\id HEB - Whitesands Tanna 
\h HIPRUS 
\toc1 Nauəuə iətəm kəmətei tuvən kəm nətəm Isrel 
\toc2 Hiprus 
\toc3 Hip 
\mt1 Hiprus  
\mt2 Nauəuə iətəm kəmətei tuvən kəm nətəm Isrel  
\imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Hiprus  
\ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Kitah kotəruru məmə pəh təmətei nauəuə u. Iətəm təmətei nauəuə u təməsəniən nərgɨn e nauəuə. Iətəm təmətei təməsehiən Iesu Krɨsto. Mətəu təmətəu Nanusiən Təuvɨr o nətəmimi pɨsɨn pɨsɨn mɨn nətəm kəmoteruh Iesu. Kəni iətəmi u, in təhrun nəghatiən rəha Oltestɨmɨn, mɨne noliən rəha nətəm Isrel aupən. Kəmə təhro Panəpəs uə Apolos kəti təmətei nauəuə u mətəu-inu ilau kuəhrun natimnati mɨn əha. Kəni ilau kuepət e niməfaki. Nətəmimi nəuvein, nɨkilah təhti məmə Pol təmətei, mətəu nɨkitah təsəhtiən lanəha mətəu-inu e letə tepət rəha Pol, təmələhu=pən nərgɨn, mətəu nərgɨn tɨkə e nauəuə u.  
\ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Təmətei nauəuə u kəm nətəm Isrel nətəm kəutəhatətə e Krɨsto Iesu, mətəu nəmə təhro nəuvein kəmohtəlɨg=pən nəuvetɨn e noliən rəha nɨtəu-pəniən Lou rəha Mosɨs. Nəmə təhro ilah kəsotəhrun viviən nəukətɨ Nanusiən Təuvɨr.  
\ip \bd ?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei?\bd* E nian əha, nətəm Isrel kautərəkɨn nətəm Isrel nətəm kəutəhatətə e Iesu Krɨsto. Nɨkilah təpəou ohni. Təuvɨr məmə ilah okotətəu məmə nəhatətəiən rəhalah in nɨpəhriəniən, kəni Iesu in Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa.  
\ip \bd Təmətei nauəuə u o nak?\bd* E nian əha nətəmimi nəuvein e niməfaki, nɨkilah təhti məmə noliən rəha nɨtəu-pəniən Lou rəha Mosɨs e Oltestɨmɨn, in ilɨs tapirəkɨs noliən rəha nəhatətəiən e Iesu Krɨsto. Mətəu noliən mɨn lanəha rəha Oltestɨmɨn, ilah narmɨn mɨn əmə rəha natimnati mɨn iətəm Iesu otol. Kəmotətei nauəuə u məmə nətəmimi okoteruh motəhrun məmə Iesu Krɨsto in ilɨs tapirəkɨs natimnati mɨn rəfin, təhmen e iəni mɨn, mɨne nagelo mɨn, mɨne Mosɨs, mɨne Eron mɨne pris mɨn. Noliən rəha nəhatətəiən e Iesu Krɨsto in təuvɨr pɨk tapirəkɨs noliən rəha nɨtəu-pəniən lou rəha Mosɨs. Inu, in nɨpəhriəniən mətəu-inu natimnati rəfin rəha Oltestɨmɨn təmuva mol nɨpəhriəniən lan e Iesu Krɨsto. Kəni nɨmɨsiən əmə rəhan in təhmen əmə məmə otos rəkɨs noliən tərah mɨn rəha nətəmimi.  
\c 1  
\s1 Krɨsto təmol əpu Uhgɨn kəm tah  
\p
\v 1 Aupən ikɨn, Uhgɨn təmətəni\f + \fr 1:1  \ft Hip 2:2\f* nəghatiən rəhan, mətəu təmətəni asoli əmə kəm tɨpɨtah mɨn e iəni mɨn e nian tepət mɨne e suaru pɨsɨn pɨsɨn mɨn.  
\v 2 Mətəu rəueiu əha, kɨnotevɨg=pən e naunun nian,\f + \fr 1:2  \ft 1Pitə 1:20\f* kəni tɨnətəghati əhruahru kəm tah e Nətɨn, iətəm in təməfəri məmə otarmənɨg e nautə rəfin rəha tatə rəhan.\f + \fr 1:2  \ft Sam 2:8\f* Kəni e Nətɨn əha, in təmol natimnati rəfin e nəhue nɨftəni.\f + \fr 1:2  \ft Jon 1:1-3; Kol 1:16\f*  
\v 3 Nətɨ Uhgɨn in nəhagəhagiən rəha nəuvɨriən mɨne nəsanəniən rəha Uhgɨn.\f + \fr 1:3  \ft Jon 1:14; 12:41; Aes 6:1-4\f* In təməru əhruahru əmə rəhan tatə e natimnati rəfin.\f + \fr 1:3  \ft Jon 14:9; Fɨl 2:6-7; Kol 1:15; 2Kor 4:4\f* In tətəmkərain natimnati rəfin e nəsanəniən rəha nəghatiən rəhan.\f + \fr 1:3  \ft Kol 1:17\f* Nian in təmɨmɨs rəkɨs məmə otafəl rəkɨs rəhatah noliən tərah mɨn,\f + \fr 1:3  \ft Tait 2:14\f* kəni in təməharəg e nəven maru rəha kig, ikɨn ima rəha nepətiən mɨne nɨsiaiən, e negəu e neai.\f + \fr 1:3  \ft Fɨl 2:5-11; Kol 1:15-18.\f*   
\s1 Nətɨ Uhgɨn u, in ilɨs tapirəkɨs nagelo mɨn  
\p
\v 4 Tol lanəha, Uhgɨn təməfəri rəkɨs Nətɨn u, kəni in ilɨs tapirəkɨs nagelo mɨn, təhmen=pən məmə nərgɨn u iətəm Uhgɨn təməfən kəm in, in ilɨs pɨk tapirəkɨs nərgɨlah rəfin.\f + \fr 1:4  \ft Efəs 1:20-21; Fɨl 2:9\f*  
\v 5 Uhgɨn təməsəni agɨniən kəm agelo kəti rəhan məmə,  
\q1 “Ik nətɨk.  
\q1 Rəueiu inuva rəham tatə əhruahru.”\f + \fr 1:5  \ft Sam 2:7; Uək 13:33; Hip 5:5; 1Kron 17:13\f*  
\m Mətəu in təməghati lanəha kəm Iesu. Kəni Uhgɨn təməsəni agɨniən kəm agelo kəti məmə,  
\q1 “Iəu tatə rəham,  
\q1 kəni ik onəkuva nətɨk.”  
\m Mətəu in təməghati lanəha kəm Iesu.\f + \fr 1:5  \ft Mat 3:17\f*   
\m
\v 6 Mətəu e nian Uhgɨn tahli=pa Nətɨn iətəm təmaupən mair\f + \fr 1:6  \ft Kətəni məmə in təmaupən mair mətəu-inu tatos nepətiən mɨne nɨsiaiən lanəha təhmen e iəpəou iətəm təmaupən mair. Kəni natimnati mɨn rəfin, rəhan əmə. Kolosi 1:15 tətəni məmə, “Aupən aupən agɨn, nian nɨftəni mɨne neai mɨne natimnati mɨn rəfin kəmautohkə əhanəh, mətəu Nətɨn, in təmaupən matɨg rəkɨs. Kəni tol=pən in, in ilɨs tətarmənɨg e natimnati mɨn rəfin u.” Sam 89:27; Hip 2:10; Rom 8:29.\f* tuva e nətuəuiniən, kəni in təni məmə,  
\q1 “Pəh rəhak rəfin nagelo mɨn,  
\q1 nɨpənəgɨlah tek nɨftəni e nɨsiaiən, motəni-vivi in.”   
\m
\v 7 Nian Uhgɨn tətəghati e nagelo mɨn, in tətəni məmə,  
\q1 “Iəu iəmol rəhak nagelo mɨn  
\q1 ilah kotəhmen e nɨmətagi iətəm tətan ikɨn mɨn rəfin, matol rəhak uək.  
\q1 Ilah noluək mɨn rəhak, təhmen e nɨgəm.”\f + \fr 1:7  \ft Sam 104:4\f*\f + \fr 1:7  \ft Nɨmətagi mɨne nɨgəm kəmiəuva nian Uhgɨn təməfa Lou. Hip 2:2; 12:18-21.\f*   
\m
\v 8 Mətəu təmətəghati e Nətɨn kəni mətəni məmə,  
\q1 “Uhgɨn, rəham narmənɨgiən otətatɨg itulɨn, naunun tɨkə.  
\q1 Nətarmənɨg maskəlɨm neim rəham, kəni rəham narmənɨgiən in təhruahru agɨn.   
\q1
\v 9 Ik nəmolkeikei əmə nəhruahruiən  
\q1 kəni mətəməki e noliən ekəu-ekəu mɨn.  
\q1 Tol lanəha, iəu u, rəham əhruahru Uhgɨn,  
\q1 iəu iəmələhu aupən ik, kəni ik ilɨs e ik mɨn nəuvein.  
\q1 Kəni iəmol=pən kalɨku e rəhm-kapə e nɨsiaiən,  
\q1 matol nɨkim tagiən tapirəkɨs ik mɨn nəuvein.”\f + \fr 1:9  \ft Sam 45:6-7\f*   
\m
\v 10 Kəni Uhgɨn tətəni=pɨnə mɨn kəm in məmə,  
\q1 “Iərmənɨg, e nətuəuiniən, ik nəmol natimnati mɨn e nəhue nɨftəni u,  
\q1 mol in təskasɨk.  
\q1 Kəni e nəhlməm aru əmə,  
\q1 ik nəmol natimnati rəfin iətəm kəutatɨg e neai.   
\q1
\v 11 Natimnati mɨn rəfin u, ilah okəpanohkə,  
\q1 ilah okotəuas təhmen e napən iətəm təməmnəmɨt,  
\q1 mətəu ik nətatɨg itulɨn əmə.\f + \fr 1:11  \ft Aes 34:4; 51:6; Nəh 6:12-17\f*   
\q1
\v 12 Ik onəkaiu-aiu ilah,  
\q1 təhmen əmə məmə iətəmimi təmaiu-aiu rəhan napən.  
\q1 Ik onəkəuhlin natimnati mɨn u,  
\q1 təhmen e iətəmimi təmɨtɨs rəhan napən,  
\q1 məmə in otətəuti e in pɨsɨn.  
\q1 Mətəu ik, nətatɨg itulɨn əmə lanko,  
\q1 kəni ko nəsɨmɨsiən nian kəti.”\f + \fr 1:12  \ft Sam 102:25-27\f*   
\m
\v 13 Uhgɨn təməsəni=pən agɨniən kəm agelo kəti rəhan məmə,  
\q1 “Ik əharəg e rəhak maru, ikɨn ima rəha nepətiən mɨne nɨsiaiən,  
\q1 kəni mətəhtahnin.  
\q1 Pəh iəu iəkosiahu rəham mɨn tɨkɨmɨr mɨn,  
\q1 mol ilah kotəhmen e napən kəti iətəm nətafəl nəhlkəm lan.”\f + \fr 1:13  \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “iəkol rəham tɨkɨmɨr mɨn ilah kotəhmen e nati kəti iətəm nətəharəg mətəfu-pəri nəhlkəm lan,” kəni nɨpətɨn u məmə, “Oiəkol ik ilɨs agɨn tapirəkɨs rəham tɨkɨmɨr mɨn.”\f*\f + \fr 1:13  \ft Sam 110:1\f*   
\m
\v 14 Mətəu nagelo mɨn, ilah noluək mɨn əmə. Nagelo mɨn, ilah narmɨn mɨn nətəm Uhgɨn təmahli=pa ilah məmə kəutəsal o nətəmimi nətəm otosmiəgəh ilah.   
\c 2  
\s1 Nəniəhuiən iətəmi  //  o nuvəniən e naiəh  
\m
\v 1 Iesu in ilɨs pɨk. Tol lanəha, təuvɨr məmə kitah okotətəlɨg vivi e nati nak iətəm kitah kəmotətəu,\f + \fr 2:1  \ft Rom 11:22\f* məmə nəghatiən eiuə mɨn u otəsələsiən itah təhmen e naiəh rəha nɨtəhi tatələs nəhlɨn.  
\v 2 Nəghatiən rəha Lou\f + \fr 2:2  \ft Nəghatiən u tətəghati lan, in Lou rəha Mosɨs.\f* iətəm nagelo mɨn kəmautəni pətɨgəm\f + \fr 2:2  \ft Nətəm Isrel, ilah kəutəni məmə nagelo mɨn ilah suaru Uhgɨn təmaiu lan kəni məfən Lou kəm Mosɨs, kəni məutəni məmə ilah nagelo mɨn ilɨs pɨk pəhriən. Tol lanu, kitah koteruh nəghatiən asoli tətəgətun məmə Iesu in ilɨs pɨk agɨn tapirəkɨs nagelo mɨn. Uək 7:53.\f* in nɨpəhriəniən, kəni nətəmimi ilah okotos nalpɨniən o nəhtiən nɨpɨlga Lou nati əpnapɨn iahgin uə təkəku agɨn.  
\v 3 ?Tol lanəha, kəni kitah okotəhro lanu motagɨm nəmə kitah kautol nati əpnapɨn əmə e nosmiəgəhiən asoli əha rəha Iesu? Nosmiəgəhiən u, Iərmənɨg Iesu təmaupən məni pətɨgəm, kəni nətəmimi mɨn u nətəm kəmotətəu, ilah kəmotəgətun kəm tah məmə in nɨpəhriəniən.\f + \fr 2:3  \ft Hip 10:28-29; 12:25\f*  
\v 4 Uhgɨn təmatɨg mol mɨn nəfɨgəmiən o nəghatiən əha e noliən nəmtətiən mɨn, mɨne natimnati mɨn iətəm narmɨ nətəmimi tatiuvɨg ohni, mɨne nati apɨspɨs mɨn, mɨne nəfaiən nəsanəniən mɨn rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn o noliən uək.\f + \fr 2:4  \ft Mak 16:20\f*   
\s1 Iesu təmuva məhmen e pian mɨn  
\p
\v 5 Nagelo mɨn ko kəsotarmənɨgiən e nəhue nɨftəni iətəm otəpanuva, iətəm kəutəghati lan.\f + \fr 2:5  \ft Nətəm Isrel ilah kəutəni məmə nɨpəhriəniən məmə nagelo mɨn ilah kəutarmənɨg rəueiu ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨftəni.\f*  
\v 6 Mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə,  
\q1 “Iətəmimi in nati əpnapɨn əmə,  
\q1 mətəu ik, nɨkim tətəhti in, ik nəsaluiən lan,  
\q1 kəni ik nateh vivi nətɨ iətəmimi.\f + \fr 2:6  \ft “nətɨ iətəmimi” — nɨpətɨn keiu: 1. iətəmimi 2. Iesu.\f*   
\q1
\v 7 Ik nəmosiahu in, teiuaiu ləhtəni məkəku e nagelo mɨn,  
\q1 konu məfən narmənɨgiən mɨne nepətiən mɨne nɨsiaiən kəm in.   
\q1
\v 8 Kəni ik məfən nepətiən məmə in otarmənɨg e natimnati rəfin.”\f + \fr 2:8  \ft Sam 8:4-6\f*\f + \fr 2:8  \ft Jen 1:26; Nəh 20:4,6; 22:5\f*  
\p Rəueiu əha, tətəni məmə, “natimnati rəfin,” nɨpətɨn u məmə Uhgɨn təsəpəhiən nati kətiəh mɨne məmə iətəmimi təsarmənɨgiən lan. Mətəu kitah kəsoteh əhanəhiən natimnati mɨn əha kəhuva.  
\v 9 Mətəu nati kətiəh kitah kauteh, inu Iesu, iətəm “e nian əkuəkɨr əmə nəmosiahu in teiuaiu ləhtəni məkəku e nagelo mɨn,” kəni rəueiu əha “kɨnəfən nepətiən mɨne nɨsiaiən kəm in” mətəu-inu in təmos nahməiən mɨmɨs o tah. Əuəh, e nəuvɨriən rəha Uhgɨn, Iesu təmɨmɨs o nətəmimi rəfin e nəhue nɨftəni.\f + \fr 2:9  \ft Fɨl 2:8-9\f*   
\p
\v 10 Uhgɨn təmol natimnati mɨn rəfin mətəu-inu in təmolkeikei lanəha, kəni natimnati rəfin kəutatɨg=pən e nəhlmɨn.\f + \fr 2:10  \ft Rom 11:36\f* Tol lanəha, in təuvɨr agɨn mɨne məhruahru məmə Uhgɨn təmol məmə Iesu otuva suaru o nosmiəgəhiən nɨmənin nətəmimi tepət kəhuva nenətɨ Uhgɨn məhuva motatɨg e nəhagəhagiən rəha nəuvɨriən mɨne nəsanəniən rəhan. Kəni təuvɨr məhruahru məmə e nətəlɨgiən rəha Uhgɨn, Iesu təkeikei mətəu nahməiən e nɨmɨsiən məmə in otuva iətəmi təhmen agɨn məmə otosmiəgəh ilah.\f + \fr 2:10  \ft Iesu Krɨsto in otəkeikei mos nahməiən məmə otəgətun məmə in tatuərisɨg e Uhgɨn nian rəfin. (Hip 5:8-9) In təmos nahməiən kəni mɨne nian iəkɨs, kəni in mɨmɨs. Mətəu nian rəfin, in tətəhatətə e Uhgɨn, kəni matol nəuian, kəni təməni-vivi Uhgɨn. In təməsəhti agɨniən nəuia Uhgɨn nian kəti mɨne, nian rəfin in tətɨtəu=pən əmə nəuia Uhgɨn nati əpnapɨn in tətatɨg e nərahiən. In təmuvən e nərahiən asoli tepət, mətəu in təmatol noliən təuvɨr mɨn əmə, konu in təhmen məmə otuva Iosmiəgəh rəhatah, mɨne in təhmen o nitiən itah məmə kəhuva nenətɨ Uhgɨn əhruahru mɨn, məmə kəhuva motol məmə in mɨne. (Hip 8:1-2; 12:2-3)\f*\f + \fr 2:10  \ft Hip 5:8-9; Luk 24:26; Rom 8:17; 2Təs 2:14; 1Pitə 5:1; Hip 2:7; 4:15\f*   
\p
\v 11 Iesu in tatol rəhan nətəmimi kotasim, məmə rəha Uhgɨn əmə, kəni mətafəl rəhalah noliən tərah mɨn.\f + \fr 2:11  \ft Hip 13:12; Efəs 5:26\f* Kəni Iesu mɨne rəhan mɨn nətəmimi, rəhalah tatə kətiəh əmə. Tol lanəha, kəni Iesu in təsaulɨsiən məmə otauɨn e lah u məmə pian mɨn mɨne nəuvɨnɨn mɨn.\f + \fr 2:11  \ft Mat 28:10\f*  
\v 12 In təməni=pən kəm Uhgɨn məmə,  
\q1 “Iəu, oiəkəni pətɨgəm ik mɨne natimnati mɨn iətəm ik nəmol kəm piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn.  
\q1 Oiəkani nəpuən məni-vivi ik e nuhapumɨniən asoli e nəhmtɨlah.”\f + \fr 2:12  \ft Sam 22:22\f*   
\m
\v 13 In tətəni mɨn məmə,  
\q1 “Iəu oiəkələhu=pən nəhatətəiən rəhak e Uhgɨn.”\f + \fr 2:13  \ft Aes 8:17\f*  
\m Kəni mətəni mɨn məmə,  
\q1 “Iəu u, itɨmah kəlkələh mɨn iətəm Uhgɨn təməfa kəm iəu.”\f + \fr 2:13  \ft Aes 8:18; Jon 10:29\f*   
\p
\v 14 Kəlkələh mɨn əha, Iesu tətəghati e lah, ilah nɨpətɨlah mɨne nɨralah əha ikɨn. Ilah u nətəmimi agɨn mɨn. O nati u, Iesu təməkeikei muva e nəhue nɨftəni mos nɨpətɨn mɨne nɨran təhmen əmə e lah, məmə in otuva pialah pəhriən.\f + \fr 2:14  \ft Jon 1:14\f* Təmol lanəha məmə in otɨmɨs, kəni nɨmɨsiən rəhan, in otoharɨs oharɨs nəsanəniən rəha Iərmɨs u Setən, iətəm tətaskəlɨm nəsanəniən rəha nɨmɨsiən.\f + \fr 2:14  \ft Jen 3:15; 1Kor 15:54-57; 2Tim 1:10; 1Jon 3:8\f*  
\v 15 Nətəmimi kəutəgɨn e nɨmɨsiən,\f + \fr 2:15  \ft 2Tim 1:7\f* nəgɨniən rəhalah tətaskəlɨm-ərain ilah nian rəfin, təhmen əmə məmə ilah slef mɨn. Mətəu Iesu in təmɨmɨs məmə otiuvi rəkɨs nətəmi mɨn u, məmə səniəmə ilah slef mɨn. In təmɨtɨs ilah.  
\v 16 Kotəhrun əsas məmə səniəmə in təmasiru e nagelo mɨn, mətəu in təmasiru e nəuanɨləuɨs mɨn rəha Epraham.\f + \fr 2:16  \ft Aes 41:8-9; Luk 3:8\f*   
\p
\v 17 Iesu təkeikei mos nɨpətɨn mɨne nɨran lanəha, məmə in otuva mol təhmen e pian mɨn e noliən mɨn rəfin,\f + \fr 2:17  \ft Fɨl 2:7; Hip 2:10; 4:15; 5:1,8-9\f* məmə in təhrun nasəkəhruiniən\f + \fr 2:17  \ft Hip 5:2\f* itah, kəni kəutarəriə lan. In otəkeikei muva mol lanəha, təgətun məmə in pris asoli agɨn pəhriən, tatol uək rəha Uhgɨn, kəni məmə in otɨlpɨn niəməha rəha Uhgɨn.  
\v 18 Kəni rəueiu əha, nian Setən təfən-əfən kəm lah, kəni Iesu təhrun nasiruiən e lah, mətəu-inu in mɨn, in tɨnətəu rəkɨs nahməiən nian Setən təməfən-əfən=pən kəm in.\f + \fr 2:18  \ft Hip 4:15\f*   
\c 3  
\s1 Iesu in tapirəkɨs Mosɨs  
\m
\v 1 Piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn, Uhgɨn təmauɨn\f + \fr 3:1  \ft Rom 8:28\f* pəti e tah o nuvəniən e negəu e neai, kəni mol məmə kitah nətəmi asim. Mətəu-inu Iesu tətasiru lanəha e tah, itəmah onəkotəkeikei motətəlɨg pɨk e Iesu əha, in aposɨl\f + \fr 3:1  \ft Eruh nɨpətɨ nəghatiən u “aposɨl” e tiksɨnəri.\f* kəni in pris asoli agɨn rəha nəfakiən rəhatah iətəm kitah kautəni pətɨgəm.  
\v 2 Uhgɨn təməfəri Iesu məmə in otol uək u, kəni in təmol nəuia Uhgɨn e natimnati rəfin, təhmen e Mosɨs aupən təmol nəuia Uhgɨn e rəhan uək mɨn rəfin, məmə in tateh vivi nimə rəha Uhgɨn, inu nətəmimi rəha Uhgɨn.\f + \fr 3:2  \ft Nam 12:7\f*  
\v 3 Ilau pəti katuol nəuia Uhgɨn, mətəu iətəmi təmuvləkɨn nimə, nətəmimi kautəfəri nərgɨn ohni tapirəkɨs nimə iətəm in təmol. Kəni e noliən əhmen əmə, təhruahru məmə Uhgɨn otəfəri Iesu tapirəkɨs Mosɨs.  
\v 4 Kəni nimə mɨn rəfin, nətəmimi kautuvləkɨn, mətəu Uhgɨn in təmuvləkɨn natimnati rəfin iətəm tətatɨg.  
\v 5 Mosɨs in ioluək kəti e nɨpəgnəua nimə rəha Uhgɨn, iətəm tatol nəuia Uhgɨn, mateh nimə rəhan, inu nətəmimi rəha Uhgɨn. Kəni nəmiəgəhiən rəha Mosɨs tətəgətun=pən natimnati iətəm Uhgɨn otəpanəgətun.   
\p
\v 6 Krɨsto, in mɨn tatol nəuia Uhgɨn. Mətəu səniəmə in ioluək əmə kəti təhmen e Mosɨs. In Nətɨn, kəni tatos nepətiən o narmənɨgiən e rəhan nimə. Kəni nəmə kitah kəsotəgɨniən, kəni motalkut məmə okotəhtul əskasɨk\f + \fr 3:6  \ft Hip 3:14; 4:14; Rom 11:22\f* o nati u iətəm kitah kəmotələhu=pən nətəlɨgiən rəhatah lan, kəni motəfəri ohni, kəni nɨpəhriəniən məmə kitah u, nətəmimi rəhan, kitah rəhan nimə.\f + \fr 3:6  \ft 1Kor 3:16; 1Pitə 2:5\f*   
\s1 Auteh məha-məha itəmah e nəhatətəiən rəhatəmah  
\p
\v 7 Nəghatiən u inu, Narmɨn Rəha Uhgɨn təməni kəm iətəmi u təmətei e Nauəuə Rəha Uhgɨn, kəni Uhgɨn təməni məmə,  
\q1 “Rəueiu əmə, onəkotəkeikei məutətəlɨg e nəuiak,   
\q1
\v 8 məsotoliən rəhn-kapə təmah təskasɨk pɨk,  
\q1 təhmen e tɨpɨtəmah mɨn ilah kəmautol lanəha aupən məutəhti nəuiak, Uhgɨn rəhalah,  
\q1 nian ilah kəmautek askəuvɨn iəu, Uhgɨn rəhalah, əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn. \f + \fr 3:8  \ft Eks 17:1-7; Nam 20:2-5\f*   
\q1
\v 9 Ikɨn əha, tɨpɨtəmah mɨn kəmotəkeikei kəm iəu məmə okoteruh rəhak nəsanəniən,  
\q1 nati əpnapɨn ilah kəmoteruh pau natimnati mɨn iətəm iəmatol o nu fote.\f + \fr 3:9  \ft Nam 14:3; Dut 1:3; Uək 7:36\f*   
\q1
\v 10 Kəni iəu iəmol niəməha kəm lah, kəni mətəni məmə,  
\q1 ‘Nɨkilah tətan isəu ohniəu nian rəfin.  
\q1 Kəni ilah motəpəh noliən nati iətəm iətəni kəm lah.’   
\q1
\v 11 Niəməha təmol iəu,  
\q1 kəni iəmos nonauvɨl kəti məni məmə,  
\q1 ‘Ilah ko kəsəhuvəniən ikɨn katos nəmeigiən ohniəu ikɨn.’”\f + \fr 3:11  \ft Nam 14:21-23\f*\f + \fr 3:11  \ft Sam 95:7-11\f*   
\p
\v 12 Piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn, auteh vivi itəmah mɨn o nati u. Otol məmə nɨkitəmah aru otəsərahiən kəni kəti təsəpəhiən nəhatətəiən, mol məmə nəkotəuhlin=pən itəmah isəu o Uhgɨn iətəm tətəmiəgəh məsanən agɨn.  
\v 13 Uhgɨn təməni “Rəueiu əmə,” kəni nian u “rəueiu” tətatɨg əhanəh. Tol lanəha, nəkotəkeikei məutəghati rəueiu kəm təmah mɨn, mauteh məha-məha itəmah mɨn nian rəfin, məmə noliən tərah otəseiuəiən e təmah kəti mol rəhn-kapə təskasɨk o Uhgɨn.  
\v 14 Mətəu-inu nəmə kitah kotəhtul məha-məha motətəuarus=pən naunun, motəhatətə e Uhgɨn təskasɨk miəkɨs, təhmen əmə məmə inu kəmotətuəuin motəhatətə vi əmə lan, kəni tətəgətun məmə kitah kɨnautos pəti natimnati mɨn rəha Krɨsto.  
\v 15 Mətəu sotaluiən e nəghatiən iətəm kəməni məmə,  
\q1 “Rəueiu əmə, onəkotəkeikei motətəlɨg e nəuiak  
\q1 məsotoliən rəhn-kapə təmah təskasɨk pɨk,  
\q1 təhmen e tɨpɨtəmah mɨn ilah kəmautol lanəha aupən  
\q1 mautəhti nəuiak, Uhgɨn rəhatəmah.”\f + \fr 3:15  \ft Sam 95:7-8; Hip 3:7-8\f*   
\p
\v 16 ?Kəni pəh mɨn u nətəm kəmotətəu pau nəuia Uhgɨn, məsotoliən? Ilah u Mosɨs təmit rəkɨs ilah Ijɨp.\f + \fr 3:16  \ft Nam 14:1-35\f*  
\v 17 ?Nɨpəh mɨn u kəmotol Uhgɨn niəməha tol o nu fote? Ilah u, nətəm kəmotol noliən tərah, kəni motəmei mohmɨs mautəməhl-məhli əpnapɨn əmə əpəha təpiə-məpiə ikɨn.\f + \fr 3:17  \ft Nam 14:29; 1Kor 10:1-13\f*  
\v 18 ?Kəni nɨpəh mɨn u Uhgɨn təmətəghati e lah, matos nonauvɨl məmə ilah okəsəhuvəniən mohiet pətɨgəm ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn? In təmətəghati kəm nətəmimi nətəm kəmotəhti nəuian.\f + \fr 3:18  \ft Nam 14:22-23; Sam 95:11; Hip 3:11\f*  
\v 19 Kəni kitah koteruh məmə kəməsegəhaniən e lah məmə okohiet pətɨgəm ikɨn katos nəmeigiən ikɨn ohni, mətəu-inu ilah kəsotəhatətəiən lan.   
\c 4  
\s1 Ikɨn katos nəmeigiən o Uhgɨn ikɨn  
\m
\v 1 Mətəu kitah u, Uhgɨn təməni-əskasɨk rəkɨs məmə kitah kotəhrun nuvəniən ima ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn, kəni nəniəskasɨkiən u, tətəhtul əhanəh, materəh o tah. Tol lanəha, pəh kitah kotətəu itah, kəni motəgɨn məmə kitah kəti kol məta təsosiən nəmeigiən əha,  
\v 2 mətəu-inu kitah kɨnotətəu rəkɨs nanusiən təuvɨr məmə Uhgɨn təmol əpenə-penə ikɨn kəti o nəmeigiən rəhatah, təhmen əmə məmə inu nətəmi aupən kəmotətəu nəghatiən lan. Mətəu nəghatiən əha, təməsasiruiən e lah, mətəu-inu ilah kəmautətəu əmə, məsotəhatətəiən lan.  
\v 3 Kitah nətəm kəmotəhatətə əmə lan, kitah kotəhrun nuvəniən imə, ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn. Mətəu rəha nətəmimi mɨn u nətəm kəsotəhatətəiən lan, Uhgɨn təməni məmə,  
\q1 “Niəməha təmol iəu, kəni iəkos nonauvɨl kəti, məni məmə,  
\q1 ‘Ilah ko kəsəhuvəniən ikɨn katos nəmeigiən ikɨn ohniəu ikɨn.’”\f + \fr 4:3  \ft Sam 95:11; Hip 3:11\f*  
\m Təməni lanəha, nati əpnapɨn məmə tɨnol əpenə-penə rəkɨs ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn nian in təmətuəuin matol nəhue nɨftəni.  
\v 4 Kitah kotəhrun məmə tɨnol əpenə-penə rəkɨs lan, mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn in tətəghati e Sapət, mətəni məmə, “Təmol nəhue nɨftəni, kəni e nian səpɨn lan, Uhgɨn təməmeig e rəhan uək.”\f + \fr 4:4  \ft Jen 2:2\f*  
\v 5 Mətəu ikɨn mɨn nəuvein e Nauəuə Rəha Uhgɨn, Uhgɨn tətəni məmə, “Ilah ko kəsəhuvəniən ikɨn katos nəmeigiən ohniəu ikɨn.”\f + \fr 4:5  \ft Sam 95:11\f*   
\p
\v 6 Tol lanəha, ikɨn katos nəmeigiən o Uhgɨn ikɨn əha, in tətatɨg əhanəh məmə nətəmimi okəhuvən ikɨn. Mətəu nətəmimi mɨn u aupən nətəm kəmotətəu nanusiən təuvɨr, ilah kəmotəmkarəpən e nuvəniən ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn, mətəu-inu kəmotəhti nəuia Uhgɨn.  
\v 7 Konu, uərisɨg lan, tol=pən Uhgɨn təmələhu mɨn nian kəti mɨn o nuvəniən ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn. Nian əha, inu rəueiu. Uhgɨn təməni pətɨgəm nati u kəm Tefɨt məmə,  
\q1 “Rəueiu əmə, onəkotəkeikei motətəlɨg e nəuian  
\q1 məsotoliən rəhn-kapə təmah təskasɨk pɨk.”\f + \fr 4:7  \ft Sam 95:7-8; Hip 3:7-8\f*   
\m
\v 8 Nɨkitəmah təhti to suah u Josuə\f + \fr 4:8  \ft Josuə in nərgɨn kəti e nəghatiən rəha Isrel. Kəni nərgɨn u Iesu, nərgɨlau təhmen-əhmen əmə e Josuə e nəghatiən rəha nətəm Kris. Nian Josuə təməfən nəmeigiən kəm nətəm Isrel əpəha Kenan, nəmiəgəhiən rəha Josuə in tətəgətun nati iətəm Iesu otəpanol, məfa nəmiəgəhiən pəhriən kəm tah.\f* aupən. Nəmə Josuə təməfən nəmeigiən pəhriən kəm lah nian in təmit ilah məhuvən Kenan, konu Uhgɨn ko təsəni mɨniən məmə otələhu nian kəti mɨn məmə in nian rəha nuvəniən ima ikɨn katos nəmeigiən ohni ikɨn.\f + \fr 4:8  \ft Dut 31:7; Jos 22:4\f*  
\v 9 Kəni tol lanəha, kəni in təməni nian pɨsɨn kəti mɨn, nian əha ikɨn tətatɨg əhanəh o rəhan nətəmimi məmə okəhuvən motos nəmeigiən, e noliən kətiəh əmə iətəm Uhgɨn təməmeig lanəha e rəhan uək mɨn aupən, e nian rəha Sapət.  
\v 10 Mətəu-inu iətəmi tatuvən imə məmə otos nəmeigiən u, in otəmeig e rəhan uək, təhmen əmə e Uhgɨn iətəm təməmeig e rəhan uək aupən.\f + \fr 4:10  \ft Jen 2:2; Hip 4:4\f*  
\v 11 O nati u, kitah okotalkut əskasɨk məmə okəhuvən imə motos nəmeigiən u. Təsəuvɨriən məmə kitah kəti, otɨtəu=pən noliən rəha nətəm aupən nətəm kəmotəhti nəuia Uhgɨn, motəmei.   
\p
\v 12 Mətəu-inu Nəghatiən Rəha Uhgɨn,\f + \fr 4:12  \ft 1Pitə 1:23; Aes 49:2; Nəh 19:13-15; Jon 12:48\f* in tətəmiəgəh məsanən e uək rəhan.\f + \fr 4:12  \ft Aes 55:11; Jer 23:29\f* Kəni in təhmen e nau rəha nəluagɨniən tasɨlə e nɨkalɨn pəti mil.\f + \fr 4:12  \ft Efəs 6:17\f* In təhrun nətarerehiən materuh əhruahru nətəlɨgiən mɨn mɨne nɨkin pɨsɨn pɨsɨn mɨn e nətəmimi, təhmen əmə e nau iətəm tətətarereh materuh ikɨn tətəhtərain mɨn ikɨn e nɨkɨlkɨlitəmi mɨne nəhu imə ikɨn. In tətakil nətəlɨgiən mɨn mɨne noliən oneuən mɨn e nɨkitəmi.\f + \fr 4:12  \ft 1Kor 4:5\f*  
\v 13 Uhgɨn tateruh natimnati mɨn rəfin e nəhue nɨftəni tətəməhli pətɨgəm əmə e nəhmtɨn. Kəni kitah okotəkeikei motəni pətɨgəm rəfin agɨn natimnati iətəm kəmotol kəm Uhgɨn u inu.\f + \fr 4:13  \ft Nəh 2:23\f*   
\s1 Iesu in təmuva pris asoli agɨn iətəm təuvɨr mapirəkɨs  
\p
\v 14 Tol lanəha, pəh kitah kotaskəlɨm əskasɨk nəhatətəiən rəhatah iətəm kɨnotəni pətɨgəm rəkɨs, mətəu-inu kitah kautos pris asoli agɨn kəti rəhatah in iahgin. Inu Iesu, Nətɨ Uhgɨn, iətəm tɨnuvən rəkɨs imə e negəu e neai.\f + \fr 4:14  \ft Hip 7:25\f*  
\v 15 Rəhatah pris asoli agɨn, in Pris kəti iətəm tətətəu vivi nɨkitah, mətətəu vivi məmə otəhro itah kəsotəhmeniən; mətəu-inu natimnati rəfin iətəm tatek askəuvɨn itah e nəmiəgəhiən rəhatah, natimnati kətiəh mɨn əmə, kɨnotek askəuvɨn rəkɨs in e rəhan nəmiəgəhiən. Rəhatah pris asoli agɨn, in tɨnəhrun rəkɨs rəhatah nəpəouiən mɨn.\f + \fr 4:15  \ft Hip 2:17\f* (Mətəu nati kətiəh əmə ko, in təsoliən nati tərah kəti.)  
\v 16 O nati u, pəh kitah kəsotəgɨniən o nuvəniən iuəkɨr o jeə rəha kig u,\f + \fr 4:16  \ft Jeə rəha kig u, in Uhgɨn tətəharəg ikɨn, kəni mətarmənɨg, mətəu o natimnati mɨn iətəm Iesu təmol, jeə rəha kig u, in tətuva təhmen e Ikɨn Katɨlpɨn Niəməha rəha Uhgɨn Ikɨn iətəm Oltestɨmɨn tətəghati lan (Onəkafin e Eks 25:18-22; Lev 16:1-15). Ikɨn əha inəha, iətəm Uhgɨn tətasəkəhruin konu mətəhlman e nəuvɨriən rəhan ikɨn kəm tah kəni mətafəl rəkɨs noliən tərah mɨn rəhatah. In təhrun noliən e nɨra Iesu iətəm təmaiu o tah, kəni təmosiahu rəhan niəməha.\f* tətəfən rəhan nəuvɨriən kəm tah. Kəni ikɨn əha, in otasəkəhruin itah, kəni məfa nəuvɨriən kəm tah e nɨkin agiən, e nian rəha nərahiən otuva o tah.\f + \fr 4:16  \ft Eks 25:18-22; Lev 16:2,14,15; Hip 9:5\f*   
\b  
\c 5  
\p
\v 1 Kitah kotəhrun məmə nian rəfin Uhgɨn tatɨtəpɨn suah kəti kəni mətəfəri in məmə otuva pris asoli agɨn, məmə in suaru rəha nətəmimi okəhuvən o Uhgɨn. In suaru rəhalah o nəfəniən natimnati kəm Uhgɨn, kəni in matol sakrifais o rəhalah noliən tərah mɨn.\f + \fr 5:1  \ft Hip 2:17; 7:27; 8:3; 9:9\f*  
\v 2 Rəueiu əha, pris asoli agɨn u, in iətəmimi kəti, kəni in təhrun noliən tɨmətɨg əmə o nətəmimi,\f + \fr 5:2  \ft Hip 2:17-18\f* nətəm kotəruru agɨn nati iətəm təhruahru, ilah kotagɨm rəkɨs e suaru. In təhrun noliən tɨmətɨg o nətəmimi mətəu-inu in mɨn təsəhmeniən, mətəu-inu in mɨn təhrun noliən təfagə tərah.\f + \fr 5:2  \ft Hip 4:15; 7:28\f*  
\v 3 In tatol təfagə tərah lanəha, kəni tol məmə e nian rəha sakrifais, in otəkeikei mol sakrifais o rəhan aru təfagə, kəni matɨg mol mɨn rəha nətəmimi mɨn.\f + \fr 5:3  \ft Lev 9:7; 16:6-15; Hip 7:27; 9:7\f*   
\p
\v 4 Iətəmi kəti ko təsəniən məmə in otol uək rəha pris asoli agɨn, mətəfəri aru in. Kəpə, Uhgɨn otəkeikei mauɨn e rəhan kəti iətəmimi məmə in otol uək u, təhmen əmə məmə inu təmauɨn e Eron aupən.\f + \fr 5:4  \ft Hip 5:1-4 kəutəghati əhruahru e uək iətəm pris asoli agɨn mɨn kəmotol aupən, muva mətəuarus nian nətəm Rom kəmotərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn e nu fote tɨnuvən rəkɨs uərisɨg Iesu təpanɨmɨs.\f*\f + \fr 5:4  \ft Eks 28:1; Nam 18:7\f*  
\v 5 Tol lanəha, Krɨsto in təməsəfəri aruiən in məmə in pris asoli agɨn. Mətəu Uhgɨn in təmɨtəpɨn, kəni məni=pən kəm in məmə,  
\q1 “Ik nətɨk.  
\q1 Rəueiu inuva rəham tatə əhruahru.”\f + \fr 5:5  \ft Sam 2:7; Uək 13:33; Hip 1:5\f*   
\m
\v 6 Kəni ikɨn kəti mɨn e Nauəuə Rəha Uhgɨn,\f + \fr 5:6  \ft Sam 110:4\f* in tətəni məmə  
\q1 “Ik pris kəti təhmen e Melkisɨtek aupən,\f + \fr 5:6  \ft Jen 14:18-20; Sek 6:13; Hip 5:10; 6:20; 7:1-22\f*\f + \fr 5:6  \ft Melkisɨtek (Jen 14:18) in kig rəha Salem (Salem u, nɨpətɨn u, Nəməlinuiən) kəni in pris rəha Uhgɨn Ilɨs Pɨk. In təmətatɨg e nian rəha Epraham. Krɨsto in təhmen e Melkisɨtek mətəu-inu in pris mɨne in kig mɨn. Mətəu nəuanɨləuɨs rəha Eron mɨn, ilah pris mɨn əmə, mətəu səniəmə kig mɨn; Kəni Melkisɨtek in pris itulɨn iətəm Uhgɨn təməfəri aupən agɨn, uərisɨg təfəri Eron. Hip 7:2.\f*  
\q1 kəni ik onəkol uək rəha pris nian rəfin,  
\q1 matuvən matuvən naunun tɨkə.”   
\p
\v 7 E nəmiəgəhiən rəha Krɨsto e nəhue nɨftəni u, in tətəfaki kəm Uhgɨn, mətətapuəh o nasiruiən, mətasək əfəməh, nəhu nəhmtɨn tətaiəh. Uhgɨn tatos nəsanəniən o nosmiəgəhiən in e nɨmɨsiən. Kəni in təmatɨsiai Uhgɨn, kəni matol nəuian,\f + \fr 5:7  \ft Luk 22:42\f* kəni o nati u, Uhgɨn təmətəu in.\f + \fr 5:7  \ft Mat 26:36-46; Mak 14:32-42; Luk 22:39-46\f*  
\v 8 Nati əpnapɨn məmə Krɨsto in Nətɨ Uhgɨn, mətəu in təmətəu nahməiən. Tol lanəha, nahməiən rəha Iesu, təmol in təhrun vivi nɨpətɨ noliən nəuia Uhgɨn,\f + \fr 5:8  \ft Fɨl 2:6-8\f*  
\v 9 kəni təmuva iətəmi təhmen agɨn rəha noliən uək rəha pris asoli agɨn rəhatah. Kəni in təmol suaru o nosmiəgəhiən itulɨn rəhan nətəmimi mɨn u kautol nəuian, matos vivi ilah, matuvən matuvən naunun tɨkə.  
\v 10 Kəni Uhgɨn təməfən nərgɨn u kəm in, məmə in pris asoli agɨn təhmen əmə e suah u Melkisɨtek aupən.\f + \fr 5:10  \ft Sam 110:4; Hip 5:6\f*   
\p
\v 11 Itɨmah iəmotos nəghatiən tepət məmə iəkotəni=pɨnə kəm təmah, məmə Iesu in pris asoli agɨn təhmen e Melkisɨtek. Mətəu tiəkɨs pɨk o nəni-viviən ilah rəfin kəm təmah, mətəu-inu itəmah nəutəlpah pɨk o nətəuiən nati kəti kəni motəhrun.  
\v 12 Itəmah nəmotəhatətə nuvəh rəkɨs, kəni təuvɨr məmə itəmah nɨnəhuva rəkɨs nəgətun mɨn rəha nəghatiən rəha Uhgɨn. Mətəu kəpə, itəmah nautol əmə lanəha. Rəueiu əha, kəkeikei kəgətun mɨn itəmah, tətuəuin mɨn, e nəukətɨ nəghatiən mɨn rəha Uhgɨn. Nɨpəhriəniən u, itəmah nəsotəhmeniən o nuniən nauəniən əskasɨk mɨn, mətəu nəkotəhmen əmə məmə nəutəmah əhanəh.\f + \fr 5:12  \ft 1Pitə 2:2\f*  
\v 13 Mətəu e nətəmimi mɨn u nətəm kəutəmah əhanəh lanəha, ilah u iəpəou mətmətɨg mɨn, kəutəkəku əhanəh, kəsoteinatɨg vivi əhanəhiən o nəhruniən nəgətuniən mɨn rəha noliən əhruahru.  
\v 14 Mətəu nauəniən əskasɨk in nɨg nətəmi rəhalah nəhruniən tɨnɨməhtə rəkɨs, nətəm kəmotəgətun rəhalah nətəlɨgiən o nəhruniən natimnati pɨsɨn pɨsɨn mɨn iətəm təhruahru mɨne iətəm tərah, kəni ilah mautol iətəm təuvɨr,\f + \fr 5:14  \ft Rom 16:19\f* in əmə in əmə.   
\b  
\c 6  
\p
\v 1 Tol lanəha, təuvɨr məmə kitah okəsotəgətun mɨniən nəukətɨ\f + \fr 6:1  \ft Hip 5:12\f* nəgətuniən rəha nəhatətəiən e Krɨsto, mətəu pəh kitah okautəkeikei mautol məmə okohməhtə e Iesu Krɨsto. Kitah kɨnotəuhlin rəkɨs itah e noliən mɨn iətəm kotəhrun niti-pəniən itəmi e nɨmɨsiən.\f + \fr 6:1  \ft Hip 9:14\f* Kitah kɨnotəhatətə rəkɨs e Uhgɨn. Təhmen əmə məmə kɨnotafəl rəkɨs nɨmei nimə. Nian əha rəueiu in rəha nuvləkɨniən nimə.  
\v 2 Kitah kɨnotəhrun rəkɨs nəgətuniən mɨn rəha noliən pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəha nəueiuiən mɨne nələhu-pəniən nəhlmɨtəmi e rəhn-kapə iətəmimi o nəfakiən lan. Kəni kitah kɨnotəhrun rəkɨs məmə kitah okotauməhtul mɨn e nɨmɨsiən, kəni motəhrun mɨn məmə Uhgɨn otakil nətəmimi, kəni məfən nalpɨniən itulɨn rəhan kəm nətəm kautol təfagə tərah. Natimnati mɨn u, kitah kɨnotəghati rəkɨs lan, təsəuvɨriən məmə kitah kəutɨsɨmaru e nəghatiən kətiəh mɨn əmə nian rəfin.  
\v 3 Kəni kitah okəhuva nətəmimi nətəm kɨnohmətə rəkɨs okəmə Uhgɨn təmegəhan e tah.   
\p
\v 4 ?Okotalkut məmə okotol lanu lan, mətəu təhro e nətəmimi nətəm kəməhuva o Uhgɨn mətəu rəueiu kɨnotəpəh Uhgɨn motəuhlin mɨn nəmtahlah o Krɨsto? Ilah kəha, ilah nətəm kəmoteh nəhagəhagiən,\f + \fr 6:4  \ft Hip 10:32\f* kəni kɨnotun askəuvɨn rəkɨs nauəniən e negəu e neai iətəm Uhgɨn tətəfa,\f + \fr 6:4  \ft Efəs 2:8\f* kəni mɨnautəhrun məmə in təuvɨr, kəni mɨnautos rəkɨs o Narmɨn Rəha Uhgɨn.\f + \fr 6:4  \ft Kəl 3:2\f*  
\v 5 Kəni ilah u, nətəm kɨnotəhrun askəuvɨn rəkɨs məmə nəghatiən rəha Uhgɨn in təuvɨr,\f + \fr 6:5  \ft Sam 34:8\f* ilah kɨnotətəu rəkɨs nəsanəniən rəha Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn iətəm otəsuvəhiən tuva.  
\v 6 Mətəu nəmə ilah kəmotəuhlin nəmtahlah o Uhgɨn, suaru kəti tɨkə mɨn məmə okotəuhlin=pa mɨn ilah o Uhgɨn.\f + \fr 6:6  \ft 2Pitə 2:21\f* Ilah kəmotərəkɨn aru əmə ilah, mətəu-inu təhmen=pən əmə məmə kɨnotəhti=pən mɨn əmə Nətɨ Uhgɨn e nɨgi kəməluau, motəfəri mɨn e nəhmtɨ nətəmimi, kəni ilah mɨnəutəuvsan mɨn lan, məutərəkɨn.   
\p
\v 7 Nɨkim təhti-to nati u. Nɨftəni u tatos vivi nuhuən iətəm tətəfuv, in nauəniən tepət lan rəha nətəmi mɨn u kautol uək ikɨn. Uhgɨn nɨkin tagiən pɨk ohni, kəni nəuvɨriən rəhan tətatɨg lan.  
\v 8 Mətəu nɨftəni iətəm kapɨli-apɨli mɨne manuvehli tateviə əmə ikɨn, in təsəuvɨriən o nati kəti. Tɨnətaiu əmə o nərəkɨniən. E naunun, nɨgəm otus natimnati iətəm kəutatɨg lan.   
\p
\v 9 Piak mɨn, nati əpnapɨn iəu iətəghati lanu kəm təmah, mətəu iəkəhrun vivi məmə itəmah nəsotəhmeniən e nɨftəni tərah kəha. Iəkəhrun vivi məmə itəmah nautos natimnati mɨn u iətəm təuvɨr mapirəkɨs, iətəm Uhgɨn təməfɨnə kəm təmah mətəu-inko in tatosmiəgəh itəmah.  
\v 10 Uhgɨn ko təsaluiən e rəhatəmah uək mɨn nəmotol mətəu-inu Uhgɨn rəhan noliən təhruahru əmə nian rəfin. Kəni ko in təsoliən nati əpnapɨn e noliən təuvɨr rəha nolkeikeiən iətəm nəmotol kəm in, kəni mautol əhanəh, nian nəmotasiru e rəhan mɨn nətəmimi.\f + \fr 6:10  \ft Mat 10:40,42\f*  
\v 11 Itɨmah iəkotolkeikei məmə itəmah rəfin nəkautəkeikei mautos nolkeikeiən iətəm nəkautol, mautol məmə otatuvən e naunun, kəni itəmah nəkotos nati konu iətəm nəmautələhu=pən əskasɨk rəhatəmah nətəlɨgiən lan.\f + \fr 6:11  \ft Hip 3:6\f*  
\v 12 Itɨmah iəsotolkeikeiən məmə nəkotəlpah, mətəu iəkotolkeikei məmə onəkotos noliən\f + \fr 6:12  \ft Hip 13:7\f* rəha nətəmimi mɨn ko nətəm kəmotaiu aupən. Ilah kəmotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn kəni mautol rəhalah nətəlɨgiən təfəməh.\f + \fr 6:12  \ft Jem 1:3; Nəh 13:10; 14:12\f* Mautol lanəha, kəni rəueiu, ilah kɨnotos rəkɨs natimnati iətəm Uhgɨn təməni əskasɨk rəkɨs məmə rəhalah.\f + \fr 6:12  \ft Hip 10:36\f*   
\s1 Rəhatah agke tətatɨg e negəu e neai  
\p
\v 13 Nəniəskasɨkiən kəti tol lanu, iətəm Uhgɨn təməni kəm Epraham aupən. Nian Uhgɨn təmol nəniəskasɨkiən rəhan, kəni nərgɨn kəti tɨkə mɨn məmə in otos mol nəniəskasɨkiən lan rəhan təfɨgəm. Mətəu-inu nərgɨn in ilɨs tapirəkɨs nərgɨn mɨn rəfin. Tol lanəha, Uhgɨn təmos nonauvɨl aru əmə e nərgɨn, mətəni məmə,\f + \fr 6:13  \ft Jen 22:16\f*  
\v 14 “Iəu oiəkəhlman e rəhak nəuvɨriən kəm ik, iahgin. Iəu oiəkol rəham nəuanɨləuɨs otepət.”\f + \fr 6:14  \ft Jen 22:17\f*  
\v 15 Mətəu-inu Epraham rəhan nətəlɨgiən təfəməh, in təmətəhtahnin matuvən matuvən, mətəuarus nian in təmos natimnati mɨn u iətəm Uhgɨn təməniəkɨs məmə otəfən kəm in.\f + \fr 6:15  \ft Jen 21:5\f*   
\p
\v 16 Nian iətəmimi tatos nonauvɨl e nərgɨ iətəmi asoli kəti rəhan,\f + \fr 6:16  \ft E noliən rəha nəlisiən nəghatiən təskasɨk, nəmə kitah kəti tolkeikei məmə otol lanəha, kəni in tatos nonauvɨl e nəmanɨn uə nəuvɨnɨn. Mətəu nətəm Isrel aupən, ilah kəmautos nonauvɨl e nərgɨ iətəmi asim kəti, uə nati kəti iətəm tasim, kəni nian nətəmimi nəuvein kəutətəu, kəni ilah kəutəhatətə e nəghatiən iətəm kautəni. Ko kəsotorgəhu mɨniən ohni, mətəu-inu nərgɨn əha kəmotəni, in tətəlis-ərain nəghatiən təskasɨk.\f* kəni nonauvɨl u rəhan tətəlis rəhan nəghatiən təfɨgəm. Kəni nətəmimi okotəkeikei motəhatətə e rəhan nəghatiən, ko kəsorgəhu mɨniən ohni.\f + \fr 6:16  \ft Eks 22:11\f*  
\v 17 Uhgɨn təmos nonauvɨl e nərgɨn lanəha, mətəu-inu in tolkeikei məmə otol nətəmimi mɨn u nətəm okotos natimnati mɨn iətəm in təməniəskasɨk,\f + \fr 6:17  \ft Rom 4:16\f* ilah okotəhrun vivi məmə rəhan nəlpəkauiən, ko təsəuhliniən nian kəti.\f + \fr 6:17  \ft Nam 23:19; Tait 1:2\f*  
\v 18 Uhgɨn tatos nonauvɨl lanəha məmə otəfəri nətəlɨgiən rəhatah u, nətəm kɨnohiet rəkɨs motagɨm kəni məutarəriə lan. Kəni pəh kitah kotaskəlɨm əskasɨk noliən əha iətəm Uhgɨn tɨnəfa rəkɨs kəm tah, məmə kitah okotarəriə əskasɨk e nəniəskasɨkiən mɨn rəhan. Nati mil u, nəniəskasɨkiən mɨne nonauvɨl rəhan, ilau ko kəsuəuhlin mɨniən nian kəti, mətəu-inu Uhgɨn, təseiuəiən nian kəti.   
\p
\v 19 Kitah kotələhu=pən rəhatah nətəlɨgiən təskasɨk o nosiən natimnati mɨn əha, tol lanəha, mol məmə nuhuiniən u, in təhmen e agke kəti iətəm tətaskəlɨm vivi rəhatah nəhatətəiən,\f + \fr 6:19  \ft Fɨl 3:12\f* məmə nati kəti otəsəlauəliən lan kəni məsiuvi rəkɨs mɨniən itah. Nuhuiniən u tatiti=pən itah kautəhuvən=pən e napən rəha Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn mautəhuvən ikɨnu ima Uhgɨn əpəha ilɨs e negəu e neai.\f + \fr 6:19  \ft Lev 16:2; Hip 9:2,3,7\f*  
\v 20 Ikɨn əha, Iesu tɨnuvən rəkɨs ikɨn rəhatah lan, məmə oterəh e suaru rəhatah.\f + \fr 6:20  \ft Hip 4:14\f* In təmuva rəkɨs pris asoli agɨn\f + \fr 6:20  \ft Hip 2:17\f* təhmen əmə e pris u Melkisɨtek\f + \fr 6:20  \ft Hip 5:16\f* aupən, kəni in otatos uək u nian rəfin, naunun tɨkə.   
\c 7  
\s1 Melkisɨtek  
\m
\v 1 Suah u, Melkisɨtek,\f + \fr 7:1  \ft Jen 14:17-20\f* in kig rəha Salem,\f + \fr 7:1  \ft Nərgɨn əha, Salem, in nərgɨn əuas rəha Jerusɨləm aupən. Nərgɨn əha, Salem, nɨpətɨn u “nəməlinuiən.”\f* kəni in pris rəha Uhgɨn u Ilɨs Pɨk Agɨn. Aupən, nian Epraham təmuvən e nəluagɨniən ilah kig mɨn, kəni in təmol win e lah. Kəni in mɨnɨtəlɨg mɨnətuva. Melkisɨtek, in təmuvən meruh Epraham e suaru, kəni in təməfaki mətapuəh=pən kəm Uhgɨn məmə otəhlman e nəuvɨriən kəm Epraham.  
\v 2 Kəni Epraham, təmos rəkɨs tait\f + \fr 7:2  \ft Tait u məmə: Nəmə iətəmi kəti tatos nati ilah ten, nəmə pɨkəh uə nəuanɨgi uə məni, kəni tos rəkɨs kətiəh e natimnati ten konu məmə təfən kəm Uhgɨn uə kəm iətəmi kəti, nati kətiəh konu kəutəni məmə “tait.”\f* e rəhan natimnati mɨn iətəm təmol win lan e nəluagɨniən, kəni məfən kəm Melkisɨtek. Melkisɨtek u, nɨpətɨ nərgɨn konu, “Kig rəha Nəhruahruiən.” Kəni nərgɨn kəti mɨn u, kətauɨn lan məmə Kig rəha Salem, nɨpətɨn u məmə, “Kig rəha Nəməlinuiən.”  
\v 3 Nauəuə Rəha Uhgɨn təməsəghatiən e rəhan tatə mɨne mamə mɨne nəuanɨləuɨs mɨn. Kəni təsəniən nian təmair lan, mɨne nian iətəm təmɨmɨs lan. Təhmen əmə məmə in təməsɨmɨsiən, in tatol əhanəh uək rəha pris. Tol lanəha, nəkeruh məmə in təhmen nəuvetɨn e Nətɨ Uhgɨn u in pris itulɨn kəti.\f + \fr 7:3  \ft Sam 110:4\f*   
\p
\v 4 Nɨkim təhti-to Melkisɨtek. In iətəmi asoli kəti. Nati əpnapɨn məmə tɨpɨtah u Epraham in iətəmi asoli, mətəu in təmətɨsiai pɨk Melkisɨtek, mətəfən rəhan tait kəm in rəha natimnati mɨn iətəm təmol win lan e nəluagɨniən.\f + \fr 7:4  \ft Jen 14:20\f*  
\v 5 Kitah kotəhrun məmə, e nu mɨn rəfin, nətəm Isrel ilah kotəkeikei mautəfən rəhalah tait kəm nəuanɨləuɨs mɨn rəha Lifai, ilah u pris mɨn, təhmen=pən əmə məmə inu Lou rəha Uhgɨn tətəni mɨne. Nati əpnapɨn məmə pris mɨn əha ilah mɨn nəuanɨləuɨs mɨn rəha Epraham, təhmen e nətəmimi mɨn rəfin rəha Isrel, mətəu pialah mɨn u nətəm Isrel, kotəkeikei mautəfən tait kəm lah.   
\p
\v 6 Melkisɨtek u, in səniəmə nəuanɨləuɨs kəti rəha Lifai. Mətəu in təmos tait mɨn u rəha natimnati rəha Epraham. Kəni in təməfaki=pən kəm Uhgɨn məmə otəhlman e nəuvɨriən rəhan\f + \fr 7:6  \ft Jen 14:19,20\f* kəm Epraham u, Uhgɨn təməfən rəhan nəniəskasɨkiən kəm in.  
\v 7 Kəni təhruahru agɨn məmə iətəmimi iətəm tatos nərgɨn asoli otəfaki məmə Uhgɨn otəhlman e nəuvɨriən tatuvən e iətəmimi iətəm ləhtəni əmə lan.  
\v 8 Kəni pris mɨn nətəm kautos tait u, ilah nətəmimi əmə, nətəm okəmanohmɨs. Mətəu Melkisɨtek u, in tatos tait, kətəni məmə in tətəmiəgəh.\f + \fr 7:8  \ft Kətəni məmə Melkisɨtek tətəmiəgəh mətəu inu Nauəuə Rəha Uhgɨn təsəniən məmə təmɨmɨs nian kəti mɨne. Hip 7:3\f*\f + \fr 7:8  \ft Hip 5:6\f*  
\v 9 Epraham təmətəou rəhan tait tatuvən kəm Melkisɨtek lanəha, kəni kəhrun nəniən məmə Lifai iətəm tatos tait rəha Isrel, in mɨn təməfən tait kəm Melkisɨtek mətəu-inu Lifai in mipɨn tərah rəha Epraham.  
\v 10 Mətəu-inu nian Melkisɨtek təmeruh Epraham, Lifai təməsair əhanəhiən. Mətəu nian Epraham təmətəou lanəha tait tuvən kəm Melkisɨtek, in təhmen əmə məmə rəhan u nəuanɨləuɨs, Lifai, in mɨn təmətəou=pən tait kəm Melkisɨtek, mətəu-inko in tɨnətatɨg rəkɨs e nɨpətɨ rəhan kəha.\f + \fr 7:10  \ft Nati kɨsɨl kəhləgətun məmə Melkisɨtek in ilɨs tapirəkɨs pris mɨn u nəuanɨləuɨs rəha Lifai. Kətiəh u, Melkisɨtek in təməsɨmɨsiən, tətəmiəgəh əmə. Keiu u, tɨpɨ Lifai u Epraham, in təmatəfən tait rəhan kəm Melkisɨtek. Kɨsɨl u, Melkisɨtek təməfaki=pən kəm Uhgɨn məmə otəhlman e nəuvɨriən rəhan kəm Epraham, mətəu səniəmə Epraham təməfaki=pən rəha Melkisɨtek.\f*   
\s1 Krɨsto təhmen e Melkisɨtek  
\p
\v 11 Pris mɨn rəfin rəha Isrel kəmotsɨpən e nəuanɨləuɨs rəha Lifai. Uhgɨn təməni məmə pris mɨn kəha okautol natimnati pɨsɨn pɨsɨn mɨn. Kəni uək rəhalah, in nəukətɨ Lou iətəm Uhgɨn təməfən kəm nətəm Isrel. Mətəu uək mɨn rəfin iətəm pris mɨn kəmotol, kəsotəhmeniən\f + \fr 7:11  \ft Hip 7:18,19; 8:7\f* o noliən rəfin natimnati iətəm Uhgɨn tolkeikei e nətəlɨgiən mɨne nɨki nətəmimi.\f + \fr 7:11  \ft Hip 10:1\f* Tol lanəha, pris kəti mɨn təkeikei muva. In təsɨsɨpəniən e nəuanɨləuɨs rəha Lifai mɨne Eron,\f + \fr 7:11  \ft Nian Uhgɨn təməfən Lou kəm Mosɨs, təməni məmə pris mɨn rəfin okohiet e nəuanɨləuɨs rəha Lifai. Eron in təmsɨpən e nəuanɨləuɨs rəha Lifai, kəni in təmaupən pris asoli agɨn rəha Isrel.\f* mətəu-inu uək rəha pris mɨn əha təsəhmeniən. Kəpə. Pris pɨsɨn kəti təkeikei muva iətəm in təhmen e Melkisɨtek.  
\v 12 Nian noliən rəha nɨtəpɨniən pris tətəuhlin, kəni Lou okəkeikei kəuhlin mɨn.  
\v 13 Otəkeikei mol lanu lan mətəu-inu, kitah kəutəghati e Iərmənɨg rəhatah, iətəm təmsɨpən e nəuanɨləuɨs pɨsɨn kəti iətəm iətəmi kəti tɨkə e nəuanɨləuɨs əha təmol uək e oltə təhmen e pris kəti.  
\v 14 Kitah kɨnotəhrun rəkɨs məmə Iərmənɨg rəhatah in təmsɨpən e nəuanɨləuɨs rəha Juta,\f + \fr 7:14  \ft Jen 49:10; Mat 1:3; 2:6; Nəh 5:5\f* kəni nian Lou rəha Mosɨs təmətəghati e uək rəha pris mɨn, in təməsəghati agɨniən e nəuanɨləuɨs u.   
\p
\v 15 Mətəu təuvɨr əmə, mətəu-inu kitah kinotəhrun məmə pris kəti mɨn təmuva rəkɨs, iətəm təhmen e Melkisɨtek.  
\v 16 Lou təməni məmə pris mɨn kotəkeikei motsɨpən e nəuanɨləuɨs rəha Lifai, kəni nati əpnapɨn Iesu təsɨsɨpəniən e nəuanɨləuɨs əha, mətəu in təmuva pris kəti. Kəni in təmos uək rəha pris e nati kəti iətəm təsanən mapirəkɨs Lou, mapirəkɨs nəuanɨləuɨs rəha Lifai. In təmos uək rəha pris e nəsanəniən rəha nəmiəgəhiən u rəhan iətəm naunun tɨkə. \f + \fr 7:16  \ft Jon 1:4; 5:26; Hip 7:25\f*  
\v 17 Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə,  
\q1 “Ik pris kəti təhmen e Melkisɨtek\f + \fr 7:17  \ft Jen 14:18; Sam 110:4; Sek 6:13; Hip 5:6,10; 6:20; 7:1-22\f* aupən,  
\q1 kəni ik onatol uək rəha pris nian rəfin,  
\q1 matuvən matuvən naunun tɨkə.”   
\p
\v 18 Kəmələhu kalɨn Lou aupən, mətəu-inu rəhan nəsanəniən tɨkə, in təsasiruiən, ko təsoliən nati kəti.\f + \fr 7:18  \ft Rom 8:3; Kəl 3:21; Hip 9:9; 10:1\f*  
\v 19 Mətəu-inu Lou əha, təruru nələhu əhruahruiən nati kəti.\f + \fr 7:19  \ft Rom 3:20\f* Kəni rəueiu əha, noliən pɨsɨn kəti iətəm təuvɨr mapirəkɨs, in tɨnos nɨmein, məmə kitah okotələhu=pən rəhatah nətəlɨgiən lan. Kəni in suaru rəhatah u, o nuvəniən iuəkɨr o Uhgɨn.\f + \fr 7:19  \ft Hip 4:16; 10:22; Jem 4:8\f*   
\p
\v 20 Uhgɨn təməni əskasɨk məmə Krɨsto in otol uək rəha pris matuvən matuvən naunun tɨkə, kəni təmos nonauvɨl ohni, məmə rəhan nəghatiən otəfɨgəm. Mətəu təməsosiən nonauvɨl lanəha o pris mɨn aupən.  
\v 21 Mətəu Uhgɨn təmos əmə nonauvɨl nian Iesu təmuva pris. Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə,  
\q1 “Iərmənɨg təmos nonauvɨl kəti,  
\q1 kəni ko otəsəuhliniən nətəlɨgiən rəhan.\f + \fr 7:21  \ft 1Saml 15:29; Mal 3:6\f*  
\q1 In tətəni məmə,  
\q1 ‘Ik onəkol uək rəha pris nian rəfin,\f + \fr 7:21  \ft Sam 110:4; Hip 5:6; 6:20; 7:17\f*  
\q1 matuvən matuvən naunun tɨkə.’”   
\m
\v 22 Uhgɨn təmos nonauvɨl lanəha, matol məmə Iesu tuva mol suaru iətəm tatol kitah kotəhrun əsas məmə nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən in təuvɨr, mapirəkɨs nəniəskasɨkiən u aupən.\f + \fr 7:22  \ft Luk 22:20; Hip 8:6; 12:24\f*   
\p
\v 23 Aupən, pris mɨn ilah tepət, mətəu-inu kətiəh tol uək matuvən matuvən mɨmɨs ko, kəti tos nɨmein, mol uək matuvən matuvən, mɨmɨs mautol əmə lanəha. Ilah kəsotol itulɨniən uək.  
\v 24 Mətəu Iesu, in otos uək rəha pris rəhatah matuvən matuvən naunun tɨkə, mətəu-inko, in tətatɨg itulɨn.  
\v 25 Tol lanəha, in təhrun nosmiəgəh itulɨn agɨniən itah u, kotɨlpɨn itah min məmə kəhuvən o Uhgɨn, mətəu-inu in tətəmiəgəh itulɨn mətəghati rəhatah lan kəm Uhgɨn.\f + \fr 7:25  \ft Rom 8:34; 1Jon 2:1\f*   
\p
\v 26 O nati u inu, in pris asoli agɨn\f + \fr 7:26  \ft Hip 2:17; 4:14; 6:20; 8:1\f* iətəm in təhmen o nasiruiən e tah. In tasim, kəni məhruahru vivi, in təsoliən noliən tərah. In tol pɨsɨn agɨn e nətəm kautol təfagə tərah, kəni in ilɨs tapirəkɨs ilah əpəha e negəu e neai.  
\v 27 In tol pɨsɨn e pris asoli agɨn mɨn u aupən. Nian rəfin, e nian ilah kautol sakrifais rəha nian əha, kotəkeikei motaupən mautol sakrifais o nafəl rəkɨsiən təfagə tərah rəhalah.\f + \fr 7:27  \ft Lev 9:8; 16:6,\f* Uərisɨg lanko, ilah kəpanotol mɨn sakrifais kəti mɨn, o nafəl rəkɨsiən təfagə tərah rəha nətəmimi mɨn.\f + \fr 7:27  \ft Lev 9:15; 16:15; Hip 5:1,3\f* Mətəu nian Iesu tategəhan məmə in otol sakrifais aru e rəhan nəmiəgəhiən, o noliən tərah mɨn rəha nətəmimi,\f + \fr 7:27  \ft Efəs 5:2\f* kəni mau kətiəh əmə\f + \fr 7:27  \ft Rom 6:10; Hip 9:12,26,28; 10:10; 1Pitə 3:18\f* in təhmen məuaou.  
\v 28 Lou in tətəfəri pris mɨn nətəm kəsotəhmeniən.\f + \fr 7:28  \ft Hip 5:1-2\f* Mətəu nonauvɨl rəha Uhgɨn, iətəm tatuərisɨg e Lou, in tətəfəri Nətɨn u,\f + \fr 7:28  \ft Hip 1:2\f* iətəm təuvɨr məhmen agɨn\f + \fr 7:28  \ft Hip 2:10\f* o noliən uək u, matuvən naunun tɨkə.   
\c 8  
\s1 Iesu in pris asoli agɨn təuvɨr mapirəkɨs  
\m
\v 1 Kitah kəutəghati e nati u,\f + \fr 8:1  \ft Hip 1:3; 2:17; 3:1; 4:14; 6:20; 7:26; 9:11; 10:12; 12:2\f* mətəu nəukətɨn tol lanu. Kitah kautos pris asoli agɨn kəti, təhruahru əmə e iətəmi u iəmatəni.\f + \fr 8:1  \ft Hip 7:24-28\f* In tɨnətəharəg rəkɨs\f + \fr 8:1  \ft Afin-to futnot e 1:3\f* e nɨkalɨn maru rəha Iətəmi asoli əpəha ilɨs e negəu e neai, ikɨn ima rəha nepətiən mɨne nɨsiaiən.  
\v 2 In tatol uək əpəha Ikɨn Tasim Ikɨn e negəu e neai, inu Nima Tapolɨn pəhriən\f + \fr 8:2  \ft Hip 3:6; 10:21; 1Pitə 2:5; Nəh 13:6\f* iətəm Uhgɨn əmə təmiuvi. Səniəmə iətəmimi iətəm təmiuvi Nima Tapolɨn əha.\f + \fr 8:2  \ft Nəkeruh məmə e nauəuə u iətəmi təmətei in tətəsal uərisɨg=pən e Nima Tapolɨn Rəha Uhgɨn aupən, in aupən e Nimə Rəha Uhgɨn rəha Solomən. In tətəghati nəkeruh nəmə inu katol əhanəh sakrifais kətan lanko, nati əpnapɨn in tətətei nauəuə uərisɨg e AD 70, mətəu-inu in təmɨtəlɨg=pən uərisɨg e nətəlɨgiən rəhan e nətuəuiniən rəha natimnati mɨn əha.\f*\f + \fr 8:2  \ft Hip 9:11,24\f*   
\p
\v 3 Kəməfəri rəfin pris asoli agɨn mɨn u aupən, məmə okautəfən natimnati mɨn kəm Uhgɨn, kəni mautol sakrifais. E suaru kətiəh əmə, rəhatah u pris asoli agɨn, in mɨn otəkeikei məfən sakrifais kəti kəm Uhgɨn.\f + \fr 8:3  \ft Hip 9:14\f*  
\v 4 Nəmə in tətatɨg əha e nəhue nɨftəni u, kəni ko səniəmə in pris kəti, mətəu-inu pris mɨn əpəha ikɨn kəutatɨg nətəm kautəfən natimnati kəm Uhgɨn, təhmen əmə məmə inu Lou təməni mɨne.  
\v 5 Pris mɨn u, ilah kautol rəhalah uək e narmɨ nimə əmə iətəm tatɨsɨkəuvɨn\f + \fr 8:5  \ft Kol 2:17; Hip 9:23\f* natimnati mɨn iətəm tətatɨg e negəu e neai. Tol lanəha nian Uhgɨn təməni=pən kəm Mosɨs aupən, məmə otem Nima Tapolɨn Asim, in təməni məmə,  
\pm “Onəkəkeikei mateh vivi məmə onəkol natimnati mɨn u təhruahru təhmen əmə e rəhak mak iətəm iəmol mətəgətun rəkɨs ik lan əpəha ilɨs e nɨtəuət asoli.”\f + \fr 8:5  \ft Eks 25:40\f*   
\p
\v 6 Mətəu rəueiu, Iesu, pris asoli agɨn u rəhatah, in tɨnos rəhan uək iətəm təuvɨr pɨk agɨn mapirəkɨs uək rəha pris mɨn aupən. Kəni e noliən kətiəh əmə, Iesu in suaru rəha nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən u iətəm in təuvɨr mapirəkɨs nəniəskasɨkiən əuas rəha nasiruiən, mətəu-inu nəniəskasɨkiən vi u, in tətəhtul-pəri e nəghatiən mɨn iətəm kotəuvɨr motapirəkɨs.\f + \fr 8:6  \ft Hip 8:8-13; Luk 22:20; Hip 7:22; 9:15; 12:24\f*   
\p
\v 7 Nəmə nəniəskasɨkiən əuas təməhmen pəhriən agɨn, kəni Uhgɨn təməsəniən məmə nəniəskasɨkiən vi otuva mos nɨmein. Mətəu nəniəskasɨkiən u əuas təsəhmeniən,\f + \fr 8:7  \ft Hip 7:11,18; 10:1\f* tol lan əha, nəniəskasɨkiən vi təkeikei muva.  
\v 8 Mətəu Uhgɨn təmeruh nərahiən rəha nətəmimi, kəni məni məmə,  
\q1 “Nian əha ikɨn otəpanuva,  
\q1 iətəm iəu, oiəkol nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən rəha nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel mɨne nəuanɨləuɨs mɨn rəha Juta.   
\q1
\v 9 Nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən u,  
\q1 in otol pɨsɨn agɨn e nəniəskasɨkiən əuas rəha nasiruiən,  
\q1 iətəm iəu iəmol kəm tɨpɨlah mɨn aupən,  
\q1 e nian u iətəm iəu iəmos nəhlmɨlah matit ilah mohiet rəkɨs Ijɨp.  
\q1 Oiəkol nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən,  
\q1 mətəu-inu ilah kəməsotaskəlɨmiən nəniəskasɨkiən u iətəm iəu iəmol kəm lah aupən,  
\q1 kəni tol məmə iəu iəməpəh ilah məuhlin=pən nəmtahk kəm lah.\f + \fr 8:9  \ft Eks 19:5-6\f*   
\q1
\v 10 Kəni iəu, Iərmənɨg, iətəni pətɨgəm məmə,  
\q1 e nian iətəm otəpanuva,  
\q1 iəu oiəkol nəniəskasɨkiən vi kəti rəha nasiruiən\f + \fr 8:10  \ft Rom 11:27\f* kəm nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel.  
\q1 Oiəkəfən rəhak lou mɨn e rəhalah nətəlɨgiən,  
\q1 kəni iəkətei rəkɨs=pən e nɨkilah,\f + \fr 8:10  \ft Lou əuas mɨn u, kəmətei=pən e kəpiel keiu kuepin-epin. 2Kor. 3:3; Hip 10:16\f*  
\q1 kəni iəu iəkuva mol Uhgɨn əhruahru rəhalah,  
\q1 kəni ilah okəhuva motol rəhak əhruahru nətəmimi.\f + \fr 8:10  \ft Esik 11:20\f*   
\q1
\v 11 Ilah kəti ko təsuvəniən məgətun nətəm iman ikɨn məmə,  
\q1 ‘Ik onəkəkeikei məhrun Iərmənɨg u.’  
\q1 Kəni iətəmimi kəti ko təsuvəniən məni=pən nəghatiən u kəm pian,  
\q1 mətəu-inu ilah rəfin okotəhrun iəu,\f + \fr 8:11  \ft Aes 11:9; Jon 6:45\f*  
\q1 tətuəuin e nətəmi əpnapɨn mɨn  
\q1 muvən mətəuarus=pən nətəm kautos nərgɨn asoli mɨn.   
\q1
\v 12 Mətəu-inko, iəu, oiəkasəkəhruin ilah o rəhalah noliən mɨn iətəm təsəhruahru agɨniən.  
\q1 Iəu oiəkafəl rəkɨs noliən tərah mɨn rəhalah,  
\q1 kəni iəu oiəkalu e noliən tərah mɨn rəhalah.”\f + \fr 8:12  \ft Aes 43:25; 64:9; Maeka 7:19; Hip 10:17; Jer 31:31-34\f*\f + \fr 8:12  \ft Hip 10:16\f*   
\p
\v 13 Nian Uhgɨn tətəghati e nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən u, məmə in nəniəskasɨkiən vi, in tətəni məmə tateruh nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən aupən, tɨnəuas rəkɨs, məmə ko təsoliən mɨn nati kəti əha rəueiu. Kəni nati u tɨnəuas u ko təsol mɨniən nati kəti, otəsuvəhiən təsatɨg mɨniən.   
\c 9  
\s1 Ikɨn Tasim Ikɨn e nəhue nɨftəni mɨne Ikɨn Tasim Ikɨn e negəu e neai  
\m
\v 1 Kəni e nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən iətəm təmaupən matɨg, nətəm Isrel kəmotəkeikei motohtəu=pən suaru əhruahru mɨn o nəfakiən. Kəni Nima Tapolɨn Asim, in rəha nəhue nɨftəni əmə u.  
\v 2 Nətəmi aupən u, kəmotiuvi Nima Tapolɨn Asim u,\f + \fr 9:2  \ft Eks 25:8,9\f* mautol nəuan kəti əpəha nəlugɨn əhruahru, kəmotətɨhli nəuan keiu. Nəuan iətəm tətaupən lan, kautəni məmə Ikɨn Tasim Ikɨn.\f + \fr 9:2  \ft Eks 26:33,34\f* E nəuan əha, kəmotələhu=pən nati kətaharu-pəri lait lan\f + \fr 9:2  \ft Eks 25:31-40; Jon 8:12; Nəh 1:20\f* ikɨn, mɨne tepɨl kəti iətəm kəməlɨn-pəri pɨret asim mɨn lan.\f + \fr 9:2  \ft Eks 25:23-29; Jon 6:35,48\f* \fig Imə Ikɨn Tasɨm Ikɨn|alt="Holy Place" src="bk00278b.tif" size="col" loc="Heb 9:1-2" copy="BFBS (Knowles/Bass)" ref="Hip 9:1-2" \fig*   
\p
\v 3 Kəmiuvi pəsɨg=pən napən e nəuan uərisɨg, kəni nəuan əha, kətəni məmə, “Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn.”\f + \fr 9:3  \ft Eks 26:31-33\f*  
\v 4  \fig Bokɨs rəha Nəniəskasɨkiən Rəha Nasiruiən|alt="Ark of Covenant" src="Heb9_ArkOfCovenant.tif" size="col" loc="Heb 9:4" copy="Thompson" ref="Hip 9:4" \fig*Ikɨn əha, nati kəti əha ikɨn kəmol e aiən u kol tətoraip-oraip, iətəm katəmki=pən nati pien-pien lan, katuvan. Kəni ikɨn əha, Bokɨs rəha Nəniəskasɨkiən Rəha Nasiruiən\f + \fr 9:4  \ft Bokɨs rəha Nəniəskasɨkiən Rəha Nasiruiən u, in “Covenant Box,” uə “Bokɨs we i Saen blong Promes.” Eks 25:10-22\f* tətəharəg əha ikɨn. Bokɨs u kəmol e nɨgi, kəni kəuveg e aiən u kol tətoraip-oraip. Kəni e nɨpəgnəua Bokɨs əha, pətəl kəti əha ikɨn kəmol e aiən u kol tətoraip-oraip, kəmargɨn=pən pɨret u mana,\f + \fr 9:4  \ft E nian rəha Mosɨs, Uhgɨn təməfən pɨret təmsɨpən e neai, nərgɨn u mana. Eks 16:31-33; Jon 6:48-51.\f* nəuan nəuvetɨn ikɨn. Konu kəmələhu=pən mɨn kasɨkɨn rəha Eron e Bokɨs u, kasɨkɨn u aupən Uhgɨn təmol teviə mɨn.\f + \fr 9:4  \ft Nam 17:1-10\f* Kəni kəpiel mil keiu əha ikɨn, iətəm kuepin-epin, kəmətei rəkɨs=pən Lou ilah ten e lau.\f + \fr 9:4  \ft Eks 31:18\f*  
\v 5 Kəni ilɨs e rəhn-kapə Bokɨs u, narmɨ Jerəb rəha Nəhagəhagiən,\f + \fr 9:5  \ft Jerəb mil u ilau, kətəni məmə Jerəb mil rəha Nəhagəhagiən, mətəu-inu nəhagəhagiən asoli rəha nəuvɨriən mɨne nəsanəniən rəha Uhgɨn tətatɨg e nəlugɨn e lau. Nian nəuvein ilau katuos nəhagəhagiən rəha Uhgɨn mətian əha kəti. (Esik 1:4-21; 10:9-22; Sam 18:10)\f* ilau keiu əha ikɨn. Kətiauvi pəsɨg nɨməlməlɨlau o Ikɨn Katɨlpɨn Niəməha rəha Uhgɨn Ikɨn.\f + \fr 9:5  \ft Ikɨn Katɨlpɨn Niəməha rəha Uhgɨn Ikɨn, inko, rəhn-kapə Bokɨs rəha Nəniəskasɨkiən ilɨs ikɨn. Ikɨn əha, nəhagəhagiən asoli rəha nəuvɨriən mɨne nəsanəniən rəha Uhgɨn tətatɨg ikɨn. Nətəmimi kotəruru nuvəniən imə Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn məmə okeruh nati mɨn u, mətəu pris asoli agɨn əmə. Kəni in təsuvəniən nian rəfin. Nian kətiəh əmə e nu kətiəh tatuvən. Pris asoli agɨn təhrun nuvəniən imə Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, in təmki nɨrə rəha sakrifais kəni muvən kəni mol nɨrə təfələfəl=pən e rəhn-kapə bokɨs u. Noliən əha, in nəmtətiən təuvɨr kəti, iətəm tətəgətun məmə nətəmimi okotəkeikei mohmɨs o rəhalah noliən tərah mɨn. Mətəu e nɨmɨsiən rəha sakrifais iətəm nɨrə in nəmtətiən lan, in tatɨlpɨn niəməha rəha Uhgɨn.\f*\f + \fr 9:5  \ft Eks 25:17-22; Hip 4:16\f* Mətəu ko iəsəniən natimnati mɨn u, mətei əlkələh.   
\p
\v 6 Nian kəmotəlɨn vivi rəfin natimnati mɨn u, pris mɨn kotəhrun nuvəniən imə miet e nəuan iətəm tətaupən nian ilah kautol uək rəha nəfakiən.\f + \fr 9:6  \ft Nam 28:2-4\f*  
\v 7 Mətəu pris asoli agɨn, in əmə təhrun nuvəniən imə e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn. Mətəu ko təsuvəniən nian rəfin.\f + \fr 9:7  \ft Lev 16:2\f* In təhrun nuvəniən nian kətiəh əmə e nu mɨn rəfin.\f + \fr 9:7  \ft Lev 16:34\f* Kəni nian in tatuvən, in təkeikei mos nɨrə, kəni mol sakrifais lan o noliən tərah rəhan,\f + \fr 9:7  \ft Lev 16:3,11,14; Hip 5:3\f* kəni matɨg mol mɨn o noliən tərah rəha nətəmimi,\f + \fr 9:7  \ft Lev 16:15\f* iətəm ilah kotəruru məmə kautol təfagə tərah.\fig Pris asoli agɨn tatos nɨrə e pesɨn.|alt="Priests & Bowls" src="hk00273b.tif" size="col" loc="Heb 9:7" copy="BFBS (Knowles)" ref="Hip 9:7" \fig*   
\p
\v 8 Kəni e natimnati mɨn u, Narmɨn Rəha Uhgɨn tətəgətun məmə, nian Nima Tapolɨn Asim aupən təmətəhtul əhanəh, kəni suaru\f + \fr 9:8  \ft Luk 23:45; Jon 14:6; Hip 10:19-20\f* tɨkə əhanəh o tah o nuvəniən e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn.  
\v 9 In təhmen əmə e narmɨ nati kəti\f + \fr 9:9  \ft Hip 10:1-2\f* iətəm tətəgətun e nian u iətəm kotatɨg lan u rəueiu. Natimnati mɨn iətəm pris mɨn kautəfən kəm Uhgɨn, mautol sakrifais lan kəm in,\f + \fr 9:9  \ft Hip 5:1; 8:3\f* natimnati mɨn u, kəsotəhmeniən o nələhu əhruahruiən nɨki nətəmimi nətəm kəutəhuva o nəfakiən.  
\v 10 Mətəu-inu nəfakiən əuas aupən, in tətəgətun əmə suaru mɨn iətəm kautəni pɨk noliən rəha nauəniən\f + \fr 9:10  \ft Lev 11:2-23\f* mɨne nəmnɨmiən\f + \fr 9:10  \ft Nam 6:3; Kolosi 2:16\f* mɨne neikuasiən.\f + \fr 9:10  \ft Lev 11:25,28,40\f* Natimnati mɨn u, ilah nati rəha nɨpətɨtəmi əmə. Mətəu noliən mɨn əha, ilah katipə fɨgəm əmə kəti rəha nətəmimi, matuvən mətəuarus=pən nian Uhgɨn otəuhlin natimnati mɨn rəfin kəhuva motɨvi mɨn.\f + \fr 9:10  \ft “Nian Uhgɨn otəuhlin natimnati mɨn rəfin kəhuva motɨvi mɨn” tətəghati e nian Krɨsto təmɨmɨs o noliən tərah.\f*   
\s1 Nɨmɨsiən rəha Iesu  //  in sakrifais kəti iətəm in təuvɨr mapirəkɨs agɨn  
\p
\v 11 Mətəu rəueiu əha, Krɨsto tɨnuva rəkɨs, kəni in pris asoli agɨn iətəm təməmki natimnati təuvɨr mɨn, mɨnuva.\f + \fr 9:11  \ft Hip 10:1\f* Kəni in təmuvən imə e Nima Tapolɨn Asim iətəm təuvɨr təhmɨn mɨn, mapirəkɨs iətəm təmaupən.\f + \fr 9:11  \ft Hip 8:2; 9:24\f* Nimə əha, in səniəmə nati kəti iətəm nətəmimi kəmotol, kəni səniəmə nati kəti rəha nəhue nɨftəni u.  
\v 12 Nian Krɨsto təmuvən imə e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, təməsuvəniən e nu mɨn rəfin, təhmen e pris asoli agɨn mɨn aupən kəmautol. In təmol mau kətiəh əmə, kəni təhmen, mətəu-inu in təsosiən nɨra nəni mɨne nɨra kau muvən imə məmə otos rəkɨs təfagə tərah. Kəpə, in təmos aru əmə nɨran, muvən imə, kəni in əmə təmətəou nəhmtɨtah mɨtɨs itah e təfagə tərah mɨn.\f + \fr 9:12  \ft Rom 3:25\f*   
\p
\v 13 E noliən rəha nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən aupən, kəmol=pən nɨra nəni mɨne kau, uə nəuanəhmtau e kau iətəm kəmuvan əhtuv e oltə, kol=pən e iətəmi kəti iətəm tamɨkmɨk e nəhmtɨ Uhgɨn məmə nɨpətɨn taruətuəh, namɨkmɨkiən tɨkə lan.  
\v 14 Mətəu nɨra Iesu\f + \fr 9:14  \ft 1Pitə 1:2,18-19\f* in tatos nəsanəniən asoli tapirəkɨs natimnati mɨn u.\f + \fr 9:14  \ft Hip 10:4\f* Krɨsto in təmol aru sakrifais lan, e nəsanəniən rəha Narmɨn iətəm tətatɨg itulɨn. In sakrifais kəti iətəm təhruahru agɨn, nərahiən kəti tɨkə lan. Tol lanəha, kəni nɨran in tatos nəsanəniən, təhmen o nafəliən nɨkitəmah\f + \fr 9:14  \ft Sek 13:1; Hip 10:2,22; 1Jon 1:7\f* o noliən mɨn iətəm kotəhrun niti-pəniən itəmi e nɨmɨsiən, məmə itəmah onəkotəfaki əmə kəm Uhgɨn iətəm tətəmiəgəh.\f + \fr 9:14  \ft Tait 2:14\f*   
\p
\v 15 O natimnati mɨn u iətəm Iesu təmol, in suaru o nosiən nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən.\f + \fr 9:15  \ft Luk 22:20\f* Uhgɨn təmauɨn e nətəmimi rəhan, kəni məni əskasɨk kəm lah məmə natimnati təuvɨr mɨn u, in rəhalah. Kəni natimnati mɨn u, ko kəsohkəiən nian kəti,\f + \fr 9:15  \ft Hip 10:34\f* mətəu okəutatɨg itulɨn. Ilah okotos natimnati mɨn u, mətəu-inu rəueiu nɨmɨsiən rəha Krɨsto in tɨnətəou rəkɨs nəhmtɨ təfagə tərah rəha nətəmimi mɨn u nətəm kəmotatgəhli Lou rəha nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən iətəm təmaupən matɨg.   
\p
\v 16 Nəmə Iesu təsɨmɨsiən lanəha, kəni rəhan nətəmimi okəsotosiən natimnati təuvɨr mɨn iətəm in təməniəkɨs məmə rəhalah. Mətəu-inu nəmə iətəmi kəti tol nəniəskasɨkiən kəti məmə rəhan natimnati otuvən o iətəmi pɨsɨn kəti nian in otɨmɨs, kəni iətəmi u in otəkeikei mɨmɨs pɨpɨm, konu nəniəskasɨkiən rəhan in otətatɨg mətəmiəgəh.  
\v 17 Nəniəskasɨkiən kəti tol lanəha, təsatɨgiən məsəmiəgəhiən nian iətəmimi təməni tətatɨg əhanəh. Rəhan nəniəskasɨkiən in otətatɨg matəmiəgəh əmə nian in tɨnɨmɨs rəkɨs.  
\v 18 O natimnati mɨn u, e nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən aupən, nɨra nati miəgəh kəti təkeikei maiəh, təgətun məmə nati kəti təmɨmɨs, kəni otol məmə nəniəskasɨkiən in tətəmiəgəh mətatɨg.   
\p
\v 19 Tol lanəha, nian Mosɨs in təməni pətɨgəm rəkɨs nəghatiən mɨn rəfin rəha Lou kəm nətəmimi, kəni uərisɨg lan, in təmos nɨmeimei sipsip kəmol tərarəuv mɨne nəhlmɨ nɨgi u hisop, məuveri=pən e nɨra nətɨ kau mɨne nɨra nəni mɨne nəhu, kəni morarəgrəg=pən nɨrə e nauəuə rəha Lou mɨne nətəmimi mɨn.\f + \fr 9:19  \ft Eks 24:6-8\f*  
\v 20 Kəni in təməni=pən kəm lah məmə, “Inu nɨra nati miəgəh kəti iətəm təmɨmɨs o noliən nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən rəha Uhgɨn tətatɨg mətəmiəgəh. Kəni itəmah nəkotəkeikei mautɨsiai, mautol nəuian.”\f + \fr 9:20  \ft Eks 24:8; Luk 22:20\f*  
\v 21 E noliən kətiəh əmə, Mosɨs təmol=pən nɨrə e Nima Tapolɨn Asim mɨne natimnati mɨn iətəm kəmos o nəfakiən.  
\v 22 Lou tətəni məmə pris otəkeikei matol=pən nɨrə e natimnati tepət, iuəkɨr natimnati rəfin, məmə ilah okotasim. Kəni nəmə nɨrə təsaiuiən ohni, kəni Uhgɨn ko təsafəliən təfagə tərah.\f + \fr 9:22  \ft Lev 17:11\f*   
\p
\v 23 Tol lanəha, nɨrə rəha noliən sakrifais, in təmaiəh o noliən natimnati mɨn u kotasim. Mətəu Nima Tapolɨn Asim mɨne natimnati mɨn rəhan əha ikɨn, ilah narmɨ natimnati mɨn əmə\f + \fr 9:23  \ft Hip 8:5\f* iətəm tatəpsen=pən natimnati iətəm kəutatɨg e negəu e neai. Mətəu nəfakiən o natimnati iətəm tol nɨpətɨ nati agɨn mɨn, iətəm kəutatɨg e negəu e neai, nɨra nati miəgəh təsəhmeniən o noliən ilah kotasim. Okəkeikei kol sakrifais kəti iətəm təuvɨr mapirəkɨs.  
\v 24 Iesu in təsuvəniən imə e Ikɨn Tasim Ikɨn rəha nəhue nɨftəni u, iətəm nətəmimi əmə kəmotol. Nimə kəha, in narmɨ nati əmə rəha Ikɨn Tasim Ikɨn pəhriən əpəha ilɨs e negəu e neai. Mətəu Iesu təmuvən e negəu e neai, kəni rəueiu əha in tətəhtul e nəhmtɨ Uhgɨn, kəni nɨmɨsiən rəhan in sakrifais rəhatah matos nɨmeitah.\f + \fr 9:24  \ft 1Jon 2:1; Rom 8:34\f*   
\p
\v 25 Kəni nian Iesu təmol aru sakrifais e rəhan nəmiəgəhiən, in rəhan noliən tol pɨsɨn e pris asoli agɨn u aupən. E nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən u aupən, pris asoli agɨn otəkeikei muvən imə e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn kəni mos nɨra nati miəgəh, səniəmə nɨran aru, mol sakrifais lan. Təkeikei matol lanəha e nu mɨn rəfin. Mətəu Krɨsto təmuvən e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn e negəu e neai, təmos aru nɨran kəni mol sakrifais lan mau kətiəh əmə kəni tɨnəhmen.  
\v 26 Nəmə Krɨsto təmatol sakrifais lanəha e nu mɨn rəfin, təhmen e pris mɨn u aupən, in otəkeikei mətəu nahməiən nian tepət tətuəuin e nian Uhgɨn təmol nɨftəni. Mətəu rəueiu, kitah kɨnotatɨg e naunun nian, in təmiet pətɨgəm=pa mau kətiəh əmə,\f + \fr 9:26  \ft Hip 9:12,28\f* məmə otol aru sakrifais e rəhan nəmiəgəhiən o nos rəkɨsiən təfagə tərah. Kəni rəhan sakrifais, in naunun.   
\p
\v 27 Kitah nətəmimi, Uhgɨn tɨnələhu nian əhruahru rəhatah kətiəh kətiəh məmə okohmɨs lan, mau kətiəh əmə. Kəni uərisɨg lanko, in otakil rəhatah noliən mɨn.\f + \fr 9:27  \ft 2Kor 5:10\f*  
\v 28 Kəni Krɨsto təmol aru sakrifais lan, mau kətiəh əmə,\f + \fr 9:28  \ft Hip 7:27; 9:12,26; 10:10\f* məmə in otatipə e təfagə rəha nətəmimi tepət.\f + \fr 9:28  \ft Aes 53:12\f* Kəni uərisɨg, nian otatɨtəlɨg=pa mɨn,\f + \fr 9:28  \ft Mat 16:27\f* in otəsuvaiən mɨn o nos rəkɨsiən təfagə tərah. Kəni nətəmimi nətəm kəutəhtahnin, nəumɨs tus ilah ohni, ilah u, Krɨsto otəsuva mɨniən məmə in otakil ilah, mətəu otuva mɨn məmə in otosmiəgəh ilah.\f + \fr 9:28  \ft 2Tim 4:8\f*   
\c 10  
\s1 Sakrifais rəha Iesu, təmol nian kətiəh əmə, kəni in tɨnəhmen  
\m
\v 1 Natimnati mɨn rəha Lou, ilah kotəhmen e narmɨ nati\f + \fr 10:1  \ft Kol 2:17; Hip 8:5\f* iətəm otəsuvəhiən kəhuva, mətəu ilah səniəmə nɨpətɨ nati. E nu kətiəh kətiəh mɨn rəfin pris mɨn kotəkeikei mautol əmə sakrifais lanko. Mətəu nati əpnapɨn məmə ilah kautol sakrifais, mətəu Lou in təruru noliən nəfaki mɨn nətəm kəhuva o Uhgɨn kotəhruahru e nəhmtɨn, mətəu-inu ilah narmɨ sakrifais agɨn əmə, mətəu ilah səniəmə nɨpətɨ nati.  
\v 2 Nəmə sakrifais mɨn ilah kotəhmen, motəhrun noliən nətəmimi kotəhruahru. Kəni nəfaki mɨn kotəhrun nələhuiən motəpəh noliən rəha sakrifais, mətəu-inko nɨkilah tɨnəruən rəkɨs mau kətiəh əmə təhmen. Kəni nəmə tɨnafəl rəkɨs nɨkilah lanəha, kəni ilah kəsotətəu mɨniən tərah o rəhalah noliən tərah. Mətəu, kəpə, ilah kautətəu əhanəh tərah.  
\v 3 Tol lanəha, e nu mɨn rəfin, ilah kautol pau sakrifais, mətəu nati u tatol əmə məmə ilah ko kəsotaluiən e noliən tərah mɨn rəhalah,  
\v 4 mətəu-inu nɨra nəni mɨne kau in təruru agɨn nos rəkɨsiən təfagə tərah.\f + \fr 10:4  \ft Hip 9:12-14\f*   
\p
\v 5 Tol lanəha, nian Krɨsto tuva e nəhue nɨftəni, in təməni=pən kəm Uhgɨn məmə,  
\q1 “Ik nəkəpəh sakrifais mɨn mɨne natimnati mɨn kəutəfɨnə kəm ik.  
\q1 Mətəu ik nəmol=pən nɨpətɨk kəti məmə iəkuvən lan.”\f + \fr 10:5  \ft Hip 2:14; Sam 40:6-8\f*   
\q1
\v 6 Kəmotuvan əhtuv natimnati e oltə təhmen e nəfakiən rəhalah otuvnə ohnik,  
\q1 kəni mautol sakrifais o nafəl rəkɨsiən təfagə.  
\q1 Mətəu nati əpnapɨn kautol lanəha,  
\q1 mətəu kəsotoliən məmə nɨkim tagiən o lah.   
\q1
\v 7 Kəni iəu iətəni məmə,  
\q1 “Kəmətei nəghatiən kəti tətatɨg e Nauəuə Rəha Uhgɨn iətəm tətəghati lak məmə,  
\q1 ‘Uhgɨn, iəu u, iəmuva o noliən rəham nətəlɨgiən.’”\f + \fr 10:7  \ft Mat 26:39\f*   
\m
\v 8 E nəghatiən u aupən ikɨn, Krɨsto təmaupən məni məmə,  
\q1 “Ik nəkəpəh sakrifais mɨn  
\q1 mɨne natimnati mɨn iətəm kautəfɨnə kəm ik,  
\q1 mɨne natimnati mɨn iətəm katuvan əhtuv e oltə,  
\q1 mɨne sakrifais mɨn iətəm katol o nafəl rəkɨsiən təfagə.  
\q1 Natimnati mɨn u, ik nəkəpəh,  
\q1 kəni kəsoliən məmə nɨkim tagiən o lah,”  
\m (nati əpnapɨn məmə ilah kautohtəu=pən suaru iətəm Lou təməni.)  
\v 9 Kəni uərisɨg, Krɨsto tətəni mɨn məmə, “Iəu u, iəmuva məmə iəkol nətəlɨgiən rəham.” E nəghatiən u rəhan, in tatoh rəkɨs nəniəskasɨkiən əuas rəha nasiruiən, məmə in otələhu nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən kəti.  
\v 10 Kəni Iesu Krɨsto təmol nətəlɨgiən rəha Uhgɨn tol lanu. In təmol sakrifais aru e nɨpətɨn,\f + \fr 10:10  \ft Hip 2:14\f* mau kətiəh əmə,\f + \fr 10:10  \ft Hip 7:27\f* məmə otol kitah kotasim, kitah u rəhan mɨn nətəmimi.\f + \fr 10:10  \ft Hip 10:14; Efəs 5:26\f*   
\p
\v 11 Nian rəfin, pris mɨn ilah kautəhtul mautol uək rəha nəfakiən, mautol sakrifais, mautol nati kətiəh əmə nian rəfin, o nafəl rəkɨsiən noliən tərah. Mətəu sakrifais mɨn u, ilah kəsotəhmen agɨniən o nos rəkɨsiən təfagə tərah nian kəti.  
\v 12 Mətəu pris u rəhatah, tɨnol rəkɨs rəhan sakrifais mau kətiəh əmə, kəni sakrifais əha in təhmen məuaou o nafəl rəkɨsiən noliən tərah rəha nətəmimi tatuvən matuvən naunun tɨkə. Kəni nian tɨnələhu rəkɨs lanəha rəhan sakrifais, kəni in tɨnətəharəg\f + \fr 10:12  \ft Pris mɨn, ilah kautəhtul əmə nian ilah kɨnotol rəkɨs sakrifais mɨn rəhalah, mətəu-inko rəhalah sakrifais mɨn ko təsoliən naunun nian kəti. Mətəu Iesu in təməharəg, mətəu-inu in, rəhan sakrifais, tatol nian kətiəh əmə o nafəliən rəhatah noliən tərah mɨn. Rəhan sakrifais in təhmen agɨn mapirəkɨs. Kəni Iesu tətəharəg itulɨn. Eruh mɨn-to Hip 1:3; 7:26-27; 9:12; 9:25-26; 10:11-14.\f* e nəhlmɨ Uhgɨn maru, ikɨn ima nepətiən mɨne nɨsiaiən.  
\v 13 Kəni ikɨn əha, in tətəhtahnin əmə məmə Uhgɨn otol rəhan tɨkɨmɨr mɨn kotəhmen e napən iətəm tətafəl nəhlkɨn lan,\f + \fr 10:13  \ft Afin-to futnot e Hip 1:13\f*  
\v 14 mətəu-inu e noliən sakrifais mau kətiəh əmə əha, Krɨsto təmol məmə rəhan nətəmimi nətəm Uhgɨn təmələhu məmə rəhan, ilah mɨn u kɨnotəhruahru e nəhmtɨn, matuvən matuvən, naunun tɨkə.   
\p
\v 15 Kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn, in mɨn tətəni-vivi natimnati mɨn u kəm tah. In təməni məmə,   
\q1
\v 16 “Iərmənɨg tətəni məmə,  
\q1 ‘Nian iətəm otəpanuva,  
\q1 oiəkol nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən kəm rəhak nətəmimi tol lanu lan.  
\q1 Iəu oiəkəfən lou mɨn rəhak e nɨkilah,  
\q1 kəni oiəkətei rəkɨs=pən e nətəlɨgiən rəhalah.’”\f + \fr 10:16  \ft Jer 31:33; Hip 8:10\f*   
\m
\v 17 Kəni in tətəni mɨn məmə,  
\q1 “Iəu oiəkalu e rəhalah noliən tərah mɨn,  
\q1 kəni nɨkik otəsəhti mɨniən noliən mɨn rəhalah nətəm kəutatgəhli Lou.”\f + \fr 10:17  \ft Jer 31:34; Hip 8:11\f*   
\m
\v 18 Nian Uhgɨn tətafəl rəkɨs noliən tərah mɨn rəha iətəmi kəti, kəni tol məmə ko təsəhmeniən, məmə in otol mɨn sakrifais tuvən kəm Uhgɨn ohni.   
\s1 Pəh kotəhtul əskasɨk  //  e rəhatah nəhatətəiən  
\p
\v 19 Piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn. Tol lanəha, kəni nɨra Iesu təmol məmə kitah kotəhrun nuvəniən imə Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, kəni məsotəgɨniən.  
\v 20 Rəueiu əha, Iesu in təmətei suaru vi kəti, iətəm tətəmiəgəh. In təməhapu napən iətəm tətəhkulpəsɨg Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, tətəgətun=pən nɨpətɨn. Kəni mol suaru vi u rəhatah məmə kitah kotəhrun nuvən-pəniən ikɨn, məhuvən o Uhgɨn.\f + \fr 10:20  \ft Lev 16:2; Mat 27:51; Efəs 2:18; Hip 9:8\f*  
\v 21 Kəni pris asoli agɨn rəhatah, in iətəmi asoli iətəm tətarmənɨg\f + \fr 10:21  \ft Sek 6:13\f* e nimə rəha Uhgɨn, inu rəhan nətəmimi.\f + \fr 10:21  \ft Hip 3:6\f*   
\p
\v 22 Tol lanu, pəh kəhuvən iuəkɨr e nəhmtɨ Uhgɨn,\f + \fr 10:22  \ft Hip 7:19; Efəs 3:12\f* e nɨkitah iətəm təriauəh e nəhatətəiən pəhriən. Mətəu-inu Krɨsto təmol=pən nɨran e nɨkitah məmə kitah okotasim.\f + \fr 10:22  \ft Esik 36:25; Hip 9:14; 12:24\f* Kəni in təməueiu rəkɨs nɨpətɨtah e nəhu əhlan, in əmə in əmə.\f + \fr 10:22  \ft 1Pitə 3:21\f*  
\v 23 Kitah kotəni məmə kəmotələhu=pən nətəlɨgiən rəhatah e Krɨsto. Tol lanəha, pəh kotəhtul məha-məha lan, məsotəlauəl-auəliən, mətəu-inu kitah kotəhrun nahgəliən e rəhan nəghatiən mɨn iətəm təməni əskasɨk rəkɨs kəm tah.  
\v 24 Pəh kotəhgi-pəri nətəlɨgiən rəhatah mɨn, məmə kitah okotolkeikei kitah mɨn, kəni mautol təuvɨr agɨn kəm tah mɨn tatuvən təhmɨn mɨn lanəha.  
\v 25 Təsəuvɨriən məmə okotəhlman e noliən rəha nuhapumɨniən kitah mɨn. Nətəmimi nəuvein ilah kautol lanəha, mətəu pəh kitah kautem məha-məha itah mɨn nian rəfin.\f + \fr 10:25  \ft Hip 3:13\f* Kəni rəueiu koteruh məmə nian rəha nuvaiən rəha Iesu tətuva iuəkɨr, təuvɨr məmə kitah kautəkeikei e nem əskasɨkiən itah mɨn, mautol tətəri təhmɨn mɨn.   
\p
\v 26 Təuvɨr məmə kautem əskasɨk itah mɨn lanəha, mətəu-inu nəmə kitah kɨnotəhrun rəkɨs pau nɨpəhriəniən, mətəu kitah kautohtəpɨn suaru pɨsɨn mautəkeikei e noliən tərah, kəni tatol məmə sakrifais kəti mɨn tɨkə agɨn o nos rəkɨsiən təfagə tərah rəhatah.\f + \fr 10:26  \ft Hip 6:4-8; 2Pitə 2:20-21\f*  
\v 27 Kəni nəmə sakrifais kəti mɨn tɨkə məmə otos rəkɨs təfagə tərah rəhatah lanəha, kəni nati kətiəh əmə əha ikɨn tətatɨg. Inko, kitah kautəgɨn, məutərəmrumɨn, mətəu-inko kitah kotəhrun vivi məmə kitah kautəhtahnin əmə nalpɨniən əskasɨk, mɨne nɨgəm asoli rəha niəməha rəha Uhgɨn iətəm otəkeikei mus rəhan tɨkɨmɨr mɨn.\f + \fr 10:27  \ft 2Təs 1:7-9; Hip 12:29\f*   
\p
\v 28 E Lou əuas rəha Mosɨs aupən, nəmə iətəmi kəti tatol nati əpnapɨn e Lou matgəhli, kəni iətəmi keiu uə kɨsɨl okləni pətɨgəm in, kəni iətəmi u təkeikei mɨmɨs. Ko kəsəgɨniən ohni.\f + \fr 10:28  \ft Dut 17:6,7\f*  
\v 29 ?Mətəu təhro e iətəmimi u iətəm tatevɨg-ərain Nətɨ Uhgɨn?\f + \fr 10:29  \ft Hip 6:6\f* Uhgɨn təmol nəniəskasɨkiən rəha nasiruiən kəm tah, kəni nɨra Krɨsto təmol nəniəskasɨkiən u tətatɨg mətəmiəgəh.\f + \fr 10:29  \ft Mat 26:28\f* Nɨran əmə u, təhrun noliən iətəmimi tasim, kəni in iətəmimi rəha Uhgɨn.\f + \fr 10:29  \ft Nəh 1:5\f* ?Mətəu təhro e iətəmimi iətəm tateh əpnapɨn nɨrə u, məmə in səniəmə nati asim kəti? ?Narmɨn Rəha Uhgɨn in tətəuəri nəuvɨriən rəhan kəm nətəmimi, mətəu təhro e iətəmimi iətəm tətərəkɨn əfəməh Narmɨn əha, mətəu mətəuhlin=pən nəmtahn lan məpəh nəuvɨriən rəhan? Iətəmi u, təhruahru agɨn əmə məmə nalpɨniən rəhan in otəskasɨk mapirəkɨs nalpɨniən rəha iətəm tətatgəhli Lou rəha Mosɨs.\f + \fr 10:29  \ft Nəmə nətəmimi nəuvein u kəmotəhatətə rəkɨs e Iesu, konu motatɨg mohtəlɨg=pən mɨn e noliən aupən mautol noliən tərah, ilah kautol noliən tərah e fes u tətəghati lan.\f*  
\v 30 Mətəu-inu kitah kɨnotəhrun rəkɨs Uhgɨn u iətəm təməni məmə,  
\q1 “Nalpɨniən nɨtai nati, inu uək əmə rəhak.  
\q1 Kəni iəu oiəkalpɨn nɨtai noliən rəhalah təhmen əhmen əmə.”\f + \fr 10:30  \ft Dut 32:35\f*  
\m Kəni in təməni məmə,  
\q1 “Iərmənɨg in otakil noliən rəha nətəmimi rəhan.”\f + \fr 10:30  \ft Dut 32:36; Sam 135:14\f*   
\m
\v 31 Uhgɨn u iətəm tətəmiəgəh mətəsanən agɨn, tətatɨg mətatɨg. Kəni nəmə kitah kotatɨg əhanəh e təfagə tərah, kəni in otələs itah e nəhlmɨn mol nalpɨniən kəm tah. Nati u in nati kəti məmə okəgɨn pəhriən lan.   
\p
\v 32 Təuvɨr məmə nɨkitəmah təhti nian u aupən, nian nəhagəhagiən təmətasiəgəpɨn itəmah aupən. E nian u, itəmah nəmotatɨg e nəluagɨniən asoli e nəmiəgəhiən, kəni in nian iəkɨs kəti, iətəm nəmotatɨg e nahməiən asoli.\f + \fr 10:32  \ft Fɨl 1:29,30\f* Mətəu itəmah nəmautəhtul əskasɨk.  
\v 33 Nian nəuvein nətəmimi kəutəni rah itəmah e nəhmtɨ nətəmimi,\f + \fr 10:33  \ft 1Pitə 4:14\f* kəni mautol mɨn natimnati tərah mɨn nəuvein e təmah. Nian nəuvein, itəmah nəmotos mautəhtul=pən o nətəmi mɨn ko nətəm katol tərah e lah lanəha.  
\v 34 Itəmah nəmotos mautəhtul=pən o lah lanəha, kəni nian kəməhuvən e kaləpus, kəni itəmah nəmotasiru e lah motətəu tərah o lah e nian iəkɨs mɨn rəhalah.\f + \fr 10:34  \ft Hip 13:3\f* Kəni nian nətəmimi kəmotakləh e natimnati mɨn rəhatəmah, kəni itəmah nɨkitəmah təmagiən əmə, \f + \fr 10:34  \ft 1Pitə 4:13\f* mətəu-inu itəmah nəmotəhrun rəkɨs məmə rəhatəmah natimnati nəuvein əha ikɨn kəutatɨg e neai, iətəm kotəuvɨr motapirəkɨs. Kəni natimnati mɨn u, ko kəsohkəiən nian kəti.\f + \fr 10:34  \ft Hip 11:16; 1Pitə 1:4,5\f*   
\p
\v 35 Inəha, in nətəouiən asoli rəhatəmah iətəm Uhgɨn otəpanəfɨnə kəm təmah. Kəni mətəu-inko o nati təuvɨr mɨn əha iətəm kautəməhli aupən e təmah, təsəuvɨriən məmə onəkotəmkarəpən e nəhatətəiən əskasɨk rəhatəmah.  
\v 36 Itəmah nəkotəkeikei motol rəhatəmah nətəlɨgiən təfəməh,\f + \fr 10:36  \ft Rom 5:3,4; Hip 12:1; Jem 1:3,4,12; 5:11\f* məmə nəkotol natimnati iətəm Uhgɨn tolkeikei. Kəni itəmah onəpanotos natimnati mɨn iətəm in təməni əskasɨk məmə otəfɨnə kəm təmah.\f + \fr 10:36  \ft Hip 6:15; 9:15\f*  
\v 37 Mətəu tol lanu lan, inko Uhgɨn təməni mɨne məmə,  
\q1 “Otəsuvəhiən, kəni iətəmi u iətəm tətuva,  
\q1 in otiet pətɨgəm=pa, otəsan təlɨg-təlɨgiən.\f + \fr 10:37  \ft Nəh 22:20\f*   
\q1
\v 38 Mətəu rəhak iətəmimi iətəm təhruahru e nəhmtək,  
\q1 in otətəkeikei e rəhan nəhatətəiən.\f + \fr 10:38  \ft Hab 2:3-4; Rom 1:17; Kəl 3:11\f*  
\q1 Mətəu nəmə iəkeruh məmə təpəh iəu,  
\q1 mɨnətan təlɨg-təlɨg,  
\q1 kəni nɨkik otəsagiəniən ohni.”   
\m
\v 39 Mətəu kitah u, kəsotoliən lanəha. Kitah ko kəsotan təlɨg-təlɨgiən məmə Uhgɨn otərəkɨn itah. Kəpə. Kitah nətəmimi rəha nəhatətəiən e Uhgɨn, məmə kitah kautos nəmiəgəhiən.   
\c 11  
\s1 Nəhatətəiən  
\m
\v 1 ?Nati nak u, in nəhatətəiən? Kitah kotələhu=pən rəhatah nətəlɨgiən e natimnati mɨn u, iətəm otəpanuva, konu nəhatətəiən rəhatah in tatol məmə kitah okotəhrun vivi məmə natimnati mɨn u, ilah nɨpəhriəniən. Nati əpnapɨn məmə kəsotehiən\f + \fr 11:1  \ft 2Kor 4:18\f* natimnati mɨn u, mətəu kitah kotəhrun vivi məmə kitah okotos mətəu-inko nəhatətəiən tətəgətun lanəha kəm tah.  
\v 2 Kəni Uhgɨn təməni-vivi nətəmi mɨn u aupən o rəhalah nəhatətəiən.   
\p
\v 3 Nəhatətəiən tatol məmə kitah kotəhrun vivi məmə natimnati rəha nəhue nɨftəni u, Uhgɨn təməghati əmə, kəni ilah kəmotatɨg.\f + \fr 11:3  \ft Jen 1\f* Natimnati iətəm kauteruh u rəueiu, in təməsosiən nati kəti iətəm tɨnatɨg rəkɨs mol ilah lan.  
\v 4 Epɨl in təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn, tol lanəha in təməfən nati kəti kəm Uhgɨn iətəm təuvɨr mapirəkɨs rəha Ken.\f + \fr 11:4  \ft Jen 4:4-5\f* Kəni mətəu-inu in təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn lanəha, kəni Uhgɨn təməni pətɨgəm məmə in iətəmi əhruahru kəti, kəni nɨkin tagiən o nosiən rəhan natimnati. Kəni nati əpnapɨn məmə iətəmi u təmɨmɨs rəkɨs, mətəu noliən rəha nəhatətəiən rəhan in tətəghati əhanəh kəm tah.\f + \fr 11:4  \ft Hip 12:24\f*   
\p
\v 5 Kəni Inok təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn, tol lanəha in təməsɨmɨsiən. Uhgɨn təmos rəkɨs in e nəhue nɨftəni u, məmə otuvən əpəha ilɨs e negəu e neai. Nətəmimi kəsoteh mɨniən, mətəu-inu Uhgɨn təmos rəkɨs in.\f + \fr 11:5  \ft Jen 5:21-24\f* Mətəu nian Uhgɨn təməsos rəkɨs əhanəhiən, Uhgɨn təməgətun kəm in məmə nɨkin tagiən ohni.  
\v 6 Mətəu nəmə iətəmimi təsəhatətəiən e Uhgɨn, in təsoliən Uhgɨn nɨkin tagiən ohni, mətəu-inu nian iətəmi kəti tolkeikei məmə otuva o Uhgɨn,\f + \fr 11:6  \ft Hip 7:19\f* in otəkeikei məhatətə məmə Uhgɨn tətatɨg, kəni mətətəou nətəmimi mɨn ko nətəm kotalkut o nəhruniən in.   
\p
\v 7 Noa in təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, nian Uhgɨn təmatəni=pən natimnati mɨn kəm in aupən, iətəm nətəmimi kəsoteruh əhanəhiən,\f + \fr 11:7  \ft Hip 11:1\f* Noa təmatɨsiai matol nəuian. Kəni in təmuvləkɨn negəu asoli kəti\f + \fr 11:7  \ft Jen 6:13-22\f* məmə otosmiəgəh rəhan mɨn. E rəhan nəhatətəiən, təhmen əmə məmə Noa təmətakil nətəmimi. Kəni e rəhan nəhatətəiən, Uhgɨn təmol in təhruahru e nəhmtɨn.\f + \fr 11:7  \ft Jen 6:9\f*   
\p
\v 8 Epraham in təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, e nian Uhgɨn təmauɨn rəkɨs lan məmə otuvən e nɨtəni pɨsɨn kəti, in təmol nəuia Uhgɨn. Nɨftəni əha, Uhgɨn təməni əskasɨk rəkɨs kəm in məmə otəfən kəm in. Kəni Epraham təmiet, mətəu in təruru məmə tatuvən iə mɨne.  
\v 9 Təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn lanəha, kəni mətatɨg e nɨftəni u iətəm Uhgɨn təməni əskasɨk aupən məmə otəfən kəm in.\f + \fr 11:9  \ft Uək 7:5\f* Mətəu təmətatɨg ikɨn əha e nima tapolɨn əmə, təhmen e iapɨspɨs kəti. Kəni Aisək mɨne Jekəp iətəm Uhgɨn təməfən nəniəskasɨkiən u kəm lahal pəti, ilau mɨn kəmətuatɨg əmə e nima tapolɨn.\f + \fr 11:9  \ft Jen 12:1-8\f*  
\v 10 Epraham təmol lanəha, mətəu-inu in tətəhtahnin məmə otuvən e taun kəti\f + \fr 11:10  \ft Hip 12:22; 13:14\f* iətəm nəukətɨn tiəkɨs, otətatɨg təfəməh.\f + \fr 11:10  \ft Nəh 21:2,14\f* Taun u, Uhgɨn təmol plan ohni, mol mak e nəmein muvləkɨn mələhu, kəni mɨnol rəkɨs tətatɨg.\f + \fr 11:10  \ft Hip 11:16\f*   
\p
\v 11 Serə təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn nati əpnapɨn məmə in tɨnəpətauəhli agɨn, mətəu Uhgɨn təməfən nəsanəniən kəm in məmə in otemək. In təmələs nətɨn u, mətəu-inu in təməhatətə lan məmə otol nəniəskasɨkiən rəhan tuva miet pətɨgəm.\f + \fr 11:11  \ft Suaru kəti mɨn rəha nəuhliniən nəghatiən u tol lanu. “Epraham təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn, nati əpnapɨn Serə tɨnəpətauəhli rəkɨs. Mətəu Uhgɨn təməfən nəsanəniən kəm in məmə otol nərfɨn. In təmələs nətɨn u mətəu-inu Epraham təməhatətə e Uhgɨn məmə in otol rəhan nəniəskasɨkiən tuva miet pətɨgəm.”\f* \f + \fr 11:11  \ft Jen 17:19; 18:11-14; 21:2\f*  
\v 12 Epraham tɨnauəhli rəkɨs təsuvəhiən tɨmɨs,\f + \fr 11:12  \ft Rom 4:19\f* mətəu nəuanɨləuɨs mɨn tepət kəmotsɨpən lan. Nati əpnapɨn məmə in iətəmimi kətiəh əmə, mətəu nəuanɨləuɨs mɨn əha rəhan, ilah tepət pɨk, təhmen əmə e məhau mɨn e neai mɨne nɨpəkɨl e nɨkalkalɨ nɨtəhi kəruru nafiniən.\f + \fr 11:12  \ft Jen 22:17\f*   
\p
\v 13 Nətəmi mɨn u, ilah kəmotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn, mətəu nian kəmohmɨs, ilah kəməsotos əhanəhiən natimnati mɨn u iətəm Uhgɨn təməni əskasɨk məmə otəfən kəm lah.\f + \fr 11:13  \ft Hip 11:39\f* Ilah kauteruh natimnati mɨn u məmə natimnati mɨn kautan isəu əhanəh o lah, mətəu nɨkilah tagiən məmə okoteruh.\f + \fr 11:13  \ft Mat 13:17\f* Kəni ilah mautəni pətɨgəm məmə kautatɨg e nəhue nɨftəni u mətəu ilah kotəhmen əmə e iapɨspɨs mɨn əmə.\f + \fr 11:13  \ft Jen 23:4; Lev 25:23; Fɨl 3:20; 1Pitə 1:17; 2:11\f* Nəhue nɨftəni u, səniəmə in imalah pəhriən ikɨn.  
\v 14 Nian nətəmimi kəutəghati lanəha, in tətəgətun əsas əmə, məmə ilah kəutəsal e imalah əhruahru ikɨn.  
\v 15 Rəhalah nətəlɨgiən təsɨtəlɨg-pəniən e nɨftəni rəhalah aupən, iətəm kɨnotəpəh rəkɨs. Nəmə nɨkilah təhti lanəha, kotəhrun nɨtəlɨgiən mɨn, mətəu təsoliən lanəha.\f + \fr 11:15  \ft Jen 24:6-8\f*  
\v 16 Ilah kotolkeikei imalah ikɨ pɨsɨn kəti iətəm təuvɨr mapirəkɨs, inu e negəu e neai.\f + \fr 11:16  \ft 2Tim 4:18\f* Kəni o nati u, in təsaulɨsiən\f + \fr 11:16  \ft Mak 8:38\f* məmə okəni məmə in rəhalah Uhgɨn.\f + \fr 11:16  \ft Jen 26:24; 28:13; Eks 3:6,15\f* Kəni Uhgɨn təmol əpenə-penə rəkɨs e taun kəti\f + \fr 11:16  \ft Hip 11:10; 13:14\f* ikɨn əha o lah.   
\p
\v 17-18 Epraham təməhatətə e nəniəskasɨkiən mɨn iətəm Uhgɨn təməni=pən kəm in. Kəni nəghatiən kəti iətəm Uhgɨn təməniəkɨs kəm in tol lanu, “Kəni okəni Aisək u məmə in nəuanɨləuɨs əhruahru rəham,\f + \fr 11:17-18  \ft Jen 21:12; Rom 9:7\f* kəni e Aisək u, oiəkol rəham nəuanɨləuɨs otepət otepət.” Mətəu e nəhatətəiən rəha Epraham, nian Uhgɨn təmek askəuvɨn in, in təməhtul maru əmə məmə tohamu nətɨn nəuan kətiəh əmə\f + \fr 11:17-18  \ft Nati əpnapɨn nətɨn kəti mɨn u Ismael, rəhan slef təmələs, mətəu nətɨn u Aisək kətəni məmə in nəuan kətiəh əmə mətəu-inu Uhgɨn təməni rəkɨs aupən məmə otəfən kəm Epraham, kəni in nətɨ pətan əhruahru rəhan u Serə. Afin-to e Jon 3:16.\f* u Aisək məmə otol sakrifais lan kəm Uhgɨn.\f + \fr 11:17-18  \ft Jen 22:1-10; Jem 2:21\f*  
\v 19 Mətəu-inu Epraham nɨkin tətəhti məmə Uhgɨn təhrun noliən iətəmimi təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.\f + \fr 11:19  \ft Rom 4:21; Jon 5:21\f* Kəni in təmos mɨn nətɨn, iuəkɨr əmə təhmen məmə in təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.   
\p
\v 20 Aisək təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn, kəni tol lanəha, təməfaki məmə Uhgɨn otəhlman e nəuvɨriən rəhan tuvən kəm Jekəp mɨne Iso, mətəni pətɨgəm natimnati mɨn iətəm otəpanuva nian kəti.\f + \fr 11:20  \ft Jen 27:27-29,39,40\f*   
\p
\v 21 Jekəp təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, nian iuəkɨr əmə in tɨmɨs, in təməfaki məmə Uhgɨn otəhlman e nəuvɨriən kəm nətɨ Josɨp mil.\f + \fr 11:21  \ft Jen 48:1,8-22\f* In təməfu kasɨkɨn, məhtul əməhli-əməhli, kəni in mətəni-vivi Uhgɨn.\f + \fr 11:21  \ft Jen 47:31\f*   
\p
\v 22 Josɨp təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, iuəkɨr əmə in tɨmɨs, kəni in təmətəghati e nian nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəpanohiet Ijɨp. Kəni in təmətəni rəkɨs əmə kəm lah məmə okotəhro e nɨkɨlkɨlin.\f + \fr 11:22  \ft Josɨp təməni məmə nian nətəm Isrel okautohiet Ijɨp, kotos nɨkɨlkɨlin məhuvən e nɨftəni Uhgɨn təməniəkɨs məmə otəfən kəm lah. Inu kətəgətun məmə Ijɨp səniəmə imalah əhruahru ikɨn. Jen 50:24,25; Eks 13:19; Jos 24:32\f*   
\p
\v 23 Tatə mɨne mamə rəha Mosɨs kəmuəhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, nian Mosɨs təmair,\f + \fr 11:23  \ft Eks 2:2\f* ilau kəmueruh məmə in suakəku təuvɨr kəti, kəni ilau kəmətuəhluaig lan o məuɨg kɨsɨl. Kəni ilau kəməsuəgɨniən e natgəhliən nəghatiən rəha kig.\f + \fr 11:23  \ft Eks 1:16,22\f*   
\p
\v 24 Mosɨs təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, nian in təmol iahgin, kəni təməsolkeikeiən məmə okəni məmə in nətɨ pətan Ijɨp kəti u rəhan tatə in Fero, kig rəha Ijɨp.\f + \fr 11:24  \ft Eks 2:10\f*  
\v 25 In təməsolkeikeiən məmə otətatɨg e nagiəniən rəha təfagə tərah mətəu-inu nagiəniən rəha təfagə, in tətatɨg o nian əkuəkɨr əmə. In nɨkin təmagiən məmə otuvən məutatɨg ilah nətəmimi rəha Uhgɨn, mautətəu tərah ilah min ilah.  
\v 26 Nɨkin təmatəhti məmə nəmə nətəmimi okotaləh əmu\f + \fr 11:26  \ft Hip 13:13\f* in mətəu-inu in tətəhatətə e Krɨsto iətəm otəpanuva, kəni in ko təsaulɨsiən. In nɨkin otagiən təhmɨn mɨn o nati u tapirəkɨs agɨn məmə otatətəu təuvɨr e natimnati təuvɨr mɨn e nəmiəgəhiən əpəha Ijɨp.\f + \fr 11:26  \ft Luk 14:33\f* In təmatol lanəha mətəu-inu nian rəfin in tətəsal=pən o nətəouiən iətəm Uhgɨn otəfən kəm in.\f + \fr 11:26  \ft Hip 10:35\f*   
\p
\v 27 Mosɨs in təməhatətə əskasɨk lanəha e Uhgɨn, kəni təmagɨm Ijɨp\f + \fr 11:27  \ft Eks 12:50-51\f* məsəgɨniən e kig u iətəm niəməha tatol pɨk. In təməseirairiən mɨtəlɨg, in təməkeikei matuvən, təhmen məmə inu tateruh Uhgɨn u, iətəm iətəmimi təseruhiən e nəhmtɨn.   
\p
\v 28 Təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn lanəha, kəni in təmətuəuin noliən lafet rəha Pasova. In təməni pətɨgəm kəm nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel məmə okotəkeikei motorin=pən nɨra sipsip e doə e nimə mɨn rəhalah. Okotol lanəha məmə agelo iətəm Uhgɨn otahli=pa o nuhamuiən iətəmi,\f + \fr 11:28  \ft 1Kor 10:10\f* in otəsuhamuiən nenətɨlah mɨn u nəman,\f + \fr 11:28  \ft Eks 12:21-23\f* iətəm kəmotaupən motair.   
\p
\v 29 Nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəmotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Tol lanəha, ilah kotəhrun nohapumɨniən e Nɨtəhi Ərarəuv, iətəm təməuəri, kəni kotaliuək lan təhmen əmə e nɨtəni asɨk. Mətəu nian nətəm Ijɨp kəmotalkut o nɨtəu-pəniən ilah, kəni nɨtəhi təmelərmin ilah, kəni kotamnɨm.\f + \fr 11:29  \ft Eks 14:21-31\f*   
\p
\v 30 Nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəmotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn, kəni tol lanəha, ilah kotaliuək mohtəlau e nɨpai asoli e Jeriko. Nɨpai asoli u, kəmol e kəpiel. Ilah kəmautohtəlau, mautohtəlau e nɨpai asoli əha, motətəuarus nian səpɨn, kəni əmeiko nɨpai asoli u, tɨtəgɨt mɨmərɨs-mərɨs.\f + \fr 11:30  \ft Jos 6:12-20\f*   
\p
\v 31 Rehap u, pətan e suaru, təməhatətə əskasɨk e Uhgɨn. Kəni tol lan əha, nɨkin təmagiən məmə otos suah mil u nəuanɨləuɨs mil rəha Isrel, iətəm kəmiəuva oneuən məmə okueruh kəni muəhrun vivi natimnati ikɨn. Ilau kəmiəuva e rəhan nimə.\f + \fr 11:31  \ft Jos 2:1-16\f* Kəni o nati u, nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel kəməsotohamuiən pətan u nian ilah kəmotohamu nətəm ikɨn əha nətəm kəmotəhti nəuia Uhgɨn.\f + \fr 11:31  \ft Jos 2:1,9-14; 6:22-25; Jemɨs 2:25\f*   
\p
\v 32 Mətəu ko iəsəniən tuvən təhmɨn. Ko iəsəghatiən təfəməh məni Kition,\f + \fr 11:32  \ft Jaj 6-8\f* mɨne Pərak,\f + \fr 11:32  \ft Jaj 4-5\f* mɨne Samsɨn,\f + \fr 11:32  \ft Jaj 13-16\f* mɨne Jefatə,\f + \fr 11:32  \ft Jaj 11-12\f* mɨne Tefɨt,\f + \fr 11:32  \ft 1Saml 16:1,13\f* mɨne Samuel,\f + \fr 11:32  \ft 1Saml 1:20; 3:19–4:1\f* mɨne iəni mɨn.  
\v 33 Ilah u kəmotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn, kəni tol lanəha, ilah kəmotol natimnati tepət. Ilah kəmotit nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel məhuvən motəluagɨn ilah nətəm ikɨ pɨsɨn pɨsɨn mɨn, kəni mautol win e lah.\f + \fr 11:33  \ft 2Saml 8:1-3\f* Ilah kəmautol noliən əhruahru mɨn, kəni mautos natimnati təuvɨr mɨn iətəm Uhgɨn təməni-əskasɨk məmə otəfən kəm lah. Kəmotahtɨpəsɨg e nohlɨ laion mɨn məmə okəsotuniən ilah,\f + \fr 11:33  \ft Dan 6:22\f*  
\v 34 kəni ilah kəmotohapɨs nɨgəm asoli iətəm tatuəu,\f + \fr 11:34  \ft Dan 3:19-27\f* kəni ilah motagɨm rəkɨs e nətəm kotəni məmə okotohamu ilah e nau u nisə rəha nəluagɨniən.\f + \fr 11:34  \ft Eks 18:4\f* Ilah rəhalah nəsanəniən tɨkə, mətəu Uhgɨn təməfən nəsanəniən kəm lah.\f + \fr 11:34  \ft 2King 20:7; Jaj 16:28\f* Kəni ilah kautol win e soldiə mɨn rəha nɨtəni pɨsɨn pɨsɨn mɨn.\f + \fr 11:34  \ft Jaj 15:8\f*  
\v 35 Nɨpətan nəuvein əha ikɨn nətəm kotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn, kəni tol lanəha Uhgɨn tatol nenətɨlah kotair=pa mɨn e nɨmɨsiən.\f + \fr 11:35  \ft 1King 17:22,23; 2King 4:36-37\f*  
\p Mətəu nətəmimi nəuvein əha ikɨn nətəm kotəhatətə əskasɨk e Uhgɨn, ilah kotegəhan e rəhalah tɨkɨmɨr mɨn kautol nərahiən mɨne nahməiən kəm lah e nɨpətɨlah, kəni nɨkilah təsəhtiən nati u. Ilah kəməsotəpəhiən rəhalah nəhatətəiən, məmə rəhalah tɨkɨmɨr mɨn okohtɨs ilah. Ilah kəutəhatətə məmə Uhgɨn in otol ilah kotəmiəgəh mɨn e nəmiəgəhiən kəti iətəm təuvɨr mapirəkɨs.  
\v 36 Kəni ilah nəuvein, nətəmimi kəutaləh əuvsan e lah, kəni kautalis ilah.\f + \fr 11:36  \ft Jer 20:2; 37:15\f* Kəni ilah nəuvein, nətəmimi kəutəlis-ərain ilah e sen, kəni mautəmki=pən ilah e kaləpus.\f + \fr 11:36  \ft Jen 39:20\f*  
\v 37 Ilah nəuvein, kəmahtɨmu ilah e kəpiel apɨn,\f + \fr 11:37  \ft 2Kron 24:21\f* kəni ilah nəuvein, nətəmimi kəmoteatuv ilah e so kohmɨs. Kəni ilah nəuvein, kəmətamu ilah e nau u nisə rəha nəluagɨniən.\f + \fr 11:37  \ft 1King 19:10; Jer 26:23\f* Kəni ilah nəuvein kautəhuvən əmə e nɨlosɨ nəni mɨne sipsip.\f + \fr 11:37  \ft 2King 1:8\f* Ilah nanrah mɨn agɨn, nian rəfin nətəmimi kautərəkɨn ilah, mautol tərah agɨn e lah.  
\v 38 Ilah, nətəmi təuvɨr mɨn. Nəhue nɨftəni u, təsəhmeniən məmə ilah okotatɨg ikɨn. Mətəu ilah kəmautatɨg əpnapɨn əmə, əpəha ikɨn təpiə-məpiə ikɨn mɨne e nɨtəuət mɨn, mɨne e nɨpəg kəpiel mɨn,\f + \fr 11:38  \ft 1King 18:4; 19:9\f* mɨne nɨpəg mɨn əpəha e nɨftəni.   
\p
\v 39 Nətəmimi mɨn u, ilah rəfin kəmotəhatətə əskasɨk lanəha e Uhgɨn, kəni in təməfən nərgɨn təuvɨr kəm lah.\f + \fr 11:39  \ft Hip 11:2,4\f* Mətəu ilah kəməsotos əhanəhiən nati u iətəm Uhgɨn təməni əskasɨk rəkɨs məmə otəfən kəm lah,\f + \fr 11:39  \ft E fes 33 kitah koteruh məmə nətəmi mɨn u nəuvein kəmautos natimnati təuvɨr mɨn iətəm Uhgɨn təməni əskasɨk məmə otəfən kəm lah. Mətəu nəniəskasɨkiən kəti əha ikɨn iətəm kəsotos əhanəhiən. Ilah kotəsal=pən o nian iətəm Uhgɨn otahli=pa Krɨsto tuva, mətəu ilah u, kəməsotehiən e rəhalah nəmiəgəhiən,\f* \f + \fr 11:39  \ft Hip 11:13; 10:36\f*  
\v 40 mətəu-inu in tɨnol rəkɨs nəlpəkauiən kəti rəhan, məmə in otol təuvɨr mapirəkɨs kəm tah. Kəni e nətəlɨgiən rəhan, in tolkeikei məmə otɨlpɨn kitah min ilah u aupən, məmə kitah min ilah mɨn u əmə, otol pəti itah kotəhruahru agɨn.\f + \fr 11:40  \ft Nəh 6:11; Hip 2:10\f*\f + \fr 11:40  \ft Suaru kəti mɨn rəha nəniən “məmə kitah min ilah mɨn u əmə, otol pəti itah kotəhruahru agɨn,” tol lanəha, “məmə kitah min ilah mɨn u, okotətəuarus əhmen əhmen əmə mak e naunun naiuiən.”\f*   
\c 12  
\s1 Uhgɨn tətəgəu əhruahru nenətɨn mɨn  
\m
\v 1 Kəni nətəmi mɨn u, ilah tepət pɨk, kəutatɨg tɨtəlau e tah, kautəhtul pətɨgəm o Uhgɨn, məutəhatətə əskasɨk lan, kəni rəhalah nəmiəgəhiən in tətləfəri nəhatətəiən rəhatah. O nati u, pəh kotəlɨn rəfin nati fɨgəm iətəm otaskəlɨm-ərain itah məmə kəsotaiu pɨkiən, mɨne təfagə tərah iətəm tatəpeir=pən e tah. Kəni pəh kitah kotaiu\f + \fr 12:1  \ft 1Kor 9:24\f* məsotəpəouiən\f + \fr 12:1  \ft Hip 10:36\f* e naiuiən iətəm Uhgɨn təmələhu aupən e tah.  
\v 2 Kotəhrun noliən nian nəhmtɨtah otəhtul=pən əmə e Iesu,\f + \fr 12:2  \ft Sam 25:15\f* iətəm in nəukətɨ nəhatətəiən rəhatah,\f + \fr 12:2  \ft Hip 2:15\f* kəni inko iətəm otol məmə kitah kotətəuarus mak e nəhatətəiən rəhatah. Pəh kitah nɨkitah otəhti noliən rəha Iesu, inkonu in rəhan nətəlɨgiən təfəməh, nian in təmɨmɨs e nɨgi kəməluau, kəni mətəu nahməiən.\f + \fr 12:2  \ft Fɨl 2:8,9; Hip 2:9\f* Mətəu in təmol nati əpnapɨn lan, megəhan e naulɨsiən rəha nɨmɨsiən e nɨgi kəməluau, mətəu-inu təmol rəhan nətəlɨgiən təskasɨk o nagiəniən iətəm in otəpanos. Kəni rəueiu, in tətəharəg e nəhlmɨn maru rəha Uhgɨn u in Kig,\f + \fr 12:2  \ft Mak 16:19\f* ikɨn nepətiən mɨne nɨsiaiən tətatɨg ikɨn.  
\v 3 Təuvɨr məmə nɨkitəmah otəhti Iesu, mɨne rəhan nəhtul əskasɨkiən e nian nol təfagə mɨn kəmotəraki=pən e nəghatiən tərah mɨn kəm in, məmə nɨkitəmah otəsəpəouiən\f + \fr 12:3  \ft Kəl 6:9; Nəh 2:3\f* kəni motəpəh nəhatətəiən rəhatəmah.   
\p
\v 4 Iəkəhrun məmə itəmah, nəutəluagɨn o noh rəkɨsiən təfagə tərah e nəmiəgəhiən rəhatəmah, mətəu itəmah kəti tɨkə əhanəh iətəm nɨran təmaiu o nəluagɨniən u.\f + \fr 12:4  \ft Hip 10:32-34\f*  
\v 5 Itəmah nɨnotalu rəkɨs e nəghatiən iətəm tətəfəri nətəlɨgiən rəhatəmah. E nəghatiən u, Uhgɨn təməghati lanu kəm təmah, təhmen e nenətɨn əhruahru mɨn, mətəni məmə,  
\q1 “Nətɨk, nian Iərmənɨg tətəgəu əhruahru ik,  
\q1 mətagət pɨk lam,  
\q1 kəni soliən nɨkim təpəou,  
\q1 məsoliən nati əpnapɨn lan.   
\q1
\v 6 Mətəu-inu nəmə Iərmənɨg tolkeikei pɨk iətəmi kəti,  
\q1 mos in məmə nətɨn,\f + \fr 12:6  \ft Sam 94:12; 119:75; Nəh 3:19\f*  
\q1 kəni in otəkeikei məgəu əhruahru iətəmi u,  
\q1 məkeikei mətalis.”\f + \fr 12:6  \ft Prov 3:11-12\f*   
\p
\v 7 Tol lanəha, otəhtul məha-məha e nian iəkɨs mɨn. Uhgɨn tətəfa nian əskasɨk mɨn u o nəgəu əhruahruiən itəmah. Itəmah nenətɨ Uhgɨn mɨn, mol məmə in tətəgəu əhruahru lanəha itəmah.\f + \fr 12:7  \ft Dut 8:5; 2Saml 7:14; Prov 13:24\f* ?Mətəu suakəku nak ko iətəm tatə rəhan in təsəgəu əhruahruiən?  
\v 8 Uhgɨn tətəgəu əhruahru rəfin nenətɨn əhruahru mɨn.\f + \fr 12:8  \ft 1Pitə 5:9\f* Nəmə Uhgɨn təsoliən lanəha e təmah, kəni nɨpətɨn u məmə səniəmə itəmah nenətɨn əhruahru mɨn, itəmah kəlkələh mɨn e suaru.  
\v 9 Rəhatah tatə mɨn e nəhue nɨftəni u, kəutəgəu əhruahru itah. Kəni kitah, kautɨsiai ilah. ?Kəni okotəhro lanu lan e tatə rəha narmɨtah\f + \fr 12:9  \ft Nam 16:22; 27:16\f* iətəm tətatɨg e negəu e neai? Təuvɨr məmə okotosiahu agɨn itah, kəni motatɨg ahgəl.\f + \fr 12:9  \ft Jem 4:7\f* Kəni e noliən əha, kitah okotos nəmiəgəhiən.\f + \fr 12:9  \ft Aes 38:16\f*  
\v 10 Rəhatah mɨn tatə, kəutəgəu əhruahru itah o nian əkuəkɨr əmə, e rəhalah əmə nətəlɨgiən. Mətəu Uhgɨn tətəgəu əhruahru itah məmə otasiru e tah, konu otol itah kotasim təhmen lan.\f + \fr 12:10  \ft 2Pitə 1:4\f*  
\v 11 Nəmə Uhgɨn tətəgəu əhruahru itah, in təhmen e nati kəti iətəm nian kitah kəmotun, mətəu tɨsiu, kəni marfu. Mətəu uərisɨg, nəmə kotegəhan məmə nəgəu əhruahruiən əha otiuvi asɨlə e rəhatah nətəlɨgiən, kəni in otəuə e nəuan təuvɨr, inu nəməlinuiən\f + \fr 12:11  \ft Aes 32:17; Jem 3:17,18\f* iətəm tatsɨpən e noliən əhruahru.   
\p
\v 12 Tol lanəha, nati əpnapɨn məmə itəmah nəutatɨg e nian iəkɨs, mətəu otləfəri nəhlmɨtəmah iətəm təpəou, məmə otəsanən. Mɨne nəulɨtəmah iətəm tətərəmrumɨn, kəni nəkotol məmə təsanən o naiuiən.\f + \fr 12:12  \ft Aes 35:3\f*   
\q1
\v 13 “Otol suaru rəhatəmah təhruahru vivi,\f + \fr 12:13  \ft Prov 4:26\f*  
\q1 məmə pəh u iətəm nəutaliuək pəti, nəhlkɨn təmɨmɨs,  
\q1 nəhlkɨn ko təsərah agɨniən, miet rəkɨs,\f + \fr 12:13  \ft Kəl 6:1\f*  
\q1 mətəu in otəpanəuvɨr mɨn.”\f + \fr 12:13  \ft Aes 35:3; Hip 10:36-39; 12:1-3; Prov 4:26\f*   
\s1 Iətəmi təsəhatətəiən e Uhgɨn, in otəkeikei mos nalpɨniən  
\p
\v 14 Otalkut məmə onəkotatɨg vivi itəmah nətəmimi rəfin e nəməlinuiən.\f + \fr 12:14  \ft Rom 14:19\f* Kəni motalkut məmə nəkotol itəmah məmə rəhatəmah nəmiəgəhiən tasim.\f + \fr 12:14  \ft Rom 6:22\f* Iətəmimi iətəm təsasimiən, ko təseruhiən nəhmtɨ Iərmənɨg nian kəti.\f + \fr 12:14  \ft Mat 5:8\f*  
\v 15 Autətəu vivi itəmah məmə məta itəmah kəti iətəm tətaiu matuvən otəpəou e nəlugɨ suaru, kəni məsosiən nəuvɨriən rəha Uhgɨn.\f + \fr 12:15  \ft Hip 3:12; 4:1\f* Autətəu vivi itəmah məmə nokɨ nɨgi akonə kəti\f + \fr 12:15  \ft Dut 29:18; Hip 3:12\f* in otəsuvəniən e nɨkitəmah, kəni meviə, mol nəuan tepət e nəmiəgəhiən rəhatəmah. Kəni nəhuɨn təhrun nərəkɨniən nəmiəgəhiən rəha nətəmi asim nəuvein mɨn.  
\v 16 Autətəu vivi itəmah məmə iətəmi kəti təsit əpnapɨniən iərman uə pətan.\f + \fr 12:16  \ft 1Kor 6:18\f* Itəmah kəti otəsəhmeniən e Iso u rəhan nəmiəgəhiən təsəhruahruiən, in tatol nati əpnapɨn e Uhgɨn. In təmaupən mair, mətəu in təmətuati e nepətiən rəha suakəku iətəm təmaupən mair.\f + \fr 12:16  \ft Jen 25:29-34\f* Mətəu nəhmtɨ nati u in təmətuati lan, in nauəniən iətəm təmun mau kətiəh əmə.  
\v 17 Itəmah nəkotəhrun məmə uərisɨg, nɨkin təmanuvən mɨn e nepətiən rəha suakəku iətəm təmaupən mair. Kəni təmalkut pɨk məmə rəhan tatə otəfaki məhlman e nəuvɨriən kəti kəm in. Mətəu nati əpnapɨn məmə təmətasək pɨk pau ohni,\f + \fr 12:17  \ft Jen 27:30-40\f* mətəu nati u iətəm təmol, in təruru nəuhliniən mol nati pɨsɨn. Kəni rəhan tatə ko təsəfakiən məhlman e nəuvɨriən kəm in, məruru məfən kəm in nepətiən rəha suakəku iətəm təmaupən mair.   
\s1 Lou təhro lanu lan mol pɨsɨn e nanusiən təuvɨr  
\p
\v 18 Aupən nətəm Isrel kəməhuva e nɨtəuət asoli Sainai, nɨtəuət u e nəhue nɨftəni u iətəm nətəmimi kotəhrun neruhiən mɨne nekiən. Kəmoteruh nəmnamɨ nɨgəm tatuəu, napinəpuiən, mɨne norəuiən mɨne nɨmətagi asoli,  
\v 19 kəmotətəu təui təmasək əfəməh,\f + \fr 12:19  \ft Eks 19:12-22; 20:18; Dut 4:11\f* kəni motətəu nəuian kəti tətəghati kəm lah.\f + \fr 12:19  \ft Dut 4:12\f* Kəni nian kəmotətəlɨg e rəhan nəghatiən mɨn, kəni ilah kəmautəni əskasɨk məmə ilah kotəpəh agɨn nətəu mɨniən nəuian u.\f + \fr 12:19  \ft Eks 20:18-19; Dut 5:5,25; 18:16\f*  
\v 20 Kəmotəgɨn pɨk e nəghatiən u, təməni məmə, “Nəmə nati miəgəh əmə kəti otuvən e nɨtəuət u, mətəu itəmah onəkotəkeikei motahtɨmu e kəpiel apɨn tɨmɨs.”\f + \fr 12:20  \ft Eks 19:12,13\f*  
\v 21 Nian Mosɨs təmeruh natimnati mɨn u, in mɨn təmətəu tərah kəni məni məmə, “Iəu inəgɨn u inəgɨn, mɨnətərəmrumɨn.”\f + \fr 12:21  \ft Dut 9:19\f*   
\p
\v 22 Mətəu itəmah nəsəhuva mɨniən u ikɨnu, e nɨtəuət kəti rəha nəhue nɨftəni.\f + \fr 12:22  \ft Eks 19:16-19; 20:18-21; Dut 4:11-12\f* Itəmah nɨnəhuva rəkɨs e nɨtəuət u Saion,\f + \fr 12:22  \ft Aes 24:23; 60:14; Nəh 14:1\f* mɨne taun asoli\f + \fr 12:22  \ft Hip 11:10; 13:14; Mat 16:16\f* u imə Uhgɨn ikɨn iətəm tətəmiəgəh, tətatɨg itulɨn. Inu Jerusɨləm vi əpəha ilɨs e negəu e neai,\f + \fr 12:22  \ft Kəl 4:26\f* u nagelo mɨn tausɨn tausɨn kəmuhapumɨn ilah ikɨn o nagiəniən asoli.  
\v 23 Kəni itəmah nəməhuva e nuhapumɨniən asoli rəha nətəmimi rəha Uhgɨn, iətəm kotəhmen e nətəm kəmotaupən motair u rəhan mɨn,\f + \fr 12:23  \ft Eks 4:22\f* nərgɨlah kəmətei rəkɨs e negəu e neai.\f + \fr 12:23  \ft Nəh 20:12\f* Kəni itəmah nəməhuva o Uhgɨn, iətəm otəpanakil nətəmimi mɨn rəfin.\f + \fr 12:23  \ft Jen 18:25; Sam 94:2\f* Itəmah nəməhuva motol kətiəh itəmah narmɨ nətəmi əhruahru nətəm kɨnohmɨs rəkɨs, kəni Uhgɨn tɨnol ilah kɨnotətəuarus mak.\f + \fr 12:23  \ft Fɨl 3:12\f*\f + \fr 12:23  \ft Suaru kəti mɨn o nəuhliniən nəghatiən u, “Uhgɨn tɨnol ilah kɨnotəhruahru agɨn.”\f*  
\v 24 Itəmah nəməhuva o Iesu u, in suaru rəha nəniəskasɨkiən vi rəha nasiruiən u iətəm Uhgɨn təmol kəm tah. Kəni nəməhuva o nɨra Iesu, iətəm in təmol=pən\f + \fr 12:24  \ft Hip 9:19; 10:22; 1Pitə 1:2\f* mol itəmah nəkotasim. Nɨrə əha in tətəni pətɨgəm natimnati mɨn u iətəm kotəuvɨr motapirəkɨs natimnati mɨn iətəm nɨra Epɨl təməni pətɨgəm.\f + \fr 12:24  \ft Jen 4:10; Hip 11:4\f*\f + \fr 12:24  \ft Nɨra Epɨl in təməni pətɨgəm məmə Uhgɨn otol nalpɨniən, mətəu nɨra Iesu tətəni pətɨgəm məmə Uhgɨn otoh rəkɨs nalpɨniən.\f*   
\p
\v 25 O natimnati mɨn u, autətəu vivi itəmah, məmə itəmah onəsotəuhliniən nəmtahtəmah o Uhgɨn\f + \fr 12:25  \ft Hip 3:12\f* u tətəghati kəm təmah.\f + \fr 12:25  \ft Hip 1:1\f* Kitah kotəhrun məmə nətəmi aupən kəməsotətəlɨgiən e nəghatiən rəha Mosɨs o nəhgɨ-pəriən ilah. Kəni nati əpnapɨn məmə in iətəmimi əmə rəha nəhue nɨftəni, mətəu ilah kəməsotagɨm rəkɨsiən e nalpɨniən rəhalah. ?Kəni nəmə tol lanəha, kəni okəhro itah nəmə kəsotətəlɨgiən e nəghatiən rəha Uhgɨn iətəm təmsɨpən e negəu e neai muva məmə otəhgi-pəri itah?\f + \fr 12:25  \ft Hip 2:2,3; 10:29\f* ?Kitah okotagɨm rəkɨs əhro lan lanu?   
\p
\v 26 Nian aupən, nəuia Uhgɨn təmarɨgrɨg e nɨftəni.\f + \fr 12:26  \ft Eks 19:18\f* Mətəu rəueiu əha, təməni əskasɨk kəm tah məmə, “Nian kəti mɨn əha ikɨn, iəu iəkarɨgrɨg mɨn e nəhue nɨftəni. Kəni o nian əha, səniəmə nəhue nɨftəni əmə iəkarɨgrɨg lan tarɨgrɨg, mətəu neai mɨn otarɨgrɨg.”\f + \fr 12:26  \ft Hag 2:6\f*  
\v 27 Nian Uhgɨn tətəghati məmə, “Nian kəti mɨn əha ikɨn,” nɨpətɨn u məmə in otarɨgrɨg\f + \fr 12:27  \ft Aes 34:4; 54:10; 1Kor 7:31; Hip 1:11,12; 2Pitə 3:10; 1Jon 2:17\f* e natimnati rəha nəhue nɨftəni əmə iətəm in təmol, məmə otoh rəkɨs ilah. Otoh rəkɨs lanəha natimnati, məmə natimnati iətəm okəsotəlauəl-əlauəliən, ilah okotatɨg, kəni inu, natimnati iətəm okotatɨg itulɨn.   
\p
\v 28 O nati u, təuvɨr məmə kitah kotəni tagkiu o Uhgɨn, mətəu-inu kitah kautos negəu rəha Uhgɨn u, kəruru nəlauəl-əlauəliən lan, kəni ko təsietiən nian kəti.\f + \fr 12:28  \ft Sam 15:5; Dan 2:44\f* Təuvɨr məmə kitah kotəfaki kəm in, e noliən iətəm nɨkin tagiən lan, məmə kitah okotɨsiai, kəni motəgɨn mɨn,\f + \fr 12:28  \ft Mal 2:5; 4:2\f*  
\v 29 mətəu-inu Uhgɨn rəhatah, in təhmen e nɨgəm asoli kəti iətəm tətuvan əhtuv natimnati rəfin.\f + \fr 12:29  \ft Eks 24:17; Dut 4:24; 9:3; Sam 97:3; Aes 33:14; 2Təs 1:7\f*   
\c 13  
\s1 Naunun nəghatiən  
\m
\v 1 Təuvɨr məmə nəkotəkeikei mautol nolkeikeiən kəm təmah mɨn təhmen e piatəmah mɨn.\f + \fr 13:1  \ft Rom 12:10\f*   
\p
\v 2 Sotaluiən e nehiən iapɨspɨs mɨn nətəm kəutəhuva imatəmah ikɨn.\f + \fr 13:2  \ft Job 31:32; Mat 25:35; Rom 12:13\f* !Nəmə təhro ilah nagelo mɨn! Nətəmimi nəuvein nətəm kəmautol lanu, ilah kəmauteruh vivi nətəmimi, məsotəhruniən məmə ilah nagelo mɨn.\f + \fr 13:2  \ft Jen 18:1-33\f*   
\p
\v 3 Sotaluiən e nətəm kəutatɨg e kaləpus.\f + \fr 13:3  \ft Mat 25:36; Hip 10:34\f* Nɨkitəmah otatəhti ilah, mətahmə o lah təhmen əmə məmə inu ik mɨn nətatɨg e kaləpus. Otətəu pəti nahməiən e nɨkitəmah, itəmah nətəmi mɨn ko nətəm katol tərah e lah, təhmen əmə məmə inu ik natətəu nahməiən e nɨpətɨm aru.   
\p
\v 4 Pəh nətəmimi rəfin kotɨsiai natɨgiən rəha marɨt, məmə in tasim nian rəfin.\f + \fr 13:4  \ft Mal 2:15\f* Pəh nətəmimi rəfin kotəgɨn o pet rəhalah mɨn, məsotoliən tamɨkmɨk. Uhgɨn otakil iətəm aluə mɨne pətan mɨtə iətəm kətuapɨli pəti, kəni makil mɨn iərman mɨne pətan iətəm kətuapɨli pəti, iərman iətəm tətapɨli ilah pətan u səniəmə rəhan pətan, mɨne pətan iətəm tətapɨli ilau iərman u səniəmə rəhan əhruahru iərman.\f + \fr 13:4  \ft Dut 22:22\f*   
\p
\v 5 Əhtul=pən isəu o nolkeikeiən rəha məni.\f + \fr 13:5  \ft 1Tim 3:3\f* Nɨkim təkeikei magiən əmə o rəham natimnati natos təhmen\f + \fr 13:5  \ft Fɨl 4:11; 1Tim 6:6-8\f* mətəu-inu Uhgɨn tətəni məmə,  
\q1 “Ko iəsəpəhiən ik,  
\q1 məsəhlmaniən lam nian kəti.”\f + \fr 13:5  \ft Dut 31:6,8; Jos 1:5\f*   
\m
\v 6 Kəni tol lanəha kitah kotəhrun əsas, kəni mautəni məmə,  
\q1 “Iərmənɨg in iasiru rəhak,  
\q1 tol lanəha iəsəgɨniən.  
\q1 Oiəsəgɨniən e nati kəti iətəm iətəmimi əmə otol kəm iəu.”\f + \fr 13:6  \ft Sam 118:6,7\f*   
\p
\v 7 Nɨkitəmah otəkeikei matəhti nətəmi asoli mɨn u rəhatəmah\f + \fr 13:7  \ft Hip 13:17,24; 1Kor 16:16\f* nətəm kəmotaupən motəgətun itəmah e nəghatiən rəha Uhgɨn. Otətəlɨg-to e natimnati təuvɨr mɨn iətəm təmiet e nəmiəgəhiən rəhalah, kəni motəhatətə e Iərmənɨg təhmen əmə e lah.\f + \fr 13:7  \ft Hip 6:12\f*   
\p
\v 8 Iesu Krɨsto in tatol əmə lankonu lan, nəniuv, mɨne rəueiu, kəni otəpanatɨg əmə lankonu lan, naunun tɨkə.\f + \fr 13:8  \ft Sam 102:27; Hip 1:12\f*  
\v 9 Sotoliən məmə nəgətuniən vi pɨsɨn pɨsɨn mɨn tiuvi rəkɨs itəmah e suaru əhruahru.\f + \fr 13:9  \ft Efəs 4:14\f* Itəmah otəsal=pən əmə o Uhgɨn, iətəm tətasiru e təmah e nɨkin agiən məmə otol rəhatəmah nətəlɨgiən təskasɨk.\f + \fr 13:9  \ft Kol 2:7\f* Təsəuvɨriən məmə kitah okotohtəu=pən nətuakəmiən rəha nauəniən,\f + \fr 13:9  \ft 1Kor 8:8; Hip 9:10\f* məmə in otol itah kotəskasɨk, mətəu-inu in nɨpəhriəniən, nətuakəmiən əha, ko təsasiruiən e nətəm kautol.   
\p
\v 10 Rəhatah oltə tatɨg. Mətəu pris mɨn nətəm kautol uək rəhalah əpəha imə e tapolɨn rəha nəhue nɨftəni u,\f + \fr 13:10  \ft Hip 8:5\f* ilah u, kəsegəhaniən e lah məmə okotun\f + \fr 13:10  \ft 1Kor 9:13; 10:18\f* nauəniən\f + \fr 13:10  \ft Jon 6:48-58\f* kəti e oltə u rəhatah.\f + \fr 13:10  \ft “Nauəniən” iətəm katol sakrifais lan e “rəhatah oltə” inu Krɨsto pɨsɨn əmə (Jon 6:48-58). Pris mɨn aupən, ilah kəmotəhrun nuniən nəhuvegɨ nati miəgəh mɨn e sakrifais mɨn nəuvein ilah kautol o nəfəniən kəm Uhgɨn. Mətəu kəsegəhaniən e lah o “nuniən” Krɨsto, nɨpətɨn u məmə kəsotosiən ohni.\f*   
\p
\v 11 E noliən rəha pris asoli agɨn, nian in tohamu rəkɨs nati miəgəh, kəni matos nɨran kəni muvən əpəha imə e Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, kəni məfən kəm Uhgɨn o nafəl rəkɨsiən təfagə rəha nətəmimi.\f + \fr 13:11  \ft Lev 16:15\f* Mətəu uərisɨg, katɨləfətɨgəm nati miəgəh u əpəha ihluə ikɨn e nima tapolɨn mɨn rəhalah, motuvan əhtuv.\f + \fr 13:11  \ft Eks 29:14; Lev 4:12,21; 9:11; 16:27\f*  
\v 12 E noliən əhmen əmə, Iesu təmiet rəkɨs e taun,\f + \fr 13:12  \ft Jon 19:17\f* kəni ikɨn əha in təmətəu nahməiən e nɨpətɨn, kəni mɨmɨs ikɨn əha, məmə nɨran\f + \fr 13:12  \ft Rom 3:25\f* təhrun nafəl rəkɨsiən təfagə tərah rəha nətəmimi, mol ilah kotəhruahru, motasim, məmə ilah rəha Uhgɨn.\f + \fr 13:12  \ft Efəs 5:26\f*   
\p
\v 13 Tol lanəha, pəh kitah kotol məmə inu okohiet ihluə imatah ikɨn, motol kətiəh kitah min əpəha ihluə.\f + \fr 13:13  \ft Luk 9:23\f*\f + \fr 13:13  \ft Nɨpətɨ nati u məmə, pəh kotəpəh nɨtəu-pəniən noliən rəha sakrifais rəha nətəm Isrel məmə kitah kotəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn, kəni pəh kəhuvən o Iesu motəhatətə lan motəhatətə məmə nɨmɨsiən rəhan in sakrifais iətəm tatol itah kotəhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn.\f* Kəni okotəkeikei motəhtul maru məmə nətəmimi okotol naulɨsiən kəm tah, təhmen əmə mə inu, kəmotol lan.\f + \fr 13:13  \ft Hip 11:26\f*  
\v 14 E nəhue nɨftəni u, rəhatah kəti lahuənu əhruahru imatah ikɨn tɨkə, iətəm otətatɨg itulɨn.\f + \fr 13:14  \ft Hip 12:27\f* Mətəu kitah kəutəsal maru əhanəh o rəhatah lahuənu əhruahru iətəm kotəhrun məmə otəpanuva.\f + \fr 13:14  \ft Fɨl 3:20; Hip 11:10; 12:22\f*   
\p
\v 15 Tol lanəha, e nasiruiən rəha Iesu, pəh kitah kotəfən sakrifais rəhatah kəm Uhgɨn nian rəfin.\f + \fr 13:15  \ft 1Pitə 2:5\f* Sakrifais mɨn u rəhatah, inu, okautəfəri nərgɨ Uhgɨn nian rəfin, məutəni pətɨgəm nərgɨn.\f + \fr 13:15  \ft Sam 50:2-15; Hos 14:2; Aes 57:19\f*   
\p
\v 16 Sotaluiən məmə nautol nol əhruiniən təuvɨr mɨne nətuatiən e natimnati rəhatəmah kəm nətəmi mɨn u rəhalah nati kəti tɨkə,\f + \fr 13:16  \ft Rom 12:13\f* mətəu-inu in mɨn təhmen e sakrifais\f + \fr 13:16  \ft Fɨl 4:18\f* iətəm nɨki Uhgɨn tagiən ohni.\f + \fr 13:16  \ft Sam 50:21-15; Hos 14:2\f*   
\p
\v 17 Otol nəuia nətəmi asoli mɨn e niməfaki,\f + \fr 13:17  \ft Hip 13:7,24\f* kəni motatɨg ahgəl ilah. Ilah u, kəutəsal vivi o nəmiəgəhiən rəhatəmah,\f + \fr 13:17  \ft Aes 62:6; Uək 20:28\f* məsotəmeigiən, mətəu-inu ilah kotəhrun məmə okotəkeikei motəni=pən kəm Uhgɨn məmə ilah kəmotol uək u, təhro lanu lan. Itəmah nəkotəkeikei motol nɨkilah tagiən o uək u. Nəmə itəmah nautol nɨkilah təsagiəniən ohni, noliən u ko təsasiru agɨniən e təmah.   
\p
\v 18 Otəfaki o tɨmah,\f + \fr 13:18  \ft 1Təs 5:25\f* mətəu-inu iəkotəhrun əsas məmə rəhatɨmah noliən in təhruahru əmə,\f + \fr 13:18  \ft Uək 23:1\f* kəni iəkotolkeikei agɨn məmə nian rəfin itɨmah iautol noliən təuvɨr əmə.  
\v 19 Iəu iəkolkeikei pɨk məmə itəmah onəkotəkeikei motətapuəh o Uhgɨn, məmə iəu iəkəhrun nɨtəlɨg=pa uəhai mɨniən əmə o təmah.   
\p
\v 20 Iətəfaki mɨn o təmah mɨn məmə, Uhgɨn otasiru e təmah. Uhgɨn u, in nəukətɨ nəməlinuiən.\f + \fr 13:20  \ft Rom 15:33\f* Kəni in təmol rəhatah Iərmənɨg Iesu təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən,\f + \fr 13:20  \ft Uək 2:24\f* mətəu-inu nɨran təmaiu o noliən nəniəskasɨkiən itulɨn\f + \fr 13:20  \ft Jen 17:7,13,19; Aes 55:3; 61:8; Esik 37:26; Mat 26:28\f* in tətatɨg mətəmiəgəh.\f + \fr 13:20  \ft Hip 9:20\f* Iesu əha, in iətəmi təuvɨr mapirəkɨs o neh viviən sipsip mɨn rəhan.\f + \fr 13:20  \ft Jon 10:11\f* Iətəfaki məmə Uhgɨn u,  
\v 21 in otəfɨnə natimnati təuvɨr mɨn rəfin kəm təmah, iətəm otol itəmah nəkotəhmen o noliən nati iətəm in tolkeikei. Kəni iətəfaki məmə, Uhgɨn otol uək e nəmiəgəhiən rəhatah kətiəh kətiəh,\f + \fr 13:21  \ft Fɨl 2:13\f* kəni e nasiruiən rəha Iesu Krɨsto, in otol rəhatah noliən təuvɨr vivi, kəni nɨkin otagiən pɨk ohni. Kəni pəh kotəfəri nərgɨ Krɨsto ilɨs nian rəfin, matuvən matuvən naunun tɨkə. Əuəh.\f + \fr 13:21  \ft Rom 11:36\f*   
\p
\v 22 Piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn. Nauəuə u rəhak təsəfəməh pɨkiən. Mətəu iəkətapuəh əskasɨk o təmah məmə, otol-to rəhatəmah nətəlɨgiən təfəməh mɨn məmə nəkotətəlɨg e rəhak nəghatiən mɨn iətəm otəfəri nətəlɨgiən rəhatəmah.   
\p
\v 23 Iəkolkeikei məmə onəkotəhrun məmə piatah u Timoti, ilah kəmotɨləfətɨgəm e kaləpus. Nəmə in otuva uəhai əmə, kəni itɨmlau min, iəkiauvnə.   
\p
\v 24 Itəmah otəni təuvɨr kəm nətəmi asoli mɨn rəhatəmah, mɨne nəfaki mɨn u imatəmah ikɨn. Nətəm Itali kotəni təuvɨr kəm təmah.   
\p
\v 25 Pəh Uhgɨn otəfɨnə rəhan nəuvɨriən kəm təmah rəfin. Əuəh.