\id COL - Whitesands Tanna 
\h KOLOSI 
\toc1 Nauəuə iətəm Pol təmətei tuvən kəm nəfaki mɨn ikɨn Kolosi 
\toc2 Kolosi 
\toc3 Kol 
\mt1 Kolosi  
\mt2 Nauəuə iətəm Pol təmətei tuvən kəm nəfaki mɨn ikɨn Kolosi  
\imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Kolosi  
\ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Aposɨl Pol təmətei nauəuə u.  
\ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Təmətei tatuvən kəm niməfaki əpəha Kolosi, taun asoli kəti əpəha nɨtəni asoli Esiə.  
\ip \bd ?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei?\bd* Kətəni məmə nəmə təhro Epafras təmətuəuin niməfaki əha Kolosi. Pol təsuvəniən meruh niməfaki əha, mətəu nəgətun eiuə nəuvein kəməhuva e niməfaki. Kəutəni məmə okotəkeikei motohtəu=pən suaru nəuvein rəha nətuakəmiən rəha nauəniən mɨne nəmnɨmiən, kəni motəfaki kəm nagelo mɨn, mautəni məmə Krɨsto in səniəmə ilɨs pɨk. Kautəni məmə kautos nəhruniən nəuvein iətəm kəutəhluaig, mautəni məmə nəhruniən mɨne noliən rəha iətəmimi in nati kəti iətəm tepət pɨk.  
\ip \bd ?Təmətei nauəuə u o nak?\bd* Pol təmətei nauəuə u məmə otətei rəkɨs nəgətuniən eiuə mɨn iətəm kəutatɨg e niməfaki. Molkeikei məmə otəni pətɨgəm məmə Krɨsto in ilɨs tapirəkɨs natimnati rəfin, kəni nəfaki mɨn okəsotarəriə e nəgətuniən eiuə mɨn əha, mətəu-inu ilah nati əpnapɨn əmə.  
\c 1  
\s1 Pol təmətuəuin rəhan nəghatiən  
\p
\v 1 Iəu Pol, u iəu aposɨl kəti rəha Krɨsto Iesu, iətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs iəu. Itɨmlau piatah Timoti iətuatɨg,  
\v 2 kəni nɨkitɨmlau tətagiən məmə iəkuəghati kəm təmah e nauəuə u, iətəm iətuətei mətuahli=pɨnə kəm təmah nətəmimi rəha Uhgɨn əpəha Kolosi, inu piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn e Krɨsto iətəm nəutəhatətə əskasɨk lan. Itɨmlau iətuəfaki məmə nəuvɨriən mɨne nəməlinuiən rəha Uhgɨn Tatə rəhatah in otəkeikei mətatɨg o təmah.   
\s1 Pol təməni-vivi Uhgɨn o nətəm Kolosi  
\p
\v 3 Nian iəkəutəfaki o təmah kəm Uhgɨn u tatə rəha Iərmənɨg Iesu Krɨsto, kəni nian rəfin iəutəni tagkiu kəm in o rəhan uək e nəmiəgəhiən rəhatəmah,  
\v 4 mətəu-inu itɨmah iəmotətəu məmə rəhatəmah nəhatətəiən təskasɨk ohni mɨne nolkeikeiən rəhatəmah tatuvən o nətəmimi nətəm kəutəfaki.\x - \xo 1:4  \xt Efəs 1:15-16\x*  
\v 5 Nəhatətəiən mɨne nolkeikeiən rəhatəmah tol lanu lan mətəu itəmah nəkotəhrun vivi e nɨkitəmah məmə Uhgɨn otəfɨnə kəm təmah nati nak iətəm təmol əpenə-penə lan əpəha ilɨs e negəu e neai. Nəmotətəu rəkɨs natimnati mɨn əha e nəghatiən pəhriən, inu nanusiən təuvɨr rəha Iesu Krɨsto.   
\p
\v 6 Ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨtəni mɨn, nətəmimi kəutəni pətɨgəmiən nanusiən təuvɨr, kəni tətəuə e nəuan mateviə matol vivi nəmiəgəhiən rəha nətəmimi tepət. Tol əmə məmə inu nian itəmah nəmotətəu motəhrun nɨpəhriəniən əha e nəuvɨriən rəha Uhgɨn, kəni tateviə mɨn matəuə e rəhatəmah nəmiəgəhiən.\x - \xo 1:6  \xt Efəs 1:13; 1Pitə 1:4\x*  
\v 7 Inu suah u Epafras, tɨnəni rəkɨs nəghatiən u kəm təmah. In iətəmimi təuvɨr kəti iətəm in slef kəti rəha Krɨsto itɨmlau min iətəm tatos rəhatɨmlau nəghatiən. In iətəmimi kəti tətəhtul əskasɨk o noliən uək rəha Krɨsto, kəni mətasiru e təmah.  
\v 8 In təməni kəm tɨmlau nolkeikeiən rəhatəmah iətəm Narmɨn Rəha Uhgɨn təməfɨnə kəm təmah, kəni nautolkeikei nətəmimi lan.\x - \xo 1:8  \xt Kol 4:12; Flm 23\x*   
\p
\v 9 Tol lanu, nian itɨmah iəmotətəu nanusiən əha, kəni iəutəfaki e nian rəfin o təmah. Iəutətapuəh o Uhgɨn məmə in otətəlmɨn itəmah e rəhan nətəlɨgiən mɨne neinatɨgiən pəh nəkotəhrun vivi rəfin nəuian.\x - \xo 1:9  \xt Efəs 1:16-17\x*   
\p
\v 10 Iautəfaki lanu məmə naliuəkiən rəhatəmah otəfən nɨsiaiən kəm Uhgɨn pəh tol nɨkin tətagiən ohni, kəni məmə rəhatəmah nəmiəgəhiən otəuə e nəuan iətəm təuvɨr o uək rəfin rəha Uhgɨn iətəm nautol. Pəh Uhgɨn otasiru e təmah məmə nəkotəhrun vivi in.   
\p
\v 11 Iəutəfaki məmə nəsanəniən asoli rəha Uhgɨn otol itəmah nəkotəsanən e nian nərahiən otuva. Pəh onəutəhtul əskasɨk kəni nətəlɨgiən rəhatəmah təfəməh, kəni nagiəniən tətatɨg e təmah,\x - \xo 1:11  \xt Efəs 1:19; 3:16\x*  
\v 12 kəni nəkotəni kəm Tatə Uhgɨn məmə nɨkitəmah tətagiən o natimnati iətəm təmol. In təmol itəmah nəkotəhruahru, məmə nəkotəhrun nosiən nautə rəha Uhgɨn iətəm otəpanuva. Onəkotos rəhatəmah nautə təhmen e nətəmimi rəfin iətəm kəutəfaki mautaliuək e nəhagəhagiən rəha Uhgɨn.   
\p
\v 13 Kəni Uhgɨn təmol lanəha nian in təmos rəkɨs itah e narmənɨgiən rəha napinəpuiən, mɨnol itah kɨnəhuva e narmənɨgiən rəha Nətɨn iətəm in tolkeikei pɨk.\x - \xo 1:13  \xt Luk 22:53; Efəs 2:2\x*  
\v 14 Nətɨn təmos nɨmeitah, mos nalpɨniən rəhatah, kəni mɨtɨs itah e nalpɨniən rəha təfagə, inəha təmafəl itah e təfagə tərah mɨn rəhatah.\x - \xo 1:14  \xt Efəs 1:7\x*   
\s1 Krɨsto in ilɨs tapirəkɨs natimnati rəfin  
\q1
\v 15 Nətɨ Uhgɨn iətəm nətəmimi kəmoteruh, in təhmen=pən əmə e rəhan tatə iətəm nətəmimi kəsotehiən.  
\q1 Aupən aupən agɨn, nian nɨftəni mɨne neai mɨne natimnati mɨn rəfin kəmautohkə əhanəh, mətəu Nətɨn, in təmaupən matɨg rəkɨs. Kəni tol=pən in, in ilɨs tətarmənɨg e natimnati mɨn rəfin u.\x - \xo 1:15  \xt Jon 1:18; 2Kor 4:4\x*  
\v 16 In ilɨs mətəu-inu in təmol natimnati mɨn rəfin e nəhue nɨftəni u, mɨne neai, natimnati iətəm kateh ilah uə kəsehiən ilah, u nagelo mɨn, mɨne iərmɨs mɨn, mɨne narmɨn tərah mɨn, mɨne iərmənɨg mɨn rəfin. Kəni in təmol natimnati mɨn rəfin u məmə rəhan.   
\q1
\v 17 Kəni in təmaupən matɨg rəkɨs e natimnati mɨn rəfin. Kəni natimnati mɨn rəfin kəutatɨg mətəu-inu nəsanəniən rəhan tətaskəlɨm ilah.\x - \xo 1:17  \xt Jon 1:1; 8:58\x*   
\q1
\v 18 Kəni in əmə tətəhtul aupən o niməfaki, kəni niməfaki in tatol uək təhmen=pən e nɨpətɨn, kəni in rəhn-kapə.  
\q1 Kəni in nəukətɨ niməfaki, inəha in iətəmi iətəm in təmaupən məmiəgəh itulɨn e nɨmɨsiən.  
\q1 Tol lanəha, in ilɨs e natimnati mɨn rəfin.\x - \xo 1:18  \xt Uək 26:23; Efəs 1:22-23; Nəh 1:5\x*   
\q1
\v 19 Uhgɨn nɨkin tagiən məmə e nətəlɨgiən rəhan, nəmiəgəhiən mɨne nəsanəniən rəfin rəhan tətatɨg əmə e Krɨsto, kəni tol lanəha Krɨsto in ilɨs e natimnati mɨn rəfin.\x - \xo 1:19  \xt Kol 2:9\x*   
\q1
\v 20 Kəni e Krɨsto, Uhgɨn təmələhu nəməlinuiən nian nɨra Krɨsto təmaiu e nɨgi kəməluau, kəni nətəmimi, mɨne nati miəgəh mɨn, mɨne nagelo mɨn, mɨne iərmɨs mɨn, mɨne natimnati mɨn rəfin kəməhuva motuhapumɨn ilah mɨn e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn.  
\q1 E Krɨsto əmə Uhgɨn təmol natimnati mɨn əha.\x - \xo 1:20  \xt Efəs 1:10\x*   
\p
\v 21 Aupən ikɨn, itəmah nəməutan isəu o Uhgɨn, kəni itəmah tɨkɨmɨr mɨn rəhan e nətəlɨgiən rəhatəmah, kəni nəmautol təfagə tərah.\x - \xo 1:21  \xt Rom 5:10; Efəs 2:12\x*  
\v 22 Mətəu rəueiu əha, Uhgɨn təmol məmə itəmah nəməhuva motol kətiəh e təmah min e nɨmɨsiən rəha Krɨsto u nɨpətɨn təməhkul e nɨgi kəməluau. Uhgɨn təmol lanəha məmə otos itəmah nəkəhuva iuəkɨr ohni, kəni məutəhruahru e nəhmtɨn, kəni rəhatəmah noliən tərah mɨn tɨkə, kəni Uhgɨn otəseruhiən nɨpəgnəmtɨn tərah kəti e təmah mətəu nəkotəpiə.\x - \xo 1:22  \xt Rom 5:10; Efəs 5:27\x*  
\v 23 Natimnati mɨn u tol lanəha nəmə itəmah nəutəhtul əskasɨk e rəhatəmah nəhatətəiən e Iesu. Nəmotətəu nanusiən təuvɨr iətəm tətəgətun natimnati iətəm Uhgɨn otol kəm təmah əpəha e negəu e neai, kəni rəhatəmah nətəlɨgiən otəkeikei matəhtul əskasɨk e natimnati mɨn əha. Nanusiən təuvɨr u, iətəm nəmautətəu rəkɨs, kəmətanus pətɨgəm ikɨn mɨn e nɨtəni mɨn, kəni iəu Pol, Uhgɨn təmauɨn lak məmə iətəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr əha.   
\s1 Pol tatol uək rəha niməfaki  
\p
\v 24 Nɨkik tagiən məmə iəkətəu nahməiən e nɨpətɨk o rəhatəmah nəhatətəiən. Krɨsto təmətəu nahməiən e nɨpətɨn məmə niməfaki otair. Kəni e suaru kətiəh əmə, iəu mɨn iətətəu nahməiən e nɨpətɨk o nɨpətɨ Krɨsto, u inu in niməfaki, məmə oteviə məskasɨk. Kəni tol lanu, uək iətəm Iesu təmətuəuin, iəkolkeikei məmə iəkasiru e uək rəha Iesu o niməfaki, kəni mətətəu naməhiən ohni.  
\v 25 Uhgɨn əmə təmləfəri iəu məmə iəkol uək e niməfaki rəhan. Rəueiu əha, iəkəhrun nasiruiən e təmah e uək iətəm Uhgɨn təmələhu=pən e nəhlmək. Rəhak uək məmə iətəni pətɨgəm nəghatiən mɨn rəfin rəha Uhgɨn pəh nəkotəhrun vivi,  
\v 26 nəghatiən əha in nəlpəkauiən oneuən rəha Uhgɨn iətəm təmətəhluaig o nətəmimi rəfin aupən ikɨn, mətəu rəueiu əha Uhgɨn tɨnɨtɨs nɨpətɨn kəm rəhan mɨn nətəmimi.\x - \xo 1:26  \xt Rom 16:25-26; Efəs 3:2-9\x*   
\p
\v 27 Kəni Uhgɨn nɨkin tagiən əmə məmə otəni pətɨgəm natimnati təuvɨr mɨn rəha Iesu kəm təmah, nətəm Nanihluə\f + \fr 1:27  \ft Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.\f* mɨn u kəsəniə məmə itəmah nətəm Isrel, məmə onəkotəhrun mɨn. Nəlpəkauiən oneuən iətəm təuvɨr rəha Uhgɨn, tol lanəha, Krɨsto təmos nɨkitəmah, kəni nəkotəhrun motəhatətə lan məmə onəkotos rəhan nəuvɨriən iətəm təuvɨr agɨn u əpəha e negəu e neai.   
\p
\v 28 Kəni itɨmah iəutəni pətɨgəm Krɨsto kəm nətəmimi rəfin. Kəni iəutəni əskasɨk məutəhgi-pəri nɨkilah lan, kəni məutəgətun ilah e neinatɨgiən təuvɨr, məmə ilah kəhuva nəfaki mɨn iətəm kəutəhtul əskasɨk e rəhalah nəhatətəiən e Krɨsto.  
\v 29 Iatol uək əskasɨk o nati əha, kəni nian rəfin iatol uək əskasɨk pɨk e nəsanəniən asoli rəha Krɨsto iətəm tatol uək e nəmiəgəhiən rəhak.\x - \xo 1:29  \xt Efəs 3:7,20; Fɨl 4:13\x*   
\c 2  
\s1 Nəkotəkeikei mətəhatətə əskasɨk e Iesu  
\p
\v 1 Iəkolkeikei məmə nəkotəhrun məmə iəu iatol uək əskasɨk agɨn o təmah nətəm Kolosi, mɨne nətəm Laotɨsiə, mɨne nəuvein mɨn nətəm kəutəfaki mətəu iəsehiən ilah.  
\v 2 Iatol uək lanu o nəfəriən nətəlɨgiən rəhatəmah rəfin, kəni məmə nɨkitəmah rəfin otəsanən. Iəkolkeikei məmə itəmah onəkotolkeikei itəmah mɨn, kəni tol lanəha, onəkəhuva kətiəh e nətəlɨgiən mɨne nɨkin. Iatol uək o təmah məmə onəkotəhrun vivi motəhrun rəfin nəghatiən pəhriən rəha Uhgɨn iətəm aupən təmətəhluaig mətəu rəueiu tɨnietɨgəm=pa. Kəni nəlpəkauiən oneuən əha, in Krɨsto,  
\v 3 iətəm Uhgɨn təmoriarun neinatɨgiən mɨne nəhruniən təuvɨr mɨn rəfin rəhan tətatɨg lan.\x - \xo 2:3  \xt 1Kor 1:24,30\x*   
\p
\v 4 Iəu iətəghati lanu kəm təmah o nasisɨgiən e nəghatiən eiuə mɨn rəha nətəmimi iətəm tətəhiən o niuvi rəkɨsiən rəhatəmah nətəlɨgiən.\x - \xo 2:4  \xt Rom 16:18\x*  
\v 5 Tol mə iətatɨg pau isəu o təmah, mətəu nɨkik təhti pɨk itəmah. Kəni nɨkik tagiən pɨk mətəu-inu iəmətəu məmə rəhatəmah nətəlɨgiən kətiəh əmə, kəni itəmah nəutəhatətə əskasɨk əmə e Krɨsto.\x - \xo 2:5  \xt 1Kor 5:3\x*   
\s1 Rəhatəmah nəmiəgəhiən otəkeikei mətatɨg əmə e Krɨsto.  
\p
\v 6 Mətəu inko itəmah nəmotos Krɨsto Iesu məmə in Iərmənɨg rəhatəmah, kəni onəkotəkeikei məutohtəu=pən əskasɨk in.  
\v 7 Otaskəlɨm Krɨsto tiəkɨs təhmen e nokɨ nɨgi təteiuaiu mələs nɨftəni, kəni pəh rəhatəmah nəmiəgəhiən teviə məskasɨk lan. Pəh rəhatəmah nəhatətəiən otəkeikei meviə mətəskasɨk e nian rəfin, nəhatətəiən inu kəməgətun itəmah lan aupən. Kəni nian rəfin otəkeikei məutəni kəm Uhgɨn məmə nɨkitəmah təməri məriauəh e nagiəniən o natimnati iətəm təmol o təmah.\x - \xo 2:7  \xt Efəs 3:17\x*   
\p
\v 8 Otətəu vivi itəmah məmə nətəmimi kəsotaskəlɨmiən kəni məsotiuvi mɨniən itəmah e nəgətuniən eiuə mɨn rəhalah. Nəgətun eiuə mɨn əha tatɨtəu=pən nətəlɨgiən rəha nətəmimi əmə mɨne nəukətɨ lou mɨn iətəm tətəghati e natimnati rəha nɨftəni əmə. Nəghatiən mɨn əha tatsɨpən e nətəlɨgiən əuas mɨn rəha nətəmimi, mətəu kəsotsɨpəniən e Krɨsto.   
\p
\v 9 Kəni Krɨsto in Uhgɨn. Kəni in təmuva mos nɨpətɨ iətəmimi təhmen e tah, kəni natimnati rəfin rəha Uhgɨn tətatɨg lan.\x - \xo 2:9  \xt Jon 1:14,16\x*  
\v 10 Kəni nian nəmotəhatətə e Krɨsto, kəni Uhgɨn in təməfən natimnati rəfin rəha nəuvɨriən kəm təmah. Kəni Krɨsto tətarmənɨg e nətəmimi mɨne natimnati rəfin u kəutarmənɨg e nəhue nɨftəni mɨne neai.\x - \xo 2:10  \xt Efəs 1:21-22\x*  
\v 11 Kəni nati kəti mɨn e Krɨsto. Nian itəmah nəmotəhatətə lan, kəni in təməhgi=pən itəmah. Mətəu səniəmə nəhgi-pəniən rəha nɨpətɨn u nətəmimi kautol, mətəu nəhgi-pəniən rəha nɨkitəmah iətəm Iesu təmol. In təmətei rəkɨs nətəlɨgiən mɨne noliən tərah mɨn e rəhatəmah nəmiəgəhiən.\x - \xo 2:11  \xt Rom 2:29\x*  
\v 12 Kəni e nian kəməueiu itəmah e nəhu, in nəmtətiən kəti məmə nəmiəgəhiən aupən rəha təfagə tərah rəhatəmah kəutohmɨs kəni katɨtənɨm ilah Iesu. Kəni Uhgɨn təməmiəgəh mɨn itəmah e nəmiəgəhiən vi mɨn itəmah Iesu, mətəu-inu nəməutəhatətə e nəsanəniən asoli rəha Uhgɨn iətəm təmol Iesu təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən.\x - \xo 2:12  \xt Rom 6:4\x*   
\p
\v 13 Aupən ikɨn, nian Uhgɨn təməsətei rəkɨs əhanəhiən noliən tərah mɨn e nɨkitəmah, kəni e nəhmtɨn, təhmen məmə itəmah nəmohmɨs rəkɨs e noliən tərah mɨn əha.\f + \fr 2:13  \ft Nian iətəmimi kəti təsəhatətə əhanəhiən e Iesu Krɨsto, rəhan təfagə taskəlɨm matɨg isəu o Uhgɨn. Rəhan nəmiəgəhiən pəhriən ilau Uhgɨn tɨkə, kəni təhmen məmə narmɨn təmɨmɨs.\f* Mətəu nian nəməhuva motol kətiəh itəmah Iesu, kəni Uhgɨn təmosmiəgəh mɨn itəmah min. Uhgɨn təmafəl rəkɨs noliən tərah mɨn rəhatah malu lan.\x - \xo 2:13  \xt Efəs 2:1,4-5\x*  
\v 14 Nian kitah kəmautol noliən tərah, kəni kəmautəhti Lou rəha Mosɨs iətəm tətəni məmə okohmɨs o noliən tərah mɨn əha, kəni tatətu=pa nɨpəgnəmtɨ nəghatiən mɨn kəm tah. Mətəu Uhgɨn təməhti=pən nəghatiən mɨn əha e nɨgi kəməluau, kəni nəsanəniən rəhalah tɨkə.\x - \xo 2:14  \xt Efəs 2:14-16; 1Pitə 2:24\x*  
\v 15 E nɨgi kəməluau əha, Krɨsto in təmehpahu nəsanəniən rəha iərmənɨg mɨn rəfin, kəni təmərəkɨn narmənɨgiən rəha iərmɨs mɨn təhmen=pən məmə in təmehpahu ilah e nəluagɨniən asoli kəti. Kəni rəueiu əha, in təmol rəhan tɨkɨmɨr mɨn kəməhuva nati əpnapɨn əmə e nəhmtɨ nətəmimi.   
\s1 Iesu tətarmənɨg e təmah  
\p
\v 16 Tol mɨn lanəha, nəsotətəlɨgiən e nəghatiən rəha nətəmimi nətəm kəutələhu pəsɨg məmə nəsotoliən natimnati nəuvein, məsotuniən nauəniən kəti uə məsotəmnɨmiən nəmnɨmiən kəti. Sotətəlɨgiən e nəghatiən rəhalah iətəm kəutəni məmə nəkol natimnati mɨn u e nian asim mɨn, uə e nian rəha məuɨg vi mɨn, uə e nian rəha Sapət.\x - \xo 2:16  \xt Rom 14:1-13\x*  
\v 17 Lou mɨn u rəhalah əha kəutəghati lan, kəutəgətun=pən nɨpəhriəniən kəti iətəm tətuva, mətəu nɨpəhriəniən əha, in Krɨsto pɨsɨn əmə.\x - \xo 2:17  \xt Hip 8:5\x*   
\p
\v 18 Nətəmimi nəuvein kəutəfəri pɨk mətəu-inu ilah kəutəni məmə kɨnauteruh nəməhlairiən mɨn nəuvein iətəm nɨpətɨlah tatɨg. Ilah kəutəni kəm təmah məmə nəkotəkeikei motol natimnati nəuvein iətəm tətəgətun məmə rəhatəmah nətəlɨgiən teiuaiu, kəni itəmah onəkotəkeikei məutəfaki kəm nagelo mɨn. Sotohtəu-pəniən nətəlɨgiən rəhalah. Nətəlɨgiən mɨn əha iətəmimi əmə tatol. Kəni nəmə nəkotohtəu=pən nəghatiən rəhalah, itəmah onəkotəmkarəpən e rəhatəmah nəmiəgəhiən. Mətəu nətəmi mɨn əha kəutəfəri ilah o nati nɨpətɨn tɨkə.  
\v 19 Nətəmi mɨn əha kəsotaskəlɨmiən nəgətuniən pəhriən rəha Krɨsto tiəkɨs məsotoliən kətiəh ilah Krɨsto. Mətəu Iesu təhmen=pən məmə in rəhn-kapə niməfaki konu niməfaki in nɨpətɨ Krɨsto. E noliən kətiəh mɨn təhmen=pən e nɨpətɨ iətəmimi, u iətəm tatɨlpɨn ikɨn e nəuanɨləuɨs mɨn tatuvən e nɨkɨlkɨlin, kəni Krɨsto tatol mɨn nati kətiəh e niməfaki rəhan məmə niməfaki otəskasɨk, kəni mateviə e nəmiəgəhiən vi iətəm Uhgɨn tatol tateviə.\x - \xo 2:19  \xt Efəs 2:21; 4:16\x*   
\s1 Nəmotos nəmiəgəhiən vi mətəu itəmah nəmotol kətiəh e Krɨsto  
\p
\v 20 Nian nəmotəhatətə e Krɨsto, in təhmen məmə nəmohmɨs itəmah min. Kəni mətəu-inu lou təsuvaiən o iətəmimi iətəm təmɨmɨs, kəni nəukətɨ lou mɨn iətəm tətəghati e natimnati rəha nəhue nɨftəni əmə, nəsanəniən rəhalah tɨkə məmə okotarmənɨg e təmah. Tol lanəha, iətətapuəh o təmah məmə, təhro itəmah nautohtəu=pən lou mɨn rəha nəhue nɨftəni mɨne, inəha nəghatiən əuas mɨn iətəm kəutəni məmə,  
\v 21 “Saskəlɨmiən nati u,” uə “Sun askəuvɨniən nati u,” uə “Sekiən nati u.”\x - \xo 2:21  \xt Kəl 4:3,9; 1Tim 4:3\x*  
\v 22 Mətəu nəghatiən mɨn u təmsɨpən e nətəlɨgiən rəha iətəmimi. Ilah kəutəghati əmə e natimnati rəha nəhue nɨftəni u, təhmen=pən e nauəniən nəuvein, mɨne nəmnɨmiən nəuvein. Mətəu natimnati mɨn u, ko təsasiruiən, kəni təsərəkɨniən nɨkitəmah, mətəu-inu e nian onəkotos uə nəkotun, kəni tɨkə mɨn.\x - \xo 2:22  \xt Mat 15:9\x*   
\p
\v 23 Iəkəhrun məmə nian nəuteruh nəghatiən mɨn əha, nəkotəni məmə kəta nəghatiən agɨn mɨn nəuvein. Ilah kəutəni məmə nətəmimi okotəfaki lanu lan uə lanəha lan, kəni ilah kəutəni məmə okotol rəhalah nətəlɨgiən teiuaiu lanu uə lanəha, kəni ilah kəutəni mɨn məmə nətəmimi okotəkeikei məuteruh vivi nɨpətɨlah mɨn lanu uə lanəha e noliən iətəm in tiəkɨs o nɨpətɨlah. Mətəu iətəni=pɨnə kəm təmah məmə nəghatiən mɨn əha, rəhalah nəsanəniən tɨkə məmə otahtɨpəsɨg e nətəlɨgiən tərah mɨn mɨne noliən tərah mɨn u nətəmimi kautol e nɨpətɨlah.   
\b  
\c 3  
\p
\v 1 Mətəu-inu Uhgɨn təmosmiəgəh mɨn itəmah min Krɨsto, kəni tol lanəha, rəueiu əha itəmah onəkotəkeikei mautol nɨkitəmah tətatɨg əskasɨk e natimnati iətəm tətatɨg əpəha e negəu rəha Uhgɨn, ikɨn əha Iesu tətəharəg ikɨn e nɨkalɨ Uhgɨn maru, ikɨn əha, ikɨn ima nəsanəniən mɨne nɨsiaiən.\x - \xo 3:1  \xt Mak 12:36; 16:19; Efəs 1:20\x*  
\v 2 Itəmah onəkotəkeikei mautol rəhatəmah nətəlɨgiən tətatɨg əmə e negəu rəha Uhgɨn, kəni pəh nətəlɨgiən rəhatəmah otəsatɨgiən e natimnati rəha nəhue nɨftəni u,\x - \xo 3:2  \xt Mat 6:33\x*  
\v 3 mətəu-inu itəmah nəmohmɨs itəmah Krɨsto, inəha noliən rəha nəmiəgəhiən əuas rəhatəmah kəmohmɨs, kəni nəmiəgəhiən pəhriən rəhatəmah kəutəhluaig ilah Krɨsto iətəm tətatɨg e negəu e neai ilau Uhgɨn. Nəmiəgəhiən vi u, nətəmimi kəsoteruhiən.  
\v 4 Nəmiəgəhiən pəhriən rəhatəmah in e Krɨsto əmə. Kəni nian Krɨsto otɨtəlɨg=pa mɨn, kəni Uhgɨn otəgətun Krɨsto kitah min kəm nətəmimi rəfin, kəni ilah okoteruh nəuvɨriən mɨne nəsanəniən rəhan.   
\s1 Suaru əhruahru  
\p
\v 5 Mətəu itəmah onəkotəkeikei motəpəh agɨn noliən tərah mɨn rəha nəhue nɨftəni, noliən tərah tol mɨn lanu; nɨpətan mɨne nəman mɨne, kautit oneuən ilah mɨn; ilah kautol noliən tərah tol naulɨsiən o nəniən; ilah kotolkeikei pɨk ilah mɨn o noliən tərah; təfagə tərah tepət e rəhalah nətəlɨgiən; ilah navərəs, kəni noliən əha təhmen=pən məmə kəutəfaki kəm narmɨ nati mɨn, inəha, kəutləfəri natimnati mɨn rəha nəhue nɨftəni ilɨs tapirəkɨs Uhgɨn.  
\v 6 Noliən tərah mɨn əha tatol nɨki Uhgɨn tətahmə, kəni in otol nalpɨniən asoli kəm nətəmimi nətəm kautol noliən tərah mɨn əha.\x - \xo 3:6  \xt Rom 6:6,11; Efəs 4:19; 5:3-6\x*  
\v 7 Aupən ikɨn, noliən tərah mɨn əha kəutarmənɨg e rəhatəmah nəmiəgəhiən, nəmautol ilah nian rəfin.   
\p
\v 8 Mətəu rəueiu əha, nəkotəkeikei motos rəkɨs ilah e rəhatəmah nəmiəgəhiən, kəni otol mɨn lanəha: niəməha təsol mɨniən itəmah; nɨkitəmah mɨne nohlɨtəmah təsatɨpahal-atɨpahal pɨkiən təhmen e kaluəluə; soliən tərah kəm nətəmimi; səni rahiən nətəmimi; səniə nəghatiən iətəm tol naulɨsiən o nəniən.\x - \xo 3:8  \xt Efəs 4:25-29; 5:4\x*  
\v 9 Soteiuəiən e təmah mɨn mətəu-inu itəmah nəmotəpeg rəkɨs nətəlɨgiən əuas rəhatəmah, kəni motəpəh rəhan noliən tərah mɨn,\x - \xo 3:9  \xt Efəs 4:22,25\x*  
\v 10 kəni nəməhuvən e nətəlɨgiən vi. Uhgɨn tətəfɨnə nəmiəgəhiən vi u kəm təmah, matol məmə itəmah onəkəhuva motol əmə məmə in mɨne. Kəni pəh nəkotəhrun vivi in.\x - \xo 3:10  \xt Efəs 4:24\x*   
\p
\v 11 Mətəu e natimnati mɨn əha, in nati əpnapɨn əmə nəmə ik iətəm Isrel, uə səniəmə ik iətəm Isrel; nəmə kəməhgi=pən ik uə kəsəhgi-pəniən ik; nəmə nəmol vivi skul uə nəsol viviən skul; nəmə ik slef əmə kəti uə ik səniəmə slef kəti. Mətəu nati asoli in Krɨsto, kəni tətatɨg e nəmiəgəhiən rəhatah rəfin u kəutəhatətə lan.\x - \xo 3:11  \xt Kəl 3:28\x*   
\p
\v 12 Uhgɨn təmolkeikei itəmah, kəni mɨtəpɨn itəmah məmə rəhan mɨn. Kəni tol mɨn lanu: nɨkitəmah otəkeikei matɨtəgɨt o nətəmimi; mautol təuvɨr kəm nətəmimi; rəhatəmah nətəlɨgiən otəkeikei mətatɨg ləhtəni; itəmah nətəm mətɨg; kəni nətəlɨgiən rəhatəmah otəfəməh. Otol nəghatiən mɨn əha, təhmen=pən məmə nəutəhuvən e napən vi rəha Uhgɨn.  
\v 13 Nian suah kəti otol nati kəti otəsəhmeniən e nəhmtɨtəmah, kəni nɨkitəmah otəsahmə uəhaiən ohni. Nəmə suah kəti tatol tərah e təmah kəti, pəh nəsotalpɨniən motos əmə tɨmɨs e nɨkitəmah, mətəu nəkotəkeikei məutalu lan kəni mautol təuvɨr əmə kəm iətəmi u. Sotaskəlɨm iəkɨsiən noliən tərah rəha iətəmimi təmol kəm təmah e nɨkitəmah, mətəu nəkotol təuvɨr kəm in, təhmen=pən əmə məmə Iərmənɨg təsaskəlɨm iəkɨsiən noliən tərah rəhatah e nɨkin, mətəu in tatol təuvɨr əmə kəm tah.\x - \xo 3:13  \xt Efəs 4:2,32\x*  
\v 14 Nati agɨn u iətəm otəkeikei mətatɨg e nɨkitəmah, in nolkeikeiən. Otos məhuvən lan təhmen=pən məmə napən təuvɨr rəha Uhgɨn. Nian onəkotolkeikei itəmah mɨn, kəni tol itəmah nəkəhuva kətiəh.   
\p
\v 15 Otos nəməlinuiən rəha Krɨsto pəh in tətarmənɨg e nɨkitəmah, mətəu inko Uhgɨn təmauɨn e təmah məmə nəkəhuva motol kətiəh, kəni məutatɨg əmə e nəməlinuiən. Kəni nian rəfin otəni kəm Uhgɨn məmə nɨkitəmah tətagiən o natimnati iətəm in təmol kəm təmah.  
\v 16 Otəgətun itəmah mɨn e nəghatiən rəha Krɨsto, kəni motəni e nətəlɨgiən təuvɨr kəm təmah mɨn məmə nəkotəkeikei mautol, məsotəpəhiən. Otani nəpuən mɨn e Nauəuə rəha Nəpuən, mɨne nəpuən mɨn rəha niməfaki, mɨne nəpuən mɨn iətəm tatsɨpən e Narmɨn Rəha Uhgɨn. Otani ilah rəfin təhmen=pən e nəni-viviən kəti iətəm tatsɨpən e nɨkitəmah matuvən kəm Uhgɨn. Inəha e noliən mɨn əha, pəh nəghatiən təuvɨr rəha Krɨsto tətatɨg matəmiəgəh mateviə vivi e nɨkitəmah e nian mɨn rəfin.  
\v 17 Kitah u nəhlmɨ Iərmənɨg Iesu mɨn, kəni tol lanəha, natimnati rəfin u nautol, mɨne nəghatiən mɨn rəfin u nautəni, mətəu nəkotol əmə e nərgɨ Iərmənɨg Iesu. Kəni nian rəfin itəmah onəkotəkeikei motəni kəm Uhgɨn, tatə rəhatah, məmə nɨkitəmah tətagiən o natimnati iətəm Iesu təmol kəm təmah.\x - \xo 3:17  \xt 1Kor 10:31; Efəs 5:20\x*   
\s1 Noliən əhruahru rəha tatə, mɨne mamə, mɨne kəlkələh mɨn  
\p
\v 18 Nɨpətan, otɨsiai narmənɨgiən rəha nəman mɨn rəhatəmah, təhmen=pən əmə məmə pətan u in tətəfaki in otəkeikei mol lanəha.\x - \xo 3:18  \xt Efəs 5:22\x*   
\p
\v 19 Kəni nəman, otolkeikei rəhatəmah nɨpətan, kəni motol təuvɨr kəm lah, mətəu sotoliən rəhatəmah narmənɨgiən məmə nəkotol=pən əmə rəhatəmah nɨpətan.\x - \xo 3:19  \xt Efəs 5:25\x*   
\p
\v 20 Kəlkələh mɨn, otɨsiai rəhatəmah tatə mɨne mamə nian rəfin, mətəu-inu Iərmənɨg rəhatah nɨkin otagiən o noliən əha.\x - \xo 3:20  \xt Efəs 6:1\x*   
\p
\v 21 Itəmah tatə mɨn, sotoliən nalpɨniən tapirəkɨs nərahiən iətəm kəlkələh mɨn kautol, məmə nɨkilah otahmə ohni. Mətəu nəmə nəkotol lanəha e lah, kəni rəhalah nətəlɨgiən in oteiuaiu.\x - \xo 3:21  \xt Efəs 6:4\x*   
\s1 Noliən rəha slef mɨne rəhan iərmənɨg  
\p
\v 22 Slef mɨn, nian rəfin onəkotəkeikei motol nəuia nətəmi asoli mɨn rəhatəmah, mətəu səniəmə nian əmə iətəm ilah kəuteh itəmah lan məmə nɨkilah otagiən o təmah. Mətəu itəmah onəkotəkeikei motol uək e nɨkitəmah pəhriən o nəfəniən nɨsiaiən kəm Uhgɨn.\x - \xo 3:22  \xt Efəs 6:5-8\x*  
\v 23 Uək nak iətəm nautol, otol e nɨkitəmah rəfin təhmen əmə məmə nautol uək rəha Iərmənɨg rəhatah, səniəmə nautol uək rəha iətəmimi əmə.  
\v 24 Mətəu-inu onəkotəkeikei motəhrun vivi məmə Iərmənɨg rəhatah in otəfɨnə nətəouiən əhruahru rəha natimnati mɨn iətəm nautol ilah. Nətəouiən əha Uhgɨn tɨnəni rəkɨs məmə otəfɨnə kəm nenətɨn mɨn. ?Kəni nəkotəhrun nati u? Nautol uək rəha suah əha Iərmənɨg pəhriən rəhatah, in Iərmənɨg Krɨsto.  
\v 25 Mətəu iətəmimi iətəm tatol tərah, in otos əhruahru mɨn nəuan nətəouiən rəhan o noliən tərah, mətəu-inu Uhgɨn, in tatol təhmen-əhmen əmə kəm nətəmimi rəfin.\x - \xo 3:25  \xt Rom 2:11\x*   
\c 4  
\p
\v 1 Itəmah nətəmi asoli mɨn u nəutarmənɨg, onəkotəkeikei mautol təhruahru kəni məhmen o rəhatəmah slef mɨn, mətəu-inu itəmah mɨn nəkotəkeikei motəhrun məmə rəhatəmah mɨn Iətəmi asoli in tətatɨg mɨn əpəha e negəu e neai.\x - \xo 4:1  \xt Efəs 6:9\x*   
\s1 Pol təməgətun ilah  
\p
\v 2 Itəmah onəkotəkeikei məutəghati=pən kəm Uhgɨn e nəfakiən e nian rəfin. Kəni nian onətəfaki, rəhatəmah nətəlɨgiən otəkeikei mətatɨg lan, kəni nian rəfin agɨn nəkotəkeikei məutəni kəm Uhgɨn məmə nɨkitəmah tətagiən o natimnati iətəm in təmol kəm təmah.  
\v 3 Kəni iəu iəkolkeikei məmə itəmah nəkotəkeikei mautəfaki mɨn o təmah mɨn, məmə Uhgɨn oterəh e suaru məmə iəkotəni pətɨgəm nəlpəkauiən oneuən rəha Uhgɨn e Krɨsto. Iəmatəni pətɨgəm nəghatiən u inu, kəni kahtɨpəsɨg=pən lak ohni e kaləpus.  
\v 4 Otəfaki məmə iətəni pətɨgəm nəghatiən əha təhruahru kəni məpɨə vivi təhmen əmə məmə iəkəkeikei mol lanəha.   
\p
\v 5 Itəmah nətəm nəutəfaki, pəh nətəm kəsotəfakiən koteh=pən Iesu e noliən mɨn rəhatəmah, kəni e nian rəfin onəkotəkeikei mauteh vivi məmə noliən mɨn mɨne nəghatiən mɨn rəhatəmah otiuvi Nanihluə mɨn kəhuva o Iesu.\x - \xo 4:5  \xt Efəs 5:15-16\x*  
\v 6 Itəmah nəkotəkeikei məutəghati vivi kəm lah e nəghatiən mɨn əmə u iətəm təuvɨr kəni mətəhiən, kəni pəh ilah okotətəu nəghatiən mɨn əha məmə kotəuvɨr. Kəni itəmah onəkotəkeikei mətəhrun vivi suaru mɨn o nuhalpɨniən nəghatiən mɨn rəhalah iətəm kəutətapuəh o rəhatəmah nəhatətəiən e Iesu.   
\s1 Pol təmahlipən  //  suah mil kətian o lah  
\p
\v 7-8 Iətahli=pɨnə piatah iətəm təuvɨr, Tikikəs, in tatuvnə o təmah o nati keiu əmə məmə in otanus nəghatiən rəfin rəhatɨmah kəm təmah, kəni in otəfəri nətəlɨgiən rəhatəmah. In piatah kəti iətəm iəu iəkolkeikei pɨk. Nian rəfin in tətəhtul maru o nasiruiən lak e uək rəha Iərmənɨg.\x - \xo 4:7-8  \xt Efəs 6:21-22\x*  
\v 9 In tatuvnə ilau piatah Onesiməs. Nian rəfin in tətəhatətə əskasɨk e Iesu, kəni itɨmah iəkotolkeikei pɨk in. In iətəmi kəti rəhatəmah. Ilau okuəni kəm təmah nanusiən rəha natimnati rəfin u ikɨnu.\x - \xo 4:9  \xt Flm 10-12\x*   
\s1 Naunun nəghatiən rəha Pol  
\p
\v 10 Aristakəs in tətatɨg e kaləpus itɨmlau mɨn. In tətahli=pɨnə nəghatiən təuvɨr kəm təmah. Kəni Mak, in pia Panəpəs, in mɨn tətahli=pɨnə nəghatiən təuvɨr rəhan kəm təmah. Itəmah nəmotos rəkɨs rəhak nəghatiən ohni. Nəmə in otuvnə imatəmah ikɨn, kəni nəkotit məhuvən mauteruh vivi.\x - \xo 4:10  \xt Uək 12:12; 13:13; 15:37-39; 2Tim 4:11\x*  
\v 11 Kəni Josuə Jastəs, in mɨn tətahli=pɨnə nəghatiən təuvɨr rəhan kəm təmah. E nəuanɨləuɨs mɨn rəha Isrel iətəm kəutəhatətə e Iesu, suah milahal əmə əha, ilahal kəhlasiru lak e uək rəha negəu rəha Uhgɨn. Kəni suah milahal əha, ilahal kəhlasiru pɨk lak e nian əskasɨk mɨn iətəm tətuva e rəhak nəmiəgəhiən.   
\p
\v 12 Epafras in rəhatəmah kəti iətəmimi, in mɨn tətahli=pɨnə nəghatiən təuvɨr kəm təmah. In iətəmimi kəti nian rəfin tatol uək rəha Iesu Krɨsto, kəni e nian rəfin in tətəfaki əskasɨk o təmah. In tətətapuəh o Uhgɨn məmə itəmah onəkotəhtul əskasɨk, kəni mohməhtə motəhrun vivi natimnati rəfin iətəm Uhgɨn tolkeikei.  
\v 13 Iəkəhrun nəniən kəm təmah məmə suah u in tatol uək əskasɨk o nasiruiən e təmah, mɨne nətəm Laotɨsiə, mɨne nətəm Hierapolɨs.  
\v 14 Toktə Luk iətəm kitah kotolkeikei pɨk, mɨne suah u Timəs, ilau mɨn kətuahli=pɨnə nəghatiən təuvɨr kəm təmah.\x - \xo 4:14  \xt Kol 1:7; Flm 23-24\x*  
\v 15 Otahli=pən mɨn rəhak nəghatiən təuvɨr kəm piatah mɨne nəuvɨnɨtah mɨn əpəha Laotɨsiə, mɨne pətan əha Nimfa, mɨne nətəm kəutəfaki e nian mɨn rəfin əha iman ikɨn.   
\p
\v 16 Mətəu e nian onəkotafin rəkɨs rəhak u nauəuə, kəni motəkeikei motahli=pən kəm nətəm Laotɨsiə məmə ilah okotafin mɨn kəm nətəmimi rəha niməfaki əha ikɨn. Kəni e noliən kətiəh mɨn, itəmah onəkotəkeikei motafin mɨn nauəuə rəha nətəm Laotɨsiə.   
\p
\v 17 Kəni itəmah nəkotəkeikei motəni=pən kəm Akipəs məmə in otəkeikei mol rəfin uək iətəm Iərmənɨg rəhatah in təməfən kəm in məmə otol.\x - \xo 4:17  \xt Flm 2\x*   
\p
\v 18 Iəu Pol, iatos pen mətətei əmə e nəhlmək nəghatiən u rəha nəniən təuvɨr kəm təmah. Sotaluiən məmə kəməfən iəu e kaləpus, kəni kəlis iəu e sen, kəni iətatɨg əhanəh.  
\p Pəh Uhgɨn otətuati e rəhan nəuvɨriən tətatɨg o təmah.\x - \xo 4:18  \xt 1Kor 16:21\x*