\id MAT - Whitesands Tanna final dedicated 23 Jan 2015 
\h MATIU 
\toc1 Nanusiən Təuvɨr Rəha Iesu Krɨsto Iətəm Matiu Təmətei 
\toc2 Matiu 
\toc3 Mat 
\mt1 Matiu  
\mt2 Nanusiən Təuvɨr Rəha Iesu Krɨsto Iətəm Matiu Təmətei  
\imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Matiu  
\ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Matiu təmətei nauəuə u. In iətəmi tueləf kəti rəha Iesu. Nərgɨn kəti mɨn u Lifai. Matiu in iətəm Isrel iətəm tatos məni rəha takɨs rəha kəpmən rəha Rom. Mətəu Iesu təmauɨn lan məmə in otuva rəhan kəti iətəmimi.  
\ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Təmətei nauəuə u tatuvən o nətəm Isrel, mətəu təmətei e nəghatiən Kris iətəm təhmen e Bislama rəha nətəmimi mɨn rəfin ikɨn əha. (Afin-to “Nəghatiən Kris” e tiksɨnəri.)  
\ip \bd ?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei?\bd* Nauəuə u tatɨlpɨn Oltestɨmɨn mɨne Niutestɨmɨn mətəu-inu in tətəghati tepət e nəghatiən rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn aupən iətəm kəmətei e Oltestɨmɨn. Kəməutəhtahnin iətəmi kəti iətəm otuva mosmiəgəh ilah. Kəutauɨn e iətəmi u məmə Krɨsto, uə Məsaiə. E nian rəha Iesu, nətəm Isrel kəmautatɨg ahgəl kəpmən rəha Rom.  
\ip \bd ?Təmətei nauəuə u o nak?\bd* Matiu təmətei nauəuə u məmə otəni pətɨgəm vivi məmə Iesu in Krɨsto (Məsaiə), iətəmi iətəm Uhgɨn təməni rəkɨs məmə otəpanahli=pa məmə otuva mosmiəgəh Isrel. Matiu təməghati e nəghatiən tepət rəha Uhgɨn e Oltestɨmɨn iətəm iəni mɨn kəmotəghati lan e Iesu, kəni mətəgətun məmə nəghatiən mɨn u kohiet=pa e nəmiəgəhiən rəha Iesu. Kəni Matiu tolkeikei məmə nətəmimi okotəhrun məmə Iesu in Kig iətəm in ilɨs e kig mɨn rəfin.  
\c 1  
\s1 Tɨpɨ Iesu Krɨsto tərah mɨn  
\r (Luk 3:23-38)  
\p
\v 1 Ilah mɨn u nərgɨ tɨpɨ Iesu Krɨsto tərah mɨn nəuvein. Kig Tefɨt in tɨpɨn tərah asoli kəti. Kəni tɨpɨn tərah asoli mɨn kəti u tətaupən in Epraham.\x - \xo 1:1 \xt Jen 22:18; 1Kron 17:11\x*   
\q1
\v 2 Epraham in tatə rəha Aisək,  
\q2 kəni Aisək in tatə rəha Jekəp,  
\q2 kəni Jekəp in tatə rəha Juta mɨne pian mɨn,   
\q2
\v 3 kəni Juta in tatə rəha Peres mɨne Serə, rəhalau mamə u Temar,  
\q2 kəni Peres in tatə rəha Hesron,  
\q2 kəni Hesron in tatə rəha Ram,\x - \xo 1:3 \xt Jen 38:29-30; Rut 4:18-22\x*   
\q2
\v 4 kəni Ram in tatə rəha Aminatap,  
\q2 kəni Aminatap in tatə rəha Nason,  
\q2 kəni Nason in tatə rəha Salmon,   
\q2
\v 5 kəni Salmon in tatə rəha Poas u rəhan mamə Rehap,  
\q2 kəni Poas in tatə rəha Opet u rəhan u mamə Rut,  
\q2 kəni Opet in tatə rəha Jese,\x - \xo 1:5 \xt Rut 4:13-17\x*   
\q2
\v 6 kəni Jese in tatə rəha Kig Tefɨt.\x - \xo 1:6 \xt 2Saml 12:24\x*  
\q1 Kəni Kig Tefɨt in tatə rəha Solomən u rəhan mamə in pətan rəha Uraiə aupən,   
\q2
\v 7 kəni Solomən in tatə rəha Rehopom,  
\q2 kəni Rehopom in tatə rəha Apia  
\q2 kəni Apia in tatə rəha Asa,   
\q2
\v 8 kəni Asa in tatə rəha Jehosəfat,  
\q2 kəni Jehosəfat in tatə rəha Jehorəm,  
\q2 kəni Jehorəm in kəha tərah rəha Usaiə,   
\q2
\v 9 kəni Usaiə in tatə rəha Jotəm,  
\q2 kəni Jotəm in tatə rəha Ahas,  
\q2 kəni Ahas in tatə rəha Hesɨkaiə,   
\q2
\v 10 kəni Hesɨkaiə in tatə Mənase,  
\q2 kəni Mənase in tatə rəha Amon,  
\q2 kəni Amon in tatə rəha Josaiə,   
\q2
\v 11 kəni Josaiə in tatə rəha Jekonaiə mɨne pian mɨn, kəni uərisɨg lan, tɨkɨmɨr mɨn rəha nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəmotəmki ilah məhuvən Papilon məmə ilah okəhuva slef mɨn rəhalah.\x - \xo 1:11 \xt 2King 22–24; 2Kron 36:10; Jer 27:20\x*   
\q1
\v 12 Kəni inu nərgɨ kəha mɨn iətəm təmətuəuin e nian nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəməhuvən Papilon.  
\q2 Jekonaiə in tatə rəha Sealtiel,  
\q2 kəni Sealtiel in kəha rəha Serupapel,\x - \xo 1:12 \xt Esra 3:2\x*   
\q2
\v 13 kəni Serupapel in tatə rəha Apiut,  
\q2 kəni Apiut in tatə rəha Eliakim,  
\q2 kəni Eliakim in tatə rəha Asor,   
\q2
\v 14 kəni Asor in tatə rəha Satok,  
\q2 kəni Satok in tatə rəha Akim,  
\q2 kəni Akim in tatə rəha Eliut,   
\q2
\v 15 kəni Eliut, in tatə rəha Eleasar,  
\q2 kəni Eleasar in tatə rəha Matən,  
\q2 kəni Matən in tatə rəha Jekəp,   
\q2
\v 16 kəni Jekəp in tatə rəha Josɨp u iərman rəha Meri.  
\q2 Kəni Meri təmələs Iesu, kəni kətauɨn lan məmə Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa.   
\p
\v 17 Təmətuəuin e Epraham mətəuarus=pən Kig Tefɨt, kəha tərah mɨn əmə u nəuvein kəmətei rəkɨs nərgɨlah, ilah fotin. Kəni təmətuəuin mɨn e Kig Tefɨt mətəuarus=pən nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəməhuvən Papilon, kəha tərah mɨn ilah rəfin fotin. Kəni təmətuəuin mɨn e nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəməhuvən Papilon mətəuarus=pən Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, kəha tərah mɨn ilah rəfin fotin.   
\s1 Nairiən rəha Iesu Krɨsto  
\r (Luk 2:1-7)  
\p
\v 18 Inu nanusiən təuvɨr rəha nairiən rəha Iesu Krɨsto.  
\p Mamə rəha Iesu, nərgɨn u Meri, kɨnəni rəkɨs məmə okos rəhan kətɨm kan məmə otɨtəu=pən suah kəti, nərgɨn u Josɨp. Mətəu e nian kəsiəuva əhanəhiən muatɨg pəti kətiəh, kəni Josɨp təsuvən əhanəhiən meruh, mətəu Narmɨn Rəha Uhgɨn tɨnol məmə Meri, iəpəou tɨnatɨg rəkɨs lan.\x - \xo 1:18 \xt Luk 1:27,35\x*  
\v 19 Kəni rəhan iauəhli Josɨp in iətəmi əhruahru, kəni tətəlɨg lan məmə otəpəh Meri, mətəu in təsolkeikeiən məmə otol Meri taulɨs, kəni nɨkin təhti məmə otəsəni pətɨgəmiən kəm nətəmimi.   
\p
\v 20 Mətəu nian nɨkin təmatəhti məmə in otol nətəlɨgiən əha, kəni agelo kəti rəha Iərmənɨg tuva ohni e nəməhlairiən məni=pən kəm in məmə, “Josɨp, mipɨ Tefɨt tərah. Onəsəgɨniən məmə onəkit Meri məmə in rəham pətan, mətəu-inu suakəku əha tətatɨg lan, in təmsɨpən əmə e Narmɨn Rəha Uhgɨn.  
\v 21 Kəni in otələs nətɨn kəti iərman, kəni onəkauɨn e nərgɨn məmə Iesu\f + \fr 1:21 \ft Nərgɨn u Iesu, nɨpətɨn tətəni məmə, “Iərmənɨg tatosmiəgəh”\f* mətəu-inu in otosmiəgəh rəhan mɨn nətəmimi e noliən tərah mɨn rəhalah.”\x - \xo 1:21 \xt Luk 1:31; 2:21\x*  
\v 22 Natimnati mɨn rəfin əha kəməhuva motol əmə nɨpəhriəniən e nəghatiən rəha Iərmənɨg iətəm rəhan kəti iəni təməni aupən ikɨn məmə,  
\v 23 “Pətan mɨtə kəti iətəm iərman təsuvən əhanəhiən ohni, otəpəh məuɨg, kəni məpanələs nətɨn kəti iərman, kəni okauɨn e nərgɨn məmə Imaniuel,”\x - \xo 1:23 \xt Aes 7:14\x* inu nɨpətɨn təni məmə, “Uhgɨn tətatɨg kitah min.”   
\p
\v 24 Kəni nian Josɨp təmair, kəni təmɨtəu=pən əmə nəghatiən rəha agelo rəha Iərmənɨg. Kəni təmuvən mit Meri muva e rəhan lahuənu məmə rəhan pətan,  
\v 25 mətəu in təməsuvən əhanəhiən meh matuvən mətəuarus=pən Meri tələs nətɨn iərman. Kəni Josɨp təmauɨn e nərgɨn məmə Iesu.\x - \xo 1:25 \xt Luk 2:21\x*   
\c 2  
\s1 Nətəmi asoli kəmotəsal e Iesu  
\m
\v 1  \fig Petlehem lapɨn|alt="Bethlehem at night" src="bk00361b.tif" size="col" loc="Mat 2:1-12" copy="BFBS (Knowles/Bass)" ref="Matiu 2:1" \fig*Iesu təmair əpəha nɨtəni Jutiə e taun Petlehem e nian Kig Herot Asoli in təmətarmənɨg lan. Kəni uərisɨg lan, nətəmi asoli mɨn nəuvein kəmotsɨpari isəu məhuva Jerusɨləm. Koteinatɨg vivi e nəniən nɨpətɨ məhau mɨn. Kəni məhuva motətapuəh məmə,  
\v 2 “?Suakəku u in iə, iətəm təmair məmə in kig rəha nətəm Isrel? Iəmoteh rəhan məhau təməri əpəha pari, kəni iəkəhuva məmə iəkotəfən nɨsiaiən kəm in.”\x - \xo 2:2  \xt Nam 24:17\x*   
\p
\v 3 Nian Kig Herot Asoli təmətəu nəghatiən əha, ilah nətəm Jerusɨləm nɨkilah rəfin təmərah.\f + \fr 2:3  \ft Herot nɨkin təmauɨt məgɨn mətəu təmətəu məmə kig kəti mɨn tɨnair. Kəhrun nəniən məmə “nɨki Jerusɨləm rəfin təmauɨt,” nɨpətɨn u məmə nətəmi asoli mɨn rəha Herot kəmotəgɨn. Uə məta nətəmimi mɨn rəfin nəuvein kəmotəhrun məmə nəmə kig kəti mɨn təri, kəni okəkeikei kol nəluagɨniən kəti kəm nətəm Rom, mətəu-inu Rom in təmətarmənɨg e Isrel e nian əha.\f*  
\v 4 Kəni tuhapumɨn pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou rəha nəfakiən rəha nətəm Isrel, kəni mətapuəh o lah məmə, “?Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni rəkɨs məmə otahli=pa, in otair iə?”  
\v 5 Kəni kəmotəni=pən kəm in məmə, “In otair əpəha taun Petlehem e nɨtəni rəha Jutiə. Mətəu-inu iəni kəti rəha Uhgɨn aupən, təmətei tol lanu lan məmə,  
\v 6 ‘Ik Petlehem əpəha e nɨtəni Juta,\f + \fr 2:6  \ft Aupən ikɨn, nətəmimi rəha Isrel kəmotatɨg e profens tepət, kəni nɨtəni Juta in təhmen e profens kəti rəha Isrel. Mətəu kəməhuva slef mɨn rəha Asiria mɨnəhuvən ikɨn əha, kəni uərisɨg lan, kəməhuva slef mɨn rəha Papilon məhuvən məutatɨg ikɨn. Nian nətəm Isrel kəmohtəlɨg=pa Isrel, mətəu kəməhuvən ikɨn kətiəh əmə, iuəkɨr o Jerusɨləm. Kətauɨn ikɨn əha məmə Jutiə.\f* ko kəsəniən məmə ik nati əpnapɨn e nətəmi asoli mɨn əpəha ikɨn Juta, mətəu-inu iətəmi asoli kəti otsɨpən lam, kəni in otateh vivi rəhak mɨn nətəm Isrel təhmen=pən e iətəmi tətəsal vivi o rəhan mɨn sipsip mɨn.’”\x - \xo 2:6  \xt Maeka 5:2; Jon 7:42\x*   
\p
\v 7 Kəni Kig Herot Asoli təmauɨn e nətəmi mɨn u koteinatɨg vivi e nəniən nɨpətɨ məhau mɨn kəhuva tuhapumɨn oneuən ilah, mətapuəh o lah məmə məhau əha təməri əhruahru e nian nak, kəni kəmotəni=pən nian rəha məhau kəm in.  
\v 8 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Əhuvən Petlehem motəsal vivi e suakəku. Nian onəkoteruh, kəni nəkotos nəghatiən lan məhuva məmə iəu mɨn iəkuvən məfən mɨn nɨsiaiən kəm in.”   
\p
\v 9-10 Nian kəmotətəu nəghatiən əha, kəmohiet məhuvən, kəni moteh məhau əpələ iətəm kəmoteh əpəha pari, kəni nɨkilah təmagiən təmagiən ohni. Kəni məhau u təmaupən e lah muvən məhtul əhruahru əha suakəku əpələ tətapɨli ikɨn.  
\v 11 Kəni kəməhuvən əha imə, moteh suakəku ilau rəhan mamə Meri. Kəni kəmotasiəulɨn mautəfən nɨsiaiən kəm suakəku əha. Kəni kəmotiəlgi nautə e rəhalah kətɨm mɨn iətəm nəhmtɨlah tiəkɨs, motəfən kəm in. Kəmotəfən aiən u kol toraip-oraip, mɨne nati kəti mɨn iətəm nəmiəvɨn təuvɨr nian kuvan e nɨgəm, nərgɨn u frankɨnsens, mɨne fomat iətəm nəmiəvɨn təuvɨr, nərgɨn u mɨr.\x - \xo 2:11  \xt Sam 72:10-15; Aes 60:6\x* \fig Nətəm koteinatɨg vivi|alt="wise men" src="lb00295b.tif" size="col" loc="Mat 2:11" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 2:11" \fig*   
\p
\v 12 Kəni Uhgɨn təməniəhu ilah e nəməhlairiən məmə okəsohtəlɨg-pəniən o Kig Herot Asoli. Kəni inəha ilah kəmotauvlək e Kig Herot məhuvən=pən e suaru pɨsɨn mautəhuvən imalah ikɨn.   
\s1 Josɨp mɨne Meri kəmuos Iesu mɨhlagɨm mɨhluvən Ijɨp  
\p
\v 13 Nian nətəm koteinatɨg vivi mɨn u kəmohiet rəkɨs mɨnautəhuvən, kəni agelo kəti rəha Uhgɨn təmuva miet pətɨgəm o Josɨp e nəməhlairiən mətəni=pən kəm in məmə, “Əhtul uəhai, mələs suakəku ilau rəhan məmə, onəklagɨm mɨhluvən əpəha Ijɨp. Kəni onəklatɨg əha ikɨn mɨlətəuarus=pən iəu əmə iəkəni=pɨnə mɨn kəm ik məmə onəklɨtəlɨg=pa mɨn, mətəu-inu otəsuvəhiən, Kig Herot Asoli otəsal e suakəku u məmə otohamu.”   
\p
\v 14 Kəni əmeiko e nian əmə əha lapɨn, Josɨp təməhtul mələs suakəku ilau rəhan məmə mɨhlagɨm mɨhluvən əpəha Ijɨp.  
\v 15 Kəni kəməhlatɨg e nɨtəni əha mɨlətəuarus Kig Herot Asoli tɨmɨs. Nati u tɨnuva məmə otol nɨpəhriəniən e nəghatiən iətəm Iərmənɨg təməni rəkɨs aupən e nəghatiən rəha iəni kəti tətəni lanu lan məmə, “Iəmauɨn e nətɨk iərman məmə otiet rəkɨs Ijɨp.”\x - \xo 2:15  \xt Hos 11:1\x*   
\s1 Soldiə mɨn rəha Kig Herot Asoli kəmotohamu nəpəou mɨn nəman  
\p
\v 16 Kəni e nian Kig Herot Asoli təməhrun məmə nətəm koteinatɨg vivi e məhau mɨn kəməsotoliən nəuian motauvlək e suaru pɨsɨn motagɨm, kəni nɨkin təmahmə pɨk agɨn. Kəni in təmahli=pən rəhan mɨn soldiə mɨn məmə okəhuvən Petlehem mɨne ikɨn mɨn rəfin tɨtəlau lan, məmə okotəsal e nəpəou mɨn nəman rəhalah nu təsapirəkɨsiən nu keiu, kəni okotohamu rəfin ilah. In təmɨtəpɨn nu keiu lanəha mətəu-inu nɨkin təməhti məmə nian əhruahru əha iətəm nətəm koteinatɨg kəmoteh məhau lan.   
\p
\v 17 Natimnati mɨn u təmol nəghatiən u tuva mol nɨpəhriəniən lan iətəm iəni Jerɨmaiə təməni rəkɨs aupən ikɨn məmə,  
\v 18 “Nətəm Ramə kəmotətəu pətan kəti tətasək mətasək mətəu-inu tətətəu tərah agɨn. Pətan əha in Reijel, in tətasək o nenətɨn mɨn. Kəni məsolkeikeiən məmə iətəmi kəti otuva məghati məfəri mɨn rəhan nətəlɨgiən mətəu-inu nenətɨn mɨn kɨnohmɨs rəfin.”\x - \xo 2:18  \xt Jer 31:15\x*\f + \fr 2:18  \ft E fes u, nərgɨn u Reijel, tətəhtul o mamə mɨn rəfin rəha Isrel.\f*   
\s1 Josɨp mɨne Meri mɨne suakəku kəmhliet Ijɨp mɨhlɨtəlɨgpən Nasərɨt  
\p
\v 19 Uərisɨg e nian Kig Herot Asoli təmɨmɨs, mətəu Josɨp mɨne Meri mɨne suakəku kəhlatɨg əhanəh əpəha Ijɨp, kəni agelo kəti rəha Uhgɨn təmuva o Josɨp e nəməhlairiən kəti mətəni=pən kəm in məmə,  
\v 20 “Josɨp. Əhtul mələs suakəku mɨne rəhan mamə kəni mɨhlɨtəlɨg=pən e nɨtəni Isrel, mətəu-inu nətəmi mɨn u kəmotolkeikei məmə okotohamu suakəku, ilah kɨnohmɨs rəkɨs.”  
\v 21 Kəni Josɨp təməhtul mələs suakəku əha mɨne rəhan mamə, kəni mɨhlɨtəlɨg=pən mɨn e nɨtəni əha Isrel.   
\p
\v 22 Mətəu nian Josɨp təmətəu məmə Akeleas təmos nɨmei rəhan tatə Kig Herot Asoli mətarmənɨg e Jutiə, kəni in təməgɨn e nɨtəlɨg-pəniən Jutiə. Kəni Uhgɨn təməghati kəm Josɨp e nəməhlairiən kəti mɨn məmə in otəsuvəniən Jutiə, kəni təmiet muvən ikɨn pɨsɨn e nɨtəni asoli Kaləli.  
\v 23 Kəni kəmhluvən məhlatɨg e nɨtəni əha Kaləli e taun u Nasərɨt. Nati u tɨnuva məmə otol nəghatiən rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn aupən otuva mol nɨpəhriəniən. Ilah kəmotəni=pən məmə, “Okotəni məmə in iətəm Nasərɨt.”\x - \xo 2:23  \xt Aes 11:1; 53:2; Luk 2:39; Jon 1:45\x*   
\c 3  
\s1 Jon Bəptais təmanus pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn  
\r (Mak 1:1-8; Luk 3:1-9,15-17; Jon 1:19-28)  
\m
\v 1 Nu mɨn nəuvein tɨnuva mɨnuvən rəkɨs, kəni Jon Bəptais təmiet pətɨgəm, kəni mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn əpəha Jutiə ikɨn təpiə-məpiə ikɨn,  
\v 2 mətəni məmə, “Otəuhlin itəmah e rəhatəmah noliən tərah mɨn, kəni məhuvən o Uhgɨn, mətəu-inu, nian iətəm Uhgɨn otarmənɨg e nətəmimi rəfin tɨnuva iuəkɨr.”\x - \xo 3:2  \xt Mat 4:17; Mak 1:15\x*  
\v 3 Jon Bəptais u, iətəm Aiseə, iəni rəha Uhgɨn aupən, təmətəghati lan məmə, “Suah kəti tətauɨn əpəha təpiə-məpiə ikɨn mətəni məmə, ‘Itəmah, otol əpenə-penə e suaru rəha Iərmənɨg, kəni motol rəhan suaru təhruahru.’”\f + \fr 3:3  \ft Nɨpətɨn rəha nəghatiən u məmə, “Nian iətəmi asoli kəti tuva, itəmah nəkotələhu əhruahru suaru mɨne motol vivi. Mɨne itəmah motol əpenə-penə natimnati rəfin. Kəni təhmen əmə, itəmah nəkotəkeikei motələhu əhruahru nətəlɨgiən rəhatəmah kəni motol əpenə-penə nɨkitəmah məmə nian Iərmənɨg otuva, mətəu itəmah nɨnotol əpenə-penə rəkɨs o nətəuiən in mɨne nuərisɨgiən lan.”\f*\x - \xo 3:3  \xt Aes 40:3\x*   
\p
\v 4 Jon tatuvən e napən iətəm kəmol e nɨmeimei nati miəgəh kəti kətəni məmə kaməl, kəni rəhan kətəuti kəmol e nɨlosɨ kau, kəni nɨgɨn nauəniən, tatun pitu mɨne nəhu sukəpak.\f + \fr 3:4  \ft Jon tatuvən e napən iətəm təhmen e rəha iəni Elaijə təmatuvən lan aupən. (2King 1:8, Sek 13:4). Nətəm Isrel, nɨkilah təmatəhti məmə Elaijə otɨtəlɨg=pa mɨn e nəhue nɨftəni nian kəti mɨn məmə otol əpenə-penə nətəmimi o nuvaiən rəha Krɨsto (Mal 4:5-6). Uərisɨg, Iesu təməni əpu vivi məmə Jon in iəni kəti təhmen e Elaijə iətəm nɨki nətəmimi tətəhti məmə otuva mɨn. (Mat 11:14; 17:10-13)\f*\x - \xo 3:4  \xt 2King 1:8\x*  
\v 5 Kəni nətəmimi tepət kəmotsɨpən Jerusɨləm, mɨne ikɨn mɨn e nɨtəni Jutiə, mɨne ikɨn mɨn iuəkɨr o nəhu əha Jotən, kəməhuva məmə okoteruh Jon.  
\v 6 Kəni kəmotəni pətɨgəm rəhalah noliən tərah mɨn, kəni in təmol bəptais e lah e nəhu əha Jotən.   
\p
\v 7 Mətəu nian Jon təmafu məmə Farəsi mɨn mɨne Satusi mɨn tepət kəməhuva məmə otol bəptais e lah, kəni təməni=pən kəm lah məmə, “!Itəmah nəkotəhmen e təgəluə mɨn! Rəhatəmah noliən tekəu-ekəu. Nɨkitəmah təsəhtiən məmə, nəmə nautol əmə bəptais u, kəni onəkotagɨm rəkɨs e nalpɨniən mɨne niəməha rəha Uhgɨn iətəm otuva. !Kəpə!\x - \xo 3:7  \xt Mat 12:34; 23:33\x*  
\v 8 Otol natimnati iətəm kautəgətun məmə nəmotəlali e nətəlɨgiən rəhatəmah, motəpəh pəhriən noliən tərah mɨn, kəni məhuvən o Uhgɨn.   
\p
\v 9 “Kəni sotəni aruiən kəm təmah e nəfəriən məmə itəmah nəkotəhruahru əmə mətəu-inu itəmah nəuanɨləuɨs mɨn rəha Epraham. !Kəpə! Inu nati əpnapɨn əmə. Iətəni kəm təmah məmə nati əpnapɨn kəpiel mɨn əmə, mətəu Uhgɨn təhrun nəuhliniən ilah kəhuva nəuanɨləuɨs mɨn rəha Epraham.\f + \fr 3:9  \ft Nətəm Isrel, nɨkilah təhti məmə in nati asoli məmə ilah nəuanɨləuɨs pəhriən rəha Isrel, mətəu nati asoli e nəhmtɨ Uhgɨn məmə nətəmimi okotəkeikei motəuhlin motəlali e rəhalah nətəlɨgiən kəni motol nəuian.\f*\x - \xo 3:9  \xt Jon 8:33,39; Rom 4:12\x*  
\v 10 Mətəu-inu rəueiu mɨne, Uhgɨn tɨnəhtul maru rəkɨs məmə otəuahli nɨgi iətəm təsəuəiən e nəuan iətəm təuvɨr. Kəni in otəuahli=pən nɨgi əpəha e nəukətɨn məraki=pən lan e nɨgəm.\x - \xo 3:10  \xt Mat 7:19; Luk 13:6-9\x*   
\p
\v 11 “Rəueiu, iatol bəptais e təmah e nəhu mətəu-inu, itəmah nəmotəuhlin rəhatəmah nətəlɨgiən e noliən tərah mɨn rəhatəmah. Mətəu iətəmimi kəti otuva iətəm rəhan nəsanəniən mɨne nepətiən tapirəkɨs iəu. Kəni iəu ləhtəni agɨn, iəsəhmen-pəniən məmə iəkos rəhan put təhmen e iol əhruin. Kəni suah kəha, in otol bəptais e təmah e Narmɨn Rəha Uhgɨn mɨne nɨgəm.\x - \xo 3:11  \xt Jon 1:26-27,33; Uək 1:5\x*  
\v 12 In tətəhtul maru o nakiliən noliən rəha nətəmimi məmə otəuəri nətəmimi, təhmen=pən e iətəmi tətasum mətəuəri rəkɨs nəua wit təuvɨr mɨne nɨlosɨ wit tərah. Tatos nəua wit təuvɨr matuvən lahuənu. Mətəu tətəraki=pən e nɨlosɨ wit tərah e nɨgəm asoli iətəm tatuəu naunun tɨkə.”\f + \fr 3:12  \ft Nɨpətɨ nəghatiən u məmə Uhgɨn otəuəri nətəmimi. Nətəmimi u kəutəhatətə e Iesu okəhuvən e negəu e neai, mətəu nətəmimi u kəsotəhatətəiən, otəraki=pən e nɨgəm asoli, inəha “hell.”\f*   
\s1 Jon təmol bəptais e Iesu  
\r (Mak 1:9-11; Luk 3:21-22)  
\p
\v 13 Kəni Iesu təmiet e nɨtəni Kaləli muva e nəhu Jotən məmə Jon otol bəptais lan.  
\v 14 Mətəu Jon tətəniəhu əskasɨk in məni=pən məmə, “Təhruahru əmə məmə ik onəkol bəptais lak. ?Təhro nətuva məmə iəkol bəptais lam?”  
\v 15 Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Kəpə. Pəh otol lan u rəueiu. E noliən əha, kilau okuol nati kəti iətəm Uhgɨn tolkeikei.” Kəni Jon təmegəhan lan.   
\p
\v 16 Kəni Jon təmol bəptais e Iesu, kəni rəueiu agɨn Iesu təməri e nəhu, kəni əmeiko negəu e neai təməuag, kəni təmeruh Narmɨn Rəha Uhgɨn təmeiuaiu=pa təhmen e mak, kəni məharəg-pəri lan.\x - \xo 3:16  \xt Jon 1:32\x*  
\v 17 Kəni nəuia Uhgɨn təmsɨpəri e neai mətəni məmə, “Inu nətɨk keikei iətəm iəkolkeikei pɨk, kəni nɨkik tagiən pɨk ohni.”\x - \xo 3:17  \xt Sam 2:7; Aes 42:1; Mat 12:18; 17:5; Luk 9:35\x*   
\c 4  
\s1 Setən təməfən-əfən kəm Iesu  
\r (Mak 1:12-13; Luk 4:1-13)  
\m
\v 1 Kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn təməghati=pən e nɨki Iesu məmə in otuvən əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn məmə Setən otəfən-əfən kəm in. Kəni Iesu təmuvən ikɨn.\x - \xo 4:1  \xt Hip 2:18; 4:15\x*  
\v 2 Kəni Iesu təməpəh nauəniən o nian fote, e nərauiə mɨne lapɨn, kəni uərisɨg lan nəumɨs təmus pɨk.\x - \xo 4:2  \xt Eks 34:28\x*  
\v 3 Kəni Setən təmuva mɨnatəfən-əfən kəm Iesu məni=pən kəm in məmə, “Nəmə ik Nətɨ Uhgɨn, əni=pən kəm kəpiel mɨn pəh kotəuhlin ilah məhuva motol pɨret lan.”   
\p
\v 4 Mətəu Iesu təmuhalpɨn nəghatiən rəha Setən məmə, “Kəmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn məmə, ‘Nətəmimi ko kəsotəmiəgəhiən e nauəniən əmə, mətəu okotatɨg e nəghatiən mɨn rəfin iətəm tatsɨpən o Uhgɨn.’”\x - \xo 4:4  \xt Dut 8:3; Kol 1:16-17\x*   
\p
\v 5 Kəni Setən təmit Iesu mian əpəha Jerusɨləm, e nəhue nimə əpəha ilɨs agɨn e Nimə Rəha Uhgɨn,  
\v 6 kəni məni=pən kəm Iesu məmə, “Nəmə ik Nətɨ Uhgɨn, iuvɨg pətɨgəm, mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, ‘Uhgɨn otəni=pən kəm rəhan nagelo mɨn məmə okotəsal vivi lam, kəni motələs ik əpə ilɨs e nəhlmɨlah məmə nəsoriniən nəhlkəm nəuvetɨn e kəpiel.’”\x - \xo 4:6  \xt Sam 91:11-12\x*   
\p
\v 7 Kəni Iesu təmuhalpɨn nəghatiən rəha Setən məmə, “Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni mɨn məmə, ‘Ko nəsəfən-əfəniən kəm rəhatəmah Iərmənɨg Uhgɨn matol məmə in tətatɨg itəmah min, uə kəpə.’”\x - \xo 4:7  \xt Dut 6:16\x*   
\p
\v 8 Kəni Setən təmit mɨn Iesu mian əpəha ilɨs e nɨtəuət asoli, kəni məgətun in e nɨtənimtəni mɨn rəfin, mɨne nepətiən rəhalah, mɨne natimnati təuvɨr agɨn mɨn rəfin iətəm kəutatɨg lan,  
\v 9 kəni təməni=pən kəm Iesu məmə, “Natimnati mɨn rəfin mɨn əha, iəkəfɨnə kəm ik məmə onətarmənɨg e lah, nəmə nəkasiəulɨn=pa kəni məfaki=pa kəm iəu.”   
\p
\v 10 Kəni Iesu təmuhalpɨn rəhan nəghatiən məmə, “!Amərəkɨs muvən isəu, Setən! Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, ‘Onəkotəfaki əmə kəm rəhatəmah Iərmənɨg Uhgɨn, kəni in əmə, onautol əmə rəhan nətəlɨgiən.’”\x - \xo 4:10  \xt Dut 6:13\x*   
\p
\v 11 Kəni Setən təmagɨm məpəh Iesu, kəni nagelo mɨn kəməhuva motasiru lan.   
\s1 Iesu təmətuəuin mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn e nɨtəni Kaləli  
\r (Mak 1:14-15; Luk 4:14-15)  
\p
\v 12 Kəni e nian əha, kəmaskəlɨm Jon Bəptais kləfən e kaləpus. Kəni nian Iesu təmətəu nəghatiən lan, kəni in təmiet muvən e taun Nasərɨt e nɨtəni Kaləli.\x - \xo 4:12  \xt Mat 14:3; Mak 6:17; Luk 3:19-20\x*  
\v 13 Kəni ko uərisɨg, təməpəh natɨgiən Nasərɨt, kəni miet muvən əpəha ləuahtəni e taun kəti, nərgɨn u Kapeniəm, iuəkɨr o nəhu Lek Kaləli, kəni mətatɨg ikɨn əha e nɨtəni asoli rəha nəuanɨləuɨs mɨn rəha Sepulun mɨne Naptali aupən.  
\v 14 Təmuvən ikɨn əha məmə nəghatiən rəha iəni Aiseə otuva mol nɨpəhriəniən lan iətəm təməni aupən məmə,  
\v 15 “Nɨftəni rəha nəuanɨləuɨs rəha Sepulun, mɨne nɨftəni rəha nəuanɨləuɨs rəha Naptali tətəməhli e suaru tatuvən e nəhu Lek Kaləli, nəven=pən e nəhu Jotən. Inu nɨtəni asoli Kaləli, ima Nanihluə mɨn.  
\v 16 Nətəmi ikɨn kəmotatɨg e napinəpuiən, mətəu kəmoteruh nəhagəhagiən asoli kəti. Kəni tɨnatian, kəni nəhagəhagiən asoli təmasiəgəpɨn ilah nətəm kəmotatɨg e napinəpuiən rəha nɨmɨsiən u tətəhtərain ilah nian rəfin.”\x - \xo 4:16  \xt Aes 9:1-2\x*   
\p
\v 17 Kəni mətuəuin e nian əha, Iesu təmətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn mətəni məmə, “Otəuhlin itəmah e rəhatəmah noliən tərah mɨn, kəni mohtəlɨg=pən o Uhgɨn, mətəu-inu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tɨnatuva iuəkɨr.”\x - \xo 4:17  \xt Mat 3:2; 19:27\x*   
\s1 Iesu təmauɨn e nətəmimi kuvət məmə okotohtəupən in  
\r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11)  
\p
\v 18  \fig Bot asoli|alt="Fishermen in a boat with furled sail" src="hk00208b.tif" size="span" loc="Mat 4:18-22" copy="BFBS (Knowles)" ref="Matiu 4:18" \fig*Iesu təmətaliuək e nɨkalɨ nəhu Lek Kaləli, kəni meruh suah mil keiu ilau pian, Antɨru mɨne Saimon, u nərgɨn kəti mɨn u Pitə. Ilau kətuatu e net e nəhu Lek Kaləli mətəu-inu ilau iətəmimi mil rəha niuviən nəmu mɨn.  
\v 19 Kəni təməni=pən kəm lau məmə, “Iəuva, muɨtəu=pa iəu, miəuva rəhak iətəmimi mil, kəni iəu iəkol itəlau nəkiəuva iətəmimi mil rəha niuviən nətəmimi məmə okəhuva rəhak mɨn nətəmimi.”  
\v 20 Kəni rəueiu agɨn, ilau kəmuəpəh rəhalau net, kəni muɨtəu=pən.   
\p
\v 21 Kəni Iesu təmaliuək muvən nəuan nəuvetɨn mɨn, kəni meruh suah mil keiu mɨn ilau pian, nərgɨlau u Jemɨs mɨne Jon, nətɨ Səpəti mil. Kətuəharəg e nɨpəgnəua bot ilahal rəhalau tatə mətuəhli vivi rəhalau mɨn net. Kəni Iesu təmauɨn e lau məmə okiəuva miauərisɨg lan.  
\v 22 Kəni rəueiu agɨn, ilau kəmuəhtul muəpəh bot mɨne tatə rəhalau, kəni miatəu=pən Iesu.   
\s1 Iesu təməgətun nətəmimi kəni matol vivi nətəmimi  //  e nɨmɨsiən  
\r (Luk 6:17-19)  
\p
\v 23 Kəni Iesu təmaliuək ikɨn mɨn rəfin e nɨtəni Kaləli, mətəgətun nətəmimi əpəha e nimə mɨn rəha nuhapumɨniən, kəni mətəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha Uhgɨn kəm nətəmimi, kəni matol vivi nətəmimi nətəm kautohmɨs e nɨmɨsiən rəfin, mɨne nətəmimi nətəm nɨpətɨlah tərah o nɨmɨsiən rəfin.\x - \xo 4:23  \xt Mat 9:35; Mak 1:39; Uək 10:38\x*  
\v 24 Kəni nanusiən e Iesu təmɨtəlau rəfin e profens ikɨn Sɨriə, kəni nətəmimi kəmotos nətəmimi rəfin nətəm kautohmɨs məhuva o Iesu, rəhalah nɨmɨsiən tol mɨn lanu: nəuvein kautohmɨs, nəuvein nɨpətɨlah tətahmə, nəuvein narmɨn tərah tətatɨg e lah, nəuvein kautos nɨmɨsiən rəha mənɨg məutauɨt, kəni nəuvein nɨpətɨlah nəuvetɨn təmɨmɨs. Mətəu Iesu təmol vivi ilah.\x - \xo 4:24  \xt Mak 6:55\x*  
\v 25 Kəni nɨmənin nətəmimi kəmohiet e ikɨn mɨn rəfin. Mohiet e nɨtəni Kaləli, mɨne ikɨn Tekapolɨs, mɨne Jerusɨləm əpəha Jutiə, mɨne ikɨn pɨsɨn mɨn nəuvein əpəha Jutiə, mɨne ikɨn mɨn nəven=pən e nəhu Jotən kəni ilah rəfin kəməhuarisɨg e Iesu.\x - \xo 4:25  \xt Mak 3:7-8\x*   
\c 5  
\s1 Əpəha ilɨs e nɨtəuət, Iesu təməgətun rəhan nətəmimi nətəm kautəhuərisɨg lan  
\m
\v 1 Nian Iesu təmeruh nɨmənin nətəmimi nətəm kəutohtəu=pən in, kəni in təmuvən əpəha ilɨs e nɨtəuət, kəni mətəharəg, kəni rəhan nətəmimi nətəm kautəhuərisɨg lan, ilah kəməhuva.  
\v 2 Kəni mɨnətuəuin mətəgətun ilah.  
\s1 Nətəmimi nətəm kəutatɨg e nəuvɨriən pəhriən  
\p Iesu təməni məmə,   
\q1
\v 3 “Nəkəutatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nautosiahu itəmah, məutəni e nɨkitəmah məmə nəutəhtul=pən əmə e Uhgɨn. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, itəmah nətəmimi rəha Uhgɨn, kəni in tətarmənɨg e təmah.\x - \xo 5:3  \xt Aes 57:15\x*   
\q1
\v 4 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nəutasək kəni nɨkitəmah tətahmə.\f + \fr 5:4  \ft Iesu təsəniən əhruahru u ikɨnu məmə iətəmi kəti təməhro nɨkin tahmə. Nəmə təhro nɨkin tətahmə o noliən tərah rəhan, uə kəmə təhro nɨkin tətahmə mətəu-inu iətəmi kəti təmɨmɨs, uə nəmə təhro in nati kəti mɨn.\f* In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, Uhgɨn otosiahu nɨkitəmah.\x - \xo 5:4  \xt Aes 61:2-3; Nəh 7:17\x*   
\q1
\v 5 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nəsotəfəri aruiən itəmah. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, o nian kəti Uhgɨn otəfɨnə nəhue nɨftəni kəm təmah u rəhan mɨn.\x - \xo 5:5  \xt Sam 37:11\x*   
\q1
\v 6 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nəkotolkeikei pɨk e nɨkitəmah rəfin agɨn məmə nəmiəgəhiən rəhatəmah otəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, Uhgɨn otol itəmah nəkotəhruahru.\x - \xo 5:6  \xt Aes 55:1-2\x*   
\q1
\v 7 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nəkotasəkəhruin nətəmimi. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, Uhgɨn otasəkəhruin itəmah.   
\q1
\v 8 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nɨkitəmah təhruahru məuvɨr. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, onəkoteruh Uhgɨn.   
\q1
\v 9 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian itəmah nətəmimi rəha nələhuiən nəməlinuiən. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, okauɨn e təmah məmə nenətɨ Uhgɨn.   
\q1
\v 10 Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nautol natimnati iətəm kotəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn, kəni nətəmimi kautol tərah kəm təmah ohni. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, itəmah nətəmimi rəha Uhgɨn, kəni in tətarmənɨg e təmah.\x - \xo 5:10  \xt 1Pitə 3:14\x*   
\p
\v 11 “Nəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nətəmimi kautol natimnati mɨn tərah kəm təmah mətəu-inu itəmah nətəmimi rəhak, inəha kəutəni rah itəmah, kəni məutərəkɨn itəmah, kəni məuteiuə e təmah məutəni nəghatiən tərah mɨn məutərəkɨn itəmah lan.\x - \xo 5:11  \xt 1Pitə 4:14\x*  
\v 12 Nɨpəhriəniən, nətəmimi kəmautol noliən əhmen mɨn əmə kəm iəni mɨn aupən ikɨn iətəm ilah kautol kəm təmah. Kəni otagiən pɨk, mətəu-inu nətəouiən asoli rəhatəmah tətatɨg əpah e negəu e neai.\x - \xo 5:12  \xt 2Kron 36:16; Uək 7:52\x*   
\s1 Sol mɨne nəhagəhagiən  
\r (Mak 9:50; Luk 14:34-35)  
\p
\v 13 “Itəmah nəkotəhmen e sol o nətəmimi rəfin e nəhue nɨftəni.\f + \fr 5:13  \ft Sol tatol nauəniən tətəhiən vivi, kəni məsərahiən. Təuvɨr məmə noliən rəhatah otətasiru e nətəmimi məmə ilah kəhuva nətəmimi nətəm kotəhruahru. Mətəu tərah okəmə noliən rəhatah tatiuvi=pən nətəmimi e noliən tərah.\f* Mətəu nəmə rəhan nətəhiən tɨnɨkə, otəhro muva mətəhiən mɨn? !Təsəuvɨr mɨniən o nati kəti mɨn! Okəraki lan, kəni nətəmimi okotaliuək lan.\f + \fr 5:13  \ft Kitah kotəhmen e nɨpətɨ nien nian kakiəh kəni kauərin nati lan, nətəmimi kotun motətəu təuvɨr. Mətəu nəmə noliən rəhatah tatiuvi=pən nətəmimi e noliən tərah, kəni kitah kotəhmen əmə nɨpat e nien ko kəsoliən nati kəti mɨn lan. Təuvɨr əmə məmə kəraki lan.\f*   
\p
\v 14 “Itəmah nəhagəhagiən rəha nətəmimi e nəhue nɨftəni. Taun iətəm kəmol əpəha ilɨs e nɨtəuət, ko təsəhluaigiən.\x - \xo 5:14  \xt Jon 8:12; 9:5\x*  
\v 15 Kəni iətəmimi kəti tɨkə məmə otasiəpən e lait, kəni masuəpəpɨm lan e bəkɨt. Kəpə, nian tasiəpən e lait, kəni in otəkeikei maharu-pəri ilɨs, ikɨn lait tətəharəg ikɨn məmə lait otasiəgəpɨn rəfin nɨpəgnəua nimə o nətəmimi rəfin.\x - \xo 5:15  \xt Mak 4:21; Luk 8:16; 11:33\x*  
\v 16 Kəni e noliən əhmen mɨn əmə, otol rəhatəmah lait e nəmiəgəhiən rəhatəmah tasiə məmə nətəmimi okoteruh uək təuvɨr mɨn iətəm itəmah nautol, kəni ilah okotəfəri nərgɨ tatə Uhgɨn iətəm tətatɨg e negəu e neai.”\x - \xo 5:16  \xt Efəs 5:8-9; 1Pitə 2:12\x*   
\s1 Lou rəha Mosɨs  
\p
\v 17 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni=pən kəm lah məmə, “Məta nɨkitəmah təhti məmə iəmuva məmə iəkərəkɨn Lou iətəm Uhgɨn təməfən kəm Mosɨs mɨne iəni mɨn aupən. !Kəpə! Iəməsuvaiən məmə iəkərəkɨn ilah, mətəu iəmuva məmə iəkol nɨpətɨ nəghatiən pəhriən mɨn əha okəhuva motol nɨpəhriəniən.\x - \xo 5:17  \xt Rom 3:31\x*  
\v 18 Pəhriən, iatəni kəm təmah məmə nian nɨftəni mɨne neai kətuatɨg, kəni Lou, in mɨn otətatɨg. Kəni ko nati kəti otəsɨkəiən lan, nati əpnapɨn in letə əkəku agɨn, kəni Lou otəhtul matol uək mətəuarus=pa nəghatiən mɨn rəfin rəha Lou kəhuva motol nɨpəhriəniən lan.\x - \xo 5:18  \xt Luk 16:17; 21:33\x*  
\v 19 Kəni, o nati əha inəha, iətəmi kəti iətəm təpəh Lou mətəgətun nətəmimi mɨn məmə ilah mɨn okotəpəh, nati əpnapɨn in Lou kəti ləhtəni agɨn, kəni okotauɨn e iətəmi əha məmə in ləhtəni agɨn e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Mətəu iətəmi kəti iətəm tatol Lou mɨn əha, mətəgətun nətəmimi lan, kəni okotauɨn e iətəmi əha məmə in ilɨs agɨn e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.\x - \xo 5:19  \xt Jem 2:10\x*  
\v 20 Iatəni lanəha kəm təmah mətəu-inu, rəhatəmah noliən otəkeikei məhruahru vivi agɨn e nəhmtɨ Uhgɨn, tapirəkɨs noliən mɨn rəha Farəsi mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou nətəm nɨkilah əmə təhti məmə kotəhruahru vivi. Nəmə rəham noliən təsəhruahru viviən lanəha lan, kəni ko nəsuvəniən matɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\s1 Nəniən rəha Iesu  //  o noliən niəməha  
\r (Luk 12:57-59)  
\p
\v 21 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Itəmah nəmotətəu rəkɨs nəghatiən iətəm nəgətun mɨn kəmotəni kəm kəha mɨn rəhatəmah aupən. Ilah kəmotəni məmə, ‘Sotohamuiən itəmi,’ kəni ‘Iətəmimi iətəm təmohamu iətəmi, otəkeikei məhtul e nəhmtɨ kot mos nalpɨniən.’\x - \xo 5:21  \xt Eks 20:13; Dut 5:17\x*  
\v 22 Mətəu iəu iətəni kəm təmah məmə,\f + \fr 5:22  \ft Iesu təməsəniən məmə Lou tərah. Mətəu in tətəni pətɨgəm lou iətəm təuvɨr pɨk, kəni matek nɨki nətəmimi.\f* nəmə iətəmi kəti niəməha tatol əmə o nati kəti pian təmol, kəni təhruahru məmə iətəmi əha iətəm niəməha təmol, otəhtul e nəhmtɨ kot. Kəni nəmə iətəmi kəti tətəni rah pian, kəni təhruahru məmə in otəhtul e nəhmtɨ kaunsɨl asoli. Kəni nəmə iətəmi kəti təuiakən e iətəmi kəti, \f + \fr 5:22  \ft Nəghatiən u “təuiakən e iətəmi kəti,” tətəghati e nəghatiən mɨn təhmen e “Ik iərmɨs,” uə “Ik ialməli,” uə “Rəhm-kapə tɨkə,” uə “Ik nətɨ iərmɨs.”\f* kəni təhruahru məmə iətəmi təməni nəghatiən əha otuvən e nɨgəm asoli.\x - \xo 5:22  \xt 1Jon 3:15\x*   
\p
\v 23 “Kəni o nati əha inəha, nəmə nian natuvən e oltə e Nimə Rəha Uhgɨn məmə onəkəfən nati kəm Uhgɨn, mətəu ikɨn əha, nɨkim tɨnəhti piam iətəm tatol niəməha kəm ik o nati kəti nəmol lan təsəhmeniən,\x - \xo 5:23  \xt Mak 11:25; 1Jon 4:20-21; Hos 6:6; Aes 1:10-17; 1Saml 15:22\x*  
\v 24 əpəh pɨpɨm rəham nati əha, kəni muvən meruh piam muələhu əhruahru nətəlɨgiən rəhatəlau, muəpəh noliən tɨkɨmɨr, miəuva matuol kətiəh, kəni uərisɨg nəpanɨtəlɨg muvən məfən nati kəti rəham kəm Uhgɨn e oltə əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn.   
\p
\v 25 “Kəni nəmə nəmol nati kəti təsəhmeniən e iətəmimi kəti, kəni iətəmi u tolkeikei məmə otələs ik nəkian e kot, təuvɨr məmə nəkuvən uəhai əmə, nian nəsian əhanəhiən e kot, kəni muələhu əhruahru pɨpɨm nɨpəgnəmtɨn rəhatəlau. Nəmə nəkəpəh, iətəmimi u otləfən ik e nəhlmɨ iətəm tətakil nəghatiən, kəni iətəm tətakil nəghatiən otləfən ik e nəhlmɨ polɨs, kəni polɨs otləfən ik e kaləpus.  
\v 26 Nɨpəhriəniən iatəni kəm təmah məmə, nəmə tol lanəha, ko nəsietiən e kaləpus mətəuarus nəkəkeikei mətəou e məni rəfin agɨn o nalpɨniən rəham.”   
\s1 Iətəmimi iətəm tətakləh e pətan  
\p
\v 27 Kəni Iesu tətəkeikei mətəni=pən kəm lah məmə, “Itəmah nəmotətəu rəkɨs nəghatiən u məmə, ‘Itəmah nətəm nəmotol rəkɨs marɨt, nəsotakləhiən e nɨpətan pɨsɨn mɨn.’\x - \xo 5:27  \xt Eks 20:14; Dut 5:18\x*  
\v 28 Mətəu iəu, iəu iətəni kəm təmah məmə nian suah kəti iətəm tɨnol rəkɨs marɨt tateruh pətan pɨsɨn kəti matolkeikei məmə otakləh lan, kəni in tɨnol rəkɨs təfagə tərah e nɨkin, təhmen əmə məmə in tɨnakləh pəhriən lan.  
\v 29 Nəmə nəhmtəm tol ik natol təfagə, kəni təuvɨr məmə nəkələs rəkɨs məraki lan. Təməuvɨr məmə nɨpətɨm nəuvetɨn tɨkə, tapirəkɨs agɨn nəmə nɨpətɨm rəfin okəraki=pən e nɨgəm asoli u naunun tɨkə.\x - \xo 5:29  \xt Mat 18:9; Mak 9:47\x*  
\v 30 Kəni nəmə nəhlməm tol ik natol təfagə, kəni təuvɨr məmə nəkətahtuv rəkɨs məraki lan. Təməuvɨr məmə nɨpətɨm nəuvetɨn tɨkə, tapirəkɨs agɨn məmə nɨpətɨm rəfin okəraki=pən lan e nɨgəm asoli u naunun tɨkə.”\f + \fr 5:30  \ft Inu nəghatiən əuhlin iətəm tətəgətun məmə Iesu tolkeikei məmə kitah okotəkeikei motol uək əskasɨk o nəpəhiən rəhatah noliən tərah mɨn. Təhmen əmə məmə kəutətahtuv rəkɨs noliən tərah mɨn. Mətəu Iesu təsolkeikeiən məmə okotərəkɨn nɨpətɨtah, mətəu tolkeikei məmə kəutaliuək e noliən əhruahru, kəni molkeikei məmə nɨkitah kəutəhruahru.\f*\x - \xo 5:30  \xt Mat 18:8; Mak 9:43\x*   
\s1 Iətəmimi iətəm tətəpəh  //  rəhan pətan  
\r (Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)  
\p
\v 31 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Itəmah nəmotətəu rəkɨs nəghatiən u məmə, ‘Iətəmimi iətəm otəpəh rəhan pətan, in otəkeikei məfən nauəuə kəti kəm in iətəm tətəgətun məmə in tɨnəpəh.’\x - \xo 5:31  \xt Dut 24:1-4; Mak 10:4\x*  
\v 32 Mətəu iəu, iəu iətəni kəm təmah məmə, nəmə iərman kəti iətəm təmol marɨt tatol tifos mətəpəh rəhan pətan, mətəu pətan u təsapɨliən ilau suah pɨsɨn kəti, kəni rəhan iərman tatol təfagə tərah. Kəni nəmə pətan əha tatɨtəu=pən suah pɨsɨn, kəni pətan əha tatol təfagə, mətəu nəmkarəpəniən rəha iərman rəhan aupən. Kəni suah u iətəm tatit pətan əha, in mɨn tatol təfagə.”   
\s1 Nonauvɨl mɨn  
\p
\v 33 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Nəmotətəu rəkɨs nəghatiən kəti mɨn iətəm nəgətun mɨn kəmotəni kəm rəhatah kəha mɨn aupən məmə, ‘Nəsotatgəhliən nonauvɨl mɨn rəhatəmah iətəm nəmotos, mətəu nəkotəkeikei motol nati nak nəmotos nonauvɨl lan kəm Uhgɨn məmə nəkotol.’\x - \xo 5:33  \xt 1Kor 7:10-11\x*\x - \xo 5:33  \xt Lev 19:12; Nam 30:2; Dut 23:21\x*  
\v 34 Mətəu iəu, iəu iətəni kəm təmah məmə, sotos əməiən nonauvɨl e nati kəti məmə otol rəhatəmah nəghatiən təskasɨk. Sotosiən nonauvɨl e negəu e neai mətəu inu ikɨn əha Uhgɨn tətarmənɨg lan, kəni noliən əha təhmen məmə nautos nonauvɨl e Uhgɨn.\x - \xo 5:34  \xt Aes 66:1; Mat 23:22; Jem 5:12\x*  
\v 35 Kəni sotosiən nonauvɨl e nəhue nɨftəni mətəu-inu ikɨn əha Uhgɨn tətarmənɨg lan, kəni noliən əha təhmen məmə nautos nonauvɨl e Uhgɨn. Kəni sotosiən nonauvɨl e Jerusɨləm mətəu-inu ikɨn əha in taun rəha Uhgɨn, u in Kig asoli ikɨn, kəni noliən əha təhmen məmə nautos nonauvɨl e Uhgɨn.\x - \xo 5:35  \xt Sam 48:2; Aes 66:1\x*  
\v 36 Kəni sotosiən nonauvɨl e rəhn-kapə təmah, mətəu-inu rəhatəmah nəsanəniən tɨkə lan. Nəkotəruru nəuhliniən nəuanutəmah kətiəh əmə tuva məruən uə mapɨn. Uhgɨn əmə tətarmənɨg e natimnati e nəmiəgəhiən rəhatəmah. Kəni noliən əha təhmen məmə nautos nonauvɨl e Uhgɨn.  
\v 37 Mətəu nian rəfin onəkotəni əmə nɨpəhriəniən, nati kəti mɨn tɨkə. Kəni nəmə rəhatəmah nətəlɨgiən e nati kəti in ‘əuəh,’ kəni nəkotəni əmə məmə, ‘əuəh.’ Kəni nəmə rəhatəmah nətəlɨgiən e nati kəti in ‘kəpə,’ kəni nəkotəni əmə məmə, ‘kəpə.’ Nəghatiən mɨn iətəm kotapirəkɨs ‘əuəh’ uə ‘kəpə,’ kautsɨpən e Setən.”   
\s1 Nalpɨniən  
\r (Luk 6:29-30)  
\p
\v 38 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Nəmotətəu rəkɨs nəghatiən kəti məmə, ‘Nəmə iətəmi kəti tərəkɨn nəhmtəm kəti, kəni nətəmimi okotərəkɨn mɨn nəhmtɨn kəti. Kəni nəmə iətəmi kəti tərəkɨn nəhluvm kəti, kəni nətəmimi okotərəkɨn mɨn nəhluvn kəti.’\x - \xo 5:38  \xt Eks 21:24; Lev 24:20; Dut 19:21\x*  
\v 39 Mətəu iəu, iəu iətəni kəm təmah məmə, nəsalpɨniən nərahiən iətəm iətəmimi kəti təmol kəm ik. Nəmə iətəmi kəti tahi ik mem nɨkapɨm maru, kəni nəkəkeikei malelin=pən mɨn nɨkapɨm məuɨl pəh tem mɨn.  
\v 40 Kəni nəmə iətəmi kəti tələs ik nəkian e kot, kəni mətəkeikei ohnik məmə nəkəfən rəham sot əkəku kəm in məmə otol vivi rəhatəlau nərahiən, kəni nəkəkeikei məfən mɨn rəham sot asoli.  
\v 41 Kəni nəmə soldiə kəti rəha nətəm Rom tətəkeikei ohnik məmə nəkələs rəhan kətɨm muvən kilomitə kətiəh, mətəu ik nəkəkeikei mələs mɨn muvən kilomitə kəti mɨn tol keiu.  
\v 42 Nəmə iətəmi kəti təteasiə ohnik, kəni ik nəkəkeikei məfən kəm in. Kəni nəmə iətəmi kəti tolkeikei məmə in otos rəham nati kəti muvən konu mos mɨtəlɨg mɨn muva, kəni nəsəniən məmə nəkəpəh. Nəkəkeikei məfən.”   
\s1 Noliən rəha nolkeikeiən tɨkɨmɨr mɨn  
\r (Luk 6:27-28,32-36)  
\p
\v 43 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Nəmotətəu rəkɨs məmə, ‘Onəkotolkeikei nətəmi mɨn u iuəkɨr o təmah, kəni mətəməki e tɨkɨmɨr mɨn rəhatəmah.’\x - \xo 5:43  \xt Lev 19:18\x*  
\v 44 Mətəu iəu, iəu iətəni kəm təmah məmə onəkotolkeikei rəhatəmah tɨkɨmɨr mɨn, kəni motəfaki o nətəmimi mɨn u nətəm kautol nərahiən kəm təmah,\x - \xo 5:44  \xt Eks 23:4-5; Luk 23:34; Uək 7:60; Rom 12:14,20\x*  
\v 45 kəni noliən əha otəgətun məmə itəmah nenətɨ Uhgɨn rəhatəmah iətəm tətatɨg ilɨs e negəu e neai. Kəni otol lanəha mətəu-inu rəhatəmah Uhgɨn tatol mɨtɨgar tətasiəgəpɨn nətəmimi nətəm kotəuvɨr mɨne nətəmimi nətəm kotərah, kəni in mətahli=pa nuhuən kəm nətəmimi mɨn u nətəm rəhalah nəmiəgəhiən təhruahru, mɨne nətəmimi mɨn u nətəm rəhalah nəmiəgəhiən təsəhruahruiən.   
\p
\v 46 “?Nəmə nəkotolkeikei əmə nətəmimi mɨn u nətəm kotolkeikei itəmah, kəni nɨkitəmah təhti məmə Uhgɨn otətəou itəmah o noliən kəti iətəm təuvɨr? !Kəpə! !Nətəmimi mɨn u nətəm kautos məni rəha takɨs, iətəm kətəni məmə nətəmimi ilah kotərah, ilah mɨn kotolkeikei ilah mɨn!   
\p
\v 47 “?Kəni nəmə nəkotos əmə itəmah mɨn nəuvein məutəghati kəm lah mɨn, mətəu təhro? ?Nɨkitəmah təhti məmə nautol nati kəti iətəm təuvɨr tapirəkɨs nətəmimi əpnapɨn? Kəpə. Nətəmimi mɨn nətəm kəsotəhruniən Uhgɨn, ilah mɨn kautol lanəha.  
\v 48 Tol lanəha, itəmah nenətɨ Uhgɨn nəkotəkeikei motol noliən iətəm in təuvɨr məhruahru nian rəfin, təhmen=pən əmə məmə rəhatəmah Tatə Uhgɨn in tatol.”\x - \xo 5:48  \xt Lev 19:2; Dut 18:13\x*   
\c 6  
\s1 Noliən mɨn iətəm təuvɨr kəm Uhgɨn  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni mɨn məmə, “Sotoliən məmə nəkotol noliən təuvɨr mɨn məmə nətəmimi okoteruh itəmah ohni. Nəmə nəkotol məmə nətəmimi okoteh, kəni Uhgɨn əpəha e negəu e neai otəsətəouiən itəmah ohni.\x - \xo 6:1  \xt Mat 23:5\x*   
\s1 Noliən iətəm təuvɨr  //  o nəfəniən kəm nanrah mɨn  
\p
\v 2 “Tol lanəha, nəmə nəkotəfən nati kəti kəm nanrah mɨn məmə nəkotasiru e lah, nəsotahliən təui lan məmə nətəmimi okotəhrun. Inu təhmen e noliən rəha nəfaki eiuə mɨn. Nian ilah kotasiru e nanrah mɨn, rəhalah noluək mɨn kəutəni pətɨgəm e nimə rəha nuhapumɨniən mɨne ihluə e suaru asoli. Kautol lanəha məmə nətəmimi okotɨsiai ilah. Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə, ilah kɨnotos rəkɨs nətəouiən rəhalah, inəha nɨsiaiən rəha nətəmimi.  
\v 3 Mətəu itəmah, nəmə nəkotəfən nati kəti kəm nanrah mɨn məmə nəkotasiru e lah, nəkotəkeikei motol məmə nətəmimi okəsoteruhiən, nati əpnapɨn rəhatəmah mɨn nətəmimi.  
\v 4 Otol lanəha məmə nətəmimi okotəruru rəhatəmah noliən təuvɨr mɨn, kəni rəhatəmah Tatə iətəm tateruh rəhatəmah noliən təuvɨr mɨn nati əpnapɨn nətəmimi kəsoteruhiən, in otətəou itəmah o noliən mɨn əha.”   
\s1 Noliən rəha nəfakiən  
\r (Luk 11:2-4)  
\p
\v 5 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Nian nəkotəghati kəm Uhgɨn e nəfakiən, kəni sotoliən e noliən rəha nəfaki eiuə mɨn. Nətəmimi mɨn əha, ilah kotolkeikei məmə okotəhtul əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən, mɨne ihluə e suaru asoli, kəni motəfaki məmə nətəmimi okotafu motətəu ilah. Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə ilah kɨnotos rəkɨs nətəouiən rəhalah, inəha nɨsiaiən rəha nətəmimi.\x - \xo 6:5  \xt Mat 23:5; Luk 18:10-14\x*  
\v 6 Mətəu nian nəkotəghati kəm Uhgɨn e nəfakiən, nəkəhuvən əpəha e nɨpəgnəua nimə rəhatəmah, kəni motahtɨpəsɨg, kəni motəfaki kəm Uhgɨn iətəm tətatɨg ikɨn əha iətəm nətəmimi kəsoteruhiən itəmah. Kəni rəhatəmah Tatə iətəm tateh rəhatəmah noliən oneuən mɨn, in otətəou itəmah o rəhatəmah noliən təuvɨr mɨn.   
\p
\v 7 “Kəni nian nəkotəghati kəm Uhgɨn e nəfakiən, sotoriaruniən nəghatiən mɨn tepət pɨk u nɨpətɨn tɨkə, təhmen e nətəm kotəruru Uhgɨn. Nɨkilah təhti məmə rəhalah uhgɨn mɨn okotətəu ilah o nəghatiən mɨn tepət iətəm kəutəfaki məutəni.\x - \xo 6:7  \xt 1King 18:26-29\x*  
\v 8 Sotoliən məmə ilah mɨne, mətəu-inu uərisɨg nəkotətapuəh ohni, mətəu rəhatəmah Tatə Uhgɨn tɨnəhrun rəkɨs nati nak iətəm nəkotolkeikei.\x - \xo 6:8  \xt Mat 6:32\x*   
\p
\v 9 “Kəni tol mɨn lanəha, nian nəkotəghati kəm Uhgɨn e nəfakiən, kəni nəkotəfaki lanu lan:  
\q1 ‘Tatə rəhatɨmah iətəm nətatɨg e negəu e neai, pəh nətəmimi kotɨsiai ik.   
\q1
\v 10 Pəh narmənɨgiən rəham tuva, kəni pəh nati iətəm ik nəkolkeikei in otuva mol nɨpəhriəniən lan u ikɨnu e nəhue nɨftəni, təhmen=pən əmə mə inko ilɨs e negəu e neai.\x - \xo 6:10  \xt Luk 22:42\x*   
\q1
\v 11 Əfa-to nauəniən kəm tɨmah təhmen o nian rəueiu.   
\q1
\v 12 Kəni alu məsalpɨniən, noliən tərah mɨn rəhatɨmah, təhmen=pən əmə məmə itɨmah iəsotalpɨniən motalu lan kəni məsotaskəlɨm əskasɨkiən e nɨkitɨmah noliən tərah mɨn rəha nətəmimi nətəm kautol nərahiən kəm tɨmah.\x - \xo 6:12  \xt Mat 6:14-15; 18:21-35\x*   
\q1
\v 13 Kəni segəhaniən e tɨmah iəkəhuvən ima nəfeifeiən, məta oiəkotəkeikei motol noliən tərah. Mətəu os rəkɨs itəmah e nəhlmɨ Setən.’\x - \xo 6:13  \xt Luk 22:40; Jem 1:13; Jon 17:15; 2Təs 3:3; 2Tim 4:18\x*   
\p
\v 14 “Nəmə itəmah nəkotalu e noliən tərah mɨn rəha nətəmimi iətəm kautol e təmah məsotaskəlɨm iəkɨsiən e nɨkitəmah məsotalpɨniən, kəni rəhatəmah Tatə Uhgɨn e negəu e neai, in otalu məsalpɨniən rəhatəmah noliən tərah mɨn.\x - \xo 6:14  \xt Mak 11:25-26\x*  
\v 15 Mətəu nəmə itəmah nəsotaluiən, motaskəlɨm iəkɨs e nɨkitəmah noliən tərah mɨn rəha nətəmimi iətəm kautol e təmah, motalpɨn, kəni ko rəhatəmah Tatə Uhgɨn otəsaluiən kəni malpɨn noliən tərah mɨn rəhatəmah.”   
\s1 Noliən rəha nətuakəmiən  
\p
\v 16 Kəni Iesu təmətəni mɨn məmə, “Nian nəkotətuakəm motəpəh nauəniən motəfaki kəm Uhgɨn, sotoliən nəhmtɨtəmah təpəou təhmen=pən e nəfaki eiuə mɨn. Ilah kautol nəhmtɨlah tol pɨsɨn, məmə nətəmimi okoteruh ilah məmə nəumɨs tɨnus ilah, kəni nətəmimi okotɨsiai ilah. Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə ilah kɨnotos rəkɨs nətəouiən rəhalah, inəha nɨsiaiən rəha nətəmimi.\x - \xo 6:16  \xt Aes 58:5-9\x*  
\v 17 Mətəu nian nəkotətuakəm motəpəh nauəniən məutəfaki kəm Uhgɨn, onəkoteikuas e nəhmtɨtəmah, kəni motol məmə okeruh məmə nəkotəuvɨr.  
\v 18 Nautol lanəha məmə nətəmimi okəsoteruhiən məmə nəutətuakəm məutəpəh nauəniən mautəfaki kəm Uhgɨn. Kəni rəhatəmah Tatə iətəm tateruh rəhatəmah noliən oneuən mɨn, in otətəou itəmah o rəhatəmah noliən təuvɨr mɨn.”   
\s1 Nati təuvɨr əpəha  //  e negəu e neai  
\r (Luk 11:34-36)  
\p
\v 19 Kəni Iesu təmətəni mɨn məmə, “Təsəuvɨriən məmə nəkotoriarun rəhatəmah natimnati təuvɨr mɨn e nəhue nɨftəni u məmə rəhatəmah nautə otepət, mətəu-inu e nəhue nɨftəni u, uvni mɨn kotəhrun noarehreiən, kəni namrəiən təhrun nərəkɨniən natimnati mɨn əha, kəni nakləh mɨn kotəhrun nəhapuiən nimə məhuvən imə motakləh e rəhatəmah natimnati.\x - \xo 6:19  \xt Jem 5:1-3\x*  
\v 20 Mətəu təuvɨr məmə nəkotoriarun rəhatəmah natimnati təuvɨr mɨn əpəha e negəu e neai. Ikɨn əha uvni mɨn kəsotoarehreiən, kəni namrəiən ko təsərəkɨniən natimnati mɨn əha, kəni nakləh mɨn ko kəsotakləhiən lan.\x - \xo 6:20  \xt Mat 19:21; Luk 18:22\x*  
\v 21 Nəukətɨ nətəlɨgiən u məmə onəsotaluiən lan məmə, ikɨn pəhruvən rəhatəmah natimnati təuvɨr mɨn kəutəməhli ikɨn, mətəu nian rəfin nɨkitəmah otəkeikei mətəhti natimnati mɨn əha ikɨn əha.   
\p
\v 22 “Nəhmtəm in təhmen e lait iətəm tətəfɨnə nəhagəhagiən kəm nɨpətɨm. Nəmə nəhmtəm mil kuəuvɨr, təhmen əmə məmə nɨpətɨm təriauəh e nəhagəhagiən.  
\v 23 Mətəu nəmə nəhmtəm mil kuərah, təhmen əmə məmə nɨpətɨm in təriauəh e napinəpuiən. !Kəni nəmə nəhagəhagiən e nɨpətɨm in napinəpuiən əmə, təhmen əmə məmə ik nətatɨg e napinəpuiən asoli agɨn!\f + \fr 6:23  \ft Nɨpətɨn kəti rəha “nəhmtəm mil kuəuvɨr” təni məmə, ik iətəmi kəti iətəm nɨkim tagiən o nasiruiən e nətəmimi e rəham məni. Kəni nɨpətɨn kəti mɨn rəha “nəhmtəm mil kuərah” təni məmə, ik iavərəs kəti.\f*   
\p
\v 24 “Iətəmimi tɨkə iətəm təhrun nuvaiən in slef rəha iətəmi asoli keiu. Nəmə in tətalkut məmə otol lanəha, kəni otolkeikei kəti mol nəuian, kəni məməki e kəti məsoliən nəuian. Ko nəsoliən slef rəha Uhgɨn mɨne məni e nian kətiəh əmə.”   
\s1 Təsəuvɨriən məmə  //  nəkotətəlɨg pɨk  
\r (Luk 12:22-31)  
\p
\v 25 Kəni Iesu təməni məmə, “Kəni o natimnati mɨn əha, iəu iətəni kəm təmah məmə, təsəuvɨriən məmə nəkotətəlɨg pɨk e rəhatəmah nəmiəgəhiən məmə onəkotun nak, kəni motəmnɨm nak. Kəni təsəuvɨriən məmə nəkotətəlɨg pɨk e nɨpətɨtəmah məmə onəkotos iə rəhatəmah napən. ?Nəukətɨ nəmiəgəhiən rəhatəmah tətəmiəgəh əmə e nauəniən, uə kəpə? Kəpə. ?Kəni nati nak in nati asoli o nɨpətɨtəmah? ?Napən, uə kəpə? Kəpə.\x - \xo 6:25  \xt Fɨl 4:6; 1Tim 6:6-8; 1Pitə 5:7\x*  
\v 26 Oteruh-to mənɨg mɨn iətəm kautiuvɨg məutan. Ilah kəsotasumiən, kəni məsotəuləkiən, kəni ilah kəsotələhu viviən nauəniən e nɨpəgnəua nimə, mətəu Tatə rəhatəmah e negəu e neai, in tətəfən nauəniən kəm lah. ?Kəni e nəhmtɨn, nɨkitəmah təhti məmə in tolkeikei pɨk itəmah tapirəkɨs mənɨg mɨn? !Əuəh!\x - \xo 6:26  \xt Mat 10:29-31; Luk 12:6-7\x*\fig |alt="Swallows" src="hk00083b.tif" size="col" loc="Mat 6:26" copy="BFBS (Knowles)" ref="Mat 6:26" \fig*  
\v 27 ?Nɨkitəmah təhti məmə rəhatəmah nətəlɨg pɨkiən təhrun noliən rəhatəmah nəmiəgəhiən təfəməh? !Kəpə! Noliən rəha nətəlɨg pɨkiən təsəfɨnəiən auə kətiəh mɨn e rəhatəmah nəmiəgəhiən.   
\p
\v 28 “?Kəni təhro nɨkitəmah tətəhti pɨk napən onəkəhuvən lan? Nɨkitəmah təhti-to nəugɨ nɨgi mɨn iətəm kauteviə əpnapɨn əmə. Ilah kəsotol pɨkiən uək o nəhliən rəhalah napən.  
\v 29 Mətəu iəkəni kəm təmah məmə aupən Kig Solomən, in iətəmimi rəhan nautə tepət, kəni rəhan napən iətəm tatuvən lan, ilah kotəuvɨr motapirəkɨs. Mətəu nəugɨ nɨgi əpnapɨn mɨn kotəuvɨr tapirəkɨs agɨn rəhan napən.\x - \xo 6:29  \xt 1King 10:4-7; 2Kron 9:3-6\x*  
\v 30 Uhgɨn təmol nɨmanuvehli əpnapɨn əmə təuvɨr pɨk e nəugɨ nɨgi mɨn əha. Mətəu nɨmanuvehli əha in rəha nian kətiəh əmə, kəni olauɨg kuvan e nɨgəm. ?Kəni nəmə Uhgɨn tatol vivi nɨmanuvehli əha, kəni nɨkitəmah təhti məmə Uhgɨn otəfɨnə napən iətəm nəkotəkeikei məhuvən lan? !Əuəh! In otol lanəha. !Ei, rəhatəmah nəhatətəiən in təkəku agɨn!   
\p
\v 31 “Tol lanəha, təsəuvɨriən məmə itəmah nəkotətəlɨg pɨk məmə, ‘?Iəkotun nak?’ uə ‘?Iəkotəmnɨm nak?’ uə ‘?Iəkotos iə napən məhuvən lan?’  
\v 32 Sotətəlɨg pɨkiən. Nətəmimi nətəm kotəruru Uhgɨn, ilah kautətəlɨg pɨk e natimnati iətəm tol lanəha. Mətəu itəmah nenətɨ Uhgɨn mɨn, kəni rəhatəmah Tatə əpəha e negəu e neai, in təhrun məmə nəkotəkeikei motos natimnati mɨn əha.\x - \xo 6:32  \xt Mat 6:8\x*  
\v 33 Mətəu pəh onəkotol Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, mɨne nəmiəgəhiən əhruahru iətəm Uhgɨn tolkeikei, ilau okuəhtul aupən e nəmiəgəhiən rəhatəmah. Nian nəkotol lanəha, kəni Uhgɨn otəfɨnə mɨn natimnati mɨn əha kəm təmah o natɨgiən.\x - \xo 6:33  \xt 1King 3:11-14; Sam 37:4,25; Rom 14:17\x*  
\v 34 Tol lanəha, təsəuvɨriən məmə nəkotətəlɨg pɨk e natimnati iətəm onəkotəkeikei motos olauɨg, mətəu-inu natimnati mɨn rəha olauɨg, ilah rəha olauɨg. Nərahiən rəha nian kətiəh, in tɨnəhmen rəkɨs rəha nian kətiəh.   
\c 7  
\s1 Sotakiliən noliən rəha iətəmi kəti mɨn  
\r (Luk 6:37-38,41-42)  
\m
\v 1 Nəmə nəutakil rah nətəmimi, kəni Uhgɨn otələhu nəghatiən rəha nalpɨniən rəhatəmah.\x - \xo 7:1  \xt Rom 2:1; 1Kor 4:5; Jem 4:11-12\x*  
\v 2 Tol lanəha mətəu-inu, nəghatiən əskasɨk iətəm nəutəni məmə iətəmi kəti in iətəmi tərah, kəni Uhgɨn otɨtəu=pən əmə o nəniən rəhatəmah noliən tərah mɨn. Nəmə nəkotakil iətəmimi e noliən iətəm təhruahru, kəni Uhgɨn otakil itəmah e noliən iətəm təhruahru. Mətəu nəmə nəkotakil rah nətəmimi e noliən əskasɨk, kəni Uhgɨn otakil itəmah e noliən əhmen mɨn əmə.\x - \xo 7:2  \xt Mak 4:24\x*  
\v 3 ?Təhro nəutəni nɨpɨspɨsɨ nɨgi iətəm tətatɨg e nəhmtɨ piatəmah mɨn, mətəu itəmah nəsoteruhiən nɨgi asoli iətəm tətatɨg e nəhmtɨtəmah?  
\v 4 ?Kəni təhro nəutəni məmə, ‘Ei piak, pəh iəkos rəkɨs nɨpɨspɨsɨ nɨgi e nəhmtəm,’ mətəu nəsoteruhiən nɨgi asoli e nəhmtɨtəmah?  
\v 5 !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Otaupən, motos rəkɨs nɨgi asoli e nəhmtɨtəmah, kəni nəkotəhrun neruh viviən noh rəkɨsiən nɨpɨspɨsɨ nɨgi iətəm tətatɨg e nəhmtɨ piatəmah mɨn.   
\p
\v 6 “Sotəfəniən natimnati rəha Uhgɨn kəm kuri mɨn, kəni sotəraki-pəniən natimnati təuvɨr mɨn kəm pɨkəh mɨn. \f + \fr 7:6  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “sotəraki-pəniən rəhatəmah perəl kəm pɨkəh mɨn.” Perəl u, in kəpiel kəti iətəm nəhmtɨn tiəkɨs. Təmsɨpən e nɨki kəuvɨn kəti. Kəmə təhro, “kuri” mɨne “pɨkəh” kətuəpsen=pən nətəm kotərah.\f* Okəmə nəkotol lanəha, kəni pɨkəh mɨn okotaliuək lan kəni motəlali motus itəmah.”   
\s1 Noliən əhruahru  //  o nətapuəhiən e nati kəti  //  o Uhgɨn  
\r (Luk 11:9-13; 6:31)  
\p
\v 7 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Iəkəni kəm təmah məmə, otətapuəh=pən kəm Uhgɨn o natimnati, kəni in otəfɨnə kəm təmah. Kəni otəsal lan kəni onəkoteruh. Kəni otəhti-əhti doə, kəni doə oterəh o təmah.\x - \xo 7:7  \xt Mak 11:24; Jon 14:13; 15:7; 16:23-24\x*  
\v 8 Iəkəni lanu mətəu-inu nətəmimi rəfin nətəm kəutətapuəh, ilah okotos. Kəni nətəmimi mɨn u nətəm kəutəsal, ilah okoteruh. Kəni nətəmimi mɨn u kəutəhti-əhti doə, kəni doə oterəh o lah.\x - \xo 7:8  \xt Jon 15:7; Jem 4:3; 1Jon 3:22\x*   
\p
\v 9 “?Itəmah pəh, nian nətɨn tətapuəh o pɨret, mətəu in tətəfən kəpiel? !Kəpə!  
\v 10 ?Uə, nian in tətapuəh e nəmu, mətəu in tətəfən sɨneik? !Kəpə!  
\v 11 Nati əpnapɨn itəmah nətəmimi nəkotərah, mətəu nəutəfən natimnati təuvɨr mɨn kəm nenətɨtəmah mɨn. !Mətəu Tatə Uhgɨn e negəu e neai, noliən rəhan in təuvɨr pɨk mapirəkɨs agɨn noliən rəhatəmah, kəni nɨpəhriəniən, in otəfən natimnati təuvɨr mɨn kəm nətəmimi mɨn u ilah kəutətapuəh ohni!\x - \xo 7:11  \xt Jem 1:17\x*   
\p
\v 12 “Kəni tol lanəha, otol təuvɨr kəm nətəmimi rəfin e noliən mɨn rəfin iətəm nəkotolkeikei məmə nətəmimi okotol kəm təmah. Inu nɨpətɨ Lou iətəm Uhgɨn təməfən kəm Mosɨs, mɨne nəukətɨ nəghatiən iətəm təməfən kəm iəni mɨn aupən.”\x - \xo 7:12  \xt Mat 22:39-40; Luk 6:31; Rom 13:8-10\x*   
\s1 Suaru keiu  
\r (Luk 13:24)  
\p
\v 13 Iesu təməni mɨn məmə, “Itəmah onəkotəkeikei məhuvən=pən e ket iətəm təkəku, mətəu-inu ket iətəm iahgin mɨne suaru iətəm tɨmətɨg əmə tatuvən o nərəkɨniən, kəni nətəmimi tepət kautəhuvən=pən e ket əha.  
\v 14 Mətəu ket iətəm təkəku, mɨne suaru iətəm tiəkɨs tatuvən o nəmiəgəhiən, kəni nətəmimi nəuan nəuvein əmə okoteruh kəni motohtəu=pən.”   
\s1 Nɨgi ilau nəuan  
\r (Luk 6:43-44)  
\p
\v 15 Kəni Iesu təməni məmə, “Autətəu vivi itəmah o iəni eiuə mɨn. Ilah kəutəhuva məutəghati mətɨg e noliən əpəou təhmen e sipsip, mətəu əpəha imə e nɨkilah, ilah kotəhmen e kuri arpɨn.\x - \xo 7:15  \xt Mat 24:24; Uək 20:29; 2Pitə 2:1\x*  
\v 16 Kəni e nəmiəgəhiən rəhalah, nəkoteruh nəuan, kəni nəkotəhrun nak tətatɨg e nɨkilah. Nətəmimi ko kəsəhuvəniən motəhli nəua krep e nɨləuɨs arfu, uə nəua fik e təliluə.\x - \xo 7:16  \xt Kəl 5:19-22; Jem 3:12\x*  
\v 17 Tol mɨn lanu, nɨgi iətəm təuvɨr tətəuə e nəuan iətəm təuvɨr, mətəu nɨgi iətəm tərah tətəuə e nəuan iətəm tərah.  
\v 18 Kəni nɨgi iətəm təuvɨr ko təsəuəiən e nəuan iətəm tərah, kəni nɨgi iətəm tərah, ko təsəuəiən e nəuan iətəm təuvɨr.  
\v 19 Nɨgi mɨn rəfin iətəm kəsotəuəiən e nəualah iətəm təuvɨr, okətei rəkɨs ilah, kəraki=pən e lah e nɨgəm.\x - \xo 7:19  \xt Mat 3:10; Luk 3:9; Jon 15:6\x*  
\v 20 Tol lanəha, e nəmiəgəhiən rəha iəni eiuə mɨn əha, onəkoteruh nəua lah, kəni nəkotəhrun nak tətatɨg e nɨkilah.\x - \xo 7:20  \xt Mat 12:33\x*   
\p
\v 21 “Səniəmə nətəmimi rəfin nətəm kəutauɨn lak məutəni məmə, ‘Iərmənɨg, Iərmənɨg,’ nətəm ilah kotəhrun nuvəniən motatɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, mətəu ilah mɨn əmə u, nətəm kautol nəuia rəhak Tatə iətəm tətatɨg e negəu e neai.\x - \xo 7:21  \xt Luk 6:46; Jem 1:25\x*  
\v 22 E nian Uhgɨn otakil nətəmimi rəfin, nətəmimi tepət okotəni=pən kəm in məmə, ‘!Iərmənɨg, Iərmənɨg! ?Təhro? ?Nəkəhrun uə kəpə məmə, itɨmah iəmautəni pətɨgəm nəghatiən rəham iətəm nəməfa kəm tɨmah, kəni motəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nərgəm, kəni mautol natimnati apɨspɨs mɨn e nərgəm?’  
\v 23 Kəni oiəkəni=pən əhruahru kəm lah məmə, ‘Aupən iəkəruru, kəni rəueiu mɨn iəkəruru itəmah. Itəmah səniəmə rəhak mɨn nətəmimi. !Əhuvən isəu ohniəu, itəmah nətəm nautol noliən tərah!’”\x - \xo 7:23  \xt Luk 13:25-27; Sam 6:8; 2Tim 2:19\x*   
\s1 Iətəmimi keiu kəmuol nimə  
\r (Mak 1:22; Luk 6:47-49)  
\p
\v 24 Kəni Iesu təmol naunun e rəhan nəghatiən məmə, “Nəmə itəmah u nətəm nəmotətəu nəghatiən mɨn u rəhak mautol, kəni onəkotəhmen e iətəmimi iətəm teinatɨg, təmuvləkɨn rəhan nimə təskasɨk, mel pos mɨn kəuteiuaiu məhuvən isəu məgərain tiəkɨs.\f + \fr 7:24  \ft Nəghatiən əhruahru rəha Kris tətəni məmə, “in təmuvləkɨn=pən nəukətɨ rəhan nimə e kəpiel.” E nian əha ilah kəmautol rəhalah nimə mɨn e kəpiel, mɨne nəukətɨ nimə okəkeikei kol təskasɨk e kəpiel. Nəmə kəsotoliən lanəha, nimə təsəskasɨkiən kəni təhrun nəmeiən.\f*  
\v 25 Kəni nuhuən təməfuv, kəni naruəh taiu, kəni nɨmətagi asoli talɨfu moh nimə. Mətəu nimə təsəmeiən mətəu-inu təmuvləkɨn rəhan nimə təskasɨk.  
\v 26 Nəmə itəmah u nətəm nəmotətəu nəghatiən mɨn u rəhak kəni məsotoliən, kəni onəkotəhmen e iətəmimi iətəm təsətəlɨg viviən e noliən natimnati, kəni in ialməli, təməseliən rəhan pos mɨn kəhuvən əpəha isəu, maharu rəkɨs əmə əpə ilɨs, kəni rəhan nimə təsəskasɨkiən.\f + \fr 7:26  \ft Nəghatiən əhruahru rəha Kris tətəni məmə, “in təmuvləkɨn=pən nəukətɨ rəhan nimə e nɨpəkɨl əmə.”\f*  
\v 27 Kəni nuhuən təməfuv, kəni naruəh taiu, kəni nɨmətagi asoli talɨfu moh nimə. Kəni nimə təməmei. E nian təməmei, kəni mərah agɨn.”   
\s1 Nəghatiən rəha Iesu, nəsanəniən tətatɨg lan  
\p
\v 28 Kəni nian Iesu təmol naunun e nəghatiən rəhan, kəni nətəmimi narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni,  
\v 29 mətəu-inu nian tətəgətun, səniəmə təhmen e rəhalah nəgətun mɨn rəha Lou, mətəu rəhan nəghatiən təfɨgəm, nepətiən əha ikɨn.\x - \xo 7:29  \xt Mak 1:22; Luk 4:32\x*   
\c 8  
\s1 Iesu təmol vivi iətəmi kəti təmos nɨmɨsiən u leprosi  
\r (Mak 1:40-45; Luk 5:12-16)  
\m
\v 1 Nian Iesu təmeiuaiu=pa e nɨtəuət, nətəmimi tepət kəmohtəu=pən.  
\v 2 Kəni suah kəti nɨmɨsiən u leprosi \f + \fr 8:2  \ft E Nauəuə Rəha Uhgɨn, nəghatiən u “leprosi” tətəghati e nɨmɨsiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəha nɨlosɨtəmi. Nɨmɨsiən mɨn u tətərəkɨn nɨlosɨtəmi, kəni Lou rəha Mosɨs tətəni məmə iətəmi kəti iətəm təmos nɨmɨsiən lanəha, in tamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn. Afin Lev 13-14.\f* təmol təmuva ohni, masiəulɨn=pən o Iesu, kəni məni məmə, “Iərmənɨg, nəmə nəkolkeikei, kəni nəkəhrun nol viviən iəu kəni mafəl rəkɨs namɨkmɨkiən lak.”   
\p
\v 3 Kəni Iesu təmuahru e nəhlmɨn mələhu=pən lan, məni məmə, “Əuəh. Iəkolkeikei. !Əuvɨr-tə!” Kəni rəueiu agɨn mɨn, nɨmɨsiən u leprosi təmɨkə lan.  
\v 4 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Səni pətɨgəmiən natimnati mɨn u kəm nətəmimi, mətəu uvən əmə meruh pris kəti pəh in teruh məmə nɨpətɨm tɨnəuvɨr lankonu lan, kəni əfən kəm in nati u iətəm Lou rəha Mosɨs təməni o iətəmi kəti iətəm rəhan leprosi tɨnɨkə, kəni nətəmimi okotəhrun məmə nɨpəhriəniən nɨnəuvɨr, kəni rəham namɨkmɨkiən tɨnɨkə.”\x - \xo 8:4  \xt Lev 14:1-32; Mat 9:30; Luk 17:14\x*   
\s1 Nəhatətəiən rəha iətəmi asoli kəti rəha soldiə mɨn  
\r (Luk 7:1-10)  
\p
\v 5 Kəni Iesu təmuvən miet pətɨgəm əpəha e taun Kapeniəm, kəni iətəmi asoli kəti rəha soldiə mɨn rəha nətəm Rom təmuva meruh Iesu, kəni mətasək=pən ohni mətəni məmə,  
\v 6 “Iərmənɨg, rəhak ioluək tatɨmɨs, kəni mətapɨli əpəha e nimə rəhak, nɨpətɨn rəfin təmɨmɨs, kəni tətətəu tərah pɨk.”  
\v 7 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Oiəkuvnə mol in təuvɨr mɨn.”   
\p
\v 8 Kəni iətəmi asoli rəha soldiə mɨn təməni=pən kəm in məmə, “Iərmənɨg, iəu iətəmi kəti iətəm iəsəhruahruiən, kəni iəsəhmeniən məmə ik onəkuva e rəhak nɨpəgnəua nimə. Əni əmə nəghatiən kəti, kəni iəkəhrun məmə in otətəu təuvɨr mɨn.\fig Nəhatətəiən əskasɨk rəha iətəmi asoli kəti rəha soldiə mɨn|alt="Jesus w/centurion" src="CN01702B.TIF" size="col" loc="Mat 8:5-8" copy="Cook" ref="Mat 8:5-13" \fig*  
\v 9 Iəkəhrun məmə ik natos narmənɨgiən məmə nɨmɨsiən otəkeikei mol nəuiam. Iəkəhrun mətəu-inu iəu mɨn, rəhak nətəmi asoli mɨn kəutarmənɨg lak, kəni iatol nəuialah. Kəni soldiə mɨn nəuvein əha ikɨn nətəm iəu iətarmənɨg e lah. Nəmə iəkəni kəm kəti məmə, ‘Uvən,’ kəni tuvən. Kəni nəmə iəkəni kəm kəti məmə, ‘Va,’ kəni tuva. Kəni nəmə iəkəni kəm rəhak slef məmə, ‘Ol nati u,’ kəni tol nati əha.”   
\p
\v 10 Nian Iesu təmətəu nəghatiən əha, kəni narmɨn təmiuvɨg pɨk ohni, mətəu-inu nati əpnapɨn səniəmə in iətəm Isrel, mətəu rəhan nəhatətəiən təskasɨk e Uhgɨn. Kəni təməni=pən kəm nətəmimi nətəm kautəhuərisɨg lan məmə, “Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə, iətəmi u səniəmə iətəm Isrel, mətəu in rəhan nəhatətəiən e Uhgɨn in təskasɨk. Kəni nati əpnapɨn nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel, mətəu iəsehiən ilah kəti iətəm rəhan nəhatətəiən təskasɨk təhmen=pən lan.  
\v 11 Iatəni kəm təmah məmə nətəmimi tepət okotsɨpən e nɨkalɨn mɨn rəfin rəha nəhue nɨftəni, məhuva motauən kətiəh e tepɨl ilah Epraham, mɨne Aisək, mɨne Jekəp əpəha e narmənɨgiən əpəha e negəu e neai.\x - \xo 8:11  \xt Luk 13:29\x*  
\v 12 Mətəu itəmah nəuanɨləuɨs rəha Isrel tepət nətəm Uhgɨn təmaupən mɨtəpɨn itəmah məmə in otarmənɨg e təmah, in otəraki=pən e təmah ihluə e napinəpuiən, kəni ikɨn əha, nətəmimi okotasək kəni motətəu tərah, kəni mautɨgət-ərain nəhluvlah mɨn.”\x - \xo 8:12  \xt Mat 22:13; 25:30; Luk 13:28\x*   
\p
\v 13 Kəni Iesu təməni=pən kəm iətəmi asoli rəha soldiə mɨn məmə, “Atuvən. Rəham ioluək otəuvɨr tol əmə məmə inu mɨne nəməhatətə məmə Uhgɨn otol lanko.” Kəni e nian əhruahru əha, nɨpətɨ ioluək rəha iətəmi asoli rəha soldiə mɨn təmuva məuvɨr mɨn.   
\s1 Iesu təmol nɨmɨsiən tepət kotəuvɨr mɨn  
\r (Mak 1:29-34; Luk 4:38-41)  
\p
\v 14 Kəni təmuvən e nimə rəha Pitə, kəni muvən imə meruh uhu Pitə tətətəpu ətəpu mətapɨli.  
\v 15 Kəni təmuahru e nəhlmɨn mek nəhlmɨ pətauəhli u, kəni nətəpu ətəpuiən tɨkə rəkɨs lan magɨm, kəni təhtul. Kəni mɨnatol nauəniən nɨg Iesu.   
\p
\v 16 Tɨnapinəpu mɨtɨgar tɨnatiuvɨg, nətəmimi kəmotos nətəmimi tepət nətəm narmɨn tərah tətatɨg e lah məhuva o Iesu, kəni Iesu təməhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəghatiən əmə rəhan, kəni mol vivi nətəmimi rəfin nətəm kautohmɨs.  
\v 17 Natimnati mɨn əha təmol lanəha məmə otol nəghatiən rəha iəni Aiseə tuva mol nɨpəhriəniən lan, iətəm təməni aupən ikɨn məmə,  
\q1 “In təmos rəkɨs nɨmɨsiən mɨn rəhatah,  
\q1 kəni mol nɨpətɨtah mɨn u kəutahmə, kotəuvɨr.”\x - \xo 8:17  \xt Aes 53:4\x*   
\s1 Iətəmimi keiu kəmuəkeikei məmə okiauərisɨg e Iesu  
\r (Luk 9:57-62)  
\p
\v 18 Kəni nian Iesu təməsal=pən meruh nɨmənin nətəmimi kautəhuərisɨg məhuva mohtəlau lan, kəni təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okəhuvən e nɨkalɨ lek e nɨtəni=pən.  
\v 19 Kəni iəgətun kəti rəha Lou təmuva məni=pən kəm in məmə, “Iəgətun. Onəkuvən=pən iə ikɨn, iəkɨtəu=pən ik.”   
\p
\v 20 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Kuri rarpɨn mɨn, rəhalah nɨpəg tatɨg məmə okotapɨli ikɨn. Kəni mənɨg mɨn, nimaalah tatɨg məmə okotapɨli ikɨn. Mətəu iəu Nətɨ Iətəmimi, \f + \fr 8:20  \ft Nian Iesu təməni nərgɨn u “Nətɨ Iətəmimi,” tətəghati aru lan. Nərgɨn u təmiet e Nauəuə rəha Daniel mɨne nauəuə pɨsɨn pɨsɨn mɨn e Oltestɨmɨn. Kəni nɨpətɨn təni məmə iətəmi kəti iətəm təmsɨpən e Uhgɨn kəni matos nepətiən rəha Uhgɨn.\f* nimə rəhak tɨkə o napɨliən.”\x - \xo 8:20  \xt 2Kor 8:9\x*   
\p
\v 21 Kəni iətəmimi kəti mɨn rəha Iesu təmuva məni=pən kəm in məmə, “Iərmənɨg. Oiəkɨtəu=pən ik mətəu, pəh iəkuvən pɨpɨm mɨtənɨm rəhak tatə.”   
\p
\v 22 Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Ɨtəu=pa iəu. Nətəmimi nətəm kəsotoliən nəuia Uhgɨn, təhmen əmə məmə ilah kɨnohmɨs rəkɨs e nɨkilah. Pəh ilah okəhuvən mohtənɨm rəhalah nətəmimi nətəm kəmohmɨs.”   
\s1 Iesu təməniəhu nɨmətagi asoli  //  e nəhu Lek Kaləli  
\r (Mak 4:35-41; Luk 8:22-25)  
\p
\v 23 Kəni Iesu təmuvən e bot, kəni rəhan mɨn nətəmimi kəhuvən ilah min.  
\v 24 Kəni təsuvəhiən, nɨmətagi asoli kəti təhtul kəni mɨnol peau-peau asoli mɨn e lek, kəni nəhu tətəri=pən e bot, iuəkɨr əmə bot tətamnɨm, mətəu Iesu tətapɨli.\x - \xo 8:24  \xt Sam 4:8\x*  
\v 25 Kəni kəməhuvən motəhgi-pəri Iesu motəni=pən məmə, “!Iərmənɨg! !Osmiəgəh itah! !Otəsuvəhiən kotamnɨm!”   
\p
\v 26 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Təhro nəutəgɨn pɨk? Rəhatəmah nəhatətəiən təkəku agɨn.” Kəni təməhtul məniəhu nɨmətagi mɨne peau-peau asoli mɨn. Kəni nɨmətagi təmeiuaiu, kəni mol nəməlinuiən asoli.\x - \xo 8:26  \xt Mat 14:31; Sam 89:9\x*  
\v 27 Kəni nətəmimi rəha Iesu narmɨlah təmiuvɨg pɨk mautəni məmə, “!Ei! ?Iətəmimi nak u? Nati əpnapɨn nɨmətagi mɨne nəhu, mətəu ilau kəmuol nəuian.”   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm narmɨn  //  tərah e iətəmimi keiu  
\r (Mak 5:1-20; Luk 8:26-39)  
\p
\v 28 Kəni nian Iesu təmuva miet=pa e nɨtəni=pən e lek, ikɨn Katara, kəni iətəmimi keiu narmɨn tərah mɨn kəutatɨg e lau kəmiaiet pətɨgəm=pa məmə okueruh Iesu. Ilau kəmiasɨpən e nɨpəg kəpiel mɨn, ikɨn katɨtənɨm nətəmimi ikɨn. Ilau kuəsanən matuoh nətəmimi, kəni nətəmimi kəutəgɨn e nuvən-pəniən ikɨn.  
\v 29 Kəni əmeiko narmɨn tərah mɨn u kəutatɨg e lau kəmotagət əfəməh motəni məmə, “!Ik Nətɨ Uhgɨn! ?Nəmuva məmə nəkəhro itɨmah? ?Nəmuva məmə nəkol uəhai əmə nalpɨniən kəm tɨmah iətəm təsol əhanəhiən nian əhruahru rəhan?”\x - \xo 8:29  \xt Mak 1:24; Luk 4:41\x*   
\p
\v 30 Iuəkɨr əmə o lah, pɨkəh mɨn tepət əha ikɨn kəutauən,  
\v 31 kəni narmɨn tərah mɨn kotasək=pən o Iesu motəni məmə, “Nəmə nəkəhgi pətɨgəm itɨmah, ahli=pən itɨmah iəkəhuvən e pɨkəh mɨn əha.”   
\p
\v 32 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Əhuvən.” Kəni narmɨn tərah mɨn kəmohiet e lau, motaiu məhuvən e pɨkəh mɨn. Kəni pɨkəh mɨn ilah rəfin kəmotaiu məuteiuaiu e nɨpatu, kəni motiuvɨg=pən e nəhu motamnɨm.  
\v 33 Kəni nətəmimi nətəm kəutaugɨn pɨkəh mɨn, kəmotagɨm məhuvən e taun motəni pətɨgəm natimnati rəfin, mɨne natimnati iətəm Iesu təmol e suah mil u narmɨn tərah mɨn kəutatɨg e lau.  
\v 34 Kəni əmeiko nətəmimi rəfin rəha taun kəməhuva məmə okotafu Iesu. Kəni nian kəmoteruh in, kəni kəməutəkeikei əskasɨk kəm in məmə otəkeikei miet əha ikɨn əha.   
\c 9  
\s1 Iesu təmol vivi  //  iətəm nɨpətɨn təmɨmɨs  
\r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təmuvən e bot muvən e nɨtəni=pən e lek, kəni miet pətɨgəm iman ikɨn, e taun Kapeniəm.\x - \xo 9:1  \xt Mat 4:13\x*  
\v 2 Kəni nətəmimi nəuvein kəmotələs iətəmimi kəti məhuva ohni. Nɨpətɨn nəuvetɨn təmɨmɨs, kəni tətapɨli e rəhan nɨmahan. Kəni nian Iesu təmeruh rəhalah nəhatətəiən, kəni təməni=pən kəm iətəmimi əha məmə, “Nətɨk, səgɨniən. Rəham noliən tərah mɨn iəmos rəkɨs rəkɨs.”   
\p
\v 3 Kəni nian kəmotətəu nəghatiən əha, nəgətun mɨn nəuvein rəha Lou kotəni=pən kəm lah mɨn məmə, “Nəghatiən əha tərah. Suah kəha tətəghati təhmen məmə in Uhgɨn.”   
\p
\v 4 Mətəu Iesu təhrun nətəlɨgiən rəhalah kəni təməni=pən kəm lah məmə, “?Təhro itəmah nəutos nətəlɨgiən iətəm tərah mɨn lanu lan?\x - \xo 9:4  \xt Luk 9:47; Jon 2:25\x*  
\v 5 ?In pəhruvən tɨmətɨg məmə oiəkəni, məmə, ‘Iəmafəl rəkɨs rəham noliən tərah mɨn,’ uə ‘Əhtul maliuək’?  
\v 6 Kəni rəueiu iəkol nati kəti məmə nəkotəhrun məmə Nətɨ Iətəmimi tatos nepətiən ikɨnu e nəhue nɨftəni məmə otafəl rəkɨs təfagə tərah mɨn.” Kəni in təməni=pən kəm suah kəha tatɨmɨs məmə, “Əhtul mos rəham nɨmahan maliuək matuvən lahuənu.”\x - \xo 9:6  \xt Jon 17:2\x*  
\v 7 Kəni suah u tatɨmɨs təməhtul maliuək matuvən lahuənu.  
\v 8 Kəni nian nɨmənin nətəmimi kəmotafu nati əha, kəni kəmotəgɨn, kəni motəni-vivi nərgɨ Uhgɨn iətəm təməfən nepətiən kəm iətəmimi məmə otol lanəha.   
\s1 Iesu təmauɨn e Matiu  
\r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32)  
\p
\v 9 Kəni Iesu təmaliuək muvən nəuvetɨn mɨn, mafu suah kəti, nərgɨn u Matiu. In iətəmimi iətəm tatos məni rəha takɨs, kəni tətəharəg ikɨn kətətəou=pən takɨs ikɨn. Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Uərisɨg lak, muva iətəmimi rəhak.” Kəni in təməhtul muərisɨg e Iesu.   
\p
\v 10 Kəni Iesu təmuvən mətauən e nimə rəha Matiu, kəni nətəmimi tepət rəha nosiən məni rəha takɨs kəməhuva, kəni nətəmimi tepət nətəm kautol təfagə tərah\f + \fr 9:10  \ft Farəsi mɨn, ilah kəmautohtəu=pən vivi agɨn Lou rəfin iətəm Uhgɨn təməfən kəm Mosɨs məmə Mosɨs otəfən kəm nətəm Isrel. Kəni ilah kautohtəu=pən vivi mɨn nəghatiən mɨn iətəm kəmotsɨpən e Lou rəha Mosɨs, mətəu nətəmimi əmə kəmotol, səniəmə Lou əhruahru mɨn rəha Uhgɨn. Kəni Farəsi mɨn, kəutəni məmə nətəmimi rəfin nətəm kəsotohtəu-pəniən lou əlkələh mɨn əha, ilah nol təfagə.\f* kəməhuva, kəni ilah kəməhuva motəharəg motauən ilah Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi.  
\v 11 Kəni nian Farəsi mɨn kəmotafu nati əha, kəni kəmotəni=pən kəm nətəmimi rəha Iesu məmə, “?Təhro rəhatəmah iəgətun tətauən pəti ilah nətəm kautos məni rəha takɨs mɨne nətəm kautol təfagə?”\x - \xo 9:11  \xt Luk 15:2\x*   
\p
\v 12 Mətəu Iesu təmətəu rəhalah nəghatiən kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəmimi iətəm təsɨmɨsiən təsuvəniən o toktə. Mətəu iətəmi u iətəm tatɨmɨs, in otəkeikei muvən o toktə.  
\v 13 Əhuvən moteruh-to kəni motətəlɨg əhruahru lan məmə nɨpətɨ nəghatiən u iətəm Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə,  
\q1 ‘Nati kəti tatol nɨkik tətagiən, inu məmə onəkotasəkəhruin nətəmimi, mətəu səniəmə rəhatəmah sakrifais mɨn iətəm nautol məutəfa kəm iəu iətəm tatol nɨkik tətagiən.’\x - \xo 9:13  \xt Hip 10:8; Hos 6:1-6; Maeka 6:6-8; 1Saml 15:22\x*\f + \fr 9:13  \ft Nian Uhgɨn təməni lanəha, nɨpətɨn u məmə in otəpəh sakrifais mɨn mətəu-inu nərahiən tətatɨg e nɨkilah. Uhgɨn təməni məmə ilah kotəkeikei motasəkəhruin nətəmimi.\f*  
\m Iətəni tol lanu lan mətəu iəu iəməsuvaiən məmə iəkauɨn e nətəmimi mɨn u kotəni məmə kɨnotəhruahru rəkɨs. Mətəu iəmuva məmə iəkauɨn e nətəmimi mɨn u kotəhrun əmə məmə ilah kautol noliən tərah mɨn.”   
\s1 Noliən rəha nəpəhiən nauəniən o Uhgɨn  
\r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39)  
\p
\v 14 Kəni nətəmimi rəha Jon Bəptais kəməhuva moteruh Iesu motəni=pən kəm in məmə, “Eruh-to. Itɨmah iəutətuakəm məutəpəh nauəniən məutəfaki kəm Uhgɨn, kəni Farəsi mɨn, ilah mɨn kautol lanəha. ?Mətəu təhro rəham nətəmimi kəsotoliən lanəha?”\x - \xo 9:14  \xt Luk 18:12\x*   
\p
\v 15 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nian nətəmimi kautol marɨt rəha suah kəti, kəni in tətan e nauəniən rəhan ilah in mɨn nəuvein, nɨkitəmah təhti məmə in mɨn nəuvein okotasək? !Kəpə! Mətəu nian əha ikɨn iətəm tətuva məmə nətəmimi okotələs rəkɨs iətəmimi iətəmi katol nauəniən rəhan. Kəni e nian əha, in mɨn nəuvein kotəhrun nəpəhiən nauəniən.   
\p
\v 16 “Kəni iətəmimi kəti tɨkə məmə otos nəuvetɨ napən vi kəti, kəni məhli-ərain=pən e napən əmnəmɨt rəhan iətəm təməhapu, mətəu-inu nəmə tol lanəha, kəni nəuvetɨ napən vi təhrun nauvɨniən məhapuiən napən əmnəmɨt, kəni ikɨn təməhapu ikɨn aupən təhrun nuvaiən mol iahgin pɨk agɨn.   
\p
\v 17  \fig Nati kətətəlmɨn wain lan|alt="Wineskin" src="lb00145b.tif" size="col" loc="Mat 9:17, Mrk 2:22, Luk 5:37-38" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 9:17" \fig*“Kəni iətəmimi kəti tɨkə məmə otos wain iətəm kəmol vi, kəni miuvi=pən e pətəl əuas u təskasɨk iətəm kəmol e nɨlosɨ nəni. Nəmə tol lanu lan, kəni nahgi wain otahlɨfu, kəni pətəl otəhapu, kəni wain otauvəregɨn, kəni pətəl otərah.\f + \fr 9:17  \ft Afin futnot e Luk 5:37.\f* Mətəu wain kəmol vi okəkeikei kiuvi=pən e pətəl iətəm kəmol tɨmətmətɨg, kəni wain mɨne pətəl kətuəməhli vivi.”\f + \fr 9:17  \ft Iesu təməni lanəha məmə in otəgətun ilah e nəgətuniən vi kəti tol pɨsɨn e nəgətuniən rəha Farəsi mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou.\f*   
\s1 Pətauəhli kəti iətəm tatɨmɨs mɨne pətəkəku kəti  //  iətəm təmɨmɨs  
\r (Mak 5:21-43; Luk 8:40-56)  
\p
\v 18 Nian Iesu tətəni=pən natimnati mɨn əha kəm lah, iətəmi asoli kəti tuva masiəulɨn=pən nəulɨn o Iesu məmə, “Nətɨk pətəkəku təmɨmɨs rəueiu əmə. Mətəu va, mələhu=pən nəhlməm lan, kəni otəmiəgəh mɨn.”  
\v 19 Kəni Iesu təməhtul mɨne rəhan mɨn nətəmimi, məhuərisɨg e suah u məhuvən.   
\p
\v 20 Kəni əmeiko pətan kəti əha ikɨn iətəm tatos nɨmɨsiən rəhalah nɨpətan nian rəfin əmə, mɨnos nu tueləf.\f + \fr 9:20  \ft Lou təməni məmə nɨmɨsiən u təmol pətan əha tamɨkmɨk, kəni nəmə tatek iətəmi kəti, kəni in mɨn otamɨkmɨk.\f* Kəni pətan əha təmsɨpən e nəmtah Iesu ikɨn, kəni meapən mek nɨfɨfɨ napən rəhan,  
\v 21 təmol lanəha mətəu-inu tətəni aru əmə kəm in məmə, “Nəmə iəkek əmə nɨfɨfɨ napən rəhan, kəni rəhak nɨmɨsiən otol naunun.”\x - \xo 9:21  \xt Mat 14:36\x*   
\p
\v 22 Kəni Iesu təmeirair meruh pətan əha, kəni məni=pən kəm in məmə, “Nətɨk pətan, səgɨniən. E rəham nəhatətəiən lak, nɨnuva mɨnəuvɨr.” Kəni e nian əha, rəhan nɨmɨsiən təmɨkə.   
\p
\v 23 Kəni nian Iesu təmuva miet pətɨgəm=pa e nimə rəha iətəmi asoli əha, kəni təmuvən imə meruh nətəmimi kautahli nau məutani nəpuən lan rəha nɨmɨsiən, kəni nətəmimi kəməutasək pɨk.  
\v 24 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Ohiet məhuvən isəu, mətəu-inu pətəkəku u təsɨmɨsiən, mətəu in tətapɨli əmə.” Kəni ilah kəmotaləh əuvsan lan.  
\v 25 Mətəu nian nətəmimi kəmohiet məhuvən ihluə, kəni tuvən imə, maskəlɨm nəhlmɨ pətəkəku, kəni pətəkəku u təməhtul.  
\v 26 Kəni nanusiən rəha nati u təmaiu mɨtəlau rəfin e nɨtəni əha.   
\s1 Iesu təmol vivi  //  iəmnəu tərah mil keiu  
\p
\v 27 Kəni nian Iesu təmiet ikɨn əha, mətəu iəmnəu mil tərah keiu kəmuɨtəu=pən in, kəni mətuagət əfəməh məmə, “!Mipɨ Kig Tefɨt, asəkəhruin itɨmlau!”\x - \xo 9:27  \xt Mat 20:29-34\x*   
\p
\v 28 Nian Iesu tɨnuvən əpəha imə, kəni iəmnəu tərah mil kiəuva ohni. Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “?Itəlau nətuəhatətə məmə iəkəhrun nol viviən nəhmtɨtɨmlau, uə kəpə?”  
\p Kəni ilau kuəni=pən məmə, “Əuəh, Iərmənɨg.”   
\p
\v 29 Kəni Iesu təmələhu=pən nəhlmɨn e nəhmtɨlau məni=pən məmə, “Uhgɨn otol vivi nəhmtɨtəlau mətəu-inu nəmuəhatətə lan.”  
\v 30 Kəni nəhmtɨlau təuvɨr kəni kɨnatueruh nati. Kəni Iesu təməni=pən əskasɨk kəm lau məmə, “Onəsuəni pətɨgəmiən natimnati mɨn u kəm nətəmimi.”\x - \xo 9:30  \xt Mat 8:4\x*  
\v 31 Mətəu ilau kəmiaiet mian, kəni muəni pətɨgəm nanusiən rəha Iesu tuvən mɨtəlau ikɨn mɨn rəfin e nɨtəni u.   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah  //  e iətəm təruru nəghatiən  
\p
\v 32 Nian suah mil u kəmiaiet, nətəmimi kotələs iətəmi kəti təruru nəghatiən məhuva o Iesu. Suah kəha in təruru nəghatiən mətəu-inu narmɨn tərah tətatɨg lan.  
\v 33 Kəni Iesu təməhgi pətɨgəm narmɨn tərah e suah kəha, kəni tɨnətəghati. Kəni nɨmənin nətəmimi narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni, kəni motəni məmə, “Suah kəti təsehiən nati kəti tol lanu u ikɨnu Isrel nian kəti mɨne.”\x - \xo 9:33  \xt Mak 2:12\x*   
\p
\v 34 Mətəu Farəsi mɨn kəmotəni məmə, “Tatos nəsanəniən o iətəmi asoli rəha narmɨn tərah mɨn məmə otəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn lan.”\x - \xo 9:34  \xt Mat 12:24; Mak 3:22; Luk 11:15\x*   
\s1 Iesu nɨkin təmahmə  //  pɨk o nətəmimi  
\p
\v 35 Kəni Iesu təmaliuək matuvən e taun mɨne lahuənu mɨn rəfin, kəni mətəgətun əpəha e nɨpəgnəua nimə mɨn rəha nuhapumɨniən, mətəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, kəni matol vivi nətəmimi rəfin nətəm kautohmɨs, mɨne nətəmimi rəfin nətəm nɨpətɨlah tərah kautəuvɨr.\x - \xo 9:35  \xt Mat 4:23; Mak 1:39\x*  
\v 36 Nian təmeruh nɨmənin nətəmimi tɨnepət pɨk, kəni nɨkin təmepət pɨk o lah mətəu-inu kɨnotos pɨk nahməiən, kəni motəruru nasiru aruiən e rəhalah nəmiəgəhiən, kɨnotəhmen e sipsip mɨn rəhalah iətəmimi tɨkə o neruh viviən ilah.\x - \xo 9:36  \xt Nam 27:17; 1King 22:17; Sek 10:2; Mat 14:14; Mak 6:34\x*  
\v 37 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “!Oteruh-to! Nauəniən tepət əpəha e nasumiən tɨnɨməhtə, mətəu noluək mɨn təkəku əmə kəutəulək lan.\x - \xo 9:37  \xt Luk 10:2\x*  
\v 38 Otətapuəh o iətəmi asoli rəha nasumiən məmə otahli=pa noluək mɨn tepət məmə okəhuvən motəulək e nasumiən rəhan.”   
\c 10  
\s1 Nətəmi tueləf rəha Iesu  
\r (Mak 3:13-19; Luk 6:12-16)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təmauɨn e nətəmi tueləf rəhan kəhuva kətiəh, kəni məfən nəsanəniən kəm lah məmə ilah kəhuvən motəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nətəmimi, kəni motəhrun nol viviən nɨmɨsiən mɨn rəfin, mɨne nətəmimi mɨn u nɨpətɨlah təmərah.\x - \xo 10:1  \xt Mak 6:7; Luk 9:1\x*   
\p
\v 2 Kəni inu nərgɨ nətəmi tueləf rəha Iesu: in aupən Saimon, u nərgɨn kəti mɨn u Pitə; mɨne notəhan Antɨru; mɨne Jemɨs mɨne pian Jon, nətɨ Səpəti mil;  
\v 3 mɨne Fɨlɨp mɨne Patolomiu; mɨne Toməs mɨne Matiu, iətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs; mɨne Jemɨs nətɨ Alfiəs; mɨne Tateas;\f + \fr 10:3  \ft E nauəuə mil rəha Mak mɨne Luk, kətauɨn pɨsɨn e nərgɨ Tateas məmə Jutəs nətɨ Jemɨs. Mətəu in iətəmi kətiəh əmə.\f*  
\v 4 mɨne Saimon u kətauɨn lan məmə Selot;\f + \fr 10:4  \ft Selot in suah kəti iətəm in tətəhtul əskasɨk o kəntri rəhan. Eruh e tiksɨnəri.\f* mɨne Jutəs Iskariot u təmegəhan=pən e Iesu tuvən e nəhlmɨ rəhan mɨn tɨkɨmɨr.\f + \fr 10:4  \ft Iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Saimon, ilau u Saimon Pitə mɨne Saimon u kətauɨn lan məmə Selot. Kəni iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Jemɨs, ilau u Jemɨs nətɨ Səpəti mɨne Jemɨs nətɨ Alfiəs. Kəni iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Jutəs, inu Jutəs Iskariot mɨne Jutəs nətɨ Jemɨs u kətauɨn pɨsɨn məmə Tateas e nauəuə u rəha Matiu.\f*   
\s1 Iesu təmahli pətɨgəm  //  rəhan nətəmimi tueləf  
\r (Mak 6:7-13; Luk 9:1-6)  
\p
\v 5 Kəni nian Iesu təmahli pətɨgəm rəhan nətəmimi tueləf məmə okəhuvən motol rəhan uək, təmaupən məghati kəm lah məmə, “Itəmah onəsəhuvəniən o nətəmi mɨn u səniəmə nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel, kəni məsəhuvəniən e taun kəti rəha nətəm Səmeriə,  
\v 6 mətəu onəkəhuvən o nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel nətəm kotəhmen e sipsip mɨn kəutəluei.\x - \xo 10:6  \xt Jer 50:6\x*  
\v 7 Kəni nian nəkəhuvən, nəkotəkeikei motəni pətɨgəm məmə, ‘Nian iətəm Uhgɨn otarmənɨg e nətəmimi rəfin lan, tɨnuva iuəkɨr.’\x - \xo 10:7  \xt Mat 3:2; 4:17; Luk 10:9,11\x*   
\p
\v 8 “Kəni itəmah nəkotəkeikei motol nətəm kautohmɨs kotəuvɨr mɨn. Kəni itəmah nəkotəkeikei motol nətəm kəmohmɨs kotəmiəgəh mɨn. Kəni nətəmimi nətəm leprosi tatol ilah, nəkotəkeikei motol nɨpətɨlah tuva məuvɨr mɨn. Kəni nətəmimi nətəm narmɨn tərah tətatɨg e lah, itəmah nəkotəkeikei motəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn kəhuvən isəu o lah. Kəni nəsanəniən iətəm nəmotos, nəməsotosiən nəhmtɨn. Kəni onəkotəkeikei motol əmə uək, nətəmimi okəsotətəouiən itəmah lan.  
\v 9 Nian nəkəhuvən, nəsotosiən məni e rəhatəmah pauɨs.\x - \xo 10:9  \xt Luk 10:4\x*  
\v 10 Kəni məsotəmkiən rəhatəmah kətɨm mɨn. Kəni napən iətəm nautəhuvən lan, in əmə ko, məsotosiən inəuau kəti mɨn. Kəni məsotosiən put, mɨne kasɨkɨn rəhatəmah mɨn. Iətəni lanu lan mətəu-inu təhruahru əmə məmə kətəfən kəm noluək mɨn natimnati iətəm təhruahru o natɨgiən rəhalah.\x - \xo 10:10  \xt Luk 10:7; 1Kor 9:14\x*   
\p
\v 11 “Nian nəkəhuvən e taun kəti uə lahuənu kəti, nəkotəkeikei moteh iətəmimi kəti iətəm nɨkin tagiən məmə nəkəhuvən motatɨg itəmah min, kəni nəutatɨg ikɨn əha mətəuarus=pən nian nəkohiet mɨn.  
\v 12 Nian nəkəhuvən motatɨg e nimə kəti, nəkotəkeikei motəghati vivi kəm lah məmə, ‘Nəməlinuiən tətatɨg o təmah.’\x - \xo 10:12  \xt Luk 10:5-6\x*  
\v 13 Kəni nəmə nətəmimi e nɨpəgnəua nimə u, nɨkilah tagiən məmə okotos itəmah, kəni pəh rəhatəmah nəghatiən rəha nəməlinuiən tətatɨg o lah. Mətəu nəmə nɨkilah təsagiəniən o təmah, nəkotəkeikei motos nəghatiən rəha nəməlinuiən mautəhuvən.   
\p
\v 14 “Kəni nəmə nətəmimi nəuvein kəsotolkeikeiən məmə okotit itəmah nəkəhuvən e rəhalah nɨpəgnəua nimə, uə kəsotətəlɨgiən e rəhatəmah nəghatiən, kəni nian nautohiet e nimə rəhalah, uə rəhalah lahuənu, nəkotəkeikei motohrapɨspɨs rəkɨs nɨməulul e nəhlkɨtəmah məmə ilah okotəhrun məmə nəmotəuhlin=pən pəhriən nəmtahtəmah o lah motəpəh agɨn ilah.\x - \xo 10:14  \xt Luk 10:10-12; Uək 13:51\x*  
\v 15 Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah, e nian iətəm Uhgɨn otakil nətəmimi, nalpɨniən rəha nətəmi mɨn əha in otəskasɨk pɨk mapirəkɨs nalpɨniən rəha nətəm kotərah aupən e taun mil əha, Sotəm mɨne Kəmorə.”\f + \fr 10:15  \ft Sotəm mɨne Kəmorə, ilau taun mil aupən ikɨn iətəm təfagə tərah tepət tepət əha ikɨn. Kəni Uhgɨn təmol nalpɨniən kəm lau mahli=pən nɨgəm məmə otus ilau.\f*\x - \xo 10:15  \xt Mat 11:24; Jaj 7\x*   
\s1 Nətəmimi okotol tərah kəm nətəmimi rəha Iesu  
\p
\v 16 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Otətəlɨg-to. Iətahli=pən itəmah nautəhuvən təhmen e sipsip mɨn iətəm kəməhuvən e nəlugɨ kuri rarpɨn mɨn. Onəkotəkeikei moteinatɨg vivi təhmen e məlɨkɨm, kəni itəmah motan mətɨg təhmen e mənɨg mak.\x - \xo 10:16  \xt Luk 10:3; Rom 16:19\x*  
\v 17 Onəutətəu vivi itəmah o nətəmimi. Ilah okotələs itəmah məhuvən məmə nəkotəhtul e nəhmtɨ kaunsɨl rəhalah mətəu-inu itəmah nətəmimi rəhak. Kəni okotalis itəmah əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən.   
\p
\v 18 “Kəni okoteikəpan itəmah nəkəhuven motəhtul e nəhmtɨ nətəmi asoli mɨn rəha kəpmən mɨn, mɨne kig mɨn məmə onəkotəni pətɨgəm nəghatiən təuvɨr rəhak e nəhmtɨlah, kəni mɨne e nəhmtɨ Nanihluə mɨn.  
\v 19 Nian ilah okəhuva motələs itəmah, kəni nɨkitəmah təsəhti pɨkiən məmə onəkəhuvən motəni məmə nak, uə nəkotəhro lanu lan motəghati. Nəsotəgɨniən mətəu-inu Narmɨn Rəha Uhgɨn, in otəfɨnə nəghatiən iətəm onəkotəni e nian əhruahru əha.  
\v 20 Nəsotəgɨniən mətəu-inu səniəmə itəmah onəkotəghati, mətəu Narmɨn Rəha rəhatəmah Tatə Uhgɨn, otəfɨnə nəghatiən kəm təmah məmə nəkotəni pətɨgəm.\x - \xo 10:20  \xt Mak 13:9-11; Luk 12:11-12; 21:12-15\x*\x - \xo 10:20  \xt Jon 14:26\x*   
\p
\v 21 “Nətəmimi okotegəhan=pən e pialah əhruahru mɨn kəm rəhalah tɨkɨmɨr mɨn məmə okotohamu ilah, kəni tatə mɨn okotol mɨn lanəha kəm nenətɨlah əhruahru mɨn, kəni kəlkələh mɨn okotəhtul motol noliən əhmen mɨn əmə kəm rəhalah tatə mɨn mɨne mamə mɨn məmə okotohamu ilah.\x - \xo 10:21  \xt Maeka 7:6; Mat 10:35; Mak 13:12; Luk 21:16\x*  
\v 22 Nətəmimi rəfin okotəməki e təmah o nərgək. Mətəu iətəmi otəhtul əskasɨk mətəuarus=pən natimnati mɨn u okotol naunun, kəni Uhgɨn otosmiəgəh.  
\v 23 Nian okotol tərah kəm təmah e taun kəti, kəni nəkohiet motagɨm məhuvən e taun pɨsɨn kəti mɨn. Iətəni pəhriən kəm təmah məmə ko nəsəhuvən rəfiniən e taun mɨn rəha Isrel mətəuarus=pən Nətɨ Iətəmimi in otuva mɨn.   
\p
\v 24 “Nətəmimi nətəm kətəgətun ilah, ko kəsotapirəkɨsiən rəhalah iəgətun. Kəni noluək mɨn, ko kəsotapirəkɨsiən rəhalah iətəmi asoli.\x - \xo 10:24  \xt Luk 6:40; Jon 13:16; 15:20\x*  
\v 25 Nətəm kətəgətun ilah, kotəkeikei motagiən məmə okəhuva motəhmen e iəgətun rəhalah, kəni noluək mɨn kotəkeikei motagiən məmə okəhuva motəhmen e iətəmi asoli rəhalah. Iəu, iəu iətəmi asoli rəha nimə. Nəmə nətəmimi nəuvein kotəni rah iəu məmə iəu Pielsepul, u nərgɨn kəti rəha Setən, kəni ko təhmen mɨn əmə e noluək mɨn rəha nimə rəhak. Inəha, nətəmimi okotəni rah ilah mɨn tapirəkɨs.”\x - \xo 10:25  \xt Mat 9:34; 12:24; Mak 3:22; Luk 11:15\x*   
\s1 Iətəmimi rəha Iesu  //  təsəgɨniən e nətəmimi  
\r (Luk 12:2-7)  
\p
\v 26 Kəni Iesu təməni məmə, “Tol lanəha, sotəgɨniən e nətəmimi. Natimnati iətəm nətəmimi kautəht-ərain, Uhgɨn otəfətɨgəm ikɨn təhagəhag ikɨn, kəni natimnati iətəm nətəmimi kəutəhluaig lan, Uhgɨn otəfətɨgəm, nətəmimi rəfin okotafu.\x - \xo 10:26  \xt Mak 4:22; Luk 8:17\x*  
\v 27 Natimnati iətəm iətəni kəm təmah əmə əha rəueiu, itəmah onəkotəkeikei motəni pətɨgəm mɨn təhagəhag kəm nətəmimi rəfin. Kəni təhmen əmə, natimnati iətəm iətəni oneuən, itəmah onəkotəkeikei motəni pətɨgəm e nəhmtɨ nətəmimi.   
\p
\v 28 “Sotəgɨniən e nətəmimi nətəm kotəhrun nohamuiən nɨpətɨtəmah, mətəu ko kotəruru nohamuiən narmɨtəmah. Mətəu nəkotəgɨn e Uhgɨn iətəm təhrun nərəkɨniən nɨpətɨtəmah mɨne narmɨtəmah e nɨgəm asoli.\x - \xo 10:28  \xt Rom 8:31; Jem 4:12\x*  
\v 29 Oteruh-to. Nɨmənɨg əlkələh mɨn, nətəmimi kautos nəhmtɨlah e məni əkəku əmə. Mətəu nəmə rəhatəmah Tatə Uhgɨn təsegəhaniən e lah, ko kəti təsɨmɨsiən.  
\v 30 Kəni Uhgɨn təhrun vivi agɨn itəmah mɨne. Kəni nati əpnapɨn nəuanutəmah ko e rəhn-kapə təmah in səniəmə nati agɨn kəti, mətəu Uhgɨn in tətafin rəfin ilah.  
\v 31 !Tol lanəha, sotəgɨniən! Uhgɨn tolkeikei pɨk itəmah tapirəkɨs mənɨg əlkələh mɨn əha.\x - \xo 10:31  \xt Mat 6:26\x*   
\p
\v 32 “Tol lanəha, nəmə iətəmimi otəni pətɨgəm nərgək e nəhmtɨ nətəmimi, kəni iəu mɨn, iəkəni pətɨgəm nərgɨn e nəhmtɨ rəhak Tatə e negəu e neai.  
\v 33 Mətəu nəmə iətəmimi otəni pətɨgəm e nəhmtɨ nətəmimi məmə in səniəmə rəhak, kəni iəkəni pətɨgəm e nəhmtɨ rəhak Tatə e negəu e neai məmə in səniəmə rəhak.\x - \xo 10:33  \xt Luk 12:8-9\x*   
\p
\v 34 “Nɨkitəmah təsəhtiən məmə iəmuva məmə iəkələhu nəməlinuiən e nəhue nɨftəni. Iəməsuvaiən məmə iəkələhu nəməlinuiən, mətəu iəmuva məmə iəkol nətəmimi kotərgəhu.  
\v 35 Iətəni lanəha mətəu-inu iəmuva məmə iəkol iərman mɨne rəhan tatə okətuərah o lau mɨn, kəni pətan mɨne uhun okətuərah o lau mɨn,  
\v 36 kəni iətəmimi otol tɨkɨmɨr ilah aru rəhan mɨn.\x - \xo 10:36  \xt Maeka 7:6; Luk 12:51-53\x*\f + \fr 10:36  \ft Famli nəuvein okotəhapu ilah mɨn mətəu-inu nəuvein e famli mɨn okəhuərisɨg e Iesu, kəni nəuvein e famli əmə əha okotəməki e Iesu.\f*   
\p
\v 37 “Kəni iətəmimi iətəm tolkeikei pɨk rəhan tatə mɨne mamə tapirəkɨs iəu, in təsəhmeniən məmə otuva rəhak iətəmimi. Kəni iətəmimi iətəm tolkeikei pɨk nətɨn iərman uə pətan tapirəkɨs iəu, in təsəhmeniən məmə otuva rəhak iətəmimi.\x - \xo 10:37  \xt Luk 14:26-27\x*  
\v 38 Kəni iətəmimi iətəm təsələsiən rəhan nɨgi kəməluau muərisɨg lak,\f + \fr 10:38  \ft Nɨpətɨ nəghatiən rəha Iesu səniəmə rəhan nətəmimi okotəkeikei mohmɨs e nɨgi kəməluau təhmen əmə lan. Nɨpətɨ nəghatiən u məmə kitah rəfin kətiəh kətiəh kotəkeikei motegəhan lan məmə Uhgɨn otol nəuian e nəmiəgəhiən rəhatah nati əpnapɨn məmə rəhan nətəlɨgiən məmə kəutatɨg e nian iəkɨs mɨn. Nəmə təhro nətəmimi okotol nərahiən kəm tah, nəmə təhro kitah okohmɨs o nərgɨn, uə nəmə təhro nərahiən mɨn əha otəsuvaiən e nəmiəgəhiən rəhatah. Kitah kotəruru, mətəu kotəhtul maru əmə o natɨgiən e nəmiəgəhiən iətəm Uhgɨn tolkeikei.\f* in təsəhmeniən məmə otuva rəhak iətəmimi.  
\v 39 Kəni iətəmimi iətəm tatol pɨk uək əmə məmə rəhan nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u in otəuvɨr, otəmkarəpən e nəmiəgəhiən pəhriən. Mətəu iətəmimi iətəm otɨmɨs o nərgək, in otos nəmiəgəhiən itulɨn.\x - \xo 10:39  \xt Mat 16:24-25; Mak 8:34-35; Luk 9:23-24; 17:33; Jon 12:25\x*   
\p
\v 40 “Kəni iətəmimi iətəm tatos itəmah e nɨkin agiən kəni təhmen əmə məmə tatos iəu e nɨkin agiən. Kəni iətəmimi iətəm tatos iəu e nɨkin agiən, kəni təhmen əmə məmə tatos iətəmi u iətəm təmahli=pa iəu.\x - \xo 10:40  \xt Mak 9:37; Luk 10:16; Jon 13:20\x*  
\v 41 Kəni iətəmimi iətəm təhrun məmə suah kəti in iəni kəti rəha Uhgɨn, kəni tatos e nɨkin agiən, in otos nətəouiən lan, təhmen əmə e iətəm iəni mɨn kautos. Kəni iətəmimi iətəm tatos e nɨkin agiən iətəmi əhruahru, in otos nətəouiən lan, təhmen e iətəmi əhruahru.  
\v 42 Kəni nəmə iətəmimi kəti tətəfən nati kəti kəm suah kəti mətəu-inu təhrun məmə in rəhak iətəmimi, nɨpəhriəniən Uhgɨn otətəou in o rəhan noliən təuvɨr u, nati əpnapɨn rəhan nəfəniən in nati əkəku əmə təhmen e nəhu ətəpu nəuan nəuvetɨn əmə, uə rəhak iətəmimi in ləhtəni agɨn.”   
\c 11  
\s1 Iesu mɨne Jon Bəptais  
\r (Luk 7:18-35)  
\m
\v 1 Nian Iesu tɨnol naunun nəgətuniən rəhan nətəmimi tueləf, təmiet ikɨn əha muvən e taun mɨn e nɨtəni Kaləli, mətəgətun nətəmimi kəni mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn kəm lah.   
\p
\v 2 E nian əha, Jon Bəptais tətatɨg e kaləpus, kəni in təmətəu nanusiən e uək iətəm Iesu tatol. Kəni təmahli=pən rəhan nəuvein nətəmimi kəhuvən motətapuəh ohni məmə,  
\v 3 “?Təhro? ?Ik u iətəm kəmətəni aupən məmə suah kəti otuva, uə itɨmah iəutəhtahnin iətəmimi kəti mɨn məmə otəpanuva mɨn?”   
\p
\v 4 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Əhuvən moteruh Jon motəni=pən nati nak iətəm nəməhuva motətəu kəni moteruh:  
\v 5 nətəmi nəhmtɨlah təpɨs kɨnauteruh nati. Kəni nətəmimi nətəm nəhlkɨlah tərah kɨnotətəu təuvɨr kəni mɨnəutaliuək. Kəni nətəmimi mɨn u kəmotos nɨmɨsiən leprosi, nɨlosɨlah tɨnəuvɨr. Kəni nətəmimi mɨn u nɨpəgtəlgɨlah təmalu, rəueiu əha kɨnautətəu nati. Kəni nətəmimi mɨn u kəmohmɨs, kɨnotəmiəgəh mɨn. Kəni rəueiu, iətəmi kəti tɨnatəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr kəm nanrah mɨn.\x - \xo 11:5 \xt Aes 35:5-6; 61:1\x*  
\v 6 Iətəmimi otatɨg e nəuvɨriən pəhriən nəmə in təsəhlmaniən e nəhatətəiən lak o natimnati mɨn iətəm iəu iatol uə iəsoliən.”   
\s1 Iesu təməghati e Jon Bəptais  
\p
\v 7 Nian nətəmimi rəha Jon kautohtəlɨg, kəni Iesu tɨnətuəuin mətəghati e Jon kəm nətəmimi mɨn u kəutəharəg əha ikɨn, mətəni məmə, “?Aupən, nəmautəhuvən ikɨn təpiə-məpiə ikɨn məmə nəkoteh nak? ?Nəməhuvən məmə nəkotafu iətəmi əpnapɨn əmə kəti təhmen e nɨmanuvehli əfəməh iətəm nɨmətagi tətalɨfu alɨfu əpnapɨn əmə? Kəpə.  
\v 8 ?Kəni təhro itəmah nəmohiet, məmə nəkotafu iətəmi kəti iətəm tatuvən e napən təuvɨr nəhmtɨn tiəkɨs? Kəpə. Nətəmimi kautəhuvən e napən təuvɨr tol lanəha, nian rəfin kəutatɨg e nimə rəha kig.  
\v 9 ?Mətəu nati nak əha nəməhuvən məmə nəkoteruh, iəni kəti, uə? Əuəh, pəhriən, mətəu iətəni kəm təmah məmə in ilɨs tapirəkɨs iəni.  
\v 10 Suah u inu Nauəuə Rəha Uhgɨn təmətəghati lan. Uhgɨn təməni məmə,  
\q1 ‘Otafu-to. Iətahli=pɨnə iahləpis iətəm otos rəhak nəghatiən.  
\q1 In otaupən lam məmə otol əpenə-penə e rəham suaru.’\x - \xo 11:10 \xt Mal 3:1; Luk 1:76\x*   
\m
\v 11 Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə, nətəmi u kəmotair e nɨftəni u, kəti təsapirəkɨsiən suah kəha Jon Bəptais. Kəni mətəu iətəmi in ləhtəni agɨn e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, in ilɨs tapirəkɨs Jon.\f + \fr 11:11 \ft Fes u tətəni məmə uək rəha Jon, in uək iətəm tatos nɨsiaiən. In tatol əpenə-penə suaru rəha Krɨsto iətəm Uhgɨn otahli=pa, kəni in tətəni pətɨgəm məmə Krɨsto tɨnatuva. Uək u in uək asoli. Kəni Jon in iətəmi asoli mətəu-inu in tatos uək əha. Mətəu nati kəti iətəm in təuvɨr tapirəkɨs uək rəha Jon, inu nəmə suah kəti tətuva iətəmi rəha Uhgɨn nian in tətəhatətə e Iesu Krɨsto.\f*  
\v 12 E nian Jon Bəptais təmətuəuin mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn mətəuarus=pa rəueiu, Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in təskasɨk məmə otol uək matuvən. Kəni nətəmimi nətəm kotəskasɨk kotalkut pɨk məmə okəhuvən motatɨg ahgəl.\f + \fr 11:12 \ft Suaru kəti mɨn o nəuhliniən fes u tol lanko lan məmə: E nian Jon Bəptais təmətuəuin mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn mətəuarus=pa rəueiu, mətəu nətəmimi kəutəluagɨn ilah nətəmimi nətəm kəutatɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Kəni nətəmimi rəha nəluagɨniən kəutalkut məmə okotiuvi rəkɨs nətəmimi rəha Uhgɨn məmə kəhuva nətəmimi rəhalah.\f*  
\v 13 Iətəni lanəha mətəu-inu, aupən agɨn mətəuarus=pa nian rəha Jon, nəghatiən mɨn rəha Lou iətəm Uhgɨn təməfən kəm Mosɨs, mɨne nəghatiən mɨn rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn, kautəni pətɨgəm Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.\x - \xo 11:13 \xt Luk 16:16\x*  
\v 14 Kəni nəmə nɨkitəmah tagiən məmə nəkotos nətəlɨgiən u, iəkəni məmə Jon in Elaijə iətəm in iəni kəti aupən kəmətəni məmə otuva mol əpenə-penə e suaru rəha Məsaiə.\x - \xo 11:14 \xt Mal 4:5; Mat 17:10-13; Mak 9:11-13; Mak 1:1-8\x*  
\v 15 Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.   
\p
\v 16 “?Nətəmimi mɨn u nətəm kəutatɨg rəueiu, ilah kotəhro lanu lan? Ilah kotəhmen=pən e kəlkələh mɨn kəutəharəg ikɨn katol makɨt ikɨn məutahkul məutauɨn e lah mɨn nəuvein məmə,  
\v 17 ‘Itɨmah iəmotahli nau kəm təmah məmə onəkautol danɨs rəha nagiəniən lan, mətəu itəmah nəsotoliən danɨs. Kəni itɨmah iəməutasək eiuə rəha nɨmɨsiən, mətəu nəsotasəkiən kitah min itəmah.’   
\p
\v 18 “Kəni təhmen əhmen əmə, itəmah nəsotolkeikeiən Jon, kəni məsoltolkeikeiən iəu. Iətəni lanəha lan mətəu-inu Jon təmuva, kəni mətətuakəm mətəpəh nauəniən mətəfaki kəm Uhgɨn, kəni məsəmnɨmiən wain. Kəni nəmotəpəh in motəni məmə, ‘Suah kəha narmɨn tərah kəti tətatɨg lan.’   
\p
\v 19 “Mətəu nian iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəmuva kəni mətauən kəni mətəmnɨm wain, mətəu nəmotəpəh mɨn iəu motəni məmə, ‘Otafu-to, suah kəha in iətəmimi rəha nauən pɨkiən mɨne iətəmimi rəha napɨsiən, kəni mətan pəti ilah nətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs, mɨne nətəmimi nətəm nol təfagə tərah.’ Mətəu nətəmimi mɨn u kəutətəlɨg e noliən rəhak mɨne rəha Jon, kotəhrun nehiən məmə nati iətəm iəmuol təhmen vivi pəhriən.”\x - \xo 11:19 \xt Mat 9:14\x*   
\s1 Nahməiən asoli otuva  
\r (Luk 10:13-15)  
\p
\v 20 Kəni Iesu təməghati əskasɨk e natɨgiən rəha nətəmimi e taun mɨn əha iətəm in təmol nati apɨspɨs tepət ikɨn e nəhmtɨlah. Təməghati lanəha mətəu-inu ilah kəməsotəuhliniən nətəlɨgiən rəhalah o rəhalah noliən tərah mɨn.  
\v 21 Təməni məmə, “Itəmah nətəm Korasin, kəsi, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nətəm Petsaitə, kəsi, nərahiən asoli otuva o təmah! Mətəu-inu iəmol pau nati apɨspɨs tepət e taun mil rəhatəmah mətəu itəmah nəsotəuhliniən nətəlɨgiən rəhatəmah! Kəni nəmə iəmol natimnati mɨn əha əpəha Taea mɨne Saedon aupən, ko nətəmimi əha ikɨn əha kəmotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən e noliən tərah mɨn, kəni ilah məhuvən e napən əuas mɨn məhuvən məutəharəg e nəhmtahu e nɨgəm məutəgətun məmə kautətəu tərah agɨn o noliən tərah mɨn rəhalah.   
\p
\v 22 “Mətəu iətəni kəm təmah məmə e nian əha iətəm Uhgɨn otol nalpɨniən kəm nətəmimi, nalpɨniən rəhatəmah otəskasɨk, mapirəkɨs nalpɨniən rəha nətəm Taea mɨne Saedon u aupən.\x - \xo 11:22 \xt Aes 23; Esik 26–28; Joel 3:4-8; Amos 1:9-10; Sek 9:2-4\x*  
\v 23 ?Kəni itəmah nətəm Kapeniəm, nɨkitəmah təhti məmə Uhgɨn otəfəri=pən itəmah əha ima nɨsiaiən əpəha e negəu e neai? !Kəpə! Mətəu Uhgɨn otəhlman e təmah nəkoteiuaiu ləhtəni agɨn, ima naulɨsiən, mətəu-inu iəmol nati apɨspɨs tepət e taun rəhatəmah. Kəni nəmə iəmol natimnati mɨn u əpəha Sotəm, iətəm taun əha təfagə tərah mɨn tepət ikɨn, kəni nətəm ikɨn kəmotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən, kəni nəmə Uhgɨn təməsərəkɨniən Sotəm, kəni təmətatɨg əmə mətəuarus=pa u rəueiu.\x - \xo 11:23 \xt Jen 19:24-28; Aes 14:13-15\x*  
\v 24 Mətəu iətəni kəm təmah məmə e nian əha iətəm Uhgɨn otol nalpɨniən kəm nətəmimi, nalpɨniən rəhatəmah otəskasɨk, mapirəkɨs nalpɨniən rəha nətəm Sotəm aupən ikɨn.”\x - \xo 11:24 \xt Mat 10:15; Luk 10:12\x*   
\s1 Itəmah nətəm nɨnotəpəou  
\r (Luk 10:21-22)  
\p
\v 25 Kəni e nian əha, Iesu təmətəfaki mətəni məmə, “Tatə Uhgɨn, ik Iərmənɨg rəha natimnati rəfin ilɨs e neai mɨne ləhtəni e nəhue nɨftəni. Iətəni-vivi ik mətəu-inu nəməhluaig e nɨpətɨ natimnati mɨn u e nəhmtɨ nətəmimi nətəm koteinatɨg motəhrun vivi nati. Kəni nəmol əpu kəm nətəmimi nətəm kotəhmen=pən əmə e kəlkələh mɨn məmə okotəhrun vivi.\x - \xo 11:25 \xt 1Kor 1:26-29\x*  
\v 26 Əuəh, Tatə, inu nati kəti iətəm ik nəkolkeikei.”   
\p
\v 27 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni kəm lah məmə, “Rəhak Tatə təmegəhan=pa rəkɨs natimnati rəfin e nəhlmək. Kəni iətəmi kəti tɨkə iətəm təhrun vivi iəu u Nətɨ Uhgɨn, məmə iəu pəh əhruahru. Mətəu Tatə Uhgɨn əmə təhrun. Kəni iətəmi kəti tɨkə iətəm təhrun vivi Uhgɨn, mətəu iəu pɨsɨn əmə u Nətɨ Uhgɨn, iəkəhrun, mɨne nətəmimi nətəm iəu iəmɨtəpɨn məmə iəkol pətɨgəm Tatə Uhgɨn kəm lah.\x - \xo 11:27 \xt Mat 28:18; Jon 1:18; 3:35; 10:15; 17:2\x*   
\p
\v 28 “Əhuva ohniəu, itəmah nətəm nahgitəmah nɨkə kəni nɨnotəpəou e natipəiən e katipə fɨgəm mɨn, kəni iəkəfɨnə nəmeigiən.\f + \fr 11:28 \ft Nəghatiən u “natipəiən e katipə fɨgəm mɨn” tətəghati e Lou rəha nətəm Isrel iətəm kotəhmen e nati fɨgəm mətəu-inu Lou mɨn u, ilah kotəskasɨk pɨk, kəni tiəkɨs o noliən.\f*\x - \xo 11:28 \xt Jer 31:25\x*  
\v 29 Itəmah otos uək iətəm iəkəfɨnə kəm təmah, kəni pəh iəkaupən məgətun itəmah lan. Iətəni lanəha mətəu-inu iəu iətəmi mətɨg, kəni rəhak nətəlɨgiən in ləhtəni. Kəni onəkotos nəmeigiən e nɨkitəmah.  
\v 30 Tol lanəha mətəu-inu rəhak uək iəkəfɨnə kəm təmah in tɨmətɨg, kəni rəhak katipə in təhvevɨg.”\x - \xo 11:30 \xt 1Jon 5:3\x*\f + \fr 11:30 \ft Nian Iesu təməni “rəhak katipə in təhvevɨg,” nəghatiən əhruahru rəha katipə, in “iok.” In nati kəti kəmol e nɨgi iətəm kəmələhu=pən e nentəui nati miəgəh əsanən kəti, kətəni məmə “okis,” nati miəgəh u təhmen e kau. Nətəm Isrel kəutələhu=pən iok e nentəui okis, kəni motəlis=pən nati kəti lan məmə okis otiuvi, təhmen e “kat” uə “plau,” nati iətəm tətahlu e nɨftəni. Nətəm Isrel kəmotəni məmə nɨtəu-pəniən Lou rəha Mosɨs in təhmen e iok kəti mətəu-inu in uək əskasɨk. Mətəu iok iətəm Iesu tətəfa kəm tah in təhvevɨg mətəu-inu, nian təmɨmɨs e nɨgi kəməluau mos nalpɨniən o təfagə tərah mɨn rəhatah, kəni in tɨnol rəkɨs uək rəhatah. In təni məmə kitah kotəkeikei məutəhatətə əmə lan. Kəni in otasiru e tah məmə okotaliuək e suaru əhruahru rəha Uhgɨn.\f*   
\c 12  
\s1 Iərmənɨg rəha Sapət  
\r (Mak 2:23–3:6; Luk 6:1-11)  
\m
\v 1 Kəni e nian əha e Sapət kəti, Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməutaliuək məutohapumɨn e nasumiən rəha wit,\f + \fr 12:1  \ft Wit in nati kəti təhmen e rais. Afin-to e tiksɨnəri.\f* kəni rəhan mɨn nətəmimi nəumɨs təmus ilah, kəni kəmautəhli nəua wit kəni mautun.\x - \xo 12:1  \xt Dut 23:25\x*  
\v 2 Mətəu nian Farəsi mɨn kəmotafu ilah, kəni kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “!Ei, afu-to! Rəham nətəmimi kautol nati kəti iətəm kəutatgəhli Lou rəha Sapət.”\f + \fr 12:2  \ft Lou rəha nətəm Isrel tategəhan məmə iətəmimi təhrun nosiən nəua wit e nasumiən rəha nətəmimi nian tətaliuək mətohapumɨn e lah (Dut 23:25). Farəsi mɨn nɨkilah təmərah mətəu inko nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmautol uək rəha nəuləkiən, u in kəti rəha tate-nain noliən mɨn kəməniəhu agɨn məmə okəsoliən e nian rəha Sapət. (Eks 20:8-11; 34:21; Dut 5:12-15)\f*   
\p
\v 3 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nəmotafin uə kəpə, nati nak iətəm Kig Tefɨt təmol aupən, nian in mɨne rəhan mɨn nətəmimi nəumɨs təmus ilah?  
\v 4 In təmuvən imə e Nima Tapolɨn Rəha Uhgɨn, kəni mos pɨret mun iətəm pris mɨn kɨnotəfən rəkɨs kəm Uhgɨn. Kəni noliən əha tətatgəhli Lou, mətəu-inu pɨret əha, Lou tətəni məmə pris mɨn əmə kotəhrun nuniən.\x - \xo 12:4  \xt 1Saml 21:1-6\x*\x - \xo 12:4  \xt Lev 24:5-9\x*  
\v 5 ?Kəni nəmotafin e Lou uə kəpə, məmə nian rəfin e Sapət, pris mɨn əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, ilah kautol uək rəhalah iətəm tətatgəhli Lou rəha Sapət? Mətəu Uhgɨn tateruh məmə nati əha in təhruahru əmə.\x - \xo 12:5  \xt Nam 28:9-10\x*  
\v 6 Mətəu iətəni kəm təmah məmə iətəmi kəti u ikɨnu in ilɨs tapirəkɨs Nimə Rəha Uhgɨn.\x - \xo 12:6  \xt Mat 12:41-42\x*  
\v 7 E Nauəuə Rəha Uhgɨn, in tətəni məmə,  
\q1 ‘Nati kəti tatol nɨkik tətagiən, inu məmə onəkotasəkəhruin nətəmimi, mətəu səniəmə rəhatəmah sakrifais mɨn iətəm nautol məutəfa kəm iəu iətəm tatol nɨkik tətagiən.’\x - \xo 12:7  \xt Hos 6:6; Mat 9:13\x*  
\m Nəmə nəkotəhrun nɨpətɨ nəghatiən u, kəni nətəmimi mɨn u nətəm kotəhruahru, ko nəsotakiliən ilah motəni məmə ilah kautol noliən tərah.  
\v 8 Iətəni lanu lan mətəu-inu iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəu iətarmənɨg e nian rəha Sapət.”   
\p
\v 9 Kəni Iesu təmiet ikɨn əha, maliuək matuvən əpəha imə e nimə rəha nuhapumɨniən rəhalah.  
\v 10 Kəni əmeiko ikɨn əha, iətəmi kəti əha ikɨn nəhlmɨn təmɨmɨs, təsuahruiən lan. Kəni kəmotətapuəh o Iesu məmə, “?Təhro? ?In təhruahru e Lou məmə e Sapət, iətəmi təhrun nol viviən iətəmimi iətəm tatɨmɨs?” Ilah kəmotətapuəh ohni mətəu-inu kəutəsal e nətəlɨgiən tərah kəti rəha Iesu uə noliən kəti rəhan təhmen e nol viviən iətəmi e Sapət, iətəm ilah okotləfən in e kot ohni.\x - \xo 12:10  \xt Luk 14:3\x*   
\p
\v 11 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Okəmə itəmah kəti rəhan kəti sipsip, kəni sipsip u tiuvɨg=pən e nɨmɨl e Sapət, nɨkitəmah təhti məmə iətəmi əha otuvən miuvi-pəri=pa mɨn? !Əuəh! Otəkeikei muvən miuvi-pəri.  
\v 12 !Mətəu iətəmimi, in nati keikei tapirəkɨs sipsip! Konu, in təhruahru əmə e Lou məmə natol nati təuvɨr mɨn əmə kəm nətəmimi e Sapət.”\x - \xo 12:12  \xt Luk 14:5\x*   
\p
\v 13 Kəni təməni=pən kəm iətəmi nəhlmɨn təmɨmɨs məmə, “Uahru-to e nəhlməm.” Kəni təmuahru e nəhlmɨn, kəni nəhlmɨn tuva mɨnəuvɨr agɨn mɨn, məhmen e nəhlmɨn u kəti mɨn.  
\v 14 Mətəu Farəsi mɨn kəmohiet məhuvən ihluə mɨnəutətei nəuə ohni məmə okotohamu Iesu.\x - \xo 12:14  \xt Jon 5:16\x*   
\s1 Ioluək iətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn  
\p
\v 15 Kəni Iesu təməhrun nətəlɨgiən rəhalah, kəni təmiet ikɨn əha. Kəni nətəmimi tepət kəmohuərisɨg lan. Kəni in təmol vivi nɨmɨsiən rəfin rəhalah kəutəhuva məutəuvɨr mɨn.  
\v 16 Kəni təməniəhu ilah məmə okəsotəni pətɨgəmiən in kəm nətəmimi mɨn.\x - \xo 12:16  \xt Mat 8:4; Mak 3:12\x*  
\v 17 Natimnati mɨn əha kəmohiet məmə nəghatiən rəha Nauəuə Rəha Uhgɨn otuva mol nɨpəhriəniən lan. Uhgɨn təməfən kəm iəni Aiseə u aupən o nəni pətɨgəmiən məmə,   
\q1
\v 18 “Inu ioluək rəhak iətəm iəu inɨtəpɨn rəkɨs,  
\q1 iəkolkeikei pɨk in, kəni nɨkik tagiən pɨk ohni.  
\q1 Kəni iəu iəkol məmə Narmɨn Rəhak otuva məriauəh lan.  
\q1 Kəni in otəni pətɨgəm noliən əhruahru rəhak mɨne nosmiəgəhiən rəhak e nəhmtɨ nətəmimi e nɨtəni pɨsɨn pɨsɨn mɨn.\x - \xo 12:18  \xt Mat 3:17\x*   
\q1
\v 19 Ko in təsorgəhuiən kəni məsagət əfəməhiən,  
\q1 məsəghati pɨkiən ikɨn nətəmimi kəutuhapumɨn ilah mɨn ikɨn.   
\q1
\v 20 In iətəmi mətɨg,  
\q1 kəni in otol təuvɨr kəm nətəmimi nətəm kəutəpəou kəni rəhalah nəsanəniən tɨkə.\f + \fr 12:20  \ft Nəghatiən Kris əhruahru rəha fes 20 tətəni məmə, “Ko təsatgəhliən nɨuig kəti iətəm təməgəu, kəni ko təsəmkəpɨs agɨniən wik rəha lait iətəm tətənah əmə.”\f*  
\q1 In otol lanəha mətəuarus=pa noliən iətəm in təhruahru otol win e noliən iətəm tərah.   
\q1
\v 21 Kəni nətəmimi mɨn u səniəmə nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel,  
\q1 ilah okotələhu=pən əskasɨk rəhalah nətəlɨgiən tətatɨg lan,  
\q1 məmə in otosmiəgəh ilah.”\x - \xo 12:21  \xt Aes 42:1-4\x*   
\s1 Iesu mɨne Pielsepul  
\r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23; 12:10)  
\p
\v 22 Kəni nətəmimi kəmotos iətəmi kəti məhuva kəm Iesu iətəm nəhmtɨn təpɨs kəni təsəghatiən mətəu-inu narmɨn tərah kəti tətatɨg lan. Kəni Iesu təmol vivi mɨn, kəni iətəmi kəha tɨnateruh nati kəni mɨnətəghati.  
\v 23 Kəni nətəmimi rəfin narmɨlah təmiuvɨg motəni məmə, “?Nəmə təhro suah u in Mipɨ Kig Tefɨt iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa?”   
\p
\v 24 Kəni nian Farəsi mɨn kəmotətəu nati əha mɨne nəghatiən lan, kəni kəmotəni məmə, “Suah kəha tətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən əmə rəha Pielsepul u iətəmi asoli rəha narmɨn tərah mɨn.”\x - \xo 12:24  \xt Mat 9:34; 10:25\x*   
\p
\v 25 Mətəu Iesu təhrun nətəlɨgiən rəhalah, kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Nəmə nətəmimi e kəntri kəti kautəhapu ilah mɨn, kəni okotərəkɨn rəhalah kəntri. Kəni təhmen=pən əmə e taun kəti uə lahuənu kəti, nəmə nətəmimi kautəhapu ilah mɨn, kəni okotərəkɨn taun u uə lahuənu u.   
\p
\v 26 “Kəni nəmə Setən tətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn rəhan e nətəmimi, kəni tatol aru əmə tɨkɨmɨr kəm in. ?Kəni otəhro lanu, rəhan narmənɨgiən otəhtul?  
\v 27 ?Kəni nəmə iəu iətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən rəha Pielsepul, kəni təhro e rəhatəmah mɨn nətəmimi? Ilah kautəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən rəha pəh? ?Rəha Setən? Kəpə. Kəni tərah məmə nautəni məmə iəu iatol lanəha. Tol lanəha, rəhatəmah nətəmimi okotakil nəghatiən mɨn rəhatəmah, motəni məmə in neiuəiən.  
\v 28 Mətəu nəmə iətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn, kəni Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tɨnuvnə rəkɨs o təmah.\x - \xo 12:28  \xt Uək 10:38; 1Jon 3:8\x*   
\p
\v 29 “Kəni iəkəni e suaru kəti mɨn tol lanəha məmə, iətəmimi kəti tɨkə məmə təhrun nuvəniən e nimə rəha iətəmimi kəti iətəm nahgin tepət təhmen e Setən məmə otəmki rəhan natimnati. Mətəu iətəmimi kəti iətəm nahgin tepət agɨn otaupən məlis-ərain iətəmimi u iətəm nahgin tepət, uərisɨg təpanuvən imə məmki rəkɨs rəhan natimnati.   
\p
\v 30 “Iətəmi u in təsuərisɨgiən lak, in rəhak tɨkɨmɨr. Kəni iətəmi u in təsoriaruniən sipsip mɨn, in tatol ilah kəutagɨm atiti.\x - \xo 12:30  \xt Mak 9:40; Luk 9:50\x*  
\v 31 Tol lanəha iətəni kəm təmah məmə, Uhgɨn otafəl rəkɨs noliən tərah pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəfin,\f + \fr 12:31  \ft Uhgɨn tətafəl rəkɨs noliən tərah mɨn nian nətəmimi kotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən kəni məutətapuəh ohni məmə in otalu məsalpɨniən rəhalah noliən tərah mɨn.\f* mɨne nəghatiən tərah pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəfin iətəm nətəmimi kəutəni lan, mətəu otol nalpɨniən, kəni məsaluiən e nəghatiən tərah mɨn iətəm nətəmimi kautəni e Narmɨn Rəhan.\x - \xo 12:31  \xt Hip 6:4-6\x*  
\v 32 Kəni nəmə iətəmimi tətəni rah iəu, Nətɨ Iətəmimi, kəni Uhgɨn otalu kəni məsalpɨniən. Mətəu iətəmimi iətəm tətəni rah Narmɨn Rəha Uhgɨn, Uhgɨn ko təsaluiən lan e nian kəti, e nəhue nɨftəni u, mɨne e nian iətəm tətuva.\f + \fr 12:32  \ft Nətəmimi nəuvein kotəni məmə nəghatiən u tətəghati e nətəmi mɨn u nətəm kəmautəni məmə Iesu tatol vivi nətəmimi e nəsanəniən rəha Setən. Təhmen əmə məmə ilah kotauɨn lan məmə Narmɨn Rəha Uhgɨn in Setən. Nətəmimi nəuvein mɨn kotəni məmə nəghatiən u tətəghati e nətəmimi nətəm kəsotəhatətə əhanəhiən e Iesu, kəni motəpəh uək rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn.\f*   
\p
\v 33 “Nəmə nɨgi in təuvɨr, kəni nəuan in otəuvɨr; nəmə nɨgi in tərah, kəni nəuan in otərah. Tol lanəha mətəu-inu itəmah nəkoteruh əmə e nəua nɨgi məmə nɨgi in təuvɨr uə nɨgi in tərah.\f + \fr 12:33  \ft Nɨpətɨ nəghatiən rəha Iesu məmə in iətəmi təuvɨr mətəu-inu tatol əmə natimnati təuvɨr mɨn.\f*\x - \xo 12:33  \xt Mat 7:16-20\x*  
\v 34 !Itəmah nəkotəhmen e sɨneik! Itəmah nautol noliən ekəu-ekəu, kəni itəmah nətəm nəkotərah. Ko nəsotəniən nati təuvɨr kəti, mətəu-inu nian iətəmimi tətəghati, tətəni əmə nati nak iətəm təriauəh e nɨkin.\x - \xo 12:34  \xt Mat 3:7; 15:18; Luk 3:7; 6:43-45\x*  
\v 35 Iətəmimi iətəm nətəlɨgiən təuvɨr təriauəh e nɨkin, nian rəfin in tətəni nati iətəm in təuvɨr. Kəni iətəmimi iətəm nətəlɨgiən tərah təriauəh e nɨkin, nian rəfin in tətəni nati iətəm tərah.  
\v 36 Iətəni kəm təmah məmə e nian Uhgɨn otakil nətəmimi lan, nətəmimi okotəkeikei motəni pətɨgəm kəm in məmə təhro ilah kəmautəni nəghatiən tərah əpnapɨn mɨn rəfin agɨn rəhalah.  
\v 37 Tol lanəha, in otakil rəfin nəghatiən pɨsɨn mɨn rəhatəmah, məmə itəmah nətəm nəkotəhruahru uə nətəm nəkotərah.”   
\s1 Nəmtətiən rəha Jonə  
\r (Mak 8:12; Luk 11:29-32)  
\p
\v 38 Kəni nəgətun mɨn nəuvein rəha Lou mɨne Farəsi mɨn kəmotəni=pən kəm in məmə, “Iəgətun. Iəkotolkeikei məmə iəkoteruh nəmtətiən kəti iətəm tapɨspɨs ik onəkol.”\x - \xo 12:38  \xt Mat 16:1; Luk 11:16; Jon 6:30\x*   
\p
\v 39 Mətəu təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah nətəmimi rəueiu mɨne, nəkotərah, nəmotəpəh rəhatəmah nəhatətəiən e Uhgɨn, təhmen e pətan kəti tətəpəh rəhan iərman mətɨtəu=pən suah pɨsɨn. Kəni rəueiu nəkotolkeikei məmə iəkol nəmtətiən kəti iətəm otəgətun məmə iəmsɨpən e Uhgɨn. Mətəu Uhgɨn otəfɨnə əmə nəmtətiən kətiəh əmə, kəni inəha nəmtətiən rəha iəni əha Jonə.\x - \xo 12:39  \xt Jona 1:17; Mat 16:4; Mak 8:12\x*  
\v 40 Təhmen əmə məmə Jonə təməməhli o nian kɨsɨl lapɨn mɨne lənian e nərfɨ nəmu asoli təfla, kəni Nətɨ Iətəmimi, in otəməhli o nian kɨsɨl lapɨn mɨne lənian əpəha e nɨki nɨftəni.\x - \xo 12:40  \xt Jona 1:17\x*   
\p
\v 41 “E nian əha iətəm Uhgɨn otakil nətəmimi rəfin, kəni nətəm Ninivə aupən, ilah okotəhtul motəni pətɨgəm məmə itəmah nəuanɨləuɨs rəha Isrel nəkotərah. Okotəhrun nəniən lanəha mətəu-inu nian ilah kəmotətəu nəghatiən rəha iəni əha Jonə, ilah kəmotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən e rəhalah noliən tərah mɨn. Kəni oteruh-to, iətəmi kəti iətəm ilɨs tapirəkɨs Jonə tɨnuva, mətəu itəmah nəsotəuhliniən rəhatəmah nətəlɨgiən e rəhatəmah noliən tərah mɨn.\x - \xo 12:41  \xt Jona 3:5\x*  
\v 42 Kəni e nian əha Uhgɨn otakil nətəmimi rəfin, kəni kwin rəha nɨtəni pesi ikɨn,\x - \xo 12:42  \xt 1King 10:1; 2Kron 9:1\x* otəhtul məni pətɨgəm məmə itəmah nətəm nəkotərah. Otəhrun nəniən lanəha mətəu-inu, in təmiet e nɨkalɨ nɨtəni əpəha isəu agɨn, kəni maliuək muva məmə otətəu nəghatiən rəha Kig Solomən u iətəm teinatɨg pɨk. Kəni oteruh-to, suah kəti iətəm in ilɨs agɨn mapirəkɨs Kig Solomən tɨnuva, mətəu itəmah nəsotətəlɨgiən.   
\p
\v 43 “Nian narmɨn tərah tiet e iətəmimi, kəni in otuvən maliuək mətan əpəha ikɨn nɨgi mɨne nian mɨtə tɨkə ikɨn, kəni nəhu tɨkə ikɨn, mətəsal ikɨn otatɨg məmeig ikɨn, mətəu təsehiən.  
\v 44 Kəni təni aru əmə kəm in məmə, ‘Iəkɨtəlɨg=pən e rəhak nimə\f + \fr 12:44  \ft Nəghatiən u “nimə” tətəghati e iətəmi u iətəm narmɨn tərah təmiet rəkɨs lan.\f* iətəm iəmsɨpən ikɨn.’ Kəni nian tuva meruh nimə, iətəmimi tɨkə ikɨn, kəni kəmafəl, kəni kəməlɨn vivi natimnati.  
\v 45 Kəni tuvən mit narmɨn tərah səpɨn mɨn u kotərah pɨk motapirəkɨs in, kəni məhuvən imə motatɨg. Kəni natɨgiən rəha iətəmi əha rəueiu tərah pɨk tapirəkɨs rəhan natɨgiən iətəm aupən. Kəni kotəhmen əmə e təmah nətəm nəkotərah nətəm nəutatɨg rəueiu.”\x - \xo 12:45  \xt Luk 11:24-26; 2Pitə 2:20\x*   
\s1 Mamə rəha Iesu  //  mɨne pian mɨn  
\r (Mak 3:31-35; Luk 8:19-21)  
\p
\v 46 Nian Iesu tətəghati əhanəh kəm nətəmimi, kəni rəhan mamə mɨne pian mɨn kautəhtul əpəha ihluə məutətapuəh lan məmə okotəghati kəm in.  
\v 47 Kəni iətəmimi kəti təməni=pən kəm Iesu məmə, “Rəham mamə mɨne piam mɨn əpəha ihluə kəutəhtul. Ilah kotolkeikei məmə okotəghati kəm ik.”\f + \fr 12:47  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, fes 47 tɨkə.\f*   
\p
\v 48 Kəni Iesu təməni=pən kəm iətəmi təməni pətɨgəm məmə, “?Pəh u rəhak mamə, kəni pəh u piak mɨn?”  
\v 49 Kəni muahru=pən e nəhlmɨn məgətun=pən rəhan nətəmimi, kəni məni məmə, “!Inu rəhak mamə mɨne piak mɨn!  
\v 50 Iatəni lanəha lan mətəu-inu pəh u tatol nəuia rəhak Tatə əpəha ilɨs e negəu e neai, in piak, mɨne nəuvɨnɨk, mɨne rəhak mamə.”\x - \xo 12:50  \xt Rom 8:29\x*   
\c 13  
\s1 Nəghatiən əuhlin e nɨftəni  
\r (Mak 4:1-20; Luk 8:4-15)  
\m
\v 1 E nian əmə kəha, Iesu təmiet e nimə muvən mətəharəg əpəha iuəkɨr e nɨkalɨ nəhu Lek Kaləli.  
\v 2 Mətəu-inu nətəmimi tepət kəməhuva motəhtul tɨtəlau lan, kəni in təmuvən e bot kəti u tətəhtul iuəkɨr əmə o nɨpəkɨl, kəni mətəharəg. Kəni nətəmimi kəmautəhtul ipari.\x - \xo 13:2  \xt Luk 5:1-3\x*  
\v 3 Kəni in təməni=pən natimnati mɨn tepət kəm lah e nəghatiən əuhlin mɨn.  
\p Təməni məmə, “Iətəmimi kəti təmuvən məmə otearəgrəg nɨkɨtɨ wit rəhan əpəha e rəhan nasumiən.\f + \fr 13:3  \ft Afin-to “wit” e tiksɨnəri.\f*  
\v 4 Kəni nian təmətearəgrəg nɨkɨtɨ wit rəhan, nəuvein kəmotəmei=pən e suaru, kəni mənɨg mɨn kəməhuva motun rəfin ilah.  
\v 5 Kəni nɨkɨtɨ wit nəuvein kəmohmərəgrəg=pən e nɨftəni iətəm kəpiel iuəkɨr əmə. Kəmoteviə uəhai əmə mətəu-inu nɨftəni nəuan nəuvetɨn əmə.  
\v 6 Nian mɨtɨgar təri, kəni məhgi ilah kotaukei-aukei mətəu-inu nokɨlah təseiuaiu pɨkiən.  
\v 7 Kəni nɨkɨtɨ wit nəuvein kəmotəmei=pən e nɨki nɨləuɨs u tol nihlɨn, kəni nian nɨkɨtɨ wit mɨn koteviə mətəu nɨləuɨs tətatu-atu ilah kəni kohmɨs.  
\v 8 Kəni nɨkɨtɨ wit nəuvein mɨn kəmotəmei=pən e nɨftəni iətəm təuvɨr, kəni kəmotəuə e nəualah. Nəuvein nəualah tate, nəuvein nəualah sikɨste, nəuvein nəualah uan-hanrɨt.  
\v 9 Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”   
\p
\v 10 Kəni nətəmimi rəha Iesu kəməhuva motətapuəh ohni məmə, “?Təhro nətəghati kəm nətəmimi e nəghatiən əuhlin mɨn?”   
\p
\v 11 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəni lanəha mətəu-inu itəmah u, Uhgɨn təmerəh e suaru o təmah məmə itəmah onəkotəhrun nəghatiən oneuən mɨn rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Mətəu ilah, Uhgɨn təməserəhiən e suaru lanu o lah.  
\v 12 Tol lanəha mətəu-inu, iətəmi u iətəm rəhan əha ikɨn nəhruniən, Uhgɨn otəfən mɨn nəhruniən kəm in, kəni rəhan nəhruniən in otepət pɨk. Mətəu iətəmi u iətəm rəhan nəhruniən tɨkə, Uhgɨn otos rəkɨs rəfin rəhan nəhruniən iətəm nɨkin təhti məmə in tatos.\x - \xo 13:12  \xt Mat 25:29; Mak 4:25; Luk 8:18; 19:26\x*  
\v 13 Iətəghati e nəghatiən əuhlin kəm lah mətəu-inu ilah kautafu pau mətəu kəsotəhruniən, kəni ilah kautətəu pau mətəu kəsotəhrun viviən.  
\v 14 Nəmiəgəhiən rəhalah tatol nəghatiən rəha iəni Aiseə tətuva matol nɨpəhriəniən lan. In təməni məmə,  
\q1 ‘Okautətəu, mautətəu, mautətəu,  
\q1 mətəu ko kəsotəhruniən.  
\q1 Kəni okauteruh, mauteruh, mauteruh,  
\q1 mətəu ko kəsotəhruniən nian kəti.   
\q1
\v 15 In tol lanəha mətəu-inu nɨkilah tɨniəkɨs rəkɨs.  
\q1 Kəmotasisɨg e matəlgɨlah mɨne nəhmtɨlah.  
\q1 Mətəu kəmautol lanəha məmə,  
\q1 okəsoteruhiən e nəhmtɨlah,  
\q1 kəni okəsotətəuiən e matəlgɨlah,  
\q1 kəni nɨkilah təruru nəhruniən.  
\q1 Kəni məsəhuvaiən ohniəu məmə iəkosmiəgəh ilah.’\x - \xo 13:15  \xt Aes 6:9-10; Jon 12:40; Uək 28:26-27\x*   
\m
\v 16 Mətəu itəmah u, Uhgɨn təməfɨnə rəhan nəuvɨriən kəm təmah, kəni nian nəkoteruh, motəhrun, kəni nian nəkotətəu motəhrun.  
\v 17 Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə, iəni mɨn tepət mɨne nətəm kotəhruahru mɨn tepət kəmotolkeikei pɨk məmə okoteruh nati nak iətəm nauteruh, mətəu kəməsoteruhiən. Kəni motolkeikei pɨk məmə okotətəu nati nak iətəm nautətəu, mətəu kəməsotətəuiən.”\x - \xo 13:17  \xt Luk 10:23-24\x*   
\p
\v 18 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Itəmah otətəlɨg vivi-to məmə nəkotəhrun nɨpətɨ nəghatiən əuhlin rəha iətəmi u iətəm təmearəgrəg nɨkɨtɨ wit.  
\v 19 Nɨkɨtɨ wit iətəm təməmei e suaru, tətəgətun=pən iətəmimi iətəm tətəu nəghatiən rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, mətəu in təsəhruniən. Kəni Setən tuva mos rəkɨs uəhai əmə nəghatiən əha iətəm təmuvən e nɨkin.   
\p
\v 20 “Kəni nɨkɨtɨ wit iətəm təməmei=pən e nɨftəni iətəm kəpiel iuəkɨr əmə, tətəgətun=pən iətəmimi iətəm tətətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni mos e nɨkin agiən,  
\v 21 mətəu nokɨn təseiuaiu pɨkiən, kəni tətəhtul o nian əkuəkɨr əmə. Nian nəsəsauiən, uə nərahiən tuva e nəmiəgəhiən rəhan o nəghatiən əha, kəni təmei uəhai əmə e rəhan nəhatətəiən.   
\p
\v 22 “Kəni nɨkɨtɨ wit iətəm təməmei=pən e nɨki nɨləuɨs tol nihlɨn, tətəgətun=pən iətəmimi iətəm tətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, mətəu rəhan nətəlɨgiən tatuvən pɨk o natimnati rəha nəhue nɨftəni, kəni in tolkeikei məmə rəhan nautə otepət; kəni nətəlɨgiən mɨn əha kotatu-atu nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni nəghatiən əha təsəuəiən e nəuan.\x - \xo 13:22  \xt Luk 12:16-21; 1Tim 6:9-10,17\x*   
\p
\v 23 “Mətəu nɨkɨtɨ wit iətəm təməmei=pən e nɨftəni təuvɨr, tətəgətun=pən iətəmimi iətəm tətəu nəghatiən rəha Uhgɨn kəni məhrun nɨpətɨn. Kəni e nəmiəgəhiən rəhan, in otəuə e nəuan, nian nəuvein nəuan tate, nian nəuvein nəuan sikɨste, kəni nian nəuvein nəuan uan-hanrɨt.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e manuvehli iətəm tərah  
\p
\v 24 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti mɨn kəm lah mətəni məmə, “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Iətəmimi kəti təmearəgrəg e nɨkɨtɨ wit təuvɨr e rəhan nasumiən.  
\v 25 Mətəu nian in mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəmautapɨli, rəhan kəti tɨkɨmɨr təmuvən məraki e nɨkɨtɨ nɨmanuvehli tərah mɨn e rəhan nasumiən, kəni magɨm.  
\v 26 Kəni nɨkɨtɨ wit təuvɨr mɨne nɨkɨtɨ manuvehli tərah koteviə kəni kotəhmen əhmen əmə. Mətəu wit təmaupən mol nəuan, kəni e nian əha, noluək mɨn kotəhrun neruhiən məmə manuvehli tərah, ilah mɨn əha ikɨn.   
\p
\v 27 “Kəni noluək mɨn rəha iətəmimi əha, kəməhuva moteruh in, motəni məmə, ‘Iətəmi asoli. ?Nɨkɨtɨ wit mɨn iətəm nəmearəgrəg e rəham nasumiən, ilah nɨkɨtɨ wit təuvɨr mɨn əmə, uə kəpə? ?Mətəu təhro nɨkɨtɨ manuvehli tərah mɨn kɨnotəri?’  
\v 28 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, ‘Tɨkɨmɨr kəti təmol nati əha.’  
\p “Kəni rəhan mɨn noluək mɨn kotəni=pən kəm in məmə, ‘?Mətəu təhro? ?Nəkolkeikei məmə itɨmah iəkəhuvən moteuvi rəkɨs manuvehli tərah mɨn əha?’   
\p
\v 29 “Mətəu təməni=pən kəm lah məmə, ‘Kəpə. Otəpəh. Nəmə itəmah nəkəhuvən moteuvi rəkɨs manuvehli tərah mɨn, kəni məta nəkoteuvi rəkɨs mɨn wit təuvɨr mɨn.  
\v 30 Pəh kotəri pəti əmə mətəuarus=pən wit tɨməhtə. Kəni iəkəni=pən kəm nətəmimi nətəm okotəulək e wit məmə ilah okotaupən moteuvi rəkɨs manuvehli iətəm tərah motəlis o nəraki-pəniən e nɨgəm. Uərisɨg okotəulək e wit təuvɨr mɨn motəmki məhuvən e nimə rəhak iətəm kətəlɨn nauəniən ikɨn.’”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nɨkɨtɨ mastət  
\r (Mak 4:30-32; Luk 13:18-19)  
\p
\v 31 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin mɨn kəti kəm lah məmə, “Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in otəkeikei mepət təhmɨn, təhmen e nɨkɨtɨ mastət\f + \fr 13:31  \ft Mastət in nɨgi iətəm katol=pən nɨkɨtɨn e nauəniən məmə təpien vivi. Nɨkɨtɨn in natiəkəku agɨn, mətəu tateviə matol nɨgi asoli lan.\f* iətəm iətəmimi təmos muvən mərfei e rəhan nasumiən.  
\v 32 Nɨkɨtɨ mastət əha in natiəkəku agɨn, mətəu nian in oteviə, in otuva iahgin təhmen e nɨgi kəti, kəni mənɨg mɨn iətəm kautiuvɨg ilɨs okəhuva motol nimaalah e nəhlmɨn mɨn.”\f + \fr 13:32  \ft Nəghatiən əuhlin e mastət mɨne pɨret u is tɨkə lan tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tətətuəuin mətɨg əmə, kəsəni pɨkiən nepətiən rəhan məmə nətəm Isrel mɨn kotolkeikei mɨne. Nəghatiən əuhlin mɨn u kəutəgətun itah e: (1) məmə təhro lanu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tətarmənɨg vivi agɨn e nəmiəgəhiən rəha nətəmimi kətiəh kətiəh u ilah rəhan mɨn, (2) məmə təhro lanu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn e nəhue nɨftəni, mətəfa nətəmimi tepət kəutəhuva e nəhatətəiən lan. Suaru rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tətarmənɨg e nətəmimi e nəmiəgəhiən mɨne nɨmɨsiən rəha Iesu, keruh məmə təkəku, məpəou məsəhmeniən o nati kəti (məmə in əha nətəm Isrel nɨkilah tətəhti mɨne), mətəu nian kəti nətəmimi rəfin okoteruh nepətiən mɨne nəhagəhagiən asoli rəhan.\f*   
\s1 Nəghatiən əuhlin e is  
\r (Mak 4:33-34; Luk 13:20-21)  
\p
\v 33 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti mɨn məmə, “Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in otəkeikei mepət təhmɨn, təhmen=pən e is nəuan nəuvetɨn iətəm pətan kəti tətalkin e flauə tepət iətəm kəmol=pən e pesɨn asoli, kəni təhgi flauə rəfin tətasisi matol iahgin.”   
\p
\v 34 Natimnati mɨn rəfin əha, Iesu təməghati əuhlin lan kəm nətəmimi. In təmatəgətun əmə nətəmimi e nəghatiən əuhlin.  
\v 35 Noliən əha təmol nəghatiən rəha iəni aupən tətuva matol nɨpəhriəniən lan. Təməni məmə,  
\q1 “Iəkəni pətɨgəm rəhak nəghatiən e nəghatiən əuhlin mɨn.  
\q1 Iəkəni pətɨgəm natimnati iətəm iəməhluaig e lah e nian iəmətuəuin matol nɨftəni mətəuarus=pa u rəueiu.”\x - \xo 13:35  \xt Sam 78:2\x*   
\s1 Iesu təməni nɨpətɨ  //  nəghatiən əuhlin e manuvehli  
\p
\v 36 Kəni Iesu təmiet rəkɨs e nətəmimi, kəni muvən mɨn e nɨpəgnəua nimə kəti. Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəməhuva ohni motətapuəh məmə, “Əni-to kəm tɨmah nɨpətɨ nəghatiən əuhlin e manuvehli iətəm təməri e nasumiən.”   
\p
\v 37 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Iətəmimi iətəm təmearəgrəg nɨkɨtɨ wit təuvɨr mɨn e nasumiən, tətəgətun=pən iəu, Nətɨ Iətəmimi.  
\v 38 Kəni nasumiən, tətəgətun=pən nəhue nɨftəni. Kəni nɨkɨtɨ wit təuvɨr mɨn, ilah u kəutəgətun=pən nətəmimi rəha Uhgɨn nətəm tətarmənɨg e lah. Kəni manuvehli tərah mɨn, ilah kəutəgətun=pən nətəmimi rəha Setən.  
\v 39 Kəni tɨkɨmɨr iətəm təmuvən mearəgrəg manuvehli tərah, tətəgətun=pən Setən. Kəni nian okəulək e nasumiən, tətəgətun=pən naunun nian, kəni nətəmimi nətəm kautəulək e nasumiən, kəutəgətun=pən nagelo mɨn.  
\v 40 Okotəmki manuvehli tərah motuvan əhtuv e nɨgəm, noliən əha təhmen e naunun nian.   
\p
\v 41 “Iəu Nətɨ Iətəmimi, iəkahli=pən nagelo mɨn rəhak okəhuvən ikɨn iətarmənɨg ikɨn, motos rəkɨs natimnati rəfin mɨne nətəmimi rəfin nətəm kautiuvi=pən nətəmimi o noliən təfagə tərah mɨn mɨne nətəmimi rəfin nətəm kautol noliən tərah mɨn.\x - \xo 13:41  \xt Mat 24:31; 25:31; Mak 13:27\x*  
\v 42 Ilah okotəraki=pən e lah e nɨgəm asoli, kəni ikɨn əha nətəmimi okotasək kəni mautɨgət-ərain nəhluvlah mɨn ikɨn.\x - \xo 13:42  \xt Mat 8:12\x*  
\v 43 Kəni nətəm kotəhruahru okotasiə təhmen e mɨtɨgar e narmənɨgiən rəha rəhalah Tatə Uhgɨn. Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”\x - \xo 13:43  \xt Dan 12:3\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e bokɨs məni iətəm tətəhluaig  
\p
\v 44 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Bokɨs məni kəti tətəhluaig e nɨftəni kəti. Kəni iətəmimi kəti təmətan mafu bokɨs məni əha, kəni tatɨg mɨtənɨm mɨn. Nɨkin təmagiən pɨk, kəni təmuvən mol səlɨm e natimnati rəfin rəhan, kəni mos nəhmtɨ nɨftəni əha.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin e kəpiel perəl  
\p
\v 45 Kəni Iesu təməni məmə, “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Iətəmimi kəti tətəsal e natimnati, kəni matol səlɨm mɨn lan. Kəni in tətəsal e kəpiel təuvɨr mɨn nəhmtɨlah tiəkɨs, kətəni məmə perəl.  
\v 46 Nian təmeruh perəl kəti iətəm təuvɨr pɨk agɨn, kəni in təmuvən mol səlɨm e rəhan natimnati mɨn rəfin, kəni muvən mos nəhmtɨ perəl əha, kəni mələs rəhan.”\f + \fr 13:46  \ft Nɨpətɨ nəghatiən əuhlin mil u məmə, Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in təuvɨr pɨk agɨn. In təhruahru məmə kitah kotəfən rəfin natimnati mɨn rəhatah məmə kotəhrun nosiən.\f* \fig Nəuanati e perəl|alt="Pearl" src="lb00171b.tif" size="col" loc="Mat 13:45-46; Mat 7:6; 1Ti 2:9, Rev 21:21" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 13:45-46; 1Tim 2:9" \fig*   
\s1 Nəghatiən əuhlin e net rəha niuviən nəmu  
\p
\v 47 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Nətəmimi kəutəraki=pən e net əpəha itəhi mautos nəmu pɨsɨn pɨsɨn mɨn lan.  
\v 48 Nian net tɨnəriauəh e nəmu, kəni kotiuvi-pari net, kəni motəuəri nəmu mɨn motaipei=pən nəmu təuvɨr mɨn e kətɨm asoli mɨn rəhalah, mətəu okotəraki e nəmu mɨn iətəm kotərah.  
\v 49 Kəni e naunun nian, nagelo mɨn okəhuva motos rəkɨs nətəmimi nətəm kotərah e nətəmimi nətəm kotəhruahru,  
\v 50 kəni motəraki=pən e nətəmimi kotərah e nɨgəm asoli, kəni ikɨn əha nətəmimi okotasək mautɨgət-ərain nəhluvlah ikɨn.\x - \xo 13:50  \xt Mat 13:42; Luk 13:28\x*   
\p
\v 51 “?Itəmah nəkotəhrun natimnati mɨn u, uə kəpə?” Kəni ilah kəmotəni kəm in məmə, “Əuəh.”  
\v 52 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Tol lanəha, nəgətun mɨn rəfin rəha Lou iətəm kəməgətun vivi ilah e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, kotəhmen e iətəmi asoli rəha nimə iətəm rəhan nautə tepət. Kəni nian kəti in tatos rəkɨs nati vi e rəhan nautə, kəni nian kəti mɨn tatos rəkɨs nati əuas.”\f + \fr 13:52  \ft Kəmə təhro nəghatiən u “nati əuas” tətəghati e nəghatiən rəha Uhgɨn iətəm kəmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn əpəha Oltestɨmɨn, kəni nəghatiən u “nati vi e rəhan nautə” tətəghati e nəgətuniən vi rəha Iesu.\f*   
\s1 Iəni iətəm kəsɨsiaiən  
\r (Mak 6:1-6; Luk 4:16-30)  
\p
\v 53 Nian Iesu tɨnol naunun nəghatiən e nəghatiən əuhlin mɨn əha, kəni təmiet ikɨn əha,  
\v 54 muvən iman ikɨn. Kəni təmətəgətun nətəmimi əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən, kəni narmɨlah təmiuvɨg, kəni kotəni məmə, “Suah u təmos iə neinatɨgiən əha mɨne nəsanəniən əha o noliən nati apɨspɨs mɨn?\x - \xo 13:54  \xt Jon 7:15\x*  
\v 55 Suah kəha, kitah kotəhrun vivi in. ?In nətɨ iətəmimi iətəm tatol nimə, uə kəpə? ?Kəni rəhan mamə, in Meri, kəni pian mɨn ilah Jemɨs, mɨne Josɨp, mɨne Saimon, mɨne Jutəs, uə kəpə?\x - \xo 13:55  \xt Jon 6:42\x*  
\v 56 ?Kəni rəhan kakə mɨn kitah min ilah, uə kəpə? ?Təmos iə nəhruniən o noliən natimnati mɨn əha?”  
\v 57 Kəni nɨkilah təsagiəniən ohni kəni motəuhlin nəmtahlah ohni.  
\p Mətəu Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Nəmə iətəmi kəti in iəni, nətəmimi rəfin kautɨsiai. Mətəu rəhan mɨn nətəmimi əpəha lahuənu mɨne rəhan mɨn nətəmimi e nɨpəgnəua nimə rəhan, ilah əmə kəsotɨsiaiən.”\x - \xo 13:57  \xt Jon 4:44\x*   
\p
\v 58 Kəni təməsoliən nati apɨspɨs tepət ikɨn əha, mətəu-inu ilah kəsotəhatətəiən lan.   
\c 14  
\s1 Kig Herot Antipas  //  təməghati o Iesu  
\r (Mak 6:14-29; Luk 9:7-9)  
\m
\v 1 E nian əha, Kig Herot Antipas\f + \fr 14:1  \ft Afin-to “Herot” e tiksɨnəri meruh famli rəha Herot.\f* u tətarmənɨg e nɨtəni Kaləli, təmətəu nanusiən rəha Iesu.  
\v 2 Kəni təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi asoli məmə, “Suah u in Jon Bəptais iətəm təməmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən. Tol lanəha tatos nəsanəniən əha o noliən nati apɨspɨs mɨn.”   
\s1 Nɨmɨsiən rəha Jon Bəptais  
\p
\v 3-4 Herot Antipas təməghati lanəha mətəu-inu in təmohamu rəkɨs Jon Bəptais. Inu nanusiən e nɨmɨsiən rəha Jon Bəptais, tol lanu lan.  
\p Aupən ikɨn, Kig Herot Antipas təmakləh e Herotiəs u pətauəhli rəha pia Herot u, Fɨlɨp Kətiəh. Kəni Jon təməni=pən kəm in məmə, “Təsəhruahruiən məmə nəkos pətan u, mətəu-inu nətatgəhli Lou.” Kəni Herot Antipas təmaskəlɨm Jon o Herotiəs, məlis-ərain, mɨləfən e kaləpus.\x - \xo 14:3-4  \xt Lev 18:16; 20:21; Luk 3:19-20\x*  
\v 5 Herot Antipas tolkeikei məmə in otohamu Jon, mətəu təməsoliən mətəu-inu tətəgɨn e nətəmimi. Ilah kautɨsiai Jon məutəni məmə in iəni kəti.\x - \xo 14:5  \xt Mat 21:26\x*   
\p
\v 6 Mətəu nian kəti, Herot Antipas təmol lafet kəti rəha nian təmair lan, kəni pətan mɨtə, nətɨ Herotiəs, təmol danɨs aupən e nəhmtɨ nətəmimi rəfin. Kəni rəhan noliən danɨs təmol Herot Antipas nɨkin təmuvən pɨk lan,  
\v 7 kəni tol lanəha, in təməni əskasɨk mos nonauvɨl məmə in otəfən nati nak iətəm pətan mɨtə əha tolkeikei.  
\v 8 Kəni Herotiəs təməghati kəm nətɨn, kəni nətɨn təməni=pən nəghatiən rəha Herotiəs kəm Herot Antipas məmə, “Os rəhn-kapə Jon Bəptais e pɨlet kəti muva u ikɨnu məfa kəm iəu rəueiu.”  
\v 9 Kəni kig, nɨkin təpəou. Mətəu təməni=pən kəm rəhan nətəmimi məmə ilah okotol nəuia nətɨ Herotiəs, mətəu-inu o rəhan nonauvɨl mɨne nəniəskasɨkiən iətəm təmol e nəhmtɨ nətəmimi.  
\v 10 Kəni təmahli=pən nətəmimi nəuvein kəhuvən e kaləpus, kəni ilah kəmotəuahtuv rəkɨs rəhn-kapə Jon ikɨn əha,  
\v 11 motələhu=pən e pɨlet kəti, motos məhuva, motəfən kəm nətɨ Herotiəs, kəni in təməfən kəm rəhan mamə.\f + \fr 14:11  \ft Herotiəs təmolkeikei məmə kəməfən rəhn-kapə Jon e pɨlet məmə təgətun məmə Jon in təmɨmɨs pəhriən. In tətəgətun mɨn məmə Herotiəs in iərmɨs e pətan.\f*  
\v 12 Kəni nətəmimi rəha Jon kəməhuvən motos nɨpətɨn məhuvən mohtənɨm, kəni məhuvən motəni=pən kəm Iesu.   
\s1 Iesu təmaugɨn  //  nətəmimi faif-tausɨn  
\r (Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14)  
\p
\v 13 Nian Iesu təmətəu nanusiən əha, kəni təmuvən e bot kəti muvən əpəha ikɨn nətəmimi kohkə ikɨn. Mətəu nian nɨmənin nətəmimi kəmotəhrun ikɨn təmuvən ikɨn, kəni ilah kəmohiet e rəhalah lahuənu mɨn motaliuək ipari məhuərisɨg e Iesu.  
\v 14 Nian Iesu təmuvari, mafu məmə nɨmənin nətəmimi tepət, kəni nɨkin təmepət o lah, molkeikei ilah, kəni mol vivi nɨmɨsiən mɨn rəhalah.   
\p
\v 15 Kəni ləhnaiuv iuəkɨr o napinəpuiən, rəhan mɨn nətəmimi kəməhuva ohni mautəni məmə, “Ikɨnu, ikɨn nətəmimi kohkə ikɨn, kəni otəsuvəhiən tapinəpu. Ahli=pən nɨmənin nətəmimi məmə okəhuvən lahuənu mɨn motos nəhmtɨ nɨglah nəuvein nauəniən.”   
\p
\v 16 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Kəpə. Otəpəh əmə ilah kautol u ikɨnu, kəni itəmah əmə otaugɨn ilah.”   
\p
\v 17 Mətəu kotəni=pən kəm in məmə, “Itɨmah iautos əmə pɨret faif mɨne nəmu keiu.”   
\p
\v 18 Kəni təni məmə, “Otos məhuva kəm iəu.”  
\v 19 Kəni məni=pən kəm nətəmimi məmə okotəharəg ləhtəni e nɨmanuvehli. Kəni təmos pɨret faif mɨne nəmu keiu əha, məsal-pəri əpəha e neai, məfaki=pən lan, kəni məhapu pɨret. Kəni məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi, kəni kotəfən kəm nɨmənin nətəmimi.\x - \xo 14:19  \xt Mat 15:35-39; Mak 8:6-10\x*  
\v 20 Kəni ilah rəfin kəmotauən, nərfɨlah tasisi. Kəni nɨpɨspɨsɨ nauəniən iətəm kəmotəpəh, nətəmimi rəha Iesu kəmotaipei=pən e kətɨm asoli ilah tueləf kotəri vivi.  
\v 21 Kəni nətəmimi nətəm kəmotauən, nəman əmə təhmen e faif-tausɨn, mətəu kəsafiniən nɨpətan mɨne kəlkələh mɨn.   
\s1 Iesu təmaliuək e nəhue nəhu  
\r (Mak 6:45-52; Jon 6:16-21)  
\p
\v 22 Kəni Iesu təməni kəm rəhan nətəmimi məmə ilah okəhuvən e bot məhuvən e nəven=pən əpəha e lek, mətəu in otahli=pən nətəmimi kohtəlɨg=pən imalah mɨn ikɨn.  
\v 23 Nian tɨnahli=pən rəkɨs nətəmimi, kəni muvən əpəha ilɨs e nɨtəuət kəti in pɨsɨn əmə, məmə otəfaki. Nian tɨnapinəpu, Iesu pɨsɨn əmə əha ikɨn,\x - \xo 14:23  \xt Luk 6:12; 9:28\x*  
\v 24 mətəu bot tɨnuvən rəkɨs e nəlugɨ lek, kəni mɨnətələs pɨkɨn nɨmətagi, kəni peau-peau mɨn kɨnəutoh bot.   
\p
\v 25 Kəni lapɨn iuəkɨr o nianiən, Iesu təmaliuək e nəhue nəhu mətuva o lah.  
\v 26 Mətəu nian nətəmimi rəha Iesu kəmotafu in tətaliuək e nəhue nəhu, kəni kəmotəgɨn pɨk mautəni məmə, “!Ei, narmɨ iətəmimi kəti!” Kəni kəmotasək əfəməh mətəu-inu kəutəgɨn.\x - \xo 14:26  \xt Luk 24:37\x*   
\p
\v 27 Mətəu uəhai əmə, Iesu təməghati kəm lah məmə, “!Ei, nɨkitəmah təhtul məha-məha. Mə iəu əpə. Sotəgɨniən!”   
\p
\v 28 Kəni Pitə təni məmə, “Iərmənɨg, nəmə ik pəhriən, kəni auɨn lak iəkaliuək e nəhue nəhu muvnə.”   
\p
\v 29 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Va.”  
\p Kəni Pitə təmeiuaiu e nəhue bot, kəni maliuək e nəhue nəhu matuvən o Iesu.  
\v 30 Mətəu nian nɨkin təməhti nɨmətagi asoli, kəni nɨkin təməgɨn pɨk, kəni mɨnətamnɨm mətasək=pən o Iesu mətəni məmə, “!Iərmənɨg, asiru lak!”   
\p
\v 31 Kəni rəueiu agɨn Iesu təmeapən maskəlɨm Pitə, kəni məni=pən kəm in məmə, “Ik rəham nəhatətəiən təkəku agɨn. ?Təhro rəham nəhatətəiən təkəku ohniəu?”\x - \xo 14:31  \xt Mat 8:26; Mak 4:39\x*   
\p
\v 32 Kəni nian kəmuəri=pən e bot, kəni nɨmətagi təmeiuaiu.  
\v 33 Kəni ilah əha e nəhue bot kəmotəfən nɨsiaiən asoli kəm in mautəni məmə, “Pəhriən, ik Nətɨ Uhgɨn.”   
\p
\v 34 Nian kɨnəhuvən e nəve nɨtəni=pən, kəməhuvari=pən e nɨtəni Kenesəret.  
\v 35 Kəni nian nətəmimi əha ikɨn əha kinotəhrun Iesu, motahli=pən nəghatiən tuvən mɨtəlau o nətəmimi e lahuənu mɨn rəfin əha ikɨn. Kəni kəmotos rəhalah mɨn nətəmimi nətəm kautohmɨs məhuva o Iesu,  
\v 36 kəni kəmotəkeikei o Iesu məmə ilah nətəm kautohmɨs okotek əmə nɨfɨfɨ napən rəhan. Kəni ilah rəfin nətəm kəmotek nɨfɨfɨ napən rəhan, rəhalah nɨmɨsiən təmɨkə, kəni kəmotəuvɨr.\x - \xo 14:36  \xt Mat 9:20-21; Mak 6:53-56\x*   
\c 15  
\s1 Nati iətəm tatol iətəmimi tətamɨkmɨk  
\r (Mak 7:1-23)  
\m
\v 1 Kəni Farəsi mɨn nəuvein mɨne nəgətun mɨn nəuvein rəha Lou kəmotsɨpən Jerusɨləm məhuva o Iesu. Kəni motətapuəh ohni məmə,  
\v 2 “?Təhro rəham mɨn nətəmimi kəutatgəhli kastɨm rəhatah iətəm rəhatah kəha mɨn aupən kəmotəgətun itah lan? Ilah kəutauən mətəu kəsotaupəniən moteikuas e nəhlmɨlah.” \fig Iətəmi təteikuas e nəhlmɨn.|alt="Washing" src="lb00280b.tif" size="col" loc="Mat 15:1-2" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 15:1-2" \fig*   
\p
\v 3 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Mətəu təhro itəmah mɨn nəutatgəhli Lou rəha Uhgɨn o naskəlɨm əskasɨkiən kastɨm pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəhatəmah?  
\v 4 Iətəni lanəha mətəu-inu, Uhgɨn təməni məmə, ‘Nəkotɨsiai rəhatəmah tatə mɨne mamə,’\x - \xo 15:4  \xt Eks 20:12; Dut 5:16\x* kəni təməni mɨn məmə, ‘Iətəmimi iətəm otəghati rah e rəhan tatə uə mamə, okəkeikei kohamu.’\x - \xo 15:4  \xt Eks 21:17; Lev 20:9\x*  
\v 5 Mətəu itəmah nəkotəni məmə, nəmə iətəmi kəti rəhan kəti məni əha ikɨn iətəm in təhrun nasiruiən e rəhan tatə mɨne mamə, in təhrun nəniən kəm lau məmə, ‘Kəsi, iəmələhu pɨsɨn məni u məmə rəha Uhgɨn,’  
\v 6 kəni təsəfəniən məni u kəm rəhan tatə, kəni noliən əha tətəgətun məmə ko in təsɨsiaiən in. E noliən əha, itəmah nautol nəghatiən rəha Uhgɨn tatol nati əpnapɨn lan, mətəu-inu itəmah nəkotolkeikei məmə nəkotaskəlɨm kastɨm mɨn əmə rəhatəmah.  
\v 7 !Itəmah nəfaki eiuə mɨn. Nəkotəhmen e kəhvitei. Inu ihluə nəkotəuvɨr, mətəu nəkəutamɨkmɨk e nɨkitəmah. Iəni Aiseə təməghati əhruahru e təmah nian təməni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn iətəm tətəni məmə,   
\q1
\v 8 ‘Nətəmimi mɨn u kautɨsiai iəu e nohlɨlah əmə,  
\q1 mətəu nɨkilah isəu ohniəu,   
\q1
\v 9 Rəhalah noliən rəha nəfakiən kəm iəu in nati əpnapɨn əmə,  
\q1 kəni nian kəutəgətun, kəutəni məmə nəghatiən mɨn rəhak,  
\q1 mətəu in nəghatiən mɨn rəha nətəmimi əmə.’”\x - \xo 15:9  \xt Aes 29:13\x*   
\p
\v 10 Kəni Iesu təmauɨn e nətəmimi məmə okəhuva ohni, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Otətəlɨg-to, kəni motəhrun nati u.  
\v 11 Nati nak iətəm nətəfən e nohlɨm matun, təsoliən ik nəkamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn, mətəu nati nak iətəm tatiet e nohlɨm, in tatol ik nəkamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn.”\x - \xo 15:11  \xt Mat 12:34\x*   
\p
\v 12 Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəməhuva ohni məutətapuəh məmə, “?Nəkəhrun məmə Farəsi mɨn, nɨkilah tərah nian kəmotətəu nəghatiən əha?”  
\v 13 Kəni təməni=pən məmə, “Nɨgi mɨn rəfin iətəm rəhak Tatə əpəha e negəu e neai təməsərfeiən, okeuvi-pəri ilah nokɨn.  
\v 14 Əpəh ilah. Ilah kautit nətəmimi, mətəu nəhmtɨlah təpɨs. Nəmə iətəmimi, iətəm nəhmtɨn təpɨs tit iətəmimi kəti iətəm nəhmtɨn təpɨs, kəni ilau pəti okiauvɨg=pən e nɨmɨl.”\x - \xo 15:14  \xt Luk 6:39; Rom 2:19\x*   
\p
\v 15 Kəni Pitə təməni=pən kəm in məmə “Əni-to nɨpətɨ nəghatiən əuhlin u kəm tɨmah.”   
\p
\v 16 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Itəmah rəhak mɨn nətəmimi, mətəu itəmah mɨn nəsotəhrun əhanəhiən?  
\v 17 ?Nəkotəhrun uə kəpə məmə, nati nak iətəm tatuvən e nohlɨ iətəmimi meiuaiu e nərfɨn, kəni miet mɨn e nɨpətɨ iətəmimi?  
\v 18 Mətəu natimnati mɨn iətəm kautohiet e nohlɨ iətəmimi, ilah kautsɨpən e nɨki iətəmimi. Kəni natimnati mɨn tərah əpəha e nɨki iətəmimi kautol iətəmimi u tətamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn.  
\v 19 Tol lanəha mətəu-inu, natimnati iətəm kautsɨpən e nɨki iətəmimi kotol lanu lan: nətəlɨgiən tərah mɨn; nohamuiən iətəmimi; nakləhiən e pətan; nɨpətan mɨne nəman mɨne, kautit oneuən ilah mɨn; nakləhiən; nəghati eiuəiən e nətəmimi; nəni rahiən nərgɨ iətəmimi.  
\v 20 Inu natimnati iətəm tol iətəmimi tətamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn. Mətəu nəmə iətəmi kəti təseikuasiən e nəhlmɨn kəni mauən, inu təsoliən in tamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn.”   
\s1 Nəhatətəiən  //  rəha pətan Ianihluə  
\r (Mak 7:24-30)  
\p
\v 21 Kəni Iesu təmiet ikɨn əha, kəni muvən ikɨn iətəm taun keiu əha, Taea mɨne Saedon kətuəməhli ikɨn.  
\v 22 Kəni pətan kəti əha ikɨn, Ianihluə pətan Kenan, təmuva ohni mətasək əfəməh məmə, “Iərmənɨg, Mipɨ Tefɨt, asiru lak. Narmɨn tərah kəti təskasɨk tətatɨg e nətɨk pətan mətərəkɨn in.”   
\p
\v 23 Mətəu Iesu təsəni=pən agɨniən nəghatiən kəti kəm in. Kəni rəhan nətəmimi kəməhuva mautəkeikei ohni, motəni məmə, “Ahli=pən in isəu, mətəu-inu tətasək əfəməh matuərisɨg e tah.”   
\p
\v 24 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Kəmahli=pa əmə iəu o sipsip mɨn rəha nəuanɨləuɨs rəha Isrel nətəm kəmotəluei.”\x - \xo 15:24  \xt Mat 10:6\x*  
\v 25 Mətəu pətan əha təmuva mɨsin nəulɨn aupən e Iesu mətəni məmə, “Iərmənɨg, asiru lak.”  
\v 26 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Təsəhruahruiən məmə iəkos nauəniən nɨg kəlkələh mɨn, kəni məraki=pən kəm kuri mɨn.”\f + \fr 15:26  \ft Nəghatiən u “kəlkələh” tətəghati e nətəm Isrel, kəni nəghatiən u “kuri” tətəghati e Nanihluə mɨn. Nəghatiən u səniəmə nəghatiən təuvɨr agɨn. Iesu in tətəni əmə nəghatiən rəha nətəm Isrel mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəutəni. Kəni rəueiu in tolkeikei məmə otəgətun ilah e nati kəti məmə nəhatətəiən rəha pətan u tətəgətun məmə səniəmə in nati əpnapɨn əmə e nəhmtɨ Uhgɨn.\f*  
\v 27 Kəni pətan u təməni=pən məmə, “Əuəh, Iərmənɨg. Mətəu kuri mɨn kautun nɨpɨspɨsɨ nauəniən iətəm tətəmei e tepɨl rəha narmənɨg mɨn rəhalah.”  
\v 28 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Ei, pətan. !Rəham nəhatətəiən in iahgin! Nati nak iətəm nəkolkeikei, otuva mol nɨpəhriəniən.” Kəni rəueiu agɨn, nətɨn pətan təuvɨr mɨn.   
\s1 Iesu təmol vivi nɨmɨsiən tepət  
\p
\v 29 Kəni Iesu təmiet ikɨn əha maliuək e nɨkalɨ nəhu Lek Kaləli. Kəni məri muvən əpəha ilɨs e nɨtəuət kəti kəni mətəharəg.  
\v 30 Nɨmənin nətəmimi kəməhuva ohni, mautos nətəmi mɨn u nətəm nəhlkɨlah təməpaiu-əpaiu, mɨne nətəmi mɨn u nəhmtɨlah təpɨs, mɨne nətəmi mɨn u nɨpətɨlah nəuvetɨn təmɨmɨs, mɨne nətəmi mɨn u kotəruru nəghatiən, mɨne nɨmɨsiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn. Kəni motəlɨn=pən ilah iuəkɨr o Iesu, kəni tol vivi ilah.  
\v 31 Kəni nɨmənin nətəmimi narmɨlah təmiuvɨg nian kəmotafu nətəmimi kotəruru nəghatiən kəmotəghati, mɨne nətəm nɨpətɨlah nəuvetɨn təmɨmɨs kotəuvɨr, mɨne nətəm nəhlkɨlah təməpaiu-əpaiu kotaliuək, mɨne nətəm nəhmtɨlah təpɨs koteruh nati. Kəni mautəni-vivi Uhgɨn rəha Isrel.\x - \xo 15:31  \xt Mak 7:37\x*   
\s1 Iesu təmaugɨn  //  nətəmimi fo-tausɨn  
\r (Mak 8:1-10)  
\p
\v 32 Kəni Iesu təmauɨn e rəhan mɨn nətəmimi kəhuva ohni, təməni=pən kəm lah məmə, “Nɨkik nahmə pɨk o nətəmimi mɨn u. Kitah min ilah o nian kɨsɨl əha rəueiu, kəni nati tɨkə məmə okotun. Iəsolkeikeiən məmə iəkahli=pən ilah kautəhuvən, nəumɨs tus ilah, məta nəuvein kohmɨseah e suaru.”\x - \xo 15:32  \xt Mat 14:14\x*   
\p
\v 33 Kəni rəhan nətəmimi kotəni=pən kəm in məmə, “?Okotos iə pɨret u ikɨnu, ikɨn təpiə-məpiə ikɨn iətəm təhmen məmə okotaugɨn nɨmənin nətəmimi lan?”   
\p
\v 34 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Pɨret ko kuvəh u nautos?”  
\p Kəni kotəni=pən məmə, “Iautos pɨret səpɨn mɨne nəmu əkəku nəuan nəuvein əmə.”   
\p
\v 35 Kəni Iesu təməni=pən kəm nɨmənin nətəmimi məmə okotəharəg e nɨftəni.  
\v 36 Kəni təmos pɨret ilah səpɨn, mɨne nəmu əlkələh, kəni məfaki məni tagkiu kəm Uhgɨn ohni, kəni məhapu ilah, məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi, kəni kotəfən kəm nətəmimi.  
\v 37 Kəni ilah rəfin kəmotun nərfɨlah tasisi. Kəni nətəmimi rəha Iesu kəmotaipei=pən nɨpɨspɨsɨ nauəniən iətəm kəmotun motəpəh e kətɨm asoli ilah səpɨn, kəmotəri vivi.  
\v 38 Nətəmimi nətəm kəmotun, nəman ilah fo-tausɨn, mətəu kəsafiniən nɨpətan mɨne kəlkələh mɨn.  
\v 39 Kəni Iesu tahli=pən nɨmənin nətəmimi kautəhuvən, kəni in təmuvən e bot muvən ikɨn Makatən.   
\c 16  
\s1 Farəsi mɨn mɨne Satusi mɨn kəutətapuəh o nəmtətiən kəti.  
\r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56)  
\m
\v 1 Kəni Farəsi mɨn mɨne Satusi mɨn kəməhuva o Iesu, kəni kəmotəghati əuhlin kəm in məmə otol kəm lah nəmtətiən kəti rəha negəu e neai, inu nati apɨspɨs asoli iətəm otəgətun məmə Uhgɨn təmahli=pa in.\x - \xo 16:1  \xt Mat 12:38; Luk 11:16\x*  
\v 2 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Nian tɨnəhnaiuv, nəkotəni məmə, ‘olauɨg tərauiə, mətəu-inu nəpuə tətərəuvarəuv.’  
\v 3 Kəni ləplapɨn nəkotəni məmə, ‘Nuhuən otəfuv, mətəu-inu nəpuə tɨnərəuvarəuv mɨtəlau.’\f + \fr 16:3  \ft Inu e Nɨtəni kotəni məmə, “Nəmə nəpuə apɨn tɨnəri, kəni otəsuvəhiən təfuv.”\f* Nəkotəhrun nəniən məmə nɨpətɨ nəmtətiən mɨn e nɨmalɨ nəpuə iətəm tatiet, mətəu nəkotəruru nəniən nɨpətɨ nəmtətiən iətəm nəuteruh əha rəueiu, inəha nati agɨn mɨn iətəm kəutəhuva e nəmiəgəhiən rəhatəmah rəueiu.   
\p
\v 4 “Itəmah nətəmimi rəueiu mɨne, nəkotərah, itəmah nətəm Isrel nəmotəpəh rəhatəmah nəhatətəiən e Uhgɨn, təhmen e pətan kəti tətəpəh rəhan iərman mətɨtəu=pən suah pɨsɨn. Kəni rəueiu nəkotolkeikei məmə iəkol nəmtətiən kəti iətəm otəgətun məmə iəmsɨpən e Uhgɨn. Mətəu Uhgɨn otəfɨnə əmə nəmtətiən kətiəh əmə, kəni inəha nəmtətiən rəha iəni Jonə.”\f + \fr 16:4  \ft Nian təfla təmərgei Jonə, in təhmen məmə təmɨmɨs, kəni nərfɨ təfla u təhmen e suvət rəhan. Təmatɨg e nərfɨ təfla o nian kɨsɨl. Nian təfla təmeuə e Jonə, təhmen məmə təməmiəgəh mɨn e rəhan nɨmɨsiən. Iesu təni məmə in otɨmɨs, kəni nətəmimi okohtənɨm e suvət kəti. In otatɨg e suvət o nian kɨsɨl, kəni otəmiəgəh mɨn. Tol lanəha, nəmtətiən rəha Jonə məmə Iesu otɨmɨs matɨg e suvət o nian kɨsɨl məmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən. Afin-to Mat 12:40 mɨne Jona 1:17.\f* Kəni in təməpəh ilah matuvən.   
\s1 Is rəha Farəsi mɨn  //  mɨne Satusi mɨn  
\r (Mak 8:14-21)  
\p
\v 5 Nian Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəmautəhuvən e nəve nəhu=pən e nəhu Lek Kaləli, rəhan nətəmimi kəmotalu məmə okotos pɨret nəuvein. Kəni nian kɨnəhuvən e nəve nəhu=pən,  
\v 6 kəni təməni=pən kəm rəhan nətəmimi məmə, “Onəutətəu itəmah o is rəha Farəsi mɨn mɨne Satusi mɨn.”\x - \xo 16:6  \xt Luk 12:1\x*   
\p
\v 7 Kəni nəruruiən tɨnos ilah, kəni kəmotəni=pən kəm lah mɨn məmə, “Tətəghati lanəha mətəu-inu kəmotalu e nəmkiən pɨret nəuvein.”   
\p
\v 8 Mətəu Iesu tɨnəhrun rəhalah nətəlɨgiən, kəni təməni=pən kəm lah məmə. “Ei, rəhatəmah nəhatətəiən təkəku agɨn. ?Təhro nəutəni=pən kəm təmah mɨn məmə pɨret tɨkə o təmah? Mətəu təhro nəutətəlɨg pɨk məmə pɨret tɨkə?  
\v 9 ?Nəsotəhrun əhanəhiən, uə kəpə? ?Nɨnotalu e pɨret faif u iətəm iəmaugɨn nətəmimi faif-tausɨn lan, kəni uərisɨg, nauəniən tepət əha ikɨn kəməpəh, kəni nəməhuveipei=pən nɨpɨspɨsɨ nauəniən e kətɨm asoli tepət?\x - \xo 16:9  \xt Mat 14:17-21\x*  
\v 10 ?Kəni nɨnotalu e pɨret səpɨn u iətəm iəmaugɨn nətəmimi fo-tausɨn? Kəni kəpəh nɨpɨspɨsɨ nauəniən tepət əha ikɨn, kəni nəmotaipei=pən e kətɨm asoli tepət.\x - \xo 16:10  \xt Mat 15:34-38\x*  
\v 11 ?Təhro itəmah nəsotəhruniən məmə iəu iəsəghatiən e pɨret? Autətəu itəmah o is rəha Farəsi mɨn mɨne Satusi mɨn.”  
\v 12 Təməni lan əha, kəni e nian əha, ilah kəmotəhrun məmə in təsəghatiən e is rəha noliən pɨret məmə okautətəu ilah ohni, mətəu okotətəu ilah o nəghatiən mɨn iətəm Farəsi mɨn mɨne Satusi mɨn kautəgətun nətəmimi lan.   
\s1 Pitə təməni məmə  //  Iesu in Krɨsto  
\r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21)  
\p
\v 13 Nian Iesu təmuva ikɨn Sisəriə Fɨlɨpai, məni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “?Nətəmimi kautəni iəu məmə iəu pəh, Nətɨ Iətəmimi?”   
\p
\v 14 Kəni kotəni=pən məmə, “Nəuvein kautəni məmə ik Jon Bəptais, nəuvein kautəni məmə ik iəni Elaijə, kəni nəuvein kautəni məmə ik iəni Jerɨmaiə, uə iəni kəti aupən ikɨn.”\x - \xo 16:14  \xt Mat 14:1-2; Mak 6:14-15; Luk 9:7-8\x*   
\p
\v 15 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “?Mətəu təhro e təmah? ?Nəkotəni məmə pəh u iəu?”   
\p
\v 16 Kəni Saimon Pitə təməni=pən məmə, “Ik Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa. Ik Nətɨ Uhgɨn iətəm tətatɨg mətəmiəgəh.”\x - \xo 16:16  \xt Jon 6:69\x*   
\p
\v 17 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Uhgɨn təməfɨnə rəhan nəuvɨriən kəm ik, Saimon nətɨ Jonə, mətəu-inu səniəmə iətəmimi əmə təmol pətɨgəm nati u kəm ik, mətəu rəhak Tatə əpəha e negəu e neai iətəm təmol əpu nati u kəm ik.\x - \xo 16:17  \xt Kəl 1:15-16\x*  
\v 18 Kəni iəkəni=pɨnə kəm ik Pitə, u nɨpətɨn təni məmə kəpiel. Kəni iəkuvləkɨn rəhak niməfaki e kəpiel u, kəni ko nəsanəniən rəha nɨmɨsiən otəsapirəkɨsiən.\x - \xo 16:18  \xt Jon 1:42; Efəs 2:20\x*  
\v 19 Iəkəfɨnə kəm ik nepətiən iətəm tatsɨpən o Uhgɨn əpəha e negəu e neai. Kəni əpəha e negəu e neai, Uhgɨn tɨnegəhan rəkɨs e nəuiam iətəm onəkəni e nəhue nɨftəni. Nian onəkahtɨpəsɨg e nati kəti, uə nəkegəhan e nati kəti, kəni otol.”  
\v 20 Kəni məni=pən əskasɨk kəm rəhan nətəmimi məmə okəsotəni-pəniən kəm iətəmi kəti məmə in Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa.   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm  //  rəhan nɨmɨsiən  
\r (Mak 8:31–9:1; Luk 9:22-27)  
\p
\v 21 E nian əha, Iesu təmətuəuin mətəni pətɨgəm kəm rəhan nətəmimi məmə in otəkeikei muvən Jerusɨləm, kəni pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmi asoli mɨn rəfin rəha nətəm Isrel okotol in tətəu nahməiən e nərahiən tepət, kəni okotohamu in. Kəni uərisɨg e nian kɨsɨl lan, in otəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.   
\p
\v 22 Kəni Pitə tos pɨsɨn Iesu, kəni mətuəuin mətəniəhu mətəni məmə, “Iərmənɨg, Uhgɨn otəkeikei mahtɨpəsɨg e nati əha. !Nati əha ko təsuvaiən mol nɨpəhriəniən lan!”   
\p
\v 23 Kəni Iesu təlali məni=pən kəm Pitə məmə, “!Setən! !Uvən isəu ohniəu! Ik nətəhtul-pəsɨg lak. Rəham nətəlɨgiən səniəmə nətəlɨgiən rəha Uhgɨn, mətəu in nətəlɨgiən rəha nətəmimi əmə.”   
\p
\v 24 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan nətəmimi məmə, “Iətəmimi iətəm tolkeikei məmə otuərisɨg lak, otəkeikei malu aru lan, kəni mələs rəhan nɨgi kəməluau mɨtəu=pa iəu.\x - \xo 16:24  \xt Jon 19:17; Fɨl 2:8; Mat 10:38; Luk 14:27\x*  
\v 25 Tol lanəha mətəu-inu, iətəmimi iətəm tatol pɨk uək əmə məmə rəhan nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u in otəuvɨr, otəmkarəpən e nəmiəgəhiən pəhriən. Mətəu iətəmimi iətəm otɨmɨs o nərgək, in otos nəmiəgəhiən itulɨn.\x - \xo 16:25  \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Jon 12:25\x*  
\v 26 ?Nəmə iətəmimi kəti tatos rəfin natimnati e nəhue nɨftəni, mətəu təsosiən nəmiəgəhiən itulɨn, in təmol win e nati təuvɨr, uə kəpə? Kəpə. Ko iətəmi əha təsəfəniən nati kəti rəha nəhue nɨftəni kəm Uhgɨn məmə Uhgɨn otəfən nəmiəgəhiən itulɨn kəm in.\x - \xo 16:26  \xt Mat 4:8-9\x*  
\v 27 Tol lanəha mətəu-inu, iəu Nətɨ Iətəmimi iəpanuva itɨmah nagelo mɨn e nəsanəniən mɨne nepətiən əhagəhag asoli rəha Tatə rəhak, kəni iəkəfən nətəouiən kəm nətəmimi rəfin e uək əhruahru iətəm kəmotol.\x - \xo 16:27  \xt Sam 62:12; Prov 24:12; Mat 25:31; Rom 2:6; Nəh 22:12\x*  
\v 28 Iətəni=pɨnə nɨpəhriəniən məmə nətəmimi nəuvein kautəhtul u ikɨnu nətəm kəsohmɨsiən motəmiəgəh əmə moteruh Nətɨ Iətəmimi u in kig, nian tətuva e narmənɨgiən rəhan.”   
\c 17  
\s1 Nɨpətɨ Iesu təmuva mol pɨsɨn  
\r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36)  
\m
\v 1 Nian sikɨs tɨnuva mɨnuvən rəkɨs, Iesu tit Pitə, mɨne Jemɨs, mɨne Jon u pia Jemɨs, mit ilahal məhuvən əpəha ilɨs e nɨtəuət əfəməh, ilah pɨsɨn əmə.  
\v 2 Kəni ikɨn əha, nɨpətɨ Iesu təməuhlin muva mol pɨsɨn. Rəhn-kapə təmasiə məhagəhag təhmen e mɨtɨgar, kəni rəhan napən tɨnuva məruən məhagəhag.\x - \xo 17:2  \xt 2Pitə 1:16-18\x*  
\v 3 Rəueiu agɨn, Mosɨs mɨne Elaijə kəmiaietɨgəm=pa məhləghati ilahal Iesu.   
\p
\v 4 Kəni Pitə təməni=pən kəm Iesu məmə, “!Iərmənɨg! Təuvɨr məmə itɨmahal u iəmluva u ikɨnu. Nəmə nəkolkeikei, iəkol nɨmauvluvl kəti u ikɨnu, rəham kəti, rəha Mosɨs kəti, kəni rəha Elaijə kəti.”   
\p
\v 5 Nian Pitə təmətəghati əhanəh, nəpuə əhagəhag kəti təmuva məuveg ilah, kəni kəmotətəu nəuia iətəmi kəti təmiet e nəpuə mətəni məmə, “Inu nətɨk iətəm iəkolkeikei pɨk. Nɨkik tagiən pɨk ohni. !Nəklətəlɨg lan!”\x - \xo 17:5  \xt Dut 18:15; Sam 2:7; Aes 42:1; Mat 3:17; Mak 1:11; Luk 3:22\x*   
\p
\v 6 Nian suah milahal əha kəmhlətəu nəghatiən əha, mɨhləmei=pən mɨhlɨtənɨm=pən rəhn-kapə lahal e nɨftəni məhləgɨn pɨk.  
\v 7 Mətəu Iesu təmuva mek ilahal mətəni məmə, “Ləhtul. Sləgɨniən.”  
\v 8 Nian kəmhləsal-pəri, məsleruh mɨniən iətəmi kəti, mətəu Iesu pɨsɨn əmə.   
\p
\v 9 Nian kəmoteiuaiu=pa e nɨtəuət, Iesu təni kəm lahal məmə, “Nəsləniən kəm iətəmimi kəti nati nak iətəm nəmhleruh mətəuarus=pən Nətɨ Iətəmimi otəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.”   
\p
\v 10 Kəni kɨhləni=pən məmə, “?Mətəu təhro nəgətun mɨn rəha Lou kəutəni məmə Elaijə otəkeikei maupən muva mɨn?”\f + \fr 17:10  \ft Nian Uhgɨn təməghati kəm lahal əpəha e nɨtəuət, ilahal kɨləhrun məmə Iesu in Krɨsto iətəm otuva. Kəni kɨləhrun məmə Elaijə otəkeikei maupən muva mɨn, mətəu kəmsleruhiən məmə Elaijə təmuva mol əpenə-penə natimnati rəfin. Tol lanəha, rəhalah nətəlɨgiən tɨnol nəruruiən, mətəu-inu Iesu iətəm in Krɨsto tɨnuva rəkɨs, mətəu Elaijə təməsuvaiən.\f*\x - \xo 17:10  \xt Mal 4:5\x*   
\p
\v 11 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Nɨpəhriəniən məmə Elaijə otəkeikei maupən muva məmə otol vivi mɨn natimnati rəfin.\x - \xo 17:11  \xt Mal 4:5-6\x*  
\v 12 Mətəu iəkəni=pɨnə kəm təmahal məmə, Elaijə tɨnuva rəkɨs, mətəu nətəmimi kəsotəhruniən in, kəni motol tərah lan. E noliən əhmen mɨn əmə, Nətɨ Iətəmimi otətəu nahməiən e nəhlmɨlah.”\x - \xo 17:12  \xt Mat 11:14\x*  
\v 13 Kəni rəhan nətəmimi kɨnotəhrun məmə tətəghati e Jon Bəptais kəm lah nian tətəghati e iəni Elaijə.\x - \xo 17:13  \xt Luk 1:17\x*   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah e suakəku kəti  
\r (Mak 9:14-32; Luk 9:37-45)  
\p
\v 14 Nian kɨnohiet=pa o nɨmənin nətəmimi, suah kəti tuva mɨsin nəulɨn aupən e Iesu,  
\v 15 kəni məni məmə, “Iərmənɨg, asiru e nətɨk. Tətauɨt, kəni mətətəu pɨk nahməiən lan. Nian tepət tətəmei=pən e nɨgəm, mətəmei=pən e nəhu.  
\v 16 Iəmələs muvən o rəham mɨn nətəmimi, mətəu kotəruru nol viviən.”   
\p
\v 17 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “!Ei! Itəmah nətəmi rəueiu nəsotəhatətəiən, kəni nɨnəhuvən isəu o suaru rəha Uhgɨn. !?Kərmə oiəkatɨg kitah min itəmah mətəuarus=pən nian nak nəmanotəhatətə lak!? !?Kəni kərmə onəhgɨn iəpanəmeig e təmah!? !Otit suakəku ko məhuva kəm iəu!”  
\v 18 Kəni Iesu təməghati əskasɨk kəm narmɨn tərah, kəni tiet e suakəku, kəni rəueiu agɨn suakəku təməuvɨr.   
\p
\v 19 Kəni rəhan nətəmimi kəməhuva motəhtul pɨsɨn ilah Iesu, kəni motətapuəh ohni məmə, “?Təhro itɨmah iəkotəruru nəhgi pətɨgəmiən narmɨn tərah?”\x - \xo 17:19  \xt Mat 10:1\x*   
\p
\v 20 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Mətəu-inu rəhatəmah nəhatətəiən təkəku əmə, təsəhmeniən. Mətəu iətəni pəhriən kəm təmah məmə, nəmə rəhatəmah nəhatətəiən əha ikɨn, nati əpnapɨn təhmen e nɨkɨtɨ mastət u təkəku agɨn, kəni nəkotəhrun nəni-pəniən kəm nɨtəuət u məmə, ‘Iet u e nɨmeim, muvən ikɨn əha,’ kəni nɨtəuət otiet, kəni nati kəti tɨkə iətəm itəmah nəkotəruru noliən.”\f + \fr 17:20  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən pɨsɨn kəti mɨn əha ikɨn iətəm tatɨlpɨn nəghatiən u mətəni məmə, “\fv \ft 21 \+fv*\ft Mətəu suah kəti iətəm tolkeikei məmə otəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn lanəha, in otəkeikei mətəfaki kəni mətətuakəm.”\f*\x - \xo 17:20  \xt Mat 21:21; Mak 11:23; Luk 17:6; 1Kor 13:2\x*   
\p
\v 22 Nian kəməhuva kətiəh əpəha Kaləli, Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iəu Nətɨ Iətəmimi, suah kəti otegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn.\x - \xo 17:22  \xt Mat 16:21\x*  
\v 23 Nətəmimi okotohamu iəu, kəni uərisɨg e nian kɨsɨl, Uhgɨn otosmiəgəh mɨn iəu e nɨmɨsiən.” Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotətəu tərah pɨk agɨn o nəghatiən əha.   
\s1 Takɨs rəha Nimə Rəha Uhgɨn  
\p
\v 24 Nian Iesu mɨne rəhan nətəmimi kəməhuva Kapeniəm, nətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs rəha Nimə Rəha Uhgɨn, kəməhuva o Pitə motəni məmə, “?Təhro? ?Rəham iəgətun tatətəou takɨs u, uə kəpə?”\x - \xo 17:24  \xt Eks 30:13; 38:26\x*   
\p
\v 25 Kəni Pitə təməni=pən məmə, “Əuəh, tatətəou.”  
\p Nian Pitə təmuvən e nɨpəgnəua nimə, kəni Iesu təmaupən məghati mətəni kəm in məmə “?Saimon, nɨkim təhti məmə nak? ?Kig mɨn rəha nəhue nɨftəni kautos takɨs o pəh, kautos o rəhalah mɨn nətəmimi, uə nətəmimi pɨsɨn mɨn?”   
\p
\v 26 Pitə təməni=pən məmə, “Kautos o nətəmimi pɨsɨn mɨn.”  
\p Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Kəni tol lanəha, nətəmimi rəha kig kəsotətəouiən.\f + \fr 17:26  \ft Inu tol lanu məmə nətəm Rom ilah kəutarmənɨg e nɨtəni u Isrel. Kəni nətəm Isrel ilah kəutətəou takɨs tatuvən o Rom. Mətəu nətəm Rom, ilah kəsotətəouiən takɨs. Mətəu e fes u, in tətəghati e takɨs pɨsɨn kəti o Nimə Rəha Uhgɨn u nətəm Isrel ilah kəutətəou. Mətəu Iesu tətəni məmə, in Nətɨ Uhgɨn pəhriən. Kəni Nimə Rəha Uhgɨn in rəhan mɨn. Ko ilah kəsotətapuəhiən o Iesu məmə in otətəou takɨs u.\f*  
\v 27 Mətəu kitah kəsotolkeikeiən məmə kotol ilah kotətəu tərah o tah. Kəni tol lanəha, təuvɨr məmə ik onəkuvən əpəha ləuahtəni e lek, məraki rəham nɨpien o niuviən nəmu. Nəmu iətəm nəkaupən miuvi, məhapu nɨpəgnəuan, kəni meruh məni silfə kəti təhmen o nətəouiən takɨs. Mos muvən məfən kəm lah o nətəouiən rəhalau takɨs.”   
\c 18  
\s1 Iətəmi asoli  //  e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn  
\r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48)  
\m
\v 1 E nian əha, nətəmimi rəha Iesu kəməhuva ohni motətapuəh ohni məmə, “?Pəh u in iətəmi asoli e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn?”\x - \xo 18:1  \xt Luk 22:24\x*   
\p
\v 2 Kəni Iesu tauɨn e suakəku kəti tuva məhtul e nəlugɨn e lah,  
\v 3 kəni məni məmə, “Pəhriən iətəni kəm təmah məmə nəmə nəsotəuhliniən itəmah məhuva motəhmen e kəlkələh mɨn, ko nəsəhuvəniən motatɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.\x - \xo 18:3  \xt Mat 19:14; Mak 10:15; Luk 18:17\x*  
\v 4 Tol lanəha, pəh u otosiahu in təhmen e suakəku u, in iətəmi asoli e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.   
\p
\v 5 “Nəmə iətəmi kəti in ləhtəni təhmen e suakəku u, kəni iətəmimi kəti nɨkin tagiən o nosiən iətəmimi u muvən e nɨpəgnəuan nimə rəhan, kəni nəmə tatol e nərgək, kəni in təhmen məmə tatos iəu mɨn e nɨkin agiən.\x - \xo 18:5  \xt Mat 10:40; Luk 10:16; Jon 13:20\x*   
\p
\v 6 “Rəhak iətəmimi u tətəhatətə lak təhmen e suakəku əha. Kəni nəmə iətəmimi kəti tatiuvi=pən suakəku kəti əha məmə tatol təfagə tərah, kəni iətəmimi əha, Uhgɨn otol nalpɨniən asoli kəm in. Kəni nalpɨniən əha otəskasɨk tapirəkɨs nəmə kətu=pən kəpiel kəti e nentəui, kəni kəraki=pən lan əpəha ləuantəhi lokamnɨm təmnɨm.\x - \xo 18:6  \xt Mak 9:42; Luk 17:1-2\x*   
\p
\v 7 “Kəsi, nahməiən asoli otuva o nətəmimi rəha nəhue nɨftəni, nətəm kautəfən-əfən kəm nətəmimi məmə okotol təfagə tərah. Nəfən-əfəniən mɨn əha okotəkeikei məhuva. Mətəu kəsi, nahməiən asoli otuva o iətəmimi u iətəm in suaru rəha nərahiən əha.  
\v 8 Nəmə nəhlməm uə nəhlkəm tol ik natol təfagə, kəni nəkətei rəkɨs məraki lan. Mətəu-inu təuvɨr pɨk məmə nian nəkuvən e negəu e neai, nəhlkəm kəti uə nəhlməm kəti tɨkə, tapirəkɨs agɨn məmə ik nətaskəlɨm nəhlməm pəti mil mɨne nəhlkəm pəti mil əha ikɨn, kəni kəraki=pən lam e nɨgəm iətəm tatuəu naunun tɨkə.\x - \xo 18:8  \xt Mat 5:29-30\x*  
\v 9 Nəmə nəhmtəm tol ik natol təfagə, kəni ɨsul rəkɨs məraki lan. Mətəu-inu təuvɨr pɨk məmə nian nəkuvən e negəu e neai, nəhmtəm kəti tɨkə, tapirəkɨs agɨn inu məmə ik nətaskəlɨm nəhmtəm pəti mil, kəni kəraki=pən lam e nɨgəm asoli iətəm tatuəu naunun tɨkə.”\f + \fr 18:9  \ft Inu nəghatiən əuhlin iətəm tətəgətun məmə Iesu tolkeikei məmə kitah okotəkeikei motol uək əskasɨk o nəpəhiən rəhatah noliən tərah mɨn. Təhmen məmə kəutətahtuv rəkɨs noliən tərah. Mətəu in təsolkeikeiən məmə okotərəkɨn nɨpətɨtah.\f*\x - \xo 18:9  \xt Mak 9:43-48\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin e sipsip iətəm təməluei  
\r (Luk 15:3-7)  
\p
\v 10 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Nəkotəkeikei motəhrun vivi məmə nəsotehauiən nətəmimi rəhak mɨn nətəm kotəhmen e kəlkələh mɨn, mətəu-inu iətəni kəm təmah məmə nagelo mɨn nətəm kauteh ilah, nian rəfin ilah kautəhtul e nəhmtɨ rəhak Tatə u tətatɨg əpəha e negəu e neai məmə okotəni pətɨgəm ilah kəm in.\f + \fr 18:10  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən pɨsɨn kəti mɨn əha ikɨn iətəm tatɨlpɨn nəghatiən u mətəni məmə, “\fv \ft 11 \+fv*\ft Kəni iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəmuva məmə iəkosmiəgəh ilah u kəmotəluei.”\f*\x - \xo 18:10  \xt Hip 1:14\x*   
\p
\v 12 “?Nɨkitəmah təhti məmə nak? ?Nəmə iətəmimi kəti rəhan sipsip uan-hanrɨt, kəni kətiəh təluei mətan, kəni iətəmi əha otol nak? In otəpəh nainti-nain əpəha nɨtəuət, kəni muvən məsal e inu iətəm təməluei.  
\v 13 Kəni nəmə təmeruh, iətəni pəhriən kəm təmah məmə, nɨkin otagiən o sipsip u kətiəh əmə, tapirəkɨs mɨn ilah u nainti-nain u kəməsotəlueiən.  
\v 14 E noliən əhmen mɨn əmə, rəhatəmah Tatə əpəha e negəu e neai, in təsolkeikeiən məmə nətɨn kəti otuvən məluei.” \fig Iətəmi kəti tatuvən məsal e sipsip iətəm təməluei.|alt="shepherd w/lamb and sheep" src="bk00005b.tif" size="col" loc="Mat 18:12-14" copy="BFBS (Knowles/Bass)" ref="Mat 18:12-14" \fig*   
\s1 Piam iətəm tatol nərahiən kəm ik  
\r (Luk 17:3)  
\p
\v 15 Kəni Iesu təməni məmə, “Nəmə piam kəti tol noliən tərah kəti kəm ik, uvən meruh itəlau pɨsɨn əmə, kəni nəkəni=pən nati nak iətəm təmol təsəhruahruiən. Nəmə tətətəlɨg lam, rəham nəghatiən otol in tɨtəlɨg=pa mɨn muəuvɨr o təlau mɨn.\x - \xo 18:15  \xt Luk 17:3; Kəl 6:1\x*  
\v 16 Mətəu nəmə təsətəlɨgiən lam, os iətəmimi kətiəh uə keiu mɨhluvən mɨn mɨhleruh məmə nəghatiən mɨn rəfin onəkotəni, okotəhrun məmə ilah rəfin nɨpəhriəniən əmə.\x - \xo 18:16  \xt Dut 19:15; Jon 8:17\x*  
\v 17 Mətəu nəmə təsətəlɨg mɨniən e təmah, nəkəni=pən kəm niməfaki kəni pəh iətəmi kəti rəha niməfaki otəghati kəm in. Mətəu nəmə təsətəlɨgiən e niməfaki, kəni niməfaki otol in məmə Ianihluə uə iətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs.   
\p
\v 18 “Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, əpəha e negəu e neai, Uhgɨn tɨnegəhan rəkɨs məmə nəuiatəmah iətəm nəkotəni e nəhue nɨftəni. Nian nəkautahtɨpəsɨg e nati kəti uə nəkautegəhan e nati kəti, kəni otol məmə inu mɨne.\x - \xo 18:18  \xt Mat 16:19; Jon 20:23\x*   
\p
\v 19 “Kəni iətəni pəhriən mɨn kəm təmah məmə, nəmə itəlau keiu nəkuəni əskasɨk nəghatiən kəti o nati kəti kəni muətapuəh ohni e nəfakiən kəm Uhgɨn, kəni rəhak Tatə əpəha e negəu e neai otol nati nak iətəm nəkotətapuəh ohni.\x - \xo 18:19  \xt Mak 11:24; Jon 15:7\x*  
\v 20 Tol lanəha mətəu-inu, ikɨn pəhruvən iətəmimi keiu uə kɨsɨl kɨhluva kətiəh e nərgək, iəu əha ikɨn e nəlugɨn.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e iətəmimi iətəm təsaluiən e kauɨn rəha iətəmi kəti.  
\p
\v 21 Kəni Pitə təmuva o Iesu kəni mətapuəh ohni məmə, “Iərmənɨg. ?Nəmə piak kəti tatol tərah kəm iəu, kəni oiəkalu məsalpɨniən e noliən tərah rəhan mau kuvəh? ?Mau səpɨn?”   
\p
\v 22 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Iəkəni=pɨnə kəm ik məmə, səniəmə mau səpɨn əmə, mətəu mau səpɨnte-səpɨn.”\f + \fr 18:22  \ft Nɨpətɨ “mau səpɨnte-səpɨn” məmə kitah kotəkeikei motalu e nərahiən rəha iətəmi kəti nian rəfin, naunun tɨkə.\f*\x - \xo 18:22  \xt Luk 17:4\x*   
\p
\v 23 “Nəkəkeikei mol lanəha mətəu-inu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn təhmen e nəghatiən əuhlin u. Kig kəti tolkeikei məmə oteruh-to kauɨn mɨn iətəm rəhan nətəmimi kəmotol kəm in məmə ilah okotətəou.  
\v 24 Nian tɨnətuəuin uək əha, kotələs rəhan kəti ioluək məhuva ohni iətəm təmol rəhan kauɨn iahgin agɨn, təhmen e fifti-tausɨn-miliən vatu (50,000,000,000 vatu).  
\v 25 Mətəu suah kəha tɨnəruru nətəouiən, kəni tol lanəha, kig təməni məmə okotol səlɨm lan, mɨne rəhan pətan, mɨne rəhan mɨn kəlkələh mɨn, mɨne rəhan natimnati mɨn rəfin məmə otətəou rəhan kauɨn.\f + \fr 18:25  \ft Inu noliən əskasɨk rəhalah e nian mɨn əha.\f*   
\p
\v 26 “Kəni rəhan ioluək təmeiuaiu mɨsin nəulɨn aupən lan. Kəni mətəkeikei ohni mətəni=pən kəm in məmə, ‘Pale. ?Nəkəhrun nəfaiən nian əkuəkɨr nəuvetɨn kəm iəu məmə iəkətəou rəfin rəhak kauɨn?’  
\v 27 Kəni rəhan iətəmi asoli təmasəkəhruin in, kəni məpəh rəfin rəhan kauɨn məmə otəsətəouiən nian kəti mɨne, kəni megəhan lan məmə tuvən.   
\p
\v 28 “Mətəu nian ioluək u təmuvən, kəni meruh iətəmimi kəti u təmol kauɨn kəm in, təhmen e uan-hanrɨt tausɨn vatu (100,000 vatu). Ilau pəti ioluək mil katuol uək kətiəh əmə rəha iətəmi asoli u. Kəni ioluək iətəm iətəmi asoli təmalu e rəhan kauɨn, in təmaskəlɨm iətəmimi u kəti kəmatuol pəti uək, kəni mətəmkəhtuv nentəui, mətəni məmə, ‘!Ətəou=pa rəham kauɨn iətəm nəmol kəm iəu!’   
\p
\v 29 “Kəni ioluək əha iətəm təmol kauɨn kəm in, teiuaiu mɨsin nəulɨn mətəkeikei ohni mətəni məmə, ‘Pale. ?Nəkəhrun nəfaiən nian əkuəkɨr nəuvetɨn kəm iəu məmə iəkətəou rəhak kauɨn?’   
\p
\v 30 “Mətəu in təni məmə, kəpə. Kəni təmuvən məni məmə okələs suah u kan kləfən e kaləpus mətəuarus otətəou rəfin rəhan kauɨn iətəm təmol.  
\v 31 Mətəu noluək mɨn nəuvein mɨn kəmoteruh nati əha, nɨkilah təmahmə pɨk ohni, kəni məhuvən motəni=pən kəm iətəmi asoli natimnati rəfin iətəm kəmoteruh.   
\p
\v 32 “Kəni iətəmi asoli təmauɨn e ioluək əha tuva təni=pən kəm in məmə, ‘Ik ioluək tərah agɨn. Iəməpəh rəfin rəham kauɨn mətəu-inu nəmatəkeikei ohniəu.  
\v 33 ?Təhro nəsasəkəhruiniən iətəmi u natuol pəti uək itəlau min, təhmen=pən əmə e iətəm iəmol kəm ik?’  
\v 34 ?Kəni niəməha təmol iətəmi asoli, kəni təni məmə okələs kan kləfən e kaləpus məmə iətəm tətəhtul o kaləpus otaskəlɨm in mətəuarus=pən otətəou rəfin rəhan kauɨn iətəm təmol.”\x - \xo 18:34  \xt Mat 5:25-26\x*   
\p
\v 35 Kəni nian Iesu təmol naunun e nəghatiən əuhlin, təməni=pən kəm lah məmə, “Kəni e suaru kətiəh əmə, rəhak Tatə əpəha e negəu e neai, otol kəm təmah rəfin, nəmə nəutalpɨn məsotalu pəhriəniən e nərahiən iətəm piatəmah mɨn kautol kəm təmah.”\x - \xo 18:35  \xt Mat 6:15; Mak 11:25; Efəs 4:32; Kol 3:13\x*   
\c 19  
\s1 Iərman mɨne pətan  //  kətuəpəh ilau mɨn  
\r (Mak 10:1-12; Luk 16:18)  
\m
\v 1 Nian Iesu təmol naunun e nəniən natimnati mɨn u, kəni miet Kaləli muvən e nɨtəni Jutiə e nɨtəni=pən e nɨkalɨ nəhu Jotən.  
\v 2 Kəni nɨmənin nətəmimi kəmautəhuərisɨg lan məhuvən əha ikɨn əha, kəni təmol vivi ilah e nɨmɨsiən mɨn.   
\p
\v 3 Kəni Farəsi mɨn nəuvein kəmotol nəniən ekəu-ekəu məmə otiuvi=pən Iesu e nəghatiən kəti iətəm təsəhruahruiən. Kəməhuva o Iesu motəni məmə, “?Lou tətəni məmə iərman təhrun nəpəhiən rəhan pətan mol difos lan o nati əpnapɨn əmə kəti uə kəpə?”   
\p
\v 4 Kəni təmol aulɨs ilah məni=pən məmə, “?Nəmotafin uə kəpə məmə, e nətuəuiniən nian muva mətəuarus=pa u rəueiu, Uhgɨn u iətəm təmol nətəmimi rəfin, təmol iərman mɨne pətan?\x - \xo 19:4  \xt Jen 1:27; 5:2\x*  
\v 5 Kəni Uhgɨn u inu, u təməni məmə, ‘O nati əha in əha, iərman otəpəh rəhan tatə mɨne mamə, kəni mətuatɨg ilau rəhan pətan. Kəni ilau okiəuva nɨpətɨlau kətiəh.’\x - \xo 19:5  \xt Jen 2:24; Efəs 5:31\x*  
\v 6 Kəni rəueiu, ilau səniəmə keiu, mətəu kətiəh əmə. Uhgɨn tɨnɨlpɨn ilau kɨniəuva mɨnuol kətiəh, kəni o nati əha, pəh iətəmimi əpnapɨn əmə kəti ko təsətahtuviən rəhalau natɨgiən.”   
\p
\v 7 Kəni Farəsi mɨn kotəni=pən məmə, “?Mətəu təhro Mosɨs təməni məmə iətəmimi təhrun nəfəniən nauəuə kəti kəm rəhan pətan o nəpəhiən mol difos lan, kəni mahli=pən tatuvən?”\x - \xo 19:7  \xt Dut 24:1-4; Mat 5:31\x*   
\p
\v 8 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Mosɨs təmegəhan e təmah nətəm Isrel məmə onəkotəpəh rəhatəmah nɨpətan mɨn motol difos e lah mətəu-inu rəhn-kapə təmah təskasɨk pɨk. Mətəu aupən, e nətuəuiniən nian muva mətəuarus=pa u rəueiu təməsoliən lanu.  
\v 9 Mətəu iətəni kəm təmah məmə, nəmə suah kəti tatol tifos mətəpəh rəhan pətan mətəu pətan u təsapɨliən ilau suah pɨsɨn kəti, kəni suah u in mit pətan pɨsɨn, təhmen əmə məmə in tatol təfagə mətakləh e pətan əha.”\x - \xo 19:9  \xt Mat 5:32; 1Kor 7:10-11\x*   
\p
\v 10 Kəni nətəmimi rəha Iesu kotəni məmə, “Nəmə natɨgiən rəha iərman mɨne pətan təskasɨk pɨk lanu, təuvɨr məmə iərman mɨne pətan okəsuoliən marɨt.”   
\p
\v 11 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Səniəmə nətəmimi rəfin okotəhrun nosiən nəghatiən u, mətəu nətəmimi əmə mɨn konu nətəm kəməfən nəghatiən u kəm lah, məmə rəhalah əmə.  
\v 12 Tol lanəha mətəu-inu, nətəmimi nəuvein okəsotoliən marɨt o nati pɨsɨn pɨsɨn mɨn. Kəti ko təsoliən marɨt mətəu-inu nɨpətɨn nəuvetɨn tərah nian təmair. Kəti ko təsoliən marɨt mətəu-inu nətəmimi kəmotərəkɨn nɨpətɨn nəuvetɨn. Kəni kəti tətəni aru məmə in otəsoliən marɨt məmə otol uək rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Iətəmimi iətəm təhrun nosiən nəghatiən u, in təkeikei mos.”   
\s1 Iesu təməfaki o kəlkələh mɨn  
\r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Kəni nətəmimi kəmotos kəlkələh mɨn məhuva o Iesu məmə otələhu=pən nəhlmɨn e lah, kəni məfaki o lah. Mətəu nətəmimi rəha Iesu kəmotəniəhu ilah.  
\v 14 Mətəu Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Pəh kəlkələh mɨn kəhuva ohniəu, sotəniəhuiən ilah, mətəu-inu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in rəha nətəmimi mɨn u kotol lanu.”\x - \xo 19:14  \xt Mat 18:2-3\x*  
\v 15 Kəni təmələhu=pən nəhlmɨn e lah məfaki o lah, kəni miet ikɨn əha.   
\s1 Iətəm aluə iətəm  //  rəhan nautə tepət  
\r (Mak 10:17-31; Luk 18:18-30)  
\p
\v 16 Kəni suah kəti təmuva o Iesu məni=pən məmə, “Iəgətun. ?Iəu oiəkəkeikei mol uək nak iətəm in təuvɨr məmə iəkos nəmiəgəhiən itulɨn?”   
\p
\v 17 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “?Təhro nətətapuəh ohniəu o nati nak iətəm təuvɨr? Iətəmi kətiəh əmə iətəm in təuvɨr. Nəmə nəkolkeikei məmə nəkos nəmiəgəhiən itulɨn, ɨtəu=pən nəghatiən mɨn rəha Lou.”\x - \xo 19:17  \xt Lev 18:5; Luk 10:28\x*   
\p
\v 18 Kəni suah u təməni=pən məmə, “?Lou mɨn pəhruvən?”  
\p Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Sohamuiən iətəmimi, kəni məsakləhiən e pətan, kəni məsakləhiən, kəni məseiuəiən e kot,\x - \xo 19:18  \xt Eks 20:13-16; Dut 5:17-20\x*  
\v 19 kəni mɨsiai rəham tatə mɨne mamə, kəni molkeikei ik kəti təhmen əmə məmə nəkolkeikei aru ik.”\x - \xo 19:19  \xt Eks 20:12; Lev 19:18\x*   
\p
\v 20 Kəni iətəm aluə u təməni=pən məmə, “Natimnati rəfin ko iatol. ?Nati nak mɨn əha ikɨn iətəm iəsoliən?”   
\p
\v 21 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Nəmə nəkolkeikei məmə rəham noliən otəhruahru agɨn, uvən mol nətəmimi kotos nəhmtɨ rəham nautə, kəni məfən məni lan kəm nanrah mɨn. Kəni ik onəkos nəuvɨriən tepət əpəha e negəu e neai. Kəni muva, muərisɨg lak, mol məmə rəhak iətəmimi.”   
\p
\v 22 Nian iətəm aluə təmətəu nəghatiən əha, kəni təmagɨm matuvən. Nɨkin təpəou mətəu-inu rəhan nautə tepət.   
\p
\v 23 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Iətəni pəhriən məmə, tiəkɨs o iətəmimi iətəm rəhan nautə tepət məmə otuvən matɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.  
\v 24 Kəni iətəni mɨn kəm təmah məmə, tiəkɨs məmə kaməl\f + \fr 19:24  \ft Kaməl in nati miəgəh kəti iətəm in iahgin tapirəkɨs hos mɨne kau. Afin-to e tiksɨnəri.\f* otuvən=pən e nɨpəg nitɨl, mətəu tiəkɨs pɨk məmə iətəmimi rəhan nautə tepət otuvən matɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 25 Nian nətəmimi rəha Iesu kəmotətəu nəghatiən əha, narmɨlah təmiuvɨg pɨk, mətəu nɨkilah təhti məmə ilah u nətəm rəhalah nautə tepət, konu Uhgɨn tolkeikei pɨk agɨn ilah, mətəu in tətasiru e lah. Kəni motəni=pən məmə, “?Kəni pəh təhrun nosiən nəmiəgəhiən itulɨn?”   
\p
\v 26 Kəni Iesu təməsal=pən əhruahru meruh ilah kəni məni məmə, “Nati u, ko iətəmimi təsoliən. Mətəu Uhgɨn, in təhrun noliən natimnati rəfin.”\x - \xo 19:26  \xt Job 42:2\x*   
\p
\v 27 Kəni Pitə təməni=pən məmə, “Iəmotəpəh natimnati rəfin məmə iəkotohtəu=pɨnə ik. ?Nati nak u, o nian kəti in rəhatəmah?”   
\p
\v 28 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, e nian iətəm natimnati rəfin okotəuhlin məhuva motiuvi, kəni Nətɨ Iətəmimi otəharəg e rəhan jeə rəha kig iətəm in təhagəhag məuvɨr agɨn, kəni itəmah ko nətəm nəmotohtəu=pa iəu, onəkotəharəg mɨn e jeə rəha kig ilah tueləf, kəni məutakil məutarmənɨg e nəuanɨləuɨs mɨn ilah tueləf rəha Isrel.\x - \xo 19:28  \xt Mat 25:31; Luk 22:30; Nəh 3:21\x*  
\v 29 Kəni nətəmimi rəfin u nətəm kəmotəpəh rəhalah nimə mɨn, uə pialah mɨn, uə nəuvɨnɨlah mɨn, uə rəhalah tatə uə məmə, uə nenətɨlah mɨn, uə rəhalah nɨpətan mɨn o nərgək, Uhgɨn otəfən natimnati mɨn əha tepət pɨk agɨn kəm lah, kəni məfən nəmiəgəhiən itulɨn kəm lah.  
\v 30 Mətəu nətəmimi tepət nətəm kautəhtul aupən e nəhue nɨftəni rəueiu, okəhuva motəhtul uərisɨg e nəmiəgəhiən iətəm otuva. Kəni nətəmimi tepət kautəhtul uərisɨg e nəhue nɨftəni rəueiu, okəhuva motəhtul aupən e nəmiəgəhiən iətəm otuva.”\x - \xo 19:30  \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*   
\c 20  
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e noluək mɨn  //  əpəha e nasumiən  
\m
\v 1 “Tol lanəha mətəu-inu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn təhmen e nəghatiən əuhlin u. Iətəmi asoli kəti rəha nasumiən təmiet ləplapɨn agɨn məmə otəsal e nətəmimi məmə okəhuva motol uək e rəhan nasumiən.  
\v 2 Kəni in təməni məmə otətəou ilah kətiəh kətiəh uan tənariəs\f + \fr 20:2  \ft “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Tənariəs kətiəh in təhmen e nətəouiən rəha uək o nian kətiəh. Rəueiu, 1 tənariəs təhmen e 1,000 vatu.\f* e nian kətiəh, kəni mahli=pən ilah kəhuvən e rəhan nasumiən.   
\p
\v 3 “Iuəkɨr o nain klok ləplapɨn, təmiet muvən e makɨt meruh nətəmimi nəuvein kəutəhtul məsotoliən nati kəti.  
\v 4 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, ‘Itəmah mɨn, əhuvən motol uək əpəha e rəhak nasumiən, kəni iəkətəou itəmah e məni iətəm təhruahru.’  
\v 5 Kəni kəməhuvən.  
\p “Kəni iuəkɨr o tinə, təmiet muvən mol nati kətiəh əmə, kəni mol mɨn e tri klok ləhnaiuv.  
\v 6 Kəni iuəkɨr e faif klok ləhnaiuv, təmiet muvən meruh nətəmimi nəuvein mɨn kautəhtul əpnapɨn əmə. Kəni təməni=pən kəm lah məmə, ‘?Təhro nəutəhtul u ikɨnu nian apiəpiə kəti, məsotoliən nati kəti?’  
\v 7 Kəni kotəni=pən məmə, ‘Mətəu-inu iətəmi kəti təsəsaliən e tɨmah məmə iəkotol uək rəhan.’ Kəni təməni=pən kəm lah məmə, ‘Itəmah mɨn əhuvən motol uək e rəhak nasumiən.’ Kəni ilah kəməhuvən.   
\p
\v 8 “Nian tɨnəhnaiuv, iətəmi asoli rəha nasumiən təməni=pən kəm rəhan iətəmimi iətəm tətəsal o noluək mɨn məmə, ‘Auɨn e noluək mɨn kəhuva, nəkəfən rəhalah məni. Nəkətuəuin mətəou nətəmimi nətəm kəməhuva uərisɨg muvən mətəuarus nətəmimi kəmotaupən motol uək.’\x - \xo 20:8  \xt Lev 19:13; Dut 24:15\x*   
\p
\v 9 “Kəni noluək mɨn nətəm kəməhuva motol uək e faif klok, kəməhuva kəni təmətəou ilah uan tənariəs kətiəh kətiəh.  
\v 10 Tol lanəha, nətəmimi mɨn u nətəm kəmotaupən motol uək, nɨkilah təhti məmə okotos məni tapirəkɨs nətəmi mɨn u kəmotol uək uərisɨg. Mətəu ilah kətiəh kətiəh kəmotos mɨn əmə uan tənariəs.  
\v 11 Nian kəmotos məni, kəni nɨkilah tɨnərah mɨnəutəni nɨkalɨ iətəmi asoli rəha nasumiən, kəni motəni=pən kəm in məmə,  
\v 12 ‘Nətəmimi mɨn u nətəm kəmotol uək uərisɨg, kəmotol uək əmə e auə kətiəh əmə, mətəu ik nəmətəou itɨmah təhmen-əhmen əmə. Mətəu itɨmah iəmotol uək asoli e nərauiə əskasɨk e nian apiəpiə.’   
\p
\v 13 “Mətəu iətəmi asoli təməni=pən kəm lah məmə, ‘Iəu kəti. Iəsakləhiən kəm ik. ?Nəməni məmə nəkol uək o uan tənariəs, uə kəpə?  
\v 14 Os rəham məni matuvən. Iəkolkeikei məmə iəkətəou iətəmimi u iətəm təmol uək uərisɨg təhmen əmə lam.  
\v 15 Rəhak u məni. ?Iəkəhrun noliən lanəha nati nak iətəm iəkolkeikei, uə kəpə? ?Nətəməki lak mətəu-inu iatol təuvɨr?’”   
\p
\v 16 Kəni nian Iesu təmol naunun e nəghatiən əuhlin, təməni=pən kəm lah məmə, “Tol lanəha, iətəmi tatuərisɨg otaupən, kəni iətəmi tətaupən otuərisɨg.”\x - \xo 20:16  \xt Mat 19:30; Mak 10:31\x*   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm  //  rəhan nɨmɨsiən  
\r (Mak 10:32-34; Luk 18:31-34)  
\p
\v 17 Kəni nian Iesu təmatuvən Jerusɨləm, təmos rəhan nətəmimi tueləf motəhtul pɨsɨn, kəni təməni=pən kəm lah məmə,  
\v 18 “Kautəhuvən əpəha ilɨs Jerusɨləm, kəni iəu Nətɨ Iətəmimi, okegəhan=pən lak kəm pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou. Kəni okotiuvi pətɨgəm iəu məmə iəkɨmɨs,\x - \xo 20:18  \xt Mat 16:21; 17:22-23\x*  
\v 19 kəni motəfən iəu kəm Nanihluə mɨn məmə okotəuvsan lak, kəni motalis motoh, kəni motətu-pəri iəu e nɨgi kəməluau məmə iəkɨmɨs. Kəni uərisɨg e nian kɨsɨl, kəni Uhgɨn otosmiəgəh mɨn iəu e nɨmɨsiən.”   
\s1 Nətapuəhiən rəha mamə kəti o Iesu  
\r (Mak 10:35-45)  
\p
\v 20 Kəni pətan rəha Səpəti, tos nətɨlau mil muva mɨsin=pən nəulɨn o Iesu, mətətapuəh e nati kəti ohni. (Ilau iətəmimi mil rəha Iesu.)  
\v 21 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “?Nəkolkeikei nak?”  
\p Kəni pətan təməni=pən məmə, “Pəh nəkegəhan lan məmə nətɨk mil u, ilau pəti kəti otəharəg e nɨkalɨm maru, kəni kəti təharəg e nɨkalɨm məuɨl, ikɨn ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən, nian onəkarmənɨg lan.”\x - \xo 20:21  \xt Mat 19:28; Luk 22:30\x*   
\p
\v 22 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Nəkuəruru nati iətəm nətuətapuəh ohniəu. ?Təhro? ?Itəlau, nɨkitəlau təhti məmə nəkuəhrun məmə ko nəkuos nahməiən u oiəkos məmə oiəkətəu tərah?”\f + \fr 20:22  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “?Itəlau, nɨkitəlau təhti məmə nəkuəhmen məmə kitahal okɨhləmnɨm pəti e kap rəha nətəuiən nahməiən iətəm iəu iəkəkeikei məmnɨm lan?”\f* Kəni kuəni=pən kəm Iesu məmə, “Əuəh, iəkuəhrun.”\x - \xo 20:22  \xt Mat 26:39; Jon 18:11\x*   
\p
\v 23 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Pəhriən, onəkuəmnɨm=pən e rəhak kap rəha nətəuiən nahməiən. Mətəu o nəharəgiən e nɨkalɨk maru mɨne məuɨl, səniəmə rəhak məmə iəkəni. Ikɨn mil əha, ilau rəha nətəmimi mɨn u iətəm Uhgɨn təmol əpenə-penə o lah.”   
\p
\v 24 Nian nətəmimi ten mɨn rəha Iesu kəmotətəu nəghatiən əha, kəni niəməha təmol pɨk ilah o suah mil ilau pian mətəu ilah mɨn kotolkeikei məmə kəhuva motepət.  
\v 25 Mətəu Iesu təmauɨn e lah kəhuva kətiəh, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Nəkotəhrun rəkɨs noliən rəha nətəmi asoli rəha Nanihluə mɨn. Ilah kautol təskasɨk pɨk kəm rəhalah mɨn nətəmimi. Kəni rəhalah kəpmən mɨn kautol ilah kəutəməhli ləhtəni e narmənɨgiən rəhalah.\x - \xo 20:25  \xt Luk 22:25-26\x*  
\v 26 Mətəu itəmah, ko nəsotoliən lanəha. Mətəu nəmə itəmah kəti tolkeikei məmə otuva in iətəmi asoli kəti rəhatəmah, in otəkeikei muva məhmen e ioluək kəti rəhatəmah,\x - \xo 20:26  \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x*  
\v 27 kəni nəmə itəmah kəti tolkeikei məmə otəhtul aupən e təmah, in otəkeikei muva slef rəhatəmah.  
\v 28 Noliən əha təhmen əmə lak, Nətɨ Iətəmimi. Iəməsuvaiən məmə nətəmimi okotol uək rəhak, mətəu iəmuva məmə iəkol uək rəhalah, kəni iəkəfən rəhak nəmiəgəhiən məmə iəkɨtɨs ilah e rəhalah noliən tərah mɨn.”\x - \xo 20:28  \xt Luk 22:27; Fɨl 2:7\x*   
\s1 Iəmnəu mil kəmueruh nati  
\r (Mak 10:46-52; Luk 18:35-43)  
\p
\v 29 Nian Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəmohiet e taun Jeriko, nɨmənin nətəmimi kəmohtəu=pən.  
\v 30 Kəni iəmnəu mil keiu kətuəharəg e nɨkalɨ suaru, kəni nian kəmuətəu məmə Iesu tətaliuək e suaru mətuva, kəni kəmuagət əfəməh muəni məmə, “!Iərmənɨg, Mipɨ Kig Tefɨt, asəkəhruin itɨmlau!”   
\p
\v 31 Kəni mətəu, nɨmənin nətəmimi kautəniəhu ilau, motəni=pən məmə kəsuagət pɨkiən, mətəu ilau kuagət pɨk agɨn mɨn məmə, “!Iərmənɨg, Mipɨ Tefɨt, asəkəhruin masiru itɨmlau!”   
\p
\v 32 Kəni Iesu təhtul mauɨn e lau, məni=pən məmə, “?Nəkuolkeikei məmə iəkol nak kəm təlau?”   
\p
\v 33 Kəni kuəni=pən məmə, “Iərmənɨg, iəkuolkeikei məmə iəkueruh nati.”   
\p
\v 34 Kəni Iesu təmasəkəhruin ilau, kəni mek nəhmtɨlau. Kəni rəueiu agɨn, kɨnatueruh nati, kəni matuɨtəu=pən Iesu.   
\c 21  
\s1 Iesu təmuvən əpəha Jerusɨləm mol əpu məmə  //  in Kig  
\r (Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)  
\m
\v 1 Nian kɨnəhuva iuəkɨr o Jerusɨləm, mɨnəhuva Petfas e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif, kəni Iesu təmahlirəkɨs rəhan mil iətəmimi keiu,  
\v 2 kəni məni=pən kəm lau məmə, “Ian əpəha e lahuənu aupən e tah, kəni ikɨn əha nəkueruh uəhai əmə togki kəti kəmohrain ilau nətɨn. Kəni nəkiatɨs ilau muasɨg miəuva kəm iəu.  
\v 3 Nəmə iətəmi kəti təni nati kəti kəm təlau, nəkuəni=pən kəm in məmə Iərmənɨg tolkeikei ilau, kəni otəpanahli=pa uəhai əmə ilau.”   
\p
\v 4 Nati u təmuva məmə otol nəghatiən nak iətəm iəni təməni otuva mol nɨpəhriəniən. Iəni təməni məmə,   
\q1
\v 5 “Otəni=pən kəm nətəmimi əha Jerusɨləm\f + \fr 21:5  \ft Nəghatiən əhruahru rəha Kris təni məmə, “Nətɨn Pətan Saion” kəni nɨpətɨ nəghatiən u məmə “nətəmimi rəha Jerusɨləm.” Saion in nərgɨn kəti mɨn rəha Jerusɨləm.\f* məmə,  
\q1 ‘Oteruh-to, rəhatəmah kig tətuva o təmah,  
\q1 rəhan nətəlɨgiən in ləhtəni,  
\q1 kəni mətasuə e togki,  
\q1 mɨne togki u in nətɨn əmə.’”\x - \xo 21:5  \xt Sek 9:9\x*   
\p
\v 6 Kəni iətəmimi mil rəha Iesu kəmian muol nati nak iətəm Iesu təməni məmə okuol.  
\v 7 Kəmuasɨg togki mɨne nətɨn, kəni muələhu-pəri rəhalau kot mɨn e togki mil, kəni Iesu təməharəg-pəri lan.  
\v 8 Nɨmənin nətəmimi tepət kautepin rəhalah mɨn kot əpəha e suaru, kəni nəuvein kotətei nɨmalɨ nɨgi mɨn, kəni motepin ilah e suaru e nɨsiaiən.  
\v 9 Kəni nɨmənin nətəmimi nətəm kəutaupən e Iesu, mɨne nɨmənin nətəmimi nətəm kautəhuərisɨg e Iesu, kəutagət əfəməh mautəni məmə,  
\q1 “!Hosanə\f + \fr 21:9  \ft Nɨpətɨ nəghatiən u “Hosanə” təni məmə, “əni-vivi.” Nətəmimi kəməutəni pətɨgəm məmə Iesu in Məsaiə, iətəmimi u Uhgɨn təməni məmə in otahli=pa məmə otosmiəgəh ilah.\f* o Mipɨ Tefɨt!  
\q1 !Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau iətəmimi u iətəm tətuva e nərgɨn!\x - \xo 21:9  \xt Sam 118:26\x*  
\q1 !Hosanə o Uhgɨn əpəha ilɨs e negəu e neai!”   
\p
\v 10 Nian Iesu təmiet=pən Jerusɨləm, nətəmimi rəfin əha ikɨn nɨkilah təmauɨt, kəni mautəni nəghatiən tepət məutətapuəh məmə, “?Pəh u?”   
\p
\v 11 Kəni nɨmənin nətəmimi kotəni məmə, “Inu iəni Iesu, rəha Nasərɨt, əpəha e nɨtəni Kaləli.”   
\s1 Iesu əpəha  //  e Nimə Rəha Uhgɨn  
\r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)  
\p
\v 12 Kəni Iesu təmuvən əpəha imə e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni məhgi pətɨgəm nətəmimi nətəm kautol səlɨm mɨne mautos nəhmtɨn natimnati əha ikɨn məmə okotol sakrifais lan. Kəni mahuvihin tepɨl mɨn iətəm kətəuhlin məni ikɨn, kəni mahuvihin jeə mɨn rəha nətəmimi mɨn u kautol səlɨm e iəuein mɨn.\f + \fr 21:12  \ft Afin-to e tiksɨnəri “Nimə Rəha Uhgɨn” o nəhruniən natimnati nian Iesu təmuvən məhgi pətɨgəm nətəmimi e Nimə Rəha Uhgɨn.\f*  
\v 13 Kəni məni=pən kəm lah məmə, “Kəmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn məmə, ‘Rəhak nimə, okauɨn lan məmə nimə rəha nəfakiən kəm Uhgɨn,’\x - \xo 21:13  \xt Aes 56:7\x* mətəu itəmah nəmotol məmə in ‘nimə rəha iakləh mɨn.’”\x - \xo 21:13  \xt Jer 7:11\x*   
\p
\v 14 Kəni nətəmimi nətəm nəhmtɨlah tərah mɨne nətəmimi nəhlkɨlah təməpaiu-əpaiu kəməhuva ohni əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni tol vivi ilah.  
\v 15 Kəni pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəmoteruh nati təuvɨr mɨn iətəm in təmol, kəni moteruh mɨn kəlkələh mɨn kəutagət əfəməh əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, mautəni məmə, “!Hosanə o Mipɨ Tefɨt!”  
\p Mətəu nətəmi asoli əha, niəməha təmol ilah.  
\v 16 Kəni kotəni=pən kəm Iesu məmə, “?Nətətəu nati nak kəlkələh mɨn kəutəni, uə kəpə?”  
\p Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Əuəh. Nəmotafin, uə kəpə, nəghatiən iətəmi kəti təməni kəm Uhgɨn iətəm tətəni lanu lan məmə,  
\q1 ‘E nohlɨ kəlkələh agɨn mɨn mɨne nəpəou mɨn agɨn,  
\q1 nəmol məmə ilah okotəni-vivi ik’.”\x - \xo 21:16  \xt Sam 8:2\x*   
\p
\v 17 Kəni təməpəh ilah miet Jerusɨləm muvən e taun Petəni, mapɨli ikɨn.   
\s1 Nɨgi kəti fik təmaukei-aukei  
\r (Mak 11:12-14,20-26)  
\p
\v 18 Ləplapɨn agɨn, Iesu təmɨtəlɨg=pən mɨn Jerusɨləm, kəni nəumɨs tɨnus.  
\v 19 Kəni təmafu nɨgi u fik e nɨkalɨ suaru, kəni təmuvən ohni mətəu təsehiən nəuan kəti, mafu əmə nɨmalɨn. Kəni təni=pən kəm nɨgi u məmə, “!Ko nəsəuə mɨniən!” Kəni rəueiu agɨn, nɨgi təmaukei-aukei.   
\p
\v 20 Nian rəhan nətəmimi kəmoteruh nati əha, kəni narmɨlah təmiuvɨg, kəni motəni=pən kəm Iesu məmə, “?Təhro nɨgi əha fik təmaukei-aukei uəhai əmə lanəha?”\f + \fr 21:20  \ft E Oltestɨmɨn, nɨgi u fik tatol nəmtətiən e nətəm Isrel. Iesu in təmol nɨgi u fik taukei-aukei məmə otəgətun nətəmi asoli rəha Isrel, okol nalpɨniən kəm lah. Uə təhmen əmə lanu məmə Uhgɨn otol nalpɨniən kəm nətəmimi mɨn u kəsotoliən nəuan uə məsotəfakiən kəm in (Aiseə 5:1-7 mɨne Jeremaea 8:4-13 rəhalau nəghatiən təhmen əhmen; eruh mɨn Matiu 24:2 mɨne futnot). Mɨne Iesu təməgətun mɨn lanu məmə otəgətun rəhan mɨn nətəmimi o rəhalah nəhatətəiən, u inu, rəhalah nəhtuliən e Uhgɨn.\f*   
\p
\v 21 Mətəu Iesu təməni=pən məmə, “Iətəni=pɨnə nɨpəhriəniən məmə nəmə nautos nəhatətəiən, kəni rəhatəmah nətəlɨgiən təsoliən keiu, nəkotəhrun noliən nati nak iətəm iəmol e nɨgi u fik. Mətəu səniəmə in əmə əha, nəkotəhrun nəni-pəniən kəm nɨtəuət əha məmə ‘Uvən miuvɨg mamnɨm əpəha ləuantəhi,’ kəni otol nəuiatəmah.\x - \xo 21:21  \xt Mat 17:20; Luk 17:6; Jon 14:12; 1Kor 13:2\x*  
\v 22 Nəmə nəkotəhatətə, kəni onəkotos nati nak iətəm nəutətapuəh lan e nəfakiən.”\x - \xo 21:22  \xt Mat 7:7-11; 18:19\x*   
\s1 Nətapuəhiən o nepətiən  //  rəha Iesu  
\r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8)  
\p
\v 23 Iesu təmuvən e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni nian təmətəgətun, pris asoli mɨn mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel, kəhuva ohni motəni=pən məmə, “?Natol natimnati mɨn u e nepətiən rəha pəh? ?Kəni pəh təməfɨnə nepətiən ko?”   
\p
\v 24 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Iəkətapuəh=pɨnə mɨn e nəghatiən kəti kəm təmah. Nəmə nəkotəfa nəghatiən kəti, kəni iəkəni=pɨnə kəm təmah məmə nepətiən nak iətəm iatol natimnati mɨn u lan.  
\v 25 ?Nepətiən rəha Jon təmsɨpən iə o noliən bəptais? ?Təmsɨpən e negəu e neai, uə rəha nətəmimi əmə?”  
\p Kəni kəmotəni=pən kəm lah mɨn məmə, “Nəmə kotəni məmə, ‘Nepətiən rəha Jon təmsɨpən e negəu e neai,’ kəni otəni məmə, ‘?Mətəu təhro nəsotəniən nɨpəhriəniən lan?’  
\v 26 Mətəu nəmə kotəni məmə, ‘Rəha nətəmimi əmə,’ kitah kəutəgɨn e nɨmənin nətəmimi ikɨnu rəueiu mətəu-inu nɨkilah təhti məmə Jon in iəni kəti rəha Uhgɨn.”\x - \xo 21:26  \xt Mat 14:5\x*   
\p
\v 27 Tol lanəha, kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “Itɨmah iəkotəruru.”  
\p Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Kəni iəu mɨn, ko iəsəniən kəm təmah məmə e nepətiən nak iatol natimnati mɨn u lan.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e suah mil keiu.  
\p
\v 28 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “?Təhro? ?Nɨkitəmah tətəhti məmə nak? Suah kəti, nətɨn iərman keiu. Kəni təmuvən məni=pən kəm iətəm iahgin lan məmə, ‘Nətɨk, uvən mol uək rəueiu əpəha e nasumiən.’  
\v 29 Mətəu nətɨn təməni=pən məmə, ‘Iəkəpəh.’ Kəni matɨg məuhlin mɨn rəhan nətəlɨgiən, kəni muvən e nasumiən.   
\p
\v 30 “Kəni tatə təmuvən o nətɨn iətəm təkəku, məni=pən mɨn kəm in nati kətiəh əmə. Kəni nətɨn təməni=pən məmə, ‘Əuəh, tatə, iəkuvən,’ mətəu təməpəh=pən e nasumiən.   
\p
\v 31 “?Otəni-to məmə suakəku mil u in pəhruvən, təmol nəuia rəhan tatə?”  
\p Kəni kəmotəni=pən məmə, “Suakəku iətəm iahgin lan.”  
\p Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Əuəh, in əhruahru. Kəni iətəni=pɨnə nɨpəhriəniən məmə, nətəmi kautos məni rəha takɨs, mɨne nɨpətan rəha suaru kautəhuvən e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn aupən e təmah,  
\v 32 mətəu-inu Jon təmuva o təmah məmə otəgətun suaru rəha noliən əhruahru, kəni mətəu itəmah nəsotəniən nɨpəhriəniən lan. Nətɨ suah u iətəm təkəku tətəgətun=pən itəmah. Mətəu nətəm kautos məni rəha takɨs, mɨne nɨpətan rəha suaru kəmotəni nɨpəhriəniən lan. Nətɨ suah iətəm tepət lan tətəgətun=pən ilah. Kəni nəmoteruh pau nati əha, mətəu nəməsotəuhliniən itəmah e rəhatəmah noliən tərah mɨn, kəni məsotəniən nɨpəhriəniən lan.”\f + \fr 21:32  \ft Nətəmimi rəha nosiən takɨs mɨne nɨpətan rəha suaru, ilah kautol təfagə tərah, kəni ilah kotəhmen e suakəku u iətəm tepət lan. Aupən kəmotəhti nəuia Uhgɨn, mətəu uərisɨg ko kotol nati nak təməni. Nətəmi asoli rəha nətəm Isrel mɨne nətəm u kəsotəhatətəiən e Iesu kotəhmen e suakəku u iətəm təkəku. Kəutəni əmə e nohlɨlah məmə kotolkeikei Uhgɨn kəni motol nəuian, mətəu nɨkilah isəu o Uhgɨn.\f*\x - \xo 21:32  \xt Luk 3:12; 7:29-30\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin e nətəmimi tərah nətəm kəutasum  //  e nasumiən  
\r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19)  
\p
\v 33  \fig Nasumiən rəha krep|alt="Vineyard" src="lb00103b.tif" size="span" loc="Mat 21:33; Mrk 12:1; Luk 20:9" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 21:33; Mak 12:1; Luk 20:9" \fig* Kəni Iesu tətəkeikei mətəni məmə, “Otətəlɨg-to e nəghatiən əuhlin kəti mɨn. Iətəmi asoli kəti rəha nasumiən, təmol nasumiən kəti e nɨləuɨs kəti kətəni məmə krep, u katol wain lan. Kəni mol kəlkəl e kəpiel muvən mɨtəlau lan. Kəni mol ikɨn kəti o noliən nɨmei nevɨg-evɨgiən e nəua krep məmə nəhu krep otaiu kəni mol wain lan. Kəni mol nimə kəti iətəm in ilɨs məmə iətəmi otəri lan mətəsal vivi o nasumiən o nati miəgəh mɨn mɨne nətəmimi.\f + \fr 21:33  \ft Natimnati iətəm Iesu tətəghati lan e fes 33 tətəghati e noliən rəha noliən wain\f*  
\p “Kəni təmegəhan=pən e nasumiən kəm nətəmimi məmə okotasum lan, kəni məuəri nəua krep, nəuvein rəhan, nəuvein rəhalah. Kəni miet muvən e naliuəkiən ikɨn pɨsɨn pɨsɨn kəti.\x - \xo 21:33  \xt Aes 5:1-2\x*   
\p
\v 34 “Nian krep tɨnɨmarəg, kəni tahli=pən rəhan ioluək mɨn məmə okəhuvən e nasumiən rəha krep, motətapuəh o nətəmimi nətəm kautol uək e nasumiən məmə okotəfən rəhan krep nəuvetɨn kəm lah.   
\p
\v 35 “Mətəu nətəm kautol uək e nasumiən kəmotaskəlɨm rəhan ioluək mɨn, kəni motoh kəti, motohamu kəti, motəhti e kəpiel iətəm tatol kɨsɨl lan.  
\v 36 Kəni tahli=pən mɨn ioluək mɨn nəuvein kəhuvən o lah, ilah tepət tapirəkɨs in mɨn aupən. Kəni nətəmimi nətəm kautol uək e nasumiən kotol tərah e lah e noliən əhmen mɨn əmə məmə kəmotol e in mɨn aupən.  
\v 37 Naunun agɨn, tahli=pən nətɨn iərman tuvən o lah, kəni məni məmə, ‘Ilah okotəkeikei motɨsiai nətɨk.’   
\p
\v 38 “Mətəu nian nətəmimi mɨn kautol uək e nasumiən kəmotafu nətɨn, kəni kotəni=pən kəm lah mɨn məmə, ‘Inu nətɨ iətəmi asoli iətəm otarmənɨg e nasumiən nian rəhan tatə otɨmɨs. Pəh kəhuvən motohamu mɨn, kəni motos nasumiən məmə rəhatəmah motarmənɨg lan.’\x - \xo 21:38  \xt Mat 27:18\x*  
\v 39 Kəni kəmotaskəlɨm motatu pətɨgəm lan e nasumiən, kəni motohamu.”\x - \xo 21:39  \xt Hip 13:12\x*   
\p
\v 40 Kəni nian Iesu təmol naunun e nəghatiən əuhlin, kəni məni məmə, “?Tol lanu lan, nian iətəmi asoli rəha nasumiən otuva, kəni otol nak e nətəmimi nətəm təmegəhan=pən e nasumiən kəm lah?”   
\p
\v 41 Kəni kəmotəni=pən məmə, “Otərəkɨn agɨn nətəm kotərah mɨn əha, mohamu ilah. Kəni uərisɨg, təpanegəhan e rəhan nasumiən əha tuvən e nəhlmɨ nətəmimi pɨsɨn nəuvein, kəni e nian əhruahru iətəm krep tatɨmarəg, ilah okotəfən nəuvetɨn rəhan.”   
\p
\v 42 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nəmotafin e Nauəuə Rəha Uhgɨn u, uə kəpə? Tətəni məmə,  
\q1 ‘Pos u iətəm nətəmimi rəha nuvləkɨniən nimə kəsotolkeikeiən motəpəh,  
\q1 in tɨnuva pos iətəm tol nəhgɨn o noliən nimə.\f + \fr 21:42  \ft “pos” — Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “kəpiel.” E nian əha, nətəmimi kəmotol nimə e kəpiel. Kəni kəpiel keikei in kəpiel ləhtəni agɨn u tətaskəlɨm nimə mətuvləkɨn nimə lan. Rəueiu u Tanna, nətəmimi tepət kautol nimə e pos mɨne napət. Kəni pos iətəm in nati keikei in pos u iətəm tol nəhgɨn maskəlɨm nəhgɨ nimə. Iesu tətəghati aru lan məmə in pos iətəm tol nəhgɨn.\f*  
\q1 Iərmənɨg təmol nati u,  
\q1 kəni in nati təuvɨr agɨn e nəhmtɨtah.’\x - \xo 21:42  \xt Sam 118:22-23; Rom 9:33; 1Pitə 2:6-8\x*   
\m
\v 43 Tol lan əha, iətəni kəm təmah məmə Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn okos rəkɨs o təmah, kəni kəfən kəm nətəmimi mɨn u nətəm okotol nəuialah.  
\v 44 Nəmə iətəmi kəti otaiu mələs pɨkɨn pos u, nɨkɨlkɨlin tɨtəgɨt əgɨt. Uə nəmə pos u otəmei məməhli-ərain in, otauvtəuvtə mərah agɨn.”\f + \fr 21:44  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn təuvɨr agɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən rəha fes 44 u tɨkə.\f*   
\p
\v 45 Nian pris asoli mɨn mɨne Farəsi mɨn kəmotətəu nəghatiən əuhlin iətəm Iesu təməni, kəni kəmotəhrun məmə tətəghati e lah.  
\v 46 Kəni kɨnəutəsal e suaru kəti məmə okotaskəlɨm Iesu motləfən e kaləpus, mətəu kautəgɨn e nɨmənin nətəmimi, mətəu-inu nətəmimi kəutəni məmə in iəni kəti.   
\c 22  
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nauəniən asoli rəha marɨt  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni mɨn nəghatiən əuhlin kəti mɨn məmə,  
\v 2 “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Kig kəti iətəm təmol əpenə-penə e nauəniən asoli o marɨt rəha nətɨn.  
\v 3 Kəni mahli=pən rəhan noluək mɨn məmə okəhuvən o nətəmimi mɨn u nətəm təmahli=pən rəkɨs nəghatiən o lah məmə okəhuva o nauəniən rəha marɨt. Mətəu kotəni məmə ko kəsəhuvaiən.   
\p
\v 4 “Kəni tahli=pən rəhan noluək nəuvein mɨn, məni=pən kəm lah məmə, ‘Əhuvən motəni=pən kəm nətəmimi mɨn u nətəm iəmahli=pən rəkɨs nəghatiən o lah məmə, inol əpenə-penə rəkɨs e rəhak nauəniən. Rəhak kau mɨn mɨne nətɨ kau mɨn u kotasisi vivi, iəmoh rəkɨs ilah, kəni natimnati rəfin tɨnəhmen. Əhuva e nauəniən rəha marɨt.’   
\p
\v 5 “Mətəu kəsotətəlɨgiən e noluək mɨn, kəni motaiu atiti, kəti tatuvən e rəhan nasumiən, kəti tatuvən e rəhan bɨsnɨs.  
\v 6 Kəni nəuvein kotaskəlɨm noluək mɨn rəhan, motol tərah e lah, kəni motohamu ilah.\x - \xo 22:6  \xt Mat 21:35\x*  
\v 7 Kəni kig, niəməha təmol pɨk. Kəni tahli=pən rəhan soldiə mɨn kəhuvən, kəni motohamu nətəmimi mɨn u nətəm kəmotohamu rəhan noluək mɨn, kəni motasiəpən e rəhalah taun asoli.   
\p
\v 8 “Kəni məni=pən kəm rəhan noluək mɨn məmə, ‘Kɨnol əpenə-penə rəkɨs e nauəniən rəha marɨt, mətəu nətəmimi mɨn u iəmahli=pən rəkɨs nəghatiən o lah, noliən rəhalah təsəhmeniən məmə okəhuva.  
\v 9 Tol lanəha, əhuvən əpəha e suaru asoli mɨn kəni motəni=pən kəm nətəmimi əpnapɨn rəfin nətəm nəkoteruh məmə okəhuva e nauəniən rəha marɨt.’  
\v 10 Kəni noluək mɨn kəməhuvən əpəha e suaru asoli mɨn, kəmotuhapumɨn nətəmimi rəfin u kəmoteruh ilah, nətəmimi nətəm kotəuvɨr mɨne nətəmimi mɨn u nətəm kotərah, kəni ikɨn kətauən ikɨn təməriauəh e nətəmimi.   
\p
\v 11 “Mətəu nian kig təmuva meruh nətəmimi, təmeruh mɨn iətəmimi kəti əha ikɨn iətəm təsuvəniən e napən rəha marɨt.  
\v 12 Kəni kig təməni=pən məmə, ‘?Iəu kəti, nəməhro? ?Nəmuva imə mətəu nəməsuvəniən e napən rəha marɨt?’ Kəni suah u tɨnəruru nuhalpɨniən nəghatiən rəhan. \f + \fr 22:12  \ft Nətəmimi nəuvein rəha noliən stadi e Baebol ilah nɨkilah təhti məmə kig təməfən napən rəha marɨt kəm nətəmimi rəfin məmə okəhuvən lan, mətəu inkonu kəmos əpnapɨn əmə nətəmimi nətəm kəmafu ilah e suaru mɨn. Mətəu iətəmimi u nɨkin təməhti məmə otəsuvəniən e rəhan napən əha kəməfən məmə otuvən lan, inu noliən u tətəgətun məmə in təsɨsiaiən kig mɨne nətɨn.\f*   
\p
\v 13 “Kəni kig təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, ‘Otəlis-ərain nəhlmɨn mɨne nəhlkɨn, kəni motəraki pətɨgəm əpəha e napinəpuiən ikɨn kətasək ikɨn, kəni katɨgət-ərain nəhluvtəmi ikɨn.’”\x - \xo 22:13  \xt Mat 8:12; 25:30; Luk 13:28\x*   
\p
\v 14 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Tol lanəha mətəu-inu nətəmimi tepət, kətahli=pən nəghatiən o lah, mətəu nəuan nəuvein əmə nətəm katɨtəpɨn ilah.”   
\s1 Takɨs rəha Kig Sisə  
\r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26)  
\p
\v 15 Kəni Farəsi mɨn kəmohiet məhuvən motol nəghatiən ekəu-ekəu mɨn məmə otiuvi=pən Iesu o nəniən nəghatiən kəti iətəm təsəhruahruiən.\x - \xo 22:15  \xt Mak 3:6\x*  
\v 16 Kəni kotahli=pən rəhalah nətəmimi kəhuvən o Iesu ilah nətəmimi rəha pati rəha Herot. Kəni motəni=pən məmə, “Iəgətun. Iəkotəhrun məmə ik iətəmi əhruahru, kəni mətəgətun pəhriən suaru əhruahru rəha Uhgɨn. Nəsoliən məmə nətəlɨgiən rəha nətəmimi okotiuvi rəkɨs rəham nətəlɨgiən, mətəu-inu natol təhmen-əhmen əmə kəm nətəmimi rəfin, nəmə in iətəmi asoli uə iətəmi əpnapɨn əmə.  
\v 17 Kəni əni-to kəm tɨmah rəham nətəlɨgiən e nati u. ?Təhruahru məmə okətəou=pən takɨs kəm Kig Sisə, uə kəpə?”   
\p
\v 18 Mətəu Iesu tɨnəhrun rəhalah nətəlɨgiən tərah mɨn, kəni təməni=pən kəm lah məmə, “!Itəmah kəuɨt kəsuə mɨn! ?Təhro nəutalkut məmə nəkotol kekəu-ekəu ohni iəu?  
\v 19 Otəgətun-to məni iətəm katətəou takɨs lan.” Kəni kotos məni \f + \fr 22:19  \ft Məni iətəm kəmotos məhuva in koin kəti, nərgɨn u “tənariəs,” iətəm təhmen e 1,000 vatu.\f* məhuva kəm in,  
\v 20 kəni təməni=pən kəm lah məmə, “?Narmɨ pəh u, kəni nərgɨ pəh u e məni u?”   
\p
\v 21 Kəni kəmotəni=pən məmə, “Kig Sisə.”  
\p Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Narmɨn tətəgətun məmə inu in nati kəti rəhan pəhriən. Kəni tol lanko, nak u rəha Kig Sisə, otəfən kəm Kig Sisə. Kəni nak u rəha Uhgɨn, otəfən kəm Uhgɨn.”\x - \xo 22:21  \xt Rom 13:7\x*   
\p
\v 22 Nian kəmotətəu nəghatiən əha, narmɨlah təmiuvɨg. Kəni kəmotəpəh Iesu motagɨm.\f + \fr 22:22  \ft Nəmə Iesu tuhalpɨn kəni məni məmə okəsotətəouiən takɨs, in otol nati kəti nətəm Rom nɨkilah otəsagiəniən ohni, kəni ko kotəhrun nələsiən in. Nəmə in tuhalpɨn məni məmə okotəkeikei motətəou takɨs, kəni in otol nati kəti nətəm Isrel nɨkilah otəsagiəniən ohni, kəni okotələs in. Mətəu rəhan nuhalpɨniən in tol pɨsɨn, rəhan nəghatiən təməu nɨkilah e nati əha: u nɨki iətəmimi. Kəni ilah kəməsotələsiən in mɨne ilah kəmotauɨt pəhriən e nəghatiən əha.\f*   
\s1 Nian Uhgɨn otosmiəgəh nətəmimi e nɨmɨsiən.  
\r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40)  
\p
\v 23 E nian əha inəha, Satusi mɨn kəməhuva o Iesu. Ilah kəutəni məmə nətəmimi okəsotəmiəgəh mɨniən e nɨmɨsiən. Kəni kotəni=pən kəm Iesu məmə,\x - \xo 22:23  \xt Uək 23:8\x*  
\v 24 “Iəgətun. Mosɨs təməni kəm tah məmə, nəmə iərman kəti otɨmɨs, kəni məpəh rəhan pətan, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti mɨne, kəni pian otəkeikei mit pətalɨmɨs əha, məmə okuələs nətɨlau kəti ko, kəni suakəku u otos nɨmei rəhan tatə asoli əpəha tɨnɨmɨs rəkɨs.\x - \xo 22:24  \xt Dut 25:5\x*   
\p
\v 25 “Kəni ikɨn əha imatɨmah ikɨn, nəman ilah səpɨn, u rəhalah tatə kətiəh. Kəni iətəm tepət e lah təmaupən mit pətan kəti, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti, kəni mɨmɨs. Kəni pian iətəm tatol keiu lan tit pətalɨmɨs.  
\v 26 Kəni in mɨn təmɨmɨs məsələsiən nətɨn kəti, kəni iətəm tatol kɨsɨl lan mɨne ilah rəfin məhuvən mətəuarus=pən iətəm tatol səpɨn, kəmotol nati kətiəh əmə.  
\v 27 Kəni əmeiko, pətalɨmɨs tɨmɨs.  
\v 28 ?Tol lanəha, əni-to kəm tɨmah məmə, e nian iətəm Uhgɨn otosmiəgəh nətəmimi lan e nɨmɨsiən, pətan əha in rəha pəh, mətəu-inu ilah rəfin əha səpɨn kəmotol marɨt e pətan əha?”   
\p
\v 29 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah nəmotəni arəpən rəhatəmah nəghatiən mətəu-inu nəsotəhruniən Nauəuə Rəha Uhgɨn mɨne nəsanəniən rəhan.  
\v 30 Nian Uhgɨn otosmiəgəh nətəmimi e nɨmɨsiən, kəni nətəmimi okəsotoliən marɨt, okotəhmen e nagelo mɨn əpəha e negəu e neai.  
\v 31 ?Nəmotafin uə kəpə, Nauəuə Rəha Uhgɨn iətəm tətəghati e nian Uhgɨn otosmiəgəh nətəmimi e nɨmɨsiən? Tətəni məmə,  
\v 32 ‘Iəu Uhgɨn rəha Epraham, iəu Uhgɨn rəha Aisək, kəni iəu Uhgɨn rəha Jekəp.’\x - \xo 22:32  \xt Eks 3:6\x* In səniəmə Uhgɨn rəha nətəm kəmohmɨs, mətəu in Uhgɨn rəha nətəmimi nətəm kəutəmiəgəh, təhmen=pən mɨn e suah milahal, u nati əpnapɨn nɨpətɨlahal təmɨmɨs nuvəh rəkɨs, mətəu narmɨlahal tətatɨg əhanəh u rəueiu.”   
\p
\v 33 Nian nɨmənin nətəmimi kəmotətəu nəghatiən əha, narmɨlah təmiuvɨg o nəgətuniən rəhan.   
\s1 Lou iətəm in ilɨs pɨk  
\r (Mak 12:28-34)  
\p
\v 34 Nian Farəsi mɨn kəmotətəu məmə Iesu təmasisɨg e nohlɨ Satusi mɨn e rəhan nəghatiən, kəni Farəsi mɨn kəməhuva kətiəh.  
\v 35 Kəni kəti iətəm təhrun pɨk Lou, təməni=pən nəghatiən kəti kəm Iesu məmə Iesu otəni nəghatiən kəti təsəhruahruiən, məmə  
\v 36 “Iəgətun. ?Lou pəhruvən rəha Uhgɨn u in ilɨs pɨk?”   
\p
\v 37 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Nəkəkeikei molkeikei Iərmənɨg Uhgɨn rəham e nɨkim rəfin rəham, mɨne nətəlɨgiən rəfin rəham, mɨne nəmiəgəhiən rəfin rəham.\x - \xo 22:37  \xt Dut 6:5\x*  
\v 38 Inu in Lou iətəm tətaupən kəni in ilɨs pɨk.  
\v 39 Kəni Lou iətəm tatol keiu lan, in iuəkɨr təhmen əmə, məmə, ‘Nəkəkeikei molkeikei ik kəti təhmen əmə məmə nəkolkeikei aru ik.’\x - \xo 22:39  \xt Lev 19:18; Mat 7:12\x*  
\v 40 Kəni Lou mil u keiu, ilau nəukətɨ Lou rəfin, mɨne nauəuə rəha iəni mɨn rəfin aupən.”\x - \xo 22:40  \xt Rom 13:10; Kəl 5:14\x*   
\s1 Krɨsto in nətɨ pəh  
\r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44)  
\p
\v 41 Kəni e nian Farəsi mɨn kəutuhapumɨn ilah mɨn, Iesu təməni=pən məmə,  
\v 42 “?Nɨkitəmah təhti məmə nak, e Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa? ?In tatsɨpən e nəuanɨləuɨs rəha pəh?”  
\p Kəni ilah kotəni=pən məmə, “In mipɨ Kig Tefɨt.”\x - \xo 22:42  \xt Jon 7:42\x*   
\p
\v 43 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Mətəu təhro e Tefɨt, iətəm tətəghati e Narmɨn Rəha Uhgɨn, tətauɨn e Krɨsto məmə ‘Iərmənɨg.’ Mətəu-inu tətəni məmə,   
\q1
\v 44 ‘Iərmənɨg Uhgɨn təməni=pən kəm rəhak Iərmənɨg məmə,  
\q1 “Əharəg u e rəhak maru, ikɨn ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən,  
\q1 mətəuarus=pən iəu iəkələs iahu rəham tɨkɨmɨr mɨn  
\q1 məlɨn=pən ilah əpəha ləhtəni e nəhlkəm,  
\q1 məmə nətarmənɨg e lah.” ’\x - \xo 22:44  \xt Sam 110:1; Mat 26:64\x*   
\m
\v 45 ?Kəni nəmə Tefɨt tətauɨn e Krɨsto məmə ‘rəhak Iərmənɨg,’ kəni otəhro məmə Krɨsto in mipɨ Tefɨt tərah?”   
\p
\v 46 Kəni iətəmimi kəti təruru nuhalpɨniən nəghatiən rəha Iesu. Kəni e nian əha matuvən, kəmotəgɨn e nətapuəhiən e nəghatiən kəti mɨn.   
\c 23  
\s1 Iesu təmagət əskasɨk  //  e nəgətun mɨn rəha Lou  //  mɨne Farəsi mɨn  
\r (Mak 12:38-40; Luk 11:37-54; 20:45-47)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni=pən kəm nɨmənin nətəmimi, mɨne rəhan mɨn nətəmimi məmə,  
\v 2 “Nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn kautos nepətiən məmə okotəni pətɨgəm Lou rəha Mosɨs kəm təmah.  
\v 3 Tol lanəha, nəkotəkeikei motohtəu=pən kəni motol natimnati mɨn rəfin iətəm kəutəni kəm təmah. Mətəu nəsotoliən kəmə ilah u kəutəni əmə nati, mətəu ilah kəsotoliən nati iətəm kəutəni pətɨgəm.  
\v 4 Kautəkeikei o nətəmimi məmə okotohtəu=pən lou əskasɨk mɨn iətəm kotəhmen e katipə fɨgəm, mətəu ko ilah kəsotəfəniən nəuanəhlmɨlah məmə okotasiru e lah.   
\p
\v 5 “Natimnati rəfin iətəm ilah kautol, kautol əmə məmə nətəmimi okoteruh. Nəkotəhrun pauɨs kəti kətəni məmə failaktri iətəm nətəmimi kəmotaipei=pən nəghatiən rəha Nauəuə Rəha Uhgɨn ikɨn, konu motəlis rəhn-kapə lah mɨne nəhlmɨlah lan.\f + \fr 23:5  \ft “pauɨs” — inu bokɨs əkəku kəti kəmol e nɨlosɨ kau. Kəmətei rəkɨs=pən nəghatiən rəha Nauəuə Rəha Uhgɨn e letə əkəku agɨn motaipei=pən lan (Eks 13:1-10,11-16; Dut 6:4-9; 11:13-21). Nətəmimi kəmotol lanəha mətəu-inu kəmotolkeikei məmə otol nəghatiən iətəm tətatɨg e Dut 6:8 mɨne 11:18. Kəni nəman mɨn u nətəm Isrel mɨn rəfin nətəm kɨnotos rəkɨs nu tatin, ilah okotəfən pauɨs mɨn əha nian tepət, kəni nian rəfin e nian rəha nəfakiən. Kətəlis e nɨpənəgɨn mɨne nəhlmɨn məuɨl e nɨləuɨs kəmol e nɨlosɨ kau. E nəghatiən Inglɨs, kətəni pauɨs mɨn əha məmə, “Phylacteries.”\f* Mətəu rəha nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, rəhalah pauɨs in iahgin tapirəkɨs. Kəni nəkotəhrun nɨləuɨs əlkələh mɨn iətəm kəutəhkul=pən e nɨpəgnəmtɨ kot mɨn, iətəm tətəgətun məmə iətəmimi in tətəhtul əskasɨk o nɨtəu-pəniən Lou. Mətəu rəha nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, rəhalah nɨləuɨs təfəməh pɨk.\x - \xo 23:5  \xt Eks 13:9; Nam 15:38-39; Dut 6:8; Mat 6:1\x*  
\v 6 Kəni e lafet mɨn, ilah kotolkeikei ima nɨsiaiən, kəni e nimə rəha nuhapumɨniən, ilah kotolkeikei məmə okotəharəg e jeə aupən.  
\v 7 Kəni e ikɨn katol makɨt ikɨn, ilah kotolkeikei məmə nətəmimi kotəni təuvɨr kəm lah, kəni məutauɨn e lah məmə ‘Rapai’ u nɨpətɨn təni məmə ‘iəgətun katɨsiai.’\f + \fr 23:7  \ft Nəmə iəgətun rəha Lou təmaliuək mətuvən iuəkɨr ohnik, nəkəhtul e nɨsiaiən, kəni nəkəni təuvɨr kəm in, mauɨn lan məmə, “iətəmi asoli,” uə “Rapai.” Kəni nətəm Isrel kəutauɨn e rəhalah nəgətun asoli mɨn nətəm ilah ilɨs pɨk məmə, “Rapai,” u nɨpətɨn təni məmə “iətəmimi in ilɨs” uə “iətəmimi tətəmki nətəmimi” uə “iəgətun katɨsiai.”\f*   
\p
\v 8 “Mətəu sotoliən məmə nətəmimi okotauɨn e təmah məmə ‘Rapai,’ mətəu-inu rəhatəmah Iəgətun katɨsiai kətiəh əmə, kəni itəmah piatəmah mɨn.  
\v 9 Kəni sotauɨniən e iətəmi kəti u e nəhue nɨftəni məmə, ‘Tatə, iətəm katɨsiai,’ mətəu-inu Tatə rəhatəmah kətiəh əmə əpəha ilɨs e negəu e neai.  
\v 10 Kəni sotoliən məmə nətəmimi okotauɨn e təmah məmə, ‘Iəgətun,’ mətəu-inu rəhatəmah Iəgətun kətiəh əmə, Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa.  
\v 11 Iətəmimi u in tepət e təmah, in təkeikei muva ioluək rəhatəmah.\x - \xo 23:11  \xt Mat 20:26; Mak 9:35; Luk 22:26\x*  
\v 12 Tol lanəha mətəu-inu, iətəmimi iətəm otəfəri aru in, Uhgɨn otosiahu, kəni iətəmimi iətəm otosiahu aru in, Uhgɨn otəfəri.\x - \xo 23:12  \xt Job 22:29; Prov 29:23; Luk 14:11; 18:14\x*   
\p
\v 13 “!Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nəutasisɨg e suaru o nətəmimi o nuvəniən matɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Mətəu itəmah nəsəhuvəniən, kəni nəsotegəhaniən məmə nətəmimi kəhuvən ikɨn, nati əpnapɨn ilah kotolkeikei məmə okəhuvən.\f + \fr 23:13  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən pɨsɨn kəti mɨn əha ikɨn iətəm tatɨlpɨn nəghatiən u mətəni məmə, “\fv \ft 14 \+fv*\ft Kəsi, nahməiən asoli otuva o təmah nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne Farəsi mɨn. !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nəutakləh e natimnati rəha pətalɨmɨs mɨn, mətəu nian kətiəh əmə, nautol nəfakiən əfəməh mɨn məmə nətəmimi okotɨsiai itəmah. E noliən əha, rəhatəmah nalpɨniən otəskasɨk təhmɨn mɨn.”\f*   
\p
\v 15 “!Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nɨkitəmah tagiən əmə məmə nəkəhuvən isəu e negəu, uə e naliuəkiən əmə o nuvəniən e nɨftəni pɨsɨn pɨsɨn mɨn məmə nəkotiuvi=pa iətəmimi kətiəh əmə e nəfakiən rəhatəmah. Mətəu nian iətəmimi kəti tatos noliən mɨn əha rəhatəmah, kəni tətuva iətəmi tərah tapirəkɨs itəmah, kəni nəmotol məmə in otəkeikei mos nalpɨniən e nɨgəm asoli tapirəkɨs itəmah.   
\p
\v 16 “!Kəsi, nərahiən asoli otuva o təmah nətəm nautit nətəmimi mətəu nəhmtɨtəmah təpɨs! Itəmah nəutəni məmə, ‘Nəmə iətəmi kəti tatos nonauvɨl e Nimə Rəha Uhgɨn məmə otol rəhan nəghatiən tətəhtul əskasɨk, nəmə təsoliən, mətəu in nati əpnapɨn əmə. Mətəu nəmə iətəmi kəti tatos nonauvɨl e aiən u kol tətoraip-oraip rəha Nimə Rəha Uhgɨn, kəni in otəkeikei mol nəuian iətəm təmos nonauvɨl ohni.’\x - \xo 23:16  \xt Mat 15:14\x*  
\v 17 !Itəmah nətəm nəkotalməli, nəhmtɨtəmah təpɨs! ?Naku u in ilɨs, aiən u kol tətoraip-oraip, uə Nimə Rəha Uhgɨn iətəm tatol aiən u tətasim?  
\v 18 Kəni nəkotəni mɨn məmə, ‘Nəmə iətəmi kəti tatos nonauvɨl e oltə, in nati əpnapɨn əmə. Mətəu nəmə iətəmi kəti tatos nonauvɨl e sakrifais iətəm tətəharəg lan, kəni in otəkeikei mol nəuian iətəm təmos nonauvɨl ohni.’  
\v 19 !Itəmah nətəm nəkotalməli, nəhmtɨtəmah təpɨs! ?Nak u in ilɨs, sakrifais uə oltə iətəm tatol sakrifais tətasim?  
\v 20 Tol lanəha, iətəm tatos nonauvɨl e oltə, pəhriən, tatos nonauvɨl e oltə mɨne natimnati rəfin iətəm tətəharəg lan.  
\v 21 Kəni iətəm tatos nonauvɨl e Nimə Rəha Uhgɨn, pəhriən tatos nonauvɨl e Nimə Rəha Uhgɨn mɨne Suah u tətatɨg ikɨn.  
\v 22 Kəni iətəmi tatos nonauvɨl e negəu e neai, pəhriən tatos nonauvɨl e jeə rəha kig u in rəha Uhgɨn, kəni tatos nonauvɨl e Suah u tətəharəg-pəri lan.\x - \xo 23:22  \xt Aes 66:1; Mat 5:34\x*   
\p
\v 23 “!Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nautəfən tait rəhatəmah e natimnati rəfin muvən mətəuarus=pən e nɨmalɨ nɨgi əlkələh mɨn agɨn nəmiəvɨlah tətəpien u kətəfən e nauəniən, kətəni məmə mɨnɨt, mɨne til, mɨne kumɨn. Mətəu nəutəpəh nati asoli e Lou, inu iətəmimi tatol təhruahru kəni məhmen-əhmen əmə kəm nətəmimi, kəni mətasəkəhruin nətəmimi, kəni tatol nian rəfin nati iətəm təkeikei matol. Təuvɨr nautol lou əlkələh mɨn, mətəu nəkotəkeikei mautol lou asoli mɨn, mətəu kəpə, nəsotoliən.\x - \xo 23:23  \xt Lev 27:30; Maeka 6:8\x*  
\v 24 !Itəmah nautit nətəmimi mətəu nəhmtɨtəmah təpɨs! !Itəmah nətəmimi nəutəsal e mənman e rəhatəmah kap məmə o nəsotərgeiən, mətəu nautərgei nati miəgəh asoli u kau!   
\p
\v 25 “!Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nautol noliən mɨn nəuvein məmə nətəmimi nɨkilah otəhti məmə itəmah nəkotəhruahru kəni rəhatəmah noliən mɨn kotəuvɨr. Mətəu əpəha imə e nɨkitəmah, itəmah nəumɨs mɨn, kəni nian rəfin nautol əmə natimnati tərah mɨn iətəm tətatɨg e rəhatəmah nətəlɨgiən. Itəmah nəkotəhmen e kap mɨne pɨlet mɨn. Nəutafəl vivi ihluə e kap mɨne pɨlet, mətəu əpəha imə tamɨkmɨk məriauəh e nəpieniən rəha nəmnəmɨtiən.\x - \xo 23:25  \xt Mak 7:4\x*  
\v 26 !Itəmah Farəsi mɨn, nəhmtɨtəmah təpɨs! Otaupən motafəl əpəha imə e kap mɨne pɨlet, kəni ihluə mɨn e kap mɨne pɨlet, in təuvɨr təsamɨkmɨkiən, u nɨpətɨn tol lanu lan. Otaupən motol nɨkitəmah təhruahru, kəni uərisɨg, rəhatəmah noliən mɨn otəhruahru mɨn.   
\p
\v 27 “!Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nəkotəhmen e suvət rəha nətəm kəmohmɨs iətəm kəmuh e pen ruən. Ihluə nətəmimi koteruh məmə təuvɨr, mətəu əpəha imə təriauəh e nɨkɨlkɨli nətəm kəmohmɨs, mɨne natimnati rəfin iətəm tamɨkmɨk.\f + \fr 23:27  \ft Lou rəha nətəmi Isrel təni məmə, nian iətəmimi kəti tatek nɨpətɨ iətəmi kəti tɨnɨmɨs, kəni tamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn o nian səpɨn. Kəni təkeikei mɨtəu=pən noliən rəha neikuasiən məmə rəhan namɨkmɨkiən otɨkə. Nəmə təsoliən noliən əha, kəni nətəm Isrel kotəkeikei motəpəh in. In səniəmə iətəmi Isrel u rəueiu. Afin e nauəuə u Namba japtə 19.\f*\x - \xo 23:27  \xt Uək 23:3\x*  
\v 28 E noliən əhmen mɨn əmə, ihluə, e noliən rəhatəmah, nətəmimi, nɨkilah tətəhti məmə itəmah nəkotəhruahru. Mətəu imə, e nɨkitəmah, nəkotəriauəh e nəghatiən nəkotəni məsotoliən, mɨne noliən tərah agɨn mɨn.\x - \xo 23:28  \xt Luk 16:15\x*   
\p
\v 29 “!Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Nəutuvləkɨn nimə e kəpiel rəha suvət rəha iəni aupən mɨne nətəm kotəhruahru, kəni mautol nahlu e kəpiel, kəni mautol malə-malə lan.  
\v 30 Kəni nəkotəni=pən məmə, ‘Nəmə itɨmah iəmotatɨg e nian mɨn rəha tɨpɨtah mɨn, ko itɨmah iəməsotasiruiən e lah motohamu iəni mɨn.’  
\v 31 E nəghatiən əha, nautəni pətɨgəm məmə itəmah nəuanɨləuɨs əhruahru rəha tɨpɨtəmah mɨn aupən nətəm kəmotohamu iəni mɨn əha, kəni nəkotəhmen əhmen əmə e lah.\x - \xo 23:31  \xt Uək 7:52\x*  
\v 32 Kəni təuvɨr əmə, itəmah nəkotəkeikei motol naunun e uək iətəm tɨpɨtəmah mɨn kəmotətuəuin.   
\p
\v 33 “!Itəmah sɨneik mɨn, mɨne nətɨ sɨneik mɨn! ?Nɨkitəmah təhti məmə ko nəkotagɨm e nalpɨniən e nɨgəm asoli? !Kəpə!\x - \xo 23:33  \xt Mat 3:7; 12:34; Luk 3:7\x*  
\v 34 Tol lanəha, iəkahli=pɨnə iəni mɨn, mɨne nətəm koteinatɨg, mɨne nəgətun mɨn. Nəuvein, itəmah onəkotohamu ilah motətu-pəri ilah e nɨgi kəməluau, nəuvein onəkotalis motoh ilah əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən rəhatəmah, kəni nəuvein nəkotəgəu rəkɨs ilah kohiet e taun kəti mohiet məhuvən e kəti.  
\v 35 Kəni tol lanəha, itəmah onəkotos nalpɨniən rəha nətəmimi nətəm kəmotohamu nətəmimi rəfin nətəm kotəhruahru, iətəm tətuəuin e Epɨl\x - \xo 23:35  \xt Jen 4:8; Hip 11:4\x* iətəm təhruahru, muvən mətəuarus=pən Səkaraea, nətɨ Perekaea,\x - \xo 23:35  \xt Sek 1:1\x* iətəm tɨpɨtəmah mɨn kəmotohamu e Nimə Rəha Uhgɨn nəlugɨn e oltə mɨne nimə.\f + \fr 23:35  \ft E nauəuə rəha nətəm Isrel, Epɨl in iətəmimi əhruahru iətəm kəmaupən agɨn kohamu, kəni Səkaraea in naunun.\f*\x - \xo 23:35  \xt 2Kron 24:21\x*  
\v 36 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, nalpɨniən rəfin u otuva o nətəm Isrel nətəm kəutatɨg u rəueiu.   
\p
\v 37 “!Əui, kəsi, nətəm Jerusɨləm! Itəmah nəutohamu iəni mɨn rəha Uhgɨn, kəni nətəmimi nətəm Uhgɨn təmahli=pa kəm təmah, nəutahtɨmu ilah e kəpiel apɨn, inəha nətəmimi u rəha Uhgɨn nətəm kautos nəghatiən rəhan. Nian tepət iətigaru əfəməh e nəhlmək məmə iəkos vivi itəmah, təhmen=pən e mənɨg iətəm tatuu nenətɨn mɨn e nɨkəuvkəuvɨn, mətəu nɨkitəmah təsagiəniən, kəni məutəpəh iəu.  
\v 38 Otafu-to. Uhgɨn tɨnəpəh itəmah, rəhatəmah nimə nərahiən otələs, kəni nati tɨkə ikɨn.\x - \xo 23:38  \xt 1King 9:7-8; Jer 22:5\x*  
\v 39 Kəni iəkəni kəm təmah məmə, nati əha in nɨpəhriəniən mətəu-inu onəsoteruh mɨniən iəu mətəuarus nəkotəni məmə,  
\q1 ‘!Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau suah u iətəm tətuva e nərgɨn.’”\x - \xo 23:39  \xt Sam 118:26; Luk 13:34-35\x*\f + \fr 23:39  \ft 1. Nɨpɨlga nətəmimi u kəmotol stadi vivi e Baebol, kotəni məmə nəghatiən u, u təmietɨgəm e Oltestɨmɨn in tətəni lanu: Nətəmimi nəuvein ko kəsotəuhliniən ilah məmə kəhuva o Uhgɨn mɨne ko kəsotəhatətəiən e Iesu məmə in otosmiəgəh ilah. Nati əpnapɨn nəmə ilah kəmotol noliən mɨn tol lanəha, kəni e nian Uhgɨn o takil nətəmimi, ilah mɨn okotəkeikei motəni məmə, nɨpəhriəniən, Iesu in Iərmənɨg, kəni okotəfəri nərgɨn, Kol 2:9-11. 2. Mətəu nətəmimi mɨn nəuvein u kəmotol vivi stadi e Baebol ilah kotəni məmə Iesu in tətəghati e nian kəti u in otəpanuva e nəhue nɨftəni. Kəni e nian əha, nətəm Isrel ilah okəhuva nəkəlasi mɨn e lah kəni okotəhatətə e Iesu məmə in Iosmiəgəh rəhalah.\f*   
\c 24  
\s1 Nəmtətiən mɨn  //  rəha naunun nian  
\r (Mak 13:1-37; Luk 21:5-36)  
\m
\v 1 Iesu təmiet e Nimə Rəha Uhgɨn maliuək matuvən, kəni rəhan mɨn nətəmimi kəhuva motəni=pən kəm in məmə oteruh-to nimə mɨn u kəmol e kəpiel mɨn əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn.  
\v 2 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Əuəh, oteruh-to nimə mɨn əha. Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə nimə mɨn əha nətəmimi okotoharəg-rəg kəpiel mɨn e lah. Ko kəpiel kəti təsəməhliən e nɨmein.”\x - \xo 24:2  \xt Luk 19:44\x*   
\p
\v 3 Kəni uərisɨg lan, Iesu təmaliuək ilah rəhan mɨn nətəmimi məhuvən əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif kəni mətəharəg. Kəni rəhan mɨn nətəmimi kotagɨm rəkɨs e nətəmimi məhuva pɨsɨn əmə ohni motəni=pən məmə, “?Əni-to məmə natimnati mɨn u okəhuva e nian nak, kəni nəmtətiən nak otol əpu məmə rəham nuvaiən mɨne naunun nian tɨnuva iuəkɨr?”   
\p
\v 4 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Oteh vivi itəmah məmə iətəmimi kəti otəseiuəiən e təmah,  
\v 5 mətəu-inu nətəmimi tepət okəhuva motos nərgək motəni məmə, ‘Iəu Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa,’ kəni okoteiuə e nətəmimi tepət.\x - \xo 24:5  \xt Mat 24:23-24; 1Jon 2:18\x*  
\v 6 Onəkotətəu nanusiən mɨn rəha nəluagɨniən mɨn, kəni onəkotətəu nəghatiən əpnapɨn mɨn məmə nətəmimi kəutəluagɨn. Mətəu onauteh vivi itəmah məmə nəsotəgɨniən. Natimnati mɨn əha okotəkeikei məhuva motol nɨpəhriəniən lan, mətəu naunun nian otəpanuva.  
\v 7 Negəu mɨn okotoh negəu mɨn, kəni nɨtəni mɨn okotoh nɨtəni mɨn. Nəumɨs otan, kəni nəmig otəlauəl e ikɨn mɨn tepət.  
\v 8 Natimnati mɨn əha, ilah nətuəuiniən əmə rəha nərahiən, təhmen e pətan iətəm tɨnətuəuin mətətəu nahməiən o neməkiən.   
\p
\v 9 “E nian mɨn əha, nətəmimi okotegəhan=pən e təmah məmə okol nərahiən kəm təmah, kəni kohamu itəmah, kəni nətəmimi rəha nɨtəni mɨn rəfin okotəməki e təmah mətəu-inu o nərgək.\x - \xo 24:9  \xt Mat 10:22\x*  
\v 10 Kəni e nian mɨn əha, nətəmimi tepət okotəpəh rəhalah nəhatətəiən, kəni okotegəhan=pən e lah mɨn e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhalah, kəni motəməki e lah mɨn,  
\v 11 kəni iəni eiuə mɨn tepət okəhuva moteiuə e nətəmimi tepət.\x - \xo 24:11  \xt Mat 24:5,24; 1Jon 4:1\x*  
\v 12 Mətəu-inu nərahiən tɨnepət, iuəkɨr nətəmimi rəfin rəhalah nolkeikeiən o Uhgɨn otɨkə,  
\v 13 mətəu iətəmimi iətəm tətəhtul əskasɨk mətəuarus naunun nian, Uhgɨn otosmiəgəh in.\x - \xo 24:13  \xt Mat 10:22\x*  
\v 14 Kəni nanusiən təuvɨr əha rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, okəni pətɨgəm ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨftəni, məmə suaru əha ikɨn rəha nɨtəni mɨn rəfin o nətəlɨgiən, kəni naunun nian otuva.\x - \xo 24:14  \xt Mat 28:19\x*   
\p
\v 15 “Iəni u Daniəl təməghati e nati kəti kətəni məmə, ‘nati iətəm Uhgɨn təsolkeikeiən, kəni matol Nimə Rəha Uhgɨn təsasimiən’\x - \xo 24:15  \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x* \it (nian iətəmi kəti tafin nati u, pəh otətəlɨg e nɨpətɨn).\it* Tol lanəha, nian nati tərah əha tətəhtul e Nimə Rəha Uhgɨn,  
\v 16 kəni itəmah nətəm nəutatɨg Jutiə, nəkotaiu motagɨm məhuvən motəhluaig e nɨtəuət mɨn.  
\v 17 Nəmə iətəmimi tətəmeig ihluə e rəhan nimə, ko təsuvəniən imə mos mɨn rəhan natimnati.\x - \xo 24:17  \xt Luk 17:31\x*  
\v 18 Nəmə iətəmimi əpəha e nasumiən rəhan, ko təsɨtəlɨg-pəniən lahuənu mos rəhan kot.  
\v 19 !Kəsi! Nahməiən asoli o nɨpətan nətəm kəmotol nərfɨlah mɨne nɨpətan kəutəfən nah kəm nəpəou mɨn. E nian əha okotos pɨk nahməiən.  
\v 20 Təuvɨr nəkotəfaki məmə onəsotagɨmiən e nərahiən əha e nian rəha nətəpuiən, uə e nian rəha Sapət,  
\v 21 mətəu-inu e nian əha, nərahiən asoli otuva iətəm iətəmimi təsafuiən tol lanəha aupən mətəuarus=pa u rəueiu, kəni ko nərahiən asoli kəti mɨn tol lanəha otəsuva mɨniən nian kəti təhmen e inəha.\x - \xo 24:21  \xt Dan 12:1\x*  
\v 22 Kəni nəmə Uhgɨn təsətei əkuəkɨriən nian rəha nərahiən əha, ko iətəmimi kəti təsəmiəgəhiən. Mətəu Uhgɨn təmətei əkuəkɨr rəkɨs nian əha o rəhan mɨn nətəmimi nətəm tɨnɨtəpɨn rəkɨs ilah.   
\p
\v 23 “E nian əha, nəmə iətəmi kəti otəni=pɨnə kəm təmah məmə, ‘!Otafu-to, inu Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otəpanahli=pa!’ uə ‘!In əpəha!’ sotəniən nɨpəhriəniən lan,\x - \xo 24:23  \xt Mat 24:5\x*  
\v 24 mətəu-inu nətəmimi nəuvein okəhuva motəni məmə ilah Krɨsto, mɨne iəni eiuə mɨn okəhuva, kəni ilah okotol nəmtətiən asoli mɨn, mɨne nati apɨspɨs mɨn məmə okoteiuə e nətəmimi nətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs ilah, nəmə ilah kotəhrun noliən.\x - \xo 24:24  \xt Dut 13:1-3; 2Təs 2:8-9; Nəh 13:13-14\x*  
\v 25 Nɨkitəmah otəkeikei mətəhti vivi nəghatiən mɨn u iətəm iəməni rəkɨs kəm təmah, uərisɨg natimnati mɨn u okəhuva motol nɨpəhriəniən lan.   
\p
\v 26 “Tol lanəha, nəmə iətəmi kəti təni kəm təmah məmə, ‘In əpəha, ikɨn təpiə-məpiə ikɨn,’ səhuvəniən. Uə iətəmi kəti təni məmə, ‘In əpə imə,’ nəsotəniən nɨpəhriəniən lan,\x - \xo 24:26  \xt Luk 17:23-24\x*  
\v 27 mətəu-inu nian Nətɨ Iətəmimi otɨtəlɨg=pa mɨn, otuva uəhai əmə, kəni nətəmimi rəfin okoteruh in, təhmen e noraipiən iətəm təmoraip masiə mɨsɨpesi muva məsəu-pahav rəfin əpə ilɨs e nɨmagəuagəu.\x - \xo 24:27  \xt Mat 24:37-39\x*  
\v 28 Nian tiapɨn mɨn tepət kɨnotəri, kəni nəkotafu mənɨg mɨn ləuantəhi kəhuva.\f + \fr 24:28  \ft Nəghatiən əhruahru rəha Kris tətəni məmə, “Nian nati miəgəh kəti təmɨmɨs, nəkotafu kueriə mɨn kəhuva məmə okoton.”\f* E noliən əhmen mɨn əmə, nian nəkoteruh nəmtətiən mɨn əha, nəkotəhrun məmə otəsuvəhiən iəkuva mɨn.\x - \xo 24:28  \xt Luk 17:37\x*   
\p
\v 29 “Nian əhruahru nərahiən əha otol naunun, kəni  
\q1 ‘mɨtɨgar otəpɨs agɨn,  
\q1 kəni məuɨg otəsasiə mɨniən,  
\q1 kəni məhau mɨn okotəmei e neai,  
\q1 kəni Uhgɨn otəlauəl e nəsanəniən e nati iəkɨs mɨn əpəha e neai.’\x - \xo 24:29  \xt Aes 13:10; 34:4; Esik 32:7; Joel 2:10,31; 2Pitə 3:10; Nəh 6:12-13\x*\f + \fr 24:29  \ft Məta “nəsanəniən mɨn əpəha e neai” tətəgətun=pən narmɨn mɨn, uə nəmə təhro natimnati təhmen=pən e mɨtɨgar mɨne məuɨg əpəha e neai.\f*\f + \fr 24:29  \ft Aupən aupən agɨn, nian Uhgɨn təmol natimnati mɨn rəfin, e nian təm tatol kuvət lan, in təmələhu=pən mɨtɨgar mɨne məuɨg mɨne məhau e neai (Jen 1:14-19). Mətəu e fes 29, koteruh məmə təmos rəkɨs mɨn ilah. Nəghatiən əhmen mɨn u tətatɨg mɨn e ikɨn mɨn tepət e Oltestɨmɨn, nian Uhgɨn tətəghati e nian in otakil nətəmimi lan. Afin-to fes mɨn u: Aes 13:9-13; 24:21-23; 34:4; Esik 32:7-8; Joel 2:10,31; 3:15; Amos 8:9; 2Pitə 3:10; Nəh 6:12-13.\f*   
\p
\v 30 “E nian əha, nəmtətiən rəha Nətɨ Iətəmimi okeruh pətɨgəm əmə e neai, nətəmimi e negəu mɨn rəfin e nəhue nɨftəni okotasək e nəgɨniən. Kəni okoteruh iəu, Nətɨ Iətəmimi iəkuva e nəpuə e neai e nəsanəniən mɨne nepətiən əhagəhag asoli rəha Uhgɨn iətəm otasiə mɨtəlau lak.\x - \xo 24:30  \xt Dan 7:13; Sek 12:10; Nəh 1:7\x*  
\v 31 Kəni iəkahli=pən rəhak nagelo mɨn kohiet nian okotətəu təui otasək əfəməh, kəni ilah okəhuvən ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨftəni, motos rəkɨs rəhak mɨn nətəmimi nətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs ilah, kəni motuhapumɨn ilah kətiəh.\x - \xo 24:31  \xt 1Kor 15:52; 1Təs 4:16\x*   
\p
\v 32 “Nɨkitəmah otəkeikei mətəhti nɨgi u fik.\f + \fr 24:32  \ft Nɨgi u fik təhmen e niməh.\f* Nian əhruahru iətəm nəhlmɨn mɨn kɨnəutətuəuin mauteviə, kəni nɨmalɨn mɨn kɨnəutapɨlpɨl, itəmah nəkotəhrun məmə nian əha inəha iətəm nəkotasum lan rəhatəmah.  
\v 33 Kəni e noliən əhmen mɨn əmə, nian nəkoteruh nəmtətiən mɨn əha, onəkotəhrun məmə otəsuvəh agɨniən iəkuva mɨn.  
\v 34 Iatəni pəhriən kəm təmah məmə nətəmimi nətəm kəutatɨg u rəueiu, ko kəsohmɨs rəfiniən mətəuarus natimnati mɨn əha okəhuva motol nɨpəhriəniən lan.\f + \fr 24:34  \ft Suaru kəti mɨn rəha nəuhliniən fes 34 tətəni məmə, “Iatəni pəhriən kəm təmah məmə nəuanɨləuɨs u rəha Isrel otəsɨkəiən mətəuarus natimnati mɨn əha okəhuva motol nɨpəhriəniən lan.”\f*\x - \xo 24:34  \xt Mat 16:28\x*  
\v 35 Neai mɨne nɨftəni okiakə, mətəu nəghatiən mɨn rəhak ko kəsohkəiən.”\x - \xo 24:35  \xt Mat 5:18\x* \f + \fr 24:35  \ft Nəghatiən u e japtə u təmuva rəkɨs nu 40 uərisɨg e nian Iesu təmɨmɨs kəni mair mɨn lan. Nati u təmuva nian nətəm Isrel kəmotəməu ilah nətəm Rom, kəni soldiə mɨn rəha Rom kəməhuva motoh motərəkɨn kəntri rəha Isrel. Mətəu nəghatiən rəha Iesu tətəghati əhanəh mɨn e nuvaiən mɨn e Nian Uərisɨg məmə otəpanuva.\f*   
\s1 Iətəmimi tɨkə iətəm təhrun nuvaiən rəha Iesu Krɨsto  
\p
\v 36 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Iətəmimi kəti təsəhruniən nian uə auə əhruahru rəha natimnati mɨn əha. Nagelo mɨn əpəha e neai kotəruru, kəni iəu mɨn Nətɨ Iətəmimi iəkəruru. Mətəu Tatə Uhgɨn əmə in təhrun nian əhruahru əha.\x - \xo 24:36  \xt Uək 1:7; 1Təs 5:1-2\x*  
\v 37 E nian iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəkuva lan, otəhmen=pən əmə e nian rəha Noa aupən, iətəm nətəmimi kəmotol natimnati mɨn məsotəhruniən məmə Uhgɨn otol nati kəti lan, məsotol əpenə-penəiən.\x - \xo 24:37  \xt Jen 6:5-8\x*  
\v 38 E nian əha, iətəm naruəh təsaiu əhanəhiən, nətəmimi kəutauən, məutəmnɨm, mautol marɨt, inəha natimnati mɨn rəfin kəmautol e nəmiəgəhiən rəhalah, mətəuarus=pən nian Noa təmuvən imə e nɨpəgnəua negəu asoli rəhan,  
\v 39 kəni ilah məsotəhruniən nati nak otuva mətəuarus=pa naruəh təmaiu məmki ilah rəfin. In əha otol təhmen əmə e nian Nətɨ Iətəmimi otuva lan.\x - \xo 24:39  \xt Jen 7:21-23; Luk 17:26,27\x*  
\v 40 Iətəmimi keiu e nasumiən, kəni okos kətiəh, kəpəh kətiəh.  
\v 41 Pətan keiu kətuəharəg pəti matuol nauəniən, kəni okos kətiəh, kəpəh kəti.   
\p
\v 42 “Tol lanəha, nəkotəkeikei motair, mətəu-inu nəkotəruru nian nak rəhatəmah Iərmənɨg otuva lan.\x - \xo 24:42  \xt Mat 25:13\x*  
\v 43 Mətəu nəkotəkeikei motəhrun nati u. Nəmə iətəmi asoli rəha nimə təhrun nian əhruahru lapɨn iətəm iakləh otuva lan, kəni in otəkeikei mətair mateh vivi rəhan nimə məmə iakləh otəsəhapuiən muvən imə.\x - \xo 24:43  \xt Luk 12:39-40; Nəh 16:15\x*  
\v 44 Kəni itəmah mɨn onəkotəkeikei mautəhtul maru, mətəu-inu Nətɨ Iətəmimi otuva e auə əmə iətəm nɨkitəmah təsəhtiən.   
\p
\v 45 “Nɨkitəmah otəkeikei mətəhti vivi noliən rəha ioluək iətəm in teinatɨg kəni tətaskəlɨm vivi uək rəhan kəni məsəpəhiən. Iətəmi asoli təmələhu məmə ioluək əha otarmənɨg e rəhan mɨn rəfin noluək mɨn məmə in otəfən nauəniən kəm lah e nian əhruahru.  
\v 46 Kəni nəmə iətəmi asoli otuva meruh iətəm tətarmənɨg e noluək mɨn rəhan, kəni matol vivi rəhan uək, kəni otəfən nətəouiən kəti kəm iətəmi əha.  
\v 47 Nɨpəhriəniən iəkəni kəm təmah məmə, iərmənɨg in otəfəri ioluək əha tuva mol iətəmi asoli lan məmə in otarmənɨg e natimnati rəfin rəhan.\x - \xo 24:47  \xt Mat 25:21,23\x*  
\v 48 Mətəu nəmə ioluək əha, in iətəmi tərah, kəni nɨkin otəhti məmə, ‘Rəhak iətəmi asoli təsuvaiən nuvəh,’  
\v 49 kəni mətuəuin matoh noluək mɨn nəuvein, kəni muvən mətauən mətəmnɨm ilah nətəm kəutapɨs.  
\v 50 Kəni iətəmi asoli rəha noluək mɨn əha otuva e nian mɨne auə iətəm ioluək nɨkin təsəhtiən məmə rəhan iətəmi asoli otuva lan.  
\v 51 Iətəmi asoli əha otol nalpɨniən asoli kəm ioluək əha kəni məraki=pən lan ima nəfaki eiuə mɨn. Ikɨn əha, nətəmimi okotasək mautɨgət-ərain nəhluvlah ikɨn.”   
\c 25  
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nɨpətan əlkələh ten  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn e nian iətəm rəhatəmah Iərmənɨg otuva mɨn lan. Nɨpətan mɨtə\f + \fr 25:1  \ft Nɨpətan əha, kəsotol əhanəhiən marɨt. Rəhalah nu tuenti mɨne.\f* ilah ten kəmohiet lapɨn məmə okəhuvən e marɨt kəti, kəni məutəhtahnin iətəmi otol marɨt otuva mos rəhan pətan muvən e rəhan nimə, əpəha ikɨn katol lafet ikɨn. Ilah ten kəmotos rəhalah lait.\x - \xo 25:1  \xt Luk 12:35; Nəh 19:7\x*  
\v 2 Faif kotalməli, kəni faif koteinatɨg.  
\v 3 Nɨpətan mɨn u ilah faif nətəm kotalməli kəmotos rəhalah lait mɨn, mətəu kəsotosiən kərəsin nəuvetɨn mɨn o niuvi-pəniən e lait.  
\v 4 Mətəu nɨpətan mɨn u ilah faif nətəm koteinatɨg kəmotos rəhalah lait mɨn, kəni motos mɨn kərəsin nəuvetɨn mɨn o niuvi-pəniən e rəhalah lait.  
\v 5 Kəni iətəmi otol marɨt təsuva uəhaiən, kəni napɨliən tɨnos ilah, kəni mɨnəutapɨli.   
\p
\v 6 “Kəni lapɨn agɨn, iətəmi təmagət əfəməh məmə, ‘!Iətəmimi iətəm tatol marɨt tɨnatuva əha rəueiu! !Əhuva moteruh!’   
\p
\v 7 “Kəni nɨpətan mɨtə mɨn u ilah ten kəmotair motuerin asoli rəhalah mɨn lait.  
\v 8 Kəni nɨpətan nətəm kotalməli kotəni=pən kəm nɨpətan nətəm koteinatɨg məmə, ‘!Əui! Otəfa rəhatɨmah nəuvetɨn kərəsin mətəu-inu rəhatɨmah kərəsin e rəhatɨmah lait kɨnotamɨr, okotəpɨs rəueiu.’   
\p
\v 9 “Mətəu nɨpətan nətəm koteinatɨg kotəni=pən kəm lah məmə, ‘!Kəpə! Kərəsin mɨn u kəsotəhmeniən e tah rəfin. Mətəu ohtəlɨg məhuvən motos nəhmtɨ rəhatəmah kətɨ kərəsin əpəha e stəuə.’   
\p
\v 10 “Mətəu nian nɨpətan nətəm kotalməli kəmohtəlɨg məhuvən o kərəsin, kəni iətəmi iətəm otol marɨt təmuva. Kəni nɨpətan mɨtə nətəm kautəhtul maru, kəməhuvən ilah min e nauəniən rəha marɨt, kəni məhuvən imə. Kəni kasisɨg e doə.   
\p
\v 11 “Uərisɨg, nɨpətan mɨtə nətəm kotalməli kəmohtəlɨg=pa motauɨn motəni məmə, ‘!Iətəmi asoli, iətəmi asoli! !Egəhan e tɨmah iəkəhuvnə imə!’\x - \xo 25:11  \xt Luk 13:25-27\x*   
\p
\v 12 “Mətəu iətəmi otol marɨt təməni=pən kəm lah məmə, ‘Iətəni=pɨnə pəhriən məmə, iəu iəkəruru itəmah.’”\x - \xo 25:12  \xt Mat 7:23\x*   
\p
\v 13 Kəni nian Iesu təmol naunun e nəghatiən əuhlin, təməni=pən kəm lah məmə, “Tol lanu lan, itəmah nəkotəkeikei məutair, mətəu-inu nəkotəruru nian mɨne auə rəha rəhatəmah Iərmənɨg otuva lan.”\x - \xo 25:13  \xt Mat 24:42\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e noluək mɨn kɨsɨl  
\p
\v 14 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti mɨn məmə, “Iəkəni mɨn nəghatiən əuhlin u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn e nian iətəm rəhatəmah Iərmənɨg otuva mɨn lan. Iətəmi asoli kəti təmol əpenə-penə məmə otaliuək muvən isəu e nɨtəni pɨsɨn kəti. Kəni mauɨn e rəhan noluək mɨn kəhuva, kəni tələhu=pən e nəhlmɨlah rəhan məni məmə okotol nati kəti lan.  
\v 15 Təməfən tɨtəu=pən rəhalah nəhruniən məmə okotol uək lan. Iətəmimi kətiəh təfən faif-miliən vatu. Kəni kəti mɨn təməfən tu-miliən vatu. Kəni naunun lanko təməfən uan-miliən vatu.\f + \fr 25:15  \ft E Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, təməfən “talən” pɨsɨn pɨsɨn mɨn kəm lah, faif talən, mɨne tu talən, mɨne uan talən.\f* Kəni iətəmi asoli təmiet muvən e rəhan naliuəkiən.\x - \xo 25:15  \xt Rom 12:6\x*   
\p
\v 16 “Kəni ioluək iətəm təmos faif-miliən vatu təmuvən uəhai əmə mol bɨsnɨs tepət lan, kəni mos mɨn faif-miliən vatu.  
\v 17 Kəni təhmen əmə e iətəm təmos tu-miliən vatu, təmuvən mol bɨsnɨs tepət mɨn lan, kəni mos mɨn tu-miliən vatu.  
\v 18 Mətəu ioluək iətəm təmos uan-miliən vatu, in təmuvən mil nɨmɨl məhluaig=pən e məni rəha rəhan iətəmi asoli ikɨn.   
\p
\v 19 “Kəni nu tepət tɨnuva mɨnuvən, kəni iətəmi asoli rəha noluək mɨn u təmɨtəlɨg=pa, kəni mauɨn e rəhan noluək mɨn məmə oteruh-to məmə ilah kəmotol nak e məni mɨn iətəm təməfən kəm lah.  
\v 20 Ioluək iətəm təmos faif-miliən vatu, təmos mɨn faif-miliən vatu muva məhtul e nəhmtɨ iətəmi asoli kəni məni məmə, ‘Iətəmi asoli. Aupən nəmələhu=pa faif-miliən e nəhlmək. Kəni iəmol bɨsnɨs lan, kəni mos mɨn inəuau faif-miliən u.’   
\p
\v 21 “Kəni iətəmi asoli təməni=pən kəm in məmə, ‘Nəmol təuvɨr, kəni ik ioluək təuvɨr iətəm nətaskəlɨm vivi uək rəham kəni məsəpəhiən. Nəmol təuvɨr lanu e natimnati mɨn əha nəuan nəuvetɨn, kəni iəkələhu ik nəkarmənɨg e natimnati tepət. !Va imə matɨg ahgəl nagiəniən rəha iətəmi asoli rəham!’\x - \xo 25:21  \xt Mat 24:45-47; Luk 16:10\x*   
\p
\v 22 “Ioluək iətəm təməfən tu-miliən vatu kəm in, təmuva məni=pən məmə, ‘Iətəmi asoli. Aupən nəmələhu=pa-tu miliən vatu e nəhlmək. Kəni iəmol bɨsnɨs lan, kəni mos mɨn inəuau tu-miliən u.’   
\p
\v 23 “Kəni iətəmi asoli təməni=pən kəm in məmə, ‘Nəmol təuvɨr, kəni ik ioluək təuvɨr iətəm nətaskəlɨm vivi uək rəham kəni məsəpəhiən. Nəmol təuvɨr lanu lan e natimnati mɨn əha nəuan nəuvein, kəni iəkələhu ik nəkarmənɨg e natimnati tepət. !Va imə matɨg ahgəl nagiəniən rəha iətəmi asoli rəham!   
\p
\v 24 “Ioluək iətəm kəməfən uan-miliən vatu kəm in, təmuva məni=pən məmə, ‘Iətəmi asoli. Ik iətəmi nətəkeikei pɨk kəm nətəmimi. Kəni ik natos nauəniən e nasumiən iətəm nəməsasumiən lan, kəni mətəhli nəua nɨgi e nɨgi iətəm nəməsərfeiən.  
\v 25 Kəni iəməgɨn lam, məmə nəmə iəmərəkɨn rəham məni, kəni onəkol nalpɨniən asoli kəm iəu, kəni iəmos rəham məni muvən məhluaig e nɨftəni. Ah, inu rəham məni.’   
\p
\v 26 “Kəni rəhan iətəmi asoli təməni=pən məmə, ‘!Ik ioluək tərah, ik iəlpah! Ik nɨnəhrun rəkɨs məmə iatos nauəniən e nasumiən iətəm iəsasumiən lan, kəni mətəhli nəua nɨgi e nɨgi iətəm iəsərfeiən.  
\v 27 ?Təhro nəsuvəniən əmə mələhu=pən rəhak məni e bank? Nəmə nəmol lanəha, nian iəmɨtəlɨg=pa, iəkuvən mos rəhak məni, kəni iəkos məni nəuvetɨn mɨn iətəm bank otəfa.’  
\v 28 Kəni iətəmi asoli təməni=pən kəm rəhan ioluək pɨsɨn məmə, ‘Os rəkɨs məni ohni məfən kəm ioluək u iətəm təmos faif-miliən,  
\v 29 mətəu-inu iətəmimi u iətəm tɨnos rəkɨs nati kəti mol uək lan tuva mepət, kəni okəfən mɨn nəuvein mɨn, rəhan natimnati tepət. Mətəu iətəmimi iətəm təsoliən uək e rəhan natimnati tuva mepət, okos rəkɨs rəfin natimnati ohni.\x - \xo 25:29  \xt Mat 13:12; Mak 4:25; Luk 8:18\x*  
\v 30 Kəni ioluək u iəlpah iətəm təruru noliən nati təuvɨr kəti, əraki=pən lan ihluə e napinəpuiən, ikɨn əha kətasək ikɨn katɨgət-ərain nəhluvtəmi ikɨn.’”\x - \xo 25:30  \xt Mat 8:12; Luk 13:28\x*   
\s1 Sipsip mɨn mɨne nəni mɨn  
\p
\v 31 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Nətɨ Iətəmimi otuva e nepətiən əhagəhag mɨne nəsanəniən rəhan, ilah nagelo mɨn rəfin. In Kig, kəni in otəharəg e rəhan jeə rəha Kig mətarmənɨg e nəsanəniən mɨne nepətiən əhagəhag rəhan.\x - \xo 25:31  \xt Mat 16:27; 19:28\x*  
\v 32 Nətəmimi rəfin e nəuanɨləuɨs mɨn rəfin e nəhue nɨftəni, okotuhapumɨn ilah min e nəhmtɨn, kəni in otəuəri nətəmimi təhmen e iətəmimi iətəm tateh sipsip mɨn tatəuəri sipsip mɨn mɨne nəni mɨn.\x - \xo 25:32  \xt Esik 34:17; Nəh 20:11-13\x*  
\v 33 In otəuəri sipsip mɨn kəhuva e nəhlmɨn maru, kəni nəni mɨn okəhuvən e nəhlmɨn məuɨl.\f + \fr 25:33  \ft Nətəmimi rəha Iesu kotəhrun məmə lapɨn, nətəmimi rəha nəsaliən e sipsip mɨn, okotəkeikei motəuəri sipsip mɨn mɨne nəni mɨn mətəu inko nəni mɨn kotəkeikei motapɨli pɨsɨn u nətəpuiən təsepət pɨkiən ikɨn. Təuvɨr mɨn məmə kəhrun məmə nətəm Isrel ilah kotolkeikei sipsip mɨn tapirəkɨs nəni mɨn.\f*   
\p
\v 34 “Kəni Kig otəni=pən kəm nətəmimi mɨn əha e nəhlmɨn maru məmə, ‘Əhuva-tə, itəmah u nətəm rəhak Tatə Uhgɨn təməfɨnə rəkɨs nəuvɨriən rəhan kəm təmah. Əhuva-tə motos nati nak u iətəm Uhgɨn təmələhu pɨsɨn rəhatəmah. Əhuva motatɨg ahgəl narmənɨgiən rəhan iətəm təmol əpenə-penə lan uərisɨg təmanol nɨtəni.  
\v 35 Əhuva motos, mətəu-inu nian nəumɨs təmatus iəu, nəkotəfa nauəniən iəkun; kəni iəmətəuauə, nəkotəfa nəhu iəkəmnɨm; kəni iəu iapɨspɨs, nəmotit iəu kəhuvən e rəhatəmah lahuənu;\x - \xo 25:35  \xt Aes 58:7\x*  
\v 36 kəni rəhak napən tɨkə, kəni nəkotəfa napən kəm iəu; kəni matɨmɨs, nəkoteh vivi iəu; kəni iəmətatɨg e kaləpus, nəkəhuva motəsal=pa lak.’   
\p
\v 37 “Kəni nətəmimi nətəm kotəhruahru okotəni=pən kəm in məmə, ‘?Iərmənɨg, nian nak iəmoteruh ik nəumɨs təmus ik, kəni iəkotaugɨn ik; uə nəməuauə, kəni iəkotəfɨnə nəhu məmə nəkəmnɨm?  
\v 38 ?Nian nak iəmoteruh ik iapɨspɨs, kəni iəkotit ik məhuvən lahuənu; uə rəham napən tɨkə, kəni iəkotəfɨnə napən kəm ik?  
\v 39 ?Nian nak iəmoteruh ik natɨmɨs, uə nətatɨg e kaləpus, kəni iəkəhuvnə motəsal=pɨnə lam?’   
\p
\v 40 “Kəni Kig otəni=pɨnə məmə, ‘Iətəni=pɨnə nɨpəhriəniən məmə nati nak iətəm nəmotol kəm piak mɨn u kəti, nati əpnapɨn in ianrah, mətəu nəmotol kəm iəu.’\x - \xo 25:40  \xt Prov 19:17; Mat 10:42; Mak 9:41\x*   
\p
\v 41 “Kəni in otəni=pən kəm nətəmimi mɨn u e nəhlmɨn məuɨl məmə, ‘Əhuvən isəu ohniəu. Uhgɨn tɨnələhu rəkɨs rəhatəmah nalpɨniən. Əhuvən e nɨgəm asoli iətəm tatuəu naunun tɨkə u Uhgɨn təmol rəha Setən mɨn nagelo mɨn rəhan.\x - \xo 25:41  \xt Mat 7:23\x*  
\v 42 Əhuvən isəu mətəu-inu nian nəumɨs təmus iəu, nəsotəfaiən nauəniən kəti məmə iəkun; kəni iəmətəuauə, nəsotəfaiən nəhu məmə iəkəmnɨm;  
\v 43 kəni iəu iapɨspɨs, nəsotauɨniən lak məmə iəkuva lahuənu; kəni rəhak napən tɨkə, nəsotəfaiən napən kəti rəhak; kəni iəmatɨmɨs, mətatɨg e kaləpus, nəsotuvaiən motəsal=pa lak.’   
\p
\v 44 “Kəni ilah mɨn okotəni=pən məmə, ‘!Iərmənɨg! ?Nian nak iətəm iəmoteruh ik nəumɨs təmus ik, uə mətəuauə, uə ik iapɨspɨs, uə rəham napən tɨkə, uə nəmatɨmɨs, uə nəmətatɨg e kaləpus kəni iəsəhuvnəiən motəsal=pɨnə lam?   
\p
\v 45 “Kəni in otəni=pən kəm lah məmə, ‘Iətəni=pɨnə pəhriən kəm təmah məmə, nəmə nəməsotasiruiən e piak mɨn u kəti, nati əpnapɨn in ianrah, mətəu nəməsoliən kəm iəu.’   
\p
\v 46 “Kəni ilah okəhuvən motos nalpɨniən iətəm naunun tɨkə. Mətəu nətəmimi nətəm kotəhruahru okotos nəmiəgəhiən itulɨn.”\x - \xo 25:46  \xt Dan 12:2; Jon 5:29\x*   
\c 26  
\s1 Nəlpəkauiən  //  o nohamuiən Iesu  
\r (Mak 14:1-2; Luk 21:1-2; Jon 11:45-53)  
\m
\v 1 Nian Iesu təmol naunun e nəghatiən mɨn əha kəm rəhan nətəmimi, kəni məni=pən kəm lah məmə,  
\v 2 “Nəkotəhrun məmə lafet rəha Pasova otuva, nian keiu əmə əha ikɨn. Kəni iəu, Nətɨ Iətəmimi, okegəhan=pən lak məmə okətu-pəri iəu e nɨgi kəməluau.”\x - \xo 26:2  \xt Eks 12:1-27; Mat 20:18\x*   
\p
\v 3 Kəni pris asoli mɨn mɨne nətəmi asoli rəha nəuanɨləuɨs rəha Isrel kəmotuhapumɨn ilah mɨn e nimə rəha pris asoli agɨn u nərgɨn u Kaiəfəs.  
\v 4 Kəni motəlpəkau məmə okotaskəlɨm Iesu e noliən ekəu-ekəu, məmə okotohamu in.  
\v 5 Mətəu kəmotəni məmə, “Səniəmə e nian rəha lafet rəha Pasova, okotol məta nətəmimi kotoh ilah mɨn motoh mɨn itah.”   
\s1 Pətan kəti təməueiu Iesu  //  e nati pien-pien mɨn  
\r (Mak 14:3-9; Jon 12:1-8)  
\p
\v 6 Nian Iesu əpəha Petəni e nimə rəha iətəmi əha, nərgɨn u Saimon u aupən leprosi təmol,  
\v 7 kəni pətan kəti təmuva ohni mos səntə kəti u nəhmtɨn tiəkɨs, kəmiuvi=pən e pətəl kəmol e kəpiel iətəm nəhmtɨn tiəkɨs, kətəni məmə alapastə. Nian Iesu tətəharəg e tepɨl mətauən, kəni pətan u təməueiu rəhn-kapə e səntə əha.\x - \xo 26:7  \xt Luk 7:37-38\x*   
\p
\v 8 Nian nətəmimi rəha Iesu kəmotafu nati əha, niəməha təmol ilah, kotəni məmə, “?Təhro katərəkɨn nati u?  
\v 9 Səntə u, kəhrun noliən səlɨm lan, kəni kos məni asoli lan, kəfən kəm nanrah mɨn.”   
\p
\v 10 Mətəu Iesu tɨnəhrun nəghatiən iətəm kəutəni, kəni təni=pən kəm lah məmə, “?Təhro nəutəni rah pətan u? In təmol nati təuvɨr agɨn kəm iəu.  
\v 11 Nanrah mɨn nian rəfin kəutatɨg itəmah min ilah. Mətəu iəu, iəsatɨgiən kitah min itəmah nian rəfin.\x - \xo 26:11  \xt Dut 15:11\x*  
\v 12 Nian təməueiu nɨpətɨk, təmol məmə otol əpenə-penə o nɨtənɨmiən iəu.  
\v 13 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨftəni iətəm okəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr u, kəni okəkeikei kəni pətɨgəm mɨn nati nak iətəm pətan u təmol, kəni nɨkilah otətəhti mɨn in.”   
\s1 Pris asoli mɨn kəmotətəou Jutəs  //  məmə otegəhanpən e Iesu  //  e nəhlmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn  
\r (Mak 14:10-11; Luk 22:3-6)  
\p
\v 14 Kəni iətəmimi tueləf u kəti rəha Iesu, nərgɨn u Jutəs Iskariot, təmuvən meruh pris asoli mɨn,  
\v 15 kəni məni=pən məmə, “?Onəkotəfa nak kəm iəu nəmə iəkegəhan=pɨnə e Iesu kəm təmah?” Kəni kəmotafin məni ilah rəfin tate iətəm kəmol e sɨlfə.\x - \xo 26:15  \xt Sek 11:12; Jon 11:57\x*  
\v 16 Kəni tətuəuin e nian əha, Jutəs təmətəsal e suaru məmə otegəhan=pən Iesu e nəhlmɨ rəhan mɨn tɨkɨmɨr mɨn.   
\s1 Naunun nauəniən  
\r (Mak 14:12-25; Luk 22:7-23; Jon 13:21-30; 1Kor 11:23-26)  
\p
\v 17 E nian əha e nətuəuiniən nian iətəm lafet rəha Pɨret u Is Tɨkə Lan, nətəmimi rəha Iesu kəməhuva motəni=pən kəm in məmə, “?Nəkolkeikei məmə itɨmah iəkotol əpenə-penə iə rəham nauəniən rəha lafet rəha Pasova məmə nəkauən ikɨn?”\f + \fr 26:17  \ft Lafet rəha Pasova katol pəti ilau lafet rəha Pɨret u Is Tɨkə Lan.\f*\x - \xo 26:17  \xt Eks 12:14-20\x*   
\p
\v 18 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Əhuvən əpəha e taun. Iətəmi kəti əha ikɨn inɨtəpɨn rəkɨs, kəni onəkoteruh in. Kəni nəkotəni=pən kəm in məmə, ‘Iəgətun tətəni məmə: Nian iətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs məmə rəhak, tɨnuva iuəkɨr. Kəni iəkol lafet rəha Pasova kitah min itɨmah rəhak mɨn nətəmimi e rəham nimə.’”  
\v 19 Tol lanəha rəhan nətəmimi kəmotol nati nak iətəm Iesu təməni məmə okotol o nol əpenə-penəiən o nauəniən rəha lafet rəha Pasova.   
\p
\v 20 Nian tɨnapinəpu, Iesu tətəharəg ilah rəham nətəmimi tueləf əpəha e tepɨl.\fig Nauəniən asim|alt="Last supper" src="lb00320b.tif" size="span" loc="Mat 26:20-29" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 26:17-30" \fig*  
\v 21 Kəni nian kəməutauən, kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Iatəni pəhriən kəm təmah məmə itəmah kəti otegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhak.”   
\p
\v 22 Kəni nɨkilah tɨnəpəou, kəni ilah rəfin kətiəh kətiəh kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “?Eh, Iərmənɨg, pəh u? ?Iəu?”   
\p
\v 23 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Iətəmimi iətəm otegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhak, in rəhak kəti iətəm tatos nɨgɨn pɨret məfən məuveri e pɨlet pəti əmə itɨmlau min.\f + \fr 26:23  \ft E nian rəha Iesu, nian nətəmimi kotauən pəti, in nəmtətiən məmə rəhalah niəli in təuvɨr.\f*\x - \xo 26:23  \xt Sam 41:9\x*  
\v 24 Kəni iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkəkeikei mɨmɨs məmə inu Nauəuə Rəha Uhgɨn təməni lak mɨne. !Mətəu kəsi, nərahiən asoli o iətəmi u iətəm otegəhan=pən e Nətɨ Iətəmimi e nəhlmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn! Təuvɨr pɨk agɨn nəmə təməsair əməiən.”   
\p
\v 25 Kəni Jutəs u iətəmi otegəhan=pən e Iesu e nəhlmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn təməni=pən məmə, “Iəgətun. ?Pəh kəha? ?Iəu?”  
\p Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Əuəh, ik. Ik aru nəməni.”   
\p
\v 26 Nian kəməutauən, Iesu təmos pɨret, məfaki məni tagkiu ohni, məhapu, məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi, məni=pən məmə, “Otos motun, inu nɨpətɨk.”   
\p
\v 27 Kəni mos kap wain, məfaki məni tagkiu ohni, məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi, məni=pən məmə, “Otəmnɨm, itəmah rəfin.  
\v 28 Inu nɨrak iətəm tatol məmə nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən in tətəhtul mətəmiəgəh. Nɨrak u otaiu o nɨmənin nətəmimi tepət məmə otafəl rəkɨs rəhalah noliən tərah mɨn.\x - \xo 26:28  \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34; Sek 9:11; 1Kor 10:16\x*  
\v 29 Iətəni pəhriən kəm təmah məmə iəsəmnɨm mɨniən wain u mətəuarus=pən nian iətəm iəkəmnɨm wain vi kitah min itəmah əpəha e negəu rəha Tatə rəhak.”   
\p
\v 30 Kəni kəmotani nəpuən əfaki kəti, uərisɨg kohiet məhuvən əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif.\x - \xo 26:30  \xt Luk 22:39; Jon 18:1\x*   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm məmə Pitə otəpəh in  
\r (Mak 14:26-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)  
\p
\v 31 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “O lapɨn əmə u, nəkotəhlman e rəhatəmah nəhatətəiən lak o nati iətəm okol lak. Nauəuə Rəha Uhgɨn iətəm təkeikei mol nɨpəhriəniən, təməni məmə,  
\q1 ‘Iəu iəkohamu iətəmimi iətəm tətəsal o sipsip mɨn,  
\q1 kəni sipsip mɨn okotaiu kətiəh kətiəh.’\x - \xo 26:31  \xt Sek 13:7; Jon 16:32\x*   
\m
\v 32 Mətəu nian iəkəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, iəkaupən muvən əpəha Kaləli, kəni itəmah nəmanəhuərisɨg.”\x - \xo 26:32  \xt Mat 28:7,16\x*   
\p
\v 33 Kəni Pitə təməni=pən məmə, “Məta, ilah rəfin okotəpəh rəhalah nəhatətəiən lam, mətəu iəu, kəpə, iəsəpəhiən rəhak nəhatətəiən lam nian kəti mɨne.”   
\p
\v 34 Kəni Iesu təməni=pən kəm Pitə məmə, “Iətəni=pɨnə pəhriən kəm ik məmə, lapɨn əmə u, mənɨg otəsəkakə əhanəhiən, onəkəni mau kɨsɨl məmə nəkəruru iəu.”\x - \xo 26:34  \xt Mat 26:69-75\x*   
\p
\v 35 Mətəu Pitə təməni məmə, “!Nati əpnapɨn iəkəkeikei mɨmɨs kilau mɨn ik, ko iəsəniən məmə iəkəruru ik!” Kəni rəhan mɨn rəfin nətəmimi kəmotəni mɨn təhmen e Pitə.   
\s1 Iesu təməfaki  //  əpəha Ketsəməni  
\r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46)  
\p
\v 36 Kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməhuvən ikɨn kəti kətəni kəmə Ketsəməni, kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Əutəharəg u ikɨn u, pəh iəu iəkuvən ikɨn əha məfaki=pən kəm Uhgɨn.”  
\v 37 Kəni təmit Pitə mɨne nətɨ Səpəti mil ilah min, nɨkin tɨnahmə pɨk, kəni tɨnətəu tərah.  
\v 38 Kəni təməni=pən kəm lahal məmə, “Iəkətəu nɨkik tɨnahmə pɨk, iuəkɨr iəkɨmɨs lan. Itəmahal ələharəg u ikɨn u, məhlair kitah min iəu.”\x - \xo 26:38  \xt Jon 12:27\x*   
\p
\v 39 Kəni muvən nəuan nəuvetɨn əmə, meiuaiu mɨsin=pən rəhan kapə e nɨftəni mətəfaki, mətəni məmə, “Rəhak Tatə, nəmə suaru kəti mɨn əha ikɨn o rəham nəlpəkauiən, pəh nəkoh rəkɨs ohniəu nərahiən iətəm tətuva.” Matəkeikei məmə, “Mətəu səniəmə nəkol nəuiak, mətəu nəkol nəuiam.”   
\p
\v 40 Kəni təmɨtəlɨg=pa meruh ilahal kəhlapɨli. Kəni təməni=pən kəm Pitə məmə, “!?Təhro nəslairiən kitah min iəu o auə kətiəh əmə mɨne!?  
\v 41 Ɨhlair kəni mɨhləfaki məmə nəhləhtul əskasɨk nian nəfən-əfəniən tuva o təmahal. Nɨkitəmahal tolkeikei, mətəu nɨpətɨtəmahal təpəou.”\f + \fr 26:41  \ft Iesu tolkeikei məmə ilahal okəhləhtul əskasɨk məsləhlmaniən e rəhalahal nəhatətəiən lan. Afin mɨn fes 31-35.\f*   
\p
\v 42 Kəni mɨtəlɨg=pən mɨn mətəfaki mau keiu, mətəni məmə, “Rəhak Tatə, nəmə iəkəkeikei mos nərahiən iətəm tətuva, kəni pəh nəkol nəuiam.”   
\p
\v 43 Kəni nian təmɨtəlɨg=pa, təmeruh ilahal kɨnlapɨli mətəu napɨliən təmos ilahal.  
\v 44 Kəni təpəh ilahal mɨtəlɨg=pən mɨn mətəfaki mau kɨsɨl, mətəni əmə nəghatiən kətiəh əmə.   
\p
\v 45 Kəni mɨtəlɨg=pa məni=pən kəm lahal məmə, “?Nəhlapɨli əhanəh məhləmeig? Lahfu-to, nian tɨnuva iuəkɨr əha rəueiu, kəni iəu Nətɨ Iətəmimi, okegəhan=pən lak e nəhlmɨ nətəm nol təfagə tərah.  
\v 46 !Ɨhləhtul-tə, kautəhuvən! Lahfu-to, iətəmimi u tətegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn, əpəha tətuva.”\x - \xo 26:46  \xt Jon 14:31\x*   
\s1 Tɨkɨmɨr mɨn  //  kəmotaskəlɨm Iesu  
\r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:2-11)  
\p
\v 47 Nian Iesu təmətəghati əhanəh, Jutəs, in iətəmi tueləf kəti rəha Iesu, təmietɨgəm=pa ilah nɨmənin nətəmimi nətəm kautəmki nau asoli rəha nəluagɨniən mɨne neim. Pris asoli mɨn mɨne nətəmi asoli rəha nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəmotahli=pa ilah.  
\v 48 Jutəs təməni=pən rəkɨs nəghatiən kəm lah məmə, “Pəh u iətəm iəkol nəmtətiən kəti rəha nolkeikeiən lan, kəni nəkotaskəlɨm.”\f + \fr 26:48  \ft E nəghatiən Kris əhruahru, Jutəs təməni məmə “Iətəmi u iətəm iəkəpah nɨkapɨn, kəni nəkotaskəlɨm.” E noliən rəha nətəm Isrel aupən, nəpahiən in nəmtətiən rəha nolkeikeiən.\f*  
\v 49 Kəni rəueiu agɨn, Jutəs təmaliuək muvən o Iesu məni=pən kəm in məmə, “!Təuvɨr, Iəgətun!” Kəni təmol nəmtətiən rəha nolkeikeiən kəm in.   
\p
\v 50 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Iəu kəti, ol nati nak iətəm nəmuva ohni.”  
\p Kəni nətəmimi kəməhuva motaskəlɨm Iesu məmə okotləfən e kaləpus.  
\v 51 Kəni iətəmimi kəti rəha Iesu təmeapən meuvi rəkɨs nau rəha nəluagɨniən, kəni mauəh lan mohatuv rəkɨs matəlgɨ ioluək rəha pris asoli agɨn.\x - \xo 26:51  \xt Jon 18:26\x*   
\p
\v 52 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Əfən rəham nau e nɨmein, mətəu nətəmi mɨn kəutauəh e nau, okohmɨs e nau.\x - \xo 26:52  \xt Jen 9:6; Nəh 13:10\x*  
\v 53 ?Nəkəhrun uə kəpə məmə iəkəhrun nauɨniən e rəhak Tatə, kəni rəueiu agɨn mɨn otahli=pa nagelo mɨn tausɨn tepət tepət\f + \fr 26:53  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Kəmpəni rəha nagelo tueləf,” iətəm təhmen e nagelo səpɨnte-tu-tausɨn.\f* məmə okotasiru lak?  
\v 54 Mətəu nəmə iəkol lanəha, ko Nauəuə Rəha Uhgɨn otəsuvaiən mol nɨpəhriəniən lan, iətəm tətəni məmə otuva tol lanu lan.”   
\p
\v 55 E nian əha, Iesu təməni=pən kəm nɨmənin nətəmimi məmə, “?Təhro nəməhuva motəmki nau asoli mɨn mɨne neim mɨn? ?Nɨkitəmah təhti məmə iəu iohamu itəmi kəti matol nəluagɨniən o nələs iahuiən kəpmən, uə? !Kəpə! Nian rəfin iətəharəg əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn mətəgətun nətəmimi, kəni nəsəhuvaiən motaskəlɨm iəu.\x - \xo 26:55  \xt Luk 19:47; 21:37\x*  
\v 56 Mətəu natimnati rəfin mɨn u tɨnuva mɨnol nɨpəhriəniən lan məmə Nauəuə Rəha Uhgɨn iətəm iəni mɨn aupən kəmotətei otuva mol nɨpəhriəniən lan.” Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotəpəh in motagɨm.   
\s1 Iesu təməhtul e nəhmtɨ kaunsɨl  
\r (Mak 14:53-65; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:12-14,19-24)  
\p
\v 57 Nətəmimi mɨn u kəmotaskəlɨm Iesu, kəmotələs məhuvən o Kaiəfəs u in pris asoli agɨn. Ikɨn əha, iəgətun mɨn rəha Lou mɨne nətəmi asoli rəha nəuanɨləuɨs rəha Isrel, kəutəhuva motohapumɨn ikɨn.  
\v 58 Mətəu Pitə tətan təlɨg-təlɨg matuərisɨg e Iesu, muvən əpəha lahuənu rəha pris asoli agɨn. Kəni təmuvən əpəha e iat mətəharəg ilah soldiə mɨn məmə oteruh-to məmə okol nak e Iesu.   
\p
\v 59 Pris asoli mɨn mɨne nətəmimi rəfin rəha kaunsɨl kəutəsal e nəghatiən eiuə mɨn e Iesu məmə okohamu o nəghatiən mɨn əha.  
\v 60 Mətəu kəsoteruhiən noliən tərah kəti rəhan e nəghatiən eiuə mɨn rəha nətəmimi, nati əpnapɨn nəghatiən eiuə mɨn tepət kəmohiet.  
\p Kəni əmeiko, iətəmimi keiu kiəuva aupən,  
\v 61 kəni muəni pətɨgəm məmə, “Suah u təmətəni məmə təhrun nərəkɨniən Nimə Rəha Uhgɨn, kəni muvləkɨn mɨn e nian kɨsɨl əmə.”\x - \xo 26:61  \xt Jon 2:19-21\x*   
\p
\v 62 Kəni pris asoli agɨn təhtul məni=pən kəm Iesu məmə, “?Təhro nəsəghatiən? ?Təhro e nəghatiən mɨn əha iətəm kətəni pətɨgəm tətələs pɨkɨn ik?”  
\v 63 Mətəu Iesu təpnapɨn əmə məsəghatiən.  
\p Kəni pris asoli agɨn təməni=pən kəm in məmə, “Onəkəkeikei mos nonauvɨl kəti e Uhgɨn iətəm tətəmiəgəh, kəni məni pətɨgəm nɨpəhriəniən kəm tɨmah məmə ik Nətɨ Uhgɨn mɨne Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, uə kəpə.”\x - \xo 26:63  \xt Aes 53:7; Mat 27:12\x*   
\p
\v 64 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Əuəh, tol əmə məmə inu nəməni mɨne. Mətəu iəkəni=pɨnə kəm təmah rəfin məmə, e nian iətəm otuva, onəkoteruh iəu Nətɨ Iətəmimi iəkəharəg e nɨkalɨn maru e Uhgɨn u iətəm rəhan nəsanəniən iahgin, kəni məteiuaiu=pa e neai e nəpuə.”\x - \xo 26:64  \xt Sam 110:1; Dan 7:13; Mat 24:30\x*   
\p
\v 65 Kəni pris asoli agɨn tearɨs rəhan napən mətəu-inu niəməha təmol o nəghatiən rəha Iesu,\f + \fr 26:65  \ft Nətəmimi rəha kaunsɨl, kəsotəniən nɨpəhriəniən məmə Iesu in Məsaiə, nətɨ Uhgɨn. Iətəmi asoli rəha pris mɨn təməhapu rəhan napən mətəu-inu niəməha təmol o nəghatiən rəha Iesu. Lou rəha Mosɨs e Lev 10:6 mɨne 21:10 tətəni məmə iətəmi asoli rəha pris mɨn otəsəhapuiən napən rəhan.\f* kəni məni məmə, “!Tətəghati rah e Uhgɨn!\f + \fr 26:65  \ft Iətəmi asoli rəha pris mɨn təməni məmə Iesu təməni rah Uhgɨn mətəu-inu Iesu tətəni məmə in təhmen əmə e Uhgɨn.\f* ?Təhro məmə suah kəti mɨn təkeikei məghati mɨn lan? Otətəlɨg-to, nəmotətəu nəghatiən tərah kəha.\x - \xo 26:65  \xt Mat 9:3; Jon 10:33\x*  
\v 66 ?Nɨkitəmah təhti məmə nak?”  
\p Kəni kəmotəni=pən məmə, “Otəkeikei mɨmɨs.”\x - \xo 26:66  \xt Lev 24:16; Jon 19:7\x*   
\p
\v 67 Kəni kəmotagəh əpnapɨn əmə nəhmtɨn, kəni motəhti e nəhlmɨlah. Nəuvein kotem e nəhlmɨlah,\x - \xo 26:67  \xt Aes 50:6; 53:5\x*  
\v 68 kəni motəni=pən məmə, “Ei, Krɨsto. ?Əni pətɨgəm e nəsanəniən rəha Uhgɨn məmə pəh təmoh ik?”   
\s1 Pitə təməni məmə təruru Iesu  
\r (Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27)  
\p
\v 69 E nian əha, Pitə tətəharəg ihluə e iat rəha nimə, kəni pətan mɨtə kəti u in ioluək tuva ohni məni=pən kəm in məmə, “Ik mɨn u, nəmatuərisɨg e Iesu, iətəm Kaləli.”   
\p
\v 70 Mətəu Pitə təmeiuə e lah rəfin məmə, “Iəkəruru nati ko iətəm nətəni.”   
\p
\v 71 Kəni maliuək muvən e ket rəha iat, kəni ikɨn əha pətan mɨtə kəti mɨn təmeruh in, kəni təməni=pən kəm nətəmimi ikɨn əha məmə, “suah u kəti u təmatuərisɨg e Iesu Iətəm Nasərɨt.”   
\p
\v 72 Mətəu Pitə təmeiuə əskasɨk mɨn mos nonauvɨl məmə, “!Iəkəruru suah kəha!”   
\p
\v 73 Təsuvəhiən, nətəmimi mɨn u kautəhtul ikɨn əha kəməhuvən o Pitə motəni=pən məmə, “Pəhriən məmə ik kəti əha, mətəu-inu noliən rəha nəghatiən rəham təhmen əmə e lah.”\f + \fr 26:73  \ft Pitə in iətəm Kaləli, kəni nəghatiən rəhan tol pɨsɨn nəuan nəuvetɨn e nətəm Jerusɨləm.\f*   
\p
\v 74 Kəni təni məmə nəmə təteiuə pəh nərahiən rəha Uhgɨn otuva ohni. Kəni təmos nonauvɨl məmə, “!Iəkəruru suah kəha!”  
\p Kəni rəueiu agɨn, mənɨg təkakə.\fig Mənɨg təkakə.|alt="cock crowing" src="bk00062b.tif" size="col" loc="Mat 26:72" copy="BFBS (Knowles/Bass)" ref="Matiu 26:74" \fig*  
\v 75 Kəni Pitə nɨkin təhti nəghatiən iətəm Iesu təməni kəm in məmə, “Uərisɨg mənɨg təkakə, onəkəni mau kɨsɨl məmə nəkəruru iəu.” Kəni Pitə təmiet muvən ihluə, nɨkin tɨtəgɨt kəni təmasək pɨk.\x - \xo 26:75  \xt Mat 26:34\x*   
\c 27  
\s1 Jutəs təmarin aru in  
\r (Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32)  
\m
\v 1 Ləplapɨn agɨn, pris asoli mɨn rəfin mɨne nətəmi asoli mɨn rəha nətəmimi kəmotuhapumɨn mɨn motətei nəuə məmə okotohtəu=pən suaru nak o nohamuiən Iesu.  
\v 2 Kəmotəlis in, kəni motələs məhuvən motəhlman=pən lan e nəhlmɨ Pailət, kəpmən rəha Rom.   
\p
\v 3 Nian Jutəs u iətəm təmegəhan=pən e Iesu e nəhlmɨ rəhan mɨn tɨkɨmɨr, təmafu məmə kəmotiuvi pətɨgəm Iesu məmə otɨmɨs, nɨkin tɨnahmə pɨk o nati iətəm təmol, kəni təmki məni əha kəmol e silfə ilah tate, məmə otəfən kəm pris asoli mɨn mɨne nətəmimi asoli mɨn rəha nətəm Isrel.  
\v 4 Kəni məni=pən məmə, “Inol təfagə tərah mətəu-inu iəmegəhan=pən e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn iətəmi kəti iətəm təsoliən nati kəti tərah.”  
\p Kəni kotəni=pən məmə, “Inu nati əpnapɨn əmə o tɨmah. !In nati kəti rəham əmə!”   
\p
\v 5 Tol lanəha, Jutəs təməmki məni morin=pən əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni in miet magɨm muvən marin aru in.\x - \xo 27:5  \xt Mat 26:14-15; Uək 1:18-19\x*   
\p
\v 6 Kəni pris asoli mɨn kəməhuvən motəuəri-əuəri məni, kəni motəni məmə, “Təsəhruahru-pəniən e rəhatah Lou məmə okotələhu=pən məni u ilah məni rəha Nimə Rəha Uhgɨn, mətəu-inu kəmotos nəhmtɨ nɨra iətəmimi lan.”  
\v 7 Kəni kautəni məmə okotos məni kəha məhuvən motos nəhmtɨ nɨftəni kəti u aupən kətəni məmə, “nɨftəni rəha iətəmi kəti iətəm tatol sospən e nɨftəni,” kəni kautəni məmə okatɨtənɨm napɨspɨs mɨn ikɨn.  
\v 8 Tol lanəha, muva mətəuarus=pa u rəueiu, nətəmimi kəutauɨn e nɨftəni əha məmə, “Nɨftəni E Nɨrə.”  
\v 9 Kəni nəghatiən nak iətəm iəni Jerɨmaiə təməni aupən, təmuva mol nɨpəhriəniən lan. Təməni məmə, “Kəmotos məni tate əha iətəm kəmol e silfə, inu nəhmtɨn iətəm nətəm Isrel kəmotəni o iətəmi u,  
\v 10 kəni kautos məni əha məmə okotos nəhmtɨn ‘nɨftəni o noliən sospən,’ təhmen əmə məmə Iərmənɨg təməni kəm iəu.”\x - \xo 27:10  \xt Sek 11:12-13\x*   
\s1 Iesu təməhtul e nəhmtɨ Pailət  
\r (Mak 15:2-15; Luk 23:3-5,13-25; Jon 18:33–19:6)  
\p
\v 11 Kəni Iesu təmuvən məhtul e nəhmtɨ Pailət, kəni Pailət təmətapuəh ohni məmə, “Ik kig rəha nətəm Isrel?”  
\p Kəni Iesu təməni=pən məmə, “Əuəh, tol əmə məmə inu nəməni mɨne.”   
\p
\v 12 Nian pris asoli mɨn mɨne nətəmi asoli mɨn rəha Isrel kautəni pətɨgəm nəghatiən mɨn e Iesu, mətəu Iesu təsuhalpɨniən rəhalah nəghatiən.\x - \xo 27:12  \xt Aes 53:7\x*  
\v 13 Kəni Pailət təməni=pən kəm in məmə, “?Natətəu nəghatiən mɨn iətəm kəutəni tatələs pɨkɨn ik, uə kəpə?”  
\v 14 Mətəu Iesu təpnapɨn əmə məsəghatiən, kəni məsuhalpɨn mɨniən nəghatiən kəti ilah kəutəni, kəni Pailət, narmɨn təmiuvɨg pɨk.   
\p
\v 15 Kəni e nian rəha lafet rəha Pasova, in noliən rəha kəpmən məmə otahli pətɨgəm iətəmimi kəti e kaləpus iətəm nɨmənin nətəmimi kəmotəni.  
\v 16 E nian əha, iətəmi kəti tətəməhli e kaləpus, nərgɨn u Parəpəs. Kəni nətəmimi rəfin kotəhrun məmə in təmol tərah pɨk agɨn.  
\v 17 Kəni nian nɨmənin nətəmimi kɨnəhuva, kəni Pailət təmətapuəh o lah məmə, “?Nəkotolkeikei məmə iəkahli pətɨgəm pəh e kaləpus tiet matuvən, Parəpəs, uə Iesu, kətauɨn lan məmə Krɨsto?”  
\v 18 Təməni lanəha mətəu-inu in təhrun məmə kəmotegəhan=pən e Iesu e nəhlmɨn mətəu-inu kautetet Iesu.\x - \xo 27:18  \xt Jon 11:47-48; 12:19\x*   
\p
\v 19 Nian Pailət tətəharəg e jeə rəha nakiliən nəghatiən, rəhan pətan tahli=pən nəghatiən kəm in məmə, “Suah konu təsoliən nati tərah kəti. Soliən nati kəti lan, mətəu iəməməhlair lan, kəni rəueiu iətətəu tərah agɨn ohni.”   
\p
\v 20 Mətəu pris asoli mɨn mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel kəmotəghati kəm nɨmənin nətəmimi məmə okotəuhlin nətəlɨgiən rəhalah. Kəni ilah kəmotətapuəh o Pailət məmə otahli pətɨgəm Parəpəs, kəni kotohamu Iesu.   
\p
\v 21 Kəni Pailət təmətapuəh o lah məmə, “?Suah mil u, in pəhruvən lan iəkahli pətɨgəm?”  
\p Mətəu nɨmənin nətəmimi kəmotəni=pən məmə, “Parəpəs.”   
\p
\v 22 Kəni Pailət təməni=pən məmə, “?Kəni oiəkəhro Iesu u kətəni məmə Krɨsto?”  
\p Kəni nɨmənin nətəmimi rəfin kəmotəni=pən məmə, “!Okətu-pəri e nɨgi kəməluau otɨmɨs!”  
\v 23 Kəni Pailət təməni=pən kəm lah məmə, “?O nak? ?Təmol nati tərah nak?”  
\p Mətəu nɨmənin nətəmimi kəmotagət əfəməh, motəni məmə, “!Okətu-pəri in e nɨgi kəməluau otɨmɨs!”   
\p
\v 24 Kəni nian Pailət təmeruh məmə ko təsələhuiən nəghatiən rəhalah, kəni ilah kɨnəutəhtul maru o norgəhuiən, kəni tos nəhu meikuas e nəhlmɨn e nəhmtɨ nɨmənin nətəmimi, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Nəghatiən kəti rəhak tɨkə o suah u, məmə nɨran otəməhli=pa lak. !Nɨmɨsiən rəhan tətəməhli=pɨnə e nəhlmɨtəmah!”\x - \xo 27:24  \xt Dut 21:6-9\x*   
\p
\v 25 Kəni nətəmimi rəfin kəmotəni məmə, “!Pəh nɨran təməhli=pa o tɨmah mɨne kəlkələh mɨn rəhatɨmah mɨn!”\x - \xo 27:25  \xt Uək 5:28\x*   
\p
\v 26 Kəni Pailət təmahli pətɨgəm megəhan=pən e Parəpəs kəm lah. Mətəu təməni məmə okalis Iesu, kəni təmegəhan=pən lan məmə okətu-pəri e nɨgi kəməluau məmə otɨmɨs.   
\s1 Soldiə mɨn kəməutəuvsan e Iesu  
\p
\v 27 Kəni soldiə mɨn rəha Pailət kotələs Iesu məhuvən əpəha imə e nimə asoli rəha kəpmən, kətəni məmə Praetoriəm. Kəni kəmotauɨn rəfin e soldiə mɨn kəhuva mohtəlau lan.  
\v 28 Kəni motəmkirəkɨs rəhan natimnati, məhuvən=pən e kot ərarəuv kəti kəm in, təhmen e kot rəha kig kəti.\x - \xo 27:28  \xt Luk 23:11\x*  
\v 29 Kəni motol nɨləuɨs iətəm nihlɨn əha ikɨn motol kəfəfau lan, motəfəfau=pən e rəhn-kapə Iesu motaləh əuvsan lan məmə in hat rəha kig kəti. Kəni motələhu=pən nəuanɨgi kəti e nəhlmɨn maru məmə in nɨgi rəha kig, kəni motɨsin nəulɨlah aupən lan, motaləh əuvsan, motəni=pən kəm in məmə, “!Iəkotɨsiai ik, kig rəha nətəm Isrel!”  
\v 30 Kəni motagəh lan, kəni motələs nəuanɨgi motoh rəhn-kapə lan motau tepət.\x - \xo 27:30  \xt Aes 50:6\x*  
\v 31 Nian kɨnotol əuvsan rəkɨs lan, kəni motəpeg rəkɨs kot ərarəuv, məhuvən=pən mɨn e rəhan natimnati. Kəni motələs məhuvən məmə okotətu-pəri e nɨgi kəməluau məmə otɨmɨs.   
\s1 Kəmətu-pəri Iesu  //  e nɨgi kəməluau  
\r (Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)  
\p
\v 32 Nian kəmautəhuvən, motafu iətəm Sairəni kəti, nərgɨn u Saimon, kəni kəmotəni=pən əskasɨk ohni məmə otələs nɨgi kəməluau.\f + \fr 27:32  \ft Iesu tɨnəpəou rəkɨs mətəu kəmotalis pɨk kəni motoh pɨk.\f*  
\v 33 Kəməhuva ikɨn kəti kətəni məmə, Kolkotə, u nɨpətɨn tətəni məmə Louipɨl-uipɨl.  
\v 34 Ikɨn əha kəmotəfən wain kəm Iesu iətəm kəmalkin ilau nati tarfu. Mətəu nian Iesu təməmnɨm askəuvɨn, kəni məpəh nəmnɨmiən.\f + \fr 27:34  \ft Məta nati tarfu u in nati kəti təhmen e mərsɨn məmə otol təsətəu pɨkiən nahməiən, məmə otol iətəmimi təsətəlɨg viviən. Mətəu Iesu in təsolkeikeiən məmə otəsətəuiən nahməiən, kəni molkeikei məmə rəhan nətəlɨgiən otətəuvɨr əmə. Tol lanəha in təməsəmnɨmiən mərsɨn u.\f*\x - \xo 27:34  \xt Sam 69:21\x*  
\v 35 Nian kəmətu-pəri e nɨgi kəməluau, kəni moturin tais o rəhan napən.\x - \xo 27:35  \xt Sam 22:18\x*  
\v 36 Kəni məutəharəg mauteruh Iesu ikɨn əha məmə otɨmɨs agɨn.  
\v 37 Ilɨs e rəhn-kapə, kəmətei=pən nɨpəgnəmtɨ nəniən tətəni məmə,  
\pc \sc Inu Iesu,  //  kig rəha nətəm Isrel.\sc*   
\p
\v 38 Kəni iətəmimi keiu iətəm katuoh nətəmimi mətuakləh e rəhalah natimnati, kəmətu-pəri ilau e nɨgi kəməluau, kəti e nɨkalɨn maru, kəti e nɨkalɨn məuɨl.\x - \xo 27:38  \xt Aes 53:12\x*  
\v 39 Kəni nətəmimi mɨn u kəməutaliuək məutəhuva mautəhuvən, məutəni=pən nəghatiən tərah kəm Iesu, mauturin-urin rəhn-kapə lah,\x - \xo 27:39  \xt Sam 22:7; 109:25\x*  
\v 40 mautəni məmə, “Nəmətəni məmə onəkərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn kəni ik pɨsɨn əmə muvləkɨn o nian kɨsɨl. !Osmiəgəh aru ik! !Kəni eiuaiu e nɨgi kəməluau nəmə ik Nətɨ Uhgɨn pəhriən!”\x - \xo 27:40  \xt Mat 26:61; Jon 2:19\x*   
\p
\v 41 E noliən əhmen mɨn əmə, pris asoli mɨn, mɨne iəgətun asoli mɨn rəha Lou, mɨne nətəmimi asoli mɨn rəha nətəm Isrel kotol əuvsan,  
\v 42 motəni məmə, “Təmosmiəgəh nətəmimi, mətəu ko təruru nosmiəgəh aruiən in. In kig rəha Isrel. Nəmə teiuaiu aru e nɨgi kəməluau, kəni okotəni nɨpəhriəniən lan.  
\v 43 Tətəhatətə e Uhgɨn. Təməni məmə in Nətɨ Uhgɨn, kəni pəh Uhgɨn tos rəkɨs in əha rəueiu nəmə in tolkeikei.”\x - \xo 27:43  \xt Sam 22:8\x*  
\v 44 E noliən əhmen mɨn əmə, iakləh mil iətəm kəmətu-pəri ilau ilahal min e nɨgi kəməluau, kətuəni=pən nəghatiən tərah tepət kəm in.   
\s1 Iesu tɨnɨmɨs  
\r (Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)  
\p
\v 45 Kəni e tueləf klok mətəuarus=pən tri klok, napinəpuiən təmeiuaiu mɨrəuei rəfin natimnati.  
\v 46 Kəni iuəkɨr e tri klok ləhnaiuv, Iesu təmasək əfəməh e rəhan nəghatiən məni məmə, \it “!Eli, Eli! ?Lema sapaktəni?”\it* Nɨpətɨ rəhan nəghatiən təni məmə, “!Uhgɨn rəhak, Uhgɨn rəhak! ?Təhro nətəpəh iəu?”\x - \xo 27:46  \xt Sam 22:1\x*\f + \fr 27:46  \ft “Eli, Eli” in nəghatiən Hipru, kəni “lema sapaktəni” in nəghatiən Aramaik (nəghatiən u in iuəkɨr əmə o nəghatiən Hipru). Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəutəghati pɨk e nəghatiən mil u mɨne nəghatiən Kris.\f*   
\p
\v 47 Nian nətəmimi nəuvein nətəm kəmautəhtul əha ikɨn kəmotətəu təmasək əfəməh lanəha, kəni kotəni məmə, “In tətauɨn e Elaijə.”   
\p
\v 48 Kəni rəueiu agɨn mɨn, kəti təmaiu muvən mələs nati kəti təhmen e kotɨn,\f + \fr 27:48  \ft Nati u təhmen nɨpɨspɨsɨ matrɨs.\f* kəni məueiu wain u tarfu, məu e nɨgi, kəni məfən məmə Iesu otəmnɨm.\x - \xo 27:48  \xt Sam 69:21\x*  
\v 49 Kəni ilah mɨn nəuvein kotəni=pən məmə, “Əpəh əmə. Pəh kauteh-to nəmə Elaijə otuva mosmiəgəh in, uə kəpə.”   
\p
\v 50 Kəni Iesu təmasək əfəməh mɨn, megəhan aru lan məmə otɨmɨs, kəni rəhan nehagiən tiet.   
\p
\v 51 E nian əhruahru əha, napən iətəm tətəhkul e Nimə Rəha Uhgɨn təməhapu mol nəuvetɨn keiu, təmətuəuin əpəha ilɨs muva mol naunun əpəha ləhtəni. Nəmig təməlauəl, kəni kəpiel mɨn kəmotəhapu.\x - \xo 27:51  \xt Eks 26:31-33; Hip 10:19-20\x* \fig Napən təməhapu nəuvetɨn keiu|alt="Torn curtain" src="lb00265b.tif" size="col" loc="Mat 27:51" copy="BFBS (Bass)" ref="Mat 27:51" \fig*  
\v 52 Kəni suvət mɨn u kəmol e nɨpəg kəpiel kəmotəuag, kəni nətəmimi nətəm kotəhruahru tepət nətəm kəmohmɨs rəkɨs, kəmotəmiəgəh mɨn.  
\v 53 Kəmohiet e suvət mɨn, kəni uərisɨg Iesu təmanəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, kəni ilah kəməhuvən əpəha Jerusɨləm mohiet=pən o nətəmimi tepət.   
\p
\v 54 Kəni iətəmi asoli rəha soldiə mɨn rəha nətəm Rom ilah rəhan soldiə mɨn nətəm kəmoteruh Iesu, kəmotafu nəmig mɨne natimnati mɨn əha. Kəni kəmotəgɨn pɨk, kəni motəni əfəməh məmə, “!Nɨpəhriəniən, inu Nətɨ Uhgɨn pəhriən!”   
\p
\v 55 Nɨpətan tepət kəmautəhtul isəu məutarfu. Ilah kəmotsɨpən ikɨn Kaləli mautohtəu=pən Iesu məutasiru lan e nati pɨsɨn pɨsɨn mɨn.\f + \fr 27:55  \ft Nɨpətan mɨn əha kəmotasiru e Iesu e nati pɨsɨn təhmen e nauəniən, mɨne nəhu, mɨne ikɨn rəha napɨliən.\f*\x - \xo 27:55  \xt Luk 8:2-3\x*  
\v 56 Ilah mɨn nəuvein u Meri Maktələ, kəni Meri u mamə rəha Jemɨs mɨne Josɨs, kəni mamə rəha nətɨ Səpəti mil.   
\s1 Kəmɨtənim Iesu  
\r (Mak 15:42-47; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42)  
\p
\v 57 Iətəm Aramatiə u rəhan nautə tepət, nərgɨn u Josɨp, in iətəmimi kəti rəha Iesu. Nian tɨnətuva iuəkɨr o napinəpuiən,  
\v 58 təmuvən meruh Pailət, kəni mətapuəh o nɨpətɨ Iesu, kəni Pailət təmegəhan e nɨpətɨ Iesu kəm in.\x - \xo 27:58  \xt Dut 21:22-23\x*  
\v 59 Kəni Josɨp təmos nɨpətɨ Iesu muvən məuveg e napən ruən vi kəti, nərgɨn u linən,  
\v 60 kəni mələs muvən mələhu=pən e suvət vi kəmol e nɨpəg kəpiel. Suvət u rəha Josɨp. Kəni mɨsuə=pən e kəpiel asoli kəti mahtɨpəsɨg e nɨpəg kəpiel lan, kəni matuvən.\f + \fr 27:60  \ft Kəpiel u kətahtɨpəsɨg=pən lan e nɨpəg suvət lan, kəmətei təharəg əharəg təhmen e whil rəha loto asoli kəti, təhmen e uan mitə mɨne e nəharəg əharəgiən rəhan.\f*\x - \xo 27:60  \xt Aes 53:9\x*  
\v 61 Meri Maktələ, mɨne Meri kəti mɨn kətuəharəg əha iuəkɨr o suvət.   
\s1 Soldiə mɨn nətəm kəmoteh nɨpəg kəpiel  
\p
\v 62 Nian əha, in nian katol əpenə-penə o Sapət lan, kəni kəməni lauɨg lan e Sapət, pris asoli mɨn mɨne Farəsi mɨn kəməhuvən moteruh Pailət.  
\v 63 Motəni=pən məmə, “Iətəmi asoli. Nɨkitɨmah tɨnəhti məmə, nian suah kəha, iətəmi rəha neiuəiən, təmətəmiəgəh əhanəh, mətəni məmə, ‘Nian kɨsɨl otuva muvən, kəni Uhgɨn otosmiəgəh mɨn iəu e nɨmɨsiən.’\x - \xo 27:63  \xt Mat 12:40; 16:21; Mak 9:31; 10:33-34; Luk 9:22; 18:31-33; Jon 2:19-21\x*  
\v 64 Tol lanəha, ahli=pən rəham nəuvein soldiə okəhuvən məuteh nɨpəg kəpiel suvət motətəuarus=pən nian kɨsɨl tuva muvən. Məta rəhan mɨn okəhuva motakləh e nɨpətɨn, kəni motəni=pən kəm nətəmimi məmə təməmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən. Kəni neiuəiən u, in otərah tapirəkɨs iətəm aupən.”   
\p
\v 65 Kəni Pailət təməni=pən məmə “Otos soldiə mɨn, kəni məhuvən motol natimnati rəfin iətəm nəkotolkeikei məmə okotol e neh viviən suvət e nɨpəg kəpiel.”  
\v 66 Kəni soldiə mɨn kəməhuvən mauteh vivi nɨpəg kəpiel, motələhu=pən nəmtətiən kəti e kəpiel.\f + \fr 27:66  \ft Rəueiu, kitah kəsotəhrun əhruahruiən məmə kəmol nəmtətiən əha e noliən nak. Kəmə təhro kəməlis nɨləuɨs kəti iətəm təmol mak lan, uə kəmə təhro, kəmol plastə. Mətəu nətəmimi rəfin kotəhrun məmə iətəmi kəti otəsekiən nati əha məsələs rəkɨsiən. Kəni nəmə kauteruh nəmtətiən kəti məmə təməhapu=pən, uə təmiet rəkɨs, kəni soldiə mɨn okotəhrun məmə iətəmi kəti təmahuvihin rəkɨs kəpiel.\f* Kəni kəmotələhu soldiə mɨn məmə okauteh ikɨn əha.   
\c 28  
\s1 Iesu təməmiəgəh mɨn  //  e nɨmɨsiən  
\r (Mak 16:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)  
\m
\v 1 E Sante\f + \fr 28:1  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Nian Sapət tɨnol naunun, e nian iətəm tətaupən e wik”\f* ləplapɨn agɨn, təmətian məsian viviən, Meri Maktələ mɨne Meri kəti mɨn kəmian məmə okuəsal=pən e suvət e nɨpəg kəpiel.   
\p
\v 2 Kəni əmeiko, nəmig asoli kəti təməlauəl mətəu-inu agelo kəti rəha Iərmənɨg təmsɨpəri e negəu e neai muvən e nɨpəg kəpiel, kəni mɨsuə rəkɨs e kəpiel, kəni mətəharəg-pəri lan.  
\v 3 In tətasiə təhmen e noraipiən, kəni rəhan napən mɨn kotəruən təhmen e nəuaui nɨtəhi.  
\v 4 Soldiə mɨn kəmotəgɨn pɨk, kəni motərəmrumɨn, narmɨlah təmɨkə təhmen e nətəm kəmohmɨs.   
\p
\v 5 Kəni agelo təməni=pən kəm pəta mil məmə, “Suəgɨniən, mətəu-inu iəkəhrun məmə nətuəsal e Iesu iətəm kəmətu-pəri e nɨgi kəməluau.  
\v 6 Tɨkə u ikɨn inu. In təməmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən təhmen əmə e inu təməni mɨne aupən. Iəuva mueruh ikɨn təmətəməhli ikɨn.\x - \xo 28:6  \xt Mat 12:40; 16:21\x*  
\v 7 Kəni ian uəhai, kəni muəni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, ‘In təməmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, kəni in tətaupən e təmah matuvən əpəha Kaləli. Kəni ikɨn əha, onəkoteruh in ikɨn.’ Intələh, rəhak u nəghatiən inəni kəm təlau.”   
\p
\v 8 Kəni pəta mil kəmuagɨm uəhai əmə e suvət e nɨpəg kəpiel, mətuəgɨn, mətəu nɨkilau tagiən, mətian məmə okuəni=pən kəm nətəmimi mɨn rəha Iesu.  
\v 9 Kəni əmeiko, Iesu tiet pətɨgəm o lau, məni=pən kəm lau məmə, “Təuvɨr.” Kəni kəmiəuva o Iesu, muaskəlɨm nəhlkɨn, kəni muəfaki kəm in.  
\v 10 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Suəgɨniən. Ian muəni=pən kəm piak mɨn məmə okəhuvən Kaləli. Ikɨn əha okoteruh iəu ikɨn.”\x - \xo 28:10  \xt Mat 26:32\x*   
\s1 Nəghatiən rəha soldiə mɨn  
\p
\v 11 Nian pəta mil kəmualiuək mətian, kəni soldiə mɨn əha nəuvein kəməhuvən e taun, kəni motəni=pən kəm pris asoli mɨn natimnati rəfin iətəm kəmoteruh.  
\v 12 Nian pris asoli mɨn kəməhuvən moteruh nətəmimi asoli rəha nətəm Isrel, kəni motol nəuə kəti motəlis nəghatiən lan. Kəni motəfən məni asoli kəm soldiə mɨn,  
\v 13 motəni=pən kəm lah məmə, “Nəkotəni=pən kəm nətəmimi məmə, ‘Rəhan mɨn nətəmimi kəməhuva lapɨn nian itɨmah iəmotapɨli, motakləh e nɨpətɨn motələs motagɨm.’  
\v 14 Nəmə kəpmən otətəu nanusiən u, kəni itɨmah iəkəhuvən motəni nəghatiən kəti kəm in. Kəni itɨmah onəsotosiən nərahiən kəti lan.”  
\v 15 Tol lanəha, soldiə mɨn kəmotos məni, kəni motol təhmen=pən əmə məmə kəməni mɨne kəm lah. Kəni nəghatiən eiuə u təmuvən mɨtəlau e nətəm Isrel muva mətəuarus=pa rəueiu.   
\s1 Iesu təmiet pətɨgəm  //  o rəhan mɨn nətəmimi  
\r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23)  
\p
\v 16 Kəni nətəmi lepɨn rəha Iesu kəməhuvən Kaləli, məhuvən e nɨtəuət iətəm Iesu təməni kəm lah məmə okəhuvən ikɨn.\x - \xo 28:16  \xt Mat 26:32\x*  
\v 17 Nian kəmoteruh in, kəni kəmotəfaki kəm in, mətəu nəuvein rəhalah nətəlɨgiən tatol keiu.  
\v 18 Kəni Iesu tuva o lah, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Nepətiən rəfin rəha negəu e neai mɨne nəhue nɨftəni o narmənɨgiən, Uhgɨn təməfa kəm iəu.\x - \xo 28:18  \xt Jon 13:3; Efəs 1:20-22\x*  
\v 19 Tol lanu, onəkəhuvən motiuvi nətəmimi e nəuanɨləuɨs mɨn rəfin e nɨtəni mɨn rəfin məmə okəhuva rəhak nətəmimi, kəni motol bəptais e lah e nərgɨ Tatə Uhgɨn, mɨne Nətɨn, mɨne Narmɨn,\x - \xo 28:19  \xt Mak 16:15-16; Uək 1:8\x*  
\v 20 kəni motəgətun ilah məmə okotohtəu=pən rəfin nəghatiən mɨn iətəm iəməni kəm təmah. Kəni nɨpəhriəniən, iətatɨg kitah min itəmah nian mɨn rəfin mətəuarus naunun nian.”