\id GAL - Toma Bible
\ide UTF-8
\h Galate
\toc1 Pɔle Ná-Sɛʋɛi É Teʋeni Galate Nuiti Ma
\toc2 Galate
\toc3 Gal
\mt2 Pɔle Ná-Sɛʋɛi  //  É Teʋeni
\mt1 Galate Nuiti Ma
\imt Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti
\ip Pɔle ɠa é Galate nuiti ta-zɛʋɛi ɠɛa (\xt 1:1\xt*). Sɛʋɛ ɠɛni de nii Pɔle teʋeni Egilisiiti ma, niiti ti ɠɛni Galate yooi zu, é zo kona ʋuunaanigɔ maazu lɔsaʋa ɠɛɠala ma, é li puulɔɔlugɔ maazu lɔfelai ma (48-57), Kilista zɔlɔɔga ʋoluma. Galate nuiti ti ɠɛni ga nui niiti ti ɠɛni zeini Galate yooi zu, Wɔlɔme masa zooi zu. Faaɠwɛ nu wolaiti ti la kwɛɛ, ʋɛ Pɔle ɠɛni ná, é ɗa sɛʋɛi nii ɠɛ, kɛlɛ toɠa zoo ɠɛɛzu ga Efɛze ɓaa Kolɛnte taa wola felegɔi naati gila.
\ip Pɔle sɛʋɛi ɠɛɛʋɛ é ɓɔɛ keletiɛinti pɔ, Zuifuiti ta niiti ti la ga Zuifua, ti Egilisiiti su Galate yooi zu. É sɛʋɛi nii ɠɛɛʋɛ seɠezeɠe, nii a kɛ é zɛɛ ɠalagi naa zakpe, nii nuiti ti ɠɛni bosu ga kɛni keletiɛinti ti ɠolo Zuifuiti ta-lɔgiti bɛ, ti Minazeɠe Pɔlɔmai zu, ma un ge daa ma mɛɛ ga tatipɛlɛʋolu vaa. Kpɔgi ta ɠɛni keletiɛinti saama, ti laasei pɛai ga Zuda Ɠala Pele Ziɛ Nuiti, naati ka ti ɠɛni kɛni keletiɛinti ti la ga Zuifua, ti lati pɛlɛʋolu. Ti inɛinɛgi lɔɔni ɓalaa Pɔle ná-keela vai ma zobogi vai zu. Pɔle ná-zobogi maaloboni, é ná-wɔlɔwɔlɔ vai ta zuɠula ti ma (\xt 1:11—2:14\xt*), ta é Woo Niinɛ Ʋagɔi ɓalaa maaloboni, é ɠɛ ma, kizogi la zɔlɔɔga pele un kili nɔpɛ ma, kɛni kidaaleʋei nɔ maaʋele Yesu Kilista ma (\xt 2:16\xt*). Naama ka ga GALA ná-nuɓɔɠɔlai ma ɠulanumai, kɛlɛ nuiti ta-ɠɛɛwotiiti maaʋele laade.
\iot Unsosuʋɛ
\io1 1. Pɔle ná-sɛʋɛi lɔɔzeiʋɛ ga é Egilisiiti tuʋɔ, niiti ti Galate yooi zu (\xt 1:1-5\xt*).
\io1 2. Naa ʋoluma Pɔle ná-eteai zu vai tanigaa zuɠulani, nii a kɛ é ná-zobogi maalobo, nii é zea ga é kalagi wo, ta é dɛɛ ga é suɠɔɠɔni ga é ziɛ é zoloo tɔgi ma, kɛlɛ naa la ɠɛni zolooni (\xt 1:6—2:21\xt*).
\io1 3. É zɛba é dama kpɛ é tɔgi ta zaalai ti-losuʋɛti suɠula ga pagɔ, é lo kizogi ʋa (\xt 3:1—4:31\xt*).
\io1 4. Naa ʋolu, é kalagiti fe, ʋelei keletiɛn ʋelei maanɛai la ga nu siɛ sɔledai zu (\xt 5:1—6:10\xt*).
\io1 5. Pɔle ná-sɛʋɛi ɠaaɓelagɛ ga tuʋɔgiti, ta é toli gaaɓela bo ga nu ɠizɛ su ga ni GALA ka nu maavalibona, é è ɠɛ nu niinɛ, naa vizɔgɛ, é leʋe tɔgi ma leveiti ba ti kɛlɛmaʋɛ, eɠɛʋelei nu lati fai la pɛlɛʋolu (\xt 6:11-18\xt*).
\c 1
\s Tuʋɔ gooiti
\p
\v 1 Nɛ̀i gè ga Pɔle, nà wo luʋɔsu. Nà ga Yesu Kilista ná-keelai. Gè la naama zobogi zɔlɔɔni nuɓusɛa ya, ɓaa nu ɠila zea, kɛni Yesu Kilista, ta Ɠɛɛɠɛ GALA nii é buzeɠeni, é kula saai ya. 
\v 2 Kɛɛleaiti pɛ ti ʋɛ, ti ɓɔ bà, gá wo luʋɔsu, wɔi wo Egilisiiti su Galate yooi zu.
\p
\v 3 Ade-Ɠɛɛ GALA ta Maliɠii Yesu Kilista ti zaalai la wo ma, ti ziilɛigi ve wo ʋɛ. 
\v 4 Kilista ɠa é ɓɔɠɔ veeni, tɔ ɓɔɠɔi, é de ɠizo da-ɠotoiti ma, naa ɠa a kɛ é de ɠula niima yeeɠɛɠala ɲɔi ya, eɠɛʋelei GALA ziimai la, é ga ade-Ɠɛɛ. 
\v 5 Lɛbiyai ɠɛ GALA bɛ, eyɛsu ɠɔ! Amina!
\s Woo Niinɛ Ʋagɔ ɠila kpegi
\p
\v 6 Dàavɔɔʋɛ gola, ga wo ɠɛlɛa GALA ba fala, nii é wo lolini Kilista ná-zaalai zaɓui zu, wo ɠaaʋote woo niinɛ ʋagɔi taɠili ma. 
\v 7 Gaamazu, woo niinɛ ʋagɔ ɠili ge la ná! Kɛlɛ nuiti ka ti wo ɓɔlɔzu, ta pɔ ti Woo Niinɛ Ʋagɔi maavalibo, é ʋilɛ Kilista ʋa. 
\v 8 Kɛlɛ anɛɛ giya ɓɔɠɔi ʋe, ɓaa geezuɠeelai seɠeai geeɠɔlɔgi zu, gá woo niinɛ ʋagɔ ɠili daazeelina wo ma, é ɠula zɔi ʋolu gi daazeelini wo ma, naama nui voovo! 
\v 9 Ʋelei gi boni la mɔunpa, zenɔ ɠana gè bosu la ʋolu mɔnɔ: Ni nu nɔpɛ ka woo niinɛ ʋagɔ ɠili daazeelina wo ma, é ɠula zɔi ʋolu wo sɔlɔɔni, naama nui voovo!
\p
\v 10 Nuɓusɛi yiima vai ɠa gè gaiziɛzu ɓaa, ɓaa GALA ziima vai? Nà ɠaaɓaazu ga gè nɛɛ nuiti bɛ ɓaa? Ni gè ɠɛni ɠaaɓaazu ga gè nɛɛ nuiti bɛ, gè la ɓena ɠɛ ga Kilista ná-botiɠɛ nu.
\s Pɔle ɠɛɛ ʋelei ga keelai
\p
\v 11 Kɛ̀ɛleaiti, nà bosu wo ma ga: Woo Niinɛ Ʋagɔi gè daazeeliai, nuɓusɛ ná-faa ɓɛtɛa laade. 
\v 12 Mazɔlɔɔ nà ɓɔɠɔi, gè la sɔlɔɔni nu ya, nu la kàlani da, kɛlɛ Yesu Kilista ɠa é kulani kɛlɛma bɛ̀.
\p
\v 13 Wo màawoo mɛnini, ʋelei tùʋa ʋelei ɠɛni la mɔungi Zuifuiti ta-ƓALA fali vai zu. Gè GALA ná-Egilisii wɔinzeɠeni názu ga gola. Gè ɠaaɓaani ga gè koloɠolo. 
\v 14 Zuifuiti ta-ƓALA pele ziɛi zu, gè leʋeni Zuifui ma mɔinmɔin ba, ti ga kɛ̀ɠalaiti, mazɔlɔɔ sɛ̀bɛzeɠeni gola mɛ̀mɛwolani ta-vaa wɔlɔmaiti su.
\p
\v 15 Gè yɛni dèe ɠoozu, GALA ge yiimazeɠe ga ze, é tòli ga ná-zaalai maaʋele, ga gè botii ɠɛ bɛ. 
\v 16 Siɛgi zu é nɛɛni bɛ la, é ná-Doun Zunui ɠulani kɛlɛma bɛ̀, ga gè ná-fai laazeeli zii ɠiligiti ma. Gè la ɠɛni liini nu nɔpɛ pɔ, a ʋa tɛ̀nɛ. 
\v 17 Gè la ɠɛni liini Zeluzalɛme, keelaiti pɔ bɛ, niiti ti ɠɛni nɔ̀un tuɠɔ, kɛlɛ gè sakpani nɔ Alaɓe yooi zu, naa ʋolu gè ɠale ma Damase.
\p
\v 18 Kona saʋagɔ ʋoluma, gè liini Zeluzalɛme, ga gi ɓɔɠɔ ɠwɛɛ gá Piyɛlɛ, gi folo puugɔ maazu lɔɔlugɔ (15) ɠɛɛni ada ɠila. 
\v 19 Kɛlɛ gè la ɠɛni keelai zɔi tanɔpɛ kaani ná, kɛni Zake nɔ, Maliɠii deɠei. 
\v 20 Fai niiti gè ti zɛʋɛzu, gè ɗa bo wo ma, GALA gaazu, gè la zɛɛ wosu ɲɛgɛlɛin.
\p
\v 21 Naa ʋolu gè liini Siili yooi zu ta Silisi yooi zu. 
\v 22 Naama ziɛgi pɛ su, Kilista ná-Egilisii zu nuiti ti ɠɛni Zudé yooi zu, ti la ɠɛni dɛ ɠaazulaani mà, ti ʋa kwɛ̀ɛ. 
\v 23 Kɛlɛ ti mɛnini ga: «Zɔi é ɠɛni ade wɔinzeɠezu mɔungi, toɠa na kidaaleʋei ma vai laazeeli, nii é ɠɛni pɔ é koloɠolo mɔungi zu.» 
\v 24 Ti ɠɛni GALA dɛbizu nà-faa zu.
\c 2
\s Pɔle ta zɔɔma ɠeelaiti  //  ti ɠomi fai Zeluzalɛme
\p
\v 1 Kona puugɔ maazu naanigɔ (14) leʋegai ma, Ɓalanaɓase ʋilɛni pòlu, gi li mɔnɔ Zeluzalɛme. Gè Tite ɓalaa seɠeni, é ʋilɛ gi ʋolu. 
\v 2 Gè niima ziɛi woni, ga gè ɠolo kulakɛlɛmai naa ʋɛ gè kaani. Gè Woo Niinɛ Ʋagɔi yɔɠɔzulɛɛni ga niiti ti levezu ga kundiɠiiti yɛ gaalɛbai zu, nii gè daazeelizu zii ɠiligiti saama, naa ɠa a kɛ nà-kpizɛi gè bogai, ɓaa gè ʋaazu bosu, é mina ɠɛ ga wafuun. 
\v 3 Tite é ɠɛni ga nà-siɛpolui, Gɛlɛki nu ɠɛni de, kɛlɛ é la ɠɛni laani zea ga maaɓaa vaa, ga kɛni é lati pɛlɛʋolu. 
\v 4 Anɛɛ naa ʋe, zɛɛ ɠɛɛɠɛlointi maaʋele ma, ti lɔai dɔɔɠuzu gi yeemazu, ti ɠɛni pɔ ga ti tati pɛlɛʋolu. Ti lɔɔni gi zaama eɠɛ nɛnɛgiti, ti gá-ɓɔɠɔyeemai ʋɛtɛ gi su, gá-ɠilibalai zu gá Yesu Kilista, wɔin ɠɛni ti ma ga ti gi ɠɛ ga duɔiti. 
\v 5 Gi la ɠɛni woiloni ti-woo ma tago pa, naa ɠa a kɛ, Woo Niinɛ Ʋagɔi ma ɠaamai makɛ wo zaama.
\p
\v 6 Niiti ti levezu ga nu wolaiti, naati ti la ɠɛni zooni ti ʋa faa niinɛ nɔpɛ da nɔ̀un unma. Ti ɠɛʋelei la ɠɛni gàazu ga faa nɔpɛ, mazɔlɔɔ GALA ge la ɗa ga zeelɔzɔɠɔzu ɠɛ. 
\v 7 Kɛlɛ tɔun ti kaani ga GALA ge Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli vai ɠalivaaʋɛ mà naati ma, niiti ti la ga Zuifua, eɠɛʋelei é daazeeli vai ɠalivaani la Piyɛlɛ ma Zuifuiti ma. 
\v 8 Mazɔlɔɔ GALA ka é kɛ̀ɛni ga keelai zii ɠiligiti bɛ, eɠɛʋelei é Piyɛlɛ ɠɛɛni la ga keelai Zuifuiti bɛ. 
\v 9 Zake, ta Piyɛlɛ, naa ʋɛɛ Zan ʋa, ti ɠɛni levezu ga kundiɠiiti, ti pɛtɛgai ma ga zaalai ɠa mà, ti yeelaani gi ya, gá Ɓalanaɓase, poogi ɠɛni ga naa ga ti yeezeiɗa gi wu. Naa ma, gi pɛ gi zolooni ma, ga gi li gi botii ɠɛ zii ɠiligiti saama, tiya ma, ti li Zuifuiti saama. 
\v 10 Ti ɠɛni gi ma nɔ: «À ɠizɛ bala nuiti su.» Gè ɠaaɓaaʋɛ, gè naa ɠɛ ga pagɔ.
\s Pɔle ta Piyɛlɛ ta-zakpegi Antiyɔse
\p
\v 11 Siɛgi zu Piyɛlɛ ʋaani la Antiyɔse, gè sakpeni ɠaazuni ta ɠaazu, tɔɔzei peelala vaa ɠɛni de. 
\v 12 Tɔɔzei ta nuiti ti la ga Zuifua ti ɠɛni laamiizu ada ɠila, aisa Zuifui tanigaani ti ʋa ʋa, ti zeɠe Zake ʋɔ bɛ. Kɛlɛ naati paai ma, é zeɠeni zii ɠiligiti ba, é maaɠooza, tɔɔzei é ɠɛni luazu Zuifuiti ba niiti ti pɔ ga zii ɠiligiti ti lati pɛlɛʋolu. 
\v 13 Zuifui zɔiti ti wooveledai ɠɛɛni ga tɔun kɛʋele, eyɛsu Ɓalanaɓase ɓalaagi ʋilɛ ti ʋolu ta-wooveledai zu. 
\v 14 Kɛlɛ siɛgi zu gè kaani la ga ti la ziɛzu ga pagɔ, eɠɛʋelei Woo Niinɛ Ʋagɔi ma ɠaamai la, gè ɠɛni Piyɛlɛ ma ti pɛ gaazu: «Ɗa ʋe, è ga Zuifui, è ɠɛa ziɛzu eɠɛʋelei zii ɠiligiti ti ziɛzu la, tɛi ti la ga Zuifu. Leeni vaa zu è zii ɠiligiti kpalazu ga kɛni ti ziɛ ga Zuifuiti kɛʋele?»
\s Telebodai zɔlɔɔ fai  //  ga kidaaleʋei maaʋele
\p
\v 15 Gɛi gi zɔlɔɔgai ga Zuifuiti, gi la zii ɠiligiti saama, niiti ti la ɠolozu GALA ná-tɔgi ʋɛ. 
\v 16 Gi kwɛni ga nui la ɗa ga ɠɛ ga telebo nu GALA gaazu, ga tɔgi zo fai maaʋele, kɛni kidaaleʋei maaʋele Yesu Kilista ma. Gá ɓalaagi gi ɠidaaleʋeni Yesu Kilista ma, naa ɠa a kɛ gi ɠɛ ga telebo nuiti GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele Kilista ma. Tɔgi zo fai laade, mazɔlɔɔ nuɓusɛ nɔpɛ ge la ɠɛa ga telebo nu GALA gaazu ga tɔgi zo fai maaʋele. 
\v 17 Kɛlɛ ni gá ɠaaɓaana ga gi ɠɛ ga telebo nuiti Kilista zaalai zu, a ʋɛtɛna ga gi ɠɛa ga kotoba nuiti ga zii ɠiligiti kɛʋele, naa ʋoluʋɛ ɠa mu ga Kilista ɠa é gi liizu kotoi ɠɛɛ vai ma ɓaa? Naa li poun! 
\v 18 Mazɔlɔɔ tɔgi zo fai niiti gè ɠɛlɛni ti ʋa, gè ti ɠoloɠolo, nà ɠɛna naati kpɛtɛa ʋolu, gè ɓɔɠɔ ɠɛa ga tɔ koloɠolo nui. 
\v 19 Mazɔlɔɔ tɔgi zaɓui zu, gè la mɔ zɛnvui wosu tɔgi ʋɛ, naa ɠa a kɛ gè zɛnvui wo GALA bɛ. 
\v 20 Gá Kilista gi ɓadɔni saa wului ma. Nà la mɔ de gè ʋa ɠɛ zɛnvui wosu, Kilista ɠa é yɛnvuzu sù. Zɛnvui gè bosu niina, nà bosu ga kidaaleʋei maaʋele GALA Doun Zunui ma, nii é nɛ̀a ʋɛ, é yee zeɠe ɓɔɠɔ maazu nà-faa zu. 
\v 21 Gè la ɠɛlɛzu GALA ná-zaalai ʋa, mazɔlɔɔ ni telebodai ɠa zɔlɔɔ ga tɔgi maaʋele, Kilista zaani nɔ wafuun.
\c 3
\s Tɔgi ɓaa kidaaleʋei
\p
\v 1 Ee, Galate nuiti, ɠimalala nuiti! Ɓɛ ɠa é wo unsuleʋeai, wɔiti Yesu Kilista ɓadɔ vai lɛai ga woye kpezekele saa wului ma? 
\v 2 Nà pɔ wo niima vaa ɠila kpegi yɔɠɔzuʋɛ lɛ ga ze: Wo GALA Zɛnvui zɔlɔɔgɛ tɔɔzei wa tɔgi zosu ɓaa, ɓaa tɛi wo Woo Niinɛ Ʋagɔi mɛnigai ta wo la da? 
\v 3 Wa ga ɠimalala nu zɛbɛlɛ golaiti ɠana ɓaa? Wo tɔɔzeiɗa ga pagɔ ga GALA Zɛnvui maaʋele, wa pɔ wo gaaɓela ga wa ɓɔɠɔi wa-zobogi maaʋele ɓaa? 
\v 4 Nii dɔin wo ziaa su, naa ɠɛa ga wafuun ɓaa? É la zooga ɠɛɛzu ga wafuun. 
\v 5 Siɛgi zu GALA ge ná-Zɛnvui veezu la wo ya, é ɗa laavɔɔ vaiti kɛ wo zaama, toɠa naa ɠɛɛzu tɔɔzei wa tɔgi zosu ɓaa, ɓaa tɛi wo Woo Niinɛ Ʋagɔi mɛnigai ta wo la da?
\p
\v 6 Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Abalaame laani GALA da, naa leveni bɛ ga telebodai.»\f + \fr 3:6 \fr*\ft \+xt Zen 15:6\+xt*.\ft*\f* 
\v 7 À suɠwɛɛ deɠɛmu, ga zɔiti ti laai GALA da, naati ka ti ga Abalaame ná-dointi. 
\v 8 GALA Sɛʋɛi kulaʋɛ kɛlɛma ma yeeluɠɔ ga zii ɠiligiti ta ɠɛ ga telebo nuiti GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele. Naa ɠa é ba, é Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelini Abalaame ma naa luɠɔ ga: «Zii kpein ka tuyai zɔlɔɔ è maaʋele ma.»\f + \fr 3:8 \fr*\ft \+xt Zen 12:3\+xt*.\ft*\f* 
\v 9 Naa ma, zɔiti ti laai GALA da, tuya ɠa ti ʋɛ ta kidaaleʋe nui Abalaame.
\p
\v 10 Kɛlɛ zɔiti ti ʋoluzeizu tɔgi zo fai ʋa, naati ta kotoi laawu. Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Naama nui voovooʋɛ, zɔi é la naa pɛ soni, nii é tɔgi ma zɛʋɛi zu, é ʋa ziɛ la.»\f + \fr 3:10 \fr*\ft \+xt Zen 15:6\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* 
\v 11 Naa ɠoleʋɛ ga nu nɔpɛ ge la ɠɛa ga telebo nu GALA gaazu ga tɔgi zogai maaʋele, mazɔlɔɔ GALA Sɛʋɛi ɠɛ: «Zɔi telebogai GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele, naa ɠa zɛnvui wo.»\f + \fr 3:11 \fr*\ft \+xt Aɓk 2:4\+xt*. \ft*\fq Zɔi telebogai GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele, naa ɠa zɛnvui wo\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa Telebo nui ɠa zɛnvui wo ga kidaaleʋei maaʋele\fqa*\f* 
\v 12 Kɛlɛ tɔgi la ɠilini kidaaleʋei ʋa. GALA Sɛʋɛi ɠɛ ma: «Zɔi a tɔ gooiti so, naa ɠa ziɛ ga tiye.»\f + \fr 3:12 \fr*\ft \+xt Lev 18:5\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 13 Kilista foovooi zɔlɔɔni de-ʋotogi zu, é de unmɔɔ, é de ɠula tɔgi ná-foovooi laawu. Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Foovoo nu ɠa ga naa, nii é zɛlɛni gului ʋa.»\f + \fr 3:13 \fr*\ft \+xt TSV 21:23\+xt*.\ft*\f* 
\v 14 Naa ɠɛɛni, naa ɠa a kɛ, tuyai GALA ge ma minazeɠe boni Abalaame ʋɛ, naa ʋa ɠɛ ga zii ɠiligiti tɔnɔ, Yesu Kilista zaalai zu, ga de Zɛnvu Ɲadegai zɔlɔɔ ga kidaaleʋei maaʋele, nii GALA ge ma minazeɠegi woni.
\s Tɔgi ta minazeɠegi
\p
\v 15 Kɛ̀ɛleaiti, nà ɓɔɛzu é lo nuɓusɛiti ta-vai tanigaani ba: Siɛgi zu nui falima woo zɛʋɛi ɓɛtɛzu la ga pagɔ, nu nɔpɛ ge la zooga é ʋa su wooi naa ɠoloɠolo, ɓaa é ʋa ta la ma. 
\v 16 Tɔ ma, GALA ge minazeɠegiti boni Abalaame ʋɛ ta mavofodai. GALA Sɛʋɛi la ɠɛni ma: «mavofodaiti», eɠɛ ta ɠɛ ga nu mɔinmɔin, kɛlɛ eɠɛ gila kpe nɔ «è-mavofodai»,\f + \fr 3:16 \fr*\ft \+xt Zen 12:7\+xt*.\ft*\f* naa ɠa é ga Kilista. 
\v 17 Wɛlɛ nii gè pɔ gè bo, toɠa ga nii: GALA ge minazeɠegi ɓɛtɛni ga pagɔ. Tɔgi nii seiɗai kona unnaanigɔ kona ʋuusaʋagɔ (430) leʋegai ma, naa la zooga é ʋa GALA ná-minazeɠegi ɠoloɠolo, é ʋa gaaʋala ba. 
\v 18 Mazɔlɔɔ ni tɔgi ɠa nu ɠɛni pogani zɔlɔɔsu zea, naazu é la mɔ zɔlɔɔsu minazeɠegi ya. Tama, minazeɠegi maaʋele ɠa GALA ge ná-faanɛɛi ɠɛɛni la Abalaame ʋɛ.
\p
\v 19 Tɔgi zei ungi ɠa ga leeni mu? É zeini, nii a kɛ é naama vaiti dɛɛ, niiti ti la zolooni GALA ziimai ma, é yɛ ná eyɛsu Abalaame mavofodai ʋa, nii minazeɠegi woni ná-faa zu. Geezuɠeelaiti ka ti tɔgi naa veeni, zunu ɠila ge ɠɛ ga zɔɠɔzuɓɛtɛ nui. 
\v 20 Tama, zɔɠɔzuɓɛtɛ nui la ga nu ɠila nɔnɔ, kɛlɛ GALA ka ɠila nɔ.
\p
\v 21 Tɔgi ɠa GALA ná-minazeɠegiti daalɔɠɔma ɓaa? Naa li poun! Ni tɔ ge zeini, a zoo é zɛnvui ve nuɓusɛiti zea, naazu nuɓusɛi a la telebodai zɔlɔɔ GALA gaazu ga tɔgi zogai maaʋele. 
\v 22 Kɛlɛ GALA Sɛʋɛi ɠa bosu ga eteai pɛ ka kotoi yeezu, naa ɠa a kɛ, minazeɠegi ve ga kidaaleʋei maaʋele Yesu Kilista ma naati zea, niiti ti ɠidaaleʋeai. 
\v 23 Aisa kidaaleʋei ʋa ʋa, tɔgi de zoni eɠɛ duɔiti, eyɛsu kidaaleʋei tɔna ɠula kɛlɛma. 
\v 24 Deɠɛmu, tɔgi ɠa zɛgai wɛlɛzu ade ma, eyɛsu Kilista ʋa, naa ɠa a kɛ de ɠɛ ga telebo nuiti GALA gaazu ga kidaaleʋei maaʋele. 
\v 25 Tɛi niina kidaaleʋei ʋaa, de la mɔ gwɛlɛma nui yeezu.
\p
\v 26 Mazɔlɔɔ wo pɛ wo ɠɛa ga GALA dointi ga kidaaleʋei maaʋele Yesu Kilista ma. 
\v 27 Wo pɛ wo ɓatizegɛ ga wo ɠili Kilista ʋa, wo Kilista loa ɠɔba. 
\v 28 Zuifu vaa la ba, Gɛlɛki vaa la ba, duɔ vaa la ba, wɔɔlɔ vaa la ba, zunu vaa la ba, anzanu vaa la ba, zeeɠaaɠwɛɛ vaa la su, wo pɛ wa ga ani ɠila kpe nɔ, wa-ɠilibalai zu wa Yesu Kilista. 
\v 29 Ni wo ɠɛa ga Kilista nɔnɔiti, naazu wo ɠɛa ga Abalaame mavofodai, wa wɔnɔ zɔlɔɔ naa zu, nii GALA ge minazeɠeai la.
\c 4
\p
\v 1 Tama, ni pogani zeɠe nui ɠa dɛ doungoyai zu, ta duɔi ta ga ɠɛʋele, anɛɛ ni tɔun ka é ga anii kpein maliɠii, 
\v 2 tɔ ɓɔɠɔi ɠa yɛ dɛ gwɛlɛma nuiti ta naavolo unda nuiti zeezu, eyɛsu kɛɛɠɛ ná-yeeɠɛɠala leveai zeeli. 
\v 3 Ada ɓalaagi, zenɔ ɠana é ɠɛni la, ade ɠɛai ma dɛ doungoyai zu, ade ɠɛni duɔlai zu zobogiti zeezu niiti ti zeini eteai nii unda. 
\v 4 Kɛlɛ yeeɠɛɠalai é leveni, naa zeeliai ma, GALA ge ná-Doun Zunui leʋeni, é zɔlɔɔ anzanui ta ʋa tɔgi wu, 
\v 5 naa ɠa a kɛ, zɔiti ti tɔgi wu, é naati unmɔɔ, ta é ade ɠɛ ga GALA dointi.
\p
\v 6 Tɛi wo ga ná-dointi, GALA ge ná-Doun Zunui ná-Zɛnvui leʋegɛ, é zei ade-yiimaʋɛti, é ɗa wooɠula, é ɗa ɠɛ ma: «Aɓa!», naa ɠa ga «Kɛ̀ɛ!» 
\v 7 Naa maaʋele ma, è la mɔ ga duɔ, kɛlɛ ɗa ga doin. Ni tama è ɠɛa ga doin, ɗa ɗɔnɔ zɔlɔɔ naa zu, nii GALA ge minazeɠeai la.
\s Pɔle ná-ziizoolɛi Galate nuiti ta-vaa zu
\p
\v 8 Mɔungi, wo la ɠɛni GALA kwɛɛ, wo ɠɛni duɔlai zu naati zea, niiti ti la ga gala kitea. 
\v 9 Kɛlɛ niizu niina wo GALA kwɛɛga, é ɓudɛ naa maazu, GALA ge wo ɠwɛɛga ga ná-nuiti, lee vaa zu wo ɠalesu ma ʋolu eteai zu yɛnvuiti ma, zɛbɛ ta tosu la ti ʋa. Wa pɔ ga wo lɔ ʋolu naati ta-luɔlai zu ɓaa? 
\v 10 Wa fɛti voloiti sosu, ta alugi tanigaa, ta yeeɠɛɠalai tanigaa, naa ʋɛɛ konagi tanigaa ʋa! 
\v 11 Ee! Nà luazu gola, ga botii kpein gè kɛa wa-vaa zu, naa mina ɠɛ zèa ga wafuun faa!
\p
\v 12 Kɛ̀ɛleaiti, nà wo maanɛɛnɛzu, à ɠɛ ga kɛ̀ʋele, mazɔlɔɔ nà ɓalaagi nà ga wo ɠɛʋele. Wo la telebotala vaa nɔpɛ kɛɛni ga ze. 
\v 13 Wo suɠwɛɛni ga, seeɓɛ vaa ɠa é kɛɛni, gè Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelini la wo ma, ma mɔungi zu. 
\v 14 Seeɓɛi é ɠɛni bà, naa ɠɛni wo ʋɛ ga ʋoluɠula vaa, wo la ɠɛni ɠɛɛni bà kpɛɛluu, wɔ̀in la zeɠeni wo ma. Tɔun, wo yeezeini bù eɠɛ GALA ná-geezuɠeelai, eɠɛ Yesu Kilista ɓɔɠɔi. 
\v 15 Wo wola ɠoozunɛɛni názu! Lee ɠa kɛai niina ga woye? Mazɔlɔɔ nà zeele wooi nii wosu wo ʋɛ, ga ni a la zoo ɠɛɛzu, wo ɓena wo-ɠaazuɠɛzɛiti kula su, wo ti ve bɛ̀. 
\v 16 Gè ɠɛa niizu ga wo zili nui, tɛi gè gaamai wosu wo ma ɓaa?
\p
\v 17 Gilimai ti bosu ga woye, faa ʋagɔ laade. Ti wɔinni ti wo zeɠe bà, nii a kɛ wo ɠili ti ʋa. 
\v 18 Pagɛ ga wo ɠili faa ʋagɔi ɠɛɛ vai ʋa siɛnɔpɛ su, é la nɔ ga siɛgi zu gè ɠɛɛzu la wo zaama. 
\v 19 Dòinti, nà doun zɔlɔɔ koozuwanai zu ga niinɛ wa-vaa zu, eyɛsu wo ɠɛ ga nu ɠiteiti Kilista ná-faa zu. 
\v 20 Wɔin ɠa mà niizu, ga gè ɠɛ wo zaama, gè kpɔ̀ɛ wooi maavalibo, mazɔlɔɔ zìi ɠa zoolɛzu gola ga wa-vaa!
\s Agaal ta Sala ti-ma ʋoogiti
\p
\v 21 À bo dɛɛ mà, wɔi wo wɔinni wo wa-eteai ziɛ tɔgi wu, wo la tɔgi wooi mɛnisu ɓaa? 
\v 22 Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga Abalaame doun zunu felegɔ zɔlɔɔni, gilagi ɠɛni ga duɔ anzanui nɔnɔi, gilagi ɠɛ ga anzanui é ga wɔɔlɔi, naa nɔnɔi. 
\v 23 Kɛlɛ duɔ anzanui ná-doun zunui zɔlɔɔni ga kpusɛi ná-faa ɓɛtɛai maaʋele, tama anzanui é ɠɛni ga wɔɔlɔi, naa ná-doun zunui zɔlɔɔni ga GALA ná-minazeɠegi ɓabii. 
\v 24 Niima vaiti ta ga faalaalii: Anzanu felegɔi niiti ta ga minazeɠe felegɔiti. Minazeɠegi gilagi, naa ɠa é ga Agaal, é ga Sinayi gizei nɔnɔi, é dointi sɔlɔɔsu, ti ga duɔiti. 
\v 25 Agaal ɠa ga Sinayi gizei, é Alaɓe yooi zu, naati ka ti ma ta Zeluzalɛme nii é ná niizu, tɔɔzei toɠa ga duɔi ta ná-dointi pɛ. 
\v 26 Kɛlɛ Zeluzalɛme é geezuʋɛ, toɠa ga wɔɔlɔi, tɔ ɠa é ga ade-lee. 
\v 27 Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga:
\q «Ɠoozunɛ, ɗɛi è ga doun zɔlɔɔtala anzanui, è la doun zɔlɔɔsu!
\q Ɠoozunɛ, è wooɠula la, ɗɛi è la doun ɠoozuwana wosu!
\q Mazɔlɔɔ anzanui kɛlɛi wogai ba, ná-dointi ta mɔin gola,
\q é leʋe anzanui nɔnɔi ʋa, nii é zini bɛ.»\f + \fr 4:27 \fr*\ft \+xt Eza 54:1\+xt*.\ft*\f*
\p
\v 28 Wɔun, kɛ̀ɛleaiti, wo zɔlɔɔgɛ eɠɛʋelei Izaake zɔlɔɔni da, ga GALA ná-minazeɠegi ɓabii. 
\v 29 Kɛlɛ ʋelei nɔ zɔi é zɔlɔɔni ga kpusɛi ná-faa ɓɛtɛai maaʋele, é ɠɛni zɔi wɔinzeɠezu la, nii é zɔlɔɔni ga GALA Zɛnvui ná-faa ɓɛtɛai maaʋele, zenɔ ɠana é ɠɛɛzu la niizu. 
\v 30 Kɛlɛ lee ɠa GALA Sɛʋɛi bosu? «Duɔ anzanui ɓɛ ta ná-doun zunui, mazɔlɔɔ duɔ anzanui ná-doun zunuiti ti la ɓɔga poganii ma, ta wɔɔlɔ anzanui ná-doun zunui.»\f + \fr 4:30 \fr*\ft \+xt Zen 21:10\+xt*.\ft*\f* 
\v 31 Naa ɠa é ba, kɛ̀ɛleaiti, ade la ga duɔ anzanui ná-dointi, da ga wɔɔlɔ anzanui ná-dointi.
\c 5
\s À mina ʋala wa-wɔɔlɔyai ma
\p
\v 1 Kilista ade unmɔɔga, ga de ɠɛ ga wɔɔlɔ ɠiteɠitegiti. Deɠɛmu à lo kpaan wɔɔlɔyai naa zu. À dama, wo mina mɔ ɠale ma wo ʋa lɔ tɔgi zo fai ma luɔla ɠasɔi wu.
\p
\v 2 À woilo! Nà Pɔle, nà bosu wo ma ga: Ni wa ɓɔɠɔ latina pɛlɛʋolu, Kilista la mɔ faa nɔpɛ paa wo ma názu. 
\v 3 Nà nii wosu, gè maaɓakpa mɔnɔ, zunu nɔpɛ é latisu pɛlɛʋolu, kɛni é Zuifuiti ta-lɔgi pɛ so, é ziɛ la. 
\v 4 Wɔi wo ɠaaɓaazu wo ɠɛ wo ɓɔɠɔ lɛ GALA gaazu ga telebo nu ga tɔgi zogai maaʋele, wo ɓɔɠɔ ɓeteʋea Kilista ʋa, wo ʋala GALA ná-zaalai ma. 
\v 5 Gɔnɔi, gá-ɠitogi ɠa ga gi ɠɛ ga telebo nuiti GALA gaazu, naa ɠa gi maaɓɔunsu ga Zɛnvu Ɲadegai ná-zɛbɛi maaʋele, é botii ɠɛɛzu ga gá-ɠidaaleʋei maaʋele. 
\v 6 Mazɔlɔɔ ni nu ɠiliʋɛ Yesu Kilista ʋa, tatipɛlɛʋolui ɓaa tatipɛlɛʋolulalai, naa tanɔpɛ ge la ga faa ɓii. Nii é ga faa ɓiigi, naa ɠa é ga kidaaleʋei, é botii ɠɛɛzu ga nɛɛbɛi maaʋele.
\p
\v 7 Wo ɠɛni ɓizɛzu ga pagɔ! Ɓɛ ɠa é pele leʋeai wo luɠɔ, ga wo mina ɠolo gaamai ʋɛ? 
\v 8 GALA nii é wo loligai, naa lɛi, niima unsu leʋe vai ʋa ɠula zea. 
\v 9 Eɠɛʋelei ta ɗa bo la ga: «Lɛʋɛi tago nɔ ɠa a ɗa ɓulu vukɔ ɠaayɔgai pɛ kpokolo.» 
\v 10 Maliɠii naama ladalai veeʋɛ zèa wa-vaa zu ga wo la kisiɛ ɠili boga. Kɛlɛ zɔi é wo ɓɔlɔzu, é ɠɛni ga nui ma zii nɔpɛ, GALA ka yeeʋozɛ ba.
\p
\v 11 Nɔ̀un nà, kɛ̀ɛleaiti, ni gaamazu gè ɠɛa dɛ tatipɛlɛʋolu vai laazeelizu, leeni vaa zu ta yɛ wɔ̀inzeɠezu nɔ ɠɔ? Naazu ma, wooi gè daazeelizu Kilista ná-faa zu, ga é ɓadɔni saa wului ma, naa la mɔ ɓena ɠɛ ga kɔɠɔziɠa zaɓu Zuifu nɔpɛ bɛ. 
\v 12 Wɔin ɠa mà ga zɔiti ti wo ɓɔlɔzu, ti ɓɔɠɔ zɛɛɠa!
\p
\v 13 Wɔun, kɛ̀ɛleaiti, GALA ge wo loligɛ ga wo ɠɛ ga wɔɔlɔiti. Kɛlɛ à mina wɔɔlɔyai naa ɠɛ ga zaɓui, wa ɠɛ eteai ziɛzu la ga kpusɛi yiimaiti. Kɛlɛ à ɓɔɠɔ ɠɛ ga botiɠɛ nui ɛsɛ pɛ bɛ ga nɛɛbɛi maaʋele. 
\v 14 Mazɔlɔɔ tɔgi pɛ daazeeliʋɛ woo ɠila kpe su: «È-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, eɠɛ ɗa ɓɔɠɔi.» 
\v 15 Kɛlɛ ni wa ɓɔɠɔ maawanazu wo ɠilagilagiti, wo ɗa ɓɔɠɔ ʋali ga wo ɠilagilagiti, à dama, wo mina ɓɔɠɔ ɠoloɠolo.
\s Zɛnvui ta kotoba ɓusɛi
\p
\v 16 Wɛlɛ deɠɛmu, nii gè bosu wo ma: À va bu, GALA Zɛnvui lo wo luɠɔ wa-eteai zu, wo la ziaa ga kpusɛi yiimaiti naazu. 
\v 17 Mazɔlɔɔ nii é ga kpusɛi yiimai, naa la nɛɛni Zɛnvu Ɲadegai ʋɛ. Nii é ga Zɛnvu Ɲadegai yiimai, naa la nɛɛni kpusɛi ʋɛ. Ta ɓɔɠɔ laalɔɠɔma, naa ɠa a kɛ, nii wo wɔinni wo kɛ, wo la zooga wo ʋa naa ɠɛ. 
\v 18 Kɛlɛ ni Zɛnvu Ɲadegai a lona wo luɠɔ, wo la mɔ tɔgi ná-zobogi wu.
\p
\v 19 Tama kpusɛi ɠɛɛwotiiti kulaʋɛ kɛlɛma, tiya ɠa ti ga niiti: koloɠologi, kɔzɔba vai, ɓaaɠulama vai, 
\v 20 kɔɔɠɔ gani kɔɔ vai, zoɠo vai, maayobalabɛ vai, kpɔɛ vai, tolo ɲɔi, ziiɠulagi, maaɠɔɔ fai, zeeɠaaɠwɛɛ vai, balima vaiti, 
\v 21 gaazuɠulapɔi, dɔɔzodai, ziimaɠɛɛ lateʋegai, ta naa ɠɛɠala vaiti. Nà wo lɛnɛsu niina, eɠɛʋelei gè boni la wo ma, zɔiti ti naama vaiti kɛɛzu, ti la GALA ná-masadai zɔlɔɔga.
\p
\v 22 Kɛlɛ Zɛnvu Ɲadegai ma waai ɠa é ga niiti: nɛɛbɛi, koozunɛɛi, ziilɛigi, ziilɔɔi, nuɓɔɠɔlai, nuʋagɔlai, wooɠɛɠiladai, 
\v 23 sɛsɛbogi, ɓɔɠɔzogi. Tɔ ge la niima vaiti daalɔɠɔma. 
\v 24 Zɔiti ti ga Yesu Kilista nɔnɔiti, naati ti ti-ɓusɛi ɓadɔa saa wului ma, naa ʋɛɛ ná-ɓɔɠɔyiimai ta ziima vai ʋa.
\p
\v 25 Ni ada zɛnvui wosu Zɛnvu Ɲadegai zaɓui zu, ade zɛ ná ɓalaa é lo ade-ziɛ ʋeleiti tuɠɔ. 
\v 26 Ade mina ɠɛ ga waso nu, ade mina ɗa ga ɓɔɠɔ yiiɠaawana vaiti kɛ, ɓaa de ʋa ɗa toloi ɠula ga ɓɔɠɔ.
\c 6
\s À faanɛɛi ɠɛ nui pɛ bɛ
\p
\v 1 Kɛ̀ɛleaiti, ni nui ta a zona faaɠaazagi ɠɛɛzuʋɛ, wɔiti GALA Zɛnvui wo ʋa, à pilɛ pele ʋagɔi ʋa, wo sɔle ga sɛsɛbogi. Dama ga ɓɔɠɔ, ɗa ɓalaagi è mina lɔ tɛgai zu. 
\v 2 À ʋɛɛ ɓɔɠɔ ʋa wo ɠilagilagi pɛ, wo wa-ɠasɔ wuigiti seɠe, wa ɠolo ɠana Kilista ná-tɔgi ʋɛ. 
\v 3 Ni nui ta a ɠisiɛna ga toɠa ga nu ɓii, tama é la vɔlɔ ga ani nɔpɛ, naa ɠa ɓɔɠɔ yaavazu. 
\v 4 Ɛsɛ ge ɓɔɠɔ ziɛ ʋelei vɛɠɛlɛfɛɠɛlɛ. Ni toɠa zoo ɓɔɠɔ maamusɛzu, toɠa naa ɠɛ ɓɔɠɔ nɔ ʋɛ, anɛɛ é la ʋokɔɠɔni nu ɠili ma. 
\v 5 Mazɔlɔɔ ɛsɛ maanɛɛʋɛ é ɓɔɠɔ ɠasɔi zeɠe.
\p
\v 6 Nui ti kalasu ga GALA daawooi, naa maanɛɛʋɛ é ná-kalamɔin ɠɔ zeaɠɔligi kpein su.
\p
\v 7 À mina ɓɔɠɔ yaava pa, mazɔlɔɔ nu la ɲɛɛɠulaa GALA su. Nii nui fazasu, naa ma lɔnɔgi ɠa a ɗa teʋe. 
\v 8 Zɔi é fazai wosu ga kpusɛi yiimai, kpusɛi ná-fai ma lɔnɔgi ɠa ve zea ga saai. Kɛlɛ zɔi é fazai wosu ga Zɛnvu Ɲadegai yiimai, Zɛnvu Ɲadegai ná-fai ma lɔnɔgi ɠa ve zea ga ɠɔoɠɔ zɛnvui. 
\v 9 Ade mina ɓɔlɔ ga faanɛɛ ɠɛɛ vai, mazɔlɔɔ da ʋaazu ma lɔnɔgi zɔlɔɔsu yeeɠɛɠala ʋagɔi zu é ʋaazu, ni de iɲɔ ge la ɠɛ leʋeni, de ʋa ɓɔlɔ. 
\v 10 Naa ɠa é ba, ni nɔ ma zobogi ɠa de ʋɛ, de ɗa faanɛɛi ɠɛ nɔ ɛsɛ pɛ bɛ, ma un ge daa ma ga naati, niiti ti ga de-ɠɛɛleaiti kidaaleʋei zu.
\s Woo ɠaaɓelagiti ta tuʋɔgiti
\p
\v 11 À wɛlɛ zèeʋogi ʋa, ʋelei sɛʋɛ ɠaei ɠaaɓaazagai la, nà ɓɔɠɔi, gè sɛʋɛai. 
\v 12 Zɔiti kpein ti tatipɛlɛʋolu vai laazu wo unma ga kasɔ, naama nuiti ka ti wɔinni ti ɓɔɠɔ lɛ ga nu ʋagɔ nuɓusɛiti gaazu. Naama ungi ɠa ti ʋɛ ga faa ɠila kpe nɔ, nu mina ti wɔinzeɠe, é ʋa lo Kilista zaa vai ʋa saa wului ma. 
\v 13 Mazɔlɔɔ tɛiti ti tatipɛlɛʋolu vai ɠɛɛzu, ti la tɔgi zosu, kɛlɛ ta pɔ wo lati pɛlɛʋolu, ga ti ʋa ɗa waso ga woye, tɔɔzei ti poogi ʋɛa wo-ɓusɛi ʋa. 
\v 14 Kɛlɛ nɔ̀un nà, gè la ɓɔɠɔ lɛbia faa ɠili nɔpɛ su, kɛni ade-Maliɠii Yesu Kilista zaa wului nɔ, tɔun maaʋele ma eteai zaaʋɛ nɔ̀un tetemazu, nà ɓalaa gè za eteai letemazu. 
\v 15 Nu latini pɛlɛʋolu, ɓaa nu mina lati pɛlɛʋolu, naa la ga faa ɓii nɔpɛ, kɛlɛ kɛni è ɠɛ ga kpɛtɛani niinɛi. 
\v 16 Niiti kpein ta ziɛ ga kala gooi niiti, ziilɛigi ta maawɔinɠai ɠɛ ti ʋa, é ɠɛ ɓalaa GALA ná-nuɓusɛiti ba, Izilayɛle nuiti.
\p
\v 17 Eyɛsu pɛ, nu nɔpɛ ge mina mɔ kpɔ̀lɔ, mazɔlɔɔ nà ziɛzu ga pala ʋiliiti, gè ti zɔlɔɔni kɔ̀lɔgi ma Yesu ná-faa zu.
\p
\v 18 Kɛ̀ɛleaiti, ade-Maliɠii Yesu Kilista ná-zaalai yɛ wo ʋa! Amina!