\id 1TI - Whitesands Tanna \h 1 TIMOTI \toc1 Nauəuə iətəm Pol təmaupən mətei tuvən kəm Timoti \toc2 1 Timoti \toc3 1Tim \mt1 1 Timoti \mt2 Nauəuə iətəm Pol təmaupən mətei tuvən kəm Timoti \imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u 1 Timoti \ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Aposɨl Pol təmətei nauəuə u. \ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Təmətei tatuvən kəm Timoti. Timoti in iətəm aluə kəti iətəm təmair e taun u Listra. Mamə rəhan in nəuanɨləuɨs kəti rəha Isrel, kəni rəhan tatə in Ianihluə\f + \fr 1:0 \ft Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.\f* kəti. Timoti in niəli kəti rəha Pol, kəni nian rəfin kətian əpəha ikɨn mɨn matuəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha Iesu Krɨsto. Pol tolkeikei pɨk Timoti, tol lanəha kəni in tətauɨn e Timoti məmə təhmen e nətɨn əhruahru. \ip \bd ?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei?\bd* Pol təmətəu məmə nəgətun eiuə nəuvein e niməfaki əpəha Efəsɨs, kəni mol in tahli=pən Timoti məmə otuvən mələhu əhruahru neiuəiən əha. Nəmə təhro, Timoti təmuva təhmen e pastə rəha niməfaki əha Efəsɨs, nati əpnapɨn məmə in iətəm aluə əmə. Nəgətun eiuəiən mɨn əha kautəgətun məmə nətəmimi okotəkeikei motətəu=pən nətəlɨgiən rəhalah e noliən rəha nətəmimi o nosiən nəmiəgəhiən iətəm naunun tɨkə. Kəutəni məmə nətəmimi okotəkeikei motəhrun nɨpətɨ nəghatiən oneuən mɨn, kəni motol natimnati nəuvein iətəm ilah kəmautəni. \ip \bd ?Təmətei nauəuə u o nak?\bd* Pol təmətei nauəuə u mətəni pətɨgəm nətəlɨgiən nəuvein rəhan kəm Timoti mətəfəri rəhan nətəlɨgiən, kəni məmə otasiru e niməfaki rəha Efəsɨs. Pol tətəghati e noliən təuvɨr mɨn rəha nəfakiən, mɨne neruh viviən nətəm kəutəfaki. Kəni mətəni pətɨgəm noliən təuvɨr mɨn iətəm nətəmi asoli mɨn rəha niməfaki mɨne nəfaki mɨn u okotohtəu=pən. Kəni naunun nəghatiən iətəm Pol təməni kəm Timoti tətəni məmə, in otəkeikei muva iətəmi təuvɨr kəti rəha noliən uək rəha Iesu Krɨsto. Kəni rəhan noliən otəkeikei məhruahru vivi. \c 1 \s1 Pol təməni təuvɨr kəm Timoti \p \v 1 Timoti. Iəu Pol, iatəni təuvɨr kəm ik. Kəni iəu aposɨl kəti rəha Krɨsto Iesu mətəu-inu Uhgɨn u iətəm təmosmiəgəh itah, mɨne Krɨsto Iesu iətəm tətəfa nuhuiniən, ilau əmə kəmuahli=pa iəu məmə iəkol uək u. \v 2 Rəhalau nəhatətəiən e Krɨsto təhmen-əhmen əmə, kəni tol lanəha, in təhmen=pən əmə məmə ik nətɨk pəhriən. \p Pəh Uhgɨn Tatə rəhatah ilau Krɨsto Iesu, Iərmənɨg rəhatah, okuətuati e rəhalau nəuvɨriən kəm ik, kəni muasəkəhruin ik, kəni muələhu nəməlinuiən tətatɨg ohnik.\x - \xo 1:2 \xt Uək 16:1-3; Tait 1:4\x* \s1 Pol təmolkeikei məmə Timoti otahtɨpəsɨg // e nəgətun eiuə mɨn \p \v 3 Aupən ikɨn e nian iəmatuvən Masetoniə, kəni iəu iəməni kəm ik məmə iəu iəkolkeikei pɨk məmə onətatɨg Efəsɨs, kəni rəhak nətəlɨgiən tatol əmə lankonu lan. Nətəmimi nəuvein əha ikɨn kəutatɨg nətəm ilah kəutəgəu nəgətuniən pəhriən rəha Uhgɨn məutəgətun nətəmimi lan. Mətəu ik onakahtɨpəsɨg e lah məmə okəsotoliən noliən əha. \v 4 Ilah okotəkeikei motəpəh noliən mɨn əha iətəm kəutəni namsu eiuə mɨn mautos nərgɨ lus mɨn aupən mɨn ikɨn mautol məmə nərgɨ lus mɨn rəhalah təfəməh. Kəni okotəfəri ilah aru lan. Nəghatiən mɨn əha kautiuvi=pa əmə tɨməti, mətəu inko kəsotasiruiən e nətəmimi məmə ilah okotəhrun nəlpəkauiən rəha Uhgɨn inu okotəhatətə əmə lan.\x - \xo 1:4 \xt 1Tim 4:7; Tait 1:14\x* \p \v 5 Mətəu nəua nəghatiən u rəhalau məmə nolkeikeiən tətəri e nɨkitəmah. Nolkeikeiən tətəri e nɨki iətəmi kəti nian noliən tərah mɨn rəfin iətəm təhrun məmə kəməutatɨg lan aupən, in təməpəh rəkɨs ilah, nɨkin təuvɨr vivi, kəni tətəhatətə pəhriən əmə e Iesu. \v 6 Nətəmimi nəuvein kɨnotəpəh noliən əhruahru u, kəni ilah kɨnotəruru rəkɨs rəhalah suaru, mətəu kəutohtəu=pən nəghatiən alməli mɨn əha. \v 7 Ilah kotolkeikei məmə nətəmimi kəutəni məmə ilah koteinatɨg vivi e Lou rəha Uhgɨn, mətəu ilah kəsotəhrun agɨniən nɨpətɨ nəghatiən iətəm kəutəni, nati əpnapɨn nɨkilah təhti məmə kotəhrun agɨn. \p \v 8 Kitah kotəhrun vivi lou rəha Uhgɨn məmə təuvɨr nəmə kitah kotəhrun vivi uək rəha Lou kəni mautohtəu=pən e noliən iətəm Uhgɨn tolkeikei.\f + \fr 1:8 \ft Nəgətun eiuə mɨn əha, nian rəfin kəutəghati pɨk e Lou. Kəni məutəni məmə ilah kəutəhruahru mətəu-inu ilah kotəhrun vivi Lou. Mətəu nol rah nati mɨn, Uhgɨn təməfən Lou kəm lah məmə Lou otəgətun ilah məmə ilah nətəm kotərah.\f*\x - \xo 1:8 \xt Rom 7:12,16\x* \v 9 Nian rəfin kitah okotəkeikei motəhrun məmə Lou təməsuvaiən o nətəm kotəhruahru, mətəu Lou təmuva məmə otəgətun kəm nətəmimi məmə ilah nətəmimi rəha nol rahiən: nətəm kəsotɨsiaiən Uhgɨn mɨne nol təfagə tərah; nətəm rəhalah noliən tekəu-ekəu kəutəuhlin nəmtahlah o nəfakiən; nətəm kəmotuhamu rəhalah tatə mɨne mamə; nətəm kəutuhamu əhanəh itəmi; \v 10 nəman mɨne nɨpətan nətəm kɨnotol rəkɨs marɨt, mətəu kautan əpnapɨn; nəman kautit aru ilah mɨn kəni nɨpətan kautit aru ilah mɨn; nətəmimi kəutələs iətəmi kəti motaskəlɨm mautol səlɨmin təhmen e iol əhruin; mɨne nətəm kauteiuə e nian kəutəghati e kot; mɨne nətəm kauteiuə əpnapɨn əmə; mɨne nətəm kautol noliən tərah pɨsɨn mɨn nəuvein. Əuəh, in nɨpəhriəniən məmə Lou in rəha nətəmimi nətəm kautol natimnati rəfin əha iətəm tətərəkɨn nəghatiən əhruahru mɨn. \v 11 Nəghatiən əhruahru mɨn u, kəutəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəha nəsanəniən əhagəhag rəha Uhgɨn, Uhgɨn u iətəm təuvɨr məhruahru. Nanusiən u in təməfa kəm iəu məmə iəkəni pətɨgəm. \s1 Pol nɨkin təmagiən o Krɨsto \p \v 12 Iəu iətəni tagkiu kəm Krɨsto Iesu, Iərmənɨg rəhatah, iətəm tətəfa nəsanəniən kəm iəu o uək u, mətəu-inu in tateh iəu məmə iəkaskəlɨm vivi rəhan uək məsəpəhiən, kəni in təmələhu=pa uək u mətahli=pa iəu məmə iəkol.\x - \xo 1:12 \xt Uək 9:15; 1Kor 15:9-10; Kəl 1:15-16\x* \v 13 Aupən iəmətəghati rah e nərgɨn, kəni iəmatoh nətəm kəutəfaki matol tərah e Iesu. Nati əpnapɨn iəu iəmatol pau lanu lan, mətəu in təmasək ohniəu mətəu-inu iəməsəni əhanəhiən nɨpəhriəniən lan, kəni iəməruru məmə nati nak iətəm iəu iəmatol in tərah.\x - \xo 1:13 \xt Uək 8:3; 9:1-5\x* \v 14 Mətəu nolkeikeiən rəha Iərmənɨg rəhatah in iahgin pɨk ohniəu, mapirəkɨs noliən tərah mɨn rəhak. Kəni tatətəlmɨn nɨkik o nəhatətəiən lan mɨne nolkeikeiən iətəm tatsɨpən e Krɨsto Iesu. \p \v 15 Inu nəghatiən tətəni pəhriən, kəni kitah kotəkeikei motəni nɨpəhriəniən lan: Krɨsto Iesu təmuva e nəhue nɨftəni məmə otosmiəgəh nətəm kotərah. Kəni iəu iətəmi iəkərah agɨn mapirəkɨs rəfin ilah.\x - \xo 1:15 \xt Luk 19:10\x* \v 16 Mətəu Uhgɨn təmasək ohniəu, iətəm iəkərah agɨn, təhmen e nəmtətiən kəti iətəm tətəgətun məmə nətəlɨgiən rəhan təfəməh, naunun tɨkə, tatuvən o nətəm kotərah, pəh nətəmimi nəuvein koteruh kəni məhuərisɨg e suaru kətiəh əmə məmə okotəhatətə e Iesu kəni in tosmiəgəh ilah məfən nəmiəgəhiən itulɨn kəm lah. \v 17 !Kotəni-vivi Uhgɨn! Pəh kotɨsiai Uhgɨn rəhatah. In Iərmənɨg itulɨn; in təsɨmɨsiən; kəseruhiən in; kəni in pɨsɨn əmə in Uhgɨn. Pəh kotəfəri nərgɨn tatuvən matuvən matuvən naunun tɨkə. Əuəh. \p \v 18 Kəni inəha nətɨk Timoti. Inu rəhak nəghatiən təhmen=pən e nəghatiən rəha iəni mɨn nətəm kəmautəni kəm ik aupən. Ik onəkəkeikei maskəlɨm nəghatiən mɨn əha pəh tol rəham nətəlɨgiən təskasɨk, kəni ik onəkəluagɨn vivi e nəluagɨniən rəha nəhatətəiən. \v 19 Askəlɨm rəham nəhatətəiən təskasɨk, kəni ol noliən iətəm ik nəkəhrun məmə in təhruahru e nəhmtɨ Uhgɨn. Mətəu nətəmimi nəuvein ilah kautol noliən nəuvein iətəm ilah kotəhrun məmə tərah, kəni kəmotərəkɨn rəkɨs rəhalah nəhatətəiən, təhmen e iətəmi kəti təmləfən negəu təri e nɨmas təhapu-əhapu agɨn mərah. \v 20 Suah mil u Haemeneəs mɨne Aleksantə ilau kəmian motol kətiəh əmə ilah nətəmi mɨn u. Iəu inegəhan=pən rəkɨs e lau e nəhlmɨ Setən məmə okuəhrun məmə okuəkeikei məsuəni rahiən Uhgɨn.\x - \xo 1:20 \xt 1Kor 5:5; 2Tim 4:14-15\x* \c 2 \s1 Noliən rəha nəfakiən \p \v 1 Nati aupən iətəm iəkolkeikei məmə iəkəni, in tol lanu lan. Iəu iətəni əskasɨk kəm təmah məmə itəmah nəkotəkeikei motəfaki kəm Uhgɨn o nətəmimi rəfin, kəni motəni tagkiu kəm Uhgɨn o natimnati iətəm in təmol ilah. \v 2 Kəni e nian rəfin itəmah onəkotəkeikei mautəfaki o nətəm kəutarmənɨg mɨne nətəmi asoli mɨn rəhatah məmə kitah rəfin okotatɨg e nəməlinuiən kəni motatɨg mətɨg, pəh kitah kotɨsiai vivi Uhgɨn kəni rəhatah naliuəkiən in təhruahru. \v 3 Noliən rəha nəfakiən mɨn u in təuvɨr pɨk, kəni in otol Uhgɨn Iosmiəgəh rəhatah nɨkin otagiən lan. \v 4 Uhgɨn u, in tolkeikei məmə otosmiəgəh nətəmimi rəfin, kəni molkeikei məmə ilah okotəhrun motəni nɨpəhriəniən e nəghatiən pəhriən rəhan. \p \v 5 Otəfaki o nətəmimi rəfin məmə ilah okotəhatətə e Uhgɨn mətəu-inu Uhgɨn kətiəh əmə tətatɨg, kəni suah kətiəh əmə tətəhtul in suaru o nosiən nətəmimi muvən motol kətiəh ilah Uhgɨn, iətəmimi əha Krɨsto Iesu. \v 6 E nian əhruahru, in əmə təməfa rəhan nəmiəgəhiən o nətəouiən suaru rəha nətəmimi rəfin məmə otɨtɨs ilah e təfagə tərah rəhalah. Kəni inu tətəgətun məmə Uhgɨn tolkeikei məmə otosmiəgəh nətəmimi rəfin.\x - \xo 2:6 \xt Rom 3:29-30; Kəl 1:4\x* \v 7 Kəni e nəghatiən əha, Uhgɨn təməfəri iəu məmə iəu aposɨl kəti rəhan o nəni pətɨgəmiən nanusiən təuvɨr u kəm Nanihluə\f + \fr 2:7 \ft Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.\f* mɨn, nətəmimi nətəm kəsəniə məmə nətəm Isrel, kəni təməfəri iəu məmə iəgətun kəti rəha nəhatətəiən pəhriən. Iəu iatəni pəhriən, iəseiuəiən.\x - \xo 2:7 \xt Uək 9:15; Kəl 2:7-8; 2Tim 1:11\x* \p \v 8 Kəni ikɨn mɨn rəfin, iəkolkeikei məmə nəman okotəghati kəm Uhgɨn e nəfakiən. Kəni nian kautəfəri nəhlmɨlah məmə okotəfaki kəm Uhgɨn, iəkolkeikei məmə nəmiəgəhiən rəhalah otəhruahru, kəni nɨkilah təsahməiən, kəni məsotahiən ilah mɨn. \p \v 9 Kəni iəu iəkolkeikei məmə nɨpətan u nəfaki mɨn okəhuvən e rəhalah napən iətəm təhruahru kəni mətəhtərain vivi ilah, məsotiuviən nətəlɨgiən rəha nəman, kəni məsotoliən məmə nətəmimi okoteh o nəfəriən. Kəni ilah kəsotoliən nəuanulah məmə okotəfəri ohni. Kəni ilah kəsəhuvəniən e natimnati mɨn o niuviən nətəlɨgiən rəha nətəmimi, iatəni natimnati mɨn təhmen=pən e napən mɨn iətəm nəhmtɨlah tiəkɨs, uə nati kəti kəmol e aiən u kol tətoraip-oraip, uə nati kəti kəmol e perəl inu kəpiel iətəm nəhmtɨn tiəkɨs.\x - \xo 2:9 \xt 1Pitə 3:3-5\x* \v 10 Mətəu iəkolkeikei məmə nɨpətan u nəfaki mɨn, rəhalah nətəlɨgiən otəsuvəniən o malə-malə rəha nɨpətɨlah məmə okeruh, mətəu okotol malə-malə e nəmiəgəhiən rəhalah, inəha ilah okotol noliən mɨn iətəm otasiru e nətəmimi, noliən mɨn iətəm təhruahru o nɨpətan nətəm kəutəni məmə ilah kəutəfaki kəm Uhgɨn.\x - \xo 2:10 \xt 1Tim 5:10\x* \p \v 11 Nian nəman okotəgətun e niməfaki, nɨpətan okotəkeikei mautətəlɨg məsotagətiən, kəni motəkeikei motosiahu ilah, kəni motɨsiai nəgətun mɨn, kəni motətəu=pən nəgətun mɨn əha nətəm kəutəgətun. \v 12 Iəu iəsegəhaniən e nɨpətan məmə okotəgətun kəni motarmənɨg e nəman.\x - \xo 2:12 \xt 1Kor 14:34\x* Ilah okotəkeikei məsotagətiən, \v 13 mətəu-inu aupən ikɨn, Uhgɨn təmaupən mol Atəm, uərisɨg ikɨn təpanol Iv.\x - \xo 2:13 \xt Jen 2:7,21-22; 1Kor 11:8-9\x* \v 14 Kəni səniəmə Atəm u Setən təmeiuə lan aupən kəni tol nəuian, mətəu Iv u təmol nəuia Setən kəni matgəhli lou rəha Uhgɨn.\x - \xo 2:14 \xt 2Kor 11:3; Kəl 3:1-6\x* \v 15 Mətəu Uhgɨn otosmiəgəh nɨpətan nian ilah kautol əhruahru uək rəhalah, inu neməkiən mɨne neh viviən kəlkələh mɨn. Mətəu ilah kotəkeikei məutaskəlɨm əskasɨk noliən rəha nəhatətəiən, mɨne noliən rəha nolkeikeiən nətəmimi, mɨne noliən rəha nəmiəgəhiən iətəm təhruahru.\x - \xo 2:15 \xt Jen 3:6-16\x* \c 3 \s1 Nətəmi asoli mɨn rəha niməfaki \p \v 1 Inu nəghatiən tətəni pəhriən məmə, “Nəmə iətəmimi kəti tolkeikei məmə in otuva iətəmi asoli kəti rəha niməfaki, kəni uək u, in uək təuvɨr agɨn kəti iətəm in tolkeikei.” \m \v 2 Kəni iətəmi asoli tol lanəha: \li1 okəkeikei kəseh-pəniən noliən tərah kəti lan; \li1 in məsol-pəniən rəhan pətan; \li1 in təhrun nəni aruiən e nɨkin məmə otəpəh noliən natimnati iətəm tərah kəni mol əmə nati iətəm təuvɨr; \li1 tatol natimnati e nəhruniən; \li1 katɨsiai in; \li1 tateh vivi nətəmimi nətəm kautəhuvən iman ikɨn; \li1 in iəgətun təuvɨr kəti; \li1 \v 3 səniəmə iətəmimi kəti rəha napɨsiən uə nəhtiən itəmi; \li1 mətəu in iətəmi mətɨg; \li1 səniəmə in iətəmi rəhan nəghatiən tɨtatɨperəh pɨk təhmen e kaluəluə; \li1 nɨkin təsuvən pɨkiən e məni; \li1 \v 4 in otəkeikei mətarmənɨg vivi e rəhan mɨn, kəni mol məmə rəhan kəlkələh mɨn kautol nəuian mautɨsiai vivi. \v 5 ?Mətəu nəmə in təruru narmənɨg viviən o rəhan mɨn, kəni in otəhro əhanəh marmənɨg e niməfaki rəha Uhgɨn? \li1 \v 6 Iətəmimi tətəhatətə vi əmə e Iesu, in təsəhmeniən məmə otos uək u, məta in tətəfəri pɨk in, kəni Uhgɨn tol nalpɨniən kəm in təhmen e inəha təmol e Setən u iəfəri pɨk.\x - \xo 3:6 \xt Tait 1:6-9\x* \li1 \v 7 Kəni iətəmi asoli, rəhan noliən otəkeikei məuvɨr məhruahru məmə nətəm kəsotəfakiən okotəni məmə in iətəmi təuvɨr. Nəmə təsoliən, məta nəuanɨkulu rəha Setən toh pɨkɨn, kəni nərgɨn otərah.\x - \xo 3:7 \xt 2Kor 8:21\x* \s1 Dikon mɨn, // nətəm kəutasiru e niməfaki \p \v 8 E noliən əhmen əmə, dikon mɨn, rəhalah nəmiəgəhiən otəkeikei məhruahru vivi, kəni məutəni əmə nɨpəhriəniən e nian rəfin. Nətəm kəutapɨs uə kotolkeikei pɨk məni, kəsotəhmeniən o naskəlɨmiən uək u. \v 9 Ilah nətəmimi nətəm kotəhrun məmə noliən tərah kəti təsatɨgiən e lah, kəni mautaskəlɨm əskasɨk nəghatiən pəhriən mɨn rəha Iesu Krɨsto iətəm Uhgɨn təmol əpu. \v 10 Nətəmimi kotol lanəha, niməfaki otəkeikei makil vivi rəhalah nəmiəgəhiən, nəmə kəseh-pəniən nati kəti tərah e lah, kəni ilah okotos uək rəha dikon. \p \v 11 Kəni təhmen-əhmen əmə, nɨpətan rəha dikon mɨn,\f + \fr 3:11 \ft Suaru keiu o nəuhliniən nəghatiən u “nɨpətan” e fes u. 1. Nɨpətan rəha dikon mɨn 2. Nɨpətan nətəm kautos uək rəha dikon.\f* ilah mɨn okotəkeikei motol rəhalah nəmiəgəhiən təhruahru vivi. Təsəuvɨriən məmə ilah nɨpətan nətəm kəutəni nɨkalɨtəmi, uə nɨpətan rəha napɨsiən, mətəu ilah nɨpətan nətəm nətəmimi kəutəhatətə e lah e nian rəfin.\x - \xo 3:11 \xt Tait 2:3\x* \p \v 12 Suah kəti iətəm tatos uək rəha dikon, in otəkeikei mos rəhan pətan kətiəh əmə, kəni in otəkeikei mətarmənɨg vivi e rəhan mɨn kəlkələh mɨn mɨne rəhan lahuənu. \v 13 Nətəmimi nətəm kautol vivi uək rəha dikon, nərgɨlah in təuvɨr lan, kəni rəhalah nətəlɨgiən in otəskasɨk pɨk o naskəlɨmiən nəhatətəiən rəhalah e Krɨsto Iesu. \s1 Nəukətɨ nəhatətəiən rəhatah \p \v 14 Rəueiu əha, nian iətətei nauəuə u kəm ik, nɨkik tətəhti məmə, otəsuvəhiən kəni iəkuvnə meruh ik. \v 15 Mətəu nəmə iəsuvnə uəhaiən, kəni nauəuə u in otəni natimnati rəfin iətəm kitah nenətɨ Uhgɨn okotohtəu=pən. Inu kitah u nətəm kəutəfaki, kəni Uhgɨn rəhatah tətəmiəgəh mətatɨg naunun tɨkə. Kitah nətəm kəutəfaki u kəutaskəlɨm nəghatiən pəhriən, kəni mauteh vivi. \v 16 Nɨpəhriəniən, nəghatiən pəhriən rəha Iesu Krɨsto iətəm Uhgɨn təmol əpu, in nati apɨspɨs iətəm in iahgin, kəni tol lanəha: \q1 Krɨsto in təmuva iətəmimi kəni nətəmimi kəmoteruh. \q1 Kəni Narmɨn Rəha Uhgɨn tətəgətun vivi məmə Iesu təhruahru vivi pɨk. \q1 Kəni nagelo mɨn kəmoteruh in. \q1 Kəni nətəmimi kəutəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr rəhan kəm nətəmimi ikɨn pɨsɨn pɨsɨn mɨn. \q1 Kəni nətəmimi rəha nəhue nɨftəni u kəutəhatətə lan. \q1 Kəni Uhgɨn təmos muvən ilɨs e neai mətatɨg ilau min.\x - \xo 3:16 \xt Mak 16:19; Kol 1:23; 1Jon 2:18\x* \c 4 \s1 Nəgətun eiuə mɨn \p \v 1 Narmɨn Rəha Uhgɨn tətəni pətɨgəm vivi məmə e nian mɨn uərisɨg Iesu otəpanuva lan, nətəmimi nəuvein okotəpəh nɨtəu-pəniən noliən pəhriən rəha nəhatətəiən e Uhgɨn. Ilah okotohtəu=pən narmɨn eiuə mɨn kəni motohtəu=pən nəgətuniən rəha iərmɨs mɨn. \v 2 Nəgətuniən mɨn əha kautsɨpən e nəgətun mɨn nətəm kəutəni məmə rəhalah nəghatiən in nɨpəhriəniən, mətəu ilah kəuteiuə, kəni məsotoliən nati iətəm kəutəni. Nətəmi mɨn əha, nətəlɨgiən rəhalah tekəu-ekəu agɨn, kəni kɨnotəruru nakiliən məmə nəghatiən pəhriən iə, kəni nəghatiən eiuə iə. \v 3 Ilah kəutəgətun nətəmimi məutəni məmə okəsotoliən marɨt, kəni məutəgətun ilah məmə okəsotuniən nauəniən mɨn nəuvein. Mətəu Uhgɨn təmol nauəniən mɨn əha məmə okotun ilah. Kəni kitah u kəutəfaki kotəhrun nɨpəhriəniən, kotəhrun nosiən, motəfaki motəni tagkiu kəm Uhgɨn ohni, kəni motun,\x - \xo 4:3 \xt Jen 9:3; Rom 14:6; 1Kor 10:30-31\x* \v 4 mətəu-inu natimnati rəfin iətəm Uhgɨn təmol ilah kotəuvɨr əmə.\x - \xo 4:4 \xt Jen 1:31\x* Nati kəti tɨkə məmə okəsotuniən. Kitah kotəhrun nuniən natimnati rəfin nəmə kitah kotəfaki motəni tagkiu kəm Uhgɨn ohni, \v 5 mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə ilah kotəuvɨr, kəni kitah kəutəfaki ohni. Kəni rəueiu, nauəniən mɨn əha kotəuvɨr əmə. \s1 Ioluək təuvɨr rəha Krɨsto Iesu \p \v 6 Nəmə nətəni pətɨgəm nəghatiən u kəm piatah mɨn mɨne nəuvɨnɨtah mɨn, kəni ik ioluək təuvɨr kəti rəha Krɨsto Iesu. Kəni tətəgətun məmə ik iətəmimi kəti iətəm natun nəghatiən təuvɨr mɨn rəha nəhatətəiən mɨne nəgətuniən əhruahru, kəni mətəmiəgəh lan, kəni rəham nəmiəgəhiən tatɨtəu=pən nəghatiən rəfin mɨn əha. \p \v 7 Əpəh, sətəlɨgiən e nəghatiən eiuə mɨn iətəm nətəlɨgiən rəha Uhgɨn tɨkə lan, nəghatiən mɨn təhmen e namsu əpnapɨn mɨn iətəm nɨpətɨn tɨkə. Mətəu əgətun aru rəham nəmiəgəhiən məmə tətɨtəu=pən Nauəuə Rəha Uhgɨn.\x - \xo 4:7 \xt 1Tim 1:4\x* \v 8 Noliən rəha neruh viviən nɨpətɨm məmə in otəsanən, in təuvɨr o natimnati mɨn nəuvein, mətəu nəmə natəgətun aru rəham nəmiəgəhiən e noliən rəha Uhgɨn, kəni in təuvɨr məmə otasiru e natimnati rəfin e nəmiəgəhiən rəha nəhue nɨftəni u, mɨne rəha nəmiəgəhiən itulɨn. \p \v 9 Inu nəghatiən tətəni pəhriən, kəni kotəkeikei motəni nɨpəhriəniən lan. \v 10 Konu kitah kautol pɨk uək o nəgətun aruiən rəhatah nəmiəgəhiən e noliən əha, mətəu-inu kɨnotəhatətə rəkɨs e Uhgɨn u tətəmiəgəh kəni mətatɨg itulɨn, kəni in Iosmiəgəh mətəhan nəhlmɨn kəm nətəmimi rəfin, mətəu in tatosmiəgəh əmə nətəmi mɨn u nətəm kəutəhatətə lan.\x - \xo 4:10 \xt 1Tim 2:3-4\x* \p \v 11 Əgətun natimnati mɨn əha kəm nətəmimi, kəni məni=pən kəm lah məmə okotəkeikei mautohtəu=pən. \v 12 Segəhaniən lam məmə nətəmimi okoteh iahu ik mətəu-inu ik iətəm aluə əmə kəti. Mətəu ol rəham nəmiəgəhiən təhruahru vivi məmə nətəmimi okoteruh məmə ik iətəm təmɨməhtə, kəni ilah kotəhrun nɨtəu-pəniən ik e nəghatiən mɨn, mɨne naliuəkiən, mɨne nolkeikeiən, mɨne nəhatətəiən, mɨne nol əhruahruiən.\x - \xo 4:12 \xt Tait 2:15\x* \v 13 Ol natimnati mɨn əha, kəni nati kɨsɨl mɨn əha ikɨn. Onəkəkeikei mol vivi ilahal mətəuarus iəkuvnə: afin Nauəuə Rəha Uhgɨn kəm nətəmimi, kəni məni pətɨgəm Nauəuə Rəha Uhgɨn, kəni məgətun Nauəuə Rəha Uhgɨn. \v 14 Timoti. Uhgɨn təməfɨnə rəhan nəsanəniən kəm ik o noliən uək rəhan nian eldə mɨn rəha niməfaki kəmotələhu=pən nəhlmɨlah lam, kəni iəni mɨn nəuvein rəhalah kəmotəni pətɨgəm nəghatiən iətəm Uhgɨn təməni lam. Səpəhiən nəsanəniən əha, mətəu ol uək rəha Uhgɨn lan.\x - \xo 4:14 \xt 2Tim 1:6\x* \p \v 15 Ik onəkəkeikei matol uək mɨn u, kəni rəham nətəlɨgiən otəkeikei mətatɨg əskasɨk e natimnati mɨn u pəh nətəmimi kotəhrun nehiən məmə rəham nəmiəgəhiən mɨne rəham uək tateviə vivi. \v 16 Ateh vivi noliən mɨn e nəmiəgəhiən rəham, kəni ol rəham nəgətuniən məmə in tətəhruahru e nian rəfin. Onəkəkeikei mətalkut əskasɨk məmə onəkol natimnati mɨn əha, mətəu-inu nəmə nəkol, kəni onəkosmiəgəh itəmah nətəm kəutətəlɨg lam. \c 5 \s1 Noliən rəha nɨsiaiən // o nəghatiən kəm nətəmimi \p \v 1 Sagət əskasɨkiən e nauəhli mɨn, mətəu əghati kəm lah e nɨsiaiən məmə nəkiuvi rəhalah nətəlɨgiən, təhmen əmə məmə ilah rəham tatə əhruahru mɨn. E noliən kətiəh mɨn əmə, ol təhmen əmə kəm nətəm aluə təhmen əmə məmə ilah piam əhruahru mɨn. \v 2 Əghati mətɨg e nɨsiaiən kəm nɨpətauəhli mɨn təhmen məmə rəham mamə əhruahru mɨn. Rəham nəghatiən mɨne noliən mɨn kəm nɨpətan mɨtə otəkeikei məhruahru agɨn, təhmen məmə ilah nəuvɨnɨm mɨn. \s1 Noliən rəha neruh viviən nɨpətalɨmɨs mɨn \p \v 3 Niməfaki otəkeikei mateh vivi nɨpətalɨmɨs mɨn u kəmɨmɨs ərin ilah, kəni iətəmi kəti tɨkə mə otateruh ilah. \v 4 Mətəu pətalɨmɨs kəti u nenətɨn mɨn əha ikɨn uə namipɨn mɨn əha ikɨn, ilah okotəkeikei motaupən motəhrun məmə uək rəha nətəm kəutəfaki, ilah okotaupən moteh vivi aru rəhalah mɨn. Noliən u təhmen əmə məmə kəutəfən nɨtai nati kəm mamə mɨne tatə mɨne kəha mɨn, kəni nati u tatol nɨki Uhgɨn tətagiən ohni. \p \v 5 Mətəu pətalɨmɨs iətəm tətatɨg pɨsɨn agɨn əmə, iətəmimi tɨkə o neruhiən, in tətələhu=pən əskasɨk rəhan nuhuiniən tətatɨg e Uhgɨn. Inəha e nian rəfin, lapɨn mɨne e nərauiə, in tətəfaki kəm Uhgɨn məmə otətasiru lan. Pətalɨmɨs tol lanəha, təhruahru agɨn məmə niməfaki otasiru lan. \v 6 Mətəu pətalɨmɨs u tətətəlɨg pɨk e natimnati rəha nɨftəni o nətəuiən təuvɨr lan, in tətəmiəgəh, mətəu e narmɨn in tɨnɨmɨs rəkɨs. \v 7 Ik onəkeikei məni=pən nəghatiən mɨn əha kəm niməfaki məmə ilah okotəkeikei motol pəh nətəmimi kəsotəni rahiən ilah. \v 8 Suah kəti otəkeikei meh vivi rəhan mɨn, kəni maupən meh vivi rəhan əhruahru mɨn. Mətəu nəmə in təsoliən, tətəgətun məmə təməuhlin nəmtahn e noliən rəha nəfakiən, in tərah mapirəkɨs iətəm təsəfakiən. \p \v 9 Nəmə nəkətei=pən nərgɨ pətalɨmɨs kəti e nauəuə rəha nasiruiən məmə niməfaki otasiru lan, rəhan nu in otəkeikei mos sikɨste, pətan u təmətatɨg vivi ilau rəhan u iərman. \v 10 Kəni in pətauəhli kəti iətəm nətəmimi kautɨsiai in o rəhan noliən təuvɨr mɨne nasiruiən mɨn iətəm in tatol, təhmen məmə in tateh vivi rəhan nəsualkələh; kəni nian iapɨspɨs mɨn okəhuva iman ikɨn, tatol təuvɨr kəm lah; kəni matosiahu aru in mətasiru e nətəm kautəfaki;\f + \fr 5:10 \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Kəni təteikuas e nəhlkɨ nətəmimi rəha Uhgɨn.” — Noliən əha tətəgətun məmə in pətan kəti tatosiahu aru in; kəni nɨkin tagiən o nasiruiən e nətəmimi.\f* kəni mətasiru e ianrah; kəni rəhan nətəlɨgiən təskasɨk məmə otol uək mɨn iətəm təuvɨr. \p \v 11 Mətəu sətei-pəniən nərgɨ pətalɨmɨs mɨn nətəm kəsotəpətauəhli əhanəhiən e nauəuə rəha nasiruiən, mətəu-inu uərisɨg nəmə nətəlɨgiən rəha nol mɨniən marɨt tɨnuva məskasɨk e nɨkilah e Krɨsto, kəni ilah kotəni məmə okotol mɨn marɨt. \v 12 Kəni Uhgɨn in otakil mol nalpɨniən kəm lah mətəu-inu kəmotatgəhli rəhalah nonauvɨl iətəm kəmotol kəm in aupən.\f + \fr 5:12 \ft E nian əha, pətalɨmɨs mɨn nəuvein kəmotos nonauvɨl rəhalah kəm Uhgɨn məmə okəsotoliən marɨt, kəni ilah okol əmə uək rəha niməfaki. Kəni nəmə pətalɨmɨs kəti tolkeikei məmə in otol mɨn marɨt, kəni in otatgəhli rəhan nonauvɨl iətəm təmol kəm Uhgɨn.\f* \v 13 Kəni nati tərah kəti mɨn, məta ilah kotəlpah kəni motos noliən rəha nuvəniən e nimə mɨn rəfin mautəni nəghatiən iətəm nɨpətɨn tɨkə. Uərisɨg ilah kəhuva motərah pɨk o nosiən musmus e nəghatiən rəha iətəpɨsɨn, kəni ilah kotolkeikei məmə okotəni pɨk nəghatiən rəha nətəpɨsɨn, kəni ilah kəutəni nəghatiən mɨn nəuvein iətəm təsəhmeniən məmə okotəni.\x - \xo 5:13 \xt 2Təs 3:11\x* \v 14 Kəni iəu iətəni kəm nɨpətan mɨtə mɨn kəmɨmɨs ərin ilah məmə təuvɨr ilah okotol mɨn marɨt, kəni motos nətɨlah mɨn, kəni moteh vivi ilah. Kəni nəmə kotol lanəha, kəni məsotəfəniən nəua nɨmahan kəm tɨkɨmɨr məmə okotəni rah itah.\x - \xo 5:14 \xt 1Kor 7:9\x* \v 15 Mətəu pətalɨmɨs nəuvein kɨnotalelin ilah e suaru təuvɨr kəni mɨnautohtəu=pən Setən. \p \v 16 Nɨpətan mɨn u kəutəfaki okotəkeikei mauteruh vivi pətalɨmɨs mɨn rəhalah, məsotəhlman-pəniən e lah kəm niməfaki məmə oteruh ilah. Kəni niməfaki in otateruh əmə pətalɨmɨs mɨn u rəhalah nətəmimi kohkə agɨn məmə okauteruh ilah. \s1 Uək rəha nətəmi asoli rəha niməfaki \p \v 17 Eldə mɨn nətəm kəutarmənɨg vivi e uək rəha niməfaki, niməfaki otəkeikei mɨsiai ilah, kəni motətəou ilah. Kəni nəgətun mɨn mɨne nətəm kəutəni pətɨgəm Nauəuə Rəha Uhgɨn, ilah kautəhtul aupən məmə okɨsiai ilah kətəou ilah. \v 18 Mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, “Nian nati miəgəh kəti tatol rəham uək, kəni nakəkeikei maugɨn.”\f + \fr 5:18 \ft Nəghatiən əhruahru rəha Kris tətəni məmə, “Nian kau kəti tatol uək rəham tatevɨg-evɨg e nəua wit, kəni nəmə tolkeikei məmə otun kəti, kəni səlis-ərainiən nohlɨn.” Eruh mafin e tiksɨnəri e noliən rəha nətəm Isrel e noliən uək e wit. Pol tətəghati e nati miəgəh, mətəu nɨpəhriəniən, nɨpətɨ nəghatiən tətəghati e nətəmimi.\f* Kəni tətəni mɨn məmə, “Nian iətəmi kəti tatol uək, mətəu okəkeikei kətəou in lan.”\x - \xo 5:18 \xt Dut 25:4; Mat 10:10; 1Kor 9:9\x* \p \v 19 Sətəlɨgiən e nəghatiən rəha iətəmimi kətiəh əmə iətəm tətəni məmə eldə kəti rəha niməfaki təmol noliən tərah, mətəu nəmə iətəmimi keiu uə kɨsɨl kəhləni, kəni nətətəlɨg e rəhalahal nəghatiən.\x - \xo 5:19 \xt Dut 17:6; 2Kor 13:1\x* \p \v 20 Kəni nəmə iətəmi asoli kəti rəha niməfaki tatol nati kəti tərah, kəni nətagət əskasɨk lan e nəhmtɨ nətəmimi rəfin rəha niməfaki, kəni tol lanəha nətəmimi okotəgɨn e noliən nati tərah mɨn.\x - \xo 5:20 \xt Efəs 5:11\x* \p \v 21 E nəhmtɨ Uhgɨn, mɨne Iesu, mɨne nagelo mɨn iətəm Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs ilah, iəu iətəni əskasɨk kəm ik məmə ik onəkəkeikei mətətəu=pən nəghatiən rəhak e noliən iətəm in təhruahru. Ik onəsoliən noliən kəti kəm iətəmi kəti, kəni matɨg mol noliən pɨsɨn mɨn kəm iətəmi kəti mɨn. Mətəu onəkol təhmen-əhmen əmə kəm lah rəfin. \p \v 22 Səfəri uəhaiən iətəmi kəti məmə in otos uək kəti rəha niməfaki, inu mə nəkotələhu=pən nəhlmɨtəmah motəfaki lan. Mətəu-inu nəmə in iətəmi kəti iətəm rəhan əha ikɨn noliən tərah, kəni rəhan noliən tərah otatɨg lam, təhmen lanu məmə ik mɨn nəmos rəhan noliən tərah. Mətəu ol əmə rəham nəmiəgəhiən tətəuvɨr vivi mətəhruahru e nian rəfin. \p \v 23 Səmnɨm əməiən nəhu. Os wain nəuan nəuvetɨn mol o rəham nɨmɨsiən, pəh otasiru e nərfəm. \p \v 24 Nətəmimi nəuvein kitah rəfin kotəhrun məmə ilah nolrah nati, kəni kotəhrun məmə Uhgɨn otol nalpɨniən kəm lah. Mətəu nətəmimi nəuvein mɨn, rəhalah təfagə tərah tətəhluaig əhanəh əha rəueiu, mətəu uərisɨg okəpaneruh. \p \v 25 Kəni təhmen-əhmen əmə, nian tepət uək təuvɨr mɨn, kitah kotəhrun əmə. Mətəu nəuvein əha ikɨn iətəm kəutəhluaig əha rəueiu, mətəu nɨpəhriəniən, okəmaneruh ilah. \c 6 \s1 Noliən əhruahru o slef mɨn \p \v 1 Slef mɨn nətəm kəutəfaki okotəkeikei motɨsiai nətəmi asoli mɨn rəhalah. Noliən əha in otahtɨpəsɨg e nətəmimi u kəsotəfakiən məmə kəsotəni rahiən nərgɨ Uhgɨn, mɨne nəgətuniən rəhatah.\x - \xo 6:1 \xt Efəs 6:5\x* \v 2 Mətəu slef mɨn nətəm rəhalah nətəmi asoli ilah mɨn nəfaki, ilah okəsotoliən noliən əha u kotəni məmə, “Ei. Iətəmi asoli əha in piatah əmə kəti,” kəni ilah məsotɨsiai viviən. Mətəu ilah okotəkeikei motol əhruin pɨk nati kəm lah e nɨkilah pəhriən, mətəu-inu rəhalah nətəmi asoli mɨn ilah nəfaki mɨn nətəm noluək mɨn kotolkeikei ilah.\x - \xo 6:2 \xt Flm 16\x* \s1 Nəgətuniən neiuəiən mɨn // mɨne natimnati vivi mɨn pəhriən \p Natimnati mɨn u, ik onəkəkeikei mətəgətun nətəmimi lan. Kəni e nian rəfin, ik onəkəkeikei mətəghati əskasɨk kəm lah o nɨtəu-pəniən. \p \v 3 Mətəu nətəmimi nəuvein kəutəgətun nəghatiən nəuvein iətəm tol pɨsɨn e nəghatiən əha rəhak, kəni ilah kəutəni məmə nəgətuniən rəha Iərmənɨg rəhatah Iesu Krɨsto, in neiuəiən, mautəni məmə nəgətuniən rəha noliən rəha nəmiəgəhiən iətəm Uhgɨn tolkeikei, in neiuəiən.\x - \xo 6:3 \xt Kəl 1:6-9\x* \v 4 Nətəmimi mɨn əha kautol lanəha ilah kəsotəhrun agɨniən nati kəti, kəni ilah nətəm kəutəfəri pɨk ilah. Ilah kəutalməli o nuvəniən məghati pɨk o nəghatiən mɨn iətəm tatiuvi=pa niəməha, o nəghatiən mɨn iətəm nətəmimi kəutəməki e lah mɨn ohni. Noliən u in tatol nətəmimi kəutɨtgərah ilah mɨn, kəni məutəhapu-əhapu ilah mɨn, kəni məutəghati rah e nərgɨlah mɨn, kəni məutətəlɨg rah e lah mɨn. \v 5 Kəni e nian rəfin ilah kautol tɨməti. Inu noliən rəha nətəmimi nətəm rəhalah nətəlɨgiən tərah, ilah kəutəluei e nəghatiən pəhriən. Ilah, nɨkilah təhti məmə noliən rəha nəhatətəiən e Uhgɨn in noliən kəti o nosiən məni mɨne nautə mɨn.\x - \xo 6:5 \xt 2Tim 3:8; 4:4; Tait 1:14\x* \p \v 6 Mətəu nati təuvɨr pɨk səniəmə kitah kautos məni mɨne nautə. Nati təuvɨr pɨk məmə kitah okotaliuək e noliən iətəm Uhgɨn tolkeikei. Kəni məutagiən əmə, nati əpnapɨn nəmə rəhatah nautə təkəku uə tepət,\x - \xo 6:6 \xt Fɨl 4:11-12; 1Tim 4:8; Hip 13:5\x* \v 7 mətəu-inu nian kitah kəmotair=pa e nəhue nɨftəni u, kəni kəməsotosiən nati kəti məhuva. Kəni e nian okohmɨs lan, ko kəsotos mɨniən nati kəti mohtəlɨg.\x - \xo 6:7 \xt Job 1:21\x* \v 8 Mətəu nəmə nɨgtah nauəniən mɨne napən təhmen əmə, kəni kitah kotagiən. \p \v 9 Nətəmimi nətəm kotolkeikei pɨk məmə rəhalah nautə otepət, tɨmətɨg əmə o lah məmə okotol noliən tərah mɨn tepət. In təhmen=pən e nalɨg kəti iətəm otələs ilah e nəuan nalməliən rəha nərahiən, kəni ilah kotolkeikei məmə okotol natimnati tepət rəha nalməliən, kəni natimnati tepət iətəm tərah o lah. Kəni nolkeikeiən rəha natimnati tərah mɨn əha okotərəkɨn-ərəkɨn nəmiəgəhiən rəhalah. \v 10 Mətəu-inu noliən rəha nolkeikei pɨkiən məni, in nəukətɨ natimnati tərah tepət. Kəni nətəmimi nəuvein ilah kautəhtul iəkɨs o nɨtəu-pəniən suaru u, kəni ilah kɨnəhuvən rəkɨs isəu o noliən rəha nəhatətəiən, kəni ilah kautol natimnati mɨn nəuvein iətəm tətərəkɨn aru nɨkilah, kəni kautos nərahiən tepət lan.\x - \xo 6:10 \xt Efəs 5:5\x* \s1 Nəghatiən təuvɨr rəha Pol tatuvən kəm Timoti \p \v 11 Mətəu ik Timoti, iətəmi rəha Uhgɨn, aiu=pən isəu o noliən tərah mɨn əha. Ik onəkəkeikei malkut pɨk o nɨtəu-pəniən noliən əhruahru, iətəm Uhgɨn tolkeikei. Rəham nəhatətəiən otəkeikei məskasɨk, kəni ik onəkəkeikei molkeikei nətəmimi. Askəlɨm əmə rəham nəhatətəiən lanko, tatuvən naunun tɨkə. Kəni onəkeikei muva ik iətəmi mətɨg kəti.\x - \xo 6:11 \xt 2Tim 2:22\x* \v 12 Onəkəluagɨn vivi e nəluagɨniən rəha nəhatətəiən. Kəni maskəlɨm vivi nəmiəgəhiən itulɨn iətəm Uhgɨn təmauɨn lam ohni. Aupən rəkɨs, in təmauɨn lam ohni nian nəməni pətɨgəm nəhatətəiən rəham e Iesu e nəhmtɨ nətəmimi tepət.\x - \xo 6:12 \xt 1Kor 9:25-26; 2Tim 4:7\x* \p \v 13 E nəhmtɨ Uhgɨn, iətəm tətəfa nəmiəgəhiən kəm natimnati rəfin, kəni e nəhmtɨ Krɨsto Iesu iətəm təməni pətɨgəm vivi nəghatiən pəhriən e nəhmtɨ Pontiəs Pailət, iətəghati əskasɨk kəm ik lanu lan:\x - \xo 6:13 \xt Jon 18:36-37\x* \v 14 Ol natimnati mɨn u, kəni məsəpəhiən kəti mətəuarus=pən Iərmənɨg rəhatah Iesu Krɨsto otuva \v 15 e nian əhruahru iətəm Uhgɨn təməni. Uhgɨn iətəm kitah okotəkeikei mautəni-vivi e nian rəfin, in pɨsɨn əmə tətarmənɨg e natimnati rəfin. In Kig rəha kig mɨn rəfin, kəni Iərmənɨg rəha iərmənɨg mɨn rəfin.\x - \xo 6:15 \xt Nəh 17:14\x* \v 16 In əmə təsɨmɨsiən mətatɨg itulɨn, rəhan nətuəuiniən tɨkə, kəni naunun tɨkə. Ikɨn tətatɨg ikɨn, nəhagəhagiən tasiə matɨtəlau lan, kəni ko kəsaniən iuəkɨr ohni. Suah kəti təseh əhanəhiən in, kəni ko iətəmi kəti təsəhruniən nehiən nian kəti. Nian rəfin kitah okotəkeikei motɨsiai in, kəni məutəni pətɨgəm rəhan nəsanəniən mɨne narmənɨgiən mautəhuvən mautəhuvən naunun tɨkə. Tol lanəha lan. Əuəh. \s1 Nəfaki mɨn u rəhalah nautə tepət \p \v 17 Əghati əskasɨk kəm nətəm kautəfaki nətəm rəhalah nautə rəha nəhue nɨftəni u tepət. Əni məmə ilah okəsotəfəri pɨkiən ilah, kəni kəsotəhatətəiən e rəhalah məni u tepət. Məni in rəha rəueiu əmə, mətəu olauɨg mɨne tɨkə mɨn. Ilah okotəkeikei motəhatətə əmə e Uhgɨn iətəm tətəfa natimnati təuvɨr tepət kəm tah məmə kitah okotətəu təuvɨr lan.\x - \xo 6:17 \xt Luk 12:20-21\x* \v 18 Əghati əskasɨk kəm lah məmə rəhalah noliən təuvɨr mɨn, mɨne rəhalah nasiruiən təuvɨr mɨn otepət. Kəni nɨkilah otəkeikei magiən o nətuatiən kəm nətəmimi. \v 19 E noliən əha, in təhmen məmə ilah kautələhu natimnati təuvɨr mɨn tepət, təhmen=pən əmə məmə kəmotasə təuvɨr o nəmiəgəhiən iətəm otəpanuva. Kəni ilah kotəhrun nosiən nəmiəgəhiən, iətəm nəmiəgəhiən pəhriən.\x - \xo 6:19 \xt Mat 6:20\x* \s1 Naunun nəghatiən rəha Pol \p \v 20 Timoti, ik onəkəkeikei mateh vivi natimnati mɨn iətəm Uhgɨn təmələhu=pən rəkɨs e nəhlməm. Əpəh kəni məhtul isəu o nəghatiən mɨn iətəm nɨpətɨlah tɨkə kəni kəsotəfəniən nɨsiaiən kəm Uhgɨn, kəni nəghatiən mɨn iətəm kəsotəhruahruiən e Nauəuə Rəha Uhgɨn. Nəghatiən mɨn əha kətəni məmə kautəfa nəhruniən, mətəu kəpə, kauteiuə. \v 21 Mətəu nətəmimi nəuvein kautəhuərisɨg e nəghatiən eiuə mɨn əha, kəni mɨnotəmkarəpen e suaru rəha nəhatətəiən pəhriən. \p Pəh Uhgɨn otətuati e rəhan nəuvɨriən kəm təmah.\x - \xo 6:21 \xt 1Tim 1:6; 2Tim 2:18\x*