\id ROM  
\h ROM 
\toc1 Rom 
\toc2 Rom 
\mt1 Rom  
\mt2 Naoa itəm Pol təməte tuwɨn kəm iəfak mɨn ikɨn Rom  
\imt1 Nəghatən əkuəkɨr rəha naoa u Rom  
\ip \bd ?Pah təməte naoa u?\bd* Aposol Pol təməte naoa u.  
\ip \bd ?Təməte tatuwɨn kəm pah?\bd* Təməte naoa u tatuwɨn kəm iəfak mɨn itəm ilat kotatɨg e taon asol u Rom.  
\ip \bd ?Nəmegəhən tahro nulan nian təməte?\bd* Pol tatən məmə in tolkeike məmə otuwɨn mehm iəfak mɨn əpəh Rom, uarisɨg in təpanuwɨn e kantri u Spen. Məto aupən ikɨn, in otəkəike muwɨn mos məni neen o nos-ipənən kəm ian-rat mɨn e niməfak rəha Jerusalem. E niməfak rəha Rom, Iaihluə mɨn tepət, məto netəm Isrel tepət mɨn.  
\ip \bd ?Təməte naoa u o naka?\bd* Uarisɨg Pol tatuwɨn Rom, in tolkeike məmə ilat okotaupən motɨtun in, kən inəh, in təməte naoa u. Netəm Rom kəsotosən əh nəgətunən kit rəha aposol kit. Kən inəh, in tolkeike məmə otən-iarəp suatɨp ətuatɨp rəha Uhgɨn o nosmegəhən netəmim. Kən in tolkeike məmə otən əsas məmə otahro min nulan, Iaihluə mɨn ne netəm Isrel, ilat rafin okotuwa kitiəh əm e niməfak rəha Uhgɨn.  
\c 1  
\s1 Pol təmən təwɨr kəm ilat  
\m
\v 1 Io Pol, u io slef kit rəha Kristo Iesu. Uhgɨn təmaun-in io məmə io aposol, kən təmɨtəpun mɨləs-ipər io məmə ekən-iarəp namnusən təwɨr rəhan.\x - \xo 1:1 \xt Wək 9:15 \x*\fig |alt="Roman street scene" src="HK00242B.TIF" size="span" loc="Rom 1:1" ref="Rom 1:1" \fig*  
\v 2 Namnusən təwɨr u, in tɨnəmən-iəkɨs nuwəh rəkɨs e rəhan ien mɨn itəm kəmotəte-pən e Naoa Rəha Uhgɨn.\x - \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26 \x*  
\v 3-4 Namnusən təwɨr əh tatəghat-in Nətɨn, Iesu Kristo rəhatat Iərəmərə. In təmuwa etəmim kit e noanol rəha Kig Tefɨt. Kən Uhgɨn təməgətun məmə in Nətɨn ətuatɨp nian təmosmegəh in e nɨmɨsən e nəsanənən e wək rəha Narmɨn asim.  
\v 5 E Kristo, Uhgɨn təmol təwɨr kəm io, mos-ipa kəm io wək wɨr məmə io aposol kit. Təmos-ipa wək əh məmə ekaun-in netəmim e nɨki Iaihluə\f + \fr 1:5 \ft Nəghatən u “Iaihluə” tatəghat-in netəmim rafin itəm sənəmə noanol rəha Isrel.\f* mɨn e noanol mɨn rafin məmə okotən nɨpahrienən lan, kən tol nəhlan, moatol nəwian. Kən nian koatol nəhlan, otɨləs-ipər nərgɨ Iesu.\x - \xo 1:5 \xt Wək 26:16-18; Kal 2:7-9 \x*  
\v 6 Kən itəmat mɨn, Uhgɨn təmaun-in itəmat məmə itəmat rəha Iesu Kristo.   
\p
\v 7 Kən roiu ekəte naoa kəm itəmat rafin əpəh Rom itəm Uhgɨn tolkeike itəmat, kən təmaun-in itəmat məmə rəhan.  
\p Pəs Uhgɨn Tata rəhatat, ne Iərəmərə Iesu Kristo okuawte-in rəhalau nəwɨrən ne nəməlinuən kəm itəmat.\x - \xo 1:7 \xt Nam 6:25-26 \x*   
\s1 Pol təmolkeike məmə otuwɨn məplan netəm Rom  
\p
\v 8 Uarisɨg epanəghat, iakən tagkiu kəm rəhak Uhgɨn e Iesu Kristo otəmat rafin agɨn-əh, məto-inu netəmim rafin e nətueintən kəmotəto namnusən e nahatətəən rəhatəmat.  
\v 9 Kən Uhgɨn tɨtun məmə e nian rafin iatəfak, kən məsaluinən itəmat. Iatol pɨk wək rəhan e nɨkik rafin o nən-iarəpən namnusən təwɨr e Nətɨn.  
\v 10 Kən iatəfak məmə okəmə in nətəlɨgən pahrien rəha Uhgɨn, in oterəh e suatɨp kit məmə ekɨmnə məplan itəmat.\x - \xo 1:10 \xt Wək 19:21; Rom 15:23 \x*  
\v 11 Iakolkeike pɨk məmə ekɨmnə məplan itəmat məmə ekawte-in kəm itəmat nəwɨrən kit rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn məmə otol itəmat nakotətul əskasɨk təhmɨn mɨn.  
\v 12 Nɨpətɨ nəghatən u məmə, nahatətəən rəhatəmat tɨtun nasituən lak, kən rəhak mɨn tɨtun nasituən etəmat.   
\p
\v 13 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn, təwɨr məmə nəkotɨtun məmə nian tepət, rəhak nətəlɨgən təht məmə ekɨmnə muag itəmat. Məto nian rafin natɨmnat neen koatahtosɨg-in io o nɨmnəən. Iakolkeike məmə rəhak wək otoe-in noan e nəmegəhən rəhatəmat, tahmen e nəmegəhən rəha Iaihluə mɨn ikɨn pɨsɨn pɨsɨn mɨn.\x - \xo 1:13 \xt Wək 19:21 \x*  
\v 14 Ekəkəike mən-iarəp namnusən təwɨr kəm netəmim rafin itəm sənəmə noanol rəha Isrel, netəm itəm kotɨtun nəghatən Kris ne nolən rəhalat, ne netəm itəm kotəruru, kən ilat itəm kəmotol-wɨr skul, ne ilat itəm kəsotol-wɨrən skul. Əwəh, ekəkəike mən-iarəp kəm ilat rafin.  
\v 15 Kən o nat əh, iakolkeike pɨk məmə ekən-iarəp namnusən təwɨr kəm itəmat mɨn əpəh Rom.   
\p
\v 16 Iatəghat min-nəhlan məto-inu, io esaulɨs-inən namnusən təwɨr. Esaulɨsən məto-inu namnusən təwɨr in nəsanənən rəha Uhgɨn o nosmegəhən netəmim rafin itəm koatahatətə lan, təmaupən muwa o noanol mɨn rəha Isrel, uarisɨg u, o Iaihluə mɨn.\x - \xo 1:16 \xt Mak 8:38; Wək 13:46; 1 Kor 1:18-24 \x*  
\v 17 Tol nəhlan, e namnusən təwɨr, Uhgɨn təmol əp suatɨp rəhan məmə Uhgɨn tatos-ipən rəhan əm nətuatɨpən kəm netəmim. E nahatətəən əm, Uhgɨn tatol məmə netəmim kotuwa motətuatɨp e nɨganəmtɨn. Kən inu tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “Netəmim itəm kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn e nahatətəən rəhalat, ilat okotos nəmegəhən lilɨn.”\x - \xo 1:17 \xt Hab 2:4; Rom 3:21-22\x*   
\s1 Neməha tatol Uhgɨn o təfagə rat rafin  
\p
\v 18 Məto Uhgɨn e nego e neai tatəgətun rəhan neməha ne nalpɨnən o netəmim rafin itəm koatəht nəwian moatol təfagə rat. Ilat koatətlosɨg-in nɨpahrienən rəha Uhgɨn e nolən rat mɨn rəhalat,  
\v 19 məto-inu ilat kotɨtun nəplan ətuatɨpən natɨmnat rafin itəm netəmim kotɨtun nɨtunən Uhgɨn lan. Tol nəhlan məto-inu Uhgɨn atɨp təməgətun ətuatɨp ilat lan.\x - \xo 1:19 \xt Wək 14:15-17; 17:24-28 \x*  
\v 20 Okol netəmim kəsotəplan ətuatɨpən Uhgɨn e nɨganəmtɨlat. Məto təmətuoun e nian in təmol neai, ne nəptən, ne natɨmnat rafin, kən netəmim rafin kotɨtun nəplanən e nɨganəmtɨlat, natɨmnat rafin itəm in təmol, kən tol nəhlan, kotɨtun nəplanən rəhan nəsanənən itəm tatuwɨn əm nulan namnun tɨkə, ne nɨpahrienən məmə in Uhgɨn, kən motɨtun nɨtunən məmə Uhgɨn in təhrol nulan. O nat əh, etəmim kit tɨkə itəm tɨtun nənən məmə in təruru məmə Uhgɨn təhrol nulan.\x - \xo 1:20 \xt Job 12:7-9; Sam 19:1 \x*   
\p
\v 21 Tol nəhlan məto-inu, nat əpnapɨn ilat kəmotɨtun Uhgɨn məsɨn, məto kəmotapəs nɨsiaiiən məmə in Uhgɨn, kən məsotənən kəm in məmə nɨkilat tagien o natɨmnat in təmol kəm ilat. Məto nɨkilat təmatəht nalpəkauən alməl mɨn məmə Uhgɨn tahro nulan, kən nətəlɨgən rəhalat təmuwa mapinəp, mɨnotəruru suatɨp itəm Uhgɨn tolkeike məmə okotɨtun.\x - \xo 1:21 \xt Efes 4:17-18 \x*  
\v 22 Nat əpnapɨn ilat koatən məmə ilat kotenatɨg, məto ilat kəmotuwa ialməl mɨn,\x - \xo 1:22 \xt Jer 10:14; 1 Kor 1:20 \x*  
\v 23 kən kəmotapəs nəfakən kəm Uhgɨn itəm rəhan nepətən təhag-əhag, kən otəsɨmɨsən tətatɨg lilɨn, kən mɨnotətuoun moatəfak kəm narmɨ nat mɨn itəm tahmen e netəmim u okotɨmɨs nian kit, o tahmen e mənɨg mɨn, o nat megəh mɨn koataliwək o koatəkioah.\x - \xo 1:23 \xt Dut 4:15-19; Sam 106:20 \x*   
\p
\v 24 O nat u, Uhgɨn təmapəs ilat megəhan-in ilat məmə okotətəu-pən əm nolən rat mɨn itəm nɨkilat tolkeike məmə okotol e nɨpətɨlat. Tol nəhlan, ilat kəmotol nolən mɨn e nɨpətɨlat itəm tol əm naulɨsən.  
\v 25 Ilat kəmotapəs nɨpahrienən rəha Uhgɨn motaskəlɨm neiueiuəən, kən moatəfak moatol wək kəm neai, ne nəptən, ne natɨmnat rafin itəm Uhgɨn təmol, məto kəmotapəs nəfakən kəm Uhgɨn. Məto pəs kitat kotənwiwi in nian rafin namnun tɨkə. Əwəh.   
\p
\v 26 O nolən mɨn əh itəm netəmim kəmotol kəm Uhgɨn, təmapəs ilat, megəhan-in ilat məmə okotətəu-pən əm nolən rat mɨn itəm nɨkilat tolkeike məmə okotol e nɨpətɨlat itəm tol naulɨsən əm. Nat əpnapɨn nɨpɨtan mɨn, məto ilat kotapəs nətəu-pənən rəhalat nəman, moatit atɨp ilat mɨn, kən nat u in nat pɨsɨn e itəm u Uhgɨn təmələhəu.  
\v 27 Kən e nolən ahmen-ahmen əm, nəman mɨn, ilat kəmotapəs nitən rəhalat nɨpɨtan mɨn, moatolkeike pɨk nəman pɨsɨn mɨn. Ilat koatit atɨp ilat mɨn itəm tol naulɨsən. Kən Uhgɨn təmos-ipən nalpɨnən kəm ilat o rəhalat nolən rat agɨn mɨn.\x - \xo 1:27 \xt Lev 18:22; 20:13; 1 Kor 6:9 \x*   
\p
\v 28 Kən nat kit mɨn. Məto-inu ilat kəsotolkeikeən məmə okotɨtun Uhgɨn, in təmapəs ilat megəhan-in ilat məmə rəhalat nətəlɨgən təsɨtunən məmə nat kit in təwɨr o nat kit in tərat, kən megəhan-in məmə okotol nat itəm təsətuatɨpən məmə okotol.  
\v 29 Nɨkilat təmərioah e nolən rat pɨsɨn pɨsɨn mɨn rafin, kən ilat naumɨs, kən ilat koategəs-in suatɨp o nərəkɨnən netəmim. Kən nɨkilat təmərioah e nolən rat mɨn əh: ilat koatetet netəmim, ilat iohamnu itəm, ilat koatol natɨmnat itəm koatiuw-pa neməha, ilat neiueiuə, ilat koatol tərat kəm netəmim. Ilat koatən nɨkalɨ netəmim,  
\v 30 moatən rat netəmim, ilat koatetəhau Uhgɨn, ilat nagət-irəkɨs, ilat nausit moatəghat ausit. Ilat koategəs-in suatɨp o nolən təfagə rat mɨn itəm netəmim kotəruru əh. Ilat moatəht nəwia tata ne mama.  
\v 31 Ilat nenɨkə, ilat nəghat tɨpɨk, nolkeikeən rəhalat tɨkə o netəmim, kən nat əpnapɨn ilat atɨp mɨn neen, okol təsətəlɨg-inən nasəkən o nasituən e netəmim.  
\v 32 Ilat kotɨtun pap nəghatən ətuatɨp rəha Uhgɨn itəm tatən məmə netəm mɨn u koatol nolən mɨn əh, kotəkəike motɨmɨs. Məto ilat koatəkəike e nolən mɨn əh, kən ilat koatol nolən rat taprəkɨs-in nat əh, nɨkilat tagien o netəmim neen mɨn itəm koatol nolən rat mɨn əh, kən moatɨləs-ipər rəhalat nətəlɨgən məmə okotol.   
\c 2  
\s1 Uhgɨn otakil muəh mələhəu nəghatən o təfagə rat\f + \fr 2:0 \ft E ves mɨn u e 2:1-3:8, Pol tatəghat ətuatɨp kəm netəm Isrel. Tatəghat-in nolən rəhalat itəm nɨkilat təht məmə kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn məto-inu ilat noanol rəha Isrel, kən koatətəu-pən Lou rəha Moses.\f*  
\m
\v 1 Tol nəhlan, nat əpnapɨn itəmat netəmim naka, okəmə nakotakil motuəh motələhəu nəghatən rəha suah kit o nolən rat kit rəhan,\f + \fr 2:1 \ft Netəm Isrel kəmotən məmə Iaihluə mɨn, ilat rafin netəm kotərat məto-inu Iaihluə mɨn kəməsotosən Lou rəha Moses.\f* məto nakotakil motuəh motələhəu rəhatəmat atɨp nəghatən. Kən rəhatəmat nəghatən tɨkə o nuhalpɨnən, məto-inu itəmat itəm nəkoatol nəhlan, nəkoatol nolən rat mɨn ahmen-ahmen mɨn əm elat.\x - \xo 2:1 \xt Mat 7:1-2; Jon 8:7 \x*  
\v 2 Kən kitat kotɨtun məmə nian Uhgɨn tətakil matuəh matələhəu nəghatən kəm netəmim itəm koatol nolən mɨn əh itəm enəmən rəkɨs, rəhan nəghatən in tətuatɨp əm.  
\v 3 Tol nəhlan, nian itəmat nakotakil motuəh motələhəu nəghatən rəha netəmim o nəratən rəhalat, məto itəmat nəkoatol nolən ahmen-ahmen əm, kən okol nəsotagɨmən nian Uhgɨn otakil muəh mələhəu nəghatən kəm itəmat.  
\v 4 !Nɨkitəmat təsəht pɨkən nolən rəha Uhgɨn! In tatol təwɨr pɨk kəm itəmat, kən məsetəhau uəhaiən itəmat, kən rəhan nətəlɨgən otəmat in təfəməh. Məto itəmat nəkoatol nat əpnapɨn əm e nolən wɨr mɨn əh rəhan. Nəkotɨtun o kəp, məmə tatol nolən təwɨr mɨn kəm itəmat məmə onəkotəuhlin itəmat e rəhatəmat nolən rat mɨn.\x - \xo 2:4 \xt Efes 1:7; 2 Pita 3:15 \x*   
\p
\v 5 Məto rəhatəmat-kapə tiəkɨs, kən məsotəuhlinən itəmat e rəhatəmat nolən rat mɨn. Kən o nat u, nakotargətain neməha ne nalpɨnən rəha Uhgɨn otəmat. Kən onəkotos neməha ne nalpɨnən rəhan e nian Uhgɨn otol əp rəhan nələhəuən nəghatən itəm tətuatɨp.  
\v 6 Kən Uhgɨn otos-ipən kəm netəmim kitiəh kitiəh tətəu-pən əm natɨmnat itəm kəmotol.\x - \xo 2:6 \xt Sam 62:12; Prov 24:12; Mat 16:27; 2 Kor 5:10 \x*  
\v 7 Uhgɨn otos-ipən nəmegəhən lilɨn kəm netəmim itəm koatətul əskasɨk nian rafin o nolən nat itəm tətuatɨp. Netəm mɨn əh koatalkut pɨk o nolən nat wɨr məmə Uhgɨn otos-ipən kəm ilat nənwiwiən, ne nɨsiaiiən, ne nəmegəhən itəm namnun tɨkə.\x - \xo 2:7 \xt Rom 8:17-18\x*  
\v 8 Məto in otos-ipən rəhan neməha ne nalpɨnən kəm netəmim neen itəm koatalkut atɨp əm o nərpɨlat, kən moatəuhlin məntaalat o nɨpahrienən, kən moatətəu-pən nolən rat mɨn.\x - \xo 2:8 \xt 2 Tes 1:8 \x*  
\v 9 Netəmim rafin itəm koatol nolən rat, ilat okotos nəratən ne nian iəkɨs mɨn. Otaupən pitən o noanol mɨn rəha Isrel, uarisɨg u o Iaihluə mɨn.  
\v 10 Məto o netəmim rafin itəm koatol nolən wɨr, Uhgɨn otos-ipən nənwiwiən, ne nɨsiaiiən, ne nəməlinuən. Otaupən pitən o noanol mɨn rəha Isrel, uarisɨg u, o Iaihluə mɨn.  
\v 11 Tol nəhlan məto-inu Uhgɨn tatol tahmen-ahmen əm kəm netəmim rafin. Nat əpnapɨn ilat noanol rəha Isrel o Iaihluə mɨn, ilat rafin okotos nat itəm tətuatɨp olat, inu nalpɨnən o nəwɨrən.   
\p
\v 12 Uhgɨn otol nalpɨnən kəm Iaihluə mɨn o nolən rat mɨn rəhalat, nat əpnapɨn kəməsotosən Lou itəm Uhgɨn təmos-ipən kəm Moses. Kən noanol rəha Isrel, netəmim itəm kəmotos Lou, Uhgɨn otakil rəhalat nolən mɨn e nəghatən rəha Lou, kən in otuəh mələhəu nəghatən rəhalat lan.  
\v 13 Tol nəhlan məto-inu sənəmə netəmim itəm koatəto Lou itəm kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, məto netəmim itəm koatol nat itəm Lou tatən, ilat əh, Uhgɨn otən məmə ilat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn.  
\v 14 Nɨpahrienən, Iaihluə mɨn kəməsotosən Lou rəha Moses. Məto nian mɨn neen, koatətəu-pən əm rəhalat nətəlɨgən motol nat itəm tətuatɨp, tahmen-ahmen əm e itəm əh Lou tatən. Inu tatəgətun məmə lou kit əh-ikɨn e nɨkilat, kən ilat kotɨtun nat itəm in tətuatɨp, ne nat itəm təsətuatɨpən, nat əpnapɨn kəsotosən Lou rəha Moses.\x - \xo 2:14 \xt Wək 10:35 \x*  
\v 15 Ilat kotɨtun məmə nɨpətɨ Lou əh-ikɨn rəha Uhgɨn e nɨkilat məto-inu nian ilat koatol təwɨr, nɨkilat tatəht məmə, “nolən u təwɨr,” kən nian koatol nolən rat, nɨkilat tatəht məmə, “nolən u tərat.”  
\v 16 Əwəh, nian kit otəpanuwa pahrien itəm Uhgɨn otən məmə Iesu Kristo otakil muəh mələhəu nəghatən rəha netəmim rafin o nolən mɨn itəm netəmim kotɨtun nəplanən, ne nolən mɨn ne nətəlɨgən anion mɨn. Inu rəhak nəghatən rəha namnusən təwɨr.   
\s1 Netəm Isrel ne Lou rəha Moses  
\p
\v 17 Məto pəs ekəghat kəm itəmat netəm Isrel. Nakoatən məmə itəmat noanol rəha Isrel, kən moatəgɨle e Lou məmə in suatɨp rəha Uhgɨn o nosmegəhən itəmat lan, kən moatəghat ausit məmə itəmat əm nəkotɨtun Uhgɨn, kən in tɨtun mɨn əm itəmat.  
\v 18 Kən nakoatən məmə nəkotɨtun rəkɨs nat naka itəm Uhgɨn tolkeike, kən itəmat nəkotɨtun suatɨp itəm tətuatɨp wɨr məto-inu Lou təməgətun itəmat lan.  
\v 19 Itəmat nakotən pɨk məmə nakoatit iganəmtɨn əpɨs mɨn, kən itəmat nakotasiəgəpɨn suatɨp rəha netəm koataliwək tapinəp ikɨn,  
\v 20 kən moatəgətun ialməl mɨn ne nɨsualkələh.\f + \fr 2:20 \ft Nian Pol tatən “iganəmtɨn əpɨs mɨn,” ne “ialməl mɨn,” ne “nɨsualkələh,” in tatəghat-in Iaihluə mɨn itəm netəm Isrel koatən məmə ilat kotol nolən mɨn əh.\f* Nakoatən nəhlan məto-inu itəmat nakoatos Lou itəm nɨtunən ne nɨpahrienən rafin koatatɨg lan.\x - \xo 2:20 \xt 2 Tim 3:5 \x*  
\v 21 Təwɨr əm nakoatəgətun netəm pɨsɨn pɨsɨn mɨn. ?Məto tahro nəsotəgətun atɨpən itəmat? Itəmat nakoatəgətun məmə netəmim okəsotakləhən. ?Məto tahro nakotakləh?\x - \xo 2:21 \xt Mat 23:3-4 \x*  
\v 22 Itəmat nakoatəgətun məmə okəsakləh-inən pətan. ?Məto tahro itəmat nakotakləh-in pətan? Nakoatetəhau narmɨ nat mɨn kəməte e nɨg. ?Məto tahro nakoatakləh-in natɨmnat e niməfak rəha narmɨ nat mɨn?  
\v 23 Nakotəghat ausit o Lou. ?Məto tahro nakotətgəhl Lou motərəkɨn nərgɨ Uhgɨn?  
\v 24 Inu tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “!Netəm Isrel! Iaihluə mɨn koatən rat nərgɨ Uhgɨn o nolən tərat rəhatəmat.”\x - \xo 2:24 \xt Aes 52:5 \x*   
\p
\v 25 Nolən rəha nəhg-ipənən in nat təwɨr okəmə nəkoatətəu-pən Lou. Məto okəmə nakotətgəhl Lou, kən tahmen əm məmə kəsəhg-ipənən itəmat.  
\v 26 Okəmə Iaihluə kit u kəsəhg-ipənən, məto tatətəu-pən Lou, Uhgɨn otəplan suah əh məmə kɨnəhg-ipən rəkɨs.\x - \xo 2:26 \xt Kal 5:6 \x*  
\v 27 Kən netəmim itəm kəsəhg-ipənən ilat e nɨpətɨlat, məto koatətəu-pən Lou, ilat okotakil motuəh motələhəu nəghatən rəhatəmat məto-inu, nat əpnapɨn nəmotos pap Lou itəm kəməte, kən kəməhg-ipən itəmat, məto nakoatətgəhl Lou.   
\p
\v 28 Okəmə suah kit təmol nolən rəha netəm Isrel e nɨpətɨn, təsolən məmə in təmuwa etəm Isrel pahrien. Kən nolən pahrien rəha nəhg-ipənən sənəmə nat kit rəha nɨpətɨn.  
\v 29 Məto suah kit itəm in etəm Isrel pahrien, in etəm Isrel e nɨkin. Kən nolən pahrien rəha nəhg-ipənən, in nat kit rəha nɨki etəmim itəm Narmɨn əm Rəha Uhgɨn tatol, məto Lou təsolən. Kən sənəmə netəmim itəm koatɨləs-ipər nərgɨ suah əh, məto Uhgɨn əm tatɨləs-ipər nərgɨn.\x - \xo 2:29 \xt Dut 30:6; Kol 2:11 \x*   
\c 3  
\s1 Nian rafin Uhgɨn tatol rəhan nəghatən  
\m
\v 1 Kəm-naka suah kit otən məmə, “?Okəmə nɨpətɨ nəhg-ipənən suah kit, in sənəmə nat kit rəha nɨpətɨn, kən tahro nakoatən məmə nəhg-ipənən in nat wɨr kit? ?Kən o nat naka in nat wɨr kit məmə suah kit in etəm Isrel?”  
\v 2 !Kən io ekən məmə okəmə suah kit in etəm Isrel, in nat wɨr agɨn e nolən mɨn rafin! Nat tətaupən, Uhgɨn təmələhəu-pən e nelmɨlat, nəghatən ətuatɨp rəhan.  
\v 3 In nɨpahrienən məmə ilat neen kəsotolən nəghatən itəm ilat kəmotən məmə okotol. Məto nolən rəhalat təsolən məmə Uhgɨn otəsolən rəhan nəghatən.  
\v 4 !Kəp! Nat əpnapɨn netəmim rafin e nətueintən koateiuə, məto Uhgɨn təseiuəən. Tahmen əm e Naoa Rəha Uhgɨn tatəghat-in Uhgɨn matən min-nulan məmə,  
\q1 “Nian nakəghat, nəghatən rəham otəgətun məmə ik nakətuatɨp.  
\q1 Nian netəmim okotakil rəham nolən mɨn, motən məmə nəmol nolən tərat mɨn, məto onatol win elat.”\x - \xo 3:4 \xt Sam 51:4\x*   
\p
\v 5 Məto kəm-naka suah kit otən e nətəlɨgən rəha etəmim əm məmə, “Kitat koatol nolən itəm təsətuatɨpən. Məto nolən rat rəhatat tatəgətun məmə Uhgɨn tatol tətuatɨp nian rafin. ?Kən okəmə nolən rat rəhatat tatɨləs-ipər nərgɨ Uhgɨn, məto in otol nalpɨnən kəm kitat o naka? Rəhan nolən təsətuatɨpən.”  
\v 6 !Ei, kəp, nətəlɨgən əh in neiueiuəən! ?Okəmə nətəlɨgən əh in nɨpahrienən, kən Uhgɨn otahro min-nulan makil muəh mələhəu nəghatən rəha netəmim e nətueintən?  
\v 7 Kən kəm-naka suah kit otən məmə, “?Okəmə ekeiuə, kən rəhak neiuəən otəgətun məmə Uhgɨn tatən əm nɨpahrienən, kən netəmim koatənwiwi in ron, kən tahro nulan Uhgɨn otakil muəh mələhəu nəghatən rəhak məmə emol təfagə rat?”  
\v 8 Məto io ekatən məmə, okəmə kotətəu-pən nətəlɨgən alməl mɨn nəhlan, netəmim kotɨtun nənən məmə, “Pəs kotol nolən rat mɨn məmə rəhatat nolən rat mɨn okotoe-in nəwɨrən.” Məto nəghatən u tərat. Nɨpahrienən, netəmim neen koatən rat nərgək moateiuə məmə io iatəghat matətəu-pən nətəlɨgən alməl mɨn nəhlan. Uhgɨn otakil muəh mələhəu nəghatən rəhalat, kən nəghatən əh in tətuatɨp əm.   
\s1 Suah kit tɨkə itəm tətuatɨp wɨr agɨn  
\p
\v 9 ?Kən tahro? ?Kitat okotən naka əh-roiu? ?Nɨkitəmat təht məmə Uhgɨn otol təwɨr kəm netəm Isrel maprəkɨs-in Iaihluə mɨn? !Kəp! Emən rəkɨs məmə nəsanənən rəha təfagə rat tatərəmərə e netəmim rafin, netəm Isrel ne Iaihluə mɨn.\x - \xo 3:9 \xt Rom 1:18—2:24; 3:23 \x*  
\v 10 Inu tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə,  
\q1 “Suah kit tɨkə itəm tətuatɨp, kitiəh agɨn huə ne tɨkə;   
\q1
\v 11 Suah kit tɨkə itəm tɨtun,  
\q1 suah kit tɨkə itəm tategəs-in Uhgɨn.   
\q1
\v 12 Netəmim rafin agɨn kəmotəuhlin məntaalat o Uhgɨn,  
\q1 ilat kəmotuwa nəlpah mɨn o nolən nəwia Uhgɨn,  
\q1 suah kit tɨkə itəm in tatol nəwɨrən, kitiəh agɨn huə ne tɨkə.”\x - \xo 3:12 \xt Sam 14:1-3; Sam 53:1-3; Pri 7:20\x*   
\q1
\v 13 “Nəghatən rəhalat tahmen e nəpienən rəha suwɨt itəm təmoag,  
\q1 Namɨlat tərioah e neiueiuəən.”\x - \xo 3:13 \xt Sam 5:9\x*  
\q1 “Poesen rəha sɨnek tatɨsɨ-pən e nohlɨlat.”\x - \xo 3:13 \xt Sam 140:3\x*   
\q1
\v 14 “Nohlɨlat tərioah e nau-iərmɨs-inən ne nəghatən tarɨp.”\x - \xo 3:14 \xt Sam 10:7\x*   
\q1
\v 15 “Kotaiu uəhai əm o nohamnuən itəm;   
\q1
\v 16 ikɨn mɨn rafin itəm koatuwɨn ikɨn, koatərəkɨn natɨmnat, kən moatol netəmim koatəto tərat,   
\q1
\v 17 kən ilat kotəruru agɨn suatɨp rəha nəməlinuən.”\x - \xo 3:17 \xt Aes 59:8\x*   
\q1
\v 18 “Ilat kəsotəginən Uhgɨn, kən nɨsiaiiən rəhan tɨkə agɨn e nətəlɨgən rəhalat.”\x - \xo 3:18 \xt Sam 36:1\x*   
\p
\v 19 Kitat kotɨtun məmə natɨmnat rafin itəm Lou tatən, in rəha netəm itəm Uhgɨn təmos-ipən Lou kəm ilat. Tol nəhlan məmə suah kit tɨkə tɨtun nuhalpɨnən nəghatən itəm Uhgɨn otən. Kən netəmim rafin e nətueintən otəkəike motətul aupən e nɨganəmtɨ Uhgɨn məmə in otakil muəh mələhəu nəghatən rəhalat.  
\v 20 Tol nəhlan, etəmim tɨkə agɨn itəm Uhgɨn otən-iarəp məmə in tətuatɨp e nɨganəmtɨn məto-inu in təmətəu-pən Lou. Kəp, məto e Lou, kitat rafin kotɨtun məmə kitat nol təfagə rat.\x - \xo 3:20 \xt Sam 143:2; Rom 7:7; Kal 2:16 \x*   
\s1 Nətuatɨpən e nɨganəmtɨ Uhgɨn tatuwa e nahatətəən əm  
\p
\v 21 Məto roiu, Uhgɨn tɨnol-arəp rəkɨs rəhan suatɨp məmə netəmim okotuwa kətuatɨp e nɨganəmtɨn. Suatɨp əh sənəmə inu okotətəu-pən Lou. Məto nəghatən mɨn e Lou, ne nəghatən rəha ien mɨn aupən, koatəghat-in suatɨp pɨsɨn əh.  
\v 22 Uhgɨn tatol suah kit tatətuatɨp e nɨganəmtɨn nian tətahatətə e Iesu Kristo. Kən Uhgɨn otol kəm netəmim rafin itəm koatahatətə lan. Netəmim rafin kotahmen-ahmen əm,\x - \xo 3:22 \xt Kal 2:16 \x*  
\v 23 məto-inu netəmim rafin kəmotol təfagə rat kən motəmkakiəh e suatɨp rəha nətuatɨpən rəha Uhgɨn itəm təwɨr məhag-əhag,  
\v 24 kən e nəwɨrən rəhan, Uhgɨn tatən əm məmə ilat rafin itəm koatahatətə lan, ilat kotətuatɨp əm e nɨganəmtɨn, motuwa netəmim rəhan, tahmen e nalpəkauən rəhan. Ilat kəsotətouən nat kit məmə okotuwa nəhlan, məto Kristo Iesu təmətou suatɨp rəhalat, mɨkɨs ilat o təfagə rat mɨn rəhalat e nɨmɨsən rəhan.\x - \xo 3:24 \xt Rom 5:1 \x*  
\v 25 Uhgɨn təmahl-ipa Kristo məmə in sakrifais itəm təmos nalpɨnən ne neməha rəhan o təfagə rat mɨn, nian nɨtan təmaiu. Kən Uhgɨn tətafəl təfagə rat mɨn rəha netəmim nian netəmim kotahatətə məmə Kristo təmɨmɨs olat. Uhgɨn təmol suatɨp əh məmə otəgətun məmə rəhan nolən in tətuatɨp agɨn-əh, məto-inu e nətəlɨgən rəhan itəm kaifəməh, in təsolən nalpɨnən o təfagə rat mɨn itəm netəmim kəmotol aupən.  
\v 26 Təmol nəhlan məmə otəgətun roiu məmə nolən rəhan in tətuatɨp. In təməsaluin əmən təfagə rat mɨn, məto təmahl-ipa Iesu məmə in otos nalpɨnən o təfagə rat mɨn. Kən Uhgɨn atɨp əm tatən məmə netəmim itəm kotahatətə e Iesu, ilat okotətuatɨp e nɨganəmtɨn.   
\p
\v 27 ?Tol nəhlan, etəmim kit tɨtun nəghat ausitən o nat kit itəm təmol, məmə in tətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, o kəp? Kəp, nat tɨkə. ?Kən etəmim təruru nəghat ausitən o naka? Məto-inu etəmim kit tɨkə itəm tɨtun nətəu-pənən Lou məmə tatuwa mətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Uhgɨn tatol etəmim tətuatɨp e nɨganəmtɨn e nahatətəən əm rəhan.  
\v 28 Tol nəhlan məto-inu kitat kotaskəlɨm əskasɨk nətəlɨgən məmə etəmim tatətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn e rəhan nahatətəən, məto sənəmə e nətəu-pənən Lou.  
\v 29 Uhgɨn, in sənəmə Uhgɨn rəha netəm Isrel əm. In Uhgɨn mɨn rəha Iaihluə mɨn,\x - \xo 3:29 \xt Rom 10:12 \x*  
\v 30 məto-inu Uhgɨn kitiəh əm, itəm in otol netəmim kotətuatɨp e nɨganəmtɨn e suatɨp kitiəh əm, nahatətəən rəhalat. Tahmen-ahmen əm o netəm Isrel ne Iaihluə mɨn.\x - \xo 3:30 \xt Dut 6:4; Kal 3:20 \x*  
\v 31 ?Tahro əh-roiu e Lou əh? ?Nahatətəən əh tatol Lou əh in nat əpnapɨn? !Kəp! Məto nian koatahatətə əm e Uhgɨn, kən e nolən əh, koatətəu-pən ətuatɨp suatɨp pahrien rəha Lou.\x - \xo 3:31 \xt Mat 5:17 \x*   
\c 4  
\s1 Uhgɨn təmol Epraham tətuatɨp e nɨganəmtɨn e nahatətəən  
\m
\v 1 Epraham in nəukətɨ noanol mɨn rəha Isrel aupən. Otətəlɨg-in-tu nat naka itəm Epraham təmehm məmə in suatɨp rəha nətuatɨpən e nɨganəmtɨ Uhgɨn.  
\v 2 Uhgɨn təmol Epraham tətuatɨp e nɨganəmtɨn, məto sənəmə e nolən wɨr mɨn rəha Epraham. Okəmə nolən wɨr mɨn rəhan in suatɨp rəha nətuatɨpən, kən Epraham tɨtun nəghat ausitən ron. Məto e nɨganəmtɨ Uhgɨn, okol Epraham təsausitən o nat kit,\x - \xo 4:2 \xt 1 Kor 1:31\x*  
\v 3 məto-inu Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə, “Epraham təmatahatətə e Uhgɨn, kən Uhgɨn təmən məmə Epraham in tətuatɨp e nɨganəmtɨn o nahatətəən rəhan.”\x - \xo 4:3 \xt Jen 15:6; Kal 3:6\x*   
\p
\v 4 Nian suah kit tatol wək o nətouən, rəhan iərəmərə təsənən məmə rəhan nətouən in presen kit kəm in, məto iərəmərə təkəike mos-ipən nətouən o rəhan wək.  
\v 5 Məto kitat kəsotolən wək məmə okotuwa katətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Kitat kotahatətə əm e Uhgɨn, kən in tatol məmə kitat kotuwa katətuatɨp e rəhatat nahatətəən. Uhgɨn pɨsɨn əm itəm tatol netəm u kotərat koatuwa katətuatɨp e nɨganəmtɨn.  
\v 6 Tefɨt in təmatəghat-in nat u nian in təmən-iarəp məmə nəwɨrən pahrien otuwɨn o etəm itəm Uhgɨn tatən məmə in tətuatɨp e nɨganəmtɨn, məto sənəmə e nolən wɨr itəm suah u təmol. In təmən məmə,   
\q1
\v 7 “Nəwɨrən pahrien tatuwɨn o netəm u Uhgɨn təmafəl rəhalat nolən rat,  
\q1 kən in təmaluin rəhalat təfagə rat.   
\q1
\v 8 Nəwɨrən pahrien tatuwɨn o etəm u itəm Iərəmərə təsaskəlɨmən e nɨkin rəhan təfagə rat.”\x - \xo 4:8 \xt Sam 32:1-2\x*   
\p
\v 9 ?Nɨkitəmat təht məmə nəwɨrən pahrien əh in rəha netəm əm u kəməhg-ipən ilat, netəm Isrel, o nəwɨrən pahrien əh, in mɨn rəha netəm kəsəhg-ipənən ilat, Iaihluə mɨn? Əwəh, rəha Iaihluə mɨn. Ematən məmə, Uhgɨn təmən məmə Epraham in tətuatɨp e nɨganəmtɨn məto-inu o rəhan nahatətəən.  
\v 10 ?Kən nəgəhan Uhgɨn təmən kəm Epraham məmə in tətuatɨp, nian kɨnəhg-ipən rəkɨs, o nian kəsəhg-ipənən əh? Uhgɨn təmaupən mən nəhlan, uarisɨg kəpanəhg-ipən.  
\v 11 Kən kəməhg-ipən in tahmen e nəmtətin itəm təməgətun pahrien məmə in tətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn e rəhan nahatətəən, nian kəsəhg-ipənən əh. Kən tol nəhlan, in tata rəha netəmim rafin itəm kəsəhg-ipənən ilat, məto kotahatətə e Uhgɨn. Kən in tatən məmə ilat koatətuatɨp e nɨganəmtɨn o nahatətəən rəhalat.\x - \xo 4:11 \xt Jen 17:10-11 \x*  
\v 12 Kən in tata rəha netəmim neen mɨn, ilat itəm kəməhg-ipən ilat. Məto in sənəmə rəhalat tata məto-inu kəməhg-ipən ilat, məto in rəhalat tata məto-inu ilat mɨn koatətəu-pən suatɨp rəha nahatətəən itəm rəhatat tata Epraham təmətəu-pən aupən u kəpanəhg-ipən.   
\p
\v 13 Uhgɨn təmol nəniəkɨsən kəm Epraham ne rəhan noanol mɨn məmə nətueintən otuwa rəhan o nian kit. Məto Lou sənəmə suatɨp itəm nəniəkɨsən u otuwa mol nɨpahrienən lan. In otuwa mol nɨpahrienən e nətuatɨpən itəm təmɨsɨ-pən e suatɨp rəha nahatətəən.\x - \xo 4:13 \xt Jen 17:4-6; 22:17-18; Kal 3:29 \x*  
\v 14 Tol nəhlan məto-inu okəmə nəniəkɨsən tatuwa mol nɨpahrienən o netəmim itəm koatagɨle əm e Lou, kən nɨkilat təht məmə ilat kotətuatɨp lan, kən suatɨp rəha nahatətəən in nat əpnapɨn əm, kən nəniəkɨsən nɨpətɨn tɨkə.\x - \xo 4:14 \xt Kal 3:18 \x*  
\v 15 Məto nəghatən u, in nɨpahrienən: Lou tatən məmə nalpɨnən ne neməha rəha Uhgɨn tatuwɨn o netəmim itəm koatətgəhl Lou, kən ikɨn mɨn rafin Lou əh-ikɨn, netəmim koatətgəhl. Tol nəhlan, nolən rəha nətəu-pənən Lou tatiuw-pa nalpɨnən ne neməha rəha Uhgɨn, kən təsolən məmə nəniəkɨsən otuwa mol nɨpahrienən.\x - \xo 4:15 \xt Rom 3:20; 5:13 \x*   
\p
\v 16 Tol nəhlan, nəniəkɨsən tatuwa mol nɨpahrienən e nəmegəhən rəhatat e suatɨp rəha nahatətəən məmə nəniəkɨsən otuwa e nəwɨrən itəm Uhgɨn tətawte-in kəm kitat, kən kitat kotɨtun nɨtunən pahrien məmə rəhan nəniəkɨsən in rəha noanol mɨn rafin rəha Epraham, sənəmə rəha netəm mɨn əm u itəm Uhgɨn təmos-ipən Lou kəm ilat, məto rəha netəm mɨn u, ilat mɨn itəm koatətəu-pən suatɨp rəha nahatətəən rəha Epraham. In rəhatat rafin tata.\x - \xo 4:16 \xt Kal 3:7 \x*  
\v 17 Tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “Emol ik nakuwa tɨpɨ noanol tepət.”\x - \xo 4:17 \xt Jen 17:5\x* E nɨganəmtɨ Uhgɨn, Epraham in rəhatat tata. In təmahatətə e Uhgɨn u tatos-ipən nəmegəhən kəm netəm kəmotɨmɨs,\x - \xo 4:17 \xt Jon 5:21\x* kən in tɨtun nolən natɨmnat e nat agɨn tɨkə.   
\p
\v 18 Nian Uhgɨn təmən-iəkɨs kəm Epraham məmə in otuwa tata rəha noanol tepət, Epraham təmahatətə e Uhgɨn mɨtun e nɨkin məmə nəghatən rəha Uhgɨn in nɨpahrienən, nat əpnapɨn in tiəkɨs agɨn məmə nəniəkɨsən otuwa mol nɨpahrienən. Uhgɨn təmən məmə, namipɨn mɨn okotepət motaprəkɨs.\x - \xo 4:18 \xt Jen 15:5\x*  
\v 19 Nahatətəən rəhan təseiuaiuən, nat əpnapɨn in tɨtun məmə nɨpətɨn tɨnaguɨhl mɨnahmen əm o nɨmɨsən məto-inu rəhan nup iuəhkɨr o wan-hanrɨt, kən tɨtun məmə Sera tɨnaprəkɨs-in ikɨn katemək ikɨn kən okol təseməkən.\x - \xo 4:19 \xt Jen 17:17 \x*  
\v 20 Epraham təməsəf-əfən rəhan nahatətəən e nəniəkɨsən rəha Uhgɨn. Nɨpahrienən, rəhan nahatətəən təməwiə muwa məskasɨk təhmɨn mɨn, kən matos-ipən nənwiwiən kəm Uhgɨn.  
\v 21 In təmɨtun wɨr e nɨkin məmə Uhgɨn tatos nəsanənən o nolən rəhan nəniəkɨsən tuwa mol nɨpahrienən.  
\v 22 O nat əh inəh, “Uhgɨn təmən məmə Epraham in tətuatɨp e nɨganəmtɨn o nahatətəən rəhan.”\x - \xo 4:22 \xt Jen 15:6\x*  
\v 23 Nəghatən u itəm tatən məmə, “Uhgɨn təmən məmə Epraham in tətuatɨp e nɨganəmtɨn,” kəməsəteən məmə rəha Epraham pɨsɨn əm,  
\v 24 məto kəməte mɨn məmə rəhatat, itəm Uhgɨn otən məmə kitat okotətuatɨp e nɨganəmtɨn, kitat itəm kotahatətə lan, itəm təmosmegəh Iesu Iərəmərə rəhatat e nɨmɨsən.  
\v 25 Kəmegəhan-in-pa Iesu tuwa mɨmɨs o təfagə rat mɨn rəhatat, kən Uhgɨn təmol in təmegəh mɨn e nɨmɨsən məmə in otol suatɨp məmə kitat okotətuatɨp e nɨganəmtɨn.\x - \xo 4:25 \xt Aes 53:4-5 \x*   
\c 5  
\s1 Nəməlinuən ne nagienən  
\m
\v 1 Tol nəhlan, koatatɨg e nəməlinuən kitat Uhgɨn məto-inu, e nahatətəən rəhatat ron, in təmən məmə kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn. Kən natɨmnat mɨn əh kəmotuwa e Iərəmərə rəhatat Iesu Kristo.  
\v 2 E nahatətəən rəhatat, natɨmnat itəm Kristo təmol, təməmɨk kitat kotuwa e nɨganəmtɨ Uhgɨn məmə okotos nəwɨrən itəm Uhgɨn tətawte-in kəm kitat. Kən nəwɨrən əh, kotatɨg lan əh-roiu. Kən kitat kotagien məto-inu kitat kotɨtun wɨr agɨn məmə okotos nepətən əhag-əhag rəha Uhgɨn.  
\v 3 Kən nat kit mɨn, kitat kotagien nian kotatɨg e nian əskasɨk mɨn məto-inu, kitat kotɨtun məmə nian əskasɨk mɨn kotasitu etat məmə okotətul əskasɨk e nəratən.\x - \xo 5:3 \xt Jem 1:2-3; 1 Pita 1:5-7 \x*  
\v 4 Kən nian koatətul əskasɨk, Uhgɨn, nɨkin tagien otat. Kən nian kotɨtun məmə Uhgɨn nɨkin tagien otat, kən kitat kotələhəu-pən rəhatat nətəlɨgən təskasɨk e Uhgɨn.  
\v 5 Kən natɨmnat itəm koatələhəu-pən rəhatat nətəlɨgən təskasɨk e Uhgɨn ron, kotɨtun məmə okotuwa kol nɨpahrienən məto-inu, in təmos-ipa Narmɨn Rəhan kəm kitat, kən Narmɨn tatos-ipa nolkeikeən rəha Uhgɨn tərioah e nɨkitat.   
\p
\v 6 Kən nian rəhatat nəsanənən təmatɨkə əh o nosmegəh atɨpən kitat, e nian ətuatɨp itəm Uhgɨn təmən, Kristo təmɨmɨs o nosmegəhən kitat netəm rat u kəsotɨsiai-inən in Uhgɨn.  
\v 7 E rəhak nətəlɨgən, in nat tiəkɨs agɨn məmə suah kit otegəhan-in məmə in otɨmɨs o suah kit mɨn itəm rəhan nolən tətuatɨp. Məto kəm-naka suah kit otɨmɨs o suah kit mɨn itəm rəhan nolən təwɨr agɨn o netəmim.  
\v 8 Məto Uhgɨn təməgətun rəhan nolkeikeən kəm kitat e nolən u məmə, nian kitat netəm kəmoatol əh təfagə rat, kən Kristo təmɨmɨs otat.\x - \xo 5:8 \xt Jon 3:16; 1 Jon 4:10 \x*   
\p
\v 9 Tol nəhlan, Uhgɨn təmol kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn e nɨta Kristo itəm təmaiu nian təmɨmɨs otat. Kən məto-inu nat u in nɨpahrienən, kitat kotɨtun wɨr məmə Kristo otosmegəh kitat o neməha ne nalpɨnən rəha Uhgɨn e namnun nian.\x - \xo 5:9 \xt Rom 1:18; 2:5; Efes 2:3-5 \x*  
\v 10 Nian kəmotol tɨkɨmɨr kitat Uhgɨn, məto in təmol kitat kotuwa iolɨn mɨn e nɨmɨsən rəha Nətɨn. Kən məto-inu təmol kitat kotuwa iolɨn mɨn, nat kit itəm taprəkɨs-in inu məmə kitat kotɨtun wɨr məmə Uhgɨn otosmegəh kitat e nalpɨnən ne neməha rəhan, məto-inu Kristo tatəmegəh.  
\v 11 Kən nat kit mɨn, nɨkitat tagien məmə kəmotuwa kitiəh kitat Uhgɨn e Iərəmərə rəhatat Iesu Kristo, itəm Uhgɨn təmiuw-pa kitat lan kotuwa iolɨn mɨn.   
\s1 Atam təmiuw-pa nɨmɨsən, kən Kristo təmɨləs nəmegəhən  
\p
\v 12 Aupən agɨn, suah u Atam, təmol təfagə rat, kən tol nəhlan, təfagə rat mɨsɨ-pən lan muwa e nətueintən e etəm kitiəh əm əh. Kən təfagə rat təmɨləs nɨmɨsən muwa ikɨn. Kən tol nəhlan, netəmim rafin okotəkəike motɨmɨs məto-inu ilat rafin koatol təfagə rat.\x - \xo 5:12 \xt Jen 3:6; Rom 6:23 \x*  
\v 13 Nɨpahrien, netəmim kəmotol təfagə rat uarisɨg Uhgɨn təpanos-ipa Lou. Məto nian Lou tɨkə, okol kəsotətgəhlən Lou, mol məmə Uhgɨn təsəte rəkɨsən təfagə rat mɨn rəhalat.\x - \xo 5:13 \xt Rom 4:15 \x*  
\v 14 Məto nat əpnapɨn Uhgɨn təməsəte rəkɨsən təfagə rat mɨn rəhalat, netəmim itəm koatatɨg e nian rəha Atam mətoarus-pa Moses, ilat rafin kəmotɨmɨs. Əwəh, nat əpanapɨn netəm mɨn əh kəməsotolən təfagə rat tahmen e təfagə rat rəha Atam, məto ilat rafin kəmotɨmɨs.  
\p E nolən mɨn neen, Atam in tahmen e Kristo itəm təmuarisɨg in, məto-inu nat naka itəm Atam təmol, tatuwɨn o netəmim rafin, tahmen-pən əm məmə nat naka Kristo təmol tatuwɨn o netəmim rafin.  
\v 15 Məto nat naka itəm Uhgɨn təmos-ipa tol pɨsɨn agɨn e təfagə rat rəha Atam. Təfagə rat rəha suah kitiəh əm u, Atam, təmiuw-pa nɨmɨsən o netəmim tepət, kən inu in nat asol. Məto nat asol taprəkɨs, in nəwɨrən asol rəha Uhgɨn itəm in təmawte-in o netəmim tepət o nafələn təfagə rat rəhalat, kən nat əh təmuwa e nəwɨrən rəha suah kitiəh əm u, Iesu Kristo.  
\v 16 Ekən mɨn məmə, nəwɨrən asol rəha Uhgɨn itəm in təmawte-in kəm netəmim, in tol pɨsɨn agɨn e noa təfagə rat rəha suah kitiəh əm əh. Suah u təmol təfagə rat kitiəh əm, kən Uhgɨn təmakil muəh mələhəu nəghatən lan məmə otos nalpɨnən. Kən uarisɨg, nian netəmim tepət kəmotol təfagə rat tepət, məto Uhgɨn təmos-ipa nat təwɨr kəm kitat, kən təmol məmə kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn.  
\v 17 Nɨpahrienən məmə təfagə rat rəha suah kitiəh əm, Atam, təmol nɨmɨsən tatərəmərə e netəmim rafin, kən inu nat asol. Məto nat asol kit mɨn itəm taprəkɨs məmə, nat itəm suah kitiəh əm, Iesu Kristo, təmol. Netəmim rafin itəm koatos nəwɨrən rəha Uhgɨn itəm in təmawte-in əpnapɨn əm kəm ilat, kən motahatətə məmə Uhgɨn tatol ilat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn, ilat okotos nəmegəhən lilɨn. Kən ilat Kristo, okotərəmərə.   
\p
\v 18 Əwəh, Atam təmol təfagə rat kit mol məmə, Uhgɨn təmakil muəh mələhəu nəghatən rəha netəmim rafin məmə okotəkəike motos nalpɨnən. Kən e nolən ahmen-ahmen əm, Kristo təmol nat ətuatɨp kit, mol suatɨp məmə netəmim kotɨtun motuwa motətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Kən nətuatɨpən əh, tatol məmə netəmim rafin kotɨtun nosən nəmegəhən lilɨn.\x - \xo 5:18 \xt 1 Kor 15:22 \x*  
\v 19 Netəmim tepət kəmotuwa nol təfagə məto-inu suah əh Atam təməht nəwia Uhgɨn. Məto netəmim təpət okotuwa motətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn məto-inu suah kit mɨn, Kristo, təmol nəwia Uhgɨn.\x - \xo 5:19 \xt Aes 53:11 \x*   
\p
\v 20 Uhgɨn təmos-ipa Lou məmə təfagə rat otuwa mol iahgin, kən məmə netəmim okotɨtun nolən rat mɨn rəhalat. Məto nian təfagə rat təmuwa mol iahgin, nəwɨrən itəm Uhgɨn təmawte-in əpnapɨn əm təmuwa iahgin təhmɨn mɨn maprəkɨs,  
\v 21 məmə nəwɨrən otol win e təfagə rat mɨn. Təfagə rat təmatərəmərə e netəmim rafin matiuw-pa nɨmɨsən elat. Məto roiu nəwɨrən itəm Uhgɨn tətawte-in kəm kitat otərəmərə, kən nəwɨrən əh otol məmə netəmim okotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, kən motos nəmegəhən lilɨn e Iesu Kristo rəhatat Iərəmərə.\x - \xo 5:21 \xt Rom 6:23 \x*   
\c 6  
\s1 Nəsanənən rəha təfagə rat okol təsəlis ətainən kitat  
\m
\v 1 ?Kən tol nəhlan o nat əh, kitat okotəhrən? Okəmə naka suah kit otən məmə, təwɨr məmə koatəkəike əm o nolən təfagə rat, məmə nəwɨrən rəha Uhgɨn otəwiə mol iahgin təhmɨn.  
\v 2 !Kəp, təsətuatɨpən! Nian təfagə rat tətalkut məmə otiuw-pən kitat tərat ikɨn, kən nɨkitat təike məht məmə, tahmen əm məmə kəmotɨmɨs rəkɨs lan, kən okol kəsotolən nəwian roiu.  
\v 3 Nəkotɨtun o kəp məmə, kəmol baptais etat, kən baptais əh tatəgətun məmə kitat kəmotuwa kitiəh kitat Kristo. Kən nian Kristo təmɨmɨs, tahmen əm məmə kitat kotɨmɨs kitat min, u nɨpətɨn təmə nəmegəhən rəhatat o nolən təfagə rat, in təmɨmɨs.\x - \xo 6:3 \xt Kal 3:27 \x*  
\v 4 Tol nəhlan, nian kəmol baptais etat, in tahmen məmə kəmotɨmɨs, kən kɨtənɨm itat kitat Kristo. Kən in tol nəhlan məmə kitat okotətəu-pən suatɨp rəha nəmegəhən wi, tahmen əm məmə Uhgɨn Tata təmosmegəh Kristo e nɨmɨsən, e nəsanənən asol rəhan.\x - \xo 6:4 \xt Kol 2:12 \x*   
\p
\v 5 Tol nəhlan məto-inu, kəmotuwa kitiəh kitat min e nɨmɨsən rəhan, kən okotuwa mɨn kitiəh kitat min e nolən itəm Uhgɨn təmosmegəh in lan e nɨmɨsən.  
\v 6 Kitat kotɨtun məmə nian kəməht-ipən Kristo e nɨg kəməluau, kəməht-ipən ilat nolən oas mɨn rəhatat məmə, otərəkɨn nolən oas rəhatat itəm tolkeike pɨk təfagə rat. Kən təmol məmə təfagə rat otəsərəmərə mɨnən etat,\x - \xo 6:6 \xt Kal 5:24 \x*  
\v 7 məto-inu etəmim itəm təmɨmɨs, təsatɨg ahginən nəsanənən rəha təfagə rat.   
\p
\v 8 Məto-inu kəmotɨmɨs kitat Kristo, kən tol nəhlan, kotahatətə məmə okotəmegəh kitat min roiu, ne nian itəm təpanuwa.  
\v 9 Kotahatətə nəhlan məto-inu kotɨtun məmə Uhgɨn təmosmegəh Kristo e nɨmɨsən, kən tol nəhlan okol təsɨmɨs mɨnən. Nɨmɨsən təsərəmərə mɨnən lan.  
\v 10 In təmɨmɨs mau kitiəh əm, kən e nɨmɨsən rəhan, təmos-irəkɨs nəsanənən rafin rəha təfagə rat. Məto tatəmegəh roiu, kən e nəmegəhən rəhan, in tatəmegəh məmə otɨləs-ipər nərgɨ Uhgɨn.  
\v 11 Kən e nolən ahmen-ahmen əm, nɨkitəmat təkəike məht itəmat məmə nəmotɨmɨs e təfagə rat, təfagə rat rəhan nəsanənən tɨkə o niuw-pənən itəmat. Məto e nəmegəhən rəhatəmat əh-roiu, nɨkitəmat təkəike məht itəmat məmə nakotəmegəh e Uhgɨn məmə onəkotɨləs-ipər nərgɨn e Kristo Iesu.\x - \xo 6:11 \xt 2 Kor 5:15; Kal 2:19 \x*   
\p
\v 12 Tol nəhlan, sotegəhan-inən məmə təfagə rat tərəmərə e nɨpətɨtəmat itəm otəpanɨmɨs nian kit. Sotegəhan-inən məmə nəkoatol nəwia nətəlɨgən rat rəha nɨpətɨtəmat.\x - \xo 6:12 \xt Jen 4:7 \x*  
\v 13 Kən sotegəhan-in mɨnən nolən nɨpətɨtəmat mɨn məmə nəkoatol təfagə rat lan. Məto otegəhan-in-pən nəmegəhən rəhatəmat rafin kəm Uhgɨn, məto-inu itəmat netəmim itəm Uhgɨn təməmki-rəkɨs itəmat e nɨmɨsən məmki-pən itəmat e nəmegəhən. Kən otegəhan-in nolən nɨpətɨtəmat mɨn məmə okotol nolən mɨn itəm kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn.\x - \xo 6:13 \xt Rom 12:1 \x*  
\v 14 Tol nəhlan məto-inu, təfagə rat otəsərəmərəən etəmat məto-inu roiu, nəsotatɨg ahginən Lou itəm təsasituən etəmat məmə nəsotolən təfagə rat. Məto nakoatatɨg ahgin nəwɨrən itəm Uhgɨn tətawte-in kəm itəmat, kən e nəwɨrən əh, in otasitu etəmat məmə nəsotolən təfagə rat.\x - \xo 6:14 \xt 1 Jon 3:6 \x*   
\s1 Slef mɨn rəha nolən ətuatɨp  
\p
\v 15 ?Kən kitat okotəhrən? Okəmə naka suah kit otən məmə, pəs okotol təfagə rat məto-inu, Lou təsərəmərəən etat, məto nəwɨrən rəha Uhgɨn itəm tətawte-in kəm kitat tatərəmərə etat. !Kəp, təsətuatɨpən!  
\v 16 Nəkotɨtun o kəp məmə, nian nakotegəhan-in-pən itəmat kəm suah kit məmə nəkoatol nəwian, kən itəmat rəhan slef, kən itəmat slef rəha suah un noatol nəwian. Suatɨp kəiu o nətəu-pənən. E suatɨp kit, nakotuwa slef rəha təfagə rat, kən suatɨp u tatuwɨn o nɨmɨsən. Kən e suatɨp kit mɨn, nakotuwa slef rəha nolən nəwia Uhgɨn, kən suatɨp u tatuwɨn o nətuatɨpən e nɨganəmtɨ Uhgɨn.\x - \xo 6:16 \xt Jon 8:34; 2 Pita 2:19 \x*  
\v 17 Kitat koatənwiwi Uhgɨn məmə nat əpnapɨn aupən nəmoatol slef rəha təfagə rat, məto uarisɨg, e nɨkitəmat rafin nəmotol nəgətunən itəm ematəgətun itəmat lan.  
\v 18 Uhgɨn təmɨkɨs itəmat e təfagə rat, kən təfagə rat, rəhan nəsanənən tɨkə o nərəmərəən etəmat. Kən nəmotuwa slef rəha nolən mɨn itəm kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn.   
\p
\v 19 Iatəghat e nətəlɨgən mɨn itəm netəmim kotɨtun, inu slef ne etəm-iasol, məto-inu nətəlɨgən rəhatəmat təsahmenən o nɨtunən natɨmnat rəha Uhgɨn. Aupən ikɨn, nəmotegəhan-in nolɨ-nolɨ nɨpətɨtəmat məmə ilat slef rəha nolən mɨn itəm tol naulɨsən əm, ne slef rəha nəratən itəm tatər tepət. Məto roiu otegəhan-in-pən ilat məmə ilat slef rəha nolən mɨn itəm kotətuatɨp, kən nakotuwa netəmim itəm Uhgɨn təmələhəu kalɨn məmə rəhan mɨn.  
\v 20 Nian itəmat nəmoatol slef rəha təfagə rat, nolən itəm tətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn təsərəmərəən etəmat.  
\v 21 ?Noan nəwɨrən naka nəmotos e nəmegəhən rəhatəmat o nolən tərat mɨn itəm noataulɨs ron əh-roiu? !Noan nolən rat mɨn əh, in nɨmɨsən əm!  
\v 22 Məto roiu, Uhgɨn təmɨkɨs itəmat e təfagə rat, kən nəmotuwa slef mɨn rəhan, kən noan nəwɨrən itəm noatəhl, tatit itəmat məmə nakotuwa netəmim rəha Uhgɨn e nɨkitəmat rafin. Kən nakoatos nəmegəhən lilɨn.  
\v 23 Tol nəhlan məto-inu nətouən rəha təfagə rat in nɨmɨsən, məto nat itəm Uhgɨn tatos-ipa in nəmegəhən lilɨn e Kristo Iesu rəhatat Iərəmərə.\x - \xo 6:23 \xt Rom 5:12,15 \x*   
\c 7  
\s1 Lou təsərəmərəən e kitat  
\m
\v 1 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Itəmat nəkotɨtun nolən rəha lou. Lou mɨn koatərəmərə e netəmim nian ilat koatəmegəh əm.  
\v 2 Tahmen e nat u. Okəmə pətan kit itəm təmol marɨt, lou tatən məmə in rəhan əm əh iərman nian in tatəmegəh. Məto okəmə iərman əh tɨmɨs, kən lou rəha marɨt təsaskəlɨm mɨnən pətan əh, kən in tɨtun nətəu-pənən suah pɨsɨn kit.  
\v 3 Məto okəmə in tatətəu-pən iərman pɨsɨn kit nian rəhan iərman tatəmegəh əh, katən məmə in tategoafəl rəhan iərman. Məto okəmə rəhan iərman təmɨmɨs, lou əh rəha marɨt təsaskəlɨm mɨnən pətan əh, kən nat əpnapɨn tatətəu-pən iərman pɨsɨn, in təsegoafələn rəhan iərman.   
\p
\v 4 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. E nolən ahmen-ahmen əm, məto-inu nɨnotol kitiəh itəmat Kristo, tahmen əm məmə itəmat nəmotɨmɨs itəmat min e nɨg kəluau. Kən nian nəmotɨmɨs, Lou rəha Moses təsaskəlɨm mɨnən itəmat u-roiu. Uhgɨn təmɨkɨs itəmat o nətəu-pənən ətuatɨp natɨmnat rafin agɨn e Lou məmə Uhgɨn otosmegəh itəmat. Kən itəmat nakotahmen-pən əm e pətan kit itəm rəhan iərman in təmɨmɨs, kən roiu in təsolən marɨt, kən in tɨtun nətəu-pənən suah pɨsɨn. Rəhatəmat iərman aupən, in Lou. Məto roiu, itəmat nakotətəu-pən suah pɨsɨn u Kristo, itəm Uhgɨn təmosmegəh e nɨmɨsən. Kən nakotətəu-pən in məmə nakoatoe noan wɨr, itəm in nolən təwɨr mɨn itəm koatɨsiai-in Uhgɨn.\x - \xo 7:4 \xt Rom 6:2,11 \x*  
\v 5 Nian nətəlɨgən rat rəha etəmim\f + \fr 7:5 \ft Netəmim rafin koatol təfagə rat məto-inu nətəlɨgən rat rəha etəmim tətatɨg e kitat rafin. Nətəlɨgən rat əh tatiuw-pən kitat məmə koatol təfagə rat. Rəhatat nəsanənən tɨkə məmə okəsotolən təfagə rat motol nolən wɨr. Uhgɨn əm tɨtun nos-ipa nətəlɨgən wi kəm kitat.\f* tatərəmərə e kitat, nətəlɨgən rat mɨn rəhatat koatiuw-pən kitat məmə okotol nolən rat mɨn e nɨpətɨtat. Kən nian Lou tatən məmə okəsotolən nolən rat mɨn əh, tol məmə nɨkitat tatəht pɨk nolən rat mɨn, kən koatolkeike moatol təhmɨn nolən rat mɨn. Tol nəhlan, kəmotol təfagə rat tepət. Kən noa təfagə rat mɨn əh, in nɨmɨsən əm.  
\v 6 Məto roiu, okol kitat kəsətəu-pən mɨnən Lou rəha Moses məmə okotos nəmegəhən lilɨn, məto-inu tahmen əm məmə kitat kəmotɨmɨs e Lou əh. Kən tol nəhlan, Lou təsərəmərəən e kitat u-roiu. Kən roiu, kitat slef mɨn rəha Uhgɨn, məto kəsotətəu-pənən suatɨp oas o nətəu-pənən Lou itəm kəməte, məto koatətəu-pən suatɨp wi rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn.\x - \xo 7:6 \xt Rom 8:2; 6:4 \x*   
\s1 Lou tatol məmə netəmim kotol təfagə rat  
\p
\v 7 ?Kən kitat okotəhrən? Okəmə naka suah kit otən məmə, “Lou in nat tərat məto-inu tatol məmə kitat koatol təfagə rat.” !Məto kəp, təsətuatɨpən! Io ekɨtun əm məmə təfagə rat tahro nulan məto-inu Lou tatəgətun io lan. Okəmə Lou in təməsənən məmə esolən nolən rəha nolkeikeən nat kit rəha etəm pɨsɨn, kən okol esɨtunən nolən əh məmə təhrol nulan.\f + \fr 7:7 \ft E nəghatən mɨn rəha ves 7:7-25, nian Pol tatən “io,” məto nɨpətɨ nəghatən u məmə in tatəghat-in netəmim rafin.\f* \x - \xo 7:7 \xt Eks 20:17; Dut 5:21 \x*  
\v 8 Məto təfagə rat təmaskəlɨm nəghatən rəha Lou, mol rəhan in iolwək, kən təmol məmə nolən rəha nolkeikeən nat kit rəha etəm pɨsɨn təmuwa tepət e nɨkik. Məto okəmə Lou təpɨkə, kən təfagə rat rəhan nəsanənən təpɨkə nəhlan, tahmen məmə təmɨmɨs.  
\v 9 Aupən ikɨn, nian eməruru əh Lou, nɨkik təsəhtən təfagə rat rəhak, emətatɨg wɨr əm. Məto uarisɨg emɨtun məmə Lou əh-ikɨn, kən nəsanənən rəha təfagə rat təmuwa məmegəh mɨn məskasɨk, kən enɨtun məmə ekəike mɨmɨs o təfagə rat rəhak.  
\v 10 Kən eməplan məmə nəghatən əh rəha Lou itəm təmuwa məmə otol etəmim təmegəh,\x - \xo 7:10 \xt Luk 10:28; Lev 18:5; Sam 19:7-10; Esik 20:11; Rom 10:5\x* məto nɨpahrienən təmiuw-pa əm nɨmɨsən.  
\v 11 Tol nəhlan məto-inu, təfagə rat təmaskəlɨm nəghatən rəha Lou, mol rəhan in iolwək, kən təmeiuə-in io. Nɨkik təməht məmə okəmə emalkut o nətəu-pənən Lou rəha Moses, kən ekos nəmegəhən lilɨn. Məto enəruru nolən, kən e nəghatən rəha Lou, ekəike mɨmɨs o təfagə rat mɨn rəhak.\x - \xo 7:11 \xt Jen 3:13 \x*  
\v 12 Məto Lou tasim təmɨsɨ-pən e Uhgɨn, kən nəghatən mɨn rəha Lou kəmotɨsɨ-pən e Uhgɨn motasim, motətuatɨp, motəwɨr motasitu e netəmim.\x - \xo 7:12 \xt 1 Tim 1:8 \x*   
\p
\v 13 Kən okəmə naka suah kit otən məmə, “Lou in nat təwɨr, məto təmol məmə ekɨmɨs.” !Məto kəp, təsətuatɨpən! Nian emɨtun nəghatən rəha Lou itəm in təwɨr, nɨkik təmuwɨn o nolən təfagə rat, kən io emol təfagə rat itəm noan in nɨmɨsən. Tol nəhlan, təfagə rat təmol məmə ekɨmɨs. Təmol nəhlan məmə ekɨtun məmə nolən rat mɨn rəhak, ilat təfagə rat pahrien. Kən nian eməplan nəghatən rəha Lou, enɨtun məmə təfagə rat in nat tərat agɨn-əh.   
\p
\v 14 Kitat kotɨtun məmə Lou təmɨsɨ-pən e Uhgɨn. Məto io, io etəmim əm. Kən kol-salɨm-in io məmə io slef kit, kən təfagə rat in rəhak etəm-iasol.  
\v 15 Esɨtunən natɨmnat itəm iakatol, məto-inu nat wɨr mɨn itəm iakolkeike məmə ekol, esolən, məto iatol əm naka itəm iatetəhau.\x - \xo 7:15 \xt Kal 5:17 \x*  
\v 16 Ekɨtun wɨr məmə təfagə rat rəhak in nat tərat nat əpnapɨn esolkeikeən məmə ekol. Kən nian ekəto tərat e nɨkik o təfagə rat u, in nəmtətin kit məmə Lou tatol rəhan wək, kən Lou in nat wɨr kit.  
\v 17 Tol nəhlan, sənəmə io itəm iatol təfagə rat mɨn, məto nolən rəha təfagə rat itəm tətatɨg e rəhak nətəlɨgən nian rafin, tatol məmə ekol nolən rat mɨn.  
\v 18 Ekɨtun məmə nətəlɨgən rat rəhak otəsegəhan-inən məmə ekol nat wɨr kit. Ekɨtun in nɨpahrienən məto-inu iakolkeike məmə ekol nat itəm təwɨr, məto okol esolən.  
\v 19 Nat naka iatol sənəmə in nat wɨr itəm iakolkeike məmə ekol, məto iatol əm təfagə rat itəm esolkeikeən məmə ekol.  
\v 20 Kən okəmə ekol nat naka itəm esolkeikeən məmə ekol, sənəmə io pahrien u iatol, məto in təfagə rat itəm tətatɨg lak tatol.   
\p
\v 21 Tol nəhlan, iatəplan məmə nolən kit tatol wək e nəmegəhən rəhak nian rafin. Nolən əh tol nəhlan məmə, nian iakolkeike məmə ekol nat wɨr, məto təfagə rat huə iuəhkɨr ron io tatiuw-pən io e təfagə rat.  
\v 22 E nɨkik rafin, iakolkeike Lou rəha Uhgɨn,  
\v 23 məto iatəplan mɨn lou kit mɨn itəm tatol wək e nəmegəhən rəhak itəm tətəluagɨn ilau rəhak nɨtunən, məlis io, matol məmə io slef rəha təfagə rat itəm tatol wək e rəhak nəmegəhən.\x - \xo 7:23 \xt Kal 5:17; 1 Pita 2:11 \x*  
\v 24 !Kəsi, iatəto tərat pɨk agɨn! ?Karmə pah otɨləs-irəkɨs io e nɨpətɨk u itəm tatuwɨn o nɨmɨsən?  
\v 25 !Pəs kotənwiwi Uhgɨn. Iesu Kristo rəhatat Iərəmərə in otol!  
\p Kən tol nəhlan nəmegəhən rəhak tol min-nulan məmə, io slef rəha Lou rəha Uhgɨn e rəhak nətəlɨgən wi, məto e nətəlɨgən rat rəhak, io slef rəha lou rəha təfagə rat.\x - \xo 7:25 \xt 1 Kor 15:57 \x*   
\c 8  
\s1 Nolən rəha nətəu-pənən Narmɨn Rəha Uhgɨn  
\m
\v 1 Kən nəukətɨ nəghatən rafin mɨn əh tol min-nulan, məmə Uhgɨn tatən məmə kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn məto-inu kotahatətə e nat itəm Kristo təmol otat. Kən tol nəhlan, Uhgɨn kol təsuəhən, kən məsələhəuən nəghatən məsolən nalpɨnən kit rəha netəm mɨn u kəmotuwa kitiəh ilat Kristo Iesu,  
\v 2 məto-inu nəsanənən rəha Narmɨn, itəm tatos-ipa nəmegəhən wi kəm kitat e Kristo Iesu, in təmɨkɨs kitat e nəsanənən rəha təfagə rat ne nɨmɨsən.  
\v 3 Lou təruru nɨkɨsən nəhlan kitat, mol kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn məto-inu, nətəlɨgən rat rəha etəmim tatol win e nolən itəm Lou tolkeike. !Məto nat itəm Lou təruru nolən, Uhgɨn təmol! Inu, təmahl-ipa Nətɨn ətuatɨp kən təmuwa etəmim mahmen e kitat.\x - \xo 8:3 \xt Hip 4:15\x* Kən Uhgɨn təmakil muəh mələhəu nəghatən mol nalpɨnən o təfagə rat itəm kitat netəmim rafin koatol. In təmol nəhlan nian təmol Netɨn təmuwa sakrifais o təfagə rat mɨn rafin rəhatat.\x - \xo 8:3 \xt Wək 13:37-39; Hip 2:14; 7:18; 10:1-2; Fil 2:7\x*  
\v 4 Uhgɨn təmol nəhlan məmə, nəghatən ətuatɨp mɨn rəha Lou okotuwa motol nɨpahrienən e nəmegəhən rəhatat itəm kəsotətəu-pənən suatɨp rəha nətəlɨgən rat rəha etəmim, məto koatətəu-pən suatɨp itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn tatəgətun kəm kitat.\x - \xo 8:4 \xt Kal 5:16,25 \x*   
\p
\v 5 Netəmim itəm koatətəu-pən nətəlɨgən rat rəha etəmim, nətəlɨgən rəhalat tatuwɨn əm o nat itəm nətəlɨgən rat rəhalat tolkeike. Məto netəmim itəm koatətəu-pən nolən itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn tolkeike, nətəlɨgən rəhalat tatuwɨn əm o nat itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn tolkeike.  
\v 6 Okəmə nətəlɨgən rat rəha etəmim in tatərəmərə lan, kən suah əh tatətəu-pən əm suatɨp rəha nɨmɨsən. Məto okəmə Narmɨn Rəha Uhgɨn tatərəmərə e rəhan nətəlɨgən, kən suah əh tatətəu-pən suatɨp rəha nəmegəhən ne nəməlinuən.  
\v 7 Tol nəhlan məto-inu, nətəlɨgən rat rəha etəmim, tatol tɨkɨmɨr ilau Uhgɨn, məto-inu təsətəu-pənən lou mɨn rəha Uhgɨn, kən in təruru agɨn nətəu-pənən.  
\v 8 Netəmim itəm koatətəu-pən nətəlɨgən rat rəha etəmim, okol kəsotolən nɨki Uhgɨn tagien.   
\p
\v 9 Məto itəmat nəsotətəu-pənən nətəlɨgən rat rəha etəmim. Okəmə in nɨpahrienən məmə Narmɨn Rəha Uhgɨn tətatɨg etəmat, kən noatətəu-pən nolən itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn tolkeike. Etəmim itəm Narmɨn Rəha Kristo təsatɨgən lan, in sənəmə etəmim rəha Kristo.\x - \xo 8:9 \xt 1 Kor 3:16; 12:3 \x*  
\v 10 Məto Kristo tətatɨg etəmat. Kən nat əpnapɨn nɨpətɨtəmat otəkəike mɨmɨs o təfagə rat, məto narmɨtəmat tatəmegəh məto-inu itəmat nəkotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn.\x - \xo 8:10 \xt Kal 2:20 \x*  
\v 11 Narmɨn Rəha Uhgɨn tətatɨg etəmat, inu Narmɨn Rəha Uhgɨn u itəm təmol Kristo Iesu təmegəh mɨn e nɨmɨsən. Nɨpahrienən, nɨpətɨtəmat otɨmɨs nian kit. Məto e Narmɨn Rəhan, Uhgɨn otos-ipən mɨn nəmegəhən e nɨpətɨtəmat.   
\p
\v 12 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. O natɨmnat mɨn əh, kitat kotəkəike katɨg kətəu-pən nat itəm Uhgɨn tolkeike, məto kəsotatɨgən kətəu-pən nat itəm nətəlɨgən rat rəha etəmim tolkeike məmə otol,  
\v 13 məto-inu okəmə nəkotatɨg motətəu-pən nat itəm nətəlɨgən rat rəha etəmim tolkeike, nəkotəkəike motɨmɨs. Məto okəmə e Narmɨn Rəha Uhgɨn nakotohamnu nolən rəha etəmim, kən onəkotəmegəh,\x - \xo 8:13 \xt Kal 6:8; Kol 3:5 \x*  
\v 14 məto-inu netəmim rafin itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn tatit ilat, ilat nenətɨ Uhgɨn mɨn.  
\v 15 Itəmat nəkotɨtun məmə inu in nɨpahrienən məto-inu, Uhgɨn təmos-ipɨnə Narmɨn Rəhan kəm itəmat, kən Narmɨn təsolən itəmat nakoatəgin mɨn Uhgɨn, tahmen e slef kit tatəgin rəhan etəm-iasol. Kəp, məto Narmɨn Rəhan təmol məmə Uhgɨn təməhl itəmat. Kən Narmɨn tatol məmə kitat kotɨtun nənən kəm Uhgɨn məmə, “!Ik rəhatɨmat tata!”\x - \xo 8:15 \xt Mak 14:36; 2 Tim 1:7 \x*  
\v 16 Kən Narmɨn atɨp Rəha Uhgɨn tatən kəm narmɨtat məmə kitat nenətɨ Uhgɨn mɨn.\x - \xo 8:16 \xt 2 Kor 1:22 \x*  
\v 17 Kən məto-inu kitat nenətɨn mɨn, kitat okotos natɨmnat wɨr mɨn itəm Uhgɨn təmələhəu kalɨn məmə rəhatat. Kən kitat Kristo okotos natɨmnat mɨn əh. Kitat kotɨtun məmə inu nɨpahrienən məto-inu kitat koatəto nahməən kitat min, kən kotɨtun məmə Uhgɨn otos-ipən nɨsiaiiən kəm kitat tahmen e itəm otol e Kristo.\x - \xo 8:17 \xt Kal 4:5-7; Nol Əpən 21:7 \x*   
\s1 Nepətən əhag-əhag rəha Uhgɨn itəm tatuwa  
\p
\v 18 Ekɨtun məmə nahməən itəm kotatɨg lan u-roiu, okotəplan məmə ilat nat əpnapɨn əm nian Uhgɨn otol-arəp nepətən əhag-əhag rəhan e nəmegəhən rəhatat.  
\v 19 Nɨpahrienən, natɨmnat rafin itəm Uhgɨn təmol, inu nəptən ne natɨmnat itəm koatəwiə lan, ne neai, ne nat megəh mɨn, ilat koatəsahgin motolkeike pɨk məmə okotəplan nian itəm Uhgɨn otol-arəp məmə nenətɨn mɨn u pah mɨn.  
\v 20 Koatasɨpən nəhlan məto-inu Uhgɨn təmol məmə natɨmnat rafin itəm in təmol, ilat koatatɨg e nelmɨ nəratən, motəruru nolən wək wɨr mɨn itəm rəhalat aupən ikɨn.\x - \xo 8:20 \xt Jen 3:17-19\x* Ilat kəsotolkeikeən nəhlan, məto in Uhgɨn itəm təmol nəhlan elat. Kən in təmolkeike məmə ilat okotələhəu-pən rəhalat nətəlɨgən əskasɨk lan,  
\v 21 məmə in otɨkɨs ilat e nəmnəmɨtən ne nɨmɨsən itəm ilat kotatɨg pahrien lan. Kən in otɨkɨs ilat nəhlan məmə in tɨtun nos-ipənən nepətən əhag-əhag kitiəh əm kəm ilat itəm otos-ipən kəm nenətɨn mɨn.   
\p
\v 22 Kitat kotɨtun məmə aupən agɨn mətoarus-pa əh-roiu, natɨmnat rafin itəm Uhgɨn təmol, koatekɨmɨs tahmen e pətan kit itəm tatəto nahməən məmə otɨləs nətɨn.  
\v 23 Kən sənəmə natɨmnat mɨn əm itəm Uhgɨn təmol, ilat koatekɨmɨs nəhlan. Məto kitat mɨn koatekɨmɨs nəhlan, nat əpnapɨn məmə Uhgɨn təmos-ipa rəkɨs nat wɨr kəm kitat, u Narmɨn Rəhan. Kən Narmɨn in məsɨn rəha natɨmnat wɨr agɨn mɨn itəm Uhgɨn otəpanos-ipa nian kit. Kən roiu koatəsahgin e nian ətuatɨp məmə Uhgɨn otegəhan-in rafin kəm kitat natɨmnat itəm təməhl kitat ron. Kən in otɨkɨs nɨpətɨtat itəm toas, mos-ipa in wi.\x - \xo 8:23 \xt 2 Kor 5:2-4 \x*  
\v 24 Təmətuoun e nian Uhgɨn təmosmegəh kitat, kitat koatələhəu-pən əskasɨk rəhatat nətəlɨgən o natɨmnat mɨn əh. ?Okəmə suah kit təmos nat kit itəm in təmatəsahgin, in otəsahgin mɨn o naka?  
\v 25 Məto koatələhəu-pən rəhatat nətəlɨgən e nat kit itəm kəsotəplanən əh, kən motol rəhatat nətəlɨgən təfəməh moatəsahgin moatətul əskasɨk.   
\p
\v 26 Kən tahmen məmə nolən əh tətasitu etat,\f + \fr 8:26 \ft “nolən əh” tatəghat-in nolən rəha nələhəu-pən rəhatat nətəlɨgən əskasɨk e natɨmnat wɨr itəm otəpanuwa.\f* Narmɨn Rəha Uhgɨn tətasitu etat e rəhatat nəpouən. Kitat kotəruru məmə naka koatəkəike kəfak ron, məto Narmɨn əm Rəha Uhgɨn tatən rəhatat lan nian kitat koatekɨmɨs e nolən kit itəm nəghatən tɨkə lan.  
\v 27 Kən Uhgɨn itəm in tɨtun nɨki netəmim, in tɨtun naka Narmɨn Rəhan tatən, məto-inu Narmɨn Rəhan tatəfak o iəfak mɨn tətəu-pən nətəlɨgən rəha Uhgɨn.\x - \xo 8:27 \xt Sam 139:1 \x*   
\s1 Nalpəkauən rəha Uhgɨn  
\p
\v 28 Kitat kotɨtun məmə, Uhgɨn tatol məmə natɨmnat rafin itəm koatuwa, inəh nat wɨr mɨn ne nat rat mɨn, ilat rafin koatuwa o nasituən etat itəm kotolkeike Uhgɨn, inu kitat netəm itəm in təmaun-in kitat e nalpəkauən rəhan.\x - \xo 8:28 \xt Efes 1:11 \x*  
\v 29 Tol nəhlan məto-inu, aupən aupən agɨn, Uhgɨn tɨnɨtun rəkɨs məmə kitat okotahatətə lan. Kən e nian əh, in təmən məmə nolən rəhatat otuwa mahmen e Nətɨn məmə netəmim tepət okotuwa pian mɨn ne wɨnɨn mɨn, kən in təmaupən maiir, kən in ilɨs e kitat rafin.\x - \xo 8:29 \xt Kol 1:18; Hip 1:6 \x*  
\v 30 Kən kitat itəm in təmaupən mən məmə okotuwa rəhan, in təmaun-in kitat. Kən kitat u itəm təmaun-in, in təmol kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn. Kən kitat u itəm təmol kitat kotətuatɨp, in otɨləs-ipər mos-ipən nɨsiaiiən ne nepətən əhag-əhag rəhan kəm kitat.   
\s1 Nolkeikeən asol rəha Uhgɨn  
\p
\v 31 ?Okotən mɨn naka e natɨmnat mɨn əh? Uhgɨn in kitat min, matol natɨmnat rafin məmə ilat natɨmnat wɨr mɨn e nəmegəhən rəhatat, kən nat əpnapɨn əm okəmə pah tatol tɨkɨmɨr kəm kitat.\x - \xo 8:31 \xt Sam 118:6 \x*  
\v 32 In təməsəgɨnən o Nətɨn ətuatɨp məmə otɨmɨs o kitat rafin, məto in təmegəhan-in əm. Kən okəmə in təmos-ipa Nətɨn kəm kitat, kən in otawte-in natɨmnat rafin kəm kitat.  
\v 33 ?Pah tɨtun nətu-pa mɨn nəghatən kit məmə kitat kəmotol tərat? Suah kit tɨkə, məto-inu, in Uhgɨn itəm təmol kitat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn, kitat itəm in təmɨtəpun.\x - \xo 8:33 \xt Aes 50:8-9 \x*  
\v 34 ?Kən pah tɨtun nələhəuən nəghatən məmə kitat kotəkəike motos nalpɨnən? Suah kit tɨkə, məto-inu Kristo Iesu təmɨmɨs o kitat, kən nat kit mɨn, Uhgɨn təmosmegəh in e nɨmɨsən. Kən roiu, in tatəpələh e nɨkalɨ Uhgɨn matɨp, ikɨn rəha nɨsiaiiən ne nəsanənən, matəfak kəm Uhgɨn o kitat.  
\v 35 ?Naka tɨtun nɨləs-irəkɨsən kitat o nolkeikeən rəha Kristo o kitat? ?Nəratən, o nian iəkɨs mɨn, o nəratən itəm netəmim koatol kəm kitat, o nəumɨs, o rəhatat nautə tɨkə, o ikɨn tasɨlə ikɨn, o naəp rəha nəluagɨnən o nohamnuən itəm? Kəp. !Nat kit tɨkə!  
\v 36 Nəmegəhən rəhatat tahmen əm e itəm Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə,  
\q1 “Uhgɨn. Nian rafin, netəmim koatolkeike məmə okotohamnu itɨmat o nərgəm.  
\q1 Itɨmat ekotahmen e sipsip mɨn itəm okohamnu ilat.”\x - \xo 8:36 \xt Sam 44:22\x*   
\m
\v 37 Nɨpahrienən, e natɨmnat mɨn əh rafin, Kristo itəm tolkeike kitat, tatol məmə kitat koatol win agɨn.  
\v 38 Kən ekɨtun məmə nat kit tɨkə agɨn tɨtun nɨləs-irəkɨsən kitat o nolkeikeən rəha Uhgɨn, inu nɨmɨsən, o nəmegəhən, o nagelo mɨn, o iərmɨs mɨn, o natɨmnat itəm tatuwa əh-roiu, o natɨmnat itəm otəpanuwa, o nəsanənən mɨn rafin,  
\v 39 o natɨmnat əpəh ilɨs, o natɨmnat ləhau agɨn, o nat kit e natɨmnat rafin itəm Uhgɨn təmol, okol ilat rafin kəsotɨləs-irəkɨsən kitat o nolkeikeən rəha Uhgɨn itəm koatos o Iərəmərə rəhatat Kristo Iesu.   
\c 9  
\s1 Pol təmolkeike pɨk məmə netəm Isrel okotahatətə e Kristo  
\m
\v 1 Kən roiu iakolkeike məmə ekəghat-in rəhak mɨn netəmim u noanol mɨn rəha Isrel, məmə kəmotapəs Kristo. Iatən nɨpahrienən məto-inu itɨmlau Kristo kitiəh əm, eseiuəən. Rəhak nətəlɨgən ne Narmɨn Rəha Uhgɨn katuən məmə nat u iatən in nɨpahrienən.  
\v 2 Nɨkik təmɨtəgɨt kən mətahmə pɨk olat nian rafin.  
\v 3 Okəmə io ekɨtun nosən nalpɨnən ne neməha rəha Uhgɨn, kən inu otasitu o natimak mɨn məmə okotahatətə e Kristo, kən nɨkik təpagien əm. Nɨpahrienən, nɨkik təpagien okəmə Uhgɨn otɨləs-irəkɨs io e Kristo itəm iakolkeike pɨk, okəmə in otasitu natimak mɨn məmə okotahatətə lan. Ekən nəghatən u, “natimak mɨn,” məto-inu e nɨpətɨn, ilat noanol rəha Isrel.\x - \xo 9:3 \xt Eks 32:32 \x*  
\v 4 Ilat noanol rəha Isrel, kən natɨmnat wɨr mɨn u rəhalat: Uhgɨn təməhl ilat məmə nenətɨn mɨn, kən təmol əp rəhan nepətən əhag-əhag kəm ilat,\x - \xo 9:4 \xt Eks 16:10; 24:15-18; 33:12-23; 40:34-38\x* kən mos-ipən mɨn nəniəkɨsən mɨn rəha nasituən,\f + \fr 9:4 \ft Nəniəkɨsən rəha nasituən neen tol min-nulan: (Noah) Jen 9:8-17; (Epraham) Jen 12:2-4, 15:9-21, 17:1-27; (Isrel) Eks 19-24; (Finehas) Nam 25:10-13; (Tefɨt) 2 Saml 7:5-16; (Isrel - in wi) Jer 31:31-34\f* kən mos-ipən mɨn Lou kəm ilat, ne nəfakən əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, ne nəniəkɨsən mɨn.  
\v 5 Kən tɨpɨlat mɨn, ilat netəm-iasol mɨn rəha Uhgɨn aupən, kən e nɨpətɨn ikɨn, Kristo təmɨsɨ-pən e noanol rəhalat, kən in Uhgɨn itəm in ilɨs e natɨmnat rafin, itəm okatənwiwi əm nulan kətan namnun tɨkə. Əwəh.   
\s1 Suatɨp itəm Uhgɨn təmɨtəpun netəmim lan  
\p
\v 6 Noanol rəha Isrel kəməsotahatətəən e Kristo, məto nolən əh təməsolən məmə Uhgɨn tateiuə e rəhan nəniəkɨsən, məto-inu sənəmə ilat rafin itəm kəmotɨsɨ-pən e noanol rəha Isrel, ilat netəm Isrel pahrien.  
\v 7 Kən e nolən əh inəh, ilat itəm kəmotɨsɨ-pən e Epraham, ilat sənəmə netəm pahrien rəha Epraham. Məto Uhgɨn təmən kəm Epraham məmə, “Noanol ətuatɨp rəham otɨsɨ-pən e nɨta rəha Aisak.”\x - \xo 9:7 \xt Jen 21:12\x*  
\v 8 Nɨpətɨn nat u məmə, ilat u kəmotaiir e noanol rəha Epraham sənəmə ilat rafin nenətɨ Uhgɨn mɨn. Məto nenətɨ Uhgɨn pahrien, ilat netəmim itəm kəmotaiir e nəniəkɨsən rəha Uhgɨn. Kən ilat u noanol pahrien rəha Epraham.\x - \xo 9:8 \xt Kal 4:23 \x*  
\v 9 Tol nəhlan məto-inu Uhgɨn təmən-iəkɨs kəm Epraham min-nulan, “E nian ətuatɨp, oekɨtəlɨg-pa, kən Sera tɨnɨləs rəkɨs nətɨn kit iərman.”\x - \xo 9:9 \xt Jen 18:14 \x*   
\p
\v 10 Məto nəghatən təsolən namnun ikɨn-u. Nətɨ Sera u Aisak təmit Repeka, kən in təmɨləs mil mil kəiu. Rəhalau tata kitiəh əm, pipi rat rəha noanol mɨn rəha Isrel u Aisak.  
\v 11 Məto nian mil mil u kəməsuaiirən əh, kən məsioalən əh nat kit itəm təwɨr o tərat, Uhgɨn təmən-ipən nəghatən kit kəm Repeka. Kən nəghatən u tatəgətun wɨr məmə Uhgɨn tɨtəpun netəmim tətəu-pən əm rəhan nətəlɨgən,  
\v 12 məto sənəmə məmə kitat kəmotol nat wɨr kit or nat tərat kit. Uhgɨn təmən kəm Repeka məmə, “Nɨta rəha nətɨm asol lan, ilat okotol wək əm kəm rəha in əkəku lan.”\x - \xo 9:12 \xt Jen 25:23 \x*  
\v 13 Kən inu tatətəu-pən əm nəghatən e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “Emolkeike Jekop, məto emetəhau Esao.”\x - \xo 9:13 \xt Mal 1:2-3 \x*   
\p
\v 14 ?Okotəhrən əh-roiu? ?Okotən məmə nolən rəha Uhgɨn təsətuatɨpən? !Kəp! Kotɨtun məmə in tatol tətuatɨp  
\v 15 məto-inu Uhgɨn təmən kəm Moses məmə,  
\q1 “Oekasəkitun netəmim itəm ekɨtəpun ilat,  
\q1 kən ekol nolən təwɨr kəm netəmim itəm ekɨtəpun ilat.”\x - \xo 9:15 \xt Eks 33:19\x*   
\m
\v 16 Kən tol nəhlan, kitat kəsotosən nəniəkɨsən rəha Uhgɨn o nat kit itəm koatol, tahmen məmə koatolkeike pɨk in, o məto-inu kitat koatol wək ron, kəp. Koatos əm e nasəkitunən rəha Uhgɨn.\x - \xo 9:16 \xt Efes 2:8 \x*  
\v 17 E Naoa Rəha Uhgɨn, in tatən kəm Fero, kig rəha Ijip məmə, “Emɨləs-ipər ik o nat kitiəh əm u məmə netəmim okotəplan rəhak nəsanənən e nəmegəhən rəham, məmə netəmim okotən-iarəp nərgək e nətueintən rafin.”\x - \xo 9:17 \xt Eks 9:16\x*  
\v 18 Kən nɨpətɨ nat u məmə, Uhgɨn tətasəkitun netəmim neen məto-inu in atɨp tolkeike məmə otol mihin. Kən in tatol netəmim neen məmə ilat kotapəs nətoən rəhan nəghatən məto-inu in atɨp tolkeike məmə otol mihin.   
\p
\v 19 Kəm-naka itəmat kit otətapəh ron io məmə, “Okəmə Uhgɨn tatol netəmim neen məmə ilat kotapəs nətoən rəhan nəghatən, kən ilat okotəkəike motol nəhlan. ?Kən tahro Uhgɨn tatən məmə ilat kəmotol təfagə rat?”  
\v 20 Məto ekuhalpɨn nəghatən u məmə, ik etəmim əm. Tahro natuhalpɨn əsanən nəghatən rəha Uhgɨn. Nɨkitəmat təht-tu. Nuwigɨ nat kəmol e noantənɨmtə, kol təsənən kəm etəm təmol məmə, “?Nəmahro mol io məmə ekol nulan?”\x - \xo 9:20 \xt Aes 29:16; 45:9\x*  
\v 21 Etəmim itəm tatol natɨmnat e noantənɨmtə, in tɨtun nosən noantənɨmtə kit mol nuwigɨ nat lan kəiu, kit itəm təwɨr rəha nolən lafet, kən kit mɨn rəha wək əpnapɨn əm.\x - \xo 9:21 \xt Jer 18:6 \x*\fig |alt="Potter’s hands, pots, wheel" src="HK00140B.TIF" size="span" loc="Rom 9:21" ref="Rom 9:21" \fig*   
\p
\v 22 Kən Uhgɨn tɨtun nətəu-pənən nolən ahmen-ahmen əm e netəmim. Okəmə in tolkeike, in tɨtun nolən ilat məmə otərəkɨn ilat. In tolkeike məmə otol-arəp məmə neməha tatol o təfagə rat, kən in otol nalpɨnən asol kəm netəmim itəm koatol təfagə rat. Məto nat əpnapɨn in tatol nəhlan, rəhan nətəlɨgən kaifəməh məsol uəhaiən nalpɨnən kəm ilat itəm koatol məmə nɨkin otahmə.  
\v 23 Rəhan nətəlɨgən kaifəməh nəhlan məmə in otol-arəp nəwɨrən asol rəhan kəm netəm mɨn u itəm in tolkeike məmə otasəkitun ilat. In təmol əpen-əpenə ilat aupən aupən agɨn məmə ilat okotatɨg e nəwɨrən rəha Uhgɨn əpəh e nego e neai.  
\v 24 Inu kitat rafin itəm in təmɨtəpun, kən sənəmə noanol əm rəha Isrel, məto Iaihluə mɨn.  
\v 25 Tahmen əm e naka u Uhgɨn təmən e Naoa u rəha Hosea məmə,  
\q1 “Netəm mɨn əh itəm sənəmə rəhak netəmim,  
\q1 ekaun-in ilat məmə, ‘rəhak mɨn netəmim.’  
\q1 Kən netəmim itəm eməsolkeikeən ilat aupən,  
\q1 ekaun-in ilat məmə, ‘netəmim itəm iakolkeike.’\x - \xo 9:25 \xt Hos 2:23\x*   
\q1
\v 26 Kən ikɨn-u ətuatɨp, itəm emən kəm ilat məmə, ‘Itəmat sənəmə rəhak mɨn netəmim,’  
\q1 netəmim okotaun-in ilat məmə, ‘Ilat nenətɨ Uhgɨn itəm tatəmegəh.’”\x - \xo 9:26 \xt Hos 1:10\x*   
\m
\v 27 Kən ien Aesea təmatəghat-in noanol mɨn rəha Isrel e nian tatən-iarəp məmə,  
\q1 “Nat əpnapɨn netəm Isrel kotepət tahmen e nɨməkləkɨl əpəh itəhəi, məto Uhgɨn otosmegəh əm ilat noan məsɨn,  
\v 28 məto-inu Iərəmərə in otol rafin uəhai əm rəhan nəghatən o nos-ipənən nalpɨnən kəm netəmim e nətueintən.”\x - \xo 9:28 \xt Aes 10:22,23\x*   
\m
\v 29 Kən tahmen e nəghatən itəm ien Aesea təmən aupən məmə,  
\q1 “Okəmə Iərəmərə Əsanən Pɨk Agɨn in təsegəhan-inən itat məmə rəhatat nɨta məsɨn okotəmegəh, okol kitat kəpotuwa motahmen e netəmim rəha Sotom ne Komora itəm in təmərəkɨn agɨn ilat.”\x - \xo 9:29 \xt Aes 1:9\x*   
\s1 Netəm rəha Isrel kəməsotahatətəən  
\p
\v 30 ?Naka nɨpətɨ nəghatən mɨn u? Nɨpətɨn tol min-nulan məmə, Iaihluə mɨn itəm kəsotalkut əskasɨkən məmə okotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, Uhgɨn təmol ilat kotətuatɨp e nɨganəmtɨn e nahatətəən rəhalat.  
\v 31 Məto netəm Isrel kəmotalkut pɨk e suatɨp rəha nətəu-pənən Lou məmə ilat kotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Məto ilat kəsotətuatɨpən.  
\v 32 ?O naka? Məto-inu ilat kəmotalkut pɨk məmə okotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn o nolən wɨr mɨn rəhalat, məto kəsotətəu-pən suatɨp rəha nahatətəən. Ilat koatoh pɨkən “Kəpiel Rəha Noh Pɨkənən.”\x - \xo 9:32 \xt Aes 8:14 \x*  
\v 33 Inu tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə,  
\q1 “!Otəplan-tu! Emələhəu kəpiel kit əpəh Saeon\f + \fr 9:33 \ft ‘Saeon’ in nərgɨn kit mɨn rəha Jerusalem.\f* məmə netəmim okotoh pɨkən,  
\q1 in kəpiel itəm otol ilat kotəme.  
\q1 Məto etəmim itəm tətahatətə e Suah əh, okol in otəsaulɨsən nian tatətul e nɨganəmtɨ Uhgɨn.”\x - \xo 9:33 \xt Aes 8:14; 28:16\x*   
\c 10  
\m
\v 1 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Iakolkeike pɨk məmə Uhgɨn otosmegəh netəm Isrel, kən nian rafin iatəfak ron.  
\v 2 Io iatən-iarəp kəm itəmat məmə ilat kotalkut pɨk o nolən natɨmnat itəm otol nɨki Uhgɨn tagien. Məto nolən rəhalat təsɨsɨ-pənən e nɨtunən itəm tətuatɨp.  
\v 3 Okol ilat kəsotətəu-pənən suatɨp rəha Uhgɨn məmə ilat okotuwa kətuatɨp e nɨganəmtɨn, məto-inu ilat kotəruru suatɨp rəhan, kən motalkut məmə okotətəu-pən rəhalat atɨp suatɨp, suatɨp rəha nətəu-pənən Lou.  
\v 4 Kristo təmol namnun e suatɨp rəha nətəu-pənən Lou məmə etəmim in tətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. In təmol namnun e suatɨp əh məmə netəmim rafin itəm koatahatətə lan, ilat rafin okotətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn.   
\s1 Nəmegəhən itəm Uhgɨn tatos-ipa, in rəha netəmim rafin  
\p
\v 5 Moses təməte nəghatən kit e suatɨp rəha nətəu-pənən Lou məmə suah kit tuwa mətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. In təmən məmə, “Etəmim itəm tatol natɨmnat rafin agɨn-əh itəm Lou tatən, in otos nəmegəhən lilɨn.”\x - \xo 10:5 \xt Lev 18:5\x*  
\v 6 Məto suatɨp rəha nahatətəən məmə suah kit tuwa mətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn in təpiə əm, tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “Əsənən məmə nakəkəike muwɨn əpəh e nego e neai,”\x - \xo 10:6 \xt Dut 30:13\x* məmə onakegəs-in Kristo mɨləs meiuaiu muwa məmə otasitu lam.  
\v 7 Kən tatən mɨn məmə, “Əsənən məmə nakəkəike muwɨn əpəh ləhau e ikɨn rəha netəm kəmotɨmɨs ikɨn,”\x - \xo 10:7 \xt Dut 30:13\x* məmə nakɨləs-iarəp Kristo mol təmegəh mɨn e nɨmɨsən.  
\v 8 ?Məto, tatən mɨn naka? Tatən məmə, “Nəghatən Rəha Uhgɨn in iuəhkɨr əm ron ik. In əpəh e nohlɨm ne nɨkim.”\x - \xo 10:8 \xt Dut 30:14\x* Nəghatən u in nəghatən rəha nahatətəən itəm ioatən-iarəp.  
\v 9 Tol nəhlan məto-inu, okəmə nakən-iarəp e nohlɨm məmə Iesu in Iərəmərə, kən okəmə nakahatətə e nɨkim məmə Uhgɨn təmosmegəh in e nɨmɨsən, kən Uhgɨn otosmegəh ik.  
\v 10 Kən inu nɨpahrienən nəhlan məto-inu Uhgɨn tatol etəmim kit tatətuatɨp e nɨganəmtɨn nian suah əh tətahatətə lan pahrien e nɨkin. Kən Uhgɨn tatosmegəh etəmim kit nian in tatən-iarəp e nohlɨn məmə Iesu in Iərəmərə rəhan.  
\v 11 Tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “Netəmim rafin itəm koatahatətə e suah əh, okol ilat okəsotaulɨsən nian okoatətul e nɨganəmtɨ Uhgɨn.”\x - \xo 10:11 \xt Aes 28:16\x*  
\v 12 Nəghatən əh in rəha netəmim rafin, nat əpnapɨn okəmə ik noanol rəha Isrel, o Iaihluə kit, məto-inu Iərəmərə kitiəh əm u tatərəmərə mətawte-in rəhan nəwɨrən kəm netəmim rafin itəm koatətapəh ron.\x - \xo 10:12 \xt Efes 3:8\x*  
\v 13 Tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “Netəmim rafin itəm koataun-in nərgɨ Iərəmərə məmə otosmegəh ilat, in otosmegəh ilat.”\x - \xo 10:13 \xt Joel 2:32\x*   
\p
\v 14 ?Məto netəmim okotahro motaun-in Iərəmərə o nosmegəhən ilat, okəmə kəsotahatətəən lan? ?Kən okotahro motahatətə lan okəmə kəsotətoən namnusən lan kit? ?Kən okotahro motəto namnusən okəmə suah kit təsən-iarəpən kəm ilat?  
\v 15 ?Kən netəmim okotahro kən-iarəp namnusən təwɨr okəmə Uhgɨn təsahl-ipənən ilat? Tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə, “!In nat wɨr agɨn nian suah kit tatuwa o nən-iarəpən namnusən təwɨr!”\x - \xo 10:15 \xt Aes 52:7\x*   
\p
\v 16 Məto sənəmə netəm Isrel rafin itəm kəmotos e nɨkilat namnusən təwɨr. Tahmen e nəghatən itəm Aesea təməte məmə, “Iərəmərə, netəmim təkəku əm kəmotən nɨpahrienən e nəghatən rəhatɨmat.”\x - \xo 10:16 \xt Aes 53:1\x*  
\v 17 Kən tol nəhlan, nahatətəən tatɨsɨ-pən e nat itəm nakatəto, kən nat itəm nakatəto tatɨsɨ-pən e namnusən itəm katən e Kristo.   
\p
\v 18 ?Məto ekətapəh məmə, ilat kəmotəto o kəp? Əwəh, kəmotəto. Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə,  
\q1 “Nəghatən təmuwɨn e ikɨn mɨn rafin e nətueintən,  
\q1 təmuwɨn ikɨn mɨn rafin agɨn.”\x - \xo 10:18 \xt Sam 19:4\x*   
\m
\v 19 ?Kən ekətapəh əm o nat kit mɨn məmə, netəm Isrel kəmotɨtun, o kəp? Əwəh, kəmotɨtun. Moses təmaupən mən məmə,  
\q1 “Ekol itəmat nakotetet netəmim e kantri əpnapɨn əm itəm ekol təwɨr kəm ilat,  
\q1 kən ekol neməha tol itəmat məto-inu ekol təwɨr kəm kantri mɨn itəm kotalməl.”\x - \xo 10:19 \xt Dut 32:21\x*\f + \fr 10:19 \ft Nɨpahrienən, netəm Isrel kəmotɨtun nəghatən rəha Uhgɨn, məto ilat kəməsotolkeikeən məmə okotətəlɨg-in. Kən tol nəhlan, Uhgɨn təmos-ipən nəghatən kitiəh əm kəm Iaihluə mɨn məmə in otol netəm Isrel kotetet ilat ron.\f*   
\m
\v 20 Kən uarisɨg Aesea təsəgɨnən o nənən məmə,  
\q1 “Netəmim itəm kəsotegəs-inən io, kəmotəplan io;  
\q1 Netəmim itəm kəsotətapəh-inən io, emol-arəp atɨp io kəm ilat.”\x - \xo 10:20 \xt Aes 65:1\x*   
\m
\v 21 Məto Aesea təmən nəghatən rəha Uhgɨn e netəm Isrel məmə,  
\q1 “E nian rafin, nian rafin, eməg-əfəməh-in nelmək məmə ekasitu etəmat,  
\q1 itəmat itəm nakoatəht nəwiak moatəuhlin məntaatəmat ron io.”\x - \xo 10:21 \xt Aes 65:2\x*   
\c 11  
\s1 Uhgɨn tətasəkitun əh netəm Isrel  
\m
\v 1 Pəs ekətapəh o nəghatən kit e netəm Isrel. ?In pahrien məmə Uhgɨn təməuhlin mentan o rəhan netəmim o kəp? !Kəp! Otəplan-tu io. In təməsəuhlinən məntaan kəm io u etəm Isrel, noanol rəha Epraham, nɨta rəha Benjamin.\x - \xo 11:1 \xt 1 Saml 12:22; Sam 94:14; Fil 3:5 \x*  
\v 2 Aupən aupən agɨn, Uhgɨn təmɨtəpun noanol rəha Isrel məmə in otolkeike ilat, kən ilat okotuwa rəhan mɨn netəmim. Kən in təməsəuhlinən məntaan olat. Nəkotɨtun o kəp məmə naka Naoa Rəha Uhgɨn tatən e Elaija. In təmatətapəh əskasɨk o Uhgɨn matən-iarəp nəratən itəm Isrel təmol.  
\v 3 In təmə, “Iərəmərə, kəmotohamnu rəham ien mɨn motohalkin-ohalkin rəham olta mɨn. Kən io pɨsɨn əm ekətatɨg, kən moatalkut mɨn məmə okotohamnu io.”\x - \xo 11:3 \xt 1 King 19:10\x*  
\v 4 ?Məto Uhgɨn təmən-ipən naka kəm in? In təmən məmə, “Iataskəlɨm netəmim sepen-taosan məmə rəhak mɨn, itəm kəsotəfakən əh kəm uhgɨn eiueiuə u Paal”\x - \xo 11:4 \xt 1 King 19:18\x*  
\v 5 Kən tahmen əm əh-roiu, netəm Isrel noan məsɨn əh-ikɨn itəm Uhgɨn təmɨtəpun ilat e rəhan nəwɨrən.  
\v 6 Kən okəmə Uhgɨn tatosmegəh ilat e nəwɨrən rəhan, kən təməsolən e natɨmnat təwɨr mɨn itəm ilat koatol. Məto okəmə təposmegəh ilat məto-inu ilat koatol natɨmnat wɨr mɨn, kən nəwɨrən itəm Uhgɨn tətawte-in kəm ilat, in tol pɨsɨn, kən sənəmə nat kit itəm in tətawte-in kəm ilat, in nətouən əm o rəhalat wək.\x - \xo 11:6 \xt Kal 3:18 \x*   
\p
\v 7 ?Kən tahro? Netəmim tepət rəha Isrel kəmotegəs-in pɨk suatɨp rəha nuwamən mətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, məto kəməsotosən. Məto ilat itəm Uhgɨn təmɨtəpun, kəmotos. Məto ilat rafin əh itəm kəməsotosən, Uhgɨn təmol ilat məmə kotapəs nətoən rəhan nəghatən.  
\v 8 Tahmen əm e itəm Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə,  
\q1 “Kən mətoarus-pa u-roiu, Uhgɨn təmol məmə nətəlɨgən rəhalat tətapɨl əlu-alu,  
\q1 kən mol məmə nɨganəmtɨlat təpɨs,  
\q1 kən mol məmə matəlgɨlat talu.”\x - \xo 11:8 \xt Dut 29:4; Aes 29:10\x*   
\m
\v 9 Kən Kig Tefɨt təmən məmə,  
\q1 “Pəs rəhalat nagwənən tepət otuwa mahmen e noanɨkulu kit, itəm otohasɨn ilat, mol ilat kotən məmə natɨmnat rafin təwɨr əm.  
\q1 Pəs rəhalat natɨmnat wɨr okotuwa kəpiel kit rəha noh pɨkənən ne nalpɨnən kəm ilat.   
\q1
\v 10 Pəs nɨganəmtɨlat tapinəp məmə kosotəplanən nat,  
\q1 Pəs noankawilat təfaiu kitiəh o nəratən rəhalat namnun tɨkə.”\x - \xo 11:10 \xt Sam 69:22,23\x*   
\s1 Suatɨp rəha Uhgɨn o nosmegəhən Iaihluə mɨn  
\p
\v 11 ?Kən ekətapəh mɨn məmə, netəm Isrel kəmotoh pɨkən motiet motorin məmə okol kəsotətul mɨnən? !Kəp! O rəhalat nəmkakiəhən, Uhgɨn təmol suatɨp o nosmegəhən Iaihluə mɨn məmə otol netəm Isrel kotetet netəm mɨn əh, kən motolkeike rəhan nəwɨrən.\x - \xo 11:11 \xt Wək 13:46 \x*  
\v 12 !Tol nəhlan, okəmə Iaihluə mɨn kəmotos nəwɨrən rəha Uhgɨn məto-inu netəm Isrel kəmotapəs nosmegəhən rəha Uhgɨn, kən netəm Isrel rafin itəm Uhgɨn təmɨtəpun rəkɨs, nian ilat okotahatətə e Kristo, nəwɨrən rəha Uhgɨn otuwa mepət!   
\p
\v 13 Roiu iatəghat kəm itəmat Iaihluə mɨn. Məto-inu io aposol rəhatəmat Iaihluə mɨn, io iatənwiwi rəhak wək  
\v 14 məmə, io ekol məta natimak mɨn netəm Isrel kotetəhak ron, kən e nolən əh Uhgɨn otosmegəh neen.  
\v 15 Nian Uhgɨn təməuhlin məntaan o netəm Isrel, kən in təməmɨk Iaihluə mɨn kəmotuwa iohlɨn mɨn. Məto nian in otəmɨk netəm Isrel kotuwa mɨn ron, inu in nat asol kit, tahmen e netəm kəmotɨmɨs kəmotəmegəh mɨn.  
\v 16 Okəmə netəmim kotələhəu kalɨn nəwɨtai pɨret rəha nagwənən wi məmə rəha Uhgɨn, kən pɨret apiəpiə, in mɨn rəha Uhgɨn.\f + \fr 11:16 \ft Nəghatən u rəha pɨret təmɨsɨ-pən e Oltesteman. In tatəghat-in nian koatos nagwənən wi e nasumən. Netəmim koatol pɨret lan, kən motaupən katos-ipən nəwɨtai pɨret məsɨn kəm Uhgɨn. Kən in tatəgətun məmə pɨret tapiəpiə, in mɨn rəha Uhgɨn, kən ilat kotɨtun nunən. Nam 15:19,20\f* Kən e nəghatən rəha nɨg, okəmə nəukətɨn rəha Uhgɨn, kən nelmɨn mɨn, ilat mɨn rəha Uhgɨn. Nəghatən u, nɨpətɨn təmə okəmə Epraham ne mipɨn mɨn aupən, ilat rəha Uhgɨn, kən noanol mɨn rəhalat, ilat mɨn rəha Uhgɨn.   
\p
\v 17 Məto nelmɨ nɨg mɨn neen rəha nasum-inən, Uhgɨn təmatgəhl rəkɨs, inu tahmen e netəmim neen rəha Isrel. Kən itəmat Iaihluə mɨn, nəkotahmen e nelmɨ nɨg u olif əpnapɨn mɨn e nɨkinat. Uhgɨn təmɨlpɨn itəmat e nəukətɨ nɨg məmə nakoatos nəmelat, kən roiu nakoatos nəwɨrən itəm Uhgɨn təmən-iəkɨs kəm Epraham ne nətɨn mɨn u in nəukətɨ nɨg.\f + \fr 11:17 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “Kən roiu, nakoatos nahui nɨg wɨr rəha nəukətɨ nɨg u olif.”\f* \x - \xo 11:17 \xt Efes 2:11-19 \x*  
\v 18 Məto itəmat Iaihluə mɨn, nəsotəghat ausitən məmə Uhgɨn təmɨlpɨn itəmat e nɨg itəm təmatgəhl rəkɨs ikɨn, u tahmen e netəm Isrel neen. Sotaluinən məmə nəukətɨ nɨg tətagwən itəmat, məto sənəmə itəmat nelmɨ nɨg nakotagwən nəukətɨ nɨg.  
\v 19 Kəm-naka suah kit otən məmə, “Uhgɨn təmatgəhl rəkɨs nelmɨ nɨg mɨn neen məmə otɨlpɨn io ekos nəmelat.”  
\v 20 In nɨpahrienən, məto tətatgəhl rəkɨs ilat məto-inu kəsotahatətəən e Uhgɨn. Kən itəmat nakoatəper-ipən e nəukətɨ nɨg e nahatətəən əm rəhatəmat. Tol nəhlan, əsotausitən ron, məto itəmat nəkotəkəike motəgin,  
\v 21 məto-inu Uhgɨn təmatgəhl rəkɨs nelmɨ nɨg ətuatɨp neen nəhlan, kən okəmə nəkəsotəkəikeən o nosən nahatətəən əskasɨk lan, kən in otatgəhl rəkɨs itəmat.   
\p
\v 22 Otətəlɨg-in nolən kərən mil rəha Uhgɨn kəm netəmim: in tatol təwɨr kəm neen, kən matələhəu nəghatən əskasɨk kəm neen mɨn. In təmələhəu nəghatən əskasɨk o netəmim itəm kəmotəht nəwian, məto in tatol təwɨr kəm itəmat, okəmə nəkotəkəike motahatətə lan o rəhan nəwɨrən. Məto okəmə nakotapəs nahatətəən lan, kən in otatgəhl rəkɨs mɨn itəmat.\x - \xo 11:22 \xt Jon 15:2,4 \x*  
\v 23 Kən okəmə netəm Isrel kotɨtəlɨg-pa mɨn kahatətə e Uhgɨn, kən in otɨlpɨn mɨn ilat e nəukətɨn, məto-inu tatos nəsanənən o nolən nəhlan.  
\v 24 Kən nɨpətɨ nəghatən u məmə, itəmat Iaihluə mɨn, itəmat nəkotahmen e nelmɨ nɨg u olif əpnapɨn əpəh e nɨkinat itəm Uhgɨn təməte rəkɨs, kən mɨlpɨn-pən e nɨg u olif e nasumən rəhan. Nolən əh sənəmə nolən ətuatɨp kit rəha nɨg, o nɨləsən nelmɨ nɨg pɨsɨn kit mɨlpɨn-pən e nɨg pɨsɨn kit. Məto noanol mɨn rəha Isrel, kotahmen e nelmɨ nɨg u olif əpəh e nasumən. Kən roiu tɨmətɨg məmə Uhgɨn otɨlpɨn mɨn ilat e nəukətɨlat ətuatɨp.   
\s1 Uhgɨn tətasəkitun netəmim rafin  
\p
\v 25 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Iakolkeike məmə nəkotɨtun nat anion u məmə, itəmat nəsotɨləs-ipər pɨkən itəmat. Uhgɨn təmol məmə netəmim neen rəha Isrel kəmotapəs nətoən rəhan nəghatən. Məto nolən əh otətatɨg əh mətoarus-pa Iaihluə mɨn rafin itəm Uhgɨn təmɨtəpun, ilat okotahatətə lan.  
\v 26 Kən e nolən əh, Uhgɨn otosmegəh rafin netəm rəha Isrel. Tahmen əm e itəm Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə,  
\q1 “Etəm otosmegəh netəmim otɨsɨ-pən e noanol rəha Isrel;\f + \fr 11:26 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, ‘otɨsɨ-pən Saeon.’ Saeon in nərgɨn kit mɨn rəha Jerusalem, kən in tatəpsen-pən noanol rəha Isrel.\f*  
\q1 in otos-irəkɨs nolən rat rəha noanol rəha Isrel.   
\q1
\v 27 Kən inu nəniəkɨsən rəha nasituən rəhak kəm ilat məmə ekafəl rəkɨs təfagə rat rəhalat.”\x - \xo 11:27 \xt Aes 59:20, 21; Aes 27:9; Jer 31:33,34\x*   
\p
\v 28 Noanol mɨn rəha Isrel kəmotapəs namnusən təwɨr rəha Iesu Kristo, kən tol nəhlan, ilat kəmotuwa tɨkɨmɨr mɨn rəha Uhgɨn. Məto nat u in o nəwɨrən rəhatəmat məto-inu roiu, Uhgɨn təmos-ipɨnə rəhan nəwɨrən kəm itəmat Iaihluə mɨn. Məto Uhgɨn tatolkeike əh netəm Isrel məto-inu in təmɨtəpun ilat, kən ilat nɨta rəha Epraham, Aisak, ne Jekop.  
\v 29 Tol nəhlan məto-inu, nian Uhgɨn təmɨtəpun rəkɨs netəmim kən mol təwɨr kəm ilat, okol in təsəuhlin mɨnən rəhan nətəlɨgən.  
\v 30 Itəmat u Iaihluə mɨn itəm aupən nəmoatəht nəwia Uhgɨn. Məto roiu, Uhgɨn təmasəkitun itəmat məto-inu netəm Isrel kəmotəht nəwian.  
\v 31 Kən e nolən ahmen-ahmen əm, netəm Isrel koatəht nəwia Uhgɨn roiu, məmə Uhgɨn tɨtun nasəkitun mɨnən ilat. Tol nəhlan məto-inu roiu ilat koatəplan məmə Uhgɨn təmasəkitun itəmat, kən məta ilat okotolkeike məmə Uhgɨn otol mihin mɨn elat.  
\v 32 Netəmim rafin koatəht nəwia Uhgɨn, kən in tatol məmə rəhalat nolən rat tətaskəlɨm ilat rafin agɨn, ko ilat atɨp kəsotɨkɨsən ilat. In təmol nəhlan məmə in tɨtun nasəkitunən ilat rafin.   
\s1 Nolən rəha Uhgɨn in təwɨr agɨn  
\p
\v 33 !Otəplan-tu! !Nəwɨrən rəha Uhgɨn kəm netəmim, ne nenatɨgən rəhan, ne nɨtunən rəhan, ilat rafin kotepət agɨn-əh! Kitat kotəruru nɨtunən nolən rəha netəlɨgən rəhan, ne rəhan suatɨp mɨn. Inu tahmen-pən əm e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatən məmə,   
\q1
\v 34 “Suah kit tɨkə itəm tɨtun natɨmnat itəm tətatɨg e nətəlɨgən rəha Uhgɨn.  
\q1 Kən suah kit tɨkə itəm in tɨtun nos-ipənən nəghatən kit məmə otasitu e Uhgɨn.”\x - \xo 11:34 \xt Aes 40:13\x*   
\q1
\v 35 “Suah kit tɨkə itəm tɨtun nos-ipən atɨpən rəhan kit nat kit kəm Uhgɨn məto-inu, natɨmnat rafin agɨn rəha Uhgɨn rəkɨs.”\x - \xo 11:35 \xt Job 41:11\x*   
\m
\v 36 Tol nəhlan məto-inu Uhgɨn təmol natɨmnat rafin, kən natɨmnat rafin koatatɨg məto-inu nəsanənən rəhan tətaskəlɨm ilat, kən natɨmnat rafin in təmol məmə rəhan.\x - \xo 11:36 \xt 1 Kor 8:6; 11:12; Kol 1:16\x* !Pəs kitat kotos-ipən nənwiwiən kəm in tatuwɨn matuwɨn namnun tɨkə! Əwəh.   
\c 12  
\s1 Sakrifais itəm nəmegəhən tətatɨg lan  
\m
\v 1 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Məto-inu Uhgɨn təmasəkitun kitat, ekətapəh əskasɨk otəmat məmə nakotos-ipən nɨpətɨtəmat rafin kəm Uhgɨn tahmen e sakrifais kit itəm tatəmegəh, kən nəmotələhəu kalɨn məmə rəhan, kən nɨkin tətagien lan. Inu suatɨp ətuatɨp itəm onəkotəfak kəm Uhgɨn lan.\x - \xo 12:1 \xt Rom 6:11,13; 1 Pita 2:5 \x*  
\v 2 Sotosən nolən rəha netəmim e nətueintən, məto otegəhan-in pəs Uhgɨn otəuhlin rəhatəmat nətəlɨgən tuwa muwiwi məmə nolən rəhatəmat okotuwa motəwɨr. Kən tol nəhlan, itəmat onəkotɨtun nakilən, kən nɨtunən, kən nɨtəpunən nolən wɨr mɨn itəm Uhgɨn tolkeike, inu nolən mɨn itəm kotəwɨr, ne nolən mɨn itəm kotol nɨkin tagien, ne nolən mɨn itəm kotətuatɨp.   
\p
\v 3 Kən e nəwɨrən itəm Uhgɨn təmawte-in kəm io, iatən-ipɨnə kəm itəmat rafin məmə sotɨləs-ipər atɨpən nətəlɨgən rəhatəmat. Məto e nətəlɨgən ətuatɨp, otəplan nesanənən mɨn itəm Uhgɨn təmos-ipɨnə kəm itəmat e nahatətəən rəhatəmat e Kristo. Kən nian nəkotəplan nəsanənən mɨn əh, otəplan rəhatəmat nolən mɨn, kən motakil motəplan məmə rəhatəmat nolən mɨn kotəwɨr motahmen katətəu-pən rəhatəmat nahatətəən, o kəp.\x - \xo 12:3 \xt Efes 4:7; Fil 2:3 \x*  
\v 4 Suah kit nɨpətɨn kitiəh əm, məto tatos nolɨn-olɨn tepət, kən nolɨn-olɨn nɨpətɨn mɨn əh, rəhalat əh-ikɨn wək pɨsɨn pɨsɨn mɨn itəm koatol.  
\v 5 Kən tahmen-pən əm e netəm koatahatətə e Kristo. Kitat tepət, məto kotuwa nɨpətɨn kitiəh əm lan, kən motagɨle atɨp əm e kitat mɨn.\x - \xo 12:5 \xt 1 Kor 12:12,27 \x*  
\v 6 Kən Uhgɨn təmos-ipa nəsanənən o nolən wək pɨsɨn pɨsɨn mɨn tətəu-pən nəwɨrən rəhan itəm təmawte-in kəm kitat. Uhgɨn tatos-ipən kəm suah kit nəsanənən o nən-iarəpən nəghatən rəhan itəm in tatos-ipən ətuatɨp kəm in. Kən pəs suah u otən-iarəp nəghatən mɨn əh tətəu-pən nahatətəən rəhan.  
\v 7 Okəmə suah kit tatos nəsanənən o nasituən, pəs in tasitu; okəmə in tatos nəsanənən o nəgətunən, pəs in təgətun;  
\v 8 okəmə in tatos nəsanənən o nɨləs-ipərən nətəlɨgən, pəs in tɨləs-ipər; okəmə in tatos nəsanənən o nos-ipənən məni, pəs in tos-ipən tepət; okəmə in tatos nəsanənən o nitən niməfak, pəs in tol e nɨkin rafin; okəmə in tatos nəsanənən o nasəkitunən, pəs in tol e nɨkin agien.\x - \xo 12:8 \xt 1 Kor 12:4-11; 1 Pita 4:10-11 \x*   
\s1 Suatɨp reha nolkeikeən netəmim  
\p
\v 9 Nolən rəha nolkeikeən rəhatəmat o netəmim, təkəike muwa nolkeikeən pahrien. Otetəhau nolən rat mɨn, kən motaskəlɨm əskasɨk nolən wɨr mɨn.  
\v 10 Otolkeike itəmat mɨn tahmen məmə itəmat piatəmat ne wɨnɨtəmat mɨn. Itəmat kitiəh kitiəh nakotalkut pɨk məmə onəkotɨsiai-in itəmat mɨn.\x - \xo 12:10 \xt 1 Pita 1:22 \x*  
\v 11 Otəkəike nian rafin o nolən wək rəha Uhgɨn e nɨkitəmat rafin məsotəpouən, tahmen e nɨgəm tatuəp.  
\v 12 Otagien məto-inu nəmotələhəu-pən əskasɨk rəhatəmat nətəlɨgən e Uhgɨn. Kən nian nəratən tatuwa, otol rəhatəmat nətəlɨgən təfəməh. Kən motəghat kəm Uhgɨn e nəfakən nian rafin.\x - \xo 12:12 \xt 1 Tes 5:16-18 \x*  
\v 13 Otawte-in kəm netəmim rəha Uhgɨn nat naka itəm rəhalat tɨkə. Otəkəike motol təwɨr kəm iapɨspɨs mɨn itəm koatuwa imatəmat ikɨn.\x - \xo 12:13 \xt Hip 13:2 \x*   
\p
\v 14 Otətapəh o Uhgɨn məmə otol nəwɨrən kəm netəm koatol nəratən kəm itəmat. Sotaun-inən nəratən tuwa olat, məto otətapəh o Uhgɨn məmə otol nəwɨrən kəm ilat.\x - \xo 12:14 \xt Mat 5:44; 1 Kor 4:12 \x*  
\v 15 Otagien itəmat netəm koatagien. Kən otasək itəmat netəm koatasək.  
\v 16 Otol rəhatəmat nətəlɨgən tahmen-ahmen əm etəmat rafin, nɨkitəmat təsəhtən məmə itəmat neen ilɨs, məto nɨkitəmat otagien əm nakotan kələh əm itəmat netəm u ləhau. Nɨkitəmat təsəhtən məmə nakotenatɨg wɨr.\x - \xo 12:16 \xt Prov 3:7 \x*   
\p
\v 17 Okəmə suah kit tatol tərat kəm itəmat, əsotalpɨnən rəhan nolən. Onəkotəkəike motalkut məmə nəkotol nolən itəm netəmim rafin okotəplan məmə tətuatɨp.\x - \xo 12:17 \xt 1 Tes 5:15 \x*  
\v 18 Otol natɨmnat rafin itəm nəkotɨtun nolən məmə itəmat nəkotatɨg e nəməlinuən itəmat netəmim rafin.  
\v 19 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Sotalpɨnən nɨtai təfagə rəha suah kit, məto otapəs əm məmə Uhgɨn otəpanələhəu nalpɨnən ne neməha kəm in, məto-inu e Naoa Rəha Uhgɨn, Iərəmərə tatən məmə, “In rəhak pɨsɨn əm wək o nalpɨnən nɨtai təfagə. Io ekol nəhlan.”\x - \xo 12:19 \xt Dut 32:35; Mat 5:39\x*  
\v 20 Məto itəmat nəkotol əm məmə Naoa Rəha Uhgɨn tatən mihin məmə,  
\q1 “Okəmə rəham tɨkɨmɨr nəumɨs tatus,  
\q1 os-ipən nagwənən kəm in;  
\q1 okəmə in tatoaoa,  
\q1 os-ipən nat kit kəm in tənɨm.  
\q1 Nian natol natɨmnat mɨn u,  
\q1 in otaulɨs pɨk lan.”\x - \xo 12:20 \xt Prov 25:21-22; Mat 5:44 \x*   
\m
\v 21 Sotegəhan-inən məmə nolən tərat otətoarus itəmat mɨləs-iəhau itəmat, məto otol məmə rəhatəmat nolən təwɨr otɨləs-iəhau nolən tərat.   
\c 13  
\s1 Nərəmərəən rəha kapman  
\m
\v 1 Pəs kitat rafin okotəkəike katɨg ahgin kapman, məto-inu nepətən o nərəmərəən rafin tatɨsɨ-pən e Uhgɨn, kən kapman rafin itəm kotatɨg, Uhgɨn pɨsɨn əm tatɨləs-ipər.\x - \xo 13:1 \xt Prov 8:15; Taet 3:1 \x*  
\v 2 Kən tol nəhlan, okəmə suah kit tatəht nəwia kapman, in tatəht nəwia nat itəm Uhgɨn təmələhəu, kən netəmim itəm koatol nəhlan, koatiuw-pa nalpɨnən olat.  
\v 3 Tol nəhlan məto-inu kapman itəm Uhgɨn təmələhəu təsolən netəmim itəm koatol nolən wɨr kotəgɨn, məto tatol əm o netəm koatol nolən rat. Okəmə nəsotolkeikeən məmə nəkotəgin netəm-iasol mɨn rəha kapman, nəkotəkəike motol nolən wɨr mɨn, kən ilat okotɨləs-ipər itəmat ron.\x - \xo 13:3 \xt 1 Pita 2:13-14 \x*  
\v 4 Sotaluinən məmə ilat iolwək mɨn rəha Uhgɨn itəm wək rəhalat məmə ilat okotol təwɨr kəm itəmat. Məto okəmə nəkotol tərat, nəkotəkəike motəgɨn, məto-inu ilat koatos nəsanənən o nolən nalpɨnən. Ilat iolwək mɨn rəha Uhgɨn itəm otol neməha ne nalpɨnən rəha Uhgɨn kəm netəm koatol tərat.  
\v 5 Tol nəhlan, kitat rafin okotəkəike motatɨg ahgin kapman o nat kəiu. Kit u məmə kitat okəsotosən nalpɨnən, kən kit mɨn u, məto-inu kotɨtun məmə in nolən ətuatɨp.   
\p
\v 6 Kən o nat kitiəh əm, otətou-pən takɨs kəm kapman, məto-inu netəm-iasol rəha kapman, ilat nolwək rəha Uhgɨn, kən inu wək rəhalat.  
\v 7 Otos-ipən kəm netəmim rafin, natɨmnat itəm tətuatɨp məmə onəkotos-ipən. Okəmə in takɨs pɨsɨn pɨsɨn mɨn, nəkotəkəike kətou ilat. Okəmə in nɨsiaiiən, otɨsiai-in ilat. Okəmə etəm tatos nərəmərəən, kən otatɨg ahgin.\x - \xo 13:7 \xt Mat 22:21 \x*   
\s1 Nolkeikeən  
\p
\v 8 Nəkotəkəike motətou rəhatəmat kaon mɨn. Məto kaon kitiəh əm tatəkəike mətatɨg otəmat, inun kaon rəha nolkeikeən itəmat mɨn, kən nəkotəkəike motətou nian rafin, namnun tɨkə, məto-inu etəm tolkeike in kit, in tatol natɨmnat rafin itəm Lou tatən.\x - \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40; Jem 2:8 \x*  
\v 9 Lou tatən məmə, “Sotakləh-inən pətan,” “Sohamnuən etəmim,” “Sakləhən,” “Nɨkim təsuwɨnən e natɨmnat rəha suah kit,” kən lou neen mɨn əh-ikɨn. Məto nəghatən kitiəh əm in nəukətɨlat rafin, in tatən məmə, “Olkeike ik kit tahmen əm məmə natolkeike atɨp ik.”\x - \xo 13:9 \xt Eks 20:13-15,17; Dut 5:17-19,21 \x*  
\v 10 Okəmə suah kit tolkeike in kit, okol təsolən nəratən kəm in. Kən tol nəhlan, etəmim itəm tatolkeike netəmim, in tatol nɨpətɨ Lou rafin koatuwa motol nɨpahrienən.\x - \xo 13:10 \xt 1 Kor 13:4-7 \x*   
\s1 Nolən ətuatɨp o nian rəha namnun nian  
\p
\v 11 Nəkotəkəike motol nəhlan məto-inu itəmat nəkotɨtun wɨr nian koatatɨg lan u-roiu. Nian tɨnatuwa məmə nəkotəkəike motaiir məsotapɨlən, məto-inu nosmegəhən rəhatat tɨnatuwa iuəhkɨr, maprəkɨs-in nian kitat kɨnotahatətə.\x - \xo 13:11 \xt Efes 5:14; 1 Tes 5:6-7 \x*  
\v 12 Napinəpən otəsuwəhən tɨkə, kən nəhag-əhagən otəsuwəhən tuwa. Kən tol nəhlan, pəs kotapəs nolən rəha napinəpən, kən motaskəlɨm nolən wɨr mɨn rəha nəhag-əhagən tahmen-pən e mopael kit itəm tətaskəlɨm wɨr rəhan naip rəha nəluagɨnən.\x - \xo 13:12 \xt 1 Jon 2:8 \x*  
\v 13 Pəs kitat kotol nolən wɨr mɨn, tahmen e netəmim itəm kotaliwək e nəhag-əhagən kən netəmim koatəplan. Okəsotolən lafet rat mɨn, məsotapɨsən, məsotit əpnapɨn itəmat mɨn, kən məsotolən nolən alməl mɨn, məsotərgəhəuən, məsotetetən kitat mɨn.\x - \xo 13:13 \xt Luk 21:34; Efes 5:18 \x*  
\v 14 Məto otegəhan-in məmə Iərəmərə Iesu Kristo otərəmərə e nəmegəhən rəhatəmat, kən otapəs nətəlɨg-inən suatɨp mɨn o nolən təfagə rat mɨn itəm nətəlɨgən rat rəhatəmat tolkeike.\x - \xo 13:14 \xt Efes 5:11 \x*   
\c 14  
\s1 Nəghatən rəha netəm mɨn u itəm rəhalat nahatətəən təsəskasɨkən  
\m
\v 1 Nɨkitəmat tətagien əm məmə nakotos iəfak mɨn neen kotuwa motəplan itəmat, nat əpnapɨn rəhalat nahahtətəən təsəskasɨkən, kən motəruru okəmə nɨki Uhgɨn təsagienən o kəp, o nolən mɨn neen itəm netəmim neen koatən-iəhau. Nakotos ilat kotuwa, məto esolkeikeən məmə nakotərgəhəu o nətəlɨgən mɨn rəhalat.\x - \xo 14:1 \xt Rom 15:7 \x*  
\v 2 Etəmim kit, e rəhan nahatətəən, təwɨr əm məmə in otun nagwənən rafin. Məto etəmim kit mɨn, rəhan nahatətəən təsəskasɨkən, kən nɨkin təht məmə in tɨtun nunən nagwənən e nasumən əm, mapəs nunən mit.\x - \xo 14:2 \xt Jen 9:3-4 \x*  
\v 3 Etəmim u itəm tɨtun nunən natɨmnat rafin, təsəwɨrən məmə in otəplan rat etəmim itəm təsunən natɨmnat rafin. Kən etəmim itəm təsunən natɨmnat rafin, təsəwɨrən məmə in otən kəm etəmim itəm tatun natɨmnat rafin məmə, in tatol nolən rat, məto-inu Uhgɨn nɨkin tagien əm ron.\x - \xo 14:3 \xt Kol 2:16 \x*  
\v 4 Təsəwɨrən məmə ik natən məmə iolwək rəha suah kit mɨn təmol nolən tərat. Rəhan atɨp əm iərəmərə otən məmə təmol təwɨr o tərat.\f + \fr 14:4 \ft Ves 4 u, in eksampol kit. “Iolwək” tatəpsen-pən kitat iəfak mɨn, kən “iərəmərə” tatəpsen-pən Uhgɨn. Nɨpətɨ nəghatən məmə Uhgɨn otakil kitat, məto təsəwɨrən məmə kitat okotakil kitat mɨn.\f* Kən in otol təwɨr məto-inu Iərəmərə tɨtun nos-ipənən nəsanənən kəm in o nolən nat wɨr mɨn.\x - \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Jem 4:11-12 \x*   
\p
\v 5 Suah kit in tən məmə nian kitiəh əm in rəha Uhgɨn taprəkɨs-in nian rafin, məto suah kit mɨn tən məmə nian rafin kotahmen-ahmen əm. Məto etəmim otəkəike mətul əskasɨk o rəhan nətəlɨgən e nat u.\x - \xo 14:5 \xt Kal 4:10-11 \x*  
\v 6 Etəmim kit itəm tatən məmə nian kitiəh əm in rəha Uhgɨn, in tatol o nɨləs-ipərən Iərəmərə. Kən etəm tatun mit, tatun o nɨləs-ipərən Iərəmərə, məto-inu tatən kəm Uhgɨn məmə nɨkin tagien o nɨgɨn nagwənən. Kən etəm tapəs əm nunən mit, in mɨn tapəs nunən o nɨləs-ipərən Iərəmərə, kən in mɨn tatən kəm Uhgɨn məmə nɨkin tagien o nɨgɨn nagwənən.  
\v 7 Suah kit təsərəmərə-atɨpən e nəmegəhən rəhan, nat əpnapɨn in tatəmegəh, o in təmɨmɨs.  
\v 8 Okəmə kitat koatəmegəh, koatəmegəh o nɨləs-ipərən Iərəmərə, kən okəmə kotɨmɨs, kəmotɨmɨs o nɨləs-ipərən Iərəmərə. Kən tol nəhlan, okəmə koatəmegəh o kəmotɨmɨs, kitat rəha Iərəmərə.\x - \xo 14:8 \xt Kal 2:20 \x*  
\v 9 Kristo təmɨmɨs matɨg məmegəh mɨn, məmə in Iərəmərə rəha netəm koatəmegəh ne netəm kəmotɨmɨs rəkɨs.   
\p
\v 10 Kən təsəwɨrən məmə nakən nɨkalɨ iəfak kit mɨn məmə təmol nolən tərat e natɨmnat mɨn əh. Kən təsəwɨrən məmə nakehm-əhau piam, məto-inu kitat rafin okotətul aupən e nɨganəmtɨ Uhgɨn məmə in otakil kitat.\x - \xo 14:10 \xt 2 Kor 5:10 \x*  
\v 11 Tahmen e Iərəmərə tatən e Naoa Rəha Uhgɨn məmə,  
\q1 “Inu nɨpahrienən, tahmen məmə in nɨpahrienən məmə iatəmegəh,  
\q1 netəmim rafin okotɨsin nulɨlat kəm io,  
\q1 kən netəmim rafin okotən-iarəp e nohlɨlat məmə io, io Uhgɨn.”\x - \xo 14:11 \xt Aes 45:23; Fil 2:10-11 \x*   
\m
\v 12 Kən tol nəhlan, kitat rafin kitiəh kitiəh okotətul e nɨganəmtɨ Uhgɨn o nən-iarəpən natɨmnat itəm kəmotol.   
\p
\v 13 Tol nəhlan, pəs kotapəs nolən rəha nənən nɨkalɨ suah kit məmə rəhan nolən in təfagə rat kit. Məto pəs kotən məmə okəsotolən nat kit itəm otol piətat kit təme e rəhan nəmegəhən.  
\v 14 Io emuwa kitiəh itɨmlau Iərəmərə Iesu, kən o nat u, io ekɨtun wɨr məmə nagwənən rafin kotəwɨr o nunən, kəsotolən suah kit tamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Məto okəmə suah kit nɨkin təht məmə nat kit tamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn, nat əh tamkɨmɨk atɨp əm ron.\x - \xo 14:14 \xt Wək 10:15; Taet 1:15 \x*  
\v 15 Okəmə piam kit tatəto tərat pɨk o nat kit itəm nəmun, kən nəsaliwəkən e suatɨp rəha nolkeikeən. Əsolən məmə nat nakatun tatərəkɨn piam kit itəm Kristo təmɨmɨs ron.\x - \xo 14:15 \xt 1 Kor 8:11-13 \x*  
\v 16 Əsegəhan-inən məmə nat kit itəm ik nakən məmə in təwɨr, okəghat-in məmə in nat tərat.  
\v 17 Tol nəhlan məto-inu nərəmərəən rəha Uhgɨn sənəmə nat rəha nagwənən ne nənɨmən, məto in nat kit rəha nətuatɨpən e nɨganəmtɨ Uhgɨn, ne nəməlinuən, ne nagienən e Narmɨn Rəhan,  
\v 18 məto-inu suah kit itəm tatol wək kəm Kristo e nolən əh, in tatol nɨki Uhgɨn tətagien, kən netəmim koatehm in məmə in etəm təwɨr, kən nɨkilat tagien əm ron.   
\p
\v 19 Kən tol nəhlan, pəs kitat kotalkut pɨk o nolən nat itəm tatuwɨn o nəməlinuən, kən tatɨləs-ipər nətəlɨgən rəhatat rafin.\x - \xo 14:19 \xt Rom 12:18; 15:2 \x*  
\v 20 Əsərəkɨnən wək rəha Uhgɨn o nagwənən əm. Nagwənən rafin kotəwɨr, məsotamkɨmɨkən e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Məto suah kit tatol təfagə rat nian in tatun nat kit itəm tol pian tatəme lan e rəhan nəmegəhən.\x - \xo 14:20 \xt 1 Kor 8:13 \x*  
\v 21 Kən tol nəhlan, təwɨr məmə nəsotunən mit, o nənɨmən wain, o nolən nat kit mɨn itəm otol piatəmat otəme e nəmegəhən rəhan.   
\p
\v 22 Kən okəmə itəmat nakotos nətəlɨgən kit o natɨmnat mɨn u, otaskəlɨm anion əm itəmat Uhgɨn. Suah kit tətatɨg e nəwɨrən pahrien nian in tatol əm natɨmnat itəm in tɨtun məmə tətuatɨp məmə in otol.  
\v 23 Məto etəmim itəm rəhan nətəlɨgən tatol kəiu o nat itəm tatun, məmə in tətuatɨp o nunən o kəp, təwɨr məmə in təsunən. Məto okəmə in tatun, Uhgɨn otən nolən rəhan in təfagə rat, məto-inu in tatun, məto nɨkin təsəhtən məmə in nat ətuatɨp, rəhan nolən təsətulən e nahatətəən. Kən okəmə suah kit tatol nat kit itəm nɨkin təht məmə in tərat, in tatol təfagə rat.   
\c 15  
\s1 Nɨləs-ipərən nətəlɨgən rəha iəfak pɨsɨn pɨsɨn mɨn  
\m
\v 1 Kitat neen, nahatətəən rəhatat təskasɨk, kən kitat kotɨtun məmə nat əlkələh mɨn əh, ilat nat əpnapɨn əm. Məto okol kitat kəsotəkəikeən o nolən natɨmnat mɨn əh məmə nɨkitat tətagien lan. Nɨkitat təkəike məht piətat mɨn ne wɨnɨtat mɨn itəm rəhalat nətəlɨgən kəiu e natɨmnat mɨn əh.  
\v 2 Kitat okotəkəike motol nolən itəm otol nɨki netəm pɨsɨn tagien lan, məmə otasitu elat, mol nahatətəən rəhalat tuwa məskasɨk.\x - \xo 15:2 \xt 1 Kor 10:24,33 \x*  
\v 3 Pəs kotol nəhlan məto-inu Kristo mɨn, in təməsolən nolən kit məmə in atɨp nɨkin otagien lan. Məto in təmol natɨmnat rafin agɨn itəm Uhgɨn nɨkin tolkeike, kən o natɨmnat mɨn u, netəmim kəmotən rat in ron. Inu tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə, “Nən ratən mɨn itəm netəm pɨsɨn pɨsɨn mɨn koatol lam, koatuwa ron io.”\x - \xo 15:3 \xt Sam 69:9 \x*  
\v 4 Natɨmnat mɨn əh itəm kəməte aupən e Naoa Rəha Uhgɨn, kəməte mɨn məmə otəgətun kitat, məmə okotələhəu-pən əskasɨk nətəlɨgən rəhatat e Uhgɨn. Kən kitat kotɨtun nolən əh məto-inu koatətul əskasɨk e nian iəkɨs mɨn, kən Naoa Rəha Uhgɨn tatɨləs-ipər nətəlɨgən rəhatat.\x - \xo 15:4 \xt 2 Tim 3:16 \x*   
\p
\v 5 Uhgɨn pɨsɨn əm tətasitu etat məmə koatətul əskasɨk e nian iəkɨs mɨn, kən in pɨsɨn əm tatɨləs-ipər nətəlɨgən rəhatat. Kən roiu, iatətapəh ron məmə in otasitu etəmat e nətəlɨgən rəhatəmat məmə otuwa mol kitiəh əm, tahmen əm e nolən rəha Kristo Iesu.  
\v 6 Kən iakətapəh nəhlan otəmat rafin itəm noatos nətəlɨgən kitiəh əm, məmə nəwiatat tɨtun nuwamən mahmen e nəwia suah kitiəh əm o nɨləs-ipərən nərgɨ Uhgɨn, itəm in Uhgɨn ne Tata rəha Iərəmərə rəhatat Iesu Kristo.   
\p
\v 7 Otos iəfak mɨn neen e nɨkin agien məmə okotuwa motəplan itəmat, tahmen əm məmə Kristo təmos itəmat e nɨkin agien. Otol nəhlan məmə netəmim okotənwiwi Uhgɨn lan.\x - \xo 15:7 \xt Rom 14:1 \x*  
\v 8 Sotaluinən nat u məmə, Kristo təmuwa iolwək rəha netəm Isrel məmə otəgətun məmə Uhgɨn tatol rəhan nəghatən, nəghatən inu məmə nəniəkɨsən mɨn rəhan kəm tɨpɨ netəm Isrel aupən, ilat kəmotuwa nɨpahrienən.\x - \xo 15:8 \xt Mat 15:24 \x*  
\v 9 Kən təmuwa məmə Iaihluə mɨn okotənwiwi Uhgɨn o rəhan nasəkitunən, tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə,  
\q1 “Tol nəhlan, oekɨləs-ipər nərgəm e nɨki Iaihluə mɨn,  
\q1 oekan napuən mɨn mənwiwi nərgəm.”\x - \xo 15:9 \xt 2 Saml 22:50; Sam 18:49; Wək 3:25\x*   
\m
\v 10 Kən tatən mɨn məmə,  
\q1 “Otagien, Iaihluə mɨn, itəmat rəhan mɨn netəmim.”\x - \xo 15:10 \xt Dut 32:43\x*   
\m
\v 11 Kən tatən mɨn məmə,  
\q1 “Itəmat Iaihluə mɨn otənwiwi Iərəmərə,  
\q1 kən itəmat rafin noanol mɨn rəha nətueintən otənwiwi in.”\x - \xo 15:11 \xt Sam 117:1\x*   
\m
\v 12 Kən Aesea tatən mɨn məmə,  
\q1 “Noanol rəha Jese aupən otər mɨn\f + \fr 15:12 \ft Jese in tata rəha Kig Tefɨt\f*  
\q1 kən Uhgɨn otɨləs-ipər in məmə otərəmərə e noanol mɨn rəha nɨtən mɨn rafin.  
\q1 Kən Iaihluə mɨn okotələhəu-pən əskasɨk nətəlɨgən rəhalat lan.”\x - \xo 15:12 \xt Aes 11:10; Nol Əpən 5:5\x*   
\p
\v 13 Uhgɨn təmasitu o kitat məmə okotələhəu-pən əskasɨk rəhatat nətəlɨgən lan. Pəs in otol məmə nɨkitəmat otər mərioah e nagienən ne nəməlinuən nian nakoatahatətə lan məmə, e nəsanənən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn, onakoatələhəu-pən əskasɨk pɨk təhmɨn rəhatəmat nətəlɨgən e Uhgɨn.   
\s1 Pol in aposol rəha Iaihluə mɨn  
\p
\v 14 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Ekɨtun wɨr məmə nəmegəhən rəhatəmat təmər mərioah e nəwɨrən, kən nəmotos nɨtunən rafin, kən nəkotahmen o nəgətunən itəmat mɨn.  
\v 15 Məto e naoa u rəhak, eməsəhluaig-inən nat kit, emən-iarəp e nɨkik rafin natɨmnat mɨn u kəm itəmat, kən molkeike məmə nɨkitəmat otəkəike matəht nəghatən mɨn əh. Tətuatɨp əm məmə iatəghat nəhlan, məto-inu Uhgɨn təmasitu lak e rəhan əm nəwɨrən  
\v 16 məmə io ekuwa iolwək rəha Kristo Iesu o nən-iarəpən namnusən təwɨr kəm Iaihluə mɨn. Io ekahmen e pris kit itəm iatən-iarəp namnusən təwɨr rəha Uhgɨn məmə, Iaihluə mɨn itəm koatahatətə e Kristo, okotuwa presen wɨr mɨn itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn təmələhəu kalɨn məmə rəha Uhgɨn, kən Uhgɨn nɨkin tagien o nosən.\x - \xo 15:16 \xt Rom 1:5; 11:13 \x*   
\p
\v 17 Kən e wək rafin itəm iatol o Uhgɨn, iatəghat ausit məto-inu in Kristo Iesu əm itəm tatol wək.  
\v 18 Ko esəghat ausitən o nat kit mɨn, ekəghat ausit əm o natɨmnat wɨr itəm Kristo təmol nian emol rəhan wək o nɨləsən Iaihluə mɨn kotuwa motol nəwia Uhgɨn. Kristo təmol wək e rəhak nəghatən, ne rəhak nolən mɨn,  
\v 19 kən təmol wək e nəsanənən rəha nəmtətin mɨn ne nat pɨspɨs mɨn, kən təmol ilat rafin e nəsanənən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn. Kən tol nəhlan, emən-iarəp rafin namnusən təwɨr rəha Kristo, təmətuoun Jerusalem muwɨn mətoarus-pən kantri u Ilirikam.  
\v 20 Nian rafin e nətuounən rəhak wək mətoarus-pa u-roiu, ematolkeike məmə ekuwɨn mən-iarəp namnusən təwɨr e ikɨn mɨn neen itəm kəsəto-agɨn-əhən nərgɨ Kristo ikɨn. Esolkeikeən məmə ekol wək e ikɨn kit itəm suah kit tɨnuwɨn rəkɨs ikɨn mən-iarəp namnusən təwɨr.\x - \xo 15:20 \xt 2 Kor 10:15-16 \x*  
\v 21 Məto tahmen əm e Naoa Rəha Uhgɨn itəm tatəghat-in Kristo məmə,  
\q1 “Netəmim itəm kəsən-iarəpən namnusən təwɨr kəm ilat,  
\q1 ilat okotəplan in,  
\q1 kən netəmim itəm kəsotətoən əh namnusən təwɨr, ilat okotɨtun.”\x - \xo 15:21 \xt Aes 52:15\x*   
\m
\v 22 Nian tepət, wək u rəhak o nuwɨnən ik pɨsɨn pɨsɨn mɨn tətahtosɨg-in io o nɨmnən məplan itəmat.\x - \xo 15:22 \xt Rom 1:13 \x*   
\s1 Nətəlɨgən rəha Pol o nuwɨnən Rom  
\p
\v 23 Məto roiu, rəhak wək ikɨn-u tɨnol namnun, kən e nup tepət rəkɨs, iakolkeike pɨk məmə ekɨmnə məplan itəmat,  
\v 24 kən tol nəhlan, nɨkik tatəht məmə ekɨmnə məplan itəmat nian ekuwɨn əpəh kantri u Spen. Kən nian ekɨmnə kotauilɨm o nian əkuəkɨr əm, kən iakolkeike məmə nakotasitu lak e rəhak naliwəkən.  
\v 25 Məto roiu, iatuwɨn Jerusalem o nasituən e iəfak mɨn əh-ikɨn,  
\v 26 məto-inu iəfak mɨn əpəh kantri mil u Masetonia ne Akaea, nɨkilat təmagien o nos-ipamən rəhalat məni məmə ekasitu e ian-rat mɨn e niməfak əpəh Jerusalem.\x - \xo 15:26 \xt 1 Kor 16:1-4 \x* \x - \xo 15:26 \xt Wək 24:17; 1 Kor 16:1; 2 Kor 8:1; 9:2,12 \x*  
\v 27 Nɨkilat təmagien əm o nolən, kən in tahmen e iehl kit itəm noanol rəha Isrel kəmotol kəm ilat. Tol nəhlan məto-inu okəmə Iaihluə mɨn kəmotos nəwɨrən rəha Uhgɨn e suatɨp rəha netəm Isrel, kən Iaihluə mɨn okotəkəike motasitu e netəm Isrel e rəhalat məni.\x - \xo 15:27 \xt 1 Kor 9:11 \x*  
\v 28 Oekos məni itəm ilat kəmotos-ipa, muwɨn mos-ipən kəm iəfak mɨn əpəh Jerusalem. Kən nian emol namnun wək u, kən ekiet Jerusalem muwɨn əpəh kantri u Spen, kən e rəhak naliwəkən oekɨmnə məplan itəmat.  
\v 29 Nian ekuwa mɨtəlau imatəmat ikɨn, ekɨtun məmə iatos natɨmnat wɨr tepət e Kristo məmə ekos-ipɨnə kəm itəmat, kən itəmat onəkotəto təwɨr lan.\x - \xo 15:29 \xt Rom 1:11 \x*   
\p
\v 30 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn, məto-inu kitat koatahatətə e Iərəmərə rəhatat Iesu Kristo, kən Narmɨn Rəha Uhgɨn tatol məmə kitat koatolkeike kitat mɨn, ekətapəh əskasɨk otəmat məmə nəkoatəfak ron io kəm Uhgɨn, kən e nolən əh, nakotasitu lak e nəluagɨnən rəhak.\x - \xo 15:30 \xt 2 Kor 1:11; Kol 4:3; 2 Tes 3:1 \x*  
\v 31 Otəfak məmə Uhgɨn otasitu lak mahtosɨg-in netəm Jutia itəm kəsotənən nɨpahrienən e namnusən təwɨr məmə, okəsotərəkɨnən io. Kən otəfak mɨn məmə nian ekuwɨn miet-pən Jerusalem, netəm mɨn u koatahatətə e Kristo, nɨkilat otagien o rəhak wək.  
\v 32 Kən e nolən əh, okəmə Uhgɨn tolkeike mihin, ekɨmnə məplan itəmat e nagienən, kən kitat rafin agɨn-əh, nɨkitat otagien.  
\v 33 Pəs Uhgɨn itəm in nəukətɨ nəməlinuən tətatɨg itəmat min. Əwəh.   
\c 16  
\s1 Pol tətauiatɨpin in mɨn neen  
\m
\v 1 Io iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə wɨnɨtat u Fipi, itəm tatos wək rəha dikon e niməfak əpəh Kegkria, in pətan wɨr kit.  
\v 2 Iakətapəh otəmat məmə nian in otɨmnə, onəkotagien əm ron e nərgɨ Iərəmərə rəhatat, e nolən itəm in tətuatɨp məmə netəmim rəha Uhgɨn okotol mihin. Okəmə rəhan nat kit tɨkə, təwɨr məmə nakotasitu lan, məto-inu in təmasitu lak ne netəmim tepət.   
\li1
\v 3 Otən təwɨr kəm Prisila ne Akwila, itəm itɨməhal emətəhalol wək kitiəh rəha Kristo Iesu.\x - \xo 16:3 \xt Wək 18:2 \x*  
\v 4 Iuəhkɨr kiamɨs o nasituən lak. Sənəmə io pɨsɨn əm, məto io ne Iaihluə mɨn rafin u koatəfak, itɨmat ekotənwiwi Uhgɨn olau.   
\li1
\v 5 Kən otən təwɨr kəm niməfak itəm kəmotuəfɨmɨn e rəhalau nimə.  
\li1 Otən təwɨr kəm io kit u Epaenetas, u itəm təmaupən mahatətə e Kristo e profens əpəh Esia.   
\li1
\v 6 Otən təwɨr kəm Meri itəm təmatol pɨk wək otəmat.   
\li1
\v 7 Otən təwɨr kəm Antronikas ne Junias, natimak mil itəm itɨməhal min ilau eməhaluwɨn e kalapus. Aposol mɨn koatɨsiai-in pɨk ilau, kən ilau kəmuaupən-in io muahatətə e Kristo.   
\li1
\v 8 Otən təwɨr kəm Ampliatas, itəm iakolkeike e nolkeikeən rəha Iərəmərə.   
\li1
\v 9 Otən təwɨr kəm Urpanas, itəm kitat koatol wək kitiəh e Kristo, kən otən təwɨr kəm io kit u Stakis.   
\li1
\v 10 Otən təwɨr kəm Apeles itəm təmətul əskasɨk e Kristo e nian iəkɨs mɨn.  
\li1 Otən təwɨr kəm Aristopolas ne noanol mɨn rəhan, ne rəhan iolwək mɨn.   
\li1
\v 11 Otən təwɨr kəm Herotian, rəhak ətuatɨp.  
\li1 Otən təwɨr kəm Nasisas ne rəhan mɨn, ne rəhan iolwək mɨn itəm koatəfak kəm Iərəmərə.   
\li1
\v 12 Otən təwɨr kəm Trifaena ne Trifosa, pətan mil itəm kətioal pɨk wək rəha Iərəmərə.  
\li1 Otən təwɨr kəm io kit u Persis, pətan kit mɨn itəm tatol pɨk wək rəha Iərəmərə.   
\li1
\v 13 Otən təwɨr kəm Rufas, iəfak wɨr kit rəha Iərəmərə, ne rəhan mama itəm təmatol təwɨr kəm io tahmen e rəhak ətuatɨp mama.\x - \xo 16:13 \xt Mak 15:21 \x*   
\li1
\v 14 Otən təwɨr kəm Asigkritas, ne Filegon, ne Heremes, ne Patropas, ne Heremas, ne piatat mɨn itəm ilat min koatatɨg.   
\li1
\v 15 Otən təwɨr kəm Filolokas, ne Julia, ne Nereas ne wɨnɨn, ne Olimpas, ne iəfak mɨn rafin itəm ilat min kotatɨg.   
\li1
\v 16 Otən təwɨr kəm itəmat mɨn tahmen məmə itəmat kitiəh əm e Kristo. Niməfak rafin rəha Kristo koatən təwɨr kəm itəmat.\x - \xo 16:16 \xt 1 Kor 16:20; 1 Pita 5:14 \x*   
\p
\v 17 Piak mɨn ne wɨnɨk mɨn. Iakətapəh əskasɨk otəmat məmə nakoatəto wɨr itəmat o netəm koatol məmə nakotəhap itəmat mɨn, kən koatəgətun natɨmnat itəm koatol netəmim koatakiə e nahatətəən rəhalat, kən nəgətunən əh tol pɨsɨn agɨn e nəgətunən itəm nəmotos rəkɨs.\x - \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Taet 3:10 \x* Otətul isəu olat,  
\v 18 məto-inu netəm kotol nəhlan, ilat kəsotolən wək rəha Iərəmərə Kristo, məto koatol wək əm o nat nɨpətɨlat tolkeike. Ilat koatən wɨr nəghatən, kən nəghatən rəhalat tətehen, kən ilat koateiuə, kən matərəkɨn nətəlɨgən rəha netəmim tepət itəm kotəruru nat.\x - \xo 16:18 \xt Fil 3:19; 2 Pita 2:3 \x*  
\v 19 Netəmim kɨnotəto rəkɨs namnusən məmə itəmat nəkoatol nəwia Kristo. Tol nəhlan, nɨkik tagien pɨk otəmat. Məto iakolkeike pɨk məmə nakotenatɨg e nolən ətuatɨp mɨn, kən məmə nəsotuwɨnən e nolən rat mɨn.\x - \xo 16:19 \xt Rom 1:8; 1 Kor 14:20 \x*  
\v 20 Uhgɨn itəm nəukətɨ nəməlinuən, otəsuwəhən in teguətain Setan, kən in otatɨg əm ləhau e nelkɨtəmat. Pəs nəwɨrən rəha Iərəmərə Iesu tətatɨg itəmat min.\x - \xo 16:20 \xt Jen 3:15 \x*   
\p
\v 21 Timoti itəm itɨmlau min etioal wək kitiəh, tatən təwɨr kəm itəmat. Kən Lusias, ne Jeson, ne Sosipata u natimak mɨn, kəhalən mɨn təwɨr kəm itəmat.\x - \xo 16:21 \xt Wək 16:1-2; 19:22; 20:4 \x*   
\p
\v 22 Io Tesias, itəm eməte nəghatən rəha Pol e naoa u, io iatən təwɨr kəm itəmat u kitat kitiəh e Iərəmərə.   
\p
\v 23-24 Kaeas tatən təwɨr kəm itəmat. Io Pol, ekətatɨg e rəhan nimə, kən netəm rəha niməfak kotuəfɨmɨn iman ikɨn.  
\p Erastas u etəm tatərəmərə e məni rəha taon əh, ne piatat Kuartas, ilau mɨn katuən təwɨr kəm itəmat.\x - \xo 16:23-24 \xt Wək 19:22; 1 Kor 1:14 \x*   
\p
\v 25 Pəs kotənwiwi Uhgɨn. In tɨtun nolən məmə itəmat nəkoatətul əskasɨk e nahatətəən rəhatəmat. In otol nəhlan e namnusən təwɨr rəha Iesu Kristo itəm iatən-iarəp.\x - \xo 16:25 \xt Rom 1:5; Efes 1:9; 3:5,9; Kol 1:26 \x* Nəghatən u təməhluaig nuwəh rəkɨs,  
\v 26 məto roiu, təmol əp in. Kən in Uhgɨn u itəm tatəmegəh nian rafin, kən in təmən məmə ekotən-iarəp namnusən rəha Kristo itəm ien mɨn aupən kəmotəte e naoa mɨn rəhalat, kən netəmim okotɨtun. Ekotən-iarəp məmə noanol mɨn rafin e nətueintən, pəs ilat okotahatətə e Uhgɨn, kən tol nəhlan moatol əm nəwian.  
\v 27 Uhgɨn pɨsɨn əm in Uhgɨn, kən in pɨsɨn əm in tenatɨg. !Pəs kotənwiwi Uhgɨn nian rafin namnun tɨkə, o nat itəm Iesu Kristo təmol! Əwəh.