\id LUK  
\h LUK 
\toc1 Nanusiən Təuvɨr Rəha Iesu Krɨsto Iətəm Luk Təmətei 
\toc2 Luk 
\toc3 Luk 
\mt1 LUK  
\mt2 Nanusiən Təuvɨr Rəha Iesu Krɨsto Iətəm Luk Təmətei  
\imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Luk  
\ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Luk təmətei nauəuə u. Səniən mə in iətəmi tueləf kəti rəha Iesu, mətəu in niəli kəti rəha Pol, in təman pɨk ilau Pol. In səniən mə in iətəm Isrel, in Ianihluə əmə kəti, mətəu in iəfaki kəti. In toktə kəti təmol pɨk skul. In təməhrun vivi natimnati e nəmiəgəhiən rəha Iesu. In təmətei nauəuə mil u: Nanusiən Təuvɨr Iətəm Luk Təmətei, mɨne Uək Mɨn Rəha Aposɨl Mɨn.  
\ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Luk təmətei nauəuə u tatuvən kəm rəhan kəti niəli u Teofɨləs. Nɨpətɨ nərgɨn u məmə, “Iətəmimi iətəm tolkeikei Uhgɨn.” Luk təmətei nauəuə u tatuvən kəm suah u, mətəu in təhrun məmə Nanihluə\f + \fr 1:0  \ft Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.\f* mɨn tepət okotafin.  
\ip \bd ?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei?\bd* Nətəmimi tepət, nɨkilah təhti məmə Luk təmətatɨg Rom uə Sisəriə nian təmətei nauəuə u. E nian əha, nəniən tepət o Iesu təmɨtəlau-təlau.  
\ip \bd ?Təmətei nauəuə u o nak?\bd* Luk təmolkeikei məmə otətei nəniən kəti təm təhruahru kəni məhagəhag e nəmiəgəhiən rəha Iesu. Kəni in təməghati ilah nətəmimi mɨn kəmotaliuək ilah Iesu mauteruh rəhan mɨn noliən mɨne nəniən mɨn. Nian in təmos nəghatiən rəha Iesu o lah kəni Luk təmətei nauəuə u. In tolkeikei məmə otəgətun məmə Iesu in iətəmi pəhriən kəti, mətəu in təməsoliən nati kəti tərah. Kəni in Uhgɨn, mɨne in Iosmiəgəh.  
\c 1  
\p
\v 1-2 Teofɨləs, ik iətəmi asoli katɨsiai ik, kəni iəkətei nauəuə u tatuvən kəm ik.\x - \xo 1:1-2  \xt Uək 1:1\x*  
\p Aupən, Uhgɨn təməni natimnati nəuvein, kəni rəueiu e nian rəhatah, in tɨnol ilah kɨnəhuva mɨnautol nɨpətɨn. Nətəmimi tepət kəməutatɨg e nian əha, mauteruh natimnati mɨn əha e nəhmtɨlah əhruahru, kəni məutəni. Kəni nətəmi nəuvein kəməutətəu rəhalah nəghatiən, kəni məutalkut pɨk məmə okotətei rəkɨs əhruahru natimnati mɨn əha.  
\v 3 Kəni iəu iəmɨtəu vivi nəghatiən mɨn əha məmə iəkəhrun əhruahru mə təmətuəuin əhro, kəni iəu rəhak nətəlɨgiən məmə təuvɨr iəu mɨn iəkətei rəkɨs əhruahru natimnati ərəfin mɨn əha məmə onəkafin. Iətətei əhruahru natimnati mɨn u nəukətɨ nəniən mɨne natimnati iətəm kautəhuərisɨg.  
\v 4 Iəkolkeikei məmə iəkəni natimnati mɨn əha kəm ik məmə nəkəhrun əhruahru məmə nəniən iətəm kəməni rəkɨs kəm ik, in nɨpəhriəniən.   
\s1 Agelo təməghati e nairiən rəha Jon Bəptais  
\p
\v 5 E nian rəha suah kəti, nərgɨn u Herot Asoli, kig rəha Jutiə, e nian əha pris kəti nərgɨn u Səkaraea. In kəti mɨn e pris mɨn u kətəni nərgɨ lah məmə, Pris mɨn rəha Apia. Aupən rəkɨs, suah u Apia tatsɨpən e pris u Eron. Rəhan pətauəhli nərgɨn u Ilesəpet, kəni in mɨn tatsɨpən e pris u Eron.  
\v 6 Kəni ilau kuəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn, nian rəfin kətuɨtəu=pən vivi noliən rəha Lou rəhan mɨne nəghatiən mɨn rəhan, kəni məsuərəkɨniən kəti.  
\v 7 Nati əpnapɨn kuəhruahru, mətəu ilau nətɨlau tɨkə. Ilesəpet, in təseməkiən mətəuarus mɨnəpətauəhli kəni ilau pəti kɨnuauəhli.   
\p
\v 8 Kəni nian tɨnuva əhruahru, məmə pris mɨn rəha Apia okəhuvən e Nimə Rəha Uhgɨn motol rəhalah natimnati mɨn. Kəni Səkaraea, in mɨn təmuvən mə tol pɨsəpɨs rəha Uhgɨn.\fig |alt="priest at incense altar" src="lb00263b.tif" size="col" loc="Luk 1:8" copy="BFBS (Bass)" ref="Luk 1:8-10" \fig*   
\p
\v 9 E noliən rəha pris mɨn, ilah kəmotatu e kəpiel əkəku mɨn mə otəgətun pəh mə otol nati e Nimə Rəha Uhgɨn məmə otuvan nati pien-pien tuvən kəm Uhgɨn. E nian ilah kəmotol lanəha in təməgətun Səkaraea.\x - \xo 1:9  \xt Eks 30:7\x*  
\v 10 Kəni e nian in təmuvən imə mətuvan nati pien-pien, nətəmimi tepət kəmautəhtul ihluə mautəfaki.   
\p
\v 11 Kəni agelo kəti rəha Uhgɨn təmietɨgəm=pən ohni mətəhtul əha e nəven maru ikɨn, əha kətuvan nati pien-pien ikɨn.  
\v 12 Kəni nian Səkaraea təmeruh, kəni narmɨn təmiuvɨg mətərəmrumɨn mɨnəruru əfəməh nati, kəni nəgɨniən təməriauəh e nɨkin.   
\p
\v 13 Mətəu agelo təməni=pən kəm in məmə, “Səkaraea, səgɨniən, mətəu rəueiu Uhgɨn tɨnətəu rəham nəfakiən. Kəni rəham pətauəhli Ilesəpet otos nətɨn kəti iərman. Kəni onəkəkeikei mauɨn e nərgɨn məmə Jon.  
\v 14 Kəni onəkətəu təuvɨr magiən mɨn, kəni nətəmimi tepət okotagiən o nairiən rəhan,  
\v 15 mətəu-inu in otuva iətəmi asoli e nəhmtɨ Iərmənɨg. Kəni in otəsəmnɨm agɨniən wain mɨne nəmnɨmiən əskasɨk mɨn. Kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn otəriauəh lan, nian otətatɨg əhanəh e nərfɨ rəhan mamə, matuvən əmə lanəha nian rəfin.\x - \xo 1:15  \xt Nam 6:2-3\x*  
\v 16 Kəni in otiuvi=pa nətəm Isrel tepət okohtəlɨg=pa o Iərmənɨg, Uhgɨn rəhalah.   
\p
\v 17 “Uərisɨg Iərmənɨg otuva, mətəu in otaupən muva mətan e narmɨn mɨne e nəsanəniən təhmen e Elaijə məmə in otəuhlin nətəlɨgiən rəha tatə mɨn kohtəlɨg=pən mɨn o rəhalah kəlkələh mɨn, kəni in otəuhlin mɨn nətəm kəutəhti nəuia Uhgɨn okotos mɨn neinatɨgiən rəha nətəmi kotəhruahru. E noliən əha, in otol əpenə-penə o nəmiəgəhiən rəha nətəmimi o nuvaiən rəha Iərmənɨg.”\x - \xo 1:17  \xt Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13\x*   
\p
\v 18 Kəni Səkaraea təməni=pən kəm agelo məmə, “?Oiəkəhro lanu məhrun məmə nati u otuva mol nɨpəhriəniən lan? Mətəu-inu iəu inauəhli rəkɨs, kəni rəhak pətan mɨn tɨnəpətauəhli.”   
\p
\v 19 Kəni agelo təməni=pən kəm in məmə, “Iəu, nərgək u Kapriel, kəni iəu iətəhtul e nəhmtɨ Uhgɨn e nian ərəfin. Kəni in təmahli=pa iəu məmə iəkuva məghati kəm ik, kəni məni=pɨnə nanusiən təuvɨr u.\x - \xo 1:19  \xt Dan 8:16; 9:21\x*  
\v 20 !Ətəlɨg-to lak! Naməm otekəu kəni onəsəghatiən mətəuarus=pa nəkeruh nɨpətɨ nəghatiən u, mətəu-inu nəməsəniən nɨpəhriəniən e rəhak nəghatiən. Nati u in otuva mol nɨpəhriəniən lan e nian əhruahru rəhan.”   
\p
\v 21 Kəni e nian əha, nətəmimi kəməutəhtahnin Səkaraea, nɨkilah təhti məmə təhro tɨnan tɨnuvəh əha e Nimə Rəha Uhgɨn.  
\v 22 Mətəu nian in təmuva ihluə, mətəu tɨnəruru nəghatiən, kəni ilah kəmotəhrun məmə in təmeruh nati kəti təhmen e nəməhlairiən əpəha imə. In təməghati əmə e nəhlmɨn kəm lah, məsəghatiən mətəu namɨn təmekəu.   
\p
\v 23 Nian rəhan uək rəha pris e Nimə Rəha Uhgɨn təmol naunun, kəni in təmɨtəlɨg=pən lahuənu.  
\v 24 Kəni təsuvəhiən, rəhan pətauəhli təməpəh məuɨg e iəpəou. Kəni e məuɨg faif, pətauəhli u in təmətəhluaig əmə lahuənu,  
\v 25 kəni in təməni məmə, “Inu uək rəha Iərmənɨg. Aupən ikɨn, nətɨk tɨkə kəni iətaulɨs. Mətəu rəueiu u, Uhgɨn tɨnol təuvɨr kəm iəu, kəni nɨkin tagiən məmə iəkələs nətɨk, kəni iəu oiəsaulɨs mɨniən e nəhmtɨ nətəmimi.”   
\s1 Agelo təməni pətɨgəm mə Iesu otair  
\p
\v 26 Nian Ilesəpet iəpəou tɨnatɨg lan mɨnos məuɨg sikɨs, Uhgɨn təmahli=pən rəhan agelo, nərgɨn u Kapriel, məmə in otuvən e nɨtəni Kaləli e taun kəti nərgɨn u Nasərɨt.  
\v 27 In təmos nəghatiən kəti matuvən rəha pətan mɨtə kəti iətəm təruru əhanəh iərman, mətəu kɨnəni rəkɨs məmə okitipən mə rəha suah kəti, nərgɨn u Josɨp. In mipɨ Kig Tefɨt tərah. Kəni pətan əha, nərgɨn u Meri.\x - \xo 1:27  \xt Mat 1:16,18\x*  
\v 28 Kəni agelo təmuvən miet=pən, kəni məni=pən kəm in məmə, “Təuvɨr, Meri. Uhgɨn təmələhu rəhan nəuvɨriən kəm ik, kəni in mətatɨg itəlau min.”   
\p
\v 29 Mətəu Meri tɨnəruru əfəməh nəghatiən əha, kəni nɨkin tɨnəhti pɨk məmə nɨpətɨ nəghatiən əha təhro lanu.  
\v 30 Kəni agelo təməni=pən kəm in məmə, “Səgɨniən, Meri, mətəu-inu Uhgɨn təməni rəkɨs məmə in otətuati e rəhan nəuvɨriən kəm ik.  
\v 31 Kəni inəha, ik onəkəpəh məuɨg e nətɨm kəti, kəni onəkələs iərman. Kəni onakauɨn e nərgɨn mə Iesu.\x - \xo 1:31  \xt Aes 7:14; Mat 1:21-23\x*  
\v 32 In otuva iətəmi asoli kəni in iətəmi keikei, kəni okauɨn lan məmə Nətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn. Kəni Iərmənɨg Uhgɨn otol in tuva Kig təhmen=pən əmə e tɨpɨn tərah Tefɨt.  
\v 33 Kəni in otarmənɨg e nətəmimi mɨn rəfin nətəm kautsɨpən e Jekəp, kəni rəhan narmənɨgiən otatɨg itulɨn matuvən naunun tɨkə.”\x - \xo 1:33  \xt 2Saml 7:12,13,16; Aes 9:7\x*   
\p
\v 34 Kəni Meri təməni=pən kəm agelo məmə, “?Iəsəhruniən məmə oiəkəhro lanu mələs suakəku kəti nəmə iəsɨtəu-pəniən iərman kəti?”  
\v 35 Kəni agelo təməni=pən kəm in məmə, “Narmɨn Rəha Uhgɨn otuva matɨg lam, kəni nəsanəniən rəha Uhgɨn Ilɨs Agɨn otəuveg ik. Kəni in ko, suakəku asim ko onəkələs, okauɨn lan məmə in nətɨ Uhgɨn.  
\v 36 Kəni iətəni=pɨnə kəm ik məmə ik kəti Ilesəpet tɨnamki-amki rəkɨs e nətɨn kəti iərman, nati əpnapɨn in tɨnəpətauəhli rəkɨs. Kəmətəni lan məmə ko təseməkiən, mətəu rəueiu əha tɨnəpəh rəkɨs məuɨg sikɨs e nətɨn.  
\v 37 Natimnati mɨn u tatɨtəu=pən əmə nəghatiən rəha Uhgɨn məmə, ‘Uhgɨn təhrun noliən natimnati ərəfin, kəni nati kəti təsiəkɨsiən ohni.’”\x - \xo 1:37  \xt Mat 19:26; Job 42:2; Jer 32:17\x*  
\v 38 Kəni Meri təməni=pən məmə, “Əuəh, iəu pətan iol əhruin əmə rəha Iərmənɨg. Pəh in otol lak nati nak iətəm ik nɨnəni rəkɨs.” Kəni agelo təpəh in, kəni mɨtəlɨg.   
\s1 Meri təmuvən məmə otəsalpən e Ilesəpet  
\p
\v 39 Uərisɨg lan təsuvəhiən, kəni Meri təmiet iman ikɨn kəni maliuək uəhai mətuvən e taun e nɨtəuət e Jutiə mə otəsal=pən e Ilesəpet,  
\v 40 kəni in təmuvən e lahuənu rəha Səkaraea, kəni muvən imə mətəni təuvɨr kəm Ilesəpet.\fig Meri mɨne Ilesəpet|alt="Mary & Elizabeth" src="CN01609c.tif" size="col" loc="Luk 1:39-45" copy="Cook" ref="Luk 1:39-45" \fig*  
\v 41 Kəni nian Ilesəpet təmətəu nəghatiən rəha Meri, suakəku u iətəm tətatɨg e nərfɨn təmauɨt, kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn təməri e nɨki Ilesəpet.  
\v 42 Kəni in təmagət əfəməh məmə, “!Uhgɨn tɨnol təuvɨr ohnik tapirəkɨs nɨpətan ərəfin, kəni in tɨnol təuvɨr mɨn kəm suakəku u onəkələs!  
\v 43 Nɨkik tagiən. Kəni təhro Uhgɨn təmol nati təuvɨr asoli kəm iəu, məmə mamə rəha Iərmənɨg rəhak tuva məsal=pa lak.  
\v 44 Iətəni lanu mətəu e nian iəmətəu rəham nəghatiən, kəni suakəku u e nərfək təmagiən mauɨt.  
\v 45 Uhgɨn otol təuvɨr kəm ik mətəu-inu nəməni nɨpəhriəniən e nəghatiən u Iərmənɨg təməni tɨnuva lam məmə otol nɨpəhriəniən lan.”   
\s1 Nəpuən rəha Meri  
\p
\v 46 Kəni Meri təməni məmə,  
\q1 “E nəmiəgəhiən rəfin rəhak, iatləfəri nərgɨ Iərmənɨg ilɨs,\x - \xo 1:46  \xt 1Saml 2:1-10\x*   
\q1
\v 47 Kəni nɨkik tətagiən pɨk o Uhgɨn Iosmiəgəh rəhak,   
\q1
\v 48 mətəu-inu iəu pətan iol əhruin əmə u iəu nati əpnapɨn əmə, mətəu nɨkin tətəhti iəu.  
\q1 Kəni rəueiu mɨne matuvən, nətəmimi rəfin okotəni məmə Uhgɨn təmol təuvɨr kəm iəu;   
\q1
\v 49 mətəu-inu Uhgɨn u nəsanəniən rəhan in iahgin,  
\q1 in təmol nati apɨspɨs mɨn təuvɨr pɨk agɨn kəm iəu,  
\q1 kəni in nərgɨn tasim.   
\q1
\v 50 In tatolkeikei nətəmimi mɨn u kəutɨsiai in, inu nətəmimi e nəuanɨləuɨs aupən ikɨn mətəuarus=pa nəuanɨləuɨs mɨn nətəm kəutəhuva əhanəh.\x - \xo 1:50  \xt Sam 103:13,17\x*   
\q1
\v 51 In təmol nati apɨspɨs mɨn e nəsanəniən e nəhlmɨn.  
\q1 In təməhgi-atiti nətəm kəutəfəri ilah e nətəlɨgiən rəhalah.   
\q1
\v 52 In tatosiahu narmənɨg mɨn e rəhalah narmənɨgiən,  
\q1 kəni in tətəfəri nətəmi mɨn u rəhalah nətəlɨgiən teiuaiu.\x - \xo 1:52  \xt Job 12:19; 5:11; Sam 147:6\x*   
\q1
\v 53 Nətəmi nəumɨs tatus ilah, in tətaugɨn ilah e nauəniən təuvɨr,  
\q1 Kəni nətəmi rəhalah nautə tepət, in tahli pətɨgəm ilah, kəni nati tɨkə e nəhlmɨ lah.\x - \xo 1:53  \xt Sam 34:10\x*   
\q1
\v 54 Uhgɨn təmasiru e nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel u rəhan iol əhruin mɨn,  
\q1 kəni təməsaluiən e rəhan nolkeikeiən e\x - \xo 1:54  \xt Sam 98:3\x*  
\v 55 Epraham mɨne rəhan mɨn nəuanɨləuɨs,  
\q1 matuvən əmə lanko naunun tɨkə məmə inəha təməni kəm tɨpɨlah mɨn nuvəh.”\x - \xo 1:55  \xt Jen 17:7; Maeka 7:20\x*   
\p
\v 56 Kəni Meri təmatɨg ilau Ilesəpet mətəuarus=pən məuɨg kɨsɨl, kəni in təmɨtəlɨg=pən əpəha iman ikɨn.   
\s1 Nairiən rəha Jon Bəptais  
\p
\v 57 Kəni nian əhruahru rəha Ilesəpet tɨnuva məmə otemək lan, kəni təmələs nətɨn iərman.  
\v 58 Kəni nətəmimi nətəm kəutatɨg iuəkɨr ohni mɨne rəhan mɨn nəuanɨləuɨs, kəmotətəu nanusiən əha məmə Iərmənɨg təmol nəuvɨriən asoli kəm in, kəni ilah kəməhuva motol kətiəh ilah min məmə okotagiən pəti.   
\p
\v 59 Nian suakəku əha tɨnos nian eit, ilah kəməhuva məmə okotəhgi=pən. Kəni iuəkɨr kotauɨn e nərgɨn məmə iahuni rəhan tatə Səkaraea,\x - \xo 1:59  \xt Jen 17:12; Lev 12:3; Luk 2:21\x*  
\v 60 mətəu rəhan mamə təni məmə, “Kəpə. Okauɨn e nərgɨn məmə Jon.”   
\p
\v 61 Kəni ilah kəmotəni kəm in məmə, “?Onak? Rəham nərgɨn u Jon tɨkə.”   
\p
\v 62 Kəni kəmotəghati e nəhlmɨlah məutətapuəh o Səkaraea mə in otəkeikei məni-to mə okauɨn e nərgɨn mə pəh.  
\v 63 Kəni in təmətapuəh o nati kəti mə otətei rəkɨs nati kəti lan, kəni in təmətei=pən məmə, “Nərgɨn u Jon.” Nian kəmoteh, narmɨlah təmiuvɨg pɨk.   
\p
\v 64 Kəni e nian əmə əha, namɨ Səkaraea tɨnɨmətɨg kəni tɨnəhrun nəghatiən mətəni-vivi Uhgɨn.  
\v 65 Kəni nətəmimi rəfin u kəutatɨg iuəkɨr kəmotəgɨn. Kəni nətəmimi kəmotəni pɨk natimnati mɨn u tɨtəlau-təlau əha ilɨs e nɨtəni Jutiə.  
\v 66 Kəni nətəmimi mɨn ərəfin nətəm kəmotətəu nanusiən əha, kəni məutətəlɨg lan, məutətapuəh məmə, “?Suakəku əha, otuva iətəmi əhro?” Kəməutəni lanəha mətəu-inu kəmoteruh əmə məmə nəsanəniən rəha Iərmənɨg tətatɨg lan.   
\s1 Səkaraea təməni pətɨgəm nəghatiən Uhgɨn təməfən kəm in  
\p
\v 67 Kəni Narmɨn rəha Uhgɨn təməri e nɨki Səkaraea, tatə rəha Jon, kəni in təməni pətɨgəm nəghatiən iətəm Uhgɨn təməfən kəm in. Kəni təməni lanu məmə,   
\q1
\v 68 “Pəh kotəni-vivi Iərmənɨg, u in Uhgɨn rəha nətəm Isrel,  
\q1 mətəu-inu in təmuva məmə otasiru e rəhan mɨn nətəmimi,  
\q1 kəni in təmos rəkɨs ilah e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhalah.\x - \xo 1:68  \xt Sam 72:18\x*   
\q1
\v 69 Uhgɨn u təməfəri iosmiəgəh əsanən iətəm otosmiəgəh kitah.  
\q1 Iosmiəgəh u təmsɨpən e nəuanɨləuɨs rəha iol əhruin rəhan u Tefɨt.\x - \xo 1:69  \xt Sam 18:2\x*   
\q1
\v 70 Kəni in təhmen=pən əmə e nəghatiən iətəm Uhgɨn təməni rəkɨs kəm tah nəghatiən rəha iəni mɨn rəhan aupən.   
\q1
\v 71 In təməni-əskasɨk rəkɨs məmə otosmiəgəh itah o tɨkɨmɨr mɨn rəhatah mɨne nətəmimi rəfin nətəm kəutəməki e tah.\x - \xo 1:71  \xt Sam 106:10\x*   
\q1
\v 72 In tətləfəri iosmiəgəh əha məmə otol nəuvɨriən u in təməni kəm kəha tərah mɨn,  
\q1 kəni təsaluiən e rəhan nəghatiən iətəm in aru təməni e rəhan nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən,\x - \xo 1:72  \xt Jen 17:7; Sam 105:8-9\x*   
\q1
\v 73 inu nəniəskasɨkiən iətəm in təməni kəm kəha Epraham.\x - \xo 1:73  \xt Jen 22:16-17\x*   
\q1
\v 74 In təmləfəri iosmiəgəh əha məmə otosmiəgəh itah,  
\q1 kəni mələs rəkɨs itah e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhatah  
\q1 məmə nian mɨn rəfin e nəmiəgəhiən rəhatah,  
\q1 kitah okotəhrun noliən rəhan uək e nəhmtɨ Uhgɨn, kəni məsotəgɨniən,   
\q1
\v 75 kəni kitah okotasim, kəni nəmiəgəhiən rəhatah otəhruahru e nian mɨn rəfin.\x - \xo 1:75  \xt Tait 2:12-14\x*   
\b  
\q1
\v 76 “Kəni ik, nətɨk, okauɨn lam məmə ik iəni rəha Uhgɨn Ilɨs Agɨn,  
\q1 mətəu-inu ik onəkaupən e Iərmənɨg məmə onəkol əpenə-penə rəhan suaru.\x - \xo 1:76  \xt Aes 40:3\x*   
\q1
\v 77 Ik onəkəni pətɨgəm kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə Uhgɨn otosmiəgəh ilah nian in otafəl rəkɨs rəhalah təfagə tərah mɨn.\x - \xo 1:77  \xt Jer 31:34\x*   
\q1
\v 78 In otol mətəu-inu, in tolkeikei itah matol təuvɨr kəm tah.  
\q1 E nolkeikeiən rəhan, Krɨsto otuva o tah təhmen=pən e mɨtɨgar tətəri e neai,\x - \xo 1:78  \xt Aes 60:1-2\x*   
\q1
\v 79 mətasiəgəpɨn itah nətəmimi kəutatɨg e napinəpuiən mɨne əpəha ikɨn nɨmɨsiən tatoh itəmi ikɨn,  
\q1 kəni matit vivi nəhlkɨtah e suaru rəha nəməlinuiən.”   
\b  
\p
\v 80 Kəni suakəku təmepət e nɨpətɨn, kəni narmɨn rəhan təsanən. Kəni nian rəfin in tətatɨg əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn mətəhtahnin nian rəhan otuva iətəm otətuəuin uək lan kəni nətəm Isrel okoteruh.   
\c 2  
\s1 Nairiən rəha Iesu  
\r (Mat 1:18-25)  
\m
\v 1 E nian mɨn əha uərisɨg Iesu tair, suah kəti iətəm Rom, nərgɨn u Sisə Okastas, in iətəmi asoli təmətarmənɨg e nɨtənimtəni mɨn rəfin rəha Rom. In təmələhu lou kəti məmə okafin rəfin nətəmimi iətəm kəutatɨg rəfin əha ikɨn.  
\v 2 Inu nafiniən nətəmimi kəmaupən kol, kəni Kuarinias in kəpmən rəha Sɨriə.  
\v 3 E nian əha, nətəmimi rəfin okotəkeikei mohtəlɨg=pən imalah mɨn ikɨn kəmotair ikɨn məmə okafin ilah, kəni kətei rəkɨs nərgɨlah e nauəuə rəha kəpmən.  
\v 4 Kəni Josɨp mɨne Meri kəmiaiet e nɨtəni Kaləli e taun kəti, nərgɨn u Nasərɨt, mian əpəha nɨtəni Jutiə e taun kəti, nərgɨn u Petlehem, ima Kig Tefɨt aupən. Ilau kəmian ikɨn əha mətəu-inu Josɨp in mipɨ Tefɨt tərah.   
\p
\v 5 Ilau Meri kətian məmə okos nərgɨlau. Kɨnəni rəkɨs mə Meri otɨtəu=pən Josɨp, kəni Meri in namki-amki rəkɨs e iəpəou.  
\v 6 Nian ilau əpəha Petlehem, nimə tɨkə məmə okuapɨli ikɨn, kəni kətuapɨli e nimə rəha natimiəgəh mɨn. Kəni nian rəha Meri tɨnuva məmə otemək e nətɨn.  
\v 7 Kəni iəpəou iətəm in təmaupən mair, in iərman. Kəni in təuveg e napən, mələhu=pən e bokɨs kəti iətəm kətələhu=pən manvehli u natimiəgəh mɨn kəutauən=pən ikɨn.   
\s1 Nətəmimi rəha sipsip mɨn  //  mɨne nagelo mɨn  
\p
\v 8 Kəni e nɨkalɨ Petlehem, nətəmimi rəha sipsip mɨn kəməutəsal o rəhalah mɨn sipsip mɨn lapɨn.  
\v 9 Kəni agelo kəti rəha Iərmənɨg təmietɨgəm=pən o lah, kəni nəhagəhagiən asoli rəha Iərmənɨg təmasiəgəpɨn ilah, kəni kəmotəgɨn pɨk.  
\v 10 Mətəu agelo təni=pən kəm lah məmə, “Sotəgɨniən, mətəu-inu iəu iətuva məmə iəkəfɨnə nəniən təuvɨr kəti iətəm otol nɨki nətəmimi kotagiən pɨk, kəni nəniən u in rəha nətəmimi ərəfin.  
\v 11 Əpəha e taun rəha Kig Tefɨt, suakəku kəti təmair=pa u rəueiu. In Iosmiəgəh, kəni in Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni aupən məmə otahli=pa o təmah, kəni in Iərmənɨg.  
\v 12 Inu nəmtətiən rəhatəmah: onəkoteruh suakəku kəməuveg e napən, kəni kələhu=pən e bokɨs kətaugɨn=pən nati miəgəh mɨn ikɨn.”   
\p
\v 13 Kəni rəueiu agɨn, nagelo mɨn tepət kəmohietɨgəm=pa məutəhtul ilah min, məutəni-vivi Uhgɨn, məutəni məmə,   
\q1
\v 14 “Kətəni-vivi Uhgɨn əpəha ilɨs ilɨs agɨn e neai.  
\q1 Kəni əpəha ləhtəni e nəhue nɨtəni u, nətəmimi iətəm nɨki Uhgɨn tətagiən o lah, ilah okotatɨg e nəməlinuiən.”\x - \xo 2:14  \xt Luk 19:38\x*   
\s1 Nətəmimi mɨn rəha sipsip mɨn  //  kəməhuvən moteh Iesu  
\p
\v 15 Nian nagelo mɨn kɨnotəpəh nətəmimi rəha sipsip mɨn mɨnotohtəlɨg=pən e negəu e neai, kəni nətəmimi rəha sipsip mɨn kəmotəni kəm lah mɨn məmə, “Pəh kəhuvən Petlehem moteh-to nati u Iərmənɨg təməni=pa kəm tah.”   
\p
\v 16 Kəmotəhrəmlin uəhai əmə məhuvən moteh Meri mɨne Josɨp mɨne suakəku iətəm kəmələhu=pən e bokɨs iətəm kətaugɨn=pən nati miəgəh mɨn ikɨn.  
\v 17 Nian kəməhuvən rəkɨs moteh suakəku u, kəni kəmotanus nəghatiən e suakəku u iətəm kəmotos o agelo.  
\v 18 Kəni nətəmimi rəfin nətəm kəmotətəu nəghatiən əha rəha nətəmimi rəha sipsip mɨn, ilah kəmotauɨt, narmɨlah təmiuvɨg pɨk.  
\v 19 Mətəu Meri təmatos əmə e nɨkin natimnati rəfin mɨn u, kəni mətətəlɨg lan nian mɨn.\x - \xo 2:19  \xt Luk 2:51\x*  
\v 20 Kəni nətəmimi rəha sipsip mɨn kəmohtəlɨg, məutəfəri nərgɨ Uhgɨn məutəni-vivi in o natimnati rəfin iətəm kəmotətəu kəni moteh, təhmen=pən əmə e nati u agelo təməni=pən kəm lah.   
\s1 Kəmauɨn e nərgɨ Iesu.  
\p
\v 21 Nian suakəku təmair mɨnos nian eit, kəni kəhgi=pən tɨtəu=pən Lou rəhalah, kəni kauɨn e nərgɨn məmə Iesu, nərgɨn u iətəm agelo təməni=pən kəm Meri aupən rəkɨs, nian in təməsəpəh əhanəhiən məuɨg lan.\x - \xo 2:21  \xt Luk 1:31\x*   
\s1 Josɨp mɨne Meri kəmuos Iesu mian e Nimə Rəha Uhgɨn  
\p
\v 22 Kəni tɨnuva əhruahru e nian rəha Josɨp mɨne Meri məmə okuələs suakəku u mian əpəha Jerusɨləm məmə okuəfən kəm Iərmənɨg. Kəni ilau kəmian.\x - \xo 2:22  \xt Lev 12:1-8\x*  
\v 23 Inu tatɨtəu=pən əhruahru Lou rəha Iərmənɨg u tətəni məmə, “Suakəku iərman mɨn u kəmaupən kələs ilah, okəkeikei kətəfən ilah kəm Uhgɨn məmə rəhan.”\x - \xo 2:23  \xt Eks 13:2,12\x*   
\p
\v 24 Kəni ilau kəmian Jerusɨləm o nati kəti mɨn, məmə ilau okuos mak keiu uə iəuein keiu, kəni miohamu mətuəfən kəm Uhgɨn o nafəliən namɨkmɨkiən rəha Meri, tatɨtəu=pən əmə Lou rəha Iərmənɨg u Mosɨs təmətei.\f + \fr 2:24  \ft Lou təməni məmə nian suakəku kəti otair, rəhan mamə nɨpətɨn otamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn o nian fote. Rəkɨs ko, rəhan mamə mɨne tatə okuəkeikei muol sakrifais rəha naruətuəhiən tətɨtəu=pən Lou rəha Mosɨs.\f*\x - \xo 2:24  \xt Lev 12:8\x*   
\s1 Sɨmion təmeruh Iesu  
\p
\v 25 Kəni inu iətəmimi kəti əha Jerusɨləm nərgɨn u Sɨmion. Rəhan nəmiəgəhiən təhruahru, kəni nian rəfin tatɨtəu=pən nəghatiən rəha Uhgɨn. Kəni in tətəhtahnin nuvaiən rəha Krɨsto iətəm otuva mosmiəgəh mol nəunəhmtɨlah nətəm Isrel. Kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn təmuva məriauəh e nɨkin.  
\v 26 Narmɨn Rəha Uhgɨn tɨnəni rəkɨs kəm in məmə otəsɨmɨsiən mətəuarus in oteh Krɨsto iətəm Iərmənɨg təməni mə otahli=pa.  
\v 27 Narmɨn Rəha Uhgɨn təməuhlin nɨkin məmə in otuvən e Nimə Rəha Uhgɨn. Kəni Josɨp mɨne Meri kəmuələs suakəku u Iesu mian e nimə Rəha Uhgɨn məmə ilau okuol natimnati rəfin iətəm Lou tətəni.  
\v 28 Kəni Sɨmion təmeruh Iesu, kəni in təmələs=pa e nərfɨn, kəni mətəni-vivi Uhgɨn, mətəni=pən məmə,   
\q1
\v 29 “Iərmənɨg, nəmol rəfin rəham nəghatiən o nəniəskasɨkiən kəm iəu, iol əhruin əmə rəham.  
\q1 Kəni rəueiu, inategəhan lak məmə iəkɨmɨs-tə e nəməlinuiən,   
\q1
\v 30 mətəu-inu ineruh e nəhmtək suakəku u iətəm otosmiəgəh nətəmimi.\x - \xo 2:30  \xt Aes 52:10; Luk 3:6; Tait 2:11\x*   
\q1
\v 31 Ik nəmol əpenə-penə məmə in Iosmiəgəh, kəni nətəmimi rəfin okoteruh.   
\q1
\v 32 In otuva nəhagəhagiən, kəni otəgətun rəhan suaru kəm Nanihluə\f + \fr 2:32  \ft Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.\f* mɨn,  
\q1 kəni nətəmimi okotləfəri rəham mɨn nətəm Isrel o Iosmiəgəh əha.”\x - \xo 2:32  \xt Aes 42:6; 49:6; 52:10\x*   
\p
\v 33 Kəni tatə mɨne mamə rəha suakəku u, narmɨlau təmiuvɨg o nəghatiən mɨn əha Sɨmion təməni lan.  
\v 34 Kəni Sɨmion təməfaki məmə nəuvɨriən rəha Uhgɨn otuvən o lau. Kəni in təməni kəm Meri u mamə rəha suakəku məmə, “Onakateh, Uhgɨn təməni rəkɨs məmə suakəku u otol məmə nətəmimi tepət əpəha Isrel okoteiuaiu motorin, kəni tepət mɨn okotəri. Kəni in otuva nəmtətiən kəti nətəmimi tepət okotəghati rah lan məmə,\x - \xo 2:34  \xt Aes 8:14; Mat 21:42; 1Pitə 2:8\x*  
\v 35 nətəmimi okoteruh nətəlɨgiən mɨn e nɨki nətəmimi tepət.  
\p “Kəni Meri, nɨkim otɨtəgɨt təhmen e suah kəti təməu nɨkim e nau asɨlə.”   
\s1 Ana təmeruh Iesu  
\p
\v 36 Kəni pətauəhli kəti əha ikɨn, nərgɨn u Ana, kəni in iəni kəti. In nətɨ Fanuel, iətəmi kəti in təmsɨpən e Aser aupən ikɨn. Pətauəhli u, rəhan nu tepət. Nian in pətan mɨtə əmə kəti, kəni mɨtəu=pən rəhan iauəhli. Kəni ilau kəmuan o nu səpɨn əmə, kəni rəhan iauəhli tɨmɨs.  
\v 37 Kəni pətan u təmətatɨg əmə lanəha mətəuarus=pa in pətauəhli kəti. Kəni rəueiu mɨnos nu eiti-fo. Nian rəfin in tətatɨg e Nimə Rəha Uhgɨn mətəfaki, inəha ləplapɨn mɨne ləhnaiuv tətətuakəm mətəpəh nauəniən mətəfaki kəm Uhgɨn.  
\v 38 Kəni in təmuva ikɨn əha e nian əhruahru Sɨmion tətəghati e suakəku. Kəni pətauəhli u tətəni-vivi Uhgɨn ohni, kəni mətəghati e suakəku əha kəm nətəmimi rəfin u kəməutəhtahnin məmə Krɨsto in otɨtɨs nətəm Isrel.\f + \fr 2:38  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Krɨsto in otɨtɨs Jerusɨləm,” kəni Jerusɨləm tatəpsen=pən nətəm Isrel ərəfin. Kəni nəghatiən u rəhan suaru keiu. Nətəmimi nəuvein iətəm kəutatɨg e nian rəha Iesu, nɨkilah təhti məmə Krɨsto otos rəkɨs nətəm Isrel e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn u nətəm Rom. Mətəu nɨpətɨn asoli məmə Krɨsto otɨtɨs nətəm Isrel e təfagə tərah mɨn rəhalah.\f*   
\s1 Josɨp mɨne Meri kəmian Nasərɨt  
\p
\v 39 Nian Josɨp mɨne Meri, ilau kəmuol natimnati u lou rəha Iərmənɨg tətəni, kəni kəmlɨtəlɨg=pən nɨtəni Kaləli e taun Nasərɨt, imalahal ikɨn.\x - \xo 2:39  \xt Mat 2:23\x*  
\v 40 Kəni suakəku təmepət muva məskasɨk, kəni in teinatɨg vivi, kəni nian rəfin nəuvɨriən rəha Uhgɨn tətəriauəh e rəhan nəmiəgəhiən.   
\s1 Iətəm aluə Iesu əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn  
\p
\v 41 E nu mɨn rəfin, tatə mɨne mamə rəha Iesu kətian Jerusɨləm məmə okotol lafet rəha Pasova.\x - \xo 2:41  \xt Eks 12:24-27; 23:14-17; Dut 16:1-8\x*  
\v 42 Nian Iesu tɨnos nu tueləf, in təmɨtəu=pən ilau mɨhluvən əpəha ilɨs e lafet əha, təhmen=pən əmə e noliən rəha nətəm Isrel.  
\v 43 Nian lafet tɨnol naunun, kəni nətəmimi kɨnotohtəlɨg mautəhuvən imalah mɨn ikɨn, mətəu iətəm aluə Iesu in təməsɨtəu-pəniən rəhan tatə mɨne mamə, in matol əmə əpəha Jerusɨləm, mətəu ilau kuəruru.  
\v 44 Nɨkilau təhti mə in təmuvən ilah nətəmimi mɨn nəuvein motaupən, kəni ilah kəmotaliuək o nian apiəpiə kətiəh. Kəni ilau kɨnətuəsal lan o rəhalau mɨn nətəmimi, mɨne nətəmimi iətəm kuəhrun ilah.  
\v 45 Mətəu nian ilau kəməsueruhiən in, kəni kəmiatəlɨg muəsal lan mian Jerusɨləm.   
\p
\v 46 Kəni e nian kɨsɨl, kəni mueruh e Nimə Rəha Uhgɨn, tətəharəg ilah nəgətun mɨn matətəlɨg e lah, kəni mətətapuəh o lah o natimnati nəuvein.  
\v 47 Kəni nətəmimi rəfin nətəm kəmotətəu nati u, narmɨlah təmiuvɨg pɨk o rəhan nəhruniən mɨne rəhan nuhalpɨniən nəghatiən mɨn.   
\p
\v 48 Kəni nian rəhan tatə mɨne mamə kəmueh, kəni narmɨlau təmiuvɨg pɨk ohni. Kəni rəhan mamə təməni=pən kəm in məmə, “Nətɨk. ?Nəkəhro matol lanu lan e tɨmlau. Itɨmlau rəham tatə nɨkitɨmlau təhti pɨk ik, kəni iətuəsal pɨk lam.”  
\v 49 Kəni in təməni=pən kəm lau məmə, “?Nətuəsal lak onak? ?Nəsuəhruniən məmə iəu iəkəkeikei mətuva e nimə rəha rəhak Tatə?”  
\v 50 Mətəu ilau kəsuəhruniən nɨpətɨ nəghatiən tətəni kəm lau.   
\p
\v 51 Kəni in təmɨtəu=pən ilau mɨhleiuaiu mɨhluvən əpəha Nasərɨt. Kəni in təmɨsiai ilau matol nəuialau. Mətəu nian rəfin rəhan mamə tətətəlɨg e natimnati rəfin mɨn əha e nɨkin.\x - \xo 2:51  \xt Luk 2:19\x*  
\v 52 Kəni Iesu təmatepət e nɨpətɨn, kəni rəhan nəhruniən tatol iahgin, kəni e nian mɨn rəfin, Uhgɨn mɨne nətəmimi nɨkilah tətagiən ohni.\x - \xo 2:52  \xt 1Saml 2:26; Prov 3:4\x*   
\c 3  
\s1 Jon Bəptais təməni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn  
\r (Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Jon 1:19-28)  
\m
\v 1 Kəni e nian rəha iətəm Rom, nərgɨn u Sisə Taipiriəs, in təmətarmənɨg e nɨtəni mɨn rəfin rəha Rom. Kəni e nian in təmətarmənɨg mətəuarus=pa nu fiftin, kəni nətəmi asoli nəuvein mɨn kəutarmənɨg ləhtəni e Sisə e nɨftəni əlkələh mɨn rəha Rom, inu Herot tətarmənɨg əpəha Kaləli, mɨne pian Fɨlɨp in tətarmənɨg əpəha Ituria mɨne Trakonaetas, mɨne Lisanias tətarmənɨg əpəha Apilin, mɨne Pontiəs Pailət u iətəm Rom in kəpmən rəha Jutiə.  
\v 2 Inu e nian əhruahru rəha Anəs mɨne Kaiəfəs ilau pris asoli agɨn mil rəha Isrel.  
\p E nian əha, Jon nətɨ Səkaraea, in tɨnepət rəkɨs, in mətan əpəha təpiə-məpiə ikɨn, kəni Uhgɨn təməfən nəghatiən kəti kəm in.  
\v 3 Kəni in təmuvən mətan rəfin əha iuəkɨr o nəhu Jotən mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn. In mətəni məmə nətəmimi okotəkeikei mohtəlɨg e noliən tərah mɨn rəhalah, kəni məhuvən o Uhgɨn, məmə in otafəl noliən tərah mɨn rəhalah. Kəni nəmtətiən lanko, okol bəptais e lah.\x - \xo 3:3  \xt Uək 13:24\x*  
\v 4 In təhmen əmə e nəghatiən rəha iəni u Aiseə iətəm təmətei e nauəuə rəhan məmə, “Suah kəti tətauɨn əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn mətəni məmə, ‘itəmah, nəkotol əpenə-penə e suaru rəha Iərmənɨg, kəni mautol rəhan suaru təhruahru.  
\v 5 Nɨpəgləuahtəni mɨn otɨrəuei vivi, kəni nɨtəuət mɨn mɨne narɨt mɨn rəfin okosiahu, kəni suaru ekəu-ekəu mɨn okəgəhruahru, kəni suaru u tapəhri-apəhri okol təpiə.  
\v 6 Kəni nətəmimi rəfin okoteh suaru rəha Uhgɨn o nosmiəgəhiən nətəmimi.’”\x - \xo 3:6  \xt Aes 40:3-5\x*   
\p
\v 7 Kəni e nian əha, nətəmimi tepət kəməhuva o Jon məmə in otol bəptais e lah, mətəu in təməni=pən kəm lah məmə, “!Itəmah nəkohtəhmen əmə e təgəluə mɨn! !Nɨkitəmah təsəhtiən məmə onəkotagɨm rəkɨs e niəməha mɨne nalpɨniən rəha Uhgɨn iətəm tətuva!\x - \xo 3:7  \xt Mat 12:34; 23:33\x*  
\v 8 Onəkotəkeikei motol nati kəti pəh kəhrun məmə nɨnotəpəh pəhriən noliən tərah mɨn rəhatəmah kəni məhuva o Uhgɨn. Kəni sotəni aruiən kəm təmah e nəfəriən məmə itəmah nəkotəhruahru mətəu-inu itəmah namipɨ Epraham mɨn. !Kəpə! Inu nati əpnapɨn əmə. Iətəni kəm təmah məmə, Uhgɨn təhrun noliən kəpiel mɨn u kəhuva namipɨ Epraham mɨn.\x - \xo 3:8  \xt Jon 8:33,39\x*  
\v 9 Kəni rəueiu əha, Uhgɨn tɨnəhtul maru o nətahli-pəniən nɨgi e nəukətɨn. Kəni nəmə nɨgi kəti təsəuəiən e nəuan iətəm təuvɨr, kəni in otəuahli məraki=pən e nɨgəm.”\x - \xo 3:9  \xt Mat 7:19\x*   
\p
\v 10 Kəni nɨmənin nətəmimi kəmotətapuəh o Jon məmə, “?Kəni oiəkotol nak?”  
\v 11 Kəni Jon təməni=pən kəm lah məmə, “Okəmə rəham napən keiu, əfən kəti kəm suah kəti u rəhan tɨkə. Nəmə nəgəm nauəniən tatɨg, əfən kəti kəm nətəmimi u nɨglah tɨkə.”   
\p
\v 12 Nətəmimi nəuvein rəha nosiən məni rəha takɨs kəməhuva məmə otol bəptais e lah, kəni motətapuəh o Jon məmə, “?Kəni oiəkotol nak?”\x - \xo 3:12  \xt Luk 7:29\x*  
\v 13 Kəni Jon təməni=pən kəm lah məmə, “Sotos əuauiən məni o nətəmimi tapirəkɨs inu təhmen əmə mə onəkotos.”   
\p
\v 14 Kəni soldiə mɨn nəuvein kəmotətapuəh mɨn, “Kəni itɨmah? ?Itɨmah o iəkotəhro?” Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Sotoliən nəgɨniən kəm nətəmimi məmə, ‘Okəmə nəsotəfaiən məni, kəni iəkotol nahməiən kəm təmah.’ Kəni sotoliən nəgɨniən kəm nətəmimi məmə, ‘Okəmə nəsotəfaiən məni, kəni iəkotəni=pən kəm nətəmi asoli məmə nəmotol nati kəti tərah.’ Nɨkitəmah otəkeikei magiən o nos əhruahruiən nətəouiən rəhatəmah kəni in əmə ko.”   
\p
\v 15 Kəni nətəmi u kəməutəhtahnin Krɨsto u Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, nɨkilah təhti məta Jon in Krɨsto.  
\v 16 Mətəu Jon təməni=pən kəm lah məmə, “Iatol bəptais e təmah e nəhu, mətəu iətəmi kəti tətuva rəhan nəsanəniən mɨne nepətiən tapirəkɨs iəu. Kəni iəu ləhtəni agɨn, iəsəhmeniən məmə iəkuva iəu iol əhruin kəti rəhan o noliən rəhan uək.\f + \fr 3:16  \ft Nəghatiən əhruahru rəha Jon tətəni məmə, “iəsəhmeniən məmə iəkɨtɨs rəkɨs nɨləuɨs e rəhan put.” Uək u, in uək rəha slef.\f* Kəni suah kəha, in otol bəptais e təmah e Narmɨn Rəha Uhgɨn mɨne nɨgəm.\x - \xo 3:16  \xt Uək 13:25\x*  
\v 17 In tətəhtul maru o neruhiən noliən rəha nətəmimi məmə otəuəri ilah, nətəm kotəuvɨr mɨne nətəm kotərah təhmen e iətəm tətasum. Tətələs fok o nafəl rəkɨsiən nɨlosɨ wit məmə otos nɨpətɨn iətəm təuvɨr. Nətəm kotəuvɨr kotəhmen e nɨpətɨ wit, tatos ilah matuvən lahuənu. Mətəu nətəm kotərah kotəhmen e nɨlosɨ wit, təraki=pən e lah e nɨgəm asoli iətəm tatuəu naunun tɨkə.”   
\p
\v 18 Kəni Jon təməni pətɨgəm nəniən təuvɨr e nəghatiən tepət məmə otiuvi=pa nətəlɨgiən rəha nətəmimi kəhuvən o Uhgɨn.   
\s1 Herot təmləfən Jon e kaləpus  
\p
\v 19 E nian əha, Herot Antipas təmitirəkɨs Herotiəs inu pətan rəha pian, kəni in təmol natimnati tepət tərah. Kəni noliən mɨn əha, Jon təməni əskasɨk mahi Herot Antipas o noliən tərah mɨn rəhan.\x - \xo 3:19  \xt Mat 14:3-4; Mak 6:17-18\x*  
\v 20 Kəni Herot Antipas təmatɨg mol mɨn noliən tərah kəti mɨn tapirəkɨs, in təmələs Jon muvən mahtɨpəsɨg lan e kaləpus.   
\s1 Jon təmol bəptais e Iesu  
\r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11)  
\p
\v 21 Mətəu nian Jon təməsuvən əhanəhiən e kaləpus, kəni in təmatol bəptais e nətəmimi mɨn, kəni Iesu mɨn təmuva, kəni Jon tol bəptais lan. Kəni nian Iesu təmətəfaki, Uhgɨn təmerəh e neai,  
\v 22 kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn təmsɨpəri meiuaiu, nɨpətɨn təhmen e mak muva məharəg pəri e Iesu, kəni nəuia Uhgɨn təmsɨpəri e negəu e neai mətəni məmə, “Ik nətɨk keikei, iəkolkeikei pɨk ik, kəni nɨkik tagiən pɨk agɨn ohnik.”\x - \xo 3:22  \xt Jon 1:32\x*\fig Bəptais rəha Iesu|alt="Jesus' baptism" src="CN01656b.TIF" size="col" loc="Luk 3:21-22" copy="Cook" ref="Luk 3:21-22" \fig*   
\s1 Kəha tərah mɨn rəha Iesu  
\r (Mat 1:1-17)  
\p
\v 23 Nian Iesu təmətuəuin rəhan uək, rəhan nu təhmen=pən e tate.  
\p Nətəmimi nɨkilah təhti məmə in nətɨ Josɨp.  
\li1 Kəni Josɨp in nətɨ Heli,\x - \xo 3:23  \xt Luk 4:22; Jon 6:42\x*   
\li1
\v 24 Heli in nətɨ Matat,  
\li1 Matat in nətɨ Lifai,  
\li1 Lifai in nətɨ Melki,  
\li1 Melki in nətɨ Janae,  
\li1 Janae in nətɨ Josɨp,   
\li1
\v 25 Josɨp in nətɨ Matatias,  
\li1 Matatias in nətɨ Amos,  
\li1 Amos in nətɨ Neham,  
\li1 Neham in nətɨ Esli,  
\li1 Esli in nətɨ Nagae,   
\li1
\v 26 Nagae in nətɨ Mahat,  
\li1 Mahat in nətɨ Matatias,  
\li1 Matatias in nətɨ Semein,  
\li1 Semein in nətɨ Josek,  
\li1 Josek in nətɨ Jota,   
\li1
\v 27 Jota in nətɨ Joanan,  
\li1 Joanan in nətɨ Resa,  
\li1 Resa in nətɨ Serupapel,  
\li1 Serupapel in nətɨ Sealtiel,  
\li1 Sealtiel in nətɨ Neri,   
\li1
\v 28 Neri in nətɨ Melki,  
\li1 Melki in nətɨ Ati,  
\li1 Ati in nətɨ Kosam,  
\li1 Kosam in nətɨ Elmatam,  
\li1 Elmatam in nətɨ Er,   
\li1
\v 29 Er in nətɨ Josuə,  
\li1 Josuə in nətɨ Eliesa,  
\li1 Eliesa in nətɨ Jorim,  
\li1 Jorim in nətɨ Matat,  
\li1 Matat in nətɨ Lifai,   
\li1
\v 30 Lifai in nətɨ Sɨmion,  
\li1 Sɨmion in nətɨ Juta,  
\li1 Juta in nətɨ Josɨp,  
\li1 Josɨp in nətɨ Jonam,  
\li1 Jonam in nətɨ Eliakim,   
\li1
\v 31 Eliakim in nətɨ Melea,  
\li1 Melea in nətɨ Mena,  
\li1 Mena in nətɨ Matata,  
\li1 Matata in nətɨ Natan,  
\li1 Natan in nətɨ Tefɨt,   
\li1
\v 32 Tefɨt in nətɨ Jese,  
\li1 Jese in nətɨ Opet,  
\li1 Opet in nətɨ Poas,  
\li1 Poas in nətɨ Salmon,  
\li1 Salmon in nətɨ Nason,\x - \xo 3:32  \xt Rut 4:17-22\x*   
\li1
\v 33 Nason in nətɨ Aminatap,  
\li1 Aminatap in nətɨ Atmin,  
\li1 Atmin in nətɨ Ani,  
\li1 Ani in nətɨ Hesron,  
\li1 Hesron in nətɨ Peres,  
\li1 Peres in nətɨ Juta,   
\li1
\v 34 Juta in nətɨ Jekəp,  
\li1 Jekəp in nətɨ Aisək,  
\li1 Aisək in nətɨ Epraham,  
\li1 Epraham in nətɨ Tera,  
\li1 Tera in nətɨ Nahor,   
\li1
\v 35 Nahor in nətɨ Seruk,  
\li1 Seruk in nətɨ Rehu,  
\li1 Rehu in nətɨ Pelek,  
\li1 Pelek in nətɨ Eper,  
\li1 Eper in nətɨ Sela,   
\li1
\v 36 Sela in nətɨ Kaenan,  
\li1 Kaenan in nətɨ Apaksat,  
\li1 Apaksat in nətɨ Sem,  
\li1 Sem in nətɨ Noa,  
\li1 Noa in nətɨ Lamek,\x - \xo 3:36  \xt Jen 11:10-26\x*   
\li1
\v 37 Lamek in nətɨ Metusela,  
\li1 Metusela in nətɨ Inok,  
\li1 Inok in nətɨ Jaret,  
\li1 Jaret in nətɨ Mahalalel,  
\li1 Mahalalel in nətɨ Kenan,   
\li1
\v 38 Kenan in nətɨ Enos,  
\li1 Enos in nətɨ Set,  
\li1 Set in nətɨ Atəm,  
\li1 kəni Atəm in nətɨ Uhgɨn.\f + \fr 3:38  \ft Kətəni mə Atəm in nətɨ Uhgɨn mətəu-inu, Uhgɨn in təmol Atəm.\f*\x - \xo 3:38  \xt Jen 4:25-26\x*   
\c 4  
\s1 Setən təməfən-əfən kəm Iesu  
\r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13)  
\m
\v 1 Narmɨn Rəha Uhgɨn təməriauəh e nəmiəgəhiən rəha Iesu, kəni nian in təmsɨpən e nəhu Jotən, kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn təməghati=pən e nɨki Iesu məmə in otuvən əpəha təpiə-məpiə ikɨn.  
\v 2 Kəni e nian fote, Setən təməfən-əfən kəm Iesu. E nian mɨn rəfin əha, in təsauəniən, kəni e naunun nian mɨn əha, nəumɨs təmus agɨn in.  
\v 3 Kəni Setən təni=pən kəm Iesu məmə, “Okəmə ik Nətɨ Uhgɨn, əni=pən kəm kəpiel u məmə otəuhlin mol pɨret lan.”  
\v 4 Kəni Iesu təmuhalpɨn nəghatiən rəha Setən məmə, “Kəmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn məmə, ‘Nətəmimi ko kəsotəmiəgəhiən e nauəniən əmə.’”\x - \xo 4:4  \xt Dut 8:3\x*   
\p
\v 5 Kəni Setən təmit Iesu mian əpəha e nɨtəuət əfəməh kəti, kəni məgətun uəhai əmə in e nɨtənimtəni mɨn rəfin, mɨne e nəuvɨriən rəhalah,  
\v 6 kəni in təməni=pən kəm in məmə, “Iəu o iəkəfɨnə e nəhlməm narmənɨgiən mɨn mɨne nepətiən mɨn rəfin, mɨne nəmemtəhiən rəhalah, mətəu-inu natimnati rəfin tətatɨg e nəhlmək, kəni iəkəhrun negəhan-pəniən kəm iətəmi-pəh iəkolkeikei məmə iəkəfən kəm in.  
\v 7 Mətəu nəmə nəkəfaki=pa kəm iəu, kəni natimnati mɨn rəfin u rəham.”   
\p
\v 8 Kəni Iesu təni=pən kəm in məmə, “Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, ‘Onəkotəfaki əmə kəm rəhatəmah Iərmənɨg Uhgɨn, kəni in əmə, onautol əmə rəhan nətəlɨgiən.’”\x - \xo 4:8  \xt Dut 6:13\x*   
\p
\v 9  \fig Ilɨs agɨn e nəhue Nɨmə Rəha Uhgɨn|alt="pinnacle of temple" src="lb00249b.tif" size="col" loc="Luk 4:9" copy="BFBS (Bass)" ref="Luk 4:9" \fig*Kəni Setən təmit in mian əpəha Jerusɨləm e nəhue nimə əpəha ilɨs agɨn e Nimə Rəha Uhgɨn. Kəni məni=pən kəm in məmə, “Okəmə ik Nətɨ Uhgɨn, iuvɨg-to u ikɨnu,  
\v 10 mətəu-inu kəmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn məmə, ‘In otahli=pa nagelo mɨn rəhan kəhuva motəsal vivi ohnik,  
\v 11 kəni ilah okotos əmə ik ilɨs e nəhlmɨlah məmə onəsoriniən nəhlkəm e kəpiel.’”\x - \xo 4:11  \xt Sam 91:11-12\x*   
\p
\v 12 Kəni Iesu təmuhalpɨn nəghatiən rəha Setən məmə, “Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni mɨn məmə, ‘Onəsotoliən nəfən-əfəniən kəm rəhatəmah Iərmənɨg Uhgɨn məmə otol nati kəti, məmə nəkoteruh məmə in tətatɨg itəmah min, uə kəpə.’”\x - \xo 4:12  \xt Dut 6:16; 1Kor 10:9\x*   
\p
\v 13 Nian Setən təmol naunun e nəfən-əfəniən rəhan, in təmagɨm muvən isəu o Iesu mətəhtahnin mə nian təuvɨr kəti mɨn rəhan otəpanuva mɨn.\x - \xo 4:13  \xt Hip 2:18; 4:15\x*   
\s1 Iesu təmətuəuin rəhan uək əpəha Kaləli  
\r (Mat 4:12-17; Mak 1:14-15)  
\p
\v 14 Kəni Iesu təmɨtəlɨg=pən nɨtəni Kaləli, kəni nəsanəniən rəha Uhgɨn təməriauəh e nəmiəgəhiən rəhan. Kəni nəghatiən ohni təmɨtəlau-təlau e lahuənu mɨn tepət e nɨtəni əha.  
\v 15 Kəni Iesu in təmətəgətun e nimə rəha nuhapumɨniən mɨn, kəni nətəmimi mɨn rəfin kəməutəni-vivi in.   
\s1 Nətəm Nasərɨt  //  kəmotəpəh Iesu  
\r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6)  
\p
\v 16 Kəni Iesu təmuvən Nasərɨt, ikɨn əha in təmepət ikɨn aupən. Kəni e nian rəha Sapət, in təmuvən e nimə rəha nuhapumɨniən təhmen əmə mə in tatol nian mɨn. Kəni in təməhtul məmə otafin Nauəuə Rəha Uhgɨn.  
\v 17 Kəni kəməfən nauəuə iətəm kəmaiu-aiu rəha iəni u Aiseə. Kəni in təmuahru=pən e iətəm Aiseə təmətei tətəni lanəha məmə,  
\v 18 “Narmɨn Rəha Uhgɨn tətatɨg lak mətəu-inu təmɨtəpɨn iəu məmə iəkəni pətɨgəm nəniən təuvɨr kəm nanrah mɨn. Kəni təmahli=pa iəu məmə iəkuvən məni=pən kəm nətəmi kəutatɨg e kaləpus məmə iəkɨtɨs ilah, kəni mahli pətɨgəm ilah, kəni məni=pən kəm nətəmimi mɨn nəhmtɨlah təpɨs məmə okoteruh nati. Kəni təmahli=pa iəu məmə iəkuvən mɨtɨs nɨki nətəmimi,  
\v 19 kəni məni pətɨgəm məmə nian tɨnuva rəkɨs məmə Iərmənɨg otəgətun rəhan nəuvɨriən kəni mosmiəgəh nətəmimi.”\x - \xo 4:19  \xt Aes 61:1,2\x*   
\p
\v 20 Nian təmafin rəkɨs nauəuə u, kəni maiu-aiu mɨn məfən nauəuə u kəm iətəm tətələhu nauəuə u, kəni mətəharəg məmə otəgətun nətəmimi. Kəni nəhmtɨ nətəmimi rəfin əha imə təməhtul əmə lan.  
\v 21 Kəni in təmətəghati kəm lah mətəni məmə, “Rəueiu u e nian u nəutətəlɨg lan e Nauəuə Rəha Uhgɨn, Uhgɨn tɨnol əpu nəghatiən mɨn əha tɨnuva matol nɨpəhriəniən lan.”   
\p
\v 22 Nətəmimi rəfin kəmotəni-vivi in, kəni narmɨlah təmiuvɨg o nəghatiən təuvɨr mɨn in tətəni, kəni məutəni kəm lah mɨn məmə, “?Nətɨ Josɨp u, uə kəpə?”\x - \xo 4:22  \xt Luk 3:23; Jon 6:42\x*   
\p
\v 23 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iəkəhrun məmə onəkotəni=pa nəghatiən əuas u kəm iəu u tətəni məmə, ‘Toktə, ol vivi aru-to nɨpətɨm,’ u nɨpətɨn məmə, ‘Natimnati mɨn əha u kətəni mə nəmol rəkɨs ilah əpəha Kapeniəm, təuvɨr məmə nəkuva mol mɨn ilah u ikɨnu imam ikɨn.’  
\v 24 Pəhriən, iəkəni kəm təmah məmə ko nətəmimi kəsotɨsiaiən iəni kəti iətəm tatsɨpən e lah.\x - \xo 4:24  \xt Jon 4:44\x*  
\v 25 E nian rəha Elaijə, nuhuən təməsəfuviən o nu kɨsɨl mɨne məuɨg sikɨs, nəumɨs təman kəni nauəniən tɨkə. Kəni iətəni pəhriən kəm təmah məmə, e nian əha, pətalɨmɨs mɨn tepət u ikɨnu Isrel,\x - \xo 4:25  \xt 1King 17:1,7\x*  
\v 26 mətəu Uhgɨn təməsahli-pəniən Elaijə məmə otuvən masiru e lah. Kəpə. In təmahli=pən məmə otasiru e pətalɨmɨs kəti əpəha Saedon e taun Sarefat, kəni pətan u in pətan Ianihluə kəti.\x - \xo 4:26  \xt 1King 17:8-16\x*  
\v 27 Kəni e nian rəha iəni Elisa, nətəmimi tepət kəməutatɨg Isrel u kəmautos nɨmɨsiən u leprosi e nɨpətɨ lah, kəni Elisa təməsol viviən kəti mɨne. Mətəu in təmol vi əmə Neman u iətəm Sɨriə, in iətəm Ianihluə kəti.”\x - \xo 4:27  \xt 2King 5:1-14\x*   
\p
\v 28 Kəni e nian nətəmimi u e nimə rəha nuhapumɨniən kəmotətəu nəghatiən əha niəməha təmol pɨk ilah.  
\v 29 Kəni kəmotəhtul uəhai əmə motaskəlɨm Iesu, motələs mohiet itaun, məhuvən əpəha e kiəkɨs e nɨkalɨ taun məmə kotəraki pətɨgəm lan.  
\v 30 Mətəu Iesu təmaliuək rəkɨs e lah miet e nəlugɨn e lah kəni matuvən.   
\s1 Iesu təmahli pətɨgəm  //  narmɨn tərah e iətəmimi kəti  
\r (Mak 1:21-28)  
\p
\v 31 Kəni Iesu təmeiuaiu muvən əpəha Kapeniəm, taun kəti mɨn rəha Kaləli. Kəni e nian rəha Sapət in təmətəgətun nətəmimi.  
\v 32 Kəni nətəmimi iətəm kəmotətəu rəhan nəghatiən, narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni mətəu-inu rəhan nəghatiən təfɨgəm, nepətiən tatɨg lan.\x - \xo 4:32  \xt Mat 7:28-29\x*   
\p
\v 33 Kəni in əpəha imə e nimə rəha nuhapumɨniən, kəni suah kəti əha ikɨn iətəm narmɨn tərah kəti tətatɨg lan. Kəni in təmagət əfəməh məmə,  
\v 34 “!Ei, Iesu iətəm Nasərɨt! ?Təhro? ?Nəmuva məmə nəkol nərahiən kəm tɨmah? Inəhrun rəkɨs ik. Ik Iətəmi Asim rəha Uhgɨn!”  
\v 35 Mətəu Iesu təmagət əskasɨk lan məmə, “!Aaah, sagətiən! !Iet magɨm rəkɨs e suah u!” Kəni narmɨn tərah əha təmol suah u tɨsɨpəri morin e nɨftəni e nəlugɨlah, əmeiko magɨm rəkɨs lan, mətəu təməsərəkɨniən suah u.   
\p
\v 36 Kəni nətəmimi rəfin ikɨn əha narmɨlah təmiuvɨg kəni məutəni=pən kəm lah mɨn məmə, “Ei! ?Nəghatiən nak u? Suah u, təmagət əskasɨk e narmɨn tərah mɨn e nəghatiən rəha nepətiən mɨne nəsanəniən, kəni ilah kəmohiet e nətəmimi.”  
\v 37 Kəni nəniən rəha Iesu təmaiu mɨtəlau e nɨtəni əha.   
\s1 Iesu təmasiru  //  e nətəmimi tepət  
\r (Mat 8:14-17; Mak 1:29-34)  
\p
\v 38 Iesu təməhtul kəni miet e nimə rəha nuhapumɨniən muvən əpəha e nimə rəha Saimon.\f + \fr 4:38  \ft Nian mɨn nəuvein, kətauɨn e Saimon Pitə məmə, “Saimon,” kəni nian nəuvein, kətauɨn lan məmə, “Pitə.”\f* E nian əha, uhu Saimon tatɨmɨs matətəpu-ətəpu pɨk, kəni ilah kəmotəni=pən kəm Iesu məmə oteruh.  
\v 39 Kəni Iesu təməhtul=pən iuəkɨr ohni kəni magət əskasɨk e nɨmɨsiən, kəni pətan u təsanən. Əmeiko in təhtul kəni mol nauəniən nɨglah.   
\p
\v 40 Nian mɨtɨgar tɨniuvɨg rəkɨs, nətəmimi kəmotos nətəmimi mɨn rəfin u nətəm kautohmɨs e nɨmɨsiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn məhuva o Iesu. Kəni in təmələhu=pən nəhlmɨn e lah kətiəh kətiəh, kəni ilah rəfin kəmotəsanən.\f + \fr 4:40  \ft Lou kəti rəha nətəm Isrel tətəni məmə iətəmimi ko təsələsiən iətəm tatɨmɨs e nian rəha Sapət. Mətəu nian mɨtɨgar tɨniuvɨg rəkɨs, kəni Sapət tɨnol naunun, kəni nətəmimi kotəhrun nələsiən nətəmimi.\f*  
\v 41 Kəni iərmɨs mɨn kəmohiet motagɨm e nətəmimi tepət məutagət əfəməh məmə, “!Ik Nətɨ Uhgɨn!” Mətəu Iesu təmagət əskasɨk e lah mahtɨpəsɨg e lah o nəghatiən mətəu-inu ilah kotəhrun məmə in Krɨsto iətəm Uhgɨn təmahli=pa.\x - \xo 4:41  \xt Mat 8:29; Mak 3:11-12\x*   
\p
\v 42 Kəni kəməni lauɨg lan, Iesu təmiet əha ikɨn əha muvən əpəha ikɨn kəti iətəm nətəmimi kohkə ikɨn. Mətəu nətəmimi kəmotəsal lan, kəni nian kəmoteruh in, ilah kəməhuva ohni məutalkut məmə okotəniəhu məmə in təsagɨmiən məpəh ilah.  
\v 43 Mətəu in təməni=pən kəm lah məmə, “Kəpə. Iəu iəkəkeikei muvən lahuənu pɨsɨn mɨn nəuvein, məni pətɨgəm nəniən təuvɨr rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, mətəu-inu Uhgɨn təmahli=pa iəu məmə iəkol lanu.”   
\p
\v 44 Kəni in təmatuvən mətan e nɨtəni Jutiə mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn e nimə rəha nuhapumɨniən mɨn.\x - \xo 4:44  \xt Mak 1:35-39; Mat 4:23\x*   
\c 5  
\s1 Natətəlɨg mɨn iətəm Iesu təmaupən mauɨn e lah  
\r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20)  
\m
\v 1 Nian kəti, Iesu təmətəhtul e nɨkalɨ nəhu asoli, nərgɨn u Lek Kaləli.\f + \fr 5:1  \ft Nəghatiən Kris əhruahru təni məmə, “Lek Kenesəret” u nərgɨn kəti mɨn rəha Lek Kaləli.\f* Kəni nɨmənin nətəmimi kəməhuva motəhtul motohtəlau lan məutatətə kəni məutəhgi ilah mɨn məmə okotətəu nəghatiən rəha Uhgɨn.\x - \xo 5:1  \xt Mat 13:1-2; Mak 3:9-10\x*  
\v 2 Kəni in təmeh bot keiu rəha nətəm kautos nəmu e nɨpəkɨl mətəu ilah kəutafəl nopɨn mɨn rəhalah.  
\v 3 Kəni Iesu təmuvən e bot rəha Saimon,\f + \fr 5:3  \ft Inu Saimon Pitə.\f* kəni mətapuəh ohni məmə otiuvi-pah bot tuvən ihluə nəuvetɨn. Nian Saimon təməharəg pətɨgəm e bot, kəni Iesu təməharəg lan mətəgətun nətəmimi.   
\p
\v 4 Nian Iesu təməghati rəkɨs kəm nətəmimi, kəni məni=pən kəm Saimon məmə, “Saimon, otasuə kotəsəu-pah lokamnɨm, kəni ko motəraki e nopɨn motos nəmu nəuvein.”  
\v 5 Kəni Saimon təni məmə, “Iətəmi asoli, iəmotalkut pɨk lapɨn mətəuarus=pa u, məsotosiən nəmu kəti mɨne. Mətəu ik nɨnəni mɨn mə okəhuvən, təuvɨr pəh kəhuvən motəraki mɨn e nopɨn.”\x - \xo 5:5  \xt Jon 21:3-8\x*   
\p
\v 6 Kəni nian ilah kəmotol, kəmotos pɨk nəmu tepət e rəhalah nopɨn, kəni nopɨn mɨn rəhalah kəmotəri kəni motasisi e nəmu mɨn, kəni nopɨn mɨn təsuvəhiən kotəhapu.  
\v 7 Kəni ilah kəmotauɨn=pən mɨn e nətəmimi e bot pɨsɨn mə kəhuva motasiru e lah. !Kəni ilah kəməhuva motəmki=pən nəmu e bot pəti mil kuəri muəriauəh e nəmu, kəni iuəkɨr bot mil kuamnɨm!   
\p
\v 8 Nian Saimon Pitə təmeruh nati u, kəni təmasiəulɨn=pən kəm Iesu e nɨsiaiən mətəni məmə, “!Iərmənɨg, uvən isəu ohniəu, iəu iəsəhmeniən, iəu iol təfagə tərah!”  
\v 9 In təməghati lanu mətəu-inu in mɨne nətəmi mɨn əha e bot mil, kəmotauɨt pɨk narmɨlah təmiuvɨg o nəmu mɨn u tepət lanəha.  
\v 10 Kəni Jemɨs mɨne Jon, nətɨ Səpəti mil u katiavi nəmu mɨn ilahal Saimon, ilau mɨn kəmuauɨt pɨk narmɨlau tiuvɨg o nəmu mɨn u.  
\p Mətəu Iesu təməni=pən kəm Saimon məmə, “Səgɨniən. Ik iətəm rəha niuviən nəmu, mətəu rəueiu əha matuvən, ik onəkiuvi=pa nətəmimi.”  
\v 11 Kəni nian ilah kəmotiuvi-pari rəhalah bot mɨn, kəni motəpəh ərəfin natimnati kəni məhuərisɨg e Iesu, kəni məhuva rəhan mɨn nətəmimi.\x - \xo 5:11  \xt Mat 19:27\x*   
\s1 Iesu təmol vivi iətəm tatos nɨmɨsiən u leprosi  
\r (Mat 8:1-4; Mak 1:40-45)  
\p
\v 12 Nian Iesu təmətaliuək e taun kəti, suah kəti iətəmi təmos nɨmɨsiən u leprosi\f + \fr 5:12  \ft E Nauəuə Rəha Uhgɨn, nəghatiən u “leprosi” tətəghati e nɨmɨsiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn e nɨlosɨtəmi. Nɨmɨsiən mɨn u tətərəkɨn nɨlosɨtəmi, kəni Lou rəha Mosɨs tətəni məmə iətəmi kəti təmos nɨmɨsiən lanəha, in tamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn. Afin Levitikas iətəm tepət 13-14.\f* təmaliuək muva. Nɨmɨsiən u leprosi təmaiu ərəfin e nɨpətɨn. Kəni nian in təmeruh Iesu, təmeiuaiu masiəulɨn=pən nɨpənəgɨn e nɨftəni mətəfən nɨsiaiən kəm in, mətasək mətəkeikei kəm in mətəni kəm in məmə, “Iərmənɨg, okəmə nəkolkeikei, kəni nəkəhrun nol viviən iəu, kəni mafəl rəkɨs namɨkmɨkiən lak.”   
\p
\v 13 Kəni Iesu təmuahru e nəhlmɨn mələhu=pən lan məni məmə, “Əuəh. Iəkolkeikei. !Əuvɨr-tə!” Əmeiko rəueiu agɨn, nɨmɨsiən u leprosi tɨkə lan.   
\p
\v 14 Kəni Iesu təməniəhu məmə otəsəni pətɨgəmiən natimnati mɨn u kəm nətəmimi, mətəu təməni kəm in məmə, “Uvən meruh pris kəti pəh in oteh məmə nɨpətɨm tɨnol lanko, kəni ko ik mol sakrifais kəm Uhgɨn iətəm Lou rəha Mosɨs tətəni məmə nəmə suah kəti iətəm rəhan leprosi tɨnɨkə, kəni nətəmimi okotəhrun məmə nɨnəuvɨr pəhriən, kəni rəham namɨkmɨkiən tɨnɨkə.”\x - \xo 5:14  \xt Lev 14:1-32\x*   
\p
\v 15 Mətəu nanusiən rəha Iesu təmiet muvən ikɨn mɨn rəfin, kəni nətəmimi tepət kəməhuva məmə okotətəlɨg e rəhan nəgətuniən, kəni məmə in otol vivi nɨmɨsiən mɨn rəhalah.  
\v 16 Mətəu nian tepət, in tatuvən təpiə-məpiə ikɨn, in pɨsɨn əmə, məmə otətəfaki.   
\s1 Iesu təmol vi iətəmi nɨpətɨn nəuvetɨn təmɨmɨs  
\r (Mat 9:1-8; Mak 2:1-12)  
\p
\v 17 Nian kəti, Iesu təmətəgətun əpəha ima e nimə kəti, kəni Farəsi mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, ilah mɨn əpəha ikɨn kəutəharəg, kəmotsɨpən əpəha lahuənu mɨn e nɨtəni Kaləli, mɨne nɨtəni Jutiə, mɨne taun Jerusɨləm. Kəni nəsanəniən rəha Iərmənɨg tətatɨg o Iesu məmə in otol vi nətəmimi mɨn u kautohmɨs.  
\v 18 E nian əha, nətəmimi nəuvein kəmotələs suah kəti məhuva, in tətapɨli əmə e nɨmahan rəhan mətəu-inu nɨpətɨn nəuvetɨn təmɨmɨs. Kəni ilah kəmotolkeikei məmə okotələs məhuva motələhu=pən e nəhlkɨ Iesu.  
\v 19 Mətəu ilah kotəruru nuvəniən ima mətəu nətəmimi tepət əha ikɨn. Kəni kəməhuvən əpəha ilɨs e nəhue nimə motos rəkɨs nəhgɨ nimə nəuvetɨn,\f + \fr 5:19  \ft E nian əha, kəmol nəhgɨ nimə nəuvein e tael. Kəni nətəmi mɨn u kəmotos rəkɨs tael mɨn nəuvein məmə otol nɨpəg təhmen e suah u iətəm in tatɨmɨs.\f* kəni motəhlman-əhlman e suah u teiuaiu e nɨmahan rəhan muvən iuəkɨr əmə o Iesu.   
\p
\v 20 Nian Iesu təmeruh rəhalah nəhatətəiən, kəni təni məmə, “Niəli. Rəham nolrahiən mɨn, iəu inos rəkɨs rəkɨs.”\x - \xo 5:20  \xt Aes 43:25; Luk 7:48\x*   
\p
\v 21 Kəni nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn nɨkilah təhti məmə, “?Iətəmi nak u tətəghati əuvsan məmə in Uhgɨn? Uhgɨn əmə in təhrun nos rəkɨsiən noliən tərah mɨn rəha nətəmimi.”   
\p
\v 22 Iesu in tɨnəhrun rəkɨs rəhalah nətəlɨgiən, kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “?Təhro nəutətəlɨg lanko?  
\v 23 ?Nɨkitəmah təhti məmə nəghatiən u tɨmətɨg o nəniən, ‘Iəkos rəkɨs rəham təfagə tərah mɨn,’ uə nəghatiən u, ‘Əhtul maliuək’?  
\v 24 Kəni rəueiu onəkoteruh məmə Nətɨ Iətəmimi in tatos nepətiən o nos rəkɨsiən təfagə tərah mɨn u ikɨnu e nəhue nɨtəni.” Kəni in təməni=pən kəm suah u təmatɨmɨs məmə, “Əhtul, mos rəham nɨmahan maliuək matuvən imam ikɨn.”\x - \xo 5:24  \xt Jon 5:8\x*  
\v 25 Kəni əmeiko təsuvəhiən agɨn, suah u təhtul mələs rəhan nɨmahan mɨnətaliuək mətəni-vivi Uhgɨn matuvən.  
\v 26 Kəni ilah rəfin kəmotauɨt pɨk ohni narmɨlah təmiuvɨg, kəni mautəni-vivi nərgɨ Uhgɨn, kəni məutərəmrumɨn kəni məutəgɨn nəuvetɨn məutəni məmə, “Nəman, rəueiu kitah kauteruh nati apɨspɨs agɨn.”   
\s1 Iesu təmauɨn e Lifai  
\r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17)  
\p
\v 27 Uərisɨg e natimnati mɨn u, Iesu təmiet maliuək matuvən, kəni in təmeruh suah kəti iətəm tatos məni rəha takɨs, nərgɨn u Lifai, tətəharəg ikɨn kətətəou=pən takɨs ikɨn. Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Va, muərisɨg lak muva rəhak iətəmimi.”  
\v 28 Kəni in təməpəh natimnati mɨn rəfin rəhan, məhtul muərisɨg e Iesu.   
\p
\v 29 Kəni Lifai təmol nauəniən asoli kəti rəha Iesu əpəha e rəhan nimə. Kəni nətəmimi tepət nətəm kautos məni rəha takɨs, mɨne nətəmi əpnapɨn mɨn kəməhuva məutəharəg pəti ilah min ilah məmə okotauən.  
\v 30 Kəni Farəsi mɨn mɨne nətəmimi nəuvein mɨn u rəhalah nəgətun mɨn rəha Lou, nɨkilah təsagiəniən kəni məutəni=pən kəm nətəmimi rəha Iesu məmə, “?Təhro itəmah nəutauən pəti əmə itəmah nətəmi kautos məni rəha takɨs mɨne nətəm nol təfagə tərah?”\x - \xo 5:30  \xt Luk 15:1-2\x*   
\p
\v 31 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəmimi u in təsɨmɨsiən, təsarəriəiən e toktə. Mətəu iətəm tatɨmɨs, in otarəriə e toktə.  
\v 32 Iəu iəməsuvaiən məmə iəkauɨn e nətəmimi mɨn u kotəni məmə kɨnotəhruahru rəkɨs. Mətəu iəmuva məmə iəkauɨn e nətəmimi mɨn u kotəhrun əmə məmə ilah kautol noliən tərah mɨn, məmə okotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən.”   
\s1 Noliən rəha nəpəhiən nauəniən o Uhgɨn  
\r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22)  
\p
\v 33 Kəni ilah kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “Nətəmimi rəha Jon Bəptais, nian rəfin kəutəpəh nauəniən məutətuakəm o nəfakiən kəm Uhgɨn, kəni nətəmimi rəha Farəsi mɨn ilah mɨn kautol əmə nati kətiəh, mətəu rəham nətəmimi mɨn kəutauən əmə katɨlpɨn. ?Təhro?”  
\v 34 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Nian itəmah nautol nauəniən rəha iətəm təmol əmə marɨt, mətəu okotəni kəm rəhan mɨn məmə okotəkeikei motəpəh nuniən nauəniən, uə kəpə? !Kəpə!\x - \xo 5:34  \xt Jon 3:29\x*  
\v 35 Mətəu nian tətuva nətəmimi okotələs rəkɨs suah u təmol əmə marɨt motələs məhuvən isəu o rəhan mɨn nətəmimi. Kəni e nian əha, ilah okotəpəh nauəniən lan.”\f + \fr 5:35  \ft “Iətəmimi iətəm təmol əmə marɨt” tətəgətun=pən Iesu, kəni “rəhan mɨn nətəmimi” tətəgətun=pən nətəmimi mɨn rəha Iesu.\f*   
\p
\v 36 Kəni Iesu təməni mɨn nəghatiən əuhlin kəti tol lanu məmə, “Ko suah kəti təsosiən napən vi rəhan məhapu nəuvetɨn, kəni məhli=pən e napən əmnəmɨt məmə otol pəsɨg e iətəm tərah. Mətəu təni məmə otol lanəha, kəni otərəkɨn rəhan napən vi, kəni napən vi nəuvetɨn ko təsəməhli viviən ilau napən əuas.   
\p
\v 37 “Kəni ko suah kəti təsosiən wain vi miuvi=pən e pətəl əuas u təskasɨk, pətəl u kəmol e nɨlosɨ nəni.\f + \fr 5:37  \ft E nian əha, kəmol pətəl rəha wain e nɨlosɨ nəni. Pətəl vi in tɨmətmətɨg o nahgigiən. Mətəu pətəl əuas in təskasɨk ko təsahgigiən. Nian nəhu krep tuva mol wain lan, kəni nahgin tətalɨfu pətəl tətasisi.\f* Nəmə suah kəti tol lanəha, kəni wain vi otahlɨfu kəni mɨməhrehreh, kəni wain taiəh rəfin, kəni pətəl mɨn, otərah.  
\v 38 Mətəu wain vi okəkeikei kiuvi=pən e pətəl vi ətmətɨg.  
\v 39 Kəni iətəmi iətəm təməmnɨm rəkɨs wain əuas, ko in təsolkeikeiən məmə otəmnɨm mɨn wain vi, mətəu in otəni məmə, ‘Wain əuas in təuvɨr.’”   
\c 6  
\s1 Nətəmimi rəha Iesu kəməutəhli wit  //  e nian rəha Sapət  
\r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28)  
\m
\v 1 Nian kəti e Sapət, Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməutaliuək məutohapumɨn e nasumiən mɨn rəha wit, nati kəti təhmen e rais, kəni rəhan mɨn nətəmimi kəutəhli wit nəuvein məutauɨg rəkɨs nɨlosɨn, kəni mautun.\x - \xo 6:1  \xt Dut 23:25\x*   
\p
\v 2 Mətəu Farəsi mɨn nəuvein kəmotagət məmə, “!Ei! Sapət u rəueiu, kəni noliən u nautol təsəhmen-pəniən e Lou. ?Təhro itəmah nautol lanko?”\x - \xo 6:2  \xt Jon 5:10\x*   
\p
\v 3 Mətəu Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Itəmah nəsotafiniən e Nauəuə Rəha Uhgɨn, natimnati mɨn əha Kig Tefɨt təmol aupən? Ilah rəhan mɨn nətəmimi nəumɨs təmus ilah.\x - \xo 6:3  \xt 1Saml 21:1-6\x*  
\v 4 Kəni in təmuvən imə e Nima Tapolɨn rəha Uhgɨn, təmos pɨret u iətəm pris mɨn kɨnotəfən rəkɨs kəm Uhgɨn. Kəni Lou tətəni məmə pris mɨn əmə kotəhrun nuniən, mətəu Tefɨt in təmun kəni məfən nəuvein kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotun.”\x - \xo 6:4  \xt Lev 24:5-9\x*  
\v 5 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəu iətarmənɨg e nian rəha Sapət.”   
\s1 Iesu təmol vi iətəmimi  //  e nian rəha Sapət  
\r (Mat 12:9-14; Mak 3:1-6)  
\p
\v 6 Kəni e nian pɨsɨn kəti mɨn rəha Sapət, Iesu təmuvən əpəha imə e nimə rəha nuhapumɨniən, mətəgətun nətəmimi. Kəni ikɨn əha, suah kəti əha ikɨn nəhlmɨn maru təmɨmɨs, ko təsegaruiən lan.  
\v 7 Kəni nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne Farəsi mɨn, ilah kəutəsal məmə okoteruh mə Iesu otol vi suah u e nian rəha Sapət, pəh ilah kotəhrun nəniən mə Iesu təmatgəhli Lou.   
\p
\v 8 Mətəu Iesu təməhrun əmə nətəlɨgiən rəhalah, kəni təməni=pən kəm suah u nəhlmɨn təmɨmɨs məmə, “Va, məhtul aupən.” Kəni tuvən məhtul=pən əha aupən.  
\v 9 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iəkolkeikei məmə iəkətapuəh nati kəti o təmah. ?Təhro? ?E nian rəha Sapət, noliən nak in təhruahru e Lou məmə okol, kəhrun noliən nati təuvɨr uə kəhrun noliən nati tərah? ?Okosmiəgəh iətəmi, uə okuhamu itəmi?”  
\v 10 Kəni Iesu təməsal=pən meruh nətəmimi mɨtəlau, kəni məni=pən kəm suah u nəhlmɨn təmɨmɨs məmə, “Uahru-to e nəhlməm.” Kəni in təmuahru e nəhlmɨn, kəni nəhlmɨn təuvɨr.  
\v 11 Mətəu Farəsi mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, nɨkilah nərah pɨk agɨn, kəni məutəghati-əghati kəm lah mɨn məmə okotəhro e suah kəha Iesu.   
\s1 Iesu təmauɨn  //  e tueləf aposɨl mɨn rəhan  
\r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19)  
\p
\v 12 Kəni e nian mɨn əha, Iesu təmuvən əpəha ilɨs e nɨtəuət məmə otəfaki, kəni mətəfaki lapɨn mətəuarus tian.  
\v 13 Kəni tɨnian, in təmauɨn e rəhan mɨn nətəmimi məmə okəhuva moteruh in. Kəni in təmɨtəpɨn rəkɨs tueləf, mauɨn e nərgɨn lah məmə aposɨl mɨn.  
\v 14 Nərgɨ aposɨl mɨn u tol lanu: Saimon iətəm Iesu təmauɨn e nərgɨ vi mə Pitə, mɨne pian Antɨru, mɨne Jemɨs mɨne Jon, mɨne Fɨlɨp, mɨne Patolomiu,  
\v 15 mɨne Matiu, mɨne Toməs, mɨne Jemɨs nətɨ Alfiəs, mɨne Saimon u kətauɨn lan məmə Selot,\f + \fr 6:15  \ft Afin-to futnot e Mat 10:4.\f*  
\v 16 mɨne Jutəs nətɨ Jemɨs, mɨne Jutəs Iskariot u iətəm təmegəhan e Iesu kəm rəhan mɨn tɨkɨmɨr mɨn.\f + \fr 6:16  \ft Iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Saimon, ilau u Saimon Pitə mɨne Saimon u kətauɨn lan məmə Selot. Kəni iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Jemɨs, ilau u Jemɨs nətɨ Səpəti mɨne Jemɨs nətɨ Alfiəs. Kəni iətəmi keiu rəha Iesu kətauɨn e lau məmə Jutəs, inu Jutəs Iskariot mɨne Jutəs nətɨ Jemɨs u kətauɨn pɨsɨn məmə Tateas e nauəuə rəha Matiu.\f*   
\s1 Iesu təməgətun nətəmimi kəni mosmiəgəh  //  nətəm kautohmɨs  
\r (Mat 4:23-25)  
\p
\v 17 Kəni Iesu mɨne rəhan aposɨl mɨn kəmoteiuaiu e nɨtəuət məhuva ikɨn kəti təməhli ikɨn, ilah nətəmimi rəhan mɨn tepət, mɨne nətəmimi əpnapɨn mɨn tepət, kəmotsɨpən nɨtəni Jutiə, mɨne Jerusɨləm, mɨne nɨkalkalɨ nɨtəhi Taea mɨne Saedon.  
\v 18 Ilah kəməhuva məmə okotətəu nəghatiən rəha Iesu, kəni məmə otol vi nɨmɨsiən mɨn rəhalah. Kəni in təmol vi nɨmɨsiən mɨn rəhalah. Kəni in təmol vi mɨn nətəmimi narmɨn tərah mɨn kəmotərəkɨn ilah.  
\v 19 Kəni nətəmimi nətəm kəməutəhtul təlau-təlau lan, kəmotalkut məmə okotek mətəu-inu nəsanəniən tatsɨpən lan matol vi ilah rəfin.   
\s1 Nagiəniən mɨne nərahiən  
\r (Mat 5:1-12)  
\p
\v 20 Kəni Iesu təməsal=pən meruh rəhan mɨn nətəmimi, kəni təni=pən kəm lah məmə,  
\q1 “Itəmah u nanrah mɨn, nəutatɨg e nəuvɨriən pəhriən. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, itəmah nətəmimi rəha Uhgɨn, kəni in otarmənɨg e təmah.   
\q1
\v 21 Itəmah nətəm nəumɨs tatus itəmah rəueiu, nəutatɨg e nəuvɨriən pəhriən. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu, onəkotəni məmə, ‘Əuəh, təhmen.’  
\q1 Itəmah nətəm nəutasək u rəueiu, nəutatɨg e nəuvɨriən pəhriən. In nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu onəkotaləh.\x - \xo 6:21  \xt Sam 126:5-6; Aes 61:3; Nəh 7:16-17\x*   
\q1
\v 22 Onəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən nian nətəmimi kəutəməki e təmah, kəni kəsegəhaniən e təmah məmə onəkotol nati kətiəh itəmah min ilah, kəni kətəni rah itəmah, kəni kətərəkɨn nərgɨ təmah məmə itəmah rəha iərmɨs mɨn, kəni ilah kautol noliən mɨn əha kəm təmah mətəu-inu iəu Nətɨ iətəmimi, kəni itəmah rəhak mɨn.\x - \xo 6:22  \xt Jon 15:19; 16:2; 1Pitə 4:14\x*   
\m
\v 23 E nian mɨn əha, nəkotagiən, kəni motəmako e nagiəniən mətəu-inu nətəouiən asoli rəhatəmah rəha natimnati mɨn əha tətatɨg e negəu e neai. Nɨkitəmah otagiən mətəu tɨpɨlah mɨn kəmotol noliən kətiəh əmə kəm iəni mɨn aupən ikɨn.   
\q1
\v 24 Mətəu, kəsi, nərahiən asoli otuva o təmah u rəhatəmah nautə tepət rəueiu mətəu-inu, nɨnotos rəkɨs nagiəniən rəfin iətəm onəkotos,   
\q1
\v 25 Kəsi, nərahiən asoli otuva o təmah nətəm nəutauən pɨk məutətəu təuvɨr lanəha rəueiu mətəu-inu, nəumɨs otəpanus itəmah.  
\q1 Kəsi, nahməiən asoli otuva o təmah nətəm nəutaləh əha rəueiu mətəu-inu, onəpanotasək agɨn.   
\q1
\v 26 Kəsi, nərahiən asoli otuva o təmah nian nətəmimi mɨn kautləfəri nərgɨ təmah mətəu-inu, tɨpɨlah mɨn kəməutləfəri lanəha nərgɨ iəni eiuə mɨn aupən ikɨn.”   
\s1 Otolkeikei rəhatəmah mɨn tɨkɨmɨr mɨn  
\r (Mat 5:38-48; 7:12)  
\p
\v 27 Kəni təməni mɨn məmə, “Mətəu iətəni kəm təmah nətəm nəutətəlɨg lak motəhrun məmə, onəkotəkeikei məutolkeikei rəhatəmah tɨkɨmɨr mɨn, kəni məutol təuvɨr kəm nətəm kəutəməki e təmah,  
\v 28 kəni nian nətəmimi kəutəuiakən e təmah, mətəu itəmah onəkotəni=pən kəm Uhgɨn məmə otəfən rəhan nəuvɨriən kəm lah, kəni onəkotəfaki o nətəmimi u kautol tərah e təmah.   
\p
\v 29 “Okəmə suah kəti tem nɨkapɨm, əfən mɨn nəven tem. Okəmə suah kəti tos rəham kot, kəni ətəhtul maru mɨn o nəfən mɨniən rəham sot.  
\v 30 Kəni əfən mɨn nati nak kəm iətəmimi kəti nəmə teasiə lam, kəni iətəmimi kəti təmos rəham nəuvein natimnati, əpəh əmə, məsətapuəhiən lan.  
\v 31 Kəni otol təuvɨr kəm nətəmimi rəfin e noliən mɨn rəfin iətəm nəkotolkeikei məmə nətəmimi okotol kəm təmah.\x - \xo 6:31  \xt Mat 7:12\x*   
\p
\v 32 “Nɨkitəmah təsəhtiən məmə okləfəri itəmah nəmə itəmah nautolkeikei əmə nətəmimi mɨn u kotolkeikei əmə itəmah mətəu-inu, nətəmi kotərah mɨn, ilah mɨn kotolkeikei ilah mɨn.  
\v 33 Nɨkitəmah təsəhtiən məmə okləfəri itəmah nəmə itəmah nautol təuvɨr əmə kəm nətəmi mɨn u kautol təuvɨr əmə kəm təmah. Mətəu-inu nətəm kotərah mɨn kautol mɨn nati kətiəh.  
\v 34 Nɨkitəmah təsəhtiən məmə okəni-vivi itəmah nəmə nautegəhan e natimnati kəm nətəmi nəuvein nətəm ilah kotəhrun nalpɨn-pɨnəiən nɨtain kəm təmah. Mətəu-inu nətəmimi kotərah, ilah mɨn kəutegəhan e natimnati kəm lah mɨn məmə nian kəti kəpanos=pən mɨn nɨtain.   
\p
\v 35 “Mətəu onəkotəkeikei məutolkeikei rəhatəmah mɨn tɨkɨmɨr mɨn, kəni mautol təuvɨr kəm lah, kəni mautegəhan=pən e natimnati u kəmotos məmə okəsotalpɨniən. Okəmə onautol lanəha, rəhatəmah nətəouiən asoli tətatɨg, kəni nəkəhuva nenətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn, mətəu-inu in tatol təuvɨr kəm nətəm kəutaumɨs mɨn, kəni matol təuvɨr mɨn kəm nətəmi u kəsotəniən məmə nɨkilah tagiən o natimnati təuvɨr u in tatol kəm lah.  
\v 36 Mətəu onəkotolkeikei nətəmimi təhmen əmə e rəhatəmah Tatə tatolkeikei nətəmimi.”   
\s1 Səniən noliən rəha iətəmimi  
\r (Mat 7:1-5,17-27; 12:34-35)  
\p
\v 37 Kəni Iesu təməni məmə, “Onəsəniən noliən rəha iətəmimi məmə tərah, pəh kəsəniən rəham noliən məmə tərah; onəsəniən məmə suah kəti otəkeikei mos nalpɨniən o təfagə tərah rəhan, kəni pəh okəsəniən məmə ik onəkəkeikei mos nalpɨniən o təfagə tərah kəti rəham; salpɨniən malu e noliən tərah rəha iətəmimi u tatol kəm ik, kəni pəh kəsalpɨniən kalu e noliən tərah rəham.\x - \xo 6:37  \xt Mat 6:14\x*  
\v 38 Ətuati, məfən kəm nətəmimi, kəni Uhgɨn otəfɨnə natimnati tepət tepət kəm ik, təhmen e kətɨm u təməri kasin-asin kargɨn təri məriauəh kəni mətauvəregɨn u okəfɨnə e nəhlməm. Okəmə nəkəfən tepət, okəfɨnə tepət kəm ik, mətəu nəmə nəkəfən təkəku əmə, okəfɨnə əmə təkəku kəm ik.”\x - \xo 6:38  \xt Mak 4:24\x*   
\p
\v 39 Kəni in təməni nəghatiən əuhlin kəti kəm lah məmə, “Iətəmi nəhmtɨn təpɨs ko təsitiən iətəmi kəti mɨn u nəhmtɨn təpɨs mɨn. !Kəsi, okiauvɨg=pən e nɨpəg asoli!\x - \xo 6:39  \xt Mat 15:14\x*  
\v 40 Iətəm kətəgətun, in təsapirəkɨsiən rəhan iəgətun, mətəu iətəmi u tətətəlɨg vivi mətɨtəu=pən iəgətun e nətəlɨgiən mɨn rəfin, in otuva məhmen e rəhan iəgətun.\x - \xo 6:40  \xt Mat 10:24-25\x*   
\p
\v 41 “?Təhro nətəni nɨpɨspɨsɨ nɨgi e nəhmtɨ piam, mətəu nɨkim təsəhtiən nɨgi asoli agɨn e nəhmtəm?  
\v 42 ?Nəmə nəsəhruniən nɨgi asoli e nəhmtəm, kəni onəkəhro mos rəkɨs nɨpɨspɨsɨ nɨgi e nəhmtɨ piam? !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Aupən mos rəkɨs nɨgi asoli e nəhmtəm, kəni məhrun neruhiən nɨftəni e nəhmtɨ piam kəti.”   
\p
\v 43 Mətəu Iesu təkeikei mətəni məmə, “Ko nɨgi katun kəti kotəsəuəiən e nɨgi kəsuniən, təhmen=pən əmə e nɨgi kəsuniən ko təsəuəiən e nɨgi katun,  
\v 44 mətəu kəhrun neruhiən nɨgi e nəuan. Ko iətəmi təsəhliən nəua nɨgi katun e nɨgi akonə, kəni ko iətəmi təsəhliən nəua nɨgi ətəhiən e nəuanɨləuɨs arfu.  
\v 45 Iətəmi təuvɨr, nɨkin təriauəh e natimnati təuvɨr mɨn, kəni in tatol natimnati təuvɨr. Kəni iətəm tərah, nɨkin təriauəh əmə e noliən tərah mɨn, kəni in tatol əmə noliən tərah; mətəu-inu e nian in tətəghati, kəni natimnati mɨn əha e nɨkin kautohiet.”\x - \xo 6:45  \xt Mat 7:17-20; 12:34-35\x*   
\p
\v 46 Kəni Iesu təməni məmə, “?Təhro nəutauɨn lak məmə ‘Iərmənɨg, Iərmənɨg,’ mətəu nəsotoliən nati iətəni?\x - \xo 6:46  \xt Mat 7:21\x*  
\v 47 Pəh iəkəgətun itəmah e noliən rəha suah kəti iətəm təmuva ohniəu, kəni mətətəu nəghatiən mɨn rəhak, kəni matol natimnati mɨn iətəm iətəni ilah.   
\p
\v 48 “Kəni in təhmen əmə e iətəmimi u təmol rəhan nimə. Təmaupən mel nɨftəni meiuaiu muvən mafəl vivi kəpiel əpəha ləhtəni, kəni mol pən rəhan nimə ikɨn. Nian nuhuən təməfuv maiu mahruəh muva mələs pɨkɨn, mətəu təsəlauəliən lan, mətəu-inu təmol təskasɨk.  
\v 49 Mətəu iətəmi iətəm tətətəu nəghatiən rəhak kəni məsoliən, in təhmen=pən e iətəm təmol pəri rəhan nimə əmə e nɨftəni. Nian nuhuən təməfuv maiu mahruəh muva mələs pɨkɨn nimə, kəni əmeiko təmei morin məhapu-əhapu.”   
\c 7  
\s1 Nəhatətəiən rəha iətəmi asoli kəti rəha soldiə mɨn  
\r (Mat 8:5-13)  
\m
\v 1 Nian Iesu təməghati rəkɨs kəm nətəmimi, kəni in təmuvən əpəha e taun Kapeniəm.  
\v 2 Kəni ikɨn əha, iətəmi asoli kəti rəha soldiə mɨn rəha nətəm Rom tətatɨg, kəni slef kəti əha ikɨn rəhan iətəmimi in tolkeikei pɨk, mətəu slef əha tatɨmɨs pɨk, rəhan nahməiən tepət.  
\v 3 Kəni e nian iətəmi asoli əha təmətəu nəniən rəha Iesu, kəni in təmahli rəkɨs nətəmi asoli nəuvein rəha nətəm Isrel məmə okəhuvən motəni=pən kəm Iesu məmə otuvən mol vi rəhan slef.  
\v 4 Kəni nətəmi asoli mɨn əha kəməhuva moteh Iesu, məutətapuəh əskasɨk ohni mautəni məmə, “Iərmənɨg, təhruahru əmə məmə nəkasiru e suah kəha,  
\v 5 mətəu-inu in tolkeikei pɨk kitah nətəm Isrel, kəni in təmasiru mol nimə rəha nuhapumɨniən.”   
\p
\v 6 Kəni Iesu təmɨtəu=pən ilah. Kəni nian kɨnəhuva iuəkɨr o nimə, iətəmi asoli rəha soldiə mɨn tahli=pən rəhan mɨn nətəmimi kəhuvən moteruh Iesu məutəni rəhan nəghatiən u məmə, “Iərmənɨg, suvaiən nahgim təsɨkəiən, mətəu-inu iəu iəsəhmeniən məmə nəkuva imak ikɨn.  
\v 7 Kəni tol lanu, iəu iəsəhmeniən mə iəkuva meh ik. Ik iətəmi asoli kəti, mətəu iəu iətəmi əkəku əmə. Mətəu əghati əmə, kəni rəhak iol əhruin, in otətəu təuvɨr mɨn.  
\v 8 Iəkəhrun məmə ik natos narmənɨgiən məmə nɨmɨsiən otəkeikei mol nəuiam. Iəkəhrun mətəu-inu iəu mɨn, rəhak nətəmi asoli mɨn kəutarmənɨg lak, kəni iatol nəuialah. Kəni soldiə mɨn nəuvein əha ikɨn nətəm iəu iətarmənɨg e lah. Nəmə iəkəni kəm kəti məmə, ‘Uvən,’ kəni tuvən. Kəni nəmə iəkəni kəm kəti məmə, ‘Va,’ kəni tuva. Kəni nəmə iəkəni kəm rəhak slef məmə, ‘Ol nati u,’ kəni tol nati əha.”   
\p
\v 9 Nian Iesu təmətəu nəghatiən u, narmɨn təmiuvɨg pɨk o nəghatiən rəha suah u. Kəni in təmeirair məni=pən kəm nəhlin nətəmimi u kəutəhtul uərisɨg lan məmə, “Iəkəni kəm təmah məmə, suah u səniəmə in iətəm Isrel. Kəni nati əpnapɨn nətəm Isrel, mətəu iəseruhiən ilah kəti rəhan nəhatətəiən iahgin təhmen=pən lan.”  
\v 10 Kəni e nian iahlirəkɨs mɨn rəha iətəmi asoli kəmohtəlɨg=pən imə, kəni moteruh iol əhruin əha tɨnəsanən rəkɨs.   
\s1 Iesu təmosmiəgəh nətɨ pətalɨmɨs kəti  
\p
\v 11 Kəni təsuvəhiən e natimnati mɨn u, Iesu təmuvən e taun kəti nərgɨn u Nain, ilah rəhan mɨn nətəmimi mɨne nɨmənin nətəmimi tepət kautəhuərisɨg lan.  
\v 12 Kəmol nɨpai e kəpiel tɨtəlau e taun əha, kəni nian Iesu təmuva iuəkɨr o namtɨhluə rəha taun, meruh nətəmimi kautsɨpən e taun mautələs iətəm təmɨmɨs kəti. In iətəm aluə iərman, nətɨ pətalɨmɨs kəti in kətiəh əmə. Kəni nɨmənin nətəmimi tepət e taun əha kəutaliuək pəti ilah pətalɨmɨs əha.   
\p
\v 13 Mətəu nian Iərmənɨg təmeh pətalɨmɨs əha, nɨkin tahmə pɨk ohni, kəni məni=pən kəm in məmə, “Sasəkiən.”  
\v 14 Kəni in təmuvən mek uvləuvlə u kətəlis suah u təmɨmɨs lan, kəni kəmotəhtul. Kəni Iesu təməni=pən məmə, “!Iətəm aluə! !Iətəni kəm ik məmə, əhtul!”  
\v 15 Kəni iətəm təmɨmɨs təməmiəgəh kəni məhtul, kəni mɨnətəghati. Kəni Iesu təfən iətəm aluə əha kəm rəhan mamə.\x - \xo 7:15  \xt 1King 17:23; 2King 4:36\x*   
\p
\v 16 Nətəmimi rəfin kəmotəgɨn məutərəmrumɨn, kəni mautəni-vivi Uhgɨn məmə, “!Iəni asoli kəti tɨnuva u rəueiu kəutatɨg kitah min!” Kəni məutəni mɨn məmə, “!Uhgɨn təmuva məmə otasiru e rəhan mɨn nətəmimi!”\x - \xo 7:16  \xt Luk 1:68\x*  
\v 17 Kəni nanusiən rəha Iesu təmaiu mɨtəlau ikɨn mɨn rəfin e nɨtəni Jutiə kəni e nɨftəni mɨn rəfin mɨn iuəkɨr ohni.   
\s1 Iesu mɨne Jon Bəptais  
\r (Mat 11:2-19)  
\p
\v 18 Nətəmimi rəha Jon Bəptais kəmotəni=pən kəm in natimnati rəfin iətəm Iesu təmol ilah. Kəni Jon Bəptais təmauɨn e rəhan keiu iətəmimi mil kiəuva ohni,  
\v 19 kəni tahli rəkɨs ilau məmə okian mueruh Iərmənɨg muətapuəh ohni məmə, “?Təhro? ?Ik u iətəm kəmətəni aupən məmə suah kəti otuva, uə itɨmah iəutəhtahnin iətəmimi kəti mɨn məmə otəpanuva mɨn?”   
\p
\v 20 Kəni nian suah mil kəmiəuva mueruh Iesu, kəmuəni=pən kəm in məmə, “Jon Bəptais təmahli=pa itɨmlau iəkiəuva məmə iəkuətapuəh ohnik məmə, ‘?Təhro? ?Ik u iətəm kəmətəni aupən məmə suah kəti otuva, uə itɨmah iəutəhtahnin iətəmimi kəti mɨn məmə otəpanuva mɨn?’”\x - \xo 7:20  \xt Sam 40:7; Mal 3:1; Nəh 1:8\x*   
\p
\v 21 Kəni e nian əmə əha ilau kəmiəuva mueruh Iesu lan, mətəu Iesu tatol nɨmɨsiən tepət kotəuvɨr. Nəuvein kautos nɨmɨsiən pɨsɨn pɨsɨn mɨn, nəuvein narmɨn tərah tətatɨg e lah. Kəni nətəmimi tepət nəhmtɨ lah tərah, mətəu Iesu təmol vivi ilah.  
\v 22 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Iatəlɨg mian muəni=pən natimnati mɨn ərəfin u kəm Jon, nati iətəm nəmuətəu kəni mueruh. Nətəmi nəhmtɨlah təpɨs kɨnauteruh nati. Kəni nətəmimi nətəm nəhlkɨlah tərah kɨnotətəu təuvɨr kəni mɨnəutaliuək. Kəni nətəmimi mɨn u kəmotos nɨmɨsiən leprosi, nɨlosɨlah tɨnəuvɨr. Kəni nətəmimi mɨn u nɨpəgtəlgɨlah təmalu, rəueiu əha kɨnautətəu nati. Kəni nətəmimi mɨn u kəmohmɨs, kɨnotəmiəgəh mɨn. Kəni rəueiu, iətəmi kəti tɨnatənɨ pətɨgəm nanusiən təuvɨr kəm nanrah mɨn.\x - \xo 7:22  \xt Aes 35:5-6; 61:1; Luk 4:18\x*  
\v 23 Iətəmimi otatɨg e nəuvɨriən pəhriən nəmə in təsəhlmaniən e nəhatətəiən lak o natimnati mɨn iətəm iəu iatol uə iəsoliən.” \f + \fr 7:23  \ft E nian rəha Iesu, nətəmimi tepət kəutəsal=pən o Krɨsto iətəm otəpanuva. Mətəu nɨkilah təhti məmə in otol noliən pɨsɨn e noliən rəha Iesu. Nɨkilah təhti məmə Krɨsto otos nəsanəniən o nəluagɨniən o kəpmən rəha Rom.\f*   
\p
\v 24 Nian iahləpis mil rəha Jon ilau kəmiatəlɨg mɨn, kəni Iesu tɨnətuəuin mətəghati e Jon kəm nətəmimi mɨn u kəutəharəg əha ikɨn, mətəni məmə, “?Aupən, nəmautəhuvən ikɨn təpiə-məpiə ikɨn məmə nəkoteh nak? ?Nəməhuvən məmə nəkotafu iətəmi əpnapɨn əmə kəti təhmen e nɨmanuvehli əfəməh iətəm nɨmətagi tətalɨfu alɨfu əpnapɨn əmə? Kəpə.  
\v 25 ?Kəni təhro itəmah nəmohiet, məmə nəkotafu iətəmi kəti iətəm tatuvən e napən təuvɨr nəhmtɨn tiəkɨs? Kəpə. Nətəmimi kautəhuvən e napən təuvɨr, məutagiən əmə o rəhalah nautə, ilah kəutatɨg e nimə təuvɨr mɨn təhmen e rəha kig.  
\v 26 ?Mətəu nati nak əha nəməhuvən məmə nəkoteruh, iəni kəti, uə? Əuəh, pəhriən, mətəu iətəni kəm təmah məmə in ilɨs tapirəkɨs iəni.\x - \xo 7:26  \xt Luk 1:76\x*  
\v 27 Suah u inu Nauəuə Rəha Uhgɨn təmətəghati lan. Uhgɨn təməni məmə, ‘Otafu-to. Iətahli=pɨnə iahləpis iətəm otos rəhak nəghatiən. In otaupən lam məmə otol əpenə-penə e rəham suaru.’\x - \xo 7:27  \xt Mal 3:1\x*   
\m
\v 28 Iətəni kəm təmah məmə, nətəmi u kəmotair e nɨftəni u, kəti təsapirəkɨsiən suah kəha Jon. Kəni mətəu iətəmi in ləhtəni agɨn e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, in ilɨs tapirəkɨs Jon.”   
\p
\v 29 Nian nətəmi əpnapɨn, mɨne nətəmimi rəha nosiən takɨs kəmotətəu nəghatiən rəha Iesu, ilah kəmotəni məmə suaru rəha Uhgɨn in suaru əhruahru. Kəutəni lanəha mətəu-inu Jon təmol bəptais rəkɨs e lah.\x - \xo 7:29  \xt Luk 3:12\x*  
\v 30 Mətəu Farəsi mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, ilah kəməsotosiən bəptais rəha Jon, kəni inəha ilah kəmotəpəh suaru rəha Uhgɨn e nəmiəgəhiən rəhalah.\x - \xo 7:30  \xt Mat 21:32\x*   
\p
\v 31 Kəni Iesu təməghati mɨn məmə, “?Oiəkəni noliən rəha nətəmimi u rəueiu, məmə təhmen e nak? ?Kəni rəhalah nətəlɨgiən təhro?  
\v 32 Ilah kotəhmen=pən e kəlkələh mɨn kəutəharəg ikɨn katol makɨt ikɨn məutahkul məutauɨn e lah mɨn nəuvein məmə, ‘Itɨmah iəmotahli nau kəm təmah məmə onəkautol danɨs rəha nagiəniən lan, mətəu itəmah nəsotoliən danɨs. Kəni itɨmah iəməutasək eiuə rəha nɨmɨsiən, mətəu nəsotasəkiən kitah min itəmah.’   
\p
\v 33 “Iatəni lanu mətəu-inu nian Jon Bəptais təmuva, mətətuakəm məsuniən nauəniən nian tepət o nəfakiən, məsəmnɨmiən wain. Kəni itəmah nəutəni məmə, ‘Suah kəha, narmɨn tərah kəti tətatɨg lan.’  
\v 34 Mətəu iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəmuva mətauən mətəmnɨm wain, kəni itəmah nəutəni məmə, ‘!Otafu-to, suah kəha in iətəmimi rəha nauən pɨkiən mɨne iətəmimi rəha napɨsiən, kəni mətan pəti ilah nətəmimi rəha nosiən məni rəha takɨs, mɨne nətəmimi nətəm nol təfagə tərah!’\x - \xo 7:34  \xt Luk 15:2\x*  
\v 35 Mətəu neinatɨgiən rəha Uhgɨn mɨne nəlpəkauiən rəhan in təhruahru məmə itɨmlau Jon iatuol nati in tolkeikei. Kəni nəmiəgəhiən rəha nətəmimi u kəutəhatətə lanəha tətəgətun məmə inu nɨpəhriəniən.”   
\s1 Pətan tərah kəti təməueiu nəhlkɨ Iesu e səntə  
\p
\v 36 Kəni Farəsi kəti, nərgɨn u Saimon, in təmauɨn e Iesu məmə otuvən mauən e rəhan nimə. Kəni Iesu təmuvən lahuənu, kəni muvən imə e nimə rəha Farəsi u mətəharəg məmə otauən.\f + \fr 7:36  \ft Nian mɨn nəuvein, nətəm Isrel kəutohtəu=pən noliən rəha nətəm Kris mɨne nətəm Rom nian kəutauən. Mətəu tepɨl rəhalah in ləhtəni agɨn, kəni nətəmimi kəutəməhli e nɨkalɨ lah motol nəhlmɨlah tatəu pəri kəugə lah, kəni nəhlmɨ lah maru tatos nauəniən mautun. Kəni mautuahru əmə e nəhlkɨlah kateruh əmə. Inu Iesu təmol lanu nian pətan əha təmuva məueiu nəhlkɨn. Eruh narmɨn e Mat 26.\f*   
\p
\v 37 Kəni pətan kəti e taun əha in iol təfagə tərah, təmətəu məmə Iesu tətauən əpəha ima Farəsi ikɨn. Kəni in təmos səntə kəti muva iətəm nəhmtɨn tiəkɨs. Səntə u e pətəl kəmol e kəpiel iətəm nəhmtɨn tiəkɨs, kətəni kəmə alapastə.\x - \xo 7:37  \xt Mat 26:7; Mak 14:3; Jon 12:3\x*  
\v 38 Kəni in təmuva iuəkɨr o Iesu məhtul e nɨkalɨ nəhlkɨn mətasək, nəhu nəhmtɨn tahli=pən e nəhlkɨ Iesu mol nəhlkɨn təpɨrɨg. Kəni təmafəl nəhu nəhmtɨn e nəhlkɨ Iesu e nəuanun, kəni matek nəhlkɨ Iesu e nɨkapɨn mətəfən nɨsiaiən kəm in,\f + \fr 7:38  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, pətan əha təmek nəhlkɨ Iesu e nohlɨn, kəni inu nəmtətiən rəha nɨsiaiən, kəni nɨkin tagiən o natimnati iətəm Iesu təmol kəm in.\f* kəni mol=pən səntə e nəhlkɨn.   
\p
\v 39 Kəni Farəsi u təmeh nati u, kəni məni aru e nɨkin məmə, “Nəmə suah u in iəni pəhriən, ko in təhrun əmə noliən rəha pətan əha iətəm tatek nəhlkɨn, məmə in iol təfagə tərah.”   
\p
\v 40 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Saimon, iəkolkeikei məmə iəkəni nati kəti kəm ik.”  
\p Kəni Saimon təni məmə, “Əuəh, Iəgətun, nati nak?”   
\p
\v 41 Kəni Iesu təni məmə, “Suah keiu, rəhalau məni təsəhmeniən, kəni iərmənɨg kəti təməfən məni nəuvein kəm lau, mə nian kəti kəmənuhalpɨn rəhan məni. Kəti təmos faif-hanrɨt tənariəs, kəni kəti tos fifti tənariəs.\f + \fr 7:41  \ft “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Rəueiu, faif-hanrɨt (500) tənariəs təhmen e faif-hanrɨt-tausɨn vatu (500,000 vatu), kəni fifti (50) tənariəs təhmen e fifti-tausɨn vatu (50,000 vatu).\f*  
\v 42 Nian ilau kɨnuəruru nalpɨniən, kəni iərmənɨg təməni məmə, ‘uəpəh əmə nalpɨniən məni u nəmuos.’ ?Kəni suah mil u in pəhruvən lan otolkeikei pɨk iərmənɨg?”   
\p
\v 43 Kəni Saimon in təni məmə, “Nɨkik təhti məmə iətəm u in təmos məni tepət, iərmənɨg in nɨkin təmepət ohni, in otolkeikei pɨk iərmənɨg.” Kəni Iesu təməni məmə, “Nəməni pəhriən.”   
\p
\v 44 Kəni Iesu təmeirair meruh pətan u, kəni məni=pən kəm Saimon məmə, “?Saimon, nəmeh pətan u, uə kəpə? Nian iəmuva imam ikɨn, ik nəsəfaiən nəhu kəti o nəueiuiən nəhlkək, mətəu pətan u, in təməueiu nəhlkək e nəhu nəhmtɨn mafəl e nəuanun.  
\v 45 Nian iəmuva, kəni Saimon, ik nəməsoliən nəmtətiən kəti məmə nəkolkeikei iəu. Mətəu pətan u, tatek əmə nəhlkək e nɨkapɨn lanko, kəni noliən rəhan tətəgətun məmə in tolkeikei iəu.  
\v 46 Saimon, ik nəməsəueiuiən rəhk-kapə e kalɨku nəuvetɨn, mətəu pətan u, in təməueiu nəhlkək e səntə iətəm nati kəti nəhmtɨn tiəkɨs.  
\v 47 Kəni tol lanu iətəni kəm ik məmə, inafəl rəkɨs rəhan təfagə tərah mɨn u tepət pɨk, kəni tol lanu, noliən mɨn əha iətəm təmol, tətəgətun məmə tolkeikei pɨk iəu. Mətəu nian iətos rəkɨs təfagə tərah rəha iətəmimi nəuan nəuvetɨn əmə, kəni kəsi, rəhan nolkeikeiən in natiəkəku ohniəu.”   
\p
\v 48 Kəni Iesu təməni=pən kəm pətan u məmə, “Rəham təfagə tərah mɨn, iəu inafəl rəkɨs.”   
\p
\v 49 Kəni nətəmimi nəuvein mɨn iətəm kəməutauən ilah min, kəutəni kəm lah mɨn məmə, “?Iətəmimi naku təni məmə tatos rəkɨs təfagə tərah rəha iətəmimi?”   
\p
\v 50 Mətəu Iesu təməni=pən kəm pətan u məmə, “Uhgɨn tɨnosmiəgəh ik mətəu-inu nəməhatətə lak. Kəni uvən, pəh nəməlinuiən rəha Uhgɨn tətatɨg ohnik.”\x - \xo 7:50  \xt Luk 8:48; 18:42\x*   
\c 8  
\s1 Nɨpətan mɨn u kəmautasiru e Iesu  
\m
\v 1 Uərisɨg e natimnati mɨn əha, Iesu in tətaliuək matuvən e taun mɨn nəuvein mɨne lahuənu mɨn nəuvein. In mətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn kəni mətanus pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Kəni e nian əha, tueləf aposɨl mɨn rəhan kəməutohtəu=pən.  
\v 2 Kəni nɨpətan nəuvein mɨn kəmautuərisɨg e Iesu, inu aupən ilah kəmautohmɨs, uə kəmautos narmɨn tərah mɨn e lah, mətəu Iesu in təməhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn kəni mol vi rəhalah nɨmɨsiən. Nərgɨ nɨpətan mɨn u Meri u kətəni məmə Maktələ u Iesu təməhgi pətɨgəm narmɨn tərah səpɨn lan;\x - \xo 8:2  \xt Mat 27:55-56; Mak 15:40-41; Luk 23:49\x*  
\v 3 mɨne Joana pətauəhli rəha Jusa iətəm in tepət e nətəmimi nətəm kautol uək e nimə rəha kig Herot Antipas; mɨne Susana; mɨne nɨpətan tepət mɨn. Nɨpətan mɨn u kəutəfən rəhalah məni o nosiən nəhmtɨ natimnati o nasiruiən e Iesu mɨne rəhan tueləf nətəmimi mɨn.   
\s1 Nəghatiən əuhlin e nɨftəni  
\r (Mat 13:1-23; Mak 4:1-20)  
\p
\v 4 Nətəmimi mɨn tepət kəmotsɨpən e taun mɨn tepət məhuva o Iesu. Nian kəməhuva məutəhtul tɨtəlau lan, kəni təməni nəghatiən əuhlin u kəm lah,  
\v 5 “Suah kəti, rəha nərfeiən nɨkɨtɨ wit, təmuvən mətearəgrəg e nɨkɨtɨ wit əpəha e nasumiən. Kəni nəuvein tɨmərəgrəg e suaru, mətəu nətəmimi kəməhuva motaliuək lan, kəni mənɨg mɨn kəməhuva motun rəkɨs ilah.  
\v 6 Kəni nɨkɨtɨn nəuvein kohmərəgrəg=pən e nɨftəni nəuan nəuvetɨn iətəm kəpiel əha ləhtəni lan. Nian koteviə, kəni motaukei mətəu-inu nəhu tɨkə ləhtəni ikɨn.  
\v 7 Kəni nɨkɨtɨ wit nəuvein kəmotəmei=pən e nɨki nɨləuɨs u tol nihlɨn, kəni nian nɨkɨtɨ wit mɨn koteviə mətəu nɨləuɨs tətatu-atu ilah kəni kohmɨs.  
\v 8 Mətəu nɨkɨtɨ wit nəuvein kəmotəmei=pən e nɨftəni təuvɨr kəni moteviə kəni motəuə e nəua lah tepət pɨk təhmen=pən e uan-hanrɨt.”  
\p Nian Iesu təməni rəkɨs nəghatiən u, kəni məghati, məni kəm lah məmə, “Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”   
\p
\v 9 Kəni nətəmimi rəha Iesu kəmotətapuəh ohni məmə, “Əni=pa nɨpətɨ nəghatiən u kəm tɨmah.”  
\v 10 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah, Uhgɨn tɨnerəh rəkɨs e rəhatəmah suaru məmə itəmah onəkotəhrun nəghatiən rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn iətəm tətəhluaig. Mətəu nətəmimi mɨn nəuvein, ilah kautos əmə e nəghatiən əuhlin mɨn, məmə ilah okoteh, mətəu kotəruru, kəni ilah okəutətəu, mətəu ko kəsotəhruniən.”\x - \xo 8:10  \xt Aes 6:9\x*   
\p
\v 11 Kəni Iesu in təməni məmə, “Nɨpətɨ nəghatiən u tol lanu. Nɨkɨtɨ wit tətəgətun=pən nəghatiən rəha Uhgɨn.  
\v 12 Nɨkɨtɨ wit iətəm təməmei e suaru tətəgətun=pən nətəmimi mɨn u kəutətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, mətəu Setən tatos rəkɨs nəghatiən rəha Uhgɨn e rəhalah nətəlɨgiən məmə okəsotosiən nɨpəhriəniən lan, mə Uhgɨn otəsosmiəgəhiən ilah.   
\p
\v 13 “Nɨkɨtɨ wit mɨn u kəmotəmei=pən nɨftəni u təkəku kəpiel əha ləhtəni, kəutəgətun=pən nətəmimi u kəutətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, nɨkilah tətagiən ohni. Mətəu nokɨlah təseiuaiuiən isəu, ilah kəutəhatətə e nian əkuəkɨr əmə. Mətəu nian nəfeifeiən tuva, uə nərahiən tuva e nəmiəgəhiən rəhalah, kəni ilah kotəmei e rəhalah nəhatətəiən.   
\p
\v 14 “Kəni nɨkɨtɨ wit mɨn u kəmotəmei=pən e nɨki nɨləuɨs, kəutəgətun=pən nətəmimi u kəmotətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, mətəu natimnati tepət tətatu-atu=pən e nəmiəgəhiən rəhalah, mətəu ilah kəutətəlɨg pɨk e natimnati rəha nəmiəgəhiən rəhalah, uə ilah kotolkeikei nautə tepət, uə ilah kotolkeikei məmə okotətəu təuvɨr e rəhalah nəmiəgəhiən. Kəni nəmiəgəhiən rəhalah təsəuəiən e nati təuvɨr kəti e nəghatiən rəha Uhgɨn.   
\p
\v 15 “Mətəu nɨkɨtɨ wit mɨn u kəmotəmei e nɨftəni təuvɨr, kəutəgətun=pən nətəmimi u kəmotətəu nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni nɨkilah təhruahru kəni məuvɨr, kəni ilah kəmotaskəlɨm nəghatiən rəha Uhgɨn tiəkɨs e nɨkilah. Kəni ilah kotəuə e nəmiəgəhiən təuvɨr.”   
\s1 Otaharu pəri lait e tepɨl  
\r (Mak 4:21-25)  
\p
\v 16 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “?Pəh tətasiəpən e lait kəni masuəpəpɨm lan e bəkɨt, uə taharu=pən e nɨpəg pet? !Kəpə! Kəsoliən lanəha. Nian nəkotasiə e lait, kəni motaharu pəri e tepɨl məmə nətəmimi okoteruh nati lan.\x - \xo 8:16  \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x*  
\v 17 Kəni tol mɨn lanəha, nəmə suah kəti tətəhluaig e nati kəti, mətəu Uhgɨn in otol əpu in, kəni nəmə suah kəti tatos oneuən nəghatiən kəti, mətəu Uhgɨn in otəni əpu.\x - \xo 8:17  \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x*  
\v 18 Nəghatiən u nəutətəu, otətəlɨg vivi lan. Iətəmi u in tɨnəhrun rəkɨs nɨpətɨ nəghatiən rəhak, in təhrun nosiən tepət təhmɨn. Mətəu iətəmi u təsəhruniən, in otəmkarəpən e nati iətəm nɨkin tətəhti məmə tatos.”\x - \xo 8:18  \xt Mat 25:29; Luk 19:26\x*   
\s1 Mamə rəha Iesu mɨne pian mɨn  
\r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35)  
\p
\v 19 Kəni e nian əha, mamə rəha Iesu mɨne pian mɨn kəməhuva məmə okoteh, mətəu ko kəsəhuvəniən iuəkɨr moteh mətəu nətəmimi tepət kəutətəlɨg lan.  
\v 20 Kəni nətəmimi kəmotəni=pən kəm in məmə, “Mamə rəham mɨne piam mɨn ilah əpəha ihluə kəutəhtul, ilah kotolkeikei məmə okoteruh ik.”   
\p
\v 21 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Nətəmimi rəfin u nətəm kəutətəu nəghatiən rəha Uhgɨn kəni məutohtəu=pən, ilah u rəhak nətəmimi mɨn, ilah rəhak mɨn mamə mɨn mɨne piak mɨn.”   
\s1 Iesu təməniəhu nɨmətagi asoli e nəhu Lek Kaləli  
\r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41)  
\p
\v 22 Nian kəti Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməhuvən e bot kəti, kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Pəh kəhuvən e nɨkalɨ lek e nɨtəni=pən.” Kəni kəmotiuvi nivən mohiet.  
\v 23 Nian bot tɨnətaiu, kəni Iesu təmuvən mətapɨli. Kəni nɨmətagi asoli kəti təmeiuaiu=pən e nəhu əha, kəni nəhu tɨnatuvən e nɨpəgnəua bot, kəni iuəkɨr əmə bot tamnɨm.  
\v 24 Kəni kəmotəhgi-pəri Iesu kəni motəni, “!Ei, Iətəmi asoli! !Ei, Iətəmi asoli! Air-tə, okohmɨs rəueiu!”  
\p Kəni Iesu təmair magət məniəhu nɨmətagi mɨne peau-peau asoli mɨn. Kəni nɨmətagi təmohrahli nəhlmɨn, kəni təməməlinu.  
\v 25 Kəni Iesu təməni kəm lah məmə, “Təhro? ?Rəhatəmah iə nəhatətəiən?”  
\p Mətəu ilah kɨnotəgɨn, kəni narmɨlah təmiuvɨg mɨn, kəni mɨnautəni=pən kəm lah mɨn məmə, “!Ei! ?Iətəmimi nak u? Nati əpnapɨn nɨmətagi mɨne nəhu, mətəu kətuətəlɨg e rəhan nəghatiən matuol.”   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm  //  narmɨn tərah e suah kəti  
\r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20)  
\p
\v 26 Kəni ilah kəməhuva mohietɨgəm=pa ima nətəm Kerasa ikɨn, inəha e nɨtəni=pən e nəhu u, kəni məhuvari.  
\v 27 Nian Iesu təmuvari, kəni əmeiko iətəmimi kəti əha ikɨn təmuva meh. Suah u, narmɨn tərah mɨn kəutatɨg lan, kəni in aupən in təsuvəniən e napən, kəni in təsapɨliən imə, mətəu in tətatɨg əmə əha e nɨpəg kəpiel mɨn, ikɨn katɨtənɨm nətəmimi ikɨn. \fig Iesu təməghi pətɨgəm narmɨn tərah e iətəmimi.|alt="Jesus healing demon possesed man" src="CN01710B.TIF" size="col" loc="Luk 8:27" copy="Cook" ref="Luk 8:26-39" \fig*  
\v 28-29 Aupən ikɨn, nian tepət, narmɨn tərah əha tatol in tətalməli pɨk, kəni nətəmimi kəutəlis nəhlkɨn mɨne nəhlmɨn e sen məmə otaskəlɨm tiəkɨs mauteh məmə otəsərəkɨniən natimnati. Mətəu nian rəfin təteatuv-eatuv sen mɨn əha, kəni narmɨn tərah tətəkeikei kəm in məmə otiet magɨm muvən əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn.  
\p Mətəu nian ialməli u təmeh Iesu, təmearəg əfəməh, muva morin=pən e nəhlkɨ Iesu, kəni mətagət məmə, “!Iesu, Nətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn! ?Nəmə nəkəhro lak? !Əui, iətətapuəh ohnik məmə onəsoliən nalpɨniən asoli kəti kəm iəu!” Narmɨn tərah u təməni lanu mətəu-inu Iesu təməni rəkɨs məmə in otiet magɨm e suah u.   
\p
\v 30 Kəni Iesu təmətapuəh ohni məmə, “?Nərgəm pəh?” Kəni in təməni məmə, “Nɨmənin Tepət.” Təməni lanəha mətəu-inu narmɨn tərah mɨn tepət kəməutatɨg lan.  
\v 31 Kəni narmɨn tərah mɨn kəmotətapuəh əskasɨk o Iesu məmə, “Onəsahli-pəniən itɨmah e nɨpəg iətəm naunun tɨkə tapinəpu ikɨn, u imə nalpɨniən.”   
\p
\v 32 Kəni ikɨn əha e nɨkalɨ nɨtəuət, pɨkəh mɨn tepət kəutauən məutan əha ikɨn. Kəni narmɨn tərah mɨn kəməutasək=pən məutəni=pən kəm Iesu məmə, “Əui, egəhan e tɨmah iəkəhuvən e pɨkəh mɨn əha.” Kəni Iesu təmegəhan e lah kəhuvən.  
\v 33 Kəni narmɨn tərah mɨn u kəmohiet e suah u məhuvən e pɨkəh mɨn, kəni pɨkəh mɨn ilah rəfin kəmotaiu məuteiuaiu e nɨpatu, kəni motiuvɨg=pən e nəhu motamnɨm.   
\p
\v 34 Nian nətəmimi nətəm kəutaugɨn pɨkəh mɨn kəmoteh nati u, kohiet motagɨm məhuvən məutəni pətɨgəm nanusiən rəha natimnati mɨn u e taun rəhalah mɨne ikɨn mɨn rəfin tɨtəlau-təlau.  
\v 35 Kəni nətəmimi kəmohiet e taun məhuvən məmə okoteruh natimnati mɨn əha. Kəni kəməhuva moteruh Iesu, kəni moteh mɨn suah u narmɨn tərah mɨn kəmohiet rəkɨs lan, in tətəharəg e nəhlkɨ Iesu kəni nəpəh nalməliən, kəni mɨnəfən rəkɨs rəhan napən. Kəni nətəm e taun u kəmotəgɨn.   
\p
\v 36 Kəni nətəmimi u kəmoteh əhruahru nati u e nəhmtɨlah, ilah kəmotanus tatuvən kəm nətəmimi nəuvein mɨn məutəni pətɨgəm məmə Iesu təməhrol lanu mol vivi suah kəha, u aupən narmɨn tərah mɨn kəməutatɨg lan.  
\v 37 Kəni nətəmimi rəfin u kəutatɨg iuəkɨr o Kerasa, kəmotəni=pən kəm Iesu məmə otiet əha imalah ikɨn mətəu-inu ilah kɨnəutəgɨn pɨk. Kəni əmeiko in təmuvən e bot məmə okotasuə məhuvən nəve nəhu=pən.   
\p
\v 38 Mətəu suah u narmɨn tərah mɨn kəmohiet lan, in təmətapuəh o Iesu məmə, “!Pale, pəh iəkuvnə kitah!” Mətəu Iesu təni=pən kəm in məmə,  
\v 39 “Ɨtəlɨg muvən imam ikɨn, muvən məni pətɨgəm natimnati mɨn u Uhgɨn təmol kəm ik.” Kəni suah u təmuvən ikɨn rəfin e taun u iman ikɨn mətəni pətɨgəm natimnati mɨn iətəm Iesu təmol kəm in.   
\s1 Pətauəhli kəti iətəm tatɨmɨs mɨne pətan kəti iətəm təmɨmɨs  
\r (Mat 9:18-26; Mak 5:21-43)  
\p
\v 40 Nian Iesu təmɨtəlɨg=pa mɨn e nɨtəni=pa e nəhu u, nətəmimi nɨkilah təmagiən məmə koteruh mɨn Iesu, mətəu-inu ilah kəmautəhtahnin.  
\v 41 Kəni iətəmi kəti təmuva meh, nərgɨn u Jaerəs, suah u in iətəmi asoli kəti rəha nimə rəha nuhapumɨniən. Təmuva meiuaiu mɨsin nəulɨn e nɨsiaiən, mətəkeikei e nətapuəhiən kəm Iesu məmə in otuvən əpəha iman ikɨn,  
\v 42 mətəu-inu nətɨn pətəkəku tatɨmɨs pɨk rəhan nahməiən tepət, kəni təsuvəhiən rəueiu tɨmɨs. In nəuan kətiəh əmə, rəhan nu tueləf.  
\p Kəni Iesu təmaliuək matuvən o pətəkəku əha, kəni nɨmənin nətəmimi tepət kəmotəhtul təlau lan məutatətə əmə e lah mɨn.  
\v 43 Kəni pətan kəti təmuva o Iesu iətəm tatos nɨmɨsiən rəhalah nɨpətan nian rəfin əmə mɨnos nu tueləf, kəni in təmuvən o nətəmimi tepət iətəm kautol mərsɨn, mətəu ko kəti təsol viən.  
\v 44 Kəni pətan əha in təmsɨpən e nəmtah Iesu ikɨn, kəni meapən mek nɨfɨfɨ napən rəha Iesu, kəni əmeiko rəueiu agɨn mɨn, rəhan nɨmɨsiən təmol naunun. \fig Pətan tatek nɨfɨfɨ napən rəha Iesu.|alt="Woman touching hem of Jesus’ coat" src="lb00310b.tif" size="col" loc="Luk 8:43-48" copy="BFBS (Bass)" ref="Luk 8:43-48" \fig*  
\v 45 Kəni Iesu təni məmə, “?Ei, pəh təmek iəu?”  
\p Mətəu nətəmimi kotəni məmə, “Kəti təsekiən ik,” kəni Pitə təni məmə, “!Iətəmi asoli, nətəmimi tepət kəutələs pɨkɨn ik.”   
\p
\v 46 Mətəu Iesu təni məmə, “Kəpə. Iəkəhrun məmə iətəmi kəti təmek iəu mətəu-inu iəmətəu nəsanəniən təmiet lak.”   
\p
\v 47 Kəni nian pətan əha tɨnəhrun məmə ko təsəhluaigiən, in təmuva mətərəmrumɨn pɨk kəni mɨsin nəulɨn mətəfən nɨsiaiən kəm Iesu. Kəni e nəhmtɨ nətəmimi rəfin, təni pətɨgəm kəm Iesu məmə təmek in o nak, kəni mətəni pətɨgəm mɨn məmə nian təmek in, kəni rəueiu agɨn mɨn, rəhan nɨmɨsiən təmol naunun.  
\v 48 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Nətɨk pətan, e rəham nəhatətəiən lak, nɨnuva mɨnəuvɨr. Kəni atuvən, pəh nəməlinuiən rəha Uhgɨn tətatɨg ohnik.”\x - \xo 8:48  \xt Luk 7:50\x*  
\v 49 Nian Iesu təmətəghati əhanəh, kəni iətəmi kəti təmsɨpən ima Jaerəs ikɨn tiet=pa, kəni məni kəm Jaerəs məmə, “Nətɨm pətəkəku tɨnɨmɨs rəkɨs. Mə iəgətun nahgin təsɨkəiən məmə tuva.”   
\p
\v 50 Mətəu nian Iesu təmətəu nəghatiən əha, in təməni=pən kəm Jaerəs məmə, “Səgɨniən. Əhatətə əmə lak, kəni pətəkəku rəham, in otəmiəgəh mɨn.”  
\v 51 Nian Iesu təmuvən mietɨgəm=pən lahuənu ima suah kəha, kəni mit rəkɨs əmə Pitə mɨne Jon, mɨne Jemɨs, mɨne mamə mɨne tatə rəha pətəkəku u iətəm təmɨmɨs, məmə ilah əmə okəhuvən imə.  
\v 52 Nətəmimi rəfin kəutasək əfəməh məutauɨn e pətəkəku əha, mətəu Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Sotasəkiən. Pətəkəku u in təsɨmɨsiən. In tətapɨli əmə.”   
\p
\v 53 Kəni ilah kəmotaləh əuvsan lan mətəu-inu ilah kotəhrun məmə pətəkəku əha tɨnɨmɨs rəkɨs.  
\v 54 Mətəu Iesu təmuvən imə, kəni meapən mos nəhlmɨ pətəkəku u kəni mauɨn lan məmə, “Pətəkəku, əhtul.”  
\v 55 Kəni əmeiko pətəkəku əha təməmiəgəh mɨn məhtul. Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Otəfən nati kəti tun.”  
\v 56 Kəni rəhan mamə mɨne tatə, narmɨlau təmiuvɨg pɨk, mətəu Iesu təni=pən kəm lau məmə, “Onəsuəni pətɨgəmiən natimnati mɨn u kəm iətəmimi kəti.”   
\c 9  
\s1 Iesu təmahli pətɨgəm  //  rəhan nətəmi tueləf  //  məmə okotəni pətɨgəm  //  Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 10:5-15; 14:1-2; Mak 6:7-16)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təmoriarun rəhan mɨn tueləf nətəmimi, kəni məfən nəsanəniən kəm lah kəni mətegəhan=pən e rəhan nepətiən kəm lah məmə ilah kotəhrun nəhgi pətɨgəmiən narmɨn tərah mɨn, kəni mə ilah okotol vivi nɨmɨsiən mɨn.  
\v 2 Kəni Iesu təmahli pətɨgəm ilah məmə okotəni pətɨgəm Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, kəni məmə okotol vivi nətəmimi iətəm kəutohmɨs.   
\p
\v 3 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Nian onəkəhuvən, məsotosiən natimnati nəuvein rəha naliuəkiən rəhatəmah, natimnati iətəm təhmen e kasɨkɨn, uə kətɨm, uə nauəniən, uə məni, kəni məsotosiən napən keiu.  
\v 4 Kəni nian itəmah nəkəhuvən e lahuənu kəti məutatɨg e nimə kəti, nimə u inu onəkotatɨg əmə lan mətəuarus nian itəmah onəkohiet lan.  
\v 5 Kəni ikɨn pəhruvən onəkəhuvən ikɨn, nəmə nətəmimi nɨkilah təsəgɨniən məmə nəkəhuva motatɨg itəmah milah, kəni onəkotohrapɨspɨs rəkɨs nɨməulul e nəhlkɨ təmah kəni mohiet. Inu nəmtətiən kəti tətəgətun məmə nəkotəpəh ilah, kəni nɨki Uhgɨn tərah o lah.”\x - \xo 9:5  \xt Luk 10:4-11\x*   
\p
\v 6 Kəni ilah kəmohiet motaliuək mautəhuvən lahuənu mɨn məutanus pətɨgəm nanusiən təuvɨr, kəni ikɨn mɨn rəfin kautəhuvən ikɨn, məutəfaki kəm nətəmimi tepət, kəni kotəmiəgəh.   
\p
\v 7 Kəni Kig Herot Antipas u in iərmənɨg e nɨtəni Kaləli, in təmətəu nanusiən rəha natimnati mɨn u iətəm Iesu tatol ilah. In təmətəlɨg lan muvən, mətəu tɨnəruru əfəməh mətəu-inu nətəmimi nəuvein kəutəni məmə Jon Bəptais tɨnəmiəgəh mɨn,\x - \xo 9:7  \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19\x*  
\v 8 kəni nətəmimi nəuvein mɨn kəutəni məmə Elaijə tɨnuva mɨn, kəni nətəmimi nəuvein kəutəni məmə in iəni kəti rəha Uhgɨn aupən ikɨn iətəm təməmiəgəh mɨn.  
\v 9 Kəni Herot Antipas təməni məmə, “Jon u, iəu iəməuahtuv rəkɨs rəhn-kapə. ?Mətəu iətəmi pəh u iətətəu rəhan nanusiən?” Kəni in mətəsal e Iesu məmə oteruh.\x - \xo 9:9  \xt Luk 23:8\x*   
\s1 Iesu təmaugɨn  //  nətəmimi faif-tausɨn  
\r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-14)  
\p
\v 10 Kəni aposɨl mɨn rəha Iesu kəmohtəlɨg=pa mɨn ohni, kəni motəni=pən kəm in natimnati rəfin iətəm kəmotol. Kəni in təmit ilah mohiet rəkɨs e nətəmimi, məhuvən əpəha taun pɨsɨn kəti mɨn, nərgɨn u Petsaitə.  
\v 11 Mətəu nian nətəmimi kəmotətəu nanusiən məmə Iesu tɨnuva, kəni kəməhuva mautəhuərisɨg e lah. Kəni Iesu nɨkin təmagiən əmə nian təmeruh ilah, kəni in təməgətun ilah e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, kəni mətol vivi nətəmi kautohmɨs kəutəmiəgəh mɨn.   
\p
\v 12 Kəni ləhnaiuv iuəkɨr tapinəpu, nətəmi tueləf rəha Iesu kəməhuva ohni məutəni məmə, “Iərmənɨg. Ahli=pən nətəmimi rəfin kautəhuvən əpəha lahuənu mɨn məmə okotəsal ikɨn kəti o napɨliən kəni motəsal e nauəniən kəti kotun mətəu-inu, ikɨnu nətəmimi kohkə ikɨn, in lɨmɨnan.”   
\p
\v 13 Mətəu Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Kəpə, itəmah əmə. Onəkotaugɨn nətəmimi mɨn əha.” Mətəu ilah kəmotəni məmə, “Itɨmah iəutos əmə pɨret faif mɨne nəmu keiu. ?Təhro? ?Nəkolkeikei məmə iəkəhuvən motos nəhmtɨ nauəniən kəti mɨn nɨg nɨmənin nətəmimi mɨn rəfin əha?”  
\v 14 Kəmotəghati lanəha mətəu nətəmimi tepət pɨk u kəməhuva ikɨn əha, nəmə kafin nəman əmə, kəni ilah rəfin faif-tausɨn.  
\p Mətəu Iesu təni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Əhuvən motəuəri ilah fifti fifti motəni məmə okotəharəg.”  
\v 15 Kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotəuəri ilah mɨn lanəha, kəni nətəmimi rəfin kəmotəharəg.   
\p
\v 16 Kəni Iesu təmos pɨret əha faif mɨne nəmu u keiu, məsal-pəri əpəha e neai, kəni məfaki=pən lan, kəni məmkərɨs məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə okotəfən kəm nətəmimi.  
\v 17 Kəni nətəmimi rəfin kəmotauən məhuvən nərfɨlah tasisi. Kəni kotəpəh nɨpɨspɨsɨ nauəniən, kəni nətəmimi rəha Iesu kəmotaipei=pən e kətɨm asoli ilah tueləf kotəri vivi. \fig Pɨret faif mɨne nəmu keiu|alt="Five loaves and two fish" src="hk00155b.tif" size="col" loc="Luk 9:10-17" copy="BFBS (Knowles)" ref="Luk 9:10-17" \fig*   
\s1 Pitə təməni məmə  //  Iesu in Krɨsto  
\r (Mat 16:13-20; Mak 8:27–9:1)  
\p
\v 18 Kəni nian kəti, Iesu mɨne rəhan mɨn əmə nətəmimi kautatɨg, kəni Iesu tətəfaki kəm Uhgɨn. Kəni in təmətapuəh e lah məmə, “?Nətəmimi kəutəni iəu məmə iəu pəh?”  
\v 19 Mətəu kotəni məmə, “Nəuvein kəutəni məmə ik Jon Bəptais. Kəni nəuvein kəutəni məmə ik iəni Elaijə. Kəni nəuvein kəutəni məmə ik iəni kəti rəha Uhgɨn u aupən ikɨn iətəm tɨnəmiəgəh mɨn.”\x - \xo 9:19  \xt Luk 9:7-8\x*  
\v 20 Kəni Iesu təmətapuəh e lah məmə, “?Mətəu itəmah nəkotəni məmə iəu pəh?” Kəni Pitə təni məmə, “Ik Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa.”\x - \xo 9:20  \xt Jon 6:68-69\x*   
\p
\v 21 Mətəu Iesu təməniəhu əskasɨk ilah məmə okəsotəniən nəghatiən mɨn əha kəm nətəmimi.  
\v 22 Kəni in təmatɨg məni mɨn kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Nati kəti otəkeikei muva mol nɨpəhriəniən lan, məmə iəu, Nətɨ Iətəmimi, oiəkətəu nahməiən e natimnati tepət. Kəni nətəmi asoli u nəhlin rəha Isrel, mɨne pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, ilah okotəməki lak, kəni motuhamu iəu, kəni iəkɨmɨs. Mətəu nian tatol kɨsɨl lan, Uhgɨn otol iəkəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.”\x - \xo 9:22  \xt Luk 9:44; 18:32-33\x*   
\p
\v 23 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Iətəmi u tolkeikei məmə otuva muərisɨg lak, in otəkeikei məpəh natimnati mɨn nɨkin tolkeikei, kəni mələs rəhan nɨgi kəməluau muərisɨg lak,\x - \xo 9:23  \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x*  
\v 24 mətəu-inu nəmə iətəmimi tolkeikei məmə otosmiəgəh rəhan nəmiəgəhiən e nɨftəni u, in otəmkarəpən e rəhan nəmiəgəhiən itulɨn. Mətəu iətəmimi u otɨmɨs o nərgək, kəni in otos nəmiəgəhiən itulɨn.\x - \xo 9:24  \xt Mat 10:39; Mak 8:35; Luk 17:33; Jon 12:25\x*  
\v 25 ?Nəmə suah kəti otos rəfin natimnati rəha nɨftəni u, kəni mɨmɨs ohni, in otos nati təuvɨr nak?  
\v 26 Okəmə nəkaulɨs o nəniən nərgək mɨne rəhak nəghatiən, kəni Nətɨ Iətəmimi in mɨn otaulɨs mɨn ohnik e nian in otuva e nepətiən əhagəhag mɨne nəsanəniən rəhan, mɨne e nepətiən əhagəhag mɨne nəsanəniən rəha Tatə rəhan mɨne nagelo mɨn asim.\x - \xo 9:26  \xt Mat 10:33; Luk 12:9\x*  
\v 27 Mətəu iətəni nɨpəhriəniən kəm təmah məmə, itəmah nəuvein u nəutəhtul u ikɨnu, onəkoteruh Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn uərisɨg nəpanohmɨs.”   
\s1 Iesu mɨne Mosɨs mɨne Elaijə  
\r (Mat 17:1-8; Mak 9:2-8)  
\p
\v 28 Nian Iesu təməghati rəkɨs, iuəkɨr o nəfakiən kətiəh, kəni Iesu təmit Pitə, mɨne Jon, mɨne Jemɨs kəməhuvən əpəha ilɨs e nɨtəuət məmə in otəfaki.  
\v 29 Kəni nian in təmətəfaki, kəni rəhn-kapə təməuhlin muva mol pɨsɨn, kəni napən rəhan təmuva məruən matoraip-oraip.  
\v 30 Kəni əmeiko Mosɨs mɨne Elaijə kəmiaiet=pa muəhtul məhləghati ilahal Iesu,  
\v 31 Kəni nəhagəhagiən asoli kəti təmasiə mɨtəlau e lau, ilahal kəməhləghati e nɨmɨsiən rəha Iesu əpəha Jerusɨləm iətəm otol nəghatiən rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn mə tuva mol nɨpəhriəniən lan.\f + \fr 9:31  \ft Nəghatiən Kris əhruahru təni məmə, “kəni kəhləghati e nian in otiet magɨm əpəha Jerusɨləm.”\f*\x - \xo 9:31  \xt Luk 9:22\x*   
\p
\v 32 Mətəu Pitə mɨne suah mil, napɨliən tɨnos rəkɨs ilahal, kəni kəmhlapɨli nəuvetɨn. Mətəu nian kəmhlair, mɨhlafu nəhagəhagiən asoli tɨtəlau e Iesu, kəni kəmhleruh Mosɨs mɨne Elaijə kətuəhtul ilahal Iesu.\x - \xo 9:32  \xt 2Pitə 1:16-18\x*  
\v 33 Kəni nian suah mil kɨnətuagɨm rəkɨs e Iesu, kəni Pitə təməni=pən kəm Iesu məmə, “Iərmənɨg, təuvɨr məmə itɨmahal iəkluva məhlatɨg u ikɨnu. Pəh iəklol nɨmauvluvl kɨsɨl, rəham kəti, rəha Mosɨs kəti, kəni rəha Elaijə kəti.” Mətəu in təmətəghati əpnapɨn əmə, məsəhruniən məmə nəghatiən nak u in tətəni.  
\v 34 Mətəu nian təmətəghati əhanəh, kəni nəpuə kəti təmuva məuveg ilahal, nian kəmhleruh nəpuə təməuveg ilahal, kəni kəmhləgɨn pɨk.  
\v 35 Kəni ilahal kəhlətəu nəuia suah kəti təmsɨpən e nəpuə, mətəni məmə, “Inu nətɨk iətəm iəu iəmɨtəpɨn. !Əhlətəlɨg vivi lan!”\x - \xo 9:35  \xt Luk 3:22\x*   
\p
\v 36 Nian kɨnotətəu rəkɨs nəuia Uhgɨn təməghati, kəni Pitə mɨne Jon mɨne Jemɨs kəmleruh pɨsɨn əmə Iesu. Kəni e nian mɨn əha, kəsləniən natimnati mɨn əha kəm suah kəti mɨn, kəməsləniən natimnati mɨn u iətəm kəmhleruh.   
\s1 Iesu təmahli pətɨgəm  //  narmɨn tərah e suakəku kəti  
\r (Mat 17:14-23; Mak 9:14-32)  
\p
\v 37 Kəni kəməni lauɨg lan, nian Iesu mɨne rəhan iətəmi milahal kəmotsɨpəri ilɨs e nɨtəuət moteiuaiu=pa, kəni moteh nətəmimi tepət kəməhuva ohni.  
\v 38 Kəni nətəmimi mɨn əha kəti təmauɨn əfəməh e Iesu məmə, “Iəkolkeikei məmə nəkuva masiru e rəhak suakəku iərman, mətəu-inu in nəuan kətiəh əmə.  
\v 39 Nian tepət, narmɨn tərah kəti tətuva lan, kəni mol in tətagət pɨk, kəni mol nɨpətɨn tətərəmrumɨn pɨk, nəhun nəuan ruən tatiet, təhmen e nəuaui nɨtəhi. Narmɨn tərah əha tatorin pɨk in, kəni mətaskəlɨm in, kəni məsəpəhiən nian kəti.  
\v 40 Kəni iəu iəmətapuəh o rəham mɨn nətəmimi məmə okotəhgi pətɨgəm narmɨn tərah u, mətəu ilah kotəruru nəhgi pətɨgəmiən.”   
\p
\v 41 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Itəmah u nətəmi rəueiu mɨne, rəhatəmah nəhatətəiən tɨkə. Kəni rəhatəmah nətəlɨgiən təsəhruahruiən. Kərmə oiəkatɨg kitah min itəmah mətəuarus=pən nian nak nəmanotəhatətə lak. Kəni kərmə onəhgɨn iəpanəmeig e təmah. It nətɨm muva u ikɨnu.”   
\p
\v 42 Nian suakəku u təmətuva əhanəh o Iesu, kəni narmɨn tərah tətgəpis təmei morin=pən e nɨftəni, mol nɨpətɨn tərəmrumɨn pɨk. Mətəu Iesu təmagət əskasɨk e narmɨn tərah u, kəni məhgi pətɨgəm narmɨn tərah tiet, kəni mol vi suakəku. Kəni məfən suakəku u kəm rəhan tatə.   
\p
\v 43 Kəni ilah rəfin, narmɨlah təmiuvɨg o nəsanəniən asoli rəha Uhgɨn. Mətəu nian nətəmimi narmɨlah təmiuvɨg o natimnati mɨn rəfin u Iesu təmol ilah, kəni in təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə,  
\v 44 “Otos nəghatiən u teiuaiu mamnɨm e nɨkitəmah kəni məsotaluiən lan. Iəu Nətɨ Iətəmimi, suah kəti otegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhak.”\x - \xo 9:44  \xt Luk 9:22\x*  
\v 45 Mətəu rəhan mɨn nətəmimi kəsotəhruniən nɨpətɨ nəghatiən u mətəu-inu Uhgɨn təməhluaig e nɨpətɨ nəghatiən u məmə ilah okəsotəhruniən, kəni ilah kɨnotəgɨn o nətapuəhiən o nɨpətɨ nəghatiən u o Iesu.\x - \xo 9:45  \xt Luk 18:34\x*   
\s1 ?Pəh in tepət?  
\r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-40)  
\p
\v 46 Kəni nətəmimi rəha Iesu kɨnautol nɨkilah mɨn məmə pəh in otepət mapirəkɨs ilah rəfin.\x - \xo 9:46  \xt Luk 22:24\x*  
\v 47 Mətəu Iesu təməhrun rəkɨs nati nɨkilah tətəhti, kəni in təmos suakəku kəti kəni mit muva kəni təhtul e nɨkalɨ lah,  
\v 48 kəni məni=pən kəm lah məmə, “Nəmə iətəmi kəti, nɨkin tagiən məmə otos suakəku kəti meruh vivi, kəni in tatol lanəha e nərgək, kəni in təhmen=pən məmə in tatos iəu, mateh vivi iəu. Kəni iətəmi tatos iəu e nɨkin agiən, in tatos Uhgɨn u iətəm təmahli=pa iəu. Nəniən pəhriən u mətəu-inu iətəmi tatosiahu in ləhtəni agɨn, in otuva iətəmi asoli.”\x - \xo 9:48  \xt Mat 10:40\x*   
\p
\v 49 Kəni Jon təməni məmə, “Iərmənɨg. Itɨmah iəmoteruh suah kəti tətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nərgəm, kəni iəmotəniəhu məmə otəsoliən lanəha mətəu səniəmə in rəhatah kəti iətəmimi.”  
\v 50 Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Səniəhuiən mətəu-inu, nəmə suah kəti təsoliən tɨkɨmɨr itəmah min, kəni in tolkeikei itəmah.”\x - \xo 9:50  \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x*   
\s1 Nətəm Səmeriə nəuvein nɨkilah təməsagiəniən o Iesu  
\p
\v 51 Kəni tɨnuva iuəkɨr o nian Uhgɨn otos Iesu lan muvən əpəha e negəu e neai, kəni Iesu tɨnolkeikei məmə otəkeikei muvən Jerusɨləm.  
\v 52 Kəni in təmahli=pən nətəmimi nəuvein mə kotos rəhan nəghatiən motaupən məhuvən əpəha lahuənu kəti e nɨtəni Səmeriə məmə okotol əpenə-penə ohni.  
\v 53 Mətəu nətəmi ikɨn əha, kəsotolkeikeiən məmə in otuvən matɨg əha imalah ikɨn, mətəu ilah kotəhrun vivi məmə in tatuvən Jerusɨləm.\f + \fr 9:53  \ft Nətəm Səmeriə kəutəfaki e nɨtəuət Kerasim əpəha Səmeriə. Tol lanəha, ilah kəsotolkeikeiən nətəm Isrel u kautəhuvən=pən əha imalah ikɨn mautəhuvən Jerusɨləm məutəfaki e Nimə Rəha Uhgɨn.\f*  
\v 54 Kəni nian rəhan iətəmimi mil, Jemɨs mɨne Jon, ilau kəmueruh nati mɨn u, kəni kəmuəni məmə, “?Iərmənɨg, nəkolkeikei məmə iəkuauɨn e nɨgəm tɨsɨpən əpəha ilɨs e negəu e neai meiuaiu muva mus ilah?”\f + \fr 9:54  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, kətɨlpɨn nəghatiən u məmə, “təhmen e Elaijə.” Afin-to e 2King 1:9-16\f*\x - \xo 9:54  \xt 2King 1:9-16\x*  
\v 55 Mətəu Iesu təmeirair mahi ilau.  
\v 56 Kəni ko məhuvən mɨn lahuənu pɨsɨn kəti mɨn.   
\s1 Nətəmimi nəuvein kəmotəni mə okohuərisɨg e Iesu  
\r (Mat 8:19-22)  
\p
\v 57 Kəni e nian Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməutaliuək mautəhuvən e suaru, kəni suah kəti təməni=pən kəm in məmə, “Onəkuvən=pən iə ikɨn, iəkɨtəu=pən ik.”   
\p
\v 58 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Kuri rarpɨn mɨn, rəhalah nɨpəg tatɨg məmə okotapɨli ikɨn. Kəni mənɨg mɨn, nimaalah tatɨg məmə okotapɨli ikɨn. Mətəu iəu Nətɨ Iətəmimi, nimə rəhak tɨkə o napɨliən.”   
\p
\v 59 Kəni Iesu təməni=pən kəm suah kəti mɨn məmə, “Va, kilau min ik, nəkuva ik rəhak iətəmimi.” Mətəu suah u təni=pən məmə, “Iərmənɨg, əui. Oiəkɨtəu=pən ik mətəu pəh iəkuvən pɨpɨm mɨtənɨm rəhak tatə.”  
\v 60 Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Kəpə, əpəh=pən. Pəh nətəmi kɨnohmɨs rəkɨs e nɨkilah, kohtənɨm aru ilah mɨn. Mətəu ik, uvən məni pətɨgəm Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 61 Kəni kəti mɨn təni məmə, “Iərmənɨg, iəkətəu=pɨnə ik muva iətəmimi rəham, mətəu əui, pəh pɨpɨm iəkɨtəlɨg=pən imak ikɨn mauiəhruin rəhak mɨn nətəmimi.”\x - \xo 9:61  \xt 1King 19:20\x*   
\p
\v 62 Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Nəmə suah kəti tɨnətuəuin matol uək rəha Uhgɨn, mətəu rəhan nətəlɨgiən tatuvən o natimnati pɨsɨn pɨsɨn mɨn nəuvein, kəni suah u təsəhmen-pəniən məmə Uhgɨn otarmənɨg lan.”   
\c 10  
\s1 Iesu təmahlipən  //  rəhan nətəmimi səpɨnte-tu  //  o nəniən nanusiən təuvɨr  
\m
\v 1 Uərisɨg e natimnati mɨn əha, Iərmənɨg təmɨtəpɨn rəkɨs səpɨnte-tu nətəmimi nəuvein mɨn rəhan, kəni mahli=pən ilah keiu-keiu kotaupən lan məhuvən e taun mɨn, mɨne ikɨn mɨn nəuvein mɨn iətəm Iesu təpanuərisɨg muvən ikɨn.\x - \xo 10:1  \xt Mak 6:7\x*   
\p
\v 2 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “!Oteruh-to! Nauəniən tepət əpəha e nasumiən tɨnɨməhtə, mətəu noluək mɨn təkəku əmə kəutəulək lan. Otətapuəh o iətəmi asoli rəha nasumiən məmə otahli=pa noluək mɨn tepət məmə okəhuvən motəulək e nasumiən rəhan.\x - \xo 10:2  \xt Mat 9:37-38; Jon 4:35\x*  
\v 3 Əhuvən, mətəu onəkotəkeikei motəhrun məmə iəu iətahli=pən itəmah nautəhuvən təhmen e sipsip əlkələh mɨn məutaliuək mautəhuvən e nəlugɨn kuri rarpɨn mɨn.\x - \xo 10:3  \xt Mat 10:16\x*  
\v 4 Kəni onəsotosiən kətɨm əkəku rəha məni, mɨne kətɨm, mɨne put, kəni məsotəmeigiən e suaru məutəghati kəm nətəmimi.\x - \xo 10:4  \xt Mat 10:7-14; Mak 6:8-11; Luk 9:3-5\x*   
\p
\v 5 “Nimə nak o nəkəhuvən ikɨn, nəkotaupən motəni pətɨgəm məmə, ‘!Pəh nəməlinuiən otətatɨg ikɨn!’  
\v 6 Nəmə iətəmi rəha nəməlinuiən əha ikɨn, kəni rəhatəmah nəfakiən otuva mol nɨpəhriəniən lan, kəni nəməlinuiən otətatɨg ohni. Mətəu nəmə iətəmimi kəti tol lanəha tɨkə, kəni nəua nəfakiən rəhatəmah otɨtəlɨg=pa mɨn o təmah.  
\v 7 Kəni onəkotatɨg əmə e nimə kətiəh, sotapɨliən e nimə pɨsɨn pɨsɨn mɨn. Kəni nauəniən nak okotəfɨnə kəm təmah, nəkotun. Kəni nəmnɨmiən nak okotəfɨnə, nəkotəmnɨm. Mətəu-inu nəmə suah kəti tatol uək, kəni təhruahru məmə in otos nətəouiən lan.\x - \xo 10:7  \xt 1Kor 9:6-14; 1Tim 5:18\x*   
\p
\v 8 “Nian itəmah nəkəhuvən e taun kəti, nəmə nɨkilah tagiən o təmah, kəni nəkotun nauəniən nak kotəfɨnə kəm təmah,\x - \xo 10:8  \xt 1Kor 10:27\x*  
\v 9 kəni itəmah onəkotəkeikei motol vi nətəmi kəutohmɨs məutatɨg ikɨn, kəni motəni=pən kəm lah məmə, ‘Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tətuva iuəkɨr o təmah.’  
\v 10 Mətəu nəmə nəkəhuvən e taun kəti, kəni nətəmimi nɨkilah təsagiəniən o təmah, kəni əhuvən məutaliuək e suaru asoli mɨn, kəni motəni məmə,  
\v 11 ‘Nɨməulul rəha nɨftəni e nəhlkɨtɨmah, iəkotohrapɨspɨs rəkɨs, inu in nəmtətiən tətəgətun məmə nəmotol təsəhmeniən, kəni Uhgɨn təpəh itəmah. Mətəu onəkotəkeikei motəhrun məmə Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tɨnatuva iuəkɨr rəkɨs.’\x - \xo 10:11  \xt Uək 13:51; 18:6\x*  
\v 12 Kəni iətəni pəhriən kəm təmah məmə, Uhgɨn otəfən nalpɨniən asoli kəm lah tapirəkɨs nalpɨniən rəha taun əha Sotəm aupən.\x - \xo 10:12  \xt Jen 19:24-25; Mat 10:15; 11:24\x*   
\p
\v 13 “!Itəmah nətəm Korasin, kəsi, nahməiən asoli otuva o təmah! !Itəmah nətəm Petsaitə, kəsi, nahməiən asoli otuva o təmah! Mətəu-inu iəmol pau nati apɨspɨs tepət e taun mil rəhatəmah mətəu itəmah nəsotəuhliniən nətəlɨgiən rəhatəmah! Kəni nəmə iəmol natimnati mɨn əha əpəha Taea mɨne Saedon aupən, ko nətəmimi əha ikɨn əha kəmotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən e noliən tərah mɨn, kəni ilah məhuvən e napən əuas mɨn məhuvən məutəharəg e nəhmtahu e nɨgəm məutəgətun məmə kautətəu tərah agɨn o noliən tərah mɨn rəhalah.  
\v 14 Mətəu e nian əha iətəm Uhgɨn otol nalpɨniən kəm nətəmimi, nalpɨniən rəhatəmah in otəskasɨk, mapirəkɨs nalpɨniən rəha nətəm Taea mɨne Saedon u aupən.  
\v 15 ?Kəni itəmah nətəm Kapeniəm, nɨkitəmah təhti məmə Uhgɨn otəfəri=pən itəmah əha ima nɨsiaiən əpəha e negəu e neai? !Kəpə! Mətəu Uhgɨn otəhlman e təmah nəkoteiuaiu ləhtəni agɨn, ima naulɨsiən.”\x - \xo 10:15  \xt Mat 11:20-24\x*   
\p
\v 16 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Nətəmimi u kəutətəlɨg e təmah, kəutətəlɨg lak. Kəni nətəmimi mɨn u kəutəuhlin=pən nəmtahlah e təmah, kautəuhlin=pa nəmtahlah kəm iəu, kəni məutəuhlin=pən nəhmtɨlah kəm suah u iətəm təmahli=pa iəu.”\x - \xo 10:16  \xt Mat 10:40; Luk 9:48; Jon 5:23\x*   
\s1 Səpɨnte-tu nətəmimi  //  rəha Iesu kəmohtəlɨg  
\p
\v 17 Kəni nətəmimi mɨn rəha Iesu ilah səpɨnte-tu kəmohtəlɨg=pa mɨn, kəni nɨkilah təmagiən məutəni kəm Iesu məmə, “!Iərmənɨg, nati əpnapɨn narmɨn tərah mɨn, mətəu nian itɨmah iəkotəghati e nərgəm, kəni ilah kautol nəuiatɨmah!”  
\v 18 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iəu iəmeh Setən təmsɨpəri ilɨs e neai meiuaiu təhmen=pən e noraipiən.\x - \xo 10:18  \xt Aes 14:12; Nəh 12:7-10,13; Luk 10:15; Jon 12:31; Nəh 20:1-3,10\x*  
\v 19 Otətəlɨg-to. Iəu inəfɨnə rəkɨs nəsanəniən kəm təmah, u itəmah nəkotəhrun nevɨg-ərainiən sɨneik mɨn mɨne skopion\f + \fr 10:19  \ft Skopion in nati kəti təhmen e tupə əkəku kəti u tətəlkəu e nɨftəni. Tatus itəmi, kəni tətahmə, tapirəkɨs nilpat uə pɨtɨmar.\f* mɨn. Kəni nəsanəniən u iətəfɨnə kəm təmah, in tapirəkɨs nəsanəniən rəha tɨkɨmɨr rəhatah, Setən. Kəni ko nati kəti təsərəkɨniən itəmah.  
\v 20 Inu nɨpəhriəniən. Mətəu onəsotagiəniən məmə narmɨn tərah mɨn kautol nəuiatəmah, mətəu onəkotagiən əmə mətəu-inu Uhgɨn tɨnətei rəkɨs nərgɨtəmah əpəha e negəu e neai.”\x - \xo 10:20  \xt Fɨl 4:3; Nəh 3:5\x*   
\p
\v 21 Kəni e nian əha, Narmɨn Rəha Uhgɨn təmol nɨki Iesu tətagiən pɨk, kəni in təməfaki məni məmə, “Tatə Uhgɨn, ik Iərmənɨg rəha natimnati rəfin ilɨs e neai mɨne ləhtəni e nəhue nɨftəni. Iətəni-vivi ik mətəu-inu nəməhluaig e nɨpətɨ natimnati mɨn u e nəhmtɨ nətəmimi nətəm koteinatɨg motəhrun vivi nati. Kəni nəmol əpu kəm nətəmimi nətəm kotəhmen=pən əmə e kəlkələh mɨn məmə okotəhrun vivi. Əuəh, Tatə, inu nati kəti iətəm ik nəkolkeikei.”   
\p
\v 22 Kəni Iesu təkeikei mətəghati kəm lah məmə, “Rəhak Tatə təmegəhan=pa rəkɨs natimnati rəfin e nəhlmək. Kəni iətəmi kəti tɨkə iətəm təhrun vivi iəu u Nətɨ Uhgɨn, məmə iəu pəh əhruahru. Mətəu Tatə Uhgɨn əmə təhrun. Kəni iətəmi kəti tɨkə iətəm təhrun vivi Uhgɨn, mətəu iəu pɨsɨn əmə u Nətɨ Uhgɨn, iəkəhrun, mɨne nətəmimi nətəm iəu iəmɨtəpɨn məmə iəkol pətɨgəm Tatə Uhgɨn kəm lah.”\x - \xo 10:22  \xt Jon 3:35; 10:15\x*   
\p
\v 23 Kəni Iesu təmeirair məghati əmə kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “!Onəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən mətəu-inu itəmah nauteh e nəhmtɨtəmah natimnati mɨn u!  
\v 24 Iətəni kəm təmah məmə, iəni mɨn tepət aupən, mɨne kig mɨn tepət, kəmotolkeikei pɨk məmə okoteh natimnati mɨn u itəmah nauteruh, mətəu kəməsoteruhiən. Kəni ilah kəmotolkeikei məmə okotətəu natimnati mɨn u itəmah nautətəu, mətəu kəməsotətəuiən.”\x - \xo 10:24  \xt Mat 11:25-27; 13:16-17\x*   
\s1 Iesu təməghati əuhlin e iətəmi təuvɨr kəti rəha Səmeriə  
\p
\v 25 Kəni e nian əha, ieinatɨg kəti rəha Lou təməhtul meiuə əmə e nətapuəhiən kəti kəm Iesu məmə oteh-to məmə Iesu in teinatɨg pəhriən uə kəpə. In təməni məmə, “?Iəgətun, oiəkəhro lanu mos nəmiəgəhiən itulɨn?”\x - \xo 10:25  \xt Mat 22:35-40; Luk 18:18\x*  
\v 26 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “?Lou rəha Mosɨs tətəni məmə nak? ?Nian ik nətafin, nɨpətɨn tətəni nak kəm ik?”   
\p
\v 27 Kəni suah u təməni=pən məmə, “Onəkəkeikei molkeikei Iərmənɨg rəham Uhgɨn e nɨkim rəfin, mɨne nəmiəgəhiən rəfin rəham, mɨne nəsanəniən rəfin rəham, mɨne nətəlɨgiən rəfin rəham,\x - \xo 10:27  \xt Dut 6:5\x* kəni molkeikei mɨn ik mɨn nəuvein məmə natolkeikei aru ik mɨne.”\x - \xo 10:27  \xt Lev 19:18\x*   
\p
\v 28 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “In əhruahru ko. Okəmə natol lanəha, kəni ik onəkos nəmiəgəhiən itulɨn.”\x - \xo 10:28  \xt Lev 18:5\x*   
\p
\v 29 Mətəu suah kəha, in tolkeikei əmə məmə otəgətun rəhan noliən məmə in iətəmi əhruahru, kəni in təmətapuəh o Iesu məmə, “?Mətəu nɨpəh mɨn ilah iəu mɨn nəuvein?”   
\p
\v 30 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Suah kəti təmsɨpən Jerusɨləm kəni maliuək meiuaiu matuvən əpəha Jeriko. Kəni e suaru, nakləh mɨn nəuvein kəmotaskəlɨm motəmki rəkɨs rəhan napən, kəni motoh motələhu tɨmɨseiah mətəməhli e suaru, kəni motagɨm motəpəh.\fig Iətəmi təuvɨr kəti rəha Səmeriə|alt="Good Samaritan" src="Luk10.30_GoodSamaritanT.tif" size="col" loc="Luk 10:30" copy="Thompson" ref="Luk 10:25-36" \fig*   
\p
\v 31 “Kəni əmeiko təuvɨr agɨn, pris kəti tatɨtəu mɨn suaru əha mətuva, mətəu nian in təmeruh suah kəha, in təmaliuək mos nɨkalɨ suaru matuvən.  
\v 32 Kəni Lifait\f + \fr 10:32  \ft Lifait, ilah nətəmimi mɨn u kəutasiru e pris mɨn e uək rəhalah, kəni kautol uək pɨsɨn pɨsɨn mɨn əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn.\f* kəti tɨtəu mɨn suaru kətiəh muva, mətəu nian in təmeruh suah kəha in tətəməhli, təmol əmə nati kətiəh mɨn maliuək mos nɨkalɨ suaru.  
\v 33 Mətəu iətəm Səmeriə kəti, iətəm kautol tɨkɨmɨr ilah nətəm Isrel, in mɨn tatɨtəu suaru əha mətuva, kəni meruh suah kəha tətəməhli. Nian təmeruh, nɨkin təmahmə ohni,  
\v 34 kəni in təmaliuək muvən ohni, mafəl rəhan nɨməgɨm e oiel mɨne wain, kəni məuveg vivi ilah. Kəni mɨləfəri suah u maharu-pəri e rəhan togki, kəni mələs mian əpəha e hotel kəni mateh vivi.  
\v 35 Kəni kəməni lauɨg lan, in təmos məni\f + \fr 10:35  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Tənariəs keiu.” “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Nian suah kəti tatol uək nian kətiəh, kəni kətətəou in tənariəs kətiəh.\f* muvən məfən kəm iətəmi rəha hotel, kəni məni=pən kəm in məmə, ‘Onateh vivi suah u, kəni nəmə nəkəraki e rəham kəti məni lan, kəni nian iəu iəkɨtəlɨg=pa mɨn, kəni nəkəni=pa, kəni iəu iəpanalpɨn.’”   
\p
\v 36 Kəni nian Iesu təmol naunun e nəghatiən u, kəni mətapuəh o ieinatɨg e Lou məmə, “?E rəham nətəlɨgiən, suah milahal əha, nəkəhrun məmə ilahal pəh təmol təuvɨr kəm suah kəha kəmoh, təhmen məmə in in kəti?”  
\v 37 Kəni ieinatɨg e Lou təməni=pən məmə, “Iətəmimi iətəmi in təmolkeikei pɨk suah kəha.” Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Intəh. Ik uvən mol mɨn təhmen=pən əmə məmə inu suah kəha təmol.”   
\s1 Iesu təmuvən e lahuənu rəha Matə mɨne Meri  
\p
\v 38 Nian Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi kəməutaliuək e suaru, kəni kəmohiet=pən lahuənu kəti. Kəni pətan kəti, nərgɨn u Matə, in təmos Iesu e nɨkin agiən muvən əpəha e rəhan nimə.  
\v 39 Pətan əha, pian kəti əha ikɨn, nərgɨn u Meri. Kəni Meri təmuva məharəg iuəkɨr e nəhlkɨ Iərmənɨg mətətəlɨg e nəgətuniən mɨn rəhan.\x - \xo 10:39  \xt Jon 11:1; 12:2-3\x*  
\v 40 Mətəu Matə, rəhan nətəlɨgiən tatuvən pɨk o noliən nauəniən, kəni uək tɨnatoh in. Kəni təmuvən o Iesu məni=pən kəm in məmə, “?Iərmənɨg, təhro? ?Nɨkim təhti məmə təhruahru əmə, uə kəpə, məmə pətan u piak təsasiruiən lak mɨne o noliən uək u, kəni iəu pɨsɨn əmə iatol? Ahli=pa məmə otuva masiru lak.”  
\v 41 Mətəu Iərmənɨg təməni=pən kəm in məmə, “Ei, Matə. Sətəlɨg pɨkiən e natimnati mɨn tepət lanko.  
\v 42 Mətəu nati kətiəh əmə in nati agɨn, kəni Meri in tɨnɨtəpɨn rəkɨs nati u iətəm in təuvɨr tapirəkɨs, kəni ko iəu iəsos rəkɨsiən nati əha ohni.”\x - \xo 10:42  \xt Mat 6:33\x*   
\c 11  
\s1 Iesu təmətəgətun rəhan mɨn nətəmimi e suaru rəha nəfakiən kəm Uhgɨn  
\r (Mat 6:9-15; 7:7-11)  
\m
\v 1 Nian kəti, Iesu təmətəfaki kəm Uhgɨn ikɨn kəti. Nian təmol naunun nəfakiən rəhan kəm Uhgɨn, kəni rəhan kəti iətəmimi təmətapuəh ohni məmə, “Iərmənɨg, əgətun-to itəmah e suaru rəha nəfakiən kəm Uhgɨn, təhmen=pən e Jon Bəptais in təməgətun rəhan mɨn nətəmimi.”   
\p
\v 2 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Nian nəmə nəkotəfaki kəm Uhgɨn, nəkotəni məmə,  
\q1 ‘Tatə Uhgɨn, nərgəm ilɨs agɨn, pəh nətəmimi okotɨsiai.  
\q1 Pəh rəham narmənɨgiən tuva mətatɨg.   
\q1
\v 3 Nian rəfin, onəkəfa nauəniən nɨgtəmah təhmen o nian rəueiu.   
\q1
\v 4 Kəni mafəl rəkɨs rəhatɨmah noliən tərah mɨn mətəu-inu itɨmah mɨn iəsotaplɨniən motəpəh rəkɨs naskəlɨm iəkɨsiən e nɨkitɨmah noliən tərah mɨn rəha nətəmimi iətəm kautol e tɨmah.  
\q1 Kəni məsegəhan-pəniən e tɨmah iəkəhuvən ima nəfeifeiən, məta iəkotəmkarəpən motol təfagə tərah.’”   
\p
\v 5-6 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “?Nəmə suah kəti tuva imam ikɨn lapɨn, mətəu nauəniən tɨkə, kəni onəkəhro? Onəkuvən e nimə rəha ik kəti, kəni məni=pən məmə, ‘Pale, suah kəti əha təmsɨpən isəu muva imak ikɨn rəueiu lapɨn, mətəu nauəniən təmɨkə mə iəkəfən kəm in. Əfa nauəniən kəti, iəkos muvən məfən kəm in.’  
\v 7 Kəni nəmə, in otəni=pɨnə kəm ik məmə, ‘!Aaah! Atuvən, səhgi-pəriən itɨmah, inotapɨli rəkɨs itɨmah kəlkələh mɨn rəhak. Ko iəsəhtul mɨniən məfɨnə nauəniən kəm ik.’  
\v 8 Iəkəni kəm təmah məmə, nati əpnapɨn ik in kəti, mətəu suah u təsolkeikeiən məmə in otəfɨnə nauəniən kəm ik. Mətəu iətəni pəhriən, nian nətəkeikei mətətapuəh ohni, kəni in otəhtul məfɨnə natimnati mɨn rəfin iətəm ik nəkolkeikei.   
\p
\v 9 “Kəni tol lanu iəkəni kəm təmah məmə, otətapuəh=pən kəm Uhgɨn o natimnati, kəni in otəfɨnə kəm təmah. Kəni otəsal lan, kəni onəkoteruh. Kəni otəhti-əhti doə, kəni doə oterəh o təmah.  
\v 10 Iəkəni lanu mətəu-inu nətəmimi rəfin nətəm kəutətapuəh, ilah okotos. Kəni nətəmimi mɨn u nətəm kəutəsal, ilah okoteruh. Kəni nətəmimi mɨn u kəutəhti-əhti doə, kəni doə oterəh o lah.   
\p
\v 11 “Itəmah tatə mɨn. ?Itəmah kəti, nian nətɨn tətapuəh o nəmu, kəni in otəfən sɨneik? !Kəpə!  
\v 12 ?Uə nian in tətapuəh o nonalɨ mənɨg, kəni in otəfən skopion?\f + \fr 11:12  \ft Skopion — afin-to futnot e Luk 10:19\f* !Kəpə!  
\v 13 Nati əpnapɨn itəmah nətəmimi nəkotərah, mətəu nəutəfən natimnati təuvɨr mɨn kəm nenətɨtəmah mɨn. Mətəu Tatə Uhgɨn e negəu e neai, noliən rəhan in təuvɨr pɨk mapirəkɨs agɨn noliən rəhatəmah, kəni nɨpəhriəniən, in otəfən Narmɨn Rəhan kəm nətəmimi mɨn u ilah kəutətapuəh ohni.”   
\s1 Nətəmimi nəuvein kəmotəni məmə Iesu tatol uək  //  e nəsanəniən rəha Setən  
\r (Mat 12:22-30,43-45; Mak 3:20-27)  
\p
\v 14 Kəni e nian kəti, suah kəti əha ikɨn iətəm narmɨn tərah tətatɨg lan, kəni in təruru nəghatiən. Kəni Iesu təməhgi pətɨgəm narmɨn tərah əha, kəni suah kəha təmətuəuin məghati, kəni nətəmimi narmɨlah təmiuvɨg pɨk ohni.  
\v 15 Mətəu nətəmimi mɨn əha nəuvein kəutəni məmə, “Pielsepul u in iətəmi asoli rəha narmɨn tərah mɨn, in əmə əha təməfən nəsanəniən kəm suah u məmə in otəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nətəmimi.”\x - \xo 11:15  \xt Mat 9:34; 10:25\x*  
\v 16 Kəni nətəpɨsɨn mɨn nəuvein kəmotətapuəh o Iesu məmə in otol-to nəmtətiən asoli kəti e nəsanəniən iətəm tatsɨpən e negəu e neai mətəu-inu, ilah kotolkeikei məmə okotəhrun-to məmə Iesu in iətəmi pəh.\x - \xo 11:16  \xt Mat 12:38\x*   
\p
\v 17 Mətəu Iesu tɨnəhrun rəkɨs nətəlɨgiən rəhalah, kəni təni məmə, “Nəmə nətəmimi e kəntri kəti kautəhapu ilah mɨn, kəni okotərəkɨn rəhalah kəntri, kəni narmənɨgiən otearɨs mɨkə. Kəni təhmen=pən əmə, e lahuənu kəti, nəmə nətəmimi lan kautəhapu ilah mɨn, kəni okotərəkɨn agɨn lahuənu u.  
\v 18 ?Kəni nəmə nətəmimi rəha Setən kautəhapu ilah mɨn, kəni otəhro lanu e rəhan narmənɨgiən otatɨg? Iətəni lanu mətəu-inu nəutəni lanu məmə iətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən rəha Pielsepul.  
\v 19 ?Kəni nəmə iəu, iətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən rəha Pielsepul, kəni itəmah nəutəni məmə rəhatəmah mɨn nətəmimi kəutəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nəsanəniən rəha Pielsepul. Təmə tol lanəha, ilah okotakil rəhatəmah mɨn nəghatiən məmə in neiuəiən.  
\v 20 Mətəu nəmə iəu iətəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nətəmimi e nəsanəniən rəha Uhgɨn, kəni tətəgətun məmə Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tɨnuvnə rəkɨs o təmah.   
\p
\v 21 “Nian iətəmi rəhan nəsanəniən tepət tətəmki natimnati rəha nəluagɨniən, in otətəhtul maru mətəsal vi o rəhan nimə, in ko rəhan natimnati kəutəməhli vi əmə.  
\v 22 Mətəu nian iətəpɨsɨn kəti mɨn iətəm rəhan nəsanəniən tapirəkɨs in, in otuva muəluagɨn mətian-mətian tehpahu in, kəni mos rəkɨs rəfin rəhan natimnati rəha nəluagɨniən iətəm təmələhu=pən rəhan nətəlɨgiən lan, kəni in otəuəri natimnati rəfin rəha suah kəha kəm rəhan mɨn nətəmimi.\x - \xo 11:22  \xt Kol 2:15\x*   
\p
\v 23 “Iətəmi u in təsuərisɨgiən lak, in rəhak tɨkɨmɨr. Kəni iətəmi u in təsoriaruniən sipsip mɨn, in tatol ilah kəutagɨm atiti.”\x - \xo 11:23  \xt Luk 9:50\x*   
\p
\v 24 Kəni təməni əskasɨk məmə, “Nian narmɨn tərah tatiet e suah kəti, kəni in tuvən mətan əpəha ikɨn kɨkə-kɨkə ikɨn, ikɨn nəhu tɨkə lan mətəsal ikɨn otəmeig ikɨn, mətəu təseruhiən. Kəni in otəni məmə, ‘Pəh iəkɨtəlɨg=pən e rəhak nimə u iəmsɨpən ikɨn aupən.’  
\v 25 Kəni nian in təmɨtəlɨg=pa, meh rəhan nimə kəmafəl təpiə vivi, kəni natimnati rəfin kəutəməhl-məhli vi əmə.  
\v 26 Kəni in otuvən mit mɨn narmɨn tərah səpɨn mɨn məhuva u kotərah pɨk motapirəkɨs in. Kəni okəhuvən mɨn imə motatɨg e nəmiəgəhiən rəha suah u. Kəni suah u, aupən rəhan nəmiəgəhiən tərah, mətəu rəueiu tɨnərah pɨk agɨn.”   
\p
\v 27 Nian Iesu təməni nəghatiən əha, pətauəhli kəti tagət əfəməh məmə, “Uhgɨn təmətuati pəhriən e rəhan nəuvɨriən kəm pətan u iətəm təmemək lam, kəni məfɨnə nah kəm ik.”\x - \xo 11:27  \xt Luk 1:28,42,48\x*   
\p
\v 28 Kəni Iesu təni məmə, “Nɨpəhriəniən, mətəu Uhgɨn otətuati e rəhan nəuvɨriən kəm nətəmimi mɨn u kəutətəu rəhan nəghatiən tapirəkɨs agɨn, kəni mautol.”   
\s1 Nəmtətiən rəha Jonə  
\r (Mat 12:38-42; Mak 8:12)  
\p
\v 29 Kəni nian nətəmimi kəməhuva məmə okotətəu nəghatiən rəha Iesu, kəməhuva tepət nəuvetɨn mɨn, kəni Iesu təni məmə, “Itəmah nətəmi rəueiu mɨne, itəmah nol təfagə tərah agɨn mɨn. Itəmah nəkotolkeikei məmə nəkoteh nati apɨspɨs u nəmtətiən kəti. Mətəu Uhgɨn ko təsəfɨnəiən nəmtətiən kəti kəm təmah tol lanu. Mətəu Uhgɨn otəfɨnə əmə nəmtətiən kətiəh kəm təmah, inəha nəmtətiən rəha iəni Jonə.\x - \xo 11:29  \xt Mat 16:4\x*  
\v 30 Təhmen əmə e Jonə mə in nəmtətiən kəti tatuvən o nətəm Ninivə u aupən, kəni tol lanu, iəu Nətɨ Iətəmimi iəu mɨn nəmtətiən rəha nətəmimi u rəueiu mɨne.   
\p
\v 31 “Kəni e nian əha Uhgɨn otakil nətəmimi rəfin, kəni kwin rəha nɨtəni pesi ikɨn, otəhtul məni pətɨgəm məmə itəmah nətəm nəkotərah. Otəhrun nəniən lanəha mətəu-inu, in təmiet e nɨkalɨ nɨtəni əpəha isəu agɨn, kəni maliuək muva məmə otətəu nəghatiən rəha Kig Solomən u iətəm teinatɨg pɨk. Kəni oteruh-to, suah kəti iətəm in ilɨs agɨn mapirəkɨs Kig Solomən tɨnuva, mətəu itəmah nəsotətəlɨgiən.\x - \xo 11:31  \xt 1King 10:1-10\x*   
\p
\v 32 “Kəni nətəm Ninivə okotəhtul e nian Uhgɨn otakil nətəmimi ərəfin lan, kəni ilah okotəni məmə itəmah nəmotol noliən tərah. Kəni ilah okotəhrun nəniən lanəha mətəu-inu, nian ilah kəmotətəu nəghatiən rəha Jonə, ilah kəmotəuhlin ilah e noliən tərah mɨn rəhalah. Kəni rəueiu u, suah kəti u ikɨnu in ilɨs pɨk tapirəkɨs Jonə.”\x - \xo 11:32  \xt Jona 3:5-10\x*   
\s1 Nəhagəhagiən rəha lait  
\r (Mat 5:15; 6:22-23)  
\p
\v 33 Kəni Iesu təməni məmə, “Ko suah kəti təsasiəpəniən e lait, kəni ko matɨg məhluaig lan uə təfən e nɨpəg nati kəti. Kəpə. Mətəu nian iətəmi tasiəpən e lait, otəkeikei maharu pəri e nɨgi rəha lait məmə nətəmimi u kəutəhuva e nɨpəg nəuan nimə, kəni ko mauteruh nəhagəhagiən rəha lait kəni kotəhrun neruhiən nati lan.\x - \xo 11:33  \xt Mak 4:21; Luk 8:16\x*  
\v 34 Nəhmtəm təhmen e lait u tətəfən nəhagəhagiən kəm nɨpətɨm. Nian nəhmtəm mil kuəuvɨr, təhmen əmə məmə nɨpətɨm təriauəh e nəhagəhagiən. Mətəu nian nəhmtəm mil kuərah, təhmen əmə məmə nɨpətɨm təriauəh e napinəpuiən.\f + \fr 11:34  \ft Nɨpətɨn kəti rəha “nəhmtəm mil kuəuvɨr” təni məmə, ik kəti u nɨkim tagiən o nasiruiən e nətəmimi e rəham məni. Kəni nɨpətɨn kəti rəha “nəhmtəm mil kuərah” təni məmə, ik iəumɨs kəti. Nɨpətɨn kəti mɨn rəha “nəhmtəm mil kuəuvɨr” təni məmə, rəham nətəlɨgiən kətiəh əmə o Uhgɨn.\f*  
\v 35 Kəni tol lanəha, ik onəkəkeikei mateh vivi məmə rəham nəhagəhagiən in səniən məmə napinəpuiən.  
\v 36 Kəni nəmə rəham nəmiəgəhiən təriauəh vivi e nəhagəhagiən, napinəpuiən otɨkə agɨn lam, kəni nəhagəhagiən tasiəgəpɨn vivi rəfin rəham nəmiəgəhiən, təhmen=pən əmə e nəhagəhagiən rəha nəuanɨsiə tətasiəgəpɨn ik.”   
\s1 Iesu təmagət əskasɨk  //  e Farəsi mɨn mɨne  //  nəgətun mɨn rəha lou  
\r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47)  
\p
\v 37 Kəni nian Iesu təməghati rəkɨs, kəni Farəsi kəti təmuva məni=pən kəm in məmə okian muauən əpəha e rəhan nimə. Kəni Iesu təmaliuək muvən əpəha imə məharəg e nɨkalɨ tepɨl o nauəniən.  
\v 38 Kəni Farəsi əpəha təmauɨt ohni narmɨn təmiuvɨg nian təmeruh məmə Iesu təməsəueiuiən nəhlmɨn e nəhu uərisɨg təpanauən.   
\p
\v 39 Kəni Iərmənɨg təməni=pən kəm in məmə, “Itəmah u Farəsi mɨn, nəkotəhmen əmə e kap mɨne pɨlet iətəm nəutafəl ilah əpəha ihluə əmə, mətəu in əpəha e nɨpəgnəualah, kotapɨn. Itəmah nəkotəriauəh e navərəsiən mɨne nərahiən.  
\v 40 !Itəmah nəutalməli pɨk! ?Nɨkitəmah təhti uə kəpə məmə, Uhgɨn iətəm təmol nɨpətɨtəmi, in mɨn təmol nɨkitəmi? !Əuəh!  
\v 41 Mətəu onəkotəfən kəm nanrah mɨn e nɨkitəmah agiən, kəni natimnati rəfin ihluə mɨne imə okotəhruahru motəuvɨr.   
\p
\v 42 “!Mətəu itəmah Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah! Itəmah nəutohtəu=pən vivi nɨpɨspɨsɨ Lou mɨn. Itəmah nəkotəni məmə nautol tait rəhatəmah e nɨmalɨ mɨnɨt mɨne ru mɨne nəuvein mɨn kotol lanəha, u iətəmimi tətəfən e nauəniən. Inu təhruahru e Lou, mətəu itəmah nɨnotəpəh nɨtəu-pəniən suaru əhruahru rəha nakiliən iətəmimi, mɨne suaru rəha nolkeikeiən Uhgɨn. Onəkotəkeikei motol noliən təuvɨr asoli əha, kəni məsotaluiən məmə nəkotol tait rəhatəmah.   
\p
\v 43 “Itəmah u Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah, mətəu-inu nəkotolkeikei məmə nəkəhuvən məutəharəg aupən e nimə rəha nuhapumɨniən. Kəni e makɨt, nəkotolkeikei məmə nətəmimi okotəfəri=pɨnə nəhlmɨ lah kəm təmah o nɨsiaiən itəmah.   
\p
\v 44 “Itəmah u Farəsi mɨn, nərahiən asoli otuva o təmah, mətəu-inu itəmah nəkotəhmen e suvət u kotamɨkmɨk, mətəu kəsəhrun əhruahruiən məmə in iə, kəni nətəmimi kəutaliuək pɨkɨn lan motəruru, məutol rəhalah nəmiəgəhiən tətamɨkmɨk.”\f + \fr 11:44  \ft Lou rəha nətəm Isrel tətəni məmə, nəmə suah kəti otek iətəmi təmɨmɨs, kəni in tamɨkmɨk e Lou. Tol lanəha, ilah okotəkeikei motol əpətɨn uə nəmtətiən kəti ikɨn kəmol suvət ikɨn məmə nətəmimi okəsotaliuək pɨkɨniən lan.\f*   
\p
\v 45 Kəni iəgətun kəti rəha Lou təməni=pən kəm Iesu məmə, “Iəgətun. Nian nətəni nəghatiən mɨn u, kəni tətərəkɨn mɨn itɨmah.”   
\p
\v 46 Kəni Iesu təni məmə, “!Nəgətun mɨn rəha Lou! Nərahiən asoli otuva o təmah mətəu-inu, itəmah nəutəlɨn-pəri nati fɨgəm mɨn u tiəkɨs məmə nətəmimi okotos.\f + \fr 11:46  \ft “Nati fɨgəm” u Iesu tətəghati lan, in lou əlkələh mɨn tepət pɨk rəha nətəm Isrel.\f* Kəni məsotasiruiən nəuvetɨn e nəuanəhlmɨtəmah məmə onəkotasiru e lah o nosiən natimnati mɨn əha.   
\p
\v 47 “Nərahiən asoli otuva o təmah mətəu-inu itəmah nəutuvləkɨn nimə təuvɨr mɨn o suvət rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn aupən, kəni məutəni məmə nəutɨsiai ilah. Mətəu nəuteiuə. Tɨpɨtəmah mɨn əmə kəmotohamu ilah.\f + \fr 11:47  \ft Iesu tətahi Farəsi mɨn mətəu-inu kəutəni məmə kəutɨsiai iəni aupən mɨn. Mətəu ilah kəsotoliən natimnati mɨn u iəni mɨn kəmautəni.\f*  
\v 48 Tol lanu, itəmah nəutəni pətɨgəm məmə itəmah nəutegəhan e natimnati mɨn əha tɨpɨtəmah mɨn kəmotol aupən, u kəmotohamu iəni mɨn, kəni itəmah nɨkitəmah tagiən o noliən rəhalah, kəni ko nautuvləkɨn suvət mɨn rəhalah.   
\p
\v 49 “Kəni tol lanəha, Uhgɨn u iətəm teinatɨg pɨk təməni məmə, ‘Iəu oiəkahli=pən rəhak iəni mɨn mɨne aposɨl mɨn okəhuvən motəghati kəm lah, kəni ilah okotəgəu rəkɨs ilah motol nərahiən kəm nəuvein, kəni motuhamu nəuvein.’  
\v 50 Tol lanəha, Uhgɨn otakil itəmah təhmen məmə itəmah əmə nəmotohamu iəni mɨn rəfin rəhan, kəni in otol nalpɨniən kəm təmah o nɨmɨsiən rəhalah, ilah u kəməutatɨg e nətuəuiniən e nɨftəni mətəuarus=pa u rəueiu,  
\v 51 iəni mɨn rəfin u kəmotuhamu əpəha e Epɨl mətəuarus=pən Səkaraea, u iətəm təmɨmɨs e Nimə rəha Uhgɨn e nəlugɨn e oltə mɨne nimə.\f + \fr 11:51  \ft E Nauəuə Rəha Uhgɨn u e Oltestɨmɨn, Epɨl in iəni aupən agɨn, kəni Səkaraea, in naunun. Afin-to e Jen 14 mɨne 2Kron 24:22.\f* Kəni nɨpəhriəniən, itəmah u rəueiu mɨne, Uhgɨn otol nalpɨniən kəm təmah.   
\p
\v 52 “Kəsi, itəmah mɨn u nəgətun mɨn rəha Lou, nərahiən asoli otuva o təmah mətəu-inu suaru kəti əha ikɨn iətəm tətəgətun nak Uhgɨn tolkeikei. Itəmah nəkotəhrun suaru əha, mətəu nəutəhluaig lan məmə nətəmimi kotəruru. Itəmah nəsotəgətun-pəniən, kəni məutasisɨg e nətəmimi məmə ilah mɨn kotəruru nɨtəu-pəniən.”   
\p
\v 53 Nian Iesu təmiet e nimə əha mɨnətaliuək mɨnatuvən, kəni nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn, niəməha təmol ilah. Təmətuəuin əha ikɨn əha, ilah kəməhuva məmə tɨkɨmɨr mɨn rəhan. Kəni ilah kəməutərakipən e nəghatiən əskasɨk tepət kəm in  
\v 54 məmə okoteruh-to nəniən kəti rəhan u iətəm təsəhmeniən.   
\c 12  
\s1 Nəghatiən mɨn  //  rəha nem əskasɨkiən  
\r (Mat 10:19-20,26-33; 12:32)  
\m
\v 1 Kəni e nian əha, nətəmimi tepət kəməhuva kətiəh, ko kafin kəruru. Mətəu nətəmimi tɨnepət pɨk, kəni məutəhgi-əhgi rəkɨs ilah mɨn. Kəni ko Iesu tətuəuin mətəghati kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Itəmah, onəutətəu itəmah o is rəha Farəsi mɨn, is u in noliən rəhalah u rəhalah nəniən təuvɨr, mətəu nɨkilah tamɨkmɨk.  
\v 2 Natimnati u iətəmimi tatol oneuən, Uhgɨn otəpanəfətɨgəm, tagəhag ikɨn. Kəni natimnati iətəm iətəmimi tətəhluaig lan, kəni Uhgɨn otəpanəfətɨgəm, nətəmimi okoteruh.\x - \xo 12:2  \xt Luk 8:17\x*  
\v 3 Natimnati u nautəni e napinəpuiən, nətəmimi okotətəu e nərauiə asoli. Kəni natimnati u nəutəni oneuən e nɨpəgnəua nimə, nətəmimi kəpanotəni pətɨgəm əpə ihluə, nətəmimi rəfin okotətəu.   
\p
\v 4 “Rəhak mɨn nətəmimi, iəkəni kəm təmah məmə, nəsotəgɨniən e nətəmimi u kotəhrun nuhamuiən nɨpətɨtəmah, mətəu uərisɨg, ko kəsotol mɨniən nati kəti tərah e təmah.  
\v 5 Mətəu iəkəni pətɨgəm kəm təmah iətəmi u təhruahru məmə onəkotəgɨn lan. Onəkotəkeikei motəgɨn e Uhgɨn, mətəu-inu nian in otohamu suah kəti, in təhrun nərəki-pəniən in e nɨgəm asoli. Əuəh, nɨpəhriəniən, iəkəni kəm təmah məmə onəkotəkeikei motəgɨn e Uhgɨn.  
\v 6 Mənɨg əlkələh uəha kotəhmen e kəuviəguvehli u kos nəhmtɨ lah məni əkəku əmə, mətəu Uhgɨn təsaluiən agɨn e kəti.  
\v 7 Sotəgɨniən, mətəu-inu Uhgɨn tolkeikei itəmah tapirəkɨs mənɨg mɨn tepət. Nɨpəhriəniən, Uhgɨn təmafin məhrun vivi nəuanutəmah rəfin.\x - \xo 12:7  \xt Luk 12:24; Uək 27:34\x*   
\p
\v 8 “Iəkəni kəm təmah məmə, nəmə iətəmi tətəni pətɨgəm e nəhmtɨ nətəmimi məmə in rəhak kəti, kəni iəu Nətɨ Iətəmimi, iəu mɨn iəkəni pətɨgəm e nəhmtɨ nagelo mɨn rəha Uhgɨn məmə in rəhak iətəmimi.  
\v 9 Mətəu nəmə iətəmi tətəni pətɨgəm e nəhmtɨ nətəmimi məmə in səniəmə məmə iətəmimi kəti rəhak, kəni iəu iəkəni pətɨgəm e nəhmtɨ nagelo mɨn məmə suah u in səniəmə iətəmimi kəti rəhak.  
\v 10 Kəni iətəmimi tətəni nəghatiən tərah e Nətɨ Iətəmimi, Uhgɨn otafəl rəkɨs rəhan təfagə tərah. Mətəu iətəmimi tətəghati rah e Narmɨn Rəha Uhgɨn, ko Uhgɨn təsafəl rəkɨsiən rəhan təfagə tərah.\f + \fr 12:10  \ft Afin-to futnot mɨn əpəha Mat 12:32 mɨne Mak 3:29.\f*   
\p
\v 11 “Kəni nian kotiuvi pətɨgəm itəmah e nimə rəha nuhapumɨniən, mɨne e nəhmtɨ iərmənɨg mɨn, mɨne nətəmi asoli mɨn məmə okotiuvi pətɨgəm itəmah məutakil rəhatəmah nəghatiən, kəni nɨkitəmah otəsəhti pɨkiən məmə onəkotəhro lanu motuhalpɨn rəhalah nəghatiən,\x - \xo 12:11  \xt Mak 13:11; Luk 21:12-15\x*  
\v 12 mətəu-inu e nian əhruahru əha, Narmɨn Rəha Uhgɨn otəgətun itəmah e nəghatiən nak onəkotəghati lan kəni motəni kəm lah.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e iətəmi u rəhan nautə tepət mətəu rəhn-kapə tɨkə  
\p
\v 13 Kəni nətəmi mɨn əha kəti təməni=pən kəm Iesu məmə, “Iəgətun. Rəhak tatə tɨnɨmɨs rəkɨs. Pale, əni=pən kəm piak məmə otəuəri natimnati rəha tatə rəhatɨmlau məmə təfa rəhak nəuvein, u iətəm tatə təmələhu məmə rəhak.”  
\v 14 Mətəu Iesu təməni kəm in məmə, “Iəu kəti, iəu iəkɨkə e nətəlɨgiən u rəhatəlau o nəuəriən rəhatəlau natimnati.”  
\v 15 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Onəutətəu vivi itəmah. Onəkotasisɨg vivi e təmah məmə nəsotoliən məmə itəmah navərəs mɨn, mətəu nəukətɨ nəmiəgəhiən təsɨsɨpəniən e nautə tepət.”\x - \xo 12:15  \xt 1Tim 6:9-10\x*   
\p
\v 16 Kəni təməni nəghatiən əuhlin u məmə, “Suah kəti, rəhan nautə tepət, kəni rəhan nasumiən təuvɨr pɨk.  
\v 17 Kəni məni=pən aru kəm in məmə, ‘?Kəsi, oiəkəhro əha rəueiu, mətəu-inu rəhak nimə mɨn kɨnotəpəh nəhmeniən məmə iəkəfən nauəniən nəgək mɨn ikɨn?’   
\p
\v 18 “Kəni in təməni məmə, ‘Təuvɨr məmə iəkol lanu lan. Iəkəmki rəkɨs nimə mɨn u, kəni mol nimə asoli mɨn nəuvein iətəm iahgin mɨn nəuvetɨn. Kəni məlɨn=pən nəgək nauəniən, mɨne nautə mɨn rəhak ikɨn.  
\v 19 Kəni iəkəhrun nəniən aru kəm iəu məmə, rəhak natimnati tepət pəhriən təhmen o nu tepət. Kəni rəueiu əha iəkəmeig, mətauən, mətəmnɨm, kəni mətətəu nagiəniən təuvɨr əmə lanu rəha nian rəfin.’   
\p
\v 20 “Mətəu Uhgɨn təməni=pən kəm in məmə, ‘!Ik ialməli! Iəu iəməfɨnə nəmiəgəhiən u kəm ik, mətəu rəueiu əmə u lapɨn, iəkos rəkɨs, nəkɨmɨs. ?Kəni okəhro e natimnati mɨn u rəham ik nəmoriarun=pa tepət pɨk, kəni pəh otarmənɨg e natimnati mɨn əha?’”   
\p
\v 21 Kəni Iesu təməni məmə, “Uhgɨn otol əmə lanəha kəm nətəmimi u kəutoriarun nautə mɨn tepət məmə rəhalah, kəni nɨkin təsəhti pɨkiən noliən təuvɨr mɨn u Uhgɨn tolkeikei.”\x - \xo 12:21  \xt Mat 6:19-20\x*   
\s1 Nəsotətəlɨg pɨkiən  //  e natimnati rəha nɨpətɨtəmi  
\r (Mat 6:19-21,25-34)  
\p
\v 22 Kəni Iesu təməni kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Mətəu-inu noliən əha, iətəni kəm təmah məmə, nəsotətəlɨg pɨkiən e natimnati rəha nəmiəgəhiən rəhatəmah məmə onəkotun nak, kəni məsotətəlɨg pɨkiən e natimnati rəha nɨpətɨtəmah məmə onəkəhuvən e nak.  
\v 23 Nəsotətəlɨg pɨkiən mətəu-inu nəmiəgəhiən rəhatəmah tapirəkɨs nauəniən, kəni nɨpətɨtəmah tapirəkɨs napən mɨn rəha nuvəniən lan.  
\v 24 Oteruh-to mənɨg mɨn, ilah kəsotasumiən, kəni məsotəuləkiən, kəni rəhalah nimə rəha nauəniən tɨkə, mətəu Uhgɨn in tətaugɨn ilah. !Mətəu Uhgɨn tolkeikei pɨk itəmah tapirəkɨs mənɨg mɨn!   
\p
\v 25 “?Nɨkitəmah təhti məmə rəhatəmah nətəlɨg pɨkiən təhrun noliən rəhatəmah nəmiəgəhiən təfəməh? !Kəpə! Noliən rəha nətəlɨg pɨkiən təsəfɨnəiən auə kətiəh mɨn e nəmiəgəhiən rəhatəmah.  
\v 26 ?Mətəu nəmə itəmah nəsotəhruniən noliən nati əkəku kəti tol lanəha, kəni təhro nəutətəlɨg pɨk e natimnati pɨsɨn pɨsɨn mɨn e nəmiəgəhiən rəhatəmah?   
\p
\v 27 “Nɨkitəmah təhti-to noliən rəha nəugɨnɨgi mɨn u kəutəugɨn. Ilah kəsotoliən nati kəti, məsotəhliən rəhalah napən. Mətəu iəkəni kəm təmah məmə aupən, Kig Solomən, in iətəmimi rəhan nautə tepət, kəni rəhan napən iətəm tatuvən lan, ilah kotəuvɨr motapirəkɨs. Mətəu nəugɨ nɨgi əpnapɨn mɨn kotəuvɨr tapirəkɨs agɨn rəhan napən.  
\v 28 Nəugɨnɨgi mɨn əha kəutəhtul o nian kətiəh əmə, kəni olauɨg, kuvan e nɨgəm, mətəu Uhgɨn in tatol ilah kotəuvɨr pɨk. ?Kəni nɨkitəmah təhti məmə in otəfɨnə napən kəm təmah uə kəpə? !Əuəh! Rəhak nətəmimi, rəhatəmah nəhatətəiən təkəku agɨn.   
\p
\v 29 “Təsəuvɨriən məmə nɨkitəmah təhti pɨk natimnati o nəmiəgəhiən rəhatəmah, kəni nian rəfin nəutəsal e nauəniən nɨgtəmah mɨne nəmnɨmiən nɨmtəmah.  
\v 30 Nɨkitəmah təsəhti pɨkiən natimnati mɨn əha, mətəu-inu nətəm kəsotəhatətəiən e Uhgɨn, ilah kəutəsal e natimnati mɨn əha. Rəhatəmah Tatə in təhrun natimnati iətəm nəkotəkeikei motos o nəmiəgəhiən rəhatəmah.  
\v 31 Mətəu onəkotətəlɨg pɨk əmə e natimnati rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn motol təhtul aupən e nəmiəgəhiən rəhatəmah, kəni in otəfɨnə mɨn kəm təmah natimnati mɨn rəha nəmiəgəhiən u ikɨnu e nəhue nɨftəni.   
\p
\v 32 “Nəsotəgɨniən, itəmah rəhak mɨn sipsip itəmah təkəku əmə, mətəu-inu Tatə rəhatəmah nɨkin tətagiən pɨk o təmah məmə onəkotatɨg ahgəl rəhan narmənɨgiən, kəni in oteh vivi itəmah, kəni onəkotarmənɨg itəmah min.  
\v 33 Onəkotəfətɨgəm rəhatəmah natimnati nətəmimi kotos nəhmtɨn, kəni motəfən məni kəm nanrah mɨn. Nian nəkotol təuvɨr lanu, in təhmen məmə ikɨn nautə rəhatəmah otətəməhli ikɨn ko təsərahiən nian kəti, kəni itəmah onəkotələhu pən rəhatəmah natimnati iətəm təuvɨr əpəha e negəu e neai iətəm ko təsɨkəiən. Kəni ikɨn əha, ko nakləh mɨn kəsotərəkɨniən, kəni ko uvni mɨn kəsotərəkɨniən natimnati mɨn əha.\x - \xo 12:33  \xt Luk 18:22\x*  
\v 34 Iətəni lanu mətəu-inu, ikɨn pəhruvən rəhatəmah natimnati təuvɨr mɨn kəutəməhli ikɨn, kəni nɨkitəmah otəkeikei məhti-əhti natimnati mɨn əha ikɨn əha.”   
\s1 Nətəmimi rəha Iesu okotəkeikei mautol əpenə  //  rəhan nuvaiən  
\p
\v 35 Kəni Iesu təməni məmə, “Nian mɨn ərəfin, onəutəhtul maru, təhmen e iətəmi təfən napən rəha uək, meargin rəhan kətəuti, kəni masiəpən e rəhan nəuanɨsiə nian rəfin.\x - \xo 12:35  \xt Mat 25:1-13\x*  
\v 36 Onəkotəkeikei motəhmen e noluək mɨn rəha iərmənɨg kəti təmsɨpən e lafet kəti rəha marɨt kəti. Kəni nian in təmuva məhti-əhti doə, kəni əmeiko, ilah koterəh e doə məmə otuvən imə.  
\v 37 Noluək mɨn u kəutair məutəhtul maru nian iərmənɨg tətuva, ilah kəmoteh kəni motos nəuvɨriən rəha iərmənɨg. Nɨpəhriəniən u iəkəni kəm təmah məmə, in otuvən e napən rəha uək, kəni mauɨn e lah məmə okəhuva motəharəg, kəni in oteh vivi ilah kəni maugɨn ilah.  
\v 38 Kəni nəmə iərmənɨg otətuva lapɨn e napinəpuiən, uə e nian mənɨg nətəkakə lan, mətəu noluək mɨn kəutair mautol əpenə əmə, kəni in otol təuvɨr agɨn kəm lah.  
\v 39 Kəni itəmah nəkotəkeikei motəhrun məmə, nəmə suah kəti təhrun nian əhruahru iətəm iakləh otuva e rəhan nimə məmə otakləh, kəni ko in təsapɨliən, in otətəhtul maru mateh vivi rəhan nimə məmə iakləh otəsuvaiən imə.\x - \xo 12:39  \xt Mat 24:43-44; 1Təs 5:2\x*  
\v 40 Kəni itəmah, nian rəfin nəkotəkeikei məutəhtul maru mətəu-inu iəu Nətɨ Iətəmimi iəkuva mɨn e nian iətəm itəmah nəsotəhruniən.”   
\p
\v 41 Kəni Pitə təməni=pən kəm in məmə, “Iərmənɨg. ?Nəghatiən əuhlin u nətəni rəhatɨmah əmə, uə rəha nətəmimi ərəfin?”   
\p
\v 42 Kəni Iərmənɨg təni məmə, “?Pəh u in ioluək kəni meinatɨg mɨn matol rəhan uək e nian mɨn rəfin e noliən iətəm təuvɨr? ?Kəni iərmənɨg kəti otəfəri pəh otuva iətəmi asoli rəha noluək mɨn e nimə rəhan məmə in təuəri nauəniən nɨg noluək mɨn rəfin e nian əhruahru rəhan?  
\v 43 Kəni nian iərmənɨg rəha suah kəha tɨtəlɨg=pa, kəni meruh məmə in tatol vivi rəhan uək, kəni in otol təuvɨr kəm ioluək əha.  
\v 44 Nɨpəhriəniən iəkəni kəm təmah məmə, iərmənɨg in otəfəri ioluək əha tuva mol iətəmi asoli lan məmə in otarmənɨg e natimnati rəfin rəhan.\x - \xo 12:44  \xt Mat 25:21,23\x*  
\v 45 ?Mətəu nəmə ioluək u nɨkin təhti məmə, ‘Rəhak iətəmi asoli təsuvaiən nuvəh. Ko təsuva uəhaiən.’ Kəni ioluək əha tɨnətuəuin mɨnatoh noluək mɨn nɨpətan mɨne nəman, kəni muvən mətauən mətəmnɨm mətapɨs. ?Kəni iərmənɨg otol nak?  
\v 46 Iərmənɨg rəha suah u otɨtəlɨg=pa ohni e nian kəti iətəm in təsəhruniən kəni məsəhtul maruiən ohni. Kəni iərmənɨg otəfən nalpɨniən asoli kəm in, kəni in otəfən in tuvən matɨg ilah nətəmi mɨn u kəsotoliən rəhan nəghatiən.\x - \xo 12:46  \xt Mat 24:45-51\x*   
\p
\v 47 “Ioluək əha iətəm tɨnəhrun rəkɨs nəghatiən rəha iərmənɨg rəhan, mətəu in təsəhtul maruiən məmə otol uək mɨn əha, kəni okoh in tətəu nahməiən.\x - \xo 12:47  \xt Jem 4:17\x*  
\v 48 Mətəu ioluək iətəm in təsəhruniən nəghatiən mɨn rəha iərmənɨg, kəni in matol natimnati iətəm in təsəhruahruiən iətəm in otəkeikei mos nalpɨniən ohni, kəni okoh mətɨg ioluək u. Iətəmimi u Uhgɨn tətəfən natimnati tepət kəm in, in otəkeikei mol natimnati tepət. Kəni iətəmimi u kətələhu=pən natimnati tepət e nəhlmɨn, okətapuəh e natimnati tepət ohni.”\x - \xo 12:48  \xt Mat 10:34-36\x*   
\s1 Iesu tatol nətəmimi kəutəuəri ilah mɨn  
\p
\v 49 Kəni Iesu təməni məmə, “Iəmuva məmə iəkəhlman e nɨgəm e nəhue nɨftəni, kəni nəmə rəueiu əha nɨgəm əha tɨnatuəu rəkɨs, kəni nɨkik tagiən.  
\v 50 Nian əskasɨk kəti otuva e rəhak nəmiəgəhiən, təhmen e noliən bəptais kəti, kəni nɨkik tətahmə lan mətəuarus otol naunun.\x - \xo 12:50  \xt Mak 10:38-39\x*  
\v 51 ?Nɨkitəmah təhti məmə iəmuva u məmə iəkələhu nəməlinuiən e nəhue nɨftəni? !Kəpə! Iəməsuvaiən məmə iəkələhu nəməlinuiən, mətəu iəmuva məmə iəkol nətəmimi kotaiu atiti.  
\v 52 Kəni rəueiu əha, nəmə nətəmimi faif e lahuənu kəti, kəni okotəuəri ilah mɨn, kɨsɨl oklahi keiu, kəni keiu okuahi kɨsɨl.  
\v 53 Tatə mɨne nətɨn iərman okətuərah o lau mɨn. Kəni mamə mɨne nətɨn pətan, okətuərah o lau mɨn. Kəni pətan mɨne uhun, okətuərah o lau mɨn.”\x - \xo 12:53  \xt Maeka 4:6\x*   
\s1 Nətəmimi okotəkeikei motəhrun nəmtətiən mɨn  
\r (Mat 16:1-4; Mak 8:11-13)  
\p
\v 54 Kəni in təməghati mɨn kəm nɨmənin nətəmimi mətəni məmə, “Nian nəkoteruh nɨmalɨ nəpuə mɨn okotəri, kəni nəkotəni uəhai əmə məmə otəfuv, kəni otol pəhriən.  
\v 55 Kəni nian nəkoteruh nɨuig notəsuvəhiən tol naugɨn,\f + \fr 12:55  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Nian nəkotətəu nɨmətagi iətəm tatsɨpesi,” mətəu-inu əpəha Isrel, nəpiapeiən tətuərisɨg e nɨmətagi iətəm tatsɨpesi.\f* nəkotəni məmə okəpiapei, kəni otol pəhriən.  
\v 56 !Ei! !Itəmah nəfaki eiuə mɨn! Itəmah nəkotəni məmə nəkotəhrun pɨk natimnati mɨn, kəni motəhrun nehiən nɨftəni mɨne neai, kəni nəkotəhrun məmə nian otuva lanəha, kəni otol pəhriən lanəha. ?Mətəu təhro nəsotəhruniən nɨpətɨ nəmtətiən mɨn iətəm nauteruh əha rəueiu?   
\p
\v 57 “?Təhro nəsotɨtəpəniən suaru iətəm təhruahru məmə onəkotohtəu=pən?  
\v 58 Nian suah kəti otələs ik nəkian e kot, kəni e nian natualiuək e suaru, kəni təuvɨr məmə nəkaupən məghati kəm in muəni-vivi rəhatəlau nərahiən. Nəmə nəsuoliən, kəni otələs ik mian e kot, kəni iətəmi asoli rəha kot otegəhan=pən lam e nəhlmɨ polɨs, kəni otələs ik muvən masisɨg lam e kaləpus.  
\v 59 Iətəni kəm ik məmə, nəmə tol lanəha, ko nəsietiən e kaləpus mətəuarus nəkəkeikei mətəou e məni rəfin agɨn o nalpɨniən rəham.”\x - \xo 12:59  \xt Mat 5:25-26\x*   
\c 13  
\s1 Nətəmimi okotəkeikei motəuhlin ilah  //  e rəhalah noliən tərah mɨn  
\m
\v 1 Kəni e nian əha, nətəmimi nəuvein kəməhuva motəni=pən kəm Iesu məmə nətəm Kaləli nəuvein kautoh natimiəgəh mɨn məmə okotol sakrifais lan kəm Uhgɨn, əmeiko, soldiə mɨn rəha kəpmən u Pailət kəməhuva motohamu ilah, kəni nɨra natimiəgəh mɨn mɨne nɨra nətəmimi mɨn kəmotaiu motol əmə kətiəh.\f + \fr 13:1  \ft Nətəm Isrel kəmotauɨt o nɨmɨsiən rəha nətəmimi mɨn əha mətəu-inu ilah kəutatɨg e Nimə Rəha Uhgɨn u tasim, kəni mautol nati Lou tətəni.\f*  
\v 2 Kəni Iesu təməni=pən məmə, “?Təhro? ?Nɨkitəmah təhti məmə nərahiən əskasɨk rəha nətəm Kaləli əha məmə inkonu ilah kotərah pɨk tapirəkɨs ərəfin nətəm Kaləli?\x - \xo 13:2  \xt Jon 9:2\x*  
\v 3 !Kəpə! Iətəni kəm təmah məmə təsoliən lanəha. Mətəu okəmə itəmah mɨn nəsotəuhliniən itəmah e noliən tərah mɨn rəhatəmah, kəni itəmah mɨn onəkohmɨs.  
\v 4 ?Kəni təhro e nətəm Sailoam eitin əpə nimə əfəməh təməmei məharəg-ərain ilah kohmɨs? ?Nɨkitəmah təhti məmə nəmiəgəhiən rəhalah tərah tapirəkɨs nətəmimi rəfin əpəha Jerusɨləm?  
\v 5 !Kəpə! Iətəni kəm təmah məmə təsoliən lanəha. Mətəu nəmə itəmah nəsotəuhliniən itəmah e noliən tərah rəhatəmah, kəni itəmah mɨn onəkohmɨs.”   
\p
\v 6 Kəni təməni nəghatiən əuhlin u məmə, “Iətəmimi kəti təmərfei nɨgi kəti e nasumiən rəhan, nərgɨn u fik. Kəni nian nu mɨn nəuvein təmuva mɨnuvən rəkɨs, kəni suah u təmuvən nian tepət mətəsal e nəuan nɨgi u, mətəu-inu təsəuəiən.  
\v 7 Kəni in təməni=pən kəm suah u tateh nasumiən məmə, ‘Eruh-to. Iəmuva mətəsal e nəuan nɨgi mɨnos nu kɨsɨl, mətəu iəseruhiən nəuan nɨgi kəti mɨne. Əuahli rəkɨs. Təsəuvɨriən məmə təhtul pəsɨg e nɨftəni rəha nasumiən.’\x - \xo 13:7  \xt Luk 3:9\x*  
\v 8 Kəni suah u iətəm tateh nasumiən təni=pən kəm in məmə, ‘Iətəmi asoli, upəh-to pəh tos mɨn nu kətiəh. Kəni iəkel nɨftəni mɨtəlau e nəukətɨn, kəni masiru lan məmki=pən nɨftəni təuvɨr.\x - \xo 13:8  \xt 2Pitə 3:9,15\x*  
\v 9 Kəni nəmə təuə e nu əha ikɨn, kəni ko təuvɨr. Mətəu nəmə kəpə, ik nəkəhrun nətei rəkɨsiən.’”   
\s1 Iesu təmol vi  //  pətan kəti e Sapət  
\p
\v 10 Kəni e Sapət kəti, Iesu təmətəgətun nətəmimi əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən.  
\v 11 Kəni pətan kəti əha ikɨn narmɨn tərah tətatɨg lan e nu eitin, kəni tatol məmə nəmtahn tatekəu e nian rəfin, kəni məsəhtul əhruahruiən.  
\v 12 Kəni Iesu təmeruh in, kəni in təmauɨn lan məmə otuva ohni, kəni təni=pən kəm in məmə, “Pətan. Iəu iatɨtɨs rəkɨs rəham nɨmɨsiən, ko təsaskəlɨmiən ik.”  
\v 13 Kəni Iesu təmələhu=pən nəhlmɨn lan, kəni əmeiko, təməhtul əhruahru mɨnəuvɨr, kəni mɨnatəni-vivi Uhgɨn.   
\p
\v 14 Mətəu iətəmi asoli rəha nimə rəha nuhapumɨniən, nɨkin təmahmə məmə inko Iesu təmol vi pətan u e nian rəha Sapət. Kəni in təməni=pən kəm nətəmimi məmə, “Nian sikɨs rəhatəmah o noliən uək lan. Nəkotəhrun nəhuvaiən e nian mɨn əha məmə in otol vi itəmah lan, mətəu e nian rəha Sapət, onəsəhuvaiən lan.”\x - \xo 13:14  \xt Eks 20:9-10; Dut 5:13-14\x*   
\p
\v 15 Kəni Iərmənɨg təməni=pən kəm in məmə, “!Itəmah nəfaki eiuə mɨn! ?Pəh u ikɨnu e nɨkitəmah e nian rəha Sapət, kəni təsɨtɨsiən rəhan kau uə togki u təmohrain, kəni masɨg muvən təmnɨm nəhu? !Kəpə! Itəmah mɨn nautol lanəha.\x - \xo 13:15  \xt Luk 14:5\x*  
\v 16 Mətəu pətan əha, in nəuanɨləuɨs kəti rəha Epraham, u Setən təməlis o nu eitin. Kəni təhruahru əmə iəu iəkəkeikei mɨtɨs kəni mosmiəgəh in e nian rəha Sapət.”  
\v 17 Kəni nəghatiən rəha Iesu təmol rəhan tɨkɨmɨr mɨn kəmotaulɨs. Kəni nətəmimi rəfin, nɨkilah tagiən o uək təuvɨr agɨn mɨn iətəm Iesu tatol ilah.   
\s1 Iesu təməni nəghatiən əuhlin keiu e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 13:31-33; Mak 4:30-32)  
\p
\v 18 Kəni Iesu təməni məmə, “?Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in təhmen e nak? Pəh iəkəni nəghatiən əuhlin kəti məmə otəgətun itəmah e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.  
\v 19 Nəua nɨgi kəti u nɨkɨtɨn natiəkəku agɨn u tətəgətun=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.\f + \fr 13:19  \ft Nəghatiən Kris tətəni məmə, “nɨkɨtɨ mastət.” Mastət in nɨgi kəti u nɨkɨtɨn in natiəkəku. Tateviə əpəha Isrel, mətəu tɨkə əpəha Nɨtəni.\f* Kəni suah kəti tərfei e rəhan nasumiən. Kəni nɨkɨtɨn teviə mol iahgin, kəni mənɨg ilɨs mɨn kəhuva motol=pən nimaalah e nəhlmɨn mɨn.”   
\p
\v 20 Kəni təməni mɨn məmə, “?Iətəgətun Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn məmə in təhmen=pən e nak?  
\v 21 In təhmen=pən e is nəuan nəuvetɨn iətəm pətan kəti tətalkin flauə e pesɨn asoli, kəni təhgi flauə rəfin tətasisi matol iahgin.”   
\s1 Təuə əkəku  
\r (Mat 7:13-14,21-23)  
\p
\v 22 Nian Iesu təmətaliuək matuvən Jerusɨləm, kəni mətəgətun nətəmimi e nəhruənu asoli mɨn mɨne lahuənu mɨn.  
\v 23 Kəni suah kəti təmətapuəh ohni məmə, “?Iərmənɨg, nətəmimi nəuan nəuvein əmə iətəm Uhgɨn otosmiəgəh ilah?”  
\p Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə,  
\v 24 “Iəkəni kəm təmah məmə onəkotəkeikei motalkut pɨk məmə nəkəhuvən pən e namtɨhluə u iətəm natiəkəku tatuvən e negəu e neai, mətəu-inu nətəmimi tepət okotalkut məmə okəhuvən imə, mətəu ko kəsəhuvəniən.  
\v 25 Mətəu o nian kəti, iərmənɨg rəha nimə əha in otəhtul masisɨg e rəhan doə. Kəni itəmah u nəsəhuvaiən əha imə e nɨkulu iətəm natiəkəku, onəkəutəhtul ihluə məutəhti-əhti nɨkulu məutəni məmə, ‘Pale, Iərmənɨg. !Erəh e doə o tɨmah!’ Mətəu in otəni məmə, ‘Iəkəruru agɨn itəmah.’\x - \xo 13:25  \xt Mat 25:10-12\x*  
\v 26 Kəni itəmah onəkotəni məmə, ‘Iərmənɨg, kitah kəmotauən pəti, kəni ik nəməgətun itɨmah əpəha imatɨmah ikɨn.’  
\v 27 Mətəu in otəni=pɨnə məmə, ‘Iəu iətəni kəm təmah məmə iəkəruru agɨn itəmah. Itəmah rəfin nətəm nəkotərah agɨn. !Əhuvən əpəha isəu ohniəu!’\x - \xo 13:27  \xt Sam 6:8\x*   
\p
\v 28 “E nian əha itəmah onəkoteruh Epraham, mɨne Aisək, mɨne Jekəp, mɨne iəni aupən mɨn kəutatɨg e negəu e neai iətəm Uhgɨn tətarmənɨg lan, mətəu itəmah onəutəhtul ihluə kəni okəraki pətɨgəm e təmah, kəni onəkotasək, mautɨgət-ərain nəhluvtəmah, məutətəu tərah.\x - \xo 13:28  \xt Mat 8:11-12\x*  
\v 29 Kəni nətəmimi okotsɨpən e nɨkalɨn mɨn rəfin rəha nəhue nɨftəni, məmə okəhuvən motəharəg motauən e negəu e neai iətəm Uhgɨn tətarmənɨg lan.\x - \xo 13:29  \xt Sam 107:3\x*  
\v 30 Kəni təuvɨr məmə nəkotəhrun məmə, nətəmimi nəuvein iətəm kautəhuərisɨg okəhuva motəhtul aupən. Kəni nətəmimi nəuvein u kəutaupən, ilah okəpanəhuərisɨg.”\x - \xo 13:30  \xt Luk 14:9; Mak 9:35; 1Kor 4:9; Mat 20:8\x*\f + \fr 13:30  \ft Nətəm Isrel, nɨkilah təhti məmə ilah kəutəhtul aupən e nətəmimi ərəfin. Kəni nɨkilah təhti məmə Nanihluə mɨn kotərah əmə. Mətəu Iesu təni məmə nətəmimi tepət rəha Isrel okəsəhuvəniən e negəu e neai, kəni Nanihluə mɨn tepət, ilah okəhuvən e negəu e neai.\f*   
\s1 Herot təmolkeikei məmə  //  in otuhamu Iesu  
\r (Mat 23:37-39)  
\p
\v 31 Kəni e nian əha, Farəsi mɨn nəuvein kəməhuva motəni=pən kəm Iesu məmə, “Təuvɨr məmə onəkiet uəhai əmə u ikɨnu matuvən, mətəu-inu Herot Antipas tolkeikei məmə otuhamu ik.”   
\p
\v 32 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Herot Antipas in iol ekəu-ekəu, təhmen e kuri rarpɨn. Əhuvən motəni=pən kəm in məmə iəu iətəni məmə, ‘Eh-to. Nian əkuəkɨr əmə əha ikɨn tətatɨg iətəm iəu iəkəhgi pətɨgəm narmɨn tərah mɨn e nətəmimi, kəni matol vivi nɨmɨsiən rəha nətəmimi, kəni uərisɨg e nian kɨsɨl lan, kəni iəkol naunun e rəhak uək.’   
\p
\v 33 “Nati əpnapɨn Herot təməni lanəha, mətəu iəu iəkəkeikei mətɨtəu=pən rəhak suaru matuvən u rəueiu, mɨne olauɨg, mɨne oniəh muvən miet pən Jerusɨləm. Ikɨn əha əhruahru iətəm okotəkeikei kɨsiai iəni mɨn ikɨn. Mətəu Jerusɨləm əmə, kətuhamu iəni mɨn rəha Uhgɨn ikɨn.   
\p
\v 34 “!Əui kəsi, nətəm Jerusɨləm, nətəm Jerusɨləm! Itəmah nəutohamu iəni mɨn rəha Uhgɨn, kəni nətəmimi nətəm Uhgɨn təmahli=pa kəm təmah, nəutahtɨmu ilah e kəpiel apɨn, inəha nətəmimi u rəha Uhgɨn nətəm kautos nəghatiən rəhan. Nian tepət iətigaru əfəməh e nəhlmək məmə iəkos vivi itəmah, təhmen=pən e mənɨg iətəm tatuu nenətɨn mɨn e nɨkəuvkəuvɨn, mətəu nɨkitəmah təsagiəniən, kəni məutəpəh iəu.  
\v 35 Otafu-to. Uhgɨn tɨnəpəh itəmah, rəhatəmah nimə nərahiən otələs, kəni nati tɨkə ikɨn. Kəni iəkəni kəm təmah məmə, nati əha in nɨpəhriəniən mətəu-inu onəsoteruh mɨniən iəu mətəuarus nəkotəni məmə, ‘!Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau suah u iətəm tətuva e nərgɨn.’”\x - \xo 13:35  \xt Sam 118:26; Mat 21:9; 23:39; Mak 11:9-10; Jon 12:13\x*   
\c 14  
\s1 Iesu təmuvən əpəha ima Farəsi kəti ikɨn  
\m
\v 1 E nian e Sapət kəti, Iesu təmuvən e nimə rəha iətəmi asoli kəti rəha Farəsi mɨn məmə otauən, kəni nətəmimi kəmauteruh vivi in məmə otol-to nak.  
\v 2 Kəni inəha Iesu təmətəharəg ikɨn, suah kəti tatɨmɨs e nɨmɨsiən u nɨpətɨn tətasisi, in tətəharəg iuəkɨr əmə ohni.  
\v 3 Kəni Iesu təmətapuəh o nəgətun mɨn rəha Lou mɨne Farəsi mɨn məmə, “?Təhro? ?Lou tətegəhan məmə suah kəti otol vivi nətəmi kautohmɨs kotəhrun nəmiəgəhiən mɨn e Sapət, uə Kəpə?”\x - \xo 14:3  \xt Luk 6:9\x*  
\v 4 Mətəu ilah kəsotəniən nati kəti mɨne. Kəni Iesu təmos suah u, mol nɨpətɨn təuvɨr mɨn, kəni mahli=pən tatuvən.   
\p
\v 5 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “?Nəmə itəmah kəti, rəhan suakəku, uə rəhan kau otiuvɨg=pən pɨkɨn e nɨmɨl asoli e Sapət, kəni in otəhro? In otəkeikei muvən mələs rəkɨs uəhai əmə. ?Pəh u e təmah otəsoliən lanəha?”\x - \xo 14:5  \xt Mat 12:11; Luk 13:15\x*  
\v 6 Kəni rəhalah kəti nəghatiən təmɨkə məmə okotəni.   
\p
\v 7 Kəni Iesu təmeh nətəmimi nəuvein iətəm kəmauɨn e lah o nauəniən, kəni kəməhuva imə kəni motɨtəpɨn ikɨn mɨn rəha nɨsiaiən məmə okotəharəg=pən ikɨn. Kəni təməni=pən kəm lah məmə,  
\v 8 “Nəmə iətəmi tətauɨn lam məmə onəkuva o nauəniən rəha marɨt, kəni nəsuvəniən məharəg pɨpɨm ikɨn təuvɨr ikɨn maupən. Məta suah kəti in tepət mapirəkɨs ik tuva,\x - \xo 14:8  \xt Prov 25:6-7\x*  
\v 9 kəni iətəmi asoli rəha nimə otəni kəm ik məmə, ‘Agɨm. Pəh suah u in otəharəg u ikɨnu.’ Kəni onakaulɨs mətəu-inu onəkəkeikei meiuaiu məharəg ləhtəni agɨn ikɨn nɨsiaiən tɨkə ikɨn.  
\v 10 Mətəu nəmə suah kəti taun lam məmə nəkuvən mauən e nauəniən kəti, kəni təuvɨr məmə nəkɨtəpɨn ikɨn nɨsiaiən tɨkə ikɨn. Kəni ko, nəmə iətəmi asoli rəha nimə tuva, kəni in otəni kəm ik məmə, ‘Rəhak iətəmimi, uvən məharəg əha ilɨs, ikɨn təuvɨr ikɨn.’ Kəni inu otləfəri nərgəm e nəhmtɨ nətəmi rəfin əha imə.  
\v 11 Iəkəni lanu mətəu-inu iətəmi tətəfəri aru in məmə otuva iətəmi asoli, Uhgɨn in otosiahu in. Mətəu iətəmimi tatosiahu aru in, Uhgɨn otəfəri matol iətəmi asoli lan.”\x - \xo 14:11  \xt Mat 23:12; Luk 18:14\x*   
\p
\v 12 Kəni Iesu təməni=pən kəm iətəmi asoli rəha nimə u məmə, “Nəmə natol nauəniən asoli kəti e nərauiə uə lapɨn, təsəuvɨriən məmə nəkauɨn e ik mɨn nəuvein, mɨne piam mɨn, mɨne nɨmənin mɨn rəham, mɨne nətəmi rəhalah nautə tepət u kəutatɨg təlau lam. Nəmə natol lanəha, kəni məta, ilah mɨn okotauɨn lam məmə nəkuvən motauən itəmah min ilah, kəni ilah okotalpɨn nati nəmol kəm lah.  
\v 13 Mətəu nian natol nauəniən kəti, onəkəkeikei mauɨn e nanrah mɨn, mɨne nətəmi nɨpətɨ lah nəuvetɨn tərah, mɨne iəhlkɨn rah mɨn, mɨne nətəmi nəhmtɨlah tərah, məmə okəhuva nəkaugɨn ilah.  
\v 14 Kəni Uhgɨn in otətuati e rəhan nəuvɨriən kəm ik, mətəu-inu ko ilah kəsotalpɨn agɨniən nati nəmol kəm lah. Mətəu e naunun nian, nian nətəm kotəhruahru okotəmiəgəh mɨn, Uhgɨn otətəu ik lan.”\x - \xo 14:14  \xt Jon 5:29\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nauəniən asoli  
\r (Mat 22:1-10)  
\p
\v 15 Kəni ilah kəti əha ikɨn e nauəniən təmətəu nəghatiən əha, kəni təməni=pən kəm Iesu məmə, “Təuvɨr pɨk o iətəmimi u otuvən əpəha e negəu e neai ikɨn Uhgɨn tətarmənɨg lan, kəni mauən e nauəniən asoli rəhan.”\x - \xo 14:15  \xt Luk 13:29\x*   
\p
\v 16 Mətəu Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Nian kəti, suah kəti təmol nauəniən asoli kəti rəhan, kəni mauɨn e nətəmimi tepət məmə okəhuva motauən pəti ilah min.  
\v 17 Kəni e nian rəha nauəniən, in təmahli=pən rəhan iol əhruin məmə otuvən məni pətɨgəm kəm nətəmimi u təmauɨn rəkɨs e lah. Kəni təmuvən məni=pən kəm lah məmə, ‘Əhuva-tə motauən, inol əpenə-penə rəkɨs e nauəniən.’  
\v 18 Mətəu ilah rəfin kəmotəpəh nuvəniən motəni məmə ko kəsuvaiən. Kəti təmaupən məni kəm in məmə, ‘Pale. Əni=pən-to kəm rəham iətəmi asoli məmə ko iəsuvnəiən mətəu-inu, iəmos əmə nəhmtɨ nɨftəni kəti, kəni iəkəkeikei muvən meruh.’   
\p
\v 19 “Kəni kəti mɨn təni məmə, ‘Pale. Əni=pən kəm rəham iətəmi asoli məmə ko iəsuvnəiən mətəu-inu iəmos əmə nəhmtɨ kau ten rəha niuviən kat, kəni iəkəkeikei muvən meh pɨpɨm rəhalah mɨn uək.’   
\p
\v 20 “Kəni kəti mɨn təni məmə, ‘Əni=pən kəm rəham iətəmi asoli məmə ko iəsuvnəiən mətəu-inu, kəmit rəhak pətan kəhuva lahuənu u rəueiu.’\x - \xo 14:20  \xt 1Kor 7:33\x*   
\p
\v 21 “Kəni iol əhruin təmuva məni=pən kəm rəhan iətəmi asoli. Kəni iətəmi asoli u nɨkin təmahmə pɨk, kəni təməni=pən kəm rəhan iol əhruin məmə, ‘Uvən uəhai e suaru mɨne ikɨn mɨn nəuvein e taun meruh nanrah mɨn, mɨne nətəmi nɨpətɨ lah mɨn tərah, mɨne nətəmi nəhmtɨ lah tərah, mɨne nətəmi nəhlkɨlah tərah, kəni mit ilah məhuva.’   
\p
\v 22 “Kəni in təmol nati rəhan iətəmi asoli təməni, kəni nian in təmɨtəlɨg=pa məni=pən kəm rəhan iətəmi asoli məmə, ‘Iətəmi asoli. Iəu inol rəkɨs natimnati mɨn iətəm ik nəməni məmə iəkol, mətəu nauəniən tepət əhanəh əha ikɨn, kəni nimə təhmen e nətəmimi nəuvein mɨn.’   
\p
\v 23 “Kəni iətəmi asoli təməni kəm ioluək məmə, ‘Kəni ko uvən e suaru, mɨne ikɨn mɨn rəfin ihluə e taun, kəni muvən muh nɨkilah məmə ilah okəhuva imə, məmə nimə u rəhak otəkeikei məri.  
\v 24 Mətəu iəkəni kəm ik məmə nətəmi iəmaupən mauɨn e lah, ko kəsotun askəuvɨniən nauəniən nəuvetɨn rəhak.’”   
\s1 Suaru o nɨtəu-pəniən Iesu  
\p
\v 25 Nɨmənin nətəmimi tepət kəmautəhuərisɨg e Iesu e suaru. Kəni nian in təmeirair məni=pən kəm lah məmə,  
\v 26 “Nəmə suah kəti tolkeikei məmə otuərisɨg lak, in otəkeikei mol iəu iəkəhtul aupən e rəhan nəmiəgəhiən. In otəkeikei molkeikei pɨk agɨn iəu, mapirəkɨs rəhan tatə mɨne mamə mɨne rəhan pətan mɨne nətɨn mɨn mɨne pian mɨn mɨne nəuvɨnɨn mɨn, mɨne in əhruahru mɨn.\f + \fr 14:26  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, iətəmi tolkeikei məmə otuərisɨg e Iesu, in otəkeikei məməki e rəhan mɨn. Mətəu nɨpətɨ nati u məmə, kitah okotolkeikei kitah mɨn, mətəu okotəkeikei mautolkeikei pɨk agɨn Iesu.\f* Kəni nəmə təsoliən lanəha, ko in təsəhmeniən məmə otuva rəhak iətəmimi.\x - \xo 14:26  \xt Luk 9:23\x*  
\v 27 Kəni nəmə iətəmimi kəti təsələsiən rəhan nɨgi kəluau mɨtəu=pa iəu, ko in təsəhmeniən məmə in otuva mol rəhak iətəmimi lan.   
\p
\v 28 “Nəmə itəmah kəti tolkeikei məmə tol nimə asoli kəti u təfəməh, in otaupən məharəg meruh rəhan məni rəha natimnati mɨn məmə təhmen uə kəpə.  
\v 29 In tatol lanəha mətəu nəmə in təsaupəniən meruh məni ohni, kəni in otətuəuin mətələhu nəukətɨ\f + \fr 14:29  \ft Nəghatiən u “nəukətɨ,” tətəghati e kəpiel mɨn iətəm kətaupən kətələhu o noliən nimə.\f* nimə əmə, nəmə təsoliən naunun lan, kəni nətəmi rəfin u kəhuva moteruh kəni motaləh lan motəni məmə,  
\v 30 ‘Otafu-to. Suah əpəha təmol nimə kəni məsol rəfiniən.’   
\p
\v 31 “Kəni nəmə kig kəti, rəhan nətəm kəutəluagɨn ilah ten-tausɨn əmə, mətəu tətətəu məmə kig pɨsɨn kəti mɨn rəhan nətəm kəutəluagɨn ilah tuenti-tausɨn tətuva məmə okuəluagɨn, ko təsuvən uəhaiən mə otəluagɨn. In otaupən məharəg mətəlɨg lan məmə təhrun nehpahuiən, uə kəpə.  
\v 32 Nəmə təhrun məmə ko təsehpahuiən, in otəkeikei mahli=pən nətəmi nəuvein kəhuvən moteh rəhan mɨn tɨkɨmɨr nian in isəu əhanəh, məmə okotol nəməlinuiən.  
\v 33 Kəni təhmen əmə, nəmə itəmah kəti in təsol əpenə-penəiən məmə otəhlman e natimnati rəhan məmə tuva muərisɨg lak, ko in təsuvaiən mə rəhak iətəmimi.”   
\p
\v 34 Kəni Iesu təmol naunun e nəghatiən rəhan kəm nətəmimi e suaru məmə, “Sol in nati təuvɨr kəti, mətəu nəmə narfuiən rəhan tɨkə, ko nati tɨkə mə ko tol məmə in otəuvɨr mɨn.\f + \fr 14:34  \ft Sol rəha nətəmimi e nian əha, in təmol fɨləh-fɨləh e nati pɨsɨn pɨsɨn u rəhalah nətəhiəniən tɨkə. Kəni nian nəuvein, nəmə nəhu tatol fɨləh-fɨləh e sol, kəni ko narfuiən tiet. Mətəu sol rəhatah u rəueiu təsoliən lanəha. In tarfu əmə lanko.\f*\x - \xo 14:34  \xt Mat 5:13; Mak 9:50\x*  
\v 35 Kəni ko kəsoliən nati təuvɨr kəti lan, kəni nətəmimi okotəraki əmə lan. Itəmah rəfin matəlgɨtəmah tatɨg, otətəlɨg vivi, kəni motəhrun nəghatiən mɨn u.”   
\c 15  
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e sipsip iətəm təməluei  
\r (Mat 18:10-14)  
\m
\v 1 E nian əha, nətəmimi tepət nətəmi kautos məni rəha takɨs, mɨne nətəmimi mɨn tepət u iol təfagə tərah mɨn, kəməhuva məmə okotətəlɨg e Iesu.   
\p
\v 2 Kəni Farəsi mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəməutəni nɨkalɨ Iesu o nətəm iol təfagə tərah mɨn əha, məutəni məmə, “Suah əha, nɨkin tagiən əmə məmə nol təfagə tərah mɨn kəutəhuva ohni, kəni məutauən pəti.”\x - \xo 15:2  \xt Luk 5:30\x*   
\p
\v 3 Kəni əmeiko Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti məmə,  
\v 4 “Inu nɨpəhriəniən, uə kəpə. Nəmə itəmah kəti rəhan sipsip ilah uan-hanrɨt, kəni kətiəh təluei, kəni tupəh nainti-nain kəutan ikɨn təpiə ikɨn məutauən, kəni muvən məsal e sipsip u təməluei mətəuarus məkeikei meruh.\x - \xo 15:4  \xt Esik 34:11,16; Luk 19:10\x*  
\v 5 Nian in təmeh, kəni in təməfəri mələs, kəni nɨkin təmagiən.  
\v 6 Kəni nian in təmiet=pa lahuənu, in otəkeikei mauɨn e in mɨn nəuvein, mɨne nətəmimi mɨn u kəutatɨg ilah min, kəni məni=pən kəm lah məmə, ‘Əhuva. Pəh kotagiən pəti, mətəu-inu iəmeruh mɨn rəhak sipsip u təməluei.’”   
\p
\v 7 Nian Iesu təməni rəkɨs nəghatiən əuhlin u, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Kəni iəu iəkəni kəm təmah məmə, əpəha e neai otəhmen əmə lanəha. Nəmə iol təfagə tərah kəti tɨtəlɨg e rəhan nətəlɨgiən muva o Uhgɨn, kəni nagiəniən asoli əpəha ilɨs e negəu e neai o suah u otepət, mapirəkɨs nagiəniən o nətəmimi nainti-nain u nɨkilah təhti məmə kotəhruahru məsotoliən nati kəti tərah iətəm okotəkeikei mohtəlɨg e nətəlɨgiən rəhalah ohni.”\f + \fr 15:7  \ft Iesu tətəghati e Farəsi mɨn nətəmi kəutohtəu=pən Lou rəha Mosɨs, kəni ilah kəutəni məmə kotəhruahru, nati əpnapɨn nərahiən tətatɨg e nɨkilah rəfin.\f*   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e məni təmɨkə  
\p
\v 8 Kəni Iesu təmatɨg məghati mɨn məmə, “?Nəmə pətan kəti rəhan məni ten kəmol e sɨlfə, kəni məruru kətiəh, kəni in otol nak? In otasiə, kəni maiəh məsal vi əha imə mətəuarus meruh.  
\v 9 Kəni nian in təmeruh məni əha, in otauɨn e in mɨn nəuvein mɨne nətəmimi mɨn u kəutatɨg ilah min, məni məmə, ‘Əhuva pəh kotagiən pəti mətəu-inu iəmeruh rəkɨs rəhak məni əpələ təmɨkə.’”   
\p
\v 10 Nian Iesu təməni rəkɨs nəghatiən əuhlin u, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Iəu iəkolkeikei məmə iəkəni kəm təmah məmə, təhmen əmə mɨn lanəha, nagiəniən asoli e nəhmtɨ nagəlo mɨn əpəha ilɨs e neai, nian iol təfagə tərah kəti tɨtəlɨg e nətəlɨgiən rəhan matuvən o Uhgɨn.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin e nətɨ suah kəti iətəm təməluei  
\p
\v 11 Kəni Iesu təmətəkeikei mətəni məmə, “Suah kəti, nətɨn iərman keiu.  
\v 12 Iətəm təkəku lan təni=pən kəm tɨmɨlau, ‘Tatə. Əuəri nautə mɨn rəham, kəni məfa rəhak u rəueiu.’ Kəni tɨmɨlau təuəri rəhan natimnati kəni məfən kəm lau.   
\p
\v 13 “Kəni təsuvəhiən, nətɨn iətəm təkəku tos rəhan muvən mətuati lan kəni mos məni lan, kəni miet imalah ikɨn muvən e nɨtəni pɨsɨn kəti mɨn isəu. Kəni mol rəhan məni mərəkɨn-rəkɨn e noliən tərah mɨn əmə.  
\v 14 Kəni nian rəhan məni təmɨkə rəfin, nəumɨs asoli təman e nɨtəni əha, kəni nəumɨs tɨnatus suah u, nɨgɨn nauəniən tɨnɨkə.  
\v 15 Kəni təmuvən matol uək kəm suah kəti əha ikɨn, kəni suah u təmahli=pən məmə otuvən mətaugɨn rəhan mɨn nɨpɨkəh mɨn. Nian in təmətaugɨn nɨpɨkəh mɨn əha,  
\v 16 mətəu nəumɨs natus pɨk kəni əmeiko in tɨnatolkeikei məmə otun nauəniən nɨg pɨkəh mɨn. Mətəu iətəmi tɨkə məmə otəfən nati kəm in.   
\p
\v 17 “Kəni əmeiko nətəlɨgiən təuvɨr kəti tɨnuva ohni, kəni tətəlɨg məmə, ‘Kəsi. Rəueiu əha noluək mɨn rəha tatə, nɨglah nauəniən tepət mapirəkɨs agɨn, mətəu iəu əpə iətatɨg u ikɨnu, otəsuvəhiən iəkɨmɨs e nəumɨs.  
\v 18 Oiəkəkeikei miet u ikɨnu mɨtəlɨg=pən o rəhak tatə, kəni məni=pən kəm in məmə, “Tatə. Iəu iəmol təfagə tərah e Uhgɨn mɨne ik.\x - \xo 15:18  \xt Sam 51:4\x*  
\v 19 Rəueiu əha iəsəhmeniən məmə onəkauɨn lak məmə nətɨm. Mətəu ol iəu məmə ioluək əmə kəti rəham.” ’  
\v 20 Kəni təməhtul maliuək mɨnatuvən məmə oteh rəhan tatə.  
\p “Mətəu nian təmətuva əhanəh isəu, rəhan tatə təməsal=pən mafu, kəni nɨkin təmepət ohni, kəni maiu muvən mos nəuegɨn magiən ohni.   
\p
\v 21 “Kəni nətɨn təni=pən kəm in məmə, ‘Tatə. Iəu iəmol təfagə tərah e Uhgɨn mɨne ik. Rəueiu əha iəsəhmeniən məmə onəkauɨn lak məmə nətɨm.’   
\p
\v 22 “Mətəu rəhan tatə taun e rəhan mɨn noluək mɨn məni=pən kəm lah məmə, ‘!Ei! Əhuvən uəhai motos napən u iətəm təuvɨr mapirəkɨs məhuva məhuvən=pən lan kəm in, kəni motos ring motəfən e nəhlmɨn, kəni motos put kəhuva məhuvən=pən e nəhlkɨn,  
\v 23 kəni motos kau iətəm tasisi-asisi məuvɨr kəni motoh, pəh kotol pəti nauəniən asoli rəha nətɨk,  
\v 24 mətəu-inu nətɨk u, in təhmen əmə məmə təmɨmɨs rəkɨs, mətəu rəueiu in tɨnəmiəgəh mɨn. In təməluei, mətəu ineruh mɨn.’ Kəni əmeiko ilah kɨnautol lafet.\x - \xo 15:24  \xt Efəs 2:1,5\x*   
\p
\v 25 “Kəni e nian əha, nətɨn iətəm tepət in əpəha e nasumiən. Nian təmətuva mɨnuva iuəkɨr o lahuənu, kəni mətəu nətəmimi kautol nəpuən, kəni məutol danɨs.  
\v 26 Kəni taun e ioluək kəti tuva tətapuəh lan məmə, ‘?Ei, nati nak əha nətəmimi kautol?’  
\v 27 Kəni təməni=pən kəm in məmə, ‘Piam təmuva, kəni rəham tatə təmoh pɨlɨk iətəm tasisi mətəu-inu piam tɨnɨtəlɨg=pa, kəni in təsanən əmə.’   
\p
\v 28 “Kəni nɨkin təmahmə, kəni in təməni məmə, ‘Ko iəsuvəniən imə.’ Mətəu rəhan tatə təmuva ihluə mətəkeikei kəm in məmə otuvən imə.  
\v 29 Mətəu təni=pən kəm rəhan tatə məmə, ‘Afu-to. Kəmətuatɨg nu tepət rəkɨs, kəni iatol uək u ikɨnu təhmen=pən əmə məmə rəham kəti ioluək, kəni məsəhtiən nəuiam. ?Mətəu təhro, tatə? Nəməsəfaiən nati əkəku kəti kəm iəu təhmen=pən e nəni, məmə iəkol nauəniən lan itɨmah iəu mɨn nəuvein.  
\v 30 Mətəu nətɨm əha iətəm təmərəkɨn rəfin rəham mɨn natimnati o nətəouiən nɨpətan mɨn lan rəha suaru, mətəu nian tɨnɨtəlɨg=pa lahuənu, kəni nəkauɨt moh pɨlɨk u tasisi-asisi matol lafet lan rəhan.’   
\p
\v 31 “Mətəu rəhan tatə təni=pən məmə, ‘Nətɨk. Nian rəfin kilau min ik kətuatɨg, kəni natimnati rəfin rəhak in rəham.  
\v 32 Mətəu təhruahru əmə məmə okol lafet u motagiən, mətəu-inu piam u təhmen=pən əmə məmə təmɨmɨs rəkɨs, mətəu rəueiu in tɨnəmiəgəh mɨn. In təmɨkə, mətəu rəueiu kɨnoteh mɨn.’”   
\c 16  
\s1 Nəghatiən rəha iətəmi asoli iətəm tatol noliən ekəu-ekəu  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Suah kəti rəhan nautə tepət, kəni in təmos suah kəti tuva in iətəmi asoli rəha noluək mɨn. Kəni rəhan mɨn nəuvein noluək mɨn kəməhuva motəni=pən nərahiən rəha iətəmi asoli əha kəm iərmənɨg, motəni məmə, ‘Ei, suah kəha tətərəkɨn rəham natimnati.’  
\v 2 Kəni təmauɨn e suah kəha məmə tuva təghati kəm in məmə, ‘?Ei, nəghatiən nak u iətətəu kətəni lam? Iəkolkeikei məmə nəkos rəfin nəghatiən mɨn rəha uək rəham muva, mətəu rəueiu əha iəkahli pətɨgəm ik e uək.’   
\p
\v 3 “Kəni iətəmi asoli əha təmuvən nɨkin təhti məmə, ‘Kəsi. Rəhak iərmənɨg təni məmə otəraki lak e rəhak uək əha rəueiu. ?Kəni oiəkəhro əha rəueiu? Iəu iəsəhmeniən məmə o iəkuvən mətu nɨftəni o nosiən məni, kəni iəu iəkɨsiai neasiəiən o məni.  
\v 4 !Əuəh! Rəueiu əha inəhrun nati oiəkol pəh nətəmimi okotol iəu iəkuvən imalah ikɨn kəni ko moteh vivi iəu nəmə rəhak iərmənɨg otəraki lak e rəhak uək.’   
\p
\v 5 “Kəni ko in təmauɨn rəfin e nətəmimi nətəmi kəmotos məni o iərmənɨg kəhuva kətiəh kətiəh. Kəni in təməni=pən kəm iətəm təmaupən muva məmə, ‘?Ik nəmos nak?’  
\v 6 Kəni suah kəha təni məmə, ‘Iəmos dɨrəm rəha oiel rəha nauəhiən ilah uan-hanrɨt.’\f + \fr 16:6  \ft Dɨrəm e oiel kətiəh təhmen e tate o fote litə.\f* Kəni iətəmimi asoli təməni=pən kəm in məmə, ‘Inu mə nauəuə rəha kauɨn rəham. Əharəg uəhai, kəni mətei fifti dɨrəm əmə e rəham nauəuə.’   
\p
\v 7 “Kəni ko məni=pən kəm suah kəti mɨn məmə, ‘?Ik nəmos nak?’ Mətəu in təni məmə, ‘Iəmos uan tausɨn pak wit.’ Kəni iətəmi asoli təni məmə, ‘Os nauəuə rəha kauɨn rəham, kəni mətei=pən əmə eit-hanrɨt pak wit.’   
\p
\v 8 “Kəni ko, iərmənɨg rəha iətəmi asoli əha iətəm in təmol tərah lan, təməni-vivi in o rəhan neiuəiən məmə in oteh vivi aru in.  
\p “Nati u tətəgətun məmə nətəmimi rəha nɨftəni, ilah kotəhrun vivi noliən mɨn rəha nɨftəni nian ilah kəutəghati kəm lah mɨn, tapirəkɨs nətəmimi rəha nəhagəhagiən.\f + \fr 16:8  \ft Nɨpətɨ nəghatiən rəha Iesu məmə nətəmimi rəha nəhagəhagiən kəsotoliən natimnati iətəm Uhgɨn in tolkeikei məmə otəhtul aupən e rəhalah nəmiəgəhiən. Nɨkilah təsəhti pɨkiən nətəlɨgiən rəha Uhgɨn.\f*   
\p
\v 9 “Kəni iətəni kəm təmah məmə, onəkotasiru vivi e nətəmimi e məni rəha nɨftəni məmə ilah okəhuva rəhatəmah niəli mɨn. Kəni nian məni rəha nɨftəni u otɨkə, kəni Uhgɨn otos itəmah muvən əpəha e negəu e neai iətəm ko təsɨkəiən.   
\p
\v 10 “Nəmə suah kəti in tətəsal vivi o nati əkəku kəti, kəni in otəhrun nəsaliən o nati asoli. Kəni nəmə suah kəti in tatol noliən tərah e nati əkəku kəti, kəni in otol noliən tərah e nati asoli.\x - \xo 16:10  \xt Luk 19:17-26\x*  
\v 11 ?Kəni tol lanəha, nəmə itəmah nəsotəsal viviən o məni rəha nɨftəni u, kəni pəh otegəhan e təmah məmə nəkotos nati iətəm təuvɨr pəhriən, u natimnati rəha Uhgɨn?  
\v 12 Kəni nəmə itəmah nəsotəsal viviən e natimnati rəha suah kəti mɨn, kəni nɨki təmah təsəhtiən məmə okəfɨnə mɨn kəm təmah məmə rəhatəmah əhruahru natimnati mətəu-inu, kateruh məmə ko nəsotəsal viviən mɨn natimnati mɨn əha.   
\p
\v 13 “Ko iətəmimi kəti təsuvaiən məmə in ioluək rəha iətəmi asoli mil keiu. Nəmə tol lanəha, in otolkeikei kəti matol nəuian, kəni məməki e kəti kəni məsoliən nəuian. Kəni ko nəsoliən ioluək rəha Uhgɨn mɨne məni e nian kətiəh.”\x - \xo 16:13  \xt Mat 6:24\x*   
\p
\v 14 Farəsi mɨn kotolkeikei pɨk məni, kəni nian kəmotətəu nəghatiən mɨn u, kəni kəmotaləh əuvsan e Iesu.  
\v 15 Mətəu in təməni kəm lah məmə, “Itəmah nautol noliən mɨn məmə nətəmimi kotəni məmə itəmah nəkotəhruahru. Mətəu Uhgɨn təhrun nɨkitəmah məmə nəkotərah. Iətəni lanu mətəu-inu nati nak u nətəmimi kəutos məmə in nati agɨn, mətəu e nəhmtɨ Uhgɨn in nati əpnapɨn əmə.”\x - \xo 16:15  \xt Mat 23:28; Luk 18:9-14\x*   
\p
\v 16 Kəni in təmətəkeikei mətəni məmə, “Kəmətəni pətɨgəm Lou mɨne nəghatiən rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn mətəuarus=pa Jon Bəptais, kəni ko uərisɨg lan, kətəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn, kəni nətəmimi rəfin kəutalkut pɨk məmə okəhuvən motatɨg lan.\x - \xo 16:16  \xt Mat 11:12-13\x*  
\v 17 Mətəu kəsəniən məmə uək rəha Lou mɨne nəsanəniən rəhan, təmol naunun. Nəghatiən rəfin rəhan kəutatɨg, iətəm tepət mɨn mətəuarus=pən iətəm təkəku agɨn. Lou otətatɨg mapirəkɨs neai mɨne nɨftəni.\x - \xo 16:17  \xt Mat 5:18\x*   
\p
\v 18 “Kəni təhmen=pən əmə lanəha: nəmə iətəmi kəti tatol tifos mətəpəh rəhan pətan, kəni matit pətan pɨsɨn kəti mɨn mətuatɨg, in tatol təfagə tərah. Kəni nəmə iətəmi kəti tatit pətan kəti iətəm rəhan iərman təməpəh kəni ilau mətuatɨg, in tatol təfagə tərah mətəu-inu in tətakləh e pətan rəha iətəmi pɨsɨn kəti.”\x - \xo 16:18  \xt Mat 19:1-12; Mak 10:1-12\x*   
\s1 Nəghatiən rəha Lasɨrɨs mɨne iətəmi kəti rəhan nautə tepət  
\p
\v 19 Kəni Iesu təməni məmə, “Iətəmi kəti rəhan nautə tepət, kəni in tatuvən e napən təuvɨr kəmoh e al u nəugɨ naris in nəhmtɨn tiəkɨs, kəni nian rəfin in tatun əmə nauəniən təuvɨr mɨn.  
\v 20 Kəni ianrah kəti, nərgɨn u Lasɨrɨs, nɨməgɨm təmol rəfin nɨpətɨn mɨn. Kəni kəmələs kan əpəha e namtɨhluə rəha suah u.  
\v 21 In tolkeikei pɨk məmə otatun nɨpɨspɨsɨ nauəniən mɨn u kəutəmei e tepɨl rəha iətəmi asoli əha. Kəni nati tərah mɨn kəti, kuri mɨn kəutəhuva məutəpah-əpah nɨməgɨm mɨn rəhan.   
\p
\v 22 “Kəni ianrah əha təmɨmɨs, kəni nagelo mɨn kəmotos in məhuvən əpəha e nɨkalɨ Epraham, ima nəuvɨriən ikɨn. Kəni iətəmi u rəhan nautə tepət, in mɨn təmɨmɨs kəni kɨtənɨm.  
\v 23 Kəni in təmuvən əpəha e nɨgəm asoli, kəni tətətəu naməhiən asoli, kəni nian təməsal-pəri, mafu Epraham əpəha isəu. Kəni Lasɨrɨs əpəha e nɨkalɨn.  
\v 24 Kəni təmauɨn əfəməh məmə, ‘!Əui, Tatə Epraham! Asiru lak. Əni=pən kəm Lasɨrɨs məmə otəfən nəuan nəhlmɨn e nəhu kəni mos muva mek namɨk lan məmə otətəpu, mətəu iətətəu nahməiən asoli e nɨgəm u ikɨnu rəueiu.’   
\p
\v 25 “Mətəu Epraham təni məmə, ‘Nətɨk, nɨkim təhti-to rəham nəmiəgəhiən aupən. Ik nəmatos natimnati təuvɨr mɨn rəham tepət, mətəu Lasɨrɨs təmatətəu nahməiən tepət e nɨpətɨn. Mətəu rəueiu əha, in tətətəu təuvɨr u ikɨnu, kəni ik nətətəu nahməiən tepət e nɨpətɨm.  
\v 26 Kəni nati kəti mɨn. E nəlugɨn e tah, nɨmɨl asoli tətəuəri itah, ik ko, kəni itɨmah u. Nəmə itɨmah kəti tolkeikei məmə otuvnə meh ik, mətəu ko təsuvəniən. Kəni nəmə itəmah kəti tolkeikei məmə otuva meh itɨmah mətəu ko təsuvaiən.’   
\p
\v 27 “Kəni iətəm rəhan nautə tepət təməni məmə, ‘Tatə. Əui, kəsi. Ahli=pən Lasɨrɨs tuvən e nimə rəha tatə rəhak,  
\v 28 mətəu-inu piak faif əha ikɨn. Təuvɨr məmə in otuvən məghati mem əskasɨk ilah məmə okotətəu ilah məmə okəsəhuvaiən u ikɨnu iətəm iətətəu nahməiən asoli agɨn ikɨn,’   
\p
\v 29 “Mətəu Epraham təni məmə, ‘Kəpə. Nəghatiən rəha Mosɨs mɨne iəni mɨn rəha Uhgɨn tətatɨg. Pəh piam mɨn okotətəu nəghatiən mɨn əha.’   
\p
\v 30 “Kəni iətəmi rəhan nautə tepət təməni məmə, ‘Kəpə, Tatə Epraham. Təsəhmeniən. Mətəu nəmə iətəmi kəti otəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən otuvən məghati kəm lah, kəni nɨpəhriəniən, ilah okotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən kəni motəpəh təfagə tərah mɨn rəhalah.’   
\p
\v 31 “Kəni Epraham təni məmə, ‘Nəmə kəsotətəlɨgiən e nəghatiən rəha Mosɨs mɨne iəni mɨn rəha Uhgɨn, kəni nati əpnapɨn nəmə iətəmi kəti təmiəgəh pau e nɨmɨsiən kəni muvən məghati kəm lah, mətəu ko kəsotəniən nɨpəhriəniən lan.’”   
\c 17  
\s1 Əutətəu itəmah  
\r (Mat 18:6-7,21-22; Mak 9:42)  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Pəhriən, natimnati mɨn u kautiuvi=pən iətəmi tətəmei=pən e təfagə tərah, okəhuva. !Mətəu nərahiən asoli o iətəmi əha u tətəfən-əfən kəm nətəmimi, uə in suaru rəha nəfən-əfəniən!  
\v 2 Mətəu nəmə iətəmi kəti tiuvi=pən rəhak kəti iətəmimi u təhmen e suakəku, məmə otol təfagə tərah, kəni suah kəha, Uhgɨn otol nalpɨniən asoli kəm in. Kəni nalpɨniən əha otəskasɨk tapirəkɨs nəmə katu=pən kəpiel kəti e nentəui, kəni kəraki=pən əpəha itəhi lokamnɨm.  
\v 3 Kəni tol lanəha, əutətəu mauteruh vi rəhatəmah nəmiəgəhiən.  
\p “Nəmə piam tatol təfagə tərah kəm ik, kəni əni=pən rəhan noliən tərah e nəhmtɨn, kəni nəmə tətəuhlin rəhan nətəlɨgiən, kəni alu e rəhan noliən tərah məsosiən tatɨg e nɨkim.\x - \xo 17:3  \xt Mat 18:15\x*  
\v 4 Kəni nati əpnapɨn nəmə in tatol təfagə tərah lam mau səpɨn e nian kətiəh, kəni muva mau səpɨn, kəni məni=pən kəm ik məmə, ‘Kəsi, iəmol təfagə tərah lam. Iatɨtəlɨg e nətəlɨgiən rəhak kəni mətəpəh təfagə tərah,’ kəni ik onəkəkeikei məsalpɨniən malu e rəhan noliən rah mɨn, kəni məsosiən tatɨg e nɨkim.”\f + \fr 17:4  \ft Nɨpətɨ nəghatiən əha təsəniən məmə kitah okotalu e təfagə tərah rəha iətəmi kəti mau səpɨn əmə, mətəu okotəkeikei motalu lanu naunun tɨkə.\f*   
\p
\v 5 Kəni aposɨl mɨn kəmotətapuəh o iərmənɨg məmə, “Ol rəhatɨmah nəhatətəiən təskasɨk təhmɨn.”   
\p
\v 6 Kəni Iərmənɨg təməni məmə, “Nati əpnapɨn nəmə rəhatəmah nəhatətəiən natiəkəku agɨn pau təhmen e nɨpɨspɨsɨ nɨpəkɨl, kəni nəkotəhrun nəniən kəm nɨgi u nokɨn təfəməh məmə, ‘Euvi aru ik, kəni muvən miuvɨg=pən itəhi,’ kəni nɨgi u otol nəuiatəmah.\f + \fr 17:6  \ft E nəghatiən əhruahru rəha Iesu, in tətəghati e nɨkɨtɨ mastət u in natiəkəku agɨn, mɨne nɨgi kəti nəukətɨn təmeviə agɨn, nərgɨn u fik-malperi.\f*\x - \xo 17:6  \xt Mat 17:20; 21:21\x*   
\p
\v 7 “Otəni-to. ?Nəmə iətəmi kəti rəhan ioluək tətasum, uə in tateh rəhan mɨn sipsip mɨn, nian in tuva lahuənu, nɨkitəmah təhti məmə, iətəmi asoli otəni=pən kəm in məmə, ‘!Ei! Va uəhai məharəg mun nauəniən əha’? !Kəpə!  
\v 8 In otəni=pən kəm rəhan ioluək məmə, ‘Uvən mol nəgək nauəniən, kəni ko muvən muvən e rəham napən təuvɨr, kəni məfa nəgək nauəniən mɨne nɨmək nəmnɨmiən. Nian nəkol rəfin rəham uək, ko nəkəhrun nuniən nauəniən kəni mɨne nəmnɨmiən.’  
\v 9 ?Kəni nɨkitəmah təhti məmə iətəmi asoli, in otəni-vivi rəhan ioluək o uək asoli rəhan iətəm in otəkeikei mol? !Kəpə!  
\v 10 Kəni itəmah ko, nəkotəhmen əmə e noluək mɨn rəha Uhgɨn. Nian nəmotol rəkɨs natimnati rəfin iətəm Uhgɨn təməni məmə onəkotəkeikei motol, onəkotəni məmə, ‘Itɨmah noluək mɨn əmə. Noliən rəhatəmah təsəhmeniən o nəni-viviən. Itɨmah iəmotol əmə uək u itɨmah oiəkotəkeikei mautol.’”   
\s1 Iesu təmol vivi nətəmi ten iətəm leprosi təmol ilah  
\p
\v 11 Nian Iesu təmətaliuək matuvən Jerusɨləm, in təmətaliuək matuvən=pən e nəlugɨ nɨtəni mil u Səmeriə mɨne Kaləli.  
\v 12 Kəni nian in təmiet=pən lahuənu kəti, nətəmimi ten iətəm nɨmɨsiən u leprosi təmol ilah kəməhuva motəhtul isəu nəuvetɨn,  
\v 13 kəni motauɨn lan məmə, “!Iesu, Iətəmi asoli, asiru e tɨmah!”\x - \xo 17:13  \xt Lev 13:45-46\x*   
\p
\v 14 Kəni nian in təmeh ilah, təni məmə, “Onəkəhuvən o pris məmə in oteh nɨpətɨtəmah.”\f + \fr 17:14  \ft Nian nɨmɨsiən leprosi təmol suah kəti, Lou tətəni məmə in tamɨkmɨk. Nian nɨmɨsiən təmɨkə, in otəkeikei muvən meruh pris kəti məmə in otəni pətɨgəm kəm nətəmimi rəfin məmə nɨmɨsiən təmɨkə mɨne namɨkmɨkiən təmɨkə. Nian Iesu təməni kəm lah məmə okəhuvən moteruh pris kəti, in təhmen məmə in təməni məmə in otol vivi ilah.\f*\x - \xo 17:14  \xt Lev 14:2-3; Mat 8:3-4\x* Kəni nian ilah kəmautaliuək əhanəh e suaru, kəni motəuvɨr, nɨmɨsiən təmɨkə.   
\p
\v 15 Kəni ilah kəti təmeruh məmə leprosi rəhan tɨnɨkə, kəni in təməlali mɨtəlɨg=pən o Iesu, mətəni əfəməh məmə, “!Iatəni-vivi Uhgɨn! !Iatəni-vivi Uhgɨn!”  
\v 16 Kəni in təmeiuaiu e nəhlkɨ Iesu mɨsin nəulɨn nɨpənəgɨn tatek nɨftəni, kəni mətəni kəm Iesu məmə nɨkin tətagiən məmə in təmol vivi rəhan nɨmɨsiən. Kəni suah u in iətəm Səmeriə.  
\v 17 Kəni Iesu təməni məmə, “?Iəmol vivi nətəmi ten kəni mos rəkɨs rəhalah nɨmɨsiən, uə kəpə? ?Mətəu nain mɨn, ilah iə?  
\v 18 ?Suah u in iapɨspɨs əmə, mətəu in pɨsɨn əmə təmɨtəlɨg=pa mətəni-vivi Uhgɨn?”  
\v 19 Kəni Iesu təməni kəm suah u məmə, “Əhtul maliuək matuvən. Rəham nəhatətəiən təmol vivi ik.”   
\s1 Nuvaiən rəha  //  Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 24:23-28,36-41)  
\p
\v 20 Nian kəti, Farəsi mɨn kəmotətapuəh o Iesu məmə, “?Onəhgɨn Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn otuva?” Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn otəsuvaiən məmə nətəmimi okoteruh e nəhmtɨ lah.  
\v 21 Kəni iətəmimi tɨkə mə otəni məmə, ‘Əsal=pa meh, in uəha,’ uə ‘!Əsal=pən meh, in əpəha!’ mətəu-inu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tɨnuva rəkɨs mətatɨg e nɨkitəmah.”   
\p
\v 22 Kəni Iesu təni kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, “Nian mɨn kəutəhuva iətəm itəmah onəkotolkeikei məmə onəkoteh nian mɨn rəha Nətɨ Iətəmimi, mətəu ko nəsotehiən.  
\v 23 Kəni nətəmimi okotəni kəm təmah məmə, ‘!Əsal=pa, in uəha!’ uə ‘!Əsal=pən, in əpəha!’ Mətəu onəsəhuvəniən motohtəu=pən ilah,\x - \xo 17:23  \xt Mak 13:21; Luk 21:8\x*  
\v 24 mətəu-inu e nian iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkuva lan, in otəhmen e noraipiən iətəm tətoraip kəni mətasiəgəpɨn neai e nɨkalɨn kəti mətəuarus=pən nɨkalɨn kəti mɨn, kəni nətəmimi rəfin okoteruh motəhrun.  
\v 25 Mətəu aupən, iəu iəkəkeikei mətəu naməhiən tepət, kəni nətəmi kəutatɨg rəueiu, ilah okotəuhlin nəmtahlah mətəpəh iəu.   
\p
\v 26 “E nian iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəkuva lan, otəhmen=pən əmə e nian rəha Noa aupən, iətəm nətəmimi kəmotol natimnati mɨn məsotəhruniən məmə Uhgɨn otol nati kəti lan məsotol əpenə-penəiən.  
\v 27 E nian əha, nətəmimi kəməutauən, məutəmnɨm, mautol marɨt, inəha natimnati mɨn rəfin kəmautol e nəmiəgəhiən rəhalah, motətəuarus=pa nian iətəm Noa tɨnuvən e nɨpəgnəua negəu asoli rəhan. Kəni nuhuən təməfuv naruəh asoli təmuva kəni maiu melərmin rəfin nətəmimi iətəm kəməsəhuvəniən e negəu.   
\p
\v 28 “In təhmen=pən əmə e nian rəha suah kəha Lot. Nətəmimi kəmotauən, məutəmnɨm, məutos nəhmtɨ natimnati mɨn, məutasum, mautuvləkɨn nimə mɨn, inəha natimnati rəfin kəmautol e nəmiəgəhiən rəhalah.\x - \xo 17:28  \xt Jen 18:20; 19:25\x*  
\v 29 Mətəu e nian iətəm Lot təmiet lan e taun əha Sotəm, kəni nɨgəm mɨne kəpiel mɨn kəmohuəu mautsɨpəri e neai motohamu ilah rəfin əpəha e taun.   
\p
\v 30 “Kəni otəhmen əmə e nian iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkuva mɨn lan kəni, Uhgɨn otol əpu iəu kəm nətəmimi.  
\v 31 E nian əha, nəmə suah kəti tətəharəg ihluə e rəhan nimə, pəh in tagɨm məsuvən mɨniən imə məmə in otos rəhan natimnati, kəni nəmə suah kəti in əpəha e nasumiən, pəh in otagɨm məsuva mɨniən lahuənu.\x - \xo 17:31  \xt Mat 24:17-18\x*  
\v 32 !Onəsotaluiən e pətauəhli rəha Lot!\x - \xo 17:32  \xt Jen 19:26\x*  
\v 33 In təmolkeikei məmə otaskəlɨm rəhan nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u məsɨtəupaiən iəu, in otəsosiən nəmiəgəhiən itulɨn. Mətəu iətəmimi u tətəpəh natimnati rəha nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u, kəni mətətəu=pa iəu, in otos nəmiəgəhiən itulɨn.\x - \xo 17:33  \xt Luk 9:24\x*  
\v 34 Iətəni kəm təmah məmə, e nian əha lapɨn, iətəmimi keiu okətuapɨli e pet kətiəh, kəni okos rəkɨs kəti, kəpəh kəti.  
\v 35-36 Pətan keiu kətuəharəg pəti matuol nauəniən, kəni okos kətiəh, kəpəh kəti.”\f + \fr 17:35-36  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, kəmɨlpɨn nəghatiən mɨn u rəha fes 36: Iətəmi keiu okətuasum, kəni okos rəkɨs kəti, kəpəh kəti.\f*   
\p
\v 37 Kəni rəhan noluək mɨn kəmotəni=pən kəm in məmə, “?Iərmənɨg, onəkuva iə?”  
\p Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Onəkotəhrun əmə. Təhmen e nian nati miəgəh kəti təmɨmɨs mətəməhli, kəni kuveriə mɨn koteiuaiu mauton pəti.”\f + \fr 17:37  \ft Nɨpətɨ nəghatiən u məmə, e nian Iesu in otuva lan, nətəmimi rəfin okoteruh.\f*   
\c 18  
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  rəha pətalɨmɨs kəti  //  iətəm tətasək o nasiruiən  
\m
\v 1 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəm lah mətəgətun ilah lan məmə okotəkeikei məutəfaki nian rəfin məsotəpəhiən, məsotoliən məmə nɨkilah otəsəmeiən.\x - \xo 18:1  \xt Kol 4:2; 1Təs 5:17\x*  
\v 2 In təməni məmə, “Lahuənu kəti, iəni kəti əha ikɨn rəha nələhuiən nəghatiən mɨn. Kəni təsɨsiaiən Uhgɨn, kəni təsɨsiai mɨniən nətəmimi.  
\v 3 Kəni e lahuənu əha, pətalɨmɨs kəti əha ikɨn, kəni nian rəfin tətuva materuh iəni u mətəni=pən kəm in məmə, ‘Əui. Kəsi, onəkasiru lak məghati o nələhu əhruahruiən nərahiən rəha tɨkɨmɨr rəhak tatol kəm iəu.’  
\v 4 Mətəu iəni u in təməsuvəniən, kəni mos nian əfəməh məmə otagət mol vi nərahiən əha rəha pətalɨmɨs. Mətəu pətan əha təmətətapuəh o suah kəha nian rəfin matuvən matuvən, kəni iəni nɨkin təni məmə, ‘Nati əpnapɨn iəsɨsiaiən Uhgɨn, kəni məsɨsiai mɨniən nətəmimi,  
\v 5 mətəu pətan əha tətəni mətəni nati kətiəh mɨnatol mɨrə iəu o rəhan nəghatiən, matol matol. Pəh iəkəkeikei muvən məni-vivi rəhan nərahiən kəni mələhu nəuvɨriən. Nəmə iəkəpəh, kəni in otətuva ohniəu matol matol rəueiu kəni iəkəpəou lan.’”   
\p
\v 6 Kəni nian Iərmənɨg təməni rəkɨs nəghatiən əuhlin əha, kəni məni məmə, “Otətəlɨg-to e nəghatiən rəha iəni əpəha iətəm in tərah təhmɨn.  
\v 7 ?Mətəu təhro e Uhgɨn? In təmɨtəpɨn rəhan mɨn nətəmimi, kəni ilah kəutasək=pən kəm in nian rəfin e nərauiə mɨne lapɨn mɨn rəfin. ?Kəni nɨkitəmah təhti məmə in otəni=pən kəm lah məmə, ‘Pəh pɨpɨm’? Kəpə. ?Kəni nɨkitəmah təhti məmə in ko təsasiruiən uəhai əmə e rəhan mɨn? Kəpə.  
\v 8 Iətəni=pɨnə kəm təmah məmə nɨpəhriəniən, in otasiru uəhai əmə e rəhan mɨn, kəni mol vivi rəhalah nərahiən. ?Mətəu nian iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkɨtəlɨg=pa mɨn lan e nɨftəni, oiəkeh nətəmimi nəuvein nətəm kəutəhatətə e Uhgɨn, uə kəpə?”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  rəha Farəsi mɨne  //  iətəm tatos məni rəha takɨs  
\p
\v 9 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti kəm nətəmimi nəuvein nətəm nɨkilah təhti məmə ilah kotəhruahru motapirəkɨs nətəmimi rəfin, kəni motəsal iahu e lah.  
\v 10 In təməni məmə, “Suah mil keiu kəmian əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn məmə kuəfaki. Kəti, in Farəsi, kəni kəti in iətəmi tatos məni rəha takɨs.  
\v 11 Kəni Farəsi təməhtul məmə tətəfaki, kəni in mətəni aru əmə in, mətəni məmə, ‘Uhgɨn, iətəni-vivi ik mətəu-inu nəmol məmə iəkol iətəpɨsɨn lak, mə inəha nətəmimi kotolkeikei pɨk məni kəni məuteiuə məmə kotakləh lan, kəni məutol tərah, kəni məutakləh e pətan rəha iətəpɨsɨn. Mətəu iəu iəsoliən kəmə ilah. Kəni iəu mɨn iəsoliən kəmə suah kəha iətəm tatos məni rəha takɨs.  
\v 12 Nian keiu e nəfakiən kətiəh, iətətuakəm mətəpəh nauəniən mətəfaki kəm ik. Kəni nəmə iəkos natimnati ten, iətos rəkɨs kətiəh mətəfɨnə kəm ik.’\x - \xo 18:12  \xt Aes 58:1-4; Mat 23:23\x*   
\p
\v 13 “Mətəu suah kəha, iətəmi tatos məni rəha takɨs, in təməhtul=pən isəu, kəni mətaulɨs məsəsal pəriən e negəu e neai kəni məfaki. Kəni nɨkin tɨtəgɨt mətasək mətəhti mankɨlahan mətəni məmə, ‘Uhgɨn, iəu iətəmi tərah. !Nɨkim teiuaiu ohniəu!’”\x - \xo 18:13  \xt Sam 51:1\x*   
\p
\v 14 Kəni Iesu təni məmə, “Iətəni kəm təmah. Nian suah mil u okiatəlɨg=pən lahuənu, iətəmi rəha takɨs, in otəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn. Mətəu Farəsi, in təsoliən lanəha, mətəu-inu iətəmi tətəfəri aru in, Uhgɨn otosiahu, mətəu iətəmi tatosiahu aru in, Uhgɨn otəfəri.”\x - \xo 18:14  \xt Mat 23:12\x*   
\s1 Kəlkələh mɨn kəməhuva o Iesu  
\r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16)  
\p
\v 15 Kəni nətəmimi nəuvein kəmotos rəhalah mɨn iəpəou mətmətɨg mɨn məhuva kəm Iesu məmə in otələhu=pən nəhlmɨn e lah kəni məfaki o lah. Mətəu nian rəhan mɨn nətəmimi kəmoteh ilah, kəni motəniəhu ilah.  
\v 16 Mətəu Iesu təmauɨn e iəpəou mɨn əha mə okəhuva ohni, kəni məni=pən kəm rəhan mɨn natətəlɨg məmə, “Sotəniəhuiən iəpəou mɨn məmə okəsəhuvaiən ohniəu, pəh ilah okəhuva ohniəu, mətəu-inu Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn in rəha nətəmimi mɨn u kotəhmen e iəpəou mɨn u.  
\v 17 Iatəni pəhriən kəm təmah məmə, nəmə iətəmi kəti təsolkeikeiən məmə oteiuaiu məhmen e kəlkələh mɨn u kəti mupəh Uhgɨn tarmənɨg lan, ko in təsatɨg ahgəliən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”\x - \xo 18:17  \xt Mat 18:3\x*   
\s1 Suah kəti rəhan nautə tepət  
\r (Mat 19:16-30; Mak 10:17-31)  
\p
\v 18 Kəni iətəmi asoli kəti təməni=pən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, ik iətəmi təuvɨr. ?Oiəkəhro mos nəmiəgəhiən itulɨn?”\x - \xo 18:18  \xt Luk 10:25\x*  
\v 19 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “?Təhro nətauɨn lak məmə iəu iətəmi təuvɨr? Suah kəti tɨkə in iətəmi təuvɨr, mətəu Uhgɨn əmə in təuvɨr.  
\v 20 Ik nəkəhrun nəghatiən mɨn e Lou rəha Uhgɨn tətəni məmə, ‘Sakləhiən e pətan rəha iətəpɨsɨn, məsohamuiən iətəmimi, məsakləhiən e natimnati, məseiuəiən e kot, mɨsiai rəham tatə mɨne mamə.’”\x - \xo 18:20  \xt Eks 20:12; Dut 5:16-20\x*   
\p
\v 21 Kəni suah u təməni məmə, “Natimnati mɨn rəfin u, iəmol rəfin ilah, nian iəmətəkəku mətəuarus=pa u rəueiu.”  
\v 22 Nian Iesu təmətəu nəghatiən əha, kəni təni=pən kəm in məmə, “Nati kəti mɨn əmə əha ikɨn onəkol. Uvən mol nətəmimi kotos nəhmtɨ rəham nautə rəfin agɨn, kəni məfən məni lan kəm nanrah mɨn. Kəni ik onəkos nəuvɨriən tepət əpəha e negəu e neai. Kəni muva muərisɨg lak, mol məmə rəhak iətəmimi.”   
\p
\v 23 Mətəu nian təmətəu nəghatiən mɨn əha, nɨkin təməpəou mətəu inko rəhan nautə tepət.  
\v 24 Kəni nian Iesu təməsal=pən meruh məmə nɨkin nəpəou, kəni təni məmə, “!Ei, tiəkɨs agɨn o iətəmi rəhan nautə tepət məmə in otuva matɨg ahgəl e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn!  
\v 25 Tiəkɨs məmə kau otuvən=pən e nɨpəg nitɨl, mətəu tiəkɨs pɨk məmə iətəmi rəhan nautə tepət otuva matɨg ahgəl e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”\f + \fr 18:25  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Tiəkɨs o kaməl otuvən=pən e nɨpəg nitɨl.” Kaməl in nati miəgəh asoli kəti tapirəkɨs kau.\f*   
\p
\v 26 Kəni nətəmimi u kəutətəu nəghatiən əha kəmotəni məmə, “?Nəmə tiəkɨs o iətəmi rəhan nautə tepət, kəni pəh əha in təhmen məmə otos nəmiəgəhiən əha?”   
\p
\v 27 Mətəu in təməni məmə, “Nati nak u tiəkɨs pɨk agɨn, mə ko nətəmimi kəsotoliən, mətəu Uhgɨn in təhrun noliən.”   
\p
\v 28 Kəni Pitə təməni=pən kəm in məmə, “?Mətəu təhro e tɨmah? Iəmotəpəh rəfin rəhatɨmah natimnati kəni məhuva məmə iəkəhuərisɨg lam.”   
\p
\v 29 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Iətəni pəhriən kəm təmah məmə, iətəmi təməpəh rəhan nimə, uə rəhan pətan, uə pian mɨn, uə rəhan tatə mɨne mamə, uə rəhan kəlkələh mɨn mətəu-inu in tatɨtəu=pən Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn,  
\v 30 kəni e nəhue nɨftəni u, in otos natimnati tepət tapirəkɨs ilah mɨn u təməpəh ilah, kəni uərisɨg, in otos mɨn nəmiəgəhiən itulɨn.”   
\s1 Iesu təməni pətɨgəm  //  rəhan nɨmɨsiən  
\r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34)  
\p
\v 31 Kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan tueləf natətəlɨg mɨn məmə okohiet e nɨmənin nətəmimi məhuva kətiəh motuhapumɨn ilah mɨn, kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Otətəlɨg-to. Rəueiu kəhuvən əpəha ilɨs Jerusɨləm, kəni natimnati mɨn iətəm iəni mɨn rəha Uhgɨn aupən kəmotəni lak, Nətɨ Iətəmimi, e nauəuə mɨn rəhalah, ilah okəhuva motol nɨpəhriəniən.\x - \xo 18:31  \xt Luk 24:44\x*  
\v 32 Nətəmimi okotegəhan=pən lak e nəhlmɨ Nanihluə mɨn, kəni nətəmimi okotəghati motaləh əuvsan lak, motol=pən əmə iəu, motagəh əpis nəhmtək,\x - \xo 18:32  \xt Luk 9:22,44\x*  
\v 33 kəni okalis iəu, kəni kohamu iəu. Mətəu e nian tatol kɨsɨl lan, oiəkəmiəgəh mɨn.”   
\p
\v 34 Mətəu kəsotəhruniən rəhan nəghatiən mɨn. In təhmen=pən e nəghatiən iətəm nɨpətɨn tətəhluaig, kəni kəsotəhruniən nɨpətɨ nəghatiən mɨn əha.\x - \xo 18:34  \xt Mak 9:32\x*   
\s1 Iesu təmol vi iətəmi kəti nəhmtɨn tərah  
\r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52)  
\p
\v 35 Nian Iesu təmuva iuəkɨr o taun əha Jeriko, suah kəti in tətəharəg e nɨkalɨ suaru nəhmtɨn tərah. Nian rəfin in təteasiə e məni o nətəmimi.  
\v 36 Kəni nian iətəmi əha nəhmtɨn tərah təmətəu məmə nətəmimi tepət kəutaliuək e suaru, kəni in təmətapuəh məmə, “?Nati nak əha katol?”  
\v 37 Nətəmimi kəmotəni=pən kəm in məmə, “Iesu əpəha, iətəm Nasərɨt, tətaliuək e suaru.”   
\p
\v 38 Kəni təmagət əfəməh məmə, “!Iesu! !Mipɨ kig Tefɨt! !Asiru lak!”   
\p
\v 39 Kəni nətəmimi mɨn u kəutaliuək məutaupən e Iesu, kəmotagət lan, motəni məmə, “!Sagətiən!” Mətəu in təmagət əfəməh təhmɨn məmə, “!Mipɨ kig Tefɨt! !Asəkəhruin iəu masiru lak!”   
\p
\v 40 Kəni Iesu təməhtul təməni=pən kəm lah məmə okotit məhuva. Kəni nian kəmotit məhuva iuəkɨr, Iesu tətapuəh ohni məmə,  
\v 41 “?Nəkolkeikei məmə iəkol nak kəm ik?” Kəni in təməni məmə, “Iərmənɨg, iəkolkeikei məmə oiəkair meruh nati.”   
\p
\v 42 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Air meruh nati. Rəham nəhatətəiən tɨnol vivi ik.”  
\v 43 Əmeiko rəueiu agɨn mɨn, təmair mɨnateh nati, kəni mɨnatuərisɨg e Iesu, mətəni-vivi Uhgɨn. Kəni nian nətəmimi rəfin kəmoteruh nati əha, ilah kəməutəni-vivi Uhgɨn.   
\c 19  
\s1 Iesu mɨne Sakiəs  
\m
\v 1 Kəni Iesu təmaliuək muvən imə e taun u Jeriko matuvən məmə otiet=pən e nɨkalɨn nəuvetɨn mɨn kəti.   
\p
\v 2 Kəni e taun əha, suah kəti əha ikɨn, nərgɨn u Sakiəs. In iətəmi asoli kəti rəha nətəm kautos məni rəha takɨs, kəni in rəhan nautə tepət.  
\v 3 Kəni in tolkeikei məmə oteh-to məmə Iesu in pəh, mətəu təruru neruhiən mətəu in təkuəkɨr, nətəmimi kəutəhtul pəsɨg lan.  
\v 4 Kəni in təmaiu aupən muvən məri e nɨgi kəti, nərgɨn u sikəmo, məmə otəhrun neruhiən Iesu nian in otuva=pa in ikɨn.\fig Sakiəs e nəhue nɨgi sikəmo|alt="Zachaeus in sycamore" src="lb00313b.tif" size="span" loc="Luk 19:4" copy="BFBS (Bass)" ref="Luk 19:1-10" \fig*   
\p
\v 5 Kəni nian Iesu təmuva əhruahru əha ikɨn, təməsal-pəri meruh, kəni məni=pən kəm in məmə, “Sakiəs. Eiuaiu uəhai, mətəu rəueiu ko iəkəkeikei muvən mauən əpəha e rəham nimə.”  
\v 6 Kəni Sakiəs təmeiuaiu uəhai əmə, kəni mit Iesu mian əpəha iman ikɨn imə, kəni nɨkin təmagiən.   
\p
\v 7 Mətəu nian nətəmimi kəmoteruh natimnati mɨn əha, kəni kəutasiuən kəm lah mɨn o noliən əha məutəni nɨkalɨ Iesu məmə, “Suah əha tatuvən e nimə rəha iol təfagə tərah.”\x - \xo 19:7  \xt Luk 15:2\x*   
\p
\v 8 Kəni nian kɨnəhuvən rəkɨs e nɨpəgnəua nimə rəha Sakiəs, in təhtul məni kəm Iərmənɨg məmə, “Iərmənɨg, ətəlɨg-to. Oiəkəuəri rəhak natimnati mol nəhmtɨn keiu, kəti rəhak, kəni kəti iəkəfən kəm nanrah mɨn. Kəni natimnati iətəm iəmakləh lan o suah kəti, oiəkalpɨn mau kuvət.”\x - \xo 19:8  \xt Eks 22:1; Nam 5:6-7\x*   
\p
\v 9 Kəni Iesu təni=pən kəm in məmə, “Rəueiu Uhgɨn tɨnosmiəgəh ik mɨne rəham mɨn, mətəu-inu ik mɨn, nəməhatətə e Uhgɨn, kəni ik nəuanɨləuɨs pəhriən kəti rəha Epraham.\x - \xo 19:9  \xt Luk 13:16; Uək 16:31\x*  
\v 10 Kəni iəu, Nətɨ Iətəmimi, iəmuva məmə iəkəsal e nətəmimi iətəm kəmotəluei, kəni mosmiəgəh ilah.”\x - \xo 19:10  \xt Luk 15:4; Jon 3:17; 1Tim 1:15\x*   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  rəha nətəmimi nətəm kəmotos məni rəha iərmənɨg rəhalah  
\p
\v 11 Nian nətəmimi kəməutətəlɨg e Iesu, in təmətəkeikei mətəni nəghatiən əuhlin kəm lah mətəu-inu in tɨnuva iuəkɨr o Jerusɨləm, kəni nɨkilah təhti məmə Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn otəsuvəhiən əha rəueiu tuva.  
\v 12 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Iərmənɨg kəti tolkeikei məmə in otuvən isəu meruh kig asoli agɨn məmə kig asoli otəfəri in mol kig lan əpəha iman ikɨn, kəni in otəpanɨtəlɨg=pa mɨn.  
\v 13 Kəni in təmauɨn e rəhan noluək mɨn ten, kəni məuəri məni asoli kətiəh kətiəh e lah.\f + \fr 19:13  \ft Kəni iərmənɨg təməfən məni kətiəh kətiəh kəm rəhan ioluək ten, kəni məni kətiəh in təhmen=pən e uan-hanrɨt-tausɨn vatu.\f* Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, ‘Itəmah onəkotəkeikei motalkut o məni u o noliən nətɨn mətəuarus=pən iəu iəkɨtəlɨg=pa mɨn.’   
\p
\v 14 “Mətəu nətəm iman ikɨn kəsotolkeikeiən suah kəha, kəni motahli=pən nətəmimi nəuvein kotos nəghatiən məhuvən kəm kig asoli agɨn məmə, ‘Itɨmah iəsotolkeikeiən məmə suah u otarmənɨg e tɨmah.’  
\v 15 Mətəu kəmləfəri iərmənɨg u kol kig lan, kəni in təmɨtəlɨg=pa mɨn. Kəni suah u təmauɨn e rəhan noluək mɨn iətəm in təməuəri rəhan məni kəm lah. In tolkeikei məmə otəhrun məmə ilah kəmotətəuarus məni nak nian in təmətatɨg əpəha isəu.   
\p
\v 16 “Kəni iətəm təmaupən muva məni=pən kəm in məmə, ‘Iərmənɨg, nəmələhu=pa məni kətiəh e nəhlmək, kəni iəmətəuarus məni ten mɨn.’  
\v 17 Kəni rəhan iərmənɨg təməni=pən kəm in məmə, ‘Ik ioluək təuvɨr, nəmol nati iətəm in təuvɨr. Mətəu-inu nəmol uək təuvɨr o neruh viviən nati iətəm təkəku, kəni rəueiu əha oiəkegəhan lam məmə ik onəkarmənɨg e taun ilah ten.’\x - \xo 19:17  \xt Luk 16:10\x*   
\p
\v 18 “Kəni iətəm tətuərisɨg lan təmuva məni=pən məmə, ‘Iərmənɨg, nəmələhu=pa məni kətiəh e nəhlmək, kəni iəmətəuarus məni faif mɨn.’  
\v 19 Kəni iərmənɨg təməni=pən kəm in məmə, ‘Ik onəkarmənɨg e taun ilah faif.’   
\p
\v 20 “Kəni ioluək kəti mɨn təmuva məni=pən kəm in məmə, ‘Iərmənɨg, inu rəham məni. Iəməlis-ərain e napən, kəni məhluaig vivi lan.  
\v 21 Iəu iəməgɨn lam mətəu-inu, iəkəhrun məmə ik iətəmi noliən rəham tiəkɨs. Ik natos natimnati kəsəniəmə məmə rəham, kəni matos nauəniən e nasumiən mɨn rəha nətəmimi pɨsɨn mɨn.’   
\p
\v 22 “Kəni iərmənɨg təməni=pən kəm in məmə, ‘!Ik ioluək tərah! E rəham əmə nəghatiən, iətakil ik məmə nəmol tərah agɨn. Nəmə ik nɨnəhrun rəkɨs məmə iəu iətəmi iəkɨs, kəni iətos natimnati iətəm kəsəniəmə rəhak, kəni matos nauəniən e nasumiən mɨn rəha nətəmimi pɨsɨn mɨn,  
\v 23 kəni təhro nəməsosiən rəhak məni muvən məfən e bank, kəni nian iəkɨtəlɨg lan, iəkəhrun nosiən rəhak məni ilau nətɨn.’   
\p
\v 24 “Kəni təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə, ‘Otos rəkɨs rəhan məni, kəni motəfən kəm suah u rəhan məni ten.’   
\p
\v 25 “Kəni ilah kəmotəni məmə, ‘!Iərmənɨg, təsəhruahruiən mətəu-inu rəhan məni ten rəkɨs!’   
\p
\v 26 “Kəni iərmənɨg təməni=pən kəm lah məmə, ‘Iətəni kəm təmah məmə, iətəmimi iətəm tatos nati kəti, kəmanəfən mɨn nəuvein mɨn kəm in. Mətəu iətəmi rəhan nati kəti tɨkə, kəpanos rəkɨs rəhan natimnati rəfin.\x - \xo 19:26  \xt Mat 13:12; Luk 8:18\x*  
\v 27 Kəni rəueiu, rəhak tɨkɨmɨr mɨn iətəm kəməsotolkeikeiən iəu məmə iəkuva kig rəhalah, onəkotit ilah məhuva, kəni motuhamu ilah e nəhmtək.’”   
\s1 Iesu təmuvən Jerusɨləm  
\r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19)  
\p
\v 28 Kəni nian Iesu təməghati rəkɨs, kəni in təmaliuək maupən matuvən əpəha ilɨs Jerusɨləm, kəni nətəmimi kəmautuərisɨg lan.  
\v 29 Nian kəməhuva iuəkɨr o lahuənu mil u keiu, Petfas mɨne Petəni e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif, kəni in təməni=pən kəm rəhan mil keiu iətəmimi məmə,  
\v 30 “Onəkian əpəha lahuənu ikɨn kəmotsɨpən ikɨn. Ikɨn əha, onəkueh nətɨ togki kəti kəsasuə əhanəhiən lan. Nəkiatɨs nɨləuɨs lan muasɨg miəuva u ikɨnu.  
\v 31 Kəni nəmə suah kəti tətapuəh o təlau məmə, ‘?Nətiatɨs togki o nak?’ kəni onəkuəni=pən kəm in məmə, ‘Iərmənɨg, in tolkeikei məmə otol nati kəti lan.’”   
\p
\v 32 Kəni kəmian mueruh natimnati rəfin tol əmə məmə inu Iesu təməni.  
\v 33 Kəni nian kəmətiatɨs nətɨ togki, kəni nətəmimi mɨn rəha togki kəmotətapuəh o lau məmə, “!Ei! ?Nətiatɨs nətɨ togki o nak?”  
\v 34 Kəni ilau kəmuəni=pən məmə, “Kəpə. Iərmənɨg tolkeikei məmə otol nati kəti lan.”  
\v 35 Kəni kəmuasɨg miəuva kəm Iesu, kəni kəmuəpəg rəhalau kəti napən muəhtərain nəmtah nətɨ togki lan, kəni muasiru e Iesu təri masuə e nətɨ togki.  
\v 36 Nian təmasuə lan mɨnatuvən, kəni rəhan mɨn nətəmimi kəmotaupən motəpeg rəhalah mɨn kəti napən motəpenə e suaru.\f + \fr 19:36  \ft Nian kəmotəpeg rəhalah mɨn kəti napən motəpenə e suaru məmə togki otaliuək lan, inu nəmtətiən rəha nɨsiaiən rəhalah o Iesu.\f*   
\p
\v 37 Nian Iesu tɨnatuva iuəkɨr o Jerusɨləm mətasuə e togki məteiuaiu e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif, kəni nətəmimi mɨn rəfin rəhan nɨkilah təmagiən, kəni mɨnautəni-vivi Uhgɨn məutagət əfəməh o nati apɨspɨs mɨn ilah kəmoteruh in təmatol.  
\v 38 Kəni ilah məutəni məmə,  
\q1 “!Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau kig u iətəm tətuva e nərgɨn!\x - \xo 19:38  \xt Sam 118:26\x*  
\q1 Pəh nəməlinuiən otatɨg əpəha e negəu e neai, kəni əpəha ilɨs ilɨs agɨn e negəu e neai, okətəfəri nərgɨ Iərmənɨg Uhgɨn!”   
\p
\v 39 Kəni Farəsi mɨn nəuvein əha kəutatɨg əha ikɨn kəmotəni=pən kəm in məmə, “Iəgətun. Əniəhu rəham mɨn nətəmimi məmə okəsotagətiən.”   
\p
\v 40 Mətəu in təməni=pən kəm lah məmə, “Nəmə nətəmi mɨn u kəsotagətiən, kəni kəpiel əpnapɨn mɨn u, ilah okotagət əfəməh.”   
\s1 Iesu təmasək  //  o nətəm Jerusɨləm  
\p
\v 41 Kəni nian Iesu təmuva iuəkɨr meruh taun əha Jerusɨləm, in təmasək o nətəmimi mɨn əha ikɨn əha.   
\p
\v 42 Kəni in təni məmə, “Kəsi, iəmolkeikei pɨk məmə itəmah mɨn nəmotəhrun natimnati mɨn iətəm okotəfɨnə nəməlinuiən kəm təmah e nian u rəueiu. Mətəu kəpə. Kəni rəueiu, natimnati mɨn əha kəutəhluaig ko nəsoteruhiən.  
\v 43 Mətəu e nian mɨn iətəm otuva o təmah, rəhatəmah tɨkɨmɨr mɨn okəhuva motəhtul tɨtəlau e təmah, okotel nɨftəni motətu-pəri motol əpətɨn rəhatəmah taun, kəni motahtɨpəsɨg lan məmə onəsohietiən.  
\v 44 Kəni ilah okotərəkɨn rəfin nimə e taun rəhatəmah, kəni ko kəpiel kəti mɨne rəha nimə mɨn otəsəhtuliən. Kəni okotohamu itəmah rəfin itəmah kəlkələh mɨn rəhatəmah. Natimnati rəfin u otuva mətəu-inu itəmah nəmoteruh mətəu nəməsotəhruniən nian iətəm Uhgɨn təmuva məmə in otosmiəgəh itəmah lan.”\x - \xo 19:44  \xt Luk 21:6\x*   
\s1 Iesu təməhgi pətɨgəm nətəmimi iətəm kautol makɨt e Nimə Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22)  
\p
\v 45 Kəni Iesu təmuvən Jerusɨləm, kəni muvən e iat rəha Nimə Rəha Uhgɨn meruh nətəmimi kautol makɨt ikɨn, kəni mətəhgi pətɨgəm ilah.\f + \fr 19:45  \ft Afin-to e tiksɨnəri “Nimə Rəha Uhgɨn” o nəhruniən natimnati nian Iesu təmuvən məhgi pətɨgəm nətəmimi e Nimə Rəha Uhgɨn.\f* \fig Iesu təməhgi pətɨgəm nətəmimi iətəm kautol makɨt e Nimə Rəha Uhgɨn.|alt="Jesus overturning money changer tables" src="lb00316b.tif" size="col" loc="Luk 19:45-46" copy="BFBS (Bass)" ref="Luk 19:45-46" \fig*  
\v 46 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Kəmətei rəkɨs e Nauəuə Rəha Uhgɨn məmə, ‘Rəhak nimə, in nimə rəha nəfakiən,’\x - \xo 19:46  \xt Aes 56:7\x* mətəu itəmah nɨnautol tɨnuva məmə ‘nimə kəti iətəm nakləh mɨn kəutəhluaig ikɨn.’”\x - \xo 19:46  \xt Jer 7:11\x*   
\p
\v 47 Kəni uərisɨg lan, e nian mɨn rəfin, Iesu təmətəgətun əpəha imə e Nimə Rəha Uhgɨn. Kəni pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmimi asoli mɨn rəha nətəm Isrel, kəməutəsal e suaru məmə okotuhamu Iesu,\x - \xo 19:47  \xt Luk 21:37\x*  
\v 48 mətəu kəsotehiən suaru kəti mətəu-inu nətəmimi rəfin kotolkeikei pɨk məmə okotətəu nəghatiən mɨn rəhan, kəni nəghatiən rəhan tətaskəlɨm vivi rəhalah nətəlɨgiən.   
\c 20  
\s1 Nətapuəhiən məmə  //  pəh təmegəhan e Iesu  //  məmə otol uək  
\r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33)  
\m
\v 1 Nian kəti, Iesu təmətəgətun nətəmimi əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni mətəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha Uhgɨn kəm nətəmimi. Kəni pris asoli mɨn, mɨne nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne nətəmimi asoli mɨn rəha nətəm Isrel kəməhuva moteh in,  
\v 2 kəni kəmotətapuəh ohni məmə, “?Əni-to kəm tɨmah məmə natol natimnati mɨn əha e nepətiən əhro? ?Kəni pəh təmegəhan lam natol natimnati mɨn əha?”  
\v 3 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Təuvɨr əmə. Iəu iəkətapuəh mɨn e nəghatiən kəti kəm təmah, kəni itəmah onəkotaupən motuhalpɨn=pa kəm iəu.  
\v 4 ?Pəh təmegəhan e nepətiən kəm Jon məmə in otol bəptais e nətəmimi, Uhgɨn uə iətəmimi əmə?”   
\p
\v 5 Kəni kɨnəutəni nəghatiən u kəm lah mɨn, məutəni məmə, “Nəmə kotəni məmə Uhgɨn təmegəhan lan, kəni in otəni məmə, ‘?Mətəu təhro nəsotəniən nɨpəhriəniən e nəghatiən rəha Jon?’  
\v 6 Mətəu nəmə kitah kotəni məmə nətəmimi əmə kəmotegəhan lan, kəni nətəmi mɨn əha okotəhti itah e kəpiel mətəu-inu ilah kɨnotəni rəkɨs nɨpəhriəniən e Jon məmə in iəni kəti rəha Uhgɨn.”  
\v 7 Kəni ilah kəmotuhalpɨn məmə, “Itɨmah iəsotəhruniən məmə pəh təmegəhan lan.”  
\v 8 Kəni Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Kəni iəu mɨn, ko iəsəniən məmə pəh təmegəhan e nepətiən kəm iəu məmə iəkol natimnati mɨn u.”   
\s1 Nəghatiən əuhlin  //  e nasumiən rəha krep  
\r (Mat 21:33-46; 22:15-22; Mak 12:1-17)  
\p
\v 9 Kəni Iesu təməni nəghatiən əuhlin kəti kəm nətəmimi məmə, “Iətəmi asoli kəti təmərfei nɨləuɨs u krep e nasumiən asoli rəhan. Kəni mələhu=pən nasumiən u e nəhlmɨ nətəmimi nəuvein, kəni ilah okəutasum kəni məutafəl, kəni nian rəha nəuləkiən, kəni ilah okotəfən nəuvetɨn kəm in. Kəni in təmuvən əpəha e nɨtəni pɨsɨn kəti mɨn, kəni mɨnatɨg mɨnos nian tepət.\x - \xo 20:9  \xt Aes 5:1\x*   
\p
\v 10 “Kəni nian krep təmol nəuan kəni mɨnatɨmarəg, iətəmi asoli u təmahli=pən rəhan kəti ioluək məmə in otuvən meruh nətəm kəutasum e rəhan nasumiən məmə okotəhli nəua krep, kəni motəuəri motəfən rəha iətəmi asoli nəuvein. Mətəu nətəmimi mɨn əha kəmotəhtul motəhti ioluək əha, kəni motahli=pən tɨtəlɨg kəni məsotəfəniən nəua krep nəuvein kəm in.  
\v 11 Kəni iətəmi asoli təmahli=pən mɨn rəhan kəti ioluək. Kəni ilah kəmotoh mɨn, kəni motol aulɨs in, kəni motahli=pən tɨtəlɨg məsotəfəniən nəua krep kəti kəm in mɨne.  
\v 12 Kəni in təmahli=pən mɨn kəti, kəni ilah kəmotoh motəfən nɨməgɨm kəm in, kəni motəraki pətɨgəm lan.   
\p
\v 13 “Kəni iətəmi asoli rəha nasumiən təni məmə, ‘?Oiəkəhro əha rəueiu? Təuvɨr məmə iəkahli=pən nətɨk əhruahru, iətəm iəkolkeikei pɨk. Nɨkik təhti məta okotɨsiai in.’ Kəni in təmahli=pən.   
\p
\v 14 “Mətəu nian nətəmimi mɨn əha kəmoteruh, kəni kəmotəni kəm lah mɨn məmə, ‘Nətɨ iətəmi asoli əpə tətuva u nian kəti nasumiən tuva mol rəhan lan. Pəh kotohamu, kəni kitah kotos nasumiən u rəhan məmə rəhatah.’  
\v 15 Kəni kəmotaskəlɨm motatu pətɨgəm lan e nasumiən, kəni motoh motohamu.  
\p “?Kəni tol lanəha, iətəmi asoli rəha nasumiən otol nak e nətəmimi mɨn əha?  
\v 16 In otuva kəni moh nətəmimi mɨn əha mohamu ilah, kəni in otələhu=pən nasumiən asoli əha tuvən e nəhlmɨ nətəpɨsɨn.”\f + \fr 20:16  \ft Nəghatiən əuhlin u tətəghati e nətəmimi pɨsɨn pɨsɨn mɨn tepət. Iətəmi asoli rəha nasumiən tətəgətun=pən Uhgɨn. Kəni nasumiən rəha krep tətəgətun=pən nətəmimi rəha Isrel. Nətəm kəutasum tətəgətun=pən nətəmimi asoli mɨn rəha nətəm Isrel. Iol əhruin nati rəha iətəmi asoli tətəgətun=pən iəni mɨn rəha Uhgɨn. Kəni nətɨ iətəmi asoli tətəgətun=pən Krɨsto Iesu.\f*  
\p Kəni nian nətəmimi kəmautətəlɨg lan kəmotətəu nəghatiən əha, məutəni məmə, “!Təuvɨr məmə, otəsol agɨniən nati əha!”   
\p
\v 17 Mətəu Iesu təməsal=pən meruh ilah, kəni məni məmə, “?Mətəu nəghatiən u nɨpətɨn nak? Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə,  
\q1 ‘Kəpiel iətəm nətəmimi rəha nuvləkɨniən nimə kəmotəraki lan,  
\q1 in tɨnuva kəpiel keikei rəha noliən nimə.’\x - \xo 20:17  \xt Sam 118:22\x*   
\p
\v 18 “Nətəmimi rəfin nətəm okotəmei motorin=pən ilah e kəpiel əha, kəni nɨkɨlkɨlilah otɨtəgɨt-əgɨt. Kəni nəmə kəpiel əha otəmei məhti iətəmi kəti, kəni in otauvtəuvtə mərah agɨn.”\x - \xo 20:18  \xt Aes 8:14-15\x*   
\p
\v 19 Kəni nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne pris asoli mɨn kəmotəhrun məmə nəghatiən əuhlin u rəhan tətəni əmə ilah, kəni tol lanəha, ilah kəutəsal e suaru məmə okotaskəlɨm uəhai əmə, motləfən e kaləpus, mətəu kɨnotəgɨn e nətəmimi, kəni motəpəh.   
\s1 ?Təhruahru məmə nətəmimi okotətəu takɨs kəm Sisə,  //  uə kəpə  
\r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17)  
\p
\v 20 Kəni nəgətun mɨn rəha Lou, mɨne pris asoli mɨn kəutəsal vivi o Iesu məmə okotətəu nəghatiən kəti rəhan u təsəhmen əhruahruiən. Kəni o nəghatiən u, okotəfən in e nəhlmɨ iətəm kəti rəha kəpmən rəha Rom. Kəni kəmotahli=pən nətəmimi nəuvein məmə ilah okəhuvən motol kəuɨt kəsuə e Iesu.\x - \xo 20:20  \xt Luk 11:54\x*  
\v 21 Kəni kəuɨt kəsuə mɨn kəməhuvən motətapuəh o Iesu məmə, “Iəgətun. Itɨmah iəkotəhrun natimnati mɨn iətəm nətəni mɨne natimnati iətəm nətəgətun nətəmimi lan, kotəhruahru vivi. Ik onəsoliən noliən pɨsɨn kəm suah kəti, kəni matɨg mol pɨsɨn mɨn kəm suah kəti. Mətəu onəkol təhmen-əhmen əmə kəm lah rəfin. Kəni ik nətəghati əmə e nɨpəhriəniən mətəgətun nətəmimi e suaru rəha Uhgɨn.  
\v 22 Kəni tol lanu, əni-to kəm təmah məmə, təhruahru e Lou rəhatah məmə okotətəou takɨs kəm Kig Sisə u in iətəmi asoli agɨn rəha kəpmən rəha Rom, uə kəpə?”   
\p
\v 23 Mətəu Iesu təməhrun rəkɨs məmə kautol kəuɨt kəsuə kəm in, kəni in təməni=pən kəm lah məmə,  
\v 24 “Otəgətun-to məni\f + \fr 20:24  \ft Məni u in silin kəti rəha Rom, kətəni məmə Tənariəs. Okotəkeikei motətəou takɨs e məni əha tatuvən kəm Sisə.\f* kəti kəm iəu. ?Narmɨ pəh u tətatɨg e məni u? ?Kəni nərgɨ pəh u tətatɨg e məni u?” Kəni kəmotəni məmə, “Narmɨ Sisə, mɨne nərgɨ Sisə.”   
\p
\v 25 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Kəni ko nəmə natimnati rəha Sisə, əfən kəm Sisə. Kəni natimnati rəha Uhgɨn, əfən kəm Uhgɨn.”   
\p
\v 26 Kəni e nəhmtɨ nətəmimi ərəfin, nəghatiən mɨn iətəm kəutətapuəh lan, ko kəsələs iahuiən Iesu lan. Mətəu narmɨlah təmiuvɨg pɨk e nəghatiən iətəm Iesu təmuhalpɨn, kəni kəməsotəghatiən.   
\s1 ?Təhro e iətəmi tɨmɨs  //  kəni məmiəgəh mɨn?  
\r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27)  
\p
\v 27 Kəni Satusi mɨn nəuvein kəməhuva o Iesu. Ilah kəutəni məmə nian iətəmi tɨmɨs, ko təsəmiəgəh mɨniən.  
\v 28 Kəni kəmotətapuəh e nəghatiən kəti kəm Iesu məmə, “Iəgətun. Mosɨs təmətei=pən e Lou rəhatah məmə nəmə iərman kəti otɨmɨs, kəni məpəh rəhan pətan, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti mɨne, kəni pian otəkeikei mit pətalɨmɨs əha, məmə okuələs nətɨlau kəti ko, kəni suakəku u otos nɨmei rəhan tatə asoli əpəha tɨnɨmɨs rəkɨs.\x - \xo 20:28  \xt Dut 25:5\x*   
\p
\v 29 “Tol lanəha, nəman ilah səpɨn, u rəhalah tatə kətiəh. Kəni iətəm tepət e lah təmaupən mit pətan kəti, kəni məsuələsiən nətɨlau kəti, kəni mɨmɨs.  
\v 30 Pian iətəm tətuərisɨg lan, təmit mɨn pətalɨmɨs u, mətəu in mɨn təmɨmɨs, kəni kəməsuələsiən nətɨlau kəti.  
\v 31 Kəni uərisɨg lan, pialah kəti mɨn təmit mɨn pətalɨmɨs u, mətəu in mɨn təmɨmɨs. Kəni pian mɨn əha ilah rəfin səpɨn kəmotit pətan u, mətəu kəsotələsiən nətɨlah kəti, ilah kəmohmɨs ərəfin.  
\v 32 Kəni uərisɨg lan, pətalɨmɨs u tɨmɨs mɨn.  
\v 33 Inəha nətəmimi səpɨn, ilah pialah mɨn kəmotit pətan əha. ?Mətəu e Naunun Nian, nian nətəmimi okotəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, pətan əha in rəha pəh lan?”   
\p
\v 34 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “E nian u rəueiu e nəhue nɨftəni u, nəman mɨne nɨpətan kautol marɨt.  
\v 35 Mətəu e nian rəha natɨgiən vi, otəsoliən lanəha. Nətəmimi nətəm Uhgɨn nɨkin tətagiən o lah məmə ilah okotəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, kəni in otos ilah məhuvən kotatɨg e natɨgiən vi. Kəni ko ilah okəsotoliən marɨt, kəni ilah okəsotohtəu-pəniən noliən rəha marɨt,  
\v 36 mətəu-inu ilah ko kəsohmɨs mɨniən. Kəni ko kəsohmɨs mɨniən mətəu-inu, ilah okotəhmen əmə e nagelo mɨn nətəm kəsohmɨsiən, kəni məsotoliən marɨt, kəni məsoteməkiən e kəlkələh mɨn. Kəni ilah mɨn u nətəm Uhgɨn təmol ilah kotəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, ilah mɨn nenətɨ Uhgɨn.\f + \fr 20:36  \ft Nətəmimi u kəutatɨg rəueiu e nəhue nɨftəni u, kautol marɨt məmə okotemək e kəlkələh mɨn. Mətəu nəmə iərman kəti o pətan kəti tatuvən e negəu e neai, ko təsɨmɨsiən, kəni ko təsoliən marɨt məmə otemək.\f*  
\v 37 Kəni kotəhrun məmə inu otuva mol nɨpəhriəniən lan mətəu-inu, nauəuə rəha Mosɨs tətəgətun mɨn məmə nian nətəmimi okohmɨs, ilah okotəmiəgəh mɨn. E nəniən rəha nɨgi iətəm nɨgəm təmatuəu=pən lan, Mosɨs təmauɨn e Iərmənɨg məmə in ‘Uhgɨn rəha Epraham, Uhgɨn rəha Aisək, mɨne Uhgɨn rəha Jekəp,’\x - \xo 20:37  \xt Eks 3:6\x* nati əpnapɨn ilahal kəmlɨmɨs rəkɨs nuvəh nəuvetɨn.  
\v 38 Uhgɨn u, in Uhgɨn rəha nətəm kautəmiəgəh, mətəu səniəmə in Uhgɨn rəha nətəm kəmohmɨs, mətəu-inu in tateh nətəmimi mɨn rəfin məmə ilah okotəmiəgəh, nati əpnapɨn nəmə kəmohmɨs rəkɨs uə kəutəmiəgəh əhanəh.”   
\p
\v 39 Kəni nəgətun mɨn rəha Lou nəuvein kəmotəni=pən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, nəmuhalpɨn vivi pəhriən.”  
\v 40 Kəni kəmotəgɨn o nətapuəh mɨniən nəghatiən kəti mɨn tol lanəha.   
\s1 Kig Tefɨt mɨne Krɨsto  
\r (Mat 22:41-46; Mak 12:35-37)  
\p
\v 41 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “?Təhro nətəmimi kəutəni məmə Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, in mipɨ Kig Tefɨt?  
\v 42 Mətəu-inu e Nauəuə Rəha Nəpuən Mɨn,\f + \fr 20:42  \ft “Nauəuə Rəha Nəpuən Mɨn” in “Ol Sam” e Bislama Baebol.\f* Kig Tefɨt aru əmə təməni məmə,  
\q1 ‘Iərmənɨg Uhgɨn təməni=pən kəm rəhak Iərmənɨg\f + \fr 20:42  \ft Nətəmimi e nian rəha Iesu, kotəhrun məmə nəghatiən u “Iərmənɨg” e nəpuən u tətəghati e Məsaiə iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa.\f* məmə, “Əharəg u e rəhak maru, ikɨn ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən,   
\q1
\v 43 mətəuarus=pən iəu iəkələs iahu rəham tɨkɨmɨr mɨn,  
\q1 məlɨn=pən ilah əpəha ləhtəni e nəhlkəm,  
\q1 məmə nətarmənɨg e lah.” ’\f + \fr 20:43  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “iəkol rəham tɨkɨmɨr mɨn ilah okotəhmen e nati kəti iətəm kətəharəg matəfu-pəri nəhlkəm lan.”\f*\x - \xo 20:43  \xt Sam 110:1\x*   
\m
\v 44 Kig Tefɨt əhruahru təməni məmə Krɨsto in rəhan Iərmənɨg. ?Kəni nəmə mipɨ Tefɨt əhruahru əmə, kəni təhro matol rəhan Iərmənɨg lan?”   
\s1 Iesu təmagət  //  e nəgətun mɨn rəha Lou  
\r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54)  
\p
\v 45 Nətəmimi kəməutətəlɨg, kəni Iesu təməni=pən kəm rəhan mɨn nətəmimi məmə,  
\v 46 “Itəmah onəkotəkeikei məutətəu vivi itəmah kəni məsotohtəu-pəniən noliən mɨn rəha nəgətun mɨn rəha Lou. Ilah kotolkeikei məmə okəhuvən e napən əfəməh mɨn rəha nəfəriən məmə nətəmimi okoteruh=pən ilah lan. Kəni nɨkilah tətagiən nian nətəmimi kəutəfəri nəhlmɨ lah kəm lah e nɨsiaiən əpəha e makɨt. Kəni əpəha imə e nimə rəha nuhapumɨniən, kotolkeikei məmə okotəharəg aupən əpəha təuvɨr ikɨn. Kəni e nian rəha lafet, ilah kotolkeikei məmə okəhuvən motəharəg aupən ikɨn nɨsiaiən ikɨn.  
\v 47 Kəni ilah kautol tərah kəni məutakləh e nimə mɨn rəha pətalɨmɨs mɨn. Kəni ilah kəutəfaki əfəməh məuteiuə əmə məmə nətəmimi okoteruh ilah ohni. Nalpɨniən rəha nətəmimi mɨn u in otəskasɨk mapirəkɨs.”   
\c 21  
\s1 Pətalɨmɨs kəti təməfən  //  rəhan məni kəm Uhgɨn  
\r (Mak 12:41-44)  
\m
\v 1 Kəni nian Iesu təməsal-pəri, materuh vivi nətəmimi mɨn u rəhalah nautə tepət kəutəfən rəhalah məni e bokɨs kətəfən məni ikɨn əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn,  
\v 2 kəni in təmeruh pətalɨmɨs kəti ianrah tətəfən məni əkəku keiu əmə.\f + \fr 21:2  \ft Məni u təhmen=pən e tuenti vatu.\f*  
\v 3 Kəni Iesu təni məmə, “Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə, məni iətəm pətan u təməfən, in tapirəkɨs rəha nətəmimi rəfin,\x - \xo 21:3  \xt 2Kor 8:12\x*  
\v 4 mətəu nətəm rəhalah nautə tepət kəmotəfən məni nəuvein mətəu inko in nati əpnapɨn o lah, rəhalah tepət mɨn əpəha ikɨn. Mətəu pətalɨmɨs u in ianrah pəhriən, in təməfən rəfin rəhan məni o nos nəhmtɨniən nauəniən nɨgɨn, kəni tɨkə mɨn əha ikɨn.”   
\s1 Iesu təməghati e natimnati mɨn  //  iətəm okəhuva  
\r (Mat 24:1-35,42-44; Mak 13:1-37)  
\p
\v 5 Kəni Iesu təmətəu rəhan mɨn nəuvein nətəmimi kəutəni Nimə Rəha Uhgɨn iətəm rəhan kəpiel asoli mɨn kotəuvɨr, mɨne natimnati təuvɨr mɨn əha imə iətəm nətəmimi kəmotəfən kəm Uhgɨn. Kəni təni məmə,  
\v 6 “Itəmah nəuteruh natimnati mɨn əha, mətəu nian otətuva nətəmimi okotoharəg-rəg kəpiel mɨn rəha nimə əha, kəpiel mɨn rəfin okotəmei, ko kəti təsəhtuliən əha tətəhtul ikɨn rəueiu.”\x - \xo 21:6  \xt Luk 19:44\x*   
\p
\v 7 Kəni kəmotətapuəh ohni məmə, “Iəgətun. ?Natimnati mɨn əha onəhgɨn kəhuva? ?Kəni nəmtətiən nak otəgətun məmə otəsuvəhiən natimnati mɨn əha okəhuva?”   
\p
\v 8 Kəni Iesu təni məmə, “Onəkotəkeikei məutətəu vivi itəmah məmə suah kəti otəseiuəiən e təmah, mətəu-inu nətəmimi tepət okəhuva motəni məmə, ‘!Iəu, iəu Krɨsto u!’ Kəni nəuvein okotəni məmə, ‘Nian rəha natimnati əha tɨnuva iuəkɨr.’ Mətəu onəsəhuərisɨgiən e lah.  
\v 9 Kəni nian onəkotətəu nanusiən məmə nətəmimi kəutəluagɨn, uə nətəmimi kəutəməu ilah rəhalah kəpmən, mətəu itəmah onəsotəgɨniən. Natimnati mɨn əha okotaupən məhuva pɨpɨm, mətəu kəsəniə məmə in Naunun Nian.”   
\p
\v 10 Kəni Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Nətəmimi e nɨtəni mɨn nəuvein okotəluagɨn ilah nətəmimi e nɨtəni mɨn nəuvein, kəni kəpmən nəuvein okotəluagɨn ilah kəpmən nəuvein.  
\v 11 Kəni nəmig asoli mɨn okotan, kəni nəumɨs otan ikɨn mɨn tepət e nəhue nɨftəni, kəni nɨmɨsiən əskasɨk mɨn okotan e nəhue nɨftəni, kəni əpəha ilɨs e neai, natimnati mɨn okəhuva motol nɨki nətəmimi otəgɨn, kəni ilah okoteruh nəmtətiən asoli mɨn e neai.   
\p
\v 12 “Mətəu nian natimnati mɨn u okəsəhuva pɨpɨm əhanəhiən, nətəmimi okotaskəlɨm itəmah, kəni motol nərahiən kəm təmah o nəhatətəiən rəhatəmah, kəni motələs itəmah məhuvən əpəha e nimə rəha nuhapumɨniən, mɨne e kaləpus, kəni onəkotəhtul e nəhmtɨ kig mɨn mɨne nətəmi asoli mɨn rəha kəpmən mətəu-inu itəmah nautos nərgək məutəni nɨpəhriəniən lak.  
\v 13 Inəha nian təuvɨr əhruahru məmə nəkotəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr kəm lah.  
\v 14 Mətəu otol əpenə-penə e nɨkitəmah rəueiu məmə e nian əha nɨkitəmah təsəhtiən məmə nəghatiən nak onəkotəni kəm lah,\x - \xo 21:14  \xt Luk 12:11-12\x*  
\v 15 mətəu-inu iəu oiəkəfɨnə nəghatiən əhruahru kəm təmah kəni məfɨnə nəhruniən kəm təmah, kəni mol rəhatəmah nəghatiən təsanən, kəni rəhatəmah mɨn tɨkɨmɨr ko kəsotuhalpɨniən, kəni ko kəsotəniən məmə nəsotəniən nɨpəhriəniən.\x - \xo 21:15  \xt Uək 6:10\x*  
\v 16 Kəni rəhatəmah tatə mɨne mamə mɨn, mɨne piatəmah mɨn, mɨne rəhatəmah nɨmənin mɨn, mɨne niəli mɨn okotəfən itəmah e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn. Kəni okotohamu itəmah nəuvein.\x - \xo 21:16  \xt Mat 10:21-22\x*  
\v 17 Nətəmimi mɨn rəfin okotəməki e təmah o nərgək.  
\v 18 Mətəu ko nəuanutəmah uəha kəti, ko təsɨkəiən.  
\v 19 Nian onəutəhtul əskasɨk məutəhatətə lak e nian iəkɨs mɨn iətəm okəhuva e rəhatəmah nəmiəgəhiən, kəni onəkotos nəmiəgəhiən itulɨn.   
\p
\v 20 “Mətəu nian onəkoteruh soldiə mɨn okəhuva tepət motohtəlau e taun u Jerusɨləm, kəni itəmah onəkotəkeikei motəhrun məmə otəsuvəhiən kəni kərəkɨn agɨn taun əha Jerusɨləm.  
\v 21 Kəni itəmah nəutatɨg Jutiə, onəkotəkeikei motaiu motagɨm məhuvən motəhluaig əpəha e nɨtəuət mɨn. Kəni itəmah nətəm nəutatɨg e taun əha, onəkotəkeikei mohiet. Kəni itəmah nətəm nəutatɨg ikɨnu tɨtəlau e taun əha, onəsəhuvən mɨniən əha imə e taun əha,  
\v 22 mətəu-inu nian əha, in nian rəha Uhgɨn otol nalpɨniən lan kəm nətəm kautol noliən tərah, kəni mol əpu nəghatiən iətəm kəmətei=pən e nauəuə rəhan tuva matol nɨpəhriəniən lan.\x - \xo 21:22  \xt Jer 5:29; 46:10; Hos 9:7\x*   
\p
\v 23 “!Kəsi! Nahməiən asoli o nɨpətan nətəm kəmotol nərfɨlah mɨne nɨpətan kəutəfən nah kəm nəpəou mɨn. E nian əha okotos pɨk nahməiən, mətəu-inu nərahiən asoli otuva e nəhue nɨftəni, kəni niəməha mɨne nalpɨniən rəha Uhgɨn otuva kəm nətəmimi mɨn u rəha Isrel u kautol noliən tərah mɨn.  
\v 24 Kəni rəhalah tɨkɨmɨr mɨn okagəmu ilah e nau, kəni nian okotoh ilah, kəni okotit ilah məhuvən e nɨtəni pɨsɨn pɨsɨn mɨn kəni ilah okəhuva iol əhruin nati mɨn rəhalah. Kəni Nanihluə mɨn okotaliuək kəni motevɨg əpevɨn e Jerusɨləm motələs iahu nətəmimi mɨn ikɨn iətəm kəutatɨg əhanəh, məutarmənɨg e lah, mətəuarus=pən rəhalah nian otol naunun.\f + \fr 21:24  \ft E nian Iesu təmɨmɨs lan mətəuarus=pa nu fote, soldiə mɨn rəha Rom kəmotoh Jerusɨləm motərəkɨn e nu 70 AD.\f*\x - \xo 21:24  \xt Sam 79:1; Nəh 11:2\x*   
\p
\v 25 “Kəni nəmtətiən nəuvein okəhuva e mɨtɨgar, mɨne məuɨg, mɨne məhau mɨn. Kəni ikɨnu e nəhue nɨftəni, nətəmimi rəfin okotəgɨn e nərkərɨkiən rəha nɨtəhi mɨne peau-peau asoli mɨn.\x - \xo 21:25  \xt Aes 13:10; Esik 32:7; Joel 2:31; Nəh 6:12-13\x*  
\v 26 Nətəmimi okotəgɨn pɨk məutɨmɨseiah e nərahiən asoli mɨn iətəm kəutəhuva e nəhue nɨftəni, mətəu-inu natimnati e neai iətəm kotəskasɨk pɨk, mətəu Uhgɨn otəlauəl-auəl e lah.  
\v 27 Kəni e nian əha, okoteruh Nətɨ Iətəmimi tətuva e nɨmalɨ nəpuə kəti e nəsanəniən mɨne nepətiən əhagəhag asoli rəhan.\x - \xo 21:27  \xt Dan 7:13; Mat 26:64; Nəh 1:7\x*  
\v 28 Kəni nian natimnati mɨn u kɨnotətuəuin mɨnəutəhuva mɨnautol nɨpəhriəniən lan, otəhtul məha-məha motəhrun məmə nati təuvɨr tɨnatuva, mətəu-inu otəsuvəhiən Uhgɨn otosmiəgəh itəmah.”   
\p
\v 29 Kəni in təməni nəghatiən əuhlin u kəm lah məmə, “Nəkotəhrun-to nɨgi u fik mɨne nɨgi nəuvein mɨn.  
\v 30 Nəmə kɨnotehaləgləg mɨnəutapɨlpɨl mɨn, kəni nəkotəhrun məmə in nian rəha nasumiən.  
\v 31 Təhmen əmə, nəmə nəkoteh natimnati mɨn u kautol lanəha, onəkotəhrun məmə otəsuvəhiən, Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn tuva.   
\p
\v 32 “Nɨpəhriəniən iətəni kəm təmah məmə nɨmənin rəha Isrel\f + \fr 21:32  \ft Nətəmimi nəuvein kəutəni məmə nəghatiən u tətəghati e nətəmimi iətəm kəutəmiəgəh nian Iesu tətəghati. Kitah kəmotətei təhmen e nətəmimi nəuvein mɨn iətəm kəutan məmə tətəghati e nɨmənin mɨn rəfin rəha Isrel tatuvən muvən isəu.\f* otəsɨkəiən mətəuarus=pən natimnati rəfin əha okotol nɨpəhriəniən.  
\v 33 Neai mɨne nɨftəni okiakə, mətəu nəghatiən mɨn rəhak ko kəsohkəiən.”   
\p
\v 34 Kəni Iesu tətəni məmə, “Nəkotəkeikei məutətəu itəmah. Sotərəkɨniən rəhatəmah nian mɨn o noliən əmə lafet, məutapɨs lan, kəni məutətəlɨg pɨk e natimnati rəha nɨftəni u. Təsəuvɨriən məmə nian asoli u otuva mos kauɨt kəm təmah təhmen=pən məmə nəuanɨkulu təmahtɨpəsɨg e təmah,  
\v 35 mətəu-inu nian əha otuva mələs nətəmimi mɨn rəfin e nəhue nɨftəni.  
\v 36 Mətəu nian rəfin onəkotəkeikei məutəhtul maru, kəni məutəkeikei məutəfaki məmə nəkotos nəsanəniən təhmen məmə nəkəutəhtul əskasɨk əmə e natimnati ərəfin əha okəhuva, kəni ko Nətɨ Iətəmimi otagiən o təmah nian onəkotəhtul e nəhmtɨn.”   
\p
\v 37 Kəni nian rəfin Iesu tətəgətun nətəmimi əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn, kəni lapɨn mɨn in tiet muvən əpəha Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif mətapɨli əha ikɨn.  
\v 38 Kəni nian mɨn rəfin ləplapɨn agɨn, nətəmimi kəutəhuva məmə okotətəlɨg e rəhan nəghatiən əpəha e Nimə Rəha Uhgɨn.   
\c 22  
\s1 Jutəs təmətuati e Iesu  
\r (Mat 26:1-5,14-16; Mak 14:1-2,10-11; Jon 11:45-53)  
\m
\v 1 Kəni nian rəha lafet rəha Pɨret U Is Tɨkə Lan tɨnatuva iuəkɨr, kəni in tɨnətuəuin e lafet rəha Pasova.  
\v 2 Kəni pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəməutəsal oneuən e suaru məmə okotohamu Iesu lan. Kəməutəsal oneuən e suaru mətəu-inu ilah kəutəgɨn e nətəmimi məmə, kəta nɨmənin nətəmimi okotorgəhu nəmə kotəhrun məmə kəmotohamu Iesu.   
\p
\v 3 Kəni Setən təmuvən e nɨki Jutəs, u nərgɨn kəti mɨn u Iskariot, in kəti e nətəmimi tueləf rəha Iesu.\x - \xo 22:3  \xt Jon 13:2,27\x*  
\v 4 Kəni in təmuvən meruh pris asoli mɨn mɨne nətəmi asoli mɨn rəha soldiə rəha Nimə Rəha Uhgɨn, məutəsal e suaru məmə otegəhan e Iesu tuvən e nəhlmɨlah.  
\v 5 Kəni nɨkilah təmagiən, kəni kəmotəniəkɨs məmə okotəfən məni kəti kəm in.  
\v 6 Kəni Jutəs təmegəhan lan məmə in otol, kəni mətəsal e suaru məmə otegəhan e Iesu tuvən e nəhlmɨlah nian nətəmimi okohkə lan.   
\s1 Iətəmi keiu rəha Iesu  //  kəmuol əpenə-penə  //  o lafet rəha Pasova  
\r (Mat 26:17-29; Mak 14:12-25; Jon 13:21-30; 1Kor 11:23-26)  
\p
\v 7 Kəni e nian rəha lafet rəha Pɨret U Is Tɨkə Lan tɨnuva, kəni e nian əha, nətəmimi okotəkeikei motuh nətɨ sipsip rəha lafet rəha Pasova.\x - \xo 22:7  \xt Eks 12:1-27\x*  
\v 8 Kəni Iesu təmauɨn e Pitə mɨne Jon, kəni məni=pən kəm lau məmə, “Ian kəni muol əpenə-penə nauəniən rəha lafet rəha Pasova məmə okəhuvən motauən ikɨn.”   
\p
\v 9 Kəni kəmuəni=pən kəm in məmə, “?Nəkolkeikei məmə itɨmlau oiəkian iə muol əpenə-penə e nauəniən ikɨn?”   
\p
\v 10 Kəni təməni=pən kəm lau məmə, “Uətəlɨg vivi-to. Nian itəlau onəkian=pən itaun, kəni onəkueh suah kəti tətaharu pəri pətəl asoli kəmətu=pən nəhu lan. Kəni nəkiauərisɨg lan mɨhluvən e nimə kəti iətəm in otuvən ikɨn.  
\v 11 Kəni nəkuəni=pən kəm iətəmi asoli rəha nimə, ‘?Iəgətun təmahli=pa itɨmlau məmə iəkuva muətapuəh ohnik məmə nəuan u in pəhruvən iətəm in mɨne rəhan mɨn nətəmimi okəhuva motol nauəniən ikɨn rəha lafet rəha Pasova?’  
\v 12 Kəni in otit itəlau nəkian əpəha e nəuan ilɨs ikɨn iətəm kɨnol vivi rəkɨs natimnati rəfin rəha nauəniən əha ikɨn. Kəni nəkuol əpenə-penə nauəniən əha ikɨn.”   
\p
\v 13 Kəni kəmian mueruh natimnati rəfin təhmen=pən əmə məmə inu Iesu təməni mɨne. Kəni ilau kəmuol əpenə-penə nauəniən ikɨn məmə rəha lafet rəha Pasova.   
\s1 Naunun nauəniən rəha Iesu mɨne rəhan mɨn natətəlɨg  
\p
\v 14 Kəni e nian rəha nauəniən, Iesu təmuvən məharəg e tepɨl ilah rəhan mɨn aposɨl mɨn.  
\v 15 Kəni təməni=pən kəm lah məmə “Otəsuvəhiən, okol nahməiən kəm iəu. Mətəu nɨkik tɨnolkeikei pɨk məmə okotaupən motun nauəniən rəha lafet rəha Pasova.  
\v 16 Iəkolkeikei pɨk məmə kitah okotauən lanu mətəu-inu, ko iəsauəniən mɨn e nauəniən rəha Pasova mətəuarus nɨpətɨ lafet u tuva mol nɨpəhriəniən lan e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 17 Kəni Iesu təmos kap wain məni tagkiu ohni kəm Uhgɨn, kəni məni məmə, “Otos itəmah rəfin kəni motəmnɨm,  
\v 18 mətəu-inu rəueiu iətəni kəm təmah məmə iəsəmnɨmiən wain mətəuarus=pən nian natimnati rəfin okotatɨg ahgəl Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 19 Kəni təmos pɨret məni tagkiu ohni kəm Uhgɨn, kəni məhapu məfən kəm rəhan mɨn nətəmimi, kəni məni məmə, “Inu nɨpətɨk iətəm iətəfɨnə o təmah. Nian rəfin onəkotəkeikei mautol nati u məmə nɨkitəmah tətəhti iəu.”   
\p
\v 20 E noliən əhmen mɨn əmə, nian kəmotauən rəkɨs, Iesu təmos kap wain kəni məni məmə, “Kap wain u tətəgətun=pən nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən rəha Uhgɨn kəm nətəmimi, kəni nəniəskasɨkiən vi u tətəhtul mətəmiəgəh e nɨrak iətəm otaiu o təmah.  
\v 21 Mətəu onəkotətəlɨg vivi-to. Suah kəti u ikɨnu kəutauən kitah min e tepɨl, kəni in otəpanegəhan=pən lak e nəhlmɨ rəhak mɨn tɨkɨmɨr.\x - \xo 22:21  \xt Sam 41:9; Jon 13:21-22\x*  
\v 22 Iəu Nətɨ Iətəmimi oiəkəkeikei mɨmɨs məmə inu Uhgɨn təməni mɨne. !Mətəu kəsi, nərahiən asoli tatuvən o iətəmi təmegəhan=pən lak e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn!”  
\v 23 Kəni kɨnəutətapuəh-ətapuəh o lah mɨn məmə, “?Kitah pəh otol nati əha?”   
\p
\v 24 Kəni nati kəti mɨn, ilah kɨnautol nɨkilah mɨn məmə pəh u in otepət mapirəkɨs nəuvein.\x - \xo 22:24  \xt Luk 9:46\x*  
\v 25 Kəni Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Kig mɨn rəha nɨftəni u kəutarmənɨg e nətəmimi e rəhalah nəsanəniən, kəni kəutauɨn aru e lah məmə ilah ‘Nətəmimi rəha Nasiruiən.’\x - \xo 22:25  \xt Mat 20:25-27; Mak 10:42-45\x*  
\v 26 Mətəu itəmah onəsotoliən lanəha. Nəmə itəmah kəti in ilɨs, in otosiahu in təhmen=pən e suakəku. Kəni nəmə itəmah kəti tətəhtul aupən, kəni in otuva iol əhruin nati əmə kəti.\x - \xo 22:26  \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x*  
\v 27 ?Pəh u in ilɨs pɨk, iətəmi in tətauən e tepɨl, uə iol əhruin iətəm tatos nauəniən e tepɨl in ilɨs tapirəkɨs? Nəkotəhrun məmə iətəm tətauən e tepɨl in ilɨs tapirəkɨs. Mətəu iəu, iətəmi asoli rəhatəmah, nian iəmətaliuək kitah min itəmah, iəməhmen=pən e iol əhruin əmə kəti.\x - \xo 22:27  \xt Jon 13:12-15\x*   
\p
\v 28 “Itəmah u, nian rəfin nəutatɨg iuəkɨr ohniəu nian iətatɨg e nian əskasɨk mɨn.  
\v 29 Kəni təhmen əmə məmə Tatə rəhak tətəfəri iəu məmə iəkuva kig, kəni iəu mɨn oiəkəfəri itəmah məmə nəkəhuva kig mɨn,  
\v 30 məmə nəkəhuva motəharəg kitah min iəu, motauən pəti e nian iəkuva mol kig lan. Kəni e nian əha, itəmah mɨn onəkotəharəg e jeə mɨn rəha Kig, kəni itəmah onəkəhuva motəhtul aupən e nəuanɨləuɨs mɨn ilah tueləf rəha Isrel məutakil ilah məutarmənɨg e lah.”\x - \xo 22:30  \xt Mat 19:28\x*   
\p
\v 31 Kəni Iesu təni=pən kəm Saimon Pitə məmə, “Kəsi. Saimon. Ətəlɨg-to lak. Setən tɨnətapuəh rəkɨs o Uhgɨn məmə otegəhan məmə in otuva məfən-əfən kəm təmah mol nərahiən kəm təmah məmə otəgətun rəhatəmah nəhatətəiən məmə təskasɨk lak uə kəpə.  
\v 32 Mətəu inəfaki rəkɨs ohnik məmə rəham nəhatətəiən otəsəmeiən. Kəni nian nəkəuhlin rəham nətəlɨgiən tɨtəlɨg=pa mɨn, ik onəkəkeikei mol nətəlɨgiən rəha piam mɨn okotəskasɨk.”\x - \xo 22:32  \xt Jon 17:15\x*   
\p
\v 33 Mətəu Saimon Pitə təni=pən kəm in məmə, “Iərmənɨg. Iətəhtul maru məmə iəkuvən kilau min ik e kaləpus, kəni mɨmɨs kilau min ik.”   
\p
\v 34 Kəni Iesu təni=pən kəm in məmə, “Pitə, iətəni kəm ik məmə, o lapɨn u mənɨg otəsəkakə əhanəhiən, kəni ik onəkəni mau kɨsɨl məmə nəkəruru iəu.”\x - \xo 22:34  \xt Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38\x*   
\p
\v 35 Kəni Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Aupən, iəmahli pətɨgəm itəmah, nəməsotosiən məni e pauɨs, mɨne kətɨm, mɨne put. ?Təhro? ?Rəhatəmah natimnati təsəhmeniən, uə kəpə?” Kəni ilah kəmotəni məmə, “Kəpə.”\x - \xo 22:35  \xt Luk 9:3; 10:4\x*   
\p
\v 36 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Mətəu rəueiu, nəmə suah kəti tatos rəhan məni e pauɨs uə kətɨm, otəkeikei mos. Kəni iətəm təsosiən nau rəha nəluagɨniən, pəh otətuati e rəhan kot mos nəhmtɨ rəhan kəti.  
\v 37 Iətəni kəm təmah məmə nəghatiən u e Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəghati lak, kəni in otəkeikei mol nɨpəhriəniən. In tətəni məmə, ‘Nətəmimi nɨkilah təhti məmə in iətəmimi kəti in tətəraki e Lou.’\x - \xo 22:37  \xt Aes 53:12\x* Əuəh, nəghatiən u tatol nɨpəhriəniən əha rəueiu.”   
\p
\v 38 Kəni ilah kəmotəni məmə, “Iərmənɨg, afu-to. Nau rəha nəluagɨniən keiu u.” Kəni in təni=pən kəm lah məmə, “Nəhmen. Otəpəh-tə.”   
\s1 Iesu təmuvən mətəfaki əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif  
\r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42)  
\p
\v 39 Kəni Iesu təmiet e taun muvən əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif təhmen=pən əmə məmə in tatol nian mɨn rəfin, kəni rəhan mɨn nətəmimi kəutohtəu=pən in.  
\v 40 Kəni nian in təmuvən mətəuarus=pən əha ikɨn əha, məni=pən kəm lah məmə, “Onəkotəkeikei məutəfaki məmə nati kəti otəsəfən-əfəniən kəm təmah.”  
\v 41 Kəni in təmaliuək mupəh ilah muvən nəuvetɨn, kəni mɨsin nəulɨn mətəfaki mətəni məmə,  
\v 42 “Tatə, okəmə nɨkim tagiən, kəsi, os rəkɨs nahməiən mɨn u okəpanəhuva. Mətəu nəsoliən rəhak nətəlɨgiən, mətəu ol nati ik əmə nəkolkeikei.”  
\v 43 Kəni agelo e neai kəti təmietɨgəm=pən məfən nəsanəniən kəm Iesu.  
\v 44 Kəni mətəu-inu nɨkin tətahmə pɨk, kəni rəhan nətəlɨgiən təsəməhliən, kəni təməfaki əskasɨk pɨk, kəni nəmnəhagiən asoli təmaiu lan mətəhliahli=pən e nɨftəni təhmen e nɨrə.\f + \fr 22:44  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, nəghatiən rəha fes 43-44 tɨkə. Tol mə, səniəmə Luk u təmətei fes 43-44, mətəu suah kəti mɨn in təmətei kopi kəti rəha nauəuə u.\f*   
\p
\v 45 Nian təməfaki rəkɨs, kəni məhtul mɨtəlɨg=pən o rəhan mɨn nətəmimi, kəni meruh ilah kɨnotapɨli alu rəkɨs. Kəmotəpəou mətəu-inu nɨkilah tətahmə.  
\v 46 Kəni təni=pən kəm lah məmə, “?Təhro nəutapɨli? Otair motəfaki məmə nati kəti otəsəfən-əfəniən kəm təmah.”   
\s1 Tɨkɨmɨr mɨn rəha Iesu kəməhuva motos  
\r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:2-11)  
\p
\v 47 Nian Iesu təmətəghati əhanəh, nɨmənin nətəmimi kəmohiet=pa əha ikɨn, kəni suah kəha Jutəs, u in iətəmimi kəti e nətəmi tueləf rəha Iesu, in təmit ilah məhuva, in təmuva iuəkɨr məmə otol nəmtətiən kəti rəha nolkeikeiən kəm Iesu.  
\v 48 Mətəu Iesu təni=pən kəm in məmə, “?Jutəs, iəu Nətɨ Iətəmimi, mətəu təhro nəmuva məmə onəkol nəmtətiən kəti rəha nolkeikeiən kəm iəu, kəni e noliən u megəhan=pən lak e nəhlmɨ rəhak tɨkɨmɨr mɨn?”   
\p
\v 49 Kəni nian nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmoteruh natimnati mɨn əha mɨnotəhrun məmə nak əha okol, kəni kəmotəni=pən kəm in məmə, “?Iərmənɨg oiəkotəhro? ?Iəkotəluagɨn e nau, uə?”  
\v 50 Əmeiko ilah kəti təmauəh e nau rəha nəluagɨniən mohatuv rəkɨs nɨmatəlgɨn maru rəha ioluək rəha pris asoli agɨn.   
\p
\v 51 Mətəu Iesu təni məmə, “!Ei! !Nəhmen, otupəh əmə!” Kəni in təmələhu=pən nəhlmɨn e matəlgɨ suah u, kəni mol vivi mɨn.   
\p
\v 52 Kəni Iesu təməghati kəm pris asoli mɨn, mɨne nətəmimi asoli mɨn rəha soldiə rəha Nimə Rəha Uhgɨn, mɨne nətəmi asoli rəha nɨmənin rəha Isrel, u kəməhuva məmə okotaskəlɨm Iesu. In təməni=pən kəm lah məmə, “Təhro, nəman? ?Nɨkitəmah təhti məmə iəu iohamu itəmi kəti matol nəluagɨniən o nələs iahuiən kəpmən, uə? !Kəpə! ?Kəni nəutəmki nau asoli mɨn mɨne neim mɨn məutəhuva məmə onəkotaskəlɨm iəu?  
\v 53 ?Nian rəfin iətan kitah min itəmah e Nimə Rəha Uhgɨn, mətəu təhro nəsotaskəlɨmiən iəu? Mətəu rəueiu əha, in nian əhruahru rəhatəmah, kəni nəsanəniən rəha napinəpuiən in tətarmənɨg.”   
\s1 Pitə təməni məmə  //  in təruru Iesu  
\r (Mat 26:57-58,69-75; Mak 14:53-54,66-72; Jon 18:12-18,25-27)  
\p
\v 54 Kəni kəməhuva motaskəlɨm Iesu motələs məhuvən e lahuənu rəha pris asoli agɨn. Kəni Pitə təmuərisɨg e lah mətəu təməsuvəniən iuəkɨr o lah.\x - \xo 22:54  \xt Mak 14:53-54\x*  
\v 55 Nətəmi mɨn əha kəmotahli nɨgəm əpəha e iat rəha pris asoli agɨn, kəni məutəharəg tɨtəlau e nɨgəm. Kəni Pitə tuvən mətəharəg ilah min.  
\v 56 Kəni pətan mɨtə kəti u in ioluək rəha pris asoli agɨn, təmuva meruh Pitə tətəharəg, kəni nəhagəhagiən rəha nɨgəm təmasiəgəpɨn in, kəni pətan əha təmateruh mətɨg in, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Suah u, in mɨn ilau Iesu kəmətuan.”  
\v 57 Mətəu Pitə təni=pən kəm pətan u məmə, “Iəsəhruniən suah u nətəni.”   
\p
\v 58 Kəni uərisɨg lan təsuvəhiən, suah kəti mɨn tuva məni=pən kəm Pitə məmə, “Ei, ik mɨn, ik iətəmi kəti rəhan.” Mətəu Pitə təni məmə, “Ei, səniəmə iəu iətəmimi rəhan.”   
\p
\v 59 Kəni ko uərisɨg lan, auə kəti tɨnuva mɨnuvən rəkɨs, kəni suah kəti təməni əskasɨk kəm lah məmə, “Nɨpəhriəniən məmə suah u təmatuərisɨg e Iesu, mətəu in iətəm Kaləli!”  
\v 60 Mətəu Pitə təni məmə, “!Ei! !Iəsəhrun agɨniən nəghatiən u nətəni!” Kəni nian Pitə təmətəghati əhanəh, kəni mənɨg təkakə.  
\v 61 Kəni Iərmənɨg təmeirair məsal=pən əhruahru meruh Pitə. Kəni Pitə, nɨkin təhti nəghatiən rəha Iərmənɨg iətəm təməni lan məmə, “O lapɨn əmə u, nian mənɨg otəsəkakə əhanəhiən, ik onəkəni mau kɨsɨl məmə nəkəruru iəu.”  
\v 62 Kəni Pitə tiet muvən ihluə, təmasək təmasək.   
\s1 Nətəmimi kəmotaləh əuvsan e Iesu  
\r (Mat 26:67-68; Mak 14:65)  
\p
\v 63 Kəni e nian əha, nətəmimi nətəm kəmotaskəlɨm Iesu kəmotagət əuvsan lan, kəni mautoh.  
\v 64 Ilah kəmotəlis-ərain nəhmtɨn kəni motoh, məutəni=pən məmə, “!Ei, iəni! ?Əni-to məmə pəh tatoh ik?”  
\v 65 Kəni ilah kəmotəni nəghatiən tərah tepət məutərəkɨn in lan.   
\s1 Kəmiuvi pətɨgəm Iesu  //  e kaunsɨl  
\r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24)  
\p
\v 66 Kəni ləplapɨn agɨn, nətəmi asoli rəha nɨmənin rəha Isrel kəməhuva motuhapumɨn e kaunsɨl rəhalah, ilah u pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou. Kəni nətəmimi kotos Iesu məhuva təhtul e nəhmtɨ kaunsɨl əha.  
\v 67 Kəni nətəmi rəha kaunsɨl kəmotətapuəh ohni məmə, “Nəmə ik Krɨsto u iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, əni kəm tɨmah.” Mətəu Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Nəmə iəkəni kəm təmah, kəni nəsotəniən nɨpəhriəniən lak.\x - \xo 22:67  \xt Jon 3:12\x*  
\v 68 Kəni nəmə iəkətapuəh itəmah, ko nəsotuhalpɨniən.  
\v 69 Mətəu tətuəuin rəueiu, iəu Nətɨ Iətəmimi, iəu oiəkuvən məharəg e nɨkalɨ Uhgɨn maru, Uhgɨn u iətəm rəhan nəsanəniən iahgin agɨn.”\x - \xo 22:69  \xt Uək 7:56\x*   
\p
\v 70 Kəni ilah rəfin kəmotətapuəh ohni məmə, “?Təhro? Ik Nətɨ Uhgɨn?”  
\p Kəni Iesu təni=pən məmə, “Itəmah nəutəni məmə iəu u inu.”   
\p
\v 71 Kəni kotəni məmə, “?Təhro kitah kəutəsal e nəghatiən kəti mɨn məmə otasiru e rəhatah nəghatiən? Kɨnotətəu əhruahru nəghatiən əha e nohlɨn.”   
\c 23  
\s1 Iesu təməhtul e nəhmtɨ Pailət  
\r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38)  
\m
\v 1 Kəni nətəmimi rəfin rəha kaunsɨl kəmotəhtul motit Iesu məhuvən kəm Pailət.  
\v 2 Kəni motəni pətɨgəm nɨpəgnəmtɨn mɨn iətəm otoh Iesu məmə, “Iəmoteh məmə suah u tatit rəhatah nətəmimi mɨn, kəni mol ilah kəutalməli, kəni mətəuhlin rəhalah nətəlɨgiən kautol tɨkɨmɨr ilah kəpmən rəha Rom, mətahtɨpəsɨg e tɨmah məmə iəsotətəouiən takɨs tuvən kəm Sisə iətəm tətarmənɨg e nɨtəni u. Kəni in mətəni pətɨgəm məmə in Krɨsto iətəm Uhgɨn təmahli=pa məmə in kig kəti.”   
\p
\v 3 Kəni Pailət təmətapuəh ohni məmə, “?Təhro? ?Ik kig rəha nətəm Isrel?” Mətəu Iesu təni=pən kəm in məmə, “Ik nəməni lanko.”   
\p
\v 4 Kəni Pailət təməni=pən kəm pris asoli mɨn mɨne nətəmimi rəfin məmə, “Iəsehiən nɨpəgnəmtɨn kəti mɨne, iətəm tətəni məmə suah u təmərəkɨn Lou.”   
\p
\v 5 Mətəu ilah kəmotagət əfəməh məutəni məmə, “Kəpə. Mətəu suah u tətan əpnapɨn mətəgətun nətəmimi rəfin ikɨn mɨn əha Jutiə təmətuəuin əpəha Kaləli mətuva mətəuarus=pa u ikɨnu, kəni mol nətəlɨgiən rəha nətəmimi kəutəluei məutalməli.”   
\p
\v 6 Kəni nian Pailət təmətəu nəghatiən əha, tətapuəh məmə, “?Təhro? ?Suah u in iətəm Kaləli?”  
\v 7 Kəni nian təmətəu məmə Iesu tɨsɨpən Kaləli, ikɨn əha iətəm Herot Antipas tətarmənɨg ikɨn, in təmahli=pən Iesu məmə otuvən meruh Herot, mətəu-inu e nian əha, Herot mɨn in tətatɨg Jerusɨləm.\x - \xo 23:7  \xt Luk 3:1\x*   
\s1 Iesu təməhtul  //  e nəhmtɨ Herot Antipas  
\p
\v 8 Kəni nian Herot Antipas təmeruh Iesu, nɨkin təmagiən pɨk, mətəu-inu nuvəh nəuvetɨn in təmolkeikei məmə oteruh. Herot təmətəu əmə nəniən rəhan, kəni in təmolkeikei pɨk məmə teruh otol nati apɨspɨs kəti.  
\v 9 Kəni o natimnati mɨn u, Herot Antipas təmətapuəh lan o nəghatiən mɨn tepət o Iesu, mətəu Iesu təməpnapɨn əmə məsuhalpɨniən rəhan nəghatiən.  
\v 10 Kəni pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəmotəhtul motagət əskasɨk e nɨpəgnəmtɨn mɨn rəhalah mautuh Iesu lan.  
\v 11 Kəni uərisɨg lan, Herot Antipas mɨne rəhan mɨn soldiə kotagət əuvsan e Iesu, kəni məutəuvsan lan. Kəni Herot təməni=pən kəm rəhan mɨn soldiə məmə okəhuvən=pən e napən təuvɨr rəha kig kəm in, kəni motit mɨn məhuvən kəm Pailət.   
\p
\v 12 Aupən ikɨn, Herot Antipas mɨne Pailət kəmatuol tɨkɨmɨr kəm lau mɨn, mətəu e nian əha, ilau kəmiəuva mɨnuolkeikei ilau mɨn.   
\s1 Pailət təməni məmə Iesu otəkeikei mɨmɨs  
\r (Mat 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:39–19:16)  
\p
\v 13 Kəni Pailət təmauɨn e pris asoli mɨn, mɨne nətəmi asoli rəha nətəm Isrel, mɨne nətəmimi rəfin, kəni ilah rəfin kəməhuva kətiəh.  
\v 14 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Suah u, nəmotos məhuva təhtul e nəhmtək, kəni nəmotəni məmə tətəuhlin nətəlɨgiən rəha nətəmimi rəhatəmah kautol tɨkɨmɨr kəm kəpmən. Mətəu iəmakil rəkɨs rəhan nətəlɨgiən u e nəhmtɨtəmah, kəni məsehiən məmə təmatgəhli lou kəti, kəni nɨpəgnəmtɨn mɨn iətəm nəutəni lan təsoliən nɨpəhriəniən.  
\v 15 Kəni Herot Antipas mɨn, in təmakil meruh məmə noliən rah kəti təsəhkul-pəniən lan. Tol lanəha, in tahli=pa tuva mɨn kəm tah, kəni təhruahru əmə məmə suah u in təməsoliən nati kəti iətəm tərah məmə in otɨmɨs ohni.  
\v 16-17 Kəni o nati əha inəha, rəhak mɨn soldiə okotalis əmə, kəni uərisɨg kotahli=pən tatuvən.”\f + \fr 23:16-17  \ft E kopi əuas mɨn nəuvein rəha Niutestɨmɨn iətəm kəmətei e nəghatiən Kris aupən, katɨlpɨn nəghatiən kəti mɨn u ikɨnu tətəni məmə, “E nian rəha lafet rəha Pasova, Pailət in otəkeikei mahli pətɨgəm rəhalah kəti iətəmimi otiet e kaləpus.”\f*   
\p
\v 18 Mətəu ilah rəfin kəmotagət əfəməh məutəni məmə, “!Otɨləfətɨgəm suah u kəni motohamu! !Mətəu ahli pətɨgəm Parəpəs tuva meh itəmah!”  
\v 19 (Suah u Parəpəs, kəmləfən e kaləpus mətəu-inu təməhtul aupən məmki nətəmimi məutəluagɨn mə kotələs iahu kəpmən rəha Rom e taun əha, kəni in təmohamu itəmi.)   
\p
\v 20 Mətəu Pailət in təmolkeikei məmə otəhlman e Iesu tatuvən, kəni in təməghati mɨn kəm lah.  
\v 21 Mətəu ilah kəmotagət əfəməh pɨk məmə, “!Ətu-pəri in e nɨgi kəməluau! !Ətu-pəri in e nɨgi kəməluau!”   
\p
\v 22 Mətəu Pailət təməghati mɨn kəm lah mɨnau kɨsɨl məmə, “?O nak? ?Suah u in təmol nati tərah nak? Iəu iəseruhiən məmə in təmol nati kəti iətəm təhruahru məmə in otɨmɨs ohni. Mətəu rəhak soldiə mɨn, ilah okotalis əmə, mə kəmanotəhlman lan tatuvən.”   
\p
\v 23 Mətəu ilah kəmotəkeikei məutagət əskasɨk, kəni məutagət əfəməh e Pailət məmə otətu-pəri Iesu e nɨgi kəməluau. Kəni məutagət məutagət pɨk, kəni motapirəkɨs Pailət.  
\v 24 Tol lanəha, Pailət təməni məmə Iesu otəkeikei mɨmɨs təhmen=pən məmə ilah kəutəni mɨne.  
\v 25 Kəni in təmol nətəlɨgiən rəhalah, kəni mahli pətɨgəm Parəpəs u in təmətatɨg e kaləpus o nəluagɨniən o kəpmən mɨne mohamu itəmi. Kəni in megəhan=pən e Iesu e nəhlmɨ rəhan mɨn soldiə məmə ilah okotos məhuvən mohtəu nətəlɨgiən rəha nɨmənin nətəmimi.   
\s1 Kəmit Iesu kan məmə otɨmɨs  
\r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27)  
\p
\v 26 Kəni nian soldiə mɨn kəmotit Iesu mohiet e taun, kəni motafu iətəm Sairəni kəti, nərgɨn u Saimon. Kəni kəmotaskəlɨm motələhu pəri nɨgi kəməluau rəha Iesu e nəuegɨn məmə otələs, kəni motəni=pən məmə otɨtəu=pən Iesu.   
\p
\v 27 Kəni nɨmənin nətəmimi tepət kəmautaliuək məutuərisɨg e Iesu e suaru, kəni nɨpətan mɨn kəmautəhuərisɨg e lah, məutasək o Iesu kəni məutauɨn lan.  
\v 28 Mətəu Iesu təmeirair məsal=pən meruh ilah, kəni məni=pən kəm lah məmə, “Nɨpətan Jerusɨləm. Sotasəkiən ohniəu, mətəu otasək aru o təmah, mɨne nenətɨtəmah mɨn.  
\v 29 Otətəlɨg-to lak. Nian tərah mɨn otətuva kəni kəmanəni məmə, ‘!Otagiən itəmah nətəm nəsoteməkiən uə nəsotəfəniən nah kəm iəpəou!’\x - \xo 23:29  \xt Luk 21:23\x*  
\v 30 E nian əha, nətəmimi okotəni=pən kəm nɨtəuət asoli mɨn məmə, ‘Əui, ohmərəgrəg=pa e tɨmah.’\x - \xo 23:30  \xt Hos 10:8; Nəh 6:16\x*  
\v 31 Iətəni lanu mətəu nətəmimi mɨn u kautol nati tərah mɨn u kəm iəu rəueiu e nian u nɨgi tətəmtə əhanəh. ?Kəni otəpanəhro əhanəh nian nɨgi tɨnɨmətu?”\f + \fr 23:31  \ft “Nɨgi tətəmtə əhanəh” tatəpsen=pən Iesu iətəm in təhruahru agɨn, mətəu in tatos nalpɨniən. Kəni “nɨgi tɨnɨmətu” tatəpsen=pən nətəm Isrel. Kəni uərisɨg lan, nətəm Rom okotol nalpɨniən asoli kəm lah. Afin Luk 21:20-24.\f*   
\s1 Soldiə mɨn kəmotətu-pəri Iesu e nɨgi kəməluau  
\p
\v 32 Kəni soldiə mɨn kəmotələs suah mil keiu iətəm ilau kəmuatgəhli lou, məmə okuhamu ilahal Iesu.  
\v 33 Kəni kəməhuva ikɨn kəti, nərgɨn u Louipɨl-uipɨl. Ikɨn əha, motətu-pəri Iesu e nɨgi kəməluau. Kəni kəmotətu-pəri iatgəhli lou mil əha ikɨn, kəti e nɨkalɨ Iesu maru, kəni kəti e nɨkalɨn məuɨl.  
\v 34 Kəni Iesu təni məmə “Tatə. Alu e rəhalah noliən tərah mɨn kautol lak, kəni məsalpɨniən, mətəu-inu kəsotəhruniən nati nak ilah kautol.” Kəni kəmotəuəri napən rəhan moturin tais ohni.\x - \xo 23:34  \xt Sam 22:18; Aes 53:12\x*   
\p
\v 35 Kəni nətəmimi mɨn u kəməutəhtul əha ikɨn, mauteruh natimnati mɨn u, mətəu nətəmi asoli mɨn rəha nətəm Isrel kəutol əuvsan e Iesu məutəni məmə, “!In təmosmiəgəh nətəmimi tepət rəkɨs. Mətəu nəmə in Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, kəni in Iətəm Uhgɨn Təməni Rəkɨs, təuvɨr pəh otosmiəgəh aru in!”\x - \xo 23:35  \xt Sam 22:7-8\x*   
\p
\v 36 Kəni soldiə mɨn, ilah mɨn kəutəghati əuvsan e Iesu, kəni məhuva iuəkɨr ohni məutətapuəh məmə in tolkeikei wain u iətəm tarfu,\f + \fr 23:36  \ft Wain u iətəm tarfu, in nəmnɨmiən rəha nanrah mɨn.\f*\x - \xo 23:36  \xt Sam 69:21\x*  
\v 37 mautəni məmə, “!Nəmə ik kig pəhriən rəha Isrel, osmiəgəh aru-to ik əha rəueiu!”   
\p
\v 38 Kəni nəghatiən kəti əha ikɨn kəmətei kətu-pəri e rəhn-kapə nɨgi kəməluau, tətəni məmə,  
\pc \sc Inu kig rəha nətəm Isrel\sc*   
\p
\v 39 Kəni iatgəhli lou mil kəti iətəm kətuəhkul-pəri e nɨgi kəluau, in təməghati rah e Iesu, mətəni məmə, “!Ei! ?Ik Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa, uə kəpə?”   
\p
\v 40 Mətəu iatgəhli lou əha kəti mɨn təməni=pən kəm in kəti, kəni mahtɨpəsɨg lan məmə, “?Təhro? ?Nəsəgɨniən e Uhgɨn, nati əpnapɨn onəkɨmɨs? Nalpɨniən u rəhatahal in təhmen-əhmen əmə.  
\v 41 Mətəu təməhruahru əmə məmə kilau okiamɨs o rəhalau noliən tərah mɨn iətəm kəmuol. Mətəu suah u, in təsoliən nati kəti tərah kəti mɨne.”   
\p
\v 42 Kəni məni=pən kəm Iesu məmə, “Iesu, o nian onəkuva mətol kig lan, kəni nɨkim otətəhti iəu.”  
\v 43 Kəni Iesu təməni=pən kəm in məmə, “Nɨpəhriəniən iətəni kəm ik, məmə rəueiu əmə kilau min ik əpəha e negəu e neai.”   
\s1 Iesu təmɨmɨs  
\r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30)  
\p
\v 44-45 Kəni iuəkɨr tueləf klok e nərauiə, mɨtɨgar təsasiəiən, kəni napinəpuiən tɨnan rəfin ikɨn əha mətəuarus=pən tri klok ləhnaiuv. Kəni napən iətəm tətəhkul pəsɨg=pən Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn e Nimə Rəha Uhgɨn, təməhapu nəuvetɨn keiu.\x - \xo 23:44-45  \xt Hip 6:19-20; 10:19-20\x*  
\v 46 Kəni Iesu təmasək əfəməh məmə, “!Tatə. Iatələhu=pən nəmiəgəhiən rəhak e nəhlməm!” Nian təməni rəkɨs nəghatiən əha, kəni rəhan nehagiən tiet.   
\p
\v 47 Kəni nian iətəmi asoli rəha soldiə mɨn əha rəha nətəm Rom təmeh natimnati mɨn əha, kəni in təməni-vivi Uhgɨn mətəni məmə, “!Nɨpəhriəniən, suah u in təhruahru pəhriən!”  
\v 48 Kəni nətəmimi mɨn u kəməhuva ikɨn əha məmə okoteruh, nian kəmoteruh natimnati mɨn əha, kəməutətəu tərah e nɨkilah kəni məutəhti-əhti mankɨlahalah, kəni mɨnəutəhuvən.  
\v 49 Kəni niəli mɨn rəha Iesu, mɨne nɨpətan iətəm kəmotsɨpən Kaləli motohtəu=pən Iesu məhuva, ilah kəməutəhtul isəu nəuvetɨn kəni məuteruh natimnati mɨn əha.   
\s1 Josɨp təmɨtənɨm Iesu  
\r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42)  
\p
\v 50-51 Kəni iətəm Aramatiə kəti əha ikɨn, nərgɨn u Josɨp. Aramatiə in taun kəti rəha Isrel, kəni suah kəha in iətəmimi kəti rəha kaunsɨl rəha nətəm Isrel. In iətəmi təuvɨr, rəhan nəmiəgəhiən təhruahru, kəni in iətəmi kəti təmətəhtahnin məmə oteruh Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Kəni in təməsegəhaniən e nəghatiən rəha kaunsɨl iətəm kəmotegəhan e Iesu məmə okuh.  
\v 52 Kəni in təmuvən meh Pailət mətapuəh ohni məmə otegəhan e nɨpətɨ Iesu tos.  
\v 53 Kəni Josɨp təmuvən mosiahu nɨpətɨ Iesu e nɨgi kəməluau, mos muva məuveg e napən təuvɨr kəti, nərgɨn u linən. Kəni mos muvən mələhu=pən e nɨpəg kəpiel iətəm kəmətei rəkɨs o noliən suvət ikɨn, mətəu kəsɨtənɨm əhanəhiən suah kəti ikɨn. \fig Josɨp tatos nɨpətɨ Iesu matuvən tɨtənɨm.|alt="Joseph of Arimethea carrying Jesus body into tomb" src="cn01847B.tif" size="col" loc="Luk 23:53" copy="Cook" ref="Luk 23:53" \fig*  
\v 54 Inəha e nian rəha nətəm Isrel iətəm kautol əpenə-penə lan o nian rəha Sapət, kəni iuəkɨr Sapət tətuəuin.   
\p
\v 55 Kəni nɨpətan u kəmotsɨpən Kaləli kəmautuərisɨg e Iesu, kəməutohtəu=pən suah u, kəməhuvən kəni moteruh nɨpəg kəpiel, kəni moteruh noliən iətəm in təmələhu Iesu ikɨn.  
\v 56 Kəni uərisɨg, nɨpətan kəmohtəlɨg=pən lahuənu, kəni mautol əpenə-penə nɨmənati mɨn nəuvein mɨne fomat iətəm nəmiəvɨlah təuvɨr məmə okotol=pən e nɨpətɨ Iesu. Kəni e nian rəha Sapət, ilah kəmotəmeig məutohtəu=pən nəghatiən rəha Lou.\x - \xo 23:56  \xt Eks 20:10; Dut 5:14\x*   
\c 24  
\s1 Iesu təməmiəgəh mɨn  //  e nɨmɨsiən  
\r (Mat 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10)  
\m
\v 1 Kəni e Sante ləplapɨn agɨn, nɨpətan kəməhuvən əpəha e suvət, motos natimnati u nəmiəvɨlah təuvɨr u kəmotol əpenə-penə rəkɨs lan.  
\v 2 Nian kəməhuva e suvət, moteruh kəpiel u kətahtɨpəsɨg e nɨpəg kəpiel lan, mətəu kəmɨsuə rəkɨs rəkɨs.  
\v 3 E nian kəməhuvən imə e nɨpəg kəpiel, mətəu kəsotehiən nɨpətɨ Iərmənɨg Iesu.  
\v 4 Kəni ilah kɨnotəruru əfəməh məutətəlɨg e natimnati mɨn əha. Kəni əmeiko kəmotauɨt pɨk e iətəmi keiu kəmiaietɨgəm=pa əha ikɨn məutuəhtul ilah nɨpətan, kəmian e napən iətəm tətoraip-oraip.  
\v 5 Kəni nɨpətan kəmotəgɨn pɨk, motasiəulɨn nəulɨlah məutəsal iahu mauteh nɨftəni.  
\p Kəni suah mil kuəmə, “Təhro nəutəsal e iətəmi tətəmiəgəh u ikɨnu imə nətəm kəmohmɨs?  
\v 6 In tɨkə u ikɨnu. !In tɨnəmiəgəh mɨn! Nɨkitəmah təhti nəghatiən in təməni kəm təmah nian in təmətatɨg əhanəh əpəha Kaləli məmə,\x - \xo 24:6  \xt Luk 9:22\x*  
\v 7 ‘Natimnati mɨn u okotəkeikei muva motol nɨpəhriəniən lan. Okegəhan=pən e Nətɨ Iətəmimi tuvən e nəhlmɨ iol təfagə tərah mɨn, kəni okətu-pəri e nɨgi kəməluau tɨmɨs, mətəu e nian tatol kɨsɨl lan, kəni in otəmiəgəh mɨn.’”  
\v 8 Kəni nɨkilah tɨnəhti nəghatiən rəha Iesu.   
\p
\v 9 Kəni kəmohiet e suvət məhuvən motəni=pən natimnati mɨn əha kəm nətəmi lepɨn rəha Iesu, mɨne rəhan mɨn rəfin.  
\v 10 Kəni nɨpətan mɨn əha u kəmotəni pətɨgəm natimnati mɨn u kəm aposɨl mɨn, inko Meri Maktələ, Joana, Meri mamə rəha Jemɨs, mɨne nɨpətan mɨn nəuvein iətəm kəməhuvən e suvət.  
\v 11 Mətəu aposɨl mɨn kəmotətəu nəghatiən əha təhmen=pən əmə e nəghatiən alməli kəti iətəm nɨpətɨn tɨkə, kəni məsotəniən nɨpəhriəniən lan.   
\p
\v 12 Mətəu Pitə təməhtul maiu muvən əpəha e suvət, məməhli-əməhli məsal=pən e nɨpəg kəpiel kəni meruh əmə napən iətəm kəməuveg nɨpətɨ Iesu lan, mətəu nati mɨn kəti tɨkə əha ikɨn. Kəni in təmaliuək mɨtəlɨg mɨnatuvən lahuənu, kəni matətəlɨg pɨk e natimnati mɨn əha.   
\s1 E suaru tatuvən Emeəs  
\r (Mak 16:12-13)  
\p
\v 13 E nian əmə əha inəha, suah mil keiu rəha Iesu kəmətualiuək mətian lahuənu kəti, nərgɨn u Emeəs. Lahuənu u mətəuarus=pən Jerusɨləm, in iuəkɨr o lepɨn kilomitə.  
\v 14 Kəni nian ilau kəmətualiuək mətian, kəni ilau mətuəghati e natimnati mɨn u kəmol ilah.  
\v 15 Nian ilau kəmətuəghati lanəha, kəni Iesu təmuva iuəkɨr o lau, məhlaliuək pəti mɨhluvən.  
\v 16 Mətəu kəməsuəhruniən məmə pəh əha ilahal min kəməhlaliuək mətəu-inu Uhgɨn təmahtɨpəsɨg e nətəlɨgiən rəhalau.   
\p
\v 17 Kəni Iesu təməni=pən kəm lau məmə, “Suah mil. ?Nati nak u nətuəni?”  
\p Kəni əmeiko kəmuəlali muəhtul, nəhmtɨlau təməpəou.  
\v 18 Kəni suah mil əha kəti, nərgɨn u Kleopas, təməni=pən kəm in məmə, “Iətəhrun məmə ik əmə u iapɨspɨs kəti u Jerusɨləm iətəm nəsəhruniən natimnati mɨn kəmol ilah e nian mɨn u kɨnəhuva mɨnəhuvən rəkɨs.”   
\p
\v 19 Kəni in təməni=pən kəm lau məmə, “?Natimnati mɨn nak əha?”  
\p Kəni kəmuəni=pən kəm in məmə, “Natimnati mɨn u kəmol e Iesu iətəm Nasərɨt. In iəni kəti rəha Uhgɨn, kəni rəhan uək təsanən vivi mɨne rəhan mɨn nəghatiən kotəfɨgəm, kəni nɨki Uhgɨn mɨne nɨki nətəmimi tətagiən lan.  
\v 20 Mətəu rəhatɨmah pris asoli mɨn mɨne nəgətun mɨn rəha Lou kəmotəfən in tuvən e nəhlmɨ nətəm Rom məmə okotakil məmə in otɨmɨs. Kəni kəmotətu-pəri e nɨgi kəluau tɨmɨs.   
\p
\v 21 “Mətəu itɨmah iəmotələhu=pən pau rəhatɨmah nətəlɨgiən tətatɨg əskasɨk lan məmə in otos rəkɨs itɨmah nətəm Isrel e nəhlmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhatɨmah. Kəni rəueiu in nian tatol kɨsɨl lan.\x - \xo 24:21  \xt Luk 19:11; Uək 1:6\x*  
\v 22 Kəni nati kəti mɨn, nɨpətan nəuvein u iəməutan, kəmotol narmɨtɨmah təmiuvɨg o nəghatiən kəti. Rəueiu ləplapɨn agɨn, kəməhuvən əpəha e suvət u kəmɨtənɨm Iesu ikɨn,  
\v 23 mətəu kəməsoteruhiən nɨpətɨn. Kəni kəmohtəlɨg=pa motəni məmə, ‘Iəmoteh nati kəti təhmen e nəməhlairiən, agelo mil keiu kətuəni=pa məmə Iesu təməmiəgəh.’  
\v 24 Kəni rəhatɨmah nəuvein nətəmimi kəməhuvən e suvət, kəmoteh natimnati rəfin agɨn təhruahru təhmen əmə e nəghatiən əha nɨpətan mɨn əha kəmotəni, mətəu kəsotehiən Iesu.”\x - \xo 24:24  \xt Jon 20:3-10\x*   
\p
\v 25 Kəni in təməni=pən kəm lau məmə, “Suah mil. !Rəhatəlau kapə tɨkə, nəkotəhro tiəkɨs agɨn o təmah o nəniən nɨpəhriəniən e natimnati mɨn u iəni mɨn rəha Uhgɨn kəmotəni!  
\v 26 ?Nəkuəhrun uə kəpə məmə, Krɨsto, u Uhgɨn təməni məmə otahli=pa otəkeikei mos nahməiən e nɨpətɨn, kəni uərisɨg lan, in təpanuvən e negəu e neai mos nərgɨn rəha nɨsiaiən?”\x - \xo 24:26  \xt Luk 9:22\x*  
\v 27 Kəni Iesu təməni=pən vivi kəm lau Nauəuə Rəha Uhgɨn u kəutəghati lan, təmətuəuin e nauəuə rəha Mosɨs kəni muvən mətəuarus=pən nauəuə mɨn rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn.\x - \xo 24:27  \xt Sam 22:1-21; Aes 53\x*   
\p
\v 28 Kəni kɨnəhluva iuəkɨr o lahuənu u suah mil u kətian ikɨn. Kəni kɨnuafu məmə Iesu tɨnətaliuək mɨnətapirəkɨs ilau məsəhtuliən,  
\v 29 mətəu ilau kətioh nɨkin məmə, “Ei, təuvɨr məmə nəkuva kitahal min ik, mətəu tɨnapinəpu rəkɨs, kəni təsuvəhiən rəueiu mɨtɨgar tiuvɨg.” Kəni ko tuvən meruh ilau məhləharəg.   
\p
\v 30 Nian kɨnəhləharəg məmə okɨhlauən, kəni in təmos pɨret kəni məni-vivi Uhgɨn ohni, kəni ko məmkərɨs məfən kəm lau.  
\v 31 Kəni əmeiko Uhgɨn tol kɨnuəhrun məmə in Iesu, kəni əmeiko in tatɨg mɨkə mɨn, kəni kəməsueruhiən mɨn.  
\v 32 Kəni kəmuəni=pən kəm lau mɨn məmə, “!Ei! ?Nian in təməni=pa vivi Nauəuə Rəha Uhgɨn kəm lau e suaru, kəni kəmuətəu təuvɨr lan nɨkilau tətagiən pɨk, uə kəpə?”   
\p
\v 33 Kəni rəueiu agɨn mɨn, kəmuəhtul miaiet ikɨn əha miatəlɨg=pən mɨn Jerusɨləm. Kəni ikɨn əha, ilau kəmueh nətəmimi lepɨn rəha Iesu mɨne nətəmimi mɨn nəuvein mɨn rəhan kəməhuva motuhapumɨn rəkɨs ilah mɨn məutəharəg,  
\v 34 kəni məutəni məmə, “!Nɨpəhriəniən! !Iərmənɨg təməmiəgəh mɨn, kəni Saimon Pitə\f + \fr 24:34  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Saimon.”\f* təmeh rəkɨs!”\x - \xo 24:34  \xt 1Kor 15:4-5\x*  
\v 35 Kəni ilau kəmuəni=pən rəfin natimnati iətəm kəmol kəm lau e suaru, kəni muəni=pən nian ilau kəmuəhrun Iesu lan e nian iətəm in təməgəuvahli pɨret məfən kəm lau.   
\s1 Nətəmimi mɨn rəha Iesu kəmoteh in  
\r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23)  
\p
\v 36 Kəni nian kətuəni əhanəh nəghatiən mɨn əha, Iesu təmuva məhtul e nəlugɨn e lah mətəni kəm lah məmə, “Nəməlinuiən tətatɨg o təmah.”   
\p
\v 37 Mətəu ilah kəmotauɨt lan kəni mɨnəutəgɨn, nɨkilah təhti məmə kɨnotafu narmɨn kəti.\x - \xo 24:37  \xt Mat 14:26\x*  
\v 38 Mətəu in təməni=pən kəm lah məmə, “?Təhro rəhatəmah nətəlɨgiən tətərah lanko? ?Təhro rəhatəmah nətəlɨgiən tətəhtul pəgpag?  
\v 39 Oteh-to nəhlmək mɨne nəhlkək məmə iəu əmə əpə. Otea=pa motek nɨpətɨk kəni motəhrun məmə iəu. Narmɨ iətəmimi nɨpətɨn mɨne nɨkɨlkɨlin tɨkə, təsoliən məmə inu nauteh iəu, nɨpətɨk mɨne nɨkɨlkɨlik əpə ikɨn.”   
\p
\v 40 Təməni nəghatiən əha, kəni məgətun nəhlmɨn mɨne nəhlkɨn kəm lah.  
\v 41 Kəni narmɨlah təmiuvɨg nɨkilah təmagiən pɨk kəni motalu məmə nati u in nɨpəhriəniən. Ilah kəsotəni-vivi əhanəhiən nɨpəhriəniən lan. Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “?Nauəniən kəti u nəutos, uə?”  
\v 42 Kəni kəmotos nəmu nəuvetɨn iətəm kəmuvan rəkɨs motəfən kəm in,  
\v 43 kəni e nəhmtɨlah, təmos mun.   
\p
\v 44 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Aupən ikɨn, nian iəmətatɨg əhanəh kitah min itəmah, iəməni nəghatiən u kəm təmah məmə, natimnati rəfin iətəm kəutəghati lak e Nauəuə Rəha Uhgɨn, okotəkeikei məhuva mautol nɨpəhriəniən lan, inu nəghatiən mɨn e nauəuə rəha Mosɨs, mɨne nauəuə mɨn rəha iəni mɨn rəha Uhgɨn, mɨne Nauəuə Rəha Nəpuən Mɨn.”\x - \xo 24:44  \xt Luk 9:22\x*   
\p
\v 45 Kəni in təmerəh e rəhalah nətəlɨgiən məmə okotəhrun nəghatiən mɨn iətəm tətatɨg e Nauəuə Rəha Uhgɨn.  
\v 46 Kəni təməni=pən kəm lah məmə, “Nəghatiən iətəm tətatɨg e Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə nətəmimi okotol tərah e Krɨsto iətəm Uhgɨn təmahli=pa, mautol tətətəu nahməiən e nɨpətɨn mətuvən mətəuarus tɨmɨs, mətəu e nian tatol kɨsɨl lan, in otəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.  
\v 47 Kəni e nərgɨ Krɨsto u Uhgɨn təmahli=pa, nətəmimi okotəkeikei motəni pətɨgəm nəghatiən u məmə nətəmimi okotəkeikei motəuhlin kəni motohtəlɨg e rəhalah təfagə tərah mɨn, kəni Uhgɨn in otəsalpɨniən nɨtai təfagə, kəni malu e rəhalah noliən tərah mɨn. Nəghatiən u otəkeikei muvən kəm nətəmimi mɨn e nəuanɨləuɨs mɨn rəfin e nɨtəni mɨn rəfin, otətuəuin Jerusɨləm muvən əpəha ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨtəni mɨn.  
\v 48 Itəmah nəmoteh natimnati mɨn u, kəni onəkotəni pətɨgəm əhruahru nəghatiən mɨn lan.\x - \xo 24:48  \xt Jon 15:27; Uək 1:8\x*  
\v 49 Kəni iəkahli=pa suah u iətəm rəhak Tatə təməniəkɨs məmə in otahli=pa kəm təmah, inu rəhan Narmɨn. Mətəu onəkotəhtahnin e taun əha motətəuarus=pən nəkotos nəsanəniən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn, kəni təriauəh e nəmiəgəhiən rəhatəmah.”\x - \xo 24:49  \xt Jon 14:16; 15:26; Uək 1:4\x*   
\s1 Uhgɨn təmos Iesu muvən  //  e neai  
\r (Mak 16:19-20)  
\p
\v 50 Kəni Iesu təmit ilah mohiet e taun məhuvən əha lahuənu Petəni. Kəni məfəri nəhlmɨn məfaki o lah.  
\v 51 Kəni nian təmətəfaki o lah, kəni məpəh ilah nian Uhgɨn təmos mɨnatuvən əpəha ilɨs e negəu e neai.  
\v 52 Kəni kəmoteiuaiu motəfaki=pən kəm in, kəni uərisɨg lan, kəmohtəlɨg=pən Jerusɨləm nɨkilah tətagiən.  
\v 53 Kəni nian rəfin, kəutəhuvən e Nimə Rəha Uhgɨn məutəni-vivi Uhgɨn.