\id MRK - Whitesands Tanna 
\h MAK 
\toc1 Nanusiən Təuvɨr Rəha Iesu Krɨsto Iətəm Mak Təmətei 
\toc2 Mak 
\toc3 Mak 
\mt1 Mak  
\mt2 Nanusiən Təuvɨr Rəha Iesu Krɨsto  
\mt2 Iətəm Mak Təmətei  
\imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Mak  
\ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Jon Mak təmətei nauəuə u. In səniəmə iətəmi tueləf kəti rəha Iesu. Mətəu kətəni məmə in niəli təuvɨr kəti rəha Pitə iətəm ilau kətian ikɨn mɨn tepət. Nauəuə rəha Uək Mɨn tətəni məmə in təmuvən ilau Pol e rəhan naliuəkiən iətəm təmaupən mol, kəni uərisɨg lan, təmuvən ilau Panəpəs.  
\ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Kəmotəni məmə Mak təmətatɨg Rom nian in təmətei nauəuə u, kəni nəmə təhro ilau Pitə, uərisɨg kohamu Pitə. Mak təmətei nauəuə u tatuvən o nəfaki mɨn əpəha Rom u ilah Nanihluə mɨn. Kitah kotəhrun lanəha mətəu-inu in tətəni pətɨgəm nɨpətɨ noliən mɨn rəha nətəm Isrel iətəm kautol. Kəni e nauəuə u, təmətei nəghatiən nəuvein e nəghatiən Aramaik iətəm nətəm Isrel kɨnotəhrun rəkɨs. Mətəu in təməuhlin nəghatiən mɨn u tuva e nəghatiən Kris iətəm Nanihluə mɨn əpəha Rom kəutəghati lan.  
\ip \bd ?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei?\bd* E nian Mak təmətei nauəuə u, kəni nətəm Rom kəutarmənɨg e nɨtəni asoli iətəm tɨtəlau e Nɨtəhi Metitereniən. Rəhalah nəghatiən kətiəh əmə, kəni rəhalah suaru kotəuvɨr, kəni rəhalah noliən o nahli-pəniən nəghatiən mɨn in təuvɨr. Nian əha, in nian təuvɨr o nəni pətɨgəmiən Nanusiən Təuvɨr rəha Iesu Krɨsto. E nian əha, Nanusiən Təuvɨr təmaiu uəhai əmə e nɨtəni pɨsɨn pɨsɨn mɨn e suaru mɨn rəha Rom.  
\ip \bd ?Təmətei nauəuə u o nak?\bd* Mak tolkeikei məmə otəni pətɨgəm əhruahru nanusiən rəfin rəha Iesu, məmə in pəh, kəni in təmol nak, kəni mətəgətun nak. Nəmə təhro in tolkeikei məmə otəfəri nətəlɨgiən rəha nəfaki mɨn əpəha Rom, mətəu-inu nətəmimi tepət kəmol nərahiən kəm lah. Mak təmətei nətəlɨgiən tepət o nian iəkɨs mɨn iətəm otəpanuva e nəmiəgəhiən rəha nətəmimi rəha Iesu. Kəni in təməni pətɨgəm noliən rəha Iesu məmə in mɨn təmətatɨg e nian iəkɨs mɨn.  
\c 1  
\s1 Jon Bəptais təmol əpenə-penə e suaru  
\r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)  
\p
\v 1 Inu nətuəuiniən rəha Nanusiən Təuvɨr rəha Iesu Krɨsto, Nətɨ Uhgɨn.  
\v 2 Iəni rəha Uhgɨn, nərgɨn u Aiseə təmətei lanu e nauəuə aupən. Uhgɨn təməni məmə,  
\q1 “Otafu-to. Iətahli=pɨnə iahləpis iətəm otos rəhak nəghatiən. In otaupən lam məmə otol əpenə-penə e rəham suaru.”\x - \xo 1:2  \xt Mal 3:1\x*   
\q1
\v 3 “Iətəmimi u tətauɨn əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn mətəni məmə, ‘Itəmah, otol əpenə-penə e suaru rəha Iərmənɨg, kəni motol rəhan suaru təhruahru.’”\x - \xo 1:3  \xt Aes 40:3\x*   
\p
\v 4 Kəni iahləpis u in Jon Bəptais. Tol lanəha, təmiet=pa ikɨn təpiə-məpiə ikɨn matol bəptais e nətəmimi, kəni mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn kəm lah məmə okotəkeikei motəuhlin nəmtahlah o noliən tərah mɨn rəhalah, kəni məhuvən o Uhgɨn, məmə in otafəl noliən tərah mɨn rəhalah. Kəni nəmtətiən kəti o nati u, okol bəptais e lah.\x - \xo 1:4  \xt Uək 13:24; 19:4\x*  
\v 5 Nətəmimi tepət pɨk e nɨtəni Jutiə mɨne taun əha Jerusɨləm, kəməhuva motətəlɨg e rəhan nəghatiən, kəni motəni pətɨgəm rəhalah noliən tərah mɨn, kəni Jon təmol bəptais e lah əpəha e nəhu Jotən.   
\p
\v 6 Jon təməsuvəniən e napən təuvɨr. Rəhan napən təhmen əmə e rəha iəni u Elaijə aupən. Rəhan napən kəmol e nɨmeimei kaməl, kəni rəhan kətəuti kəmol e nɨlosɨ kau, kəni matun əmə pitu mɨne nəhu sukəpak e nɨkinati.\x - \xo 1:6  \xt 2King 1:8; Mat 11:8\x*  
\v 7 Kəni təməni pətɨgəm kəm nətəmimi məmə, “Iətəmi kəti u tatuərisɨg lak, rəhan nəsanəniən mɨne nepətiən tapirəkɨs iəu. Kəni iəu ləhtəni agɨn, iəsəhmen mɨniən məmə iəkeiuaiu mɨtɨs rəkɨs nɨləuɨs e rəhan put.\x - \xo 1:7  \xt Uək 13:25\x*  
\v 8 Iatol bəptais e təmah e nəhu, mətəu in otəpanol bəptais e təmah e Narmɨn Rəha Uhgɨn.”   
\s1 Jon təmol bəptais e Iesu əpəha e nəhu Jotən  
\r (Mat 3:13-17; Luk 3:21-22)  
\p
\v 9 E nian əha, Iesu təmiet əpəha Nasərɨt, lahuənu kəti əpəha Kaləli muva. Kəni Jon təmol bəptais lan əpəha e nəhu Jotən.  
\v 10 Nian Iesu təməri əpəha e nəhu, kəni məsal-pəri mafu negəu e neai təməuag, kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn təmeiuaiu=pa ohni təhmen=pən e mak.  
\v 11 Kəni nəuia Uhgɨn təmsɨpəri əpəha e negəu e neai mətəni lanu lan məmə, “Ik nətɨk keikei, iəkolkeikei pɨk ik, kəni nɨkik tagiən pɨk agɨn ohnik.”\x - \xo 1:11  \xt Sam 2:7; Aes 42:1; Mat 12:18; Mak 9:7\x*   
\s1 Setən təməfən-əfən kəm Iesu  
\r (Mat 4:1-11; Luk 4:1-13)  
\p
\v 12 Kəni rəueiu agɨn mɨn, Narmɨn Rəha Uhgɨn təmiti=pən Iesu əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn,  
\v 13 ima nati rarpɨn mɨn. Təmatɨg ikɨn mos nian fote. E nian mɨn əha Setən tətəfən-əfən kəm in. Kəni nagelo mɨn kəmotasiru lan.\x - \xo 1:13  \xt Sam 91:11-13\x*   
\s1 Iesu tɨnətuəuin mətəni pətɨgəm Nanusiən Təuvɨr  
\r (Mat 4:12-17; Luk 4:14-15)  
\p
\v 14 Nian kɨnləfən rəkɨs Jon e kaləpus, Iesu təmuvən əpəha Kaləli mətəni pətɨgəm Nanusiən Təuvɨr rəha Uhgɨn kəm nətəmimi.\x - \xo 1:14  \xt Mak 6:17\x*  
\v 15 Təməni məmə, “!Nian tɨnuva əhruahru əha rəueiu! !Rəhan nian tɨnuva! !Nian rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tɨnatuva iuəkɨr! !Otəuhlin nətəlɨgiən rəhatəmah, motəpəh pəhriən noliən tərah mɨn, kəni məhuvən o Uhgɨn, kəni motəhatətə e Nanusiən Təuvɨr!”\x - \xo 1:15  \xt Mat 3:2\x*   
\s1 Iesu təmauɨn e nətəmimi kuvət rəha niuviən nəmu  
\r (Mat 4:18-22; Luk 5:1-11)  
\p
\v 16 Nian Iesu təmətaliuək e nɨkalɨ nəhu Lek Kaləli, kəni meruh suah mil keiu, rəha niuviən nəmu mɨn, nərgɨlau u Saimon mɨne pian Antɨru. Kətuatu e net.  
\v 17 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Iəuva, muɨtəu=pa iəu, miəuva rəhak iətəmimi mil, kəni iəu iəkol itəlau nəkiəuva iətəmimi mil rəha niuviən nətəmimi məmə okəhuva rəhak mɨn nətəmimi.”  
\v 18 Kəni əmeiko kuəpəh rəhalau net, kəni muɨtəu=pən.   
\p
\v 19 Kəni Iesu təmaliuək muvən təhmɨn mɨn nəuvetɨn, kəni meruh nətɨ Səpəti mil Jemɨs mɨne pian Jon kətuəharəg e rəhalau bot mətuəhli vivi rəhalau net.  
\v 20 Kəni e nian əmə kəha inəha, Iesu təmauɨn e lau lan, kəni kuəhtul muəpəh rəhalau tatə Səpəti mɨne rəhan noluək mɨn kəutəharəg e nɨpəg nəua bot, kəni muɨtəu=pən Iesu.   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah mɨn e iətəmi kəti  //  əpəha Kapeniəm.  
\r (Luk 4:31-37)  
\p
\v 21 Kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməhuvən əpəha lahuənu Kapeniəm. Kəni e nian rəha Sapət, Iesu təmuvən əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən mətəgətun nətəmimi.  
\v 22 Kəni nətəmimi kəmotətəu rəhan nəghatiən, narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni mətəu-inu rəhan nəghatiən təfɨgəm, nepətiən əha ikɨn, kəni mapirəkɨs rəha nəgətun mɨn rəha Lou.\x - \xo 1:22  \xt Mat 7:28-29\x*   
\p
\v 23 Kəni e nian əha, iətəmi kəti narmɨn tərah tətatɨg lan təmuva imə mətagət əfəməh məmə,  
\v 24 “!Ik Iesu iətəm Nasərɨt! ?Nəmuva məmə onəkəhro e tɨmah? !Nəmə təhro nəmuva məmə onəkərəkɨn itɨmah! Iəu inəhrun rəkɨs ik, ik Iətəmi Asim rəha Uhgɨn!”\x - \xo 1:24  \xt Mak 5:7\x*   
\p
\v 25 Kəni mətəu Iesu təməni=pən əskasɨk kəm narmɨn tərah kəha məmə, “!Ah! Səghatiən, miet e suah u.”  
\v 26 Kəni narmɨn tərah təmol nɨpətɨ suah kəha tərəmrumɨn, magət əfəməh miet lan.\x - \xo 1:26  \xt Mak 9:26\x*   
\p
\v 27 Kəni nətəmimi kəmotauɨt motəni=pən kəm lah mɨn məmə, “!Ei, nak u! Nəgətuniən vi kəti u. !Suah u tatos nəsanəniən o nəghatiən kəm narmɨn tərah mɨn, kəni kautətəlɨg lan mautol nəuian!”  
\v 28 Kəni kəmanus ueiuəhai əmə Iesu, tuvən mapəkol əpəha e nɨtəni Kaləli.\x - \xo 1:28  \xt Mat 4:24\x*   
\s1 Iesu təmol vivi  //  nətəmimi tepət  
\r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)  
\p
\v 29 Nian Iesu mɨne Jemɨs, Jon, Saimon, mɨne Antɨru kəmohiet e nimə rəha nuhapumɨniən, kəni motaiu əhruahru məhuvən əpəha lahuənu ima Saimon mɨne Antɨru ikɨn.  
\v 30 Nian kəməhuvən, mətəu uhu Saimon tətətəpu-ətəpu, kəni mətapɨli pəri e rəhan pet, kəni kəmotəni=pən kəm Iesu məmə pətan əha tatɨmɨs.  
\v 31 Kəni Iesu təmuvən meapən o nəhlmɨn kəni masiru lan təhtul. Kəni nətəpu-ətəpuiən tagɨm lan. Kəni tuvən matol nɨglah nauəniən.   
\p
\v 32 Tɨnapinəpu mɨtɨgar tɨnatiuvɨg, nian rəha Sapət tɨnol naunun, kəni nətəmimi mɨn u kautohmɨs, mɨne nətəmimi narmɨn tərah tətatɨg e lah, pialah mɨn kəmotos ilah məhuva o Iesu.  
\v 33 Nətəmimi rəfin e lahuənu əha kəməhuva motuhapumɨn əmə ilah mɨn əpəha e namtɨhluə e nimə əha rəha Saimon mɨne Antɨru.  
\v 34 Kəni Iesu təmol vivi nətəmimi tepət u kautos nɨmɨsiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn kotəuvɨr, kəni məhgi pətɨgəm narmɨn tərah tepət e nətəmimi, mətəu təməniəhu narmɨn tərah mɨn məmə okəsotəghatiən, mətəu-inu kɨnotəhrun rəkɨs məmə pəh u Iesu.\x - \xo 1:34  \xt Mak 3:10-12\x*   
\s1 Iesu təmətanus pətɨgəm rəhan nəghatiən əpəha Kaləli  
\r (Luk 4:42-44)  
\p
\v 35 Kəni ləplapɨn agɨn, fətukai təsəri əhanəhiən, Iesu təmiet muvən əpəha ikɨn nətəmimi kohkə ikɨn mətəfaki.\x - \xo 1:35  \xt Mat 14:23; Mak 6:46\x*  
\v 36 Kəni Saimon mɨne in mɨn nəuvein kəməhuvən məutəsal lan.  
\v 37 Nian kəmoteruh, kəni kəmotəni=pən kəm in məmə, “Nətəmimi rəfin kəutəsal lam.”   
\p
\v 38 Mətəu Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Kəpə. Pəh kəhuvən əpəha e lahuənu pɨsɨn mɨn nəuvein, iəkanus pətɨgəm rəhak nəghatiən kəm nətəmimi mapəkol mətəu-inu, nati u inu iəmuva ohni məmə iəkol.”   
\p
\v 39 Kəni muvən mapəkol rəfin e nɨtəni əpəha Kaləli, mətanus pətɨgəm rəhan nəghatiən əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən mɨn, kəni məhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nətəmimi.\x - \xo 1:39  \xt Mat 4:23; 9:35\x*   
\s1 Iesu təmol vivi suah kəti leprosi təmol  
\r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)  
\p
\v 40 Suah kəti leprosi təmol, təmuva mɨsin=pən nəulɨn o Iesu mətasək=pən e nəuvɨriən ohni məmə, “Nəmə nəkolkeikei, kəni nəkəhrun nol viviən iəu kəni mafəl rəkɨs namɨkmɨkiən lak.”   
\p
\v 41 Kəni Iesu nɨkin təmahmə pɨk ohni, kəni təmuahru e nəhlmɨn mələhu=pən lan, məni məmə, “Əuəh. Iəkolkeikei. !Əuvɨr-tə!”  
\v 42 Kəni rəueiu agɨn mɨn, nɨmɨsiən leprosi təmagɨm mɨkə lan, kəni nɨpətɨn təuvɨr, namɨkmɨkiən tɨkə.  
\v 43-44 Kəni Iesu təməni=pən əskasɨk kəm suah kəha məmə, “Nəsəni pətɨgəmiən natimnati mɨn u kəm nətəmimi, mətəu uvən əmə meh pris kəti pəh in teh məmə nɨpətɨm tɨnol lanu lan, kəni əfən kəm in nati u iətəm Lou rəha Mosɨs təməni o suah kəti iətəm rəhan leprosi tɨnɨkə, kəni nətəmimi okotəhrun məmə nɨpəhriəniən nɨnəuvɨr, kəni rəham namɨkmɨkiən tɨnɨkə.” Kəni mahli=pən tatuvən.\x - \xo 1:43-44  \xt Lev 14:1-32\x*   
\p
\v 45 Mətəu suah u təmuvən kəni məni pətɨgəm nati u kəm nətəmimi mɨn rəfin mol məmə Iesu təsuvəniən e lahuənu mɨn məghati mətəu-inu nɨmənin nətəmimi tepət pɨk kautəhtul pəsɨg lan. Kəni o nati əha inəha, təmətan ikɨn nətəmimi kohkə ikɨn. Kəni nətəmimi kotsɨpən ikɨn mɨn rəfin məutəhuva ohni.   
\c 2  
\s1 Iesu təmol vivi suah kəti nɨpətɨn nəuvetɨn təmɨmɨs  
\r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26)  
\m
\v 1 Nian nəuvein kɨnəhuva rəkɨs mɨnəhuvən, Iesu təmɨtəlɨg=pən mɨn əpəha Kapeniəm, kəni nəghatiən təmaiu muvən kəm nətəmimi mɨn məmə Iesu əpəha e rəhan nimə.  
\v 2 Kəni nətəmimi tepət kəməhuva motəriauəh vivi əpəha imə, mɨne ihluə mɨne, kəni nəua nɨmahan kəti tɨkə o iətəmimi kəti mɨn. Kəni Iesu tətəni pətɨgəm rəhan nəghatiən kəm lah.   
\p
\v 3 Kəni nətəmimi kuvət kəmotəlis pialah kəti məhuva o Iesu iətəm nɨpətɨn nəuvetɨn təmɨmɨs mətapɨli-pəri əmə e rəhan nɨmahan.  
\v 4 Nian kəməhuva, mətəu nətəmimi nəri əpəha imə, kəni ko kəsəhuvəniən imə moteruh Iesu. Kəni kotələs məhuvən əpəha ilɨs e nəhue nimə motos rəkɨs nəhgɨ nimə nəuvetɨn əhruahru əmə əha Iesu tətəhtul ikɨn imə,\f + \fr 2:4  \ft E nian əha, kəmol nəhgɨ nimə e tael. Kəni nətəmimi mɨn u kəmotos rəkɨs tael mɨn nəuvein məmə kotol nɨpəg təhmen e iətəmi u iətəm tatɨmɨs.\f* kəni motəhlman-əhlman e iətəmi u teiuaiu e nɨmahan rəhan muvən iuəkɨr əmə o Iesu. \fig Iətəm tatɨmɨs kətəhlman lan təteiuaiu.|alt="paralyzed man through roof" src="lb00305b.tif" size="span" loc="Mrk 2:1-5; Luk 5:17-20" copy="BFBS (Bass)" ref="Mak 2:1-5" \fig*  
\v 5 Nian Iesu təmeruh nəhatətəiən rəhalah, kəni təni=pən kəm iətəm tatɨmɨs əha məmə, “Nətɨk, iəu inos rəkɨs rəkɨs noliən tərah rəham.”   
\p
\v 6 Mətəu nəgətun mɨn nəuvein rəha Lou kəutəharəg əpəha imə, kəni nɨkilah təməhti məmə,  
\v 7 “?Təhro suah u tətəni rah Uhgɨn? Nəghatiən əha tərah. Uhgɨn əmə təhrun nos rəkɨsiən noliən tərah rəha iətəmimi. !Pəh mɨn təhrun nos rəkɨsiən!”   
\p
\v 8 Kəni rəueiu agɨn mɨn, Iesu təhrun rəhalah nətəlɨgiən, kəni məni məmə, “?Təhro nɨkitəmah tətəhti pɨk natimnati mɨn lanu lan?  
\v 9 ?In pəhruvən tɨmətɨg, iətəm inu məmə iəkəni=pən kəm suah u məmə, ‘Inos rəkɨs rəkɨs rəham noliən tərah,’ uə inu tɨmətɨg məmə, ‘Əhtul, mələs rəham nɨmahan matuvən’?  
\v 10 Mətəu iəkol nati kəti məmə onəkotəhrun məmə iəu Nətɨ Iətəmimi, iatos nepətiən u ikɨnu e nəhue nɨftəni o nos rəkɨsiən noliən tərah rəha nətəmimi.” Kəni məni=pən kəm suah kəha məmə,  
\v 11 “Iətəni=pɨnə kəm ik məmə, əhtul, mələs rəham nɨmahan matuvən imam ikɨn.”  
\v 12 Kəni əmeiko suah u təməhtul, mələs rəhan nɨmahan, maliuək matuvən, kəni ilah rəfin kəmoteruh, motauɨt, narmɨlah təmiuvɨg ohni, kəni motəni-vivi Uhgɨn motəni məmə, “Iəsoteh əhanəhiən nati kəti tol lanu lan nian kəti mɨne.”   
\s1 Iesu təmauɨn e Lifai məmə otuva muərisɨg lan.  
\r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32)  
\p
\v 13 Iesu təmuvən mɨn mətaliuək əpəha e nɨkalɨ nəhu Lek Kaləli, kəni nɨmənin nətəmimi kəməhuva ohni, kəni tətəgətun ilah.  
\v 14 Kəni təmaliuək matuvən kəni meruh Lifai nətɨ Alfiəs, in iətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs, tətəharəg imə matol uək. Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Ɨtəu=pa iəu, muva rəhak iətəmimi.” Kəni əmeiko təhtul muərisɨg lan.   
\p
\v 15 Kəni nian kəti, Iesu təmuvən mətauən əpəha ima Lifai ikɨn ilah nətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs, mɨne nətəmi kətəni məmə nol təfagə tərah nəuvein.\f + \fr 2:15  \ft Farəsi mɨn, kəutəni e nətəmimi tepət məmə ilah nol təfagə tərah. Nəmə təhro ilah kəsotəfaki viviən, uə nəmə təhro ilah nanihluə mɨn, uə nəmə təhro nətəmimi kəsotolkeikeiən ilah, uə nəmə təhro ilah nɨpətan rəha suaru uə nətəmi rəha nosiən takɨs, uə nəmə təhro ilah kəsotohtəu=pən viviən nɨpɨlga lou əlkələh mɨn e Lou asoli rəha Mosɨs.\f* Məutauən pəti ilah Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi mətəu-inu nətəmimi tepət kotol təfagə tərah lanəha mautəhuərisɨg e Iesu.  
\v 16 Iəgətun mɨn nəuvein rəha Lou, ilah Farəsi mɨn. Kəni nəuvein kəmoteh məmə Iesu tətauən pəti əmə ilah nol təfagə mɨn əha, mɨne nətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs, kəni kotətapuəh o nətəmimi rəhan mɨn məmə, “?Təhro Iesu tətauən pəti əmə ilah nətəm kautol lanəha?”\x - \xo 2:16  \xt Mat 11:19\x*   
\p
\v 17 Kəni Iesu təmətəu rəhalah nəghatiən kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Nətəmimi mɨn u kəsohmɨs-ohmɨsiən kəsəhuvəniən o toktə, mətəu nətəmimi mɨn u kautohmɨs-ohmɨs, toktə təkeikei muvən meruh ilah. Iəu iəməsuvaiən məmə iəkauɨn e nətəmimi mɨn u kotəni məmə kɨnotəhruahru rəkɨs. Mətəu iəmuva məmə iəkauɨn e nətəmimi mɨn u kotəhrun əmə məmə ilah kautol noliən tərah mɨn.”\f + \fr 2:17  \ft Farəsi mɨn mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel, nɨkilah təhti məmə ilah kotəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn mətəu-inu kəutohtəu=pən Lou Rəha Mosɨs. Uhgɨn təhrun nɨkilah məhrun məmə ilah nol təfagə pəhriən. Mətəu Iesu təruru nasiruiən e lah mətəu-inu ilah kəsotegəhaniən məmə ilah nol təfagə. Mətəu nətəmimi tepət kəmotəhrun məmə ilah nol təfagə motolkeikei məmə kotəpəh noliən tərah mɨn rəhalah motolkeikei məmə Uhgɨn otafəl rəkɨs təfagə tərah mɨn rəhalah. Iesu təni məmə in təmuva məmə otasiru e lah.\f*   
\s1 Kotəpəh nauəniən o nəfakiən  
\r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39)  
\p
\v 18 Kəni e nian əha, nətəmimi mɨn rəha Jon Bəptais mɨne Farəsi mɨn kəmotəpəh nauəniən məutətuakəm o nəfakiən kəm Uhgɨn. Kəni nətəmimi nəuvein kəməhuva motəni=pən kəm Iesu məmə, “Afu-to, nətəmimi rəha Jon Bəptais mɨnə Farəsi mɨn kəutətuakəm o nəfakiən. ?Mətəu təhro rəham mɨn kəsotoliən lanəha?”   
\p
\v 19 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nian katol lafet lan rəha iətəm tatol marɨt, kəni iərman u otol marɨt tətatɨg əhanəh ilah in mɨn nəuvein mautol lafet, nɨkitəmah təhti məmə otətuakəm məpəh nauəniən? !Kəpə! Nian tətatɨg əhanəhiən ilah min, kəni nɨkilah tətagiən, məutauən əmə.  
\v 20 Mətəu nian əpəha ikɨn məmə okəpanələs rəkɨs suah kəha lan, kəni e nian əha in əha, in mɨn nəuvein nɨkilah otahmə ohni, kəni kəpanotətuakəm motəpəh nauəniən lan.”   
\p
\v 21 Kəni təmatɨg məni məmə, “Suah kəti mɨn ko təsəhli-pəniən nəuvetɨ napən vi kəti e napən əmnəmɨt iətəm təməhapu. Nəmə otəhli=pən, kəni napən vi u təhrun nəhapu asoliən napən əmnəmɨt u.   
\p
\v 22 “Iətəmi kəti mɨn ko təsiuvi-pəniən wain vi kəti e nɨlosɨ nati əuas kəti, mətəu-inu nəmə otiuvi=pən wain vi e nɨlosɨ nəni əuas iətəm təskasɨk, kəni wain otahlɨfu kəni nɨlosɨ nəni əuas u otasisi kəni məhapu, kəni wain mɨne nɨlosɨ nəni u okuərah. Mətəu wain vi okiuvi=pən əmə e nɨlosɨ nəni vi iətəm tɨmətmətɨg.”\f + \fr 2:22  \ft Afin futnot e Luk 5:37\f*   
\s1 Nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmotəhli wit e Sapət  
\r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5)  
\p
\v 23 E nian kəti e Sapət, Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməutaliuək məutohapumɨn e nɨki nasumiən rəha wit, kəni nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmotəhli wit məmə okotun.   
\p
\v 24 Kəni Farəsi mɨn u kəutaskəlɨm əskasɨk Lou rəha Mosɨs kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “!Ei, afu-to! E Sapət, kəsəuləkiən e nasumiən mɨne kəsoliən natimnati mɨn lanəha kotərəkɨn Lou. ?Təhro rəham mɨn nətəmimi kautol lanəha?”\x - \xo 2:24  \xt Dut 23:25\x*   
\p
\v 25-26 Iesu təmuhalpɨn rəhalah nəghatiən məmə, “Nəmə təhro itəmah nəsotafin əhanəhiən nati u Tefɨt təmol aupən nian Apiətə in pris asoli agɨn rəha Uhgɨn. Itəmah nɨnotafin rəkɨs məmə Tefɨt nəumɨs təmus, kəni tuvən əpəha e Nima Tapolɨn rəha Uhgɨn, kəni mələs pɨret asim u pris mɨn əmə kautun, kəni in mələs muva mun ilah in mɨn nəuvein.”\x - \xo 2:25-26  \xt 1Saml 21:1-6\x*\x - \xo 2:25-26  \xt Lev 24:5-9\x*   
\p
\v 27 Kəni təmatɨg məni=pən mɨn kəm lah məmə, “!Kəməsoliən Sapət məmə in nati fɨgəm kəm nətəmimi, mətəu kəmol Sapət məmə otasiru e lah kotəmeig!\x - \xo 2:27  \xt Dut 5:14\x*\f + \fr 2:27  \ft Farəsi mɨn kəmotol lou əlkələh mɨn tepət tepət rəha Sapət, kəni tiəkɨs məmə nətəmimi okotol rəfin ilah. Inu tatol məmə Sapət in nati fɨgəm. Mətəu nətəlɨgiən rəha Uhgɨn məmə Sapət in nian kəti iətəm nətəmimi okotəmeig magiən lan.\f*  
\v 28 Tol lanəha, iəu Nətɨ Iətəmimi iətarmənɨg rəfin e natimnati mɨn, kəni mətarmənɨg mɨn e Sapət.”   
\c 3  
\s1 Iesu təmol vivi  //  nəhlmɨ suah kəti təməpaiu  
\r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11)  
\m
\v 1 E Sapət kəti mɨn, Iesu təmɨtəlɨg=pən mɨn əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən kəni meruh suah kəti nəhlmɨn təmɨmɨs, təsuahruiən lan.  
\v 2 Nian Iesu təmuvən imə, kəni nətəmimi nəuvein kəmauteruh vivi məmə otol vivi iətəmi u e Sapət, uə kəpə. Nəmə in tatol, kəni okotəni məmə in tətərəkɨn Lou rəha Sapət.  
\v 3 Kəni Iesu təməni=pən kəm suah u məmə, “Əhtul muva u aupən,” kəni təhtul muvən əpəha aupən.   
\p
\v 4 Kəni Iesu təmahi ilah məmə, “Iəkolkeikei məmə iəkətapuəh nati kəti o təmah. ?Təhro? ?E nian rəha Sapət, noliən nak in təhruahru e Lou məmə okol, kəhrun noliən nati təuvɨr uə kəhrun noliən nati tərah? ?Okosmiəgəh iətəmi, uə okuhamu itəmi?” Mətəu kotəpnapɨn əmə.\x - \xo 3:4  \xt Luk 14:3\x*   
\p
\v 5 Kəni Iesu təməsal=pən meruh ilah, kəni niəməha tol, kəni nɨkin tahmə o lah mətəu-inu rəhn-kapə lah tiəkɨs pɨk. Kəni məni=pən kəm suah u məmə, “Uahru-to e nəhlməm.” Kəni suah u təmuahru e nəhlmɨn, əmeiko nəhlmɨn təuvɨr.  
\v 6 Kəni Farəsi mɨn əha kəmohiet motaiu əhruahru əmə məhuvən moteruh rəhalah tɨkɨmɨr mɨn e pati rəha Herot, motol məhuva əmə kətiəh motəsal e suaru məmə okotələs Iesu motohamu.\x - \xo 3:6  \xt Mat 22:15-16\x*   
\s1 Nɨmənin nətəmimi kəmautəhuərisɨg e Iesu  
\p
\v 7 Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəmohiet moteiuaiu məhuvən əpəha e nəhu Lek Kaləli. Nɨmənin nətəmimi kəmautəhuərisɨg e lah. Nətəmimi mɨn u nəuvein kəmotsɨpən e lahuənu rəhalah e nɨtəni Kaləli,  
\v 8 nəuvein kotsɨpən əpəha e lahuənu əlkələh mɨn e nɨtəni əpəha Jutiə; nəuvein kotsɨpən Jerusɨləm. Nəuvein mɨn kəmotsɨpən e nəuvetɨn mɨn əpəha nɨtəni Itumiə mɨne nəve nəhu Jotən e nɨtəni=pən matuvən. Nəuvein mɨn kəmotsɨpən pahav əpəha ikɨn mɨn e taun mil u Taea mɨne Saedon. Nətəmimi mɨn u kɨnotətəu rəkɨs natimnati mɨn u Iesu tatol ilah, kəni kəməhuva məmə okoteruh.   
\p
\v 9 Kəni nɨmənin nətəmimi kəməhuva pɨk, kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotol əpenə-penə e bot kəti məmə otuvən məharəg lan, məmə nɨmənin nətəmimi okəsotəhgi-əhgi pɨkiən in.  
\v 10 Mətəu-inu tɨnol vivi rəkɨs nətəmimi tepət, kəni nətəmimi mɨn u kautohmɨs əhanəh kəutəhgi-əhgi ilah mɨn məmə okəhuva iuəkɨr motek Iesu.\x - \xo 3:10  \xt Mat 14:36\x*  
\v 11 Kəni nian nətəmimi nətəm narmɨn tərah mɨn kəutatɨg e lah kəmotafu Iesu, kəmotaiu aupən lan motəmei=pən ohni motagət əfəməh məmə, “Ik Nətɨ Uhgɨn!”\x - \xo 3:11  \xt Luk 4:41\x*  
\v 12 Mətəu Iesu təməniəhu əskasɨk narmɨn tərah mɨn u məmə kəsotəni pətɨgəmiən in kəm nətəmimi.\x - \xo 3:12  \xt Mak 1:34\x*   
\s1 Iesu təmauɨn e rəhan nətəmimi ilah tueləf məmə okəhuərisɨg lan.  
\r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16)  
\p
\v 13 Kəni Iesu mɨne kəməhuvən əpəha e nəhue nɨtəuət, kəni tətauɨn e nətəmimi nəuvein əmə okəhuva ohni.  
\v 14 Nian kəməhuvən, kəni təmɨtəpɨn rəkɨs ilah tueləf kəni məfəri ilah məmə aposɨl mɨn. In təməni mɨn məmə nətəmimi mɨn əha, ilah əha okotaliuək ilah min, kəni in otahli rəkɨs ilah kəhuvən motəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr kəm nətəmimi əpəha ikɨn mɨn,  
\v 15 kəni okotos nepətiən mɨne nəsanəniən o nəhgi pətɨgəmiən narmɨn tərah mɨn e nətəmimi.   
\p
\v 16 Nətəmi mɨn u ilah u təmɨtəpɨn ilah, ilah u, Saimon u Iesu təmauɨn=pən mɨn nərgɨn kəti mɨn məmə Pitə,\x - \xo 3:16  \xt Jon 1:42\x*  
\v 17 mɨne Jemɨs mɨne pian Jon nətɨ Səpəti mil u Iesu təməfən mɨn nərgɨlau notəhan məmə, “Poanejes,” nɨpətɨ nəghatiən əha təni məmə nətɨ kaluəluə mil, mətəu-inu niəməha tatol uəhai ilau.\x - \xo 3:17  \xt Luk 9:54\x*  
\v 18-19 Kəni mɨne Antɨru, Fɨlɨp, Patolomiu, Matiu, Toməs, Jemɨs u nətɨ Alfiəs, Taitəs, Saimon u kətauɨn lan məmə, Selot,\f + \fr 3:18-19  \ft Selot in suah kəti iətəm in tətəhtul əskasɨk o kəntri rəhan. Afin-to e tiksɨnəri.\f* mɨne Jutəs Iskariot u otegəhan=pən e Iesu e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn. Nətəmi mɨn əha ilah kəha tueləf, Iesu təməfəri ilah.\f + \fr 3:18-19  \ft Iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Saimon, ilau u Saimon Pitə mɨne Saimon u kətauɨn lan məmə Selot. Kəni iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Jemɨs, ilau u Jemɨs nətɨ Səpəti mɨne Jemɨs nətɨ Alfiəs. Kəni iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Jutəs, inu Jutəs Iskariot mɨne Jutəs nətɨ Jemɨs u kətauɨn pɨsɨn məmə Tateas e nauəuə rəha Matiu.\f*   
\s1 Iesu mɨne Pielsepul  
\r (Mat 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10)  
\p
\v 20 Uərisɨg, təmɨtəlɨg=pən mɨn lahuənu, kəni nɨmənin nətəmimi kəməhuva mɨn ohni, kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kɨnotəruru nəmeigiən mɨne nauəniən mɨne.  
\v 21 Nian rəhan mamə mɨne kəmotətəu nəghatiən u kətəni e Iesu, kəni məhuva məmə okotit rəkɨs o nətəmimi, mətəu-inu nətəmimi nəuvein kəutəni məmə Iesu in nətalməli.   
\p
\v 22 Nəgətun mɨn nəuvein rəha Lou kəmotsɨpən əpəha Jerusɨləm məhuva kəni motəni məmə Pielsepul (nərgɨn kəti mɨn rəha Setən), u in iətəmi asoli rəha narmɨn tərah mɨn, in tətatɨg e Iesu, kəni motəni məmə in tətəfən nəsanəniən kəm Iesu məmə otəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nətəmimi.\x - \xo 3:22  \xt Mat 9:34; 10:25\x*   
\p
\v 23 Kəni Iesu təmauɨn e lah kəhuva iuəkɨr ohni kəni məni nəghatiən əuhlin kəti kəm lah, məmə, “?Nɨkitəmah tətəhti məmə ko Setən təhgi pətɨgəm aru Setən? !Kəpə!  
\v 24 Nəmə nətəmimi e kəntri kəti kəutəhapu ilah mɨn, kəni okotərəkɨn rəhalah kəntri, kəni narmənɨgiən rəhan otəmei mɨkə.  
\v 25 Kəni təhmen=pən əmə, e lahuənu kəti, nəmə nətəmimi lan kəutəhapu ilah mɨn, kəni okotərəkɨn agɨn lahuənu u.  
\v 26 Kəni nəmə Setən tətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn rəhan e nətəmimi, kəni tatol aru əmə tɨkɨmɨr kəm in. ?Kəni otəhro lanu, rəhan narmənɨgiən otəhtul? Uək rəhan otəmei mɨkə.   
\p
\v 27 “Kəni ko iakləh kəti təsuvən əpnapɨniən e nimə rəha iətəmi kətəgɨn lan kəti, mə takləh e natimnati rəhan, mətəu otəkeikei məlis e nɨləuɨs, mələhu, kəni ko məpanuvən makləh e rəhan natimnati.   
\p
\v 28 “Iətəni pəhriən kəm təmah məmə təfagə tərah rəfin rəha nətəmimi, mɨne nəghatiən tərah mɨn iətəm ilah kautəni, Uhgɨn təhrun nos rəkɨsiən.  
\v 29 Mətəu iətəmi tətəni rah Narmɨn Rəha Uhgɨn, ko Uhgɨn təsos rəkɨsiən rəhan təfagə tərah. Təfagə tərah əha otətatɨg kətiəh lan mətatɨg, ko təsɨkəiən.”\f + \fr 3:29  \ft “Təfagə tərah əha otətatɨg iəkɨs lan, ko təsɨkəiən.” Təfagə tərah u təsəghatiən o noliən rəha nətəmimi nəuvein o nəniən nərgɨ Iesu nian niəməha tatol ilah. Uhgɨn təhrun nafəl rəkɨsiən təfagə tərah u nəmə ilah kəutəni noliən tərah rəhalah məutətapuəh o Uhgɨn məmə in otafəl rəkɨs. Təfagə tərah u tətəghati e suah kəti iətəm tətəuhlin nəmtahn e Iesu Krɨsto məsolkeikeiən məmə nɨmɨsiən rəhan e nɨgi kəməluau otafəl rəkɨs təfagə tərah mɨn rəhan. Inəha, suah u təsəhatətəiən e Iesu Krɨsto.\f*  
\v 30 Iesu təməni lanəha mətəu-inu kəmotaupən motəni məmə narmɨn tərah kəti tətatɨg lan.   
\s1 Mamə rəha Iesu  //  mɨne pian mɨn  
\r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21)  
\p
\v 31 Kəni e nian əha, mamə rəha Iesu mɨne pian mɨn kəməhuva, kəni mautəhtul əmə əpəha ihluə kəni motahli=pən nəghatiən o Iesu məmə tuva-to meh ilah.\x - \xo 3:31  \xt Mak 6:3; Jon 2:12; Uək 1:14\x*  
\v 32 Kəni nɨmənin nətəmimi kəmotəharəg kan kekəu e Iesu, kəni motəni=pən kəm Iesu məmə, “Ei, mamə rəham mɨne piam mɨn əpəha ihluə, kotolkeikei məmə okoteh-to ik.”   
\p
\v 33 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Pəh u rəhak mamə mɨne piak mɨn?”  
\v 34 Kəni məsal=pən meruh rəfin ilah kəni məni məmə, “Oteruh-to. Itəmah u piak mɨn mɨne rəhak mamə əhruahru mɨn.  
\v 35 Nətəmimi mɨn u kautol nəuia Uhgɨn, ilah u piak mɨn, mɨne rəhak kakə mɨn, mɨne rəhak mamə.”   
\c 4  
\s1 Iətəm tətərfei  //  nɨkɨtɨ natimnati  
\r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8)  
\m
\v 1  \fig Iesu tətəharəg e bot mətəgətun.|alt="Jesus teaching from boat" src="lb00299b.tif" size="span" loc="Mrk 4:1; Mrk 3:9; Mat 13:2" copy="BFBS (Bass)" ref="Mak 4:1-2" \fig* Kəni Iesu təmɨtəlɨg=pən mɨn əpəha e nəhu Lek Kaləli mətəgətun nətəmimi, mətəu nɨmənin nətəmimi kəməhuva ohni, motol məmə Iesu tuvən e bot. Kəni bot u tətəməhli=pən e lek, ipari əmə o nɨpəkɨl, kəni Iesu tətəharəg=pən lan. Kəni nɨmənin nətəmimi kəmotəharəg əpəha ipari e nɨkalɨ lek.\x - \xo 4:1  \xt Mak 3:7-9; Luk 5:1-3\x*  
\v 2 Kəni Iesu təməghati e nəghatiən əuhlin kəm lah mətəgətun ilah e natimnati tepət.\x - \xo 4:2  \xt Mat 13:34; Mak 4:33-34\x*   
\p
\v 3 Təməni=pən kəm lah məmə, “Otətəlɨg-to. Suah kəti təmuvən məmə otearəgrəg rəhan nɨkɨtɨ natimnati əpəha e rəhan nasumiən.  
\v 4 Nian təmətearəgrəg rəhan nɨkɨtɨ natimnati, kəni nəuvein kotəmei=pən ikɨn kətaliuək ikɨn, kəni mənɨg mɨn kəhuva motun rəkɨs.   
\p
\v 5 “Kəni nɨkɨtɨ wit nəuvein kəmohmərəgrəg=pən e nɨftəni iətəm kəpiel iuəkɨr əmə. Kəmoteviə uəhai əmə mətəu-inu nɨftəni nəuan nəuvetɨn əmə.  
\v 6 Nian mɨtɨgar təri, kəni məhgi ilah kotaukei-aukei mətəu-inu nokɨlah təseiuaiu pɨkiən.   
\p
\v 7 “Kəni nɨkɨtɨ wit nəuvein kəmotəmei=pən e nɨki nɨləuɨs u tol nihlɨn, kəni nian nɨkɨtɨ wit mɨn koteviə mətəu nɨləuɨs tətatu-atu ilah kəni kohmɨs məsotəuəiən.   
\p
\v 8 “Kəni nəuvein mɨn kəmotəmei=pən e nɨftəni təuvɨr, kəni moteviə vivi motol iahgin, kəni motəuə e nəualah, nəuvein nəualah tate, nəuvein nəualah sikɨste, nəuvein nəualah uan hanrɨt.”   
\p
\v 9 Kəni Iesu təmatɨg məni=pən mɨn kəm lah məmə, “Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”   
\s1 Nətəmimi mɨn rəha Iesu kotəni məmə otəni  //  nɨpətɨ nəghatiən əuhlin u  
\r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10)  
\p
\v 10 Nian Iesu pɨsɨn əmə mɨne rəhan nətəmimi tueləf mɨne nətəmimi nətəm kautəhuərisɨg lan, kəmotətapuəh ohni o nəghatiən əuhlin mɨn.  
\v 11 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah u, Uhgɨn tətəni=pɨnə nəghatiən oneuən rəhan kəm təmah məmə in tətuva məmə otarmənɨg e rəhan mɨn nətəmimi. Mətəu nətəmi mɨn u nanihluə mɨn, kəutətəu əmə nəghatiən rəha Uhgɨn e nəghatiən əuhlin.  
\v 12 Noliən u tol lanu lan məmə,  
\q1 ‘Kəutafu pau mətəu kəsotehiən,  
\q1 mautətəu pau, mətəu kəsotəhruniən,  
\q1 rəhn-kapə lah tiəkɨs, mətəu-inu ko kəsotolkeikei agɨniən məmə okotəuhlin ilah e rəhalah nətəlɨgiən motəpəh noliən təfagə tərah mɨn rəhalah,  
\q1 məmə Uhgɨn otos rəkɨs rəhalah təfagə tərah.’”\x - \xo 4:12  \xt Aes 6:9-10\x*   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm nɨpətɨ nəghatiən əuhlin  
\r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15)  
\p
\v 13 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nəmə təhro itəmah nəkotəruru əhanəh nəghatiən u? ?Onəkotəhra motəhrun mɨn nɨpətɨ nəghatiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəfin? Otətəlɨg vivi-to məmə nəkotəhrun.   
\p
\v 14 “Nɨpətɨ nəghatiən əuhlin u məmə, nɨkɨtɨ natimnati əha tətəgətun=pən nəghatiən rəha Uhgɨn iətəm kətəni pətɨgəm kəm nətəmimi. Kəni nɨftəni tətəgətun=pən nɨki nətəmimi.   
\p
\v 15 “Nɨkɨtɨ natimnati u təməmei=pən e suaru tətəgətun=pən nətəmimi nəuvein nətəm kautətəu nəghatiən rəha Uhgɨn. Nian kəutətəu, mətəu Setən tuva mos rəkɨs uəhai əmə o lah.   
\p
\v 16-17 “Nɨkɨtɨ natimnati u tətəmei=pən e nɨki kəpiel nokɨlah təseiuaiu pɨkiən tətəgətun=pən nətəmimi nəuvein nətəm kəutətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, mautos uəhai əmə e nagiəniən, mətəu təsatɨgiən tuvəh e nɨkilah. Nian kotatɨg rah, uə nətəmimi kautol tərah e lah o nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni kəutəmei uəhai əmə e rəhalah nəmiəgəhiən.   
\p
\v 18 “Kəni nɨkɨtɨ natimnati u təməmei=pən e nɨki nɨləuɨs tətəgətun=pən nətəmimi nəuvein mɨn nətəm kautətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, mətəu nian kautətəu,  
\v 19 rəhalah nətəlɨgiən tatuvən pɨk o natimnati rəha nəhue nɨftəni, kəni nautə mɨne natimnati təuvɨr mɨn rəha nəhue nɨftəni kotiuvi rəkɨs rəhalah nətəlɨgiən, motatu-atu e nɨkilah, mol kotəpəou e noliən nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni məsotəuəiən e nəualah təuvɨr e nəmiəgəhiən rəhalah.\x - \xo 4:19  \xt Mat 19:23-24\x*   
\p
\v 20 “Kəni nɨkɨtɨ natimnati u təməmei=pən e nɨftəni təuvɨr tətəgətun=pən nətəmimi nəuvein mɨn nətəm kautətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni mautos e nɨkilah pəhriən, kəni motəuə e nəualah təuvɨr e nəmiəgəhiən rəhalah, nəuvein tate, nəuvein sikɨste, kəni nəuvein uan-hanrɨt.”   
\s1 Otələhu-pəri lait e tepɨl  
\r (Luk 8:16-18)  
\p
\v 21 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Pəh tətasiəpən e lait kəni masuəpəpɨm lan e bəkɨt, uə tətəfən e nɨpəg pet? !Kəpə! Kəsoliən lan əha. Nian nəkotasiəpən e lait, kəni motələhu-pəri e tepɨl məmə nətəmimi okoteh nati lan.\x - \xo 4:21  \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x*  
\v 22 Nati kətəhtərain okəkeikei kauvɨs, kəni nati tətəhluaig otəkeikei miet=pa ikɨn təhagəhag ikɨn.\x - \xo 4:22  \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x*  
\v 23 Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”   
\p
\v 24 Kəni matɨg məni=pən mɨn kəm lah məmə, “Otətəlɨg vivi-to. Iətəmimi iətəm tətalkut məmə otəhrun rəhak nəghatiən, Uhgɨn otegəhan məmə otəhrun. Kəni otegəhan məmə in otəhrun pɨk.\x - \xo 4:24  \xt Mat 7:2\x*\f + \fr 4:24  \ft Suaru kəti mɨn o nəuhliniən fes u: Nəkotəhrun nosiən nɨpətɨ nəghatiən rəhak təhmen əmə e nalkutiən iətəm nəkotalkut motəhrun lan. Nəmə nəkos kətɨm əkəku əmə molkeikei məmə Uhgɨn otəri e nəhruniən, in otəfɨnə nəhruniən əkəku əmə lanəha. Kəni nəmə nəkos kətɨm asoli agɨn kəti molkeikei məmə Uhgɨn otəri lan e nəhruniən tepət, in otəfɨnə nəhruniən tepət lanəha, kəni otəfɨnə nəhruniən tapirəkɨs kəm ik.\f*  
\v 25 Tol lanəha mətəu-inu, iətəmi u iətəm rəhan əha ikɨn nəhruniən, kəni in tatɨtəu=pən molkeikei mɨn məmə otəhrun pɨk, kəni Uhgɨn otəfən mɨn nəhruniən kəm in, kəni rəhan nəhruniən otepət pɨk. Mətəu iətəmi u iətəm rəhan nəhruniən tɨkə məsolkeikeiən məmə otəhrun, Uhgɨn otos rəkɨs rəfin rəhan nəhruniən iətəm nɨkin təhti məmə in tatos.”\x - \xo 4:25  \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nɨsuviən nɨkɨtɨ natimnati  
\p
\v 26 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Iətəmi kəti təmɨsuv nɨkɨtɨ natimnati əpəha e rəhan nasumiən.  
\v 27-28 Lapɨn mɨn tuvən mətapɨli, kəni e nərauiə mɨn tuvən maliuək mətan, kəni məsol mɨniən nati kəti lan mɨne, mətəu-inu nɨftəni əmə tətəfən neamtəiən kəm in məmə otəuə e nəuan. Mətəu nɨkɨtɨ nati u tɨneviə mɨnuva mɨnol iahgin, mətəu suah u təruru məmə təməhro lanu lan meviə. Kəni təməgeiət mol iahgin, kəni mol=pən nɨmalɨn, kəni məuə mətuvən matuvən, kəni mɨnɨməhtə.  
\v 29 Kəni nian tɨnɨməhtə, e nian əmə kəha inəha, iətəmi əha tuvən mələs rəhan nisə muvən matətei rəkɨs mətəulək lan, mətəu-inu nian əhruahru rəhan tɨnuva.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nɨkɨtɨ mastət  
\r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19)  
\p
\v 30 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Pəh iəkəni nəghatiən əuhlin kəti məmə otəgətun itəmah e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.  
\v 31 Nɨkɨtɨ mastət tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Mastət u in nɨgi kəti nɨkɨtɨn təkəku agɨn uəha. In təkəku e nɨkɨtɨ nɨgi mɨn rəfin.  
\v 32 Mətəu nian kəmərfei, kəni teviə mol iahgin mapirəkɨs nɨgi mɨn iətəm katərfei e nasumiən, mol nəhlmɨn iahgin mɨn, kəni mənɨg ilɨs mɨn kəhuva motol=pən nimaalah e nɨkəmkəmɨn.”   
\s1 Iesu təmatəgətun nətəmimi  //  e nəghatiən əuhlin  
\r (Mat 13:34-35)  
\p
\v 33 Iesu təmatəgətun lanəha nətəmimi e nəghatiən əuhlin tepət, mətəu təmatəni əmə təhmen o nəhruniən.  
\v 34 In təmatəgətun əmə nətəmimi e nəghatiən əuhlin tepət. Mətəu nian kotan pɨsɨn əmə ilah rəhan mɨn nətəmimi, kəni tətəni pətɨgəm nɨpətɨ nəghatiən əuhlin kəm lah.   
\s1 Iesu təməniəhu nɨmətagi asoli mɨne nəhu mɨne  
\r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25)  
\p
\v 35 Tɨnəhnaiuv, kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Pəh-to kəhuvən-to e nɨkalɨ lek e nɨtəni=pən.”  
\v 36 Kəni kəmotəpəh nətəmimi, kəni rəhan mɨn nətəmimi kəməhuvən e bot mətəu Iesu tɨnuvən rəkɨs mətəharəg. Kəni kəmotələs Iesu e bot məhuvən ilah bot nəuvein mɨn kautəhuərisɨg e lah.  
\v 37 Kəmautəhuvən əmeiko nɨmətagi asoli kəti nahgin təhmen e nəliu təmuva. Kəni peau-peau asoli mɨn kɨnəutorasɨlig=pən e nɨpəgnəua bot, kəni nəhu tɨnətəri=pən e bot, kəni bot tɨnatol o namnɨmiən.  
\v 38 Mətəu Iesu əpəha uərisɨg təmapɨli alu mətəsauə. Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotaiu məhuva motəhgi-pəri, motəni məmə, “!Ei, Iəgətun! !Təhro nɨkim təsəhtiən itɨmah mɨne, iuəkɨr əmə iəkohmɨs!”   
\p
\v 39 Kəni Iesu təmair məhtul mətəniəhu nɨmətagi mɨne nəhu məmə, “!Nəhmen! !Uəmeig-tə!” Kəni nɨmətagi təmohrahli nəhlmɨn, kəni peau-peau asoli mɨn əha kəmohkə, kəni təməməlinu asoli.   
\p
\v 40 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “?Təhro nəutəgɨn pɨk lanəha? Nəmə təhro rəhatəmah nəhatətəiən tɨkə əhanəh lak.”   
\p
\v 41 Mətəu rəhan mɨn nətəmimi kɨnotəgɨn pɨk, kəni motəni=pən kəm lah mɨn məmə, “!Ei nəman! ?Iətəmimi nak u? Nati əpnapɨn nɨmətagi mɨne nəhu, mətəu ilau katuol nəuian.”   
\c 5  
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah e suah kəti  
\r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39)  
\m
\v 1 Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməhuvən məhuvari əpəha e nɨtəni=pən e nəhu Lek Kaləli, əpəha ima nətəm Kerasa.  
\v 2 Nian Iesu təmeiuaiu e bot, kəni meruh suah kəti təmsɨpən əpəha e nɨpəg kəpiel mɨn, ikɨn katɨtənɨm nətəmimi ikɨn. Suah u narmɨn tərah tətatɨg lan.  
\v 3 Suah u tətatɨg əmə əpəha e suvət. Ko kəsaskəlɨmiən, kəni kəruru mɨn nəlisiən e nɨləuɨs uə sen.  
\v 4 Nian tepət kotəlis nəhlmɨn mɨne nəhlkɨn mɨne e sen. Mətəu nian rəfin təteatuv-eatuv sen, kəni matohratuv-ohratuv sen e nəhlmɨn mɨne nəhlkɨn mɨne, kəni məsanən pɨk məsəhmeniən e iətəmi kəti məmə otaskəlɨm.  
\v 5 Kəni lapɨn mɨne nərauiə mɨn mɨne nian rəfin, in tətan əpəha e suvət, mɨne əpəha e nɨtəuət mɨn, in pɨsɨn əmə, mətagət əfəməh, kəni matətei aru in e kəpiel asɨlə mɨn.   
\p
\v 6 Nian suah u təmafu Iesu əpəha isəu tətuva əhanəh, kəni təmaiu muvən meiuaiu mɨsin=pən nəulɨn ohni.  
\v 7-8 Iesu təni məmə, “!Ik narmɨn tərah, iet e suah u!” Mətəu narmɨn tərah kəha təmagət əfəməh məmə, “!Iesu, ik Nətɨ Uhgɨn Ilɨs! ?Nəmuva məmə onəkəhro lak? !Upəh əmə iəu! !Iatɨsiai ik e nərgɨ Uhgɨn məmə onəsoliən nalpɨniən kəm iəu!”\x - \xo 5:7-8  \xt Mak 1:24\x*   
\p
\v 9 Kəni Iesu təmətapuəh ohni məmə, “?Ik nərgəm pəh?” Mətəu təni məmə, “Nərgək u, Nɨmənin Tepət, mətəu-inu itɨmah tepət.”  
\v 10 Kəni kəmotəni=pən əskasɨk kəm Iesu motɨsimaru motɨsimaru məmə otəsahli pətɨgəmiən ilah əha ikɨn əha.   
\p
\v 11 Ikɨn əha, pɨkəh mɨn tepət pɨk kəutahlu əpəha e nɨkalɨ nɨtəuət u.  
\v 12 Kəni narmɨn tərah mɨn əha kəməutasək=pən o Iesu məmə, “Kəsi, ahli=pən-to itɨmah iəkəhuvən o pɨkəh mɨn əpəha, megəhan e tɨmah iəkəhuvən motatɨg əpəha e lah.”  
\v 13 Kəni Iesu təmegəhan e lah məmə okəhuvən, kəni narmɨn tərah mɨn əpəha kəmohiet e suah kəha məhuvən əpəha e pɨkəh mɨn. Pɨkəh mɨn əha kotəhmen e tu-tausɨn. Kəni pɨkəh mɨn ilah rəfin kəmotaiu məuteiuaiu e nɨpatu, kəni motiuvɨg=pən e nəhu motamnɨm.   
\p
\v 14 Kəni nətəmimi nətəm kəutaugɨn pɨkəh mɨn u, kəmotaiu məhuvən motəni pətɨgəm nati u kəm nətəmimi mɨn əpəha e taun rəhalah, kəni motəni tuvən mapəkol əpəha lahuənu mɨn. Kəni nətəmimi tepət kəməhuva məmə okotafu-to nati u məmə kəməhro lanu.  
\v 15 Nian kəməhuva o Iesu, kəni motafu suah u narmɨn tərah mɨn kəmautatɨg lan aupən, tɨnəpəh nalməliən kəni mɨnuvən e napən mətəharəg, kəni narmɨlah təmiuvɨg ohni kəni motəgɨn.  
\v 16 Kəni nətəmimi mɨn u kəmoteh nati əhruahru e nəhmtɨlah, kəmotanus kəm ilah mɨn nəuvein nati u kəmoteh Iesu təmol e suah u mɨne pɨkəh mɨn.  
\v 17 Mətəu nətəmimi mɨn u e nɨtəni u kəmotəni=pən əskasɨk kəm Iesu məmə otatuvən məsatɨgiən əha imalah ikɨn.   
\p
\v 18 Kəni nian Iesu tɨnɨtəlɨg=pən mɨn məmə otuvən e bot, mətəu suah u narmɨn tərah mɨn kəməutatɨg lan, təmolkeikei pɨk məmə otuvən ilah Iesu mɨne, kəni mətəni=pən kəm Iesu məmə, “Egəhan lak, pəh iəkuvnə kitah min itəmah.”   
\p
\v 19 Mətəu Iesu təməsegəhaniən, mətəu təməni=pən kəm in məmə, “Ɨtəlɨg=pən imam ikɨn, kəni manus kəm nətəmi imam ikɨn nati nak iətəm Uhgɨn ilɨs agɨn təmol kəm ik, kəni məmə in təmasəkəhruin ik.”   
\p
\v 20 Kəni təmuvən əpəha ikɨn Tekapolɨs mətəni pətɨgəm natimnati iətəm Iesu təmol kəm in. Kəni nian nətəmimi kəmotətəu, kəni kəmotauɨt pɨk ohni.   
\s1 Pətauəhli kəti iətəm tatɨmɨs mɨne pətəkəku kəti  //  iətəm təmɨmɨs  
\r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56)  
\p
\v 21 Kəni Iesu mɨne kəməhuvən mɨn e bot mohtəlɨg=pən e nəve nɨtəni=pa e lek, mətəu nɨmənin nətəmimi kəməhuva ohni mohtəlau lan e nɨkalkalɨ lek.  
\v 22 Kəni iətəmi kəti, nərgɨn u Jaerəs, in iətəmi asoli kəti rəha nimə rəha nuhapumɨniən, təmeruh Iesu kəni tuva mɨsin=pən nəulɨn ohni.  
\v 23 Kəni mətapuəh o Iesu mətəkeikei kəm in o nasiruiən məmə, “Nətɨk pətəkəku tatɨmɨs pɨk otəsuvəhiən tɨmɨs. !Pale, va-to kian nəkələhu=pən nəhlməm lan pəh təsanən”  
\v 24 Kəni Iesu təmɨtəu=pən suah u mian, kəni nɨmənin nətəmimi tepət kəmohuərisɨg mohtəlau lan məutəhgi ilah mɨn.   
\p
\v 25 Kəni pətan kəti təmuva o Iesu iətəm tatos nɨmɨsiən rəhalah nɨpətan nian rəfin əmə, mɨnos nu tueləf.  
\v 26 Kəni təmuvən o toktə tepət, kəni mərəkɨn rəfin rəhan məni e lah, mətəu uək rəhalah kəmotol tətəu pɨk nahməiən. Mətəu rəhan nɨmɨsiən təməseiuaiuiən, nɨmɨsiən təməri nəuvetɨn mɨn.  
\v 27-28 In təmos nəghatiən e Iesu, kəni nɨkin təməhti məmə, “Nəmə iəkek əmə rəhan nɨfɨfɨ napən, kəni rəhak nɨmɨsiən otol naunun.” Kəni tol lanəha, təmuva maliuək muərisɨg e lah, mɨsɨpən e nəmtah Iesu ikɨn, kəni meapən mek rəhan nɨfɨfɨ napən.   
\p
\v 29 Nian təmek nɨfɨfɨ napən rəha Iesu lanəha, kəni rəueiu agɨn mɨn rəhan nɨmɨsiən təməhtul, kəni təmətəu əmə e nɨpətɨn məmə in tɨnəuvɨr.   
\p
\v 30 Kəni rəueiu agɨn mɨn əmə, Iesu təmətəu məmə nəsanəniən nəuvetɨn təmiet lan, kəni təmeirair mətapuəh məmə, “?Pəh təmek rəhak napən?”\x - \xo 5:30  \xt Luk 6:19\x*   
\p
\v 31 Mətəu rəhan mɨn nətəmimi kotəni məmə, “Ei, afu-to. Nətəmimi kəutəhgi-əhgi rəkɨs pɨkɨn ik. ?Təhro nətəni lanko məmə ‘pəh təmek iəu’?”   
\p
\v 32 Mətəu Iesu təmətəsal məmə oteh-to məmə pəh təmek.  
\v 33 Kəni əmeiko pətan u tɨnəhrun məmə nian in təmek napən rəha Iesu, rəhan nɨmɨsiən tɨnɨkə. Kəni tɨnəhrun məmə Iesu tətəsal lan. Tol lanəha, tɨnatəgɨn mətərəmrumɨn muva meiuaiu mɨsin=pən nəulɨn o Iesu mətəni=pən natimnati rəfin kəm in.  
\v 34 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Nətɨk pətan, e rəham nəhatətəiən lak, nɨnuva mɨnəuvɨr. Kəni atuvən, pəh nəməlinuiən rəha Uhgɨn tətatɨg ohnik. Rəham nɨmɨsiən tɨnɨkə!”\x - \xo 5:34  \xt Mak 10:52; Luk 7:50; 17:19\x*   
\p
\v 35 Nian Iesu təmətəghati əhanəh kəm pətan u, kəni nətəmimi nəuvein kəmotsɨpən əpəha ima Jaerəs ikɨn məhuva motəni=pən kəm Jaerəs məmə, “Nətɨm pətəkəku tɨnɨmɨs rəkɨs. Mə iəgətun təsuvaiən, məsoliən namuliən kəm in.”   
\p
\v 36 Mətəu Iesu təməsətəlɨgiən e rəhalah nəghatiən, kəni məni=pən kəm Jaerəs məmə, “Səgɨniən, məsoliən nɨkim tərah. Əhatətə əmə lak.”   
\p
\v 37 Kəni Iesu təməniəhu nətəmimi məmə okəsohuərisɨgiən e lau, kəni mit əmə Pitə mɨne Jemɨs mɨne pian Jon məhuvən.  
\v 38 Kəni kəməhuvən əpəha ima Jaerəs ikɨn motafu nətəmimi tepət kəməhuva məutasək əuɨləuɨl.  
\v 39 Kəni Iesu təmuvən əpəha imə məni=pən kəm lah məmə, “?Nəutagət pɨk lanu o nak? ?Kəni məutasək pɨk o nak? Pətəkəku u təsɨmɨsiən, tətapɨli əmə.”  
\v 40 Kəni nətəmimi kəmotaləh əuvsan lan. Mətəu Iesu tətahli pətɨgəm ilah məmə okohiet məhuvən əpəha ihluə. Kəni mit əmə rəhan iətəmimi milahal mɨne mamə mɨne tatə rəha pətəkəku u məhuvən əha tətapɨli ikɨn.  
\v 41 Kəni Iesu təmos nəhlmɨn, məni e rəhalah nəghatiən məmə, \it “Talitə kum.”\it* Nɨpətɨ nəghatiən u təni məmə, “!Pətəkəku, iətəni=pɨnə kəm ik məmə onəkəhtul!”\x - \xo 5:41  \xt Luk 7:14\x*  
\v 42 Kəni rəueiu mɨn əmə, pətəkəku əha təməhtul mɨnətaliuək. (Pətəkəku u tɨnos nu tueləf.) Nian kəmotafu nati u Iesu təmol, kəni narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni.  
\v 43 Kəni Iesu təməni=pən əskasɨk kəm nətəmi mɨn u məmə, “Onəsotəni pətɨgəmiən nati u kəm iətəmi kəti.” Kəni matɨg məni=pən mɨn kəm lah məmə okotəfən nauəniən kəti kəm pətəkəku u tun.   
\c 6  
\s1 Nətəm Nasərɨt  //  kəməsotɨsiaiən Iesu  
\r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30)  
\m
\v 1 Iesu təmiet ikɨn əha kəni rəhan mɨn nətəmimi kəməhuərisɨg lan məhuvən əpəha iman ikɨn.  
\v 2 Kəni e nian rəha Sapət, Iesu təmuvən əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən mətəgətun nətəmimi. Kəni nətəmimi tepət nətəm kəmotətəu rəhan nəghatiən, kəmotauɨt pɨk ohni motəni məmə, “?Ei nəman, kəruru məmə suah əpəha təmos iə natimnati mɨn əpəha? ?Kəruru məmə təmos iə neinatɨgiən tol lanəha? ?Uə kəruru məmə təməhro lanəha matol nati apɨspɨs mɨn əpəha?  
\v 3 Kitah kotəhrun əmə məmə suah kəha iol əmə nimə. In nətɨ Meri, pia Jemɨs, Josɨs, Jutəs mɨne Saimon. Kəni kitah rəhan mɨn kakə mɨn kəutan.” Kəni nɨkilah təsagiəniən ohni kəni motəuhlin nəmtahlah ohni.   
\p
\v 4 Mətəu Iesu təni məmə, “Iəni rəha Uhgɨn kətɨsiai pɨk in ikɨn mɨn rəfin. Mətəu rəhan mɨn əmə, mɨne nətəmi iman ikɨn kəsotɨsiaiən.”\x - \xo 6:4  \xt Jon 4:44\x*   
\p
\v 5 Kəni ikɨn əha, ko təsoliən nati apɨspɨs kəti ikɨn, mətəu təmələhu=pən əmə nəhlmɨn e nətəm kautohmɨs nəuvein, kəni kotəmiəgəh mɨn.  
\v 6 Kəni Iesu narmɨn təmiuvɨg pɨk o nətəm iman ikɨn mətəu-inu kəsotolkeikeiən məmə okotəni nɨpəhriəniən lan. Kəni təmaliuək muvən lahuənu mɨn rəfin, mətəgətun nətəmimi.   
\s1 Iesu təmahlipən  //  rəhan nətəmimi tueləf  //  məmə okəhuvən e nɨtəni mɨn  
\r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6)  
\p
\v 7 Kəni matɨg mauɨn mɨn e rəhan tueləf nətəmimi kəhuva ohni, kəni mahli=pən ilah keiu-keiu. Təməfən nəsanəniən kəm lah o nəhgi pətɨgəmiən narmɨn tərah mɨn e nətəmimi.  
\v 8 Kəni məni=pən nəghatiən u kəm lah məmə, “Onəsotosiən nati kəti e rəhatəmah naliuəkiən, mətəu onəkotos əmə kasɨkɨn rəhatəmah. Onəsotosiən məni kəti e pauɨs rəhatəmah, kəni məsotosiən pɨret, uə kətɨm, uə nati kəti.  
\v 9 Onəkəhuvən e put, mətəu onəsotosiən sot keiu.  
\v 10 Nəmə onəkəhuvən əpəha ima iətəmi kəti ikɨn, kəni otapɨli əmə e rəhan nimə motatɨg motətəuarus mohiet lahuənu əha.  
\v 11 Kəni nəmə onəkəhuvən e lahuənu kəti, mətəu nətəmimi nəuvein kəsotolkeikeiən məmə okotit itəmah nəkəhuvən e rəhalah nɨpəgnəua nimə, uə okəsotətəlɨgiən e rəhatəmah nəghatiən, kəni nian nautohiet e rəhalah lahuənu, nəkotəkeikei motohrapɨspɨs rəkɨs nɨməulul e nəhlkɨtəmah məmə ilah okotəhrun məmə nəmotəuhlin=pən pəhriən nəmtahtəmah o lah motəpəh agɨn ilah.”\x - \xo 6:11  \xt Luk 10:4-11\x*\x - \xo 6:11  \xt Uək 13:51\x*   
\p
\v 12 Kəni kəmohiet məhuvən motəni=pən kəm nətəmimi məmə okotəuhlin nətəlɨgiən rəhalah, motəpəh pəhriən noliən tərah mɨn, kəni məhuvən o Uhgɨn.  
\v 13 Kəni motəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn tepət e nətəmimi, kəni motol=pən oiel e nətəmimi mɨn u kautohmɨs, kəni motol vivi ilah.\x - \xo 6:13  \xt Jem 5:14\x*   
\s1 Kig Herot Antipas  //  təməni məmə Jon Bəptais  //  tɨnəmiəgəh mɨn  
\r (Mat 14:1-2; Luk 9:7-9)  
\p
\v 14 Kəni Kig Herot Antipas təmətəu nəghatiən rəha Iesu tɨnuvən mɨnapəkol e nɨtəni mɨn rəfin. Kəni nətəmimi nəuvein kotəni məmə in Jon Bəptais əpə tɨnair=pa mɨn mol tatos nəsanəniən o noliən nati apɨspɨs mɨn.\x - \xo 6:14  \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19-20\x*   
\p
\v 15 Mətəu nətəmimi nəuvein mɨn kotəni məmə in Elaijə, nəuvein mɨn kotəni məmə in iəni kəti rəha Uhgɨn mətəu təhmen e iəni mɨn rəha Uhgɨn aupən.   
\p
\v 16 Mətəu Kig Herot Antipas təmətəu, kəni məni məmə, “!Jon Bəptais əpəha! Iəməuahtuv rəkɨs rəhn-kapə, mətəu tɨnəmiəgəh mɨn.”   
\s1 Noliən iətəm Kig Herot Antipas  //  təmohamu Jon Bəptais lan.  
\r (Mat 14:3-12; Luk 3:19-20)  
\p
\v 17-19 Kig Herot Antipas təməni lanəha mətəu-inu in təmol nati kəti təsəhmeniən. Pian Fɨlɨp təmatit pətan kəti nərgɨn u Herotiəs muol marɨt, kəni Kig Herot Antipas titirəkɨs pətan u ohni muol mɨn marɨt. Kəni Jon təmətəni=pən kəm in məmə, “Nətatgəhli Lou. Təsəhmeniən məmə onəkit pətan rəha piam.” Kəni Herotiəs təmətəu nəghatiən u kəni mətəməki e Jon ohni, kəni molkeikei məmə okohamu, mətəu kəpə, Kig Herot təsegəhaniən.  
\p Mətəu təmolkeikei məmə otol rəhan pətauəhli nɨkin tagiən, kəni mahli=pən rəhan mɨn nətəmimi kəhuvən motaskəlɨm Jon motəlis-ərain, kəni motələs məhuvən motləfən e kaləpus.\x - \xo 6:17-19  \xt Lev 18:16\x*  
\v 20 Mətəu Kig Herot Antipas tatɨsiai Jon məhrun məmə in iətəmi asim, kəni in iətəmi əhruahru kəti mol tateh vivi kəni məsohamuiən. Nian tepət tətəu nəghatiən rəha Jon, kəni tɨnəruru əfəməh, mətəu tolkeikei məmə otətəlɨg lan.   
\p
\v 21 Matuvən matuvən Herotiəs tɨnos rəhn maru Jon e nian kəmatol lafet lan rəha Kig Herot Antipas e nian təmair lan. Kig təmauɨn ərəfin e nətəmi asoli rəhan mɨn, mɨne nətəmi asoli rəha rəhan soldiə mɨn, mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Kaləli, məmə okəhuva moteh motauən.   
\p
\v 22 Kəni e nian əha, pətan mɨtə u nətɨ Herotiəs təmuva imə matol danɨs e nəhmtɨlah. Kəmoteruh təmol danɨs kəni nɨkilah təmagiən pɨk ohni. Kəni kig əha təməni=pən kəm pətan mɨtə əha məmə, “Nəmə nəkolkeikei nak, nəkətapuəh lan ohniəu, kəni iəkəfɨnə kəm ik.”  
\v 23 In təməni əskasɨk kəni mos nonauvɨl ohni məmə, “Nati nak nəkolkeikei kəni nəkeasiə lan ohniəu, iəkəfɨnə. Nati əpnapɨn nəmə iahgin təhmen e nɨpɨlga rəhak natimnati, mətəu iəkəkeikei məfɨnə.”   
\p
\v 24 Kəni pətan mɨtə əha təmuvən əpəha ihluə mətapuəh o rəhan mamə məmə, “?Mamə, oiəkeasiə o nak e kig?” Mətəu rəhan mamə təni məmə, “Uvən measiə o rəhn-kapə Jon Bəptais.”   
\p
\v 25 Kəni pətan mɨtə əha təmaiu ueiuəhai əmə muvən əpəha imə o kig kəni məni məmə, “Iəkolkeikei rəhn-kapə Jon Bəptais u rəueiu əmə, kələhu=pən e pɨlet kəti.”\f + \fr 6:25  \ft ?Pətan u təmətapuəh o rəhn-kapə Jon e pɨlet o nak? Məmə okəhrun əhruahru məmə tɨnɨmɨs, mɨne o nol əuvsaniən in.\f*   
\p
\v 26 Kəni nati u təmol kig nɨkin təpəou pɨk, mətəu ko təsəpəhiən, mətəu-inu təmos rəkɨs nonauvɨl e nəhmtɨ nətəmimi u kəməhuva o lafet.  
\v 27 Kəni mahli=pən rəhan kəti soldiə məmə otaiu əmə muvən mələs rəhn-kapə Jon Bəptais muva. Kəni soldiə əha təmuvən əpəha e kaləpus, kəni mohatuv rəhn-kapə Jon Bəptais,  
\v 28 kəni mələhu=pən e pɨlet kəti mələs muva, kəni məfən kəm pətan mɨtə kəha, kəni tələs muvən kəm rəhan mamə.  
\v 29 Nian nətəmimi mɨn rəha Jon Bəptais kəmotətəu nətəmimi kəmotanus nati u kəmol e Jon, kəni kəməhuvən motələs nɨpətɨn məhuvən mohtənɨm e nɨpəg kəpiel kəti.   
\s1 Nətəmi tueləf rəha Iesu kəmohtəlɨgpa mɨn ohni  
\r (Luk 9:10)  
\p
\v 30 Kəni aposɨl mɨn rəha Iesu kəmohtəlɨg=pa mɨn ohni, kəni motəni=pən natimnati rəfin iətəm kəmotol, mɨne nəghatiən mɨn iətəm kəmotəgətun nətəmimi lan.\x - \xo 6:30  \xt Luk 10:17\x*  
\v 31 Mətəu nətəmimi tepət kəutəhuva mautəhuvən, kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kɨnotəruru nauəniən mɨne nəmeigiən mɨne. Kəni Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Pəh-to kəhuvən-to əpəha ikɨn kəti nətəmimi kohkə ikɨn, kəni nəkotəmeig nəuvetɨn.”  
\v 32 Kəni ilah əmə məhuvən e bot kəti mɨnautəhuvən əpəha ikɨn nətəmimi kohkə ikɨn.   
\s1 Iesu təmaugɨn  //  nəman faif tausɨn  
\r (Mat 14:13-21; Luk 9:11-17; Jon 6:1-14)  
\p
\v 33 Mətəu nətəmimi tepət kəmotafu ilah nian kəmohiet, kəni motəhrun ilah. Kəni kəmohiet e lahuənu mɨn motaiu motaupən e lah, məhuvən əpəha kautəhuvən ikɨn.  
\v 34 Nian Iesu təmuvari e bot mafu nɨmənin nətəmimi tepət kəməhuva rəkɨs, kəni nɨkin təmepət pɨk o lah, mətəu-inu kotəhmen əmə e sipsip mɨn nətəm iətəmimi tɨkə o neruh viviən ilah. Kəni təməhtul mətəgətun ilah e natimnati tepət.\x - \xo 6:34  \xt Nam 27:17; Mat 9:36\x*   
\p
\v 35 Kəni mətəuarus tɨnəhnaiuv, kəni nətəmimi rəha Iesu kəməhuva motəni=pən kəm in məmə, “Napinəpu, kəni ikɨnu ikɨn nətəmimi kohkə ikɨn.  
\v 36 Təuvɨr məmə onəkahli=pən-tə nətəmimi kautəhuvən e lahuənu mɨn, mɨne əpəha ikɨn mɨn, məmə okotos nəhmtɨ nɨglah nauəniən.”   
\p
\v 37 Mətəu in təməni=pən kəm lah məmə, “Kəpə, itəmah əmə. Nəkotaugɨn nətəmimi mɨn əha.” Mətəu kotəni məmə, “!Nak! ?Nəkəmə oiəkəhuvən motəraki e məni asoli agɨn u tu-hanrɨt tənariəs o nosiən pɨret lan u o naugɨniən nɨmənin nətəmimi u?”\f + \fr 6:37  \ft “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Rəueiu, tu-hanrɨt tənariəs təhmen e tu-hanrɨt-tausɨn vatu (200,000 vatu).\f*   
\p
\v 38 Mətəu Iesu təni məmə, “?Nautos pɨret kuvəh? Əhuvən-to moteh-to.” Kəməhuvən moteh məmə, “Pɨret faif, kəni nəmu keiu.”   
\p
\v 39 Kəni Iesu təni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotol nətəmimi kotəharəg e nɨmanuvehli fifti-fifti mɨne uan-hanrɨt-uan-hanrɨt,  
\v 40 kəni kəmotəharəg lanəha fifti-fifti mɨne uan-hanrɨt-uan-hanrɨt.  
\v 41 Kəni Iesu təmos pɨret faif mɨne nəmu mil u keiu, kəni məsal-pəri əpəha e neai məfaki=pən lan, kəni məhapu pɨret u məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotəuəri e nətəmimi. Kəni matɨg mos mɨn nəmu mil u keiu məhapu məuəri kəm nətəmimi.  
\v 42 Kəni nətəmimi rəfin kəmotauən nərfɨlah tasisi,  
\v 43 kəni motəpəh nɨpɨspɨsɨ pɨret u mɨne nəmu mil u, kəni nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmotaipei=pən e kətɨm asoli tueləf kotəri vivi.  
\v 44 Kəni nətəmimi mɨn u kəmotauən, nəman e lah kotəhmen e faif-tausɨn.\x - \xo 6:44  \xt Mak 8:1-9\x*   
\s1 Iesu təmaliuək e nəhue nəhu  
\r (Mat 14:22-33; Jon 6:15-21)  
\p
\v 45 Kəni rəueiu agɨn mɨn, Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotələs bot kəti motaupən məhuvən e nəve nɨtəni=pən əpəha ikɨn kəti nərgɨn u Petsaitə, mətəu in otatɨg mahli=pən pɨpɨm nətəmimi kautəhuvən imalah mɨn ikɨn.  
\v 46 Nian tɨnauiəhruin rəkɨs nətəmimi, mahli=pən ilah kautəhuvən, kəni muvən əpəha e nɨtəuət məmə otəfaki.\x - \xo 6:46  \xt Luk 5:16\x*   
\p
\v 47 Kəni tɨnapinəpu, bot tɨnuvən əpəha e nəlugɨn əhruahru əpəha e lek, mətəu Iesu tətan pɨsɨn əmə əpəha ipari.  
\v 48 Kəni mafu ilah kəutasuə məutasuə mətəu kɨnotəpəou mətəu-inu nɨmətagi tatoh ilah. Kəni lapɨn iuəkɨr o nianiən, kəni taliuək e nəhue nəhu mətuva. Təmaliuək muva, məmə otapirəkɨs ilah.   
\p
\v 49-50 Kəni nian nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmotafu tətaliuək e nəhue nəhu mətuva, kəni nɨkilah təhti məmə narmɨ iətəmi kəti. Kəni ilah rəfin kəmoteruh, kəni motəgɨn məutearəg əfəməh. Mətəu rəueiu agɨn əmə, Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “!Ei, nɨkitəmah təhtul məha-məha. Iəu əmə u. Sotəgɨniən!”\x - \xo 6:49-50  \xt Luk 24:37\x*  
\v 51 Kəni məri e bot ilah min ilah, kəni nɨmətagi təmeiuaiu, kəni kəmotauɨt pɨk ohni,\x - \xo 6:51  \xt Mak 4:39\x*  
\v 52 mətəu-inu rəhn-kapə lah tiəkɨs. Kəmotafu pau Iesu təmaugɨn nətəmimi tepət e pɨret nəuan nəuvetɨn əmə, mətəu ilah kotəruru əhanəh məmə in pəh.   
\s1 Iesu təmol vivi nətəm kautohmɨs əpəha Kenesəret  
\r (Mat 14:34-36)  
\p
\v 53 Kəməhuvən e nəve nɨtəni=pən məhuvari əpəha ikɨn kəti nərgɨn u Kenesəret, kəni motiuvi-ərain bot ikɨn.  
\v 54 Nian kəməhuvari ikɨn əha, nətəmimi mɨn ikɨn kəmotəhrun uəhai əmə məmə in Iesu.  
\v 55 Kəni kəmotaiu məhuvən əpəha lahuənu mɨn mautəni=pən kəm nətəmimi. Kəni nian kotətəu məmə Iesu əha ikɨn əha, kotəmki nətəm kautohmɨs e rəhalah mɨn pet məhuva ohni.  
\v 56 Kəni ikɨn mɨn rəfin Iesu tatuvən=pən ikɨn e lahuənu əlkələh mɨn, mɨne lahuənu asoli mɨn, mɨne ikɨn mɨn rəfin tɨtəlau, nətəmimi kotəmki nətəm kautohmɨs mohiet motəlɨn əmə ilah əpəha e makɨt ikɨn. Kəni kəmotəkeikei məutəni=pən kəm Iesu məmə otegəhan e lah kotek əmə nɨfɨfɨ napən rəhan. Kəni nətəmimi rəfin u kəmotek rəhan kot kəmotəuvɨr e rəhalah nɨmɨsiən.   
\c 7  
\s1 Nətəmi asoli mɨn kəmotəməki e Iesu o kastɨm rəhalah  
\r (Mat 15:1-9)  
\m
\v 1 Kəni Farəsi nəuvein mɨne nəgətun nəuvein rəha Lou, kəmotsɨpən əha Jerusɨləm, məutəharəg ilah Iesu.  
\v 2 Kəni kəmotafu məmə nətəmimi mɨn rəha Iesu nəhlmɨlah tamɨkmɨk kəni məsoteikuasiən e noliən rəha Farəsi mɨn, kəni motauən.\x - \xo 7:2  \xt Luk 11:38\x*   
\p
\v 3 Farəsi mɨn, mɨne nətəm Isrel tepət, kəmautohtəu=pən əhruahru kastɨm rəha tɨpɨlah nuvəh mɨn. Kəutəkeikei moteikuas e nəhlmɨlah e noliən kəti, kəni uərisɨg lan, kotəhrun nauəniən.  
\v 4 Kəni nian kotsɨpən e makɨt məhuva, məsotauən pɨpɨmiən, motaupən moteikuas e nəhlmɨlah, uərisɨg kəmanotauən. Kəni mautohtəu=pən natimnati tepət mɨn lanəha iətəm kəmotos o tɨpɨlah nuvəh mɨn. Kəni kastɨm əhruahru əha ikɨn rəha neikuasiən e sospən, mɨne kap, mɨne pesɨn u kəmol e aiən.\x - \xo 7:4  \xt Mat 23:25\x*   
\p
\v 5 Kəni inu Farəsi mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kotətapuəh o Iesu məmə, “!?Təhro rəham mɨn nətəmimi kəsotohtəu-pəniən kastɨm rəha tɨpɨtah nuvəh mɨn!? !?Təhro kəsoteikuasiən e nəhlmɨlah ko məpanotauən, kəni mautol lanəha!?”   
\p
\v 6 Mətəu Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Aupən Aiseə təməni pəhriən nian təməni pətɨgəm əhruahru nəghatiən rəha Uhgɨn mətəni e təmah məmə itəmah nəfaki eiuə mɨn. In təməni məmə,  
\q1 ‘Uhgɨn təni məmə nətəmimi mɨn u kautɨsiai iəu e nəghatiən əmə rəhalah,  
\q1 mətəu nɨkilah tətan=pən əpəha isəu.   
\q1
\v 7 Məutəfaki kəm iəu o nati əpnapɨn əmə,  
\q1 mətəu-inu ilah kəutəgətun nətəmimi e lou iətəm iətəmimi əmə təmol  
\q1 məutəni məmə lou rəha Uhgɨn, mətəu kəpə.’”\x - \xo 7:7  \xt Aes 29:13\x*   
\m
\v 8 Kəni Iesu təməni mɨn kəm lah məmə, “Itəmah nəutəpəh Lou rəha Uhgɨn mautohtəu=pən əmə kastɨm rəha iətəmimi.”   
\p
\v 9 Kəni məni=pən kəm lah məmə, “Nəutəfəri pɨk o noliən əpətu rəhatəmah məmə nəkotəpəh Lou rəha Uhgɨn kəni məutohtəu=pən aru əmə kastɨm rəhatəmah.  
\v 10 Mosɨs təməni məmə, ‘Onəkɨsiai rəham tatə mɨne mamə. Nəmə iətəmi kəti tətəghati rah e rəhan tatə mɨne mamə, okəkeikei kohamu.’\x - \xo 7:10  \xt Eks 20:12; 21:17; Dut 5:16\x*  
\v 11 Mətəu itəmah nəkotəni məmə, iətəmi kəti nəmə təpəh nasiruiən e rəhan tatə mɨne rəhan mamə kəni məni=pən kəm lau məmə, ‘Rəhak u nati u iəkəmə iəkasiru e təlau lan, mətəu iəmələhu əmə məmə rəha Uhgɨn. Kəni nati kətəfən kəm Uhgɨn ko kəsoliən nati kəti lan.’   
\p
\v 12 “Kəni kastɨm rəhatəmah tətegəhan məmə suah kəti təhrun nəpəhiən nasiruiən e rəhan tatə mɨne rəhan mamə e noliən əha. Kəni inu təsɨsiaiən ilau.  
\v 13 Mətəu e noliən əha, nəutəgətun nətəmimi e rəhatəmah kastɨm məmə in nati agɨn, kəni motol nəghatiən rəha Uhgɨn tatol əmə nati əpnapɨn lan. Kəni natimnati mɨn tepət mɨn lanəha itəmah nautol.”   
\s1 Nati tol nətəmimi kotərah  //  e nəhmtɨ Uhgɨn  
\r (Mat 15:10-20)  
\p
\v 14 Kəni Iesu təmauɨn e nɨmənin nətəmimi məmə okəhuva iuəkɨr ohni kəni təni=pən kəm lah məmə, “Otətəlɨg vivi-to lak məmə nəkotəhrun noliən rəha nauəniən mɨne neikuasiən.  
\v 15 Nati iətəmimi tatun təsoliən iətəmimi tamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn, mətəu nati tatsɨpən e nɨki iətəmimi tatol iətəmimi tətamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn.”\f + \fr 7:15  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən pɨsɨn kəti mɨn əha ikɨn iətəm tatɨlpɨn nəghatiən u mətəni məmə, “\fv \ft 16 \+fv*\ft Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”\f*\x - \xo 7:15  \xt Uək 10:14-15\x*   
\p
\v 17 Nian Iesu təmiet rəkɨs e nɨmənin nətəmimi u, kəni muvən əpəha imə, kəni rəhan mɨn nətəmimi kotətapuəh o nɨpətɨ nəghatiən mɨn u kəm in.  
\v 18 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Nəmə təhro itəmah mɨn rəhn-kapə təmah tɨkə. Onəkotəkeikei motəhrun məmə natimnati iətəm iətəmimi tatun in təhmen əmə e nati ihluə təsoliən iətəmimi tətərah e nəhmtɨ Uhgɨn.  
\v 19 Mətəu-inu tun kəni təsuvəniən e nɨkin, mətəu tatuvən e nɨsɨgan, kəni matiet mɨn.” (E nəghatiən əha Iesu təməni pətɨgəm məmə nauəniən rəfin katun təuvɨr e nəhmtɨ Uhgɨn.)   
\p
\v 20 Kəni təni məmə, “Mətəu nati iətəm tatiet e nɨki iətəmimi, in tol iətəmimi tətamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn.  
\v 21 Mətəu-inu nɨki iətəmimi tətəhti natimnati tərah tepət, kəni nətəmimi kautol noliən tərah mɨn u: nɨpətan mɨne nəman mɨne, kautit oneuən ilah mɨn; kəutakləh; kautohamu iətəmi;  
\v 22 kəutakləh e pətan rəha iətəmi pɨsɨn; kəutaumɨs pɨk o natimnati; kautol təfagə tərah mɨn; kəuteiuə; kautit əpnapɨn əmə nɨpətan mɨne nəman; kautetet; kəutəni nɨkalɨ iətəmi; kəutəfəri ilah; kəutalməli.  
\v 23 Noliən tərah mɨn əha, ilah kəha kautsɨpən e nɨki nətəmimi kəni mautol ilah kotamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn.”   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah e nətɨ pətan kəti  
\r (Mat 15:21-28)  
\p
\v 24-26 Kəni Iesu təmiet u ikɨnu kəni məsəu-pahav muvən əpəha Fonisiə, ima Nanihluə mɨn e nɨtəni rəha Sɨriə, mətatɨg e nimə kəti iuəkɨr o taun u Taea, mətəhluaig məsolkeikeiən məmə nətəmimi okotəhrun məmə in tətatɨg əha ikɨn əha, mətəu ko təsəhluaigiən.  
\p Mətəu pətan kəti əha ikɨn, narmɨn tərah tətatɨg e rəhan pətəkəku. Pətan u təmair ikɨn əha, kəni in təsəfakiən, in Ianihluə. (Nətəm Isrel kotəni məmə Nanihluə mɨn kotəhmen e kuri.) Nian təmətəu natimnati təuvɨr mɨn iətəm Iesu tatol ilah, kəni tasək muva mɨsin=pən nəulɨn ohni məmə otəhgi pətɨgəm narmɨn tərah e rəhan pətəkəku.  
\v 27 Mətəu Iesu təni məmə, “Kəpə. Pəh kotaupən motaugɨn kəlkələh mɨn. Təsəuvɨriən məmə okəraki=pən e nauəniən nɨg kəlkələh mɨn kəm ‘kuri mɨn.’”\f + \fr 7:27  \ft “Kəlkələh mɨn” tətəgətun nətəm Isrel, kəni “kuri mɨn” tətəgətun Nanihluə mɨn. Nian koteruh nəghatiən u “kuri” mak u tətatɨg lan, tətəgətun məmə Iesu in tətəni nəghatiən rəha nətəmimi nəuvein nətəm kəutəni e Nanihluə mɨn məmə “kuri mɨn.”\f*   
\p
\v 28 Mətəu pətan u təni məmə, “Nɨpəhriəniən iətəmi asoli, mətəu nati əpnapɨn kuri mɨn, mətəu kegəhan məmə ilah kautun nɨpɨspɨsɨ nauəniən nɨg kəlkələh mɨn iətəm tatɨmərəgrəg=pən e nɨpəg tepɨl.”   
\p
\v 29 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Mətəu-inu nəmuhalpɨn vivi rəhak nəghatiən, uvən-to əpəha imam ikɨn mafu narmɨn tərah tɨniet rəkɨs e rəham pətəkəku.”  
\v 30 Pətan u təmaiu muvən iman lahuənu mafu rəhan pətəkəku tətapɨli-pəri vivi əmə e rəhan pet, kəni narmɨn tərah tɨniet rəkɨs lan.   
\s1 Iesu təmol vivi  //  iətəmimi kəti matəlgɨn talu məruru nəghatiən  
\p
\v 31 Kəni Iesu təmiet ikɨn əha ima nətəm Taea kəni muvən=pən əpəha Saedon muvən=pən əpəha Tekapolɨs ikɨn matuvən əpəha e nəhu Lek Kaləli.  
\v 32 Kəni nətəmimi kəmotit iətəmimi kəti nɨmatəlgɨn talu kəni məruru nəghatiən məhuva məmə Iesu otələhu=pən nəhlmɨn lan pəh tətəu təuvɨr mɨn e nɨmɨsiən.  
\v 33 Kəni Iesu təmit suah u mian əpəha isəu nəuvetɨn o nətəmimi, kəni məfən nəuanəhlmɨn e nɨmatəlgɨn kəni magəh nəhlmɨn \f + \fr 7:33  \ft E nian mɨn əha, nətəmimi nɨkilah təhti məmə nəunəhuatəmi in təhmen e mərsɨn kəni tətasiru e nɨmɨsiən.\f* mələhu=pən e namɨn.  
\v 34 Kəni məsal pəri əpəha e neai, kəni meəhagəhli ohni e rəhan nəghatiən məmə, \it “!Efata!”\it* Nɨpətɨn təni məmə, “!Əuvɨr-tə!”  
\v 35 Kəni əmeiko iətəmi u tɨnatətəu nati, kəni namɨn tɨnəuvɨr mɨnatəghati vivi.   
\p
\v 36 Kəni Iesu təməniəhu ilah məmə okəsotəniən nati u kəm nətəmimi. Mətəu nian Iesu təmətəkeikei kəm lah, mətəu ilah kəmotəkeikei motəni pətɨgəm pɨk mɨn kəm nətəmimi.\x - \xo 7:36  \xt Mak 1:43-45\x*  
\v 37 Kəmotauɨt pɨk ohni motəni məmə, “Natimnati rəfin iətəm tatol, mətəu in təuvɨr pɨk agɨn. Nətəmimi mɨn u nɨmatəlgɨlah talu kɨnautətəu nati, mɨne nətəmimi mɨn u kotəruru nəghatiən kɨnautəghati.”\x - \xo 7:37  \xt Aes 35:5\x*   
\c 8  
\s1 Iesu təmaugɨn  //  nətəmimi fo-tausɨn  
\r (Mat 15:32-39; Mak 6:35-44)  
\m
\v 1 E nian kəti mɨn, nətəmimi tepət kəməhuva mɨn ohni, kəni mətəu nɨglah nauəniən tɨnɨkə. Kəni Iesu təmauɨn e rəhan mɨn nətəmimi kəhuva kəni təni=pən kəm lah məmə,  
\v 2 “Nɨkik tɨnahmə pɨk o nətəmimi mɨn əpəha mətəu-inu, kəməhuərisɨg lak mɨnotos rəkɨs nian kɨsɨl, kəni rəueiu əha, nɨglah nauəniən tɨnɨkə.  
\v 3 Nəmə iəkahli=pən ilah kautəhuvən əha rəueiu, kəni sueiuei otoh ilah, kəni nəhmtɨlah otapɨn e suaru, mətəu-inu kəməsotauəniən nuvəh, kəni nəuvein kəmotsɨpən əpəha isəu.”   
\p
\v 4 Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotətapuəh ohni məmə, “?Okos iə pɨret təhmen o naugɨniən ilah? In u ikɨnu nati tɨkə ikɨn, nətəmimi kəsotatɨgiən ikɨn.”   
\p
\v 5 Kəni Iesu təmətapuəh o lah məmə, “?Nautos pɨret kuvəh?” Mətəu kotəni məmə “Səpɨn.”   
\p
\v 6 Kəni təməni=pən kəm nətəmimi məmə okotəharəg, kəni tos pɨret u məfaki məni tagkiu kəm Uhgɨn ohni, kəni məhapu məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotəuəri e nətəmimi, kəni ilah kəmotol lanəha.  
\v 7 Kəni kəmotos mɨn nəmu əlkələh nəuvein motəfən kəm Iesu, kəni Iesu təfaki kəm Uhgɨn ohni kəni məfən mɨn kəm lah məmə okotəuəri kəm nətəmimi.  
\v 8-9 Kəni nətəmimi mɨn u Iesu təmaugɨn ilah kotəhmen e fo-tausɨn, kəmotun nauəniən nərfɨlah tasisi, kəni motəpəh nɨpɨspɨsɨ nauəniən, kəni kaipei=pən e kətɨm asoli səpɨn kotəri.  
\v 10 Kəni Iesu tahli=pən nətəmimi kautəhuvən imalah mɨn ikɨn. Kəni ilah rəhan mɨn nətəmimi kəməhuvən e bot məhuvən əpəha e nɨtəni Talmanutə.   
\s1 Farəsi mɨn kəmotəni məmə okoteh nəmtətiən kəti  
\r (Mat 16:1-4)  
\p
\v 11 Kəni Farəsi mɨn nəuvein kəməhuva o Iesu mautorgəhu kəm in motəni=pən kəm in məmə otol-to nəmtətiən asoli kəti pəh kotəhrun məmə in təmsɨpən pəhriən o Uhgɨn, uə kəpə.  
\v 12 Kəni Iesu nɨkin təməpəou, kəni təmeəhagəhli o lah kəni məni məmə, “?Kərmə təhro nətəmimi mɨn u rəueiu mɨne kotəni məmə okotafu-to nəmtətiən kəti? Mətəu iətəni pəhriən kəm təmah məmə ko kəsoliən nəmtətiən kəti kəm təmah.”\x - \xo 8:12  \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x*   
\p
\v 13 Kəni məpəh ilah məhuvən e bot məhuvən əpəha e nɨkalɨ nəhu nəven=pən.   
\s1 Is rəha Farəsi mɨn mɨne  //  is rəha Kig Herot Antipas  
\r (Mat 16:5-12)  
\p
\v 14 Rəhan mɨn nətəmimi kəmotalu e nəmkiən pɨret təhmen mətəu kəmotos əmə kətiəh əmə məhuvən e bot.  
\v 15 Kəni Iesu təməuvahag kəm lah məmə, “Onauteh vivi itəmah o is rəha Farəsi mɨn mɨne is rəha Herot Antipas.”\x - \xo 8:15  \xt Luk 12:1\x*   
\p
\v 16 Kəni kəmotəni=pən kəm lah mɨn məmə, “Tətəni lanəha mətəu-inu kəməsotəmkiən pɨret.”   
\p
\v 17 Kəni mətəu Iesu tɨnəhrun rəhalah nətəlɨgiən kəni məni məmə, “?Təhro nəutəni nəghatiən əha məmə nəməsotəmkiən pɨret? ?Təhro itəmah nəsoteruh əhanəhiən kəni məsotəhrun əhanəhiən? !Rəhn-kapə təmah tiəkɨs!\x - \xo 8:17  \xt Mak 6:52\x*  
\v 18 Nəhmtɨtəmah u ikɨn. ?Təhro nəsotehiən nati? Kəni nɨpəgtəlgɨtəmah u ikɨn. ?Təhro nəsotətəuiən nati? Iəkəhrun məmə nəmə təhro nɨnotalu e natimnati iətəm kɨnəhuva rəkɨs.  
\v 19 ?Nian iəmos pɨret mɨn əha faif məfən kəm nətəmimi əha faif-tausɨn kotun, kəni uərisɨg nəmotaipei nɨpɨspɨsɨn e kətɨm asoli kuvəh?” Mətəu kotəni məmə, “Tueləf.”\x - \xo 8:19  \xt Mak 6:41-44\x*   
\p
\v 20 Kəni təmətapuəh mɨn o lah məmə, “?Kəni nian iəmos pɨret əha səpɨn məmə iəkəfən kəm nətəmimi mɨn əpəha fo-tausɨn kotun, kəni uərisɨg nəməhuveipei=pən nɨpɨspɨsɨn e kətɨm asoli kuvəh?” Mətəu kotəni məmə, “səpɨn.”   
\p
\v 21 Kəni təmətapuəh o lah məmə, “?Mətəu itəmah nəkotəruru əhanəh iəu?”   
\s1 Iesu təmol vivi  //  iətəmi kəti nəhmtɨn tərah  
\p
\v 22 Kəni kəməhuvari əpəha ikɨn kəti kətəni məmə Petsaitə, kəni nətəmimi ikɨn kəmotit suah kəti nəhmtɨn tərah məhuva kəni məutəkeikei o Iesu məmə otələhu=pən nəhlmɨn lan.  
\v 23 Kəni Iesu təmos nəhlmɨ suah u mian isəu nəuvetɨn o lahuənu kəni magəh nəhmtɨ suah u\f + \fr 8:23  \ft Afin-to e futnot e Mak 7:33.\f* kəni mələhu=pən nəhlmɨ mil lan, kəni mətapuəh ohni məmə, “?Nɨnəhrun neruhiən nati uə kəpə?”   
\p
\v 24 Mətəu suah u təməsal pəri kəni məni məmə, “Iətafu nətəmimi mətəu kotəhmen əmə e nɨgi mɨn mətəu in əmə u kəutaliuək.”   
\p
\v 25 Kəni Iesu təmatɨg mələhu=pən mɨn nəhlmɨn mil e nəhmtɨ suah u, kəni nəhmtɨn tɨnəhrun neruh viviən natimnati mɨnəpəh nəuau-əuauiən.  
\v 26 Kəni Iesu təmahli=pən məmə otatuvən iman ikɨn mətəu təməniəhu məmə otəsuvən-pəniən əha lahuənu əha ikɨn.   
\s1 Pitə təməni pətɨgəm məmə Iesu in Məsaiə əpələ  
\r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21)  
\p
\v 27 Kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəmohiet motəsəu pahav məhuvən e lahuənu mɨn u iuəkɨr o nati əpəha Sisəriə Fɨlɨpai. Nian kəmautəhuvən e suaru kəni tətapuəh o lah məmə, “?Otəni-to məmə nətəmimi kotəni iəu məmə iəu pəh?”   
\p
\v 28 Mətəu rəhan mɨn nətəmimi kotəni məmə, “Nətəmimi nəuvein kotəni məmə ik Jon Bəptais. Nəuvein kotəni məmə ik Elaijə. Nəuvein mɨn kotəni məmə ik iəni kəti rəha Uhgɨn aupən.”\x - \xo 8:28  \xt Mak 6:15\x*   
\p
\v 29 Kəni təmətapuəh o lah məmə, “?Mətəu itəmah nəkotəni məmə iəu pəh?” Kəni Pitə təni məmə, “!IK u Məsaiə\f + \fr 8:29  \ft Afin-to e tiksɨnəri o nəghatiən u “Məsaiə.”\f* əpələ!”\x - \xo 8:29  \xt Jon 6:68-69\x*   
\p
\v 30 Kəni Iesu təməniəhu əskasɨk ilah məmə, okəsotəni pətɨgəmiən in kəm iətəmi kəti.\x - \xo 8:30  \xt Mak 9:9\x*   
\s1 Iesu təməghati  //  e rəhan nɨmɨsiən  
\r (Mat 16:21-23; Luk 9:22)  
\p
\v 31 Kəni təmatəgətun ilah kəni mətəni məmə, “Iəu Nətɨ Iətəmimi oiəpanətəu nahməiən o natimnati tepət. Nətəmi asoli rəha nətəm Isrel, mɨne pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou okotəməki lak, kəni motohamu iəu, mətəu oiəkos nian kɨsɨl ko, kəni məpanəmiəgəh mɨn.”  
\v 32 Təməni-vivi pau kəm lah, mətəu Pitə təmit Iesu mian əpəha e nɨkalɨ suaru kəni mətəniəhu əskasɨk məmə otəsəghatiən lanəha.  
\v 33 Kəni mətəu Iesu təməsal=pən meruh rəhan mɨn nətəmimi, kəni məni=pən kəm Pitə məmə, “!Ik iərmɨs Setən asoli, agɨm muvən isəu ohniəu! Rəham nətəlɨgiən səniəmə rəha Uhgɨn, mətəu rəha iətəmimi əmə.”   
\s1 Naulɨsiən e nəni pətɨgəmiən Iesu kəm nətəmimi  
\r (Mat 16:24-28; Luk 9:22-27)  
\p
\v 34 Kəni Iesu təmauɨn rəfin e nətəmimi, mɨne rəhan mɨn nətəmimi, məmə okəhuva ohni, kəni məni məmə, “Nəmə iətəmi kəti təni məmə otuərisɨg lak, otəkeikei malu aru lan, kəni mələs rəhan nɨgi kəməluau muərisɨg lak.\f + \fr 8:34  \ft Nian nəmə okətu-pəri iətəmimi kəti e nɨgi kəməluau, in otəkeikei mələs rəhan nɨgi kəməluau muvən ikɨn okətu-pəri ikɨn.\f*\x - \xo 8:34  \xt Mat 10:38-39; Luk 14:27\x*  
\v 35 Iətəmimi iətəm tolkeikei məmə otosmiəgəh rəhan nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u, kəni otəmkarəpən e rəhan nəmiəgəhiən itulɨn. Mətəu iətəmi otɨmɨs ohniəu mɨne Nanusiən Təuvɨr rəhak, in otos nəmiəgəhiən itulɨn.  
\v 36 ?Nəmə iətəmimi kəti tatos rəfin natimnati e nəhue nɨftəni, mətəu uərisɨg lan otɨmɨs kəni təsosiən nəmiəgəhiən itulɨn, in təmol win e nati təuvɨr kəti, uə kəpə? Kəpə.  
\v 37 Ko iətəmi təsəfəniən nati kəti kəm Uhgɨn məmə Uhgɨn otəfən nəmiəgəhiən itulɨn kəm in.   
\p
\v 38 “Nəmə nətəmimi kəutaulɨs e nəni pətɨgəmiən iəu mɨne rəhak nəghatiən kəm nətəmi kəsotəfakiən mautol təfagə tərah, kəni o nian iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkuva lan, iəu mɨn oiəkaulɨs e nəni pətɨgəmiən məmə ilah u rəhak mɨn nətəmimi. O nian əha iəkuva itɨmah nagelo asim mɨn e noraipiən əhagəhag asoli rəha rəhak tatə.”\x - \xo 8:38  \xt Mat 10:33\x*   
\b  
\c 9  
\p
\v 1 Kəni Iesu təməni məmə, “Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, itəmah nəuvein u nəutəhtul u ikɨnu rəueiu, ko kəsohmɨsiən motətəuarus koteruh Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn otuva e nəsanəniən asoli.”\x - \xo 9:1  \xt Mak 13:30\x*   
\s1 Nɨpətɨ Iesu təmuva mol pɨsɨn  
\r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36)  
\p
\v 2 Kəni nian sikɨs kɨnəhuva mɨnəhuvən rəkɨs, kəni Iesu tit Pitə, Jemɨs, mɨne Jon, kəni ilahal pɨsɨn əmə kɨluərisɨg lan məhuvən əpəha e nɨtəuət əfəməh kəti, kəni ilah pɨsɨn əmə əha ikɨn. Kəni kəmlafu nɨpətɨ Iesu təməuhlin muva mol pɨsɨn.  
\v 3 Rəhan napən təmuva məruən mətoraip-oraip, ko iətəmi kəti təseikuasiən e napən kəti təruən lanəha.  
\v 4 Kəni suah milahal əha kəmlafu Elaijə mɨne Mosɨs kəmiaiet pətɨgəm=pa məhləghati ilahal Iesu.   
\p
\v 5 Kəni Pitə təməni=pən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, təuvɨr məmə iəkluva u ikɨn u. Pəh mɨhlol nɨmauvluvl kɨsɨl, rəham kəti, rəha Mosɨs kəti, kəni rəha Elaijə kəti.”  
\v 6 Pitə tɨnətəghati əpnapɨn əmə mətəu-inu kɨnləgɨn pɨk məhlərəmrumɨn.   
\p
\v 7 Kəni nəpuə təmuva məuveg ilah, kəni kəmotətəu nəuia iətəmi kəti təmsɨpən əpəha e nəpuə məmə, “Inu nətɨk keikei u iəkolkeikei pɨk. Onəklətəlɨg lan.”\x - \xo 9:7  \xt Uək 3:22; 2Pitə 1:17-18\x*  
\v 8 Kəni rəueiu agɨn mɨn, kəmleirair, mətəu kəsleruhiən mɨn suah mil, mətəu kəmleruh əmə Iesu tətəhtul ilahal min.   
\p
\v 9 Nian kəməuteiuaiu e nɨtəuət məhuvən əpəha ləhtəni, kəni Iesu təməniəhu əskasɨk ilahal məmə, “Natimnati mɨn u nəmleh əpəha ilɨs e nɨtəuət, onəsləniən kəm iətəmi kəti mɨlətəuarus=pən iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.”   
\p
\v 10 Kəni ilahal kəmlɨsiai nəghatiən rəha Iesu, mətəu kəməhləni əmə kəm lahal mɨn məmə, “Nəghatiən əha təməni məmə otəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, kəruru məmə nɨpətɨn təni məmə nak.”   
\p
\v 11 Kəni kəmlətapuəh o Iesu məmə, “?Təhro iəgətun mɨn rəha Lou kotəni məmə Elaijə otəkeikei maupən muva?”\x - \xo 9:11  \xt Mal 3:1\x*   
\p
\v 12 Kəni Iesu təməni=pən kəm lahal məmə, “Nɨpəhriəniən, Elaijə otaupən muva məmə otol vivi natimnati rəfin. ?Mətəu təhro Nauəuə Rəha Uhgɨn təməni məmə iəu Nətɨ Iətəmimi oiəpanətəu nahməiən o natimnati tepət, kəni nətəmimi okoteruh iəu motəuhlin nəmtahlah ohniəu motəpəh iəu?\f + \fr 9:12  \ft Nətəm Isrel rəhalah nətəlɨgiən məmə nəmə Məsaiə tuva, in otepət e nətəm Rom mɨne marmənɨg e nətəmimi. Mətəu ilah kəsotətəlɨgiən lanu e Məsaiə məmə otɨmɨs o lah, kəni mosmiəgəh ilah o nos rəkɨsiən nalpɨniən o təfagə tərah, kəni məfən nəmiəgəhiən itulɨn, kəni kotol win e nɨmɨsiən.\f*\x - \xo 9:12  \xt Sam 22:1-18; Aes 53:3; Mal 4:5-6\x*  
\v 13 Mətəu iətəni pəhriən kəm təmahal məmə Elaijə tɨnuva rəkɨs, kəni kəmol nati tərah lan təhmen e Nauəuə Rəha Uhgɨn təməni məmə okəpanol lanəha.”\x - \xo 9:13  \xt Mat 11:14\x*   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah e suakəku kəti  
\r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43)  
\p
\v 14 Nian kəmohtəlɨg=pa mɨn, moteruh nətəmimi nəuvein mɨn rəha Iesu, mətəu nɨmənin nətəmimi kəmohtəlau e lah, kəni iəgətun nəuvein rəha Lou mɨne nətəmimi mɨn rəha Iesu kautorgəhu.  
\v 15 Nian nətəmimi kəmoteruh Iesu, narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni, kəni motaiu məhuva məmə okotəghati kəm in.  
\v 16 Kəni Iesu təmətapuəh o lah məmə, “?Nakəha nautorgəhu ohni itəmah nətəmimi mɨn əpəha?”   
\p
\v 17 Mətəu nətəmimi mɨn u kəti təni məmə, “Iəgətun, iəu iəmit nətɨk muva ohnik məmə onəkol vivi, mətəu-inu narmɨn tərah kəti tətatɨg lan kəni mol təruru nəghatiən.  
\v 18 Kəni nian narmɨn tərah əpə taskəlɨm in, kəni moh mələs iahu morin e nɨməulul, kəni nəhun nəuan ruən tatiet, təhmen e nəuaui nɨtəhi, kəni matɨgət-ərain nəhluvn, nɨpətɨn tatɨkɨmkɨm. Kəni iəmətapuəh o rəham nətəmimi məmə okotəhgi pətɨgəm narmɨn tərah u lan, mətəu kotəruru nəhgi pətɨgəmiən.”   
\p
\v 19 Mətəu Iesu təni məmə, “Kəsi, itəmah u nətəmimi rəueiu mɨne nəsotəhatətəiən lak. Kərmə oiəkatɨg kitah min itəmah mətəuarus=pən nian nak nəmanotəhatətə lak. Kəni kərmə onəhgɨn iəpanəmeig e təmah. !Otit suakəku ko məhuva kəm iəu!”   
\p
\v 20 Kəni kəmotələs məhuvən o Iesu. Kəni narmɨn tərah əpəha təmafu Iesu kəni tol suakəku u tauɨt nɨpətɨn tərəmrumɨn pɨk, kəni məmei morin əpə ləhtəni e nɨməulul məsəuəsəu mətan, kəni nəunəhuan tiet təhmen e sop.  
\v 21 Kəni Iesu təmətapuəh o rəhan tatə məmə, “Təmol lanəha mɨnos nu kuvəh?”  
\p Mətəu rəhan tatə təni məmə, “Təmətuəuin e nian təmatəkəku mətəuarus=pa əha rəueiu.  
\v 22 Kəni nian tepət narmɨn tərah kəha tatoh mətləfən əpəha e nɨgəm mɨne nəhu məmə otohamu. Nəmə nəkəhrun noliən, pəh nəkasəkəhruin itɨmlau masiru e tɨmlau.”   
\p
\v 23 Mətəu Iesu təni məmə, “Nak əha, nəghatiən u məmə, ‘Nəmə nəkəhrun noliən’? Uhgɨn təhrun noliən natimnati rəfin kəm iətəmimi iətəm tətəhatətə lan.”\x - \xo 9:23  \xt Mat 21:21; Mak 11:23\x*   
\p
\v 24 Kəni rəueiu agɨn, tatə rəha suakəku u təmagət əfəməh məmə, “Iəkəhatətə lam, mətəu in əmə u rəhak nəhatətəiən təkəku əmə. !Asiru lak məmə rəhak nəhatətəiən otəri mepət!”   
\p
\v 25 Kəni nian Iesu təmeruh məmə nətəmimi nəuvein mɨn kɨnəutaiu mɨnəutuva iuəkɨr ohni məmə okotafu-to, kəni təni=pən əskasɨk uəhai əmə kəm narmɨn tərah əpəha məmə, “Ik narmɨn tərah iətəm natol nɨmatəlgɨtəmi tətalu, kəni mol iətəmi təruru nəghatiən. !Iəkəni=pɨnə əhruahru u rəueiu məmə onəkiet e suakəku u, kəni məsuva mɨniən muvən lan!”   
\p
\v 26 Kəni narmɨn tərah əha təmagət əfəməh mol suakəku əpəha tauɨt mərəmrumɨn mɨn u iuəkɨr agɨn tɨmɨs, kəni miet lan. Ko nakafu məmə tɨnɨmɨs rəkɨs, kəni nətəmimi tepət kotəni məmə tɨnɨmɨs.\x - \xo 9:26  \xt Mak 1:26\x*  
\v 27 Mətəu Iesu təmeapən maskəlɨm nəhlmɨn miuvi-pəri, kəni təhtul.   
\p
\v 28 Iesu təmuvən imə, kəni ilah pɨsɨn əmə rəhan mɨn nətəmimi kəutəharəg, kəni kotətapuəh ohni məmə, “?Kərmə təhro iəkotəruru nəhgi pətɨgəmiən narmɨn tərah əpəha?”   
\p
\v 29 Mətəu Iesu təni məmə, “Nəfakiən əmə təhrun nəhgi pətɨgəmiən narmɨn tərah mɨn əha lanəha.”   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm mɨn rəhan nɨmɨsiən  
\r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45)  
\p
\v 30 Kəni Iesu mɨne rəhan nətəmimi kəmohiet u ikɨnu kəni məhuvən=pən əpəha e nɨtəni Kaləli ikɨn, mətəu Iesu təsolkeikeiən məmə okəhrun məmə in əha ikɨn əha.\x - \xo 9:30  \xt Jon 7:1\x*  
\v 31 Təmol lanəha mətəu-inu tətəgətun rəhan mɨn nətəmimi. Təməni məmə, “Iəu Nətɨ Iətəmimi, okegəhan=pən lak kəm nətəmimi kotohamu iəu iəkɨmɨs. Mətəu oiəkos nian kɨsɨl, kəni məpanəmiəgəh mɨn.”\x - \xo 9:31  \xt Mak 8:31; 10:32-34\x*   
\p
\v 32 Kəni mətəu rəhan mɨn nətəmimi kəsotəhrun viviən rəhan nəghatiən, kəni nɨkilah tɨnətəgɨn o nətapuəhiən e nɨpətɨ nəghatiən rəhan.\x - \xo 9:32  \xt Luk 9:45\x*   
\s1 ?Pəh in tepət e lah?  
\r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48)  
\p
\v 33 Kəmohiet=pa əpəha Kapeniəm, kəni mɨnautəhuvən imə kəti. Kəni Iesu təmətapuəh o lah məmə, “?Nak əha nəmautəni e suaru?”   
\p
\v 34 Mətəu kɨnotaulɨs o nuhalpɨniən motəpnapɨn əmə mətəu-inu, e suaru kəmautəni məmə pəh in tepət e lah.  
\v 35 Kəni Iesu təməhtiahu məharəg, kəni mauɨn e rəhan nətəmimi tueləf məmə okəhuva-to ohni, kəni təni=pən kəm lah məmə, “Iətəmi tolkeikei məmə in otepət e nətəmimi, in otəkeikei meiuaiu e lah kəni muva məmə in ioluək əmə kəti rəhalah.”\x - \xo 9:35  \xt Mat 20:25-27; Mak 10:43-44; Luk 22:24-26\x*   
\p
\v 36 Kəni mələs suakəku kəti muva mem aupən e lah, kəni maskəlɨm məmə,  
\v 37 “Kəni iətəmimi iətəm tatos e nɨkin agiən suakəku təhmen e inu, kəni tatol e nərgək, kəni təhmen əmə məmə tatos iəu e nɨkin agiən. Kəni iətəmimi iətəm tatos iəu e nɨkin agiən, kəni təhmen əmə məmə tatos iətəmi u iətəm təmahli=pa iəu.”\x - \xo 9:37  \xt Mat 10:40\x*   
\s1 Suah kəti təmol nati apɨspɨs  //  e nərgɨ Iesu  
\r (Luk 9:49-50)  
\p
\v 38 Kəni Jon təməni=pən kəm Iesu məmə, “Iəgətun iəmotafu suah kəti tətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nərgəm, kəni iəmotəniəhu mətəu-inu səniəmə kitah kəti.”   
\p
\v 39 Mətəu Iesu təni məmə, “Sotəniəhuiən, mətəu-inu nətəmimi rəfin nətəm kautol nati apɨspɨs mɨn e nərgək, ko kəsotəni uəhaiən nəghatiən tərah lak.  
\v 40 Iətəmimi iətəm səniəmə rəhatah tɨkɨmɨr, in tolkeikei itah.\x - \xo 9:40  \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x*  
\v 41 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, nəmə iətəm tətasiru e təmah, mətəu-inu rəhak u itəmah, kəni Uhgɨn otətəou in o rəhan noliən təuvɨr u, nati əpnapɨn rəhan nasiruiən in nati əkəku əmə təhmen e nəhu tətəfɨnə kəm təmah məmə nəkotəmnɨm.”\x - \xo 9:41  \xt Mat 10:42\x*   
\s1 Nati tol iətəmimi tətəmei  //  e rəhan nəmiəgəhiən  
\r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2)  
\p
\v 42 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Kəlkələh mɨn u kəutəhatətə lak, nəmə iətəmi kəti tol kəti təmei e rəhan nəmiəgəhiən uə rəhan nəhatətəiən, kəni iətəmi əha, Uhgɨn otol nalpɨniən asoli kəm in. Kəni nalpɨniən əha otəskasɨk tapirəkɨs nəmə kətu=pən kəpiel kəti e nentəuin, kəni kahtiuvət lan əpəha ləuantəhi lokamnɨm məmə otamnɨm.   
\p
\v 43-44 “Kəni nəmə nəhlməm tol ik natol təfagə, kəni təuvɨr məmə nəkətahtuv rəkɨs məraki lan.\f + \fr 9:43-44  \ft Inu nəghatiən əuhlin iətəm tətəgətun məmə Iesu tolkeikei məmə kitah okotəkeikei motol uək əskasɨk o nəpəhiən rəhatah noliən tərah mɨn. Təhmen məmə kəutətahtuv rəkɨs noliən tərah. Mətəu in təsolkeikeiən məmə okotərəkɨn nɨpətɨtah.\f* Nəmə nəhlməm kətiəh əmə mətəu onəkos nəmiəgəhiən itulɨn, inu təuvɨr pɨk mapirəkɨs agɨn məmə nəhlməm keiu mətəu okəraki=pən lam e nɨgəm asoli u naunun tɨkə.”\f + \fr 9:43-44  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəhan Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, katɨlpɨn nəghatiən kəti mɨn e fes 44 iətəm təhmen=pən əmə e fes 48.\f*\x - \xo 9:43-44  \xt Mat 5:30\x*   
\p
\v 45-46 Kəni nəmə nəhlkəm kəti tol ik nətəmei e rəham nəmiəgəhiən, nəkətahtuv rəkɨs. Nəmə nəhlkəm kətiəh əmə mətəu onəkos nəmiəgəhiən itulɨn, inu təuvɨr pɨk mapirəkɨs agɨn məmə nəhlkəm keiu mətəu okəraki=pən lam e nɨgəm asoli.\f + \fr 9:45-46  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, katɨlpɨn nəghatiən kəti mɨn e fes 46 iətəm təhmen=pən əmə e fes 48.\f*   
\p
\v 47 Kəni nəmə nəhmtəm kəti tol ik nətəmei e rəham nəmiəgəhiən, nəkələs rəkɨs. Nəmə nəhmtəm kətiəh əmə mətəu onəkuvən ikɨn Uhgɨn tətarmənɨg ikɨn, inu təuvɨr pɨk mapirəkɨs agɨn məmə nəhmtəm keiu mətəu okəraki=pən lam e nɨgəm asoli.\x - \xo 9:47  \xt Mat 5:29\x*  
\v 48 Kəni ikɨn əha, uhrəl mɨn okotətu e nɨpətɨ nətəmimi ikɨn məsohmɨsiən, kəni nɨgəm tatus ilah kəni matuəu əmə kɨlpɨn ko kəsohapɨsiən nian kəti.\x - \xo 9:48  \xt Aes 66:24\x*   
\p
\v 49 “Uhgɨn tətearəgrəg=pən nɨgəm e nətəmimi təhmen əmə e sol kətearəgrəg=pən e nauəniən.   
\p
\v 50 “?Sol təuvɨr, mətəu nəmə otɨsiu, kəni kəruru məmə okəfən mɨn nak pəh tətəhiən? Onəkotəkeikei motos sol u təhmen e nolkeikeiən e rəhatəmah nəmiəgəhiən, kəni motatɨg e nəməlinuiən nian rəfin.”\x - \xo 9:50  \xt Mat 5:13; Luk 14:34\x*   
\c 10  
\s1 ?Təuvɨr məmə nɨpətan mɨne nəman okotəpəh ilah mɨn,  //  uə kəpə?  
\r (Mat 19:1-12; Luk 16:18)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təmiet ikɨn əha kəni muvən miet=pən əpəha e nɨtəni əpəha Jutiə e nəven nɨtəni=pən e nəhu Jotən. Kəni nɨmənin nətəmimi kəmotuhapumɨn=pən mɨn ilah mɨn ohni, kəni tətəgətun ilah məmə inu tətəgətun ilah mɨne nian mɨn.   
\p
\v 2 Kəni Farəsi nəuvein kəməhuva moteiuə əmə motətapuəh ohni məmə, “?Təhro? ?Rəhatah Lou tətegəhan məmə iərman təhrun nəpəhiən rəhan pətan mol difos lan, uə kəpə?”   
\p
\v 3 Mətəu Iesu təmətapuəh o lah məmə, “?Lou nak u Mosɨs təmələhu aupən kəm təmah?”   
\p
\v 4 Kəni mətəu kotəni məmə, “Mosɨs təmegəhan lan məmə nəmə iərman tətəpəh rəhan pətan, kəni təkeikei mətei nauəuə kəti məfən kəm rəhan pətan məmə in tɨnəpəh mɨnol difos lan, kəni ko mənahli pətɨgəm.”\x - \xo 10:4  \xt Dut 24:1-4; Mat 5:31\x*   
\p
\v 5 Mətəu Iesu təni məmə, “Mosɨs təmətei lou ko mətəu-inu rəhn-kapə təmah tiəkɨs pɨk.  
\v 6 Mətəu e nətuəuiniən, Uhgɨn təmol natimnati, kəni mol iərman mɨne pətan.\x - \xo 10:6  \xt Jen 1:27; 5:2\x*  
\v 7 O nati əha in əha, iərman otəpanəpəh rəhan tatə mɨne mamə, kəni mətuatɨg ilau rəhan pətan.  
\v 8 Kəni ilau okiəuva nɨpətɨlau kətiəh. Kəni rəueiu, ilau səniəmə keiu, mətəu kətiəh əmə.\x - \xo 10:8  \xt Jen 2:24; Efəs 5:31-33\x*  
\v 9 Uhgɨn tɨnɨlpɨn ilau kɨniəuva mɨnuol kətiəh, kəni o nati əha, pəh iətəmimi kəti ko təsətahtuviən rəhalau natɨgiən.”   
\p
\v 10 Kəni Iesu mɨne rəhan nətəmimi kəməhuvən əpəha imə, kəni rəhan mɨn nətəmimi kotətapuəh ohni o nati u.  
\v 11 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəmi tatol tifos mətəpəh rəhan pətan kəni matit mɨn in pɨsɨn kəti, in tatol təfagə tərah e rəhan əhruahru pətan.\x - \xo 10:11  \xt Mat 5:32\x*  
\v 12 Kəni təhmen mɨn əmə, nəmə pətan kəti tətəpəh rəhan iərman kəni matɨtəu=pən in pɨsɨn kəti, in mɨn tatol təfagə tərah e rəhan əhruahru iərman.”   
\s1 Iesu təməfaki o kəlkələh mɨn  
\r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Kəni nətəmimi nəuvein kəmotəmki kəlkələh mɨn məhuva o Iesu məmə otələhu=pən nəhlmɨn e lah məfən nəuvɨriən rəha Uhgɨn kəm lah. Mətəu rəhan mɨn nətəmimi kəmautəniəhu ilah.   
\p
\v 14 Mətəu nian Iesu təmeruh, kəni niəməha tol, mətahi ilah məmə, “Pəh kəlkələh mɨn okəhuva ohniəu. Sotəniəhuiən kəlkələh mɨn u, mətəu-inu nətəmimi mɨn u nɨkilah təhmen əmə e nɨki kəlkələh mɨn, ilah u Uhgɨn tətarmənɨg e lah.  
\v 15 Iatəni pəhriən kəm təmah məmə, nəmə iətəmi kəti təsolkeikeiən məmə oteiuaiu məhmen e kəlkələh mɨn u kəti mupəh Uhgɨn tarmənɨg lan, ko in təsatɨg ahgəliən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”\x - \xo 10:15  \xt Mat 18:3\x*  
\v 16 Kəni mos kəlkələh mɨn e nəhlmɨn, kəni mələhu=pən nəhlmɨn e lah məmə, “Pəh Uhgɨn otəfɨnə rəhan nəuvɨriən kəm təmah.”   
\s1 Suah kəti rəhan nautə tepət  
\r (Mat 19:16-22; Luk 18:18-23)  
\p
\v 17 Nian Iesu tɨnətaliuək matuvən, kəni suah kəti təmaiu muva mɨsin=pən nəulɨn ohni məmə, “Iəgətun təuvɨr, oiəkəkeikei mol nak u məmə iəkos nəmiəgəhiən itulɨn?”   
\p
\v 18 Mətəu Iesu təni məmə, “?Təhro nətəni məmə iəu iətəmi təuvɨr? Uhgɨn pɨsɨn əmə u in təuvɨr, iətəmi kəti mɨn tɨkə məmə in təuvɨr.  
\v 19 Ik nɨnəhrun rəkɨs lou mɨn rəha Mosɨs məmə onəsohamuiən iətəmi, məsakləhiən, məseiuəiən, məsakləhiən e pətan, onəkəkeikei mɨsiai rəham tatə mɨne mamə.”\x - \xo 10:19  \xt Eks 20:12-17; Dut 5:16-20\x*   
\p
\v 20 Mətəu suah u təni məmə, “Iəgətun, lou mɨn u, iatol rəfin ilah nian iəmatəkəku mətəuarus=pa u rəueiu mɨne.”   
\p
\v 21 Kəni Iesu təməsal=pən əhruahru meh suah u molkeikei pɨk, kəni məni məmə, “Nati kəti mɨn əmə əha ikɨn onəkol. Uvən mol nətəmimi kotos nəhmtɨ rəham nautə rəfin agɨn, kəni məfən məni lan kəm nanrah mɨn, kəni ik onəkos nəuvɨriən tepət əpəha e negəu e neai. Kəni muva, muərisɨg lak, mol məmə rəhak iətəmimi.”   
\p
\v 22 Kəni nian suah u təmətəu nəghatiən u, kəni nəhmtɨn təməpəou, kəni nɨkin təməpəou pɨk ohni, matuvən mətəu-inu rəhan nautə tepət.   
\s1 Tiəkɨs o iətəmi rəhan  //  nautə tepət məmə otuvən  //  ima Uhgɨn  
\r (Mat 19:23-30; Luk 18:24-30)  
\p
\v 23 Kəni Iesu təməsal=pən meruh nətəmi mɨn əha ikɨn, kəni məni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “!Nəman! Tiəkɨs pəhriən o nətəm rəhalah nautə tepət məmə okəhuvən motatɨg ahgəl e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 24 Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotauɨt pɨk o nəghatiən rəhan, mətəu Iesu təməni mɨn məmə, “Nenətɨk mɨn, tiəkɨs pəhriən məmə iətəmi kəti otuvən matɨg ahgəl e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.  
\v 25 Tiəkɨs o kaməl\f + \fr 10:25  \ft Kaməl in nati miəgəh kəti iətəm in iahgin tapirəkɨs hos mɨne kau. Afin-to e tiksɨnəri.\f* asoli məmə otuvən=pən e nɨpəg nitɨl, mətəu tiəkɨs pɨk agɨn o iətəm rəhan nautə tepət məmə otuvən matɨg ahgəl e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 26 Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotauɨt pɨk ohni motəni məmə, “?Ei, mətəu pəh təhrun nosiən nəmiəgəhiən itulɨn?”\f + \fr 10:26  \ft Narmɨlah təmiuvɨg pɨk, mətəu-inu nɨkilah təhti məmə ilah u nətəm rəhalah nautə tepət, konu Uhgɨn tolkeikei pɨk agɨn ilah, mətəu-inu in tətasiru e lah e nautə rəhalah.\f*   
\p
\v 27 Kəni Iesu təməsal=pən meruh ilah, kəni məni məmə, “Nak u, ko iətəmimi təsoliən. Mətəu Uhgɨn, in təhrun noliən natimnati rəfin.”   
\p
\v 28 Mətəu Pitə təni məmə, “Itɨmah iəmotəpəh rəfin rəhatɨmah natimnati məmə oiəkohuərisɨg lam.”   
\p
\v 29 Mətəu Iesu təni məmə, “Iətəni pəhriən, iətəmimi iətəm otəpəh rəhan nimə, uə pian mɨn, uə kakə mɨn, uə mamə, uə tatə, uə kəlkələh mɨn, uə rəhan nɨftəni ohniəu mɨne Nanusiən Təuvɨr,  
\v 30 e nəmiəgəhiən rəha nəhue nɨftəni u, in otos nɨtailah uan-hanrɨt, inu nimə mɨn, mɨne pian mɨn, mɨne kakə mɨn, mɨne mamə mɨn, mɨne kəlkələh mɨn, mɨne nɨftəni mɨn — kəni in otos mɨn nərahiən mɨn iətəm nətəmimi okotol kəm in. Kəni e nəmiəgəhiən vi iətəm otəpanuva, in otos nəmiəgəhiən itulɨn.  
\v 31 Mətəu nətəmimi tepət u kautaupən u rəueiu, okəpanəhuərisɨg, kəni nətəmi u kautəhuərisɨg u rəueiu okəpanotaupən.”\x - \xo 10:31  \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*   
\s1 Iesu təməni mɨn məmə otəpanɨmɨs  
\r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34)  
\p
\v 32 Kəni Iesu mɨne kəmotaliuək e suaru məutəri=pən əpəha Jerusɨləm, kəni Iesu təmətaupən e rəhan mɨn nətəmimi, əmeiko narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni, kəni nətəmi kəmautəhuərisɨg e lah kəmotəgɨn. Kəni Iesu tit rəkɨs rəhan mɨn nətəmi tueləf məhuvən, kəni mətəni=pən nati nak iətəm okəpanol lan,  
\v 33 məni məmə, “Otətəlɨg vivi-to lak. Rəueiu kɨnautəri mɨnautəhuvən əpəha Jerusɨləm, kəni okegəhan=pən lak iəu Nətɨ Iətəmimi e nəhlmɨ pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou. Kəni okotəni məmə oiəkɨmɨs, kəni okotəhlman=pən lak e nəhlmɨ Nanihluə mɨn.  
\v 34 Kəni okotəuvsan lak, kəni motagəh iəu, motalis iəu, kəni motohamu iəu. Mətəu e nian tatol kɨsɨl lan u, iəpanəmiəgəh mɨn.”\x - \xo 10:34  \xt Mak 8:31; 9:31\x*   
\s1 Jemɨs mɨne Jon kəmuətapuəh məmə Iesu otol nati kəti  //  kəm lau  
\r (Mat 20:20-23)  
\p
\v 35 Kəni Jemɨs mɨne Jon, nətɨ Səpəti mil, kəmiəuva o Iesu, kəni muəni=pən ohni məmə, “Iəgətun, iəkuolkeikei nati kəti məmə onəkol kəm tɨmlau.”   
\p
\v 36 Kəni Iesu təni məmə, “?Nəkuolkeikei nak məmə iəkol kəm təlau?”   
\p
\v 37 Mətəu kuəmə, “O nian nəkuva məmə onəkarmənɨg e nəhagəhagiən rəha nəsanəniən rəham, kəni iəkuolkeikei məmə onəkegəhan e tɨmlau kəti təharəg e nəhlməm maru kəni kəti təharəg e nəhlməm məuɨl, ikɨn mil ko ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən ikɨn.”   
\p
\v 38 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Itəlau nəkuəruru nati nətuəni. ?Təhro? ?Itəlau, nɨkitəlau təhti məmə nəkuəhmen o nəmnɨmiən e kap rəha nahməiən iəu oiəkəmnɨm lan? ?Kəni muəhmen mɨn məmə okol bəptais e təlau e nahməiən məmə inu okol lak?”\x - \xo 10:38  \xt Mak 14:36; Luk 12:50\x*   
\p
\v 39 Kəni kuəmə, “!Əuəh, iəkuəhmen lan!” Mətəu Iesu təni məmə, “Pəhriən, onəkuəkeikei nəmnɨmiən e kap iəu iəkəmnɨm lan. Kəni okol bəptais e təlau e bəptais iətəm okol bəptais lak lan.\x - \xo 10:39  \xt Uək 12:2; Nəh 1:9\x*  
\v 40 Mətəu o nəharəgiən e nəhlmək maru mɨne məuɨl, səniəmə rəhak məmə iəkəni. Ikɨn mil əha, ilau rəha nətəmimi u iətəm Uhgɨn təmol əpenə-penə o lah.”   
\s1 Iətəmi iətəm otepət  //  e nətəmimi  
\r (Mat 20:24-28)  
\p
\v 41 Uərisɨg lan, rəhan nətəmi ten kəmotətəu nəghatiən u, kəni niəməha təmol ilah o Jemɨs mɨne Jon.  
\v 42 Kəni Iesu təmauɨn e rəhan mɨn nətəmimi kəhuva, kəni təni=pən kəm lah məmə, “Itəmah nəkotəhrun məmə nətəmimi mɨn u kotəni məmə okotepət e Nanihluə mɨn, kautəfəri aru ilah, kəni nətəmi asoli rəhalah kautol nalkutiən asoli kəm rəhalah mɨn nətəmimi.\x - \xo 10:42  \xt Luk 22:25-26\x*   
\p
\v 43 “Mətəu itəmah onəsotoliən lanəha. Nəmə itəmah kəti tolkeikei məmə in otepət e təmah, in otəkeikei muva məmə in ioluək əmə kəti rəhatəmah.\x - \xo 10:43  \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x*  
\v 44 Kəni nəmə itəmah kəti tolkeikei məmə in otit itəmah, kəni in otəkeikei muva məmə in iol əhruin kəti rəhatəmah.  
\v 45 Kəni iəu mɨn, Nətɨ Iətəmimi, iəməsuvaiən məmə nətəmimi okotol uək kəm iəu, mətəu iəmuva məmə iəkol uək kəm nətəmimi kəni məfən rəhak nəmiəgəhiən məmə iəkɨtɨs ilah e rəhalah noliən tərah mɨn.”   
\s1 Iesu təmol vivi nəhmtɨ Patimiəs  
\r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43)  
\p
\v 46 Kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi, kəməhuva əpəha Jeriko. Kəni nian kɨnohiet mautəhuvən, kəni nətəmimi tepət kəməhuərisɨg e lah. Kəni suah kəti nəhmtɨn tərah, tətəharəg e nɨkalɨ suaru, nərgɨn u Patimiəs nətɨ Timiəs. Nian rəfin təteasiə e məni o nətəmimi.  
\v 47 Nian təmətəu məmə Iesu iətəm Nasərɨt tətaliuək e suaru mətuva, kəni təmagət əfəməh məmə, “!Əui, Iesu Mipɨ Tefɨt, asəkəhruin iəu masiru lak!”   
\p
\v 48 Kəni nətəmimi nəuvein kotearəg lan motəni məmə, “!Ei, sagətiən!” motəni pau mətəu in təməha magət əfəməh pɨk mɨn məmə, “!Mipɨ Tefɨt, asəkəhruin iəu masiru lak!”   
\p
\v 49 Kəni Iesu təhtul kəni məni məmə, “Otauɨn-pən-to e suah u məmə tuva.” Kəni motəni=pən kəm in məmə, “Ei, agiən, məhtul, mətəu-inu Iesu tətauɨn lam.”   
\p
\v 50 Kəni suah u təməraki e rəhan kot, miuvɨg-pəri məhtul muvən o Iesu.  
\v 51 Kəni Iesu tətapuəh ohni məmə, “?Nəkolkeikei nak?” Mətəu təni məmə, “Iəgətun, iəkolkeikei məmə nəkol vivi nəhmtək pəh iəkeh nati.”   
\p
\v 52 Kəni Iesu təni məmə, “Atuvən. Rəham nəhatətəiən tɨnol vivi ik.” Kəni rəueiu agɨn mɨn nəhmtɨn təməuvɨr, tɨnateh nati. Kəni mɨnatɨtəu=pən Iesu məutan.\x - \xo 10:52  \xt Mak 5:34\x*   
\c 11  
\s1 Iesu təmasuə e togki  //  mətuvən Jerusɨləm  
\r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)  
\m
\v 1 Kəməhuvən iuəkɨr o Jerusɨləm, iuəkɨr o lahuənu mil u Petfas mɨne Petəni, mautəhuvən əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif, kəni Iesu təmahli=pən rəhan keiu iətəmimi mil kuaupən.  
\v 2 Təməni=pən nəghatiən u kəm lau məmə, “Onəkian əpəha e lahuənu əha kəutəsal=pən ikɨn. O nian nəkian əha ikɨn, kəni ko mueruh mɨn nətɨ togki kəti kəsasuə əhanəhiən lan kəmohrain. Kəni nəkiatɨs muasɨg miəuva.  
\v 3 Kəni nəmə iətəmi kəti tətəni məmə, ‘?Onəkuəhro e nətɨ togki?’ kəni nəkuəmə, ‘Iərmənɨg tolkeikei, kəni otəpanahli=pa mɨn tuva uəhai əmə.’”   
\p
\v 4 Ilau kəmian kəni mueruh nətɨ togki u kəmohrain e nɨkalɨ suaru əpah iuəkɨr o namtɨhluə e nimə, kəni kiatɨs.  
\v 5 Mətəu nətəmimi nəuvein kəməutəhtul əha ikɨn kəni motətapuəh o lau məmə, “!Ei! !Nətiatɨs nətɨ togki u o nak?”   
\p
\v 6 Kəni kəmuəni=pən nəghatiən rəha Iesu kəm lah, kəni kəmotegəhan=pən e nətɨ togki kəm lau.  
\v 7 Kəni kəmuasɨg togki mian o Iesu, kəni muəpeg rəhalau kot muəhtərain nəhue togki u lan, kəni Iesu təmasuə lan.\f + \fr 11:7  \ft Togki in nati miəgəh kəti təhmen e əhos əkəku. Iətəmi rəha nəluagɨniən otasuə e əhos kəti, mətəu iətəmi rəhan nətəlɨgiən ləhtəni otasuə e togki. Nian Iesu təmasuə e togki, tətəgətun məmə in tətuva e nəməlinuiən təhmen e Kig iətəm rəhan nətəlɨgiən ləhtəni. Sek 9:9 tətəni məmə nian Məsaiə otuva Jerusɨləm, in otasuə e nətɨ togki kəti.\f*\fig Iesu tətasuə e togki matuvən Jerusɨləm.|alt="Jesus riding a donkey" src="lb00315b.tif" size="span" loc="Mrk 11:1-11" copy="BFBS (Bass)" ref="Mak 11:1-11" \fig*  
\v 8 Kəni nətəmimi tepət kəmotepin rəhalah kot əpah e suaru, kəni nəuvein kəmotaiu məhuvən əpəha e nɨkinati motətei nɨmənati motəmki məhuva motepin əpah e suaru.\f + \fr 11:8  \ft Kəmotol lanəha tətəgətun=pən məmə kəutəfən nɨsiaiən.\f*  
\v 9 Nətəm kəutaupən mɨne nətəm kautəhuərisɨg kəmotagət əfəməh məmə,  
\q1 “!Hosanə,\f + \fr 11:9  \ft Aupən nɨpətɨ nəghatiən u “Hosanə” təni məmə, “osmiəgəh.” Kəni mətəu uərisɨg lanko, nɨpətɨn tɨnuva mɨn, “əni-vivi.”\f* əni-vivi Uhgɨn!  
\q1 !Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau iətəmimi u iətəm tətuva e nərgɨn!\x - \xo 11:9  \xt Sam 118:25-26\x*   
\q1
\v 10 !Pəh Uhgɨn otəfən rəhan nəuvɨriən kəm suah u tətuva məmə iərmənɨg təhmen e Tefɨt u tɨpɨtɨmah aupən!  
\q1 !Hosanə o Uhgɨn əpəha ilɨs e negəu e neai!”   
\p
\v 11 Kəni Iesu təmuvən əpəha Jerusɨləm e Nimə Rəha Uhgɨn meruh rəfin natimnati mɨtəlau. Mətəu mɨtɨgar tɨnalelin rəkɨs, kəni tiet ilah rəhan mɨn tueləf nətəmimi mautəhuvən mɨn Petəni.   
\s1 Nɨgi kəti fik iətəm nəuan tɨkə  
\r (Mat 21:18-19)  
\p
\v 12 Kəni kəməni pa lauɨg lan, kohiet mɨn Petəni mɨnautəhuvən Jerusɨləm, kəni nəumɨs tɨnus Iesu.  
\v 13 Kəni təsal=pən e nɨgi kəti fik tətəhtul əpəha isəu nəuvetɨn nɨmalɨn tepət. Tuvən məmə otəhli nəuan kəti, mətəu nəuan tɨkə, nɨmalɨn əmə, mətəu-inu səniəmə nian rəha nɨgi fik tətəuə lan.\x - \xo 11:13  \xt Luk 13:6\x*  
\v 14 Kəni Iesu təməni=pən kəm nɨgi fik əha məmə, “Pəh nətəmimi kəsotun mɨniən nəuam e nu mɨn rəfin.” Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotətəu rəhan nəghatiən əha təməni.\f + \fr 11:14  \ft E Oltestɨmɨn mɨne Niutestɨmɨn, nɨgi fik tətəgətun nətəm Isrel.\f*   
\s1 Iesu təmahli pətɨgəm nətəmimi e Nimə Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)  
\p
\v 15 Kəni kəməhuvən mohiet=pən əpəha Jerusɨləm, kəni Iesu tuvən əpəha imə e Nimə Rəha Uhgɨn məhgi pətɨgəm nətəmimi kautol makɨt, kəni mahuvihin tepɨl rəha nətəm kautol senɨs e məni, mɨne stul rəha nətəmi kautol səlɨm e mak mɨn.\f + \fr 11:15  \ft Afin-to e tiksɨnəri “Nimə Rəha Uhgɨn” o nəhruniən natimnati nian Iesu təmuvən məhgi pətɨgəm nətəmimi e Nimə Rəha Uhgɨn.\f*\x - \xo 11:15  \xt Sek 14:21; Jer 26:1-15; Hos 9:15-16; Mal 3:1-5\x*  
\v 16 Kəni məhtul pəsɨg e nətəmimi məmə okəsotəmkiən rəhalah natimnati məhuvən əpəha e Nimə ikɨn Rəha Uhgɨn.  
\v 17 Kəni təməgətun ilah məmə, “Kəmətei=pən e Nauəuə Rəha Uhgɨn məmə Uhgɨn təni məmə, ‘Rəhak nimə, in nimə rəha nəfakiən məmə nətəmimi e nɨtəni mɨn rəfin okotəfaki=pa ikɨn kəm iəu.’\x - \xo 11:17  \xt Aes 56:7\x* Mətəu itəmah nəmotol məmə in ‘nimə rəha iakləh mɨn.’”\x - \xo 11:17  \xt Jer 7:11\x*   
\p
\v 18 Kəni pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəmotətəu rəhan nəghatiən. Kəni kɨnotəgɨn e Iesu mətəu-inu nian nɨmənin nətəmimi kəmotətəu rəhan nəgətuniən, narmɨlah tiuvɨg pɨk ohni. Kəni pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kɨnotətuəuin məutəsal e suaru kəti məmə okotohamu in.\x - \xo 11:18  \xt Mak 14:1\x*  
\v 19 Kəni nian tɨnəhnaiuv, Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kohiet Jerusɨləm mɨnautəhuvən.   
\s1 Nɨgi fik təmɨmɨs mətəgətun nəhatətəiən rəha nətəmimi  
\r (Mat 21:20-22)  
\p
\v 20 Kəni kəməni lauɨg lan, kəməhuva mɨn e suaru motafu nɨgi fik əha tɨnaukei rəkɨs muvən mətəuarus əpəha e nəukətɨn.  
\v 21 Kəni Pitə nɨkin tɨnəhti nəghatiən rəha Iesu e nɨgi əha, kəni təni=pən kəm in məmə, “!Iəgətun, afu-to nɨgi fik əpələ nəməni rah, kəni tɨnaukei rəkɨs!”   
\p
\v 22 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Otəhatətə əmə e Uhgɨn.  
\v 23 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə nəmə iətəmi kəti tətəhatətə pəhriən e Uhgɨn, kəni otəni=pən kəm nɨtəuət əpəha məmə, ‘Uvən, miuvɨg pətɨgəm əpəha ləuantəhi mamnɨm,’ kəni nəmə təsəniən e nɨkin keiu, məhatətə əmə e Uhgɨn, kəni nati u otol nɨpəhriəniən.\x - \xo 11:23  \xt Mat 17:20\x*  
\v 24 Kəni o nati u inu, iəkəni kəm təmah məmə, nəmə nəkotəfaki o nati kəti kəni motəhatətə məmə onəkotos pəhriən, kəni onəpanotos rəfin nati u nəmotəfaki ohni.\x - \xo 11:24  \xt Mat 7:7\x*   
\p
\v 25 “!E nian nəkotəhtul məutəfaki, mətəu nɨkitəmah nəuvetɨn əha ikɨn tərah mətəu-inu iətəmi kəti təmol nati kəti təsəhmeniən e təmah, kəni otalu e rəhan noliən tərah məsotalpɨniən nɨtai təfagə tərah rəhan. Otol lanəha pəh Uhgɨn əpəha e negəu e neai in otalu kəni mafəl rəhatəmah təfagə tərah mɨn.”\f + \fr 11:25  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən pɨsɨn kəti mɨn əha ikɨn iətəm tatɨlpɨn nəghatiən u mətəni məmə, “\fv \ft 26 \+fv*\ft Mətəu nəmə itəmah nəsotaluiən, motaskəlɨm iəkɨs e nɨkitəmah noliən tərah mɨn rəha nətəmimi iətəm kautol e təmah, motalpɨn, kəni ko rəhatəmah Tatə Uhgɨn əpəha e negəu e neai otəsaluiən kəni malpɨn noliən tərah mɨn rəhatəmah.”\f*\x - \xo 11:25  \xt Mat 6:14-15\x*   
\s1 ?Pəh təmegəhan e Iesu məmə otol natimnati mɨn əha?  
\r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8)  
\p
\v 27 Kəni Iesu mɨne rəhan tueləf nətəmimi kəmohtəlɨg=pa mɨn əpah Jerusɨləm. Kəni Iesu taliuək mətan əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni pris asoli nəuvein, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel kəməhuva ohni.  
\v 28 Kəni kəutətapuəh məmə, “?Əni-to kəm tɨmah məmə pəh təmegəhan lam natol natimnati mɨn əha? ?Kəni pəh təmegəhan e nepətiən əha, Uhgɨn uə iətəmimi əmə?”   
\p
\v 29 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Oiəkətapuəh-pɨnə-to nəghatiən kəti kəm təmah, kəni nəmə nəkotuhalpɨn ko, kəni iəkəni=pɨnə məmə pəh təmegəhan e nepətiən u məmə iəkol natimnati mɨn əha.  
\v 30 ?Otəni-to məmə pəh təməni məmə Jon otol bəptais e nətəmimi? ?Uhgɨn, uə iətəmimi əmə kəti?”   
\p
\v 31 Kəni əmeiko kɨnotəni-əni kəm lah mɨn məmə, “?Ei, okotəni məmə nak? Nəmə okotəni məmə Uhgɨn əha rəueiu, kəni otəni mɨn məmə, kəni təhro kəməsotəhatətəiən e Jon.  
\v 32 Mətəu, ko kəsotəniən məmə iətəmimi əmə kəti.” Kəmotəni lanəha mətəu-inu ilah kəmotəgɨn e nətəmimi iətəm kɨnotəni rəkɨs nɨpəhriəniən e Jon məmə in iəni kəti rəha Uhgɨn.  
\v 33 Kəni kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “Itɨmah iəkotəruru.” Mətəu Iesu təni məmə, “Kəni iəu mɨn, ko iəsəni pətɨgəmiən kəm təmah məmə pəh təmegəhan e nepətiən məmə iəkol natimnati mɨn əha.”   
\c 12  
\s1 Nəghatiən əuhlin e nətəmimi kəutasum o nəua krep  
\r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti kəm lah məmə, “Suah kəti təmasum e nəua krep, u nɨləuɨs katol wain e nəuan. Kəni mol kəlkəl e kəpiel tuvən mɨtəlau lan, kəni mol ikɨn kəti o noliən nɨmei naliuək-aliuəkiən e nəua krep məmə nəhuɨn otaiu kəni kol wain lan. Kəni mol nimə kəti iətəm in ilɨs məmə iətəmi otəri lan mətəsal vivi o nasumiən o nati miəgəh mɨn mɨne nətəmimi. Kəni təmegəhan=pən e nasumiən kəm nətəmimi məmə okotasum lan, kəni məuəri nəua krep, nəuvetɨn rəhan, nəuvetɨn rəhalah. Kəni miet muvən e naliuəkiən ikɨ pɨsɨn kəti.\f + \fr 12:1  \ft E Oltestɨmɨn, nasumiən rəha krep in tatol nəmtətiən rəha Isrel.\f*\f + \fr 12:1  \ft Afin-to e tiksɨnəri “nasumiən rəha krep.”\f*\x - \xo 12:1  \xt Aes 5:1-2\x*   
\p
\v 2 “Matuvən, matuvən, kəni nian nɨləuɨs u krep təmol nəuan kəni mɨnɨmarəg, iətəmi asoli təmahli=pən rəhan kəti ioluək məmə in otuvən meh nətəm kautol uək e rəhan nasumiən məmə okotəhli nəua krep, kəni motəuəri motəfən rəha iətəmi asoli nəuvein.  
\v 3 Mətəu nətəmimi mɨn əha kəmotəhtul motəhti ioluək əha, kəni motahli=pən tɨtəlɨg məsotəfəniən nəua krep nəuvein mɨne kəm in.   
\p
\v 4 “Kəni iətəmi asoli u tahli=pən mɨn rəhan kəti ioluək tuvən, kəni kotoh rəhn-kapə motol aulɨs in.  
\v 5 Kəni tahli=pən mɨn rəhan kəti ioluək tuvən, kəni kotohamu tɨmɨs. Ilah tepət kəməhuvən, kəni nətəmimi mɨn u kotohaein nəuvein, kəni motohamu nəuvein.   
\p
\v 6 “Kəni kətiəh əmə əha ikɨn ilau min kətuatɨg, inu nətɨn keikei. Naunun, təmahli=pən nətɨn, kəni nɨkin təhti məmə, ‘Ilah okotəkeikei motɨsiai nətɨk.’  
\v 7 Mətəu təmuvən kəni nətəmimi mɨn u kotəni məmə, ‘Inu nətɨ iətəmi asoli iətəm otarmənɨg e nasumiən nian rəhan tatə otɨmɨs. !Pəh kəhuvən motohamu mɨn, kəni motarmənɨg e nasumiən rəhan!’  
\v 8 Kəni kəmotaskəlɨm motohamu, kəni motələs nɨpətɨn məhuvən motəraki=pən lan əpəha ihluə e nasumiən.”\x - \xo 12:8  \xt Hip 13:12\x*   
\p
\v 9 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Iətəmi asoli u otol nak? Otuvən mohamu ilah kəni məfən mɨn nasumiən u kəm nətəpɨsɨn mɨn nəuvein.”   
\p
\v 10-11 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nəmotafin e Nauəuə Rəha Uhgɨn u, uə kəpə? Tətəni məmə,  
\q1 ‘Kəpiel u iətəm nətəmimi rəha nuvləkɨniən nimə kəsotolkeikeiən motəpəh,  
\q1 in tɨnuva kəpiel keikei o noliən nimə.  
\q1 Iərmənɨg təmol nati u,  
\q1 kəni in nati təuvɨr agɨn e nəhmtɨtah.’”\x - \xo 12:10-11  \xt Sam 118:22\x*   
\p
\v 12 Kəni nətəmimi asoli kotolkeikei məmə okotaskəlɨm Iesu motləfən e kaləpus, mətəu-inu tətəghati rah e lah e nəghatiən əuhlin u. Mətəu kɨnotəgɨn e nɨmənin nətəmimi kəni motəpəh, motagɨm.\f + \fr 12:12  \ft E nəghatiən əuhlin u, iətəmi rəha nasumiən tətəgətun=pən Uhgɨn. Kəni nətəmimi nətəm kəutasum tətəgətun=pən nətəmi asoli rəha Isrel. Kəni noluək mɨn kəutəgətun=pən iəni mɨn rəha Uhgɨn. Kəni nətɨn tətəgətun=pən Iesu məmə otəmanɨmɨs. Kəni nalpɨniən tətəgətun=pən nalpɨniən iətəm otəpanuva o nətəmi asoli rəha Isrel.\f*   
\s1 ?Təhruahru o nətəuiən takɨs kəm Sisə, uə kəpə?  
\r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26)  
\p
\v 13 Farəsi mɨn nəuvein mɨne nətəmimi nəuvein e pati rəha Kig Herot Antipas, rəhalah mɨn nətəmi asoli kəmotahli=pən ilah məmə okəhuva moteiuə e Iesu pəh təmei aru e rəhan nəghatiən.\x - \xo 12:13  \xt Luk 11:53-54\x*  
\v 14 Kəməhuva ohni kəni motəni=pən kəm in məmə, “Iəgətun, iəkotəhrun məmə ik iətəmi əhruahru. Noliən rəham o nətəmimi təhmen əhmen əmə o nətəmi asoli mɨne nətəmimi əpnapɨn mɨn rəfin əmə. Mətəni nɨpəhriəniən mətəgətun nətəmimi e suaru rəha Uhgɨn. ?Əni-to məmə təhruahru məmə iəkotətəou=pən takɨs kəm Kig Sisə, kəpmən asoli rəha nətəm Rom, uə kəpə? ?Oiəkotəkeikei motətəou=pən, uə kəpə?”   
\p
\v 15 Mətəu Iesu tɨnəhrun əmə məmə kəutəni əmə e nohlɨlah mətəu nɨkilah tol pɨsɨn, kəni məni məmə, “?Təhro nəkotəni məmə onəkotol məmə iəkəmei e rəhak nəghatiən? Otos-to məni kəti məhuva-to pəh iəkeh.”   
\p
\v 16 Kəni kəmotos kəti məhuva, kəni təmətapuəh o lah məmə, “?Narmɨ pəh u, kəni nərgɨ pəh u e məni u?” Mətəu kotəni məmə, “Sisə, iətəmi asoli rəha Rom.”   
\p
\v 17 Kəni Iesu təni məmə, “Natimnati rəha Sisə, okəfən kəm Sisə. Mətəu natimnati rəha Uhgɨn okəfən kəm Uhgɨn.”\f + \fr 12:17  \ft Nətəlɨgiən rəha nətəmimi məmə məni rəfin rəha Rom, in rəha iətəmi asoli rəha Rom. Kəni nətəlɨgiən rəhatah məmə nəmiəgəhiən rəhatah mɨne natimnati rəfin rəhatah, ilah rəha Uhgɨn.\f* Kəni narmɨlah təmiuvɨg mətəu-inu təmuhalpɨn vivi rəhalah nəghatiən.\x - \xo 12:17  \xt Rom 13:7\x*   
\s1 ?Təhro iətəmimi tɨmɨs  //  kəni məmiəgəh mɨn?  
\r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40)  
\p
\v 18 Kəni Satusi mɨn nəuvein kəməhuva o Iesu. E rəhalah nətəlɨgiən, nətəmimi kəmohmɨs məsotəmiəgəh mɨniən. Kəməutalkut o noliən məmə rəhalah nətəlɨgiən in təhruahru, kəni tol lanəha, kəmotəni kəm Iesu məmə,\x - \xo 12:18  \xt Uək 23:8\x*  
\v 19 “Iəgətun, Mosɨs təmətei rəkɨs lou kəti u təni məmə, ‘Nəmə iərman kəti otɨmɨs, kəni məpəh rəhan pətan, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti mɨne, kəni pian otəkeikei mit pətalɨmɨs əha, məmə okuələs nətɨlau kəti ko, kəni suakəku u otos nɨmei rəhan tatə asoli əpəha tɨnɨmɨs rəkɨs.’\x - \xo 12:19  \xt Dut 25:5\x*   
\p
\v 20 “Kəni nəman ilah səpɨn, u rəhalah tatə kətiəh. Kəni iətəm tepət e lah təmaupən mit pətan kəti, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti, kəni mɨmɨs.  
\v 21 Kəni iətəm təmuərisɨg tit pətalɨmɨs u, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti mɨne, kəni tɨmɨs mɨn. Kəni pialau iətəm tatuərisɨg e lau tol əmə nati kətiəh.  
\v 22 Mətuvən, matuvən kəni nətəmi mɨn u səpɨn ilah pialah mɨn kəmotit pətan u kəni ilah rəfin mohmɨs, kəni məsotələsiən nətɨlah kəti mɨne. Kəni pətan əpəha təmɨmɨs mɨn.  
\v 23 ?Kəni o nian nətəmimi okotəmiəgəh mɨn e rəhalah nɨmɨsiən, kəni pətan əha rəha pəh, u ilah rəfin səpɨn kəmotit?”   
\p
\v 24 Mətəu Iesu təni məmə, “Itəmah nəmotəmkarəpən. ?Nəkotəhrun məmə onak? Mətəu-inu itəmah nəkotəruru Nauəuə Rəha Uhgɨn, kəni mautəruru mɨn nəsanəniən rəha Uhgɨn.  
\v 25 Nian nətəmimi nətəm kəmohmɨs okotəmiəgəh mɨn, ilah okotəhmen e nagelo mɨn əpəha e neai, kəni məsotit mɨniən pətan, mɨne məsotohtəu=pən mɨniən iərman.  
\v 26 Kəni oiəkəgətun itəmah e iətəm tətəmiəgəh mɨn e rəhan nɨmɨsiən. Kəni nəmə təhro itəmah nəsotafin əhanəhiən nəghatiən əha kəmətei=pən e nauəuə rəha Mosɨs, tətəni nanusiən rəha Mosɨs nian nɨgi kəti nɨgəm təmatus. Kəni e nian əha, Epraham, mɨne Aisək, mɨne Jekəp kɨnohmɨs rəkɨs nuvəh. Kəni Uhgɨn təməni=pən kəm Mosɨs məmə, ‘Rəueiu əha, iəu Uhgɨn rəha Epraham, mɨne Uhgɨn rəha Aisək, mɨne Uhgɨn rəha Jekəp.’\x - \xo 12:26  \xt Eks 3:2,6\x*  
\v 27 Tol lanəha, kəmləmiəgəh e narmɨlahal, nati əpnapɨn kəmlɨmɨs e nɨpətɨlahal. Kəni tol pəhriən lanu mətəu-inu Uhgɨn, in Uhgɨn rəha nətəm kəutəmiəgəh, səniəmə rəha nətəm kəmohmɨs agɨn. Itəmah nəmotəmkarəpən pəhriən.”   
\s1 ?Lou nak in tepət e lou mɨn?  
\r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28)  
\p
\v 28 Kəni iəgətun kəti rəha Lou təmətəharəg mətətəu ilah kəutəghati, kəni Iesu tətuhalpɨn vivi nəghatiən rəha Satusi mɨn. Kəni tuva o Iesu mətətapuəh ohni məmə, “?Lou əhro pəhruvən u in ilɨs agɨn kəni in məuvɨr məmə okotohtəu=pən?”\x - \xo 12:28  \xt Luk 10:25-28\x*   
\p
\v 29 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Lou u in ilɨs agɨn u okotohtəu=pən təni məmə, ‘!Otətəlɨg vivi-to itəmah nətəm Isrel! Uhgɨn u in rəhatah Iərmənɨg, in əmə in Uhgɨn.  
\v 30 Onəkolkeikei Uhgɨn u rəham Iərmənɨg e nɨkim rəfin, mɨne nəmiəgəhiən rəfin rəham, mɨne nətəlɨgiən rəfin rəham, mɨne nəsanəniən rəfin rəham.’\x - \xo 12:30  \xt Dut 6:4-5\x*  
\v 31 Kəni lou iətəm tatuərisɨg lan təni məmə, ‘Onəkolkeikei ik mɨn nəuvein təhmen=pən əmə məmə natolkeikei aru ik.’ Lou kəti tɨkə mɨn tapirəkɨs lou mil əha.”\x - \xo 12:31  \xt Lev 19:18\x*   
\p
\v 32 Kəni iəgətun əha rəha Lou təni məmə, “Iəgətun, rəham nəghatiən təhruahru. Nəməni pəhriən məmə Iərmənɨg əmə in Uhgɨn. Uhgɨn kəti mɨn tɨkə.  
\v 33 Kəni okotolkeikei Uhgɨn e nɨkitah rəfin, mɨne nətəlɨgiən rəfin rəhatah, mɨne nəsanəniən rəfin rəhatah, kəni motolkeikei kitah mɨn nəuvein məmə kotolkeikei aru kitah mɨn. Təuvɨr pɨk məmə okotohtəu=pən lou mil əha tapirəkɨs nuvan əhtuviən nati miəgəh mɨne sakrifais mɨn rəfin iətəm Lou tətəni.”\x - \xo 12:33  \xt 1Saml 15:22; Hos 6:6\x*   
\p
\v 34 Kəni Iesu təmeh məmə rəhan nəghatiən teinatɨg pɨk, kəni təni=pən ohni məmə, “Ik nɨnuva iuəkɨr o Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.” Kəni uərisɨg lan, ilah rəfin kɨnotəgɨn e nətapuəh mɨniən nəghatiən ohni.   
\s1 Məsaiə səniəmə mipɨ Tefɨt əmə,  //  mətəu rəhan mɨn iətəmi asoli  
\r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44)  
\p
\v 35 Nian Iesu təmətəgətun nətəmimi əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni mətətapuəh o nəghatiən kəti o lah məmə, “?Təhro iəgətun mɨn rəha Lou kotəni məmə Məsaiə u in mipɨ Kig Tefɨt?  
\v 36 Narmɨn Rəha Uhgɨn təməfən neinatɨgiən kəm Tefɨt məmə otəni məmə,  
\q1 ‘Iərmənɨg Uhgɨn təməni=pən kəm rəhak Iərmənɨg məmə,  
\q1 Əharəg u e rəhak maru, ikɨn ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən,  
\q1 mətəuarus=pən iəu iəkələs iahu rəham tɨkɨmɨr mɨn məlɨn=pən ilah əpəha ləhtəni e nəhlkəm, məmə nətarmənɨg e lah.’\x - \xo 12:36  \xt Sam 110:1\x*   
\m
\v 37 Tefɨt aru təməni məmə Məsaiə in rəhan Iərmənɨg. ?Kəni nəmə mipɨ Tefɨt aru əmə, kəni təhro matol rəhan Iərmənɨg?”  
\p Kəni nətəmimi mɨn u kəmautətəlɨg e Iesu kəmotagiən pɨk e rəhan nəghatiən.   
\s1 Nətəmimi okotətəu vivi ilah o nəgətun mɨn rəha Lou  
\r (Mat 23:1-36; Luk 20:45-47)  
\p
\v 38 Nian Iesu təmətəgətun ilah, kəni məni məmə, “Itəmah onəkotəkeikei məutətəu vivi itəmah kəni məsotohtəu-pəniən noliən mɨn rəha nəgətun mɨn rəha Lou. Ilah kotolkeikei məmə okəhuvən e napən əfəməh mɨn rəha nəfəriən məmə nətəmimi okoteruh=pən ilah lan. Kəni nɨkilah tətagiən nian nətəmimi kəutəfəri nəhlmɨ lah kəm lah e nɨsiaiən əpəha e makɨt.  
\v 39 Kəni əpəha imə e nimə rəha nuhapumɨniən, kotolkeikei məmə okotəharəg aupən əpəha təuvɨr ikɨn. Kəni e nian rəha lafet, ilah kotolkeikei məmə okəhuvən motəharəg aupən ikɨn nɨsiaiən ikɨn.  
\v 40 Kəni motakləh e nimə mɨn rəha pətalɨmɨs mɨn, kəni moteiuə əmə məutəfaki əfəməh məmə okotol pəh nətəmimi kotɨsiai ilah, mətəu okəmanol nalpɨniən kəm lah tapirəkɨs.”   
\s1 Məni rəha pətalɨmɨs  
\r (Luk 21:1-4)  
\p
\v 41 Kəni Iesu təmətəharəg əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn iuəkɨr o bokɨs kətəfən məni ikɨn, materuh nətəmimi tepət kəutəraki=pən e məni rəhalah. Kəni nətəmi rəhalah nautə tepət kəutəraki=pən e məni asoli mɨn.  
\v 42 Kəni pətalɨmɨs kəti ianrah təməfən məni əkəku keiu əmə.\f + \fr 12:42  \ft Məni u təhmen=pən e tuenti vatu.\f*  
\v 43 Kəni Iesu təmauɨn e rəhan mɨn nətəmimi kəhuva kəni məni məmə, “Iətəni=pɨnə kəm təmah məmə pətalɨmɨs əha ianrah pəhriən, mətəu təməraki=pən e məni asoli tapirəkɨs rəha nətəmimi mɨn rəfin.\x - \xo 12:43  \xt 2Kor 8:12\x*  
\v 44 Ilah kəmotəraki=pən e rəhalah məni, mətəu tepət mɨn əpəha lahuənu. Mətəu pətalɨmɨs u iətəm in ianrah pəhriən, in təməfən rəfin məni rəhan o nosiən nəhmtɨ nɨgɨn nauəniən, kəni tɨkə mɨn əha ikɨn.”   
\c 13  
\s1 Iesu təni məmə  //  Nimə Rəha Uhgɨn otəmei  
\r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6)  
\m
\v 1 Nian Iesu təmatiet e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni rəhan kəti nətəmi tueləf təməni=pən ohni məmə, “!Iəgətun, afu-to kəpiel asoli mɨn mɨne nimə mɨn kotəuvɨr!”\f + \fr 13:1  \ft Inəha Nimə Rəha Uhgɨn ikɨn, kəmol nimə mɨn e kəpiel asoli mɨn. Nəuvein rəhalah nəfɨgəmiən təhmen e fote-faif-tausɨn kilo.\f*   
\p
\v 2 Kəni mətəu Iesu təni məmə, “Itəmah nauteh natimnati mɨn əha, mətəu nian otətuva iətəm nimə mɨn əha, nətəmimi okotoharəg-rəg kəpiel mɨn e lah. Ko kəpiel kəti təsəməhliən e nɨmein.”\x - \xo 13:2  \xt Luk 19:44\x*   
\s1 Nahməiən asoli otuva  
\r (Mat 24:3-14; Luk 21:7-19)  
\p
\v 3 Uərisɨg lan, Iesu təmuvən mətəharəg əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif ikɨn kəhrun neruhiən Nimə Rəha Uhgɨn e nɨtəni=pən. Kəni Jemɨs, Jon, Pitə mɨne Antɨru kəməhuva ohni ilah pɨsɨn əmə.  
\v 4 Kəni kəmotətapuəh ohni məmə, “?Əni-to məmə natimnati mɨn əha okəhuva nəhgɨn? ?Kəni nəmtətiən əhro u otol pəh iəkotəhrun məmə tɨnol nian əhruahru əha rəueiu rəha natimnati mɨn əha?”   
\p
\v 5 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Onəutətəu vivi itəmah o nətəmimi, məsotegəhaniən məmə koteiuə e təmah.  
\v 6 Kəni mətəu nətəmimi tepət okəpanəhuva e nərgək, kəti otəni məmə in Məsaiə, kəti otəni məmə in, kəni moteiuə e nətəmimi tepət.   
\p
\v 7 “Kəni nəmə nəkotətəu məmə nətəmimi nəuvein kəutəməu əpəha iuəkɨr o təmah, kəni motətəu mɨn nəuvein mɨn əpəha isəu kautoh ilah mɨn, mətəu nəgənməpɨtəmah otəsəgɨniən. Natimnati mɨn əha okotaupən məhuva pəhriən, mətəu səniəmə naunun nian əha tɨnətuva.  
\v 8 Nɨtəni asoli mɨn okotəluagɨn, kəni kəntri mɨn okotoh mɨn ilah mɨn, kəni nəmig asoli otəlauəl ikɨn mɨn rəfin, kəni nəumɨs asoli otus nətəmimi; mətəu natimnati mɨn əha nətuəuiniən əmə rəha nahməiən iətəm otəmanuva, kotəhmen əmə e pətan iətəm təmol nərfɨn, kəni mɨnətuəuin mətətəu nahməiən məmə otəsuvəhiən temək.   
\p
\v 9 “Onəutətəu vi itəmah. Okələs itəmah kan nəkotəhtul e nəhmtɨ kaunsɨl, kəni okoh itəmah əpəha imə e nimə rəha nuhapumɨniən mɨn, kəni onəkotəhtul aupən e kig mɨn mətəu-inu rəhak mɨn u nətəmimi itəmah. Kəni onəkotəni pətɨgəm iəu kəm lah.\x - \xo 13:9  \xt Mat 10:17-20\x*  
\v 10 Mətəu okaupən kəni pətɨgəm Nanusiən Təuvɨr kəm nətəmimi ikɨn mɨn rəfin ko, kəni naunun nian təmanuva.   
\p
\v 11 “Nəmə kəhuva motələs itəmah kətan məmə onəkotəhtul e kaunsɨl, kəni nɨkitəmah təsəhti pɨkiən məmə onəkotəni nak. E nian əhruahru əha, onəkotəni pətɨgəm əmə nəghatiən u Uhgɨn otəfɨnə kəm təmah, mətəu-inu nəghatiən u onəkotəni, səniəmə rəhatəmah nəghatiən, mətəu rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn otəfɨnə.\x - \xo 13:11  \xt Luk 12:11-12\x*   
\p
\v 12 “Nətəmimi okotegəhan=pən e pialah əhruahru mɨn kəm rəhalah tɨkɨmɨr mɨn məmə okotohamu ilah, kəni tatə mɨn okotol mɨn lanəha kəm nenətɨlah əhruahru mɨn, kəni kəlkələh mɨn okotəhtul motol noliən əhmen mɨn əmə kəm rəhalah tatə mɨne mamə mɨn məmə okotohamu ilah.\x - \xo 13:12  \xt Mat 10:21\x*  
\v 13 Nətəmimi rəfin okotəməki e təmah o nərgək. Mətəu iətəmi otəhtul əskasɨk mətəuarus=pən natimnati mɨn əha okotol naunun, kəni Uhgɨn otosmiəgəh.”\x - \xo 13:13  \xt Mat 10:22; Jon 15:21\x*   
\s1 Nahməiən asoli əpəha Jerusɨləm  
\r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24)  
\p
\v 14 “Nian əha, onəkoteruh ‘nati iətəm Uhgɨn tətəməki lan əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni nati u tatol Nimə Rəha Uhgɨn təsasimiən.’ (Iətəmi tətafin nəghatiən u, in otəkeikei məsal lan məhrun nɨpətɨn.) Kəni e nian əha, nətəm Jutiə okotəkeikei motaiu motagɨm=pən e nɨtəuət mɨn.\x - \xo 13:14  \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*  
\v 15 Iətəmi tətəmeig ihluə e rəhan nimə ko təsuvən mɨniən e nɨpəgnəua nimə məmki rəhan natimnati. Otaiu əmə magɨm.\x - \xo 13:15  \xt Luk 17:31\x*  
\v 16 Nəmə iətəmi tətasum, kəni ko təsuvəniən lahuənu o rəhan napən mos. Otaiu əmə magɨm.   
\p
\v 17 “!Kəsi! Nahməiən asoli o nɨpətan nətəm kəmotol nərfɨlah mɨne nɨpətan kəutəfən nah kəm nəpəou mɨn. E nian əha okotos pɨk nahməiən.\x - \xo 13:17  \xt Luk 23:29\x*  
\v 18 Otəfaki əsanən kəm Uhgɨn məmə natimnati mɨn əha okəsəhuvaiən e nian rəha nətəpuiən, inəha nian rəha nɨmətagi asoli mɨne nuhuən mɨne,  
\v 19 mətəu-inu e nian əha, nahməiən asoli kəseruh əhanəhiən kəti mɨne tol lanəha e nian Uhgɨn təmətuəuin mol natimnati mətəuarus=pa u rəueiu mɨne. Kəni okəseruh mɨniən nahməiən asoli kəti tol mɨn lanəha.\x - \xo 13:19  \xt Dan 12:1; Nəh 7:14\x*  
\v 20 Mətəu Uhgɨn təmətei əkuəkɨr nian əha. Nəmə təməsətei əkuəkɨriən, kəni ko iətəmi kəti təsəmiəgəhiən. In təmətei əkuəkɨr rəkɨs nian əha o rəhan mɨn nətəmimi nətəm tɨnɨtəpɨn rəkɨs ilah məmə rəhan mɨn.   
\p
\v 21 “E nian əha, nəmə iətəmi kəti otəni məmə, ‘!Afu-to Məsaiə əpəha!’ uə ‘!Afu-to in əpə!’ mətəu onəsotəhatətəiən lan.  
\v 22 Onəsotəhatətəiən lan mətəu-inu, Məsaiə eiuə nəuvein, mɨne iəni eiuə mɨn, ilah okəhuva motol nəmtətiən mɨn mɨne nati apɨspɨs mɨn. Nəmə ilah kotəhrun noliən, okotalkut məmə okotiuvi rəkɨs nətəmimi mɨn u nətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs ilah.\x - \xo 13:22  \xt Nəh 13:13\x*  
\v 23 !O natimnati mɨn əha, onəkotətəu! Mətəu iəmaupən rəkɨs məni pətɨgəm rəfin natimnati mɨn əha kəm təmah.”   
\s1 Nian rəha  //  Nətɨ Iətəmimi otuva  
\r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28)  
\p
\v 24 “Kəni e nian nahməiən asoli əha otɨkə,  
\q1 ‘kəni mɨtɨgar otəpɨs,  
\q1 kəni məuɨg otəsasiəiən,   
\q1
\v 25 kəni məhau mɨn e neai okotəmei  
\q1 kəni natimnati asoli mɨn ikɨn e neai okotəlauəl.’\x - \xo 13:25  \xt Aes 13:10; 34:4; Joel 2:10\x*   
\m
\v 26 Kəni nətəmimi okotafu iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkuva e nəpuə e rəhak nəsanəniən mɨne nepətiən əhagəhag asoli rəhak iətəm otasiəgəpɨn rəfin iəu.\f + \fr 13:26  \ft Afin-tu Dan 7:13\f*\x - \xo 13:26  \xt Nəh 1:7\x*  
\v 27 Kəni e nian əha, iəkahli=pən nagelo mɨn rəhak kəhuvən motəmki nətəmi mɨn u Uhgɨn təmɨtəpɨn ilah məhuva motoriarun əmə ilah kətiəh. Nagelo mɨn okəhuvən e nətəni mɨn rəfin agɨn e nəhue nɨftəni məmə okotəmki ilah.\x - \xo 13:27  \xt Mat 13:41\x*   
\s1 Kəruru nian iətəm  //  Nətɨ Iətəmimi otuva lan  
\r (Mat 24:32-36; Luk 21:29-33)  
\p
\v 28 “Nɨkitəmah otəkeikei mətəhti nɨgi u fik. Nian əhruahru iətəm nəhlmɨn mɨn kɨnəutətuəuin mauteviə, kəni nɨmalɨn mɨn kɨnəutapɨlpɨl, itəmah nəkotəhrun məmə nian əha inəha iətəm nəkotasum lan rəhatəmah.  
\v 29 Kəni e noliən əhmen mɨn əmə, nian nəkoteruh məmə natimnati mɨn u kɨnəutəhuva, kəni nəkotəhrun əmə məmə otəsuvəhiən agɨn iəkuva mɨn.   
\p
\v 30 “Iatəni pəhriən kəm təmah məmə nətəmimi nətəm kəutatɨg u rəueiu, ko kəsohmɨs rəfiniən mətəuarus natimnati mɨn əha okəhuva motol nɨpəhriəniən lan.\f + \fr 13:30  \ft Woning u e japtə 13 kəməhuva pəhriən təhmen e nu fote nian Iesu təmɨmɨs rəkɨs nian nətəm Isrel kəmotəməu ilah nətəm Rom. Kəni Rom təmos rəhan soldiə mɨn tepət tepət məhuva motoh rəhalah kəntri. (Mətəu nətəm kəutəfaki, ilah kəmotəhrun woning rəha Iesu e fes 14-16 kəni ilah kotagɨm.) Mətəu nəghatiən rəha Iesu tətəghati mɨn o Naunun Nian mɨn u kəmanəhuva.\f*  
\v 31 Neai mɨne nɨftəni okiakə, mətəu nəghatiən mɨn rəhak ko kəsohkəiən.  
\v 32 Iətəmi kəti təsəhruniən nian uə auə əhruahru rəha natimnati mɨn əha. Nagelo mɨn əpəha e neai kotəruru, kəni iəu mɨn Nətɨ Iətəmimi iəkəruru. Mətəu Tatə Uhgɨn əmə in təhrun nian əhruahru əha.   
\s1 Itəmah onəkotətəu vivi itəmah  
\r (Mat 24:42-44)  
\p
\v 33 “Onəutətəu vivi itəmah məutair, mətəu-inu itəmah nəkotəruru nian əha rəhak oiəkuva lan məmə otuva nəhgɨn.  
\v 34 Otəhmen e iətəmi asoli kəti tatuvən məmə otaliuək əpəha ikɨ pɨsɨn kəti, kəni məlɨn rəhan mɨn noluək məmə okəutatɨg o rəhan mɨn natimnati, kəni məfən rəhalah mɨn uək kətiəh kətiəh. Kəni məni=pən kəm iətəmi e namtɨhluə məmə otətair.   
\p
\v 35 “Kəni itəmah onəutatɨg məutair məutəsal mətəu-inu itəmah nəkotəruru nian iətəmi asoli rəha nimə u otuva lan. Kəruru məmə otuva ləhnaiuv, uə o lapɨn, uə o fətukai tɨnətəri, uə mɨtɨgar tɨnətəri.\x - \xo 13:35  \xt Luk 12:38\x*  
\v 36 Kəruru, kəmə təhro otuva ueiuəhai əmə. !Təsəuvɨriən məmə nəkotapɨli nian in otuva!  
\v 37 !Mətəu nəghatiən mɨn u iətəm iətəni=pɨnə kəm təmah, iətəni mɨn kəm nətəmimi mɨn rəfin məmə okəutair məutəsal!”   
\c 14  
\s1 Nətəmi asoli kəməutəsal  //  e suaru o Iesu məmə okotoh  
\r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)  
\m
\v 1 Nian keiu əmə əha ikɨn kəmanol lafet mil lan rəha Pasova mɨne Pɨret U Is Tɨkə Lan. Kəni pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəməutəsal e suaru o Iesu məmə okotələs oneuən motohamu.  
\v 2 Kəni kotəni məmə okəsotoliən e nian rəha lafet mətəu-inu məta nɨmənin nətəmimi okotorgəhu nəmə kotəhrun məmə kəmotol nati kəti tərah kəm Iesu.   
\s1 Pətan kəti təməueiu  //  rəhn-kapə Iesu e səntə  
\r (Mat 26:6-13; Jon 12:1-8)  
\p
\v 3 Kəni Iesu təmətatɨg əpəha Petəni ima Saimon u leprosi təmatol aupən. Nian təmətauən, kəni pətan kəti təmos səntə kəti təməri e pətəl u kəmol e kəpiel iətəm nəhmtɨn tiəkɨs, kətəni məmə alapastə. Səntə u, nəmiəvɨn təuvɨr, kəni nəhmtɨn tiəkɨs, kəmol e nokɨ nard, nɨgi kəti. Kəni pətan əha təməhti rəkɨs, məueiu rəhn-kapə Iesu e səntə əha.\x - \xo 14:3  \xt Luk 7:37-38\x*  
\v 4 Kəni nətəmimi nəuvein kəməutəharəg əha ikɨn, niəməha təmol ilah, kəni mautəni=pən kəm lah mɨn məmə, “?Təhro tətərəkɨn səntə?  
\v 5 !Nəmə tol səlɨm lan təhrun nosiən məni asoli təhmen e tri-hanrɨt tənariəs,\f + \fr 14:5  \ft “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Rəueiu, tri-hanrɨt tənariəs təhmen e tri-hanrɨt-tausɨn vatu (300,000 vatu).\f* məhrun nəfəniən kəm nanrah mɨn!” Kəni məutahi pətan u.   
\p
\v 6 Mətəu Iesu təni məmə, “!Otəpəh-tə! ?Nəutahi onak? In təmol nati təuvɨr kəm iəu.  
\v 7 Nian mɨn rəfin itəmah nanrah mɨn nəutatɨg, kəni nəmə nəkotolkeikei, nəkotəhrun nasiruiən e lah. Mətəu iəu iəsatɨgiən nian rəfin kitah min itəmah.\x - \xo 14:7  \xt Dut 15:11\x*  
\v 8 Pətan u təmol nati u in təhrun. Təməueiu nɨpətɨk məmə otol əpenə-penə o nian okɨtənɨm iəu.\x - \xo 14:8  \xt Jon 19:40\x*  
\v 9 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, ikɨn mɨn rəfin okətanus pətɨgəm Nanusiən Təuvɨr, kəni okətanus mɨn nati u pətan u təmol məmə okəsaluiən lan.”   
\s1 Jutəs təməni məmə otegəhan e Iesu  
\r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6)  
\p
\v 10 Kəni Jutəs Iskariot in e nətəmi tueləf rəha Iesu, təmuvən meruh pris asoli mɨn məmə otegəhan=pən e Iesu kəm lah.  
\v 11 Nian kəmotətəu rəhan nəghatiən, kəni kəmotagiən ohni, motəni məmə okəmanotəfən məni kəm in. Kəni Jutəs təmətəhtahnin əmə nian təuvɨr məmə otuva kəni tegəhan e Iesu lan kəm lah.   
\s1 Nol əpenə-penəiən  //  o lafet rəha Pasova  
\r (Mat 26:17-19; Luk 22:7-13)  
\p
\v 12 Nian tɨnuva o noliən lafet rəha Pɨret U Is Tɨkə Lan, kəni kɨnatətuəuin noliən lafet, kəni noliən rəhalah katoh sipsip o lafet rəha Pasova. E nian əha, nətəmimi mɨn rəha Iesu kəməhuva ohni motəni məmə, “?Nəkolkeikei məmə iəkəhuvən iə motol əpenə-penə ikɨn məmə onəkol lafet ikɨn rəha Pasova?”\x - \xo 14:12  \xt Eks 12:6\x*   
\p
\v 13 Kəni Iesu təmahli=pən rəhan keiu iətəmimi mil məmə, “Onəkian əha taun mueruh iətəmi kəti tətaharu pəri pətəl asoli kəti təmətu=pən nəhu lan, kəni nəkuɨtəu=pən.  
\v 14 Əpəha e nimə iətəm tatuvən=pən ikɨn, kəni nəkuətapuəh o iətəmi asoli rəha nimə ko məmə, ‘?Iəgətun təni məmə nəuan u in pəhruvən məmə itɨmah in, mɨne rəhan mɨn nətəmimi iəkotauən ikɨn e lafet rəha Pasova?’  
\v 15 Kəni in otəgətun nəuan asoli u in ilɨs agɨn kɨnəlɨn vivi rəkɨs natimnati ikɨn. Onəkian əmə muol nɨgtah ikɨn nauəniən.”   
\p
\v 16 Kəni kəmian e taun mueruh natimnati təhmen=pən əmə məmə inu Iesu təməni mɨne. Kəni ilau kəmuol əpenə-penə nauəniən ikɨn məmə rəha lafet rəha Pasova.   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm məmə Jutəs otegəhanpən lan  
\r (Mat 26:20-25; Luk 22:14,21-23; Jon 13:21-30)  
\p
\v 17 Tɨnəhnaiuv, Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi tueləf kəməhuva,  
\v 18 məutauən e tepɨl. Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəni pəhriən kəm təmah məmə itəmah kəti u ikɨnu rəueiu kəutauən pəti kitah min, otegəhan=pən lak kəm rəhak mɨn tɨkɨmɨr.”\x - \xo 14:18  \xt Sam 41:9\x*   
\p
\v 19 Kəni rəhan mɨn nətəmimi nɨkilah təməpəou agɨn, kəni məutətapuəh kətiəh kətiəh ohni məmə, “?Ei, Iərmənɨg, pəh u? !?Iəu!?”   
\p
\v 20 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah əmə kəti u nətəmi tueləf u in tətəuveri pəti pɨret e dis kətiəh matun.  
\v 21 Kəni iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkəkeikei mɨmɨs məmə inu Nauəuə Rəha Uhgɨn təməni lak mɨne, mətəu kəsi o iətəmi u iətəm tatol kəuɨt kəsuə iətəm otegəhan=pən lak Nətɨ Iətəmimi. !Təməuvɨr əmə məmə in təməsair=paiən!”   
\s1 Iesu mɨne kəmotauən  //  e lafet rəha Pasova  
\r (Mat 26:26-30; Luk 22:15-20; 1Kor 11:23-25)  
\p
\v 22 E nian kəməutauən, Iesu təmos pɨret məfaki məni tagkiu ohni kəm Uhgɨn, kəni məhapu məfən kəm lah məni məmə, “Otos, inu nɨpətɨk.”\f + \fr 14:22  \ft Pɨret mɨne wain uə jus in nəmtətiən e nɨpətɨ Iesu mɨne nɨra Iesu, kəni mətasiru e tah məmə kautətəlɨg e nati nak Iesu təmol kəm tah e nɨgi kəməluau. Mətəu niməfaki mɨn nəuvein kotəni məmə pɨret u mɨne wain kətiəuva nɨpətɨ Iesu mɨne nɨra Iesu agɨn.\f*   
\p
\v 23 Matɨg mos mɨn kap wain məfaki məni tagkiu ohni kəm Uhgɨn, məfən kəm lah, kəni ilah rəfin kəmotəmnɨm=pən lan.  
\v 24 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Inu nɨrak iətəm tatol məmə nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən in tətəhtul mətəmiəgəh. Nɨrak u otaiu o nətəmimi tepət məmə otafəl rəkɨs rəhalah təfagə tərah mɨn.\x - \xo 14:24  \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34; Sek 9:11; 1Kor 10:16; Hip 9:20\x*  
\v 25 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə oiəsəmnɨm mɨniən wain u mətəuarus=pən oiəmanəmnɨm mɨn ikɨn Uhgɨn otarmənɨg ikɨn.”   
\p
\v 26 Kəni kəmotani nəpuən əfaki kəti, uərisɨg kohiet məhuvən əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif.   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm məmə Pitə otəni məmə in təruru in  
\r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)  
\p
\v 27 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah rəfin u onəpanotagɨm motəpəh iəu mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tɨnəni rəkɨs aupən məmə Uhgɨn otəmanoh iətəmi rəha nəsaliən e sipsip mɨn, kəni sipsip mɨn okotaiu kətiəh kətiəh.\x - \xo 14:27  \xt Sek 13:7\x*  
\v 28 Mətəu nian iəkəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, iəkaupən muvən əpəha Kaləli, kəni itəmah nəmanəhuərisɨg.”\x - \xo 14:28  \xt Mat 28:16; Mak 16:7\x*   
\p
\v 29 Mətəu Pitə təni məmə, “Nati əpnapɨn ilah rəfin okotagɨm rəkɨs lam, mətəu iəu əmə ko iəsagɨm rəkɨsiən lam.”   
\p
\v 30 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Iətəni pəhriən kəm ik məmə o lapɨn əmə u, nian mənɨg otəsəkakə əhanəhiən mau keiu, kəni ik onəkəni mau kɨsɨl məmə nəkəruru iəu.”   
\p
\v 31 Mətəu Pitə təməni əskasɨk məmə, “Nati əpnapɨn iəkəkeikei mɨmɨs kilau mɨn ik, ko iəsəniən məmə iəkəruru ik.” Kəni rəhan rəfin nətəmimi kotəni mɨn təhmen e Pitə.\x - \xo 14:31  \xt Jon 11:16\x*   
\s1 Iesu təmuvən mətəfaki  //  əpəha Ketsəməni  
\r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46)  
\p
\v 32 Kəni lapɨn kəməhuvən əpəha ikɨn kəti nərgɨn u Ketsəməni, kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Otəharəg u ikɨn u, pəh iəkuvən məfaki.”\x - \xo 14:32  \xt Jon 18:1\x*   
\p
\v 33 Kəni mit Pitə, Jemɨs mɨne Jon məhuvən, kəni nɨkin tɨnətahmə pɨk, kəni tɨnətəu tərah agɨn.  
\v 34 Kəni təni məmə, “Nɨkik tətahmə pɨk, kəni iuəkɨr iəkɨmɨs lan. Ələharəg u ikɨnu kəni məhlair əmə.”\x - \xo 14:34  \xt Jon 12:27\x*   
\p
\v 35 Kəni muvən mɨn nəuvetɨn meiuaiu məmei e nɨftəni mətəfaki məmə, “Nəmə suaru kəti mɨn əha ikɨn, pəh nian əfɨgəm u otəsuvaiən ohniəu.”  
\v 36 Kəni mətəfaki məmə, “Apə,” (u nɨpətɨn u təni məmə rəhak tatə), “ik nəkəhrun noliən natimnati mɨn rəfin. Əui, os rəkɨs nahməiən mɨn u iətəm okəmanəhuva. Mətəu nəsoliən rəhak nətəlɨgiən, mətəu ol nati nak iətəm ik əmə nəkolkeikei.”\x - \xo 14:36  \xt Mak 10:38; Jon 6:38\x*   
\p
\v 37 Kəni mɨtəlɨg=pa. Mətəu rəhan iətəmimi milahal kəhlapɨli. Kəni təni=pən kəm Pitə məmə, “?Saimon, nətapɨli, uə? ?Təhro nəsairiən-to auə kətiəh əmə?”  
\v 38 Kəni məni=pən kəm lahal məmə, “Onəklair məhləfaki maleh vivi məmə onəsləmei-pəniən e nəfeifeiən. Nɨkitəmahal tolkeikei, mətəu nɨpətɨtəmahal təpəou.”   
\p
\v 39 Kəni təməpəh mɨn ilahal, mɨtəlɨg=pən mɨn mətəfaki mətəni əmə nati kətiəh.  
\v 40 Kəni mɨtəlɨg=pa mɨn, mətəu kɨnlapɨli mɨn, mɨnləruru nairiən, kəni mɨnləruru məmə okɨhləni=pən nak kəm in.   
\p
\v 41 Təmuvən mɨn kəni mɨtəlɨg=pa mau kɨsɨl, mətəu kəhlapɨli, kəni təməni=pən kəm lahal məmə, “?Nəhlapɨli əhanəh məhləmeig? !Nəhmen! Nian tɨnuva məmə iəu Nətɨ Iətəmimi okegəhan=pən lak e nəhlmɨ nətəm nol təfagə tərah.  
\v 42 !Ɨhləhtul-tə, kautəhuvən! Lahfu-to, iətəmimi u tətegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn, əpəha tətuva.”   
\s1 Tɨkɨmɨr mɨn rəha Iesu kəmotaskəlɨm in  
\r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)  
\p
\v 43 Iesu təmətəghati əhanəh, kəni Jutəs in e nətəmi tueləf rəhan mɨn\f + \fr 14:43  \ft Inu Mak təmsɨmaru mɨn, məni məmə Jutəs in mɨn iətəmimi tueləf kəti rəha Iesu. In tolkeikei məmə təgətun əhruahru məmə noliən rəha Jutəs in tərah pəhriən agɨn. In tatol kəuɨt kəsuə.\f* tətaupən e nɨmənin nətəmimi. Nəuvein kotəmki nau rəha nəluagɨniən, mɨne neim məhuva. Nətəmi mɨn u, pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel kəmotahli=pa ilah.  
\v 44 Iətəmi u tətegəhan e Iesu kəm lah təməni rəkɨs kəm lah məmə, “Iətəmi əha iəkol nəmtətiən kəti rəha nolkeikeiən lan, nəkotəhrun əmə məmə iətəmi əha in əha. !Nəkotaskəlɨm motos məhuvən motaskəlɨm vivi!”   
\p
\v 45 Kəni əmeiko Jutəs təmuva iuəkɨr o Iesu, kəni məni məmə, “Iəgətun,” kəni mol nəmtətiən rəha nolkeikeiən lan.  
\v 46 Kəni nətəmimi mɨn əha kəməhuva motaskəlɨm tiəkɨs.  
\v 47 Mətəu ilah kəti rəha Iesu təmatəhtul iuəkɨr o lah təmeuvi nau rəha nəluagɨniən e nɨmein maut-aut əmeiko mauəh e nau mohatuv rəkɨs matəlgɨ ioluək kəti lan rəha pris asoli agɨn.   
\p
\v 48 Kəni Iesu təni məmə, “?Təhro nəutəmki nau asoli rəha nəluagɨniən mɨne neim məutəhuva məmə onəkotələs iəu? ?Nɨkitəmah təhti məmə iəu iohamu itəmi kəti matol nəluagɨniən o nələs iahuiən kəpmən, uə? !Kəpə!  
\v 49 Nian mɨn rəfin kitah min itəmah əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn iətəgətun nətəmimi ikɨn. ?Kəni nəkotəhro məsotaskəlɨmiən iəu? Mətəu nati Nauəuə Rəha Uhgɨn təməni otəkeikei muva mol nɨpəhriəniən lan.”\x - \xo 14:49  \xt Luk 19:47; 21:37; Jon 18:20\x*   
\p
\v 50 Kəni rəhan mɨn rəfin nətəmimi kɨnotəpəh in, kəni motagɨm.\x - \xo 14:50  \xt Sam 31:11\x*  
\v 51 Kəni iətəm aluə kəti iətəm təməlkahu əmə e napən kəti matuərisɨg e Iesu, kəni nətəmimi nəuvein kəmotələs, motəmkarəpən lan,  
\v 52 kəni rəhan napən tɨtɨs, taiu piəpiə əmə magɨm.\f + \fr 14:52  \ft Nətəmimi tepət kotəni məmə iətəm aluə u in Mak, in iətəmimi u təmətei nauəuə u.\f*   
\s1 Iesu təməhtul  //  e nəhmtɨ kaunsɨl mɨn  
\r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24)  
\p
\v 53 Kəni tətapinəpu əhanəh, kəmotos Iesu məhuvən əpəha ima pris asoli agɨn u kətuhapumɨn rəfin pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel ikɨn.  
\v 54 Kəni Pitə tətan təlɨg-təlɨg matuərisɨg e lah muvən əpəha lahuənu ima pris asoli agɨn ikɨn. Kəni təmuvən əpəha e iat mətəharəg ilah soldiə mɨn rəha pris asoli agɨn mətətogəm e nɨgəm.   
\p
\v 55 Kəni pris asoli mɨn mɨne nətəmimi rəfin rəha kaunsɨl kəməutəsal e nəniən mɨn nəuvein rəha Iesu məmə okotohamu ohni. Mətəu kəsotehiən kəti mɨne.  
\v 56 Kəni nətəmimi tepət kəmoteiuə e Iesu, mətəu rəhalah nəghatiən tətaiu pɨsɨn pɨsɨn.   
\p
\v 57 Kəni nəuvein kotəhtul moteiuə lan məmə,  
\v 58 “Iəmətəu təməni məmə otərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn u nətəmimi əmə kəmotol e nəhlmɨlah. Mətəu e nian tatol kɨsɨl lan, təmanuvləkɨn mɨn nɨtain u kəsoliən e nəhlmɨtəmi.”\x - \xo 14:58  \xt Jon 2:19-21\x*  
\v 59 Kəmotəni lanəha mətəu ilah mɨn, rəhalah nəghatiən tətaiu pɨsɨn pɨsɨn.   
\p
\v 60 Kəni pris asoli agɨn təməhtul aupən e lah kəni məni=pən kəm Iesu məmə, “?Təhro nəsəghatiən? ?Təhro e nəghatiən mɨn əha iətəm kautəni pətɨgəm tətələs pɨkɨn ik?”   
\p
\v 61 Mətəu Iesu təpnapɨn əmə məsəghatiən. Kəni pris asoli agɨn əpəha təməni=pən mɨn məmə, “?Təhro? ?Ik Məsaiə u Nətɨ Iətəmi kətəni-vivi?”   
\p
\v 62 Kəni Iesu təni məmə, “!Əuəh, iəu u! Onəpanoteruh iəu Nətɨ Iətəmimi iətəharəg e nəven maru rəha Uhgɨn u iətəm rəhan nəsanəniən iahgin, kəni manoteh mɨn iəu e nəpuə e neai iətuva.”   
\p
\v 63 Kəni pris asoli agɨn tearɨs rəhan napən mɨn mətəu-inu in tolkeikei məgətun kəm nətəmimi məmə nɨkin təmərah o nəghatiən rəha Iesu, kəni məni məmə, “Okəsotəsal mɨniən iətəmi kəti məmə otəni mɨn nati kəti lan.  
\v 64 !Nɨnotətəu rəkɨs tətəghati rah e Uhgɨn! ?Nəutəhrətəlɨg? ?Okotəhro e suah u?” Kəni ilah rəfin kəmotəni məmə otəkeikei mɨmɨs.\x - \xo 14:64  \xt Lev 24:16; Jon 19:7\x*   
\p
\v 65 Kəni kəmotol əuvsan Iesu, kəni nəuvein kəmotagəh lan, nəuvein kotəlis nəhmtɨn motoh kəni motəni məmə, “!Ei, ik iəni rəha Uhgɨn! !Əni-to məmə pəh u təmoh ik!” Kəni soldiə mɨn rəha pris asoli agɨn kəmotem.   
\s1 Pitə təməni məmə  //  in təruru Iesu  
\r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-27)  
\p
\v 66 Kəni Pitə təmətan əhanəh əpəha ləhtəni e iat. Kəni pətan mɨtə kəti u in ioluək rəha pris asoli agɨn təmuva.  
\v 67 Kəni mafu tətətogəm e nɨgəm, kəni təmeruh mətɨg Pitə kəni məni məmə, “Ik mɨn itəlau Iesu iətəm Nasərɨt nəmətuan.”   
\p
\v 68 Mətəu Pitə təmeiuə, kəni məni məmə, “Iəkəruru nati ko nətəni,” kəni muvən mətəhtul əpəha e ket rəha iat. Kəni mənɨg kəti təkakə.   
\p
\v 69 Kəni pətan əha təmeruh mɨn in ikɨn əha, kəni məni=pən kəm nətəm kəutəhtul əha ikɨn məmə, “Suah u in mɨn in ilah kəti.”  
\v 70 Mətəu Pitə təmeiuə mɨn.  
\p Kəni təsuvəhiən, nətəmimi nətəm kəutəhtul əha ikɨn əha kəmotəni=pən mɨn kəm in məmə, “Nɨpəhriən, ik mɨn ilah kəti mətəu-inu iəkotəhrun məmə ik iətəm Kaləli.”   
\p
\v 71 Mətəu Pitə təməni məmə, “Nəmə iəteiuə, pəh Uhgɨn otol nalpɨniən əskasɨk kəm iəu,” kəni mos mɨn nonauvɨl məmə, “!Iəkəruru suah kəha nəutəni!”   
\p
\v 72 Kəni rəueiu agɨn mɨn mənɨg təkakə mɨn, kəni nɨkin təhti nəghatiən rəha Iesu məmə, “Mənɨg otəsəkakə əhanəhiən mau keiu, kəni ik onəkəni mau kɨsɨl məmə nəkəruru iəu.” Kəni Pitə tɨnətəu tərah əmeiko mətasək.   
\c 15  
\s1 Iesu təməhtul e nəhmtɨ Pailət  
\r (Mat 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38)  
\m
\v 1 Kəni ləplapɨn agɨn pris asoli mɨn, mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmimi mɨn rəfin rəha kaunsɨl kəmotuhapumɨn ilah mɨn, kəni mautələhu nəghatiən məmə okotohamu Iesu. Kəmotəni=pən kəm nətəmimi nəuvein məmə okotəlis Iesu kəni motit məhuvən motəhlman=pən lan e nəhlmɨ Pailət, u kəpmən asoli rəhalah.\x - \xo 15:1  \xt Luk 22:66\x*   
\p
\v 2 Kəni Pailət təmətapuəh ohni məmə, “?Ik kig rəha nətəm Isrel?” Kəni mətəu Iesu təni məmə, “Ik nətəni məmə tol lanko.”   
\p
\v 3 Kəni pris asoli mɨn kəmotəni pətɨgəm noliən tepət lan.  
\v 4 Kəni Pailət təmətapuəh ohni məmə, “?Təhro nəsuhalpɨniən? ?Nəmətəu kəmotəni pətɨgəm nɨpəgnəmtɨn tepət lam?”   
\p
\v 5 Mətəu Iesu təsəghati mɨniən, məpnapɨn əmə, kəni Pailət narmɨn təmiuvɨg ohni.\x - \xo 15:5  \xt Aes 53:7; Mak 14:61\x*   
\s1 Pailət təməni məmə  //  Iesu otəkeikei mɨmɨs  
\r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39–19:16)  
\p
\v 6 E nu mɨn rəfin, nian katol lafet lan rəha Pasova, noliən rəha kəpmən u Pailət məmə in otahli pətɨgəm iətəmi kəti e kaləpus iətəm nətəm Isrel kəmotəni.  
\v 7 Kəni suah kəti, nərgɨn u Parəpəs, tətatɨg e kaləpus ilah in mɨn nəuvein, mətəu-inu kəmotohamu iətəmimi e nian kəməutəluagɨn ilah kəpmən.  
\v 8 Kəni nɨmənin nətəmimi kəməhuva o Pailət motəni=pən kəm in məmə otol əmə nati kətiəh təhmen=pən e iətəm tatol nian mɨn, mahli pətɨgəm iətəmi kəti e kaləpus.   
\p
\v 9 Kəni Pailət təmətapuəh o lah məmə, “?Nəkotolkeikei məmə iəkahli pətɨgəm kig rəha nətəm Isrel?”  
\v 10 Təməni lanəha mətəu-inu in tɨnəhrun rəkɨs məmə pris asoli mɨn kəmotəfən Iesu e nəhlmɨn mətəu-inu kautetet.   
\p
\v 11 Mətəu pris asoli mɨn kəmotəkeikei kəm nɨmənin nətəmimi məmə okotəuhlin nətəlɨgiən rəhalah. Kəni ilah kəmotətapuəh o Pailət məmə otahli pətɨgəm Parəpəs, mətəu səniəmə Iesu.\x - \xo 15:11  \xt Uək 3:13-14\x*  
\v 12 Kəni Pailət təmətapuəh o lah məmə, “?Mətəu iəkəhro e suah u itəmah nəmotəni məmə in kig rəha nətəm Isrel?”   
\p
\v 13 Kəni kəmotagət əfəməh məmə, “!Okətu-pəri e nɨgi kəməluau!”   
\p
\v 14 Kəni Pailət təmətapuəh mɨn o lah məmə, “?O nak? ?Noliən tərah nak u suah u təmol?” Mətəu kəmotagət əfəməh mɨn məmə, “!Okətu-pəri e nɨgi kəməluau!”   
\p
\v 15 Kəni Pailət təmolkeikei məmə otol nɨkilah, kəni mahli pətɨgəm Parəpəs, kəni məhlman=pən e Iesu e nəhlmɨ rəhan soldiə mɨn məmə okotalis kəni motətu-pəri e nɨgi kəməluau.   
\s1 Soldiə mɨn kəmautol  //  mɨrə Iesu  
\r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3)  
\p
\v 16 Kəni soldiə mɨn rəha Pailət kotələs Iesu məhuvən əpəha imə e nimə asoli rəha kəpmən, kətəni məmə Praetoriəm. Kəni kəmotauɨn rəfin e soldiə mɨn kəhuva mohtəlau lan.  
\v 17 Kəni məhuvən=pən e kot ərarəuv təhmen əmə e kot rəha kig, kəni motuerin-uerin nɨləuɨs iətəm tol nihlɨn nihlɨn motol kəfəfau lan iətəm təhmen e kəfəfau rəha kig, kəni motəfəfau=pən lan kəm in.  
\v 18 Kəni motol mɨrə kəni məutəuvsan lan məutəni məmə, “Itɨmah iəkotəfɨnə nɨsiaiən kəm ik, kig rəha nətəm Isrel.”  
\v 19 Kəni motoh rəhn-kapə e nəuanɨgi, motagəh lan, motasiəulɨn e nəulɨlah məutəfən nɨsiaiən eiuə kəm in.  
\v 20 Nian kəmotol əuvsan rəkɨs lan, kəni motəpeg rəkɨs kot ərarəuv əha, kəni məhuvən=pən əhanəh e rəhan napən, kəni motit məhuvən məmə okotətu-pəri e nɨgi kəməluau.   
\s1 Kəməhtipən Iesu  //  e nɨgi kəməluau  
\r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)  
\p
\v 21 Nian əha, e suaru, kəmoteruh suah kəti iətəm Sairəni, nərgɨn u Saimon. (In tatə rəha Aleksantə mɨne Rufəs.)\f + \fr 15:21  \ft Kateruh lanu lan məmə nətəmimi mɨn u Mak təmətei nauəuə u tatuvən kəm lah, ilah kɨnotəhrun rəkɨs Aleksantə mɨne Rufəs. Məta Rufəs pəhriən u Pol təməni e Rom 16:3.\f* Tatuvən Jerusɨləm, kəni kotəkeikei kəm in məmə otələs nɨgi kəluau.\x - \xo 15:21  \xt Rom 16:13\x*  
\v 22 Kəni kəmotit Iesu məhuvən əpəha ikɨn kəti kətəni məmə, Kolkotə, u nɨpətɨn təni məmə Louipɨl-uipɨl.  
\v 23 Kəni kəmotəfən wain u kəmol fɨləh-fɨləh ilau mərsɨn u mɨr məmə otəmnɨm pəh təsətəuiən nahməiən e nɨpətɨn, mətəu təpəh nəmnɨmiən.   
\p
\v 24 Kəni kəmotələs Iesu məhuvən motətu-pəri e nɨgi kəməluau. Kəni motəuəri rəhan napən moturin tais ohni məmə pəh otos.\x - \xo 15:24  \xt Sam 22:18\x*   
\p
\v 25 Kəmotətu-pəri Iesu e nɨgi kəməluau e nain klok ləplapɨn,  
\v 26 kəni motətei rəkɨs nɨpəgnəmtɨn u kəmoteh lan məmə,  
\pc \sc In kig rəha nətəm Isrel\sc*  
\m kəni motəhti=pən nəghatiən u e rəhan nɨgi kəməluau.  
\v 27 Kəni iətəmimi mil keiu iətəm kətuəluagɨn kəm kəpmən matuoh nətəmimi, kəmətu-pəri ilau e nɨgi kəməluau, kəti e nɨkalɨn maru, kəti e nɨkalɨn məuɨl.\f + \fr 15:27  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən pɨsɨn kəti mɨn əha ikɨn iətəm tatɨlpɨn nəghatiən u mətəni məmə, “\fv \ft 28 \+fv*\ft Kəni nəghatiən iətəm Aiseə təmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn tɨnuva pəhriən. Tətəni məmə, ‘Kətəni məmə in iətəmi rəha nəhtiən lou.’” (Aes 53:12)\f*   
\p
\v 29 Kəni nətəmimi nətəm kəutaliuək e suaru, məuturin-urin rəhn-kapə lah kəm in məutəuvsan lan məutəni məmə, “Ei, ik nəməni məmə onəkərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn kəni nian tatol kɨsɨl lan, nəmanuvləkɨn mɨn in pɨsɨn.\x - \xo 15:29  \xt Sam 22:7; 109:25; Mak 14:58\x*  
\v 30 !Eiuaiu-to e nɨgi kəməluau ko, mosmiəgəh aru-to ik!”   
\p
\v 31 Pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəmotol əmə nati kətiəh motol əuvsan motəni məmə, “!Təmasiru e nətəmimi tepət, mətəu ko təsasiru aruiən lan!  
\v 32 Təuvɨr pəh kitah koteruh-to Məsaiə u, kig rəha nətəm Isrel, oteiuaiu e nɨgi kəməluau pəh kitah koteruh motəhatətə lan.” Kəni iətəmimi mil u kətuəhkul ilahal Iesu kɨnatuəni mɨn nəghatiən tərah lan.   
\s1 Iesu tɨnɨmɨs  
\r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)  
\p
\v 33 Kəni e tueləf klok mətəuarus=pən tri klok, napinəpuiən təmeiuaiu mɨrəuei nati.  
\v 34 Kəni e tri klok ləhnaiuv, Iesu təmasək əfəməh e rəhan nəghatiən məni məmə, \tl “!Eli, Eli! ?Lema sapaktəni?”\tl*\f + \fr 15:34  \ft Afin-to e futnot e Mat 27:46\f* Nɨpətɨ rəhan nəghatiən təni məmə, “!Uhgɨn rəhak, Uhgɨn rəhak! ?Təhro nətəpəh iəu?”\x - \xo 15:34  \xt Sam 22:1\x*   
\p
\v 35 Nətəmimi nəuvein kəməutəhtul əha ikɨn kəməsotətəu viviən nəghatiən u, kəmotəni məmə, “Otətəu-to. Tətauɨn e Elaijə.”  
\v 36 Kəni ilah kəti təmaiu muvən miuvi=pən wain u tarfu e nati kəti tɨmətmətɨg təhmen e kotɨn, məu-pəri e nəuanɨgi tuvən o Iesu məmə otəmnɨm. Kəni məni məmə, “Pəh-to koteh-to məmə Elaijə otuva mələs iahu, uə kəpə.”\x - \xo 15:36  \xt Sam 69:21\x*   
\p
\v 37 Mətəu Iesu təmagət əfəməh mɨn, kəni rəhan nehagiən tiet.   
\p
\v 38 Kəni əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, napən iətəm tətəhkul pəsɨg e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, təməhapu nəuvetɨn keiu təmətuəuin əpəha ilɨs mətəuarus=pa əpəha ləhtəni.  
\v 39  \fig “!Nɨpəhriəniən, suah u in Nətɨ Uhgɨn pəhriən!”|alt="Jesus on cross and centurion" src="cn01844B.tif" size="col" loc="Mrk 15:39" copy="Cook" ref="Mak 15:39" \fig* Kəni iətəmi asoli rəha soldiə mɨn iətəm təmatəhtul e nɨkalɨ Iesu, təmeh məmə təmɨmɨs lanəha, kəni in təməni məmə, “!Nɨpəhriəniən, suah u in Nətɨ Uhgɨn pəhriən!”   
\p
\v 40 Nɨpətan nəuvein kəməutəhtul isəu məutəsal=pa mauteruh. Ilah nəuvein u Meri Maktələ, mɨne iahuni mamə rəha Jemɨs əkəku mɨne Josɨs, mɨne Səlome.\x - \xo 15:40  \xt Luk 8:2-3\x*  
\v 41 Ilahal kəməhlɨtəu=pən Iesu nian təmətatɨg Kaləli, məhlasiru lan. Ilah nɨpətan tepət kəmotəri məhuvən əpəha Jerusɨləm ilah Iesu.   
\s1 Josɨp təməhluaig e Iesu  
\r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42)  
\p
\v 42 Kəni nian əha Iesu təmɨmɨs lan, in nian rəha nol əpenə-penəiən natimnati rəha Sapət, kəni olauɨg nian rəha Sapət, kəsoliən uək lan. Tɨnapinəpu,  
\v 43 Josɨp in iətəm Aramatiə tɨnuva. In iətəmi kəti rəha kaunsɨl iətəm kətɨsiai in. In nɨkin təməhti pɨk Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Kəni təməsəgɨniən, muvən o Pailət mətapuəh o nɨpətɨ Iesu.  
\v 44 Nian Pailət təmətəu məmə Iesu tɨnɨmɨs rəkɨs, kəni təmauɨt mauɨn e iətəmi asoli rəha soldiə mɨn mətapuəh ohni məmə, “?Kətəni pəhriən məmə Iesu tɨnɨmɨs rəkɨs uəhai əmə?”\f + \fr 15:44  \ft Nian nətəm Rom kəutətu-pəri nətəmimi e nɨgi kəməluau, kəutəhrun nəmiəgəhiən o nian kətiəh uə keiu uə kɨsɨl mɨne, kautol məmə nətəmimi okotos pɨk nahməiən, uərisɨg ko kəmanohmɨs.\f*   
\p
\v 45 Mətəu iətəmi asoli rəha soldiə mɨn təni məmə, “Nɨpəhriəniən, tɨnɨmɨs rəkɨs.” Pailət təmətəu nəghatiən u kəni megəhan=pən e nɨpətɨ Iesu kəm Josɨp.  
\v 46 Kəni Josɨp təmuvən mos nəhmtɨ napən ruən kəti, nərgɨn u linən, muva mələs iahu Iesu e nɨgi kəməluau məuveg lan, mələs muvən mələhu=pən e nɨpəg kəpiel u kəmel rəkɨs məmə okol suvət ikɨn. Kəni mɨsuə=pən e kəpiel asoli kəti mahtɨpəsɨg=pən e nɨpəg kəpiel u lan.  
\v 47 Kəni Meri Maktələ mɨne Meri mamə rəha Josɨs, ilau kəmueruh ikɨn əha kəmələhu=pən Iesu ikɨn.   
\c 16  
\s1 Iesu tɨnəmiəgəh  //  e rəhan nɨmɨsiən  
\r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)  
\m
\v 1 Nian rəha Sapət tɨnuva mɨnuvən rəkɨs, kəni Meri Maktələ mɨne Meri mamə rəha Jemɨs, mɨne Səlome kəmlos nəhmtɨ nati pien-pien mɨn u nəmiəvɨlah təuvɨr məmə okɨlol=pən e nɨpətɨ Iesu.  
\v 2 Ləplapɨn agɨn mɨtɨgar tɨnətəri e Sante, pəta milahal u kəmhluvən e suvət.  
\v 3 Nian kəmhluvən e suaru kəni məhləni kəm lahal mɨn məmə, “?Kərmə pah otasiru e tahal mɨsuə rəkɨs kəpiel asoli əpəha e nɨpəg kəpiel?”  
\v 4 Mətəu-inu kəpiel əha kəpiel asoli.  
\p Mətəu nian kəmhluvən iuəkɨr, mɨləsal=pən mɨlafu kɨnɨsuə rəkɨs e kəpiel.  
\v 5 Kəmhluvən imə e nɨpəg kəpiel mɨlafu iətəm aluə kəti tətəharəg əha e nɨpəg kəpiel e nɨkalɨn maru ikɨn rəhalahal, təmuvən e kot əfəməh ruən kəti, kəni ilahal kəmhlauɨt pɨk ohni.  
\v 6 Kəni təməni=pən kəm lahal məmə, “Sləgɨn pɨkiən. Nələsal e Iesu iətəm Nasərɨt, iətəm kəmətu-pəri e nɨgi kəməluau, mətəu in tɨkə u ikɨnu rəueiu. In tɨnəmiəgəh rəkɨs e rəhan nɨmɨsiən. Leruh-to nɨmein u kəmələhu=pən ikɨn.  
\v 7 Kəni rəueiu onəkluvən mɨhləni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi mɨne Pitə, məmə in otaupən matuvən Kaləli, kəni onəkohuərisɨg lan məhuvən moteh əha ikɨn məmə inu təməni rəkɨs mɨne kəm təmah.”\x - \xo 16:7  \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x*   
\p
\v 8 Kəmlaiu mɨhliet e suvət məhlagɨm, mətəu-inu kɨnləgɨn pɨk məhlərəmrumɨn. Kəni mɨhluvən məsləniən nati kəti mɨne kəm nətəmimi mətəu-inu kɨnləgɨn pɨk.\f + \fr 16:8  \ft E kopi əuas mɨn tepət rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, fes 9-20 kohkə, kəni nəghatiən rəha Mak təmol naunun u ikɨnu. Kəni nətəmi asoli nətəm kotəhrun vivi Baebol, nɨkilah təhti məmə nətəpɨsɨn kotɨlpɨn fes 9-20. E kopi əuas mɨn nəuvein mɨn rəha Niutestɨmɨn, nəghatiən u tatos nɨmei fes 9-20: Nɨpətan mɨn u kəməhuva, motəfa nəniən mɨn u kəm Pitə mɨne in mɨn nəuvein u ilah min ilah, e natimnati mɨn u iətəmi u təməni kəm lah. Konu uərisɨg e natimnati mɨn u, Iesu əmə təməfən nəghatiən kəm lah u tasim, tətəmiəgəh, məruru məsɨkəiən nian kəti. Nəghatiən u tətəni məmə Uhgɨn təhrun nosmiəgəhiən nətəmimi, in təhrun naskəlɨmiən iətəmimi mətəuarus naunun nian. Kəni Iesu təmahli pətɨgəm nətəmimi mɨn rəhan məmə okotos rəhan nəghatiən məhuvən e nɨtəni mɨn rəfin rəha nəhue nɨftəni.\f*   
\s1 Iesu təmietpa o Meri Maktələ  
\r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18)  
\p
\v 9 Nian Iesu təməmiəgəh mɨn e Sante ləplapɨn agɨn, kəni maupən miet=pa o Meri Maktələ. Aupən təməhgi pətɨgəm narmɨn tərah səpɨn lan.  
\v 10 Kəni Meri təmuvən məni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi nətəm kəməutan ilah min ilah aupən, mətəu nɨkilah tətahmə pɨk kəni məutasək.  
\v 11 Mətəu nian kəmotətəu məmə Iesu tɨnəmiəgəh rəkɨs e rəhan nɨmɨsiən, kəni miet=pa o pətan əha, mətəu ilah kəməsotəniən nɨpəhriəniən lan.   
\s1 Iesu təmietpa o rəhan iətəmimi mil keiu  
\r (Luk 24:13-35)  
\p
\v 12 Uərisɨg, Iesu təmiet=pa o iətəmimi mil keiu kəmiasɨpən Jerusɨləm mətian e suaru, mətəu e nian əha nɨpətɨn təmol pɨsɨn.  
\v 13 Kəni ilau kəmiatəlɨg mɨn mian muəni=pən kəm ilau mɨn nəuvein, mətəu ilah kəməsotəni mɨniən nɨpəhriəniən e lau.   
\s1 Iesu təmietpa o rəhan nətəmimi lepɨn  
\r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Uək 1:6-8)  
\p
\v 14 Kəni uərisɨg, Iesu təmiet=pa mɨn o rəhan nətəmimi lepɨn nian kəməutauən. Kəni mətahi ilah məmə, “Itəmah nəsotəhatətəiən lak, rəhn-kapə təmah tiəkɨs pɨk.” Təmahi ilah mətəu-inu kəsotəhatətəiən e nətəm kəmoteh məmə tɨnəmiəgəh rəkɨs e rəhan nɨmɨsiən.\x - \xo 16:14  \xt 1Kor 15:5\x*   
\p
\v 15 Kəni məni=pən kəm lah məmə “Əhuvən motəni pətɨgəm Nanusiən Təuvɨr kəm nətəmimi mɨn e nəuanɨləuɨs mɨn rəfin e nɨtəni mɨn rəfin.\x - \xo 16:15  \xt Uək 1:8\x*  
\v 16 Iətəmi otətəu Nanusiən Təuvɨr təhatətə lan kəni mol bəptais, Uhgɨn otosmiəgəh. Mətəu iətəmi təsəhatətəiən lan, Uhgɨn otol nalpɨniən asoli kəm in.\x - \xo 16:16  \xt Uək 2:38\x*  
\v 17 Kəni nətəmi okotəhatətə lak, Uhgɨn otol ilah kotol nati apɨspɨs mɨn. Okotəhgi pətɨgəm narmɨn tərah tepət e nərgək, kəni motəghati e nəghatiən ikɨ pɨsɨn mɨn.\x - \xo 16:17  \xt Uək 2:4; 8:7\x*  
\v 18 Ilah kotəhrun naskəlɨmiən sɨneik u tatus itəmi, motəhrun nəmnɨmiən nati kətakonə lan, mətəu ko təsərəkɨniən ilah. Ilah motəhrun nələhu-pəniən nəhlmɨlah e nətəm kautohmɨs kotəmiəgəh.”\x - \xo 16:18  \xt Luk 10:19; Uək 28:3-6\x*   
\s1 Iesu tɨnəri matuvən e neai  
\r (Luk 24:50-53; Uək 1:9-11)  
\p
\v 19 Kəni nian Iərmənɨg Iesu tɨnəghati rəkɨs kəm rəhan mɨn nətəmimi, kəni Uhgɨn tos mɨnatuvən e neai, kəni in tətəharəg e nɨkalɨ Uhgɨn maru, ikɨn ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən.\x - \xo 16:19  \xt Uək 1:9-11; 2:33-34\x*   
\p
\v 20 Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmohiet məhuvən motanus pətɨgəm rəhan nəghatiən əpəha ikɨn mɨn rəfin. Kəni Iərmənɨg tətasiru e lah matol nəmtətiən tepət. Kəni nəmtətiən mɨn əha kautol nəfɨgəmiən məmə rəhalah nəghatiən in nɨpəhriəniən.\x - \xo 16:20  \xt Uək 14:3; Hip 2:3-4\x*