\id 1PE - Whitesands Tanna \h 1 Pitə \toc1 Nauəuə iətəm Pitə təmaupən mətei \toc2 1 Pitə \toc3 1Pitə \mt1 1 Pitə \mt2 Nauəuə iətəm Pitə təmaupən mətei \imt1 Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u 1 Pitə \ip \bd ?Pəh təmətei nauəuə u?\bd* Pitə təmətei nauəuə u. \ip \bd ?Təmətei tatuvən kəm pəh?\bd* Təmətei nauəuə u tatuvən kəm nətəmimi rəha Uhgɨn nətəm kəutatɨg ikɨn pɨsɨn pɨsɨn mɨn e profens mɨn rəha Pontəs, mɨne Kəlesiə, mɨne Kapətosiə, mɨne Esiə, mɨne Pitiniə (1Pitə 1:1). Rəueiu kətəni nərgɨn nɨtəni mɨn əha məmə Teki. \ip \bd ?Natɨgiən təhro lan nian təmətei?\bd* E nian əha, iətəmi asoli rəha Rom, nərgɨn u Niro, təmərəkɨn pɨk niməfaki. Təmoh nəfaki mɨn nəuvein kohmɨs, kəni moh nəuvein. Otəsuvəhiən toh Pitə. \ip \bd ?Təmətei nauəuə u o nak?\bd* Pitə tolkeikei məmə otəfəri nətəlɨgiən rəha nəfaki mɨn nətəm kəutatɨg e nərahiən. In tolkeikei məmə okotəhtul əskasɨk e rəhalah nəhatətəiən kəni mautol nati kəti iətəm təuvɨr, nati əpnapɨn nərahiən tətuva. \c 1 \s1 Pitə təməni təuvɨr kəm lah \p \v 1 Iəu Pitə, iəu aposɨl kəti rəha Iesu Krɨsto. Iətəni təuvɨr kəm təmah nətəmi rəha Uhgɨn nətəm nəutatɨg ikɨn mɨn rəfin e profens mɨn u Pontəs, mɨne Kəlesiə, mɨne Kapətosiə, mɨne Esiə, mɨne Pitiniə. Uhgɨn təmɨtəpɨn rəkɨs itəmah, kəni imatəmah ikɨn səniəmə nəhue nɨftəni u, itəmah napɨspɨs mɨn əmə u ikɨnu. \v 2 Tatə Uhgɨn təmɨtəpɨn itəmah mətəu-inu, aupən aupən agɨn, təmol rəhan nəlpəkauiən mələhu, kəni in təməhrun rəkɨs suaru mɨn rəfin rəha nəmiəgəhiən rəhatəmah. Kəni Narmɨn Rəhan tatol itəmah nəutəhtul pɨsɨn motasim məmə, nəkotol nəuia Iesu Krɨsto, kəni nɨran tafəl itəmah e noliən tərah mɨn rəhatəmah.\f + \fr 1:2 \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, Uhgɨn “təmorin=pa nɨra Iesu tafəl-afəl itah” u nɨpətɨn məmə təteikuas e təmah e noliən tərah mɨn. Afin mɨn e nəghatiən mɨn u “təmorin=pa nɨran tafəl-afəl” mɨne “nɨran təteikuas e nətəmimi”: Lev 14:6-7; Sam 51:7; Eks 24:5-8; Hip 9:19; 1Jon 1:7.\f* \p Pəh Uhgɨn otəfən rəhan nəuvɨriən mɨne nəməlinuiən tepət kəm təmah. \s1 Otəni-vivi Uhgɨn // o nəlpəkauiən rəhan \p \v 3 !Pəh kotəni-vivi Uhgɨn iətəm in Uhgɨn mɨne Tatə rəha Iərmənɨg Iesu Krɨsto rəhatah! E nasəkəhruiniən asoli rəhan, in təmol məmə kitah kotair=pən e nəmiəgəhiən vi, kəni məutələhu=pən əskasɨk rəhatah nətəlɨgiən lan. Tətuva mɨn lanəha mətəu-inu Iesu Krɨsto təməmiəgəh mɨn e rəhan nɨmɨsiən. \v 4 Kəni e nəmiəgəhiən vi u, kitah okotos natimnati təuvɨr mɨn əpəha e negəu e neai iətəm Uhgɨn təmələhu pɨsɨn məmə rəhatah. Kəni nati u ko təsəmnəmɨtiən, kəni ko təsamɨkmɨkiən, kəni ko rəhan nəhagəhagiən təsɨkəiən.\x - \xo 1:4 \xt Kol 1:12\x* \v 5 E nəhatətəiən rəhatəmah, nəsanəniən rəha Uhgɨn tətəhtul pəsɨg e təmah mətəuarus=pa in otosmiəgəh itəmah, kəni Uhgɨn otol əpu rəhan nosmiəgəhiən e naunun nian.\x - \xo 1:5 \xt Jon 10:28; 17:11\x* \p \v 6 Nɨkitəmah tətagiən o nati u, nati əpnapɨn nəmə nian iəkɨs pɨsɨn pɨsɨn mɨn kəhuva pau e rəhatəmah nəmiəgəhiən. Mətəu kəhuva o nian əkuəkɨr əmə.\x - \xo 1:6 \xt Jem 1:2; 1Pitə 5:10\x* \v 7 Nian iəkɨs mɨn əha kəutəhuva məmə okotəgətun məmə itəmah nəutəhatətə pəhriən. Aiən u kol tətoraip-oraip, in nati kəti iətəm nɨgəm tatus mətafəl rəkɨs iətəm tərah mɨn lan. Kəni nian iəkɨs mɨn əha kotəhmen e nɨgəm iətəm tatus rəhatəmah nəhatətəiən mətafəl rəkɨs iətəm tərah mɨn lan. Aiən u kol, in nati təuvɨr, mətəu otəpanɨkə mɨn nian kəti. Mətəu rəhatəmah nəhatətəiən, in nati təuvɨr tapirəkɨs aiən u kol. Kəni e rəhatəmah nəhatətəiən, Uhgɨn otəni-vivi itəmah, məfəri nərgɨtəmah, məfən nɨsiaiən asoli kəm təmah e nian Iesu Krɨsto otuva mietɨgəm=pa lan.\x - \xo 1:7 \xt Prov 17:3; Sek 13:9; Mal 3:3; Jem 1:3\x* \v 8 Nati əpnapɨn nəməsoteruh pauiən Iesu Krɨsto, mətəu nautolkeikei in. Kəni nati əpnapɨn nəsotehiən u rəueiu, mətəu nəutəhatətə lan. Kəni nɨkitəmah təməri məriauəh e nagiəniən iətəm in təuvɨr pɨk agɨn tapirəkɨs, kəni ko iətəmi kəti təruru nəni ərəfiniən nəuvɨriən rəha nagiəniən əha.\x - \xo 1:8 \xt Jon 20:29; 2Kor 5:7\x* \v 9 Nɨkitəmah tətagiən lanəha mətəu-inu itəmah nautos nati u iətəm nəutəhatətə lan, u məmə Uhgɨn otosmiəgəh rəhatəmah nəmiəgəhiən. \p \v 10 Suaru rəha Uhgɨn o nosmiəgəhiən nətəmimi lan, in nati kəti iətəm iəni mɨn aupən kəmotolkeikei pɨk məmə okotəhrun tuvən təhmɨn mɨn, kəni tol lanəha kəmotafin motəsal vivi e nəghatiən mɨn lan. Kəni ilah kəməutəghati e nəuvɨriən u iətəm otuva o təmah.\x - \xo 1:10 \xt Mat 13:16-17\x* \v 11 Narmɨn rəha Krɨsto təmətatɨg ilah min, kəni mətəghati kəm lah, kəni aupən ikɨn mətəni pətɨgəm nahməiən iətəm otuva e nəmiəgəhiən rəha Iesu, kəni uərisɨg lan e nəsanəniən asoli rəhan. Mətəu iəni mɨn kəmotalkut o nəhruniən suaru iətəm natimnati mɨn əha okəhuva lan, mɨne rəhalah nian əhruahru.\x - \xo 1:11 \xt Sam 22; Aes 53; Luk 24:26-27\x* \v 12 Uhgɨn təmol əpu kəm iəni mɨn aupən məmə, nəghatiən mɨn iətəm ilah kəmotəni, kəməsotəghatiən e nian iətəm ilah kəmotatɨg lan, mətəu kəmotəghati əmə e nian rəhatah. Kəni rəueiu, nətəmimi kɨnotəni pətɨgəm nəghatiən rəha nanusiən təuvɨr kəm təmah e nəsanəniən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn iətəm tatsɨpən e negəu e neai. Kəni natimnati mɨn u kotəuvɨr agɨn məmə nagelo mɨn, ilah mɨn kotolkeikei məmə okoteruh kəni motəhrun natimnati mɨn rəha nosmiəgəhiən e Krɨsto iətəm kəməhuva. \s1 Noliən rəha nəmiəgəhiən iətəm təhruahru \p \v 13 Tol lanəha, nəkotəkeikei motol rəhatəmah nətəlɨgiən təhtul maru o noliən uək, kəni motəgətun vivi rəhatəmah nətəlɨgiən. Otələhu=pən əskasɨk rəhatəmah nətəlɨgiən e nəuvɨriən iətəm Uhgɨn otəfɨnə kəm təmah nian Iesu Krɨsto otuva mɨn. \v 14 Otol nəuia Uhgɨn təhmen=pən əmə məmə kəlkələh mɨn nətəm kotəuvɨr kautol nəuia tatə mɨn. Aupən rəkɨs, itəmah nəməsotəhruniən nɨpəhriəniən rəha Uhgɨn, kəni nəmautol noliən tərah mɨn iətəm nɨkitəmah əmə tolkeikei. Mətəu rəueiu, sotegəhaniən e nətəlɨgiən mɨn əha okotiuvi rəkɨs mɨn itəmah.\x - \xo 1:14 \xt Rom 12:2; Efəs 2:3; 4:17-18\x* \v 15 Uhgɨn u iətəm təmauɨn e təmah, in tasim məhruahru. Kəni ko itəmah mɨn, onəkotəkeikei motasim motəhruahru e natimnati rəfin iətəm nautol. \v 16 Nəkotəkeikei motol lanəha mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, “Nəkotəkeikei motasim motəhruahru mətəu-inu Iəu iəkasim məhruahru.”\x - \xo 1:16 \xt Lev 11:44,45; 19:2; 20:7\x* \p \v 17 Itəmah nəkotətapuəh e nasiruiən o Uhgɨn u təhmen məmə in rəhatəmah Tatə, mətəu nəsotaluiən məmə Uhgɨn tətakil noliən mɨn rəha nətəmimi rəfin, kəni in tatol əmə e noliən iətəm təhmen-əhmen əmə. Tol lanəha, nəsotaluiən məmə itəmah iapɨspɨs mɨn əmə e nəhue nɨftəni u. Sotohtəu-pəniən noliən mɨn rəhan. Mətəu nian nəutəmiəgəh əhanəh e nəhue nɨftəni u, onəkotəgɨn motɨsiai Uhgɨn e noliən təuvɨr mɨn rəhatəmah.\x - \xo 1:17 \xt Rom 2:11; Nəh 2:23\x* \v 18 Nəkotəkeikei motol lanəha mətəu-inu itəmah nəmotəhrun rəkɨs nati keikei iətəm Uhgɨn təmətəou rəkɨs itəmah lan. Otətəlɨg-to e noliən rəha nəmiəgəhiən rəhatəmah aupən iətəm nɨpətɨn tɨkə u təmsɨpən o tɨpɨtəmah mɨn. Mətəu Uhgɨn təmɨtɨs rəkɨs itəmah e noliən tərah kəha. Kəni Uhgɨn təməsosiən nəhmtɨ nəmiəgəhiən rəhatəmah e nati kəti rəha nəhue nɨftəni iətəm otəpanɨkə, təhmen e sɨlfə mɨne aiən u kol tətoraip-oraip, \v 19 mətəu in təmos nəhmtɨ təmah e nɨra Krɨsto iətəm in nati keikei təuvɨr pɨk agɨn. Krɨsto in təhmen e nətɨ sipsip təuvɨr iətəm nɨmɨsiən uə nərahiən tɨkə agɨn lan.\f + \fr 1:19 \ft E nian rəha Oltestɨmɨn, nətəmimi kəmautol sakrifais kəm Uhgɨn o təfagə tərah mɨn e nətɨ sipsip mɨn iətəm nərahiən tɨkə e lah. Afin e Eks 12:5.\f*\x - \xo 1:19 \xt Uək 20:28; Hip 9:12-14\x* \p \v 20 Aupən aupən agɨn, nian Uhgɨn təməsol əhanəhiən nəhue nɨftəni u, təmɨtəpɨn rəkɨs Krɨsto məmə otol uək əha. Mətəu rəueiu iuəkɨr o naunun nian, Uhgɨn təmol əpu in, məmə otuva masiru e təmah.\x - \xo 1:20 \xt 2Tim 1:9-10\x* \v 21 Kəni e natimnati mɨn əha Iesu təmol, itəmah nəkotəhatətə e Uhgɨn, iətəm təmosmiəgəh Iesu Krɨsto e nɨmɨsiən, kəni məfəri in məfən nəsanəniən iətəm təhagəhag mɨne nɨsiaiən kəm in. Kəni tol lanəha, nəkotəhatətə e Uhgɨn, kəni mautələhu=pən əskasɨk rəhatəmah nətəlɨgiən lan.\x - \xo 1:21 \xt Jon 14:6; Rom 5:1-2\x* \p \v 22 Nəmoteikuas e rəhatəmah nəmiəgəhiən tɨnuva mɨnɨvi mɨn rəkɨs mətəu-inu nəmotətəu=pən nəghatiən rəha nɨpəhriəniən. Kəni o natimnati mɨn u, nəkotos nolkeikeiən pəhriən tətuva o təmah mɨn nəuvein. Kəni tol lanəha, otolkeikei pɨk itəmah mɨn e nɨkin pəhriən.\x - \xo 1:22 \xt Jon 13:34; Rom 12:10\x* \v 23 Otol lanəha mətəu-inu, nəmotair vi rəkɨs mɨn, kəni nəmiəgəhiən vi rəhatəmah təmsɨsɨpəniən o nətəmimi nətəm ilah rəfin okəpanohmɨs. Mətəu nəmiəgəhiən vi u rəhatəmah in otətatɨg naunun tɨkə, mətəu-inu təmsɨpən e nəghatiən kəti iətəm tətəmiəgəh mətatɨg naunun tɨkə, inu nəghatiən rəha Uhgɨn. \v 24 Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, \q1 “Nətəmimi rəfin kotəhmen e nɨmalɨ nɨmanuvehli, \q1 kəni nəuvɨriən rəfin rəhalah təhmen əmə e nəugɨnɨgi əpəha e nɨkinati. \q1 Nɨmanuvehli əha tətaukei, kəni nəugɨnɨgi mɨn kəutəmei, \q1 \v 25 mətəu nəghatiən rəha Iərmənɨg tətatɨg itulɨn naunun tɨkə.”\x - \xo 1:25 \xt Aes 40:6-8\x* \m Kəni inu nəghatiən rəha nanusiən təuvɨr iətəm nətəmimi kəmotəni pətɨgəm rəkɨs kəm təmah. \b \c 2 \p \v 1 Mətəu-inu o nəghatiən mɨn əha, otəraki e noliən mɨn u kohiet rəkɨs e rəhatəmah nəmiəgəhiən: noliən rəfin rəha nəməkiən e nətəmimi kəni matol nərahiən kəm lah; noliən rəfin rəha neiuəiən; noliən rəha nətəm kəutəni pɨk nati, mətəu kəsotoliən; noliən rəha netetiən; noliən rəfin rəha nəni rahiən nətəmimi.\x - \xo 2:1 \xt Efəs 4:22; Jem 1:21\x* \v 2-3 Itəmah nəmotəhrun rəkɨs məmə Iərmənɨg təmol təuvɨr kəm təmah. Təhmen=pən məmə nəmotun askəuvɨn nəua nɨgi iətəm tətəhiən.\x - \xo 2:2-3 \xt Sam 34:8\x* Kəni rəueiu nəkotəkeikei məhuva motəhmen e iəpəou mətmətɨg mɨn u kəutasək o nəmahiən. Itəmah nəkotəkeikei motolkeikei pɨk nauəniən mɨne nəmnɨmiən iətəm təhruahru məuvɨr məmə nəkotaugɨn nɨkitəmah lan. Kəni natimnati mɨn əha okotol nəkotepət e rəhatəmah nəmiəgəhiən iətəm Uhgɨn təmosmiəgəh itəmah lan. \s1 Kəpiel miəgəh // e Nimə Rəha Uhgɨn \p \v 4 Uhgɨn tolkeikei məmə otuvləkɨn rəhan kəti nimə e tah nətəmimi. Kəni təmɨtəpɨn Kəpiel kəti iətəm nətəmimi kəmotəpəh, mətəu in kəpiel keikei tətəmiəgəh məmə Uhgɨn otətuəuin nimə lan. Kəni nian nəkəhuva o kəpiel u Krɨsto e suaru rəha nəhatətəiən, \v 5 itəmah mɨn, nəkotəhmen e kəpiel miəgəh mɨn iətəm Narmɨn Rəha Uhgɨn tatos itəmah matuvləkɨn Nimə lan Rəha Uhgɨn. Kəni itəmah pris asim mɨn, nətəm nautəfən sakrifais mɨn kəm Uhgɨn iətəm nɨkin tətagiən ohni mətəu-inu o natimnati iətəm Iesu Krɨsto təmol.\x - \xo 2:5 \xt Rom 12:1; Efəs 2:21-22; Nəh 1:6\x* \v 6 Təhmen=pən e Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni lanu məmə, \q1 “Oteruh-to. Iətələhu kəpiel əpəha Jerusɨləm,\f + \fr 2:6 \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Saion,” nərgɨn kəti mɨn rəha Jerusɨləm.\f* \q1 inu kəpiel keikei pɨk agɨn iətəm iəu iəmɨtəpɨn, \q1 kəpiel u in rəha nətuəuiniən nimə, \q1 kəni iətəmimi iətəm otəhatətə lan, \q1 in otəsaulɨsiən.”\x - \xo 2:6 \xt Aes 28:16; Efəs 2:20\x* \m \v 7 Kəpiel u in nati keikei o təmah nətəm nəutəhatətə lan. Mətəu o nətəmimi mɨn nətəm kəsotəhatətəiən lan, kəpiel u in təhmen=pən e nəghatiən u e Nauəuə Rəha Uhgɨn iətəm tətəni məmə, \q1 “Kəpiel u iətəm nətəmimi rəha nuvləkɨniən nimə kəmotəraki lan, \q1 mətəu Uhgɨn təmol tuva kəpiel rəha nətuəuiniən nimə,”\x - \xo 2:7 \xt Sam 118:22\x* \m \v 8 kəni Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, \q1 “Kəpiel u tatol nətəmimi kautələs pɨkiən, \q1 kəni in kəpiel iətəm tatol məmə nətəmimi kəutapitətəl lan mautəmei.”\x - \xo 2:8 \xt Aes 8:14\x* \m Ilah kəutələs pɨkɨn kəpiel u mətəu-inu kautəhti nəuia nəghatiən, kəni inu nəlpəkauiən iətəm Uhgɨn təmol o lah. \p \v 9 Mətəu Uhgɨn tɨnɨtəpɨn rəkɨs itəmah məmə rəhan mɨn, kəni itəmah pris mɨn rəha Kig, kəni itəmah nətəmi asim mɨn nətəm Uhgɨn tətarmənɨg e təmah, kəni itəmah nəuanɨləuɨs mɨn kəti iətəm Uhgɨn təmaskəlɨm məni məmə rəhan. In təmol itəmah lanəha məmə nəkotəhrun nəni pətɨgəmiən nəni-viviən iətəm tətəfəri in o rəhan nəuvɨriən mɨne natimnati iətəm in təmol. In təmauɨn rəkɨs e təmah məmə onəkohiet e napinəpuiən məmə nəkəhuvən e nəhagəhagiən təuvɨr rəhan.\x - \xo 2:9 \xt Dut 7:6; 14:2; Aes 9:2; Uək 26:18; Efəs 5:8\x* \v 10 Aupən rəkɨs, itəmah nətəmimi əpnapɨn mɨn əmə, mətəu rəueiu, itəmah nauənɨləuɨs mɨn rəha Uhgɨn. Aupən ikɨn, nəməsotəhruniən nasəkəhruiniən rəha Uhgɨn, mətəu rəueiu, nəkotəhrun nasəkəhruiniən rəha Uhgɨn. \p \v 11 Rəhak mɨn nətəmimi, nɨkitəmah otəkeikei mətəhti məmə nəhue nɨftəni u səniəmə imatah əhruahru ikɨn. Kitah kotəhmen e iapɨspɨs mɨn mɨne Nanihluə\f + \fr 2:11 \ft Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.\f* mɨn ikɨnu. Tol lanəha, iətəni əskasɨk kəm təmah məmə nəkotəhtul əskasɨk isəu o noliən tərah mɨn iətəm nətəlɨgiən rəhatəmah tolkeikei. Nətəlɨgiən mɨn əha, ilah tɨkɨmɨr mɨn rəhatəmah kəni kəutəluagɨn e nɨkitəmah.\x - \xo 2:11 \xt Kəl 5:17,24\x* \v 12 Nian rəfin kitah kəutatɨg e nəlugɨn e nətəmimi nətəm rəhalah nəhatətəiən tɨkə. Kəni nəmiəgəhiən rəhatəmah in otəkeikei məhruahru vivi agɨn məmə nati əpnapɨn ilah okotətu=pɨnə nəghatiən tərah e təmah, mətəu okoteruh noliən təuvɨr mɨn rəhatəmah, kəni ilah okotəfən nɨsiaiən kəm Uhgɨn e nian in otuva mɨn makil nətəmimi lan.\x - \xo 2:12 \xt Mat 5:16\x* \s1 Nɨsiaiən nətəmi asoli \p \v 13 Kitah nətəmimi rəha Iərmənɨg, kəni kotolkeikei məmə okotɨsiai nərgɨn. Tol lanəha, nəkotol nəuia nətəmi asoli mɨn rəfin nətəm nətəmimi kəutəfəri ilah məmə okotarmənɨg. Iətəghati e nətəmi asoli təhmen e kig, iətəm in iətəmi asoli agɨn,\x - \xo 2:13 \xt Tait 3:1\x* \v 14 uə təhmen e rəhan nətəmi asoli mɨn iətəm tətahli pətɨgəm ilah o noliən rəhan uək. Ilah okəhuvən motələhu nalpɨniən kəm nətəmimi nətəm kəutəhti lou rəhalah, kəni məutəni-vivi nətəm kautol noliən təuvɨr. \v 15 Nautol lanəha mətəu-inu Uhgɨn tolkeikei məmə rəhatəmah noliən təuvɨr mɨn okotəniəhu nəghatiən alməli mɨn rəha nətəmimi mɨn u rəhalah nəhruniən tɨkə kəni tətəni rah itəmah.\f + \fr 2:15 \ft E nian rəha Pitə, nətəmimi nəuvein kəmotəməki nətəm kəutəfaki motətu=pən nəghatiən mɨn e lah məmə ilah kəmautol nati pɨsɨn pɨsɨn mɨn iətəm kəməutatgəhli e lou.\f*\x - \xo 2:15 \xt 1Pitə 3:16\x* \v 16 Itəmah səniəmə slef mɨn rəha təfagə tərah mɨn, mətəu-inu Uhgɨn təmɨtɨs rəkɨs itəmah. Tol lanəha, otətəu=pən noliən rəha iətəmi kəti lanəha. Mətəu sotəniən məmə, “Uhgɨn təmɨtɨs rəkɨs iəu, kəni tol lanəha, iəkəhrun noliən nati nak iətəm iəkolkeikei, nati əpnapɨn in təfagə tərah.” Kəpə. Itəmah slef mɨn rəha Uhgɨn, kəni tol lanəha, otətəu=pən noliən mɨn iətəm kotəhruahru. \v 17 Otəfən nɨsiaiən iətəm təhruahru kəm nətəmimi rəfin. Otolkeikei nəfaki mɨn, inu nətəmimi mɨn rəha Uhgɨn, kəni onəkotəgɨn motɨsiai Uhgɨn, kəni otɨsiai kig.\x - \xo 2:17 \xt Rom 12:10\x* \p \v 18 Itəmah slef mɨn, onəkotəkeikei motol nəuia rəhatəmah nətəmi asoli mɨn, kəni motəfən nɨsiaiən kəm lah. Nəkotol lanəha kəm lah rəfin, nətəm kautol tɨmətɨg kəni motəuvɨr o təmah, mɨne nətəmi mɨn u kautol noliən əskasɨk mɨn kəm təmah.\x - \xo 2:18 \xt Efəs 6:5\x* \v 19 Nəmə təhro nautol əmə nati əhruahru mɨn əmə, mətəu rəhatəmah nətəmi asoli mɨn kautol tərah e təmah kəni nəutətəu tərah lan. Uhgɨn otəni-vivi itəmah nəmə nəutos əmə nian iəkɨs mɨn əha kəutəhuva mautohmɨs əmə e nɨkitəmah mətəu-inu nəutəsal=pən əmə o Uhgɨn. \v 20 Mətəu kəsəniən məmə itəmah nətəm nəkotəuvɨr nəmə nautol noliən tərah kəti, kəni nətəmi asoli kautoh itəmah ohni, kəni nəsotaiuiən motagɨm. Nalpɨniən u, in rəhatəmah aru əmə. Mətəu Uhgɨn otəni-vivi itəmah nəmə nautos nahməiən mətəu-inu nautol nati təuvɨr əmə, kəni məsotagɨmiən.\x - \xo 2:20 \xt 1Pitə 3:14,17\x* \v 21 Uhgɨn təmauɨn e təmah məmə nautol noliən təuvɨr u, mətəu-inu Krɨsto təmos nahməiən o təmah. In təmaupən məgətun noliən əhruahru əha məmə itəmah nəkotohtəu=pən əmə nɨmei nəhlkɨn.\x - \xo 2:21 \xt Mat 16:24; Jon 13:15\x* \v 22 Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, \q1 “In təməsoliən təfagə tərah kəti, \q1 kəni in təməsəniən nəghatiən eiuə mɨn nian kəti mɨne.”\x - \xo 2:22 \xt Aes 53:9; Jon 8:46; 2Kor 5:21; 1Jon 3:5\x* \m \v 23 Nian nətəmimi kəmotəghati rah lan, mətəu in təməsahiən ilah. Nian in təmətəu nahməiən e nɨpətɨn, mətəu in təməsəniən məmə in otalpɨn nɨtai nərahiən. Mətəu in təmələhu=pən natimnati rəfin e nəhlmɨ Uhgɨn iətəm nian rəfin rəhan nakiliən in təhruahru əmə.\x - \xo 2:23 \xt Aes 53:7; 1Pitə 3:9\x* \v 24 Nian Iesu təməhkul e nɨgi kəməluau, kəni təmos nalpɨniən rəha təfagə tərah mɨn rəfin rəhatah e nɨpətɨn. In təmɨmɨs məmə təfagə tərah mɨn okohmɨs e nəmiəgəhiən rəhatah, kəni kitah okotəmiəgəh məmə okotohtəu=pən suaru rəha nəhruahruiən. Təmosmiəgəh itah e nahməiən rəha nɨməgɨm e nɨpətɨn.\x - \xo 2:24 \xt Aes 53:5-6; Rom 6:11\x* \v 25 Aupən, itəmah nəkotəhmen e sipsip mɨn iətəm kəmotəluei. Mətəu rəueiu, nəmotəuhlin itəmah məhuva o Iətəm Tateh Vivi Sipsip, inu Iətəm Tateh Vivi nəmiəgəhiən rəhatəmah.\x - \xo 2:25 \xt Esik 34:5-6; Mat 9:36; Jon 10:14; Hip 13:20-21\x* \c 3 \s1 Noliən təuvɨr rəha iərman mɨne pətan u kəmuol marɨt \m \v 1 Kəni e noliən əhmen əmə rəha nɨsiaiən Iərmənɨg, itəmah nɨpətan nəkotəkeikei motol nəuia rəhatəmah mɨn nəman mətəu-inu o nati u. Nəmə ilah kəsotəhatətəiən e nəghatiən rəha Uhgɨn, kəni rəhatəmah noliən təuvɨr mɨn əmə okotiuvi=pən rəhalah nətəlɨgiən o Uhgɨn. Noliən təuvɨr mɨn rəhatəmah kotəhmen, motapirəkɨs nəmə nəutəghati kəm lah.\x - \xo 3:1 \xt Efəs 5:22\x* \v 2 Nian ilah koteruh məmə noliən rəhatəmah in təhruahru vivi, kəni kauteruh nɨsiaiən e nəmiəgəhiən rəhatəmah, inu təhmen əmə məmə otiuvi=pa ilah kəhuva o Uhgɨn. \v 3 Pəh malə-malə rəhatəmah in səniəmə rəha nɨpətɨtəmah, təhmen e noliən rəha nəlisiən nəuanutəmi, uə nuvəniən e natimnati kəmol e aiən u kol tətoraip-oraip,\f + \fr 3:3 \ft Nati kətəuan kəmol e aiən u kol tətoraip-oraip, uə iəring, uə ring, uə nəuanati katəlis nəhlmɨtəmi lan.\f* uə nuvəniən e napən vi mɨn.\x - \xo 3:3 \xt 1Tim 2:9\x* \v 4 Mətəu otol malə-malə e nɨkitəmah iətəm nəuvɨriən rəhan ko təsɨkəiən. Malə-malə u tol lanu, in noliən əpəou əmə, mɨne noliən mətɨg nəməlinuiən əha ikɨn. Noliən əha in noliən keikei kotəuvɨr e nəhmtɨ Uhgɨn. \v 5 Inu noliən rəha nɨpətan nəfaki mɨn aupən nətəm kəmotələhu=pən əskasɨk rəhalah nətəlɨgiən e Uhgɨn. Ilah kəmotol nəuia rəhalah mɨn nəman, kəni noliən əha, kəmautol malə-malə e nɨkilah, \v 6 təhmen e Serə iətəm təmol nəuia Epraham, kəni mətauɨn lan məmə in rəhan iətəmi asoli. Kəni itəmah nenətɨ Serə nəmə itəmah nautol noliən mɨn iətəm kotəhruahru, kəni məsotəgɨniən.\x - \xo 3:6 \xt Jen 18:12\x* \p \v 7 Kəni itəmah nəman nətəm nəmotol marɨt, e noliən əha inəha rəha nɨsiaiən Iərmənɨg, nəkotəkeikei motos neinatɨgiən o neruh viviən rəhatəmah mɨn nɨpətan e nəmiəgəhiən rəhatəmah mətəu-inu, ilah kəsotosiən nəsanəniən təhmen e təmah. Kəni motɨsiai ilah e rəhatəmah noliən mɨn mətəu-inu ilah mɨn okotos mɨn nati təuvɨr u, nəmiəgəhiən itulɨn. Otol lanəha məmə nati kəti otəsasisɨgiən e rəhatəmah nəfakiən.\x - \xo 3:7 \xt Efəs 5:25\x* \s1 Nəfaki mɨn rəfin \p \v 8 Naunun nəghatiən əha. Itəmah rəfin nəkotəkeikei motol noliən mɨn u: otos nətəlɨgiən kətiəh, otasəkəhruin itəmah mɨn, otolkeikei itəmah mɨn, otol nɨkitəmah tɨmətɨg o təmah mɨn, otosiahu rəhatəmah nətəlɨgiən. \v 9 Nəmə nətəmimi kautol tərah e təmah, mətəu nəsotalpɨniən nɨtai nərahiən. Nəmə nətəmimi kəutəghati rah e təmah, mətəu nəsotalpɨniən. Mətəu otəfaki motəni=pən kəm Uhgɨn məmə in otol təuvɨr kəm lah. Nəkotol lanəha mətəu-inu Uhgɨn təmauɨn e təmah məmə onəkotol noliən əha, pəh onəkotos nəuvɨriən rəhan. \v 10 Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, \q1 “Iətəmimi iətəm tolkeikei nəmiəgəhiən təuvɨr, \q1 kəni molkeikei məmə otətəu təuvɨr nian rəfin, \q1 in otəkeikei məsəniən nəghatiən tərah mɨn, \q1 kəni in otəkeikei məsəniən neiuəiən. \q1 \v 11 In otəkeikei məuhlin in, miet rəkɨs e noliən tərah mɨn, \q1 kəni mol əmə natimnati mɨn iətəm kotəuvɨr. \q1 In otəkeikei malkut pɨk məmə otatɨg ilah nətəmimi rəfin e nəməlinuiən. \q1 \v 12 In otəkeikei mol lanəha mətəu-inu Iərmənɨg tateh vivi nətəm kotəhruahru, \q1 kəni matətəlɨg vivi e rəhalah nəfakiən, \q1 mətəu tatol tɨkɨmɨr ilah nətəm kautol təfagə tərah.”\x - \xo 3:12 \xt Sam 34:12-16\x* \m \v 13 ?Nəmə nəkotalkut pɨk o noliən natimnati mɨn iətəm kotəuvɨr, pəh otol nərahiən kəm təmah? \v 14 Mətəu nəmə nɨpəhriəniən nautətəu nahməiən o noliən əhruahru rəhatəmah, kəni nəutatɨg e nəuvɨriən pəhriən. Sotəgɨniən e nərahiən iətəm nətəmimi kotəhrun noliən kəm təmah, kəni pəh nɨkitəmah təsəhti pɨkiən.\x - \xo 3:14 \xt Aes 8:12-13; Mat 5:10; 1Pitə 2:20; 4:14\x* \v 15 Mətəu e nɨkitəmah, otɨsiai Krɨsto məmə in Iərmənɨg. Otəhtul maru e nian rəfin o nuhalpɨniən nəghatiən rəha iətəmimi pəh iətəm tətətapuəh o təmah məmə təhro nəutələhu=pən əskasɨk rəhatəmah nətəlɨgiən e Iesu. Mətəu otəghati mətɨg kəm lah e nɨsiaiən. \v 16 Kəni nian rəfin nəkotəkeikei motəhrun e nətəlɨgiən rəhatəmah məmə rəhatəmah noliən in təhruahru əmə. Kəni nəmə nətəmimi kotəghati rah e noliən təuvɨr mɨn rəhatəmah mətəu-inu itəmah rəha Krɨsto, ilah okotaulɨs e nəghatiən tərah mɨn rəhalah.\x - \xo 3:16 \xt 1Pitə 2:12\x* \p \v 17 Nian nautol noliən təuvɨr mɨn, mətəu nautos nahməiən lan, kəni nahməiən u, in nati təuvɨr nəmə nahməiən u in nətəlɨgiən rəha Uhgɨn. Mətəu nəmə nautol noliən tərah mɨn, in nati tərah, nati əpnapɨn məmə nautos nahməiən lan. \v 18 Tol lanəha mətəu-inu, Krɨsto təmɨmɨs o təfagə tərah mɨn, təmɨmɨs nian kətiəh əmə tɨnəhmen, ko təsɨmɨs mɨniən nian kəti. In iətəmi in təhruahru agɨn, mətəu təmɨmɨs o nətəm kəsotəhruahruiən məmə otos itəmah muvən kəm Uhgɨn. Kəmotuhamu in kəni nɨpətɨn tɨmɨs, mətəu Uhgɨn təmol məmə in təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, e nəmiəgəhiən kəti rəha negəu e neai. \v 19 Kəni e nəmiəgəhiən əha, təmuvən məni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn kəm narmɨ nətəm kəmohmɨs u kəutatɨg e kaləpus,\f + \fr 3:19 \ft Nətəmimi nətəm kotəhrun vivi Baebol, kəutəni məmə suaru keiu o nəhruniən fes 19 u. Suaru 1: Aupən suah u Noa təmətəni pətɨgəm nəghatiən rəha Uhgɨn kəm nətəmimi. Nian in təmətəni pətɨgəm nəghatiən təhmen lanu, təhmen əmə məmə ilau Iesu kəmətuan. Kəni nəghatiən rəha Noa in təhmen əmə e nəghatiən rəha Iesu. Mətəu nətəmimi e nian əha kəmotəuhlin=pən nəmtahlah e nəghatiən rəhan, kəni rəueiu əha ilah kəutəməhli e kaləpus. Suaru 2: Kəmotətu-pəri Iesu e nɨgi kəməluau e Fraide. Kəni e Sarere, nian nɨpətɨn təmətəməhli əhanəh e nɨpəg, mətəu narmɨn rəhan təmuvən meruh nətəmimi mɨn u ilah kəutəməhli e kaləpus u fes 19 tətəni. Kəni məghati kəm lah. In təmuvən məmə təni=pən kəm lah məmə in təmol win e rəhan uək. Mətəu in təməsegəhaniən e lah məmə okotəuhlin rəhalah nətəlɨgiən kəni motəhatətə lan, mətəu ilah kəmotəmkarəpən rəkɨs.\f* \v 20 ilah u kəmautəhti nəuia Uhgɨn aupən aupən agɨn nian Uhgɨn təmatos rəhan nətəlɨgiən əfəməh mətəhtahnin ilah e nian suah u Noa təmatuvləkɨn negəu. E nian əha rəha nəhu asoli, Uhgɨn təmosmiəgəh nətəmimi eit əmə nətəm ilah kəməutatɨg e negəu nian negəu təmuvən=pən e nəhu.\x - \xo 3:20 \xt Jen 6–7\x* \v 21 Kəni nəhu əha, in narmɨ noliən bəptais iətəm tatosmiəgəh itəmah mɨn rəueiu. Noliən bəptais u, nɨpətɨn səniəmə tətafəl rəkɨs nəmɨt e nɨpətɨ iətəmimi, mətəu in təhmen məmə nəkotətapuəh o Uhgɨn məmə in otəfa kəm təmah nəhruniən məmə rəhatah təfagə tərah mɨn təmɨkə. Kəni nəsanəniən asoli iətəm Uhgɨn təmol Iesu Krɨsto təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən lan, in nəsanəniən iətəm tatosmiəgəh itəmah e noliən bəptais. \v 22 Kəni Iesu Krɨsto tɨnuvən rəkɨs əpəha e negəu e neai, kəni mətatɨg e nɨkalɨ Uhgɨn maru, ikɨn nɨsiaiən tətatɨg ikɨn, mɨne nəsanəniən, mɨne nepətiən. Kəni Uhgɨn təmol məmə nagelo mɨn, mɨne natimnati rəfin iətəm kautos nepətiən mɨne nəsanəniən, ilah rəfin kəutatɨg ahgəl narmənɨgiən rəha Iesu. \c 4 \s1 Suaru rəha noliən nəuia Uhgɨn \m \v 1 Tol lanəha natimnati mɨn əha, itəmah onəkotəkeikei motos nətəlɨgiən rəha Krɨsto kəni mautəhtul maru o nətəuiən nahməiən e nɨpətɨtəmah, mətəu-inu in təmətəu nahməiən asoli e nɨpətɨn. Nautol lanəha mətəu-inu nəmə itəmah nɨnotətəu tərah e nɨpətɨtəmah, nati əpnapɨn nautol noliən təuvɨr mɨn, kəni tətəgətun məmə nɨnotəpəh noliən rəha təfagə tərah.\x - \xo 4:1 \xt Rom 6:2,7\x* \v 2 Tol lanəha, nian itəmah nəutatɨg e nəhue nɨftəni u, nəsotohtəu-pəniən suaru rəha noliən natimnati tərah mɨn iətəm tətatɨg e rəhatəmah nətəlɨgiən, mətəu onəkotohtəu=pən suaru rəha noliən nəuia Uhgɨn. \v 3 Nəmotərəkɨn rəkɨs nian tepət o nɨtəu-pəniən noliən mɨn rəha nətəmimi mɨn u kəsotəniən nɨpəhriəniən e Uhgɨn. Aupən, itəmah nəmautit əpnapɨn nɨpətan; kəni nətəlɨgiən rəhatəmah təmatuvən o natimnati tərah mɨn; kəni nəməutapɨs; kəni nəmautol lafet rəha nɨtəuiən nɨpətan; kəni nəməutəmnɨm alikol məutapɨs məutalməli; kəni nəməutəfaki kəm narmɨ nati mɨn iətəm in noliən tərah agɨn.\x - \xo 4:3 \xt Efəs 2:2-3\x* \v 4 Nətəmimi mɨn əha kəsotəniən nɨpəhriəniən e Uhgɨn, narmɨlah təmiuvɨg mətəu-inu itəmah nəmotəpəh nɨtəu-pəniən ilah məhuvən motamnɨm e təfagə tərah rəhalah iətəm təhmen e naruəh asoli iətəm tətaiu. Kəni ilah kəutəni rah pɨk itəmah ohni. \p \v 5 Mətəu ilah okotəkeikei motəni pətɨgəm natimnati mɨn rəfin e nəmiəgəhiən rəhalah kəm Uhgɨn iətəm in tətəhtul maru məmə otakil məni nəghatiən rəha nalpɨniən rəha nətəm kəmohmɨs, mɨne nətəm kəutəmiəgəh.\x - \xo 4:5 \xt Uək 10:42\x* \v 6 Tol lanəha, nətəmimi mɨn u nətəm kəmohmɨs rəkɨs, ilah kəmotətəu nanusiən təuvɨr\f + \fr 4:6 \ft Nəmə təhro nəghatiən u, “Nətəmimi mɨn u nətəm kəmohmɨs rəkɨs,” tətəghati e nətəmimi nətəm kəmotəhatətə e Krɨsto, kəni uərisɨg lan kohmɨs. Uə nəmə təhro tətəghati e nətəmimi nətəm kəmohmɨs e nian rəha Noa (eruh-to 3:19).\f* məmə nati əpnapɨn kəmohmɨs təhmen e nətəmimi rəfin, mətəu Uhgɨn təhrun noliən ilah okotəmiəgəh mɨn e narmɨn, təhmen lan. \p \v 7 Kitah kəutəhuva iuəkɨr e nian rəha naunun natimnati rəfin. Tol lanəha, otol rəhatəmah nətəlɨgiən otərman-ərman məmə nəkotəhrun nəghatiən kəm Uhgɨn e nəfakiən iətəm təsanən.\x - \xo 4:7 \xt 1Pitə 1:13; 5:8; Rom 13:11-12\x* \v 8 Kəni nati keikei in ilɨs tapirəkɨs natimnati rəfin məmə, nəkotolkeikei itəmah mɨn e nɨkitəmah rəfin mətəu-inu e nian nautol lanəha, kəni nian rəfin, nəutəhtul maru o naluiən e noliən tərah mɨn rəhatəmah.\x - \xo 4:8 \xt 1Pitə 1:22\x* \v 9 Kəni nəkotəkeikei motit itəmah mɨn məhuvən lahuənu mɨn rəhatəmah məmə nəkotauən itəmah mɨn, kəni motəgətun ikɨn nətəmimi okotapɨli ikɨn. Kəni məsotoliən məmə nɨkitəmah təsagiəniən ohni. \p \v 10 Uhgɨn təməfɨnə nəsanəniən pɨsɨn pɨsɨn mɨn kəm təmah kətiəh kətiəh. Təuvɨr məmə nəkotol uək e nəsanəniən mɨn əha məutasiru e təmah mɨn. Kəni otol uək əha e noliən rəha noluək mɨn nətəm kautol uək əhruahru rəha Uhgɨn nian rəfin. Onəkotəuəri nəuvɨriən rəhan e suaru pɨsɨn pɨsɨn mɨn iətəm in tətəfɨnə. \v 11 Tol lanu, nəmə Uhgɨn təməfən kəm iətəmi kəti nəsanəniən rəha nəni pətɨgəmiən, kəni təuvɨr məmə in otəni pətɨgəm təhmen əmə məmə rəhan nəghatiən in rəha Uhgɨn. Nəmə Uhgɨn təməfən kəm iətəmi kəti nəsanəniən rəha nasiruiən, kəni təuvɨr məmə in otasiru e nətəmimi e nəsanəniən iətəm Uhgɨn təməfən məmə, e natimnati rəfin, nətəmimi okotəni-vivi Uhgɨn o nati iətəm Iesu Krɨsto təmol. Pəh kitah kəutəni pətɨgəm rəhan nəuvɨriən mɨne nəsanəniən əmə lanko matuvən naunun tɨkə. Əuəh.\x - \xo 4:11 \xt Rom 12:6-8\x* \s1 Nəfaki mɨn okotos nahməiən e nɨpətɨlah \p \v 12 Iəu mɨn nəuvein nətəm iəkolkeikei pɨk itəmah, iəkəhrun məmə rəueiu nərahiən əskasɨk tatələs pɨkɨn itəmah təhmen e nɨgəm, kəni nautətəu nahməiən asoli lan. Mətəu təsəuvɨriən məmə narmɨtəmah otiuvɨg pɨk o nərahiən mɨn əha. Nərahiən mɨn əha kəutəhuva o nətəmimi tepət, səniəmə itəmah əmə. \v 13 Mətəu təuvɨr məmə nɨkitəmah otətagiən əmə mətəu-inu nəutətəu nahməiən təhmen=pən əmə e Krɨsto. Kəni nəmə nautol lanəha, kəni nɨkitəmah otagiən pɨk agɨn nian in otol əpu rəhan nəhagəhagiən asoli rəha nəuvɨriən mɨne nəsanəniən rəhan.\x - \xo 4:13 \xt Uək 5:41; Jem 1:2; 1Pitə 1:6-7\x* \v 14 Nəmə nətəmimi kəutəni rah itəmah o nərgɨ Krɨsto, kəni onəkotatɨg e nəuvɨriən pəhriən, mətəu-inu nian kəutəni rah itəmah o Krɨsto, inu tətəgətun məmə Narmɨn Rəha Uhgɨn iətəm təsanən məhagəhag mətatɨg o təmah.\x - \xo 4:14 \xt 1Pitə 2:20\x* \v 15 Tərah məmə itəmah kəti otol noliən rəha nohamuiən itəmi, uə nakləhiən, uə natgəhliən lou, uə təfagə tərah əkəku kəti təhmen e nəghati pɨkiən. Nəmə in tatos nalpɨniən mətətəu nahməiən ohni, kəni təhruahru əmə. \v 16 Mətəu nəmə itəmah nautos nahməiən mətəu-inu itəmah Krɨstɨn mɨn, sotaulɨsiən ohni, mətəu nəkotəkeikei motəni-vivi Uhgɨn məmə nautos nərgɨn u Krɨstɨn. \v 17 Tol lanəha mətəu-inu nian rəha nakiliən nətəmimi rəha Uhgɨn tɨnətuəuin. !Kəni nəmə nakiliən əha tɨnətuəuin e nətəmimi rəha Uhgɨn, kəni okəmanəhro e nətəmimi mɨn u kəutəhti nanusiən təuvɨr rəha Uhgɨn! \v 18 Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, \q1 “Nəmə in tiəkɨs o nətəm kotəhruahru məmə Uhgɨn otosmiəgəh ilah, \q1 kəni otiəkɨs pɨk o nətəmimi kotəruru Uhgɨn mautol təfagə tərah məmə in otosmiəgəh ilah.”\x - \xo 4:18 \xt Prov 11:31\x* \m \v 19 Kəni tol lanəha, nətəmimi nətəm kautətəu nahməiən mətəu-inu in nətəlɨgiən rəha Uhgɨn, təuvɨr məmə ilah okotələhu=pən nəmiəgəhiən rəhalah e nəhlmɨ Uhgɨn iətəm təmol neai mɨn nɨftəni mɨne natimnati rəfin, kəni nian rəfin in tatol rəhan nəghatiən. Kəni təuvɨr məmə ilah okautəkeikei mautohtəu=pən mɨn əmə suaru rəha noliən təuvɨr. \c 5 \s1 Nəghatiən tatuvən kəm eldə mɨn mɨne nətəm aluə \m \v 1 Kəni rəueiu, iəkolkeikei məmə iəkəghati nəuvetɨn kəm təmah eldə mɨn rəha niməfaki. Iəu eldə kəti iəkəhmen e təmah, kəni iəu əhruahru iəmeruh nahməiən rəha Krɨsto, kəni Uhgɨn otəfa kəm tah rəhan nəuvetɨn nəhagəhagiən asoli rəha nepətiən mɨne nəsanəniən rəhan, iətəm in otol əpu.\x - \xo 5:1 \xt Rom 8:17-18; 2Kor 1:5-7; Efəs 3:13; Fɨl 1:29\x* \v 2 Inu rəhak nəghatiən kəm təmah məmə, otol uək rəha neh viviən nətəmimi rəha Uhgɨn nətəm kəutatɨg e nəhlmɨtəmah, təhmen e iətəmi rəha sipsip iətəm tateh vivi rəhan sipsip mɨn. Kəni otol e nɨkin agiən mətəu-inu nəkotolkeikei məmə nəkotol. Inu nətəlɨgiən iətəm Uhgɨn tolkeikei. Mətəu təsəuvɨriən məmə nəkotol nɨkitəmah təsagiəniən məmə nəkotol. Kəni sotoliən mətəu-inu nɨkitəmah təhti məmə onəkotos pɨk məni lan. Mətəu otol əmə mətəu-inu nɨkitəmah tətagiən məmə onəkotasiru.\x - \xo 5:2 \xt Jon 21:15-17; Uək 20:28\x* \v 3 Kəni təsəuvɨriən məmə itəmah nəkəhuva motəhmen e iətəmi asoli iətəm tatol təskasɨk kəm rəhan noluək mɨn, mətəu itəmah onəkotol noliən iətəm in təhruahru məuvɨr məmə iəfaki mɨn kotəhrun neruhiən kəni motohtəu=pən noliən rəhatəmah.\x - \xo 5:3 \xt 2Kor 1:24; Fɨl 3:17; Tait 2:7\x* \v 4 Iətəmi asoli rəha nətəmi kəutəsal vivi o sipsip mɨn otiet pətɨgəm=pa mɨn, kəni e nian əha, in otəfɨnə nətəouiən təuvɨr rəha nɨsiaiən kəm təmah iətəm ko rəhan nəuvɨriən təsɨkəiən. \p \v 5 Kəni e noliən kətiəh əmə, itəmah nətəm aluə, otɨsiai motol nəuia eldə mɨn rəha niməfaki. Kəni itəmah rəfin agɨn onəkotosiahu rəhatəmah nətəlɨgiən teiuaiu mautɨsiai itəmah mɨn rəfin. Otol lanəha mətəu-inu Nauəuə Rəha Uhgɨn tətəni məmə, \q1 “Uhgɨn təsagiəniən e nətəm kəutəfəri mətahtɨpəsɨg e lah, \q1 mətəu tətəfən rəhan nəuvɨriən kəm nətəm kautosiahu aru ilah.”\x - \xo 5:5 \xt Prov 3:34; Efəs 5:21; Jem 4:6\x* \m \v 6 Kəni tol lanəha, otosiahu aru itəmah motatɨg ahgəl nəhlmɨ Uhgɨn əsanən, məmə in otəfəri itəmah e nian əhruahru rəhan.\x - \xo 5:6 \xt Mat 23:12; Luk 14:11; Jem 4:10\x* \v 7 Kəni otos rəfin natimnati mɨn nəutətəlɨg lan məhuva motələhu=pən kəm Uhgɨn mətəu-inu, in tolkeikei itəmah mateh vivi itəmah.\x - \xo 5:7 \xt Mat 6:25-30\x* \p \v 8 \fig Laion e nəhue kəpiel|alt="lion on rocks" src="hk00046b.tif" size="col" loc="1Pe 5:8" copy="BFBS (Knowles)" ref="1Pitə 5:8" \fig*Otair mauteh vivi mətəu-inu rəhatəmah tɨkɨmɨr Setən in təhmen=pən e laion kəti iətəm tətaiu oneuən kəni nɨkin tətərkərɨk mətəsal e iətəmimi məmə otun.\x - \xo 5:8 \xt 1Təs 5:6\x* \v 9 Otəhtul əskasɨk e nəhatətəiən rəhatəmah nian Setən tətuva o təmah,\x - \xo 5:9 \xt Efəs 6:10-18; Jem 4:7\x* mətəu-inu itəmah nəfaki mɨn nəuvein əpəha ikɨn mɨn rəfin e nəhue nɨftəni, kautos əmə nahməiən əhmen əmə.\x - \xo 5:9 \xt Efəs 6:11-13; Jem 4:7\x* \p \v 10 Mətəu uərisɨg lan nəmotətəu rəkɨs nahməiən e nian əkuəkɨr əmə, kəni Uhgɨn otol nəkotətəu təuvɨr mɨn e rəhatəmah nəmiəgəhiən, kəni mol nəkotəsanən e rəhatəmah nəhatətəiən, motəhtul əskasɨk, kəni nati kəti otəsiuvi rəkɨsiən itəmah. Nəuvɨriən mɨn rəfin tatsɨpən əmə o Uhgɨn, kəni in təmauɨn e təmah nəkəhuva e Krɨsto məmə nəkəhuvən e nəhagəhagiən asoli rəha nəuvɨriən rəhan, mɨne rəhan nəsanəniən iətəm tətatɨg itulɨn. \v 11 Pəh kotəni pətɨgəm nəsanəniən rəha narmənɨgiən rəhan, tatuvən əmə lanko naunun tɨkə. Əuəh. \s1 Naunun nəghatiən \p \v 12 Sailəs\f + \fr 5:12 \ft Nəghatiən Kris tətəni nərgɨn u məmə, “Silfanus” iətəm in nərgɨn əkuəkɨr u “Sailəs.”\f* itɨmlau min, təmasiru e nauəuə u, kəni iateh məmə in piak təuvɨr kəti, kəni rəhak nɨpəhriəniən tətatɨg lan. Iətətei nauəuə əkuəkɨr u kəm təmah məmə iəkəfəri rəhatəmah nətəlɨgiən, kəni iatəni pətɨgəm məmə natimnati iətəm iəmətei rəkɨs, kəutəghati e nəuvɨriən pəhriən rəha Uhgɨn. Otəhtul əskasɨk lan.\x - \xo 5:12 \xt Uək 12:2,25; 13:13; 15:22,30\x* \v 13 Piatəmah mɨn mɨne nəuvɨnɨtəmah mɨn e niməfaki u ikɨnu Rom kəutəni təuvɨr kəm təmah.\f + \fr 5:13 \ft Nəghatiən Kris əhruahru tətəni məmə, “Pətan iətəm tətatɨg Papilon,” mətəu nɨpətɨn məmə “niməfaki əpəha Rom.” E nian rəha Oltestɨmɨn, Papilon in taun asoli kəti iətəm nepətiən mɨne nəsanəniən rəfin rəha nəhue nɨftəni tətatɨg lan, kəni nətəmimi ikɨn kautol tɨkɨmɨr kəm nətəmimi mɨn rəha Uhgɨn. Kəni təhmen=pən əmə e nian rəha Pitə, Rom tətarmənɨg e lahuənu mɨn rəfin mətəməki e nətəm kəutəfaki kəm Uhgɨn.\f* Uhgɨn təmɨtəpɨn itəmah min ilah. Kəni nətɨk u Mak, in mɨn tətəni təuvɨr kəm təmah.\x - \xo 5:13 \xt Uək 12:2; 2Tim 4:11\x* \v 14 Otəni təuvɨr kəm təmah mɨn təhmen məmə itəmah kətiəh əmə e Krɨsto. \p Pəh Uhgɨn otəfɨnə rəhan nəməlinuiən kəm təmah rəfin u nətəmimi rəha Krɨsto.