\id 1CO - Toma Bible \ide UTF-8 \h 1 Kolɛnte \toc1 Pɔle Ná-Sɛʋɛ Mɔungi É Teʋeni Kolɛnte Nuiti Ma \toc2 1 Kolɛnte \toc3 1Ko \mt2 Pɔle Ná-Sɛʋɛ Mɔungi // É Teʋeni \mt1 Kolɛnte Nuiti Ma \imt Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti \ip Sɛʋɛ mɔungi nii teʋegai Kolɛnte nuiti ma, Keelai Pɔle ɠa é sɛʋɛni kona ʋuulɔɔlugɔ maazu lɔɔlugɔ (55) ɠɛɠala leʋegai ma Yesu zɔlɔɔgai ʋoluma (\xt 1:1\xt*). Tɔ ɠa é ga Pɔle ná-sɛʋɛ felegɔiti ma mɔungi niiti ti ade yea ti leʋegai Kolɛnte Egilisii ma. Tanisu é sɛʋɛi nii zɛʋɛni, siɛgi zu é ɠɛni la Efɛze, aisa é ʋa li la daalimai ma, nii é ɠɛni pɔ é bo Kolɛnte diizuʋɛ Masedoane ta galema ziɛgi zu (\xt 16:5-9\xt*). \ip Sɛʋɛi nii ɠa ga gooɠaaʋotegi é ʋilɛ fai tanigaa ʋa, niiti Pɔle ti zɔlɔɔni Egilisii zu nui tanigaa ya, faa ɲɔi niiti ti ɠɛni ɠɛɛzu Egilisii zu, naati ti ɠɛni ga zeeɠaaɠwɛɛ vai ta koloɠologi. Kolɛnte taa wolai lɔɠɔɠulani gola, é lo koloɠologi ʋa, tɔ ɠa é ba é la ga kulafiliba vaa ga Kolɛnte Egilisii faa ɓaagiti sɔlɔɔ. Kolɛnte nuiti ta-zɛʋɛ mɔungi zu gaaɠwɛsu ɠila ka su nii tɔɠɔɠulaai, é lo nɛɛbɛi ʋa: gaaɠwɛsu puugɔ maazu saʋagɔi (\xt 13:1-13\xt*). \iot Unsosuʋɛ \io1 1. Pɔle ná-tuʋɔ gooi laazeelini Kolɛnte nuiti ma ta é GALA mama ta-vaa zu (\xt 1:1-9\xt*). \io1 2. Naa ʋoluma é tɔɔzei ga naati gaaɠula ba, niiti é ti ma ɠeela wooi zɔlɔɔni, é lo zeeɠaaɠwɛɛ vaiti ba ti Kolɛnte Egilisii zu (\xt 1:10—4:21\xt*). \io1 3. Naa ʋoluma é naa ɠaaɠulani ba, nii pilɛgai koloɠolo faiti ba, ta tukpɔ lo faiti ti keletiɛinti zɔɠɔzu (\xt 5:1—6:20\xt*). \io1 4. Naa pɛ poluma, é kalagiti feeni, é lo vulu vai ʋa, ta kɔɔɠɔ ganigiti kɔɔ zuaiti, ta GALA dɛbi ʋelei maaɓɔgiti, naa ʋɛɛ zɛnvu zu vebɛaniiti so pelei, ta gɔvɛiti buzeɠe vai ʋa, ti ɠula saai ya (\xt 7:1—15:58\xt*). \io1 5. Gaaɓelasu, é kalagi tanigaa wo, é lo nu luʋa ʋelei tanigaa ʋa ta ɓɔɠɔ vaiti (\xt 16:1-24\xt*). \c 1 \s Tuʋɔ gooiti \p \v 1 Nɛ̀i gè ga Pɔle, tòligai GALA ziimai maaʋele ma, ga gè ɠɛ ga Yesu Kilista ná-keelai, gá ade-ɠɛɛloin Sosɛtɛne, \v 2 gá wo luʋɔsu, wɔi wo GALA ná-Egilisii zu Kolɛnte taazuʋɛ, wɔi wa-ɠotoiti gbaai wa-ɠilibalai zu wa Yesu Kilista, wo loligai ga wo ɠɛ ga GALA ná-nuiti, wa naati kpein ti mini-o-mini ti wooɠulazu ade-Maliɠii Yesu Kilista ma, ti-Maliɠii, ada ɓalaagi de-Maliɠii. \v 3 Ade-Ɠɛɛ GALA ta de-Maliɠii Yesu Kilista ti zaalai la wo ma, ti ziilɛigi ve wo ʋɛ. \s Pɔle GALA mama fai Kolɛnte nuiti ta-vaa zu \p \v 4 Nà mamagi veezu GALA bɛ yeenɔpɛ wa-vaa zu, tɔɔzei zaalai ʋa, é daa wo ma ga Yesu Kilista maaʋele. \v 5 Mazɔlɔɔ é wo laazeeliʋɛ, é ʋooʋa ma, fai pɛ su Kilista zaɓui zu, kpɔɛzuɠulai zu, faaɠwɛgi zu. \v 6 Zeele wooi é wosu Kilista ná-faa zu, naa ɠɛʋele ɓɛtɛʋɛ wo zaama ga pagɔ. \v 7 Naazu, wo la ʋalani GALA ná-vebɛanii tanɔpɛ ma, wɔiti wo ade-Maliɠii Yesu Kilista ná-kulakɛlɛma yeei maaɓɔunsu. \v 8 Toɠa wo makɛ, wo lo kpaan eyɛsu gaaɓela foloi zeeli, nii a kɛ peelalazu nɔpɛ ge mina ɠɛ wo ʋa, de-Maliɠii Yesu Kilista ná-foloi zu. \v 9 GALA ka ga wooɠɛɠila nu ná-minazeɠegiti su, GALAGI é wo loliga ga wo ɠɛ kpɔfaamai zu wa ná-Doun Zunui Yesu Kilista, ade-Maliɠii. \s Zeeɠaaɠwɛɛ vai Kolɛnte Egilisii zu \p \v 10 Kɛ̀ɛleaiti, nà wo maanɛɛnɛzu ade-Maliɠii Yesu Kilista laaseigi maaʋele ma, wo pɛ à zoloo woo ɠila ma, zeeɠaaɠwɛɛ vaa mina ɠɛ wo zaama. À ɠili ʋa kpaan, wa-ɠisiɛi ta wo ɠisu vai ɠɛ ga ani ɠilagi. \v 11 Mazɔlɔɔ, kɛ̀ɛleaiti, Kolowe ná-pɛlɛwu nuiti ti bogɛ mà ga sakpegiti ta wo zaama. \v 12 Nii gè pɔ gè bo, toɠa ga nii: Wo ɠilagilagi ɠa bosu, é ɗa ɠɛ ma: «Nɔ̀un, nà ga Pɔle ʋolu nu,» ɓaa «Nɔ̀un, nà ga Apolɔse ʋolu nu,» ɓaa «Nɔ̀un, nà ga Piyɛlɛ ʋolu nu,» ɓaa «Nɔ̀un, nà ga Kilista ʋolu nu.» \v 13 Wa ɠisiɛzu ga Kilista ɠaaɠwɛɛʋɛ su ɓaa? Pɔle ɠa é ɓadɔni saa wului ma wa-vaa zu ɓaa? Wo ɓatizeni Pɔle laaseigi zu ɓaa? \p \v 14 Nà GALA mamasu, ga gè la wo tanɔpɛ kpatizeni, kɛni Kilisepuse ta Gaiyuseni nɔ, \v 15 naa ɠa a kɛ nu nɔpɛ ge mina ɠɛ, é ɓatizeni dàaseigi zu. \v 16 Ungo, gaama ʋe! Gè Setefanase ná-pɛlɛwu nuiti kpatizeni ɓalaa. Naa ʋoluma, gè la kwɛɛ, ni gè taɠiligaa ɓatizeni mɔnɔ. \v 17 Kilista la ɠɛni tèʋeni ɓatize vaa ma, kɛni Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli vai, naa mina ɠɛ ga nuɓusɛiti ta-ɠimalai ma ɓɔɛzuɠulai maaʋele, naa ɠa a kɛ Kilista zaa vai saa wului ma, naa mina ɠɛ ga wafuun faa. \s Yesu Kilista ɠa é ga GALA ná-zɛbɛi ta ná-ɠimalai \p \v 18 Tɛnɛgi é wosu é lo Kilista zaa vai ʋa saa wului ma, naa ɠa ga ɠimalala vaa naati gaazu, niiti ti undaaʋilisu, kɛlɛ dɛiti de kizo pelei ma, toɠa de ʋɛ ga GALA ná-zɛbɛi. \v 19 Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Nà ɠima nuiti ta-ɠimalai ɠoloɠolo, \q nà keleɠele nuiti ta-ɠeleɠelegi ɠɛ ga faa ɲaka.»\f + \fr 1:19 \fr*\ft \+xt Eza 29:14\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \p \v 20 Mini ɠa ɠima nui ná? Mini ɠa tɔ kalamɔin ná? Mini ɠa niima eteai zu daaɠɔlɔ nui ná? GALA ge la niima eteai zu ɠima vai ɠɛɛni ga ɠimalala vaa ɓaa? \p \v 21 Tama, GALA ge deveni ná-ɠimalai zu ga eteai la zooga é ʋa tɔun kwɛɛ nui ná-ɠimalai zaɓui zu. Naa ɠa é ba, GALA ge deveni ga pagɛ ga é naati kizo, zɔiti ti ɠidaaleʋeai ga wooi naa maaʋele nii gi daazeelizu, nuiti ti kaazu ga ɠimalala ɓɔɛi ʋe. \v 22 Zuifuiti ta laavɔɔ vaiti maaɠaazaɠabosu, Gɛlɛkiiti ti ɗa ɠimalai ɠaiziɛ. \v 23 Giya ma, Kilista ɓadɔ vai saa wului ma, gá naama wooi laazeelizu, naa ɠa Zuifuiti bɛ ga kɔɠɔziɠa zaɓu, é ɠɛ ga ɠimalala vaa zii ɠiligiti bɛ, \v 24 kɛlɛ niiti GALA ge ti loligai, Zuifuiti ta zii ɠiligiti, Kilista ɠa ga GALA ná-zɛbɛi ta GALA ná-ɠimalai naati bɛ. \v 25 Mazɔlɔɔ nii é nu ɠaazu ga GALA ná-ɠimalalai, naama ɠimalai wɔɔlɔʋɛ, é leʋe nuiti ta-ɠimalai ʋa, ta nii é nu ɠaazu ga GALA ná-zɛbɛsulalai, naa zɛbɛi wɔɔlɔʋɛ, é leʋe nuiti ta-zɛbɛsulai ʋa. \p \v 26 Kɛ̀ɛleaiti, à ɓɔɠɔ ɠɛʋele ʋɛtɛ dɛɛ: Wo ɠɛni ga ɓɛgele, wɔiti GALA ge wo loligai ga wo ʋa pɔ? Eteai letemazu, ɠima nui la mɔinni wo zaama, ɓaa zobobɛ nuiti, ɓaa seizumaanɛgiti. \v 27 Kɛlɛ GALA ge yiimazeɠea ga naama aniiti, niiti eteai ti levezu ga ɠimalala aniiti, é ʋa ɠima geleiti unfe ga tiye. É yiimazeɠea ga zɛbɛsulala aniiti, é ʋa zɛbɛsu geleiti unfe ga tiye. \v 28 GALA ge yiimazeɠeʋɛ ga naa, nii eteai devezu ga tosu la ba, ti ɓaaɠulazu ma, é la ɠaazu ga ani nɔpɛ, nii a kɛ é naati gaaʋala ba, niiti ti levezu ga ani ɓiigiti, \v 29 naa ɠa a kɛ, nuɓusɛi tanɔpɛ ge mina ɓɔɠɔ maamusɛ GALA gaazu. \v 30 Kɛlɛ GALA ge wo ɠiliʋɛ Yesu Kilista ʋa, é Kilista ɠɛ ga da-ɠimalai. Kilista maaʋele ma de ɠɛa ga telebo nuiti GALA gaazu, ta nu ɲadegaiti, de unmɔɔgi zɔlɔɔga da-ɠotoiti ma. \v 31 Naa ɠa é ba, eɠɛʋelei sɛʋɛai la GALA Sɛʋɛi zu: «Zɔi é pɔ ga é ɓɔɠɔ maamusɛ, é ɓɔɠɔ maamusɛ Maliɠii ɠɛɛ vaiti su.»\f + \fr 1:31 \fr*\ft \+xt Zel 9:23\+xt*.\ft*\f* \c 2 \s Pɔle ná-tɛnɛgi é boni Kolɛnte \p \v 1 Kɛ̀ɛleaiti, siɛgi zu gè liini la wo ʋɔ bɛ, ga gè GALA ná-faazeikpasui ma lɔɔɠuzu vaiti daazeeli wo ma, gè la ɠɛni woo woni wo ma, nii gaaɠaazu ɓaai, ɓaa ɠima ɓɔɛ maayikiai. \v 2 Mazɔlɔɔ gè deveni ga gè mina ani ɠili nɔpɛ kwɛɛ, yeeɠɛɠalai zu gè kɛɛzu wo zaama, kɛni Yesu Kilista, Yesu Kilista nii é ɓadɔni saa wului ma. \v 3 Naa ɠa é ba, gè ɓɔɠɔ lɛɛni ga woye ga zɛbɛ la bà, gè ɠɛ duai ta sasuɓali wolai zu. \v 4 Nà-kalagi ta nà-tɛnɛgiti ti la ɠɛni wosu ga nuɓusɛiti ta-ɠeleɠelegi ma ɠimalai, kɛni Zɛnvu Ɲadegai ná-zɛbɛi ma ɠulakɛlɛmai lɛɛ vai, \v 5 naa ɠa a kɛ wa-ɠidaaleʋei mina zɛlɛ nuɓusɛiti ta-ɠimalai ʋa, kɛni GALA ná-zɛbɛi. \s GALA ná-ɠimalai \p \v 6 Anɛɛ naa ʋe, ɠimala ɓɔɛi ɠa gi daazeelizu naati ma, niiti ti ga nu ɠiteiti kidaaleʋei zu. É la ga nii eteai devezu ga ɠimalai, ɓaa niima eteai zu ɠundiɠiiti ta-ɠimalai, niiti ti ʋaazu ɲɛɛlɛzu. \v 7 Gá GALA ná-ɠimalai laazeelizu, nii é ɠɛni dɔɔɠui zu eyɛsu za. GALA ge kpɛtɛni ɠana kaite aisa wɔlɔwɔlɔi, é ʋa ɠɛ ga lɛbiyai ade ma vaa ma. \v 8 Eteai niizu ɠundiɠiiti taɠila kpalaa ge la ɠɛni naama ɠimalai ɠwɛɛ. Mazɔlɔɔ ni ti ɠɛni kwɛɛ, ti la ɓena lɛbiya Maliɠii ɓadɔ saa wului ma. \v 9 Kɛlɛ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Nii nu nɔpɛ gaazu la dɛ kaani, \q nii nu woiyeɠe la dɛ mɛnini, \q nuɓusɛ la dɛ ɠigaiziɛni su, \q naa ɠa GALA ge kpɛtɛai naati bɛ, niiti ti nɛai ʋɛ.»\f + \fr 2:9 \fr*\ft \+xt Eza 64:3\+xt*.\ft*\f* \p \v 10 Tama, ada ɠa GALA ge dɔɔɠuzu vai naa ɠulaai kɛlɛma ade ʋɛ ga ná-Zɛnvui maaʋele. Tɔɔzei Zɛnvui ɠa fai pɛ fɛɠɛlɛfɛɠɛlɛsu, anɛɛ GALA ná-faazeikpasui niiti ti lɔɔɠuai gola. \v 11 Nu ɓɔɠɔ yɛnvui nɔ ɠa é ɠigi zu vai ɠwɛɛ. Zekana é la, GALA Zɛnvui nɔ ɠa é GALA kigi zu vai ɠwɛɛ. \p \v 12 Gá ma, gi la eteai ná-zɛnvui zɔlɔɔni, kɛni Zɛnvui ɓɔɠɔi nii seɠeai GALA pɔ bɛ, naa ɠa a kɛ gi faanɛɛi kpein kwɛɛ, nii GALA ge kɛa gi ʋɛ. \v 13 Gi la naama ɓɔɛiti bosu eɠɛʋelei nui ná-ɠimala ɓɔɛi ma ɠalagi la, kɛlɛ kɛni niiti GALA Zɛnvui kalagi wosu da. Zekana gi zɛnvu zu ɠaama vaiti zɔɠɔzuɠulazu la ga zɛnvu zu ɓɔɛiti.\f + \fr 2:13 \fr*\fq ga zɛnvu zu ɓɔɛiti\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa naama nuiti ma, niiti ti Zɛnvui ɠwɛɛ\fqa*\f* \p \v 14 Kɛlɛ nui nii GALA Zɛnvui la ziimaʋɛ, é la zooga é ʋa yeezei Zɛnvui tɔna ná-gaama vaiti bu, mazɔlɔɔ naati ta tɔun gaazu ga ɠimalala vaa nɔ. É la zooga é ʋa ti ɠaaɠa, tɔɔzei GALA Zɛnvui nɔ ɠa é ma zobogi veezu pɛ, nu ʋa ti yɔɠɔzuɠwɛɛ. \v 15 Nui GALA Zɛnvui ziimaʋɛ, naa ɠa zoo é fai pɛ ma lukpɔi ɠaaleʋe, kɛlɛ nu nɔpɛ ge la zooga é ʋa tɔun tukpɔɠaaleʋe. \v 16 Mazɔlɔɔ GALA Sɛʋɛi bogɛ, é ɠɛ ma: \q «Ɓɛ ɠa é Maliɠii ná-kisiɛi ɠwɛɛ, \q ɓɛ ɠa a zoo é tɔun kala?»\f + \fr 2:16 \fr*\ft \+xt Eza 40:13\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m Tama adɔun, Kilista ná-kisiɛi ɠa é de ya. \c 3 \s GALA ná-botiɠɛ nuiti tosuʋɛ \p \v 1 Nɔ̀un nà, kɛ̀ɛleaiti, gè la ɠɛni zooni gè ʋa ɓɔɛ wo ʋɔ eɠɛ nuiti GALA Zɛnvui loni ti luɠɔ, gè ɠɛni ɓɔɛzu wo ʋɔ eɠɛ etea nuɓusɛiti nɔ, eɠɛ doungoiti kidaaleʋei zu Kilista ma. \v 2 Gè ɲiimiɗɛi nɔ veeni wo ya, daamiani kpaaɓaa ge la ɠɛni de, mazɔlɔɔ wo la ɓena ziɛ bu. Anɛɛ niizuʋɛ, wo la dɛ ziaa bu, \v 3 tɔɔzei wa dɛ ziɛzu nɔ ga etea nuɓusɛiti siɛ ʋelei. Tama tɛi tolo ɲɔi wo zaama, ta kpɔɛ vaiti, wo la ziɛzu ga etea nuɓusɛiti kɛʋele ɓaa? \v 4 Siɛgi zu wo taɠila ge ɠɛɛzu ma la: «Nà ga Pɔle ʋolu nu,» zɔi ɠɛ ma: «Nà ga Apolɔse ʋolu nu,» nuɓusɛiti tuʋa ʋelei la ga naa ɓaa, wo ʋa ɠɛ ziɛzu la? \p \v 5 Ɓɛ ɠa mu é ga Apolɔse? Ɓɛ ɠa é ga Pɔle? Botiɠɛ nuiti nɔ, niiti wo ɠidaaleʋeai nɔ ti ya, eɠɛʋelei Maliɠii ma zobogi vea la ɛsɛ zea. \v 6 Gè siinni, Apolɔse kɔ ga ziɛi, kɛlɛ GALA ka é kpɛtɛni. \v 7 Naa ma, zɔi é siinsu, ta zɔi é kɔɔzu ga ziɛi, naati ti la ga ani nɔpɛ, kɛni GALA, nii é kpɛtɛzu. \v 8 Zɔi é siinsu, ta zɔi é kɔɔzu ga ziɛi, ta ga ɠɛʋele nɔ, GALA ka ti ɠilagilagi zala, é zoloo ta-wotiiti ma, ta kɛ. \v 9 Mazɔlɔɔ gá botii ɠɛɛzu ʋɔɔma GALA ná-fai zu, wa ga GALA ná-kpalagi. \p Wa ɓalaa wa ga GALA ná-pɛlɛi. \v 10 Eɠɛʋelei GALA ge tèʋegai la wo ma ná-zaalai zu, gè seɓasemai laa, eɠɛʋelei ɠima ʋɛlɛ lo nui a ɗa kɛ la. Niizu, nu ɠili ka ta lo maazu. Kɛlɛ ɛsɛ ge dama ga ma ʋɛlɛi lo pelei maazu. \v 11 Mazɔlɔɔ nu nɔpɛ ge la zooga é ʋa seɓasema ɠili da mɔnɔ, zɔi ʋolu daai, nii é ga Yesu Kilista. \v 12 Nui ta ɠa zoo é to seɓasemai naa maazu ga zanugi, ɓaa walii, ɓaa kɔtu zɔngɔ ɓaagiti, ɓaa gului, ɓaa tufa vɔɔi, ɓaa muiin. \v 13 Kɛlɛ ɛsɛ ná-kɛɛwotii ma zii ɠa ɠula kɛlɛ zu tukpɔɠaaleʋe voloi, tɔɔzei toɠa ɠula kɛlɛ zu abui ɠa, abui ɠa ɛsɛ gilagilagi ná-kɛɛwotii zuɠɔɠɔ. \v 14 Ni nui ta ná-kɛɛwotii é togai seɓasemai naa ɠa, naa la ɠɛ ɠalani abui ɠa, naama nui ɠa zalai zɔlɔɔ. \v 15 Kɛlɛ zɔi ná-kɛɛwotii a ɠalana, toɠa ʋala salai ma, kɛlɛ tɔ ɓɔɠɔi ɠa ɠizo, eɠɛ a leʋe abui zaama. \p \v 16 Wo la suɠwɛɛ ɓaa ga wa ga GALA sei ʋɛlɛi, ga GALA Zɛnvui ɠa zeini wo-yiimaʋɛ? \v 17 Ni nu a GALA sei ʋɛlɛi ɠoloɠolona, GALA ka naama nui ɠoloɠolo. Mazɔlɔɔ GALA sei ʋɛlɛi ɲadegɛ, wa ɠa wo ga naama ʋɛlɛi. \p \v 18 Nu nɔpɛ ge mina ɓɔɠɔ yaava. Ni nui ta ɠa wo zaama, é ɓɔɠɔ ɠaazu ga ɠima nu eteai ná-kɛʋelei ma, é ɠɛ ga ɠimalala nu, naa ɠa a kɛ é ɠɛ ga ɠima nui. \v 19 Mazɔlɔɔ niima eteai ná-ɠimalai ɠa ga ɠimalala vaa GALA gaazu. Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Toɠa ɗa ɠima nuiti so ga balii, nii é ga ta-ɠeleɠele ɲɔi.»\f + \fr 3:19 \fr*\ft \+xt Zɔɓ 5:13\+xt*.\ft*\f* \m \v 20 Sɛʋɛʋɛ mɔnɔ ga: \q «Maliɠii ɠima nuiti ta-ɠisiɛiti kwɛɛ, ta nɔ ga faa ɲaka.»\f + \fr 3:20 \fr*\ft \+xt Guy 94:11\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 21 Naa ɠa é ba, nu nɔpɛ ge mina ɓɔɠɔ lɛ su ga nuɓusɛ vaa. Mazɔlɔɔ ti pɛ ta ga wɔnɔ, \v 22 é ɠɛni ga Pɔle ʋe, ɓaa Apolɔse ʋe, ɓaa Piyɛlɛ ʋe, ɓaa eteai ʋe, ɓaa nu yɛnvui ʋe, ɓaa saai ʋe, ɓaa niizu vaiti be, ɓaa faiti be ti ʋaazu. Ti pɛ ta ga wɔnɔ, \v 23 kɛlɛ wɔun, wa ga Kilista nɔnɔiti, Kilista ɠɛ ga GALA nɔnɔ. \c 4 \s Kilista ná-keelaiti \p \v 1 Wo maanɛɛʋɛ, wo gi leve ga Kilista ná-botiɠɛ nuiti, ta nuiti GALA ná-fai ma lɔɔɠuzu vaiti kalivaai ti ma. \v 2 Nii ɛsɛ pɛ ge pɔ kaliva ma makɛ nuiti ta-vaa zu, naa ɠa é ga, ti ɠɛ ga wooɠɛɠila nuiti. \v 3 Nɔ̀un nà, gè la yiizoolɛzu ga wo tùkpɔɠaaleʋe vai, ɓaa eteai tùkpɔɠaaleʋe vai. Gè la ɓɔɠɔ lukpɔɠaaleʋezu ɓalaa, nà ɓɔɠɔi. \v 4 Anɛɛ ni gè la ɓɔɠɔ ʋeelalazu kìgi zu, naa la bosu ga nà pee zɔlɔɔ naa zu. Zɔi é tùkpɔɠaaleʋezu, tɔ ɠa é ga Maliɠii. \v 5 Naa ɠa é ba, à mina faa nɔpɛ ma lukpɔ ɠaaleʋe ma yeeluɠɔ, eyɛsu Maliɠii ʋa. Toɠa kpidii zu lɔɔɠuzu vaiti kula kɛlɛma, é nuiti ziimaʋɛ vaiti dɛɛ. Názu ɠa ɛsɛ ka maamusɛi zɔlɔɔ da GALA zea. \p \v 6 Kɛ̀ɛleaiti, nii gè boga, gè pokɔɠɔga gi ma gá Apolɔse, é ɠɛ wo ʋɛ ga kalagi. Wa gaaɠa ɓalaa ga gá-ʋoogi maaʋele, ga wo mina ɓudɛ naa maazu, nii sɛʋɛai, wo tanɔpɛ ge mina waso, é ʋa lo nu ʋolu, nu laalɔɠɔma. \v 7 Mazɔlɔɔ ɓɛ ɠa é è vizɔ ga zɔiti ba? Leeni ɠa é è ya, nii GALA ge la feeni è ya? Ni tama fea nɔ ʋe è ya, ɗa wasosu ɠale, eɠɛ é la veeni nɔ è ya? \p \v 8 Wo wo wɔinma anii pɛ sɔlɔɔgɛ na! Wo ɓɛtɛʋɛ na! Wo ɠɛa ga masagiti, tama gi la ga masagaa! Nà pɔ ga wo masa fai ɠɛ ga ɠite, naa ɠa a kɛ gi masa fai ɠɛ wo ʋa! \v 9 Mazɔlɔɔ nà ɠisiɛzu ga GALA ge gi zeiɗa, gɛi gi ga keelaiti, gi ɠɛ ga nuiti ma ɠaaɓelagiti, gi ɠɛ eɠɛ nuiti deveai ti ma ga ti za kɛlɛi zu, gi ɠɛa ga pɛtɛ ganii eteai pɛ bɛ: geezuɠeelaiti bɛ, ta nuɓusɛiti pɛ bɛ. \v 10 Gá ga ɠimalala nuiti Kilista ná-faa zu, kɛlɛ wɔun, wa ga ɠima nuiti wa-ɠilibalai zu wa Kilista. Zɛbɛ la gi ʋa, kɛlɛ wɔun, wo zuɓaaʋɛ. Lɛbiyai ɠa wo ʋɛ, kɛlɛ gɔun, ɓaaɠulaʋɛ gi ma! \v 11 Zaaɠaza, gi maa ɠa nɔɠɔzu ga pului, ta kpɔɔle wɔin, ta seɠe vɛɛloi, gá doɠai laawu, gi ɠɛ ga teʋeteʋe nuiti, \v 12 gá ɓɔlɔzu ga botii ɠɛa ga gi-yeeiti. Ta gi ʋoomuna, gi tuya loo. Ta gi wɔinzeɠena, gi ziɛ naa wu. \v 13 Siɛgi zu ti gi-lɔɠɔi ɠoloɠolosu da, gá ɗa ɓɔɛ ga pagɔ. Ta gi levezu ga eteai ma nɔɠɔi, anii pɛ ma ɠaʋai, eyɛsu niizu. \p \v 14 Wo unfe faa laade gè ʋa ɠɛ niima vaiti sɛʋɛzu la wo ma, kɛlɛ gè wo ɠala, eɠɛʋelei wo la ga dòinti, wo nɛai bɛ̀. \v 15 Anɛɛ ni kalamɔn waapuugɔ (10.000) ɠa wo ya Kilista ná-fai zu, wo-ɠɛɛ ɠa ɠila kpe nɔ, tɔɔzei nà ɠa gè wo zɔlɔɔga kidaaleʋei zu, Yesu Kilista ná-fai zu, ga Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli vai maaʋele. \v 16 Nà wo maanɛɛnɛzu deɠɛmu ga wo ʋokɔɠɔ mà. \v 17 Naa ɠa é kɛɛni, gè Timɔte leʋeni wo ma, dòin nii nɛai bɛ̀ gola, é ga wooɠɛɠila nu Maliɠii ná-fai zu. Toɠa wo ɠitoo naati su, ʋelei gè nà-eteai ziɛzu la Kilista ná-fai zu, ʋelei gè ma ɠalagi wosu da adaʋɛ pɛ, Egilisiiti su. \p \v 18 Wo zaama, tanigaani ti ɠɛni wasosu, ti ɗa ɠisiɛ ga gè la mɔ ʋa wo ʋɔ bɛ. \v 19 Kɛlɛ ni Maliɠii a laana ga, su la ɠoozazu gè ʋa wo ʋɔ bɛ. Názu waso nuiti ta-ɓɔɛzuɠulai laade gè ʋa ɠɛ kaazu, kɛlɛ kɛni ti-zɛbɛi! \v 20 Mazɔlɔɔ GALA ná-masadai la ga kpɔɛzuɠulai nɔ, kɛni zɛbɛi. \v 21 Leeni ɠa wo pɔ? Gè ʋa wo ʋɔ bɛ ga tukpɔi, ɓaa nɛɛbɛi ta sɛsɛbogi? \c 5 \s Kpusɛ zu vaiti ti ɠɛni ɠɛɛzu Egilisii zu \p \v 1 Toɠa wosu adaʋɛ pɛ ga koloɠologi ɠa wo zaama, koloɠologi nii nui niiti vɔlɔ ti la GALA kwɛɛ, ti la ma zii ɠɛɛzu, ga wo taɠila ge ʋilɛga kɛɛɠɛ anzai ʋolu! \v 2 Wasogi ɠa wo su gola! Wo pɛ wo maanɛɛni wo yiiɓɔlɔ, naa ɠa a la kɛ zunui é naama vai ɠɛai, é ɠula wo zaama! \v 3 Nɔ̀un nà, anɛɛ ni màaɠoozaʋɛ wo ʋa kpusɛi zu, nà wo ɠoba kisiɛi zu. Tama gè nui naa lukpɔɠaaleʋea Maliɠii Yesu laaseigi zu, eɠɛ nà ɠɛ ná. \v 4 Wa ɠaalɛɛna ba, nà wo ɠoba kisiɛi zu. Maliɠii Yesu ná-zɛbɛi zu, \v 5 à naama zunui ve Setana ya, nii a kɛ kpusɛi ɠoloɠolo, nii a kɛ zɛnvui ɠizo Maliɠii ná-foloi zu.\f + \fr 5:5 \fr*\fq nii a kɛ kpusɛi ɠoloɠolo, nii a kɛ zɛnvui ɠizo Maliɠii ná-foloi zu\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa nii a kɛ faa ɲɔi nii é ziimaʋɛ, naa ɠoloɠolo, nii a kɛ é ɠizo Maliɠii ná-foloi zu\fqa*\f* \p \v 6 Wa-ɓɔɠɔwɔɔlɔi la ʋani. Wo la kwɛni ɓaa, ga: «lɛʋɛi tago nɔ ɠa a ɗa ɓulu vukɔ ɠaayɔgai pɛ kpokolo»? \v 7 À lɛʋɛ wɔlɔmaiti kpein kula ɓɔɠɔ zaama, naa ɠa a kɛ wo ɠɛ ga ɓulu vukɔ ɠaayɔga niinɛi. Gaamazu, lɛʋɛ la wo ʋa, mazɔlɔɔ ada-Ʋakegi ma ʋaala ziʋoi ɠulani ga zalaɠai, Kilista ɓɔɠɔi ɠa é ga naa. \v 8 Naa ɠa é ba, ade mina da-vɛtii naa ɠula ga lɛʋɛ wɔlɔmai, é mina ɠɛ ga keleɠele ɲɔi ta suɲɔi ma lɛʋɛi, kɛlɛ kɛni é ɠɛ ga ɓului lɛʋɛ la su, nii é ga ɲadegi ta gaamai. \p \v 9 Gè sɛʋɛni nà-sɛʋɛi zu, gè teʋe wo ma, ga kpɔfaama mina ɠɛ wo yɔɠɔzu, wa koloɠolo nuiti. \v 10 Naa la bosu ga kpɔfaama mina ɠɛ wo yɔɠɔzu ɲɛgɛlɛin, wa naati kpein ti eteai zu ga koloɠolo nuiti, ta koozu yii nuiti, ta unma nuiti, naa ʋɛɛ kɔɔɠɔ gani kɔɔ nuiti ba. Ni naa ʋe, kɛni wo ɠula eteai zu. \v 11 Ɓa. Nii gè pɔ gè bo, naa ɠa ga, kpɔfaama mina ɠɛ wo yɔɠɔzu wa nui naa, nii é ɠɛɛzu, toɠa ga kidaaleʋe nui ta, ni a ɠɛna ga koloɠolo nui, ɓaa koozu yii nui, ɓaa kɔɔɠɔ gani kɔɔ nui, ɓaa tɔɠɔ ɠoloɠolo nui, ɓaa nui dɔɔi koloɠologai, ɓaa unma nui. Wo maa la nɛɛni, wo ʋa anɛɛ daami wo ʋɔɔma wa naama nu zii. \v 12 Nà ɠa nɛi màanɛai, gè naati tukpɔɠaaleʋe, niiti ti la ga kidaaleʋe nua ɓaa? Zɔiti ti wo zaama, naati tɛi wo ʋa ɠɛ ga ta-lukpɔɠaaleʋe nuiti ɓaa? \v 13 Zɔiti ti la ga GALA pɛlɛ wu nui ta, GALA ka naati tukpɔɠaaleʋezu. «À nu ɲɔi ɓɛ, wo kula ɓɔɠɔ zaama.»\f + \fr 5:13 \fr*\ft \+xt TSV 17:7\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \c 6 \s Keletiɛinti zɔɠɔzu lukpɔɠaaleʋe vai \p \v 1 Ni kpɔɛ ɠa wo ta yɔɠɔzu ta kɛɛɠɛloin, toɠa zoo ɠale, é lii la tukpɔɠaaleʋe nuiti pɔ bɛ, ti la luazu GALA ba, é la lia la GALA ná-nuiti pɔ bɛ? \v 2 Wo la suɠwɛɛ ɓaa, ga GALA ná-nuiti ka ti ʋaazu eteai lukpɔɠaaleʋezu? Ni tama wa ɠa wo maanɛai ga wo eteai lukpɔɠaaleʋe, wo la zooga wo ʋa faa goiti ma lukpɔi ɠaaleʋe ɓaa? \v 3 Wo la suɠwɛɛ ɓaa, ga ada geezuɠeelaiti tukpɔɠaaleʋezu? Faa ɓɛgele ɠa mu é eteai zu, nii de la zooga ma lukpɔi ɠaaleʋezu? \v 4 Tama, siɛgi zu tukpɔɠaaleʋe vai ta wo zaama la, ga niima eteai zu vai ta, zɔiti ti la levezu ga ani nɔpɛ Egilisii zu, naati ka wo ti zeɠezu ga tukpɔɠaaleʋe nuiti! \v 5 Nà nii wosu wo unfe fai ma. Ɠima nu ɠila kpalaa ge la wo zaama mu ɓaa, nii a zoo é ɠɛɛɠɛlointi ta-vaawogi wo! \v 6 Kɛlɛ ɠɛɛɠɛloin ɗa kɛɛɠɛloin lukpɔ, naa ɗa ɠɛ kidaaleʋelala lukpɔɠaaleʋe nuiti gaazu! \p \v 7 Toobu mu ka niina é wo zaama, ga wo ɓɔɠɔ lukpɔ vai. Leeni vaa zu wo la yiilɔɔzu telebotala vai tanigaani bu? Leeni vaa zu wo la laazu ga ti ʋa la loo wo ma? \v 8 Kɛlɛ tɔun, wa ɠa wo telebotala vai ɠɛɛzu, wo ɗa toomai ɠɛ, wo ɗa naa ɠɛ ɠana ga wo-ɠɛɛlointi! \v 9 Wo la suɠwɛɛ ɓaa, ga telebotala nuiti ti la GALA ná-masadai zɔlɔɔga ga tɔnɔ? À mina ɓɔɠɔ yaava, koloɠolo nuiti ti la GALA ná-masadai zɔlɔɔga ga tɔnɔ, ta kɔɔɠɔ gani kɔɔ nuiti, naa ʋɛɛ wɛɛnziɛ nuiti ba, ta zunuiti ti laazu ga ɓɔɠɔ, \v 10 naa ʋɛɛ unma nuiti, ta koozu yii nuiti ba, naa ʋɛɛ nuiti ba ti ɓɔɠɔ veai dɔɔ ya, ta tɔɠɔ ɠoloɠolo nuiti, é ʋɛɛ ladalala nuiti ba. Ti pɛ ti la GALA ná-masadai zɔlɔɔga ga tɔnɔ. \v 11 Zekana wo tanigaani wo ɠɛni la. Kɛlɛ wo gbani, wo makɛ yɛ GALA bɛ, wo ɠɛ ga telebo nuiti GALA gaazu ga da-ƓALAGI ná-Zɛnvui maaʋele, Maliɠii Yesu Kilista laaseigi zu. \s À wo-ɓusɛi zo ga pagɔ, é ɠɛ ga lɛbiya GALA bɛ \p \v 12 «Zobo feeʋɛ bɛ̀ ga gè fai ma zii pɛ kɛ,» kɛlɛ kulanuma la fai pɛ ba. «Zobo feeʋɛ bɛ̀ ga gè fai ma zii pɛ kɛ,» kɛlɛ gè la ɓɔɠɔ vea faa nɔpɛ zea, é ʋa zei ùnda. \v 13 «Daamianigi ɠa ná nu ɠogi vaa ma, nu ɠogi ɠa ná daamianigi vaa ma.» GALA ka ti zeizu felegɔ pɛ koloɠolo. Nui ɓusɛi la ga koloɠologi nɔnɔ. Toɠa ga Maliɠii nɔnɔ, Maliɠii ɠa ga kpusɛi nɔnɔ. \v 14 GALA nii é Maliɠii wuzeɠeni, é kula saai ya, toɠa de wuzeɠe ɓalaa, é de ɠula saai ya ga ná-zɛbɛi maaʋele. \v 15 Wo la kwɛɛ ɓaa, ga wo-ɓusɛiti ta ga Kilista ɓusɛi ʋaalobazuʋɛti? Gè Kilista ɓusɛi ʋaalobazuʋɛ ta zeɠena, gè kɛ ga koloɠolo anzanui ɓusɛi ʋaalobazuʋɛ ta? Naa li poun! \v 16 Wo la kwɛɛ ɓaa, ga zɔi é ɠilizu koloɠolo anzanui ʋa, ta naa ta ga kpusɛ ɠila? Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Ti felegɔ ta ɠɛ ga kpusɛ ɠila.»\f + \fr 6:16 \fr*\ft \+xt Zen 2:24\+xt*.\ft*\f* \m \v 17 Kɛlɛ nui é ɠilizu Maliɠii ʋa, ta naa ta ga zɛnvu ɠila. \v 18 À ɓizɛ koloɠologi ʋa! Zɔɔma ɠotoiti nui ti ɠɛɛzu, naati ta kpusɛi ʋoluʋelei, kɛlɛ zɔi é ɓɔɠɔ veezu koloɠologi ya, toɠa kotoi ɠɛɛzu ɓɔɠɔ ɓusɛi laalɔɠɔma. \v 19 Wo la kwɛɛ ɓaa, ga wo-ɓusɛi ɠa ga Zɛnvu Ɲadegai zei ʋɛlɛi, nii é wo-yiimaʋɛ, wo sɔlɔɔgai GALA zea? Wo la ga ɓɔɠɔ nɔnɔ. \v 20 Mazɔlɔɔ wo unmɔɔgɛ ga sɔngɔ ɓaa. Deɠɛmu à GALA dɛbi ga wo-ɓusɛi. \c 7 \s Vulu vai \p \v 1 Ade naati pɛtɛna, faiti wo ti-ma zɛʋɛi ɠɛai mà. Pagɛ zunui ma ga é mina anzanu vulu.\f + \fr 7:1 \fr*\fq Pagɛ zunui ma ga é mina anzanu vulu\fq*\ft : Tati pelei taɠili ɓalaa ka ga nii: \ft*\fqa Wo ɠɛni ma: «Pagɛ zunui ma ga é mina anzanu vulu»\fqa*\f* \v 2 Kɛlɛ tama, nii a kɛ koloɠologi maala, fizɔgɛ zunui ɠilagilagi ɓɔɠɔ anzai ɠɛ zea, anzanui ɠilagilagi ɓɔɠɔ zinigi ɠɛ zea. \v 3 Zunui zini tosuʋɛ ɠɛ anzanui ʋɛ, anzai anzanu losuʋɛ ɠɛ ɠana nɔ sinigi ʋɛ. \v 4 Mazɔlɔɔ anzai ɓusɛi la nɔ ga tɔ ɓɔɠɔi nɔnɔ, toɠa ga sinigi nɔnɔ. Zenɔ ɠana é la, anzazinigi ɓusɛi la ɓalaa nɔ ga tɔ ɓɔɠɔi nɔnɔ, toɠa ga anzai nɔnɔ. \v 5 À mina yeeɠula wa-lakobai wu, kɛni wa zoloona su yeeɠɛɠala laawu, nii a kɛ wo ɓɔɠɔ ve GALA falii ya. Naa ʋolu wo ɠale ma ɓɔɠɔ ma, naa ɠa a kɛ, Setana mina wo lɛ ga, ga wa ɓɔɠɔzotalai maaʋele. \v 6 Nà nii wosu, gè wo ɠula ɠeleɠele dɛɛ, kɛlɛ deve laade. \v 7 A la nɛɛ bɛ̀ ga ɛsɛ pɛ ge ɠɛ ga nɔ̀un kɛʋele, kɛlɛ ɛsɛ ta ná-vebɛanii ʋe, GALA ge fea zea, ta nɔnɔ ɠa ga nii, zɔi nɔnɔi ɠɛ ga nuu. \p \v 8 Nà bosu naati ma, niiti ti la ga anzazini, ta niiti ti la zini bɛ, ta poanzaiti, ga pagɛ ti ma, ti yɛ ɠana, eɠɛʋelei gè la. \v 9 Kɛlɛ ni wo la zoosu wo ʋa ɓɔɠɔ zo, à vului ɠɛ, mazɔlɔɔ soloogɛ wo vului ɠɛ, wa ʋa ɗa ɠalasu ga ɓɔɠɔyiimai. \p \v 10 Zɔiti ti vului ɠɛai, devei gè bosu, nà laade gè ʋa ɠɛ bosu, Maliɠii ɠa é bosu: Anzanui fuluai, é mina ɠula sinigi ya. \v 11 Ni a ɠulana zea, é mina mɔ zei zini bɛ ʋolu, ɓaa é ti yɔɠɔzuɓɛtɛ ta sinigi. Zunui mina ɠɛlɛ anzai ʋa. \p \v 12 Nà bosu zɔiti ma, Maliɠii woo la ga nii, nà ɓɔɠɔ ʋe ga: Ni kidaaleʋelala anzanui ta ɠa kidaaleʋe zunui ta ya, ni nɛɛʋɛ anzanui ʋɛ ga ti eteai ziɛ ʋɔɔma, zunui mina ɠɛlɛ ba. \v 13 Zekana nɔ é la, ni kidaaleʋe anzanui ta ɠa kidaaleʋelala zunui ta ya, ni nɛɛʋɛ zunui ʋɛ ga ti eteai ziɛ ʋɔɔma, maa la nɛɛni, é ʋa ɠɛlɛ sinigi naa ʋa. \v 14 Mazɔlɔɔ kidaaleʋelala zinigi ɠa ɲadesu ga anzai maaʋele, kidaaleʋelala anzanui ɠa ɲadesu ga sinigi maaʋele. Ni naa laade, ti-lointi ta ɠɔzɔ, tama gaamazu ti ɲadegɛ. \v 15 Anɛɛ naa ʋe, zɔi é la ga kidaaleʋe nu, naa a wɔinna ga ti bali ma, à zɛ ná, é naa ɠɛ. Zɔi é ga kidaaleʋe nui, zunui, ɓaa anzanui, naa la ɠilini naazu. GALA ge wo loligɛ ga wo eteai ziɛ ziilɛigi zu. \v 16 Mazɔlɔɔ anzanui, ɗa kwɛɛ ɠale, ni è la ʋaazu è-zinigi ɠizosu? Ɓaa anzazinigi, è kwɛɛ ɠale, ga è la ʋaazu è-anzai ɠizosu? \s À eteai ziɛ eɠɛʋelei GALA ge wo loliga da ga wo siɛ \p \v 17 Ɛsɛ ge ziɛ nɔ naama yai zu nii Maliɠii feai bɛ, siɛgi zu GALA ge tolini da. Zekana gè ma levei veai la Egilisiiti pɛ su. \v 18 Ni zunui ta latigɛ pɛlɛʋolu pɛ, GALA ge ʋa toli, maa la nɛɛni, é ʋa tatipɛlɛʋolui lɔɔɠu. Ni zunui ta la latini pɛlɛʋolu pɛ GALA ge ʋa toli, maa la nɛɛni, é ʋa ɓɔɠɔ lati pɛlɛʋolu. \v 19 Tatipɛlɛʋolu vai la ga faa nɔpɛ, tatipɛlɛʋolulala vai ɓalaa la ga faa nɔpɛ. Nii bɔɔlɔai, naa ɠa é ga nu GALA ná-deveiti so. \v 20 Kɛni ɛsɛ pɛ ge yɛ naama yai zu, nii zɛgai su, eyɛsu GALA ge toli. \v 21 È ɠɛni ga duɔi, siɛgi zu GALA ge è lolini da? Naa mina è yiizoolɛ, kɛlɛ ni ɗa ɗa-wɔɔlɔyai maazɔlɔɔna, yeezei nɔ naa wu. \v 22 Mazɔlɔɔ duɔi nii Maliɠii toligai, naa ɠɛa ga Maliɠii ná-wɔɔlɔi. Zenɔ ɠana é la, zɔi é ɠɛni ga wɔɔlɔi toligai ma, naa ɠɛa ga Kilista ná-duɔi. \v 23 Wo unmɔɔgɛ ga sɔngɔ ɓaa, à mina ɠɛ mɔnɔ ga nuiti ta-luɔ. \v 24 Kɛ̀ɛleaiti, ɛsɛ pɛ ge yɛ naama yai zu GALA gaazu, nii é yɛni su eyɛsu toligi wo da. \s Zɔiti ti la sei pɛlɛla zu \p \v 25 Zɔiti ti la sei pɛlɛla zu, Maliɠii ná-deve la zèa naati ta-vaa zu, kɛlɛ nà kìsu vai wosu, eɠɛʋelei gè maawɔinɠai zɔlɔɔga da Maliɠii ya, ga gè ɠɛ ga lada nu. \v 26 Naa ɠa é ba, nii gè ɠisiɛzu su pagai, toɠa ga soloogɛ nu ma, é yɛ ɠana, naa lɔɔzei niizu yeeɠɛɠalaiti su vaaɓaagiti ba. \v 27 Wo ɠiliʋɛ ʋa ɓaa, wa anzanu? Mina pele ɠaiziɛ ga wo ʋa bali ma. È la anzanu vuluni ɓaa? Mina anzanu ɠaiziɛ. \v 28 Anɛɛ naa ʋe, ni ɗa vului ɠɛɛna, è la koto ɠɛɛni. Ni anzalopo ɓeai a zeina zini bɛ, é la koto ɠɛɛni. Kɛlɛ nuiti ti vuluzu, ta kpɔlɔi zɔlɔɔ eteai zu, tama nà pɔ gè naa ɓudɛ wo maazu. \p \v 29 Kɛlɛ nii gè bosu, kɛ̀ɛleaiti, tɔ ɠa é ga nii: Yeeɠɛɠalai zuɓuɠaa, é zo niizu ma niina, kɛni anzazinigiti ti ɠɛ eɠɛ anza la ti ya, \v 30 zɔiti ti wɔlɔzu, ti ɠɛ eɠɛ ti la wɔlɔzu, zɔiti ti ɠoozunɛai, ti ɠɛ eɠɛ ti ɠoozu la nɛɛni, zɔiti ti ani ɠeyazu, ti ɠɛ eɠɛ ani la ti ya, \v 31 zɔiti ti ɓɛdɛ ɠulazu ga etea aniiti, é ɠɛ eɠɛ ti la ɓɛdɛ ɠulazu ga ani. Mazɔlɔɔ niima eteai ɠɛʋelei ɠa leʋesu. \p \v 32 Nà pɔ ga ziizoolɛ nɔpɛ ge mina ɠɛ wo ma. Zunui anza la bɛ, naa ɠa ɗa yiizoolɛ ga Maliɠii ná-faiti nɔ, toɠa ɗa ɠaaɓa ga é nɛɛ Maliɠii ʋɛ. \v 33 Kɛlɛ zɔi anzai zea, naa ɠa ɗa yiizoolɛ ga etea vaiti, toɠa ɗa ɠaaɓa ga é nɛɛ anzai ʋɛ, \v 34 gaaɠwɛɛʋɛ su fele. Zenɔ ɠana, anzanui é la zini bɛ, ɓaa anzalopo ɓeai, naa ɠa ɗa yiizoolɛ ga Maliɠii ná-faiti, mazɔlɔɔ toɠa pɔ é ɲade kpusɛi zu ta zɛnvui. Kɛlɛ zɔi ma é zinigi ʋɛ, naa ɠa ɗa yiizoolɛ ga etea vaiti, toɠa ɗa ɠaaɓa ga é nɛɛ sinigi ʋɛ. \p \v 35 Nà nii wosu wa-ɠulanuma vai zu, é la ga gè da wo ma ga maaɓaa. Nà pɔ ga wo eteai ziɛ ga pagɔ, nii soloogai, wo ɠiliai yɛ de Maliɠii ʋa, ná-botii zu. \p \v 36 Ni ta ɠana, ná-wɛɛin é maazogai, naa wɔin ma niina gola, é ɠigaiziɛ ga é la mɔ maaɓɔun boga, kɛlɛ kɛni faiti ti ɠɛ ga ʋelei maanɛai ti ɠɛ la, é kɛ eɠɛʋelei ná-kisiɛi la. É la koto ɠɛɛni, ti vului ɠɛ. \v 37 Kɛlɛ ni wɛɛn nui, zunu loungoi, a devena yiimaʋɛ, nu la daani ma ga maaɓa, tɔ ɓɔɠɔi ná-devei ʋe, ga é mina anza zei, ni toɠa zoo ɓɔɠɔ zosu, é naa leve ʋelei a ziɛ la, naazu toɠa kɛɛzu ga pagɔ, é mina anzalopoi zei. \v 38 Naa ɠa é ba, zɔi a ná-anzalopo maazogai zeina, naa ɠa faa ʋagɔ ɠɛɛzu. Zɔi ɓalaa é la ɠɛ seini, nɔnɔi vizɔgɛ. \s Poanzaiti \p \v 39 Anzanui fuluai, naa ɠiliʋɛ sinigi ʋa, siɛgi pɛ su naa vulua la. Kɛlɛ ni sinigi a zaana, fiegɛ ga é zei naama nui ʋɛ, nii é pɔ, kɛlɛ kɛni é ɠɛ ga kidaaleʋe nui ta. \v 40 Kɛlɛ nɔ̀un, nà kìsu vai wosu, undaa ɠa nɛ gola, ni a yɛna ɠana. Nɔ̀un dàaʋɛ da ɓalaa ga GALA Zɛnvui ɠa bà. \c 8 \s Kɔɔɠɔ ganigiti kɔɔ zuaiti \p \v 1 Ade ɠida zalaɠa zua vaiti bu, ti ɠulazu kɔɔɠɔ ganigiti bɛ: Ade kwɛni ga «faaɠwɛ ka de pɛ de ya». «Faaɠwɛgi» ɠa ɗa nu waso, kɛlɛ nɛɛbɛi ɠa ɗa nu zapelɔ kidaaleʋei zu. \v 2 Zɔi é ɠisiɛzu ga é faa ɠwɛɛ, naa la dɛ faa ɠwɛɛ, ʋelei maanɛai é kwɛɛ da. \v 3 Kɛlɛ ni nu a GALA nɛɛna ʋɛ, GALA ge naama nui ɠwɛɛ. \p \v 4 Naa ɠa é ba, nii é ga zalaɠa zuaiti mii vai, ti ɠulazu kɔɔɠɔ ganigiti bɛ: Ade kwɛɛ ga kɔɔɠɔ gani la ga ani nɔpɛ eteai zu, GALA gila kpegi nɔ ɠa é ná. \v 5 Mazɔlɔɔ anɛɛ ni ta ɠɛɛzu tanigaa ma galagiti, geeɠɔlɔgi zu ɓaa zooi ma, galagiti gola mɔinʋɛ, maliɠiiti ti mɔin gola, \v 6 anɛɛ naa ʋe, adɔnɔi, GALA gila kpe nɔ ɠa, é ade ʋɛ, Ɠɛɛɠɛi, nii é aniiti pɛ kpɛtɛa, nii de zɛnvui wosu zeema, ta Maliɠi ɠila kpe, é ga Yesu Kilista, nii aniiti pɛ ti saɓui zu, da ɓalaa de zɛnvui wosu saɓui zu. \p \v 7 Kɛlɛ nui pɛ ge la gaamai naa ɠwɛɛ. Tanigaani ti ɓega ga ɠata kɔɔɠɔ gani fai ʋa mɛtu, niizu ti ɗa naama zuaiti mi, niiti ti ɠulaai ga zalaɠai kɔɔɠɔ ganigiti bɛ, zɛbɛ la ta-ɠisiɛiti ba, ti ɗa ɠisiɛ ga daamianigi naati ti ti ɠɔzɔa. \v 8 Tama daamianigi laade, é ʋa ɠɛ de maaɓuɠazu GALA ba. Ni de la daami woni, naa la ta ɠulazu de la, ni da ta miina, naa la ta laazu de ma. \p \v 9 À dama ga wa-wɔɔlɔyai nii wo sɔlɔɔgai, naa mina ɠɛ ga kɔɠɔziɠa zaɓu zɛbɛsulala nuiti bɛ kidaaleʋei zu, ti ʋa loo kotoi zu. \v 10 Mazɔlɔɔ ni zɛbɛsulala nui ta ɠa è ɠaana zeini sale ɠɔɔ ʋɛlɛi wu, ɗɛi faaɠwɛgi è ya, è ɗa daami wo, ná-kisiɛi la iɲɔdɔa ɓaa, é ʋa ɗa suaiti mi, ti ɠulaai ga zalaɠai kɔɔɠɔ ganigiti bɛ? \v 11 Naa maaʋele ma, zɛbɛsulala nui naa undaa ɠa ʋilisu, ɗa-vaaɠwɛgi maaʋele ma, ɠɛɛɠɛloin naa, nii Kilista zaai bɛ. \v 12 Siɛgi zu wo kotoi ɠɛɛzu la ga naa ma zii ɠɛɛɠɛleaiti daalɔɠɔma, wo ta-ɠisiɛi maawana, nii zɛbɛ la ba, Kilista ɓɔɠɔi ɠana wo kotoi ɠɛɛzu daalɔɠɔma. \v 13 Naa ɠa é ba, ni daamianigi ɠa a kɛ̀ɛloin loo kotoi zu, eyɛsu pɛ, gè la mɔ sua mia, naa ɠa a kɛ gè mina kɛ̀ɛloin loo. \c 9 \s Keela vai ma zobogi ta ma ɠulanumai \p \v 1 Gè la ga wɔɔlɔ ɓaa? Gè la ga keela ɓaa? Gè la ɠɛni Yesu ɠaani ɓaa, de-Maliɠii? Wo la ga nà-botii zulɔnɔgi ɓaa, Maliɠii ná-botii zu? \v 2 Ni gè la ga keela nui tanigaani gaazu, nà ga keelai wɔun wo ʋɛ. Mazɔlɔɔ wa ga nà-keela wotii ma ʋoogi Maliɠii ná-botii zu. \p \v 3 Naa ɠa nà ɗa ɓɔɠɔ maavaawo da naati daalɔɠɔma, niiti ti màalɔɔzu. \v 4 Naama zobo ge la gi ʋɛ ɓaa, gi ʋa daamianigi ta kpɔɔle anii zɔlɔɔ gá-wotii maaʋele ma? \v 5 Naama zobo ge la ɓena ɠɛ gi ya ɓaa, gi ʋa kidaaleʋe anzanui ta ʋilɛ ʋolu, é ɠɛ ga gi-anza, eɠɛʋelei keelai zɔiti ti kɛɛzu la, ta Maliɠii deɠeiti, ta Piyɛlɛni? \v 6 Ɓaa mu, nà-o, Ɓalanaɓase-o, gá nɔ ɠa gá ɗa botii ɠɛ pɛ, gi ʋa ɠɔnɔgi zɔlɔɔ? \v 7 Ɓɛ ɠa a ɗa salaʋusu vai ɠɛ ga tɔ ɓɔɠɔi yeaɠɔligi? Ɓɛ ɠa a ɗa leezɛn ɓelei leʋe, é la ma waai ta mia? Ɓɛ ɠa a ɗa togani ɓulugi makɛ, é la togani ɓulugi ma ɲiimiɗɛi ta ɓɔlea? \p \v 8 Niima vaiti gè ti wosu, ti la ga nuɓusɛiti ta-leveiti nɔ, mazɔlɔɔ GALA ná-tɔgi ɓalaa ka ti wosu. \v 9 Mazɔlɔɔ sɛʋɛʋɛ Moize ná-tɔgi zu ga: «Mina nikɛi laaʋɛ ɠili, a ɠɛna moloi ɠaalia ga.»\f + \fr 9:9 \fr*\ft \+xt TSV 25:4\+xt*.\ft*\f* GALA ka yiizoolɛzu ga nikɛiti nɔ ɓaa? \v 10 Ɓaa, gi maaʋele laade, é ʋa ɠɛ nii wosu da? Ungo, giya ɠa naa zɛʋɛai gá-vaa zu. Kɛni zɔi é wozai wolizu, ta zɔi é moloi loɠazu, ti losuʋɛ ɠɛ kitogi zu, ga ta tɔnɔ zɔlɔɔ su. \v 11 Ni gi zɛnvu zu vaiti fazaga wo zaama, faa ɲɔu ɠana ɓaa, ni gá gɔnɔ zɔlɔɔna wo-yeaɠɔligiti su? \v 12 Ni naama zobogi ɠa zɔiti zea wo unda, naama zobogi la gi ya wo unda, é ʋa leʋe naati ba ɓaa? \p Kɛlɛ anɛɛ naa ʋe, gi la naama zobogi zeɠeni, tɔun kɛni gi yeezeiɗa fai pɛ bu, naa ɠa a kɛ, gi mina pele leʋe Woo Niinɛ Ʋagɔi luɠɔ, é ʋilɛ Kilista ʋa. \v 13 Tama wo kwɛɛ ga niiti ti boti ɲadegai ɠɛɛzu GALA sei ʋɛlɛi wu, naati ta ɗa ti-ɠɔnɔgi zɔlɔɔ GALA sei ʋɛlɛi wu. Ta zɔiti ti zalaɠai ɠulazu zalaɠa ɠulazuʋɛ, naati ta ɗa tɔnɔ zɔlɔɔ zalaɠaiti su, ti ɠulazu zalaɠa ɠulazuʋɛ. \v 14 Zekana é la ɓalaa, Maliɠii deveʋɛ ga niiti ti Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelizu, naati ti ɠɔnɔgi zɔlɔɔ Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli vai zu. \p \v 15 Nɔ̀un, gè la niima zobogi tanɔpɛ seɠeni, gè la sɛʋɛi ɠɛɛzu ɓalaa ga gè ʋa ɠɛ niima vaiti maalolisu ga gè ti zɔlɔɔ ɓɔɠɔ ʋɛ. Tɔun nɛɛʋɛ bɛ̀ vɔlɔ ga gè za, kɛlɛ nu nɔpɛ ge mina lɛbiyai ma ungi ɠulaa zèa! \v 16 Nà ɠɛna Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelia, naa la bɛ̀ ga ɓɔɠɔ wɔɔlɔ vaa, mazɔlɔɔ ma ɠeleɠele ge la ná, kɛni gè kɛ. Maanɔɠɔ ɠa tùɠɔ, ni gè la Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeelini! \v 17 Ni nà ɓɔɠɔi zìimai ɠa gè kɛɛzu la, kulanuma ɠa bɛ̀ naazu, kɛlɛ ni nà kɛɛzu nɔ ga kɛɛɠeleɠele ge la ná vaa, toɠa ùnma ga kasɔ nii kalivaai mà. \v 18 Nà-kulanumai ɠa ga leeni naazu? Tɔ ɠa é ga, gè Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli, nii geya la ba, gè mina naama losuʋɛ zeɠe ʋɛ, nii é ga nɔ̀nɔi, nɛ̀i gè ga Woo Niinɛ Ʋagɔi laazeeli nui. \p \v 19 Nà ga wɔɔlɔ, gè la ga nu nɔpɛ ná-duɔ. Anɛɛ naa ʋe, gè ɓɔɠɔ ɠɛa ga ɛsɛ pɛ ná-duɔi, naa ɠa a kɛ, ni toɠa zoo ɠɛɛzu, gè ma mɔinmɔin gola zɔlɔɔ. \v 20 Nà ɠɛna botii ɠɛa Zuifuiti saama, nà ɠɛɛzu eɠɛ Zuifui ta, nii a kɛ gè Zuifuiti maazɔlɔɔ. Nà ɠɛna zɔiti ba, ti Moize ná-tɔgi wu, nà botii ɠɛɛzu ti zaama, eɠɛ nà ɠɛ tɔgi wu, nii a kɛ gè ti maazɔlɔɔ, anɛɛ ni nà ɓɔɠɔi gè la tɔgi naa wu. \v 21 Zenɔ ɠana é la, siɛgi zu gè naati saama la, niiti ti la Moize ná-tɔgi ɠwɛɛ, ná ɗa ziɛ ga ti ɠɛʋele, eɠɛ gè la tɔ bu, nii a kɛ gè ti maazɔlɔɔ. Naa la bosu ga gè la ɠolozu GALA ná-tɔgi ʋɛ, mazɔlɔɔ nà ɠolozu Kilista ná-tɔgi ʋɛ. \v 22 Zɔiti zɛbɛ la ti ʋa kidaaleʋei zu, gè ɠɛa ga zɛbɛsulala nu ga naati kɛʋele, nii a kɛ gè ti maazɔlɔɔ. Nà ɓɔɠɔ ɠɛɛzu ga ti pɛ kɛʋelei, nii a kɛ, ʋele-o-ʋele gè tanigaani kizo. \v 23 Tama nà naa pɛ kɛɛzu Woo Niinɛ Ʋagɔi vaa ma, nii a kɛ gè nɔ̀nɔ zɔlɔɔ su. \p \v 24 Wo la kwɛɛ ɓaa, ga zɔiti ti ɓizɛzu ɓɔɠɔ yɛ kpizɛi zu, ti pɛ ta ɗa ɓizɛ, kɛlɛ ti zaama, nu ɠila nɔ ɠa a ɗa zalai zɔlɔɔ? À ɓizɛ ɠana ga wo ʋa zalai zɔlɔɔ. \v 25 Kpizɛ wo nuiti ta ɗa ɓɔɠɔ zo, ti yeeɠula faa mɔinmɔin su, nii a kɛ ti lɛbiya wɔɔlɔgi zɔlɔɔ, é la lɛbisu, é ɠoloɠolo. Kɛlɛ adɔnɔi, da kɛɛzu, nii a kɛ de lɛbiya wɔɔlɔgi zɔlɔɔ, nii é la ɠoloɠologa eyɛsu ɠɔ. \v 26 Naa ɠa é ba, nà ɓizɛzu, kɛlɛ ani ɠa gàazu logai ba. Ɲɛpii gè kɔɔzu, fiilɛi laade gè ʋa ɠɛ doɠazu. \v 27 Nà ɓakpasu kpùsɛi ma, é ɠolo bɛ̀, naa ɠa a kɛ nà GALA daawooi laazeelina nuiti ma, nà ɓɔɠɔi gè mina loo bu. \c 10 \s Kɔɔɠɔ ganigiti kɔɔ vai // maaɲɛɛ vai \p \v 1 Kɛ̀ɛleaiti, nà pɔ ga wo ɠitoo su ga ade-mɛmɛwolani pɛ ti ɠɛni tonaɓiingi wu, ti pɛ ti ɓudɛni kpoloɗɛi maazu. \v 2 Ti pɛ ti ɓatizeni tonaɓiingi wu ta kpoloɗɛi wu, ta-ɠilibalai zu ta Moize. \v 3 Ti pɛ ti zɛnvu zu laamiani sii ɠilagi miini. \v 4 Ti pɛ ti ɓɔɔleni ga zɛnvu zu ɓɔɔle ɗɛ zii ɠilagi, mazɔlɔɔ ti ɓɔɔleni zɛnvu zu vasai ʋa, nii é ɠɛni ti ʋolu. Kilista ɠa é ɠɛni ga naama vasai. \v 5 Kɛlɛ ti-ma mɔinmɔin ti la ɠɛni GALA ziimani, naa ɠa é ba, ti zaani teʋebai zu. \p \v 6 Tama niima vaiti ti ɠɛa de ʋɛ ga poogi, nii a kɛ de mina mɔ kisiɛ ɲɔu wo, eɠɛʋelei ti kɛɛni la. \v 7 À mina ɠɛ ga kɔɔɠɔ gani kɔɔ nua, eɠɛʋelei ti tanigaani ti kɛɛni la. Sɛʋɛʋɛ ɠani GALA Sɛʋɛi zu ga: «Nuɓusɛiti ti zeini, ti daamii ta kpɔɔlei wo. Naa ʋolu, ti wuzeɠeni, ti ɗa ɠaɠo.»\f + \fr 10:7 \fr*\ft \+xt Ɛgz 32:6\+xt*.\ft*\f* \v 8 Ade mina ɓɔɠɔ ve koloɠologi ya, eɠɛʋelei ti tanigaani ti kɛɛni la. Naa maaʋele ma, nu waaʋuufelegɔ maazu saʋagɔ (23.000) zaani folo ɠilagi nɔ. \v 9 Ade mina Kilista zuɠɔɠɔ, eɠɛʋelei ti tanigaani ti kɛɛni la, kaaliiti ti ti ɲiini, ti za. \v 10 À mina ɓɔɛ unsu, eɠɛʋelei ti tanigaani ti ɓɔɛni la unsu, geezuɠeelai ti ʋaa, é ti zuwuɠaaleʋe. \v 11 Niima vaiti ti zeini ti ma, ti ɠɛ ade ʋɛ ga poogi, ti zɛʋɛ ade lɛnɛ faa ma, adɛiti yeeɠɛɠala ɠaaɓelagi zeeliai ade ma. \p \v 12 Naa ɠa é ba, zɔi é ɠisiɛzu ga toɠa loni, é dama, a ʋa loo. \v 13 Tɛga nɔpɛ ge la dɛ zeelini wo ma, nii ma zii la dɛ zeelini nu ɠili ma. GALA é ga wooɠɛɠila GALAGI, é la vaa bu pɛ, ga tɛga zeeli wo ma, é ɓudɛ wo-zɛbɛi maazu. Kɛlɛ yeei tɛgai ʋaazu la, toɠa zɛbɛi ve wo ʋɛ, wo ɠula ɠeleɠele sɔlɔɔ su, nii a kɛ wo ziɛ bu. \p \v 14 Naa ɠa é ba, nɛ̀ɛɲɔɠɔiti, à maaɠooza kɔɔɠɔ gani kɔɔ vai ʋa. \v 15 Nà ɓɔɛzu wo ʋɔ, eɠɛ ɠima nuiti, wa ɓɔɠɔi à ɠida naa wu, nii gè bosu. \v 16 Tuya ɗaawɔi de GALA mamasu ma vaa zu, da ɠɛna ɓɔɔlea la, naa laade é ʋa ɠɛ ga da-ɠilibalai Kilista ɲamai vaa zu ɓaa? Ɓului de galeɠalezu, da ɠɛna mia, naa laade é ʋa ɠɛ ga da-ɠilibalai Kilista ɓusɛi vaa zu ɓaa? \v 17 Ɓului ɠa ɠila nɔ. Anɛɛ ni ade mɔinʋɛ, da ga kpusɛ ɠila kpegi, mazɔlɔɔ da dɔnɔ zɔlɔɔsu ɓului naa zu. \p \v 18 Izilayɛle nuiti pɛtɛ: Niiti ti zalaɠa zuai ta miizu, naati ti la kpɔfaamai zu nɛi ɓaa, ta zalaɠa ɠulazuʋɛ? \v 19 Leeni ɠa gè bosu naazu? Kɔɔɠɔ ganigi, ɓaa suai é ɠulazu bɛ ga zalaɠai, naati ka tosu ti ʋa ɓaa? Naa laade! \v 20 Kɛlɛ nii ti kulazu ga zalaɠai, ta naa ɠulazu ga zalaɠai inɛgiti bɛ, GALA taade. Tama gè la pɔ ga kpɔfaama ʋa ɠɛ wo yɔɠɔzu wa inɛgiti. \v 21 Wo la zooga wo ʋa ɓɔɔle ga Maliɠii ná-ziawɔi, wo ɗa ɓɔɔle mɔnɔ ga inɛgiti ta-ɗaawɔi. Wo la zooga wo ʋa Maliɠii ná-daamianigi mi, wo ɗa inɛgiti ta-laamianigi mi mɔnɔ. \v 22 Ada pɔ de Maliɠii ná-toloi wuzeɠe ɓaa? Wa kaazu ga de zuɓaaʋɛ tɔun ba ɓaa? \s Fai pɛ ge ɠɛ é GALA dɛbi \p \v 23 Tanigaa ti ɠɛ ma: «Zobo feeʋɛ nu ʋɛ ga è fai ma zii pɛ kɛ,» kɛlɛ kulanuma la fai pɛ ba. «Zobo feeʋɛ nu ʋɛ ga è fai ma zii pɛ kɛ,» tama fai pɛ ge la vizɔni kidaaleʋe nuiti ma. \v 24 Nu nɔpɛ ge mina ɠisiɛ tɔ ɓɔɠɔi ná-faa nɔ zu, kɛlɛ kɛni é ɠisiɛ ɓalaa zɔiti ta-vaa zu. \p \v 25 À naa pɛ mi, nii é ʋɔdizu dɔɔɠɔi zu, à mina gaazaɠa bo wa-ɠisiɛi zu ga mini ɠa seɠeai ná. \v 26 Mazɔlɔɔ «zooi ta gaa ɠaniiti ta ga Maliɠii nɔnɔ.»\f + \fr 10:26 \fr*\ft \+xt Guy 24:1\+xt*.\ft*\f* \p \v 27 Ni kidaaleʋelala nui ta a wo lolina daami wo faa ma, wa vaana bu ga wo li, à li. Nii kpein a fe wo ya, à ti pɛ ta mi, wo mina gaazaɠa bo wa-ɠisiɛi zu. \v 28 Kɛlɛ ni nui ta a ɠɛna wo ma: «Nii ɠulaʋɛ ga zalaɠai kɔɔɠɔ ganigiti bɛ,» à mina naa ta mi, naama nui maaʋele ma, ta ná-kisiɛi maaʋele ma. \v 29 Nà nii wosu ʋɛ, wɔun wa-ɠisiɛi ma vaa laade, kɛlɛ zɔi ná-kisiɛi ma vaa ʋe. Leeni vaa zu taɠili ná-kisiɛi ʋaazu nà-wɔɔlɔyai lukpɔɠaaleʋezu? \v 30 Ni nà GALA mamana daamii vaa zu, leeni vaa zu zeli a lo mà naama vaa zu, nii gè mamagi wogai ma vaa zu? \p \v 31 Naa ɠa é ba, wo ɠɛni daami wosu, wo ɠɛni kpɔɔle wosu, wo ɠɛni faa nɔpɛ kɛɛzu, à ti pɛ kɛ, é ɠɛ ga lɛbiyai GALA bɛ. \v 32 Naa ma, wo-ziɛ ʋelei pɛ su, à mina ɠɛ ga kaka saɓu Zuifuiti bɛ, ɓaa zii ɠiligiti, ɓaa GALA ná-Egilisii zu nuiti. \v 33 À ziɛ ga kɛ̀ʋele, nà ɠaaɓaazu, gè nuiti ziima fai pɛ su, gè la nà-kulanuma ɠaiziɛzu, kɛlɛ kɛni nui ma mɔinmɔin nɔnɔi, naa ɠa a kɛ, ti ɠizo. \c 11 \p \v 1 À ʋokɔɠɔ mà, eɠɛʋelei gè ʋokɔɠɔsu da Kilista ma. \s Anzanui nɔungi maalɔɔɠu vai \p \v 2 Nà wo maamusɛzu, tɔɔzei wa ɠizɛsu sù, fai pɛ su, ta wa ziɛzu ga tɛnɛ gooiti kpein, gè ti woni wo ma. \p \v 3 Anɛɛ naa ʋe, nà pɔ ga wo nii ɠaaɠa: Kilista ɠa é ga zunuiti pɛ ma ungi, zunui ɠa é ga anzanui ma ungi, GALA ka é ga Kilista ma ungi. \v 4 Zunu nɔpɛ a ɠɛna GALA falia, ɓaa é ɗa GALA gooi wo, é ani ʋɛɛ nɔungi ma, naa ɠa ɓaaɠulazu ma ungi ma. \v 5 Kɛlɛ anzanu nɔpɛ a ɠɛna GALA falia, ɓaa é ɗa GALA gooi wo, é la ani ʋɛɛni unma, naa ɠa ɓaaɠulazu ma ungi ma, kɛɛʋɛ eɠɛ nɔungi a ɓuye. \v 6 Mazɔlɔɔ ni anzanui la ani ʋɛɛni unma, kɛni é nɔundeɠai ɓalaa leʋe ma. Tama ni toɠa ga unfe faa anzanui ʋɛ, ga é ta leʋe nɔundeɠai ʋa, ɓaa é nɔungi ɓuye, kɛni é ani ʋɛɛ unma. \v 7 Maa la nɛɛni ga zunui nɔungi maalɔɔɠu, mazɔlɔɔ toɠa ga GALA maaniinigi ta ná-lɛbiyai. Kɛlɛ anzanui ɠa ga zunui ná-lɛbiyai. \v 8 Mazɔlɔɔ zunui la ɓɛtɛni, é ʋa ɠula anzanui zu, kɛlɛ anzanui ɠa kulaai zunui zu. \v 9 Zunui la ɠɛni ɓɛtɛni anzanui ʋɛ, kɛlɛ anzanui ɠa kpɛtɛai zunui ʋɛ. \v 10 Naa ɠa é ba, geezuɠeelaiti ta-vaa ma, anzanui maanɛɛʋɛ é zobogi ma ʋoogi zɔlɔɔ nɔungi ma. \v 11 Naati pɛ ta nɔnɔ, Maliɠii ná-pelei ma, anzanui la ɓɔɠɔyeema yɛ, ni zunui laade, zunui la ɓɔɠɔyeema yɛ, ni anzanui laade. \v 12 Mazɔlɔɔ, eɠɛʋelei anzanui ɓɛtɛni la, é ɠula zunui zu, zekana é la, zunui ɓalaa ɠa ná anzanui zaɓui zu, ti pɛ ti zeɠeʋɛ GALA pɔ. \p \v 13 À ɠida lɛɛ bu wa ɓɔɠɔgoi: Fizɔgɛ nɛi anzanui ma ga é GALA fali, unba ɲakai? \v 14 Etea vaiti ti la wo ɠalasu ɓaa, ga toɠa ga unfe faa zunui ʋɛ, nɔundeɠai wola a ɠoozana? \v 15 Kɛlɛ toɠa ga lɛbiya vaa anzanui ʋɛ, nɔundeɠai ɠooza. Tɔɔzei undeɠai veeʋɛ anzanui ʋɛ, ga é ɗa maalɔɔɠu. \v 16 Ni nui ta wɔinni é niima vaiti sakpe, gá bosu ma ga gi ziɛ ʋele la ga naa pɔlɔma, anɛɛ ɓalaa GALA ná-Egilisiiti bɛ. \s Maliɠii ná-daamii wo fai \r (Matiyo 26:26-29; // Maleke 14:22-25; // Luke 22:14-20) \p \v 17 Niima vai gè ʋaazu bosu wo ma, gè la zooga gè ʋa wo maamusɛ, mazɔlɔɔ wa-ɠaalɛbaiti ti la wo ɓɛtɛzu, kɛni ti ɗa wo ɠoloɠolo. \v 18 Mɔunpa, bogɛ mà ga siɛgi zu wo Egilisi ɠaalɛbai wosu da, zeeɠaaɠwɛɛ vaiti ta wo zaama, gè lago laa da. \v 19 Mazɔlɔɔ kɛni zeeɠaaɠwɛɛ vaiti ti ɠɛ wo zaama, naa ɠa a kɛ, zɔiti ti zɔlegai wo zaama, naati ti ɠa. \v 20 Siɛgi zu wo ɠaalɛɛzu ba la, Maliɠii ná-daamii laade wo ʋa ɠɛ bosu. \v 21 Mazɔlɔɔ siɛgi zu wo daami wosu da, ɛsɛ ka tɔ ɓɔɠɔ nɔ ná-daamiani kpɛtɛai nɔ miizu, tama pului tanigaani ma, dɔɔi tanigaani sogai niina. \v 22 Pɛlɛa ti la wo ʋɛ ɓaa, ʋɛti wa daamii ta kpɔɔleiti bo ná? Ɓaa mu GALA ná-Egilisii ɠa wo ɓaazeɠezu ma, wo ɗa zɔiti unfe, niiti ani la ti ya? Kɛni gè wo maamusɛ naazu ɓaa? Gè la wo maamusɛzu naazu ɲɛgɛlɛin! \p \v 23 Mazɔlɔɔ, kalagi gè sɔlɔɔni Maliɠii ya, naa ɠa gè feeni wo ya: Kpidii nii ti Maliɠii Yesu lɔɔni la sili nuiti zeezu, ti ʋa paa, é ɓului zeɠeni. \v 24 Kpegai ma ga mamagi ve GALA bɛ, é galeɠaleni, é ɠɛ ma: «Nii ɠa é ga kpùsɛi, nii é wo vaa ma. À nii ɠɛ, wo ɠizɛ sù.» \v 25 Zenɔ ɠana, daamii wogai ma, é ziawɔi zeɠeni, é ɠɛ ma: «Ziawɔi nii ɠa é ga minazeɠe niinɛi, daazeeliai ga mà ɲamai maaʋele. Siɛnɔpɛ su wa ɠɛna ɓɔɔlea la ga nii, à nii ɠɛ, wo ɠizɛ sù.» \v 26 Mazɔlɔɔ, siɛnɔpɛ su wo niima ɓului miizu la, wo ɓɔɔle ga niima ɗaawɔi, wa Maliɠii ná-saa vai lɛɛzu, eyɛsu é ʋa. \p \v 27 Naa ɠa é ba, zɔi nɔpɛ é la Maliɠii ná-ɓului miini ga mi ʋele, é ʋa ɓɔɔle ga Maliɠii ná-ziawɔi ga ɓɔɔle ʋele, toɠa ɠɛ ga sɔba nu Maliɠii ɓusɛi ta ma ɲamaiti faa zu. \v 28 Naa ɠa é ba, ɛsɛ pɛ ge ɓɔɠɔ vɛɠɛlɛfɛɠɛlɛ, aisa é ʋa niima ɓului ta mi, ta aisa é ʋa ɓɔɔle ga niima ɗaawɔi, \v 29 mazɔlɔɔ zɔi é daamii ta kpɔɔlei wosu, é la ɠidaani naama aniiti zɔɠɔzuʋɛ wu ta Maliɠii ɓusɛi, naa ɠa daamii ta kpɔɔlei wosu, é ɓɔɠɔ ʋeelala. \v 30 Niima vaa ma, seeɓɛ nu mɔinmɔin ka wo zaama, ta zɛbɛsulala nuiti, ta ma mɔinmɔin ge zaa. \v 31 Ni da ɓɔɠɔ vɛɠɛlɛfɛɠɛlɛna da ɓɔɠɔ, de la ʋeelalaa. \v 32 Siɛgi zu Maliɠii de lukpɔɠaaleʋezu la, é de ɠolo. Toɠa naa ɠɛɛzu, nii a kɛ de mina lɔ peelalai zu ʋɔɔma da eteai. \p \v 33 Naa ɠa é ba, kɛ̀ɛleaiti, siɛgi zu wo ɠaalɛɛzu ba la, daami wo fai ma, à ɓɔɠɔ maaɓɔun, wo ɠilagilagi pɛ. \v 34 Ni pului ɠa nui ta ma, é daami wo ná-pɛlɛi wu, naa ɠa a kɛ, wo mina ɠaalɛ ba, wo ʋa ɓɔɠɔ ʋeelala. Siɛgi zu nà ʋaana la, nà fai mɔtaiti gaaɠula ba. \c 12 \s Zɛnvu Ɲadegai ná-vebɛaniiti \p \v 1 Kɛ̀ɛleaiti, nii é ga Zɛnvu Ɲadegai ná-vebɛaniiti ma vai, wɔin ɠa mà, ga wo gaamai ɠwɛɛ, é lo vebɛanii naati ba. \v 2 Wo kwɛɛ, siɛgi zu wo ɠɛni la dɛ ga GALA kwɛɛtala nuiti, ti wo zoni, ti wo lɔ kɔɔɠɔ ganigiti kɔɔ vai zu, niiti daa la ti ʋa. \v 3 Naa ɠa é ba, nà bosu wo ma ga: Nu nɔpɛ é ɓɔɛzu GALA Zɛnvui zɛbɛi zu, é la zooga é ʋa ɠɛ ma: «Yesu ɠoto faan!» Ta nu nɔpɛ ge la zooga é ʋa ɠɛ ma: «Yesu ɠa ga Maliɠii,» kɛni Zɛnvu Ɲadegai lo tuɠɔ. \p \v 4 Vebɛanii ma zii mɔinʋɛ, kɛlɛ Zɛnvu Ɲadega ɠilagi nɔ ɠa, é ti veezu. \v 5 Botii ɠɛʋelei mɔinʋɛ, kɛlɛ Maliɠi ɠilagi nɔ ɠa, ti ɠɛɛzu bɛ. \v 6 Faa ɠɛɛ ʋelei ma zii mɔinʋɛ, kɛlɛ GALA gilagi nɔ ɠa, é naati pɛ kɛɛzu ɛsɛ pɛ tetemazu. \p \v 7 Zɛnvu Ɲadegai ɠa ɠulazu kɛlɛma ɛsɛ gilagilagi ʋɛ ga vebɛanii maaʋele, ɛsɛ pɛ ná-kulanumai ma vaa ma. \v 8 Zɛnvu Ɲadegai ɠima ɓɔɛi wo fai veeʋɛ ta ya, Zɛnvu Ɲadega ɠila kpegi nɔ faaɠwɛ kpɔɛi ve taɠili zea. \v 9 Zɛnvu Ɲadega ɠilagi naa nɔ ɠa, é kidaaleʋei veai taɠili zea, Zɛnvu Ɲadega ɠilagi naa nɔ nu ɠɛdɛ vebɛanii ve taɠili zea. \v 10 Zɛnvu Ɲadegai ma zobogi veeʋɛ taɠili zea, é ɗa laavɔɔ vaiti kɛ, é vebɛanii ve taɠili zea, naa ɗa GALA gooi wo. É zɛnvuiti ta-vaiti zeeɠaaɠwɛ zobogi veeʋɛ taɠili zea. É ma zobogi veeʋɛ taɠili zea, é ɗa ɓɔɛ zii woo ɠiligiti su, é ma zobogi ve taɠili zea, é ɗa daawooleʋegi wo. \v 11 Zɛnvu Ɲadega ɠila kpegi ɓɔɠɔi nɔ ɠa, é niima vaiti kɛɛzu, é ɗa ti pɛ gaaɠwɛ nu ɠilagilagi ʋa, eɠɛʋelei é pɔ la. \s Kpusɛ ɠilagi baalobazuʋɛ mɔinɗai \p \v 12 Mazɔlɔɔ eɠɛʋelei kpusɛi la ɠila kpe nɔ, kɛlɛ baalobazuʋɛ mɔinɗai, tama kpusɛi ʋaalobazuʋɛ kpein, anɛɛ ni ti mɔinʋɛ, ta nɔ ga kpusɛ ɠilagi, zekana Kilista la. \v 13 Mazɔlɔɔ ade pɛ de ɓatizegɛ Zɛnvu Ɲadega ɠilagi zaalai zu, ga de ɠɛ ga kpusɛ ɠila, é ɠɛni ga Zuifuiti, é ɠɛni ga niiti ti la ga Zuifua, é ɠɛni ga duɔiti, é ɠɛni ga wɔɔlɔiti, de pɛ de ɓɔɔlea Zɛnvu Ɲadega ɠilagi naa ná-ziɛungi zu. \p \v 14 Zekana é la, kpusɛi ʋaalobazuʋɛ la ɠila nɔ, kɛlɛ mɔinʋɛ. \v 15 Ni nu ɠɔɠɔi a ɠɛna ma: «Gè la ga nu yeei, naa ma, gè la kpusɛi ʋa,» naa la ʋaazu kpeteʋezu kpusɛi ʋa. \v 16 Ni nu woii a ɠɛna ma: «Gè la ga nu ɠaazuɠɛzɛi, naa ma, gè la kpusɛi ʋa,» naa la ʋaazu kpeteʋezu kpusɛi ʋa. \v 17 Ni kpusɛi pɛ ge ɠɛni ga nu ɠaazuɠɛzɛi nɔ, nu a la ɗa faa mɛni ɠale? Ti pɛ ma ta la ɠɛna ga nu woii nɔ, nu a la ɗa aniiti makugi mɛni ɠale? \v 18 Gaamazu, GALA ge kpusɛi ʋaalobazuʋɛ ɠilagilagi pɛ togɛ ba, eɠɛʋelei é ɠɛni pɔ la. \v 19 Ni ti pɛ ti ɠɛni ga baalobazu ɠila kpe nɔ, mini ɠa kpusɛi a la ɠɛ ná? \v 20 Naa ɠa é ba, baalobazuʋɛ mɔinʋɛ, kɛlɛ kpusɛ ɠila kpe nɔ ʋe. \p \v 21 Nu ɠaazuɠɛzɛi la zooga é ʋa ɠɛ nu yeei ma: «Màavaa la è ʋa!» Nu ungi ɓalaa la zooga é ʋa ɠɛ nu ɠɔɠɔiti ma: «Màavaa la wo ʋa!» \v 22 Kɛlɛ tɔun, kpusɛi ʋaalobazuʋɛti zɛbɛ la ti zu, naati ka nu ɓɛdɛi ti ʋa. \v 23 Zɔiti de ti ʋɛtɛsu ga unfema wola la ti ʋɛ, naati ka da ɗa unfemai ve ti ʋɛ, é leʋe zɔiti ba. Zɔiti é la zolooni ga nu ti laaseigi wo, da ɗa naati so ga pagɔ, \v 24 kɛlɛ tɔun zɔiti maavaa la naa ʋa. GALA ge kpusɛi ɓɛtɛʋɛ ga kɛʋelei ta, nii a kɛ lɛbiyai ve naati bɛ, niiti ti ʋalagai ma, \v 25 naa ɠa a kɛ, zeeɠaaɠwɛɛzu mina ɠɛ kpusɛi ʋa, kɛlɛ kpusɛi ʋaalobazuʋɛti pɛ ti yiizoolɛ ga ɓɔɠɔ, ti ɠilagilagi pɛ. \v 26 Ni kpusɛi ʋaalobazuʋɛ ta ɠa taɓai zu, zɔiti pɛ ta zoolɛzu ga ɓɔɠɔ ga tɔun maaʋele. Ni kpusɛi ʋaalobazuʋɛ gila ga lɛbiya zɔlɔɔna, zɔiti pɛ ta ɠoozunɛ ga tɔun maaʋele. \p \v 27 Wa ga Kilista ɓusɛi, wa ga baalobazuʋɛti, ɛsɛ pɛ ta tosu. \v 28 Niiti GALA ge ti zeiɗai Egilisii zu, mɔunpa keelaiti, ná velesiɛi GALA goo wo nuiti, ná zaʋasiɛi kalamɔinti, naa ʋolu, niiti ti laavɔɔ vaiti kɛɛzu, naa ʋolu, niiti seeɓɛ nu ɠɛdɛ fai ma zobogi ti ya, ta kpɔba wo nuiti, ta niiti ti losu zɔiti tuɠɔ, ta niiti ti ɓɔɛzu zii woo ɠiligiti su. \v 29 Ɛsɛ pɛ ka nɛi é ga keelai ɓaa? Ɛsɛ pɛ ka nɛi é ga GALA goo wo nui ɓaa? Ɛsɛ pɛ ka nɛi é ga kalamɔin ɓaa? Ɛsɛ pɛ ka nɛi a ɗa laavɔɔ vai ɠɛ ɓaa? \v 30 Ɛsɛ pɛ ka nɛi nu ɠɛdɛ vebɛanii zea ɓaa? Ɛsɛ pɛ ka nɛi a zoo zii woo ɠiligiti bosu ɓaa? Ɛsɛ pɛ ka nɛi a zoo daawooleʋegi wosu ɓaa? \v 31 Naa ɠa é ba, à vebɛani ɓii golaiti wɔin ɠɛ. \p Nà ʋaazu pele ʋagɔi lɛɛzu ga woye naazu, nii fizɔgai gola. \c 13 \s Nɛɛbɛi \p \v 1 Anɛɛ ni nà ɓɔɛzu nuɓusɛiti ta geezuɠeelaiti daawooiti su, ni nɛɛbɛi la zìimaʋɛ, nà ɠɛ nɔ eɠɛ tala golai lugi, ɓaa kɔtɛgi lugi. \v 2 Anɛɛ ni nà zoo gè GALA goo wo vebɛanii zɔlɔɔ, ta dɔɔɠuzu vaiti ma vaaɠaaɠaiti, ta faaɠwɛgi pɛ, anɛɛ kidaaleʋei pɛ ka zèa, eyɛsu gè ɗa gizeiti seɠe ti-losuʋɛti, ni nɛɛbɛi la zìimaʋɛ, gè la ga ani nɔpɛ. \v 3 Anɛɛ ni nà zèaɠɔligi pɛ gaaɠwɛɛzu, é ɠɛ ga bala nuiti kɔnɔgi, anɛɛ ɓalaa nà kpùsɛi veezu, é ɠala, ni nɛɛbɛi la zìimaʋɛ, naa la faa nɔpɛ paa mà. \p \v 4 Nɛɛbɛi yiilɔɔʋɛ, nɛɛbɛi ʋagɛ. É la toloi ɠɛa, é la ɓɔɠɔ vaa lɛa su, é la wasoga. \v 5 É la ɓaaɠulama vaa ɠɛa, é la tɔnɔ gaiziaa tɔ ɓɔɠɔ ɠila nɔ ʋɛ, zii la ɠulaa, é la faawanama makɛga. \v 6 É la ɠoozunɛa telebotala vaa zu, kɛlɛ toɠa ɗa ɠoozunɛ gaamai zu. \v 7 Siɛʋɛ fai pɛ bu, é kidaaleʋei makɛgɛ fai pɛ su, kitogi ɠa bɛ fai pɛ su, fai pɛ kubogɛ su. \p \v 8 Nɛɛbɛi la ɓega eyɛsu ɠɔ. GALA goo wo fai ɠa ɓe yeeta, zii woo ɠili bo fai ma vebɛanii ɠa ɓe, faaɠwɛgi ɠa ɓe. \v 9 Mazɔlɔɔ da-vaaɠwɛgi la laazeelini, ta GALA goo wo fai de kɛɛzu, daa la zeelini. \v 10 Kɛlɛ siɛgi zu naa ʋaazu la, nii daazeeliai, daazeelilala gelei ɠa ɲɛɛlɛ niina. \p \v 11 Siɛgi zu gè ɠɛni la ga doungoi, gè ɠɛni ɓɔɛzu eɠɛ doungoi, gè ɠɛni ɠisiɛzu, gè ɗa faiti kɛ eɠɛ doungoi, kɛlɛ bɔ̀ɔlɔai ma, gè ɠɛlɛni doungo vai pɛ ba. \v 12 Za ada wɛlɛzu ada zuɓidiai zu, eɠɛ da ɠɛ wɛlɛzu pɛtɛgi nɔ zu, kɛlɛ yeeɠɛɠala ɠa ʋaazu, ada ka ɠaazuni ta ɠaazu. Za tago nɔ ɠa gè kwɛɛ, kɛlɛ yeeɠɛɠala ɠa ʋaazu, nà kwɛɛ ga pagɔ, eɠɛʋelei GALA ge kwɛ̀ɛ la. \p \v 13 Naa ɠa é ba niizu, faa saʋagɔ ɠa é ɓɔɠɔ ɠaazu: kidaaleʋei, kitogi, nɛɛbɛi. Kɛlɛ zɔi bɔɔlɔai gola ti zaama, naa ɠa é ga nɛɛbɛi. \c 14 \s Vebɛaniiti sopelei \p \v 1 À ɠaaɓa ga wo nɛɛbɛi ziɛ. À Zɛnvu Ɲadegai ná-vebɛaniiti wɔin ɠɛ, ma un ge daa ma ga GALA goo wo fai. \v 2 Zɔi é ɓɔɛzu zii woo ɠiligiti su, naa la ɓɔɛzu nuɓusɛiti pɔ, kɛni GALA, mazɔlɔɔ nii é bosu, nu nɔpɛ ge la gaaɠaazu. Zɛnvu Ɲadegai ná-zobogi maaʋele ma, toɠa dɔɔɠuzu vaiti bosu. \v 3 Kɛlɛ zɔi é GALA gooi wosu, naa ɠa ɓɔɛzu nuɓusɛiti pɔ, é ti li luɠɔma kidaaleʋei zu, é ti iɲɔdɔɔ, é ti ɠaanɛɛnɛ. \v 4 Zɔi é ɓɔɛzu zii woo ɠiligiti su, naa ɠa ɓɔɠɔ nɔ liizu luɠɔma kidaaleʋei zu, tama zɔi é GALA gooi wosu, naa ɠa Egilisii liizu luɠɔma kidaaleʋei zu. \v 5 Nà pɔ ga wo pɛ wo ɗa ɓɔɛ zii woo ɠiligiti su, kɛlɛ wɔ̀inʋɛ mɔnɔ gola ga wo zoo wo ɗa GALA gooi wo. Zɔi é GALA gooi wosu, naa wɔɔlɔʋɛ zɔi ʋa, é ɓɔɛzu zii woo ɠiligiti su, kɛni ni nu ɠa ná, a zoo daawooleʋesu, nii a kɛ Egilisii li luɠɔma kidaaleʋei zu. \p \v 6 Kɛ̀ɛleaiti, lee lɔnɔ ka wa sɔlɔɔ zèa, nà ʋaana wo ʋɔ bɛ, gè ɗa ɓɔɛ wo ʋɔ zii woo ɠiligiti su, ni gè la ɓɔɛni wo ʋɔ ga kulakɛlɛma vaiti, ɓaa faaɠwɛgi, ɓaa GALA gooi, ɓaa kalagi? \v 7 Gɛingɛin ganigiti pɛtɛ, eɠɛʋelei koolei la, ɓaa kɔnigi, ni gooi la ɠɛ zɔleni, ɗa gaaɠa ɠale ga nii ɠa koolei bosu, ɓaa kɔnigi bosu? \v 8 Ni puʋu fɛɛ wooi a zupuna, ɓɛ ɠa a ɠɛʋele ɓɛtɛ kɔɔɠɔ vai ma? \v 9 Zekana é la wa ɓalaagi. Ni wa ɓɔɛna zii woo ɠiligiti su, ga wooiti nu la ti ʋoluɠwɛɛ, ta naa ɠaaɠa ɠale? Wa ɓɔɛ fiilɛi nɔ zu. \v 10 Zii woo mɔinmɔin ka eteai zu. Ti zaama, gila kpalaa ge la ná nii é wosu, ni polu la ba. \v 11 Tama, ni gè la zii wooi naa ɠwɛɛ, nii ti ɓɔɛzu la pɔ̀, naama nui ɠɛa bɛ̀ ga wɛɛn, nà ɓalaa gè ɠɛa ga wɛɛn naama nui ʋɛ. \v 12 Zekana é la wa ɓalaagi. Tɔɔzei wɔin ɠa wo ma gola ga wo Zɛnvui ná-vebɛaniiti sɔlɔɔ suwɔɔlɔ, ti ɠaiziɛ ungi ɠɛ wo ʋɛ ga Egilisii li luɠɔma kidaaleʋei zu. \p \v 13 Naa ɠa é ba, zɔi é ɓɔɛzu zii woo ɠiligi zu, é GALA fali ga é vebɛanii zɔlɔɔ, é zoo é daawooleʋe. \v 14 Mazɔlɔɔ ni nà GALA falina zii wooi naa zu, nà GALA falizu ga zɛ̀nvui, kɛlɛ nà-kisiɛi zu ɲakai ʋe. \v 15 Leeni ɠa nà kɛ naazu? Nà GALA fali ga zɛ̀nvui, kɛlɛ nà GALA fali ɓalaa ga kìgi. Nà guyei loo ga zɛ̀nvui, kɛlɛ nà guyei loo ɓalaa ga kìgi. \v 16 Ni naa laade, ɗa GALA mamasu ga è-yɛnvui, zɔi é la niima vai ɠaaɠaani, naa ɠa zoo ɠale é ɓɔɛ bu ga: «Amina» ɗa-mama bogai naa zu? Tɔɔzei é la naa ɠwɛɛ, nii è bosu. \v 17 Anɛɛ ni ɗa-mama GALA falii ʋagɛ gola, é la ɓɔsu zɔi ʋa, é ʋa li luɠɔma kidaaleʋei zu. \p \v 18 Nà GALA mamasu, tɔɔzei nà zii woo ɠiligi wosu, gè leʋe wo pɛ ba. \v 19 Kɛlɛ Egilisi maaɓɔgi zu, zìima ɠa ga gè kpɔɛ lɔɔlugɔ nɔ wo, wooiti nu a ti ɠaaɠa, nii a kɛ zɔiti ti ɠi sɔlɔɔ, naa vizɔgɛ gè ʋa kpɔɛ waapuugɔ (10.000) wo zii woo ɠiligi zu. \p \v 20 Kɛ̀ɛleaiti, à mina ɠɛ ga doungoiti wa-ɠidafaawui ɠɛʋelei zu. À ɠɛ ga doungoiti faa ɲɔi letemazu, kɛlɛ à ɠɛ ga kpakologiti wa-ɠidafaawui letemazu. \v 21 Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: \q «Zii ɠiligiti daawooi ta wɛɛinti daaʋɛ ɠa nà ɓɔɛ la niima nuɓusɛiti pɔ, \q ti la vɔlɔ woiloga gòoi ma pɛ, \q Maliɠii wooi ɠana.»\f + \fr 14:21 \fr*\ft \+xt Eza 28:11-12\+xt*.\ft*\f* \p \v 22 Zii woo ɠili bo fai ɠa mu ga poogi kidaaleʋelala nuiti bɛ, kɛlɛ kidaaleʋe nuiti taade. Kɛlɛ tɔun, GALA goo wo fai ɠa ga poogi kidaaleʋe nuiti bɛ, kɛlɛ kidaaleʋelala nuiti taade. \p \v 23 Ni tanisu, Egilisii pɛ ka ɠaalɛɛna ba, ti pɛ ti ɗa ɓɔɛ zii woo ɠiligiti su, ni niima vai ɠaaɠaalala nuiti ta ʋaana, ɓaa kidaaleʋelala nuiti, ti la ɠɛa ma wo litigɛ ɓaa? \v 24 Kɛlɛ ni ti pɛ ta GALA gooi wosu, kidaaleʋelala nui ta a ʋaana, ɓaa niima vai ɠaaɠaalala nui ta, ti pɛ ta-ɓɔɛi ɠa ná-kotoi ɠula kɛlɛma, é ɓɔɠɔ ɠwɛɛ ga sɔba nu, \v 25 ziimaʋɛ ma lɔɔɠuzu vaiti ta ɠula kɛlɛma. Toɠa unpilɛ zooi ma, é nɔkɔ GALA bu, é bo ga: «Gaamazu, GALA ka wo zaama!» \s Egilisii zu vaazeikpasui \p \v 26 Kɛ̀ɛleaiti, leeni ɠa maanɛai é ɠɛ deɠɛmu? Siɛgi zu wo maaɓɔsu da, ta ɠa ná guye looi veai zea, ta ɠa ná kalagi wo fai veai zea, ta ɠa ná kulakɛlɛmai vai veai zea, ta ɠa ná zii woo ɠiligi wo fai veai zea, ta ɠa ná a zoo é daawooleʋe, naa pɛ ge ɠɛ ga zaɓui é ɓɔ Egilisii ʋa, é li luɠɔma kidaaleʋei zu. \v 27 Ni nui ta a ɠɛɛna é ɓɔɛ zii woo ɠiligi zu, nu felegɔ ɓaa nu saʋagɔ ta laa ʋa naa ma ga seizu saʋagɔ, kɛlɛ ti kula bu ga gilagila. Kɛlɛ kɛni nu ɠɛ ná, é ɗa ti laawooleʋe. \v 28 Ni daawooleʋe nu la ná, ti maaɠɛ kpɔ Egilisii zu, ti ɗa ɓɔɛ yiimaʋɛ GALA pɔ. \v 29 GALA goo wo nuiti tetema, nu felegɔ ɓaa saʋagɔ nɔ kpɔɛi wo, nii ti bosu, zɔiti ti ɗa ɠida naa wu. \v 30 Kɛlɛ ni GALA ga fai ta ɠulana zɔi ʋɛ kɛlɛma, ma mɔungi maaɠɛ kpɔ. \v 31 Mazɔlɔɔ wo pɛ wa zoo wo GALA gooi wo, ni wa seɠena da ga gilagila, naa ɠa a kɛ ɛsɛ pɛ ge faa maalɛlɛ, ɛsɛ pɛ iɲɔ ge lɔ kidaaleʋei zu. \v 32 Zɔiti ti GALA gooi wosu, ta ɗa dama ga vebɛanii feai ti ya, \v 33 mazɔlɔɔ GALA ge la ga faazupu ƓALAGI, kɛni ziilɛi GALAGI. \p Eɠɛʋelei é la GALA ná-Egilisiiti pɛ su ná-nuiti saama, \v 34 kɛni anzanuiti ti ɗa maaɠɛ kpɔ, Egilisi maaɓɔgiti su, mazɔlɔɔ é la veeni ti ʋɛ ga ti ʋa ɗa kpɔɛi zuɠula ná, kɛlɛ kɛni ti ɓɔɠɔmaayei, eɠɛʋelei tɔgi bogai la. \v 35 Ni ta pɔ ga ti fai ta zuɠɛzɛ zo, kɛni ti ti-zinigiti gaazaɠa pɛlɛi wu. Mazɔlɔɔ é la zolooni anzanui ma ga é ʋa ɓɔɛ Egilisi maaɓɔgi zu. \p \v 36 Toɠa ɠale, wo ʋɔ bɛ ɠa GALA daawooi zeɠeai ná ɓaa? Ɓaa mu wa ɠila nɔ ɠa seeliai wo ma? \v 37 Ni nui ta ɠa ɠisiɛzu ga toɠa ga GALA goo wo nu, ɓaa GALA Zɛnvui ma vebɛani veeʋɛ bɛ, kɛni é kwɛɛ ga niiti gè ti zɛʋɛai, gè ti leʋe wo ma, ta ga Maliɠii ná-deveiti. \v 38 Ni nu a ɠɛlɛna ti ɠwɛɛ fai ʋa, tɔ ɓalaagi é la ɠwɛɛga. \p \v 39 Naa ɠa é ba, kɛ̀ɛleaiti, à GALA goo wo vebɛanii wɔin ɠɛ, kɛlɛ à mina pele leʋe zii woo ɠiligiti bo fai luɠɔ. \v 40 Kɛlɛ kɛni fai pɛ ge ɠɛ gaaɠula ba ga pagɔ. \c 15 \s Yesu Kilista wuzeɠe vai \p \v 1 Kɛ̀ɛleaiti, nà wo ɠitoozu Woo Niinɛ Ʋagɔi zu, nii gè daazeelini wo ma, wo yeezeini bu, tɔ ɠa wa-ɠidaaleʋei ɠiliai ba kpaan, \v 2 tɔ ɠa wo ɠizogai saalai zu ɓalaa, ni wo sogɛ ga ʋelei nɔ gè daazeelini la wo ma. Ni naa laade, wa ɠidaaleʋe wafuun nɔ. \p \v 3 Gè wo ɠalani ga faa ɓii mɔunpagi ga ʋelei gè sɔlɔɔni la ɓalaa: Kilista zaani ada-ɠotoiti faa zu, eɠɛʋelei GALA Sɛʋɛi bosu la, \v 4 maaɠuluni, buzeɠeʋɛ, é ɠula saai ya foloi zaʋasiɛi ma, eɠɛʋelei GALA Sɛʋɛi bosu la, \v 5 é ɠulani kɛlɛma Piyɛlɛ ʋɛ, naa ʋolu keela puugɔ maazu felegɔiti (12) bɛ. \v 6 Naa ʋoluma, kidaaleʋe nuiti é ɠulani kɛlɛma ti ʋɛ ʋɔɔma, ti-liegi leʋeni nu undɔɔlugɔ (500) ʋa. Naati ma mɔinmɔin ka dɛ vulua, tanigaani nɔ ɠa dɛ ti zaai. \v 7 Naa ʋoluma, é ɠulani kɛlɛma Zake ʋɛ, naa ʋolu keelaiti pɛ. \p \v 8 Ti pɛ poluma, é ɠulani nà ɓalaa bɛ̀ kɛlɛma, nɛ̀i kɛ̀ai eɠɛ doin saai pɛ dee ɠoozu, é ʋa zɔlɔɔ. \v 9 Mazɔlɔɔ dɔ̀iʋɛ keelaiti su, gaamazu màa la nɛɛni gè ʋa loli ga keela, tɔɔzei gè GALA ná-Egilisii wɔinzeɠeni. \v 10 Kɛlɛ GALA ná-zaalai maaʋele ma, ʋelei gè la, nà ga naa. Ná-zaalai é daa mà, naa la ɠɛni ga wafuun faa. Naa li poun, tɔun gè botii ɠɛɛʋɛ é leʋe ti pɛ ba, tama nà ɓɔɠɔ laade, kɛlɛ GALA ná-zaalai ʋe, é nɔ̀un ba. \v 11 Naa ɠa é ba, é ɠɛni ga nà ʋe-o, ɓaa tiya ʋe-o, zekana gi tɛnɛgi wosu da, ze ma kana wo ɠidaaleʋeni la. \s Gɔvɛiti buzeɠe vai \p \v 12 Tɛi gi tɛnɛgi wosu ga Kilista wuzeɠeni, é ɠula saai ya, leeni vaa zu wo zaama, tanigaani ti ɠɛɛzu ma, gɔvɛiti ti la wuzeɠea, ti ʋa ɠula saai ya? \v 13 Ni gɔvɛiti ti la wuzeɠea, ti ʋa ɠula saai ya, deɠɛmu Kilista ɓalaagi la ɠɛni wuzeɠeni, é ɠula saai ya. \v 14 Tama ni Kilista la ɠɛni wuzeɠeni, é ʋa ɠula saai ya, naazu tɛnɛgi gi bosu, é ɠɛa ga faa ɲaka, wa ɓalaagi wa-ɠidaaleʋei ɠɛa ga faa ɲaka. \v 15 Tama, ni gaama ʋe ga gɔvɛiti ti la wuzeɠea, ti ʋa ɠula saai ya, gi maanɛɛʋɛ gi leve ga zɛɛ zeeleiti GALA tetema. Tɔɔzei gi ma zeele wooi woni ga GALA ge Kilista wuzeɠeni, é kula saai ya. Kɛlɛ ni é la ɠɛni naa ɠɛɛni, ni gaama ʋe gɔvɛiti ti la wuzeɠea, ti ʋa ɠula saai ya. \v 16 Ni gɔvɛiti ti la wuzeɠea, ti ʋa ɠula saai ya, Kilista la ɠɛni wuzeɠeni mu, é ʋa ɠula saai ya. \v 17 Ni Kilista la ɠɛni wuzeɠeni, é ʋa ɠula saai ya, wa-ɠidaaleʋei ɠɛa ga faa ɲaka, wa dɛ wa-ɠotoiti su. \v 18 Naazu ma, niiti ti ɠidaaleʋeai yɛgai dɛ Kilista ma eyɛsu ti za, naati ti undaaʋiliga. \v 19 Ni niima eteai zu vaa nɔ ɠa, ade ɠitogai da Kilista ʋa, ade maawɔinʋɛ, é leʋe nuɓusɛiti pɛ ba. \p \v 20 Kɛlɛ gaamazu, Kilista wuzeɠeni, é ɠula saai ya, naa ɠa é kitogi veezu la ga niiti ti zaai, ta wuzeɠe ɓalaa, ti ɠula saai ya. \v 21 Mazɔlɔɔ eɠɛʋelei saai ʋaai la ga nu ɠilagi maaʋele, zenɔ ɠana, gɔvɛiti buzeɠe vai ɓalaa ʋaai la ga nu ɠilagi maaʋele. \v 22 Mazɔlɔɔ eɠɛʋelei ɛsɛ pɛ ge saai maazɔlɔɔsu da ga Adama maaʋele, zekana nɔ ɛsɛ pɛ ka zɛnvui wo da ʋolu ɓalaa ga Kilista maaʋele. \v 23 Kɛlɛ ɛsɛ pɛ ta tosu, Kilista ɠa é ga ti pɛ ma mɔungi, naa ʋoluma niiti ti ga Kilista nɔnɔiti, siɛgi zu é ʋaazu la. \v 24 Naa ʋoluma gaaɓela foloi ɠa zeeli niina, Kilista a masadai veena Ɠɛɛɠɛ GALA zea, naazu é ɓega ga masadaiti pɛ koloɠolo, ta zobodaiti, ta zɛbɛiti. \v 25 Mazɔlɔɔ kɛni Kilista masadai ɠɛ, eyɛsu GALA ge sili nuiti pɛ puu kɔɠɔwu. \v 26 Sili nui ma ɠaaɓelagi a koloɠolo, naa ɠa é ga saai. \v 27 Sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «GALA ge aniiti pɛ puu kɔɠɔwu.»\f + \fr 15:27 \fr*\ft \+xt Guy 8:7\+xt*.\ft*\f* Kɛlɛ wooi nii é wosu ga «aniiti pɛ», koleʋɛ ga GALA ge la «anii pɛgi» naa zu, tɛigi é aniiti pɛ kolozu Kilista ʋɛ. \v 28 Siɛgi zu aniiti pɛ ti ɠolozu la Kilista ʋɛ, naazu tɔ ɓɔɠɔi, Doun Zunui, toɠa unmaayei GALA bɛ, nii é anii pɛ koloai bɛ, naa ɠa a kɛ GALA ge ɠɛ ga ma ɓiigi fai pɛ su. \p \v 29 À ɠisiɛ lɛɛ mɔnɔ naati ta-vai zu, niiti ti ɓatizesu gɔvɛiti bɛ. Leeni ɠa ti ɠitogai ba ga ti sɔlɔɔ? Ni gaama ʋe ga gɔvɛiti ti la wuzeɠea, ti ɠula saai ya, lee vaa zu naati ti ɓatizesu gɔvɛiti bɛ? \v 30 Giya ma, leeni vaa zu gi faaɓaagi laawu lɛlɛi pɛ daawu? \v 31 Folo-o-folo nà saai laawu, nà bosu wo ma ga ɠite, kɛ̀ɛleaiti, naama wasogi maaʋele ma, nii é zèa wa-vaa ma, da-ɠilibalai zu da de-Maliɠii Yesu Kilista. \v 32 Ni nuɓusɛiti gaazu vai nɔ ɠa gè dɔɓɔ zuaiti sakpeni la Efɛze, nà-tɔnɔgi ɠa naa zu ga leeni? Ni gɔvɛiti ti la wuzeɠezu, ti ʋa ɠula saai ya, «Ade daamii wo, de ɓɔɔle, mazɔlɔɔ da zaazu lina.»\f + \fr 15:32 \fr*\ft \+xt Eza 22:13\+xt*.\ft*\f* \p \v 33 À mina ɓɔɠɔ yaava: «Bɔɔla ɲɔiti ta ɗa nu zɔ pagɔiti koloɠolo.» \v 34 À ɠale ma ʋolu wo ɠɛʋele ʋagɔi ma, ʋelei soloogai la. À ɓe koto ɠɛɛ vai ʋa. Mazɔlɔɔ tanigaani ta wo zaama, ti la GALA kwɛɛ. Nà naa wosu wo unfe fai ma. \s Kpusɛi buzeɠeai, é ɠula saai ya \p \v 35 Kɛlɛ nui ta ɠa ɠɛ ma: «Gɔvɛiti ta wuzeɠe ɠale, ti ɠula saai ya? Kpusɛ ɓɛgele ɠa ti ʋaazu sɔlɔɔsu?» \v 36 Ɠimalala nu ɠa ga ɗe! Ani ɠaei è dɔɔzu zooi wu, é la zɛnvui woga ʋolu, kɛni a zaana. \v 37 Nii è siinsu, naama ziinziin ganigi ɠɔlɔgi laade, é ʋa ɠɛ ʋɔnɔsu, kɛni ma ɠɛzɛi, é ɠɛni ga moloi, ɓaa ani zuwu ɠiligi tanɔpɛ. \v 38 GALA ka kɔlɔgi veezu ma ɠaei ya, eɠɛʋelei é pɔ la, ma ɠaei ɠilagilagi pɛ ka ɓɔɠɔ ɠɔlɔgi zɔlɔɔsu, eɠɛʋelei GALA ge pɔ la. \v 39 Kpɛtɛaniiti kpusɛi la ga ani ɠila, nuɓusɛi nɔnɔi ɠa ná, suaiti tɔnɔi ɠɛ ná, wɔniiti tɔnɔi ɠɛ ná, kaleiti tɔnɔi ɠɛ ná. \v 40 Geezu aniiti kɔlɔgiti ta ná, zooi ma aniiti kɔlɔgiti ti ɠɛ ná. Geezu geleiti kɔlɔgi ná-pagi ɠa yɛ, zou ma aniiti kɔlɔgi ná-pagi ɠɛ yɛ. \v 41 Foloi ná-pagi ɠa yɛ, alugi ná-pagi ɠɛ yɛ, somideɠaiti ta-ʋagi ɠɛ yɛ, somideɠaiti folo ʋeleiti ti la ɓɔni, anɛɛ somideɠai ta ɠa volozu é leʋe ta ʋa. \p \v 42 Zekana é ɠɛɛzu la gɔvɛiti ta wuzeɠena, ti ɠula saai ya. Siɛgi zu kpusɛi zaazu la, é la zooi wu, é luula. A wuzeɠena, é ɠula saai ya, toɠa niina ga saalala gelei. \v 43 A ɠɛna laa zooi wu, maawɔinʋɛ, zɛbɛ la ba. A wuzeɠena, é ɠula saai ya, pagai, zɛbɛi ba. \v 44 Siɛgi zu é lɔɔzu la zooi wu, toɠa ga kpusɛ ɠɔlɔgi. Siɛgi zu é wuzeɠezu la, é ɠula saai ya, GALA Zɛnvui ɠa a ɠɛ su. Ʋelei kpusɛ ɠɔlɔgi naa la, ʋele ɠana ɓalaa kpusɛi naa la Zɛnvui su. \v 45 Naa ɠa é ba, sɛʋɛʋɛ GALA Sɛʋɛi zu ga: «Zunu mɔungi Adama ɠɛɛni ga zɛnvu su nu.»\f + \fr 15:45 \fr*\ft \+xt Zen 2:7\+xt*.\ft*\f* Kɛlɛ Adama ma ɠaaɓelagi ɠa ga zɛnvui, nii é zɛnvui veezu. \v 46 Nii é ga zɛnvu zu gelei, naa ese taade é ʋa ʋa, kɛni kpusɛ zu gelei, naa ʋoluma, zɛnvu zu gelei ʋa leɠa ʋa. \v 47 Zunu mɔungi ɓɛtɛni ga zooi ma ʋɔlɔi, zooi nɔnɔi ɠana. Zunui velesiɛi naa ʋaani, é zeɠe geezuʋɛ. \v 48 Zɔiti ti ga zooi nɔnɔiti, naati kulaʋɛ ga zɔi nii é ɓɛtɛni ga zooi ma ʋɔlɔi. Zɔiti ti ga geezu geleiti, naati kulaʋɛ ga zɔi, nii é ʋaani, é zeɠe geezuʋɛ. \v 49 Eɠɛʋelei de ɠulaa la ga zunui é ɓɛtɛni ga zooi ma ʋɔlɔi, zenɔ ɠana da ɠula la ga zɔi paai, é zeɠe geezuʋɛ. \p \v 50 Kɛ̀ɛleaiti, à wɛlɛ nii gè pɔ gè bo, toɠa ga: Nii kpɛtɛai ga kpusɛi ta ɲamai, naa la zooga é ʋa nɔnɔ zɔlɔɔ GALA ná-masadai zu. Zɔi ma é ga duula gelei, naa la zooga é ʋa duulalala gelei zɔlɔɔ. \p \v 51 À wɛlɛ, nà dɔɔɠuzu vaa wosu wo ma: Ade pɛ de la zaa, kɛlɛ ade pɛ da valibo, \v 52 yeeɠɛɠala go nɔ laawu, gaazulooma laa ɠila daawu, siɛgi zu puʋu gaaɓelagi vɛɛzu la. Mazɔlɔɔ siɛgi zu é vɛɛzu la, gɔvɛiti ta wuzeɠe, ti ɠula saai ya, ga duulalala ɓusɛi. Ada ma, ade pɛ da valibo. \v 53 Mazɔlɔɔ kɛni duula ɓusɛi duulalala gelei loo ɠɔba, saa ɓusɛi nii saalala gelei loo ɠɔba. \v 54 Siɛgi zu duula ɓusɛi nii a duulalala gelei loona la ɠɔba, saa ɓusɛi nii a saalala gelei loona la ɠɔba, naama wooi laa ɠa zeeli niina, nii sɛʋɛai ga: \q «Zobogi zɔlɔɔga mɛtu saai ma!»\f + \fr 15:54 \fr*\ft \+xt Eza 25:8\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \q \v 55 «Ee, saai, ɗa-zobogi ɠa mini? \q Ee, saai, è-ma lologi ɠa mini?»\f + \fr 15:55 \fr*\ft \+xt Woz 13:14\+xt* bogɛ é zoloo Gɛlɛke woo zɛʋɛ wɔlɔmai ma.\ft*\f* \m \v 56 Saai ma lologi ɠa é ga kotoi, kotoi ná-zɛbɛi ɠa é ga tɔgi. \v 57 Kɛlɛ mamagi ɠa GALA bɛ, é zobogi veezu ade ya, ga de-Maliɠii Yesu Kilista maaʋele! \p \v 58 Naa ɠa é ba, kɛ̀ɛleaiti, nɛ̀ɛɲɔɠɔiti, à lo kpaan, wo mina ɲiikpi, à li luɠɔma Maliɠii ná-botii zu, wo ɠɛ suɠwɛɛ ga wo-mɔɔlɛzuʋɛ la ɠɛa ga wafuun Maliɠii ya. \c 16 \s Zeeɓɔ fai Zeluzalɛme Egilisii vaa ma \p \v 1 Nii é ga zeemaaɓɔgi ma vaa, é lo kidaaleʋe nuiti ba ti Zeluzalɛme, à kɛ eɠɛʋelei nɔ gè Egilisiiti kalagai da Galate yooi zu. \v 2 Dɔɔɠɔi ma volo mɔungi ɠilagilagi pɛ, wo ɠilagilagi pɛ ge ani la ɠoba yɛ, nii a zoo da, eɠɛʋelei ná-zobogi la. À mina pàa yeei maaɓɔun, ga wo ʋa yeemaaɓɔ. \v 3 Siɛgi zu nà ʋaana la, naama nuiti wa yeelo ti ʋa, ná ti leʋe, ti ɠalivaa zɛʋɛi ti ya, ti li ga wa-ɓɔba anii Zeluzalɛme. \v 4 Ni nà ɓɔɠɔi kɛni gè li ɓalaa, gá siɛi wo niina gá tiye. \s Pɔle ná-siɛ wo fai ma levei \p \v 5 Nà leʋena Masedoane yooi zu, nà ʋa niina wo ʋɔ bɛ, mazɔlɔɔ nà leʋesu ga naama yooi zu ʋele. \v 6 Tanisu nà ku felegɔ ɠɛɛzu wo ʋɔ bɛ, ɓaa gè samai ɠɛ wo ʋa, naa ɠa a kɛ wo ɗa màazaa, ʋɛti nà ɠɛ liizu náti. \v 7 Gè la pɔ ga gè ʋa wo ɠaa, gè ʋa leʋe nɔ, kɛlɛ toɠa kìsu ga gè yeeɠɛɠalai ta ɠɛ wo ʋɔ bɛ, ni Maliɠii a laana ga. \p \v 8 Kɛlɛ tama nà ɠɛɛzu gè yɛ Efɛze eyɛsu Pantekote voloi zeeli. \v 9 Mazɔlɔɔ botii ɠɛ zobo pagɔi ma ʋɛlɛla wolai laalaogɛ tùɠɔ, anɛɛ ni sàkpe nuiti mɔinʋɛ. \p \v 10 Ni Timɔte a ʋaana, à kɛ wo dɛɛ ga wo yeezeiʋɛ bu ga pagɔ wo zaama, mazɔlɔɔ toɠa botii ɠɛɛzu ga nɔ̀un kɛʋele, Maliɠii ná-botii zu. \v 11 Naa ɠa é ba, nu nɔpɛ ge mina bɛlɛʋili. À maazaa, é ná-siɛi wo ga pagɔ, é zoo é zeeli mà ziilɛigi zu, mazɔlɔɔ nà-o, ade-ɠɛɛleaiti-yo, gá maaɓɔunsu. \p \v 12 Nii é ga ade-ɠɛɛloin Apolɔse nɔnɔi, gè maanɛɛnɛni gola, ga ta ade-ɠɛɛleai zɔiti ti ʋa wo ʋɔ bɛ, kɛlɛ é la ɠɛni leveni ga ziimai niizu é ʋa kɛ. Kɛlɛ tama toɠa liizu, siɛgi zu a ná zɔlɔɔna da. \s Fali ɠaaɓelagiti \p \v 13 À wɛlɛ ɓɔɠɔ ma, wo lo kpaan kidaaleʋei zu, wo zɛbɛzeɠe, wo yiilɔɔ. \v 14 Nii kpein wo kɛɛzu, à ti pɛ kɛ ga nɛɛbɛi. \p \v 15 Kɛ̀ɛleaiti, wo Setefanase ná-pɛlɛyeɠei ɠwɛɛ, Akayi yooi zu, tiya ɠa ti ɠɛni ga ma mɔungi, ti ɠidaaleʋe, ti ɓɔɠɔ lɔ GALA ná-nuiti maavaa ɠɛɛ vai zu. Nà wo maanɛɛnɛzu ga \v 16 wo ɠolo naa ɠɛɠala nuiti bɛ, ta naati pɛ, niiti ti botii ɠɛɛzu ʋɔɔma ta tiye. \p \v 17 Kòozunɛɛʋɛ Setefanaseni paa vai zu ta Fɔɔletunatuse, ta Akayikuse. Nii gè ʋalani ma wo ʋoluʋelei, ti naa laazeelini. \v 18 Mazɔlɔɔ ti zìilɛini, ti wa ɓalaa wo yiilɛi. À unfema ve naa ɠɛɠala nuiti bɛ. \s Tuʋɔ gooiti \p \v 19 Azi yooi zu Egilisiiti ta wo luʋɔsu. Akilase ta Pilisile, é ɓɔ Egilisii ʋa é gaalɛbai wosu ta-ʋɛlɛi wu, naati ɓalaa ta ta-luʋɔ gooi laazeelizu wo ma, Maliɠii laaseigi zu. \v 20 Ade-ɠɛɛleaiti pɛ ta wo luʋɔsu. À ɓɔɠɔ luʋɔ ga nɛɛnɛi. \p \v 21 Nà Pɔle, nà ɓɔɠɔi zèeʋogi ɠa gè wo luʋɔsu da. \p \v 22 Ni nui ta la Maliɠii nɛɛni ʋɛ, kotoʋɛ! \p Malanata (ʋaana, gi-Maliɠii)! \p \v 23 Maliɠii Yesu ná-zaalai yɛ wo ʋa. \v 24 Nà-nɛɛbɛi ɠa wo pɛ wo ʋa, ada-ɠilibalai zu da Yesu Kilista.