\id 1SA - Toma Bible \ide UTF-8 \h 1 Samiyɛle \toc1 Samiyɛle Ná-Sɛʋɛ Mɔungi \toc2 1 Samiyɛle \toc3 1Sa \mt1 Samiyɛle Ná-Sɛʋɛ Mɔungi \imt Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti \ip Tɔɔzeizuʋɛ, Samiyɛle Ná-Sɛʋɛ Mɔungi ta Felesiɛi ti ɓɔni su, ti ɠɛ ga sɛʋɛ zuɠooza gila kpe, daaseigi ɠɛni nɔ ga «Samiyɛle». Sɛpetante zɛʋɛi zu ɠa gaaɠwɛɛni su ná mɔunpa. Sɛpetante zɛʋɛi naa ɠa é ga Minazeɠe Pɔlɔmai, nii tatigai Gɛlɛke wooi zu. Samiyɛle ná-sɛʋɛiti ta ɓɔɛzu, é ʋilɛ GALA goo wo nui Samiyɛle ná-eteai ʋa, naa ʋɛɛ masagi Sayile ta masagi Davide ta-eteaiti ba. Samiyɛle ɠa é ɠɛni ga totuɠɔ ɠaaɓelagi, siɛgi zu Izilayɛle yooi ma lotuɠɔlai ɠɛni ɠulazu la tukpɔɠaaleʋe nuiti zea, é ɗa ve masagiti zea. Samiyɛle ɠa ɓalaa é gulɔi ziɛni Sayile ta Davide ma, Izilayɛle masa mɔun felegɔiti. Samiyɛle ná-sɛʋɛ felegɔiti ta Izilayɛle yooi ná-wɔlɔwɔlɔ vai zuɠulazu, ʋelei é ziɛni la, naama yeeɠɛɠalai zu. \ip Nu nɔpɛ ge la kwɛɛ zɔi é Samiyɛle ná-sɛʋɛ felegɔiti sɛʋɛai. Sɛʋɛi ɠɛɛ nui la faa nɔpɛ boni, é ʋa ʋilɛ tɔ ɓɔɠɔi ʋa sɛʋɛi zu. Kɛlɛ é eteai ziɛni, masagi Davide ná-yeeɠɛɠala ma, tanisu vɔlɔ é leʋe naa ná-yeeɠɛɠalai ʋa, ta zee zeelini ɓalaa sɛʋɛi taɠiligaa ma, niiti ti ɠɛni Sayile ta Samiyɛle ta-eteai zu vaiti suɠulazu. Ʋelei dɔɔɠuzu vai la, togai sɛʋɛi niiti kɛɛ nui ɓaa kɛɛ nuiti ba, nu la kwɛɛ ɓalaa yeeɠɛɠalai ti zɛʋɛai ma. \iot Unsosuʋɛ \io1 1. GALA goo wo nui Samiyɛle zɔlɔɔ fai ta toli fai (\xt 1:1—3:21\xt*). \io1 2. Filisiti nuiti ti GALA ná-minazeɠe kesui zeɠeni, ti kula Izilayɛle nuiti zea, tama naa ɠɛɛni ga faa zuɠoloɠologi Filisiti yooi zu, siɛgi zu kesui ɠɛni la ta-yooi zu (\xt 4:1—7:17\xt*). \io1 3. Izilayɛle nuiti ti ɠɛni ti ɓɛdɛi ɠa masa ba, Samiyɛle ma ge gulɔi ziɛ Sayile ma, é ɠɛ ga Izilayɛle masa mɔungi. Naa ʋolu suɠoozaai ma, Maliɠii ɠɛlɛni Sayile ʋa (\xt 8:1—15:35\xt*). \io1 4. Samiyɛle gulɔi ziɛni Davide ma, é ɠɛ ga Izilayɛle masagi velesiɛi, ta eyɛsu Sayile ná-eteai ɠaaɓela, é ɠɛni Davide ɠaiziɛzu ga é paa (\xt 16:1—31:13\xt*). \c 1 \ms1 Samiyɛle Ná-Fai \mr (1:1—7:17) \s Ane lii vai GALA sei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ Silo \p \v 1 Efelayime zunui ta ɠɛni Lama, Sɔfe ɠoʋii ma, Efelayime ɠize yooi zu. Daaseigi ɠɛni ga Ɛlɛkana. É ɠɛni ga Yeloɠame ná-doun zunui, kɛwola ɠɛni ga Toɠu ná-doun zunui Eliyu. Toɠu naa, kɛɛɠɛ ɠɛni ga Sufe. \v 2 Anza felegɔ ɠa Ɛlɛkana seini. Ma mɔungi laa ɠɛni ga Ane, felesiɛi laa ɠɛ ga Penina, dointi ti ɠɛni Penina ʋɛ, kɛlɛ ta la ɠɛni Ane ʋɛ. \p \v 3 Kona-o-kona Ɛlɛkana ɓena zeɠe ná-taazuʋɛ, é li Silo, é nɔkɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI wu, Fai-Pɛ-Maliɠii. Eli ná-doun zunu felegɔiti, Wofeni ta Fineyase, naati ti ɠɛni ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zalaɠa ɠula nuiti Silo taazuʋɛ. \v 4 Zalaɠai ɠula laa ɠilagila, Ɛlɛkana ʋɛ, é ɓena ma zuai ta ɠaaɠwɛ Penina ta ná-dointi ba. \v 5 Kɛlɛ Ane nɔnɔi ɓena wɔɔlɔ ga seizu felegɔ, tɔɔzei Ane wola nɛɛni Ɛlɛkana ʋɛ, anɛɛ ni Ɠɔoɠɔ GALAGI la ɠɛni doun veeni naa ʋɛ. \v 6 Sinianzai Penina la ɠɛni looɠosu ga gaazu unfe seɠeai, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI la ɠɛni doun veeni bɛ. \v 7 Kona-o-kona, naa nɔ ɠa ti ɠɛni daawu. Penina ɗa Ane yiiɓɔlɔ, dii laa ɠilagila Ɠɔoɠɔ GALAGI zei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ. \p Ti yɛni naazu konagi ta, Ane tɔɔzei ga é ɗa wɔlɔ, é ɗa ɠɛlɛ daami wo fai ʋa. \v 8 Sinigi Ɛlɛkana gaazaɠani, é ɠɛ ma: «Ane, lee vaa zu è wɔlɔzu, è ɗa ɠɛlɛ daamianigi ʋa? Toɠa ɠale, è ɓɔɠɔ maawɔinzu? Nà ɠila gè la vizɔni doun puugɔ ʋa è ʋɛ ɓaa?» \s Ane ná-GALA maanɛɛnɛi \p \v 9 Ti daamii wogai ma, ti ɓɔɔle Silo, Ane wuzeɠeni, é li zalaɠa ɠulazu ʋelei, zalaɠa ɠula nui Eli ɠɛni zeini ná-kpɔkpɔgi ɠa, Ɠɔoɠɔ GALAGI zei ʋɛlɛi laaʋɛ. \v 10 Tɔɔzei ziiɓɔlɔa ɠɛni de koozu gola, é Ɠɔoɠɔ GALAGI maanɛɛnɛni, é ɗa wɔlɔ gola. \v 11 É minazeɠegi woni, é ɠɛ ma: «Ee, Ɠɔoɠɔ GALAGI, Fai-Pɛ-Maliɠii! Ni ɗa nà-kpɔlɔi ʋɛtɛna, è gàazumaawɔinɠa, ni è la yeemani mà, ni ɗa doun zunu veena bɛ̀, nà fe è ʋɛ, Ɠɔoɠɔ GALAGI, sii ma voloi pɛ su, kpeka la vɔɔɠua nɔundeɠai ta kpɛlɛi ʋa eyɛsu pɛ.» \p \v 12 Tɛi Ane lɛbini Ɠɔoɠɔ GALAGI valizu, Eli ɠɛni dakɔlɔgiti ɲiikpi pelei zumɔsu. \v 13 É ɠɛni naa lakɔlɔgiti kaazu, ti ɗa ɲiikpi, kɛlɛ nu la ɠɛni woo nɔpɛ mɛnisu, mazɔlɔɔ Ane ɠɛni GALA falizu yiimaʋɛ. Eli ɠisiɛni ga dɔɔi ɠa é Ane zogai. \v 14 Eli ɠɛni Ane ma: «Ɗa ɠulazu niima ɠɛʋelei zu yeelɛ? Li, è ɗa-lɔɔi ɠula ɠaazu ada ɠili pele.» \p \v 15 Ane gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓa-o, màliɠii, dɔɔ lɛi é ʋa ɠɛ bà, gè la dɔɔ ɓɔleni, ɓaa gaazulati gani nɔpɛ. Kɛlɛ zìi ɠa é ɓɔlɔzu kòozu. Nà ʋɛ ga gè nà-ziiɓɔlɔi lɛ ga Ɠɔoɠɔ GALAGI. \v 16 Mina pɛ̀tɛ ga anzanu ɲakai, ziiɓɔlɔ lateʋegai ɠa é kɛa gè lɛbiga nà-GALA falii zu.» \p \v 17 Eli gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ni naa ʋe, li, ziilɛigi ɠɛ è ʋɛ, Izilayɛle ná-GALAGI è wooɠaaʋote, nii è falia ma, é naa ve è ya!» \p \v 18 Ane Eli wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa-nuɓɔɠɔlai zoo é yɛ bà.» Naa woga ʋoluma Ane ʋɛ, é liini, é daamii wo, gaazuʋɛ zei ga pagɔ. \v 19 Poluma zobui, kpidiɓidigi, Ɛlɛkana ta ná-pɛlɛyeɠei pɛ ti liini, ti nɔkɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI wu, naa ʋoluma, ti ɠaleni ma, ti li ta-laazu Lama. \p Ɛlɛkana ɓɛdɛni anzai Ane ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI ge naa maawɔinɠaani. \v 20 Ane kogi zeɠeni naama ɠonagi nɔ laawu, é zunu loun zɔlɔɔ, é ɠɛ ma: «Doin nii laa ɠa ga Samiyɛle,\f + \fr 1:20 \fr*\fk Samiyɛle\fk*\ft : Daaseigi nii ti maaɓuɠaai ʋa ta «faliai».\ft*\f* mazɔlɔɔ gè faliʋɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ma.» \s Ane ná-doin ɠalivaa vai GALA ma \p \v 21 Naa ʋoluma, Ɛlɛkana ta ná-pɛlɛyeɠei pɛ ti ɠɛni liizu mɔnɔ Silo, ga ti naama zalaɠai ɠula, nii ta ɗa kula kona-o-kona, Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, ta é ná-minazeɠegi laazeeli, nii é kɛɛni. \v 22 Kɛlɛ Ane la ɠɛni ʋilɛni ti ʋolu naama ziɛi zu, é ɠɛni sinigi ma: «Nà naa maaɓɔunsu, eyɛsu doin laaɠula ɲiimii ʋa, naazu nà lii la niina Silo, gè fe Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, nii a kɛ doin tɛi ge yɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ya, sii ma voloi pɛ su.» \p \v 23 Sinigi Ɛlɛkana ɠɛni ma: «Kɛ eɠɛʋelei è devea la, naa maaɓɔun eyɛsu è doin laaɠula ɲiimii ʋa. Ɠɔoɠɔ GALAGI ge kɛ, nii é minazeɠea la, naa laazeeli.» Ane yɛni ná, é ɗa ɲiimii ve doungoi ya, eyɛsu naa laaɠula ɲiimii ʋa. \p \v 24 Doin laaɠulaai ma ɲiimii ʋa, dee Ane seɠeni, é lii la Ɠɔoɠɔ GALAGI zei ʋɛlɛi ma ɠoizuʋɛ Silo, anɛɛ ni doungoi lɔiɗa ɠɛni de dɛ. É kona saʋagɔ nikɛ zinɛi zeɠeni, é ʋɛɛ ɓulu vukɔi kilo ʋuusaʋagɔ (30) ʋa, ta kɔlɔ woole ɠila daavegai ga dɔɔi. \v 25 Ti nikɛ zinɛi ʋaani, ti kula ga zalaɠai, naa ʋoluma, ti liini ga doungoi Eli ʋɔ. \v 26 Ane ɠɛni ma: «Ee, màliɠii, è-ɠi ka naa zu nɛi ɓaa, ga anzanui ta ʋaani, é ɗa Ɠɔoɠɔ GALAGI vali è ɠobaʋɛ? GALA ka kàazu, eɠɛʋelei è vulua la ga ɠite, gaamazu nà ɠɛni de. \v 27 Wɛlɛ, doin nii ɠa gè ɠɛni falizu GALA ma. Tama Ɠɔoɠɔ GALAGI fea zèa. \v 28 Nà ɓalaagi, nà pɔ ga gè kaliva Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, toɠa ga nɔnɔ sii ma voloi pɛ su.» Ti nɔkɔni ná Ɠɔoɠɔ GALAGI wu. \c 2 \s Ane ná-mama guyei \p \v 1 Ane GALA falini ɠani: \b \q «Zìi laavegɛ ga koozunɛɛi, Ɠɔoɠɔ GALAGI zaalai zu. \q Gè unbuzeɠei zɔlɔɔga Ɠɔoɠɔ GALAGI zaalai zu, \q nà zoo niina gè ɓɔɛ, gè sìli nuiti gooɠaaʋote, \q kòozunɛɛʋɛ, tɔɔzei GALA ge ɓɔga bà. \q \v 2 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛɠala la ná, tɔ ɠila kpe ka ɲadegai. \q É ɠula tɔun polu, gala kili ge la ná, \q gala kili ge la ná, é ʋa ɠɛ ga fasai, ga gɔnɔ ma ƓALAGI ɠɛʋele. \q \v 3 À wa-waso kpɔɛiti kpelana mu pele zu, \q ta poomu gooiti ti ɠɛa ɠulazu wo-laaʋɛti. \q Mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ga GALAGI, nii é fai pɛ kwɛɛ, \q tɔ ɠa é nuɓusɛiti ta-ɠɛɛwotiiti buɲɛgi ɠɔɠɔsu. \q \v 4 Kɔɔɠuluɓa wolaiti ta-mɛɛinti ti ɠaleɠalea, \q kɛlɛ zɛbɛsulala nuiti ti zɛbɛi zɔlɔɔga. \q \v 5 Zɔiti ti yiɠoa ɠɛa de, naati ta laamiani gaiziɛzu. \q Kɛlɛ niiti mu pului ɠɛa ti ma, ti la mɔ ɓɛdɛni ga ti boti ɠɛ pɛ, ti ʋa ɠɔnɔ sɔlɔɔ. \q Doun zɔlɔɔtala anzanui doun lɔfela zɔlɔɔga, zɔi ma doin ɠɛa mɔinni zea, naa maaloga. \q \v 6 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa a ɗa paai wo, é lati, é zɛnvui ve, \q tɔ ɠa a ɗa nui yɛnvui yei gɔvɛalaazu, \q tɔ nɔ ɠa ɓalaa a ɗa nui yɛnvui ɠula gɔvɛalaazu. \q \v 7 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠila kpe ka a ɗa baladai ve, \q é kpɛtɛi ɓalaa fe. \q Tɔ ɠa a ɗa nui maayei, \q kɛlɛ toɠa ɗa nui unbuzeɠe ɓalaa. \q \v 8 Toɠa ɗa bala nui wuzeɠe, é kula fufiligi zu, \q é zeaɲaka nui wuzeɠe, é kula kpoɠagi zu, \q é seizu ve ti ya, seizumaanɛgiti saama, \q é unfema losuʋɛ ve ti ya. \q Zooi ma ɓɛdɛgiti, ta ga Ɠɔoɠɔ GALAGI nɔnɔ, \q tiya ɠa é eteai zeini ti ma. \q \v 9 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ɗa ɓaa ná-wooɠɛɠila nuiti maazu, ti-ziɛzuʋɛ pɛ. \q Kɛlɛ faa ɲɔu ɠɛ nuiti undaa ɠa ʋili kpidii zu, \q mazɔlɔɔ nu nɔpɛ ge la vɔniga faa ma, ga tɔ ɓɔɠɔi zɛbɛi. \q \v 10 Zɔiti ti wuzeɠezu Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma, \q ti kpein ti zu ɠa ɠoloɠolo. \q Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa yɛsu geeɠɔlɔgi zu, é ɓain ga tiye, eɠɛ geeɓadɛ lugi. \q Toɠa eteai lukpɔɠaaleʋe, é zeeli zou ɓela ga naa pɛ. \q Toɠa zobogi ve ná-masagi ya, \q nii é gulɔi ziaai ma, é ta ʋɛɛ sɛbɛi ʋa.» \b \p \v 11 Naa pɛ poluma, Ɛlɛkana ɠaleni ma, ná-taazu Lama, kɛlɛ zunu loungoi Samiyɛle yɛni Silo, é ɗa botii ɠɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, zalaɠa ɠula nui Eli ɠobaʋɛ. \s Eli ná-dointi ta-vai \p \v 12 Eli ná-doun zunuiti ti ɠɛni ga nu ɲakaiti, ti la ɠɛni unfesu Ɠɔoɠɔ GALAGI ma. \v 13 Wɛlɛ, ti-ziɛ ʋelei ɠɛni ga nii, nii ti ɠɛni kɛɛzu ga bɛbɛi: Nu nɔpɛ é ʋaazu ga zalaɠai kula vai ma, zalaɠa ɠula nui ná-botiɠɛ nui ɠɛni liizu, naama nui ʋɔ bɛ, siɛgi zu zalaɠa zuai ɠɛɛzu la abui ɠa, é ɗa ɠili, a ɠɛna lia sua zɔɔ mitɛ wolai ɠa zea, nii ɲiigai ga ga saʋagɔ. \v 14 É ɓena mitɛ wolai lɔ aniɲakai zu, nii é ga diɠii, ɓaa pɔlɔ liɠii, ni naa laade kokoi, nii nɔpɛ mitɛi naa a lɔɔna ba, naa ɠa é ga zalaɠa ɠula nui nɔnɔi. Naa ɠa ti ɠɛni kɛɛzu ga Izilayɛle nuiti kpein, niiti ti ɠɛni ʋaazu Silo zalaɠa ɠula vai ma. \v 15 Yeeta ɓena ɠɛle ɠite, ti ʋa ɠɛ ti zalaɠa zuai ma wulɔiti gala, zalaɠa ɠula nui ná-botiɠɛ nui ɓena ʋa, naama nui ʋɔ bɛ, é ɠɛ ma: «Zalaɠa ɠula nui ná-mɔ suai ve, mazɔlɔɔ é la ʋaazu giliai ta zosu, ma wundui nɔ ɠa é pɔ.» \p \v 16 Ni zunui nii ti ná-zalaɠai ɠulazu, naa a ɠɛna ma: «Zɛna dɛ, gi ɓe ga ma wulɔi ɠala, ɗa ʋa niina, nii nɔpɛ è pɔ, è naa zeɠe,» zalaɠa ɠula nui ná-botiɠɛ nui ɓena ɠɛ ma: «Ɓa, kɛni è fe niizu, è la na kɛɛni, nà ta zeɠe ga zeeɠaaɓaai.» \p \v 17 Niima zunu loungoiti sɔgi wola ɲɔuni, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu, tɔɔzei vebɛanii niiti nuiti ti ɠɛni feezu Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, zunu loungoi niiti ti ɠɛni naa ɠɛɛzu ga fuun gani. \p \v 18 Kɛlɛ doungoi Samiyɛle ɠɛni ná-botii ɠɛɛzu Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, kɔba zeɠei ɠɛni ga zalaɠa ɠula zeɠei. \s Samiyɛle ta sɔlɔɔ nuiti \p \v 19 Kona kula laa ɠilagila, Samiyɛle dee ɓena seɠe maavɔnigi ɓɛtɛ bɛ, ta la ɠɛna lia ta sinigi Silo, zalaɠa ɠula vai ma, é ɠɛni liizu ga naama zeɠei ná-doin ʋɔ. \v 20 Eli tuya looni Ɛlɛkana ta anzai ʋɛ, é ɠɛ ti ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI va bu ga é doun ɠiligaa zɔlɔɔ è-anzai nii ʋa, niiti ta ɠɛ ga Samiyɛle ʋotogi, nii é fea Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ.» Naa ʋoluma, ti ɠaleni ma ta-laazu. \v 21 Ɠɔoɠɔ GALAGI Ane maawɔinɠaani, polu ɠɛ ga Ane zunu loun saʋagɔ, ta anzanu loun felegɔ ɠiligaa zɔlɔɔni ʋolu. Naama ziɛgi zu Samiyɛle ɠɛni ba, é ɗa wɔɔlɔ, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu. \s Eli ta ná-dointi \p \v 22 Eli wɔlɔzaɠani niina ga gola. É ná-doun zunuiti siɛ ʋelei ma woo mɛnini, é ʋilɛ Izilayɛle nuiti ba, é mɛnini ga ná-doun zunuiti ta vɔlɔ laazu ga anzanuiti, niiti ti ɠaalɛɛzu ba GALA daaɠomi seɠe ʋɛlɛi laaʋɛ. \v 23 Eli ɠɛni ná-doun zunuiti ma: «Leeni ɠa gè mɛnisu, é ʋilɛ wo ʋa? Ɛsɛ pɛ ka wo-lɔɠɔ ɲɔi wosu, tɔɔzei wo-ziɛ ʋelei la ʋani. Leeni vaa zu wo naa ɠɛɛzu? \v 24 Dòun zunuiti, à yeeɠula naazu, nii gè mɛnisu é ʋilɛ wo ʋa, naa la ʋani. Wa Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-nuɓusɛiti diizu tɔ koloɠologiti ma. \v 25 Ni nui ta a koto ɠɛɛna bɔɔla nuɓusɛi ta laalɔɠɔma, GALA ka é ga tukpɔɠaaleʋe nui naazu, kɛlɛ zɔi é kotoi ɠɛɛzu, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓɔɠɔi laalɔɠɔma, ɓɛ ɠa a naama nui maavaawo?» Eli nii kpein boni, kɛlɛ ná-doun zunuiti ti la ɠɛni kɛɛni, ti ʋa ti-ɠɛɛ wooi zo, tɔɔzei Ɠɔoɠɔ GALAGI deveni niina ga ti za. \p \v 26 Samiyɛle ma zunu loungoi ɠɛni wɔɔlɔzu, é ɗa Ɠɔoɠɔ GALAGI ta nuɓusɛiti ziilaa. \s Nimizai é zeini // Eli ná-pɛlɛyeɠei ma \p \v 27 Yeeta GALA goo wo nui ta ʋaani, é ɠɛ Eli ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi ɠaa: ‹È suɠwɛɛ kala, ga è-mɛmɛwolani kɛai ma Ezipete yooi zu, Falaɠɔn ná-pɛlɛi wu ga duɔiti, gè ɓɔɠɔ lɛɛni ga tiye, tiya-o, ta-ʋɛlɛyeɠeiti-yo. \v 28 Izilayɛle ʋɛlɛyeɠei kpein saama, è-mɛmɛwola Aalɔn ɠa gè yiimazeɠeni la, ga é ɠɛ ga nà-zalaɠa ɠula nui. É ɗa lo nà-zalaɠa ɠulazuʋɛ, é ɗa nà-zalaɠaiti daazeeli mà, é ɗa ansansegiti gala bɛ̀, ta é ɗa gàazaɠa. Gè ti-laamiizu veeni, tɔ-o, mavofodai-yo, gala zalaɠai ti-ma zuaiti ba, niiti Izilayɛle nuiti ti ʋaazu la. \v 29 Toɠa ɠale mu, wo bɛlɛ ɠulazu nà-zalaɠaiti ta nà-vebɛaniiti ba, nii gè ma levei veai, ga é ɗa ɠɛ nà-pɛlɛi wu? Lee vaa zu è è-loun zunuiti fizɔsu bà? Wo ɗa ɓɔɠɔ ɠɔnɔkula ga zalaɠa zuai ʋasuʋɛti, niiti nà-nuɓusɛiti, Izilayɛle nuiti, ti ʋaazu la pɔ̀? \p \v 30 « ‹Naa ɠa é ba, tɛi é ɠɛa ɠana, nɛ̀i gè ga Izilayɛle ná-GALAGI, gòoi ɠa é ga nii: Gè minazeɠeni è ʋɛ, ɗa-o, ɗa-ʋɛlɛyeɠei-yo, ta è-mɛmɛwolani tɔnɔ ma ʋɛlɛyeɠei ɓalaa, ga wa ɠa wo ga nà-botiɠɛ nuiti yeenɔpɛ eyɛsu ɠɔ. Kɛlɛ, nɔ̀un nà, Ɠɔoɠɔ GALAGI, nà bosu è ma ga minazeɠegi naa li poun. Mazɔlɔɔ nà ɗa ɠaazu unfegi ve naati bɛ, niiti ti dɛ̀bizu, kɛlɛ niiti ti bɛ̀lɛlalazu, unfegi ɠa ɗa yei ga tiye. \v 31 Foloi tanigaa ta ʋaazu, nà ʋaazu ɗa-ʋɛlɛyeɠei, ta è-mɛmɛwola nɔnɔ ma ʋɛlɛyeɠei zuvikɛi ɠulazu ti ya, naa ɠa a kɛ, nu wɔlɔzaɠa nɔpɛ ge mina mɔ ɠɛ ɗa-ʋɛlɛyeɠei wu. \v 32 Ɗa wɛlɛ, è è zili nui ɠa, é ɗa ɠaaɓa sèi ʋɛlɛi ma. Fai pɛ ka ɠɛ ga pagɔ Izilayɛle ʋɛlɛyeɠe ʋɛ, naama ziɛgi zu nu la mɔ kɛwola wɔlɔ nɔpɛ kaa, ɗa-ʋɛlɛi wu. \v 33 Naa pɛ ge ɠɛɛ ʋa, nà ʋaazu è-mavofodai gila makɛsu, nà-zalaɠa ɠulazuʋɛ ɠobaʋɛ, nii a kɛ é ɗa nimiza ɓɔɠɔ ma, ga toloi ta kiteʋei. Názu ma, ɗa-ʋɛlɛyeɠei wu nui mɔtaiti kpein ta za, ti-ma niinɛlai zu. \p \v 34 « ‹Nii é ʋaazu ɠɛɛzu ga è-loun felegɔiti, Wofeni, ta Fineyase, naa ɠa é ɠɛɛzu ga poogi è ʋɛ, ga nii gè bosu gaamai ʋe, tɔɔzei, ti felegɔ pɛ ta zaazu folo ɠila kpe. \v 35 Naa ʋoluma, nà yiimazeɠe ga zalaɠa ɠula nu ɓɔɠɔ ʋɛ, gè sei, nii a ɠɛ ga lada nu, toɠa ziɛ ga nà-kisiɛiti, ta zìimai vaiti. Nà mavofodai ɓɛtɛ ba, nii a yɛ ná ɠɔ, é ɠɛ ga zalaɠa ɠula nui, masagi ɠoba, nii gè yiimazeɠezu la, gè gulɔi ziɛ ma. \v 36 Zɔi a yɛ vulua è-mavofodai zu, naa ɠa ʋa zalaɠa ɠula nui naa ʋɔ bɛ, é ʋilɛ ɲiibiɠa kakala, nii a kɛ é ʋa wali ɠilagi zɔlɔɔ, ɓaa ɓulu ɓuɠa ɠila ko. Toɠa zalaɠa ɠula nui naa maanɛɛnɛ, é ɠɛ ma: Soma, è boti ve zèa, zalaɠa ɠulazuʋɛ, nii a kɛ gè ɓulu ɓuɠa go zɔlɔɔ ga kɔnɔgi.› » \c 3 \s Samiyɛle loli fai GALA bɛ \p \v 1 Zunu loungoi Samiyɛle ɠɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-botii ɠɛɛzu, Eli ɠobaʋɛ. Naama ziɛgi zu, Ɠɔoɠɔ GALAGI la ɠɛni ɓɔɛni nuiti pɔ, valafala, ti la mɔ ɠɛni ná-kulakɛlɛma vaiti sɔlɔɔsu valafala. \p \v 2 É ɠɛni ga kpidii ta, zalaɠa ɠula nui Eli ɠɛni laani daazuʋɛ, naama ziɛgi zu Eli ɠaazuʋɛti maaɓidini niina. É la mɔ ɠɛni wozaɠaazu fɔɔn. \v 3 Samiyɛle ɓalaa ɠɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI zei ʋɛlɛi wu, é ɠɛni laani minazeɠe kesui ɠobaʋɛ, naazu GALA ná-fitinai ɗa zo dɛ. \v 4 Naama ziɛgi zu, Ɠɔoɠɔ GALAGI Samiyɛle lolini, Samiyɛle ɠɛ ma: «Nà ɠaa!» \p \v 5 Samiyɛle ɓizɛni, é li Eli ʋɔ bɛ, é ɠɛ ma: «Nà ɠaa, mazɔlɔɔ è tòligɛ.» \p Eli gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gè la toli boni, ɠale ma, è li, è la.» Samiyɛle liini, é la ʋolu. \p \v 6 Ɠɔoɠɔ GALAGI Samiyɛle lolini ʋolu. Samiyɛle wuzeɠeni, é li Eli ʋɔ bɛ, é ɠɛ ma: «Nà ɠaa, mazɔlɔɔ è tòligɛ.» \p Eli gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Dòun zunu! Gè la toli boni, li, è la.» \p \v 7 Samiyɛle ma ge la ɠɛni dɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠwɛɛ, tɔɔzei kaipa naa la ɠɛni dɛ ɓɔɛni tɔ ɓɔɠɔi ʋɔ. \p \v 8 Ɠɔoɠɔ GALAGI Samiyɛle lolini ʋolu, ná zeizu zaʋasiɛi. Samiyɛle ɠaleni ma Eli ʋɔ bɛ, é ɠɛ ma: «Nà ɠaa, mazɔlɔɔ è tòligɛ.» \p Eli gaaɠaani niina ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é doungoi lolisu. \v 9 Eli ɠɛni Samiyɛle ma naazu: «Liina, è la, ni ɗa toli kili mɛnina, ɗa ɠɛ ma: ‹Ɓɔɛna, Ɠɔoɠɔ GALAGI, ɗa-wotiɠɛ nui woilogɛ.› » Samiyɛle liini, é la daazuʋɛ. \p \v 10 Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋaani, é lo kobaʋɛ, é toli ga ma mɔungiti kɛʋele, é ɠɛ ma: «Samiyɛle! Samiyɛle!» \p Samiyɛle gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓɔɛna, mazɔlɔɔ nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui gòilogɛ.» \p \v 11 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni Samiyɛle ma: «Nà ʋaazu faa laazu Izilayɛle nuɓusɛiti ma, nu-o-nu a ma wooi mɛnina, daa ɠa vɔ. \v 12 Naama voloi, maanɔɠɔi nii kpein gè deveai Eli ta ná-pɛlɛyeɠei ʋɛ, nà ti pɛ daazeeli, gè la gila kpalaa zɛga ʋoluzu. \v 13 Gè dɛɛʋɛ la ga, nà ná-pɛlɛyeɠei ʋeelalazu eyɛsu ɠɔ, mazɔlɔɔ é ɠɛa suɠwɛɛ ga ná-dointi ta bɛ̀lɛlalazu, kɛlɛ é la kɛɛni, é ʋa naati maaɠolo. \v 14 Naa ɠa é ba, gè ɠona Eli ná-pɛlɛyeɠei ʋɛ, gè ɠɛ ma: ‹Zalaɠai ɓaa vebɛaniiti ti la zooga ti ʋa Eli ná-pɛlɛyeɠei ná-kotoi gba eyɛsu pɛ.› » \p \v 15 Samiyɛle yɛni laani eyɛsu geelaalao. Naa ʋoluma, é wuzeɠeni, é Ɠɔoɠɔ GALAGI zei ʋɛlɛi ma ʋɛlɛlaʋɛti daalao. Kɛlɛ nii GALA ge boni ma, é ɠɛni luazu ga é ʋa naa wo Eli ma. \v 16 Kɛlɛ Eli tolini, é ɠɛ ma: «Samiyɛle, dòun zunui!» \p Doungoi gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà ɠaa.» \p \v 17 Eli ɠɛ ma: «Lee ɠa Ɠɔoɠɔ GALAGI bogai è ma? Mina tanɔpɛ dɔɔɠu bà. GALA ka è zo ná-ziiɠaawanai pɛ su, ni ɗa gila kpalaa dɔɔɠuna bà!» \v 18 Samiyɛle daani ma kpɛ, é ti pɛ daazeeli ma, é la ɠɛni tanɔpɛ dɔɔɠuni Eli ʋa. Eli ɠɛni ma: «Tɔ ɠa é ga Ɠɔoɠɔ GALAGI, é naa ɠɛ, nii pagai gaazu.» \p \v 19 Samiyɛle ɠɛni wɔɔlɔzu, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni ba yeenɔpɛ, wooi ɠilagilagi kpein é ɠɛni bosu, Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu, ti pɛ daa ɠɛni zeelizu. \v 20 Naa ɠa é kɛɛni, Izilayɛle kpein, é zo Dan, é li Ɓeel-Seɓa, ti pɛ ti kwɛɛni ga Samiyɛle ɠa ga Ɠɔoɠɔ GALAGI laawoo wo nui. \v 21 Ɠɔoɠɔ GALAGI la ɠɛni ɓeni ɠula vai ʋa kɛlɛma Silo, mazɔlɔɔ miná ɠa é ɠɛni ɓɔɠɔ lɛɛzu ná ga Samiyɛle, é ɗa daawooi lɛɛ la. \c 4 \p \v 1 Samiyɛle ɠɛni naama wooi laazeelizu Izilayɛle pɛ ma, nii é ɠɛni sɔlɔɔsu Ɠɔoɠɔ GALAGI ya. \s Minazeɠe kesui zeɠe vai // Filisiti nuiti bɛ \p Izilayɛle nuiti ti ɠulani ga ti Filisiti nuiti daaɠomi ga kɔɔi, Izilayɛle ná-kɔɔʋɛbɛi ʋuuni Eɓɛn-Ezɛɛl. Filisiti nuiti ti tɔnɔi ʋu Afɛke taazuʋɛ. \v 2 Filisiti nuiti ti lopele ɓɛtɛni kɔɔɠɔ vai ma, ti kɔɔi lɔɔzeini ta Izilayɛle nuiti. Kɔɔi ɓɔini ga gola, Filisiti nuiti ti zeelini Izilayɛle nuiti ma, ti nu waanaanigɔ (4.000) ɠɛɠala ʋaani ti zaama, kɔɔɠɔzuʋɛ. \v 3 Zɔiti ti ʋelani, naati ti ɠalegai ma ma kɔɔlaaɠai zu, Izilayɛle lotuɠɔiti ti ɠɛni ɓɔɠɔ ɠaazaɠasu ga: «Lee vaa zu Ɠɔoɠɔ GALAGI ade yɛga na Filisiti nuiti ti ɗa vɔni ade ma?» Ti ɠɛni ɓɔɠɔ ma: «Ade li Silo, ade ʋa ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui. Naa a ɠɛna ade zaama, toɠa ade ɠizo ade zili nuiti zeei ma.» \p \v 4 Ti numaa leʋeni Silo, Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠalama, Fai-Pɛ-Maliɠii, nii é zeini seeluɓɛinti unda. Zalaɠa ɠula nui Eli ná-doun zunu felegɔiti Wofeni ta Fineyase ti yɛni minazeɠe kesui ʋolu, ti ʋa. \p \v 5 Ti zeeliai ma ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui kɔɔlaaɠai zu, Izilayɛle ɠɔɔʋɛbɛi wooɠulani ga koozunɛɛi, eyɛsu zooi ɓali ti wu, ʋɛ ti ɠɛni ná. \v 6 Filisiti nuiti ti zɔngɔ wooi naa mɛnigai ma, ti ɠɛni ɓɔɠɔ ɠaazaɠasu, ti ɗa ɠɛ ma: «Kpee wolai nii ʋoluʋɛ ɠa ga leeni, Eɓulu nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai zu?» Ti mɛnini ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠa ti ʋaai la Izilayɛle ná-kɔɔlaaɠai zu. \v 7 Ti wola luani, ti ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Ade maanɔɠɔa, tɔɔzei GALA ge ʋa Eɓulu nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai zu, é la ɠɛa ɠana pɔlɔma. \v 8 Ade maanɔɠɔa-o! Ɓɛ ɠa a ade ɠula zɛbɛsu ɠalagi niiti zea? Galagi tɛiti ka ti maanɔɠɔi ma zii mɔinmɔin seini Ezipete nuiti ma, teʋebai zu. \v 9 À zasulo! Filisiti nuiti, wo ɠɛ ga zunu ɓɔɠɔɓɔɠɔ! Wo mina ʋa lɔɔzu duɔlai zu, Eɓulu nuiti zea, eɠɛʋelei ti ɠɛa la wo ya duɔlai zu, naa ɠa é ba, à zunuyai ɠɛna, wo kɔɔi ɠɔ.» \p \v 10 Filisiti nuiti ti kɔɔi lɔɔzeini, ti vɔnini Izilayɛle ma, ɛsɛ pɛ ge ɗa ɓizɛ ga lɔɔɠua ná-seɠe ɠotai wu. Ti vɔnini Izilayɛle ma ga gola, nu waaʋuusaʋagɔ (30.000) ɠa é zaani Izilayɛle ʋa. \v 11 Filisiti nuiti ti GALA ná-minazeɠe kesui zeɠeni, Eli ná-doun zunu felegɔiti ma, Wofeni ta Fineyase, naati ti za kɔɔi zu. \s Eli ta ná-doun anzai ti zaa vai \p \v 12 Naama volo ɠilagi nɔ, zunu ɠila ge ɓizɛni, é ɠula kɔɔlaaɠai zu, é ɠɛni ga Ɓɛnzamɛn mavofodai zu nui ta, é ʋaani Silo, ná-seɠeiti baliʋaliai ga, fufiligi nɔungi pɛ unma, kidaaʋiligi maaʋele ma. \v 13 Tɛai ma taazuʋɛ, Eli ɠɛni zeini ná-kpɔkpɔgi ɠa, pele ɠobaʋɛ, é ɗa maaɓɔungi wo, tɔɔzei zii ɠɛni zoolɛzu ga GALA ná-minazeɠe kesui ma vai. Zunui tɛi paai ma, é nuuma wooi wo taazuʋɛ, nuɓusɛiti pɛ ti kpeei ɠulani bu. \p \v 14 Eli naama ɓeei mɛnigai ma, é gaazaɠagi woni ga: «Lee ma ɓee ɠa é loozu?» \p Zunui tɛi ge ʋaani, ga é naama vai laazeeli Eli ma. \v 15 Naama ziɛgi zu, Eli zii ma voloi ɠɛni ga kona ʋuutaaʋuu maazu lɔsaʋa (98), gaazuɠoleni niina. \v 16 Zunui ɠɛni Eli ma: «Pèlaʋɛ, gè zeɠe kɔɔɠɔzuʋɛ za nɔ.» \p Eli ɠɛni ma: «Leeni ɠa kɛai, dòun zunu?» \p \v 17 Keelai gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Izilayɛle ɓizaa Filisiti nuiti ba, gi looʋɛ bu ga gola. È-loun zunu felegɔiti saaʋɛ vɔlɔ kɔɔi zu, Wofeni ta Fineyase. GALA ná-minazeɠe kesui ɓalaagi zeɠeʋɛ Filisiti nuiti bɛ.» \v 18 Siɛgi zu keelai ɓɔɛni la, é ʋilɛ GALA ná-minazeɠe kesui ʋa, Eli ɠulani ná-kpɔkpɔgi ɠa, é ɓudɛ ɓɔɠɔ maazu, é loo kpogi ɠobaʋɛ, kpoɓoi woloni, é za. Mazɔlɔɔ, Eli wɔlɔzaɠani niina, é wuini ɓɔɠɔ ma ɓalaa. Eli Izilayɛle lukpɔɠaaleʋeni kona ʋuunaanigɔ (40) laawu. \p \v 19 Ná-doin, Fineyase anzai ɠogi ɠaawɔɔni niina. É mɛnigai ma, ga ti GALA ná-minazeɠe kesui zeɠeʋɛ, naa ʋoluma, kɛɛmɔɔin ta sinigi ti zaa, anzanui nii zeini ɠɔɠɔʋolu, é doin zɔlɔɔ, tɔɔzei koozuwanai soni gaamanɔ. \v 20 Tɛi é ɠɛnina zaazu, anzanui niiti ti ɠɛni koba, naati ti ɠɛni ma: «Mina lua, mazɔlɔɔ è zunu loun zɔlɔɔga.» Kɛlɛ é la vɔlɔ ɠɛni woiloni naa ma, é ʋa ta zeɠe ba ti ʋɛ. \v 21 É doin laasei pɛɛni ga I-Kaɓɔde (nii poluʋɛ ga «lɛbiya la mɔ ná»). Mazɔlɔɔ é ɠɛni ma: «GALA ná-lɛbiyai zeɠea Izilayɛle ʋa.» Kɛai ma naa wosu, é ɠisiɛni, é ʋilɛ GALA ná-minazeɠe kesui ʋa, nii Filisiti nuiti ti seɠeni, ta kɛɛmɔɔin ta sinigi ti zaa vai. \v 22 É wooɠulani, é ɠɛ ma: «Ungo, lɛbiyai ɠula Izilayɛle ʋa, mazɔlɔɔ Izilayɛle zili nuiti ti lia ga GALA ná-minazeɠe kesui.» \c 5 \s Minazeɠe kesui vai // Filisiti nuiti pɔ bɛ \p \v 1 Filisiti nuiti ti GALA ná-minazeɠe kesui zeɠeni Eɓɛn-Ezɛɛl, ti lii la Asadɔde taazuʋɛ. \v 2 Ti tɛɛni ta-ɠalagi Dagon ná-pɛlɛi wu, ti da maaniini saɠaai naa ɠobaʋɛ. \v 3 Asadɔde nuiti ti wuzeɠeni sobuzobui, ti ka ga Dagon ɠa laani daaʋɛai zooi ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠakalaʋɛ. Ti buzeɠeni, ti to tosuʋɛ. \v 4 Poluma zobui mɔnɔ, ti wuzeɠeni kpidiɓidigi, ti ka ga Dagon ɠa laani daaʋɛai mɔnɔ zooi ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠakalaʋɛ, nɔungi ta zee felegɔiti teʋeai ba, ti vazagai kpofalagi maazu, kpusɛi nɔ ɠa é yɛni ná niina. \v 5 Naa ɠa é kɛa, Dagon ná-zalaɠa ɠula nuiti, ta niiti kpein ti lɛɛzu Dagon ná-pɛlɛi wu Asadɔde, ti la ɗa ga ziɛ kpofalagi ma, zaaɠaza. \p \v 6 Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zɛbɛi lɛɛni ga Asadɔde nuiti, é dualuagi lɔɔni ti zu, é puzɛɠulagi ʋɛɛni ti ʋa, Asadɔde ta ná-zooi pɛ su. \v 7 Asadɔde nuiti ti naama vai ɠaai ma, é ɗa ɠɛ ga tiye, ti ɠɛni ma: «Izilayɛle ná-GALAGI ná-minazeɠe kesui la lɛbiga ada-laazuʋɛ, mazɔlɔɔ zeei ná-zɛbɛi ɠa ade laalɔɠɔma, ada-o, ada-ɠalagi Dagon-o.» \p \v 8 Ti Filisiti ɠundiɠiiti tolini Asadɔde taazuʋɛ, ti ti ɠaazaɠa, ti ɠɛ ma: «Lee ɠa ada kɛ ga Izilayɛle ná-GALAGI ná-minazeɠe kesui nii?» \p Naati ti ti wooɠaaʋoteni, ti ɠɛni ti ma: «Kɛni Izilayɛle ná-GALAGI ná-minazeɠe kesui leʋe Gate.» Ti liini ga GALA ná-minazeɠe kesui miná. \v 9 Kɛlɛ ti lia ʋoluma la, Ɠɔoɠɔ GALAGI wuzeɠeni Gate taai laalɔɠɔma. Dualua golai lɔɔni ti pɛ su, puzɛɠulagi ti zoni, é lɔɔzei doungoiti ma, é li kpakologiti pɔ. \p \v 10 Gaamago nɔ, ti GALA ná-minazeɠe kesui ɠulani naa ʋa, ti lii la Ekelɔn. Kɛlɛ ti zeeliai ma la Ekelɔn, Ekelɔn nuiti ti kpee wolai looni, ti ɠɛ ma: «Ti ʋa ga Izilayɛle ná-GALAGI ná-minazeɠe kesui ada-laazuʋɛ, nii a kɛ ade za, adea-o, ada-nuɓusɛiti-yo!» \v 11 Tiya ɓalaa, ti Filisiti ɠundiɠiiti tolini, ti ɠɛ ti ma: «À Izilayɛle ná-GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠaaɠale ma ná-zooi zu, ni naa laade, gi kpein gá ʋaazu zaazu, giya-o, gá-nuɓusɛiti-yo!» Mazɔlɔɔ nuiti ti ɠɛni zaazu ga duɔi taazuʋɛ ná pɛ. Mazɔlɔɔ GALA ge ná-zɛbɛi lɛɛni ga tiye gola. \v 12 Nui niiti saai a la ʋoola ti ʋa, puzɛɠulagi ɠa é ɓena naati so, naa maaʋele ma, taai zu nuɓusɛiti kpain gooi lɛɛni geeɠɔlɔgi zu. \c 6 \s GALA ná-minazeɠe kesui // ɠaaɠalema vai Izilayɛle yooi zu \p \v 1 Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui kɛɛni ga alu dɔfela Filisiti nuiti ta-yooi zu. \v 2 Filisiti nuiti, ti ta-zalaɠa ɠula nuiti ta ʋelela ʋele vaa wo nuiti gaalɛɛni ba, ti ɠɛ ti ma: «Leeni ɠa gá kɛ ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui? À pele lɛ ga giye, nii gá leʋe da, gi daazeeli ná-zooi zu.» \p \v 3 Naati ti ti wooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ni wa Izilayɛle ná-GALAGI ná-minazeɠe kesui leʋesu ná-zooi zu, à mina ma ɲakai nɔ leʋe. Kɛni wo faazuɓɛtɛ zalaɠaa ɠula bɛ. Wa naa ɠɛɛna, wa ɠɛdɛ, wa kwɛɛ leeni vaa zu é wuzeɠezu wo laalɔɠɔma siɛnɔpɛ.» \p \v 4 Filisiti nuiti ti ti ɠaazaɠani ʋolu ga: «Faazuɓɛtɛ zalaɠai ma zii ɓɛgele ɠa gá kula?» \p Zalaɠa ɠula nuiti ta ʋelela ʋele vaa wo nuiti ti ti wooɠaaʋoteni ga: «À zanu sɔɔla lɔɔlugɔ ɓɛtɛ, é ɠɛ ga puzɛɠulagi ʋaaɠulabai, ta zanu sɔɔla lɔɔlugɔ, nii é ɠɛɛzu ga inɛgiti baaɠulabai, naa ɠa é zoloosu Filisiti ɠundiɠi lɔɔlugɔiti tiegɔi ma, mazɔlɔɔ kpakɔ ɠilagi nɔ ɠa seeliai wo ma, wa-o, wa-ɠundiɠiiti-yo. \v 5 À wa-ʋuzɛɠulagiti ta inɛgiti baaɠulabaiti kpɛtɛ, niiti ti faa zuɠoloɠologi ɠɛɛzu zooi zu, wo zɛba wo lɛbiyai ve Izilayɛle ná-GALAGI ʋɛ, tanisu toɠa ná-ziiɠaawanai yɛ ná, é bosu wo laalɔɠɔma, wa-o, wa-ɠalagiti-yo, ta wa-yooi. \v 6 À mina ɠikpa ga Falaɠɔn ta Ezipete nuiti kɛʋele. Wo ɠizɛ su, ga GALAGI nii ɠa é naati kpɔlɔni ga kɛʋele mɔinmɔin, eyɛsu naati ti ɓe Izilayɛle ʋa, é ɠula duɔlai zu. \p \v 7 «À wotolo niinɛi ɓɛtɛna, wo nikɛ zaa felegɔ zeɠe, niiti ti-ma yiʋoiti ti ɲiimii ɓɔlezu, nikɛ zaai niiti unbawului laade laani ti unma kaipa. Wo ti ɠili wotoloi ʋa, kɛlɛ wo li ga ti-ma yiʋoiti togani makɛ ʋɛlɛi wu. \v 8 À Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui zeɠe, wo da wotoloi zu, wo zɛba wo kesui taɠili seɠe, wo zanu sɔɔlaiti pu su, niiti wo ti ɠulaai ga wa-vaa zuɓɛtɛ zalaɠai, Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, à naama ɠesui la minazeɠe kesui ɠoba, wotoloi zu, wo ɓe wotoloi ʋa, é ɗa li. \v 9 Wa losu, wo ɗa wɛlɛ nikɛiti ba. Ni ta liina ga Izilayɛle yooi zu ʋele, kwɛpelema ʋelei, ʋɛ ʋele Ɓɛte-Semɛse ná, wa kwɛɛ naazu, ga Izilayɛle ná-GALAGI ɠa é maanɔɠɔi niiti seiɗa ade ma. Kɛlɛ, ni ti la liini ga naa ʋele, ada ɠɛ ma naazu: ‹Tɔ laade zee ʋa ɠɛ ade ʋa, kɛlɛ niima vai ʋaaʋɛ nɔ ɓɔɠɔ ʋɛ.› » \p \v 10 Filisiti nuiti ti ziɛni ga naama lɛnɛ gooi. Ti koima nikɛ zaa felegɔi zeɠeni, ti ti ɠili wotoloi ʋa, ti nikɛ yiʋoiti tɛ togani makɛ ʋɛlɛi wu. \v 11 Ti Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui laani wotoloi zu, ta kesui nii zanu sɔɔlaiti ti su, puzɛɠulagi ta inɛgiti baaɠulabai. \v 12 Nikɛ zaaiti ti liini ga Ɓɛte-Semɛse ʋele, ti lete nɔ tein, ti ɗa li ga ɓainga, ti la ɠɛni zeɠeni pelei ʋa, ti ʋa li ga yeezazu ʋele, ɓaa ɠɔʋɛzu ʋele. Filisiti ɠundiɠiiti ti yɛni ti ʋolu, eyɛsu ti zeeli Ɓɛte-Semɛse ɠwɛpelemaʋɛ. \p \v 13 Ɓɛte-Semɛse nuiti ti ɠɛni nɛmɛ wolai zu, molo leʋezuʋɛ. Ti minazeɠe kesui ɠaai ma, ti wola ɠoozunɛɛni. \v 14 Wotoloi zeelini Ɓɛte-Semɛse nui, Zozuwe ná-kpalagi zu, wotoloi loni kɔtu wolai ɠobaʋɛ. Nuiti ti wotoloi ma wuluiti teʋeleʋeni, ti baliʋali, ti zɛba ti nikɛ zaa felegɔiti kɛ ga gala zalaɠai Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. \v 15 Levi nuiti ti Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠulani wotoloi zu, ta kesui nii zanu sɔɔlaiti ti ɠɛni su, ti ti la kɔtu wolai maazu. Naama volo ɠilagi nɔ, Ɓɛte-Semɛse nuiti ti gala zalaɠaiti kulani Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, ta zalaɠai taɠiligaa. \v 16 Siɛgi zu Filisiti ɠundiɠiiti ti miná ɠaai ma la, ti ɠaleni ma naama voloi nɔ Ekelɔn. \p \v 17 Filisiti nuiti ti faazuɓɛtɛ zalaɠai ɠulani Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Zanu sɔɔla lɔɔlugɔ ɠɛni de, nii é ɠɛni ga ta-ʋuzɛɠulagi ʋaaɠulabai, é zoloo ta-laa wola lɔɔlugɔi niiti tiegɔi ma: Asadɔde, Gaza, Asekalɔn, Gate, ta Ekelɔn. \v 18 Inɛgiti baaɠulabaiti ɓalaa ti ɠɛni ná, naa ɓalaa zolooni taai naati ma, niiti Filisiti ɠundiɠi lɔɔlugɔiti ti zeini ti unda, é lɔɔzei taa wolaiti ma, niiti siɠigi ti ma, é li taa goiti pɔ, niiti siɠi ge la ti ma. Kɔtu wolai nii Levi nuiti ti Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui laani ma, Ɓɛte-Semɛse nui Zozuwe ná-kpalagi zu, naa ɠa dɛ ná, zaaɠaza, ga niima vaiti ma zeelei. \p \v 19 Ɠɔoɠɔ GALAGI yeeʋɛɛni Ɓɛte-Semɛse nuiti ma, nu ʋuulɔfela (70) ɠa é zaani ti zaama, mazɔlɔɔ ti wɛlɛni minazeɠe kesui zu. Bɛbɛi kpein ge naama zaa wɔlɔi woni, tɔɔzei Ɠɔoɠɔ GALAGI vɔɔɠuni ti ʋa gola. \v 20 Ɓɛte-Semɛse nuiti ti ɠɛni ma: «Ɓɛ ɠa a zoo é lo Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu, GALA ɲadegai nii? Ɓɛ ʋɔɔda ɠa ada zoo ade ná-minazeɠe kesui leʋe ná, nii a kɛ é zeɠe ade ʋɔ bɛ?» \v 21 Ti keelaiti teʋeni Kiliyate-Yeyalime nuiti ma, ti ɠɛ ti ma: «Filisiti nuiti ti Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ɠaaɠalega ma, à ʋa, wo seɠe, wo lii la wa-laazuʋɛ.» \c 7 \p \v 1 Kiliyate-Yeyalime nuiti ti ʋaani, ti Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui zeɠe, ti lii la, ti tɛ Aɓinadaɓe ná-pɛlɛi wu, gizei ma. Ti yiimazeɠeni ga ná-doun zunui Eleazaal, ga é ɗa makɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui ʋa. \s Izilayɛle nuiti paa vai ʋolu // Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɔ \p \v 2 É lɔɔzei minazeɠe kesui ʋa voloi ma Kiliyate-Yeyalime, suɠoozani gola, kona ʋuufelegɔ (20) leʋeni niina. Naazu Izilayɛle nuiti kpein ti ɠɛni ɓalakpalasu, mazɔlɔɔ wɔin ɠɛni ti ma, ga ti ʋa ʋolu Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɔ. \v 3 Samiyɛle ɠɛni Izilayɛle ʋɛlɛyeɠei pɛ ma: «Ni wa ɠalesu ma Ɠɔoɠɔ GALAGI ma ga wo-yii pɛ, à gala kiligiti kula ɓɔɠɔ zaama, ta saleiti ti-laa ga Asetaate, wo ɠili Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋa ga wo-yii pɛ, wo tɔ ɠila kpe dɛbi, naazu toɠa wo ɠizo, é wo ɠula Filisiti nuiti zea.» \v 4 Izilayɛle nuiti ti Ɓaaleni ta Asetaateiti kpein kulani ɓɔɠɔ zaama, ti la mɔ ɠɛni ani ɠili nɔpɛ dɛbini, kɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠila kpe nɔ. \p \v 5 Samiyɛle ɠɛni ti ma: «À Izilayɛle nuiti kpein gaalɛ ba Misepa, gè Ɠɔoɠɔ GALAGI maanɛɛnɛ wa-vaa zu.» \p \v 6 Ti ɠaalɛɛni ba Misepa, ti ɗa ziɛi zaɠa, ti ɗa pu ya zooi ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu. Ti zugi zoni naama voloi, ti laani zɔ ga ga ta-ɠotoiti, ti ɠɛ ma: «Gi kotoi ɠɛa Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma.» Misepa ɠa Samiyɛle ɠɛni ná ga Izilayɛle ná-tukpɔɠaaleʋe nui. \s Izilayɛle vɔni fai Filisiti nuiti ma \p \v 7 Siɛgi zu Filisiti nuiti ti mɛnini da ga Izilayɛle ɠaalɛɛʋɛ ba Misepa, ta-ɠundiɠi lɔɔlugɔiti ti deveni ga ti ʋa ti kɔɔi ʋɛɛ Izilayɛle ʋa. Izilayɛle nuiti ti ma wooi mɛnigai ma, ti luani ga gola Filisiti nuiti ba. \v 8 Ti ɠɛni Samiyɛle ma: «Mina maaɠɛ kpɔ, è ɗa wooɠula ade ʋɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, ada-ƓALAGI, nii a kɛ é ade ɠizo Filisiti nuiti ma.» \v 9 Samiyɛle baala ziʋoi zeɠeni, nii é ɠɛni dɛ ɲiimii ɓɔlezu, é kula ga gala zalaɠai Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Naa ʋoluma, é Ɠɔoɠɔ GALAGI maanɛɛnɛni Izilayɛle ʋɛ, Ɠɔoɠɔ GALAGI gooɠaaʋoteni. \p \v 10 Siɛgi zu Samiyɛle ɠɛni gala zalaɠai ɠulazu la, Filisiti nuiti ti maaɓuɠani Izilayɛle ʋa, ga ti kɔɔi ʋɛɛ ba. Kɛlɛ naama volo ná, Ɠɔoɠɔ GALAGI geeɓadɛ lu golai ʋilini ti zaama, é ti ɓɛ, ti ʋoluazo. Izilayɛle nuiti ti vɔnini ti ma. \v 11 Izilayɛle nuiti ti ɠulani Misepa ʋa, ti ʋilɛ Filisiti nuiti polu, ti ɗa ti ɓɛ, ti ɗa ti ʋaa, ti yɛni Filisiti nuiti polu, eyɛsu ti zeeli Ɓɛte-Kaal taa ɠɔɠɔwuʋɛ. \p \v 12 Samiyɛle wooɠulani, é ɠɛ ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓɔgɛ ade ʋa, eyɛsu ade zeeli ʋɛ.» É kɔtu wola ɠila seɠeni, naazu é kpadɔ Misepani zɔɠɔzuʋɛ, ta Sen, é daaseigi ʋɛɛ ga Eɓɛn-Ezɛɛl (nii poluʋɛ ga «kpɔba ɠɔtui»). \v 13 Filisiti nuiti gaazu unfegi zeɠeni naazu pa, ti la mɔ ɠɛni ɓudɛni ta-ɠwɛpelemaʋɛ maazu, ti ʋa ʋili Izilayɛle yooi zu ʋele. Mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI yeewuzeɠeni ti laalɔɠɔma Samiyɛle zii ma voloi pɛ daawu. \v 14 Izilayɛle laa wolaiti kpein, niiti ti ɠɛni Filisiti nuiti zea, naati kpein, ti ɠaaɠaleni ma ʋolu, ti zeeli Izilayɛle ya, é zo Ekelɔn, é li Gate, é ʋɛɛ naa maaɠoolii ma yooi pɛ ba, ti ɠulani ti ya. Ziilɛigi ɠɛni Izilayɛle nuiti zɔɠɔzu ta Amool nuiti. \p \v 15 Samiyɛle ɠɛni ga tukpɔɠaaleʋe nui, sii ma voloi pɛ daawu, Izilayɛle yooi zu. \v 16 Kona-o-kona, Samiyɛle ɓena leʋe zooi zu, é tɔɔzei Ɓetɛle, é li Gilegale, é zeeli Misepa, é ɗa Izilayɛle nuiti tukpɔɠaaleʋe, naama laaiti su. \v 17 Naa pɛ poluma, é ɓena ɠale ma Lama, ʋɛ ná-pɛlɛi ɠɛni ná, miná ɠa é ɓena Izilayɛle nuiti tukpɔɠaaleʋe ná. Ná nɔ ɠa é zalaɠa ɠulazuʋɛ ɓɛtɛni ná Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. \c 8 \ms1 Masa Fai Lɔɔzei Ʋelei \mr (8:1—12:25) \s Masa gaiziɛ vai Izilayɛle ʋɛ \p \v 1 Samiyɛle wɔlɔzaɠagai ma, é ná-doun zunuiti seini ʋotogi zu, tukpɔɠaaleʋe vai ma, Izilayɛle yooi zu. \v 2 Ná-doun zunu mɔungi laaseigi ɠɛni ga Zowɛle, felesiɛi laaseigi ɠɛ ga Aɓiya. Ti zeini Ɓeel-Seɓa, ga ti ɗa tukpɔɠaaleʋe miná. \v 3 Kɛlɛ ti la ɠɛni ʋilɛni ti-ɠɛɛ Samiyɛle ziɛ ʋelei ʋolu. Tɛi walii ná-nɛɛbɛi ɠɛni ti-yiimaʋɛ ga gola, ti ɠɛni lobɛaniiti sosu, ti ɗa tukpɔi ɠaaleʋe ga telebotalai. \p \v 4 Naa ɠa é kɛɛni, Izilayɛle ɠundiɠiiti kpein ti maaɓɔni Lama, Samiyɛle ʋɔ bɛ. \v 5 Ti ɠɛni Samiyɛle ma: «Ɗa ɠaa, è wɔlɔzaɠagai, tama è-lointi ti la ziɛzu ga pagɔ, ga è ɠɛʋele. Naa ɠa é ba, masa seina gi unda, nii a ɠɛ gi levezu, eɠɛʋelei é ɠɛɛzu la zɔɔma yooiti su.» \p \v 6 Naama wooi wanani Samiyɛle ma, ga ti ɠɛɛ vai ma: «Masa sei gi unda, nii a ɠɛ gi levezu.» Samiyɛle Ɠɔoɠɔ GALAGI valini. \v 7 Ɠɔoɠɔ GALAGI Samiyɛle wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Woilo Izilayɛle nuiti gooi ma, nii ti maaɠaazaɠaboga, yeezei naa wu. Mazɔlɔɔ ɗa laade ti ʋa ɠɛ ɠɛlɛzu è ʋa, nà ɠa ti ɠɛlɛzu bà, ga gè mina mɔ ɠɛ ga masagi ti unda. \v 8 Nii ti kɛɛzu ga ɗe, naa nɔ ɠa ti kɛɛzu ga ze kaite, é lɔɔzei voloi gè ti ɠulani la Ezipete yooi ʋa, duɔlai zu, ta ɗa ɠɛlɛ bà, ti ɗa gala kiligiti dɛbi. \v 9 Naa ɠa é ba, nii ti boga naa ɠɛ ti ʋɛ, kɛlɛ ti lɛnɛ ga gola, è naati dɛɛ ga tiye, nii kpein a ɠɛ ga masagi zɔgiti.» \p \v 10 Samiyɛle liini, é Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi pɛ daazeeli bɛbɛi ma, niiti ti ɠɛni ɠɛɛzu ma, é masa sei ti unda. \v 11 Samiyɛle ɠɛni ti ma: «À woilo fai niiti ma, niiti ti ɠɛɛzu ga masagi zɔgi: mɔunpa, toɠa wo-loun zunuiti seɠe, é ti ɠɛ ga ná-salaʋusuiti. Ti ɠɛ ga ná-kɔɔɠɔ wotolo ɓizɛ nuiti, ɓaa ná-sooiti kpizɛ nuiti, ɓaa niiti ti ziɛzu tɔ ɓɔɠɔi ná-wotoloi ɠakalaʋɛ. \v 12 Toɠa yiimazeɠe ga tanigaa, é ti ɠɛ ga nu waagilagilagiti ta-ɠundiɠiiti, é tanigaa ɠɛ ga nu ʋuulɔɔludɔɔlugiti ta-ɠundiɠiiti salaʋusuiti saama. Toɠa tanigaa ɠɛ ga ná-wozawoli nuiti, zɔiti ti ɠɛ ga ná-molo leʋe nuiti. Toɠa taɠiligaa zeɠe, é ti ɠɛ ga ɠain bo nuiti, ti ɗa kɔɔɠɔ zɔɔlaiti gain, ta ma wotoloi ʋa zɔɔlaiti. \v 13 Toɠa wo-loun anzanuiti seɠe, é tanigaa ɠɛ ga gulɔ maku nɛɛnɛ kpɛtɛ nuiti, ɓaa daaɠoli wo nuiti, ɓaa ɓulu ɓɛtɛ nuiti. \v 14 Toɠa wa-ɓalagiti seɠe, ta wa-leezɛn ɓeleiti, ta wa-wolive ɓele ʋapagiti, é ti ve ná-botiɠɛ nu wolaiti zea. \v 15 Toɠa puusiɛi ɠula wa-ani zuwuiti ba, ta wa-leezɛn ɓeleiti, é ti ve ná-nu wolaiti zea, ta ná-botiɠɛ nu wolaiti. \v 16 Toɠa wa-wotiɠɛ nuiti, zunuiti ta anzanuiti seɠe, naa ɓɔ wa-nu niinɛiti ba, niiti ti ga zɛbɛsu geleiti, ta wa-zoovalegiti, ti ɗa botii ɠɛ bɛ. \v 17 Toɠa wa-loganiiti ma ʋuusiɛiti seɠe, wa ɓɔɠɔi, wa ɠɛ ga ná-duɔiti. \v 18 Naama voloi, wa kpeei loo ga wa-masagi laalɔɠɔi, nii wo yiimazeɠeai la, kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI la woiloga wo-wooi ma.» \p \v 19 Izilayɛle nuiti ti la ɠɛni kɛɛni, ti ʋa Samiyɛle wooi zo, ti ɠɛni ma: «Gá-vaa ɠana! Gi ɠɛ masagi ɠɛ nɔ gi unda, \v 20 naa ɠa a kɛ, gá ɓalaa gi ɠɛ ga zɔɔma yooiti kɛʋele, gá-masagi ɗa gi lukpɔɠaaleʋe, é ɗa lo gá-ɠɔɔʋɛbɛiti tuɠɔ, gi ɗa kɔɔi ɠɔ ʋɔɔma.» \p \v 21 Samiyɛle ɓegai ma ga Izilayɛle nuiti ta-ɓɔɛi naati mɛni, é ti pɛ daazeelini Ɠɔoɠɔ GALAGI ma. \v 22 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni Samiyɛle ma: «Yeezei naa wu, nii ti maaɠaazaɠaboga è ma, masagi zei ti unda.» \p Naa ʋoluma, Samiyɛle ɠɛni Izilayɛle nuiti ma: «Ɛsɛ pɛ ge liina ná-taazu.» \c 9 \s Sayile soovale saaiti gaiziɛ vai \p \v 1 Zunui ta ɠɛni Ɓɛnzamɛn mavofodai zu, nii daa ɠɛni ga Kise, Aɓiyɛle ná-doun zunui ɠɛni de, Aɓiyɛle kɛɛɠɛ ɠɛni ga Selɔɔl, Selɔɔl kɛɛɠɛ ɠɛ ga Ɓekolate, Ɓekolate kɛɛɠɛ ɠɛ ga Afia, Afia ɓalaa ɠɛni ga Ɓɛnzamɛn mavofodai zu nui ta ná-doun zunu. Kise ɠɛni ga zɛbɛsu nu. \v 2 Zunu loun ɠila ge ɠɛni Kise nii ya, nii daaseigi ɠɛni ga Sayile, zunu loungo ʋapa ge ɠɛni de. Izilayɛle nuiti saama, tanɔpɛ ge la ɠɛni zeelini su pagi zu, é ɠoozani é leʋe ti pɛ ba. \p \v 3 Yeeta, Kise ná-soovale saaiti ti looni ya, é ɗa ɠɛ ná-doin Sayile ma: «Botiɠɛ nui gila seɠe, wo li, wo soovale saaiti gaiziɛ.» \v 4 Sayile ta ná-botiɠɛ nui ti Efelayime ɠize yooi zuɓizɛni, ti leʋe miná ʋa, ti li ga Salisa yooi zu ʋele, ti la soovale saaiti kaani. Ti liini mɔnɔ ga Saalime yooi zu ʋele, ta Ɓɛnzamɛn yooi zu ʋele, kɛlɛ ti la ti ɠaani pɛ. \p \v 5 Ti zeeliai ma Sufe yooi zu, Sayile ɠɛni ná-botiɠɛ nui ma: «De ɠale ma taazu, ni naa laade, kɛ̀ɛ ɠa ʋaazu yeemazu soovale saaiti fai ma, é yiizoolɛ ga deye.» \p \v 6 Ná-botiɠɛ nui ɠɛni ma: «GALA goo wo nui ta ɠa taai nii zu é de luɠɔ, tɔɠɔi wola ɠulaʋɛ, nii nɔpɛ é bosu, naa ɠa ɗa ʋilɛsu. De li, de gaazaɠa, ɓafɔ toɠa de lii ʋele lɛ da-ziɛi niizu.» \p \v 7 Sayile ɠɛni ná-botiɠɛ nui ma: «Ungo, kɛlɛ leeni ɠa de liizu la zunui tɔna pɔ? Daamianigi ɓega da-ɓɔlɔiti su, vebɛani ɠili ge la de ya, nii da fe GALA goo wo nui ya. Leeni ɠa é de ya?» \p \v 8 Ná-botiɠɛ nui ɠɛni ma: «Wali ɠila ka dɛ zèa, nà naa ve GALA goo wo nui ya, é pelei lɛ ga deye, nii da ziɛ la.» \p \v 9 (Mɔungi, Izilayɛle nuiti pɔ bɛ, ta la ɠɛna lia GALA gaazaɠasu, ti ɓena ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «À ʋa, ade li wozaɠaa nui ʋɔ bɛ.» Mazɔlɔɔ nii daaseigi ga «GALA goo wo nui» za, naa laa ɠɛni ga «wozaɠaa nui»). \p \v 10 Sayile ɠɛni ná-botiɠɛ nui ma: «Gaama ɠa è ya, de liina.» Ti liini ga taai naa zu ʋele, ʋɛ GALA goo wo nui ɠɛni ná. \v 11 Ti ɠɛai ma taa ɠizei lɛɛzu, ti ɠomini ga anzalopoiti, ti ɗa gizei yei ziɛ zaɠazuʋɛ, ti naati gaazaɠani, ti ɠɛ ma: «Wozaɠaa nui ɠa nɛi taazuʋɛ?» \p \v 12 Anzalopoiti ti ti wooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ungo, paa ɠa feya wo luɠɔ, paaʋɛ za gá-laazuʋɛ, tɔɔzei taai kpein ka za zalaɠa ɠulazu, zalaɠa ɠula adaʋɛ ma. À li fala. \v 13 Wa ʋaazu kaazu, wa lɛɛna nɔ feya taazuʋɛ, é ʋa ɠɛ é li zalaɠa ɠula adaʋɛ daamii vai ma. À liina fala, wa ka, tɔɔzei nuɓusɛiti ti la daami woga tɔun polu, mazɔlɔɔ toɠa tuyai loo zalaɠai ma pɛ, niiti ti loligai, naati ti ʋa daami wo.» \s Sayile lii vai // Samiyɛle ʋɔ bɛ Lama \p \v 14 Ti liini taazuʋɛ, nu lɛɛzuʋɛ taai zu, Samiyɛle ɗa ɠula ga ti ʋɔ pelei, é ʋa li zalaɠa ɠula adaʋɛ. \p \v 15 Tama Sayile ʋa ɠɛ é ʋa, folo ɠila ge yɛni naa luɠɔ, Ɠɔoɠɔ GALAGI niima vai lɛ ga Samiyɛle. \v 16 É ɠɛ ma: «Lina, niima yeeɠɛɠalai nɔ zu, nà zunui ta leʋesu è ma, é ɠula Ɓɛnzamɛn yooi zu. Ɗa gulɔi ziɛ ma, è kɛ ga masagi nà-nuɓusɛiti unda, Izilayɛle nuiti. Toɠa ti unmɔɔ, é ti ɠula Filisiti nuiti zea. Mazɔlɔɔ gè nà-nuiti ta-ɓɔlɔi ɠaa, gè ti ɓain gooi mɛniga.» \p \v 17 Samiyɛle Sayile ɠaai ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni ma: «Zunui nii ɠa gè ɠɛni ná-fai wosu è ma, nii ɠa é masadai ɠɛɛzu nà-nuɓusɛiti unda.» \p \v 18 Sayile maaɓuɠani Samiyɛle ʋa, nu lɛɛzuʋɛ taazuʋɛ, é ɠɛ ma: «Wozaɠaa nui ná-pɛlɛi lɛ ga ze.» \p \v 19 Samiyɛle gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà ɠa gè ga wozaɠaa nui, lo tùɠɔ, de li zalaɠa ɠula adaʋɛ. Ada laamiizu ʋɔɔma za, lina sobu, nà ɓena ga ɗa-ɠidaaʋili faiti kpein suɠula è ma, nà ɓe niina è ʋa, è ɗa li. \v 20 Nii é ga soovale saaiti, ti loai ya ma volo zaʋasiɛ ɠa, mina mɔ yiizoolɛ ga naati, mazɔlɔɔ ti naati kaaʋɛ na. Kɛlɛ é ɓudɛ naa maazu, ani ʋagɔi niiti kpein ti Izilayɛle yooi zu, naati ta ga ɓɛ nɔnɔ? Ɗa laade ɓaa? Ɗa-o, è-ɠɛɛ ná-pɛlɛyeɠei-yo?» \p \v 21 Sayile gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Lee vaa zu è naa wosu mà? Nɛ̀i gè ga Ɓɛnzamɛn mavofodai zu nui ta nɔ, nii gaalɔiɗai Izilayɛle wolodai kpein su. Kɛ̀ɛ ná-pɛlɛi lɛi é ʋa lɔi Ɓɛnzamɛn wolodamai kpein saama ɓaa?» \p \v 22 Samiyɛle lɛɛni ga Sayile, ta ná-botiɠɛ nui, daamii wo pɛlɛi wu, é seizu ʋagɔ ve ti ya ʋelelaʋɛ, naama nu ʋuusaʋagɔiti (30) saama, niiti ti lolini daamii wo fai ma. \v 23 Samiyɛle ɠɛni daaɠoli wo nui ma: «Ʋa ga suai gè ɠɛa feeni è ya, ga è makɛ ba yɛ.» \p \v 24 Daaɠoli wo nui sua ɓalai zeɠeni, é ʋɛɛ baalobai pɛ ba, é ʋaa la, é da Sayile ɠakala. Samiyɛle ɠɛni Sayile ma naazu: «Nii ɠa gè ɠɛa makɛni è ʋɛ, siɛgi zu gè nuiti toligai ma la daamii vai ma, toɠa ná, miina.» Zekana é ɠɛɛni la Sayile ta Samiyɛle ti daamii woni ʋɔɔma naama voloi. \v 25 Naa ʋoluma, ti zeɠeni zalaɠa ɠula adaʋɛ, ti yei ga taazu ʋele. Samiyɛle ta Sayile ti liini, ti zei dooɠo bosuʋɛ, pɛlɛi maazuʋɛ, ti ɗa yɛpɛ. \s Samiyɛle gulɔi ziɛ vai Sayile ma \p \v 26 Poluma zobui, Sayileni ta ná-botiɠɛ nui ti wuzeɠeai ma, Samiyɛle Sayile lolini dooɠo bosuʋɛ pɛlɛi maazuʋɛ, é ɠɛ ma: «De liina, gè è ʋu ga pele.» Sayileni ti ʋilɛni pelei ma ta Samiyɛle, ti ɗa li. \v 27 Ti zeeliai ma taai ɠwɛmaʋɛ, Samiyɛle ɠɛni Sayile ma: «Bo ɗa-wotiɠɛ nui ma, é leʋe ʋelelaʋɛ.» Naa liini ga ʋelela ʋelei. Samiyɛle ɠɛni Sayile ma: «Lo dɛɛ, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI bogai, gè naa lɛ ga ɗe.» \c 10 \p \v 1 Samiyɛle ná-gulɔ woolei laalaoni, nii é ɠɛni zea. É gulɔi ʋuuni Sayile nɔungi ma. É nɛɛnɛni ga daaʋɛ komagai, é ɠɛ ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI gulɔi ziaa è ma, è ʋa ɠɛ ga ná-nuɓusɛiti ta-lotuɠɔi. \v 2 Za, da balina ma, ɗa liizu, è ɠula zunu felegɔ ma Lasɛle ná-kabai ɠobaʋɛ, Sɛlɛsa Ɓɛnzamɛn yooi zu, ta ʋaazu ɠɛɛzu è ma: ‹Soovale saai niiti è ɠɛa liini ti ɠaiziɛzu, ti ti ɠaa. È-ɠɛɛ la mɔ yiizoolɛzu ga naati, wa-yiizoolɛi ɠa è ma niina, é ɗa ɓɔɠɔ ɠaazaɠa ga: Toɠa kɛ ɠale, é ʋa ná-doun zunui ɠa?› \p \v 3 «Ɗa zeɠena miná, ɗa lago liizu poun, è zeeli sɛne gului ma, é Taɓɔɔl. Wa ɠomisu miná, wa zunu saʋagɔ, ti ɗa li Ɓetɛle GALA dɛbi vai ma, boli yiʋo saʋagɔi ɠa ma mɔungi ya, ɓulu saʋagɔi zoni felesiɛi ya, kɔlɔ woole ɠila ge zoni saʋasiɛi ya, daavegai ga dɔɔi. \v 4 Ta ʋaazu laaliizu è ma, ti ɓulu felegɔ ve è ʋɛ, yeezei bu. \p \v 5 «Naa ʋoluma ɗa zeelizu Giɓea-Elɔyime, ʋɛ Filisiti nuiti ta-ɠundiɠii gila ge zeini ná. Ɗa ɠɛna lɛa taazuʋɛ, wa ɠomisu wa GALA goo wo nuiti ma ɓulugi, ti ɗa zeɠe zalaɠa ɠula adaʋɛ, gɛingɛin gani gɛin nuiti ti ti luɠɔ, ti ɗa kɔnigi ɠɛin, ta papai, ta tamadegiti, ti ɗa koolei vɛ. GALA goo wo nui naati, ti ɗa GALA ná-kulakɛlɛma vaiti bo. \v 6 Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-Zɛnvui ɠa yeizu è ma, ɗa ɓalaagi, è ɗa GALA ná-kulakɛlɛma vaiti bo ga ti ɠɛʋele, ɗa valibosu, è ɠɛ ga nu niinɛ. \v 7 Niima vaiti kpein daa ɠa zeelina, ɗa kwɛɛ naazu ga GALA ka è ʋa. Naazu nii maanɛai ga è kɛ, naa ɠɛ. \p \v 8 «Naa pɛ poluma ɗa tosu da tùɠɔ, è li Gilegale, nà ʋaazu, gè è ɠa ná, gala zalaɠaiti kula vai ma, ta ziilɛi zalaɠaiti. Ɗa màaɓɔunsu ná folo lɔfela laawu, eyɛsu gè ʋa, gè naa lɛ ga ɗe, nii maanɛai ga è kɛ.» \p \v 9 Sayile ʋoluaveni nɔ feya Samiyɛle ʋa, é ɗa li, GALA ge zii maavaliboni, nii kpein Samiyɛle boni ma, ti pɛ daazeelini naama voloi nɔ. \v 10 Seeliai ma Giɓea, GALA goo wo nu ɓulugi daaɠomini, GALA Zɛnvui yeini ma, tɔ ɓalaa é ʋili ti zaama, é ɗa GALA ná-kulakɛlɛma vaiti bo. \v 11 Zɔiti kpein ti ɠɛni kwɛɛ kaite, ti kaai ma, é ɗa GALA ná-kulakɛlɛma vaiti bo, GALA goo wo nuiti saama, ti ɠɛni ɓɔɠɔ ɠaazaɠasu ga: «Leeni ɠa kɛai ga Kise ná-doun zunui? Sayile ɓalaa kana GALA goo wo nuiti saama ɓaa?» \p \v 12 Naama nui ta ɠɛni ma: «Ɓɛ ɠa mu é ga ta-ɠalamɔin?» Miná ɠa faalaalii naa zɔlɔɔni ná ga: «Sayile ɓalaa kana GALA goo wo nuiti saama ɓaa?» \v 13 Sayile ɓegai ma ga GALA ná-kulakɛlɛma vaiti bo, é liini zalaɠa ɠula adaʋɛ. \p \v 14 Sayile kɛɛɠɛ kɛɛɠɛloin ɠɛni ma: «Mini ɠa wo ɠɛa liini ná, wa ɗa-wotiɠɛ nui?» \p É ɠɛni kɛɛɠɛ kɛɛɠɛloin ma: «Gi ɠɛa liini soovale saaiti gaiziɛzu, kɛlɛ gi la ti ɠaani, naa ɠa é kɛa, gi lia, gi Samiyɛle ɠaazaɠa.» \p \v 15 Kɛɛɠɛ kɛɛɠɛloin ɠɛni ma: «Leeni ɠa mu Samiyɛle boga wo ma?» \p \v 16 Sayile gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Kɛɛʋɛ nɔ gi ma, soovale saaiti kaaʋɛ na.» Kɛlɛ Sayile la ɠɛni kɛɛni, é ʋa naa wo kɛɛɠɛ kɛɛɠɛloin ma, nii Samiyɛle boni, é ʋilɛ masa fai ʋa. \s Sayile zei vai // ga masagi Izilayɛle unda \p \v 17 Samiyɛle Izilayɛle nuɓusɛiti pɛ tolini Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu Misepa, \v 18 é ɠɛ ti ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI, Izilayɛle ná-GALAGI wooi ɠaa: ‹Nà ɠa gè Izilayɛle ɠulani Ezipete yooi zu, gè lɛɛ la. Gè wo unmɔɔ, gè wo ɠula Ezipete nuiti zea, ta zɔɔma masa zooiti, niiti ti ɠɛni wo wɔinzeɠezu.› \v 19 Wa ɠa za, wo ɠɛlɛzu wa-ƓALAGI ʋa, tama ka é wo ɠizoni wa-yiiɓɔlɔi yeeɠɛɠalai, ta wa-maanɔɠɔ voloiti su. Wo ɠɛ nɔ̀un ma: ‹Masa sei gi unda.› Naa ɠa é ba, à ɠaalɛ ba Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠakala ga bolodama ʋelei, ta pɛlɛyeɠe ʋelei.» \p \v 20 Samiyɛle Izilayɛle nuiti teʋeni ga bolodama ʋelei, Ɓɛnzamɛn ná-bolodamaiti ka zeelobai woni ga tiye. \v 21 Samiyɛle Ɓɛnzamɛn ná-bolodamaiti teʋeni ga pɛlɛyeɠe ʋelei, ziimazeɠegi zolooni Mateli ná-pɛlɛyeɠei ma, naati saama, Kise ná-doun zunui Sayile ɠa ziimazeɠegi zolooni ma. Ti gaiziɛni, kɛlɛ ti la kaani. \v 22 Ti Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠani ʋolu, ti ɠɛ ma: «Zunui taɠili kana ɓaa, nii paai ʋɛ?» \p Ɠɔoɠɔ GALAGI ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «À wɛlɛ, dɔɔɠuʋɛ kasɔiti poluʋɛ.» \p \v 23 Ti ɓizɛni, ti li, ti ʋaa la, é lo bɛbɛi zaama, gaaɠoozani ti pɛ ba. \v 24 Samiyɛle ɠɛni bɛbɛi pɛ ma: «À wɛlɛ, zunui tɛi ka Ɠɔoɠɔ GALAGI yiimazeɠeni la, kɛɠala nɔpɛ ge la wo zaama.» \p Ti pɛ ti wooɠulani, ti ɗa ɠɛ ma: «Masagi lɛbi ɠeke faan!» \p \v 25 Naa ʋoluma, Samiyɛle daani ma kpɛ é naa lɛ ga tiye, niiti maanɛai ti ɠɛ ga masagi laamiizuʋɛ ta tosuʋɛ, é lati, é sɛʋɛ, é da Ɠɔoɠɔ GALAGI lɛbizuʋɛ. Kpegai ma, é nuɓusɛiti pɛ gaaɠaleni ma, ɛsɛ ge li ná-taazu. \v 26 Sayile ɓalaa ge ɠaleni ma ná-taazu, Giɓea, sɔɓelama nui tanigaa ti ʋilɛni polu, niiti GALA ge puuni ti yiima, ga ti ɠili tɔun ba. \v 27 Anɛɛ naa ʋe, nu ɲakai tanigaa ti ɠɛni ná, ti ɗa ɠɛ ma: «Lee ma ɓɔba ɠa nii a zoo kɛɛzu ade ʋɛ?» Ti ɠɛni bɛlɛlalazu, ti la ɠɛni vebɛani nɔpɛ feeni bɛ. Kɛlɛ Sayile la ɠɛni faa woni. \c 11 \s Sayile vɔni fai Amɔn nuiti ma \p \v 1 Amɔn nuiti ta-masagi Naɠase ʋaani ga ná-kɔɔʋɛbɛi, é Yaɓese taai zei kɛlɛ su, nii é Galaade yooi zu. Yaɓese nuiti ti ɠɛni Naɠase ma: «Ade minazeɠe bo yɔɠɔzu, gá ɠolo è ʋɛ.» \p \v 2 Kɛlɛ Naɠase ti wooɠaaʋoteni ga: «Ni wa pɔ ade minazeɠe bo yɔɠɔzu, kɛni wo va bu, gè wo yeezazu ʋele ɠaazuɠɛzɛiti kula su, wo ɠilagilagi pɛ, gè unfegi ʋu Izilayɛle nuiti pɛ gaazu ga naa.» \p \v 3 Yaɓese ɠɛwolaiti ti ɠɛni Naɠase ma: «Dɔɔɠɔ ɠila ku ve gi ʋɛ, gi keelaiti teʋe Izilayɛle yooi zu ná pɛ. Ni nu nɔpɛ ge la zɔlɔɔni, nii a kpɔba ve gi ʋɛ, gá ɓɔɠɔ ve è ya naazu.» \p \v 4 Keelaiti ti zeelini Giɓea, Sayile ná-taazuʋɛ, ti naama vai pɛ bo taazuʋɛ nui pɛ ma. Bɛbɛi pɛ ge wɔlɔni. \v 5 Naa zolooni nɔ Sayile ɗa zeɠe kpalagaʋɛ ga ná-nikɛiti. É gaazaɠagi woni, é ɠɛ ma: «Lee ɠa kɛai ga nuɓusɛiti ti wɔlɔzu?» Ti Yaɓese nuiti daawooi laazeelini ma. \p \v 6 Naama wooiti mɛnigai ma Sayile ʋɛ, GALA Zɛnvui yeini ma, ziiɠaawanani ga gola. \v 7 Sayile nikɛ felegɔ zoni, é ti ʋaa, é suɓulukpulu, é fe keelaiti zea, é ti leʋe Izilayɛle yooi zu ná pɛ, é vali ti ma ga: «Nu nɔpɛ é la kɛɛni, é ʋa li kɔɔɠɔzuʋɛ Sayile ta Samiyɛle ʋolu, zekana ma nui ná-nikɛiti ta ɓulukpulu da.» Ɠɔoɠɔ GALAGI maaɲɔgi yeini Izilayɛle nuiti pɛ ma, ti lua gola, ti ɠulani, ti ɗa li ná, eɠɛ nu ɠila nɔ. \v 8 Sayile ti ɠaaluni Ɓezɛke. Izilayɛle wolodamai zɔiti ti ɠɛni ga nu waaunsaʋagɔ (300.000), Zuda wolodamaiti ti ɠɛ ga nu waaʋuusaʋagɔ (30.000). \p \v 9 Ti ɠɛni Yaɓese ɠeelaiti ma: «À li, wo ɠɛ Yaɓese nuiti ma, Galaade yooi zu: ‹Lina, wa unmɔɔgi zɔlɔɔ, siɛgi zu foloi gaalɔsu da.› » Keelaiti ti liini, ti naama wooi wo Yaɓese nuiti ma, é ɠɛni ga koozunɛ wola ti ʋɛ. \v 10 Ti ɠɛni Amɔn nuiti ma: «Lina gá ɓɔɠɔ ve wo ya, nii nɔpɛ wo pɔ, wo naa ɠɛ ga giye.» \p \v 11 Poluma voloi, Sayile ná-kɔɔʋɛbɛi ɠaaɠwɛɛni su ga saʋagɔ. Ti lɔɔni Amɔn nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai zu ga gosui, ti yɛni naati paazu, eyɛsu folo gaalɔgai. Zɔiti ti la ɠɛni zaani, naati ti vazani ga gilagila, ti tanɔpɛ ti la ɠɛni ʋolu fele. \p \v 12 Izilayɛle nuiti ti ɠɛni Samiyɛle ma: «Ɓɛɛni ka ti ɠɛni ɠɛɛzu ma: ‹Sayile la masadai ɠɛa gi unda›? À ti ve gi ya, gi ti ʋaa.» \p \v 13 Kɛlɛ Sayile ɠɛni ti ma: «À mina nu nɔpɛ paa za ɠɛɠala foloi, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI fɔnifaamai vea ade ʋɛ za, Izilayɛle nuiti.» \p \v 14 Samiyɛle ɠɛni Izilayɛle nuiti ma: «À ʋa, ade li Gilegale, ade laa la Sayile ná-masadai maazu, ade maaɓakpa.» \v 15 Bɛbɛi pɛ ge ɠaalɛɛni ba Gilegale. Ti bo Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu, ti maaɓakpa, ga Sayile ɠa ga masagi. Ti ziilɛi zalaɠaiti kulani Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Sayile ta Izilayɛle nuiti pɛ ti wola ɠoozunɛɛni. \c 12 \s Samiyɛle ná-falima ɓɔɛiti \p \v 1 Samiyɛle ɠɛni Izilayɛle nuiti ma: «Wo kaa, gè woiloga wo-woo ma, nii wo ɠɛa pɔ, gè naa pɛ kɛa wo ʋɛ, gè masagi zeiɗa wo unda. \v 2 Za ʋoluma, masagi nii ɠa a ɗa lo wo luɠɔ niina. Nɔ̀un gè lo ga wo luɠɔ, é lɔɔzei mà loungo yee ma, é zeeli za ma. Gè wɔlɔzaɠaga, nɔ̀undeɠaiti ti ɠolea, dòinti ɓalaa kana ti wo zaama. \v 3 Nà losu za wo ɠaazu, gè wo ɠaazaɠa, à gòoɠaaʋote, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu, ta masagi nii é gulɔi ziaai ma. Wo zaama, ɓɛ ɠa gè ná-nikɛ, ɓaa ná-soovale kula zea? Ɓɛ ɠa gè mɔnɛa, ɓaa gè suziɠaa, wafuun? Ɓɛ ɠa é lobɛani vea zèa, nii a kɛ gè ɠaazu ʋɛɛ ma, ná-faaɠaazagiti ma? À bo dɛɛ mà, ni nà ɠɛ ani nɔpɛ kulani nu ya telebotala maazu, nà ti pɛ gaaɠale ma.» \p \v 4 Ti gooɠaaʋoteni ga: «È la gi mɔnɛni, è ʋa gi zuziɠa fuun, è la ɓalaa lobɛani nɔpɛ kulani nu ya.» \p \v 5 Samiyɛle ɠɛni ti ma ʋolu: «Ɠɔoɠɔ GALAGI, ta wa-masagi, ta ga zeelei, ga wo la sɔ kaani bà, nii wa pèelala su.» \p Ti ɠɛni ma: «Ungo, zekana é la.» \p \v 6 Samiyɛle ɠɛni nuɓusɛiti ma, mɔnɔ: «Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é yiimazeɠeni ga Moize ta Aalɔnni ga ti wo-mɛmɛwolani kula Ezipete yooi zu. \v 7 Naa ɠa é ba, à ɠaalɛɛna ba Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠakala, gè wo ɠitoo naama vaa wolaiti su, niiti é ti ɠɛa wo ɠizo faa zu, wa-o, wo-mɛmɛwolani-yo. \p \v 8 «Zakɔɓe ta ná-nuɓusɛiti, ti liai ma Ezipete yooi zu, kpɔlɔi yɛni zeizu ti ma, ti Ɠɔoɠɔ GALAGI lolini, ga é ɓɔ ti ʋa, naa ɠa é kɛɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI Moize ta Aalɔnni teʋeni, ti ti ɠula Ezipete yooi ʋa, ti ʋa ga tiye, ti zei zooi nii zu, ʋɛ ade ná za. \v 9 Kɛlɛ wo-mɛmɛwolani ti ɠɛlɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋa, ta-ƓALAGI. Naa ɠa é kɛɛni, Ɠɔoɠɔ GALAGI yeeɓeni ti ʋa la, ti lɔ Ɠasɔɔl ɠɔɔɠuluɓai Sisela yeezu, ta Filisiti nuiti, ta Moaɓe masagi, niiti ti kɔɔi ʋɛɛni ti ʋa. \v 10 Ti wooɠulani mɔnɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, ti laa zɔ ga ga ta-ɠotoiti, ti ɠɛ ma: ‹Ɠɔoɠɔ GALAGI, gá ga sɔba nu, mazɔlɔɔ gi ɠɛlɛa è ʋa, gi ɗa kɔɔɠɔ ganigiti dɛbi, Ɓaaleni, ta Asetaateiti. Kɛlɛ gi unmɔɔ niizu, è gi ɠula gi zili nuiti zea, naa a ɠɛɛna, gá è lɛbi.› \v 11 Naa ʋoluma, Ɠɔoɠɔ GALAGI Zedeyɔn leʋeni, é Ɓedan leʋe, ta Zɛfeté, é gaaɓela ga ze, nà Samiyɛle, ga é wo ɠizo wo zili nuiti ma, niiti ti ɠɛni wo-maaɠoolii zu, naa ɠa é kɛa, wo zeini ziilɛigi zu zooi zu. \p \v 12 «Wo Amɔn nuiti ta-masagi Naɠase ɠaai ma, é ɗa ʋa kɔɔi ʋɛɛzu wo ʋa, wo ɠɛni mà: ‹Masa sei gi unda.› Wo naa ɠɛ, eɠɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI lɛi, é ʋa ɠɛ ga wa-masagi. \v 13 Wa-masagi ɠaa mu, eɠɛʋelei wo yiimazeɠea la da, ta wo maaɠaazaɠaboga da mà. Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é seiɗa wo unda. \v 14 É lɔɔzei za ma, ni wa Ɠɔoɠɔ GALAGI lɛbina, wo botii ɠɛ bɛ, wo ɠolo bɛ, ni wo la wuzeɠeni ná-tɔgiti daalɔɠɔma, ni wa-o, wa-masagi-yo, wa ʋilɛna Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋolu, fai pɛ ka ɠɛ ga pagɔ. \v 15 Kɛlɛ ni wo la woiloni gooi ma, wa wuzeɠena ná-deveiti daalɔɠɔma, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa yeewuzeɠe wo laalɔɠɔma ga gola, eɠɛʋelei é kɛɛni la ga wo-mɛmɛwolani. \p \v 16 «À yɛ losuʋɛti, wo laavɔɔ vaa wolai ɠa, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋaazu kɛɛzu wo ɠaazu. \v 17 Foɠoi lɛi ade ʋa ɠɛ su ɓaa? Nà Ɠɔoɠɔ GALAGI valizu, é yeeɓe geeɓadɛi ʋa, ta tonai, ti ʋa, wo kwɛɛ ga naati ga faa ɲɔu wola ɠa wo kɛa Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu, ga wo masa gaiziɛ ɓɔɠɔ ʋɛ.» \p \v 18 Samiyɛle Ɠɔoɠɔ GALAGI valini, naama voloi Ɠɔoɠɔ GALAGI tonai ʋuuni, é geeɓadɛiti too. Izilayɛle nuiti pɛ ti luani Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋa, ta Samiyɛle. \v 19 Ti pɛ ti ɠɛni Samiyɛle ma: «Ɗa-ƓALAGI maanɛɛnɛ gi ʋɛ, nii é ga Ɠɔoɠɔ GALAGI, nii a kɛ gi mina za, mazɔlɔɔ gá-ɠotoi zɔiti pɛ poluma, gi ta laa ma, ga gi masa gaiziɛ ɓɔɠɔ ʋɛ.» \p \v 20 Samiyɛle ɠɛni ti ma: «À mina lua. Wa ɠa wo niima vaa ɲɔi ɠɛa, kɛlɛ à mina ʋoluave Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋa, kɛlɛ à dɛbi ga wo-yii pɛ. \v 21 Wa ʋoluavena ba, naa ʋolu ɠa ga wo ʋilɛ kɔɔɠɔ ganigiti polu, niiti zobo ge la ti ʋɛ, ti ʋa ɓɔ nu ʋa, ɓaa ti ʋa nu ɠizo, mazɔlɔɔ ta ga fuun ganiiti. \v 22 Nɛɛʋɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, ga é wo ɠɛ ga ná-nuɓusɛiti, naa ɠa é ba, é la ɠɛlɛa wo ʋa, mazɔlɔɔ toɠa pɔ ga lɛbiyai ve daasei golai ʋɛ. \v 23 Niima é ga nɔ̀un tetegi, Ɠɔoɠɔ GALAGI kìzo naama ɠoto wolai ɠɛɛ vai ma, tɔun daalɔɠɔma, ga gè ʋa ɓe maanɛɛnɛi wosu wo ʋɛ. Nà yɛsu wo ɠalasu ga pelei pagai, ta sɔlegai. \v 24 Wa ma, à lua Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋa, wo dɛbi gaamai zu, ga wo-yii pɛ. Mazɔlɔɔ à ɠizɛ faa wolaiti su, é ti ɠɛai wo ɠaazu. \v 25 Kɛlɛ ni wa faa ɲɔi ɠɛɛna, wo undaa ɠa ʋili, wa-o, wa-masagi-yo.» \c 13 \ms1 Sayile Ná-Masadai \mr (13:1—31:13) \s Izilayɛle ɓaka fai // Filisiti nuiti daalɔɠɔma \p \v 1 Sayile ná-konagi ɠɛni ga puusaʋagɔ (30), siɛgi zu é zeini la ga masagi. Kona ʋuunaanigɔ maazu felegɔ (42) ɠa é kɛɛni masadai zu, Izilayɛle unda. \p \v 2 Sayile yeeloni salaʋusu waasaʋagɔ (3.000) ʋa, Izilayɛle nuiti saama, nu waafelegɔi (2.000) yɛni koba Mikemase ta Ɓetɛle ɠize yooi zu, mɔta waagilagi (1.000) ʋilɛni ná-doun zunui Zonatan ʋolu, ti li, ti zei Giɓea, Ɓɛnzamɛn yooi zu. Sayile nuɓusɛi mɔtaiti gaaɠaleni ma, ɛsɛ ge li ná-pɛlɛi wu. \p \v 3 Yeeta, Zonatan Filisiti nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai zoni, nii é ɠɛni Geɓa. Naama wooi zeelini Filisiti nuiti ma. Sayile ɠɛni ti puʋugi vɛ Izilayɛle yooi zu ná pɛ, mazɔlɔɔ é ɠɛni bosu, é ɗa ɠɛ ma: «Kɛni Eɓulu nuiti pɛ ti suɠwɛɛ.» \v 4 Izilayɛle nuiti pɛ ti mɛnini ga Sayile Filisiti nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai zogɛ, naa maaʋele ma, Izilayɛle wɔinzeɠea Filisiti nuiti ma. Izilayɛle ɠɔɔʋɛbɛi pɛ ge ɠaalɛɛni ba Sayile ɠoba, Gilegale. \p \v 5 Filisiti nuiti ɓalaa, ti ta-ɠɔɔʋɛbɛi ɠaalɛɛni ba, ga ti kɔɔi ʋɛɛ Izilayɛle ʋa. Kɔɔɠɔ wotolo waasaʋagɔ (3.000) ɠa é ɠɛni ti ya, soo ɓizɛ zalaʋusu waadɔzita (6.000), salaʋusuiti ti mɔin, é ɠɛ kpoloɗɛi laaʋɛ ɲaɠaegi. Ti tɔnɔ ma ɠɔɔlaaɠai ʋuuni Mikemase, folo ɠulazu ʋelei Ɓɛte-Avɛn letemaʋɛ. \v 6 Izilayɛle nuiti ti kaai ma ga faaɓaagi ɠa ti daawu, mazɔlɔɔ ti zili nuiti ti ti ɠatani, ti ɠɛni lɔɔɠuzu pugiti su, pɛtugiti su, zeɠeiti su, kɔtu yeɠeiti su, ta ziɛyeɠeiti su niiti ti zuvɔai. \v 7 Eɓulu nuiti saama, tanigaa ti Zuludɛn maaleʋesuʋɛ ɓudɛni, ga ti li, ti lɔɔɠu Gade ta Galaade yooi zu. \p Naazu Sayile ɠɛni dɛ Gilegale, ná-kɔɔʋɛbɛi koba, ti ɗa ɓali ga dualuagi. \v 8 Folo lɔfela laawu, ti ɠɛni Samiyɛle ɓɔunsu, mazɔlɔɔ é boni ga toɠa ʋaazu. Kɛlɛ é la ɠɛni dɛ ʋaani Gilegale, kɔɔɠɔ nuiti ti tɔɔzeini ga ti ɗa vaza, ti ɗa zeɠe Sayile ɠoba. \s Sayile ná-faaɠaazagi \p \v 9 Sayile ɠɛni ti ma: «À ʋa ga zalaɠa loganiiti pɔ̀, gala zalaɠaiti, ta ziilɛi zalaɠaiti.» Tɔ ɓɔɠɔi é gala zalaɠai ɠulani. \v 10 Kpesuʋɛ ga kula, Samiyɛle ɗa zeeli ná. Sayile liini, é daaɠomi, é tuʋɔ. \p \v 11 Samiyɛle ɠɛni ma: «Lee ɠa è kɛai?» \p Sayile gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Siɛgi zu gè kaa la ga nà-kɔɔɠɔ nuiti ta ga zeɠe kòba, ɗa ma, è la ʋaani fala toligi ma, nii bogai, Filisiti nuiti ma gaalɛai na ba Mikemase, \v 12 gè ɠɛni ma: ‹Filisiti nuiti ta ʋaazu ti loo gi ma Gilegale, aisa gi ʋa Ɠɔoɠɔ GALAGI maanɛɛnɛ!› Naa ɠa é kɛa, gè ɠɛɛlala vaa ɠɛa, gè gala zalaɠai ɠula.» \p \v 13 Samiyɛle ɠɛni Sayile ma: «È ɠimalala vaa ɠɛɛʋɛ, è la ɠoloni devei naa ʋɛ, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI, ɗa-ƓALAGI feai è ya. Ni è ná-devei zoni, é ɠɛa vaazu bu ɗa-ʋɛlɛyeɠei yɛ masadai zu eyɛsu ɠɔ, Izilayɛle unda. \v 14 Kɛlɛ tɛi è la ɠoloni Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-deveiti bɛ, ɗa-masadai la yɛga ná ɠɔ. Ɠɔoɠɔ GALAGI devea ga é ziima nui ɠaiziɛ, é naa zei ná-nuɓusɛiti unda, Izilayɛle nuiti.» \s Kɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛʋele ɓɛtɛ vai \p \v 15 Naa ʋoluma, Samiyɛle zeɠeni koba Gilegale, é li Giɓea, Ɓɛnzamɛn yooi zu. Sayile ná-kɔɔɠɔ nuiti gaaluni, niiti ti ɠɛni koba, ti ɠɛ ga nu undɔzita (600). \v 16 Sayile ta ná-doun zunui Zonatan, ta ta-ɠɔɔɠɔ nuiti, niiti ti ɠɛni ti ʋa Geɓa, Ɓɛnzamɛn yooi zu, ti lopele ɓɛtɛni kɔɔɠɔ vai ma, naazu Filisiti nuiti ɓalaa, ti lopele ɓɛtɛa Mikemase. \v 17 Faa zuɠoloɠolo kɔɔʋɛbɛi ɠulani Filisiti nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai zu, ti ɠaaɠwɛ su ga saʋagɔ, ma mɔungiti ti Wofela ʋelei zoni, Suale yooi zu ʋele. \v 18 Felesiɛiti ti li ga Ɓɛte-Ɠolon ʋele, saʋasiɛiti ti li ga kwɛpelema ʋelei nii é liizu ga pɛtugi zu ʋele, nii daa ga Seɓoyime ʋɛtugi, teʋebai ʋɔ pelei. \p \v 19 Naama ziɛgi zu, ɠain bo nu nɔpɛ ge la ɠɛni Izilayɛle yooi zu ná tanɔpɛ, mazɔlɔɔ Filisiti nuiti ti ɠɛni ma: «Ade pele ɓesa Eɓulu nuiti tuɠɔ, ga ti mina boɠa zɔkpɔ ɓaa kpɛɛn ɓɛtɛ ɓɔɠɔ ʋɛ.» \v 20 Kɛni, Izilayɛle nuiti pɛ ti ɓena li Filisiti nuiti pɔ bɛ, ga ti ta-wozawoli nikɛiti ta-ɠaliiti gaali, ta zoovɛiti, naa ʋɛɛ zeɠe wɔɔ ɠɔluiti ba, ta kɔtu wolo ɠɔluiti. \v 21 Siɛgi zu wozawoli nikɛiti ta-ɠaliiti, ta kɔtu wolo ɠɔluiti, ta gaazaʋa kɔluiti, ta zoovɛiti ti ɠaa a la zaana, ɓaa togani makɛ nuiti ta-ɠɔlu ɠaazoɓagi zokpai zɔle fai zu, kɛni ti li Filisiti nuiti pɔ bɛ. \p \v 22 Kɔɔɠɔ voloi zeeliai ma, boɠa zɔkpɔ nɔpɛ ge la nu nɔpɛ zea, anɛɛ kpɛɛin, kɛni Sayile ta Zonatanni nɔ ɠa ta ɠɛni ti ya. \p \v 23 Filisiti ɠɔɔʋɛbɛi gila ge ʋaani, é gize yɔɠɔzu ʋelei zo Mikemase ɠobaʋɛ. \c 14 \s Zonatan kɔɔi ʋɛɛ vai // Filisiti nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai gila ba \p \v 1 Yeeta, Sayile ná-doun zunui Zonatan ɠɛni ná-kɔɔɠɔ zɔɔla zeɠe nui ma: «Ʋa, de li Filisiti ɠɔɔʋɛbɛi nii ʋɔ bɛ, nii é kwɛpelegi ʋoluʋelei.» Kɛlɛ Zonatan la ɠɛni faa woni kɛɛɠɛ ma. \p \v 2 Sayile ɠɛni zeini Giɓea taa ɠwɛmaʋɛ, gului ta wu, nii daa ga gelenade gului, nii é Migilon. Kɔɔɠɔ nu undɔzita (600) ɠɛɠala ɠa é ɠɛni zea. \v 3 Zalaɠa ɠula nui, nii é ɠɛni loni naa ɠoba, zalaɠa ɠula zeɠei kɔba, daa ɠɛni ga Ayiya, Ayituɓe ná-doun zunui. Ayituɓe kɛɛɠɛloin ɠɛni ga I-Kaɓɔde. Ti-ɠɛɛ laaseigi ɠɛni ga Fineyase, Eli nii é ɠɛni ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zalaɠa ɠula nui Silo, naa ná-doun zunui. Nu nɔpɛ ge la ɠɛni suɠwɛɛ ga Zonatan lia ada. \p \v 4 Pelei nii Zonatan soni, nii a kɛ é zeeli Filisiti ɠɔɔɓɔgi ma, ma ʋelei ɠɛni laani fasa ɠaazoɓa felegɔi yɔɠɔzuʋɛ, niiti ti-laa ga Ɓosɛse, ta Sene. \v 5 Ma mɔungi ɠɛni loni lɛkpɛmaʋɛ nu ɠɔʋɛzuʋɛ Mikemase letemaʋɛ, felesiɛi ɠɛni loni lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ Geɓa letemaʋɛ. \p \v 6 Zonatan ɠɛni zunu loungoi ma: «Ʋa, de vala tatipɛlɛʋolulala nui tɛiti ta-ɠɔɔlaaɠai ʋa, tanisu Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ʋaazu ɓɔsu de ʋa. Mazɔlɔɔ zobogi ɠa bɛ, é kizogi wo, ga nu ɓulu ko nɔ, eɠɛʋelei a kɛɛ la ga nu ɓulu golai.» \p \v 7 Zunu loungoi ɠɛni ma: «Nii é è ɠisu, de naa ɠɛ. De li, kɛ̀ʋele ɓɛtɛʋɛ ga gè ʋilɛ è ʋolu, ʋɛ nɔpɛ è pɔ ga de li ná.» \p \v 8 Zonatan ɠɛni ma: «Da ziɛzu vaavaa, de zeeli nui niiti ma, eyɛsu de ɠula ti viliba. \v 9 Ni ta de ɠaana, ti ɠɛ de ma: ‹À lo miná, à mina zeɠe ná, eyɛsu gi zeeli wo ma,› da yɛ de-losuʋɛ, de la lia ti ʋɔ bɛ. \v 10 Kɛlɛ ni ta ɠɛɛna de ma: ‹À lɛ ʋɛ,› da liizu, naa ɠa é dɛɛzu ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa vaazu bu, de vɔni ti ma.» \p \v 11 Siɛgi zu ti ɓɔɠɔ lɛɛni la, ga Filisiti nui naati, niiti ti ɠɛni kɔɔlaaɠai naa zu, naati ti ɓainni, ti ɠɛ ma: «À wɛlɛ Eɓulu nuiti ba! Ti ɠula zeɠeiti su, ʋɛti ti ɠɛa lɔɔɠuni náti.» \v 12 Ti ɠɛni Zonatan ta zunu loungoi ma, nii é kɔɔɠɔ zɔɔlaiti seɠezu: «À lɛ ʋɛ, gi ɓɔɠɔ lɛ ga woye.» \p Zonatan ɠɛni ná-botiɠɛ nui ma: «Ʋilɛ pòlu, de lɛ gize unmaʋɛ. Mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI zobogi vea Izilayɛle ya, ga é vɔni ti ma.» \p \v 13 Zonatan ʋɛɛni ya, é ɗa ziɛ. Filisiti nuiti ti ɠɛni loozu Zonatan ɠɔɠɔwu, zunu loungoi ná-kɔɔɠɔ zɔɔlaiti ti ɠɛni zea, naa ɗa ti ʋaa ga poluʋelei. \v 14 Nu ʋuufelegɔ (20) ɠa Zonatan ta ná-kɔɔɠɔ zɔɔla zeɠe nui, ti paani ada lɔilɔi koi miná. \v 15 Filisiti ɠɔɔlaaɠai zu ɠɛni nɔ wuulee, bɛbɛiti kpein ti ɠɛni ná maaɠoolii zu laaiti su, ti pɛ ti luani. Dualuagi taa makɛ kɔɔɓɔgi zoni, ta ɲɛpi ɠɔɔ gelei nii é ɠɛni Filisiti nuiti zea. Naa pɛ poluma, zooi tɔɔzeini ga é ɗa ɓali, naa ti mɔta ɠɛ unga wuulee. \p \v 16 Taa maaɓɛɛ nuiti, niiti Sayile ti ʋilɛni Giɓea taai ma, nii é Ɓɛnzamɛn yooi zu, naati ti Filisiti nu ɓulugi ɠaani, ti ɗa vaza, ti ɗa li pele ungi pɛ su. \v 17 Sayile ɠɛni ná-kɔɔɠɔ nuiti ma, niiti ti ɠɛni koba: «À gaalugi wo dɛɛ, wo ka niiti ti ɠulaai ade zaama, ti li.» Ti gaalugi woni, ti ka ga Zonatan ta ná-kɔɔɠɔ zɔɔla zeɠe nui, ti la ti zaama. \p \v 18 Sayile ɠɛni Ayiya ma: «Maaɓuɠa ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-minazeɠe kesui.» Mazɔlɔɔ naama voloi minazeɠe kesui ɠɛni Izilayɛle nuiti zea. \v 19 Siɛgi zu Sayile ɠɛni ɓɔɛzu la zalaɠa ɠula nui ʋɔ, zɔngɔi wola ɠɛni wɔɔlɔzu Filisiti nuiti saama. Sayile ɠɛni zalaɠa ɠula nui ma: «Yeeɠula niina naa zu.» \p \v 20 Sayile ná-kɔɔɠɔ nuiti gaalɛɛni ba, ti li kɔɔɠɔzuʋɛ. Ti ti zili nuiti kaani, ti ɗa ɓɔɠɔ ʋaa ga boɠa zɔkpɔiti, é ɠɛni ga faazupu wolai. \v 21 Eɓulu nuiti ti ɠɛni Filisiti nuiti zea dɛ, duɔlai zu, ti yɛni ti ʋolu, ti li kɔɔlaaɠai zu, naati ti latini ga Izilayɛle nuiti pɔ pelei, ti ʋɛɛ naati ba, niiti ti ɠɛni Sayile ta Zonatan ʋolu. \v 22 Izilayɛle nuiti ɓalaa, niiti ti lɔɔɠuni Efelayime ɠize yooi zu, naati ti mɛnini ga Filisiti nuiti ti ʋelani, ti ɠulani, ti ɗa Filisiti nuiti kpɛ, ti ɗa ti ʋaa. \v 23 Naama voloi Ɠɔoɠɔ GALAGI unmɔɔgi veeni Izilayɛle ʋɛ, ti yɛni kɔɔi ɠa eyɛsu ti leʋe Ɓɛte-Avɛn ʋa. \p \v 24 Ma voloi Izilayɛle nuiti ti wola ɓɔlɔni, mazɔlɔɔ Sayile ti ʋilɛni foovooi laawu, é ɠɛ ma: «Ni gè la dɛ wanaɠulani sìli nuiti ba, zɔi nɔpɛ a daami wona, kpɔkɔ ʋa ɠɛ é zeeli, ma nui voovooʋɛ.» Naa maaʋele ma, nu nɔpɛ ge la ɠɛni daamiani nɔpɛ miini. \p \v 25 Ti pɛ ti zeeli dɔɓɔi ta zu, ʋɛ gului ta ɠɛni ná, kɔin gulɔi ma yeɠei zu, é ɗa ʋu ya zooi ma. \v 26 Ti zeeliai ma gului naa ma, ti pɛ ti kaani, kɔin gulɔi ɗa yei la. Kɛlɛ tanɔpɛ ge la ɠɛni yeeʋilɛni ga, é ʋa tɛ la, mazɔlɔɔ ti ɠɛni luazu foovooi ʋa, nii Sayile tooni. \v 27 Kɛlɛ Zonatan la ɠɛni kɛɛɠɛ wooi mɛnini, siɛgi zu naa ɠɛni foovooi loozu la bɛbɛi laalɔɠɔma. Kpakui é ɠɛni zoni zea, é naa lɔɔni kɔin gulɔi ɠa, é dɔ la, gaamago gaazuzeini ga pagɔ. \v 28 Kɔɔɠɔ nui gila ge ɠɛni ma: «È-ɠɛɛ foovooi looʋɛ ga: Zɔi a daami wona za, naama nui voovooʋɛ. Tɔ ɠa é kɛa, ɛsɛ pɛ suvikɛi ɠulaai.» \p \v 29 Zonatan ɠɛni ma: «Kɛ̀ɛ ɠa é kpɔlɔi zeiɗa bɛbɛi ma. À wɛlɛna, ʋelei gè zɛbɛi zɔlɔɔga la, kɔin gulɔi nii ta ɠɔmɔgai ma bɛ̀. \v 30 Ni kɔɔɠɔ nuiti pɛ ti daami woni za, ga aniiti ti zogai kɔɔi zu, ade ɠɛa Filisiti nuiti paazu, é leʋe nii ʋa kɛai.» \p \v 31 Naama voloi Izilayɛle vɔnini Filisiti nuiti ma, ti yɛ ti ʋolu ti zeɠe Mikemase, ti zeeli Ayalon. Ti zuvikɛi pɛ ge ɠulani niina ti ya. \v 32 Ti looni ani naati su ti zogai kɔɔi zu. Ti baalagiti ta nikɛiti ta nikɛ yiʋoiti soni, ti ti ʋaa náʋɛ nɔ, ti ɗa suai ʋɛɛ ma ɲamai ʋa, ti ɗa mi. \v 33 Nui ta ʋaani, é ɠɛ Sayile ma: «Nuɓusɛiti ta ga kotoi ɠɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma, ta suai ʋɛɛzu ma ɲamai ʋa, ti ɗa mi.» \p Sayile ɓainni ga tiye, é ɠɛ ti ma: «Wa ga wooʋalada nuiti! À kɔtu wolai ta ɠilikili fala, wo ʋaa la ʋɛ. \v 34 Naa ʋoluma, à leʋe ga boga ɛsɛ pɛ ma, ga ti ɠaalɛ ba pɔ̀ bɛ, ɛsɛ ga ɠɛna ʋaa, é ʋa ga ná-nikɛi, ɓaa ná-baalagi, ʋɛ ɠa maanɛai ga ti ta-loganiiti kɔdaaleʋe ná, ta ɗa mi niina, naa ɠa a kɛ, ti mina kotoi naa ma zii ɠɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma, ga ti ɗa suai ʋɛɛ ma ɲamai ʋa, ti ɗa mi.» Naama ɓɔkɔi, ɛsɛ pɛ ge ʋaani ga ná-toganii, ti kɔdaaleʋe miná. \v 35 Sayile zalaɠa ɠulazuʋɛ ɓɛtɛni miná Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Naa ɠa é ɠɛni ga ma mɔungi, nii é kpɛtɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI lɛbi vaa ma. \p \v 36 Sayile ɠɛ ma: «Ade li za ɓidii, ade loo Filisiti nuiti su, eyɛsu geelaalao, ade ti-ɠɔligiti seɠe ga zeeɠaaɓaai, ade mina ɓe nu ɠila kpalaa ba, zɛnvui ʋa yɛ su.» \p Nuiti ti ɠɛni ma: «Nii nɛai è ʋɛ, naa ɠɛ.» \p Kɛlɛ zalaɠa ɠula nui ɠɛ ma: «Ade Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠa dɛ.» \p \v 37 Sayile Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Nà zoo nɛi gè yei Filisiti nuiti polu? Nà liina, ɗa kɛ nɛi ɓaa, è ti lɔ gi yeezu, gi vɔni ti ma?» Kɛlɛ GALA ge la ɠɛni gooɠaaʋoteni naama voloi. \p \v 38 Sayile Izilayɛle ɠundiɠiiti pɛ gaalɛɛni ba, é ɠɛ ti ma: «À faiti buuʋɛtɛ ga pagɔ, wo ɠɛ kwɛɛ kotoi nii kɛai za. \v 39 Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, Izilayɛle ná-unmɔɔ GALAGI ga: Zɔi é niima vaa ɲɔi ɠɛai, kɛni é za, anɛɛ ɓalaa dòun zunui Zonatan ʋe.» Kɛlɛ bɛbɛi zaama, nu nɔpɛ ge la ɠɛni gooɠaaʋoteni. \p \v 40 Sayile ɗa ɠɛ ti ma: «Wo pɛ à lo ga ʋepema ɠila pele, nà-o, dòun zunui Zonatan-o, gi lo ga ʋepema ɠila pelei, gi felegɔ.» \p Nuiti ti ɠɛni ma: «Nii nɔpɛ è pɔ, naa ɠɛ.» \p \v 41 Sayile ɠɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI ma: «Izilayɛle ná-GALAGI! Gaamai ɠula kɛlɛma.» GALA ná-gooɠaaʋotegi é feeni, naa Sayile ta Zonatan zoni, faa zeɠe nuɓusɛiti ba niina. \v 42 Sayile devei veeni, ga kpakutoomai ɠɛ ti yɔɠɔzu ta ná-doun zunui Zonatan. Naa ɠɛai ma, Zonatan ɠa é zoni. \p \v 43 Sayile ɠɛni Zonatan ma: «Nii è kɛai, bo dɛɛ mà.» \p Zonatan ɠɛni ma: «Gè kɔin gulɔi tago ɠɔɠɔgɛ ga tukpɔi ɓogi, nii é ɠɛa zèa. Nà ɠaa, kɛ̀ʋele ɓɛtɛʋɛ ga gè za.» \p \v 44 Sayile ɠɛ ma: «È gaamai woga, kɛni è za, Zonatan. GALA ge sò ná-ziiɠaawanai pɛ su, ni è la zaani.» \p \v 45 Kɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛni Sayile ma: «È ɠɛ ma lee? Zonatan za! Naa li poun! Nii é ɠɛa ga zaɓui, é zobogi ve Izilayɛle ʋɛ sili nuiti ma. Gi ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga gi la vaa bu pɛ, ga nɔundeɠai gila kpalaa ge ʋa loo zooi ma, mazɔlɔɔ, nii é kɛai za, é naa ɠɛɛʋɛ GALA ná-kpɔbai zu.» Naa ɠa é kɛɛni kɔɔɠɔ nuiti ti Zonatan ɠizoni da saai ma. \p \v 46 Sayile la mɔ ɠɛni ʋilɛni Filisiti nuiti polu, naati ti ɠaleni ma ta-yooi zu. \s Sayile ná-fɔnifaamaiti sili nuiti ma \p \v 47 Sayile masadai zɔlɔɔgai ma Izilayɛle unda, é kɔɔi ʋɛɛni sili nuiti pɛ ba, ti ɠɛni maaɠoolii zu, Moaɓe nuiti, Amɔn nuiti, Edɔme nuiti, Soɓa yooi zu masadaiti, ta Filisiti nuiti. Naama ɠɔɔi pɛ su, é ɠɛni vɔnisu sili nuiti ma. \v 48 É ná-zɛbɛsulai lɛɛni, siɛgi zu é vɔnini da Amalɛke nuiti ma, é Izilayɛle ɠula naati zea, niiti kpein ti ɠɛni zeaɠɔligiti seɠezu ga zeeɠaaɓaai. \p \v 49 Sayile zunu lounɠa zɔlɔɔni, ti-laaseigiti ti ɠɛni ga: Zonatan, Yisivi, ta Malekisua. É doun anzanu felegɔ zɔlɔɔni ɓalaa, ma mɔungi laa ɠɛni ga Melaɓe, felesiɛi laa ɠɛ ga Mikale. \v 50 Sayile anzai laa ɠɛni ga, Ayinoame, Ayimaase ná-doun anzanui ɠɛni de. Sayile ná-kɔɔɠuluɓa wolai laa ɠɛni ga, Aɓenɛɛl, Nɛɛl ná-doun zunui, Nɛɛl naa ɠɛni ga, Sayile kɛɛɠɛ deɠei. \v 51 Tɔɔzei, Kise nii é ga Sayile kɛɛɠɛ, naati ta Nɛɛl ɠa ti ɠɛni ɠɛɛ ma, ti-ɠɛɛ laa ɠɛni ga, Aɓiyɛle. \p \v 52 Siɛgi kpein Sayile kɛɛni masadai zu, kɔɔi ɠɛni nɔ ti yɔɠɔzu ta Filisiti nuiti ga zeeɠaaɓaa. Naa ɠa é kɛɛni, Sayile a la zunui ta ɠaana, é ga zɛbɛsu nu, ɓaa é ga ziilɔɔ nu, é ɠɛni naa zeɠezu, é dɔ ná-kɔɔɓɔgi zaama. \c 15 \s GALA kɛlɛ vai Sayile ʋa \p \v 1 Yeeta, Samiyɛle ɠɛni Sayile ma: «Nà ɠa Ɠɔoɠɔ GALAGI tèʋeni, ga gè gulɔi ziɛ è ma, è ɠɛ ga Izilayɛle ná-masagi, niiti ti ga ná-nuiti. Woilo naa ma, nii é pɔ gè bo è ma. \v 2 Ɠɔoɠɔ GALAGI, Fai-Pɛ-Maliɠii wooi ɠaa: ‹Kì ka su ga Izilayɛle zeɠezuʋɛ Ezipete yooi zu, Amalɛke nuiti ti pele ɓesani tuɠɔ. \v 3 Naa ɠa é ba, li, è vala ti ʋa, è ti-yeaɠɔligiti pɛ kona GALA ma. Nii kpein é ga fuluani, naati pɛ suwuɠaaleʋe, è mina gaazumaawɔinɠaa nɔpɛ kɛ, tɔɔzei zunuiti ma, é li anzanuiti pɔ, ta doungoiti, naa ʋɛɛ ɲiimiɓɔlegiti pɛ ba, nikɛiti ɓalaa, ta baalagiti, ɲɔmɛiti, ta soovalegiti.› » \p \v 4 Sayile ná-kɔɔʋɛbɛi ɠaalɛɛni ba, é ti ɠaalu Telayime taazuʋɛ. Izilayɛle wolodai zɔiti ta-ɠɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛni ga nu waaunfelegɔ (200.000), Zuda wolodai zu geleiti ti ɠɛni ga, nu waapuugɔ (10.000). \v 5 Sayile loni ti luɠɔ, eyɛsu ti zeeli Amalɛke nuiti ta-laai ɠobaʋɛ, é zɛba é nuiti pilɛ, ti lɔɔɠu, ti pelei ɓɔun, ti luɠɔ nɛmɛi zu. \v 6 Sayile ɠɛni Ken nuiti ma: «À mina yɛ Amalɛke nuiti saama, à maaɠooza ti ʋa. Gè la pɔ ga nii gè seizu ti ma, wa ʋa wɔnɔ zɔlɔɔ su, mazɔlɔɔ, wo ɠɛni ga wooɠɛɠila nu Izilayɛle nuiti bɛ, ti zeɠezuʋɛ Ezipete yooi zu.» Ken nuiti ti ɠulani Amalɛke nuiti saama. \p \v 7 Sayile Amalɛke nuiti paa vai lɔɔzeini Ɠavila, é yɛ ti ʋolu, ti zeeli Suul, taai nii é Ezipete ɠobaʋɛ, folo ɠulazu ʋelei. \v 8 Sayile Amalɛke nuiti ta-masagi Agage zoni ga ma vului, é nuɓusɛi mɔtaiti suwuɠaaleʋe ga boɠa zɔkpɔi. \v 9 Kɛlɛ Sayile ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti Agage yɛni vulua, ta togani ʋagɔiti, niiti ti zoni kɔɔi zu, baalagiti, nikɛiti, boliiti, togani niiti ti wola wulɔai, ta baala ziʋoiti, ti la ɠɛni kɛɛni, ti ʋa naati suwuɠaaleʋe. Kɛlɛ zɔiti ti la ɠɛni ʋani, tosu la ti ʋa, naati ka ti ti zuwuɠaaleʋe. \p \v 10 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓɔɛni Samiyɛle ʋɔ, é ɠɛ ma: \v 11 «Gè nimizaa ɓɔɠɔ ma, ziimazeɠe vai zu ga Sayile, ga gè kɛ ga masagi, mazɔlɔɔ é ʋoluavega bà, nà-devei nii gè fea zea, é la ziɛni ga naa.» Samiyɛle yiiɓɔlɔni koozu, kpidii ɲɛgɛlɛin, é ɠɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI maanɛɛnɛzu. \p \v 12 Poluma zobui, Samiyɛle wuzeɠeni ga sobuzobui, é li é Sayile ɠa. É yɛni pelei zu, é mɛni ga Sayile lɛɛni Kaalamɛle gizei ma, ga é ɠizɛsu ani ʋilɛ ná, naa ʋoluma, é ɠaleni ma, é yei ga Gilegale ʋele. \p \v 13 Samiyɛle zeeliai ma Sayile ma, naa daaɠomini, é ɠɛ ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI tuya loo è ʋɛ! Devei nii Ɠɔoɠɔ GALAGI feai zèa, gè kɛa.» \p \v 14 Samiyɛle ɠɛni ma: «Mini ɠa baalagiti kpain gooi zeɠezu ná, nii gè mɛnisu, ta nikɛiti kpain gooi, é loozu gòizu?» \p \v 15 Sayile ɠɛni ma: «Kɔɔɠɔ nuiti ka ti yiimazeɠeai ga baalagiti ta nikɛiti ma ʋapagiti, ti zeɠe ga tiye Amalɛke nuiti pɔ bɛ, ga ti ʋa ɠɛ ga zalaɠai, ɗa-ƓALAGI, Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Gi mɔtaiti suwuɠaaleʋe ɲɛgɛlɛin.» \p \v 16 Samiyɛle ɠɛni Sayile ma: «Ɠwɛ mina! Naa kula ɠɛa su. Ɓɛ gè naa wo è ma, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI dɛɛni ga ze kpidii teʋegai.» \p Sayile ɠɛni ma: «Awa, ɓɔɛna.» \p \v 17 Samiyɛle ɠɛni ma: «Siɛgi zu è la ɠɛni ɓɔɠɔ ɠaazu la ga sɔɓelama nu, názu ɠa è ɠɛa la ga masagi Izilayɛle wolodamaiti unda, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é gulɔi ziɛ è ma, è ɠɛ ga masagi Izilayɛle unda. \v 18 Tama Ɠɔoɠɔ GALAGI è-ziɛ ʋelei lɛa, é devei ve è ya, ga è li, è Amalɛke nuiti suwuɠaaleʋe, kotoba nui naati, è kɔɔi ʋɛɛ ti ʋa, eyɛsu è ti zuɠoloɠolo. \v 19 Lee vaa zu è la ɠoloni Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei ʋɛ? Lee vaa zu è Ɠɔoɠɔ GALAGI wanama vai ɠɛɛzu, è ɗa aniiti seɠe, niiti ti zogai kɔɔi zu?» \p \v 20 Sayile ɠɛni Samiyɛle ma: «Nà ma, kòloʋɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei ʋɛ, nii é fea zèa, nii é tèʋegai kɛɛ vai ma, gè naa ɠɛɛʋɛ, gè ɠale ma ga Agage, Amalɛke nuiti ta-masagi, gè nui mɔtaiti suwuɠaaleʋe Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. \v 21 Kɛlɛ kɔɔɠɔ nuiti ka ti baalagiti ta nikɛiti ma ʋapagiti seɠeai, anii naati su ti zogai kɔɔi zu, niiti maanɛa ɠɛni de ga maaɲɛɛi ʋɛɛ ti ʋa Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, ti naati seɠeʋɛ ga ti ʋa ɠɛ ga zalaɠai Gilegale Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, nii é ga ɗa-ƓALAGI.» \s Woozogi vizɔgɛ zalaɠai ʋa \p \v 22 Samiyɛle gooɠaaʋoteni, é ɠɛni ma: \q «Ɠɔoɠɔ GALAGI wɔinʋɛ nɛi ga zalaɠaiti ta gala zalaɠaiti, \q eɠɛʋelei wɔinɗai la ga nu ɠolo daawooi ʋɛ? \q Wɛlɛ, woozogi vizɔgɛ zalaɠaiti ba, \q koloi vizɔgɛ é leʋe baala sinɛiti ma wulɔi ʋa. \q \v 23 Mazɔlɔɔ zɔi é kololalai ɠɛɛzu, naa ɲɔuʋɛ eɠɛʋelei ungaiziɛ wo fai la. \q Ɓɔɠɔmaayeilalai ɲɔuʋɛ, ta ga ɠɛʋelei nɔ ta ani ɠɔɔ vai. \q Tɛi è Ɠɔoɠɔ GALAGI laawooi ʋiliga ya, \q tɔ ɓalaa é è ʋiliga ya, é masadai ɠula è ya.» \p \v 24 Sayile kpɔɛi zeɠeni, é ɠɛ Samiyɛle ma: «Gè kotoi ɠɛa, mazɔlɔɔ gè Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei ɠoloɠologa, ta ɗɔnɔ ma lɛnɛ gooiti, è ti veai zèa. Gè sumɔga dualuagi ma, ga gè mina kɔɔɠɔ nuiti ziiɠaawana, gè woiloga naa ma, nii ti maaɠaazaɠaboga mà. \v 25 Nii gè è maanɛɛnɛzu la, naa ɠa ga, è soma è nà-kotoi nii zuvaayɛ, è ʋa, de li, gè nɔkɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI wu.» \p \v 26 Samiyɛle gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓa-o, de la liizu ʋɔɔma, mazɔlɔɔ è Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-deveiti daaʋiligɛ, naa ɠa é kɛa, tɔ ɓalaa é è laaʋiliga, é masadai ɠula è ya Izilayɛle unda.» \p \v 27 Tɛi Samiyɛle ɠɛni ʋoluavesu, ga é ɠale ma, Sayile soni ná-seɠei lakɔlɔgi ʋa, é ʋali ga, ma ɓuɠai yɛ zea. \v 28 Samiyɛle ɠɛni ma: «Ʋele ɠana Ɠɔoɠɔ GALAGI Izilayɛle masadai ʋalizu ga la, é kula è ya za, é fe taɠili zea, nii fizɔgai è ʋa. \v 29 Suɠwɛɛ ga Maliɠii nii é ga Izilayɛle ná-lɛbiyai, é la zɛɛ woga, é la nimiza ɓɔɠɔ ma ga nuɓusɛi ɠɛʋele.» \p \v 30 Sayile ɠɛni ma ʋolu: «Gè kotoi ɠɛɛʋɛ, kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, soma è unfema ve zèa nà-nuɓusɛiti ta-ɠundiɠiiti gaazu, ta Izilayɛle nuiti pɛ gaazu. Soma è ʋilɛ pòlu, de li, gè nɔkɔ ɗa-ƓALAGI wu, nii é ga Ɠɔoɠɔ GALAGI.» \v 31 Samiyɛle ʋilɛni Sayile ʋolu, ti li, Sayile nɔkɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI wu. \p \v 32 Samiyɛle ɠɛni ti ma: «À ʋa ga Amalɛke masagi Agage pɔ̀.» Agage ɠɛni ʋaazu koozunɛai, é ɗa ɠisiɛ ga saai ɠa na a ɓudɛ maazu. \v 33 Kɛlɛ Samiyɛle ɠɛni Agage ma: «Ɗa-woɠa zɔkpɔi ɠa é anzanui ma mɔinmɔin balani ti-lointi ma, naa maaʋele ma, ɗa ɓalaa è-lee ɠa ʋala è ma za.» Samiyɛle Agage ʋaani Gilegale, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu. \p \v 34 Naa ʋoluma, Samiyɛle ɠaleni ma Lama, Sayile ɓalaa ge ɠaleni ma ná-taazu Giɓea. \v 35 Samiyɛle la mɔ ɠɛni ɠaleni ma ʋolu, é ʋa li Sayile ɠa vaa ma, eyɛsu saa voloi zeeli. Kɛlɛ Sayile ma yiizoolɛi ɠɛni ma, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛlɛni niina Sayile ʋa, é ɠɛ Sayile mina mɔ ɠɛ ga masagi. \c 16 \s GALA ge yiimazeɠe vai // ga Davide ga masa niinɛi \p \v 1 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni Samiyɛle ma: «Ɗa yɛsu wɔlɔzu, eyɛsu yeelɛ, Sayile ná-faa zu? Nɔ̀un gè ɠɛlɛa ba, nii a kɛ gè Izilayɛle masadai ɠula zea. Ɗa-wulɔ minɛi laave, è li Ɓɛteleyɛme taazuʋɛ. Nà è leʋesu Izayi ná-pɛlɛi wu, mazɔlɔɔ gè yiimazeɠeʋɛ ga ná-doun zunui gila, ga é ɠɛ ga masagi.» \v 2 Samiyɛle ɠɛni ma: «Naa ɠa zoo é ɠɛ ɠale? Sayile a mɛnina, toɠa pàa.» Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni ma: «Nikɛ ɓokpa gila seɠe, è lii la, ɗa ɠɛɛzu ma: ‹Pàaʋɛ zalaɠa ɠulazu Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ.› \v 3 Ɗa Izayi loli zalaɠa ɠulazuʋɛ. Nii gè pɔ ga è kɛ, nà naa lɛ ga ɗe niina. Nui nii gè dɛɛzu ga ɗe, naa ɠa è gulɔi ziɛzu ma bɛ̀.» \p \v 4 Samiyɛle ɠoloni Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi ʋɛ, é liini Ɓɛteleyɛme. Taa ɠɛwolaiti ti Samiyɛle ɠaai ma, ti yiizoolɛni, ti gaazaɠa, ti ɠɛ ma: «È ʋaa ungi ɠa ga faa ʋagɔ ɓaa?» \v 5 Samiyɛle ɠɛni ti ma: «Ungo, pàaʋɛ zalaɠa ɠulazu Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. À ɓɔɠɔ ɲadena zalaɠa ɠula vai ma, wa ʋa niina pɔ̀ pelei.» Samiyɛle Izayi ta ná-dointi tolini ga ti ɓɔɠɔ ɲade, ti ʋa zalaɠa ɠulazuʋɛ. \p \v 6 Naati paai ma, Samiyɛle Eliyaɓe ɠaani, é ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Tanisu nii ɠa Ɠɔoɠɔ GALAGI yiimazeɠeai la.» \v 7 Kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni Samiyɛle ma: «È ɠaazu mina ɠula kpusɛi ta kooza ʋelei ʋa, mazɔlɔɔ gè la yiimazeɠeni la. Gè la faiti pɛtɛsu ga eɠɛʋelei nuiti ti kaazu la. Nuɓusɛi ɓelagi ɠa nɔ ga nii é kaazu ga ɠaazuʋɛ, kɛlɛ nɔ̀un, nà ɗa wɛlɛ nui yiimaʋɛ.» \p \v 8 Naa ʋoluma, Izayi Aɓinadaɓe lolini, é dɛɛ ga Samiyɛle, kɛlɛ Samiyɛle ɠɛni ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI la yiimazeɠeni ga nii ɓalaa.» \v 9 Naa ʋoluma, é ʋaani ga Sama. Samiyɛle ɠɛni ma ʋolu: «Ɠɔoɠɔ GALAGI la yiimazeɠeni ga nii ɓalaa.» \v 10 Izayi ná-doun lɔfela lɛɛni ga Samiyɛle ɠana nɔ, kɛlɛ Samiyɛle ɠɛni ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI la yiimazeɠeni ga nii tanɔpɛ.» \v 11 Samiyɛle Izayi ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «È-loun zunuiti tie ka ná ɓaa?» Izayi ɠɛni ma: «Ti-ma loungoi ɠa dɔɓɔi zu, é ɗa baalagiti makɛ.» Samiyɛle ɠɛni ma: «Nu leʋe, ti toli, é ʋa, tɔɔzei ade la zalaɠa laamii lɔɔzeizu polu, kɛni a ʋaana.» \p \v 12 Izayi nu leʋeni, ti Davide loli, é ʋa. Davide ɠɛni ga zunu loungoi, é ɠɛni ga kpɔi nu, gaazuɠɛzɛiti seiɗai su ga pagɔ, dɔtɔai ɓalaa ga pagɔ. Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni Samiyɛle ma: «Tɔ ɠaa, wuzeɠe, è gulɔi ziɛ ma.» \v 13 Samiyɛle gulɔ minɛi zeɠeni, é gulɔi ziɛ Davide nɔungi ma, kɛɛɠɛlointi gaazu. Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-Zɛnvui yeini Davide ma naama voloi, é yɛni ba ɠɔ. Samiyɛle ɓegai ma, é ɠaleni ma Lama. \s GALA Zɛnvui zeɠe vai Sayile ʋa \p \v 14 Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-Zɛnvui zeɠeni Sayile ʋa, zɛnvu ɲɔi ta leʋega ɠɛni de Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, naa ɗa nɔungi zeɠe ma. \v 15 Sayile ná-botiɠɛ nuiti ti ɠɛni ma: «Gi suɠwɛɛ ga GALA ge zɛnvu ɲɔi ta leʋega, nii é ɗɔungi zeɠezu ma. \v 16 Naa ɠa é ba, ni ɗa devei veena nɔ gi ya, gá nu ɠaiziɛzu, nii soogai kɔnigi ɠɛinsu, naa ɠa a kɛ, siɛgi zu zɛnvu ɲɔi a ɗɔungi zeɠena ma, gɛingɛin gani gɛin nui ɠa kɔnigi ɠɛin, naazu ɗɔungi zu ɠa la ga pagɔ.» \p \v 17 Sayile ɠɛni ti ma: «Zèe ɠa bu, à gɛingɛin gani gɛin nu ɠaiziɛna bɛ̀, wo ʋaa la pɔ̀.» \v 18 Ná-botiɠɛ nui gila ge kpɔɛi zeɠeni, é ɠɛ ma: «Gè zunu loungoi ta ɠaaʋɛ Ɓɛteleyɛme taazuʋɛ, Izayi ná-dointi saama, soogɛ kɔnigi ɠɛinsu. Toɠa ga kɔɔɠɔ nu wola, é ɓudɛ naa maazu, soogɛ ɓɔɛzu ga pagɔ, pagɛ gola, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ba.» \p \v 19 Sayile keelaiti teʋeni Izayi ma ga ti ɠɛ ma: «Masagi ɠɛ è Davide leʋe ma, è-loin nii é baalagiti makɛsu.» \v 20 Izayi ɓului tanigaa zeɠeni, ta kɔlɔ woole ɠila, nii dɔɔi su, ta boli yiʋo ɠila, é ma ɠasɔi la soovalegi ʋolu, ná-doin Davide li ga tiye Sayile ʋɔ. \v 21 Davide zeelini nɔ feya Sayile ʋɔ bɛ, é lɔ naa ná-botii zu. Davide ná-fai nɛɛ ʋele ma Sayile ʋɛ, é seɠeni, é kɛ ga ná-kɔɔɠɔ zɔɔlaiti seɠe nui. \v 22 Sayile keela leʋeni Izayi ma, é ɠɛ ma: «È-loin Davide ná-fai wola nɛɛʋɛ bɛ̀, ɓɛ é yɛ kòba, é ɗa boti ɠɛ bɛ̀.» \v 23 É lɔɔzei naama voloi ma, zɛnvu ɲɔi GALA ge ɠɛni teʋesu, naa a la Sayile nɔungi zeɠena ma, Davide ɓena kɔnigi zeɠe, é ɗa gɛin. Sayile nɔungi zu ɠɛni laazu ga pagɔ, é lago vizɔ, zɛnvu ɲɔi maaɠooza ba. \c 17 \s Goliate malimasakɛɛi leʋe fai // Izilayɛle nuiti ma \p \v 1 Filisiti nuiti ti ta-ɠɔɔɓɔgiti gaalɛɛni ba, ti ʋa kɔɔi loo. Ti ɓɔɠɔ ɠaalɛɛni ba Soko, Zuda yooi zu. Ti ta-ɠɔɔlaaɠai ʋuuni Efɛse-Damime, Soko ta Azeka ti yɔɠɔzuʋɛ. \v 2 Sayile ta Izilayɛle ɠɔɔɓɔgiti ɓalaa ti ɓɔɠɔ ɠaalɛɛni ba. Ti ta-ɠɔɔlaaɠai ʋu Ela ʋɛtugi zu, ti lopele ɓɛtɛni kɔɔɠɔ vai ma, Filisiti nuiti daalɔɠɔma. \v 3 Naa ɠɛai ma, Filisiti nuiti ti ɠɛni gize ɠila ma, Izilayɛle nuiti ɓalaa ti ɠɛ gizei taɠili ma, zɔɔla ʋelei, pɛtugi ɠɛ ti yɔɠɔzu. \p \v 4 Filisiti nuiti ta-ɠɔɔɠuluɓai ɠila ge ɠulani ti zaama. Gate taazuʋɛ nu ɠɛni de, daaseigi ɠɛni ga Goliate, sɔligɔi ɠɛni ga, mɛtɛlɛ saʋagɔ. \v 5 Maaɠilia ɠɛni de ga kɔlu ɓɔi bɔɔlɔgi, kɔlu zeɠei nii é ga kaka makɛ gelei, naa ɓalaa ɠɛni ga kɔlu ɓɔigi, buɲɛgi ɠɛni ga kilo ʋuulɔzita (60). \v 6 Kpekazuʋɛti makɛga ɠɛni de ga kɔlu ɓɔi kokologiti, kpɛɛn goi é ɠɛni zɛlɛni kpaki poluʋɛ, naa ɓalaa ɠɛni ga kɔlu ɓɔigi. \v 7 Ná-kpɛɛn wolai ma wului ɓaɠoni, eɠɛ seɠe vɛlɛ nui ná-gba gului, nii a ɗa seɠei ʋu ma, kpɛɛin ma mɛɛngi wuɲɛgi ɠɛni ga kilo lɔfela. Ná-kɔɔɠɔ zɛpɛ seɠe nui ɠɛni loni tuɠɔ. \p \v 8 Filisiti nui loni Izilayɛle ɠɔɔɠɔ nuiti daawu, é ɠɛ ti ma: «Lee vaa zu wo lopele ɓɛtɛzu kɔɔɠɔ vai ma? Nɔ̀un nà ga Filisiti nui, wa ma, wa ga Sayile ná-duɔiti. À nu ɠila kula, é ʋa gi kɔɔi ɠɔ gá tɔ. \v 9 Ni a vɔnina mà, é pàa, gá ɠɛ ga wa-luɔiti, kɛlɛ ni nà ɠa ga vɔni ma, gè paa, wa ɠɛ ga gá-luɔiti. \v 10 Za, gè malimasakɛɛi leʋea ga Izilayɛle ɠɔɔɓɔgi! À nu ɠila kula, gi kɔ gá tɔ.» \v 11 Siɛgi zu Sayile ta ná-kɔɔɓɔgi ti Filisiti nui naa wooi mɛnini da, ti zasuɓalini, ti wola lua. \s Davide lii vai Izilayɛle ɠɔɔlaaɠai zu \p \v 12 Davide ɠɛni ga Efelata ʋɛlɛyeɠei wu nu, Izayi ná-doun zunui gila, nii é ɠɛni zeini Ɓɛteleyɛme, Zuda yooi zu, doun zunu lɔsaʋa ɠa é ɠɛni zea. Sayile ná-siɛgi zu, Izayi wɔlɔzaɠani niina ga gola. \v 13 Izayi ná-doun zunu mɔun saʋagɔiti ti ʋilɛni Sayile ʋolu kɔɔɠɔzuʋɛ. Ma mɔungi laa ɠɛni ga Eliyaɓe, felesiɛi laa ɠɛni ga Aɓinadaɓe, saʋasiɛi laa ɠɛni ga Sama. \v 14 Davide ɠa é ɠɛni ga doungoi ti pɛ su. Diɛ saʋagɔiti ti ʋilɛni Sayile ʋolu kɔɔɠɔzuʋɛ. \v 15 Davide ɠɛni liizu kɔɔlaaɠai zu, é ɗa ɠale ma Ɓɛteleyɛme, kɛɛɠɛ ná-baalagiti makɛ vai zu. \v 16 Sobu ɠilagila, kpɔkɔ ɠilagila, Filisiti nui ɠɛni losu Izilayɛle laawu. É kɛɛni ga folo ʋuunaanigɔ (40). \p \v 17 Názu ɠa Izayi ɠɛni la ná-doun zunui Davide ma: «Kilo ʋuusaʋagɔ (30) zeɠe, ani ɠae ɠeegai zu, è lii la, ta ɓulu puugɔi, è ti ve è-liɛni zea, kɔɔlaaɠai zu. \v 18 Folomaze puugɔi niiti ɓalaa seɠe, è li, è fe ta-ɠɔɔ ɠundiɠii ya, nii é nu waagila (1.000) unda. Li, è ka, ni è-liɛni kɛdɛgɛ, ɗa ɠɛna ʋaa, ti sabaliʋa ve è ya, è ʋaa la pɔ̀. \v 19 Ɗa ti ɠaazu Sayile ʋɔ bɛ, ta Izilayɛle ɠɔɔɓɔgi pɛ, Ela ʋɛtugi zu. Ta kɔɔi ɠa, ta Filisiti nuiti.» \p \v 20 Poluma zobui, Davide wuzeɠeni ga sobuzobui, é kɛɛɠɛ ná-baalagiti kaliva nu ɠili ma, ga naa ɗa ti makɛ. Kasɔi nii maanɛɛni ga é lii la, é naa zeɠeni, eɠɛʋelei kɛɛɠɛ boni ma la. Davide zeelini nɔ kpein, siɛgi zu kɔɔʋɛbɛi ɠɛni lopele ɓɛtɛzu la kɔɔɠɔ vai ma, ta ti ɗa kɔɔ ɓeei loo. \v 21 Izilayɛle nuiti ti lopele ɓɛtɛni, Filisiti nuiti ti lopele ɓɛtɛ, kɔɔɠɔ vai ma. \v 22 Davide ná-kasɔiti kalivaani kasɔ makɛ nui ma, é li ga kɔɔɠɔzu ʋelei, é diɛni tuʋɔ. \v 23 Davide ɠɛai ma ɓɔɛzu diɛni pɔ, é kaani ga, zunu ɠila ka ɠulazu Filisiti nuiti saama, daa ga Goliate, Gate nu ɠɛni de, é ɗa ma ɓɔɛ ɠilagi nɔ wo. Davide gooi mɛnini. \v 24 Izilayɛle ɠɔɔɠɔ nuiti kpein ti kaai ma, ti wola luani, ti ʋela. \v 25 Ti ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Wa zunui nii ɠaazu? Toɠa na ʋa mɔnɔ, ga é Izilayɛle ʋoomu, zɔi nɔpɛ a zoo é zunui nii ʋaa, masagi ɠa naavolo mɔinmɔin fe ma nui ya, é ná-doun anzanui ve bɛ ga vului, naa ʋolu é ma nui kɛɛɠɛ ná-pɛlɛyeɠei ɠula mului zu, Izilayɛle yooi zu.» \p \v 26 Davide zunuiti gaazaɠani, niiti ti ɠɛni koba, é ɠɛ ti ma: «Leeni ɠa ta fe naama nui ya, nii a zoo é Filisiti nui nii ʋaa, é unfe kasɔi zeɠe Izilayɛle unma? Filisiti nui nii ɠa ga leeni, tatipɛlɛʋolulala nui tɛi, a zɛnvu su ƓALAGI ná-kɔɔɓɔgi ʋoomu?» \v 27 Ti Davide wooɠaaʋoteni, ga minazeɠe gooi nii bogai naama nui vaa ma, nii a zoo é paa. \p \v 28 Diɛ Eliyaɓe goomɛnini, ti ɗa yɛpɛ ta zunuiti. É yiiɠaawanani, é ɠɛ Davide ma: «Lee ɠa è ʋaai kɛɛzu ʋɛ? Ɓɛ ɠa è baala kpulu koi yɛgai zea, teʋebai zu? Gè ɗa-wasogi ɠwɛɛ, ta kibɔɔlɔmai, nii é è-yiimaʋɛ. È ʋaaʋɛ ga è kɔɔɠɔzuʋɛ ɠa.» \p \v 29 Davide diɛ ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Leeni ɠa gè kɛa ga faa ɲɔi? Gaazaɠa nɔ ɠa gè boga.» \v 30 Davide ʋoluaveni diɛ ʋa, é gaazaɠagi wo ga kɔɔɠɔ nui taɠili, é ma ɠaazaɠa gilagi nɔ woni, ga nu mɔinmɔin, ti ɗa gooɠaaʋote gilagi nɔ ve zea. \s Davide ɓɔɠɔ ɠula vai // ga ti kɔ ta Goliate \p \v 31 Davide ɓɔɛ wooi zeelini ɛsɛ pɛ ma, Sayile ɓɔɠɔi ɓalaa mɛnini, é Davide lolini. \v 32 Davide ɠɛni Sayile ma: «Màliɠii, nu nɔpɛ ge mina ɓɔɠɔ iɲɔteʋe Filisiti nui tɛi ná-faa zu, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui, nà liizu, gi kɔ gá tɔ.» \p \v 33 Sayile ɠɛni Davide ma: «Ɓa! È la zooga liizu laalɛɛzu Filisiti nui nii wu, mazɔlɔɔ ɗa ga zunu loungo nɔ, tama toɠa ga kɔɔɠɔ nu kaite ma loungo ziɛ su.» \v 34 Davide ɠɛni Sayile ma: «Siɛgi zu nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui, nà la ɠɛna kɛ̀ɛ ná-baala kpulugiti makɛsu la, zalai ɓaa filɛ zuai ta a la ʋaana ga é togani gila kula baala kpulugi zaama, \v 35 gè ɓena ʋilɛ polu, gè toganii naa ɠula daaʋɛ. Ni zalai ɓaa filɛ zuai a la ɠalena ma, é laalɛ bù, gè ɓena so kɔma leɠai ʋa, gè yɛ doɠazu, gè paa. \v 36 Ʋele ɠana gè zalai ta filɛ zuai ma mɔinmɔin paani la. Zekana nɔ gè kɛɛzu la ga Filisiti nui nii, tatipɛlɛʋolulala nui tɛi, mazɔlɔɔ é zɛnvu su ƓALAGI ná-kɔɔɓɔgi ʋoomuga. \v 37 Ɠɔoɠɔ GALAGI nii é kùla zalai ta filɛ zuai zaingiti zea, naa ɠa zoo é kùla Filisiti nui tɛi zea.» \p Sayile ɠɛni Davide ma: «Liina, Ɠɔoɠɔ GALAGI yɛ è ʋa.» \v 38 Naa woga ʋoluma, Sayile Davide maaɠilini ga tɔ ɓɔɠɔi ná-kɔɔɠɔ zɔɔlaiti, é kɔlu ɓɔi bɔɔlɔgi lɔ unba, é kaka makɛ kɔlu zeɠei loo kɔba. \v 39 Kɔɔɠɔ maaɠili zɔɔlai naati poluma, Davide Sayile ná-boɠa zɔkpɔi ɠilini zaama, é ɠɛ é ziɛ la, kɛlɛ é la ɠɛni zooni é ʋa ziɛ. Tɔɔzei, é la ɠɛni naa ma pɔlɔma. É ɠɛni Sayile ma, naazu: «Gè la zooga gè ʋa ziɛ ga niiti pɛ, gè la ma pɔlɔma.» Davide ti kpein kula ɓɔɠɔ ma. \v 40 É ná-tukpɔi zeɠeni, é yei kɔtuɗɛi ɠobaʋɛ, é yiimazeɠe ga kɔtu lɔɔlugɔ náʋɛ, niiti ti maaloungai, é ti lɔ ná-ɓɔlɔi zu, é ná-fɛlɛvɛlɛgi zeɠe, é li Filisiti nui laalɔɠɔma. \s Davide vɔni fai Goliate ma \p \v 41 Filisiti nui ta ná-kɔɔɠɔ zɛpɛ seɠe nui ɓalaa, nii é ɠɛni tuɠɔ, ti ɠɛni maaɓuɠazu Davide ʋa, vaavaa. \v 42 Filisiti nui wɛlɛni ga pagɔ, é Davide ɠaai ma, é lɛɠɛni su, mazɔlɔɔ zunu loungo ɠaazui ɠɛni ba, é ga kpɔi nu, pagai, dɔtɔai. \v 43 Filisiti nui ɓainni ga Davide, é ɠɛ ma: «Ɗa kàazu ga gilɛ ɓaa, è ʋaazu dàalɔɠɔma ga kpakuiti?» Kpegai ma ga Davide voovo, ná-galagiti kpein daaseigi zu, \v 44 é ɠɛni Davide ma: «Ʋa ʋɛ, gè è-ma zuai ve wɔniiti zea, ta dɔɓɔ zuaiti, ga ti-ɠɔnɔgi.» \p \v 45 Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗɔun ɗa ʋaazu dàalɔɠɔma ga boɠa zɔkpɔi, ta kpɛɛin, naa ʋɛɛ kpɛɛn goi ʋa, kɛlɛ nɔ̀un nà ʋaazu è laalɔɠɔma Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu, Fai-Pɛ-Maliɠii, Izilayɛle ɠɔɔɓɔgi ná-GALAGI, nii è poomugai. \v 46 Za, Ɠɔoɠɔ GALAGI zaalai zu, nà vɔnisu è ma, gè è ʋaa, gè ɗɔungi leʋe è ʋa. Foloi ʋa ɠɛ é li za, nà Filisiti ɠɔɔʋɛbɛiti ma ʋoomaiti kɛɛzu ga wɔniiti, ta dɔɓɔ zuaiti kɔnɔgi. Naazu etea pɛ ka kwɛɛ ga GALA ka Izilayɛle ʋɛ. \v 47 Bɛbɛi nii pɛ ka kwɛɛ ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ɗa nu ɠizo, boɠa zɔkpɔ vaa la ba, ɓaa kpɛɛin. Mazɔlɔɔ, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa po ge ga kɔɔi, toɠa wo lɔɔzu za gi yeezu.» \p \v 48 Gaamago nɔ, Filisiti nui tɔɔzeini ga ɠɛʋele ɓɛtɛa, é ʋa maaɓuɠa Davide ʋa. Davide suvilɛni ga ɓizaa kɔɔɠɔzuʋɛ, é ɗa li Filisiti nui laaɠomi su. \v 49 Davide yeelɔɔni ná-ɓɔlɔi zu, é kɔtu ɠila seɠe, é pili ga ná-fɛlɛvɛlɛgi. Kɔtui li nɔ, é ʋilɛ Filisiti nui loʋalaʋɛ, é lɔ nɔungi zu, Filisiti nui ɠula unga, é laaʋɛ zooi ma. \v 50 Davide vɔni pelei ɠana Filisiti nui ma, boɠa zɔkpɔ la ɠɛni zea, kɛni ná-fɛlɛvɛlɛgi nɔ, ta kɔtu ɠila kpe naa nɔ ɠa é Filisiti nui zɔɔni la, é paa. \v 51 Davide ɓizɛni, é zeeli Filisiti nui ma, é naa ná-boɠa zɔkpɔi ɠula ma laɠagi zu, é nɔungi leʋe ba. Filisiti nuiti ti kaai ma ga, ta-ɠɔɔɠuluɓai zaa, ti ʋelani. \p \v 52 Izilayɛle ta Zuda ɠɔɔɠɔ nuiti ti ʋilɛni Filisiti nuiti polu, ti ɗa kɔɔ ɓeei loo, ti yɛni Filisiti nuiti kpɛɛzu, eyɛsu ti zeeli pɛtugi ɠobaʋɛ, ta Ekelɔn taa ziɠidaʋɛ. Filisiti nui niiti ti ti ʋaani, naati ma ʋoomai vazani Saalayime ʋelei ma, eyɛsu é zeeli Gate ta Ekelɔn. \v 53 Izilayɛle nuiti ti zeɠeni Filisiti nuiti polu, ti ɠale ma naati ta-ɠɔɔlaaɠai zu, ti ɗa naati zeaɠɔligiti seɠe. \v 54 Davide Filisiti nui nɔungi zeɠeni, é lii la Zeluzalɛme. Kɛlɛ é naa ná-kɔɔɠɔ zɔɔlaiti puuni ná-seɠe ɠotai wu. \p \v 55 Siɛgi zu Sayile Davide ɠaani la, é ɗa li Filisiti nui laalɔɠɔma, é ná-kɔɔɠuluɓai Aɓenɛɛl ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Zunu loungoi nii ɠa ga ɓɛ ná-doun zunu?» Aɓenɛɛl ɠɛni ma: «Ee, masagi, GALA ka kàazu, eɠɛʋelei è vulua la ga ɠite, gaamazu gè la naama vai ɠwɛɛ.» \v 56 Masagi ɠɛni ma: «Gaazaɠa bo, è ɠɛ zunu loungoi nii kɛɛɠɛ ɠwɛɛ.» \v 57 Davide ɠalegai ma ma, kpegai ma ga Filisiti nui ʋaa, Aɓenɛɛl loni tuɠɔ, ti li Sayile ʋɔ bɛ. Filisiti nui nɔungi ɠɛni dɛ zoni Davide ya. \v 58 Sayile Davide ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Doungo, ɓɛ doun zunu ɠa ga ɗe?» Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà ga ɗa-wotiɠɛ nui Izayi ná-doun zunui, Ɓɛteleyɛme nui.» \c 18 \s Zonatan ná-nɛɛbɛi // é ʋilɛ Davide ʋa \p \v 1 Davide ɓegai ma ga ɓɔɛ Sayile ʋɔ, Zonatan ɠilini Davide ʋa ziimaʋɛ. É Davide nɛɛni ʋɛ, eɠɛ tɔ ɓɔɠɔi. \v 2 Naama voloi, Sayile la ɠɛni ɓeni Davide ʋa, é ʋa li kɛɛɠɛ ʋɔ bɛ, é Davide makɛni ɠoba. \v 3 Zonatan ta Davide ti minazeɠe boni yɔɠɔzu, tɔɔzei Zonatan Davide nɛɛni ʋɛ, eɠɛ tɔ ɓɔɠɔi. \v 4 É ná-seɠe wolai ɠulani ɠɔba, é fe Davide ʋɛ, naa ʋɛɛ ná-kɔɔɠɔ zeɠeiti ba, é ná-boɠa zɔkpɔi ta ná-mɛɛinti feeni Davide ʋɛ, ta ná-saamaɠiligi. \v 5 Ʋɛ nɔpɛ Sayile a la Davide leʋe ná kɔɔmaʋɛ, Davide ɠɛni vɔnisu naa ma, naa ɠa é kɛɛni, Sayile pilɛni da ná-kɔɔɠɔ nuiti unda. Davide ná-fai wola nɛɛni bɛbɛi ʋɛ, ta Sayile ná-botiɠɛ nu wolaiti. \s Sayile toloi ɠula vai ga Davide \p \v 6 Davide ɓegai ma ga Filisiti nui ʋaa, ti ɠalegai ma ma, ti zeɠe kɔɔɠɔzuʋɛ, anzanuiti ti ɠulani Izilayɛle laaiti pɛ su, ti masagi Sayile laaɠomi, ti ɗa kuai wo, ti ɗa guyei loo, ga koozunɛ woo wolai, ti ɗa tamadegiti ta gɛingɛin ganigi taɠiligaani gɛin. \v 7 Ti pɛ ti ɠɛni guyei loozu ʋɔɔma ga koozunɛɛi, ti ɗa ɠɛ ma: \q «Sayile vɔnini nu waagilagilagiti ma, \q Davide ma ge vɔni nu waaʋuupuugiti ma!» \p \v 8 Sayile naama vai zeɠeni ga faa ɲɔu, é yiiɠaawana ga gola, é ɗa ɠisiɛ ga: «Ta waa seizu ʋuupuugiti feezu Davide ya, ti ɗa waa seizu ɠilagilagiti fe zèa. Masadai nɔ ɠa é la dɛ zea.» \v 9 É lɔɔzei naama voloi ma, Sayile ɠɛni wɛlɛzu Davide ʋa niina ga toloi. \p \v 10 Poluma voloi, GALA ge zɛnvu ɲɔi gila teʋeni, é lɔ Sayile zu, é tɔɔzei ga é ɗa kulakɛlɛma vaiti bo ná-pɛlɛi wu. Davide ɠɛni ná-kɔnigi ɠɛinsu, eɠɛʋelei é ɠɛni kɛɛzu la zɔɔma voloiti su. Sayile ná-kpɛɛin ɠɛni zoni zea. \v 11 Sayile ná-kpɛɛin ʋilini, é ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Nà sɔɔzu, gè kpadɔ pɛlɛi ʋa.» Kɛlɛ ná zeizu ɠɛni fele, Davide ɗa zeɠe tuɠɔ. \p \v 12 Sayile luani Davide ʋa, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni Davide ʋolu, kɛlɛ é zeɠea tɔun polu. \v 13 Naa ɠa é kɛɛni, Sayile Davide maaɠoozani la ɓɔɠɔ ʋa, é sei salaʋusu waagila (1.000) unda. Davide ta ná-salaʋusuiti, ti ɓena li kɔɔɠɔzuʋɛti. \v 14 Ʋɛ nɔpɛ Davide a la li ná, é ɠɛni zobogi zɔlɔɔsu fai pɛ su, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni polu. \v 15 Sayile naama vɔnifaama wolaiti kaai ma, ta ʋɛɛni ná-duai ʋa. \v 16 Kɛlɛ Davide ná-fai wola nɛɛni Izilayɛle ʋɛ, ta Zuda nuɓusɛiti pɛ bɛ, mazɔlɔɔ tɔ ɠa é ɠɛni losu ti luɠɔ ta-ɠɔɔɠɔ vaiti su. \s Davide Mikale vulu vai \p \v 17 Yeeta, Sayile ɠɛni Davide ma: «Wɔin ɠa mà ga gè dòun anzanu mɔungi Melaɓe ve è ʋɛ ga vului, ni ɗa ɠɛna bɛ̀ ga kɔɔɠuluɓa wola, è ɗa lo Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-kɔɔiti tuɠɔ.» Naa wosuʋɛ bɛ, é ɠɛni ɠisiɛzu ga: «Nà ɓɔɠɔi gè la paazu, Filisiti nuiti ka ti paazu.» \v 18 Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà ga leeni, ɓaa tosuʋɛ ɓɛgele ɠa é kɛ̀ɛ ʋɛlɛi ʋa, Izilayɛle yooi zu, gè ɠɛ ga masagi nɛkoi?» \v 19 Kɛlɛ siɛgi zeeliai ma, ga Sayile ná-doun anzanui Melaɓe ve Davide ya ga anzai, kɛɛɠɛ tatini, é fe Meɠola nui Adiliyɛle ya ga vului. \p \v 20 Sayile ná-doun anzanui velesiɛi, nii daa ɠɛni ga Mikale, naa Davide nɛɛni ʋɛ. Sayile mɛnigai ma, koozunɛɛni ga gola. \v 21 Mazɔlɔɔ é ɠɛni ɠɛɛzu ɓɔɠɔ ma: «Nà feezu bɛ ga vului, nii a kɛ, é ɠɛ bɛ ga balii, Filisiti nuiti ti paa.» Sayile ɠɛni Davide ma ʋolu: «Ɗa zoo è ɠɛ ga nɛ̀koi niina.» \p \v 22 Sayile ɠɛni ná-botiɠɛ nu wolaiti ma, ti ɓɔɛ Davide ʋɔ ga pagɔ, ti ɠɛ ma: «Ɗa-vai nɛa masagi ta ná-nuɓusɛiti bɛ. Va bu za ga è ɠɛ ga masagi nɛkoi.» \v 23 Sayile ná-botiɠɛ nu wolaiti ti liini, ti naama wooiti daazeeli Davide ma. Kɛlɛ Davide ti wooɠaaʋoteni ga: «Toɠa wo ɠaazu ga faa go ɓaa, ga nɔ̀un gè ɠɛ ga masagi nɛkoi? Nà ga bala nu nɔ, ta tosu wola la bà.» \p \v 24 Sayile ná-botiɠɛ nu wolaiti ti liini, ti Davide ná-gooɠaaʋotegi laazeeli Sayile ma. \v 25 Sayile ɠɛni ti ma: «À ɠɛ Davide ma: ‹Masagi la vulu zɔngɔ ɠaiziɛzu ná-doun anzanui vaa zu. Nii nɔ wɔin ma, naa ɠa é ga, zunu ani laayɔɓɔ ungila (100), Filisiti nuiti saama, naa ɠa é ɠɛɛzu ga ná-wanaɠulai sili nuiti ba.› » Sayile naa woni, nii a kɛ, é Davide undaaʋili Filisiti nuiti zea. \p \v 26 Sayile ná-botiɠɛ nu wolaiti ti ʋaani, ti naa wo Davide ma. Naama wooi Davide ɛnɛkɛni, nii a kɛ, é ɠɛ ga masagi nɛkoi. Kui nii masagi toni, naa ʋa ɠɛ é zeeli, \v 27 Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti liini ti Filisiti nu unfelegɔ (200) ʋa, ti naati ta-zunu aniiti daayɔɓɔgiti teʋe. Davide ʋaani ga ti pɛ gaavɔnigai, é fe masagi ya, nii a kɛ, é ɠɛ ga naa nɛkoi. Sayile ná-doun anzanui Mikale veeni Davide ʋɛ ga anza. \v 28 Sayile gaaɠaai ma ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa Davide ʋa, ta Davide nɛɛʋɛ tɔ ɓɔɠɔi ná-doun anzanui Mikale ʋɛ, \v 29 Sayile ná-dualuagi wɔɔlɔni, é lo Davide ʋa, é ɠɛni naa wɔinzeɠezu niina nɔ yeenɔpɛ. \p \v 30 Naama ziɛgi zu, Filisiti ɠundiɠiiti ti ɠɛni liizu ga kɔɔi, Izilayɛle nuiti daalɔɠɔma. Kɛlɛ ti lii laa ɠilagila ga kɔɔi, Davide ɓena zobo sɔlɔɔ gola, é leʋe Sayile ná-kɔɔɠuluɓaiti pɛ ba. Naa ɠa é kɛɛni, tɔɠɔi ɠulani gola. \c 19 \s Zonatan Davide maalobo fai \p \v 1 Sayile ɓɔɛni ná-doun zunui Zonatan ʋɔ, ta ná-botiɠɛ nu wolaiti, ga ti Davide ʋa. Kɛlɛ Sayile ná-doun zunui Zonatan Davide nɛɛni ʋɛ ga gola. \v 2 É Davide ɠoba vaa woni, é ɠɛ ma: «Kɛ̀ɛ Sayile ɠa pɔ ga é è ʋa. Naa ɠa é ba, wɛlɛ ɓɔɠɔ ma, lina sobu, mina ɠula kɛlɛma, lɔɔɠu. \v 3 Gá kɛ̀ɛ, gá ʋaazu ɠulazu, gi ziɛziɛ kpalagi naazu, ʋɛ è lɔɔɠuai ná. Nà ɓɔɛzu kɛ̀ɛ ʋɔ ga ɗa-vai, gè kisu vai ɠwɛɛ, é ʋilɛ è ʋa, gè ʋa, gè bo è ma.» \p \v 4 Zonatan ɠɛni Davide maamusɛ ɓɔɛiti bosu kɛɛɠɛ Sayile ɠoba, é ɠɛ ma: «Masagi mina ɓɔɠɔ ɠɛ ga sɔba nu ná-botiɠɛ nui Davide ná-faa zu, mazɔlɔɔ é la faa ɠaazani è ma. Kɛlɛ ná-botii pɛ kɛɛʋɛ ga undaanɛ è ʋɛ. \v 5 É ɠikulani zɛnvui zu, é li, é Filisiti nui ʋa, naa ɠɛni ga unmɔɔ faa wola, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI kɛɛni Izilayɛle pɛ bɛ. Ɗa ɓɔɠɔi è miná ɠaani, è ɠoozunɛ naama vai zu. Lee vaa zu mu ɗa li ɓɔɠɔ lɔɔzu kotoi naama zii zu, ga è sɔbalala nui ma ɲamai ʋu, lee vaa zu ɗa Davide ʋa nɔ fuun?» \p \v 6 Sayile woiloni Zonatan ná-kpɔɛiti ma, é ɠɛ ma: «Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga Davide la zaa.» \v 7 Zonatan Davide lolini, é naama ɓɔɛiti pɛ bo ma, é lo Davide luɠɔ, é lii la Sayile ʋɔ bɛ. Davide ná-botii lɔɔzeini Sayile ʋɔ bɛ ga mɔungi ɠɛʋele. \s Davide ɠizo fai anzai Mikale ʋɛ \p \v 8 Tɛi kɔɔi lɔɔzeini ʋolu, Davide liini, é kɔɔi ʋɛɛ Filisiti nuiti ba, é vɔni ti ma ga gola, naati ti ʋela ba. \p \v 9 Zɛnvu ɲɔi nii Ɠɔoɠɔ GALAGI teʋeni, naa lɔɔni Sayile zu, é ɠɛni zeini ná-pɛlɛi wu, ná-kpɛɛin zoni zea. Davide ɠɛni zeini, é ɗa kɔnigi ɠɛin. \v 10 Sayile ɠɛni pɔ ga é Davide zɔ, é kpadɔ pɛlɛi ʋa ga ná-kpɛɛin. Kɛlɛ Davide lɛkpɛni kpɛɛin luɠɔ, kpɛɛin ɓadɔ pɛlɛi ʋa. Davide ɓizɛni, é ʋela. Ma ɓidii nɔ, \v 11 Sayile keelaiti teʋeni Davide ná-pɛlɛlaʋɛ, ga ti ná makɛ, ti ʋa paa sobui. Kɛlɛ Davide anzai Mikale boni ma, é ɠɛ ma: «Ni è la ʋelani za ɓidii, lina, è zaa.» \p \v 12 É kulani fenɛtɛlɛi laaʋɛ, é zei. Davide ʋelani, é li. Pele ɠana é ɠulani la. \v 13 Naa ʋoluma, Mikale pɛlɛ wu zalei zeɠeni, é da betei zu. É boli ɠɔlɔi zeɠe, é dɔ unba, é seɠei ʋɛɛ ma. \p \v 14 Siɛgi zu Sayile keelaiti teʋeni da, ga ti Davide zo, é ɠɛni ti ma: «É la ɠɛdɛni.» \v 15 Sayile ti ɠaaɠaleni ma, ga ti Davide ʋɛtɛ. É ɠɛni ti ma: «À zɛ ná-betei zu, wo ʋaa la pɔ̀, nii a kɛ gè paa.» \v 16 Keelaiti ti ɠaleni ma ʋolu, wɛlɛ, pɛlɛ wu zalei ɠa é ɠɛni laani betei zu, boli ɠɔlɔi laani unbu. \p \v 17 Sayile ɠɛni Mikale ma: «Lee vaa zu è yàavaai ɠani, è ɓe sìli nui ʋa, é ʋela?» Mikale gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Tɔ ɠa kɛai mà: ‹Zɛ̀na, gè li. Ni naa laade, nà è ʋaazu.› » \s Davide ʋela vai Samiyɛle ʋɔ bɛ \p \v 18 Davide ʋela ʋelei ɠana, é li Samiyɛle ʋɔ bɛ Lama. Nii pɛ Sayile kɛɛni, é naati pɛ boni Samiyɛle ma. Naa ʋoluma, ti felegɔ ti liini, ti zei Nayɔte. \v 19 Nuiti ti liini ti ɠɛ Sayile ma: «Wɛlɛ, Davide ɠa Nayɔte, Lama ɠobaʋɛ.» \v 20 Sayile nuiti teʋeni ga ti Davide zo. Kɛlɛ ti liai ma, ti GALA goo wo nu ɓulugi ɠaani, ti ɗa kulakɛlɛma vaiti bo, Samiyɛle loni ti luɠɔ, GALA Zɛnvui yeini ti ma, tiya ɓalaa, ti ɗa kulakɛlɛma vaiti bo. \v 21 Sayile mɛnigai ma, é taɠiligaa leʋeni mɔnɔ, naati ɓalaa, ti ɗa kulakɛlɛma vaiti bo. Sayile taɠiligaa leʋeni ná zeizu zaʋasiɛi, naati ɓalaa, ti ɗa kulakɛlɛma vaiti bo. \v 22 Sayile ɓɔɠɔi liini Lama. Seeliai ma ziɛyeɠe wolai ma, nii é Seku taazuʋɛ, é gaazaɠagi woni, é ɠɛ ma: «Mini ɠa Samiyɛle ta Davide ti ná?» Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Ta Nayɔte, Lama ɠobaʋɛ.» \v 23 Diizuʋɛ miná, GALA Zɛnvui yeini ma, tɔ ɓalaa pelei zu, é ɠɛni kulakɛlɛma vaiti bosu, é ɗa li, eyɛsu é zeeli Nayɔte, Lama ɠobaʋɛ. \v 24 Seeliai ma, é seɠei ɠulani ɠɔba tɔ ɓalaa, é ɗa kulakɛlɛma vaiti bo, tɔ ɓalaa Samiyɛle ɠaazu. É looni suɠili, maaɲakai yɛni laani zooi ma, naama voloi, ta ma ɓidii. Naa ɠa é kɛa, ti ɠɛni ma: «Sayile ɓalaa kana GALA goo wo nuiti saama ɓaa?» \c 20 \s Davide ta Zonatan ta-woolaamai \p \v 1 Davide ʋelani, é zeɠe Nayɔte, Lama ɠobaʋɛ. É liini, é Zonatan ɠaazaɠa, é ɠɛ ma: «Leeni ɠa gè kɛa? Nà-faaɠaazagi ɠa ga leeni, kotoi ɓɛgele ɠa gè kɛa è-ɠɛɛ laalɔɠɔma, é ɠɛɛzu é pàa?» \v 2 Zonatan gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Naa li poun! È la zaa. Kɛ̀ɛ la dɛ faa nɔpɛ kɛɛni, ni é la boni mà. Lee vaa zu mu kɛ̀ɛ nii lɔɔɠuzu bà? Faa nɔpɛ ge la naazu.» \v 3 Davide ɠɛni ma: «Nà ɠonazu è ʋɛ ga è-ɠɛɛ kwɛni ga bɔ̀ɔlai ɠa ga ɗe, toɠa ɠɛ ɠisiɛni nɔ ga: ‹Kɛni Zonatan mina faa ɠwɛɛ niima vai zu, ni naa laade, zii ɠa ɓɔlɔ.› Kɛlɛ gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ta ɗa ɓalaa ma, ɗɛi è vulua, nà bosu è ma ga kɔɠɔ lo daa ɠila nɔ ɠa é gi yɔɠɔzu gá saai.» \p \v 4 Zonatan ɠɛni Davide ma: «Nii nɔpɛ è pɔ, bo mà, nà kɛ è ʋɛ.» \v 5 Davide ɠɛni ma: «Lina ɠa é ga alu toga niinɛi ma vɛtii, maanɛɛʋɛ gè daami wo masagi ná-taɓalii ɠa. Kɛlɛ va bu, gè li, gè lɔɔɠu dɔɓɔi zu, eyɛsu foloi zaʋasiɛi kpɔkɔ. \v 6 Ni è-ɠɛɛ a kaana ga gè la ná, ɗa ɠɛ ma: ‹Davide màanɛɛnɛʋɛ ga gè ɓe ba, é li fala ná-taazu Ɓɛteleyɛme. Mazɔlɔɔ ná-pɛlɛyeɠei pɛ ka zalaɠai ɠulazu, nii ta ɗa kula kona-o-kona.› \v 7 Ni a ɠɛna ma: ‹Naa ʋagɛ,› naazu ziilɛigi ɠa bɛ̀ ɗa-wotiɠɛ nui. Kɛlɛ, ni a yiiɠaawanana, kwɛɛ ga é devea ga é pàa. \v 8 Ɗa wooɠɛɠiladai lɛ ga ze naazu, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui, mazɔlɔɔ de minazeɠea ɓɔɠɔ ʋɛ ga nɛɛbɛi, Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu. Ni nà ɠɛ ga sɔba nu faa nɔpɛ su, pàa ɗa ɓɔɠɔi, kɛlɛ mina li ga ze è-ɠɛɛ ʋɔ.» \p \v 9 Zonatan ɠɛni ma: «Naama ɠigi maaɠooza bà poun! Ni nà kwɛɛna ga kɛ̀ɛ ɠa pɔ é faa ɲɔu ɠɛ ga ɗe, nà bo è ma.» \v 10 Davide ɠɛni Zonatan ma: «Ni è-ɠɛɛ ɠa è wooɠaaʋotena ga ɲɔuɗa, ɓɛ ɠa è teʋesu ga é bo mà?» \v 11 Zonatan ɠɛni Davide ma: «Ʋa, de li dɔɓɔi zu.» Ti felegɔ ti liini dɔɓɔi zu. \p \v 12 Zonatan ɠɛni ma: «Gè minazeɠea Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu, Izilayɛle ná-GALAGI, ga lina, ɓaa lina a leʋena, niima yeeɠɛɠalai nɔ ma, nà kɛ̀ɛ ɠoozu ɠaazaɠasu, gè ná-kisiɛiti kwɛɛ. Ni ná-kisiɛiti pagɛ, é ʋilɛ è ʋa, naazu nà bo è ma. \v 13 Kɛlɛ, ni kɛ̀ɛ ɠa pɔ é faa ɲɔu ɠɛ ga ɗe, gè la kɛɛni, gè ʋa bo è ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI sò ná-ziiɠaawanai pɛ su. Nà ɓe è ʋa, è li ziilɛigi zu. Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛ è ʋa, eɠɛʋelei é ɠɛni la kɛ̀ɛ ʋa. \v 14 Ni nà dɛ vulua, ziɛ bɛ̀ ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-wooɠɛɠiladai, nii a kɛ gè mina za. \v 15 Ɗa-wooɠɛɠiladai mina zeɠe màvofodaiti ba, anɛɛ ɓalaa, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa è zili nuiti pɛ kulazu eteai zu.» \p \v 16 Zonatan minazeɠegi ɠɛɛni ti yɔɠɔzu ta Davide ná-pɛlɛyeɠei. Kpegai ma, é ɠɛ ma: «Ni ɗa minazeɠegi nii ɠoloɠolona, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa è loɠa ga è zili nuiti ta-ɓakɔi.» \p \v 17 Naa ʋoluma Zonatan ɠɛni Davide ma, é ɠona ga toɠa nɛɛ ʋɛ eyɛsu ɠɔ. Mazɔlɔɔ Zonatan Davide nɛɛni ʋɛ eɠɛ tɔ ɓɔɠɔi. \p \v 18 Zonatan ɠɛni ma: «Lina, ta kwɛɛsu ga è la ʋaani alu toga niinɛi ma vɛtii zu, tɔɔzei è-zeizuʋɛ ɲakai ɠa ɠɛɛzu lee. \v 19 Lina a leʋena, li ʋɛ è lɔɔɠuni ná, siɛgi zu niima vaiti pɛ tɔɔzeini la, ɗa lɔɔɠu Ezɛle ɠɔtui ɠobaʋɛ. \v 20 Nà mɛɛin ʋilisu saʋa kɔtui ʋɔ pelei, gè ɗa tete anii ta ma. \v 21 Naa ʋoluma, nà nà-botiɠɛ zunu loungoi leʋesu, ga é ti zeɠe. Ni nà ɠɛna ma: ‹Wɛlɛ, mɛɛn ɠaeiti ta è ʋoluʋelei, ɠale ma, è ti zeɠe,› naazu, ɗa zoo ʋaazu, mazɔlɔɔ fai pɛ pagɛ è luɠɔ. Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga faa nɔpɛ ge la ná, nii ɗa lua ba. \v 22 Kɛlɛ ni nà ɠɛna zunu loungoi ma: ‹Li poun, mɛɛn ɠaeiti maaɠoozaʋɛ è ʋa,› naazu, li, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é pɔ ga è li. \v 23 Wooi ɠana de giliai ba, ɓɔɠɔ yɔɠɔzu, ɗa-o, nà-o, Ɠɔoɠɔ GALAGI va bu, de yɛ wooɠɛɠiladai zu, eyɛsu ɠɔ.» \s Sayile deve vai ga é Davide ʋaa \p \v 24 Davide liini, é lɔɔɠu dɔɓɔi zu. Alu toga niinɛi ma vɛtii ɠula yeei, kpɔkɔi, masagi liini, é zei taɓalii ɠakala daami wosuʋɛ. \v 25 Masagi zeini seizuʋɛ, ʋɛ a ɗa ɠɛ ná pɔlɔma, é ʋoluzei pɛlɛi ʋa, Zonatan zei é ɠaaʋote ma, Aɓenɛɛl zei Sayile ɠoba, kɛlɛ Davide zeizuʋɛ ɲakai ɠɛni de. \v 26 Sayile la ɠɛni faa nɔpɛ boni naama voloi, é ɠɛni ɠisiɛzu ga naa ɠa ɠɛ kɔzɔba vai ta ɠɛɛni kazemazu. \v 27 Kɛlɛ, fɛtii ma voloi velesiɛi, Sayile Davide zeizuʋɛ ɲakai ɠaai ma mɔnɔ, é Zonatan ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Toɠa ɠale gè la Davide ɠaazu daami wosuʋɛ, wogi, ta za?» \p \v 28 Zonatan gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Davide gòla màanɛɛnɛʋɛ ga gè ɓe ba, é li Ɓɛteleyɛme. \v 29 Kɛɛʋɛ mà: ‹Nà è maanɛɛnɛzu, yeeɓe bà, gè li. Mazɔlɔɔ, gá zalaɠa ɠulazu pɛlɛyeɠei wu, gá-laazu, dìɛ tòligɛ ma vai ma. Naa ɠa é ba, va bu bɛ̀, gè li gè ɠaazula nà-nuiti ma.› Naa ɠa é kɛa, Davide la fɛti laamii woni è ʋɔ bɛ.» \p \v 30 Sayile wola yiiɠaawanani Zonatan ma, é ɠɛ ma: «Ɗa ga tuʋa ʋele ɲɔu anzanui ta kololala anzanui ná-doun zunui. Gè suɠwɛɛ ga è Izayi ná-doun zunui ɠɛa ga è-wɔɔlai, ɗa-unfe kana, è-lee ná-unfe ge ɠɛ lee. \v 31 Kɛlɛ, woilo nii ma, gè bosu è ma: Ni nu laali nuu ɠa vulua, è la ɠɛa ziilɛi su pɛ, è la masadai zɔlɔɔga eyɛsu pɛ. Naa ɠa é ba, nu leʋe naa luɠɔ, ti so, ti ʋaa la pɔ̀, kɛni é za.» \p \v 32 Zonatan kɛɛɠɛ Sayile wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Lee vaa zu é zaazu? Lee ɠa é kɛa?» \v 33 Sayile ná-kpɛɛin ʋilini ga é Zonatan zɔ. Zonatan gaaɠaani naazu ga kɛɛɠɛ deveʋɛ ga é Davide ʋaa. \v 34 É wuzeɠeni ga ziiɠaawanai, é la daami woni naama voloi. Tɔɔzei zii ɠɛni zoolɛzu ga Davide ná-faa, kɛɛɠɛ ɠɛni poomusu ga gola. \s Davideni ti vali vai ta Zonatan \p \v 35 Poluma zobui, Zonatan liini dɔɓɔi zu, ʋɛ ti zolooni ná ma, ta Davide. Botiɠɛ zunu loungo ɠila ge ɠɛni polu. \v 36 É ɠɛni naa ma: «Ɓizɛ, è li, mɛɛn ɠaeiti gè ti ʋilisu, è ti yɛʋɛ.» Botiɠɛ zunu loungoi ɓizɛni, Zonatan mɛɛn ɠae ɠila pilini, é kpudɛ naa maazu. \v 37 Zunu loungoi maaɓuɠaai ma, mɛɛn ɠaei ɓadɔzuʋɛ ʋa, Zonatan ɠɛni ma: «Mɛɛn ɠaei maaɠoozaʋɛ è ʋa. \v 38 Li ga suvilɛ, mina yɛ miná!» Zonatan ná-botiɠɛ zunu loungoi mɛɛinti gaalɛɛni ba, é li ga tiye maliɠii ʋɔ. \v 39 Zunu loungoi la ɠɛni faa nɔpɛ gaaɠaani, kɛni Zonatanni ta Davide ɠa ti ɠɛni gaaɠaazu yɔɠɔzu. \v 40 Zonatan ná-mɛɛin ta ná-mɛɛn ɠaeiti feeni ná-botiɠɛ zunu loungoi ya, é ɠɛ ma: «Li ga tiye taazu.» \p \v 41 Zunu loungoi liai ma, Davide ɠulani dɔɔɠuzuʋɛ kɔtu ziɠigi ʋoluʋɛ, é nɔkɔ ná zeizu ɠɛ saʋa, Zonatan ɠakala, é unpilɛ zooi ma. Ti felegɔ ti ɓɔɠɔ nɛɛnɛni, ti lɛbi wɔlɔzu, Davide ɓɔɔɓɔ ge wola wɔlɔni. \v 42 Naa ʋoluma, Zonatan ɠɛni Davide ma: «Li ziilɛigi zu. Ɠizɛ bɔɔla vai ma minazeɠegi zu, de felegɔ de boga yɔɠɔzu, Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu, de ɠɛ ma: ‹Ɠɔoɠɔ GALAGI va bu, de yɛ wooɠɛɠiladai zu, eyɛsu ɠɔ, ɗa-o, nà-o, ta de-mavofodaiti!› » \p Davide wuzeɠeni, é li, Zonatan ɓalaa ge ɠale ma, é lɛ taazu. \c 21 \s Davide ʋela vai Ayimelɛke ʋɔ bɛ \p \v 1 Davide liini Nɔɓe, zalaɠa ɠula nui Ayimelɛke ʋɔ bɛ. Naa kaai ma, é daaɠomini ga kpalii, é gaazaɠa, é ɠɛ ma: «Lee vaa zu ɗa ɠila è ʋaazu, nu nɔpɛ ge la è ʋolu?» \v 2 Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Masagi tèʋegɛ keela ma, é ɠɛ mà: ‹Nu nɔpɛ ge mina faa ɠwɛɛ niima vai zu, nii gè è leʋesu ma, ta devei nii gè feezu è ya.› Naa ɠa é kɛa, gè ada lɛa ga nà-nuɓusɛiti ga gi ɠomi ná. \v 3 Daamiani kpɛgele ɠa é è ya ɠani? Ɓulu lɔɔlugɔ ve zèa, ɓaa nii nɔpɛ ɗa sɔlɔɔ.» \p \v 4 Zalaɠa ɠula nui gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɓulu ɠili ge la zèa, kɛni nii makɛgai Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Ɗa zoo ti zeɠezu, è li ga tiye ɗa-nuiti bɛ, ni ti la anzanu vaa ɠɛɛni niizuʋɛ.» \v 5 Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Siɛnɔpɛ su gi nii ɠɛɠala vai ta ma la, tɔ ka gi ma, é ʋilɛ anzanu vai ʋa. Ni gá ɠɛna lia kɔɔɠɔzuʋɛ ta nɔ, nà-siɛpoluiti pɛ ta-ɠɔɔɠɔ zɔɔlaiti pɛ ɲadegɛ, toɠa ɓudɛ naa maazu, niima ziɛi zu.» \v 6 Zalaɠa ɠula nui ɓulu ɲadegai naati feeni Davide ya, mazɔlɔɔ taɠili ge la ɠɛni ná. Ɓului naati fea ɠɛni de Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, naa ʋoluma ti ti ɠulani zalaɠa ɠula laɓalii ɠa, ti maavalibo fai zu ga ma niinɛi. \p \v 7 Naama voloi, Sayile ná-botiɠɛ nui ta ɠɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zalaɠa ɠulazuʋɛ, ga é fai ta ɠaaɠula ba, ti yɔɠɔzu ta GALA. É ɠɛni ga Edɔme nu, daa ga Dowɛge, tɔ ɠa é ɠɛni ga Sayile ná-baala makɛ nuiti ta-ɠundiɠii. \v 8 Davide zalaɠa ɠula nui Ayimelɛke ɠaazaɠani ʋolu, é ɠɛ ma: «Kpɛɛin la è ya, ɓaa boɠa zɔkpɔ? Masagi ná-keela ziɛgi nii ɠɛɛʋɛ ga gaazuvilɛ vaa, tɔ ɠa é kɛa gè la ná maazɔlɔɔni, gè ʋa nà-boɠa zɔkpɔi zeɠe, ɓaa kɔɔɠɔ zɔɔlai taɠili.» \v 9 Zalaɠa ɠula nui gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Filisiti nui Goliate ná-boɠa zɔkpɔi ɠa é ʋɛ, nii è paani Ela pɛtugi zu. Maavelevelegɛ seɠei ta zu, toɠa laani zalaɠa ɠula zeɠei ʋoluʋɛ. Ni ɗa pɔ ga è seɠe, seɠe, tɔɔzei taɠili ge la gi ya ʋɛ, kɛni tɔ nɔ.» Davide ɠɛni ma: «Fe zèa, tɔɔzei kɛɠala la ná.» \s Davide lii vai // Filisiti nuiti pɔ bɛ Gate \p \v 10 Davide wuzeɠeni, é ʋela Sayile ʋa, naama voloi nɔ. É liini Akise ʋɔ bɛ, Gate masagi. \v 11 Akise ná-botiɠɛ nu wolaiti ti ɠɛni ma: «Davide la ga nii ɓaa, zooi ma masagi? Nii lɛi ti ɠɛni guyei loozu bɛ, ti ɗa kuai wo, ti ɗa ɠɛ ma: \q ‹Sayile vɔnini nu waagilagilagiti ma, \q Davide ma ge vɔni nu waaʋuupuugiti ma›?» \p \v 12 Davide naama wooiti seɠeni ga sɔɓelama vaa, é wola lua Gate masagi Akise ʋa. \v 13 Davide ɓɔɠɔ ɠɛɛni ga ɓoloɠa nui Filisiti nuiti gaazu, é ɗa zeeʋozɛbaiti kɛ kpogiti ma, é ɗa ɓe daaɗɛ ɲagi ʋa, naa ɗa yei kpɛlɛi ɠa. \v 14 Akise ɠɛni ná-botiɠɛ nu wolaiti ma: «Wa kaazu wa ɓɔɠɔi ga zunui tɛi nɔungi zeɠea ma! Lee vaa zu wo ʋaazu la pɔ̀? \v 15 Ɓoloɠa nu ʋala ka é mà ɓaa, wo ʋaazu ga niima gelei ga é ɗa ɓoloɠa vaiti kɛ gàazu? Wa ɠisiɛzu ga nii ɠa lɛɛzu nà-pɛlɛi wu ɓaa?» \c 22 \s Davide ɠɛɛ vai ga kɔɔ lotuɠɔi \p \v 1 Davide zeɠeni miná, é li, é lɔɔɠu Adulame ʋugi zu. Kɛɛɠɛlointi ta ná-pɛlɛyeɠei wu nuiti pɛ ti mɛnigai ma, ti liini pɔ bɛ. \v 2 Naa ʋoluma, maanɔɠɔ nuiti pɛ, ta niiti kuyei ɠɛni ti ma, ta niiti ti ɠoozu la ɠɛni nɛɛni, naati pɛ ti ɠaalɛɛni ba Davide ɠoba, é ɠɛ ga ta-ɠundiɠii. Ti ɠɛni ga nu unnaanigɔ (400) ɠɛɠala. \p \v 3 Davide zeɠeni miná, é li Misepé, Moaɓe yooi zu. É ɠɛni Moaɓe masagi ma: «Nà è maanɛɛnɛzu, ga kɛ̀ɛni ta dèe ti ʋa, ti zei ʋɛ, eyɛsu gè ɗa sò pelei ɠa, Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ.» \v 4 Davide liini ga kɛɛɠɛ ta dee, Moaɓe masagi ná-koizuʋɛ. Ti yɛni miná siɛgi naa pɛ su Davide kɛɛni dɔɔɠui zu. \p \v 5 Yeeta, GALA goo wo nui Gade ɠɛni Davide ma: «Ɠula dɔɔɠui nii zu, ɠale ma, è li Zuda yooi zu.» Naazu Davide liini, é lɔ Ɠelɛte lɔɓɔi zu. \s Sayile Ayimelɛke ʋaa vai // ta ná-pɛlɛyeɠei wu nuiti \p \v 6 Sayile ɠɛni Giɓea, é zeini gizei ma, tamalise wului ma niinigi wu, ná-kpɛɛin zoni zea, ná-botiɠɛ nuiti kakugai ma. É mɛnini ga ti Davide ta ná-nuiti kaaʋɛ. \v 7 É ɠɛni ná-botiɠɛ nuiti ma: «Ɓɛnzamɛn nuiti, à woilo gòoi ma! Wa ɠisiɛzu ga Izayi ná-doun zunui nuu ɠa kpalagiti fe wo pɛ zea, ta leezɛn ɓeleiti? Wa ɠisiɛzu ga toɠa wo zei nu ungilagilagiti unda, ta nu waagilagilagiti unda ɓaa? \v 8 Lee vaa zu mu, wo pɛ wo yaavai lɔɔzu mà? Mazɔlɔɔ wo tanɔpɛ ge la boni mà ga dòun zunui ti, ta Izayi ná-doun zunui, Davide, ti minazeɠeni yɔɠɔzu. Wo tanɔpɛ ge la yiizoolɛni ga é ʋa dɛɛ ga ze, ga dòun zunui ɠa nà-botiɠɛ nui laaʋilisu mà, nii a kɛ é bali lɛ tùɠɔ, eɠɛʋelei ade kaazu la za.» \p \v 9 Edɔme nui Dowɛge, nii é ɠɛni Sayile ná-botiɠɛ nu wolaiti saama, naa Sayile wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gè Izayi ná-doun zunui ɠaaʋɛ, é ʋa Nɔɓe, Ayituɓe ná-doun zunui Ayimelɛke ʋɔ bɛ. \v 10 Ayimelɛke Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠagɛ Davide ʋɛ, é daamianigiti fe zea, é Filisiti nui Goliate ná-boɠa zɔkpɔi ve zea.» \p \v 11 Masagi nuiti teʋeni, ga ti ʋa ga Ayituɓe ná-doun zunui Ayimelɛke, nii é ɠɛni ga zalaɠa ɠula nui, ta ná-pɛlɛyeɠei wu nuiti pɛ, ti ga zalaɠa ɠula nuiti Nɔɓe. Ti pɛ ti ʋaani, ti ɓɔɠɔ lɛ ga masagi. \v 12 Sayile ɠɛni ma: «Woilo ga pagɔ, Ayituɓe ná-doun zunui!» Naa gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gòi logɛ, màliɠii.» \p \v 13 Sayile ɠɛ ma: «Lee vaa zu wa Izayi ná-doun zunui wo woyai lɔɔzu mà? Lee vaa zu è ɓului ta boɠa zɔkpɔi veai zea, è Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠa bɛ, nii a kɛ, é wuzeɠe dàalɔɠɔma, é bali lɛ tùɠɔ, eɠɛʋelei é kɛɛzu la za?» \v 14 Ayimelɛke masagi wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ɗa-wotiɠɛ nuiti saama, ɓɛ ɠa é ga wooɠɛɠila nu, ga Davide ɠɛʋele? É ga è-nɛkoi, é ga è makɛ nui, naa pɛ poluma tɔ lɛi unfema wolai ʋa ɠɛ zea ɗa-ʋɛlɛi wu ɓaa? \v 15 Ma mɔun ge la ga nuu ɓalaa, gè ʋa ɠɛ GALA gaazaɠasu bɛ. Kɛlɛ naa li poun! Gè la ɠisiɛni kaipa ga gè woya lɔ è ma. Tɔ ɠa é ba, mina niima ɠasɔi la ùnma, ɓaa nà-pɛlɛyeɠei wu nuɓusɛiti unma, mazɔlɔɔ gè la faa nɔpɛ kwɛɛ niima vai zu.» \p \v 16 Masagi ɠɛni ma: «Ayimelɛke, ɗa zaazu, wa ɗa-ʋɛlɛyeɠei wu nuiti pɛ.» \p \v 17 Naa ʋoluma masagi ɠɛni makɛ nuiti ma, ti ɠɛni kobaʋɛ: «À li, wo Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zalaɠa ɠula nuiti paa, mazɔlɔɔ tiya ɓalaa ti ɓɔgɛ Davide ʋa, ti ɠɛa kwɛɛni ga toɠa ʋelazu, ti la boni mà.» Kɛlɛ, masagi ná-botiɠɛ nuiti ti la ɠɛni kɛɛni, ti ʋa yeevɔɔɠu Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zalaɠa ɠula nuiti ba. \v 18 Masagi ɠɛ ʋele ɠana Dowɛge ma: «Li, è zalaɠa ɠula nuiti paa.» Edɔme nui Dowɛge ɠa é latini, é zalaɠa ɠula nuiti paa. Naama voloi, zunu ʋuulɔsaʋa maazu lɔɔlugɔ (85) ɠa é paani, niiti zalaɠa ɠula zeɠei ɠɛni ti ɠɔba. \v 19 É Nɔɓe nuiti paani mɔnɔ ga boɠa zɔkpɔi, zalaɠa ɠula nuiti ta-laazuʋɛ. É tɔɔzeini zunuiti ma, é li anzanuiti, ta doungoiti pɔ, naa ʋɛɛ ɲiimiɓɔlegiti ba, ta ɓalaa nikɛiti, ta soovalegiti, ta baalagiti, é ti pɛ paani. \p \v 20 Kɛni Aɓiataal, nii é ɠɛni ga Ayimelɛke ná-doun zunui, é ga Ayituɓe ná-dounloin, naa ɠila kpe nɔ ɠa é zooni é ʋela, é li Davide ʋɔ bɛ. \v 21 Aɓiataal boni Davide ma ga Sayile Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-zalaɠa ɠula nuiti paaʋɛ. \v 22 Davide ɠɛni Aɓiataal ma: «Gè gaaɠaani ga Edɔme nui Dowɛge ɠa li nɔ ti, é niima vaiti daazeeli Sayile ma, tɔɔzei é ɠɛni Nɔɓe naama voloi. Ɗa-ʋɛlɛyeɠei wu nuiti saa vai ma ungi ɠa é ga ze. \v 23 Naa ɠa é ba, yɛ kòba, mina lua, mazɔlɔɔ zɔi é zɛ̀nvui ɠaiziɛzu, toɠa ɗa ɓalaa è-yɛnvui ɠaiziɛzu. Kɛlɛ ni ɗa kòba, nà è makɛ ga pagɔ.» \c 23 \s Davide Keyila taai unmɔɔ vai \p \v 1 Ti ʋaani, ti ɠɛ Davide ma: «Filisiti nuiti ti kɔɔi laalɛa Keyila taai wu, ti ɗa moloi unma molo loɠazuʋɛ.» \v 2 Davide Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Nà zoo nɛi gè li, gè kɔɔi ʋɛɛ Filisiti nui niiti ba?» Ɠɔoɠɔ GALAGI gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ungo, li, ɗa vɔnisu ti ma, è Keyila taai ɠula ti ya.» \p \v 3 Kɛlɛ Davide ná-nuiti ti ɠɛni ma: «Zuda yooi zu mu ka gi ná dualuagi zu, gá liina laalɛɛzu Filisiti nuiti bu Keyila, ta la ʋɛa dualuagi ʋa ɓaa?» \p \v 4 Davide Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠani ʋolu, Ɠɔoɠɔ GALAGI gooɠaaʋote, é ɠɛ ma: «Wuzeɠe, è li Keyila, mazɔlɔɔ nà Filisiti nuiti dɔɔzu è yeezu.» \p \v 5 Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɗa li Keyila, ti kɔɔi ʋɛɛ Filisiti nuiti ba, ti naati ta-logani ɓulugi zo, ti vɔni naati ma ga gola. Ʋele ɠana Davide Keyila nuiti unmɔɔni da. \v 6 Siɛgi zu Ayimelɛke ná-doun zunui, Aɓiataal ɠɛni ʋelazu la Davide ʋɔ bɛ Keyila, é liini ga zalaɠa ɠula zeɠei ya, ti ɠɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠasu da. \p \v 7 Ti liini, ti ɠɛ Sayile ma: «Davide ɠa Keyila.» Sayile ɠɛ ma: «GALA ge dɔa zèezu, mazɔlɔɔ é ɓɔɠɔ lɔa bali ɠa, ga dii vai é lɛ taai naa zu, kpogi da, ta pilisuiti.» \p \v 8 Sayile ná-nuiti pɛ gaalɛɛni ba, ga ti li, ti Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti sei kɛlɛ su, Keyila taazuʋɛ. \v 9 Davide suɠwɛɛni ga Sayile maaɓɔteʋea, é ɠɛni zalaɠa ɠula nui Aɓiataal ma: «Ʋa ga zalaɠa ɠula zeɠei.» \v 10 Davide ɠɛni ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI, Izilayɛle ná-GALAGI, gè mɛniga ga Sayile ɠa ɠɛʋele ɓɛtɛzu ga é ʋa, é Keyila taai ɠoloɠolo nɔ̀un maaʋele ma. \v 11 Keyila ɠundiɠiiti ta ʋaazu fèezu zea ɓaa? Tɔun ka ʋaazu ga ɠite, eɠɛʋelei gè mɛnigai da, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui? Ɠɔoɠɔ GALAGI, Izilayɛle ná-GALAGI, zoo è naa lɛ ga ze.» Ɠɔoɠɔ GALAGI gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ungo, toɠa ʋaazu.» \p \v 12 Davide ɠɛni ma ʋolu: «Sayile ɠa ʋaana, Keyila ɠundiɠiiti ta ʋaazu gi leʋesu pɔ ɓaa, nà-o, nà-nuiti-yo?» Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛ ma: «Ta wo leʋesu pɔ.» \p \v 13 Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɠulani Keyila taai ʋa. Ti ɠɛni ga nu undɔzita (600) ɠɛɠala, ti li ʋɛ ta zoo ti li ná. Sayile mɛnigai ma ga Davide ɠulaa taai ʋa, é ná-kɔɔɓɔgi ɠaaɠaleni ma. \s Zonatan ná-daalimai \p \v 14 Davide zeelini Zife teʋebai zu, é zei gize ɠakamaʋɛ ná zɛlɛgai. Sayile ɠɛni gaiziɛzu folo-o-folo, kɛlɛ GALA ge la ɠɛni feeni zea. \p \v 15 Davide suɠwɛɛni ga Sayile ʋilɛga polu, ga é paa. É yɛni Wolɛsa, Zife teʋebai zu. \v 16 Názu ɠa Sayile ná-doun zunui Zonatan wuzeɠeni la, é ʋilɛ pelei ma, ga é li Wolɛsa, é Davide iɲɔdɔ GALA ná-fai zu. \v 17 É ɠɛ ma: «Mina lua, mazɔlɔɔ kɛ̀ɛ Sayile, yee la zeelia è ma pɛ. Ɗa masadai ɠɛɛzu Izilayɛle unda, nɔ̀un gè ɠɛ ga ɗa-zeikobai. Kɛ̀ɛ ɓɔɠɔi suɠwɛɛ ga zekana é ɠɛɛzu la.» \v 18 Ti felegɔ ti minazeɠegi ɠɛɛni yɔɠɔzu, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu. Davide yɛni Wolɛsa, Zonatan ɠale ma ná-taazu. \s Sayile ʋoola vai Davide ʋa \p \v 19 Zife nui tanigaa ti liini Giɓea, Sayile ʋɔ bɛ, ti ɠɛ ma: «Davide lɔɔɠuʋɛ gi zaama, dɔɔɠuʋɛ Wolɛsa, ada zɛlɛgiti Ɠakila ɠizei ma, teʋebai zu lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ. \v 20 Ee, masagi, ni ɗa pɔ ga è Davide zo, ʋa nɔ, gá fe è ya.» \p \v 21 Sayile ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI tuya loo wo ʋɛ, wɔi màawɔin wo zogai. \v 22 Nà wo maanɛɛnɛzu, à li dɛ, wo teʋesuʋɛti kwɛɛ, ɓɛ ɠa é kaa? Mazɔlɔɔ gè mɛnigɛ ga keleɠelegɛ gola. \v 23 À faiti buuʋɛtɛ, wo dɔɔɠuzuʋɛti kwɛɛ, naa ʋoluma wo ʋa, wo ma ɠaamai wo mà. Nà yɛ wo ʋolu, naazu ade li. Ni toɠa zooi zu, nà gaiziɛ Zuda yooi ma zokogi pɛ su.» \v 24 Zife nuiti ti toni da Sayile luɠɔ, ti ɗa li Zife. Naazu Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti, ti ɠɛni Maon leʋebai zu, Zuludɛn ma ʋɛtu nɛmɛi zu, nii é teʋebai zu lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ. \p \v 25 Sayile ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti liini gaiziɛzu. Davide mɛnigai ma, é yeini, é zei fasa ɠizeiti saama, Maon leʋebai zu. Sayile mɛnigai ma, é ʋilɛni Davide ʋolu teʋebai zu. \v 26 Sayile ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛni ziɛzu gizei ɠakamaʋɛ gilazu ʋelei, Davide ta nɔnɔiti ti ɗa ziɛ zɔɔla ʋelei. Davide ɠɛni ʋelazu ga suvilɛ Sayile ʋa. Sayile ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛnina zeelizu Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ma, ti ʋa ti maaɠaku, ti ti zo, \v 27 eyɛsu keela zeeli Sayile ma, é ɠɛ ma: «Ʋa fala! Filisiti nuiti ti kɔɔi ʋɛa zooi ʋa.» \v 28 Sayile ɠaleni ma ga ʋoluʋelei, é zeɠe Davide ʋolu, é li, é Filisiti nuiti daaɠomi, ga kɔɔi. Naa ɠa é kɛɛni ti miná laasei pɛɛni ga Zeeɠaaɠwɛ Vasai. \s Davide ɠɛlɛ vai Sayile ʋaa vai ʋa \p \v 29 Davide zeɠeni miná, é li, é zei En-Gedi, adaʋɛti náti maazɔlɔɔsu ɓaai. \c 24 \p \v 1 Sayile ɠalegai ma ma, é zeɠe Filisiti nuiti polu, é mɛnini ga Davide ɠa En-Gedi yooi ma leʋebai zu. \v 2 É yeeloni nu waasaʋagɔ (3.000) ʋa, niiti ti ga salaʋusu ɠɛzɛɠɛzɛgiti Izilayɛle yooi ná pɛ su. Tɔ-o, naati-yo, ti li Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti gaiziɛzu, eyɛsu ti zeeli Dɔɓɔ Woliiti Ta-Vasaiti ma. \p \v 3 É zeelini baala sasai ma, nii é ɠɛni pele ɠobaʋɛ, pugi ta ɠɛni miná. Sayile lɔɔni pugi naa zu, ga é lɔ dɔɓɔ zu. Davide ta ná-nuiti ti ɠɛni pugi naa ɓomaʋɛ. \p \v 4 Davide ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛni ma: «Pɛtɛ yeeɠɛɠalai ɠa nii Ɠɔoɠɔ GALAGI ma minazeɠe boni, ga é è zili nui lɔ è yeezu, nii a kɛ nii nɛai è ʋɛ, è naa ɠɛ la.» Davide wuzeɠeni, é li, é Sayile ná-seɠei laaʋɛ ta leʋe ba, Sayile la looni ga naa. \v 5 Davide naa ɠɛai ma, zii doɠani, tɔɔzei é Sayile ná-seɠe wolai ta leʋeni ba. \v 6 É ɠɛ ná-kɔɔɠɔ nuiti ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI màkɛ, ga gè mina nii ɠɛɠala vai ta ɠɛ eyɛsu pɛ, gè ʋa yeeloo màliɠii ma, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI gulɔi ziaai ma, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é gulɔi ziaa ma.» \p \v 7 Davide ná-kɔɔɠɔ nuiti suzoni ga naama wooi, é la kɛɛni, naati ti ʋa vala Sayile ʋa. Sayile wuzeɠeni, é ɠula pugi zu, é ɗa li. \p \v 8 Naa ʋoluma, Davide wuzeɠeni, é ɠula pugi zu, é ʋilɛ Sayile ʋolu, é ɗa toli, é ɠɛ ma: «Ee, masagi! Màliɠii!» Sayile wɛlɛni ʋolu, Davide ʋilɛni ɲiibiɠa, é unpilɛ zooi ma, é nɔkɔ. \v 9 Davide ɠɛni Sayile ma: «Lee vaa zu è woilosu naati goo ma, niiti ti ɠɛɛzu è ma: ‹Davide ɠa pɔ é faa ɲɔu ɠɛ ga ɗe›? \v 10 Ɗa ɓɔɠɔi è naa ɠaa za ga è-ɠaazuɠɛzɛiti, ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛa za è lɔɔni zèezu, pugi zu. Ti ɠɛa ɠɛni mà, gè è ʋaa, kɛlɛ gè è yɛgɛ ná, gè ɠɛ ma: ‹Gè la yeeloozu màliɠii ma, mazɔlɔɔ toɠa Ɠɔoɠɔ GALAGI yiimazeɠeai la, nii é gulɔi ziaai ma.› \v 11 Ee, kɛ̀ɛ, wɛlɛna ɗa-zeɠe wolai lakɔlɔgi ʋa, é zèa. Ni gè ɗa-zeɠe wolai lakɔlɔgi ta leʋea ba, kɛlɛ gè la è ʋaani, gaaɠa ga naa ga sili vaa la kìsu, ɓaa buzeɠe daalɔɠɔma vaa, gè la ɓalaa koto ɠɛɛni è laalɔɠɔma. Ɗɔun ka è gàiziɛzu ga è pàa. \v 12 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é ɠɛɛzu ga tukpɔɠaaleʋe nui de yɔɠɔzu, ɗa-o, nà-o. Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa nɔ̀nɔi ʋotokula è ma, kɛlɛ nɔ̀un gè la yeevɔɔɠuzu è ʋa. \v 13 Eɠɛʋelei faalaalii wɔlɔmai bosu la ga: ‹Suɲɔu nuiti nɔ ɠa suɲɔi ɠa ɗa ɠula ti zu.› Kɛlɛ, nɔ̀un, zèei la ɠɛa è laalɔɠɔma. \v 14 Ɓɛ ɠa mu Izilayɛle masagi liizu daalɔɠɔma ga kɔɔi? Ɓɛ ɠa è ʋilɛsu polu? Gilɛ ʋoomai, koe fɔfɔ goi nɔ. \v 15 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa telebodai ɠɛ, tɔ ɠa é ɠɛɛzu ga tukpɔɠaaleʋe nui de yɔɠɔzu, ɗa-o, nà-o, toɠa màalobo, toɠa tukpɔi lo bɛ̀, é kùla è ya.» \p \v 16 Davide ɓegai ma ga naama ɓɔɛiti bo Sayile ma, Sayile gaazaɠani, é ɠɛ ma: «Dòun zunu Davide, ɗa ɓɔɠɔɓɔɠɔ ka gè è woomɛnisu nɛi ɓaa?» Sayile tɔɔzeini ga é ɗa wɔlɔ gola. \v 17 Naa ʋoluma, é ɠɛni Davide ma: «È lelebogɛ, é leʋe nɔ̀un ba, mazɔlɔɔ è nuɓɔɠɔlai ɠɛa bɛ̀, nɔ̀un gè faa ɲɔi ɠɛ ga ɗe. \v 18 È nuɓɔɠɔlai ɠula kɛlɛma za, nii è kɛɛzu bɛ̀, tɔɔzei Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛa fèeni è ya, kɛlɛ è la pàani. \v 19 Ni nui ta a ɠulana sili nui viliba, toɠa ɗa zɛ ná, é li ɓɔɠɔ yeema ɓaa? Nii è kɛa bɛ̀ za, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓɔɠɔi naama ɠulanumai ve è ya. \v 20 Gè kwɛɛga niina ga, ɗa ɠɛɛzu ga masagi, Izilayɛle masadai ɠa zei ga pagɔ è yeezu. \v 21 Ɠonana bɛ̀, Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu, ga è la màvofodai ɠaaleʋea, naa ʋoluma, è la kɛ̀ɛ ʋɛlɛi laaseigi ɓalega.» \p \v 22 Davide ɠonani Sayile ʋɛ. Sayile ɠaleni ma ná-taazu, Davide ɓalaa ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɠale ma ti-lɔɔɠuzuʋɛ. \c 25 \p \v 1 Naama ziɛgi zu Samiyɛle zaani. Izilayɛle nuiti pɛ ti ɠaalɛɛni ba, ti ná-saa wɔlɔi wo, ti maaɠuluni ná-taazuʋɛ Lama. \s Naɓale faanɛɛ wuuɠwɛɛtalai // ɠɛɛ vai ga Davide \p Naa ʋoluma, Davide ʋilɛni pelei ma, é li ga Palan teʋebai zu ʋele. \v 2 Zunui ta ɠɛni Maon, é ga kpɛtɛ nu wola, kɔligiti ti ɠɛni Kaalamɛle taa goi zu. Baalagi ɠɛni zea ga waasaʋagɔ (3.000), bolii ɠɛ zea ga waagila (1.000). Niima ziɛgi zu é ɠɛni Kaalamɛle, é ɗa ná-baalagiti maaleɠai leʋe. \v 3 Zunui nii ɠɛni ga Kalɛɓe mavofodai zu nui ta, daa ɠɛni ga Naɓale, anzai laa ɠɛ ga Aɓigayile. É ɠɛni ga ɠima anzanu, pagai ɓalaa, kɛlɛ sinigi ná-fai ɓaani, suɲɔu. \p \v 4 Davide mɛnini teʋebai zu ga Naɓale ɠa ná-baalagiti maaleɠai leʋezu. \v 5 É yeeloni zunu loungo puugɔ ʋa, ná-nuiti saama, é ɠɛ ti ma: «À li Kaalamɛle, wo Naɓale luʋɔ bɛ̀. \v 6 Wo ɠɛ ma: ‹È-zii zuɠooza! Ziilɛigi ɠɛ è ʋɛ, ɗa-o, ɗa-ʋɛlɛyeɠei-yo, ta nii pɛ é ga ɗɔnɔ. \v 7 Gè mɛnigɛ ga ɗa ɗa-ʋaalagiti maaleɠai leʋezu. Tama ɗa-ʋaala makɛ nuiti ti ɠɛa gi ʋa, gi la faa ɲɔu ɠɛɛni ga tiye, ti la ʋalani ani nɔpɛ ma, yeeɠɛɠalai naa pɛ su, nii ti kɛa Kaalamɛle. \v 8 Ti ɠaazaɠa ma, ta zoo ti bo è ma. Naa ɠa é ba, yeezei nà-zunu loungoiti bu ga pagɔ, tɔɔzei gi ʋaa gi zoloo fɛti voloi ma. Naa maaʋele ma, nii nɔpɛ é è ya, naa ve gi ya, gɛi gi ga ɗa-wotiɠɛ nuiti, gá è-loun zunui Davide.› » \p \v 9 Davide ná-zunu loungoiti seeliai ma, ti naama wooiti pɛ daazeelini Naɓale ma, Davide laaseigi zu. Naa ʋoluma ti maaɠɛ kpɔ. \v 10 Naɓale ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Ɓɛ ɠa é ga Davide? Ɓɛ ɠa é ga Izayi ná-doun zunui? Niizu botiɠɛ nu mɔinmɔin ka ʋelazu, ti zeɠe ta-luɔ kɛɛɠɛiti pɔ bɛ. \v 11 Nɔ̀un gè nà-ɓului, ta nà-ziɛi zeɠe, ta nà-suai, nii gè kɛʋele ɓɛtɛai nà-baala maaleɠa leʋe nuiti bɛ, gè fe naama nuiti zea, niiti gè la ti-zeɠezu ɠwɛɛ?» \p \v 12 Davide ná-zunu loungoiti ti ʋoluazoni, ti ɠale ma, ti Naɓale ná-kpɔɛiti pɛ daazeeli Davide ma. \v 13 Davide ɠɛni naazu ná-kɔɔɠɔ nuiti ma: «Wo ɠilagilagi pɛ ge ná-boɠa zɔkpɔi ɠili zaama.» Davide ta ná-nuiti pɛ ti ta-woɠa zɔkpɔiti gilini zaama. Nu unnaanigɔ (400) ɠa é ʋilɛni polu, nu unfelegɔ (200) yɛ kasɔiti koba. \s Aɓigayile ɓɔ fai Davide ʋa // ga ná-ɠimalai \p \v 14 Naɓale ná-botiɠɛ nu ɠila ge liini, é naama vaiti pɛ daazeeli Naɓale anzai Aɓigayile ma, é ɠɛ ma: «Davide keelaiti teʋegɛ, ti zeɠe teʋebai zu, ga ti gá-ɠalamɔin luʋɔ, kɛlɛ é la yeezeini ti wu ga pagɔ. \v 15 Nui naati ma, ti ɠɛni ga nu ʋagɔ gi ʋɛ, ti la faa ɲɔu nɔpɛ kɛɛni ga giye, ani nɔpɛ ge la ɠulani gi ya, yeeɠɛɠalai naa pɛ su, nii gi kɛɛni ti ɠoba. \v 16 Kpidii ʋɛɛ folo ʋa, ti ɠɛa gi ma ga siɠigi, yeeɠɛɠalai naa pɛ su, nii gi kɛɛni ti ɠoba, gi ɗa baalagiti kɔnɔkula. \v 17 Naa ɠa é ba, ɠisiɛ naazu ga pagɔ, nii ɗa kɛ, mazɔlɔɔ ni è la faa ɠɛɛni, maanɔɠɔi ɠa é ʋaazu gá-ɠalamɔin ʋɔ, ta ná-pɛlɛyeɠei. Tɔ ma, toɠa ga nu ɲaka, nu la zooga faa nɔpɛ bosu ma.» \p \v 18 Aɓigayile suvilɛni, é ɓulu unfelegɔ (200) zeɠe, kɔlɔ woole felegɔ dɔɔi zu, baala dɔɔlugɔ niiti ti ɠɛʋele ɓɛtɛa ɠɛni de niina, kɔɠɔ ganii zu lɔɔlugɔ ani ɠae ɠeegai zu, leezɛn vɔɔi zeeɲɛ ungila (100), ta kooleɠoole fɔɔi ma ɓuun ba unfelegɔ (200), é ti pɛ daani soovalegiti kɔma. \v 19 É ɠɛ ná-botiɠɛ nuiti ma: «À lo tùɠɔ, nà wo ʋolu.» Sinigi Naɓale la ɠɛni faa nɔpɛ kwɛɛ naama vaiti su. \p \v 20 É ɠɛni zeini ná-soovalegi ɠɔma, é ɗa yei, gizei ɠɛni gaazu luɠɔ. Naazu ma Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɗa ʋa ga pɔ pelei, gaamago é ɓɔɠɔ ɠaani naati kakala. \p \v 21 Naazu Davide ɓegai ga ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Gè nii ɠɔligiti makɛgɛ nɔ fuun teʋebai zu, ga ta mina loo ya, é nà-faa ʋagɔi zuloa ga faa ɲɔi. \v 22 GALA ge sò ná-ziiɠaawanai pɛ su, ni é zo za ma, é li lina ʋɔ, nà zunu ɠila kpalaa zɛ ná vulua Naɓale ná-pɛlɛi wu.» \p \v 23 Aɓigayile Davide ɠaai ma, é ɠulani ná-soovalegi ɠɔma ga suvilɛ, é ɠaazuyei zooi ma, é la Davide ɠɔɠɔwu. \v 24 Naa ʋoluma é looni kɔɠɔwu, é ɠɛ ma: «Màliɠii, va bu ga niima vaa ɲɔi pɛ ge ɠɛ ga ùnma ɠasɔ! Va bu, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ anzanui, gè ɓɔɛ è ʋɔ, woilo gòo ma. \v 25 Màliɠii, mina wɛlɛ nu ɲakai Naɓale ʋa, mazɔlɔɔ daaseigi sogɛ ɠɛzɛɠɛzɛ: Daa ɠa ga Naɓale, poluʋɛ ga nu ɲakai, tama ʋele ɠana é ziɛzu la. Nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ anzanui, gè la zunu loungoiti kaani, niiti è ti leʋeni. \v 26 Kɛlɛ gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ta ɗa ɓalaa ma ɗɛi è vulua, ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é pele ɓesaga è luɠɔ ga è mina lɔ nu ʋaa vaa zu, ɓaa è ʋa potokulai ɠɛ ɓɔɠɔ ʋɛ. Màliɠii è zili nuiti pɛ ti ɠɛ ga Naɓale ɠɛʋele. \v 27 Yeezei vebɛanii nii wu, gè ʋaa la, è gaaɠwɛ zunu loungoiti ba, niiti ti è ʋolu, màliɠii. \v 28 Soma è nà-faa ɲɔi zuvaayɛ bɛ̀, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ anzanui. Dàaʋɛ da ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa masadai veezu è ya, ɗa-o, ɗa-ʋɛlɛyeɠei-yo, mazɔlɔɔ màliɠii ɗa losu ɠɛɛzu Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-kɔɔɠɔ vaiti su. Ni nu a wɛlɛna è-ziɛ ʋelei ʋa, è-zii ma voloiti su, nu la è ɠa ga sɔba nu. \v 29 Ni nui ta a ʋilɛna è ʋolu ga é è ʋaa, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɗa-ƓALAGI ɠa màliɠii è-yɛnvui makɛ ɠoba, nii a kɛ è yɛ fulu nuiti saama. Kɛlɛ toɠa è zili nui yɛnvui ʋili ya poun, eɠɛ fɛlɛvɛlɛ ka ani ʋili ya. \v 30 Siɛgi zu Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓesu la ga faa ʋagɔi naati pɛ kɛ è ʋɛ, niiti é minazeɠeai ga tiye è ʋɛ, é è ɠɛ ga Izilayɛle ná-totuɠɔi, \v 31 màliɠii è-yii la ɓɔlɔa è ɠoozu, ɓaa è ʋa nimiza ɓɔɠɔ ma ga è ʋa ɠɛ nu ʋaani nɔ fuun, ɓaa è ʋa potokulai ɠɛ ɓɔɠɔ ʋɛ. Siɛgi zu Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓesu la ga faa ʋagɔi ɠɛ è ʋɛ, màliɠii, ɠizɛ sù, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ anzanui.» \p \v 32 Davide ɠɛni Aɓigayile ma: «Mamagi ɠa Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, Izilayɛle ná-GALAGI, nii é è leʋega za dàaɠomisu. \v 33 Tuya ɠa è ma ɗa-ɠimala ʋagɔi ma vaa zu, tuya ɠa è ma ɓalaa è pele ɓesa fai zu tùɠɔ ga gè mina nu ʋaa, gè mina potokulai ɠɛ ɓɔɠɔ ʋɛ. \v 34 Gaamazu gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, Izilayɛle ná-GALAGI, nii é vulua, ga é pele ɓesagɛ tùɠɔ ga gè mina faa ɲɔu ɠɛ ga ɗe. Ni naa laade, ni è la ɠɛni dàaɠomini fala, é zo niizu ma, é li lina sobui ʋɔ, zunu ɠila kpalaa ge la mɔ ɠɛni yɛga vulua Naɓale ná-pɛlɛi wu.» \v 35 Davide yeezeini vebɛanii wu, nii Aɓigayile ʋaani la pɔ, é ɠɛ naa ma: «Ɠale ma, è li ɗa-ʋɛlɛi wu, ziilɛigi ɠɛ è ʋɛ. Gè è woomɛniga, gè yeezei bu, eɠɛʋelei è bogai la mà.» \s Davide Aɓigayile zeɠe vai ga anza \p \v 36 Aɓigayile zeeliai ma, é kaani ga Naɓale ɠa fɛtii ɠulazu eɠɛ masa. Gola ɠoozunɛɛni, dɔɔi sogai, é la ɠɛni faa nɔpɛ boni naa ma, eyɛsu sobui. \v 37 Kɛlɛ sobui, Naɓale ná-dɔɔi ɠulaai ma gaazu, anzai naama vaiti pɛ boni ma, niiti ti leʋegai. Naɓale yii doɠani, suvidi. \v 38 Folo puugɔ leʋegai ma, Ɠɔoɠɔ GALAGI doɠani, é za. \p \v 39 Davide mɛnigai ma ga Naɓale zaa, é ɠɛni ma: «Mamagi ɠa Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ, nii é màaloboga, siɛgi zu Naɓale ɠɛni pòomusu la. Mamagi ɠa bɛ, é pele ɓesaga tùɠɔ, ga gè mina faa ɲɔu ɠɛ. Tɔ ɠa é Naɓale ná-faa ɲɔu ɠasɔi la tɔ ɓɔɠɔ unma.» \p Naa ʋoluma, Davide keela leʋeni Aɓigayile ma ga naa ɠɛ ga anzai. \v 40 Ti zeelini Aɓigayile ʋɔ bɛ Kaalamɛle, ti ɠɛ ma: «Davide gi leʋegɛ è ʋɔ bɛ, mazɔlɔɔ toɠa pɔ ga è ɠɛ ga anza.» \v 41 É wuzeɠeni, é nɔkɔ zooi ma, é ɠɛ ma: «Kɛ̀ʋele ɓɛtɛʋɛ, ga gè ɠɛ ga duɔi, gè ɗa màliɠii ná-botiɠɛ nuiti kɔɠɔiti maagba.» \v 42 Naa ʋoluma é wuzeɠeni, é zei soovalegi ɠɔma, é ʋilɛ pelei ma ta Davide ná-keelaiti, ná-botiɠɛ anzanu lɔɔlugɔ ɠa é maazaani. Ʋele ɠana é ɠɛɛni la ga Davide anzai. \p \v 43 Tɛi Davide Zizeleyɛle nui Ayinoame zeɠeni, ti felegɔ ti ɠɛni ga Davide anzaiti. \v 44 Mikale nii é ɠɛni ga Davide anza mɔungi, naa kɛɛɠɛ Sayile feeni Palati ʋɛ ga vului, Layise ná-doun zunui, nii é ɠɛni ga Galime nui. \c 26 \s Davide ɠɛlɛ vai ʋolu // Sayile ʋaa vai ʋa \p \v 1 Zife nuiti ti liini Giɓea, ti ɠɛ Sayile ma: «Davide lɔɔɠuʋɛ Ɠakila ɠizei ma, teʋebai ɠobaʋɛ.» \v 2 Sayile liini Zife teʋebai zu, ga é Davide ɠaiziɛ. Nu waasaʋagɔ (3.000) ɠa é ɠɛni polu, niiti ti ga salaʋusu ɠɛzɛɠɛzɛgiti Izilayɛle yooi ná pɛ su. \v 3 É ná-kɔɔlaaɠai ʋuuni Ɠakila ɠizei ma, teʋebai ɠobaʋɛ pele laaʋɛ. Naama ziɛgi zu Davide ɠɛni ɲiizu teʋebai zu. É mɛnigai ma ga Sayile ʋilɛgɛ polu, é ɗa gaiziɛ teʋebai zu, \v 4 é nɛnɛgiti teʋeni dɔɔɠuzu, é kwɛɛni naazu ga Sayile ʋaa ga ɠite. \p \v 5 Davide wuzeɠeni, é ʋilɛ pelei ma, é zeelini ʋɛ Sayile ná-kɔɔɓɔgi ʋuuni ná, é wɛlɛ ga pagɔ, é Sayileni daazuʋɛ ɠa, ta ná-kɔɔɠuluɓai Aɓenɛɛl, Nɛɛl ná-doun zunui. Sayile ɠɛni laani kɔɔlaaɠai zaamaʋɛ, ná-salaʋusuiti ti laani maaɠoolii zu. \p \v 6 Davide Ɠɛte nui Ayimelɛke lolini, ta Aɓisayi, Seluya ná-doun zunui, Zoaɓe kɛɛɠɛloin, é ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Wo zaama, gá ɓɛ ɠa gi liizu Sayile ʋɔ bɛ, kɔɔlaaɠai zu?» Aɓisayi ɠɛ ma: «Nɔ̀un, kɛ̀ʋele ɓɛtɛʋɛ ga de li.» \p \v 7 Davide ta Aɓisayi ti lɔɔni kɔɔʋɛbɛi zaama ga kpidii, ti Sayile ɠaani laani zaamazuʋɛ, kɔɔlaaɠai zu, ná-kpɛɛin ɓadɔai unbuaʋɛ zooi ma. Aɓenɛɛl ta salaʋusuiti ti laani maaɠoolii zu. \p \v 8 Aɓisayi ɠɛ Davide ma: «GALA ge è zili nui lɔa za è yeezu. Va bu gè sɔ ga kpɛɛin, ná ɠɛ ɠila nɔ, felesiɛ vaa la ba.» \p \v 9 Kɛlɛ Davide ɠɛni Aɓisayi ma: «Mina paa! Mazɔlɔɔ ɓɛ ɠa a yeeloo naama nui ma, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI yiimazeɠeai la, é gulɔi ziaai ma, ma nui ɠɛ ga sɔbalala nu? \v 10 Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga Ɠɔoɠɔ GALAGI ɓɔɠɔi ɠa é nii yɛnvui zeɠezu ga saai, ɓaa é undaaʋili kɔɔi zu. \v 11 Ɠɔoɠɔ GALAGI kìzo naa ma, gè ʋa yeevɔɔɠu naama nui ʋa, nii é gulɔi ziaai ma. Kpɛɛin nɔ zeɠe, nii é unbuaʋɛ, ta ziɛ woolei, de li.» \p \v 12 Davide kpɛɛin ta ziɛ woolei zeɠeni, niiti ti ɠɛni Sayile unbuaʋɛ, ti ɗa li. Nu nɔpɛ ge la ti ɠaani, nu la looni ga ná, tanɔpɛ ge la ɓalaa wuunni, ti pɛ ti ɠɛni ɲiizu, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɲiimɛni wolai leʋeni ga tiye. \p \v 13 Davide pɛtugi maaleʋeni, é lo gize unmaʋɛ ɠoozama, ti yɔɠɔzu ɠooza ta Sayile ná-kɔɔlaaɠai. \v 14 É tɔɔzeini ga wooɠula Nɛɛl ná-doun zunui Aɓenɛɛl ma ta ná-kɔɔʋɛbɛi, é ɠɛ ma: «Aɓenɛɛl, è la gòoɠaaʋotesu?» Aɓenɛɛl ɠɛni ma: «Ɓɛ ɠa ga ɗe, ɗɛi è ɓainsu masagi woizu?» \p \v 15 Davide kpɔɛi zeɠeni ʋolu, é ɠɛ Aɓenɛɛl ma: «Ɗa ga zunu ɠiteɠite, è ɠɛɠala nɔpɛ ge la Izilayɛle, lee vaa zu mu è la masagi makɛni, è-maliɠii? Mazɔlɔɔ nuɓusɛiti saama nui ta ʋaaʋɛ, ga é è-maliɠii ɗa-masagi ʋaa. \v 16 Nii è kɛai, é la ʋani. Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga wo maanɛɛʋɛ ga wo za, mazɔlɔɔ wo la masagi makɛni, wo-maliɠii, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI gulɔi ziaai ma. Wɛlɛna! Mini ɠa masagi ná-kpɛɛin ta ná-ziɛ woolei ti ná, niiti ti ɠɛa unbuaʋɛ?» \p \v 17 Sayile Davide wooi ɠwɛɛni, é ɠɛ ma: «Dòun zunu Davide, è-wooi ɠa gè mɛnisu ɓaa?» Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ungo, masagi màliɠii, gòoi ɠa è mɛnisu.» \v 18 É ɠɛni ma: «Lee vaa zu màliɠii ʋilɛsu pòlu, nɛ̀i gè ga ná-botiɠɛ nui? Lee ɠa gè kɛa? Faa ɲɔi ɓɛgele ɠa é ga sɔ̀gi? \v 19 Niizu, màliɠii, soma é woilo gòoi ma, nɛ̀i gè ga ná-botiɠɛ nui: Ni Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa é è laaʋilisu mà, naazu é soma é yeezei vebɛani ɠila bu, naa ziilɛi, kɛlɛ ni nuiti ka ti è laaʋilisu mà, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ma nuiti foovo, mazɔlɔɔ ta kpɛ̀ɛzu ga ti kùla zooi ʋa za, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI feai ná-nuɓusɛiti zea ga tɔnɔ, kɛɛʋɛ eɠɛ ta ɠɛ ɠɛɛzu mà: ‹Li, è gala kiligiti dɛbi.› \v 20 Kɛlɛ, ee! Mà ɲamai mina ʋu kae Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu ɠɔpoluma, mazɔlɔɔ Izilayɛle masagi liiʋɛ ga kɔɔi koe fɔfɔ go nɔ laalɔɠɔma, eɠɛ ta ɠɛ kakalo kpɛɛzu gizeiti ma.» \p \v 21 Sayile ɓainni, é ɠɛ ma: «Gè kotoi ɠɛa. Ɠale ma è ʋa, dòun zunu Davide, mazɔlɔɔ gè la mɔ faa ɲɔu nɔpɛ kɛa ga ɗe, tɔɔzei zɛ̀nvui vizɔga za è ɠaazu. Ɠimalala vaa ɠa gè kɛai, gè faaɠaaza golai ɠɛa.» \v 22 Davide gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Masagi, ɗa-ɓɛɛin ɠa é ʋɛ, ɗa-wotiɠɛ nui gila ge ʋa é seɠe. \v 23 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa ɛsɛ pɛ ná-telebodai, ta ná-wooɠɛɠiladai zulɔnɔgi ve zea, mazɔlɔɔ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛa è veeni zèa za, kɛlɛ gè la vaani bu, gè ʋa yeevɔɔɠu naa ʋa, nii ná-gulɔi ziaai ma. \v 24 Eɠɛʋelei è-yɛnvui vizɔga la gàazu za, nà ɓalaa zɛ̀nvui vizɔ ɠana kae Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazu, é kùla kidaaʋiligi pɛ su.» \v 25 Sayile ɠɛni Davide ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI tuya loo è ʋɛ, dòun zunu Davide. Ɗa ʋaazu faa wola mɔinmɔin kɛɛzu, nii nɔpɛ ɗa tɔɔzei, ti pɛ su ɠa nɛɛ.» Naa ʋoluma Davide liini ga ʋɔ pelei, Sayile ɓalaa ge li ná-taazu. \c 27 \s Davide lɔɔɠu vai ʋolu // Filisiti nuiti pɔ bɛ \p \v 1 Davide ɠisiɛni, é ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Yeeta Sayile ɠa ʋaazu vɔnisu mà, é pàa. Nii pagai ga gè kɛ, naa ɠa ga gè ʋela, gè li, gè lɔɔɠu Filisiti nuiti ta-yooi zu, nii a kɛ Sayile looɠo gàiziɛzu Izilayɛle yooi zu, naazu kùla ɠana zea.» \v 2 Davide wuzeɠeni, ta nu undɔzitai (600) niiti ti ɠɛni ba, ti li Maoke ná-doun zunui Akise ʋɔ bɛ, Gate masagi. \v 3 Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti liini, ti zei Gate masagi Akise ɠoba, ɛsɛ pɛ ta ná-pɛlɛyeɠei, Davide ɓalaa, anza felegɔiti ti ɠɛni zea, Ayinoame Zizeleyɛle nui, ta Kaalamɛle nui Aɓigayile poanzai, nii Naɓale zɛni. \v 4 Ti liini, ti naa laazeeli Sayile ma, ga Davide ʋela, é li Gate. Sayile looɠoni Davide ɠaiziɛ vai ʋa. \p \v 5 Davide ɠɛni Akise ma: «Ni ɗa kɛ è faaɓɔɠɔ ɠɛ bɛ̀, seizu ve zèa dɔɓɔzu laai ta zu, ʋɛ nà li, gè zei ná. Mazɔlɔɔ é la ga faa ʋagɔ ga nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui, gè zei è ɠoba, masa taai zu.» \v 6 Naama voloi nɔ Akise Sikilage laai veeni zea. Tɔ ɠa é kɛa Sikilage ɠɛni la ga Zuda masagiti tɔnɔ eyɛsu za. \v 7 Davide kɛɛni Filisiti yooi zu ga kona gila, alu naanigɔ. \p \v 8 Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ɠɛni liizu, ti ɗa kɔɔi ʋɛɛ Gesuul nuiti ba, ta Giileze nuiti, ta Amalɛke nuiti, nuɓusɛi niiti ti ɠɛni zooi naazu kaite Suul letegi, é zeeli Ezipete yooi ɠwɛpelemaʋɛ. \v 9 Davide ɠɛni naama yooi zuɠoloɠolosu, é la ɠɛni zunu ɓaa anzanu yɛsu vulua. É ɠɛni ʋaazu ga baalagiti, boliiti, nikɛiti, soovalegiti, ɲɔmɛiti, ta seɠeiti, a la ɠalena ma, é ɠɛni liizu Akise ʋɔ bɛ. \v 10 Akise ɓena Davide ɠaazaɠa, é ɠɛ ma: «Ɓɛɛni ka za wo kɔɔi ʋɛai ti ʋa?» Davide ɠɛni gooɠaaʋotesu, é ɠɛ ma: «Zuda yooi lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ,» ɓaa «Yelameyɛle yooi lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ,» ɓaa «Ken yooi lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ.» \v 11 Davide la ɠɛni nu nɔpɛ zɛsu vulua, é ɠɛni ga zunu, ɓaa anzanu, é ʋa lii la Gate ʋɔ, mazɔlɔɔ é ɠɛni ɠɛɛzu ɓɔɠɔ ma: «Ti mina poluvaawo bo ga sɔ̀gi ɠa nii ɓaa nii.» Naa nɔ ɠa Davide ɠɛni kɛɛzu, yeeɠɛɠalai pɛ daawu, nii é kɛɛni Filisiti nuiti ta-yooi zu. \v 12 Akise laani Davide la ga gola, é ɗa ɠɛ ɓɔɠɔ ma: «Davide ɓɔɠɔ wɔinzeɠea ná-nuiti ma, Izilayɛle nuiti, toɠa yɛsu bù ɠɔ, é ɗa botii ɠɛ bɛ̀.» \c 28 \p \v 1 Naama ziɛgi zu Filisiti nuiti ti ta-ɠɔɔʋɛbɛi ɠaalɛɛni ba, ga ti kɔɔi ʋɛɛ Izilayɛle ʋa. Akise ɠɛni Davide ma: «Kɛni è kwɛɛ ga ɗa-o, ɗa-nuiti-yo, wa ɠɛɛzu gi ʋɔ pelei kɔɔi nii zu.» \v 2 Davide ɠɛni Akise ma: «Naa ʋagɛ, ɗa ʋaazu kaazu, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui, nii gè ʋaazu kɛɛzu.» Akise ɠɛni Davide ma ʋolu: «Gè è zeɠea ga màkɛ nui, eyɛsu ɠɔ.» \s Sayile lii vai // gɔvɛ laawooleʋe anzanui ta ʋɔ bɛ \p \v 3 Ná laa yɔɠɔzu, Samiyɛle zaani, Izilayɛle pɛ ge ná-saa wɔlɔi wo, ti maaɠulu ná-taazuʋɛ Lama. Sayile gɔvɛ laawooleʋe nuiti pɛ kulani Izilayɛle yooi ʋa, ta niiti gɔvɛiti ti ʋelela ʋele vaiti bosu ti ma. \p \v 4 Filisiti nuiti ti ɠaalɛɛni ba, ti ta-ɠɔɔlaaɠai ʋu Sunɛme. Sayile Izilayɛle pɛ gaalɛɛni ba, ti ta-ɠɔɔlaaɠai ʋu Gileɓoa. \v 5 Sayile Filisiti nuiti ta-ɠɔɔlaaɠai ɠaai ma, dualuagi soni, sasuɓalini gola. \v 6 Sayile Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠani, kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI la kɛɛni, é ʋa gooɠaaʋote, ga segiti, ɓaa gaazaɠa sɔɔlaiti, ɓaa GALA goo wo nuiti maaʋele. \v 7 Sayile ɠɛni ná-botiɠɛ nuiti ma: «À anzanui ta ɠaiziɛ bɛ̀, nii a zoo é gɔvɛiti daawooleʋe, gè li pɔ bɛ, gè gaazaɠa.» Ná-botiɠɛ nu wolaiti ti ɠɛni ma: «Anzanui ta ɠa En-Dɔɔl, nii a ɗa gɔvɛiti gaazaɠa.» \p \v 8 Sayile ɓɔɠɔ maavaliboni, é seɠe ɠiligaa loo ɠɔba, é zunu felegɔ ʋilɛ ʋolu, ti li En-Dɔɔl, ti zeelini anzanui ʋɔ bɛ ga kpidii, Sayile ɠɛ ma: «Nà pɔ ga è ʋelela ʋele vaiti bo bɛ̀, ga è gɔvɛi ta laawooleʋe bɛ̀, nii gè ɠɛɛzu, è toli.» \p \v 9 Anzanui ɠɛni ma: «È suɠwɛɛ sɔ ga Sayile gɔvɛ laawooleʋe nuiti kulaʋɛ zooi ʋa, ta niiti gɔvɛiti ti ʋelela ʋele vaiti bosu ti ma, ɗa ɠɛɛzu è balii lɛ tùɠɔ ɓaa? Sàa vai ɠa è pɔ ɓaa?» \p \v 10 Sayile ɠonani Ɠɔoɠɔ GALAGI laaseigi zu, é ɠɛ ma: «Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga faa ɲɔu nɔpɛ ge la ɠula niima vai zu, é ʋa zeeli è ma.» \p \v 11 Anzanui ɠɛni ma: «Ɓɛ ɠa è ɠɛɛzu gè toli è ʋɛ?» Sayile ɠɛ ma: «Samiyɛle loli bɛ̀.» \v 12 Siɛgi zu anzanui Samiyɛle ɠaani la, é wola ɓainni, é ɠɛ Sayile ma: «Lee vaa zu è yaavazu? Ɗa ɠa è ga Sayile.» \p \v 13 Masagi ɠɛni ma: «Mina lua, kɛlɛ ɓɛgele ɠa è kaazu?» Anzanui ɠɛ ma: «Galagi ta ma zii ɠa gè kaazu, é ɗa ɠula zooi wu.» \p \v 14 Sayile ɠɛ ma: «Kɛʋelei ɠa ɠale?» Anzanui gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Kɛwola wɔlɔi ʋe de, é lɛɛzu, maavelevelegai ga seɠei.» Sayile kwɛɛni ga Samiyɛle ʋe, é unpilɛni zooi ma, é la kɔɠɔwu. \p \v 15 Samiyɛle ɠɛni Sayile ma: «Lee vaa zu è ná-dooɠogi zuɠoloɠologai? Lee vaa zu è tòlisu?» Sayile gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà ziiɓɔlɔ wolai zu, Filisiti nuiti ti kɔɔi laalɛa bù, Ɠɔoɠɔ GALAGI ma ge zeɠea bà, é la gòoɠaaʋoteni ga GALA goo wo nuiti ɓaa segiti maaʋele. Gè è loligɛ ga nii nà kɛ, è naa lɛ ga ze.» \p \v 16 Samiyɛle ɠɛ ma: «Lee vaa zu mu è tòlisu, ni Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛlɛa è ʋa, é ɠɛa ga è zili nui? \v 17 Ɠɔoɠɔ GALAGI naa laazeelia, nii é ɠɛni gè bo è ma. É masadai ɠulaa è ya, é fe è ɠoba nui ta ya, Davide ya. \v 18 Tɛi è la kɛɛni, è ʋa ɠolo Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei ʋɛ, ʋelei é ɠɛni ɠɛɛzu, é yeeʋɛɛ la Amalɛke nuiti ma, ná-ziiɠaawanai zu, è la naa ɠɛɛni. Naa ɠa é kɛa, Ɠɔoɠɔ GALAGI è zosu la ɠani za. \v 19 Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa vɔlɔ wo lɔɔzu Filisiti nuiti zeezu, ɗa-o, Izilayɛle nuiti-yo. Ɗa-o, è-lointi-yo, wa ʋaazu pɔ̀ pelei lina, Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠa Izilayɛle ɠɔɔʋɛbɛi pɛ dɔ Filisiti nuiti zeezu.» \p \v 20 Gaamago Sayile yɛni loni, é loo zooi ma, mazɔlɔɔ é wola luani Samiyɛle laawooi ʋa. Naa ʋolu, tɛi é la ɠɛni daami woni foloi, ta kpidii, zɛbɛ la mɔ ɠɛni zea. \p \v 21 Anzanui ʋaani Sayile ɠoba, é ka ga naa wola luaʋɛ, é ɠɛni Sayile ma: «Pɛtɛ, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ anzanui, gè woiloga è-woo ma, gè ɠikula zɛnvui zu, gè naa ɠɛ, nii è boga mà. \v 22 Ɗa ɓalaa woilona ɗa-wotiɠɛ anzanui wooi ma: Ɓɛ gè ɓulu ɓuɠa ɠila kɛʋele ɓɛtɛ è ʋɛ, è mi, nii a kɛ è zɛbɛ zɔlɔɔ, è wuzeɠe, è ʋilɛ pelei ma, è ɗa li.» \p \v 23 Sayile ɠɛlɛni, é ɠɛ ma: «Gè la daami wosu.» Kɛlɛ ná-botiɠɛ nuiti, ta anzanui, ti ɓɔini da, Sayile ma ge woilo ti-woo ma. É wuzeɠeni zooi ma, é zei betei zu. \p \v 24 Anzanui nikɛ ɓokpagi ʋaani, nii é ɠɛni zea, é ɗa makɛ, é ɓulu vukɔi zeɠe, é gaayɔ, é kpɛtɛ ga ɓuluiti, nii lɛʋɛ la su. \v 25 Anzanui daamianigi naati feeni Sayile ta ná-botiɠɛ nuiti zea. Ti ɓegai ma ga daamii wo, ti wuzeɠeni, ti li ma ɓidi naa nɔ. \c 29 \s Filisiti nuiti ti Davide ɠaaɠale vai ma \p \v 1 Filisiti nuiti ti ta-ɠɔɔʋɛbɛi pɛ gaalɛɛni ba Afɛke, Izilayɛle ná-kɔɔlaaɠai ʋu ziɛungi ɠobaʋɛ, nii é Zizeleyɛle. \v 2 Filisiti ɠundiɠiiti ti maaɓuɠani ga ta-nu ungilagiti, ta ta-nu waagilagiti. Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti ʋilɛni masagi Akise ʋolu, ti ɠɛni ʋoluzu ʋelei. \v 3 Filisiti ɠundiɠiiti ti ɠɛni ma: «Ɓɛɛni ka ga Eɓulu nui niiti?» Akise ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ti ma: «Davide ʋe, Izilayɛle masagi Sayile ná-botiɠɛ nui, é folo mɔinmɔin, ta kona mɔinmɔin kɛa kòba, gè la dɛ sɔ kaani, nii nu a peelala su, é lɔɔzei paa yee ma, é zeeli za ma.» \p \v 4 Kɛlɛ Filisiti ɠundiɠiiti ti yiiɠaawanani Akise ma, ti ɠɛ ma: «Zunui nii ɠaaɠale ma, ʋɛ è seiɗai ná. É mina yei gi ʋolu kɔɔɠɔzuʋɛ, é mina ʋa ɠɛɛzu ga gi zili nui kɔɔɠɔ ziɛgi zu. Nii la ʋaazu maliɠii ɛnɛkɛsu, kɛni é gá-nuɓusɛi ta leʋe naa ʋɔ. \v 5 Davide nii nɔ laade ti ɠɛni guyei loozu bɛ, ti ɗa kuai wo, ti ɗa ɠɛ ma: \q ‹Sayile vɔnini nu waagilagilagiti ma, \q Davide ma ge vɔni nu waaʋuupuugiti ma›?» \p \v 6 Akise Davide lolini, é ɠɛ ma: «Gè ɠonaa Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, nii é vulua, ga ɗa ga sɔle nu, nɛɛʋɛ bɛ̀ ga gè ɗa è ɠa kòba, ade ɗa lɔ, ade ɗa ɠula, ada kɔɔʋɛbɛi, mazɔlɔɔ kaipa è ʋaani kòba, gè la dɛ è-zɔ kaani, è yɛ ga su za zeelia. Kɛlɛ, è maayo ge la Filisiti ɠundiɠiiti bɛ. \v 7 Naa ɠa é ba, ɠale ma, è li, ziilɛigi ɠɛ è ʋɛ, nii a kɛ Filisiti ɠundiɠiiti wanama vaa mina ɠɛ.» \p \v 8 Davide ɠɛni Akise ma: «Lee ɠa gè kɛa mu, leeni ɠa è kaai bà, nɛ̀i gè ga ɗa-wotiɠɛ nui, é lɔɔzei pàa yee ma è ɠoba, é zeeli za ma, nii a kɛ gè mina li, gè ʋa kɔɔi ɠɔ màliɠii zili nuiti daalɔɠɔma?» \p \v 9 Akise Davide wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Gè kwɛni ga è nɛɛʋɛ bɛ̀, eɠɛ GALA ná-geezuɠeela, kɛlɛ Filisiti ɠundiɠiiti ka ti ɠɛai mà: ‹É la ʋilɛsu gi ʋolu kɔɔɠɔzuʋɛ.› \v 10 Naa ɠa é ba, à wuzeɠe lina sobuzobu, ɗa-o, ɗa-ɠalamɔin ná-botiɠɛ nuiti-yo, niiti ti ʋilɛgai è ʋolu, à wuzeɠe sobui, woza zu a ɠɛɛna kala, wo ɗa li.» \p \v 11 Poluma voloi sobuzobui, Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti wuzeɠeni fala, ti ɠale ma Filisiti nuiti ta-yooi zu. Filisiti nuiti ti liini Zizeleyɛle. \c 30 \s Amalɛke nuiti ti loo vai Sikilage zu \p \v 1 Amalɛke nuiti ti kɔɔi ʋɛɛni Sikilage ʋa, ta Zuda yooi ʋa, lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ. Siɛgi zu Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti zeelini la foloi zaʋasiɛi Sikilage, ti kaani ga ti taai ɠoloɠologɛ, ti galaai ga abui. \v 2 Ti anzanuiti soni, ta niiti pɛ ti ɠɛni taazuʋɛ, doungo ʋɛɛ kpakolo ba. Ti la ɠɛni nu nɔpɛ paani, kɛlɛ ti ti zoni, ti pele zo, ti ɗa li. \v 3 Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti zeeliai ma taazuʋɛ, ti taai ɠaani galaai. Ti-anzanuiti, ta ti-loun zunuiti, ta ti-loun anzanuiti, ti zogai ga kɔɔ luɔiti, ti li ga tiye. \v 4 Davide ta nuɓusɛiti ti ɠɛni polu, ti tɔɔzeini ga ɓainga, ti ɗa wɔlɔ, eyɛsu zɛbɛi pɛ ge ɠula ti ya. \v 5 Ti Davide anza felegɔiti pɛ soni ga duɔi, Ayinoame Zizeleyɛle nui, ta Aɓigayile poanzai, nii Kaalamɛle nui Naɓale zɛni. \p \v 6 Davide yii wola ɓɔlɔni, mazɔlɔɔ nuɓusɛiti ti ɠɛni ɠɛɛzu, ti sɔ ga kɔtui, é za, tɔɔzei ti ɠilagilagi pɛ ti yii ɠɛni zoolɛzu ga ti-loun zunuiti, ta ti-loun anzanuiti ta-vai. Kɛlɛ Davide ɓɔɠɔ ɠalivaani Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, ná-GALAGI, é zɛbɛ niinɛ zɔlɔɔni ʋolu. \p \v 7 Davide ɠɛni zalaɠa ɠula nui Ayimelɛke ná-doun zunui Aɓiataal ma: «Ʋa ga zalaɠa ɠula zeɠei, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠasu da.» Aɓiataal ʋaani la, é fe zea. \v 8 Davide Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠaazaɠani, é ɠɛ ma: «Nà zoo nɛi gè ʋilɛ niima nuiti polu? Nà ʋilɛna ti ʋolu, nà ti ɠɔɠɔzumɛɛn nɛi?» Ɠɔoɠɔ GALAGI gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ʋilɛ ti ʋolu, ɗa ti ɠɔɠɔzumɛɛnsu, nii pɛ ti liai la, è ti pɛ unmɔɔ.» \p \v 9 Davide ta ná-nu undɔzitaiti (600) ti ʋilɛni pelei ma. Ti zeeliai ma Ɓezɔɔl kɔtuɗɛi ma, tanigaa ti yɛni miná. \v 10 Davide ʋilɛni nɔ pelei ma, nui naati polu, ta nu unnaanigɔ (400), nu unfelegɔ (200) zɔiti ti ɓɔlɔni, ti la zooni ti ʋa Ɓezɔɔl kɔtuɗɛi ɓudɛ, naati ti yɛni miná. \p \v 11 Ti Ezipete zunui ta ɠaani dɔɓɔi zu, ti so, ti lii la Davide ʋɔ. Ti ɓului veeni zea, é mi, ti ziɛi ve zea, é ɓɔɔle, \v 12 ti kooleɠoolegi ma waa vɔɔi ta veeni zea, ta zeeɲɛ felegɔ leezɛn vɔɔi zu. Kpegai ma ga daamii wo, é zɛbɛ zɔlɔɔni, mazɔlɔɔ é kɛɛni ga folo saʋagɔ, ta kpidi saʋagɔ, é la daami wosu, é la ɓɔɔlezu. \p \v 13 Davide gaazaɠani, é ɠɛ ma: «Ɓɛ ná-nu ɠa ga ɗe? Mini ɠa è zeɠezu ná?» É gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Nà ga Ezipete zunu loungo, Amalɛke zunui ta ná-duɔ ɠa ga ze, folo saʋagɔ ɠa nà-duɔ kɛɛɠɛi tòai ya, mazɔlɔɔ gè la ɠɛdɛni. \v 14 Kɔɔi ɠa gi liai gi too, Kelɛte yooi zu lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ, Zuda yooi, ta Kalɛɓe yooi lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ, gi abui logɛ ɓalaa Sikilage ʋa.» \p \v 15 Davide gaazaɠani, é ɠɛ ma: «Ɗa kɛ è lo tùɠɔ, de zeeli kɔɔɓɔgi naa ma?» Ezipete zunu loungoi ɠɛni Davide ma: «Ɠona bɛ̀ GALA daaseigi zu, ga è la pàa, ta è la fèa nà-duɔ kɛɛɠɛi ya, naa a ɠɛɛna, nà lo è luɠɔ, de zeeli ti ma.» \s Davide ziɛ vai Amalɛke nuiti bu \p \v 16 É loni Davide luɠɔ, ti zeeli Amalɛke nui naati ma, ti vazagai naama you yɔɠɔzuʋɛ, ti ɗa daamii ta kpɔɔlei wo, ti ɗa fɛtii ɠula, koozunɛɛi maaʋele ma, é lɔɔzei naama ani mɔinmɔingi vaa ʋa, nii ti soni kɔɔi zu, Filisiti yooi, ta Zuda yooi zu. \v 17 Davide kɔɔi ʋɛɛni ti ʋa gosui, é yɛ ti ʋaazu, eyɛsu poluma voloi kpɔkɔi. Tanɔpɛ ge la ɠulani zea, kɛni zunu loungo unnaanigɔiti (400), niiti ti zeini ɲɔmɛiti kɔma, ti ʋela. \v 18 Davide naati pɛ unmɔɔni, niiti Amalɛke nuiti ti ti zeɠeni, é anza felegɔiti ɓalaa unmɔɔni. \v 19 Ti la ɠɛni ʋalani nu ɠila kpalaa ma, doungoa zu, kpakologaa zu, zunu loungo, ɓaa anzanu loungo, nii pɛ é zoni kɔɔi zu, ti la ʋalani gilazu ɓalaa ma. Nii pɛ ti kulani ti ya, Davide ɠaleni ma ga ti pɛ. \v 20 Davide togani ʋɛlɛʋɛlɛgiti, ta ma ɓaazagiti soni, nui niiti ti ɠɛni loni togani ɓulugi naati tuɠɔ, ti ɠɛni ɠɛɛzu ma: «À ka, nii ɠa Davide sogai kɔɔi zu.» \s Kɔɔzoganii ɠaaɠwɛɛ vai \p \v 21 Davide zeelini nu unfelegɔiti (200) ma, niiti ti ɓɔlɔni, ti la ɠɛni zooni ti ʋa ʋilɛ polu, ti yɛni Ɓezɔɔl kɔtuɗɛi ʋɔ bɛ. Naati ti ʋaani Davide laaɠomisu, ta nui niiti ti ɠɛni polu. Davide maaɓuɠani ti ʋa, é ti luʋɔ. \v 22 Nui niiti ti ɠɛni Davide ʋolu, nu ɲɔiti ta nu ɲakai tanigaa ti ɠɛni ti zaama, ti ɗa ɠɛ ma: «Tɛi ti la ade maazaani kɔɔɠɔzuʋɛ, nii pɛ ade sogai kɔɔi zu, tɔnɔ la ba, kɛni ti-anzaiti, ta ti-lointi nɔ ɠa ta ve ti ya, ti ɗa li.» \v 23 Kɛlɛ Davide ɠɛni ti ma: «Kɛ̀ɛlointi, à mina naa ɠɛ, ga nii Ɠɔoɠɔ GALAGI feai ade ya, mazɔlɔɔ é ade makɛga, é naati dɔ ade yeezu, niiti ti laalɛai ade wu. \v 24 Ɓɛ ɠa é woilosu wo-woo ma niima vai zu? Zɔi diai kɔɔɠɔzuʋɛ, ta nii zɛgai kasɔiti koba, tɔnɔi ɠa ɠɛɛzu ga ɠɛʋele, ti gaaɠwɛ yɔɠɔzu ʋɔɔma.» \v 25 Ʋele ɠana è ɠɛɛni la, é lɔɔzei naama voloi ma, é li ga naa luɠɔʋelei, ti naa ɠɛɛni ga tɔgi, ta devei Izilayɛle yooi zu, zaaɠaza tɔgi naa ɠa ná. \p \v 26 Davide liai ma Sikilage, aniiti ti zogai kɔɔi zu, é naati gaaɠwɛɛni, é ta leʋe bɔɔlaiti ma, Zuda ɠundiɠiiti, é ɠɛ ti ma: «Wo-zabai ɠaa, kulaai anii naati su, ti zogai kɔɔi zu, nii kɔai Ɠɔoɠɔ GALAGI zili nuiti daalɔɠɔma.» \v 27 Ʋele ɠana é kɛɛni la Ɓetɛle geleiti bɛ, é ta leʋe Lamɔte ɠundiɠiiti ma ti lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ yooi zu, é ta leʋe Yatiil ɠundiɠiiti ma. \v 28 É ta leʋe Alowɛɛl ɠundiɠiiti ma, ta Sifemɔte ɠundiɠiiti, é ta leʋe Esetemoa ɠundiɠiiti ma. \v 29 É ta leʋe Lakale ɠundiɠiiti ma, é ta leʋe Yelameyɛle laa wolaiti su ɠundiɠiiti ma, ta Ken laa wolaiti su ɠundiɠiiti ma. \v 30 É ta leʋe Ɠɔɔlema ɠundiɠiiti ma, ta Ɓɔɔl-Asan ɠundiɠiiti, é ta leʋe Atake ɠundiɠiiti ma. \v 31 É ta leʋe Eɓelɔn ɠundiɠiiti ma, ta ʋɛ kpein Davide ta ná-kɔɔɠɔ nuiti ti leʋeni ná. \c 31 \s Sayile zaa vai \r (1 Dɔlɔ Sɛʋɛi 10:1-12) \p \v 1 Filisiti nuiti ti kɔɔi ʋɛɛni Izilayɛle nuiti ba. Izilayɛle nuiti ti ʋelani ti ʋa, ti-ma mɔinmɔin ge zaani ti zaama, Gileɓoa gizei ma. \v 2 Filisiti nuiti ti ɠaaʋoteni ga ɠiteɠite Sayile ma, ta ná-doun zunuiti. Ti ná-doun zunuiti paani: Zonatan, Aɓinadaɓe, naa ʋɛɛ Malekisua ʋa. \v 3 Kɔɔi ɠaaʋoteni Sayile nɔ ma niina. Mɛɛn ʋili nuiti ti kaani, é wola lua. \p \v 4 Sayile ɠɛni ná-kɔɔɠɔ zɔɔla zeɠe nui ma: «Ɗa-woɠa zɔkpɔi ɠula ma laɠagi zu, è pàa, nii a kɛ tatipɛlɛʋolulala nui niiti ti mina ʋa pàazu, ti ʋa ɓaaɠula mà.» Kɛlɛ naa la ɠɛni kɛɛni, tɔɔzei é ɠɛni ɓalizu ga dualuagi. Sayile ɓɔɠɔi ɗa ná-boɠa zɔkpɔi zeɠe, é lɔ ga. \v 5 Ná-kɔɔɠɔ zɔɔla zeɠe nui kaai ma ga é zaa, tɔ ɓalaa é lɔɔni nɔnɔ ma woɠa zɔkpɔi ɠa, ti pɛ ti za. \p \v 6 Ʋele ɠana Sayile ta ná-doun zunu saʋagɔiti ti zaani la folo ɠila kpegi, ta ná-kɔɔɠɔ zɔɔla zeɠe nui, é ʋɛɛ ná-kɔɔɠɔ nuiti ba. \v 7 Izilayɛle nui niiti ti ɠɛni pɛtugi ʋoluʋelei, ta zɔiti ti ɠɛni Zuludɛn ʋoluʋelei zɔɔma ɠakei ma, ti kaai ma ga Izilayɛle ɠɔɔʋɛbɛi ʋela, ta Sayile ʋɛɛ ná-dointi ba, ti za, tiya ɓalaa ti ɠulani ta-laaiti su, ti ʋela. Filisiti nuiti ti ʋaani, ti zei naama laaiti su. \p \v 8 Poluma voloi Filisiti nuiti ti ʋaani kɔɔ lɔɓɔi zu, nii a kɛ ti poomaiti kɔligiti seɠe. Ti Sayile ta ná-doun zunu saʋagɔiti ma ʋoomaiti kaani Gileɓoa gizei ma. \v 9 Ti Sayile nɔungi leʋeni ba, ti ná-kɔɔɠɔ zɔɔlaiti seɠe. Naa ʋolu ti ta-vɔnifaamai ma wooi laazeeli Filisiti yooi ná pɛ su, daazeeli nuɓusɛiti ma ta ta-ɠɔɔɠɔ ganigiti ta-ʋɛlɛiti bu. \v 10 Ti Sayile ná-kɔɔɠɔ zɔɔlaiti daani Asetaateiti ta-ʋɛlɛi wu, ti ma ʋoomai zɛlɛ Ɓɛte-San ziɠigi ʋa. \p \v 11 Siɛgi zu Galaade yooi zu Yaɓese laaʋeaiti, ti naa mɛnini da, nii Filisiti nuiti ti kɛai ga Sayile, \v 12 kɔɔɠɔ nu ɠɛzɛɠɛzɛgiti ti ʋa, naati ti ʋilɛni pelei ma, ti ɲi piin ziɛzu, ti ʋa, ti Sayile ma ʋoomai ɠula Ɓɛte-San ziɠigi ʋa, ti ná-doun zunu saʋagɔiti ma ʋoomaiti seɠe ɓalaa, ti li ga tiye Yaɓese, ti ti ɠala miná. \v 13 Ti ti-ma ɠaeiti seɠeni, ti naati maaɠulu, tamalise wului wu, nii é Yaɓese. Naa ʋoluma, ti zugi zoni folo lɔfela laawu.