuiti gaiziɛ, é ti leʋe ná-leezɛn ɓelei zu. 
\v 2 É tanigaa ɠaani, ta naati ti suvaawogi wo, ti zoloo wali ɠae gila ma foloi zu, é naati teʋe ná-leezɛn ɓelei zu. 
\v 3 Naa ʋoluma é ɠulani ʋolu sobu lɛlɛi laaʋuusiɛi ma, é taɠiligaa ʋɛtɛ, ti loni dɔɔɠɔ ɓalagi zu, botii la ti ya. 
\v 4 É ɠɛni ti ma: ‹À li nà-kpelei zu, wo-zalai nii maanɛai ga gè fe wo ya, nà naa ve.› 
\v 5 Naati ti liini kpelei zu. Pɛlɛ kɛɛɠɛi ɠulani mɔnɔ folo gaalɔgai ma, naa ʋolu é ɠula lɛlɛi zaʋasiɛi ma kpɔkɔ voloi, é taɠiligaa leʋe mɔnɔ ɠana nɔ. 
\v 6 Kpɔkɔi lɛlɛi lɔɔlusiɛi ma, é ɠulani ʋolu, é zunui taɠiligaa ʋɛtɛ, ti loni ete zaamaʋɛ. É ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: ‹Toɠa ɠale wo luʋa kpain loni ʋɛ, wo la boti ɠɛɛzu?› 
\v 7 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: ‹Nu nɔpɛ ge la botii veeni gi ya, gi ʋa kɛ.› É ɠɛni ti ma: ‹Wa ɓalaa, à li nà-kpelei zu.›
\p
\v 8 «Kpɔkɔi zeeliai ma, é ɠɛni ná naavolo makɛ nui ma: ‹Botiɠɛ nuiti toli, è ti-zalaiti fe ti ya, ɗa tɔɔzei nu ɠaaɓelagiti ma, é li ma mɔungiti pɔ.› 
\v 9 Zɔiti ti botii lɔɔzeini lɛlɛi lɔɔlusiɛi ma, naati ti ʋaani, ɛsɛ pɛ ge sɔlɔɔ ga wali ɠae ɠilagila. 
\v 10 Naa ʋoluma nu mɔungiti ti ʋaani, ti ɗa ɠisiɛ ga ta sɔlɔɔsu ga mɔinga, kɛlɛ tiya ɓalaa ti pɛ ti sɔlɔɔni ga wali ɠae ɠilagila. 
\v 11 Siɛgi zu ti ɠɛni wali zosu da, ti ɠɛni ɓɔɛzu unsu ga pɛlɛ kɛɛɠɛi, 
\v 12 ti ɗa ɠɛ ma: ‹Wɛlɛ botiɠɛ nu ɠaaɓelagi niiti è ti zeɠeai, naati lɛlɛi ɠila boti nɔ ɠa ti kɛa, tama, è ɗa gi-zalaiti gaa ɠɛ sɔli ga tiye, gɛiti gi luʋa folo ɠelegi wu kpain.› 
\v 13 É ti ɠila gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: ‹Bɔɛ, gè la telebotala vai ɠɛɛni ga ɗe, kɛbɛ de zoloogɛ folo luʋa wotii ma zalai ma ga wali ɠae ɠila, kɛlɛ? 
\v 14 Ɗa-walii zeɠe, è li. Nà pɔ ga gè nu ɠaaɓelagi zala ga è ɠɛʋele. 
\v 15 Ɓaa màa la nɛɛni mu gè ʋa yiimaɠɛ ga zèaɠɔligi mu ɓaa? Ɓaa tɛi gè faaɓɔɠɔi ɠɛɛzu, naama loloi ɠa è kulazu mu ɓaa?› » 
\v 16 Yesu wooɠaaɓelani, é ɠɛ ma: «Ʋele ɠana é la, nu mɔungiti ta ɠɛ ga ma ɠaaɓelagiti, nu ɠaaɓelagiti ti ɠɛ ga ma mɔungiti.»
\s Yesu saa vai ta buzeɠe vai wo fai ʋolu
\r (Maleke 10:32-34;  //  Luke 18:31-34)
\p
\v 17 Siɛgi zu é ɠɛni lɛɛzu la Zeluzalɛme, Yesu keela puugɔ maazu felegɔiti (12) seɠeni yɛ pelei zu, ti maaɠelesa ge leʋe, é ɠɛ ti ma: 
\v 18 «À woilo, ada lɛɛzu Zeluzalɛme. Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaazu lɔɔzu zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti zeezu ta tɔ kalamɔinti. Ta ná-tukpɔi ɠaaleʋe ga é za. 
\v 19 Ta dɔ zii ɠiligiti zeezu ga naati ti ɲɛɛɠula su, ti doɠa ga kpakɔi, naa ʋolu ti kpadɔ saa wului ma. Naa pɛ poluma, toɠa wuzeɠe, é ɠula saai ya foloi zaʋasiɛi.»
\s Maanɛɛnɛi nii Zeɓedé ná-doun zunu felegɔiti ti-lee boni
\r (Maleke 10:35-45)
\p
\v 20 Názuʋɛ, Zeɓedé anzai, ta ná-doun zunu felegɔiti, ti maaɓuɠani Yesu ʋa. É nɔkɔni Yesu ɠɔɠɔwu, nii a kɛ é faaɓɔɠɔ vali ma. 
\v 21 Yesu ɠɛni ma: «Ɓɛgele ɠa è pɔ?» É gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Wɛlɛ dòun zunu felegɔiti ba. Ɗa ɠɛna ɗa-masadai zu, va bu kae ga ti zei è ɠoba, gilagi ɠɛ è yeezazuʋɛ, zɔi ɠɛ è ɠɔʋɛzuʋɛ.»
\p
\v 22 Kɛlɛ Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Wo la kwɛɛ nii wo falizu ɠana. Wa zoo nɛi wo ɓɔɔle ga soolɛi ma ɗaawɔi nii gè ɓɔɔlezu la?» Ti ɠɛni ma: «Eyei, gá zoo naa la.» 
\v 23 Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «Gaama ʋe, wa ɓɔɔle ga nà-ziawɔi. Kɛlɛ nii é ga sei wo fai kòba zèezazuʋɛ ta kɔ̀ʋɛzuʋɛ, naama zobo ge la veeni zèa ga gè fe. Naama zeizuʋɛti ta ga naama nuiti tɔnɔ, niiti Kɛ̀ɛ ti makɛgai ti ʋɛ.»
\p
\v 24 Kaladopo puugɔi zɔiti ti naama wooi mɛnigai ma, nii ɠɛɛɠɛloun felegɔiti ti boni, é wanani ti ma. 
\v 25 Yesu zɛba é ti pɛ toli ɠoba, é ɠɛ ti ma: «Wo kwɛni nii a ɗa ɠɛ zooiti su: Zou ɠundiɠiiti ta ɗa zei nuɓusɛiti unga, nu ɓiigiti ti ɗa zei ti unga ga ta-zobogi. 
\v 26 Wɔun, naa ta mina ɠɛ wo zaama. Kɛlɛ tɔun ni nui ta ɠa pɔ é ɠɛ ga nu ɓii gola wo zaama, kɛni é ɠɛ ga wo pɛ wa-wotiɠɛ nui. 
\v 27 Zɔi é pɔ é ɠɛ ga nu mɔungi wo zaama, kɛni naa ɠɛ ga wa-luɔi. 
\v 28 Mazɔlɔɔ, anɛɛ Nu ná-Doun Zunui ʋe, é la ʋaani ga nu ʋa botii ɠɛ bɛ, kɛlɛ tɔ ɓɔɠɔi mu paaʋɛ ga é botii ɠɛɛ nuiti bɛ, é zɛnvui ve ga nu mɔinmɔin unmɔɔ saɓui.»
\s Gaazuɠole nu felegɔi ʋalo vai
\r (Maleke 10:46-52;  //  Luke 18:35-43)
\p
\v 29 Siɛgi zu ti ɠɛni ɠulazu la Zeliko ʋa, bɛbɛ wolai ʋilɛni Yesu ʋolu. 
\v 30 Gaazuɠole nu felegɔ ɠɛni zeini pele ɠobaʋɛ. Ti mɛnigai ma ga Yesu ɠa é leʋesu ná ʋelei, ti tɔɔzeini ga kpeei loa, ti ɗa ɠɛ ma: «Màliɠii, Davide ná-Doun Zunui, gi ɠaazumaawɔinɠa!» 
\v 31 Bɛbɛi zelii loni ti ma ga ti maaɠɛ kpɔ, kɛlɛ tɔun ti wooɠula sɛsɛ, ti ɗa ɠɛ ma: «Màliɠii, Davide ná-Doun Zunui, gi ɠaazumaawɔinɠa!»
\p
\v 32 Yesu loni, é ti loli, é ɠɛ ti ma: «Lee ɠa wo pɔ ga gè kɛ wo ʋɛ?» 
\v 33 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Màliɠii, gi-ɠaazuʋɛti ti zeɠe ma.» 
\v 34 Ti maawɔin Yesu zoni, é yeevɔɔɠu ti-ɠaazuʋɛti ba. Gaamago nɔ, ti wozaɠaani, ti ʋilɛ polu.
\c 21
\s Yesu lɛɛ vai Zeluzalɛme
\r (Maleke 11:1-11;  //  Luke 19:28-40;  //  Zan 12:12-19)
\p
\v 1 Siɛgi zu ti maaɓuɠani la Zeluzalɛme ʋa, ti zeelini Ɓɛtefazé taa goi ɠobaʋɛ, Wolive wulu ɓelei ma ɠizei ɠobaʋɛ. Yesu ná-kaladopo felegɔ leʋeni, 
\v 2 é ɠɛ ti ma: «À li taa goi nii zu, é wo luɠɔ. Wa lɛɛna nɔ feya, wa soovale saai ta ɠaazu, giliai, ma yiʋoi loni koba. À ti vie, wo ʋa ga tiye pɔ̀. 
\v 3 Ni nu a faa wona wo ma, à ɠɛ ma nɔ: ‹Màliɠii ɓɛdɛi ɠa ti ʋa.› Gaamanɔ toɠa ti yɛna, ti li.»
\p
\v 4 Nii ɠɛɛni, naa ɠa a kɛ, nii GALA goo wo nui boni ma yeeluɠɔ, naa laazeeli ga:
\q
\v 5 «À ɠɛ Siyɔn nuɓusɛi ma:
\q Wɛlɛ ɗa-masagi ʋa, é ʋaazu è ʋɔ,
\q é ga ɓɔɠɔmaayei nu, é zeini soovale saai ɠɔma,
\q soovale saai ma yiʋoi ɠɔma.»\f + \fr 21:5 \fr*\ft \+xt Eza 62:11; Zkl 9:9\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 6 Kaladopoiti ti liini, ti ziɛ ga naa nɔ, nii Yesu boni ti ma. 
\v 7 Ti ʋaani ga soovale saai ta ná-ziʋoi, ti ta-zeɠe wolaiti pɛɛni ti ɠɔma, Yesu lɛ, é zei kɔma. 
\v 8 Bɛbɛi zaama nu mɔinmɔin ge ɠɛni ta-zeɠe wolaiti pɛɛzu pelei zu, tanigaa ti ɗa gulu ɓekegiti teʋe, ti ɗa ti ʋɛɛ pelei zu. 
\v 9 Bɛbɛi nii pɛ é ɠɛni ziɛzu Yesu luɠɔʋelei, ta poluʋelei, ti ɠɛni wooɠulazu, ti ɗa ɠɛ ma:
\q «Ozana\f + \fr 21:9 \fr*\fk Ozana\fk*\ft : Maamusɛ wooi nii poluʋɛ ga «kizo fai ve».\ft*\f* Davide ná-Doun Zunui ʋɛ!
\q Maliɠii tuya loo naama nui ʋɛ, nii é ʋaazu daaseigi zu!
\q Ozana GALA bɛ geeɠɔlɔgi ungaʋɛ!»
\p
\v 10 Siɛgi zu Yesu lɛɛni la Zeluzalɛme, taa nuiti pɛ ti ɠɛni wuulee, ti ɗa ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa ga nii?» 
\v 11 Bɛbɛi nii é ɠɛni polu, naati ti ɠɛni ti wooɠaaʋotesu, ti ɗa ɠɛ ma: «Galilé yooi zu Nazalɛte ƓALA goo wo nui Yesu ʋe.»
\s Yesu pɔdi loo nuiti kpɛɛ vai  //  GALA sei ʋɛlɛi wu
\r (Maleke 11:15-19;  //  Luke 19:45-48;  //  Zan 2:13-22)
\p
\v 12 Yesu lɛɛni GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, é pɔdi loo nuiti pɛ kpɛ ná. É wali valibo nuiti ta-laɓaliiti tokani, naa ʋɛɛ poopo pɔdi nuiti ta-ɓɔkpɔgiti ba. 
\v 13 É ɠɛni ti ma: «Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Nà-pɛlɛi ɠa loli ga GALA fali ʋɛlɛi.›\f + \fr 21:13 \fr*\ft \+xt Eza 56:7\+xt*.\ft*\f* Kɛlɛ wɔun, wo ná ɠɛa ga toosu nuiti dɔɔɠuzuʋɛ.»\f + \fr 21:13 \fr*\ft \+xt Zel 7:11\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 14 Gaazuɠole nuiti ta mɛɠɛlɛ nuiti ti maaɓuɠani ba, GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, tama é ti ɠɛdɛ. 
\v 15 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta tɔ kalamɔinti ti laavɔɔ vaiti kaai ma, niiti é ti ɠɛɛni, ta ti doungoiti goomɛnigai ma GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, ti ɗa ɠɛ ma: «Ozana Davide ná-Doun zunui ʋɛ,» ti yiiɠaawanani ga gola. 
\v 16 Ti ɠɛni Yesu ma: «Ɗa nuu mɛnisu nɛi, nii doungoiti ti bosu?» Yesu ɠɛ ti ma: «Eyei. Wɔun kaipa wo la dɛ niima wooi ɠalani mu ɓaa, nii é ɠɛɛzu ma:
\q ‹Doungoiti ta ɲiimiɓɔlegiti daaʋɛ ɠa
\q è ɗa-lɛbiyai zɔlɔɔsu ná›?»\f + \fr 21:16 \fr*\ft \+xt Guy 8:3\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\p
\v 17 Naa ʋoluma, é ti yɛni ná, é ɠula taai ʋa, é li Ɓetani, é kpidi ɠila kɛ ná.
\s Kooleɠoole gului ɠoto vai
\r (Maleke 11:12-14, 20-24)
\p
\v 18 Sobuzobui, siɛgi zu é ɠɛni ɠalesu la ma taazuʋɛ, pului soni. 
\v 19 É kooleɠoole gului ta ɠaani pele ɠobaʋɛ. É maaɓuɠani ba. Kɛlɛ é la ma waa nɔpɛ kaani ga, kɛni gaalaagiti nɔ. É zɛba é ɠɛ gului ma: «Eyɛsu pɛ è la mɔ gwaa ɠila kpalaa boga!» Gaamago nɔ, gului naa vɔɔni. 
\v 20 Kaladopoiti ti miná ɠaai ma, ti laavɔɔni ga gola, ti ɗa ɠɛ ma: «Gului nii vɔɔʋɛ ɠale gaamago nɔ?» 
\v 21 Yesu ɠɛni ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, ni kidaaleʋei ɠa wo ya, wo la inɛinɛni, nii ɠani gè kɛai ga kooleɠoole gului nii, wa zoo wo kɛɠalai ɠɛ, kɛlɛ é ɓudɛ naa maazu, wa vɔlɔ wa ɠɛ gizei nii ma: ‹Wuzeɠe miná, è ʋili kpoloɗɛi wu,› tama naama vai ɠa ɠɛ nɔ ti. 
\v 22 Ni wa GALA falina ga kidaaleʋei, nii nɔpɛ wo falizu, wa sɔlɔɔ.»
\s Mini ɠa Yesu ná-zobogi zeɠezu ná?
\r (Maleke 11:27-33;  //  Luke 20:1-8)
\p
\v 23 Yesu liini GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, é tɔɔzei ga kalagi woga. Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta nuɓusɛiti ta-lotuɠɔiti ti maaɓuɠani ba naama ziɛgi zu, ti ɠɛ ma: «Zobo kpɛgele ɠa è niima vaiti kɛɛzu la? Ɓɛ ɠa é ma zobogi vea è ya?» 
\v 24 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Nà ɓalaa, gaazaɠa gila ka bɛ̀ ga gè bo wo ma. Ni wa gòoɠaaʋotena, nà ɓalaa, zobogi nii gè niima vaiti kɛɛzu bu, nà naa zeɠezuʋɛ lɛ ga woye niina. 
\v 25 Ɓɛ ɠa é zobogi veeni Zan ʋɛ ga é ɗa ɓatizei wo? GALA ge ɠɛni de, ɓaa nuiti kɛni de?»
\p Ti yɛni sulatilatisu yɔɠɔzu, ti ɗa ɠɛ ma: «Ni ada ɠɛɛna ma: ‹GALA ge ɠɛni de,› toɠa ɠɛ ade ma: ‹Lee vaa zu mu wo la ɠɛni laani Zan la?› 
\v 26 Kɛlɛ ada ɠɛɛna ma mɔnɔ: ‹Nuiti kɛni de,› kɛni ade lua bɛbɛi ná-ziiɠulai ʋa, tɔɔzei ɛsɛ pɛ ge ɠɛni devezu ga Zan ɠɛni ga GALA goo wo nu.» 
\v 27 Ti zɛba ti Yesu wooɠaaʋote, ti ɠɛ ma: «Gi la kwɛni.» Yesu ɠɛni ti ma: «Nɔ̀un nà ɓalaa gè la zobogi nii zeɠezu lɛa ga woye pɛ, nii gè niima vaiti kɛɛzu la.»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  zunu loun felegɔiti ba
\p
\v 28 Yesu ɠɛni ma: «Wa ɠisiɛzu ɠale? Zunu ɠila ge ɠɛni ná, nii doun zunu felegɔ ɠɛni zea. É ɠɛni ma mɔungi ma: ‹Dòun zunu, li za, è botii ɠɛ bɛ̀ leezɛn ɓelei zu.› 
\v 29 Naa ɠɛni ma: ‹Gè la liizu.› Naa ʋoluma zunu loungoi naa ɠigi valiboni, é li kpelei zu. 
\v 30 Doun kɛɛɠɛi ɓɔɛni ná-doun zunui velesiɛi ʋɔ, é deve ɠilagi naa nɔ ve zea, naa ɠɛ ma: ‹Kɛ̀ɛ, zèe ɠa bu, nà liizu,› kɛlɛ é la kɛɛni é ʋa li. 
\v 31 Doun zunu felegɔi naati saama, ɓɛ ɠa é kɛɛɠɛ yiima vai ɠɛai?» Ti Yesu wooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Doun mɔungi.» Yesu ɠɛni ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, mulu zo nuiti ta koloɠolo anzanuiti ta leʋesu wo ʋa, ti li GALA ná-masadai zu. 
\v 32 Tɔɔzei Zan ʋaani wo ʋɔ, é telebo pelei lɛ ga woye, wo la laani da. Kɛlɛ mulu zo nuiti ta koloɠolo anzanuiti ti laani da. Anɛɛ ɓalaa wo ɠaazulaani miná ma, wo la valiboni wo-yiimaʋɛ, wo ʋa la da.»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  kpele makɛ nu ɲɔiti ba
\r (Maleke 12:1-12;  //  Luke 20:9-19)
\p
\v 33 «À woilo faalaali taɠili ma: Zou kɛɛ nu ɠila ge leezɛn ɓelei laani, é maaɠaku ga sasai, é kɔɠɛi lo ná dɔɔi ɠula vai zu, é pɛlɛ ɠaaɠooza golai lo ná maaɓɛɛ vai zu. Naa pɛ poluma, é kpelei ɠalivaani kpele makɛ nua ma, é li zou ɠili su. 
\v 34 Naama waai ɠula yeeɠɛɠalai maaɓuɠazuʋɛ, é ná-botiɠɛ nuiti teʋeni kpele makɛ nuiti ma, ga ti daamiizuʋɛ ve kpele ɠaawaai zu. 
\v 35 Kɛlɛ kpele makɛ nuiti ti looni ná-botiɠɛ nuiti su, ti gilagi loɠa, ti zɔi ʋa, ti saʋasiɛi zɔɔ ga kɔtuiti. 
\v 36 Kpele kɛɛ nui botiɠɛ nui taɠiligaa leʋeni ʋolu, niiti ti mɔinni, é leʋe ma mɔungiti ba. Kɛlɛ nii nɔ é zeelini nu mɔungiti ma, naa nɔ ɠa tiya ɓalaa kpele makɛ nuiti ti seini ti ma. 
\v 37 Gaaɓelagi, é doun zunui leʋeni ti ma, é ɗa ɠisiɛ ga: ‹Ta unfe dòun zunui ma.› 
\v 38 Kɛlɛ tɛi kpele makɛ nuiti ti ná-doun zunui ɠaani nɔ feya, ti ɠɛni ɓɔɠɔ ma: ‹Pogani zeɠe nui ɠa. Ade paa, de ná-poganii zeɠe ga adɔnɔ.› 
\v 39 Ti soni, ti kula kpelei ʋa, ti paa.
\p
\v 40 «Siɛgi zu kpele kɛɛ nui ʋaazu la, lee ɠa a kɛ ga kpele makɛ nui naati?»
\p
\v 41 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Toɠa nu ɲɔi naati paa, maawɔinɠa nɔpɛ ge la ɠɛa ba, naa ʋoluma é kpelei ɠaliva kpele makɛ nui taɠiligaa ma, niiti ta ɠɛ daamiizuʋɛ veezu zea ma yeeɠɛɠalai ma.»
\p
\v 42 Yesu ɠɛni ti ma ʋolu: «Kaipa wo la dɛ niima wooi ɠalani GALA sɛʋɛiti su:
\q ‹Kɔtui nii pɛlɛ lo nuiti ti ɠɛlɛni ba,
\q naa ɠa kɛai ga sɔɓelama ɠɔtu wolai.
\q Maliɠii ɠa é niima vai ɠɛa,
\q tama toɠa ga laavɔɔ vaa ade ɠaazu.›\f + \fr 21:42 \fr*\ft \+xt Guy 118:22-23\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f*
\m
\v 43 Naa ɠa é ba, nà bosu wo ma ga: GALA ná-masadai ɠa ɠula wo ya, é ve nuɓusɛ ɠiligaa ya, niiti ta ɠɛ gaawaai ɠulazu. 
\v 44 [Zɔi nɔpɛ é loozu kɔtui nii ma, naama nui ɠa ɓulukpulu. Zɔi nɔpɛ kɔtui nii a loo ma, ma nui wolowolo.]»\f + \fr 21:44 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\p
\v 45 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta Faliziɛinti ti naama vaalaaliiti mɛnigai ma, ti gaaɠaani ga tiya ɠa Yesu ɠɛni vaazu ti ma. 
\v 46 Ti tɔɔzeini ga so keleɠele gaiziaa, kɛlɛ ti ɠɛni luazu bɛbɛi ʋa, tɔɔzei ɛsɛ pɛ ge deveni ga Yesu ɠa ga GALA goo wo nu.
\c 22
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  vulu ɠoozunɛɛi ʋa
\r (Luke 14:15-24)
\p
\v 1 Yesu ɓɔɛni ti ʋɔ ʋolu faalaaliiti su. É ɠɛni ti ma: 
\v 2 «Geeɠɔlɔgi ma masadai ɠulaʋɛ ga masagi nii é fɛti ɠɛʋele ɓɛtɛni ná-doun zunui ná-vului ɠɛɛ vai zu. 
\v 3 É ná-botiɠɛ nuiti teʋeni ga ti nuiti toli, niiti ti loliga ɠɛni de vulu ɠoozunɛ ɠulazuʋɛ. Kɛlɛ naati ti la ɠɛni kɛɛni, ti ʋa ʋa ná.
\p
\v 4 «É zɛba é ná-botiɠɛ nui taɠiligaa leʋe, ga ti naama nuiti maanɛɛnɛ, niiti ti loliga ɠɛni de. É valini ná-botiɠɛ nuiti ma, é ɠɛ ti ma: ‹À ɠɛ ti ma: Gè daamii ɠɛʋele ɓɛtɛa, gè nà-nikɛ zinɛiti paa, ta nà-togani ʋagɔiti, fai pɛ kɛʋele ɓɛtɛʋɛ niina. À ʋaana daami wo fai ma.›
\p
\v 5 «Kɛlɛ niiti ti lolini, naati ti la vɔlɔ ta woni bɛ, ɛsɛ ge liini liizu, gila ge li ná-kpalaga, zɔi li ná-yaaɠo ɠɛɛzuʋɛ. 
\v 6 Mɔtaiti ti botiɠɛ nuiti soni, ti naati poomu, ti ti ʋa. 
\v 7 Masagi yiiɠaawana ʋele ɠana, é ná-salaʋusuiti teʋe, ti nu ʋaa nui naati undaaʋili, ti abui lo ta-laa wolai ʋa.
\p
\v 8 «Naa ʋoluma, é ɠɛni ná-botiɠɛ nuiti ma: ‹Vulu laamianigi ɠɛʋele ɓɛtɛʋɛ niina, kɛlɛ niiti ti loliga ɠɛa de, naati ti la ɠɛa zolooni ma. 
\v 9 À liina mu pele zaɠalaʋɛti. Nui niiti nɔpɛ wa ti ɠa, à ti loli fɛti ɠulazuʋɛ.› 
\v 10 Botiɠɛ nuiti ti zɛba ti li pele zaɠalaʋɛti, nui ma zii pɛ nɔ ti kaani, ti naati pɛ tolini, nu ɲɔiti ta nu ʋagɔiti, eyɛsu fɛti laamii wo pɛlɛi wuulaave kpekpe.
\p
\v 11 «Masagi lɛɛni ga é nuɓusɛi ʋɛtɛ. É zunui ta ɠaani, nii fɛti zeɠei ta la ɠɛni kɔba. 
\v 12 É naa ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: ‹Bɔɛ, è leʋegɛ ɠale, è lɛ ʋɛ, tama fɛti zeɠei ta la è ɠɔba, nii soloogai vulu vai ma?› Naa la ɠɛni gooɠaaʋote nɔpɛ sɔlɔɔni. 
\v 13 Masagi zɛba é ɠɛ ná-botiɠɛ nuiti ma: ‹À kɔɠɔiti ta zeeiti suɠili, wo pili ya etea ʋelei kpidii zu, ʋɛ gɔlɔi ta ɲiiga ziɛgai ná.› 
\v 14 Tɔɔzei nu mɔinmɔin toligɛ, kɛlɛ tago nɔ ɠa ziimazeɠegi wogai ga tiye.»
\s Mului zala vai Sezaal ma
\r (Maleke 12:13-17;  //  Luke 20:20-26)
\p
\v 15 Faliziɛinti ti maaɠoozani, ti ɠi fe ɓɔɠɔ ʋɛ, ʋelei ta zoo ti gaazaɠa sɔlɔɔ da, ti pili Yesu ma, nii a kɛ ti so ga tɔ ɓɔɠɔi daawooi nɔ. 
\v 16 Ti ta-ɠaladopoi tanigaa leʋeni ma, naa ʋɛɛ Elɔde ʋolu nui tanigaa ʋa. Naati ti ɠɛni Yesu ma: «Kalamɔn, gi kwɛni ga ɗa gaama wosu, ta ɗa kalagi wosu ga gaamai pɛ, é lo naa ʋa, ʋelei GALA ge pɔ ga nu ziɛ la. È la vaazu bu, nu ʋa è zeɠe è-ziɛ ʋele ʋa, tɔɔzei è la wɛlɛzu nuiti tosuʋɛ nɔ ʋa. 
\v 17 È ɠisu vai wo dɛɛ gi ma mu: Tɔgi vaaʋɛ nɛi bu ga nu mului zala Wɔlɔme masagi Sezaal ma, ɓaa nu mina sala ma?»
\p
\v 18 Kɛlɛ Yesu ɠɛni ta-ɠisiɛ ɲɔi ɠwɛɛ, é ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Ee, woovele nuiti! Lee vaa zu wo sùɠɔɠɔsu? 
\v 19 À wali ɠae gila dɛɛ lɛɛ ga ze, nii mului zalazu la.» Ti ʋaani pɔ ga wali ɠae gila. 
\v 20 É ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Ɓɛ maaniini ta daasei ka é ma?» 
\v 21 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Sezaal ʋe.» É ɠɛni ti ma naazu: «Deɠɛmu, nii é ga Sezaal nɔnɔi, à naa ve Sezaal ya, nii é ga GALA nɔnɔi, wo naa ve GALA zea.»
\p
\v 22 Ti naama wooɠaaʋotegi mɛnigai ma, ti laavɔɔni ga gola. Ti zɛni ná, ti zeɠe koba, ti li.
\s Maaɠaalii é lo gɔvɛiti buzeɠe vai ʋa saai ya
\r (Maleke 12:18-27;  //  Luke 20:27-40)
\p
\v 23 Naama volo ɠilagi nɔ, Saduseyɛinti ti ʋaani pɔ bɛ. Naati ka ti ɠɛ gɔvɛiti ti la wuzeɠezu, ti ʋa ɠula saai ya. Ti niima ɠaazaɠagi woni da, ti ɠɛ ma: 
\v 24 «Kalamɔn, Moize niima levei veeni, é ɠɛ ma: ‹Ni zunui ta a zaana, é la doun yɛni ga ʋoluʋelei, kɛɛɠɛloin maanɛɛʋɛ ga é ná-poanzai zei ga anza, nii a kɛ é naa ma zuwui makɛ.›\f + \fr 22:24 \fr*\ft \+xt TSV 25:5\+xt*.\ft*\f* 
\v 25 Tama, ɠɛɛɠɛloun lɔfela ɠɛa gi zaama. Ma mɔungi vului ɠɛɛni, é za, é la doun yɛni. É ná-poanzai yɛ polu gelei ya. 
\v 26 Nii nɔ é ɠɛɛni ga doun mɔungi, naa nɔ ɠa é ɠɛɛni ga felesiɛ, saʋasiɛ, é yɛ zeɠezeɠezu da, é zeeli doun lɔfelasiɛi ma. 
\v 27 Gaaɓelasu, anzanui ɓalaa za. 
\v 28 Siɛgi zu niina gɔvɛiti ti wuzeɠezu la, ti ɠula saai ya, zunu loun lɔfelai naati su, ɓɛ ɠa anzanui a yɛ zea? Tɔɔzei seiʋɛ ti ɠilagilagi pɛ bɛ ga anza.»
\p
\v 29 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Wo ɠakagɛ, tɔɔzei wo la GALA sɛʋɛiti gaaɠaazu, wo la GALA ná-zɛbɛi ɠwɛɛ. 
\v 30 Tɔɔzei siɛgi zu buzeɠei wosu da, nu ɠula saai ya, zunuiti ti la mɔ anza zeɠea, anzanuiti ti la mɔ zeiɗa zini bɛ, ta ɠɛɛzu niina eɠɛ geezuɠeelaiti. 
\v 31 Nii é ga gɔvɛiti buzeɠe vai, ti ɠula saai ya, kaipa wo la dɛ naama wooi ɠalani ɓaa, nii GALA ge bogai wo ma? É ɠɛni ma: 
\v 32 ‹Nà ɠa gè ga Abalaame, Izaake, ta Zakɔɓe ta-ƓALAGI.›\f + \fr 22:32 \fr*\ft \+xt Ɛgz 3:6, 15\+xt*.\ft*\f* GALA ge la ga gɔvɛiti ta-ƓALA, kɛlɛ toɠa ga fulu nuiti ta-ƓALAGI.»
\p
\v 33 Kalagi nii é ɠɛni bosu, naa bɛbɛi pɛ ziizoni, niiti ti ɠɛni mɛnisu.
\s Tɔgi nii kpaɠoai tɔgi pɛ ba
\r (Maleke 12:28-34;  //  Luke 10:25-28)
\p
\v 34 Faliziɛinti ti mɛnigai ma ga Yesu Saduseyɛinti daaɠulugɛ, ti ɠaalɛɛni ba. 
\v 35 Ti zaama gila ge ɠɛni ná, é ga tɔ kalamɔin ta, naa ɠɛni pɔ ga é Yesu zuɠɔɠɔ ga gaazaɠagi. É ɠɛni ma: 
\v 36 «Kalamɔn, tɔ sɛʋɛi zu, devei ɓɛgele ɠa kpaɠoai zɔiti pɛ ba?» 
\v 37 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: « ‹Ɗa Maliɠii ɗa-ƓALAGI nɛɛ ʋɛ ga è-yii pɛ, è-yɛnvui pɛ, ta ɗa-ɠisiɛi pɛ.›\f + \fr 22:37 \fr*\ft \+xt TSV 6:5\+xt*.\ft*\f* 
\v 38 Naa ɠa é ga devei nii kpaɠoai ta fizɔgai zɔiti pɛ ba. 
\v 39 Felesiɛi ɠa ná ta nii ti ɠulaai ga ʋe, naa ɠa é ga: ‹Ɗa è-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, eɠɛ ɗa ɓɔɠɔi.›\f + \fr 22:39 \fr*\ft \+xt Lev 19:18\+xt*.\ft*\f* 
\v 40 Nii pɛgi tɔ sɛʋɛi ta GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti ti nu ɠalasu da, naati pɛ ta ʋuuni deve felegɔi niiti koozu.»
\s Kilista ta Davide ti yɔɠɔzuʋɛ
\r (Maleke 12:35-37;  //  Luke 20:41-44)
\p
\v 41 Tɛi Faliziɛinti gaalɛa ɠɛni de ba, Yesu ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ti ma: 
\v 42 «Wa ɠisiɛzu ɠale, é lo Kilista ʋa? Wa ɠisiɛzu ga toɠa ga ɓɛ mavofoda?» Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Davide mavofodai ʋe.» 
\v 43 É ɠɛni ti ma: «Lee vaa zu mu GALA Zɛnvui puuni Davide yiimaʋɛ, é ɗa toli ga Maliɠii? Tɔɔzei é ɠɛni ma:
\q
\v 44 ‹Maliɠii GALA ge ɠɛni Màliɠii ma:
\q Zei zèezazuʋɛ,
\q eyɛsu gè è zili nuiti da è ɠɔɠɔwu.›\f + \fr 22:44 \fr*\ft \+xt Guy 110:1\+xt*.\ft*\f*
\m
\v 45 Ni Davide ɠa tolisu ga tɔun Maliɠii, é leʋe ɠale mu, é ɗa ɠɛ ga naa mavofodai?»
\p
\v 46 Nu ɠila kpalaa ge la ɠɛni zooni é ʋa gooɠaaʋote nɔpɛ fe Yesu ya. Tama é zo niina naama voloi ma, tanɔpɛ zii la mɔ ɠɛni lɔɔzu, é ʋa gaazaɠa.
\c 23
\s Yesu Faliziɛinti ta tɔ kalamɔinti peelala vai
\r (Maleke 12:38-39;  //  Luke 11:43, 46; 20:45-46)
\p
\v 1 Naama ziɛgi zu Yesu ɓɔɛni bɛbɛi ta ná-kaladopoiti pɔ, é ɠɛ ti ma: 
\v 2 «Tɔ kalamɔinti ta Faliziɛinti tosuʋɛ ɠa ga ti wo ɠala ga Moize ná-tɔgi. 
\v 3 Nii ti bosu wo ma, à naa ɠɛ. Kɛlɛ à mina ʋokɔɠɔ ti-ziɛ ʋeleiti ma. Tɔɔzei tɛnɛgi nii ti bosu, naa lɛi ti ʋa ɠɛ kɛɛzu. 
\v 4 Ta ɗa kasɔ wuigiti gili, nii seɠezu ɓaai, ti da nuiti kɔma, kɛlɛ tiya ɓɔɠɔgoi ti la vɔlɔ kɛa, ti ʋa yeeɓeɠa goi vɔɔɠu ba, ti ʋa tago pa ɲiikpi. 
\v 5 Nii pɛ ti kɛɛzu, ta kɛɛzu nii a kɛ nuiti ti ʋa ɗa ti ʋɛtɛ. Naa maaʋele ma, maalaagi nii GALA daawooi ná tanigaa ti ʋu su, é zɛlɛ nui yeei ʋa ɓaa toʋalaʋɛ, tɔnɔiti kpaɠoʋɛ boani tɔnɔ ʋa, ta-zeɠe wolaiti daa ɠeze yiizayiizagiti gola ɠoozakoozagai. 
\v 6 Ti wɔinʋɛ ga seizu ʋagɔiti fɛti laami wosuʋɛti, ta lɛbiya zeizuʋɛti GALA dɛbi ʋɛlɛiti bu. 
\v 7 Ti wɔinʋɛ ga ti ɗa ti luʋɔ kɛlɛmaʋɛti, ta ti ɗa ti loli ga ‹Kalamɔn›.
\p
\v 8 «Kɛlɛ wɔun, à mina ‹Kalamɔn› laasei pɛɛ ɓɔɠɔ ʋa, tɔɔzei nu ɠila kpe nɔ ɠa é ga wa-ɠalamɔin, wo pɛ wa ga kɛɛɠɛloun ɠila kpegiti. 
\v 9 À mina nu nɔpɛ toli zooi ma ga: ‹Kɛ̀ɛ›, tɔɔzei wo-Ɠɛɛ ɠa ɠila kpe, nii é geeɠɔlɔgi zu. 
\v 10 À mina ‹totuɠɔ› laasei pɛɛ ɓɔɠɔ ʋa, tɔɔzei totuɠɔ ɠila kpe nɔ ɠa é wo ʋɛ, naa ɠa é ga Kilista. 
\v 11 Zɔi é ga nu ɓii golai wo zaama, naa ɠa ɠɛ ga wa-wotiɠɛ nui. 
\v 12 Zɔi nɔpɛ é ɓɔɠɔ wokomaalɛɛzu, naa maa ɠa yei, zɔi é ɓɔɠɔmaayeizu, naa unbu ɠa zeɠe.»
\s Yesu zelii lo fai wooveledai ma
\r (Maleke 12:40;  //  Luke 11:39-42, 44, 47-52; 20:47)
\p
\v 13 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wa geeɠɔlɔgi ma masadai laaɠulusu nuiti tuɠɔ. Wa ɓɔɠɔi wo la lɔɔzu su, wo la ɓega zɔiti ba, wɔin ti ma, ti ʋa lɔ su. 
\v 14 [Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wa poanzaiti kɔligiti kulazu ti ya, wo ɗa GALA fali zuɠoozagiti kɛ, nii a kɛ nuɓusɛiti ti ʋa ɗa wo ɠa. Wa-ʋeelalai wola ɠa ɲɔu wo ma.]»\f + \fr 23:14 \fr*\ft Wooi niiti ti [ ] kpaku felegɔiti zɔɠɔzu, naati ti la sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu.\ft*\f*
\p
\v 15 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wa leʋeteʋesu zooi ta kpoloɗɛi ɠa ná pɛ, nii a kɛ wo zii ɠiligi gila sɔlɔɔ, wo pilɛ wa-ƓALA pelei ma, tama siɛgi zu wo sɔlɔɔsu da, wa ma nu ɠɛɛzu ga undaaʋili doin, é ɲɔu é leʋe wo ʋa ga seizu felegɔ.
\p
\v 16 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, wɔi wo ga totuɠɔiti ti ɠaazuɠoleai! Wa ɗa ɠɛ ma: ‹Ni nu ɠonana GALA sei ʋɛlɛi ma, naa la ga faa nɔpɛ, kɛlɛ ni nu a ɠonana zanugi ma, siaai GALA sei ʋɛlɛi ma, toɠa ma ga kuye ga é naama vai laazeeli.› 
\v 17 Wɔi wo ga ɠimalala nuiti, ti ɠaazuɠoleai! Ani felegɔi naati su, ɓɛgele ɠa fizɔgai bɔɔla ʋa? Zanugi ʋe, ɓaa GALA sei ʋɛlɛi ʋe, nii é zanugi ɲadesu? 
\v 18 Wa ɗa ɠɛ ma ɓalaa: ‹Ni nu a ɠonana zalaɠa ɠulazuʋɛ ma, naa la ga faa nɔpɛ, kɛlɛ ni nu a ɠonana zalaɠai ma, nii é laani maazu, toɠa ma ga kuye ga é naama vai laazeeli.› 
\v 19 Wɔi wo ga gaazuɠole nuiti! Ani felegɔi naati su, ɓɛgele ɠa fizɔgai bɔɔla ʋa? Zalaɠai ʋe, ɓaa zalaɠa ɠulazuʋɛ ʋe, nii é zalaɠai ɲadesu? 
\v 20 Zɔi é kona wosu zalaɠa ɠulazuʋɛ ma, naa ɠa ɠonazu zalaɠa ɠulazuʋɛ ma, ta zalaɠai nii é laani maazu. 
\v 21 Zɔi é kona wosu GALA sei ʋɛlɛi ma, naa ɠa ɠonazu GALA sei ʋɛlɛi ma ta GALA nii é zeizu bu. 
\v 22 Zɔi é konai wosu geeɠɔlɔgi ma, naa ɠa ɠonazu GALA ná-masa kpɔkpɔgi ma, ta zɔi é zeini su.
\p
\v 23 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wa puusiɛi ɠulazu guluwulugiti ba, ʋelei tufa maku nɛɛnɛgi la ta tufa ɠonai, kɛlɛ wa naati daazu ɠoba, niiti ti ga faa ɓiigiti tɔgi zu: telebodai, gaazumaawɔinɠai, ta wooɠɛɠiladai. Tama naa ɠa maanɛɛni ga wo ɗa kɛ, wo mina fai mɔtaiti da ɠoba. 
\v 24 Wɔi wo ga totuɠɔiti ti ɠaazuɠoleai! Wa wo ɓɔɔle ɗɛiti kpɛɓɛsu, nii a kɛ ani vulu go nɔpɛ ge mina leʋe wo-ɠɔdaʋɛ, wa ma, wo ɗa ɲɔmɛi ɓɔle.»
\p
\v 25 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wa wa-ɓɔɔle aniɲakaiti ta daami aniɲakaiti maaʋɛ gbazu fo, tama ti zulaavegai ga unma wo fai ta ɓɔɠɔzotalai. 
\v 26 Faliziɛinti wɔi wo ɠaazuɠoleai! À kpɔɔle aniɲakaiti ta daami aniɲakaiti suʋɛ ɲade mɔunpa, naa ʋoluma maaʋɛ ɓalaa ka ɲade niina.»
\p
\v 27 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wo ɠɛɛʋɛ eɠɛ kabai niiti ti ɠobegai, ti ʋagai kɛlɛmaʋɛ, kɛlɛ ti zulaavegai ga gɔvɛiti ti-ma ɠaeiti ta kɔzɔba anii ma zii pɛ. 
\v 28 Ʋele ɠana wa ɓalaa wo la, kɛlɛmaʋɛ wa ga telebo nu nuiti gaazu, kɛlɛ wo-yiimaʋɛti daavegɛ ga wooveledai ta faa ɲɔiti.»
\p
\v 29 «Maanɔɠɔi ɠa wo ʋɛ, tɔ kalamɔinti wa Faliziɛinti, wo ga woovele nuiti! Tɔɔzei wa GALA goo wo nuiti ta-ɠabaiti kpɛtɛzu, wo ɗa telebo nuiti ta-ɠabaiti maanɛɛ, 
\v 30 wo zɛba wo ɗa ɠɛ ma: ‹Ni gi ɠɛni ná gi-mɛmɛwolani ta-yeeɠɛɠalai zu, gi la ɠɛni ʋɔɔpɛa ti ʋa, gi ʋa ɗa GALA goo wo nuiti paa.› 
\v 31 Naa maaʋele ma, wo ɓɔɠɔ ɠwɛɛga ga naama nuiti ti-mavofodaiti, niiti ti ɠɛni GALA goo wo nuiti paazu. 
\v 32 Naa ɠa é ba, à wo-mɛmɛwolani zeeʋogi ɠaaɓela!»
\p
\v 33 «Wɔi wo ga kaaliiti, pɛɛɠaali zuwuzuiti! Wa zoo ɠizosu ɠale peelalai ma, undaaʋili abui zu? 
\v 34 Naa ɠa é ba, wɛlɛ, nà GALA goo wo nuiti ta ɠima nuiti teʋesu wo ma, naa ʋɛɛ kalamɔinti ba. Wa tanigaa ʋaa, wo tanigaa ɓadɔ saa wului ma, wo ɗa tanigaa loɠa ga kpakɔi wa-ƓALA dɛbi ʋɛlɛiti bu, wo ʋilɛ tanigaa ʋolu ga wɔinzeɠemai taa wolai ɠilagilagiti pɛ su, 
\v 35 naa ɠa a kɛ sɔbalala nuiti kpein ti ʋaai, ti-ma ɲamai la wo unma, é zo Aɓɛle ma, é zeeli Ɓalaki ná-doun zunui Zakali ma, nii wo paani seizu ɲadegaiti zɔɠɔzuʋɛ ta zalaɠa ɠulazuʋɛ. 
\v 36 Gè bo wo ma ga gaamai, naa pɛ ka la niizuʋɛ nuɓusɛiti unma.
\s Yesu ɠɔlɔ vai Zeluzalɛme ná-faa zu
\r (Luke 13:34-35)
\p
\v 37 «Ee, Zeluzalɛme, Zeluzalɛme, ɗɛi ɗa ɗa GALA goo wo nuiti paa, è ɗa yɛ naati sɔɔzu ga kɔtui eyɛsu ti za, niiti GALA ge ti leʋesu è ma! Wɔin wola ɠɛa mà ga gè è zu nuɓusɛiti gaalɛ ba kòbaʋɛ, eɠɛʋelei tɛɛ leei a ɗa ma yiʋoiti gaalɛ la ba koʋegiti bu! Kɛlɛ wo la vaani bu pɛ! 
\v 38 Wɛlɛ, wa-ʋɛlɛi wuuɲakai ɠana yɛ ɓɔɠɔ yeema. 
\v 39 Tɔɔzei gè bo wo ma, wo la mɔ ɠaazulaa mà pɛ, eyɛsu voloi wa ɠɛ la ma: ‹Maliɠii tuya loo naama nui ʋɛ, nii é ʋaazu daaseigi zu!›\f + \fr 23:39 \fr*\ft \+xt Guy 118:26\+xt*.\ft*\f*»
\c 24
\s GALA sei ʋɛlɛi ɠoloɠolo fai
\r (Maleke 13:1-2;  //  Luke 21:5-6)
\p
\v 1 Yesu ɠulani GALA sei ʋɛlɛi wu, é ɗa li. Ná-kaladopoiti ti maaɓuɠani ba, ga ti dɛɛ la, ʋelei GALA sei ʋɛlɛi lo pele ʋagai la. 
\v 2 Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «Kɛbɛ tama wa niiti pɛ kaazu, kɛlɛ? Gè bo wo ma ga gaamai, kɔtu ɠila kpalaa ge la yɛga laani bɔɔla maazu, ti pɛ ta lokasu.»
\s Maanɔɠɔiti ta faaɓaagiti
\r (Maleke 13:3-13;  //  Luke 21:7-19)
\p
\v 3 Tɛi é ɠɛni zeini Wolive wulu ɓelei ma ɠizei ma, ná-kaladopoiti ti maaɓuɠani ba yɛ, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Bo dɛɛ gi ma, yeelɛ ɠa naama vai ʋaazu ɠɛɛzu la? Naa ʋoluma poogi ma ɓɛgele ɠa, nu a kwɛɛ da ga è ʋaa vai ʋolu ta etea ɠaaɓela foloi maaɓuɠaa?»
\p
\v 4 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «À dama, nu nɔpɛ ge mina wo ɠaka. 
\v 5 Tɔɔzei nu mɔinmɔin ka kpɛtɛ ɠisu ga ti ʋa dàaseigi zu, ti ɗa ɠɛ ma: ‹Nà ɠa gè ga Kilista,› ta nu mɔinmɔin kaka. 
\v 6 Wa kɔɔiti maawoo ta kɔɔiti maalugi mɛni. À mina ɓɔɠɔ yɛ ziiɓɔlɔi zu. Mazɔlɔɔ kɛni naama vaiti ti ɠɛ, kɛlɛ naa lɛi é ʋa ɠɛ ɠɛɛzu ga gaaɓelagi. 
\v 7 Mazɔlɔɔ zii ta ɠa wuzeɠe bɔɔla zii laalɔɠɔma, masadai ta ɠa wuzeɠe bɔɔla masadai laalɔɠɔma. Pulu wolaiti ta ɗa loo, ta zou ɓaliiti ti ɗa ɠɛ ada mɔinmɔin. 
\v 8 Kɛlɛ naa ɠa ɠɛ nɔ eɠɛ doun zɔlɔɔ koozuwanai lɔɔzeizuʋɛ.
\p
\v 9 «Naazu ta wo lɔ nuiti zeezu, ti ɗa wo ɓɔlɔ ta ti ɗa wo ʋaa. Ziiti pɛ ta wo wɔinzeɠe nɔ̀un maaʋele ma. 
\v 10 Naa maaʋele ma nu mɔinmɔin ka ɠɛlɛ kidaaleʋei ʋa. Ti ɠilagilagiti ti ɗa ɓɔɠɔ yaava, ta ti ɗa ɓɔɠɔ wɔinzeɠe. 
\v 11 Zɛɛ ɠala goo wo nu mɔinmɔin ka ʋa, ti ɗa nu mɔinmɔin kaka. 
\v 12 Faa ɲɔi ɠaawɔɔlɔ ʋelei ma, nu mɔinmɔin ná-nɛɛbɛi ɠaa ɠa lɛi tɔɔn. 
\v 13 Kɛlɛ zɔi a lo kpaan eyɛsu gaaɓelasuʋɛ zeeli, naa ɠa ɠizo. 
\v 14 GALA ná-masadai ma Woo Niinɛ Ʋagɔi nii laa ɠa zeeli eteai zu ná pɛ, nii a kɛ nuɓusɛiti pɛ ti ma zeele wooi mɛni. Naa ʋoluma fai pɛ gaaɓelasuʋɛ ɠa ʋa niina.
\s Faa ɲɔu maayikiyikigi
\r (Maleke 13:14-23;  //  Luke 21:20-24)
\p
\v 15 «Siɛgi zu wo kɔzɔba vaa wolai ɠaazu la, nii GALA goo wo nui Daniyɛle ná-fai woni, é ɗa ɠɛ ada ɲadegai»\f + \fr 24:15 \fr*\ft Wɛlɛ ʋɛti: \+xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\+xt*.\ft*\f* (zɔi é sɛʋɛi nii ɠalasu, naama nui dama, é gaaɠa ga pagɔ), 
\v 16 «naama yeeɠɛɠalai, zɔiti ta ɠɛ Zudé, naati ti ʋela, ti lɛ gizeiti ma. 
\v 17 Ni nui ta a ɠɛna dooɠo bosuʋɛ ná-pɛlɛ ɠɔmaʋɛ, é mina yei ɠasɔ zeɠezu pɛlɛi wu. 
\v 18 Zɔi ɓalaagi a ɠɛ kpalagaʋɛ, naa mina ɠale ma lɛɛzu taazu, ná-seɠe wolai zeɠe vai zu. 
\v 19 Naama voloiti su, maanɔɠɔi ɠa ɠɛ koma anzanuiti bɛ ta zɔiti ti ɲiimi veezu! 
\v 20 À GALA maanɛɛnɛ ga wa-ʋelai mina zoloo samai ma, ɓaa dooɠo foloi ta ma. 
\v 21 Tɔɔzei naama ziɛgi zu, kidaaʋiligi wola ɠa ɲɔu, nii kaipa eteai lɔɔzei yee ma, kɛɠala la dɛ ɠɛɛni, nii eyɛsu ɠɔ nu la mɔ kɛɠala ɠa pɛ. 
\v 22 Gaamazu, ni GALA ge la ɠɛni deveni ga é ta ɠula naama voloiti tiegɔi la, nu nɔpɛ ge la ɓena ɠizo. Kɛlɛ, nui niiti é yiimazeɠeai ga tiye, naati maaʋele ma, toɠa ta ɠula naama maanɔɠɔi ma yeeɠɛɠalai la.
\p
\v 23 «Ni nui ta a ɠɛɛna wo ma: ‹À wɛlɛ, Kilista ɠa ʋɛ!›, ɓaa: ‹Toɠa munu!›, à mina la da. 
\v 24 Tɔɔzei zɛɛ Kilistaiti ta zɛɛ ɠala goo wo nuiti ta ʋaazu ɠulazu kɛlɛma, ti ɗa laavɔɔ vaa wolaiti ta maaɓɛlɛ vaa wolaiti kɛ, nii a kɛ ti nuiti yaava, ni toɠa zoo ɠɛɛzu vɔlɔ, ti naati yaava, niiti GALA ge yiimazeɠeai ga tiye. 
\v 25 Wɛlɛ, gè wo loa ɠisu ma yeeluɠɔ.
\p
\v 26 «Ni ta ɠɛɛna wo ma: ‹À wɛlɛ lɛɛ, toɠa teʋebai zu,› à mina li ná pa! Ɓaa ti ɠɛ wo ma: ‹Toɠa pɛlɛ ɠoozu ʋɛlɛi wu,› à mina la naa tanɔpɛ da. 
\v 27 Tɔɔzei siɛgi zu Nu ná-Doun Zunui a ɠɛna ʋaa la, paa vai ɠa ɠɛ eɠɛ mainmain nii a ɗa ɠula folo ɠulazu ʋelei, é ɗa volo eyɛsu folo liizu ʋelei. 
\v 28 Ʋɛ nɔpɛ ani ʋoomai ná, miná ɠa ɗuaiti ta ɗa ɠaalɛ ba ná.»
\s Nu ná-Doun Zunui ʋaa vai ʋolu
\r (Maleke 13:24-27;  //  Luke 21:25-28)
\p
\v 29 «Naama ɠidaaʋili foloiti ta leʋena nɔ feya,
\q foloi zu ɠa ɓidi,
\q alugi la mɔ ná-wozakalagi vea.
\q Somideɠaiti ta ɠula geeɠɔlɔgi ʋa, ti loo bu,
\q geeɠɔlɔgi zu zɛbɛiti ta ɲiikpi.
\p
\v 30 «Naa ʋoluma, Nu ná-Doun Zunui ná-poogi ɠa ɠula kɛlɛma niina geezuʋɛ. Eteai zu nuɓusɛiti pɛ ta ɗa wɔlɔ niina. Ti zɛba ti Nu ná-Doun Zunui ɠa, é ɗa ʋa geeɠɔlɔgi ma lonaɓiingiti maazu ga zɛbɛi ta lɛbiya wolai. 
\v 31 Naa ʋoluma puʋugi ɠa vɛɛna, toɠa ná-geezuɠeelaiti teʋe eteai ɠɔlɔkɔlɔma ná pɛ, ti ná-nuiti gaalɛ ba, niiti é yiimazeɠeai ga tiye, é zo zou ɓela ga, é li zou ɓela ga.»
\s Kalagi nu a sɔlɔɔ kooleɠoole gului ʋa
\r (Maleke 13:28-31;  //  Luke 21:29-33)
\p
\v 32 «Kooleɠoole gului ná-poogi ɠɛ wo ʋɛ ga kalagi: Siɛgi zu ma ɓekegiti ti ɠɛɛzu la yɔɠɔɓɔ, gaalaagi ma lɛnugiti ti ɗa lɛ ga, wo kwɛni naazu ga foɠoi maaɓuɠaa. 
\v 33 Ʋele nɔ ɠana é la, siɛgi zu wo niima vaiti pɛ kaazu la, ti ɗa ɠɛ, à kwɛɛ ga Nu ná-Doun Zunui maaɓuɠaa pɛlɛlaʋɛ ʋa. 
\v 34 Gè bo wo ma ga gaamai, yamanii nii la ɓega ga leʋe, eyɛsu niima vaiti pɛ ti ɗa ɠɛ. 
\v 35 Geeɠɔlɔgi ta zooi ta leʋe, kɛlɛ nɔ̀un daawooiti ti la leʋega pɛ.»
\s GALA gila kpe ka é etea ɠaaɓela foloi ɠwɛɛ
\r (Maleke 13:32-37;  //  Luke 17:26-30, 34-36)
\p
\v 36 «Nii é ga foloi ta yeeɠɛɠalai nii naama vai ʋaazu ɠɛɛzu la, nu nɔpɛ ge la naa ɠwɛɛ. Geezuɠeelaiti ti la kwɛɛ, Nu ná-Doun Zunui ɓɔɠɔi ɓalaa ge la kwɛɛ, kɛni Ɠɛɛɠɛ GALA gila kpe nɔ ɠa é kwɛɛ. 
\v 37 Siɛgi zu Nu ná-Doun Zunui ɠɛɛzu ʋaazu la, faiti ta ɗa ɠɛ, eɠɛʋelei é ɠɛni ɠɛɛzu la Nowe ná-yeeɠɛɠalai zu. 
\v 38 Tɔɔzei yeeɠɛɠalai nii é leʋeni ziɛve golai luɠɔ, nuiti ti ɠɛni daamii wosu, ti ɗa kpɔɔleiti bo, ti ɗa anzaiti fulu ɓɔɠɔ ʋɛ ta ti-lointi bɛ, eyɛsu naama voloi zeeli, yeei Nowe lɛɛni la keingi zu. 
\v 39 Ti la vɔlɔ ɠɛni inɛinɛni ga faa tanɔpɛ, eyɛsu ziɛve golai ʋa, é ti pɛ undaaʋili. Ʋele nɔ ɠana é ʋaazu ɠɛɛzu la, siɛgi zu Nu ná-Doun Zunui ʋaazu la. 
\v 40 Naazu nu felegɔ ɠa ɠɛ botii ɠɛɛzu ʋɔɔma kpalagaʋɛ, gilagi ɠa zeɠe, zɔi yɛ ná. 
\v 41 Nu felegɔ ɠa ɠɛ ɠɔnɔgi ziɠazu ʋɔɔma, gilagi ɠa zeɠe, zɔi yɛ ná.»
\p
\v 42 «À ɠaazuɓa mu, tɔɔzei wo la kwɛni, yeei wo-Maliɠii ʋaazu la. 
\v 43 À nii ɠaaɠa ga pagɔ: Ni pɛlɛ kɛɛɠɛi ɠɛni kwɛɛni yeeɠɛɠalai kpidii zu unma nui ʋaazu la, a la ɠaazuɓa, nii a kɛ é mina ná-pɛlɛi yɛ ná, naa ʋa daaɠale. 
\v 44 Naa ɠa é ba, wa ɓalaa, à ɠɛʋele ɓɛtɛ, mazɔlɔɔ Nu ná-Doun Zunui ɠa ʋaazu yeeɠɛɠalai ta ma, nii wo la vɔlɔ ɠisiɛni su pɛ.»
\s Botiɠɛ nu ʋagɔi ta botiɠɛ nu ɲɔi
\r (Luke 12:41-48)
\p
\v 45 «Botiɠɛ nui ɓɛ ɠa mu é ga wooɠɛɠila nui, ta keleɠelegai, nii maliɠii seiɗai ná-botiɠɛ nuiti unda, nii a kɛ é ɠɔnɔgi ve ɛsɛ zea, yeeɠɛɠalai ma nii soloogai? 
\v 46 Undaanɛ nu ɠa ga naama wotiɠɛ nui, siɛgi zu maliɠii ʋaazu la, é ka, é ɗa naa ɠɛ, nii ma levei veai zea. 
\v 47 Gè bo wo ma ga gaamai, maliɠii ɠa sei kɔligiti pɛ unda. 
\v 48 Kɛlɛ ni toɠa ga botiɠɛ nu ɲɔi, é zɛba é ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: ‹Màliɠii la ʋaazu fala,› 
\v 49 é tɔɔzei niina ga é ɗa ná-botiɠɛɲɔɠɔiti doɠa, é ɗa daami wola wo, é ɗa dɔɔi ɓɔle ta dɔɔzo nuiti, 
\v 50 naazu maliɠii ɠa ʋaazu foloi botiɠɛ nui ɠi ge la ba la, yeeɠɛɠalai nii é la kwɛɛ. 
\v 51 Maliɠii ɠa faa zei ma ga gola, é so ʋelei nu a ɗa woovele nuiti so da. Miná ɠa gɔlɔi ta ɲiiga ziɛgai ná.
\c 25
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  anzalopo puugɔiti ba
\p
\v 1 «Naazu, geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa ɠula ga anzalopo puugɔ, niiti ti ta-lanboiti seɠeni, ti ɗa li anzazinigi laaɠomisu. 
\v 2 Dɔɔlugɔiti ti ɠɛni ga ɠimalala nuiti, dɔɔlugɔiti ti ga ɠima nuiti. 
\v 3 Zɔiti ti ɠɛni ga ɠimalala nuiti, naati ti ta-lanboiti daavegaiti seɠeni, ti la gulɔ ɠili kpɔni ba. 
\v 4 Kɛlɛ ɠima geleiti ti gulɔi ʋuuni gooleiti su, ti kpɔ ta-lanboiti ba, ti ti zeɠe. 
\v 5 Tɛi anzazinigi la ɠɛni ʋaani fala, ɲiimɛnii leʋeni ga ti pɛ, tama ti ɲiini.
\p
\v 6 «Kua zaamai, zezei woni, ti ɠɛ ma: ‹Anzazinigi ʋaa! À ɠulana, wo daaɠomi!› 
\v 7 Anzalopoi naati pɛ ti wuzeɠeni, ti ta-lanboiti kpɛtɛ. 
\v 8 Zɔiti ti ɠɛni ga ɠimalala nuiti, naati ti ɠɛni ɠima geleiti ma: ‹À gi ɠɔ wa-wulɔiti su, tɔɔzei gá-lanboiti ta ga za.› 
\v 9 Ɠima geleiti ti ɠɛni ti ma: ‹Ɓa-o, gulɔi niiti ti la kula ɠɛa ade ʋa, tɔun à li yaaɠoiti pɔ bɛ, wo ta ɠeya ná ɓɔɠɔ ʋɛ.›
\p
\v 10 «Siɛgi zu ti ɠɛni liizu la gulɔi ɠeyazu, anzazinigi ʋaani. Zɔiti ti ɠɛʋele ɓɛtɛni, naati ti yɛni polu, ti lɛ vulu ɠɛɛ ʋɛlɛi wu, ti pɛlɛi laaɠulu.»
\p
\v 11 «Tago zuɠoozaai ma, anzalopoi zɔiti ɓalaa ti ʋaani, ti ɗa toligi wo, ti ɗa ɠɛ ma: ‹Màliɠii, màliɠii, pɛlɛi laalao gi ʋɛ.› 
\v 12 Kɛlɛ é ɠɛni ti ma: ‹Gè bo wo ma ga gaamai, gè la wo ɠwɛɛ.› 
\v 13 À ɠaazuɓa mu, tɔɔzei wo la foloi ta yeeɠɛɠalai ɠwɛɛ.»
\s Faalaalii é ʋilɛ  //  botiɠɛ nu saʋagɔiti ba
\r (Luke 19:11-27)
\p
\v 14 «Toɠa ɠɛ eɠɛ zunui nii é ɠɛni liizu siɛi ma, é ná-botiɠɛ nuiti toli, é zɛba é ná-naavoloi ɠaliva ti ma ga ti ɗa suyaaɠo. 
\v 15 É wali ɠae lɔɔlugɔ veeni ma mɔungi ya, é felegɔ ve gila zea, é wali ɠae ɠila fe ma ɠaaɓelagi ya. É feeni ɛsɛ pɛ zea, é zoloo ti-zɛbɛiti ma. Naa ʋoluma, é wuzeɠe niina, é li siɛi ma. 
\v 16 Zɔi é wali ɠae lɔɔlugɔi zɔlɔɔni, é suyaaɠoni, é dɔɔlugɔ ɠili sɔlɔɔ ba. 
\v 17 Zɔi é felegɔi zɔlɔɔni, naa ɓalaa suyaaɠoni, é felegɔ ɠili sɔlɔɔ ba. 
\v 18 Kɛlɛ zɔi é sɔlɔɔni ga gila, naa liini, é zeɠei ʋɔ zooi wu, é maliɠii ná-walii lɔɔɠu su.
\p
\v 19 «Sulɛbini ɠeke, eyɛsu botiɠɛ nui naati ti-maliɠii zɛba é ʋa, é ɠɛ ti ɠonabo bɛ. 
\v 20 Zɔi é dɔɔlugɔi zɔlɔɔni, naa ʋaani ga wali ɠae lɔɔlugɔi ta ma lɔnɔ dɔɔlugɔi zɔiti, é ɠɛ ma: ‹Màliɠii, wali ɠae lɔɔlugɔ ɠa è feeni zèa, gè dɔɔlugɔ ɠili sɔlɔɔgɛ ga ma lɔnɔgi. Wɛlɛ tiya ʋa.› 
\v 21 Maliɠii ɠɛ ma: ‹Naa ʋagɛ, ɗa ga botiɠɛ nu ʋagɔ, nii nu a zoo laazu da. È ɠɛa ga lada nu faa goi zu. Naa ɠa é ba, nà faa wolaiti kaliva niina è ma. Ʋa, è ɠoozunɛ pɔ̀.›
\p
\v 22 «Zɔi é felegɔi zɔlɔɔni, naa ɓalaa ʋaani, é ɠɛ ma: ‹Màliɠii, wali ɠae felegɔ ɠa è feeni zèa, gè felegɔ ɠili sɔlɔɔgɛ ga ma lɔnɔgi. Wɛlɛ tiya ʋa.› 
\v 23 Maliɠii ɠɛ ma: ‹Naa ʋagɛ, ɗa ga botiɠɛ nu ʋagɔ, nii nu a zoo laazu da. É ɠɛa ga lada nu faa goi zu. Naa ɠa é ba, nà faa wolaiti kaliva niina è ma. Ʋa, è ɠoozunɛ pɔ̀.›
\p
\v 24 «Gaaɓelasu, zɔi é gilagi zɔlɔɔni, naa ʋaani tɔ ɓalaa, é ɠɛ ma: ‹Màliɠii, gè ɠɛa kwɛɛni ga ɗa ga zunui nii ná-fai wola ɓaai. Ʋɛ è la moloi vazani ná, miná ɠa ɗa ɗa teʋe ná. Nii è la siinni, naa ɠa ɗa ɗa gaawaai ɠula. 
\v 25 Gè ɠɛni luazu, gè liini, gè ɗa-wali ɠae lɔɔɠu zooi wu. Wɛlɛ ba, ɗa-walii zeɠe.›
\p
\v 26 «Kɛlɛ maliɠii gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: ‹Ɗa ga botiɠɛ nu ɲɔuɲɔugi! Ɗa ga ɲaka nu wolai! È ɠɛa kwɛɛni ga ʋɛ gè la moloi vazani ná, miná ɠa nà ɗa teʋe ná, nii gè la siinni, naa ɠa nà ɗa gaawaai ɠula. 
\v 27 È maa ɠɛa nɛɛni, é li ga nà-walii, è fe ɓange la nuiti zea. Naazu, siɛgi gè ɠalegai ma la, gè ɠɛa liizu gè nà-walii zeɠe, naa ɓɔ maalamai ʋa.› 
\v 28 Maliɠii ɠɛ ma: ‹À wali ɠaei ɠula zea, wo fe zɔi ya, nii puugɔi zea. 
\v 29 Mazɔlɔɔ zɔi ani zea, ta ɠa ve naa ya ʋolu, eyɛsu é ʋooʋa zea. Kɛlɛ zɔi ani la zea, anɛɛ zɔɔgoi é zea, naa ɠa ɠula zea. 
\v 30 Botiɠɛ nu ɲɔi nii nɔnɔi, à so, wo pili ya etea ʋelei kpidii zu, ʋɛ gɔlɔi ta ɲiiga ziɛgai ná.› »
\s Tukpɔ ɠaaɓelagi leʋe vai
\p
\v 31 «Siɛgi zu Nu ná-Doun Zunui ʋaazu la ná-lɛbiyai zu, ta geezuɠeelaiti pɛ, toɠa zei ná-lɛbiya masa kpɔkpɔgi ɠa. 
\v 32 Ziiti pɛ ta ɠaalɛ ba kakala. Toɠa ti yeeɠaaɠwɛ, ʋelei baala makɛ nui a ɗa baalagiti zeeɠaaɠwɛ la ta boliiti. 
\v 33 Toɠa baalagiti pu ga yeezazu ʋelei, é boliiti pu ga ɠɔʋɛzu ʋelei.
\p
\v 34 «Naa ʋoluma, masagi ɠa ɠɛ naati ma, ti zeezazu ʋelei: ‹Wɔiti Kɛ̀ɛ ná-tuyai wo ma, à ʋa, wo masadai zeɠe ga wɔnɔ, nii kɛʋele ɓɛtɛai wo ʋɛ, kaite eteai ɓɛtɛ yee ma. 
\v 35 Tɔɔzei pului ɠɛni mà, wo ɠɔnɔgi ve zèa. Kpɔɔle wɔin sòni, wo ziɛi ve zèa. Gè ɠɛni ga wɛɛin, wo yeezei bù. 
\v 36 Màaɲakai ɠɛni de, wo seɠe loo kɔ̀ba. Gè ɠɛni zeeɓɛzu, wo ʋa wo laali mà. Gè ɠɛni kasoi ɠa, wo ʋa pɔ̀ bɛ.›
\p
\v 37 «Naama ziɛgi zu, telebo nuiti ta gooɠaaʋote, ti ɠɛ ma: ‹Màliɠii, yeelɛ ɠa gi è ɠaani la, pului è ma, gi ɠɔnɔ fe è ya? Ɓaa kpɔɔle wɔin è ma, gi ziɛ ve è ya? 
\v 38 Yeelɛ ɠa è ɠɛni la ga wɛɛin, gi yeezei è wu, ɓaa gi è maaɲakai ɠa, gi seɠe loo è ɠɔba? 
\v 39 Yeelɛ ɠa è ɠɛni zeeɓɛzu la, ɓaa è ɠɛ kasoi ɠa, gi ʋa laaliizu è ma?›
\p
\v 40 «Masagi ɠa ti wooɠaaʋote, é ɠɛ ma: ‹Gè bo wo ma ga gaamai, siɛgi pɛ su wo ɠɛni naa ɠɛɛzu la kɛ̀ɛloin niiti gila kpalaa bɛ, niiti ti yeemalɔiɗɛi, nà ɠa wo kɛɛni bɛ̀.›
\p
\v 41 «É zɛba é ɠɛ naati ma, ti kɔʋɛzu ʋelei: ‹Wɔiti wo ɠotoai, à zeɠe kòba, wo li ɠɔoɠɔ abui zu, nii kɛʋele ɓɛtɛai Inɛgi ʋɛ ta ná-keelaiti. 
\v 42 Tɔɔzei pului ɠɛni mà, wo la ɠɔnɔgi veeni zèa. Kpɔɔle wɔin sòni, wo la ziɛi veeni zèa. 
\v 43 Gè ɠɛni ga wɛɛin, wo la ɠɛni yeezeini bù. Màaɲakai ɠɛni de, wo la seɠe looni kɔ̀ba. Gè ɠɛni zeeɓɛzu, gè kasoi ɠa, wo la laaliini mà.›
\p
\v 44 «Naama ziɛgi zu, tiya ɓalaa ta gooɠaaʋote, ti ɠɛ ma: ‹Màliɠii, yeelɛ ɠa gi è ɠaani la, pului è ma, kpɔɔle wɔin è ma, è ga wɛɛin, ɓaa è maaɲakai, è ɗa zeeɓɛ, ɓaa è kasoi ɠa, gi la è maaleʋeboni?› 
\v 45 Názu toɠa ti wooɠaaʋote, é ɠɛ ma: ‹Gè bo wo ma ga gaamai, siɛgi pɛ su wo ɠɛlɛni naa ɠɛɛzu la kɛ̀ɛloin niiti gila kpalaa bɛ, niiti ti yeemalɔiɗɛi, nà ɠa wo la ɠɛni kɛɛni bɛ̀.› »
\p
\v 46 «Naati ta li ɠɔoɠɔ undaaʋiligi zu, kɛlɛ telebo nuiti ta li ɠɔoɠɔ zɛnvui zu.»
\c 26
\s Yaavai ɠili vai Yesu ma
\r (Maleke 14:1-2;  //  Luke 22:1-2;  //  Zan 11:45-53)
\p
\v 1 Yesu ɓegai ma ga kalagi naati pɛ bo, é ɠɛni ná-kaladopoiti ma: 
\v 2 «Wo suɠwɛɛni ga folo felegɔ ʋoluma, \w Pake|lemma="Pakegi"\w* fɛtii ɠa ɠulazu, tama názu ɠa ti ʋaazu Nu ná-Doun Zunui lɔɔzu la nuiti zeezu, ti kpadɔ saa wului ma.»
\p
\v 3 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta nuɓusɛiti ta-lotuɠɔiti ti zɛba ti ɠaalɛ ba zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai Kayife ná-koizuʋɛ. 
\v 4 Ti pɛ ti zolooni ma ga ti keleɠele ɠaiziɛ ga ti Yesu zo dɔɔɠuzu, ti paa. 
\v 5 Kɛlɛ ti ɠɛni ɓɔɠɔ ma: «Kɛni ade mina kɛ fɛtii zu, nii a kɛ ade mina wutu teʋe bɛbɛi zaama.»
\s Gulɔ maku nɛɛnɛgi ziɛ vai Yesu ma  //  Ɓetani taazuʋɛ
\r (Maleke 14:3-9;  //  Zan 12:1-8)
\p
\v 6 Yesu ɠɛni Ɓetani, gee nu wɔlɔmai Simon ná-pɛlɛi wu. 
\v 7 Anzanui ta maaɓuɠani ba, goolei ɠɛni zoni zea, kpɛtɛai ga aaleɓatelegi, daavegai ga gulɔ maku nɛɛnɛgi, nii sɔngɔi wola ɓaai. Siɛgi zu Yesu ɠɛni la daamii wosu, anzanui gulɔ maku nɛɛnɛgi ʋuuni nɔungi zu.
\p
\v 8 Kaladopoiti ti miná ɠaai ma, ti yiiɠaawanani ga gola, ti ɗa ɠɛ ma: «Niima vaa zuɠoloɠolo ka lee? 
\v 9 Nu a la zoo gulɔ maku nɛɛnɛgi nuu ʋɔdizu ga sɔngɔ wola, ma walii ve bala nuiti zea.»
\p
\v 10 Kɛlɛ Yesu naama vai ɠwɛɛgai ma, é ɠɛ ti ma: «Lee vaa zu wo anzanui nii ɓɔlɔzu? Faa ʋapa gola ɠa é kɛa bɛ̀. 
\v 11 Bala nuiti ta wo ʋa yeenɔpɛ, kɛlɛ nɔ̀un gè la ʋaazu yɛsu wo ʋa yeenɔpɛ. 
\v 12 É gulɔ maku nɛɛnɛgi nii ʋua kɔ̀lɔgi ma, nii a kɛ é màaɠulu vai ɠɛʋele ɓɛtɛ. 
\v 13 Gè bo wo ma ga gaamai, ʋɛ nɔpɛ niima Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelizu ná eteai zu ná pɛ, nii ɓalaa anzanui nii kɛai, naa laa ɠa zeeli, é ɠɛ ga ɠizɛsui ná-faa zu.»
\s Zudase yeezei vai Yesu yaava vai wu
\r (Maleke 14:10-11;  //  Luke 22:3-6)
\p
\v 14 Naama ziɛgi zu, keela puugɔ maazu felegɔi (12) ɠila, nii daaseigi ɠɛni ga Zudase Isekaliyɔte, naa liini zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti pɔ bɛ, 
\v 15 é ɠɛ ti ma: «Ni nà Yesu lɔɔna wo yeezu, wali lielegɔ ɠa wa fe zèa?» Ti wali ɠae ʋuusaʋagɔ (30) veeni zea. 
\v 16 É zo niina naama ziɛgi zu ma, é ɠɛni yeeɠɛɠala ʋagɔ ɠaiziɛzu ga é Yesu lɔ ti yeezu.
\s Yesu ta ná-kaladopoiti ti Pake daamii wo fai
\r (Maleke 14:12-21;  //  Luke 22:7-13, 21-23;  //  Zan 13:21-30)
\p
\v 17 Ɓului nii lɛʋɛ la su, naama vɛtii ma volo mɔungi, Yesu ná-kaladopoiti ti ʋaani, ti ɠɛ ma: «Mini ɠa è pɔ ga gi \w Pake|lemma="Pakegi"\w* daamii ɠɛʋele ɓɛtɛ ná è ʋɛ?» 
\v 18 Yesu ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «À li taazuʋɛ, zunui inkɛ ʋɔ bɛ, wo ɠɛ ma: ‹Kalamɔn ɠɛ: Nà-yeeɠɛɠalai zeelia, è ʋɔ bɛ ɠa gè Pake fɛtii ɠulazu ná, gá nà-kaladopoiti.› » 
\v 19 Kaladopoiti ti naa ɠɛɛni, nii Yesu ti leveni ma. Ti Pake daamii ɠɛʋele ɓɛtɛni.
\p
\v 20 Kpɔkɔi zeeliai ma, Yesu zeini daami laɓalii ɠakala ta keela puugɔ maazu felegɔiti (12). 
\v 21 Siɛgi zu ti ɠɛni daamii wosu da, é ɠɛni ti ma: «Gè bo wo ma ga gaamai, wo ɠila ka ʋaazu tèʋesu sìli nuiti pɔ.»
\p
\v 22 Naama wooi kaladopoiti gola yiiɓɔlɔni. Ti ɠɛni gaazaɠasu ga seɠezeɠedai, ti ɗa ɠɛ ma: «Nà ʋe mu ɓaa, Màliɠii?» 
\v 23 É ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Zɔi gi yeelɔai ɓɔni ɠilagi zu gá tɔ, naama nui ɠa é ʋaazu dɔ̀ɔzu sìli nuiti zeezu. 
\v 24 Nu ná-Doun Zunui ɠa za, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA sɛʋɛiti su, é lo tɔun ba. Kɛlɛ maanɔɠɔi ɠa naama nui luɠɔ, nii é ʋaazu Nu ná-Doun Zunui lɔɔzu sili nuiti zeezu. A la vizɔ ma nui ma ga é mina vɔlɔ zɔlɔɔ pɛ.»
\p
\v 25 Zudase nii é ɠɛni yaavazu, naa ɓalaa gaazaɠani, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, nà ʋe mu ɓaa?» Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa ɓɔɠɔi è boga.»
\s Maliɠii ná-Pake daami ɠaaɓelagi
\r (Maleke 14:22-26;  //  Luke 22:14-20;  //  1 Kolɛnte 11:23-25)
\p
\v 26 Siɛgi zu ti ɠɛni daamii wosu da, Yesu ɓului zeɠeni. Kpegai ma ga mama fee ƓALA falii wo, é galeɠaleni, é fe kaladopoiti zea, é ɠɛ ma: «À seɠe, wo mi, nii ɠa é ga kpùsɛi.»
\p
\v 27 Naa ʋoluma, é ziawɔi ta zeɠeni. Kpegai ma ga mamagi ve GALA bɛ, é feeni ti ya, é ɠɛ ma: «Wo pɛ à ɓɔɔle ga nii. 
\v 28 Nii ɠa é ga mà ɲamai, nii é minazeɠegi laazeelizu. Tɔ ɠa puai nu mɔinmɔin bɛ, nii a kɛ ta-ɠotoiti suvaayɛ ti ʋɛ. 
\v 29 Gè bo wo ma, gè la mɔ ansaɠɔ gwaai ma ɗɛi nii ta ɓɔlea pɛ, eyɛsu foloi ada kpɔle la ʋɔɔma ga niinɛ, Kɛ̀ɛ ná-masadai zu.»
\p
\v 30 Ti ɓegai ma ga guyei loo, ti ɠulani, ti li Wolive wulu ɓelei ma ɠizei ma.
\s Yesu bo fai ga Piyɛlɛ ɠa ʋaazu ɠɛlɛzu ba
\r (Maleke 14:27-31;  //  Luke 22:31-34;  //  Zan 13:36-38)
\p
\v 31 Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «Za ɓidii wo pɛ wa ʋaazu ɠɛlɛzu bà tɔɔzei nii ʋa é ʋaazu ɠɛɛzu ga ze, mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: ‹Nà ʋaazu baala makɛ nui loɠazu, naazu baala kpulugi zu ɠa vaza.›\f + \fr 26:31 \fr*\ft \+xt Zkl 13:7\+xt*.\ft*\f* 
\v 32 Kɛlɛ siɛgi zu gè wuzeɠezu la, gè ɠula saai ya, nà tosu da wo luɠɔ Galilé yooi zu.»
\p
\v 33 Piyɛlɛ kpɔɛi zeɠeni, é ɠɛ ma: «Anɛɛ ni zɔiti pɛ ta ɠɛlɛzu è ʋa, tɔɔzei nii ʋa é ʋaazu ɠɛɛzu ga ɗe, nɔ̀un gè la ɠɛlɛa è ʋa pɛ.»
\p
\v 34 Yesu ɠɛni ma: «Gè bo è ma ga gaamai, za kpidii nɔ, tɛɛ zinɛi ʋa ɠɛ é ɓɔɛ, ɗa ʋaazu ɠɛlɛzu bà ná zeizu ɠɛ saʋa.»
\p
\v 35 Piyɛlɛ ɠɛni ma ʋolu: «Anɛɛ ɓalaa da zaazu ʋɔɔma, naa ɠa ɠɛ, kɛlɛ gè la ɠɛlɛa è ʋa pɛ.» Kaladopoi zɔiti ɓalaa ti lɛɛni ga naama woo ɠilagi nɔ.
\s Yesu GALA fali vai Gɛtɛsemane
\r (Maleke 14:32-42;  //  Luke 22:39-46)
\p
\v 36 Naa ʋoluma, Yesu ta ná-kaladopoiti ti zeelini adaʋɛ ta, ʋɛ ná laaseigi ga Gɛtɛsemane. É ɠɛni ti ma: «À zei ʋɛ, siɛgi zu nɔ̀un gè liizu la munu, gè GALA fali.» 
\v 37 É zɛba é Piyɛlɛ zeɠe ta Zeɓedé ná-doun zunu felegɔiti. Naama ziɛgi zu, é tɔɔzeini ga é lɔ gaazuɠili wolai zu, ziiɓɔlɔ wolai ʋili ma. 
\v 38 É ɠɛni ti ma: «Ziiɓɔlɔi ʋooʋa zìimaʋɛ ma, eyɛsu é ɠɛ é pàa. À yɛ ʋɛ, ade ɠaazuɓa ʋɔɔma.»
\p
\v 39 É lago liini fɔɛn luɠɔ, é laaʋɛ zooi ma, é GALA fali ɠani, é ɠɛ ma: «Ee, Kɛ̀ɛ, ni toɠa zoo ɠɛɛzu, soolɛi ma ɗaawɔi nii maaɠooza bà. Kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, zìima vai mina ɠɛ, kɛni ɗɔnɔi nɔ.» 
\v 40 É ɠaleni ma kaladopoiti pɔ bɛ, é ti ɠa ɲiizu. É ɠɛni Piyɛlɛ ma: «Deɠɛmu wo la zooni, wo ʋa yɛ bà, ade ʋa ɠaazuɓa ʋɔɔma lɛlɛ ɠila daawu! 
\v 41 À ɠaazuɓa, wo GALA fali, wo mina ʋa loozu tɛgai zu. Nui yɛnvui laavegɛ ga kisiɛ ʋagɔiti, kɛlɛ zɛbɛ la kpusɛi ʋa.»
\p
\v 42 Naa ʋoluma, é maaɠoozani ti ʋa siɛ laa velesiɛi zu, é GALA fali, é ɠɛ ma: «Ee, Kɛ̀ɛ, ni ziawɔi nii la zooga maaɠoozazu bà, kɛni gè ɓɔɔle la, zèe ɠa bu, è-yiimai nɔ ɠɛ.»
\p
\v 43 É ɠaleni ma ʋolu, é kaladopoiti ka ɲiizu, tɔɔzei ɲiimɛnii ɓɔini ti la ga gola. 
\v 44 É zɛba é ti yɛ ná, é maaɠooza ti ʋa mɔnɔ, é GALA fali siɛ laa zaʋasiɛi zu, é ɗa lɛ woo ɠilagi nɔ ma.
\p
\v 45 Siɛgi zu é ɠaleni ma la, é ʋa ná-kaladopoiti pɔ bɛ, é ɠɛni ti ma: «Wa dɛ ɲiizu, wo ɗa looɠo? Yeeɠɛɠalai zeelia, Nu ná-Doun Zunui ɠana ʋa lɔɔzu kotoba nuiti zeezu. 
\v 46 À wuzeɠe, ade li. Zɔi é yàavazu, wɛlɛ ba, é ʋaazu.»
\s Yesu zo fai
\r (Maleke 14:43-50;  //  Luke 22:47-53;  //  Zan 18:3-12)
\p
\v 47 Yesu ɠɛni dɛ ɓɔɛzu, eyɛsu Zudase ɗa unkula, nii é ɠɛni ga keela puugɔ maazu felegɔi (12) ɠila. Bɛbɛ wolai ɠɛni polu, boɠa zɔkpɔiti ta kpekpe kpuɠaiti ti zoni ti ya. Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta nuɓusɛiti ta-lotuɠɔiti ka ti bɛbɛi naa leʋeni. 
\v 48 Yaava nui Zudase poo gila dɛɛni ga tiye, é ɠɛ ti ma: «Zɔi nɔpɛ gè nɛɛnɛzu, gè laaʋɛ komaga, tɔ ɠana, à so.»
\p
\v 49 Naa ɠa é kɛɛni, é sakpani nɔ Yesu ma, é ɠɛ ma: «Kalamɔn, ɗa ná!» É nɛɛnɛni ga daaʋɛ komagai. 
\v 50 Yesu ɠɛni ma: «Bɔ̀ɛ, nii è ʋaai kɛɛzu, naa ɠɛ!» Naa ʋoluma, zɔiti ti maaɓuɠani, ti yeeʋɛɛ Yesu ma, ti so.
\p
\v 51 Naama ziɛgi zu, Yesu ná-siɛpoluiti gila ge ná-boɠa zɔkpɔi ɠulani ma laɠagi zu, é pili zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ná-duɔi ma, é naa woii leʋe ba. 
\v 52 Yesu ɠɛni ma: «Ɗa-woɠa zɔkpɔi lɔ ma laɠagi zu, tɔɔzei zɔiti kpein ti kɔɔi ɠɔɔzu ga boɠa zɔkpɔi, ti undaa ɠa ʋili ga boɠa zɔkpɔi. 
\v 53 Ɗa kaazu ga gè la ɓena zoo gè ʋa wooɠula Kɛ̀ɛ ma ɓaa? A la zoo ɠani nɔ é geezuɠeelai ma waa mɔinmɔin teʋe, ti ʋa, ti ɓɔ bà. 
\v 54 Kɛlɛ naazu GALA Sɛʋɛi zu wooiti daa ɠa zeeli ɠale? Tɔɔzei é bogɛ ga ʋele ɠa faiti maanɛai ga ti ɠɛɛ la.»
\p
\v 55 Yesu zɛba é ɠɛ bɛbɛi ma: «Wo ʋaaʋɛ nɔ̀un so fai zu ga boɠa zɔkpɔiti ta kpekpe kpuɠaiti, eɠɛ toosu nu zo faa? Folo-o-folo gè ɠɛa ɠɛɛzu zeini GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ, gè ɗa nà-kalagi ve, wo la sòni názu. 
\v 56 Kɛlɛ niima vaiti pɛ kɛɛʋɛ, naa ɠa a kɛ GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti su wooiti daazeeli.» Naa ʋoluma, kaladopoiti pɛ ti zeɠeni koba, ti ʋela.
\s Yesu ɠɛɛ vai tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti kakala
\r (Maleke 14:53-65;  //  Luke 22:54-55, 63-71;  //  Zan 18:13-14, 19-24)
\p
\v 57 Zɔiti ti Yesu zoni, ti liini la zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai Kayife ná-koizuʋɛ, ʋɛ tɔ kalamɔinti ta totuɠɔiti ti ɠaalɛɛni ba ná. 
\v 58 Piyɛlɛ ʋilɛni polu ɠoozama, eyɛsu ti zeeli zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ná-koizuʋɛ. É lɔɔni koizuʋɛ, é zei salaʋusuiti koba, nii a kɛ é kwɛɛ, ʋelei naama vai ɠaaɓelazu la.
\p
\v 59 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti ti ɠɛni zɛɛ zeeleiti gaiziɛzu Yesu laalɔɠɔma, nii a kɛ ti tukpɔɠaaleʋe ga é za. 
\v 60 Kɛlɛ ti la ɠɛni zeele zɔlɔɔsu, anɛɛ ɓalaa zɛɛ zeele mɔinmɔin ge ʋaani, ti ɗa ɓɔɠɔ lɛ. Gaaɓelasu, felegɔ ʋaani, ti ɠɛ ma: 
\v 61 «Nii ɠa kɛai ma: ‹Nà zoo gè GALA sei ʋɛlɛi ɠolo, gè lati, gè to ʋolu folo saʋagɔ laawu.› »
\p
\v 62 Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai wuzeɠeni, é ɠɛ ma: «È la nuu tanɔpɛ gaaʋotesu, nii niima nuiti ti bosu è laalɔɠɔma?» 
\v 63 Kɛlɛ Yesu maaɠɛni kpɔ. Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai ɠɛni Yesu ma ʋolu: «Nà è ɠaazaɠasu zɛnvu su ƓALAGI laaseigi zu, ga è gaamai wo gi ma, ni ɗa ɠa è ga Kilista, GALA Doun Zunui.»
\p
\v 64 Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «È boga ɗa ɓɔɠɔi. Kɛlɛ nà bosu wo ma, é ɓudɛ naa maazu, é zo niima ziɛgi ma, wa ʋaazu Nu ná-Doun Zunui ɠaazu, é zeini Zɛbɛi-Pɛ-Maliɠii yeezazuʋɛ, é ɗa ʋa geeɠɔlɔgi ma lonaɓiingiti maazu.»
\p
\v 65 Zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolai zɛba é ɠɔba zeɠeiti baliʋali ga, kidaaʋiligi maaʋele ma, é ɠɛ ma: «É woo ɲɔiti boga GALA daalɔɠɔma, zeele ɓɛgele ɠa ade ɓɛdɛi ba niina? Wo woo ɲɔi nii mɛnigai na! 
\v 66 Wa ɠisiɛzu ɠale?» Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Maanɛɛʋɛ ga é za.»
\p
\v 67 Naazu ti laaɗɛi ʋilini gaazu, ti ɗa doɠa. Tanigaa ti ɠɛni goizuloɠazu, 
\v 68 ti ɗa ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa é è loɠaai? Naama nui lɛ ga giye, ɗɛi è ga Kilista!»
\s Piyɛlɛ ɠɛlɛ vai Yesu ʋa
\r (Maleke 14:66-72;  //  Luke 22:56-62;  //  Zan 18:15-18, 25-27)
\p
\v 69 Naama ziɛgi zu, Piyɛlɛ yɛni zeini eteaʋɛ, koi zaamaʋɛ. Botiɠɛ anzanui ta maaɓuɠani ba, é ɠɛ ma: «Ɗa ɓalaa, è ɠɛni Galilé nui Yesu ʋa.» 
\v 70 Kɛlɛ Piyɛlɛ zeɠeni ga ɛsɛ pɛ gaazu, é ɠɛ ma: «Nii mu è bosu, gè la vɔlɔ gaaɠaazu.»
\p
\v 71 Tɛi é liini ga nu lɛɛzu ʋelei, botiɠɛ anzanui taɠili ge kaani, é ɠɛ zɔiti ma, niiti ti ɠɛni ná: «Zunui nii ɠɛni Nazalɛte nui Yesu ʋa.» 
\v 72 É zeɠeni ga ʋolu, é ɠona vɔlɔ, é ɠɛ ma: «Gè la zunui nii ɠwɛɛ pa!»
\p
\v 73 Ná tago kɛai ma, zɔiti ti ɠɛni loni koizuʋɛ, naati ti maaɓuɠani Piyɛlɛ ʋa, ti ɠɛ ma: «Gaamazu, ɗa ɓalaa ɗa ga niima nuiti ti ta, nu ɠa naa ɠwɛɛsu è ɓɔɛ wooi nɔ ʋa.» 
\v 74 Piyɛlɛ zɛba é ɠɛ ma: «Gè ɠonaa, GALA ge dòɠa, ni zɛɛ ɠa gè bosu, gè la zunui nii ɠwɛɛ pa!» Gaamago nɔ, tɛɛ zinɛi ɓɔɛni. 
\v 75 Piyɛlɛ ɠigi looni naama wooi zu, nii Yesu boni ma ga: «Tɛɛ zinɛi ʋa ɠɛ é ɓɔɛ, ɗa ʋaazu ɠɛlɛzu bà ná zeizu ɠɛ saʋa.» É ɠulani, é wɔlɔ ga gola.
\c 27
\s Yesu ɠɛɛ vai Pilate ɠakala
\r (Maleke 15:1;  //  Luke 23:1-2;  //  Zan 18:28-32)
\p
\v 1 Sobuzobui, zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti pɛ ta nuɓusɛiti ta-lotuɠɔiti ti ɠaalɛɛni ba, ti deve ʋɔɔma ga ti Yesu ʋaa. 
\v 2 Ti Yesu ɠilini, ti lii la, ti dɔ zou zɛʋɛ ɠundiɠii Pilate yeezu.
\s Zudase wana dɔɔ vai, é ɓɔɠɔ ʋaa
\r (Kɛɛwotiiti 1:18-19)
\p
\v 3 Zudase nii é Yesu yaavani, naa kwɛɛgai ma ga ti ɓega ga Yesu zaa vai leve, wanai lɔɔni, é wali ɠae ʋuusaʋagɔi (30) zeɠe, é lii la zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta totuɠɔiti pɔ. 
\v 4 É ɠɛni ti ma: «Gè koto zeɠea ga gè sɔbalala nui ɠwɛɛ vai wo ma!» Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ɗa-vaa ɠana, gɔun gá vaa nɔpɛ ge la naa zu!»
\p
\v 5 Zudase wali ɠaeiti pilini ya GALA sei ʋɛlɛi wu, é li, é ɓɔɠɔ zɛlɛ.
\p
\v 6 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ti wali ɠaeiti zɛʋɛni, ti ɠɛ ma: «Tɔgi la vaani bu ga ade ʋa niima walii ʋu GALA sei ʋɛlɛi wu naavoloi ma, tɔɔzei nu zɔngɔi ʋe.» 
\v 7 Tɛi ti ɓeni ga zoloo ma, ti liini, ti pɔlɔ liɠi lo nui ná-zooi ɠeya ga ma walii, ti naa ɠɛ ga wɛɛinti ta-ɠabamaʋɛ. 
\v 8 Naa ɠa é kɛa zooi naa laasei pɛai la ga «ɲamaba yooi» zaaɠaza. 
\v 9 Ʋele ɠana GALA goo wo nui Zelemi laawooi ʋilɛni la su, nii é boni ga: «Ti wali ɠae ʋuusaʋagɔi (30) zeɠea, nii Izilayɛle mavofodaiti ti zolooni ma ga sɔngɔi. 
\v 10 Ti pɔlɔ liɠi lo nui ná-zooi ɠeyaa la, ʋelei Maliɠii dèveni la.»\f + \fr 27:9-10 \fr*\ft \+xt Zkl 11:12-13; Zel 18:2-3; 19:1-2; 32:6-15\+xt*.\ft*\f*
\s Pilate Yesu ɠaazaɠa fai
\r (Maleke 15:2-5;  //  Luke 23:3-5;  //  Zan 18:33-38)
\p
\v 11 Yesu loni zou zɛʋɛ ɠundiɠii ɠakala, naa gaazaɠa, é ɠɛ ma: «Ɗa ɠa è ga Zuifuiti ta-masagi?» Yesu gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa ɓɔɠɔi è boga.» 
\v 12 Siɛgi zu zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta totuɠɔiti ti ɠɛni maalɔɔzu la, é la ɠɛni ti wooɠaaʋoteni. 
\v 13 Pilate zɛba é ɠɛ ma: «È la nuuma maalɔɔiti mɛnisu, nii ti bosu è laalɔɠɔma ɓaa?» 
\v 14 Kɛlɛ Yesu la ɠɛni maalɔɔi tanɔpɛ gooɠaaʋoteni. Naa ɠa é zou zɛʋɛ ɠundiɠii wola laavɔɔni.
\s Yesu zaa vai leve vai
\r (Maleke 15:6-15;  //  Luke 23:13-25;  //  Zan 18:39—19:16)
\p
\v 15 Pake fɛtii ɠula laa ɠilagila, zou zɛʋɛ ɠundiɠii ɓena kasoɠa nu ɠila pilɛ bɛbɛi ʋɛ, nii nɔpɛ a la maavalina. 
\v 16 Tama naama ziɛgi zu, zunui ta ɠɛni kasoi ɠa, nii tɔɠɔɠulani gola, daaseigi ɠɛni ga Ɓalaɓase. 
\v 17 Pilate bɛbɛi ɠaai ma gaalɛai ba, é ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Nu felegɔi niiti su, ɓɛ ɠa wo pɔ ga gè pilɛ wo ʋɛ, Ɓalaɓase, ɓaa Yesu, nii é lolisu ga Kilista?» 
\v 18 Mazɔlɔɔ é suɠwɛɛni ga toloi maaʋele nɔ ɠa é kɛa, ti Yesu leʋega la pɔ.
\p
\v 19 Siɛgi zu é ɠɛni zeini la tukpɔɠaaleʋezuʋɛ, anzai wooleʋeni ma, naa ɠɛ ma: «Mina ɗɔnɔ zeɠe telebo nui nii ná-fai tɛi su, mazɔlɔɔ za ɓidii gè wola ɓɔlɔʋɛ segi zu, tɔɔzei ná-fai ʋa.»
\p
\v 20 Kɛlɛ zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta totuɠɔiti ti lɔɔni bɛbɛi unsu ga naati ti Ɓalaɓase ʋilɛ fai zuvali, kɛlɛ ti Yesu undaaʋili. 
\v 21 Zou zɛʋɛ ɠundiɠii kpɔɛi zeɠeni ʋolu, é bɛbɛi ɠaazaɠa, é ɠɛ ma: «Ɓɛ ɠa niima nu felegɔiti su, wo pɔ ga gè pilɛ wo ʋɛ?» Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ɓalaɓase!»
\p
\v 22 Pilate ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Lee ɠa mu nà kɛ ga Yesu, nii é lolisu ga Kilista?» Ti pɛ ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Kpadɔ saa wului ma!» 
\v 23 Pilate ti ɠaazaɠani ʋolu, é ɠɛ ma: «Faa ɲɔi ɓɛgele ɠa é kɛai?» Kɛlɛ tɔun ti ɠɛni wola ɓainsu sɛsɛ, ti ɗa ɠɛ ma: «Kpadɔ saa wului ma!»
\p
\v 24 Tɛi Pilate kaani ga goo la vɔnisu ti ma, kɛlɛ ta nɔ ɠa é ʋilisu zɔngɔi zu, é ziɛi zeɠeni, bɛbɛi ɠaazuyɛ ba, é yeagba, é ɠɛ ma: «Zunui nii zaa vai la ùnma pɛ. Wo yɔɠɔzu vaa ɠana.» 
\v 25 Bɛbɛi gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Saa vai ɠa ga gi unma ɠasɔ, gá gi-lointi!»
\p
\v 26 Pilate zɛba é Ɓalaɓase ʋilɛ ti ʋɛ. É devei veeni ga ti Yesu loɠa ga kpakɔi. Naa ɓegai ma, é teʋeni ti ʋɔ kpadɔ vai zu saa wului ma.
\s Ɲɛɛɠulasui nii salaʋusuiti ti kɛɛni ga Yesu
\r (Maleke 15:16-20;  //  Zan 19:2-3)
\p
\v 27 Zou zɛʋɛ ɠundiɠii ná-salaʋusuiti ti liini ga Yesu zou zɛʋɛ ɠundiɠii ná-koizuʋɛ, ti salaʋusu ɓulugi pɛ gaalɛ ba koba. 
\v 28 Ti ná-seɠeiti kula kɔba, ti seɠe ɓɔi golai ta loo kɔba. 
\v 29 Ti ɠaingi vɛlɛni ga masa bɔɔlɔgi, ti dɔ unma, ti seeli kpakui la zeezai ɠa, ti zɛba ti ɗa ʋilɛ ɲiibiɠa kakala, ti ɗa ɲɛɛɠula su, ti ɗa ɠɛ ma: «Ɗa ná, ee, Zuifuiti ta-masagi!» 
\v 30 Ti ɠɛni laaɗɛi ʋilisu ma. Naa ʋolu, ti seeli kpakui ɠulani zea, ti ɗa doɠa la nɔungi zu. 
\v 31 Ti ɓegai ma ga ɲɛɛɠula su, ti seɠe wolai ɠulani kɔba, ti ná-seɠeiti too kɔba, ti lii la ga ti kpadɔ saa wului ma.
\s Yesu ɓadɔ vai saa wului ma
\r (Maleke 15:21-32;  //  Luke 23:26-43;  //  Zan 19:17-27)
\p
\v 32 Ti ɠulazuʋɛ taai ʋa, ti ɠomini ga zunui ta, nii daaseigi ɠɛni ga Simon, Silɛne nu ɠɛni de. Salaʋusuiti ti kɛɛni zea ga maaɓaa vaa ga kɛni é Yesu zaa wului zeɠe. 
\v 33 Ti zeeliai ma adɛ ta, ʋɛ ná laaseigi ɠa Gɔlegota (nii poluʋɛ ga «unkala adaʋɛ»), 
\v 34 ti dɔɔi veeni Yesu ya ga é kpɔle, nii ti supuni ga gaazulati ani ɠonai. Kɛlɛ é kɔɠɔgai ma, é la mɔ ɠɛni kɛɛni, é ʋa kpɔle.
\p
\v 35 Siɛgi zu ti ɓeni la ga kpadɔ saa wului ma, salaʋusuiti ti ná-seɠeiti gaaɠwɛɛni ʋa ga kpakutoomai. 
\v 36 Naa ʋoluma ti zeini koba ga ti makɛ kpaan. 
\v 37 Ti saa ungi zɛʋɛni, ti kpakpa un maazuʋɛ, ti ɠɛ ma: «Zuifuiti ta-masagi Yesu ɠa.» 
\v 38 Ti ti ɓadɔni ʋɔɔma saa wuluiti ma ta toosu nu felegɔ, gilagi ɠɛni zeezazu ʋelei, zɔi ɠɛ kɔʋɛzu ʋelei.
\p
\v 39 Zɔiti ti ɠɛni leʋesu ga ná ʋelei, naati ti ɠɛni ungi ɲiikpisu, ti ɗa poomu, 
\v 40 ti ɗa ɠɛ ma: «Ɗɛi è GALA sei ʋɛlɛi ɠolozu, è to ʋolu folo saʋagɔ laawu, ɓɔɠɔ ɠizona! Ni ɗa ga GALA Doun Zunui, ɠula saa wului ma, é yei.»
\p
\v 41 Zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ɓalaa, ta tɔ kalamɔinti, naa ʋɛɛ totuɠɔiti ba, ti ɠɛni ɲɛɛɠulazu su, ti ɗa ɠɛ ma: 
\v 42 «É zɔiti kizoga, kɛlɛ é la zooga é ʋa ɓɔɠɔ ɠizo! Nii ɠa é ga Izilayɛle masagi? É yei lɛɛ, é ɠula saa wului ma, naazu gá la da niina! 
\v 43 É ɠitoga GALA ba, é ɗa ɠɛ ma: ‹Nà ga GALA Doun Zunui,› ni GALA ge nɛɛʋɛ ʋɛ ɠiteɠite, naa kizo na.» 
\v 44 Ʋele nɔ ɠana toosu nuiti ɓalaa, niiti ti ti ɓadɔni ʋɔɔma saa wuluiti ma ta tiye, ti ɠɛni ɲɛɛɠulazu la su.
\s Yesu zaa vai
\r (Maleke 15:33-41;  //  Luke 23:44-49;  //  Zan 19:28-30)
\p
\v 45 Foloi gaalɔgai ma, kpidii ʋɛɛni zooi zu ná pɛ, eyɛsu lɛlɛi zaʋasiɛi ma kpɔkɔ voloi. 
\v 46 Kpɔkɔ volo lɛlɛi zaʋasiɛi ma, Yesu kpee looni ga woo wola, é ɠɛ ma: «Eli, Eli, lama saɓaketani?» (nii poluʋɛ ga «Nà-GALAGI, nà-GALAGI, lee vaa zu è ɠɛlɛa bà?»).\f + \fr 27:46 \fr*\ft \+xt Guy 22:2\+xt*.\ft*\f* 
\v 47 Siɛgi zu ti naama wooi mɛnini da, zɔiti ti ɠɛni ná, naa tanigaa ti ɠɛni ma: «Toɠa Eli lolisu.»
\p
\v 48 Ti ɠila ge ɓizɛni, é seɠe ɓuɠai lɔ dɔɔ ɓodai wu, é gili seeli kpakui ʋa, é tete Yesu ma ga naa kpɔle. 
\v 49 Kɛlɛ zɔiti ti ɠɛni ma: «Zɛ ná! Ada ka ni Eli ɠa ʋa, é kizo.»
\p
\v 50 Yesu ɓainni ʋolu ga woo wola, naa ʋoluma niina zii loo.
\p
\v 51 Naama ziɛgi zu, kwɛpele seɠezuɠoozagi nii é ɠɛni zɛlɛni GALA sei ʋɛlɛi wu, naa ʋalini ga su fele, é zo ungaʋɛ, é yei buuʋɛ.\f + \fr 27:51 \fr*\ft Wɛlɛ ʋɛ: \+xt Ɛgz 26:31-33\+xt*.\ft*\f* Zooi ɓalini, fasaiti ti ʋaliʋali. 
\v 52 Kabaiti daalaoni, GALA nu mɔinmɔingaa ti-ma wɔvɛiti ti wuzeɠe, 
\v 53 ti ɠula kabaiti su. Siɛgi zu Yesu wuzeɠeni la, é ɠula saai ya, ti lɛɛni Zeluzalɛme taazuʋɛ, nu mɔinmɔin ge ti ɠaani.
\p
\v 54 Siɛgi zu Wɔlɔme zalaʋusu ɠundiɠii ta salaʋusui niiti ti ɠɛni wɛlɛzu Yesu ma, ti zou ɓalii ɠaani la, naa ʋɛɛ fai pɛ ba niiti ti ɠɛni ɠɛɛzu, dualuagi lɔɔni ti zu, ti ɠɛ ma: «Gaamazu, zunui nii ɠɛa ga GALA Doun Zunui!»
\p
\v 55 Anzanu mɔinmɔingaa ɓalaa ti ɠɛni loni ɠoozama, ti ɗa wɛlɛ ná ʋa. Naati ti ɠɛni ga zɔiti ti ɠɛni Yesu ʋolu, kaite é zo Galilé yooi zu, ga ti ɗa maaleʋebo. 
\v 56 Naati saama, Magedala nui Mali ɠɛni ná, naa ʋɛɛ Zake ta Zozɛfe ti-lee Mali ʋa, naa ʋɛɛ Zeɓedé ná-doun zunuiti ti-lee ɓalaa ba.
\s Yesu maaɠulu vai
\r (Maleke 15:42-47;  //  Luke 23:50-56;  //  Zan 19:38-42)
\p
\v 57 Kpɔkɔi zeeliai ma, zunui ta ʋaani, é ga naavolo nu, daaseigi ɠɛni ga Zozɛfe, Alimaté taazuʋɛ nu ɠɛni de. Tɔ ɓalaa é ɠɛni ga Yesu ná-kaladopoi ta. 
\v 58 É liini, é Yesu ma ʋoomai maavali Pilate ma. Pilate devei veeni ga ti Yesu ma ʋoomai ve zea. 
\v 59 Zozɛfe Yesu ma ʋoomai zeɠeni, é maavelevele ga geze ɠole seɠei, 
\v 60 é da kaba niinɛi zu, nii é bɔɔni fasai ʋa ɓɔɠɔ ma vaa ma. Naa ʋoluma é kɔtu zɛbɛlɛ golai ɠilikilini, é da kabai la, é ɗa li niina. 
\v 61 Magedala nui Mali ta Mali zɔi ti ɠɛni zeini ná kabai laawu.
\s Kabai makɛ vai
\p
\v 62 Dooɠo foloi ma ɠɛʋele ɓɛtɛi leʋegai ma, poluma zobui, zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ta Faliziɛinti ti liini ʋɔɔma Pilate ʋɔ bɛ, 
\v 63 ti ɠɛ ma: «Màliɠii, gi suɠwɛɛni ga siɛgi zu zɛɛ nui nii ɠɛni la vulua, é ɠɛni ma: ‹Folo saʋagɔ a leʋena, nà wuzeɠezu, gè ɠula saai ya.› 
\v 64 Soma mu è devei ve ga ti kabai makɛ ga pagɔ folo saʋagɔ laawu, naa ɠa a kɛ ná-kaladopoiti ti mina ʋa, ti ʋa ma ʋoomai unma ná, naa ʋoluma ti ʋa ɗa ɠɛ nuɓusɛiti ma: ‹É wuzeɠea, é ɠula saai ya.› Zɛɛ ɠaaɓelagi naa ɠa ɲɔu ma mɔungi ʋa.»
\p
\v 65 Pilate ɠɛni ti ma: «Zèe ɠa bu, à salaʋusuiti seɠena, wo li, ti ɗa wɛlɛ kabai ma ga ʋelei wo pɔ la.» 
\v 66 Ti liini, ti kabai maaɓɛɛ vai ɠɛʋele ɓɛtɛ. Ti yeeʋogi yɛni kɔtui ʋa, ti salaʋusuiti sei ná.
\c 28
\s Yesu wuzeɠe vai,  //  é ɠula saai ya
\p
\v 1 Dooɠo foloi leʋegai ma, dɔɔɠɔi ma volo mɔungi sobuzobui, Magedala nui Mali ta Mali zɔi ti liini wɛlɛzu kabai ma.
\p
\v 2 Gaamago, zou ɓali wolai ɠɛɛni. Mazɔlɔɔ Maliɠii ná-geezuɠeelai ɠila ge yeini, é kɔtui ɠilikili, é seɠe kabai la, é zei maazu. 
\v 3 Gaazuʋɛ ɠɛni eɠɛ mainmain, ná-seɠeiti ti ɠole pepe eɠɛ kobe kolegi. 
\v 4 Salaʋusui niiti ti ɠɛni wɛlɛzu kabai ma, naati ti zu ɠɛni ɓalizu ga duai, ti loo eɠɛ ta za.
\p
\v 5 Kɛlɛ geezuɠeelai ɓɔɛni anzanuiti pɔ, é ɠɛ ti ma: «À mina lua. Gè kwɛni ga Yesu ɠa wo gaiziɛzu, nii ti kpadɔni saa wului ma. 
\v 6 É la mɔ ʋɛ, é wuzeɠea, é ɠula saai ya, eɠɛʋelei é boni la. À ʋa, wo wɛlɛ, ʋɛ é ɠɛa laani ná. 
\v 7 Naa ʋoluma, à li fala, wo bo ná-kaladopoiti ma ga é wuzeɠea, é ɠula saai ya. Wɛlɛ tɔun vɔlɔ, é toga da wo luɠɔ Galilé yooi zu, miná ɠa wa ka ná. Naa ɠa é ɠɛa bɛ̀ ga gè bo wo ma.»
\p
\v 8 Ti zeɠeni kabalaʋɛ ga suvilɛ, ti-yiimaʋɛ laavegai ga dualuagi ta koozunɛ wolai. Ti ɓizɛni ga ti naama wooi laazeeli kaladopoiti ma. 
\v 9 Gaamago Yesu ti laaɠomini, é ɠɛ ti ma: «Wo unga.» Ti maaɓuɠani ba, ti velevele ga kɔɠɔiti, ti nɔkɔ bu. 
\v 10 Yesu zɛba é ɠɛ ti ma: «À mina lua. À li, wo ɠɛ kɛ̀ɛlointi ma, ti li Galilé yooi zu, miná ɠa ta kàa ná.»
\s Salaʋusuiti ta-ʋoluvaawogi
\p
\v 11 Siɛgi zu anzanuiti ti ɠɛni la pelei ma, salaʋusui niiti ti ɠɛni kabai makɛsu, naa tanigaa ti lɛɛni taazuʋɛ. Nii pɛ é ɠɛɛni, ti naa wo zalaɠa ɠula ɠundiɠiiti ma. 
\v 12 Tɛi naati ti ɓeni ga zoloo faa ɠila ma ta totuɠɔiti, ti wali wola veeni salaʋusuiti zea, 
\v 13 ti ɠɛ naati ma: «Wa ɗa ɠɛ ma nɔ: ‹Gi yɛgɛ ɲiizu, ná-kaladopoiti ti ʋa kpidii, ti unma.› 
\v 14 Ni kola vaa ma zou zɛʋɛ ɠundiɠii a mɛnina, gá ʋɛ zii ɠa, nii a kɛ kpɔlɔ mina zeeli wo ma.» 
\v 15 Salaʋusuiti ti yeezeini naama walii wu, ti naa wo, nii zalaɠa ɠula ɠundiɠi wolaiti ti boni ti ma. Zaaɠaza naama wooi vazagɛ Zuifuiti saama.
\s Yesu ná-kaladopoiti teʋe fai
\r (Maleke 16:14-18;  //  Luke 24:36-49;  //  Zan 20:19-23;  //  Kɛɛwotiiti 1:6-8)
\p
\v 16 Kaladopo puugɔ maazu ɠilagiti (11) ti liini naama ɠizei ma Galilé yooi zu, ʋɛ Yesu ná lɛɛni ga tiye. 
\v 17 Siɛgi zu ti pɛtɛni la, ti nɔkɔni bu, kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, tanigaa ti ɠɛni inɛinɛsu. 
\v 18 Yesu maaɓuɠani ti ʋa, é ɠɛ ti ma: «Zobogi pɛ feeʋɛ zèa geeɠɔlɔgi zu ta zooi ma. 
\v 19 À li mu, wo ziiti pɛ kɛ ga nà-kaladopoiti, wo ti ɓatize Ɠɛɛɠɛ GALA, ta Doun Zunui, ta Zɛnvu Ɲadegai laaseigi zu, 
\v 20 wo ti ɠala ga ti naati pɛ so, nii gè wo leveai la. Wɛlɛ, nà yɛsu wo ʋa foloi pɛ su, eyɛsu etea ɠaaɓela foloi zeeli.»