\id MRK  
\h MAK 
\toc1 Mak 
\toc2 Mak 
\mt1 Mak  
\mt2 Namnusən Təwɨr Rəha Iesu Kristo Itəm Mak Təməte  
\imt1 Nəghatən əkuəkɨr rəha naoa u Mak  
\ip \bd ?Pah təməte naoa u?\bd* Jon Mak təməte naoa u. In sənəmə etəm tuelef kit rəha Iesu. Məto katən məmə in fren wɨr kit rəha Pita itəm ilau katian ikɨn mɨn tepət. Naoa rəha Wək Mɨn tatən məmə in təmuwɨn ilau Pol e rəhan naliwəkən təmaupən mol, kən uarisɨg lan, təmuwɨn ilau Panapas.  
\ip \bd ?Təməte tatuwɨn kəm pah?\bd* Kəmotən məmə Mak təmətatɨg Rom nian in təməte naoa u, kən okəm-naka in ilau Pita, uarisɨg kohamnu Pita. Mak təməte naoa u tuwɨn o iəfak mɨn əpəh Rom u ilat Iaihluə mɨn. Kitat kotɨtun nəhlan məto-inu in tatən-iarəp nɨpətɨ nolən mɨn rəha netəm Isrel itəm koatol. Kən e naoa u, təməte nəghatən neen e nəghatən Arameik itəm netəm Isrel kɨnotɨtun rəkɨs. Məto in məuhlin nəghatən mɨn u tuwa e nəghatən Kris itəm Iaihluə mɨn əpəh Rom koatəghat lan.  
\ip \bd ?Nəmegəhən tahro nulan nian təməte?\bd* E nian Mak təməte naoa u, kən netəm Rom koatərəmərə e nɨtən asol itəm tɨtəlau-in Nɨtəhəi Metiterenian. Rəhalat nəghatən kitiəh əm, kən rəhalat suatɨp kotəwɨr, kən rəhalat nolən o nahl-ipənən nəghatən mɨn in təwɨr. Nian əh, in nian təwɨr o nən-iarəpən Namnusən Təwɨr rəha Iesu Kristo. E nian əh, Namnusən Təwɨr təmaiu uəhai əm e nɨtən pɨsɨn pɨsɨn mɨn e suatɨp mɨn rəha Rom.  
\ip \bd ?Təməte naoa u o naka?\bd* Mak tolkeike məmə otən-iarəp ətuatɨp namnusən rafin rəha Iesu, məmə in pah, kən in təmol naka, kən matəgətun naka. Okəm-naka in tolkeike məmə otɨləs-ipər nətəlɨgən rəha iəfak mɨn əpəh Rom, məto-inu netəmim tepət kəmotol nəratən elat. Mak təməte tepət e nian iəkɨs mɨn itəm otəpanuwa e nəmegəhən rəha netəmim rəha Iesu. Kən in təmən-iarəp nolən rəha Iesu məmə in mɨn təmətatɨg e nian iəkɨs mɨn.  
\c 1  
\s1 Jon Baptais təmol əpen-əpenə e suatɨp  
\r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)  
\m
\v 1 Inu nətuounən rəha Namnusən Təwɨr rəha Iesu Kristo, Netɨ Uhgɨn.  
\v 2 Ien rəha Uhgɨn, nərgɨn u Aesea təməte-pən mihin e naoa aupən. Uhgɨn təmən məmə,  
\q1 “Otəplan-tu. Iatahl-ipɨnə rəhak iahləpis itəm otos rəhak nəghatən.  
\q1 In otaupən-in ik məmə otol əpen-əpenə e rəham suatɨp.”\x - \xo 1:2 \xt Mal 3:1\x*   
\q1
\v 3 “Suah kit tətaun əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn matən məmə, ‘Itəmat, otol əpen-əpenə o suatɨp rəha Iərəmərə, kən motol rəhan suatɨp tətuatɨp.’”\x - \xo 1:3 \xt Aes 40:3\x*   
\p
\v 4 Kən tol nəhlan, Jon Baptais təmiet-pa ikɨn taruən-aruən ikɨn matol baptais e netəmim, kən matən-iarəp nəghatən rəha Uhgɨn kəm ilat məmə okotəkəike motəuhlin məntaalat o nolən rat mɨn rəhalat, kən motuwɨn o Uhgɨn, məmə in otafəl nolən rat mɨn rəhalat. Kən e nəmtətin kit, okol baptais elat.\x - \xo 1:4 \xt Wək 13:24; 19:4 \x*  
\v 5 Netəmim rafin rəha nɨtən əh Jutia ne taon əh Jerusalem, kəmotuwa motətəlɨg-in rəhan nəghatən kən motən-iarəp rəhalat nolən rat mɨn, kən Jon təmol baptais elat əpəh e nəhau Jotan.   
\p
\v 6 Jon təməsuwɨnən e natɨmnat wɨr. Rəhan natɨmnat tahmen əm e rəha ien u Elaija aupən. Rəhan natɨmnat kəmol e nɨməme kamel, kən rəhn kətəut kəmol e nuwigɨ kau, kən matun əm pitɨp ne nahui sukapak e nɨkinat.\x - \xo 1:6 \xt 2 King 1:8; Mat 11:8 \x*  
\v 7 Kən təmatən-iarəp kəm netəmim məmə, “Suah kit u tatuarisɨg-in io, rəhan nəsanənən ne nepətən taprəkɨs-in io. Io ekəsahmen-in mɨnən məmə ekeiuaiu mapeg rəkɨs rəhan put.\x - \xo 1:7 \xt Wək 13:25 \x*  
\v 8 Ekatol baptais etəmat e nəhau, məto in otəpanol baptais etəmat e Narmɨn Rəha Uhgɨn.”   
\s1 Jon təmol baptais e Iesu əpəh e nəhau Jotan  
\r (Mat 3:13-17; Luk 3:21-22)  
\p
\v 9 E nian əh, Iesu təmiet əpəh Nasaret, latuənu kit rəha Kalili muwa. Kən Jon təmol baptais lan əpəh e nəhau Jotan.  
\v 10 Nian Iesu təmər əpəh e nəhau, kən masɨpər məplan nego e neai təmerəh, kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təmeiuaiu-pa ron tahmen-pən e mak.  
\v 11 Kən nəghatən kit təmɨsɨ-pər əpəh e nego e neai matən min-nulan məmə, “Ik netɨk keike, ekolkeike pɨk ik, kən nɨkik tagien pɨk agɨn ron ik.”\x - \xo 1:11 \xt Sam 2:7; Aes 42:1; Mat 12:18; Mak 9:7 \x*   
\s1 Setan təmos-ipən-os-ipən  //  kəm Iesu  
\r (Mat 4:1-11; Luk 4:1-13)  
\p
\v 12 Kən roiu agɨn-əh mɨn, Narmɨn Rəha Uhgɨn təmit-ipən Iesu əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn,  
\v 13 ima nat iarupɨn mɨn. Təmatɨg ikɨn mos nian fote. Nian mɨn Setan tatos-ipən-os-ipən kəm in. Kən nagelo mɨn kəmotasitu lan.\x - \xo 1:13 \xt Sam 91:11-13 \x*   
\s1 Iesu tɨnatətuoun matən-iarəp Namnusən Təwɨr  
\r (Mat 4:12-17; Luk 4:14-15)  
\p
\v 14 Nian kɨnɨləs-ipən rəkɨs Jon e kalapus, Iesu təmuwɨn əpəh Kalili matən-iarəp Namnusən Təwɨr rəha Uhgɨn kəm netəmim.\x - \xo 1:14 \xt Mak 6:17 \x*  
\v 15 Təmən məmə, “!Ure! !Rəhan nian tɨnuwa! !Nian rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn tɨnatuwa iuəhkɨr! !Otəuhlin nətəlɨgən rəhatəmat, motapəs pahrien nolən rat mɨn, kən motuwɨn o Uhgɨn, kən motahatətə e Namnusən Təwɨr!”\x - \xo 1:15 \xt Mat 3:2 \x*   
\s1 Iesu təmaun-in etəmim kuwɨt rəha niuwən nəm  
\r (Mat 4:18-22 Luk 5:1-11)  
\p
\v 16 Nian Iesu təmətaliwək e nɨkalɨ Lek Kalili, kən məplan suah mil kəiu, etəmim rəha niuwən nəm mɨn, nərgɨlau u Saimon ne pian Antru. Kətuatɨp-in rəhalau net.  
\v 17 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilau məmə, “Uea, mətəu-pa io, muea rəhak etəmim mil, kən io ekol itəmlau nakuea etəmim mil rəha niuwən netəmim məmə okotuwa rəhak mɨn netəmim.”  
\v 18 Kən əmun kuapəs rəhalau net, kən muətəu-pən.   
\p
\v 19 Kən Iesu təmaliwək muwɨn təhmɨn mɨn məsɨn, kən məplan netɨ Sepeti mil Jemes ne pian Jon katuəpələh e rəhalau pot matuəhl wɨr rəhalau net.  
\v 20 Kən e nian əm əh inəh, Iesu təmaun-in ilau lan, kən kuətul muapəs rəhalau tata Sepeti ne rəhan iolwək mɨn kotəpələh e nɨpəg noa pot, kən muətəu-pən Iesu.   
\s1 Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat e suah kit əpəh Kapaneam  
\r (Luk 4:31-37)  
\p
\v 21 Kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn əpəh Kapaneam. Kən e nian rəha Sapat, Iesu tuwɨn əpəh e nimə rəha nuəfɨmɨnən matəgətun netəmim.  
\v 22 Kən netəmim kəmotəto rəhan nəghatən, kən narmɨlat təmiwɨg pɨk ron məto-inu rəhan nəghatən təfɨgəm, nepətən əh-ikɨn, kən maprəkɨs-in mɨn rəha iəgətun mɨn rəha Lou.\x - \xo 1:22 \xt Mat 7:28-29 \x*   
\p
\v 23 Kən e nian əh, suah kit narmɨn rat tətatɨg lan təmuwa imə kən mətagət əfəməh məmə,  
\v 24 “!Ik Iesu etəm Nasaret! ?Nəmuwa məmə onakahro itɨmat? !Okəmə naka nəmuwa məmə onakərəkɨn itɨmat! !Io enəmɨtun rəkɨs ik, ik Etəm Asim rəha Uhgɨn!”\x - \xo 1:24 \xt Mak 5:7 \x*   
\p
\v 25 Kən məto Iesu təmən-ipən əskasɨk kəm narmɨn rat un məmə, “!Ah! Əsəghatən, miet e suah un.”  
\v 26 Kən narmɨn rat təmol nɨpətɨ suah apon tasiəp-asiəp, magət əfəməh miet lan.\x - \xo 1:26 \xt Mak 9:26 \x*   
\p
\v 27 Kən netəmim kəmotaut motən-ipən kəm ilat mɨn məmə, “!Ei, naka u! Okəmə naka nəgətunən wi kit u. !Suah u tatos nəsanənən o nəghatən kəm narmɨn rat mɨn, kən koatətəlɨg-in motol nəwian!”  
\v 28 Kən kəmamnus ueiuəhai əm Iesu, tuwɨn mapəkol əpəh e nɨtən Kalili.\x - \xo 1:28 \xt Mat 4:24 \x*   
\s1 Iesu təmol-wɨr netəmim tepət  
\r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)  
\p
\v 29 Nian Iesu ne Jemes, Jon, Saimon, ne Antru kəmotiet e nimə rəha nuəfɨmɨnən, kən motaiu ətuatɨp əm kan əpəh latuənu rəha Saimon ne Antru ikɨn.  
\v 30 Nian kəmotuwɨn, məto uhu Saimon tatətəp-ətəp, kən mətapɨl-pər e rəhan pet, kən kəmotən-ipən kəm Iesu məmə pətan əh tatɨmɨs.  
\v 31 Kən Iesu təmuwɨn mea-pən o nelmɨn kən tətul. Kən nətəp-ətəpən tagɨm lan, kən tuwɨn matol nɨgɨlat nagwənən.   
\p
\v 32 Tɨnehnaipən mɨt tɨnaht, nian rəha Sapat tɨnol namnun, kən netəm mɨn u koatɨmɨs, ne netəm narmɨn rat tətatɨg elat, pialat mɨn kəmotəmɨk ilat motuwa o Iesu.  
\v 33 Netəmim rafin e latuənu un kəmotuwa motargəfɨmɨn əm ilat mɨn əpəh e nafiluə e nimə un rəha Saimon ne Antru.  
\v 34 Kən Iesu təmol-wɨr netəmim tepət u koatos nɨmɨsən pɨsɨn-pɨsɨn mɨn kotəwɨr, kən məhg-iarəp narmɨn rat tepət e netəmim, məto təmən-iəhau narmɨn rat mɨn məmə okəsotəghatən, məto-inu kɨnotɨtun rəkɨs məmə pah u Iesu.\x - \xo 1:34 \xt Mak 3:10-12 \x*   
\s1 Iesu təmatamnus-iarəp rəhan nəghatən əpəh Kalili  
\r (Luk 4:42-44)  
\p
\v 35 Kən laulaugɨn agɨn, fetukai təsɨrən əh, Iesu təmiet muwɨn əpəh ikɨn netəmim kotɨkə ikɨn matəfak.\x - \xo 1:35 \xt Mat 14:23; Mak 6:46 \x*  
\v 36 Kən Saimon ne in mɨn neen kəmotuwɨn kateam-in.  
\v 37 Nian kəmotəplan, kən kəmotən-ipən kəm in məmə, “Netəmim rafin koteam-in ik.”   
\p
\v 38 Məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kəpə. Pəs kotuwɨn əpəh e latuənu pɨsɨn mɨn neen, ekamnus-iarəp rəhak nəghatən kəm netəmim mapəkol məto-inu, nat əh in əh emuwa ron məmə ekol.”   
\p
\v 39 Kən muwɨn mapəkol rafin e nɨtən əpəh Kalili, mətamnus-iarəp rəhan nəghatən əpəh e nimə rəha nuəfɨmɨnən mɨn, kən məhg-iarəp narmɨn rat mɨn e netəmim.\x - \xo 1:39 \xt Mat 4:23; 9:35 \x*   
\s1 Iesu təmol-wɨr suah kit leprosi təmol  
\r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)  
\p
\v 40 Suah kit leprosi təmol təmuwa mɨsin-pən nulɨn o Iesu mətasəkin-pən nəwɨrən ron məmə, “Okəmə nakolkeike, kən nəkɨtun nol-wɨrən io kən mafəl rəkɨs namkɨmɨkən lak.”   
\p
\v 41 Kən Iesu nɨkin təmahmə pɨk ron, kən təməg-əfəməh-in nelmɨn mələhəu-pən lan, mən məmə, “Əwəh. Iakolkeike. !Əwɨr-ta!”  
\v 42 Kən roiu agɨn-əh, nɨmɨsən leprosi təmagɨm mɨkə lan, kən nɨpətɨn tɨnəwɨr, namkɨmɨkən tɨnɨkə.  
\v 43-44 Kən Iesu təmən-ipən əskasɨk kəm suah un məmə, “Əsən-iarəpən natɨmnat mɨn u kəm netəmim, məto uwɨn əm mehm pris kit pəs in tehm məmə nɨpətɨm tɨnol min-nulan, kən os-ipən kəm in nat u itəm Lou rəha Moses təmən o suah kit itəm rəhan leprosi tɨnɨkə, kən netəmim okotɨtun məmə nɨpahrienən nɨnəwɨr, kən rəham namkɨmɨkən tɨnɨkə.” Kən mahl-ipən tatuwɨn.\x - \xo 1:43-44 \xt Lev 14:1-32 \x*   
\p
\v 45 Məto suah un təmuwɨn kən mən-iarəp nat un kəm netəmim mɨn rafin mol Iesu təsuwɨnən e latuənu mɨn məghat məto-inu nɨmanin netəmim tepət pɨk koatətulosɨg-in. Kən o nat əh inəh, təmətan ikɨn netəmim kotɨkə ikɨn. Kən netəmim kotɨsɨ-pən əpəh ikɨn mɨn rafin moatuwa ron.   
\c 2  
\s1 Iesu təmol-wɨr suah kit nəwtain məsɨn təmɨmɨs  
\r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26)  
\m
\v 1 Nian neen kɨnotuwa rəkɨs mɨnotuwɨn, Iesu təmɨtəlɨg-pən mɨn əpəh Kapaneam, kən nəghatən təmaiu muwɨn kəm netəmim mɨn məmə Iesu əpəh rəhan nimə.\fig |alt="paralyzed man lowered through roof to Jesus" src="LB00305B.TIF" size="col" loc="Mrk 2:1-7" ref="Mak 2:1" \fig*  
\v 2 Kən netəmim tepət kəmotuwa motər wɨr əpəh imə, ne ihluə ne, kən rum tɨkə o etəmim kit mɨn. Kən Iesu tatən-iarəp rəhan nəghatən kəm ilat.   
\p
\v 3 Kən suah kuwɨt kəmotalis pialat kit motuwa o Iesu itəm nɨpətɨn məsɨn təmɨmɨs mətapɨl-pər e rəhan nɨmɨtiwɨn.  
\v 4 Nian kəmotuwa, məto netəmim kɨnotər əpəh imə, kən okol kotəruru nuwɨnən kehm Iesu. Kən kotɨləs motuwɨn əpəh ilɨs e nimə motos-irəkɨs nəhgɨ nimə məsɨn ətuatɨp əm əh Iesu tatətul ikɨn imə,\f + \fr 2:4 \ft E nian əh, kəmol nəhgɨ nimə neen e tael. Kən netəm mɨn u kəmotos-irəkɨs tael mɨn neen məmə otol kuhal tahmen-in suah u itəm in tatɨmɨs.\f* kən motəhlman-əhlman suah un tatite e nɨmɨtiwɨn rəhan muwɨn iuəhkɨr əm o Iesu.  
\v 5 Nian Iesu təməplan nahatətəən rəhalat, kən tən-ipən kəm etəm tatɨmɨs un məmə, “Nətɨk, enos-irəkɨs rəkɨs nolən rat rəham.”   
\p
\v 6 Məto iəgətun mɨn neen rəha Lou kotəpələh əpəh imə, kən nɨkilat təməht məmə,  
\v 7 “?Tahro suah u tatən rat Uhgɨn? Nəghatən əh tərat. Uhgɨn əm tɨtun nos-irəkɨsən nolən rat rəha etəmim. !Pah mɨn tɨtun nos-irəkɨsən!”   
\p
\v 8 Kən roiu agɨn-əh, Iesu tɨləs rəhalat nətəlɨgən, kən məmə, “?Tahro nɨkitəmat tatəht pɨk natɨmnat min-nulan?  
\v 9 ?Itəm pəhruən tɨmetɨg, itəm u məmə ekən-ipən kəm suah əh məmə, ‘Enos-irəkɨs rəkɨs rəham nolən rat,’ o itəm u tɨmətɨg məmə, ‘Ətul, mɨləs rəham nɨmɨtiwɨn matuwɨn’?  
\v 10 Məto ekol nat kit məmə onəkotɨtun məmə io Netɨ Etəmim, iatos nepətən ikɨn-u e nətueintən o nos-irəkɨsən nolən rat rəha netəmim.” Kən məghat kəm suah əh məmə,  
\v 11 “Iatən-ipɨnə kəm ik məmə, ətul, mɨləs rəham nɨmɨtiwɨn matuwɨn imam ikɨn.”  
\v 12 Kən əmun suah apon təmətul, mɨləs rəhan nɨmɨtiwɨn, maliwək matuwɨn, kən ilat rafin kəmotəplan, motaut, narmɨlat təmiwɨg ron kən motənwiwi Uhgɨn motəmə, “Ekəsotehmən əh nat kit tol min-nulan ne, nian kit.”   
\s1 Iesu təmaun-in Lifae məmə otuwa muarisɨg-in  
\r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32)  
\p
\v 13 Iesu təmuwɨn mɨn mətaliwək əpəh e nɨkalkal nəhau Lek Kalili, kən nɨmanin netəmim kəmotuwa ron, kən tatəgətun ilat.  
\v 14 Kən təmaliwək matuwɨn kən məplan Lifae netɨ Alfeas, in etəmim rəha nosən məni rəha takɨs, tatəpələh imə matol rəhan wək. Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Ətəu-pa io, muwa rəhak etəmim.” Kən əmun tətul muarisɨg-in.   
\p
\v 15 Kən nian kit, Iesu təmuwɨn mətagwən əpəh ima Lifae ikɨn ilat netəmim rəha nosən məni rəha takɨs, ne netəm nol təfagə rat neen. Kotagwən əm kitiəh ilat Iesu ne rəhan mɨn netəmim məto-inu netəmim tepət kotol təfagə rat nəhlan kotuarisɨg-in Iesu.  
\v 16 Iəgətun rəha Lou neen, ilat u Farisi. Kən neen kəmotəplan məmə Iesu tətagwən əm kitiəh ilat nol təfagə mɨn un, ne netəmim rəha nosən məni rəha takɨs, kən kotətapəh o netəmim rəhan mɨn məmə, “?Tahro Iesu tətagwən əm kitiəh ilat netəm koatol nəhlan?”\x - \xo 2:16 \xt Mat 11:19 \x*   
\p
\v 17 Kən Iesu təməto rəhalat nəghatən, kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Netəm mɨn u kəsotɨmɨs-ɨmɨsən kəsotuwɨnən o tokita, məto netəm mɨn u koatɨmɨs-ɨmɨs koatuwɨn ron. Io eməsuwamən o netəm mɨn u kotəmə kɨnotətuatɨp rəkɨs. Məto emuwa o netəm mɨn u kotɨtun əm məmə ilat koatol nolən rat mɨn.”   
\s1 Kotapəs nagwənən o nəfakən  
\r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39)  
\p
\v 18 Kən e nian əh, netəmim mɨn rəha Jon Baptais ne Farisi mɨn kəmotapəs nagwənən motətuakəm o nəfakən kəm Uhgɨn. Kən netəmim neen kəmotuwa motən-ipən kəm Iesu məmə, “Əplan-tu, netəmim rəha Jon Baptais ne Farisi mɨn kotətuakəm o nəfakən. ?Məto tahro rəham mɨn kəsotolən mihin?”   
\p
\v 19 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Nian katol lafet lan rəha etəm tatol marɨt, kən iərman u otol marɨt tətatɨg əh ilat in mɨn neen motol lafet, nɨkitəmat tatəht məmə otətuakəm motapəs nagwənən? !Kəpə! Nian tətatɨg əh ilat min, kən nɨkilat tətagien, motagwən əm.  
\v 20 Məto nian əpəh ikɨn məmə okəpanɨləs-irəkɨs suah əh lan, kən e nian əh in əh, in mɨn neen nɨkilat otahmə ron, kən kəpanotətuakəm motapəs nagwənən.”   
\p
\v 21 Kən təmatɨg mən mɨn məmə, “Suah kit mɨn okol təsəhl-pənən nɨmɨsmɨsɨ nɨməhan wi kit e nɨməhan oas itəm təmerəh. Okəmə otəhl-pən, kən nɨməhan wi un tɨtun nəhap asolən nɨməhan oas un.   
\p
\v 22 “Suah kit mɨn okol təsiuw-pənən wain wi kit e nuwigɨ nat oas kit, məto-inu okəmə otiuw-pən wain wi e nuwigɨ nat oas itəm təskasɨk, kən wain otapuəl-apuəl kən nuwigɨ nat oas un otahgig kən məhap, kən wain ne nuwigɨ nat un okuərat. Məto wain wi okiuw-pən əm e nuwigɨ nat wi itəm tɨmətmətɨg.”\f + \fr 2:22 \ft Afin futnot e Luk 5:37\f*   
\s1 Netəmim mɨn rəha Iesu kəmotəhl wit e Sapat  
\r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5)  
\p
\v 23 E nian kit e Sapat, Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotaliwək motuwɨn-pən əpəh e nɨki nasumən rəha wit, kən netəmim mɨn rəha Iesu kəmotəhl wit məmə okotun.   
\p
\v 24 Kən Farisi mɨn u kotaskəlɨm əskasɨk Lou rəha Moses kəmotən-ipən kəm Iesu məmə, “!Ei, əplan-tu! E Sapat, kəsəuləkən əh e nasumən ne kəsolən natɨmnat mɨn nəhlan kotərəkɨn Lou. ?Tahro rəham netəmim mɨn kotol nəhlan?”\x - \xo 2:24 \xt Dut 23:25 \x*   
\p
\v 25-26 Iesu təmuhalpɨn rəhalat nəghatən məmə, “Okəm-naka itəmat nakəsotafinən əh nat u Tefɨt təmol aupən nian Apiata in pris asol agɨn rəha Uhgɨn. Itəmat nɨnotafin rəkɨs məmə Tefɨt nəumɨs təmus, kən tuwɨn əpəh e Nimə Tapolən rəha Uhgɨn, kən mɨləs pɨret asim u pris mɨn əm koatun, kən in mɨləs muwa motun ilat in mɨn neen.”\x - \xo 2:25-26 \xt 1 Saml 21:1-6 \x*\x - \xo 2:25-26 \xt Lev 24:5-9 \x*   
\p
\v 27 Kən təmatɨg mən-ipən mɨn kəm ilat məmə, “!Kəməsolən Sapat məmə in nat fɨgəm kəm netəmim, məto kəmol Sapat məmə otasitu elat kotameg!\x - \xo 2:27 \xt Dut 5:14 \x*  
\v 28 Tol nəhlan, io Netɨ Etəmim ekatərəmərə rafin e natɨmnat mɨn, kən matərəmərə mɨn e Sapat.”   
\c 3  
\s1 Iesu təmol-wɨr nelmɨ  //  suah kit təməfaiu  
\r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11)  
\m
\v 1 E Sapat kit mɨn, Iesu təmɨtəlɨg-pən mɨn əpəh e nimə rəha nuəfɨmɨnən kən məplan suah kit nelmɨn təmɨmɨs, təsəg-ətuatɨp-inən.  
\v 2 Nian Iesu təmuwɨn imə, kən netəmim kəmotolkeike məmə okotən iərəkɨn Lou lan, kən motalkəlɨk wɨr ron məmə okotehm-tu məmə otol-wɨr suah un e Sapat, o kəp.  
\v 3 Kən Iesu təmən-ipən kəm suah un məmə, “Ətul muwa u aupən,” kən tətul muwɨn əpəh aupən.  
\v 4 Kən Iesu təməhai ilat məmə, “?Rəhatat Lou təmə kotɨtun nolən naka e Sapat? ?Təmə təwɨr məmə okotol nat wɨr, o nat tərat? ?Təwɨr məmə okotosmegəh netəmim, o təwɨr məmə okotohamnu netəmim?” Məto kotəpnapɨn əm.\x - \xo 3:4 \xt Luk 14:3 \x*   
\p
\v 5 Kən Iesu təmasɨpən məplan ilat, kən neməha tol, kən nɨkin tahmə olat məto-inu rəhalat-kapə tiəkɨs pɨk. Kən mən-ipən kəm suah un məmə, “Əg-ətuatɨp-in-tu nelməm.” Kən suah apon təməg-ətuatɨp-in nelmɨn, əmun nelmɨn təwɨr.  
\v 6 Kən Farisi mɨn apon kəmotiet motaiu ətuatɨp əm motuwɨn motəplan rəhalat tɨkɨmɨr mɨn e pati rəha Herot, motol əm kitiəh moteam-in suatɨp məmə okotɨləs Iesu motohamnu.\x - \xo 3:6 \xt Mat 22:15-16 \x*   
\s1 Nɨmanin netəmim kəmotuarisɨg-in Iesu  
\p
\v 7 Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotiet moteiuaiu motuwɨn əpəh e nəhau Lek Kalili. Nɨmanin netəmim kəmotuarisɨg-in ilat. Netəm mɨn un neen kəmotɨsɨ-pən e latuənu rəhalat e nɨtən Kalili,  
\v 8 neen kotɨsɨ-pən əpəh e latuənu əlkələh mɨn ne Jerusalem rəha nɨtən əpəh Jutia. Neen mɨn kəmotɨsɨ-pis e nəwtain məsɨn əpəh nɨtən Itumia ne e nəwtain nəhau Jotan entənɨpən-pən matuwɨn. Neen mɨn kəmotɨsɨ-pəhap əpəh ikɨn mɨn e taon mil un Taea ne Saeton. Netəm mɨn un kɨnotəto rəkɨs natɨmnat mɨn un Iesu tatol ilat, kən kotuwa məmə okotəplan.   
\p
\v 9 Kən nɨmanin netəmim kəmotuwa pɨk, kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə okotol-əpen-əpenə e pot kit məmə otuwɨn məpələh lan, məmə nɨmanin netəmim okəsotəhg-əhg pɨkən in.  
\v 10 Məto-inu tɨnol-wɨr rəkɨs netəmim tepət, kən netəm mɨn u kotɨmɨs əh kotəhg-əhg ilat mɨn məmə okotuwa iuəhkɨr motek Iesu.\x - \xo 3:10 \xt Mat 14:36 \x*  
\v 11 Kən nian netəmim itəm narmɨn rat mɨn kotatɨg elat kəmotəplan Iesu, koteiuaiu aupən-in motorin ilat motagət əfəməh məmə, “!Ik Netɨ Uhgɨn!”\x - \xo 3:11 \xt Luk 4:41 \x*  
\v 12 Məto Iesu təmən-iəhau əskasɨk narmɨn rat mɨn un məmə okəsotən-iarəpən in kəm netəmim.\x - \xo 3:12 \xt Mak 1:34 \x*   
\s1 Iesu təmaun-in rəhan netəm tuelef məmə okotuarisɨg-in  
\r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16)  
\p
\v 13 Kən Iesu ne kəmotuwɨn əpəh e noanu nɨtot mɨn, kən tətaun-in netəmim neen məmə okotuwa ron.  
\v 14 Nian kəmotuwɨn, kən təmɨtəpun rəkɨs ilat tuelef kən mos-ipər ilat məmə aposol mɨn. In təmən mɨn məmə netəm mɨn əh, ilat əh okotaliwək ilat min, kən in otahləpis ilat kotuwɨn motən-iarəp namnusən təwɨr kəm netəmim əpəh ikɨn mɨn,  
\v 15 kən okotos mɨn nepətən ne nəsanənən o nəhg-iarəpən narmɨn rat mɨn e netəmim.   
\p
\v 16 Netəm mɨn u ilat u təmɨtəpun ilat, ilat u, Saimon u Iesu təməhun-pən mɨn nərgɨn kit mɨn məmə Pita,\x - \xo 3:16 \xt Jon 1:42 \x*  
\v 17 ne Jemes ne pian Jon netɨ Sepeti mil u Iesu təmos-ipən mɨn nərgɨlau təhan məmə, “Poanejes,” nɨpətɨ nəghatən əh təmə netɨ kaluəluə mil, məto-inu neməha tatol ueiuəhai ilau,\x - \xo 3:17 \xt Luk 9:54 \x*  
\v 18-19 ne Antru, Filip, Patolomiu, Matiu, Tomas, Jemes u netɨ Alfeas, Tateas, Saimon u kətaun-in məmə Selot,\f + \fr 3:18-19 \ft Əplan-tu futnot e Mat 10:4.\f* ne Jutas Iskariot u təmegəhan-in-pən Iesu e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn. Netəm mɨn əh ilat əh tuelef, Iesu təmos-ipər ilat.   
\s1 Iesu ne Pielsepul  
\r (Mat 12:22-32;  //  Luk 11:14-23; 12:10)  
\p
\v 20 Uarisɨg, təmɨtəlɨg-pən mɨn latuənu, kən nɨmanin netəmim kəmotuwa mɨn ron, kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim kɨnotəruru namegən ne nagwənən ne.  
\v 21 Nian rəhan mama ne kəmotəto nəghatən u katən e Iesu, kən motuwa məmə okotit-irəkɨs o netəmim, məto-inu netəmim neen koatən məmə Iesu nɨtalməl.   
\p
\v 22 Iəgətun mɨn neen rəha Lou kəmotɨsɨ-pən əpəh Jerusalem motuwa kən motəmə Pielsepul, u in etəm-iasol rəha narmɨn rat mɨn, in tətatɨg e Iesu, kən motəmə in tatos-ipən nəsanənən kəm Iesu məmə otəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e netəmim.\x - \xo 3:22 \xt Mat 9:34; 10:25 \x*   
\p
\v 23 Kən Iesu təmaun-in ilat kotuwa iuəhkɨr ron kən tatuəh nimaa nəghatən kəm ilat, məmə, “?Nɨkitəmat tatəht məmə okol Setan təhg-iarəp atɨp Setan? !Kəp!  
\v 24 Okəmə netəmim e kantri kit koatoor ilat mɨn, kən okotərəkɨn rəhalat kantri, kən nərəmərəən rəhan otɨsas mɨkə.  
\v 25 Kən tahmen-pən əm, e latuənu kit, okəmə netəmim lan koatoor ilat mɨn, kən okotərəkɨn agɨn-əh latuənu u.  
\v 26 Kən okəmə Setan tatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn rəhan e netəmim, kən tatol atɨp əm tɨkɨmɨr kəm in. ?Kən otahro nulan, rəhan nərəmərəən otətul? Wək rəhan otɨsas mɨkə.   
\p
\v 27 “Kən okol iakləh kit təsuwɨn əpnapɨnən imə e rəha etəm kəgin kit ikɨn, mətakləh-in natɨmnat rəhan, məto otəkəike məlis e nol, mələhəu u, kən panuwɨn makləh-in rəhan natɨmnat.   
\p
\v 28 “Ekatən pahrien kəm itəmat məmə təfagə rat rafin rəha netəmim, ne nəghatən rat mɨn itəm ilat koatən, Uhgɨn tɨtun nos-irəkɨsən.  
\v 29 Məto etəm tatən rat Narmɨn Rəha Uhgɨn, okol Uhgɨn təsos-irəkɨsən rəhan təfagə rat. Təfagə rat un otətatɨg kitiəh lan mətatɨg, okol təsɨkəən.”  
\v 30 Iesu təmən nəhlan məto-inu kəmotaupən motən məmə narmɨn rat kit tətatɨg lan.   
\s1 Mama rəha Iesu ne pian mɨn  
\r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21)  
\p
\v 31 Kən e nian əh, mama rəha Iesu ne pian mɨn kəmotuwa, kən moatətul əm əpəh ihluə kən motahl-ipən nəghatən o Iesu məmə tuwa-tu mehm ilat.\x - \xo 3:31 \xt Mak 6:3; Jon 2:12; Wək 1:14 \x*  
\v 32 Kən nɨmanin netəmim kəmotəpələh kan keko-in Iesu, kən kən-ipən kəm Iesu məmə, “Ei, mama rəham ne piam mɨn əpəh ihluə, kotolkeike məmə okotehm-tu ik.”   
\p
\v 33 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Pah u rəhak mama ne piak mɨn?”  
\v 34 Kən masɨpən məplan rafin ilat kən məmə, “Otasɨpən-tu. Itəmat u piak mɨn ne rəhak mama ətuatɨp mɨn.  
\v 35 Netəm mɨn u koatol nəwia Uhgɨn, ilat u piak mɨn, ne rəhak kaka mɨn, ne rəhak mama.”   
\c 4  
\s1 Etəm tatəfe nɨkutin natɨmnat  
\r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8)  
\m
\v 1 Kən Iesu təmɨtəlɨg-pən mɨn əpəh e Lek Kalili matəgətun netəmim, məto nɨmanin netəmim kəmotuwa ron, motol məmə Iesu tuwɨn e pot. Kən pot un tatəməhl-pən e lek, kən Iesu tatəpələh-pən lan. Kən nɨmanin netəmim kəmotəpələh əpəh ipar e nɨkalkal lek.\x - \xo 4:1 \xt Mak 3:7-9; Luk 5:1-3 \x*\fig |alt="Jesus teaching crowd from the boat" src="LB00299B.TIF" size="span" loc="Mrk 4:1" ref="Mak 4:1" \fig*  
\v 2 Kən Iesu tatuəh nimaa nəghatən mɨn kəm ilat matəgətun ilat e natɨmnat tepət.\x - \xo 4:2 \xt Mat 13:34; Mak 4:33-34 \x*   
\p
\v 3 Təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otətəlɨg-tu. Suah kit təmuwɨn məmə oteatəgtəg rəhan nɨkutin natɨmnat əpəh e rəhan nasumən.  
\v 4 Nian təmateatəgtəg rəhan nɨkutin natɨmnat, kən neen kotɨsas-pən əpəh e nɨkalkal suatɨp, kən mənɨg mɨn kotuwa moaton rəkɨs.  
\v 5 Kən neen komotɨsas-pən əpəh e nɨki kəpiel, kən motəwiə uəhai əm məto-inu nɨsɨp noan məsɨn.  
\v 6 Kən nian nərauiə təhg ilat kən kotauke-auke motamɨs, məto-inu nokɨlat təməseiuaiu pɨkən.  
\v 7 Kən neen kəmotɨsas-pən e nɨki nolkosɨk. Nian kəmotəwiə məto nolkosɨk tətaht-əsɨn ilat kən mətatu-atu-pən elat, kən kotəwiə rat kən məsotoeən.  
\v 8 Kən neen mɨn kəmotɨsas-pən e nəptən wɨr, kən motəwiə wɨr motol iahgin, kən motoe-in noalat, neen noalat tate, neen noalat sikiste, neen noalat wan-hanrɨt.”   
\p
\v 9 Kən Iesu təmatɨg mən-ipən mɨn kəm ilat məmə, “Etəm matəlgɨn tatɨg, təwɨr məmə in otətəlɨg-in wɨr kən mɨtun nəghatən mɨn u.”   
\s1 Netəmim mɨn rəha Iesu kotəmə otən-tu nɨpətɨ nimaa nəghatən u  
\r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10)  
\p
\v 10 Nian Iesu ne kəmotan pɨsin əm ilat rəhan netəmim tuelef ne netəm kotuarisɨg-in, kən kotətapəh ron o nuəhən nimaa nəghatən mɨn.  
\v 11 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat un, Uhgɨn tatən-ipɨnə nəghatən anion rəhan kəm itəmat məmə in tatuwa məmə otərəmərə e rəhan mɨn netəmim. Məto netəm mɨn u Iaihluə mɨn, kotəto əm nəghatən rəha Uhgɨn e nuəhən nimaa nəghatən.  
\v 12 Nolən u tol min-nəhlan məmə,  
\q1 ‘Kotarəplan pap məto kəsotehmən,  
\q1 moatəto pap, məto kəsotɨtunən,  
\q1 kən məto-inu rəhalat-kapə tiəkɨs, kən ko kəpotɨtəlɨg motapəs rəhalat təfagə rat,  
\q1 məmə Uhgɨn otos-irəkɨs rəhalat təfagə rat.’”\x - \xo 4:12 \xt Aes 6:9-10\x*   
\s1 Iesu təmən-iarəp nɨpətɨ nuəhən nimaa nəghatən  
\r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15)  
\p
\v 13 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Okəmə naka itəmat nəkotəruru əh nuəhən nimaa nəghatən u? ?Itəmat nakotəmə onəkotahro motɨtun mɨn nɨpətɨ nuəhən nimaa nəghatən pɨsɨn pɨsɨn mɨn rafin? Otətəlɨg-in wɨr-tu məmə nəkotɨtun.   
\p
\v 14 “Nɨpətɨ nuəhən nimaa nəghatən e nɨkutin natɨmnat əh tahmen əm e nəghatən rəha Uhgɨn itəm katən-iarəp kəm netəmim, kən nɨsɨp tahmen e nɨki netəmim.  
\v 15 Netəmim neen koatəto, məto tahmen əm e nɨkutin natɨmnat u tatɨsas-pən e suatɨp. Nian koatəto nəghatən rəha Uhgɨn, məto Setan tuwa mos-irəkɨs ueiuəhai əm olat.  
\v 16-17 Kən neen koatəto, məto tahmen əm e nɨkutin natɨmnat un tatɨsas-pən e nɨki kəpiel nokɨlat təseiuaiu pɨkən. Nian koatəto nəghatən rəha Uhgɨn, koatos ueiuəhai əm e nagienən, məto təsatɨgən tuwəh e nɨkilat. Nian koatatɨg rat, o netəmim koatol tərat kəm ilat o nəghatən rəha Uhgɨn, kən koatəme ueiuəhai əm e rəhalat nəmegəhən.  
\v 18 Netəmim neen mɨn koatəto, məto tahmen əm e nɨkutin natɨmnat u tatɨsas-pən e nɨki nolkosɨk. Nian koatəto nəghatən rəha Uhgɨn,  
\v 19 məto rəhalat nətəlɨgən tatuwɨn pɨk o natɨmnat rəha nətueintən, kən ilat kotolkeike məmə rəhalat nautə ne natɨmnat wɨr mɨn otepət. Natɨmnat mɨn u kotahmen e nolkosɨk tətaht e nɨkilat, mol kotəpou-in nolən nəghatən rəha Uhgɨn, kən məsotoe-inən noalat.\x - \xo 4:19 \xt Mat 19:23-24 \x*  
\v 20 Kən neen mɨn koatəto, məto tahmen e nɨkutin natɨmnat u tatɨsas-pən e nəptən wɨr. Nian koatəto nəghatən rəha Uhgɨn, kotos e nɨkilat pahrien, kən motoe-in noalat, neen tate, neen sikiste, kən neen wan-hanrɨt.”   
\s1 Lait u itəm kəməfətain  
\r (Luk 8:16-18)  
\p
\v 21 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Pah tətasiepən e lait kən mətaii-pən e pesɨn, o tatəhtu-pən e nɨpəg pet? !Kəp! Kəsolən mihin. Nian nakotasiepən e lait, kən motətu-pər e tepɨl məmə netəmim okotehm nat lan.\x - \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33 \x*  
\v 22 Nat katəfətain okəike kepɨk, kən ne nat tatəhluaig otəkəike miet-pa ikɨn təhag-əhag ikɨn.\x - \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2 \x*  
\v 23 Etəm matəlgɨn tatɨg, təwɨr məmə in otətəlɨg-in wɨr kən mɨtun nəghatən mɨn u.”   
\p
\v 24 Kən matɨg mən-ipən mɨn kəm ilat məmə, “Otətəlɨg-in wɨr-tu. Etəm u tatəto rəhak nəghatən məto təsətəu-pənən, okol təsɨtun wɨr mɨnən. Məto etəm un tatəto matətəu-pən, in otɨtun tepət məsɨn mɨn.\x - \xo 4:24 \xt Mat 7:2 \x*  
\v 25 Tol nəhlan məto-inu, etəm u itəm rəhan əh-ikɨn nɨtunən, kən in tatətəu-pən, kən Uhgɨn otos-ipən mɨn nɨtunən kəm in, kən rəhan nɨtunən in otepət pɨk. Məto etəm u itəm rəhan nɨtunən tɨkə, Uhgɨn otos-irəkɨs rafin rəhan nɨtunən itəm nɨkin təht məmə in tatos.”\x - \xo 4:25 \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26 \x*   
\s1 Nuəhən nimaa nəghatən e nɨsən nɨkutin natɨmnat  
\p
\v 26 Kən Iesu təmən mɨn məmə, “Nərəmərəən rəha Uhgɨn tahmen e suah kit təmɨs nɨkutin natɨmnat əpəh e rəhan nasumən.  
\v 27-28 Lapɨn mɨn tuwɨn mətapɨl, kən e nərauiəgən mɨn tuwɨn maliwək mətan, kən məsol mɨnən nat kit lan ne, məto-inu nɨsɨp əm tatos-ipən niamɨtəən kəm in məmə otoe-in noan. Məto nɨkutin nat un tɨnəwiə muwɨn mɨnol iahgin, məto suah un təruru məmə təmahro min-nulan məwiə. Kən təmərget mol iahgin, kən mol-pən nɨmalɨn, kən moe matuwɨn matuwɨn, kən mɨnɨmətə.  
\v 29 Kən nian tɨnɨmətə, e nian əm əh inəh, suah apon tuwɨn mɨləs rəhan nisa muwɨn matəte rəkɨs matəulək-in, məto-inu nian ətuatɨp rəhan tɨnuwa.”\x - \xo 4:29 \xt Joel 3:13; Nol Əpən 14:15 \x*   
\s1 Nuəhən nimaa nəghatən e nɨkuti mastat  
\r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19)  
\p
\v 30 Kən Iesu təmən mɨn məmə, “?Nərəmərəən rəha Uhgɨn tahro min-nulan? ?Karmə ekən naka məmə tahmen lan?  
\v 31 In tahmen e nɨkuti mastat. Mastat un in nɨg kit nɨkutin netɨn, netɨn, netɨn. In təkəku e nɨkuti nɨg mɨn rafin.  
\v 32 Məto nian kəməfe, kən təwiə mol iahgin maprəkɨs-in nɨg mɨn itəm katəfe e nasumən, mol nelmɨn iahgin mɨn, kən mənɨg ilɨs mɨn kotuwa motol-pən niag-iagɨlat huə e tɨkəmkəmən.”   
\s1 Iesu təmatəgətun netəmim e nuəhən nimaa nəghatən  
\r (Mat 13:34-35)  
\p
\v 33 Iesu təmatəgətun mihin nəhlan netəmim e nuəhən nimaa nəghatən tepət, məto təmatən-ipən əm tahmen məmə okotɨtun.  
\v 34 In təmatəgətun əm netəmim e nuəhən nimaa nəghatən mɨn əh tepət. Məto nian kotan pɨsin əm ilat rəhan mɨn netəmim, kən tatən-iarəp nɨpətɨ nuəhən nimaa nəghatən kəm ilat.   
\s1 Iesu təmən-iəhau nɨmətag asol ne nəhau ne  
\r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25)  
\p
\v 35 Tɨnehnaipən, kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Pəs-tu kotuwɨn-tu əpəh entənɨpən-pən e lek u.”  
\v 36 Kən kəmotapəs netəmim, kən rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn e pot məto Iesu tɨnəmuwɨn rəkɨs matəpələh. Kən kəmotɨləs Iesu e pot moatuwɨn ilat pot neen mɨn kotuarisɨg-in ilat.  
\v 37 Kəmoatuwɨn əmun nɨmətag asol kit nahgin-nahgin tahmen əm e nalip təmuwa. Kən peau-peau asol mɨn kotoralkin-pən əpəh e nɨpəgnoa pot, kən nəhau tɨnatər-pən e pot, kən pot natol o namnɨmən.  
\v 38 Məto Iesu əpəh uarisɨg tətapɨl əlu-alu matauloga-pən e pelo kit. Kən rəhan mɨn netəmim kəmotaiu motuwa motəhgaiir lan, motəmə, “!Ei, Iəgətun! !Tahro nɨkim təsəhtən itɨmat ne, iuəhkɨr əm ekotɨmɨs!”   
\p
\v 39 Kən Iesu təmaiir mətul matən-iəhau nɨmətag ne nəhau məmə, “!Nahmen! !Uameg-ta!” Kən nɨmətag təmurahl nelmɨn, kən peau-peau asol mɨn apon kəmotɨkə, kən təməməlinu təməməlinu.   
\p
\v 40 Kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “?Tahro nakotəgɨn pɨk nəhlan? Okəmə naka rəhatəmat nahatətəən tɨkə əh lak.”   
\p
\v 41 Məto rəhan mɨn netəmim kɨnotəgɨn pɨk, kən motən-ipən kəm ilat mɨn məmə, “!Ei nəman! ?Etəmim naka u? Nat əpnapɨn nɨmətag ne nəhau, məto ilau kətioal nəwian.”   
\c 5  
\s1 Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat e suah kit  
\r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39)  
\m
\v 1 Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn motuwar əpəh entənɨpən-pən e Lek Kalili, əpəh ima netəm Kerasa.\fig |alt="Man with evil spirit in burial caves" src="LB00303B.TIF" size="col" loc="Mrk 5:1-10" ref="Mak 5:1" \fig*  
\v 2 Nian Iesu təmiet e pot, kən məplan suah kit təmɨsɨ-pən əpəh e nɨpəg kəpiel mɨn, ikɨn katɨtənɨm netəmim ikɨn. Suah un narmɨn rat tətatɨg lan.  
\v 3 Suah un tətatɨg əm əpəh e suwɨt, okol kəsaskəlɨmən, kən kəruru mɨn nəlisən e nol o sen.  
\v 4 Nian tepət kotəlis nelmɨn ne nelkɨn ne e sen. Məto nian rafin tateatɨp-eatɨp sen, kən matoratɨp-oratɨp sen e nelmɨn ne nelkɨn ne, kən məsanən pɨk məsahmen-inən suah kit məmə otaskəlɨm.  
\v 5 Kən lapɨn ne e nərauiəgən mɨn ne nian rafin, in tətan əpəh e suwɨt, ne əpəh e nɨtot mɨn, in pɨsɨn əm, mətagət əfəməh, kən matəte atɨp əm in e kəpiel asɨlə mɨn.   
\p
\v 6 Nian suah un təmasɨpən-in Iesu əpəh isəu tatuwa əh, kən təmaiu muwɨn meiuaiu mɨsin-pən nulɨn ron.  
\v 7-8 Kən mətagət əfəməh məmə, “!Iesu, ik Nətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn! ?Nəmuwa məmə onakahro io?” Məto Iesu təmə, “!Ik narmɨn rat, iet e suah un!” Məto narmɨn rat apon təmə, “!Ekateasiə-in e nərgɨ Uhgɨn məmə onakəsolən nalpɨnən kəm io!”\x - \xo 5:7-8 \xt Mak 1:24 \x*   
\p
\v 9 Kən Iesu təmətapəh ron məmə, “?Ik nərgəm pah?” Məto təmə, “Nərgək u, Nɨmanin Tepət, məto-inu itɨmat tepət.”  
\v 10 Kən kəmotən-ipən əskasɨk kəm Iesu məmə otəsahl-iarəpən ilat əh-ikɨn əh.   
\p
\v 11 Ikɨn əh, pɨkəs mɨn tepət tepət kotalu əpəh e nɨkalɨ nɨtot un.  
\v 12 Kən narmɨn rat mɨn apon kəmotən-ipən kəm Iesu məmə, “Kəsi, ahl-ipən-tu itɨmat ekotuwɨn o pɨkəs mɨn əpəh, megəhan-in itɨmat ekotuwɨn motatɨg əpəh elat”  
\v 13 Kən Iesu təmegəhan-in ilat məmə okotuwɨn, kən narmɨn rat mɨn apon kəmotiet e suah apon motuwɨn əpəh e pɨkəs mɨn. Kən pɨkəs mɨn un kotahmen-in tu-taosan, kəmotaiu motuwɨn əpəh ikɨn təkul-əkul ikɨn, kən motiwɨg-pən əpəh ləhau e nəhau un motamnɨm.   
\p
\v 14 Kən netəmim itəm kəmotagwən pɨkəs mɨn un, kəmotaiu motuwɨn motən-iarəp natun kəm netəmim mɨn əpəh e taon rəhalat, kən motən tuwɨn mapəkol əpəh latuənu mɨn. Kən netəmim tepət kəmotuwa məmə okotəplan-tu nat un məmə kəmahrol min-nulan.  
\v 15 Nian kəmotuwa o Iesu, kən motəplan suah un narmɨn rat mɨn kəmotatɨg lan aupən, tɨnapəs nalmələn kən mɨnuwɨn e natɨmnat matəpələh, kən narmɨlat təmiwɨg ron kən motəgɨn.  
\v 16 Kən netəm mɨn u kəmotehm nat ətuatɨp e nɨganəmtɨlat kəmotamnus nat un kəmotehm Iesu təmol e suah un ne pɨkəs mɨn kəm ilat mɨn neen.  
\v 17 Məto netəm mɨn u e nɨtən un kəmotən-ipən əskasɨk kəm Iesu məmə otatuwɨn məsətulən əh iməlat ikɨn.   
\p
\v 18 Kən nian Iesu tɨnatɨtəlɨg-pən mɨn məmə otuwɨn e pot, məto suah un narmɨn rat mɨn kəmotatɨg lan, təmolkeike pɨk məmə otuwɨn ilat Iesu ne, kən matən-ipən kəm Iesu məmə, “Egəhan-in io, pəs ekɨmnə kitat min itəmat.”   
\p
\v 19 Məto Iesu təməsegəhan-inən, məto təmən-ipən kəm in məmə, “Ɨtəlɨg-pən imam ikɨn, kən mamnus kəm netəm imam ikɨn nat naka itəm Uhgɨn ilɨs pɨk təmol kəm ik, kən məmə in təmasəkitun ik.”   
\p
\v 20 Kən təmuwɨn əpəh ikɨn Tekapolis matən-iarəp natɨmnat itəm Iesu təmol kəm in. Kən nian netəmim kəmotəto, kən kəmotaut pɨk ron.   
\s1 Pətagwəhl kit itəm tatɨmɨs ne pətan əkəku kit itəm təmɨmɨs  
\r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56)  
\p
\v 21 Kən Iesu ne kəmotuwɨn mɨn e pot motɨtəlɨg-pən entənɨpən-pa e lek, məto nɨmanin netəmim kəmotuwa ron motɨtəlau in əpəh e nɨkalkal lek.  
\v 22 Kən suah kit, nərgɨn u Jaeras, in etəm-iasol kit rəha nimə rəha nuəfɨmɨnən, təməplan Iesu kən təmuwa mɨsin-pən nulɨn ron.  
\v 23 Kən təmatətapəh o Iesu matəkəike kəm in o nasituən məmə, “Rəhak pətan əkəku tatɨmɨs pɨk otəsuwəhən tɨmɨs. !Awi, wa-tu kian nəkələhəu-pən nelməm lan pəs təwɨr məmegəh!”  
\v 24 Kən Iesu təmətəu-pən suah un mətian, kən nɨmanin netəmim tepət kəmotuarisɨg-in kɨtəlau lan katɨləs-pɨkən-ləs-pɨkən.   
\p
\v 25 Kən pətan kit təmuwa o Iesu itəm tatos nɨmɨsən rəhalat nɨpɨtan nian rafin əm, mɨnos nup tuelef.  
\v 26 Kən təmuwɨn məplan tokita tepət, kən mərakin rafin rəhan məni elat, məto wək rəhalat kəmotol təto pɨk nahməən. Məto rəhan nɨmɨsən təməseiuaiuən, in təmər məsɨn mɨn.  
\v 27-28 In təməto namnusən e Iesu, kən nɨkin təməht məmə, “Okəmə ekek əm rəhan kot, kən rəhak nɨmɨsən otol namnun.” Kən tol nəhlan, təmuwa maliwək muarisɨg-in ilat, mɨsɨ-pən e məntaa Iesu ikɨn, kən mea-pən mek rəhan kot.   
\p
\v 29 Nian təmek kot rəha Iesu nəhlan, kən roiu mɨn əm rəhan nɨmɨsən təmətul, kən təməto əm e nɨpətɨn məmə in tɨnəwɨr.   
\p
\v 30 Kən roiu mɨn əm, Iesu təməto məmə nəsanənən məsɨn təmiet lan, kən təmeirair matətapəh məmə, “?Pah təmek rəhak kot?”\x - \xo 5:30 \xt Luk 6:19 \x*   
\p
\v 31 Kən məto rəhan mɨn netəmim kotəmə, “Ei, əplan-tu. Netəmim koatɨləs-pɨkən-ləs-pɨkən pɨk ik. ?Tahro nakatən nulan məmə, ‘pah təmek io’?”   
\p
\v 32 Məto Iesu təmategəs-in məmə otehm-tu məmə pah təmek.  
\v 33 Kən əmun pətan apon tɨnɨtun məmə nian in təmek kot rəha Iesu, rəhan nɨmɨsən tɨnɨkə. Tol nəhlan, mɨnatəgɨn mətasiəp-asiəp muwa meiuaiu mɨsin-pən nulɨn o Iesu matən-ipən natɨmnat rafin kəm in.  
\v 34 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Nətɨk pətan, e rəham nahatətəən, nɨnuwa mɨnəwɨr. Kən atuwɨn, pəs nəməlinuən rəha Uhgɨn tətatɨg ron ik. !Rəham nɨmɨsən tɨnɨkə!”\x - \xo 5:34 \xt Mak 10:52; Luk 7:50; 17:19 \x*   
\p
\v 35 Nian Iesu təmatəghat əh kəm pətan un, kən netəmim neen kəmotɨsɨ-pən əpəh ima Jaeras ikɨn motuwa motən-ipən kəm Jaeras məmə, “Rəham pətan əkəku tɨnɨmɨs rəkɨs. Əsəlɨkiamtəən iəgətun.”   
\p
\v 36 Məto Iesu təməsətəlɨg-inən rəhalat nəghatən, kən mən-ipən kəm Jaeras məmə, “Əsəgɨnən, məsolən nɨkim tərat. Ahatətə əm lak.”   
\p
\v 37 Kən Iesu təmən-iəhau netəmim məmə okəsotuarisɨg-inən ilau, kən mit əm Pita ne Jemes ne pian Jon motuwɨn.  
\v 38 Kən kəmotuwɨn əpəh ima Jaeras ikɨn motəplan netəmim tepət kəmotuwa motasək moatəun-əun.  
\v 39 Kən Iesu təmuwɨn əpəh imə mən-ipən kəm ilat məmə, “?Nakotagət pɨk nulan o naka? ?Kən motasək pɨk o naka? Pətan əkəku u təsɨmɨsən, tətapɨl əm.”  
\v 40 Kən netəmim kəmotalah-əmnu. Məto Iesu tahl-iarəp ilat məmə okotiet motuwɨn əpəh ihluə. Kən mit əm rəhan etəmim miləhal ne mama ne tata rəha pətan əkəku un motuwɨn əpəh pətan əkəku un tatəməhl ikɨn.  
\v 41 Kən Iesu təmos nelmɨn, mən e rəhalat nəghatən məmə, \it “Talita kum,”\it* nɨpətɨ nəghatən un təmə, “!Pətan əkəku, iatən-ipɨnə kəm ik məmə onakətul!”\x - \xo 5:41 \xt Luk 7:14 \x*   
\p
\v 42 Kən roiu mɨn əm, pətan əkəku apon təmətul mɨnataliwək. (Pətan əkəku un tɨnos nup tuelef.) Nian netəmim kəmotəplan nat un Iesu təmol, kən narmɨlat təmiwɨg pɨk ron.  
\v 43 Kən Iesu təmən-ipən əskasɨk kəm netəm mɨn un məmə, “Onakəsotən-iarəpən nat un kəm suah kit.” Kən matɨg mən-ipən mɨn kəm ilat məmə okotos-ipən nagwənən kit kəm pətan əkəku un tun.   
\c 6  
\s1 Netəm Nasaret  //  kəməsotɨsiai-inən Iesu  
\r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30)  
\m
\v 1 Iesu təmiet ikɨn-un kən rəhan mɨn netəmim kəmotətəu-pən motuwɨn əpəh iman ikɨn.  
\v 2 Kən e nian rəha Sapat, Iesu tuwɨn əpəh e nimə rəha nuəfɨmɨnən matəgətun netəmim. Kən netəmim tepət itəm kəmotəto rəhan nəghatən, kəmotaut pɨk ron motəmə, “?Ei nəman, kəruru məmə suah əpəh təməmɨk hiə natɨmnat mɨn əpəh? ?Kəruru məmə təmahrenatɨg nəhlan? ?O kəruru məmə təmahrol nəhlan matol nat pɨspɨs mɨn əpəh?  
\v 3 Kitat kotɨtun əm məmə suah əh iol əm nimə. In netɨ Meri, pia Jemes, Joses, Jutas ne Saimon. Kən kitat rəhan kaka mɨn kotatɨg.” Kən nɨkilat təsagienən ron kən motəuhlin məntaalat ron.   
\p
\v 4 Məto Iesu təmə, “Ien rəha Uhgɨn katɨsiai-in pɨk ikɨn mɨn rafin. Məto rəhan mɨn əm, ne netəm iman ikɨn kəsotɨsiai-inən.”\x - \xo 6:4 \xt Jon 4:44 \x*   
\p
\v 5 Kən ikɨn əh, okol təsolən nat pɨspɨs kit ikɨn, məto rəhan əmun, tɨtun nələhəu-pənən nelmɨn e netəm koatɨmɨs neen, kən kotəmegəh mɨn.  
\v 6 Kən Iesu narmɨn təmiwɨg pɨk o netəm iman ikɨn məto-inu kəsotolkeikeən məmə okotən nɨpahrienən lan. Kən təmaliwək muwɨn latuənu mɨn rafin, matəgətun netəmim.   
\s1 Iesu təmahl-ipən rəhan  //  netəm tuelef məmə okotuwɨn  //  e nɨtən mɨn  
\r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6)  
\p
\v 7 Kən matɨg maun-in mɨn rəhan netəm tuelef kotuwa ron, kən mahl-ipən ilat keiu-keiu. Təmos-ipən nəsanənən kəm ilat o nəhg-iarəpən narmɨn rat mɨn e netəmim.  
\v 8 Kən mən-ipən nəghatən u kəm ilat məmə, “Onəkəsotosən nat kit e rəhatəmat naliwəkən, məto onəkotos əm kasɨkɨn rəhatəmat. Onəsotosən məni kit e paos rəhatəmat, kən məsotosən pɨret, o kətɨm, o nat kit.  
\v 9 Onəkotuwɨn e put, məto onəsotosən sot kəiu.  
\v 10 Okəmə onəkotuwɨn əpəh ima suah kit ikɨn, kən otapɨl əm e rəhan nimə motatɨg kətatɨg kətoarus motiet latuənu əh.  
\v 11 Kən okəmə onəkotuwɨn e latuənu kit, məto netəmim neen kəsotolkeikeən məmə okotit itəmat nakotuwɨn e rəhalat nɨpəgnoa nimə, o kəsotətəlɨg-inən rəhatəmat nəghatən, kən nian nəkoatiet e rəhalat latuənu, nəkotəkəike motohapɨspɨs rəkɨs nɨsɨp e nelkɨtəmat məmə ilat okotɨtun məmə nəmotəuhlin-pən məntaatəmat olat.”\x - \xo 6:11 \xt Luk 10:4-11 \x*\x - \xo 6:11 \xt Wək 13:51 \x*   
\p
\v 12 Kən kəmotiet motuwɨn motən-ipən kəm netəmim məmə okotəuhlin nətəlɨgən rəhalat, motapəs pahrien nolən rat mɨn, kən motuwɨn o Uhgɨn.  
\v 13 Kən motəhg-iarəp narmɨn rat mɨn tepət e netəmim, kən motol-pən oel e netəm mɨn u koatɨmɨs, kən motol-wɨr ilat.\x - \xo 6:13 \xt Jem 5:14 \x*   
\s1 Kig Herot Antipas təmən Jon Baptais məmə tɨnəmegəh mɨn  
\r (Mat 14:1-2; Luk 9:7-9)  
\p
\v 14 Kən Kig Herot Antipas təməto nəghatən rəha Iesu tɨnuwɨn mɨnapakol e nɨtən mɨn rafin. Kən netəmim neen kotəmə in Jon Baptais əpəh tɨnaiir-pa mɨn mol tatos nəsanənən o nolən nat pɨspɨs mɨn.\x - \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19-20 \x*   
\p
\v 15 Məto netəmim neen mɨn kotəmə in Elaija, neen mɨn kotəmə ien kit rəha Uhgɨn məto tahmen e ien mɨn rəha Uhgɨn aupən.   
\p
\v 16 Məto Kig Herot Antipas təməto, kən məmə, “Jon Baptais əpəh emətatɨp rəkɨs rəhn-kapə, məto tɨnəmegəh mɨn.”   
\s1 Nolən itəm Kig Herot Antipas təmohamnu Jon Baptais lan  
\r (Mat 14:3-12; Luk 3:19-20)  
\p
\v 17-19 Kig Herot Antipas təmən nəhlan məto-inu in təmol nat kit təsahmenən. Pian Filip təmatit pətan kit nərgɨn un Herotias mioal marɨt, kən Kig Herot Antipas tit-irəkɨs pətan un ron mioal marɨt. Kən Jon təmatən-ipən kəm in məmə, “Nakatərəkɨn Lou. Təsahmenən məmə onakit pətan rəha piam.” Kən Herotias təməto nəghatən un kən metəhau Jon ron, kən molkeike məmə okohamnu, məto kəp. Kig Herot Antipas təmolkeike məmə otol rəhan pətaguɨhl nɨkin tagien, kən mahl-ipən rəhan mɨn netəmim kotuwɨn motaskəlɨm Jon kəlis ətain, kən kɨləs kan kɨləs-ipən e kalapus.\x - \xo 6:17-19 \xt Lev 18:16 \x*  
\v 20 Məto Kig Herot Antipas tatɨsiai-in Jon mɨtun məmə in etəm asim, kən in etəm ətuatɨp kit mol tatehm wɨr kən məsohamnuən. Nian tepət təto nəghatən rəha Jon, kən tɨnəruru əfəməh, məto tolkeike məmə otatətəlɨg-in.   
\p
\v 21 Matuwɨn matuwɨn Herotias tɨnos rəhn matɨp Jon e nian kəmatol lafet lan rəha Kig Herot Antipas e nian təmaiir lan. Kig təmaun-in rafin netəm-iasol rəhan mɨn, ne netəm-iasol rəha rəhan mopael mɨn, ne netəm-iasol rəha netəm Kalili, məmə okotuwa motehm motagwən.   
\p
\v 22 Kən e nian əh, pətan əkəku un netɨ Herotias təmuwa imə matol tanis e nɨganəmtɨlat. Kəmotəplan təmol tanis kən nɨkilat təmagien pɨk ron. Kən kig apon təmən-ipən kəm pətan əkəku apon məmə, “Okəmə nakolkeike naka, nakətapəh-in ron io, kən ekos-ipɨnə kəm ik.”  
\v 23 In təmən-iəkɨs kən mos noanawɨl ron məmə, “Nat naka nakolkeike kən measiə-in ron io, ekos-ipɨnə. Nat əpnapɨn okəmə iahgin tahmen e nɨpɨlga rəhak natɨmnat, məto ekəike mos-ipɨnə.”   
\p
\v 24 Kən pətan əkəku apon təmuwɨn əpəh ihluə matətapəh o rəhan mama məmə, “?Mama, oekeasiə-in naka o kig?” Məto rəhan mama təmə, “Uwɨn measiə-in rəhn-kapə Jon Baptais.”   
\p
\v 25 Kən pətan əkəku apon təmaiu ueiuəhai əm muwɨn əpəh imə o kig kən məmə, “Ekolkeike məmə onakɨləs-ipa rəhn-kapə Jon Baptais u-roiu agɨn, kəmələhəu-pən e pɨlet kit.”   
\p
\v 26 Kən nat un təmol kig nɨkin tahmə pɨk, məto okol təsapəsən, məto-inu tɨnəmos rəkɨs noanawɨl e nɨganəmtɨ netəmim u kəmotuwa o lafet.  
\v 27 Kən mahl-ipən rəhan kit mopael məmə otaiu əm muwɨn mɨləs rəhn-kapə Jon Baptais muwa. Kən mopael apon təmuwɨn əpəh e kalapus kən mətatɨp-rəkɨs rəhn-kapə Jon Baptais,  
\v 28 kən mələhəu-pən e pɨlet kit mɨləs muwa, kən mɨləs-ipən kəm pətan əkəku apon, kən tɨləs muwɨn kəm rəhan mama.  
\v 29 Nian netəmim mɨn rəha Jon Baptais kəmotəto netəmim kəmotamnus nat un kəmol e Jon, kən kotuwa motɨləs nɨpətɨn motuwɨn motɨtənɨm e nɨpəg kəpiel rəha nolən suwɨt.   
\s1 Netəm tuelef rəha Iesu kəmotɨtəlɨg-pa mɨn ron  
\r (Luk 9:10)  
\p
\v 30 Kən aposol mɨn rəha Iesu kəmotɨtəlɨg-pa mɨn ron, kən motən-ipən natɨmnat rafin itəm kəmotol, ne nəghatən mɨn itəm kəmotəgətun netəmim lan.\x - \xo 6:30 \xt Luk 10:17 \x*\fig |alt="five loaves and two fish" src="HK00155B.TIF" size="col" loc="Mrk 6:30-44" ref="Mak 6:30" \fig*  
\v 31 Məto netəmim tepət koatuwa moatuwɨn moatiet moatuwɨn, kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim kɨnotəruru nagwənən ne namegən ne. Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Pəs-tu kotuwɨn-tu əpəh ikɨn kit netəmim kotɨkə ikɨn, kən nakotameg məsɨn.”  
\v 32 Kən ilat əm motuwɨn e pot kit mɨnotuwɨn əpəh netəmim kotɨkə ikɨn.   
\s1 Iesu təmagwən nəman  //  faif-taosan  
\r (Mat 14:13-21; Luk 9:11-17;  //  Jon 6:1-14)  
\p
\v 33 Məto netəmim tepət kəmotəplan ilat nian kəmotiet, kən motɨtun ilat. Kən kəmotiet e latuənu mɨn motaiu kaupən-in ilat, motuwɨn əpəh koatuwɨn ikɨn.  
\v 34 Nian Iesu təmuwar e pot məplan nɨmanin netəmim tepət kɨnəmotuwa rəkɨs, kən təmasəkitun ilat, məto-inu kotahmen əm e sipsip mɨn itəm etəmim tɨkə o nehmən ilat. Kən təmətul matəgətun ilat e natɨmnat tepət.\x - \xo 6:34 \xt Nam 27:17; Mat 9:36 \x*   
\p
\v 35 Tɨnehnaipən, kən netəmim rəha Iesu kəmotuwa motən-ipən kəm in məmə, “Tɨnətalugɨn, kən ikɨn-u kəsatɨgən ikɨn.  
\v 36 Təwɨr məmə onakahl-ipən-ta netəmim koatuwɨn əpəh e latuənu mɨn, ne əpəh ikɨn mɨn, məmə okotos-nəmtɨn nɨgɨlat nagwənən.”   
\p
\v 37 Məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kəp, itəməhal əm. Nakəhlagwən netəm mɨn əh.” Məto kotəmə, “!Naka! ?Nakəmə oekotuwɨn motərakin məni asol agɨn u tu-hanrɨt tenarius o nosən pɨret lan o nagwənən nɨmanin netəmim u?”\f + \fr 6:37 \ft Roiu, tu-hanrɨt tenarius tahmen e tu-hanrɨt-taosan vatu.\f*   
\p
\v 38 Məto Iesu təmə, “?Nakoatos pɨret kuwəh? Otuwɨn motehm.” Kəmotuwɨn motehm motəmə, “Pɨret faif, kən nəm kəiu.”   
\p
\v 39 Kən Iesu tən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim mə okotol netəmim kotəpələh e manuwɨhl amiəmɨtə fifti fifti ne uan-hanrɨt uan-hanrɨt,  
\v 40 kən kəmotəpələh nəhlan fifti fifti ne uan-hanrɨt uan-hanrɨt.  
\v 41 Kən Iesu təmos pɨret faif ne nəm mil u kəiu, kən mətag-pər əpəh e neai məfak ron, kən məmkas pɨret un məmki-pən kəm rəhan mɨn netəmim məmə okotoor kəlɨn kəm netəmim. Kən matɨg mos mɨn nəm mil u kəiu məmkas moor kəm netəmim.  
\v 42 Kən netəmim rafin kəmotun nərpɨlat tasis,  
\v 43 kən motapəs nɨmɨsmɨsɨ pɨret un ne nəm mil un, kən netəmim mɨn rəha Iesu kotaii-pən e kətɨm asol tuelef kotər wɨr.  
\v 44 Kən netəm mɨn u kəmotagwən, nəman elat kotahmen e faif-taosan.\x - \xo 6:44 \xt Mak 8:1-9 \x*   
\s1 Iesu təmaliwək e  //  nətuei nəhau  
\r (Mat 14:22-33; Jon 6:15-21)  
\p
\v 45 Kən roiu agɨn-əh mɨn, Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə okotɨləs pot kit motaupən motuwɨn entənɨpən-pən əpəh ikɨn kit nərgɨn u Petsaeta, məto in otatɨg mahl-ipən paupən netəmim koatuwɨn iməlat mɨn ikɨn-u panuwɨn.  
\v 46 Nian tɨnauiatɨpin rəkɨs netəmim, mahl-ipən ilat koatuwɨn, kən muwɨn əpəh e nɨtot məmə otəfak.\x - \xo 6:46 \xt Luk 5:16 \x*   
\p
\v 47 Kən tɨnətalugɨn, pot tɨnuwɨn əpəh ilugɨn ətuatɨp əpəh e lek, məto Iesu tətan pɨsɨn əm əpəh ipar.  
\v 48 Kən məplan ilat kotasuə kɨtasuə məto kɨnotəpou məto-inu nɨmətag tatoh ilat. Kən tɨnatian-ian, kən taliwək e nətuei nəhau matuwa. Təmaliwək muwa, iuəhkɨr əm taprəkɨs-in ilat.   
\p
\v 49-50 Kən nian netəmim mɨn rəha Iesu kəmotəplan taliwək e nətuei nəhau matuwa, kən nɨkilat təht məmə narmɨ suah kit. Kən ilat rafin kəmotəplan, kən motəgɨn katearɨg əfəməh. Məto roiu agɨn-əh əm, Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “!Ei, nɨkitəmat tətul məha-məha. Io u inu. Sotəgɨnən!”\x - \xo 6:49-50 \xt Luk 24:37 \x*  
\v 51 Kən muwɨn e pot məplan ilat moatəpələh, kən nɨmətag təmurahl nelmɨn, kən kəmotaut pɨk ron,\x - \xo 6:51 \xt Mak 4:39 \x*  
\v 52 məto-inu rəhalat-kapə tiəkɨs. Kəmotəplan pap Iesu təmagwən netəmim tepət e pɨret noan məsɨn əm, məto ilat kotəruru əh məmə in pah.   
\s1 Iesu təmol-wɨr netəm koatɨmɨs əpəh Kenesaret  
\r (Mat 14:34-36)  
\p
\v 53 Kəmotuwɨn entənɨpən-pən motuwar əpəh ikɨn kit nərgɨn u Kenesaret, kən motietain pot ikɨn.  
\v 54 Nian kəmotuwar ikɨn əh, netəm ikɨn kəmotɨtun ueiuəhai əm məmə in Iesu.  
\v 55 Kən kəmotaiu motuwɨn əpəh latuənu mɨn moatən-ipən kəm netəmim. Kən nian kotəto məmə Iesu əh-ikɨn əh, koatəmɨk netəm koatɨmɨs e rəhalat pet motuwa ron.  
\v 56 Kən ikɨn mɨn rafin Iesu tatuwɨn-pən ikɨn e latuənu əlkələh, ne latuənu asol mɨn, ne ikɨn mɨn rafin tɨtəlau, netəmim kotəmɨk netəm koatɨmɨs motiet katəlɨn əm ilat əpəh maket ikɨn. Kən kəmoatəkəike katən-ipən kəm Iesu məmə otegəhan-in ilat kotek əm nɨpəgnəmtɨ rəhan kot. Kən netəmim rafin u kəmotek rəhan kot, kən motəwɨr e rəhalat nɨmɨsən.   
\c 7  
\s1 Netəm-iasol mɨn kəmotetəhau Iesu o kastom rəhalat  
\r (Mat 15:1-9)  
\m
\v 1 Kən Farisi mɨn ne iəgətun neen rəha Lou, kəmotɨsɨ-pən əpəh Jerusalem, motuwa moatəpələh ilat Iesu.  
\v 2 Kən kəmotəplan məmə netəmim mɨn rəha Iesu kəmotagwən kən məsotaikuas wɨrən e nelmɨlat e nolən rəha Farisi mɨn.\x - \xo 7:2 \xt Luk 11:38 \x*   
\p
\v 3 Farisi mɨn, ne netəm Isrel tepət, kəmoatətəu-pən ətuatɨp kastom rəha tɨpɨlat nuwəh mɨn. Okəmə kəsotaikuas wɨrən e nelmɨlat un, kən kəsotagwənən.  
\v 4 Kən nian koatɨsɨ-pən e maket moatuwa, məsotagwənən pitən, motaupən kaikuas e nelmɨlat kən panotagwən. Kən moatətəu-pən natɨmnat tepət mɨn nəhlan itəm kəmotos o tɨpɨlat nuwəh mɨn. Kən kastom ətuatɨp əh-ikɨn rəha naikuasən e sospən, ne panɨkɨn, ne pesɨn u kəmol e iaen.\x - \xo 7:4 \xt Mat 23:25 \x*   
\p
\v 5 Kən inu Farisi mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou kotətapəh o Iesu məmə, “?Tahro rəham mɨn netəmim kəsotətəu-pənən kastom rəha tɨpɨtat nuwəh mɨn? ?Tahro kəsotaupənən motaikuas pitən e nelmɨlat u panotagwən?”   
\p
\v 6 Məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Aupən Aesea təmən-iarəp nəghatən rəha Uhgɨn kən məht ətuatɨp itəmat lan u rəhatəmat nənən təwɨr, məto nɨkitəmat tamkɨmɨk. In təmən məmə,  
\q1 ‘Uhgɨn təmə netəm mɨn u kotɨsiai-in io e nəghatən əm rəhalat,  
\q1 məto nɨkilat tətan-pən əh əpəh isəu.   
\q1
\v 7 Motəfak kəm io o nat əpnapɨn əm  
\q1 məto-inu ilat kotəgətun netəmim e lou itəm etəmim əm təmol  
\q1 motəmə lou rəha Uhgɨn, məto kəp.’”\x - \xo 7:7 \xt Aes 29:13\x*   
\m
\v 8 Kən Iesu təmən mɨn kəm ilat məmə, “Itəmat nakotapəs Lou rəha Uhgɨn moatətəu-pən əm kastom rəha etəmim.”   
\p
\v 9 Kən mən-ipən kəm ilat məmə, “Nakotausit pɨk o nolən apon rəhatəmat məmə nakotapəs Lou rəha Uhgɨn kən motətəu-pən atɨp əm kastom rəhatəmat.  
\v 10 Moses təmən məmə, ‘Onakɨsiai-in rəham tata ne mama. Okəmə suah kit tatəghat rat e rəhan tata ne mama, okəike kohamnu.’\x - \xo 7:10 \xt Eks 20:12; 21:17; Dut 5:16 \x*  
\v 11 Məto itəmat nakotən məmə, suah kit okəmə tapəs nasituən e rəhan tata ne mama kən mən-ipən kəm ilau məmə, ‘Rəhak u nat u ekəmə ekasitu etəlau lan, məto emələhəu əm məmə rəha Uhgɨn. Kən nat katos-ipən kəm Uhgɨn okol kəsol mɨnən nat kit lan.’  
\v 12 Kən motatɨg moatən-iəhau mɨn o nasituən e rəhan tata ne mama.  
\v 13 Məto e nolən əh, nakotəgətun netəmim e rəhatəmat kastom motol nəghatən rəha Uhgɨn tatol əm nat əpnapɨn lan. Kən natɨmnat mɨn tepət mɨn nəhlan itəmat nəkoatol.”   
\s1 Nat tol netəmim kotərat e nɨganəmtɨ Uhgɨn  
\r (Mat 15:10-20)  
\p
\v 14 Kən Iesu təmaun-in nɨmanin netəmim məmə okotuwa iuəhkɨr ron kən məmə, “Otətəlɨg-in wɨr-tu io məmə nəkotɨtun.  
\v 15 Nat etəmim tatərge təsolən etəmim tamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn, məto nat tatiet e nɨki etəmim tatol etəmim tamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn.”\f + \fr 7:15 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, koatən ves 16 nəhlan: “Etəm matəlgɨn tatɨg, təwɨr məmə in otətəlɨg-in wɨr kən mɨtun nəghatən mɨn u.”\f*\x - \xo 7:15 \xt Wək 10:14-15 \x*   
\p
\v 17 Nian Iesu təmiet e nɨmanin netəmim un kən muwɨn əpəh imə, kən rəhan mɨn netəmim kotətapəh o nɨpətɨ nəghatən mɨn un kəm in.  
\v 18 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə naka itəmat mɨn rəhatəmat-kapə tɨkə. Onəkotəkəike motɨtun məmə natɨmnat itəm etəmim tatərge in tahmen əm e nat ihluə təsolən etəmim tərat e nɨganəmtɨ Uhgɨn.  
\v 19 Məto-inu tərge kən təsuwɨnən e nɨkin, məto tatuwɨn e tɨpəin u, kən matiet mɨn.” (E nəghatən əh Iesu təmən-iarəp məmə nagwənən rafin katun təwɨr e nɨganəmtɨ Uhgɨn.)   
\p
\v 20 Kən məmə, “Məto nat itəm tatiet e nɨki etəmim, in tol etəmim tətamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn.  
\v 21 Məto-inu nɨki etəmim tatəht natɨmnat tərat tepət, ilat u: nɨpɨtan ne nəman ne, koatit anion ilat mɨn; nakləhən; nohamnuən itəm;  
\v 22 nakləh-inən pətan rəha suah pɨsɨn; naumɨsən o natɨmnat; nolən rat mɨn; neiuəən; nolən rəha nit əpnapɨn əmən nɨpɨtan ne nəman; netetən; nənən nɨkal itəm; nausitən; nalmələn.  
\v 23 Nolən rat mɨn əh, ilat əh kotɨsɨ-pən e nɨki netəmim kən motol ilat kotamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn.”   
\s1 Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat e netɨ pətan kit  
\r (Mat 15:21-28)  
\p
\v 24-26 Kən Iesu təmiet ikɨn-un kən məsou pəhap muwɨn əpəh Fonisia, ima Iaihluə mɨn e nɨtən rəha Siria, mətatɨg e nimə kit iuəhkɨr o taon u Taea, matəhluaig məsolkeikeən məmə netəmim okotɨtun məmə in tətatɨg əh-ikɨn əh, məto okol təsəhluaigən. Məto pətan kit əh-ikɨn, narmɨn rat tətatɨg e rəhan pətan əkəku. Pətan un təmaiir ikɨn əh, kən in təsəfakən, in Iaihluə. (Netəm Isrel kotəmə Iaihluə mɨn kotahmen e kuri.) Nian təməto natɨmnat wɨr mɨn itəm Iesu tatol ilat, kən tasək muwa mɨsin-pən nulɨn ron məmə otəhg-iarəp narmɨn rat e rəhan pətan əkəku.  
\v 27 Məto Iesu təmə, “Kəpə. Pəs kaupən kagwən nɨsualkələh. Təsəwɨrən məmə okərakin-pən nagwənən nɨgɨ nɨsualkələh kəm kuri mɨn.”   
\p
\v 28 Məto pətan u təmə, “Nɨpahrienən etəm-iasol, məto kuri mɨn koatun əm nɨmɨsmɨsɨ nagwənən nɨgɨ nɨsualkələh itəm kotɨsas-pən e nɨpəg tepɨl.”   
\p
\v 29 Kən Iesu təmən-ipən ron məmə, “Məto-inu nəmuhalpɨn wɨr rəhak nəghatən, uwɨn-tu əpəh imam ikɨn məplan narmɨn rat tɨniet rəkɨs e rəham pətan əkəku.”  
\v 30 Pətan u təmaiu muwɨn iman latuənu məplan rəhan pətan əkəku tətapɨl-pər wɨr əm e rəhan pet, kən narmɨn rat tɨniet rəkɨs lan.   
\s1 Iesu təmol-wɨr suah kit matəlgɨn talu məruru nəghatən  
\p
\v 31 Kən Iesu təmiet ikɨn-un ima netəm Taea kən muwɨn-pən əpəh Saeton matuwɨn əpəh e nəhau Lek Kalili, məto təmuwɨn-pən əpəh Tekapolis ikɨn.  
\v 32 Kən netəmim kəmotit suah kit matəlgɨn talu kən məruru nəghatən motuwa məmə Iesu otələhəu-pən nelmɨn lan pəs təto təwɨr.  
\v 33 Kən Iesu təmit suah un mian əpəh isəu məsɨn o netəmim, kən mɨləs-ipən noa nelmɨn e matəlgɨn kən magəh nelmɨn\f + \fr 7:33 \ft E nian mɨn əh, netəmim nɨkilat təht məmə nahui noan in tahmen e mərɨsɨn kən tətasitu e nɨmɨsən.\f* mələhəu-pən e namɨ suah un.  
\v 34 Kən masɨpər əpəh e neai, kən mamegahl ron e rəhan nəghatən məmə, \it “!Efata!”\it* Nɨpətɨn təmə, “!Əwɨr-ta!”  
\v 35 Kən əmun suah un tɨnatəto nat, kən namɨn tɨnəwɨr mɨnatəghat wɨr.   
\p
\v 36 Kən Iesu təmən-iəhau ilat məmə okəsotənən nat un kəm netəmim. Məto nian Iesu təmatəkəike kəm ilat, kən ilat kəmotəkəike kən-iarəp kəm netəmim.\x - \xo 7:36 \xt Mak 1:43-45 \x*  
\v 37 Kəmotaut pɨk ron motəmə, “Natɨmnat rafin itəm tatol, məto in təwɨr pɨk agɨn. Netəm u matəlgɨlat talu kɨnoatəto nat, ne netəm kotəruru nəghatən kɨnoatəghat.”\x - \xo 7:37 \xt Aes 35:5 \x*   
\c 8  
\s1 Iesu təmagwən  //  netəmim fo-tausan  
\r (Mat 15:32-39)  
\m
\v 1 E nian kit mɨn netəmim tepət kəmotuwa mɨn ron, kən məto, nɨgɨlat nagwənən tɨnɨkə. Kən Iesu təmaun-in rəhan mɨn netəmim kotuwa kən tən-ipən kəm ilat məmə,  
\v 2 “Nɨkik tɨnahmə pɨk o netəm mɨn əpəh məto-inu, kəmotuarisɨg-in io mɨnotos rəkɨs nian kɨsɨl, kən roiu əh, nɨgɨlat nagwənən tɨnɨkə.  
\v 3 Okəmə ekahl-ipən ilat koatuwɨn əh-roiu, kən nɨganəmtɨlat otapɨn e suatɨp, kən sueiuei otoh ilat, məto-inu kəməsotagwənən nuwəh, kən neen kəmotɨsɨ-pən əpəh isəu.”   
\p
\v 4 Kən rəhan mɨn netəmim kəmotətapəh ron məmə, “?Okəmɨk hiə pɨret tahmen-in nagwənən ilat? Ikɨn-u taruən-aruən ikɨn, netəmim kəsotatɨgən ikɨn.”   
\p
\v 5 Kən Iesu təmətapəh olat məmə, “?Nakoatos pɨret kuwəh?” Məto kotəmə, “Sepɨn.”   
\p
\v 6 Kən təmən-ipən kəm netəmim məmə okotəpələh, kən mos pɨret un məfak matən-ipən tagkiu ron kəm Uhgɨn, kən məmkas mos-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə okotoor kəlɨn kəm netəmim, kən kəmotol mihin.  
\v 7 Kən kəmotos mɨn nəm əlkələh neen ka, kən Iesu təfak ron kən mos-ipən mɨn kəm ilat məmə okotoor kəlɨn kəm netəmim.  
\v 8-9 Kən netəm mɨn u Iesu təmagwən ilat kotahmen e fo-tausan, kəmotun nagwənən nərpɨlat tasis, kən kapəs nɨmɨsmɨsɨ nagwənən, kən kaii-pən e kɨpəhau sepɨn kotər.\x - \xo 8:8-9 \xt Mak 6:35-44 \x*  
\v 10 Kən Iesu tahl-ipən netəmim koatuwɨn iməlat mɨn ikɨn. Kən ilat rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn e pot kan əpəh e nɨtən Talmanuta.   
\s1 Farisi mɨn kəmotən məmə okotehm nəmtətin kit  
\r (Mat 16:1-4)  
\p
\v 11 Kən Farisi mɨn neen kəmotuwa o Iesu moatərgəhəu kəm in motən-ipən kəm in məmə otol-tu nəmtətin asol kit pəs kotɨtun məmə in təmɨsɨ-pən pahrien o Uhgɨn, o kəp.  
\v 12 Kən Iesu nɨkin təməpou, kən mamegahl ron kən məmə, “?Karmə tahro netəm mɨn u-roiu ne kotəmə okotəplan-tu nəmtətin kit? Məto iatən pahrien kəm itəmat məmə okol kəsolən nəmtətin kit kəm itəmat.”\x - \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29 \x*   
\p
\v 13 Kən mapəs ilat motuwɨn e pot kan əpəh e nɨkalɨ nəhau lek entənɨpən-pən.   
\s1 Is rəha Farisi ne is rəha  //  Kig Herot Antipas  
\r (Mat 16:5-12)  
\p
\v 14 Rəhan mɨn netəmim kəmotaluin nəmɨkən pɨret məto kəmotos əm kitiəh əm motuwɨn e pot.  
\v 15 Kən Iesu təmatəhag kəm ilat məmə, “Otehm wɨr itəmat o is rəha Farisi mɨn ne is rəha Herot Antipas.”\x - \xo 8:15 \xt Luk 12:1 \x*   
\p
\v 16 Kən kəmotən-ipən kəm ilat mɨn məmə, “Tatən nəhlan məto-inu kəməsotəmɨkən pɨret.”   
\p
\v 17 Kən məto Iesu tɨnɨtun rəhalat nətəlɨgən kən mən məmə, “?Tahro nakoatən nəghatən əh məmə nəməsotəmɨkən pɨret? ?Tahro itəmat nəkəsotehmən əh kən məsotɨtunən əh? !Rəhatəmat-kapə tiəkɨs!\x - \xo 8:17 \xt Mak 6:52 \x*  
\v 18 Nɨganəmtɨtəmat u ikɨn. ?Tahro nəkəsotehmən nat? Kən matəlgɨtəmat u ikɨn. ?Tahro nakəsotətoən nat? Ekɨtun məmə okəmə naka nɨnəmotaluin natɨmnat itəm kɨnotuwa rəkɨs.  
\v 19 ?Nian emos pɨret əh faif məmkas mos-ipən kəm netəmim mɨn əpəh faif-tausan kotun, kən uarisɨg nəmotaii-pən nɨmɨsmɨsɨn e kətɨm asol kuwəh?” Məto kotəmə, “Tuelef.”\x - \xo 8:19 \xt Mak 6:41-44 \x*   
\p
\v 20 Kən təmətapəh mɨn olat məmə, “?Kən nian emos pɨret əh sepɨn məmə ekos-ipən kəm netəm mɨn əpəh fo-tausan kotun, kən uarisɨg nəmotaii-pən nɨmɨsmɨsɨn e kətɨm asol kuwəh?” Məto kotəmə, “Sepɨn.”   
\p
\v 21 Kən təmatətapəh olat məmə, “?Məto itəmat nəkotəruru əh io?”   
\s1 Iesu təmol-wɨr suah kit nɨganəmtɨn təpɨs  
\p
\v 22 Kən kəmotuwar əpəh ikɨn kit katən məmə Petsaeta, kən netəm ikɨn kəmotit suah kit nɨganəmtɨn təməpɨs motuwa kən kətasək ahgin Iesu məmə otələhəu-pən nelmɨn lan.  
\v 23 Kən Iesu təmos nelmɨ suah un mian isəu məsɨn o latuənu kən tagəh nɨganəmtɨ suah un\f + \fr 8:23 \ft Afin-tu futnot e Mak 7:33.\f* kən mələhəu-pən nelmɨn mil lan, kən mətapəh ron məmə, “?Nɨnɨtun nehmən nat o kəp?”   
\p
\v 24 Məto suah un təmasɨpər kən məmə, “Ekatəplan netəmim məto kotahmen əm e nɨg mɨn məto in əmun kotaliwək.”   
\p
\v 25 Kən Iesu təmatɨg mələhəu-pən mɨn nelmɨn mil e nɨganəmtɨ suah un, kən tɨnɨtun nəplan wɨrən natɨmnat mɨnapəs noapoapən.  
\v 26 Kən Iesu təmahl-ipən məmə otatuwɨn iman ikɨn məto təmən-iəhau məmə otəsuwɨn-pənən əh latuənu əh-ikɨn.   
\s1 Pita təmən-iarəp məmə Iesu in Mesaea ilouin  
\r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21)  
\p
\v 27 Kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotiet motəsou pəhap motuwɨn e latuənu mɨn u iuəhkɨr o nat əpəh Sisaria Filipae. Nian kəmoatuwɨn e suatɨp kən tatətapəh olat məmə, “?Otən-tu məmə netəmim kotəmə pah u io?”   
\p
\v 28 Məto rəhan mɨn netəmim kotəmə, “Netəmim neen kotəmə ik Jon Baptais. Neen mɨn kotəmə ik Elaija. Neen mɨn kotəmə ik ien kit rəha Uhgɨn aupən.”\x - \xo 8:28 \xt Mak 6:15 \x*   
\p
\v 29 Kən təmətapəh olat məmə, “?Məto itəmat nakotəmə pah u io?” Kən Pita təmə, “Ik Mesaea ilouin, itəm Uhgɨn təmən məmə otəpanahl-ipa.”\x - \xo 8:29 \xt Jon 6:68-69 \x*   
\p
\v 30 Kən Iesu təmən-iəhau əskasɨk ilat məmə, okəsotən-iarəpən in kəm suah kit.\x - \xo 8:30 \xt Mak 9:9 \x*   
\s1 Iesu təməghat-in  //  rəhan nɨmɨsən  
\r (Mat 16:21-23; Luk 9:22)  
\p
\v 31 Kən təmatəgətun ilat kən matən məmə, “Io Netɨ Etəmim oepanəto nahməən o natɨmnat tepət. Netəm-iasol rəha netəm Isrel, ne pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou okotetəhau io, kən motohamnu io, məto oekos nian kɨsɨl un, kən panəmegəh mɨn.”  
\v 32 Təmən wɨr pap kəm ilat, məto Pita təmit Iesu mian əpəh e nɨkalɨ suatɨp kən matən-iəhau əskasɨk məmə otəsəghatən nəhlan.  
\v 33 Kən məto Iesu təmasɨpən məplan rəhan mɨn netəmim, kən mən-ipən kəm Pita məmə, “!Ik iərmɨs Setan asol, agɨm muwɨn isəu lak! Rəham nətəlɨgən sənəmə rəha Uhgɨn, məto rəha etəmim əm.”   
\s1 Naulɨs-inən nən-iarəpən Iesu kəm netəmim  
\r (Mat 16:24-28; Luk 9:22-27)  
\p
\v 34 Kən Iesu təmaun-in rafin netəmim ne rəhan mɨn netəmim məmə okotuwa ron, kən təmən məmə, “Okəmə suah kit təmə otuarisɨg-in io, otəkəike maluin atɨp in, kən mɨləs rəhan nɨg kəməluau muarisɨg-in io.\x - \xo 8:34 \xt Mat 10:38-39; Luk 14:27 \x*  
\v 35 Etəmim itəm tolkeike məmə otosmegəh rəhan nəmegəhən e nətueintən u, kən otakiəh e rəhan nəmegəhən lilɨn. Məto etəm otɨmɨs ron io ne Namnusən Təwɨr rəhak, in otos nəmegəhən lilɨn.  
\v 36 ?Okəmə etəmim kit tatos rafin natɨmnat e nətueintən, məto uarisɨg lan otɨmɨs kən təsosən nəmegəhən lilɨn, in təmol win e nat kit təwɨr, o kəp? Kəp.  
\v 37 Okol suah əh təsos-ipənən nat kit kəm Uhgɨn məmə Uhgɨn otos-ipən nəmegəhən lilɨn kəm in.   
\p
\v 38 “Netəm kotaulɨs-in nən-iarəpən io ne rəhak nəghatən kəm netəm kotapəs nəfakən motol təfagə rat, kən o nian io Netɨ Etəmim oekuwa lan, io mɨn oekaulɨs-in nənən məmə ilat u rəhak mɨn netəmim. O nian əh oekuwa itɨmat nagelo asim mɨn e nepətən əhag-əhag asol rəha rəhak tata.”\x - \xo 8:38 \xt Mat 10:33 \x*   
\c 9  
\m
\v 1 Kən Iesu təmən məmə, “Ekatən pahrien kəm itəmat məmə, itəmat neen u nəkoatətul u ikɨn-u roiu, okol kəsotɨmɨsən mətoahgin kotəplan nərəmərəən rəha Uhgɨn otuwa e nəsanənən asol.”\x - \xo 9:1 \xt Mak 13:30 \x*   
\s1 Nɨpətɨ Iesu təmuwa mol pɨsɨn  
\r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36)  
\p
\v 2 Kən nian sikis kɨnotuwa mɨnotuwɨn rəkɨs, kən Iesu tit Pita, Jemes, ne Jon, kən iləhal pɨsɨn əm kəhaluarisɨg-in motuwɨn əpəh e nɨtot əfəməh kit, kən ilat pɨsɨn əm əh-ikɨn. Kən kəməhaləplan nɨpətɨ Iesu təmol pɨsɨn.  
\v 3 Rəhan napən təmuwa məruən matɨpɨt-ɨpɨt, okol suah kit təsaikuasən e nɨməhan kit təruən min-nəhlan.  
\v 4 Kən suah miləhal apon kəməhaləplan Elaija ne Moses kəmiaet-arəpa mətəhaləghat iləhal Iesu.  
\v 5 Kən Pita təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, təwɨr məmə ekəhaluwa ikɨn-u. Pəs məhalol makeen kɨsɨl, rəham kit, rəha Moses kit, kən rəha Elaija kit.”  
\v 6 Pita tɨnatəghat əpnapɨn əm məto-inu kɨnəhaləgɨn pɨk matəhlasiəp.   
\p
\v 7 Kən napuə təmuwa malpin ilat, kən kəmotəto nəwia suah kit təmɨsɨ-pən əpəh e napuə məmə, “Inu netɨk keike u ekolkeike pɨk. Onakəhaləkəike məhalətəlɨg-in in.”\x - \xo 9:7 \xt Wək 3:22; 2 Pita 1:17-18 \x*  
\v 8 Kən roiu agɨn-əh mɨn, kəməhaleirair, məto kɨnəsəhaləplanən suah mil un, məto kəməhaləplan əm Iesu tatətul ilat min iləhal.   
\p
\v 9 Nian kəmoateiuaiu e nɨtot un kan əpəh ləhau, kən Iesu təmən-iəhau əskasɨk iləhal məmə, “Natɨmnat un nəməhalehm əpəh ilis e nɨtot, onəsəhalənən kəm suah kit məhalətoarus-pən io Netɨ Etəmim oekəmegəh mɨn e nɨmɨsən.”   
\p
\v 10 Kən iləhal kəməhalɨsiai-in nəghatən rəha Iesu, məto kəmatəhalən əm kəm iləhal mɨn məmə, “Nəghatən əh təmən məmə otəmegəh mɨn e nɨmɨsən, kəruru məmə nɨpətɨn təmə naka.”   
\p
\v 11 Kən kəməhalətapəh o Iesu məmə, “?Tahro iəgətun mɨn rəha Lou kotəmə Elaija otəkəike maupən muwa?”\x - \xo 9:11 \xt Mal 3:1 \x*   
\p
\v 12 Kən Iesu təmən-ipən kəm iləhal məmə, “Nɨpahrienən, Elaija otaupən muwa matol-wɨr mɨn natɨmnat rafin. ?Məto tahro Naoa Rəha Uhgɨn təmən məmə io Netɨ Etəmim oepanəto nahməən o natɨmnat tepət, kən netəmim okotəplan io motapəs io?\x - \xo 9:12 \xt Sam 22:1-18; Aes 53:3; Mal 4:5-6 \x*  
\v 13 Məto ekatən pahrien kəm itəməhal məmə Elaija tɨnuwa rəkɨs, kən kəmol nat tərat lan tahmen e Naoa Rəha Uhgɨn təmən məmə okəpanol mihin.”\x - \xo 9:13 \xt Mat 11:14 \x*   
\s1 Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat e suakəku kit  
\r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43)  
\p
\v 14 Nian kəmotɨtəlɨg-pa mɨn, motehm netəmim neen mɨn rəha Iesu, məto nɨmanin netəmim kəmotɨtəlau elat, kən iəgətun neen rəha Lou ne netəmim mɨn rəha Iesu kotərgəhəu.  
\v 15 Nian netəmim kəmotəplan Iesu, narmɨlat təmiwɨg pɨk ron, kən motaiu ka məmə okotəghat kəm in.  
\v 16 Kən Iesu təmətapəh olat məmə, “?Naka əpəh nakotərgəhəu ron itəmat netəm mɨn əpəh?”   
\p
\v 17 Məto netəm mɨn u kit təmə, “Iəgətun, io emit netɨk muwa ron ik məmə onakol-wɨr, məto-inu narmɨn rat kit tətatɨg lan kən mol təruru nəghatən.  
\v 18 Kən nian narmɨn rat apon taskəlɨm in, kən moh mɨləs-iəhau morin əpəh e nɨsɨp, kən nahuin noan tiet tahmen əm e sop, kən matəgətain nəluɨn, nɨpətɨn tatɨkɨmkɨm. Kən emətapəh o rəham netəmim məmə okotəhg-iarəp narmɨn rat əpəh lan, məto kotəruru nəhg-iarəpən.”   
\p
\v 19 Məto Iesu təmə, “Kəsi, itəmat un netəm roiu ne nakəsotahatətəən lak. Karmə oekatɨg kitat min itəmat mətoarus-pən nian naka nəpanotahatətə lak. Kən karmə onəghan epanameg etəmat. Enəpou-in itəmat. !Otɨləs suakəku un motuwa!”   
\p
\v 20 Kən kəmotɨləs kan o Iesu. Kən narmɨn rat apon təməplan Iesu kən mol suakəku apon taut nɨpətɨn tasiəp-asiəp pɨk, kən miet morin əpəh ləhau e nɨsɨp məsoupəlpəl mətan, kən nahui noan tiet tahmen e sop.  
\v 21 Kən Iesu təmətapəh o rəhan tata məmə, “?Təmol min-nəhlan mɨnos nup kuwəh?”  
\p Məto rəhan tata təmə, “Təmətuoun e nian təmatəkəku mətoarus-pa əh-roiu.  
\v 22 Kən nian tepət narmɨn rat əh toh matɨləs-ipən əpəh e nɨgəm ne nəhau məmə otohamnu. Okəmə nəkɨtun nolən, pəs nakasəkitun itɨmlau masitu etɨmlau.”   
\p
\v 23 Məto Iesu təmə, “?Naka əh, nəghatən u məmə, ‘Okəmə nəkɨtun nolən’? Uhgɨn tɨtun nolən natɨmnat rafin o etəmim itəm tətahatətə lan.”\x - \xo 9:23 \xt Mat 21:21; Mak 11:23 \x*   
\p
\v 24 Kən roiu agɨn, tata rəha suakəku un təmagət əfəməh məmə, “Ekətahatətə lam, məto in əmun rəhak nahatətəən təkəku əm, asitu lak məmə rəhak nahatətəən otər mepət.”   
\p
\v 25 Kən nian Iesu təməplan məmə netəmim neen mɨn kɨnotuwa iuəhkɨr ron, kən tən-ipən əskasɨk kəm narmɨn rat apon məmə, “Ik narmɨn rat itəm natol matəlgɨtəm tətalu kən mol itəm katəruru nəghatən. !Ekatən-ipɨnə ətuatɨp u-roiu məmə onakiet e suakəku un, kən məsuwa mɨnən muwɨn lan!”   
\p
\v 26 Kən narmɨn rat apon təmagət əfəməh mol suakəku apon taut masiəp-asiəp mɨn u iuəhkɨr agɨn tɨmɨs, kən miet lan. Okol nəkəplan məmə tɨnɨmɨs rəkɨs, kən netəmim tepət kotəmə tɨnɨmɨs.\x - \xo 9:26 \xt Mak 1:26 \x*  
\v 27 Məto Iesu təmea-pən maskəlɨm nelmɨn miuw-pər, kən tətul.   
\p
\v 28 Iesu təmuwɨn imə, kən ilat pɨsɨn əm rəhan mɨn netəmim koatəpələh, kən kotətapəh ron məmə, “?Karmə tahro ekotəruru nəhg-iarəpən narmɨn rat əpəh?”   
\p
\v 29 Məto Iesu təmə, “Nəfakən əm tɨtun nəhg-iarəpən narmɨn rat mɨn əh nəhlan.”   
\s1 Iesu təmən-iarəp mɨn  //  rəhan nɨmɨsən  
\r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45)  
\p
\v 30 Kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotiet ikɨn-un kən motuwɨn-pən əpəh e nɨtən Kalili ikɨn, məto Iesu təsolkeikeən məmə okɨtun məmə in əh-ikɨn əh.\x - \xo 9:30 \xt Jon 7:1 \x*  
\v 31 Təmol nəhlan məto-inu tatəgətun rəhan mɨn netəmim. Təmən məmə, “Io Netɨ Etəmim, okegəhan-in-pən io kəm netəmim kotohamnu io ekɨmɨs. Məto oekos nian kɨsɨl u, kən panəmegəh mɨn.”\x - \xo 9:31 \xt Mak 8:31; 10:32-34 \x*   
\p
\v 32 Kən məto rəhan mɨn netəmim kəsotɨtun wɨrən rəhan nəghatən, kən nɨkilat tɨnəgin o nətapəh-inən nɨpətɨ nəghatən rəhan.\x - \xo 9:32 \xt Luk 9:45 \x*   
\s1 ?Pah in tepət elat?  
\r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48)  
\p
\v 33 Kəmotiet-pa əpəh Kapaneam, kən mɨnoatuwɨn imə kit. Kən Iesu təmatətapəh olat məmə, “?Naka əpəh nəmoatən e suatɨp?”   
\p
\v 34 Məto kɨnotəruru nuhalpɨnən məto-inu, e suatɨp kəmoatən məmə pah in tepət elat.  
\v 35 Kən Iesu təməht-iəhau məpələh, kən maun-in rəhan netəm tuelef məmə okotuwa-tu ron, kən tən-ipən kəm ilat məmə, “Etəm tolkeike məmə in otepət e netəmim, in oteike meiuaiu elat kən muwa məmə in iolwək əm kit rəhalat.”\x - \xo 9:35 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:43-44; Luk 22:24-26 \x*  
\v 36 Kən mɨləs suakəku kit muwɨn məf aupən-in ilat, kən maskəlɨm məmə,  
\v 37 “Kən etəmim itəm tatos e nɨkin agien suakəku tahmen e inu, kən tatol e nərgək, kən tahmen əm məmə tatos io e nɨkin agien. Kən etəmim itəm tatos io e nɨkin agien, kən tahmen əm məmə tatos etəm u itəm təmahl-ipa io.”\x - \xo 9:37 \xt Mat 10:40 \x*   
\s1 Suah kit təmol nat pɨspɨs e nərgɨ Iesu  
\r (Luk 9:49-50)  
\p
\v 38 Kən Jon təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun emotəplan suah kit tatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e nərgəm, kən emotən-iəhau məto-inu sənəmə kitat kit.”   
\p
\v 39 Məto Iesu təmə, “Sotən-iəhauən, məto-inu etəm tatol nat pɨspɨs mɨn e nərgək, okol təsən uəhaiən nəghatən rat lak.  
\v 40 Etəm itəm sənəmə rəhatat tɨkɨmɨr, in tolkeike itat.\x - \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23 \x*  
\v 41 Ekatən pahrien kəm itəmat məmə, okəmə etəm tətasitu etəmat, məto-inu rəhak u itəmat, suah u otəkəike mos nətouən rəhan, nat əpnapɨn in nat əkəku əm tahmen tatos-ipɨnə nəhau ətəp kəm itəmat nakotənɨm.”\x - \xo 9:41 \xt Mat 10:42 \x*   
\s1 Nat tol etəmim tatəme e rəhan nəmegəhən  
\r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2)  
\p
\v 42 Kən Iesu təmatəkəike matən məmə, “Nɨsualkələh mɨn u kotahatətə lak, okəmə suah kit tol kit təme e rəhan nəmegəhən o rəhan nahatətəən, kən suah əh, Uhgɨn otol nalpɨnən asol kəm in. Kən nalpɨnən əh otəskasɨk taprəkɨs okəmə kətu-pən kəpiel kit e nentou, kən kərakin-pən əpəh itəhəi lokamnɨm məmə otamnɨm.   
\p
\v 43-44 “Kən okəmə nelməm tol ik natol təfagə, kən təwɨr məmə nakətatɨp rəkɨs mərakin. Okəmə nelməm kitiəh əm məto onakos nəmegəhən lilɨn, inu təwɨr pɨk maprəkɨs-in məmə nelməm kəiu məto okərakin-pən ik e nɨgəm asol namnun tɨkə.”\f + \fr 9:43-44 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, katɨlpɨn nəghatən kit mɨn e ves 44 itəm tahmen-pən əm e ves 48.\f*\x - \xo 9:43-44 \xt Mat 5:30 \x*  
\v 45-46 Kən okəmə nelkəm kit tol ik nakatəme e rəham nəmegəhən nakətatɨp rəkɨs. Okəmə nelkəm kitiəh əm məto onakos nəmegəhən lilɨn, inu təwɨr pɨk maprəkɨs-in məmə nelkəm kəiu məto okərakin-pən ik e nɨgəm asol.\f + \fr 9:45-46 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, katɨlpɨn nəghatən kit mɨn e ves 46 itəm tahmen-pən əm e ves 48.\f*  
\v 47 Kən okəmə nɨganəmtɨm kit tol ik nakatəme e rəham nəmegəhən, nakɨləs-irəkɨs. Okəmə nɨganəmtɨm kitiəh əm məto onəkuwɨn ikɨn Uhgɨn tatərəmərə ikɨn, inu təwɨr pɨk maprəkɨs-in məmə nɨganəmtɨm kəiu məto okərakin-pən ik e nɨgəm asol.\x - \xo 9:47 \xt Mat 5:29 \x*  
\v 48 Kən ikɨn əh, fɨrəl mɨn okotətɨp e nɨpətɨ netəmim ikɨn məsotɨmɨsən, kən nɨgəm tatus ilat kən matuəp əm kɨlpɨn okol kəsohamɨsən nian kit ne.\x - \xo 9:48 \xt Aes 66:24 \x*   
\p
\v 49 “Uhgɨn tateatəgtəg-pən nɨgəm e netəmim tahmen əm e sol kateatəgtəg-pən e nagwənən.   
\p
\v 50 “?Sol təwɨr, məto okəmə otɨsiu roiu, kən kəruru məmə okos-ipən mɨn naka pəs tətehen? Onəkotəkəike motos sol u tahmen e nolkeikeən e rəhatəmat nəmegəhən, kən motatɨg e nəməlinuən nian rafin.”\x - \xo 9:50 \xt Mat 5:13; Luk 14:34 \x*   
\c 10  
\s1 ?Təwɨr məmə nɨpɨtan ne nəman okotapəs ilat mɨn,  //  o kəp?  
\r (Mat 19:1-12; Luk 16:18)  
\m
\v 1 Kən Iesu təmiet ikɨn-un kən muwɨn miet-pən əpəh entən əpəh Jutia entənɨpən-pən e nəhau əpəh Jotan. Kən nɨmanin netəmim kəmotuəfɨmɨn-pən mɨn ilat mɨn ron, kən tatəgətun ilat məmə inu tatəgətun əh mihin ilat ne nian mɨn.   
\p
\v 2 Kən Farisi neen kəmotuwa keiuə əm katətapəh ron məmə, “?Tahro? ?Rəhatat Lou tategəhan-in məmə iərman tɨtun napəsən rəhan pətan, o kəp?”   
\p
\v 3 Məto Iesu təmətapəh olat məmə, “?Lou naka un Moses təmələhəu aupən kəm itəmat?”   
\p
\v 4 Kən məto kotəmə, “Moses təmegəhan-in məmə okəmə iərman tətapəs rəhan pətan un, təike məte naoa kit mos-ipən kəm rəhan pətan məmə in tɨnapəs, kən panahl-iarəp.”\x - \xo 10:4 \xt Dut 24:1-4; Mat 5:31\x*   
\p
\v 5 Məto Iesu təmə, “Moses təməte lou un məto-inu rəhatəmat-kapə tiəkɨs pɨk.  
\v 6 Məto e nətuounən, Uhgɨn təmol natɨmnat, kən mol iərman ne pətan.\x - \xo 10:6 \xt Jen 1:27; 5:2\x*  
\v 7 O nat əh in əh, iərman otəpanapəs rəhan tata ne mama, kən mətuatɨg ilau rəhan pətan.  
\v 8 Kən ilau okuea nɨpətɨlau kitiəh. Kən roiu, ilau sənəmə kəiu, məto kitiəh əm.\x - \xo 10:8 \xt Jen 2:24; Efes 5:31-33\x*  
\v 9 Uhgɨn tɨnɨlpɨn ilau kɨnuea mɨnioal kitiəh, kən o nat əh, pəs etəmim kit okol təsətatɨpən rəhalau natɨgən.”   
\p
\v 10 Kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn əpəh imə, kən rəhan mɨn netəmim kotətapəh ron o nat un.  
\v 11 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Etəm tatol tifos mətapəs rəhan pətan kən matit mɨn in pɨsɨn kit, in tategoafəl matol təfagə rat e rəhan ətuatɨp pətan.\x - \xo 10:11 \xt Mat 5:32 \x*  
\v 12 Kən tahmen mɨn əm, okəmə pətan kit tətapəs rəhan iərman kən matətəu-pən in pɨsɨn kit, in mɨn tateguafəl matol təfagə rat e rəhan ətuatɨp iərman.”   
\s1 Iesu təməfak o nɨsualkələh  
\r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Kən netəmim neen kəmotəmɨk nɨsualkələh motuwa o Iesu məmə otələhəu-pən nelmɨn elat mawte-in nəwɨrən rəha Uhgɨn kəm ilat, məto rəhan mɨn netəmim kəmoatən-iəhau ilat.  
\v 14 Məto nian Iesu təməplan, kən neməha tol, matəhai ilat məmə, “Pəs nɨsualkələh okotuwa ron io. Əsotən-iəhauən nɨsualkələh mɨn un, məto-inu netəm mɨn u nɨkilat tahmen əm e nɨki nɨsualkələh, ilat u Uhgɨn tatərəmərə elat.  
\v 15 Iatən pahrien kəm itəmat məmə, okəmə suah kit təsolkeikeən məmə oteiuaiu mahmen e suakəku mapəs Uhgɨn tərəmərə lan, in okol təsatɨg ahginən nərəmərəən rəha Uhgɨn.”\x - \xo 10:15 \xt Mat 18:3 \x*  
\v 16 Kən məmɨk nɨsualkələh e nelmɨn, kən mələhəu-pən nelmɨn elat məmə, “Pəs Uhgɨn otawte-in rəhan nəwɨrən kəm itəmat.”   
\s1 Suah kit rəhan nautə tepət  
\r (Mat 19:16-22; Luk 18:18-23)  
\p
\v 17 Nian Iesu tɨnətaliwək matuwɨn, kən suah kit təmaiu muwa mɨsin-pən nulɨn ron məmə, “?Iəgətun wɨr, oekəkəike mol naka un məmə ekos nəmegəhən lilɨn?”   
\p
\v 18 Məto Iesu təmə, “?Tahro nakatən məmə io etəm təwɨr? Uhgɨn pɨsɨn əm un in təwɨr, suah kit mɨn tɨkə məmə in təwɨr.  
\v 19 Ik nɨnəmɨtun rəkɨs lou mɨn rəha Moses məmə onəsohamnuən itəm, məsakləhən, məseiuəən, məsakləh-inən pətan, onəkəike mɨsiai-in rəham tata ne mama.”\x - \xo 10:19 \xt Eks 20:12-17; Dut 5:16-20 \x*   
\p
\v 20 Məto suah un təmə, “Iəgətun, lou mɨn un, ematol rafin ilat nian ematəkəku mətoarus-pa u-roiu ne.”   
\p
\v 21 Kən Iesu təmehm suah un molkeike pɨk, kən məmə, “Nat kit mɨn əm əh-ikɨn onəkol. Uwɨn mol-salɨm-in rafin rəham nautə, kən mos-ipən məni lan kəm ian-rat mɨn, kən ik onakos nautə tepət əpəh e nego e neai. Kən muwa muarisɨg-in io.”   
\p
\v 22 Kən nian suah un təməto nəghatən un, kən nɨganəmtɨn təməpou, kən nɨkin təməpou pɨk ron matuwɨn məto-inu rəhan natɨmnat tepət.   
\s1 Tiəkɨs o etəm rəhan nautə tepət məmə otuwɨn  //  ima Uhgɨn  
\r (Mat 19:23-30; Luk 18:24-30)  
\p
\v 23 Kən Iesu təmasɨpən məplan netəm mɨn əh-ikɨn, kən mən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “!Nəman! Tiəkɨs pahrien o netəm rəhalat nautə tepət məmə okotuwɨn ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 24 Kən rəhan mɨn netəmim kəmotaut pɨk o nəghatən rəhan, məto Iesu təmən mɨn məmə, “Nenetɨk mɨn, tiəkɨs pahrien məmə suah kit otuwɨn ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn.\fig |alt="man leading loaded camels" src="lb00039B.TIF" size="col" loc="Mrk 10:24-25" ref="Mak 10:24" \fig*  
\v 25 Tiəkɨs o kamel asol məmə otuwɨn-pən e nɨpəg nitel, məto tiəkɨs pɨk agɨn o etəm rəhan nautə tepət məmə otuwɨn matɨg ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 26 Kən rəhan mɨn netəmim kəmotaut pɨk ron motəmə, “?Ei, məto pah tɨtun nosən nəmegəhən lilɨn?”   
\p
\v 27 Kən Iesu təmasɨpən məplan ilat, kən məmə, “Nat u, okol etəmim təsolən. Məto Uhgɨn, in tɨtun nolən natɨmnat rafin.”   
\p
\v 28 Kən Pita təmə, “Itɨmat emotapəs rafin rəhatɨmat natɨmnat məmə okotuarisɨg-in ik.”   
\p
\v 29 Məto Iesu təmə, “Iatən pahrien, etəm itəm otapəs rəhan nimə, o pian mɨn, o kaka mɨn, o mama, o tata, o nɨsualkələh, o rəhan nəptən ron io ne Namnusən Təwɨr,  
\v 30 e nəmegəhən rəha nətueintən u, in otos nɨtailat wan-hanrɨt, inu nimə mɨn, ne pian mɨn, ne kaka mɨn, ne mama mɨn, ne nɨsualkələh, ne nəptən mɨn. Kən in otos mɨn nəratən mɨn itəm netəmim okotol kəm in. Kən e nəmegəhən wi itəm otəpanuwa, in otos nəmegəhən lilɨn.  
\v 31 Məto netəmim tepət u kotaupən u-roiu, okəpanotuarisɨg, kən netəm mɨn u kotuarisɨg u-roiu okəpanotaupən.”\x - \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30 \x*   
\s1 Iesu təmən mɨn məmə otəpanɨmɨs  
\r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34)  
\p
\v 32 Kən Iesu ne kəmotaliwək e suatɨp katər-pən əpəh Jerusalem, kən Iesu təmataupən-in rəhan mɨn netəmim, əmun narmɨlat təmiwɨg pɨk ron, kən netəm kəmotuarisɨg-in ilat kəmotəgɨn. Kən Iesu tit-irəkɨs rəhan mɨn netəm tuelef motuwɨn, kən tatən-ipən nat naka itəm okəpanol lan,  
\v 33 məmə, “Otətəlɨg-in wɨr-tu io. Roiu kɨnoatər mɨnoatuwɨn əpəh Jerusalem, kən okegəhan-in-pən io Neti Etəmim e nelmɨ pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou. Kən okotən məmə oekɨmɨs, kən okotəhlman-pən io e nelmɨ Iaihluə mɨn.  
\v 34 Kən okotol mɨlə lak, kən motagəh io, motalis io, kən motohamnu io. Məto e nian tatol kɨsɨl lan u, epanəmegəh mɨn.”\x - \xo 10:34 \xt Mak 8:31; 9:31 \x*   
\s1 Jemes ne Jon kəmuətapəh məmə Iesu otol nat kit  //  kəm ilau  
\r (Mat 20:20-23)  
\p
\v 35 Kən Jemes ne Jon, netɨ Sepeti mil, kəmuea o Iesu, kən muən-ipən ron məmə, “Iəgətun, ekioalkeike nat kit məmə onəkol kəm itɨmlau.”   
\p
\v 36 Kən Iesu təmə, “?Nakioalkeike naka məmə ekol kəm itəmlau?”   
\p
\v 37 Məto kuəmə, “O nian nakatuwa məmə onakərəmərə e nəhag-əhagən rəha nəsanənən rəham, kən ekioalkeike məmə onakegəhan-in itɨmlau kit təpələh e rahm-matɨp kən kit təpələh e rahm-mol, ikɨn mil rəha nəsanənən ne nɨsiaiiən.”   
\p
\v 38 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilau məmə, “Itəmlau nəkuəruru nat u nakatuən. ?Tahro? ?Itəmlau, nɨkitəlau təht məmə nəkuahmen məmə kitəhal kəhalətul e nɨgəm rəha nuwigɨ nien itəm io ekəike mətul lan?\f + \fr 10:38 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “?Itəmlau, nɨkitəlau təht məmə nəkuahmen məmə kitəhal okəhalənɨm kələh e kap rəha nətoən nahməən itəm io ekəike mənɨm lan?”\f* ?Kən muahmen-in mɨn məmə okol baptais etəmlau e nahməən məmə okol mihin lak?”\x - \xo 10:38 \xt Mak 14:36; Luk 12:50 \x*   
\p
\v 39 Kən kuəmə, “!Əwəh, ekuahmen in!” Məto Iesu təmə, “Pahrien, onakuəkəike muətul e nɨgəm rəha nuwigɨ nien itəm io ekəike mətul lan. Kən okol baptais etəmlau e baptais itəm okol baptais lak lan.\x - \xo 10:39 \xt Wək 12:2; Nol Əpən 1:9 \x*  
\v 40 Məto o nəpələhən e nɨkalɨk matɨp ne mol, sənəmə rəhak məmə ekən. Ikɨn mil əh, ilau rəha netəm mɨn u itəm Uhgɨn təmol əpen-əpenə olat.”   
\s1 Etəm təmə otepət e netəmim  
\r (Mat 20:24-28)  
\p
\v 41 Nian rəhan netəm ten kəmotəto nəghatən un, kən neməha təmol ilat o Jemes ne Jon.  
\v 42 Kən Iesu təmaun-in rəhan mɨn netəmim kotuwa, kən tən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat nəkotɨtun məmə netəm mɨn u kotəmə okotepət e Iaihluə mɨn, kotos-ipər atɨp ilat, kən netəm-iasol rəhalat koatalɨkiamtə rəhalat mɨn netəmim.\x - \xo 10:42 \xt Luk 22:25-26 \x*   
\p
\v 43 “Məto itəmat onəkəsotolən min-nəhlan. Okəmə itəmat kit tolkeike məmə in otepət etəmat, in otəkəike muwa məmə in iolwək əm kit rəhatəmat.\x - \xo 10:43 \xt Mat 23:11; Mak 9:35 \x*  
\v 44 Kən okəmə itəmat kit tolkeike məmə in otit itəmat, kən in otəkəike muwa məmə in slef kit rəhatəmat.  
\v 45 Kən io mɨn, Netɨ Etəmim, eməsuwamən məmə netəmim okotol wək kəm io, məto emuwa məmə ekol wək kəm netəmim kən mos-ipən rəhak nəmegəhən məmə ekɨkɨs ilat e rəhalat nolən rat mɨn.”   
\s1 Iesu təmol-wɨr nɨganəmtɨ Patimias  
\r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43)  
\p
\v 46 Kən Iesu ne rəhan mɨn netəmim, kəmotuwa əpəh Jeriko. Kən nian kɨnotiet moatuwɨn, kən netəmim tepət kəmotuarisɨg-in ilat. Kən suah kit nɨganəmtɨn təpɨs, tatəpələh e nɨkalɨ suatɨp, nərgɨn u Patimeas netɨ Timeas. Nian rafin tatətapəh-in məni o netəmim.  
\v 47 Nian təməto məmə Iesu etəm Nasaret tətaliwək e suatɨp matuwa, kən təmagət əfəməh məmə, “!Awi, Iesu Mipɨ Tefɨt, asəkitun io, masitu lak!”   
\p
\v 48 Kən netəmim neen kotəmərɨt lan motəmə, “!Ei, əsagətən!” motən pap məto in təməha magət əfəməh pɨk mɨn məmə, “!Mipɨ Tefɨt, asəkitun io, masitu lak!”   
\p
\v 49 Kən Iesu tətul kən mən məmə, “Otaun-in-pən-tu suah un məmə tuwa.” Kən motən-ipən kəm in məmə, “Ei, agien, mətul, məto-inu Iesu tətaun-in ik.”   
\p
\v 50 Kən suah un təmatɨpin rəhn kot, mətɨp mər muwɨn o Iesu.  
\v 51 Kən Iesu təmətapəh ron məmə, “?Nakolkeike naka?” Məto təmə, “Iəgətun, ekolkeike məmə nakol-wɨr nɨganəmtək pəs ekehm nat.”   
\p
\v 52 Kən Iesu təmə, “Atuwɨn. Rəham nahatətəən tɨnol-wɨr ik.” Kən roiu agɨn mɨn nɨganəmtɨn təməwɨr, tɨnatehm nat. Kən mɨnatətəu-pən Iesu moatan.\x - \xo 10:52 \xt Mak 5:34 \x*   
\c 11  
\s1 Iesu təmasuə e togki  //  matuwɨn Jerusalem  
\r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40;  //  Jon 12:12-19)  
\m
\v 1 Kəmotuwɨn iuəhkɨr o Jerusalem, iuəhkɨr o latuənu mil un Petfas ne Petani, moatuwɨn əpəh e Nɨtot Rəha Nɨg U Olif, kən Iesu təmahl-ipən rəhan kəiu etəmim mil kuaupən.  
\v 2 Təmən-ipən nəghatən u kəm ilau məmə, “Onakian əpəh e latuənu əh kotasɨpənin. O nian nakian əh-ikɨn, roiu agɨn onakuəplan nətɨ togki kit kəsasuəən əh lan kəməruətain. Kən nəkiakɨs muasɨg mueia.  
\v 3 Kən okəmə suah kit təmə, ‘?Onakuahro-in netɨ togki?’ kən nakuəmə, ‘Iərəmərə tolkeike, kən otəpanahl-ipa mɨn otəsuwəhən.’”   
\p
\v 4 Ilau kəmian kən muəplan netɨ togki un kəməruətain e nɨkal suatɨp əpəh iuəhkɨr o nafiluə e nimə, kən kiakɨs.  
\v 5 Məto netəmim neen kəmotətul əh-ikɨn kən motətapəh olau məmə, “!Ei! ?Nakətiakɨs netɨ togki un o naka?”   
\p
\v 6 Kən kəmuən-ipən nəghatən rəha Iesu kəm ilat, kən ilat kəmotegəhan-in-pən netɨ togki kəm ilau.  
\v 7 Kən kəmuasɨg togki mian o Iesu, kən muapeg rəhalau kot muəfətain noankawi togki un lan, kən Iesu təmasuə lan.  
\v 8 Kən netəmim tepət kəmotepin rəhalat kot əpəh e suatɨp, kən neen kəmotaiu kan əpəh e nɨkinat katəte manat motəmɨk motuwa motəpen əpəh e suatɨp.  
\v 9 Netəm kotaupən ne netəm koatuarisɨg kəmotagət əfəməh məmə,  
\q1 “!Hosana,\f + \fr 11:9 \ft Aupən ikɨn, nɨpətɨ nəghatən u “Hosana” təmə, “osmegəh.” Kən uarisɨg lan, nɨpətɨn tɨnuwa “ənwiwi.”\f* ənwiwi Uhgɨn!  
\q1 !Iərəmərə Uhgɨn tətatɨg ilau suah u itəm tatuwa e nərgɨn!\x - \xo 11:9 \xt Sam 118:25-26\x*   
\q1
\v 10 !Pəs Uhgɨn otawte-in rəhan nəwɨrən kəm nərəmərəən itəm tatuwa, tahmen-pən əm e nərəmərəən rəha pipi rat u rəhatat Tefɨt!  
\q1 !Hosana o Uhgɨn əpəh ilɨs e nego e neai!”   
\p
\v 11 Kən Iesu təmuwɨn əpəh Jerusalem e Nimə Rəha Uhgɨn məplan natɨmnat. Məto tɨnapinəp rəkɨs, kən tiet ilat rəhan mɨn netəm tuelef mɨnoatuwɨn əpəh Petani.   
\s1 Nɨg kit fik itəm noan tɨkə  
\r (Mat 21:18-19)  
\p
\v 12 Kən kəmən lawɨgin, kɨnotiet mɨn Petani mɨnoatuwɨn Jerusalem, kən nəumɨs tɨnus Iesu.  
\v 13 Kən tasɨpən-in nɨg kit fik tatətul əpəh isəu məsɨn nɨmalɨn tepət. Tuwɨn məmə otəhl noan kit, məto noan tɨkə, nɨmalɨn əm, məto-inu sənəmə nian rəha nɨg fik tatoe lan.\x - \xo 11:13 \xt Luk 13:6 \x*  
\v 14 Kən Iesu təmən-ipən kəm nɨg fik un məmə, “Okol netəmim kəsotun mɨnən noam e nup mɨn rafin.” Kən rəhan mɨn netəmim kəmotəto rəhan nəghatən un təmən.   
\s1 Iesu təmahl-iarəp netəmim e Nimə Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48;  //  Jon 2:13-22)  
\p
\v 15 Kən kəmotuwɨn motiet-pən əpəh Jerusalem, kən Iesu tuwɨn əpəh imə e Nimə Rəha Uhgɨn məhg-iarəp netəmim kotol maket, kən mahwin tepɨl rəha netəm kotol senɨs e məni, ne stul rəha netəm koatol-salɨm-in mak mɨn.  
\v 16 Kən mətulosɨg-in netəmim məmə okəsotəmɨkən rəhalat natɨmnat motuwɨn-pən əpəh Nimə ikɨn Rəha Uhgɨn.  
\v 17 Kən təməgətun ilat məmə, “Kəməte-pən e Naoa Rəha Uhgɨn məmə Uhgɨn təmə, ‘Rəhak nimə, in nimə rəha nəfakən məmə netəmim rəha nɨtən mɨn rafin okotəfak-pa ikɨn kəm io.’\x - \xo 11:17 \xt Aes 56:7\x* Məto itəmat nəmotol məmə in ‘nimə rəha iakləh mɨn.’”\x - \xo 11:17 \xt Jer 7:11\x*   
\p
\v 18 Kən pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou kəmotəto rəhan nəghatən. Kən kɨnotəgin Iesu məto-inu nian nɨmanin netəmim kəmotəto rəhan nəgətunən, narmɨlat tiwɨg pɨk ron. Kən pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou kɨnotətuoun kateam-in suatɨp kit məmə okotohamnu in.\x - \xo 11:18 \xt Mak 14:1 \x*  
\v 19 Kən tɨnehnaipən, Iesu ne rəhan mɨn netəmim kɨnotiet Jerusalem mɨnoatuwɨn.   
\s1 Nɨg fik təmamɨs matəgətun nahatətəən rəha netəmim  
\r (Mat 21:20-22)  
\p
\v 20 Kən kəmən lawɨgin, kəmotuwa mɨn e suatɨp motəplan nɨg fik apon tɨnauke rəkɨs muwɨn miet əpəh e nokɨn.  
\v 21 Kən Pita nɨkin tɨnəht nəghatən rəha Iesu o nɨg əh, kən mən-ipən kəm in məmə, “!Iəgətun, əplan-tu nɨg fik ilouin nəmən rat, kən tɨnauke rəkɨs!”   
\p
\v 22 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otahatətə əm e Uhgɨn.  
\v 23 Iatən pahrien kəm itəmat məmə okəmə suah kit tətahatətə pahrien e Uhgɨn, kən otən-ipən kəm nɨtot əpəh məmə, ‘Uwɨn, mətɨpən atɨp əpəh itəhəi mamnɨm,’ kən okəmə təsənən e nɨkin kəiu, mahatətə əm e Uhgɨn, kən nat un otol pahrien.\x - \xo 11:23 \xt Mat 17:20 \x*  
\v 24 O nat u inu, iakatən kəm itəmat məmə okəmə nakotəfak o nat kit kən motahatətə məmə onəkotos pahrien, kən onəpanotos rafin nat un nəmotəfak ron.\x - \xo 11:24 \xt Mat 7:7 \x*   
\p
\v 25 “E nian nakotətul katəfak, məto nɨkitəmat məsɨn əh-ikɨn tərat məto-inu suah kit təmol nat kit təsahmenən etəmat, kən aluin rəhan nolən rat məsotalpɨnən rəhan nɨtai təfagə. Otol nəhlan pəs Uhgɨn əpəh e nego e neai in otaluin mafəl rəhatəmat təfagə rat mɨn.”\f + \fr 11:25 \ft E kopi oas mɨn tepət rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, ves 26 tɨkə.\f*\x - \xo 11:25 \xt Mat 6:14-15 \x*   
\s1 ?Pah təmə Iesu otol  //  natɨmnat mɨn əh?  
\r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8)  
\p
\v 27 Kən Iesu ne rəhan netəm tuelef kəmotɨtəlɨg-pa mɨn əpəh Jerusalem. Kən Iesu taliwək mətan əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, kən pris asol neen, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ne netəm-iasol rəha netəm Isrel kəmotuwa ron.  
\v 28 Kən katətapəh məmə, “?Ən-tu kəm itɨmat məmə pah təmegəhan-in ik nakatol natɨmnat mɨn əh? ?Kən pah təmegəhan-in nepətən əh, Uhgɨn o etəmim əm?”   
\p
\v 29 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Oekətapəh-in-pɨnə-tu nəghatən kit kəm itəmat, kən okəmə nakotuhalpɨn u, kən ekən-ipɨnə məmə pah təmegəhan-in nepətən əh məmə ekol natɨmnat mɨn əh.  
\v 30 ?Otən-tu məmə pah təmən məmə Jon otol baptais e netəmim? ?Uhgɨn, o etəmim əm kit?”   
\p
\v 31 Kən əmun kɨnotən-ən kəm ilat mɨn məmə, “?Ei, okotən məmə naka? Okəmə okotən məmə Uhgɨn əh-roiu, kən təpanən mɨn məmə, kən tahro kəməsotahatətəən e Jon.  
\v 32 Məto, okol kəsotənən məmə etəmim əm kit.” Kəmotən nəhlan məto-inu ilat kəmotəgin netəmim itəm kɨnotən rəkɨs nɨpahrienən e Jon məmə in ien kit rəha Uhgɨn.  
\v 33 Kən kəmotən-ipən kəm Iesu məmə, “Itɨmat ekotəruru.” Məto Iesu təmə, “Kən io mɨn, okol ekəsən-iarəpən kəm itəmat məmə pah təmegəhan-in nepətən məmə ekol natɨmnat mɨn əh.”   
\c 12  
\s1 Nimaa nəghatən e netəm kotasum o noa-krep  
\r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19)  
\m
\v 1 Kən Iesu təmuəh nimaa nəghatən kit kəm ilat məmə, “Suah kit təmasum-in noa-krep, u nol katol wain e noan. Kən mol fenɨs e kəpiel tuwɨn mɨtəlau in, kən mol ikɨn kit o nolən nəme naliwək-aliwəkən e noa krep məmə nahuin otaiu kən kol wain lan. Kən mol nimə kit itəm in ilɨs məmə etəmim otaiu lan matehm wɨr nasumən o nat megəh mɨn ne netəmim. Kən təmegəhan-in-pən nasumən kəm netəmim məmə okotasum lan, kən motoor noa krep, məsɨn rəhan, məsɨn rəhalat. Kən miet muwɨn o naliwəkən ik pɨsɨn kit.\x - \xo 12:1 \xt Aes 5:1-2 \x*   
\p
\v 2 “Matuwɨn matuwɨn, kən nian nol u krep təmol noan kən kɨnotəmarəg, etəm-iasol in təmahl-ipa rəhan kit iolwək məmə in otuwɨn mehm netəm koatol wək e rəhan nasumən məmə okotəhl noa krep, kən motoor kos-ipən rəha etəm-iasol neen.  
\v 3 Məto netəm mɨn əh kəmotətul motaht iolwək əh, kən motahl-ipən tɨtəlɨg məsotəmki-pənən noa krep neen ne kəm in.   
\p
\v 4 “Kən etəm-iasol un tahl-ipa mɨn rəhan kit iolwək tuwa, kən kotoh rəhn-kapə motol naulɨsən kəm in.  
\v 5 Kən tahl-ipa mɨn rəhan kit iolwək tuwa, kən kotohamnu tɨmɨs. Ilat tepət kəmotuwa, kən netəm mɨn un kotoheain neen, kən motohamnu neen.   
\p
\v 6 “Kən kitiəh əm əh-ikɨn ilau min kətuatɨg, inu netɨn keike otəpanahl-ipa. Namnun, təmahl-ipa nətɨn, kən nɨkin tatəht məmə, ‘Ilat okotəkəike motɨsiai-in nətɨk.’  
\v 7 Məto təmuwɨn kən netəm mɨn un kotəmə, ‘Inu nətɨ etəm-iasol itəm otərəmərə e nasumən nian rəhan tata otɨmɨs. Pəs kotuwɨn motohamnu mɨn, kən motərəmərə e nasumən rəhan.’  
\v 8 Kən kəmotaskəlɨm motohamnu, kən motɨləs nɨpətɨn motuwɨn motərakin-pən əpəh ihluə e nasumən.”\x - \xo 12:8 \xt Hip 13:12 \x*   
\p
\v 9 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Etəm-iasol un otol naka? Otuwɨn mohamnu ilat kən mos-ipən mɨn nasumən un kəm netəm pɨsɨn neen.”   
\p
\v 10-11 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Nəmotafin Naoa Rəha Uhgɨn u, o kəp? Tatən məmə,  
\q1 ‘Kəpiel u itəm netəm rəha niləkɨnən nimə kəsotolkeikeən motapəs,  
\q1 in tɨnuwa kəpiel keike o nolən nimə.  
\q1 Iərəmərə təmol nat u,  
\q1 kən in nat təwɨr agɨn e nɨganəmtɨtat.’”\x - \xo 12:10-11 \xt Sam 118:22\x*   
\p
\v 12 Kən netəm-iasol kotolkeike məmə okotaskəlɨm Iesu məto-inu kotəmə tatəghat rat elat. Məto kɨnotəgin nɨmanin netəmim kən motapəs, kagɨm.   
\s1 ?Tətuatɨp o nətouən takɨs kəm Sisa, o kəp?  
\r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26)  
\p
\v 13 Farisi mɨn neen ne netəmim neen e pati rəha Kig Herot Antipas, rəhalat mɨn netəm-iasol komotahl-ipən ilat məmə okotuwa keiuə e Iesu pəs təme atɨp e rəhan nəghatən.\x - \xo 12:13 \xt Luk 11:53-54 \x*  
\v 14 Kəmotuwa ron kən motən-ipən kəm in məmə, “Iəgətun, ekotɨtun məmə ik etəm ətuatɨp kən məsəgɨnən, məsaulɨs-inən netəmim, ne netəm-iasol ne, matən nɨpahrienən matəgətun netəmim e suatɨp rəha Uhgɨn. ?Ən-tu məmə tətuatɨp məmə ekotətou-pən takɨs kəm Sisa, kapman asol rəha netəm Rom, o kəp? ?Oekotəkəike motətou-pən, o kəp?”   
\p
\v 15 Məto Iesu tɨnɨtun əm məmə kotən əm e nohlɨlat məto nɨkilat tol pɨsɨn, kən məmə, “?Tahro nakotəmə onəkotol məmə ekəme e rəhak nəghatən? Otos-tu məni kit motuwa-tu pəs ekehm.”   
\p
\v 16 Kən kəmotos kit motuwa, kən təmətapəh olat məmə, “?Narmɨ pah u, kən nərgɨ pah u e məni u?” Məto kotəmə, “Sisa.”   
\p
\v 17 Kən Iesu təmə, “Natɨmnat rəha Sisa, okos-ipən kəm Sisa. Məto natɨmnat rəha Uhgɨn okos-ipən kəm Uhgɨn.” Kən narmɨlat təmiwɨg məto-inu təmuhalpɨn wɨr rəhalat nəghatən.\x - \xo 12:17 \xt Rom 13:7 \x*   
\s1 ?Tahro etəmim tɨmɨs kən məmegəh mɨn?  
\r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40)  
\p
\v 18 Kən Satusi mɨn neen kəmotuwa o Iesu. E rəhalat nətəlɨgən, netəmim kotɨmɨs məsotəmegəh mɨnən. Kəmoatalkut o nolən məmə rəhalat nətəlɨgən in tətuatɨp, kən tol nəhlan, kəmotən kəm Iesu məmə,\x - \xo 12:18 \xt Wək 23:8 \x*  
\v 19 “Iəgətun, Moses təməte rəkɨs lou kit u təmə, ‘Okəmə suah kit otɨmɨs, kən mapəs rəhan pətan, kən məsialəsən netɨlau kit ne, kən pian otəkəike mit nəutahlɨmɨs un, kən mialəs netɨlau kit un, kən suakəku un otos nəme rəhan tata asol əpəh tɨnɨmɨs rəkɨs.’\x - \xo 12:19 \xt Dut 25:5 \x*   
\p
\v 20 “Kən netəmim sepɨn ilat pialat mɨn. Etəm təmaupən maiir təmit pətan kit kən məsialəsən netɨlau kit u, kən tɨmɨs.  
\v 21 Kən itəm tuarisɨg tit nəutahlɨmɨs un, kən məsialəsən netɨlau kit ne un, kən tɨmɨs mɨn. Kən pialau itəm tatuarisɨg-in ilau tol əm nat kitiəh.  
\v 22 Matuwɨn, matuwɨn kən netəm mɨn un sepɨn ilat pialat mɨn kəmotit pətan un motuwɨn kən ilat rafin mɨnotɨmɨs, kən məsotɨləsən nətɨlat kit ne. Kən pətan apon tɨnɨmɨs mɨn.  
\v 23 ?Kən o nian netəmim okotəmegəh mɨn e rəhalat nɨmɨsən, kən pətan əh rəha pah, u ilat rafin sepɨn kəmoatit?”   
\p
\v 24 Məto Iesu təmə, “Itəmat nəmotəlue. ?Nəkotɨtun məmə nəmotahrəlue? Məto-inu itəmat nəkotəruru Naoa Rəha Uhgɨn, kən moatəruru mɨn nəsanənən rəha Uhgɨn.  
\v 25 Nian netəm kəmotɨmɨs okotəmegəh mɨn, ilat okotahmen e nagelo mɨn əpəh e neai, kən məsotit mɨnən pətan, ne məsotətəu-pən mɨnən iərman.  
\v 26 Kən oekəgətun itəmat e etəmim tatəmegəh mɨn e rəhan nɨmɨsən. Okəmə naka itəmat nakəsotafinən əh nəghatən əh kəməte-pən e naoa rəha Moses, tatən namnusən rəha Moses nian nɨg kit nɨgəm təmatus. Kən e nian əh, Uhgɨn təmən-ipən kəm Moses məmə, ‘Roiu əh, io Uhgɨn rəha Epraham, ne Uhgɨn rəha Aisak, ne Uhgɨn rəha Jekop.’\x - \xo 12:26 \xt Eks 3:2,6 \x*  
\v 27 In Uhgɨn rəha netəm kotəmegəh, sənəmə rəha netəm kəmotɨmɨs kitiəh. Itəmat nəmotəlue pahrien.”   
\s1 ?Lou naka un in tepət  //  e lou mɨn?  
\r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28)  
\p
\v 28 Kən iəgətun kit rəha Lou təmatəpələh matəto ilat kotəghat, kən Iesu tatuhalpɨn wɨr nəghatən rəha Satusi mɨn. Kən tuwa o Iesu matətapəh ron məmə, “?Lou ahro u in ilɨs pɨk kən məwɨr məmə okotətəu-pən?”\x - \xo 12:28 \xt Luk 10:25-28 \x*   
\p
\v 29 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Lou u in ilɨs pɨk u okotətəu-pən təmə, ‘!Otətəlɨg wɨr-tu itəmat netəm Isrel! Uhgɨn u in rəhatat Iərəmərə, in əmun in Uhgɨn.  
\v 30 Onakolkeike Uhgɨn u in rəham Iərəmərə e nɨkim rafin, ne nəmegəhən rafin rəham, ne nətəlɨgən rafin rəham, ne nəsanənən rafin rəham.’\x - \xo 12:30 \xt Dut 6:4-5 \x*  
\v 31 Kən lou itəm tatuarisɨg-in itəm əh təmə, ‘Onakolkeike ik mɨn neen tahmen-pən əm məmə natolkeike atɨp ik.’ Lou kit tɨkə mɨn taprəkɨs-in lou mil əh.”\x - \xo 12:31 \xt Lev 19:18 \x*   
\p
\v 32 Kən iəgətun əh rəha Lou təmə, “Iəgətun, rəham nəghatən tətuatɨp. Nəmən pahrien məmə Iərəmərə əmun in Uhgɨn. Uhgɨn kit mɨn tɨkə.  
\v 33 Kən okotolkeike Uhgɨn e nɨkitat rafin, ne nətəlɨgən rafin rəhatat, ne nəsanənən rafin rəhatat, kən motolkeike kitat mɨn neen məmə kotolkeike atɨp kitat mɨn. Təwɨr pɨk məmə okotətəu-pən lou mil əh taprəkɨs-in nuwaan atɨpən nat megəh ne sakrifais mɨn rafin itəm Lou tatən.”\x - \xo 12:33 \xt 1 Saml 15:22; Hos 6:6 \x*   
\p
\v 34 Kən Iesu təmehm məmə rəhan nəghatən tenatɨg pɨk, kən tən-ipən ron məmə, “Ik nɨnuwa iuəhkɨr o nərəmərəən rəha Uhgɨn.” Kən ilat rafin kɨnotəgin nətapəh-in mɨnən nəghatən ron.   
\s1 Mesaea sənəmə mipɨ Tefɨt əm, məto rəhan  //  mɨn etəm-iasol  
\r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44)  
\p
\v 35 Nian Iesu təmatəgətun netəmim əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, kən matətapəh-in nəghatən kit kəm ilat məmə, “?Tahro iəgətun mɨn rəha Lou kotəmə Mesaea u in mipɨ Tefɨt?  
\v 36 Narmɨn Rəha Uhgɨn təmos-ipən nenatɨgən kəm Tefɨt məmə otən məmə,  
\q1 ‘Uhgɨn təmən-ipən kəm rəhak Iərəmərə məmə,  
\q1 Əpələh u e rəhk-matɨp, ikɨn rəha nəsanənən ne nɨsiaiiən,  
\q1 mətoarus-pən oekos-iəhau rəham tɨkɨmɨr mɨn məlɨn-pən ilat əpəh ləhau e nelkəm.’\x - \xo 12:36 \xt Sam 110:1\x*  
\v 37 Tefɨt atɨp təmən məmə Mesaea in rəhan Iərəmərə. ?Kən okəmə mipɨ Tefɨt atɨp əm, kən tahro matol rəhan Iərəmərə?” Kən netəm mɨn un kəmotətəlɨg-in Iesu kəmotagien pɨk o rəhan nəghatən.   
\s1 Netəmim okoatəto wɨr ilat o iəgətun mɨn rəha Lou  
\r (Mat 23:1-36; Luk 20:45-47)  
\p
\v 38 Nian Iesu təmatəgətun ilat kən məmə, “Oatəto wɨr itəmat o iəgətun mɨn rəha Lou itəm kotolkeike nuwɨnən e kot əfəməh motaliwək e suatɨp, kən netəmim koatos-ipən nɨsiaiiən kəm ilat.  
\v 39 Kən motolkeike məmə okotəpələh aupən e nimə rəha nuəfɨmɨnən. Kən e nian rəha lafet, ilat koatolkeike məmə okotuwɨn kəpələh-pən aupən ikɨn rəha nɨsiaiiən.  
\v 40 Kən motakləh-in nimə mɨn rəha nəutahlɨmɨs mɨn, kən moteiuə əm katəfak kaifəməh məmə okotol pəs netəmim kotɨsiai-in ilat, məto okəpanol nalpɨnən kəm ilat taprəkɨs.”   
\s1 Məni rəha nəutahlɨmɨs  
\r (Luk 21:1-4)  
\p
\v 41 Kən Iesu təmatəpələh əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn iuəhkɨr o pokɨs katərakin-pən məni ikɨn matehm netəmim tepət kotərakin-pən məni rəhalat. Kən netəm rəhalat nautə tepət kotərakin-pən məni asol mɨn.\fig |alt="Faces of a Jewish mite" src="HK00167B.TIF" size="col" loc="Mrk 12:41-44" ref="Mak 12:41" \fig*  
\v 42 Kən nəutahlɨmɨs kit ian-rat təmaii-pən məni əkəku kəiu əm.\f + \fr 12:42 \ft Məni u tahmen-pən e tuente fatu.\f*  
\v 43 Kən Iesu təmaun-in rəhan mɨn netəmim kotuwa kən məmə, “Iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə nəutahlɨmɨs əh ian-rat pahrien, məto in təmərakin-pən məni asol taprəkɨs-in rəha netəmim mɨn rafin.\x - \xo 12:43 \xt 2 Kor 8:12 \x*  
\v 44 Ilat kəmotərakin-pən rəhalat məni, məto tepət mɨn əpəh latuənu. Məto nəutahlɨmɨs u itəm in ian-rat pahrien, in təmos-ipən rafin məni rəhan o nos-nəmtɨnən nɨgɨn nagwənən, kən tɨkə mɨn əh-ikɨn.”   
\c 13  
\s1 Iesu təmə Nimə Rəha Uhgɨn otɨsas  
\r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6)  
\m
\v 1 Nian Iesu təmatiet e Nimə Rəha Uhgɨn, kən rəhan kit netəm tuelef təmən-ipən ron məmə, “!Iəgətun, əplan-tu kəpiel asol mɨn ne nimə mɨn, kotəwɨr!”\f + \fr 13:1 \ft E Nimə Rəha Uhgɨn, kəmol nimə mɨn e kəpiel asol mɨn. Neen rəhalat kotəfɨgəm tahmen e foti-faif-tausan kilo.\f*   
\p
\v 2 Kən məto Iesu təmə, “Itəmat nakoatehm natɨmnat mɨn əh, məto nian otatuwa itəm netəmim okotohalkin-ohalkin kəpiel mɨn rəha nimə mɨn əh, inəh kəpiel kit otəsətulən əh-ikɨn tatətul ikɨn roiu.”\x - \xo 13:2 \xt Luk 19:44 \x*   
\s1 Nahməən asol otuwa  
\r (Mat 24:3-14; Luk 21:7-19)  
\p
\v 3 Uarisɨg lan, Iesu təmuwɨn matəpələh əpəh e Nɨtot Rəha Nɨg U Olif ikɨn kɨtun nəplanən Nimə Rəha Uhgɨn entənɨpən-pən. Kən Jemes, Jon, Pita ne Antru kəmotuwa ron ilat pɨsɨn əm.  
\v 4 Kən moatətapəh ron məmə, “?Ən-tu məmə natɨmnat mɨn əh okotuwa nəghan? ?Kən nəmtətin ahro u otol pəs ekotɨtun məmə tɨnol nian ətuatɨp əh-roiu rəha natɨmnat mɨn əh?”   
\p
\v 5 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Onakoatəto wɨr itəmat o netəmim, məsotegəhan-inən məmə koteiuə-in itəmat.  
\v 6 Kən məto netəmim tepət okəpanotuwa e nərgək, kit otən məmə in Mesaea, kit otən məmə in, kən moteiuə-in netəmim tepət.   
\p
\v 7 “Kən okəmə nakotəto məmə netəmim neen koatəmou əpəh iuəhkɨr otəmat, kən motəto mɨn məmə neen mɨn əpəh isəu kotoh mɨn ilat mɨn, məto nɨganməpɨtəmat otəsasiepən. Natɨmnat mɨn əh okotaupən motuwa pahrien, məto sənəmə namnun nian əh tɨnatuwa.  
\v 8 Nɨtən asol mɨn okotəluagɨn, kən kantri mɨn okotoh mɨn ilat mɨn, kən namig asol otəpanol ikɨn mɨn rafin, kən nəumɨs asol otus netəmim, məto natɨmnat mɨn əh nətuounən əm rəha nahməən itəm otəpanuwa, kotahmen əm e pətan itəm təmol nərpɨn, kən mətuoun matəto nahməən məmə otəsuwəhən temək.   
\p
\v 9 “Onakoatəto wɨr itəmat. Okɨləs itəmat kan nakotətul e nɨganəmtɨ kaonsel, kən okoh itəmat əpəh imə e nimə rəha nuəfɨmɨnən mɨn, kən onəkotətul aupən e netəm-iasol rəha kapman ne kig mɨn məto-inu rəhak mɨn u netəmim itəmat. Kən onəkotən-iarəp Namnusən Təwɨr kəm ilat.\x - \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20 \x*  
\v 10 Məto okaupən kən-iarəp Namnusən Təwɨr kəm netəmim ikɨn mɨn rafin un, kən namnun nian təpanuwa.   
\p
\v 11 “Okəmə okotuwa motɨləs itəmat kətan məmə onəkotətul e kaonsel, kən nɨkitəmat təsəht pɨkən məmə onəkotən naka. E nian ətuatɨp əh, onəkotən-iarəp əm nəghatən u Uhgɨn otos-ipɨnə kəm itəmat, məto-inu nəghatən u onəkotən, sənəmə rəhatəmat nəghatən, məto rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn otos-ipɨnə.\x - \xo 13:11 \xt Luk 12:11-12 \x*   
\p
\v 12 “Netəmim okotegəhan-in-pən pialat ətuatɨp mɨn kəm rəhalat tɨkɨmɨr mɨn məmə okotohamnu ilat, kən tata mɨn okotol mihin mɨn kəm nenətɨlat ətuatɨp mɨn, kən nɨsualkələh okotətul motol nolən ahmen mɨn əm kəm rəhalat tata mɨn ne mama mɨn məmə okotohamnu ilat.\x - \xo 13:12 \xt Mat 10:21 \x*  
\v 13 Netəmim rafin okotetəhau itəmat o nərgək. Məto etəm otətul əskasɨk mətoarus-pən natɨmnat mɨn un okotol namnun, kən Uhgɨn otosmegəh.”\x - \xo 13:13 \xt Mat 10:22; Jon 15:21 \x*   
\s1 Nahməən asol əpəh Jerusalem  
\r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24)  
\p
\v 14 “Nian əh, onəkotəplan ‘nat itəm Uhgɨn tatetəhau, kən matol Nimə Rəha Uhgɨn tamkɨmɨk.’ (Etəm tətafin nəghatən u, in otəkəike megəs-in mɨtun nɨpətɨn.) Kən e nian əh, netəm Jutia okotəkəike motaiu moatatɨg əpəh e nɨtot mɨn.\x - \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11 \x*  
\v 15 Etəm tətameg ihluə e rəhan nimə, kən okol təsuwɨn mɨnən e nɨpəg noa nimə məmɨk rəhan natɨmnat. Otaiu əm magɨm.\x - \xo 13:15 \xt Luk 17:31 \x*  
\v 16 Okəmə etəm otɨtasum, kən okol təsuwɨn mɨnən latuənu o rəhan nɨməhan məmɨk. Otaiu əm magɨm.   
\p
\v 17 “!Kəsi! Nahməən asol o nɨpɨtan itəm kəmotol nərpɨlat ne nɨpɨtan kotapinahin nɨsualkələh. E nian əh okotos pɨk nahməən.\x - \xo 13:17 \xt Luk 23:29 \x*  
\v 18 Otəfak əsanən kəm Uhgɨn məmə natɨmnat mɨn əh okəsotuwamən e nian rəha nətəpən, inəh nian rəha nalip ne nuhuən ne,  
\v 19 məto-inu e nian əh, nahməən asol kəməsehmən kit ne kol mihin nəhlan e nian Uhgɨn təmətuoun mol natɨmnat mətoarus-pa u-roiu ne. Kən okəsehm mɨnən nahməən asol kit tol min-nəhlan.\x - \xo 13:19 \xt Dan 12:1; Nol Əpən 7:14 \x*  
\v 20 Məto Uhgɨn təmətatɨp əkuəkɨr nian əh. Okəmə təməsətatɨpən, kən suah kit okol təməsəmegəhən. In təmətatɨp rəkɨs nian əh o rəhan mɨn netəmim itəm tɨnəmɨtəpun rəkɨs ilat məmə rəhan mɨn.   
\p
\v 21 “E nian əh, okəmə suah kit otən məmə, ‘!Əplan-tu Mesaea əpə!’ o ‘!Əplan-tu in əpəh!’ məto onakəsotahatətəən lan.  
\v 22 Onakəsotahatətəən lan məto-inu, Mesaea eiuə neen, ne ien eiuə mɨn, ilat okotuwa motol nat pɨspɨs mɨn, motol nat netəmim kotaut ron moteiuə əm. Ilat okotalkut məmə okəmə kotɨtun nolən, kən okotiuw-rəkɨs netəm mɨn u itəm Uhgɨn tɨnəmɨtəpun rəkɨs ilat.\x - \xo 13:22 \xt Nol Əpən 13:13 \x*  
\v 23 !O natɨmnat mɨn əh, oatəto! Enaupən rəkɨs mɨnən-iarəp rafin natɨmnat mɨn əh kəm itəmat.”   
\s1 Nian rəha Netɨ Etəmim otuwa  
\r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28)  
\p
\v 24 “Kən e nian nahməən asol əh otɨkə,  
\q1 ‘kən mɨt otəpɨs,  
\q1 kən məwɨg otəsasiəən,   
\q1
\v 25 kən məhau mɨn e neai okotɨsas  
\q1 kən natɨmnat asol mɨn ikɨn e neai okotəloal.’\x - \xo 13:25 \xt Aes 13:10; 34:4; Joel 2:10\x*   
\m
\v 26 Kən netəmim okotəplan io Netɨ Etəmim oekuwa e napuə e rəhak nəsanənən ne nepətən əhag-əhag asol rəhak itəm otasiəgəpɨn rafin io.\f + \fr 13:26 \ft Afin-tu Dan 7:13\f*\x - \xo 13:26 \xt Nol Əpən 1:7 \x*  
\v 27 Kən e nian əh, oekahl-ipən nagelo mɨn rəhak kotuwɨn motəmɨk netəm mɨn u Uhgɨn təmɨtəpun ilat motuwa, kargətain əm ilat kitiəh. Nagelo mɨn okotuwɨn e nɨtən mɨn rafin agɨn e nətueintən məmə okotəmɨk ilat.\x - \xo 13:27 \xt Mat 13:41 \x*   
\s1 Kəruru nian itəm  //  Netɨ Etəmim otuwa lan  
\r (Mat 24:32-36; Luk 21:29-33)  
\p
\v 28 “Nɨkitəmat otəkəike matəht nɨg u fik. Nian ətuatɨp itəm nelmɨn mɨn kɨnotətuoun katəwiə, kən nɨmalɨn mɨn kɨnoatərget, itəmat nəkotɨtun məmə nian əh inəh itəm nakotasum lan rəhatəmat.  
\v 29 Kən e nolən ahmen mɨn əm, nian nakotehm məmə natɨmnat mɨn u kɨnoatuwa, kən nəkotɨtun əm məmə otəsuwəhən ekuwa mɨn roiu agɨn.  
\v 30 Iatən pahrien kəm itəmat məmə netəmim itəm kotatɨg u-roiu, okol kəsotɨmɨs rafinən mətoarus natɨmnat mɨn əh okotuwa kol nɨpahrienən lan.  
\v 31 Neai ne nətueintən okiakə, məto nəghatən mɨn rəhak okol kəsotɨkəən.  
\v 32 Suah kit təsɨtunən nian o aua ətuatɨp rəha natɨmnat mɨn əh. Nagelo mɨn əpəh e neai kotəruru, kən io mɨn Netɨ Etəmim ekəruru. Məto Tata Uhgɨn əm in tɨtun nian ətuatɨp əh.   
\s1 Itəmat onakoatəto wɨr itəmat  
\r (Mat 24:42-44)  
\p
\v 33 “Onakoatəto wɨr itəmat moataiir, məto-inu itəmat nəkotəruru nian əh rəhak oekuwa lan məmə otuwa nəghan.  
\v 34 Otahmen e etəm-iasol kit tatuwɨn məmə otaliwək əpəh ik pɨspɨs kit, kən məlɨn rəhan mɨn iolwək məmə okotehm rəhan natɨmnat, kən mos-ipən rəhalat mɨn wək kitiəh kitiəh. Kən mən-ipən kəm itəm e nafiluə məmə otɨtaiir.   
\p
\v 35 “Kən itəmat onəkotaiir məto-inu itəmat nəkotəruru nian iərəmərə rəha nimə un otuwa lan. Kəruru məmə otuwa ehnaipən, o lapɨn, o fetukai tɨnatərɨkrɨk, o mɨt tɨnatər.\x - \xo 13:35 \xt Luk 12:38 \x*  
\v 36 Kəruru, okəmə naka otuwa ueiuəhai əm. !Təsəwɨrən məmə nakotapɨl nian in otuwa!  
\v 37 !Məto nəghatən un itəm ekatən-ipɨnə kəm itəmat, ekatən mɨn kəm netəmim mɨn rafin məmə okotaiir!”   
\c 14  
\s1 Netəm-iasol kəmoteam-in suatɨp o Iesu məmə okotoh  
\r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)  
\m
\v 1 Nian kəiu əm əh-ikɨn kəpanol lafet mil lan rəha Nuhagego-inən ne Pret u is Tɨkə Lan. Kən pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou kəmoteam-in suatɨp o Iesu məmə okotɨləs anion motohamnu.  
\v 2 Kən kotəmə okəsotolən e nian rəha lafet məto-inu kətah nɨmanin netəmim okotəmou okəmə kotɨtun məmə kəmotohamnu Iesu.   
\s1 Pətan kit təmau rəhn-kapə Iesu e senta  
\r (Mat 26:6-13; Jon 12:1-8)  
\p
\v 3 Kən Iesu təmətatɨg əpəh Petani ima Saimon u leprosi təmatol aupən. Nian təmətagwən, kən pətan kit təmos senta kit təmər e pətəl u kəmol e kəpiel itəm nəmtɨn tiəkɨs, katən məmə alapasta. Senta u, nəmiəwɨn təwɨr, kən nəmtɨn tiəkɨs, kəmol e nokɨ nato, nɨg kit. Kən pətan əh təməht-irəkɨs, mau rəhn-kapə Iesu e senta əh.\x - \xo 14:3 \xt Luk 7:37-38 \x*  
\v 4 Kən netəmim neen kəmotəpələh əh-ikɨn, neməha təmol ilat, kən moatən-ipən kəm ilat mɨn məmə, “?Tahro matərəkɨn senta?  
\v 5 !Okol tapol-salɨm-in tapos məni asol tahmen e tri-hanrɨt tenarius,\f + \fr 14:5 \ft Roiu, tri-hanrɨt tenarius tahmen e tri-hanrɨt-taosan vatu.\f* mɨtun nos-ipənən kəm ian-rat mɨn!” Kən moatəhai moatəhai.   
\p
\v 6 Məto Iesu təmə, “!Otapəs-ta! ?Nakotəhai o naka? In təmol nat wɨr kəm io.  
\v 7 Nian mɨn rafin itəmat ian-rat mɨn nəkotatɨg, kən okəmə nakotolkeike, nəkotɨtun nol-wɨrən kəm ilat, məto io ekɨsatɨgən nian rafin kitat min itəmat.\x - \xo 14:7 \xt Dut 15:11 \x*  
\v 8 Pətan u təmol nat u in tɨtun. Təmau nɨpətɨk məmə otol əpen-əpenə o nian okəpanɨtənɨm io.\x - \xo 14:8 \xt Jon 19:40 \x*  
\v 9 Ekatən pahrien kəm itəmat məmə, ikɨn mɨn rafin okəpanamnus-iarəp Namnusən Təwɨr, kən kəpanamnus mɨn nat u pətan u təmol məmə okəsaluinən.”   
\s1 Jutas təmən məmə  //  otegəhan-in Iesu  
\r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6)  
\p
\v 10 Kən Jutas Iskariot in e netəm tuelef rəha Iesu, təmuwɨn mehm pris asol mɨn məmə otegəhan-in-pən Iesu kəm ilat.  
\v 11 Nian kəmotəto rəhan nəghatən, kən kəmotagien ron, motəmə okəpanotos-ipən məni kit kəm in. Kən Jutas təmatəsahgin əm nian wɨr məmə otuwa kən otegəhan-in Iesu lan kəm ilat.   
\s1 Nol əpen-əpenəən o lafet rəha Nuhagego-inən  
\r (Mat 26:17-19; Luk 22:7-13)  
\p
\v 12 Nian tɨnuwa o nolən lafet rəha Pret U Is Tɨkə Lan, kən kɨnatətuoun nolən lafet, kən nolən rəhalat katoh netɨ sipsip o lafet rəha Nuhagego-inən. E nian əh, netəmim mɨn rəha Iesu kəmotuwa ron motəmə, “?Nakolkeike məmə ekotuwɨn hiə motol əpen-əpenə ikɨn məmə onəkol lafet ikɨn rəha Nuhagego-inən?”\x - \xo 14:12 \xt Eks 12:6 \x*   
\p
\v 13 Kən Iesu təmahl-ipən rəhan kəiu etəmim mil məmə, “Onakian əh taon muəplan suah kit tatəhun pətəl asol kit təmətu-pən nəhau lan, kən nakuətəu-pən.  
\v 14 Əpəh e nimə itəm tatuwɨn-pən ikɨn, kən nakuətapəh o etəm-iasol rəha nimə un məmə, ‘?Iəgətun təmə noan u in hiə məmə itɨmat in ne rəhan mɨn netəmim ekotagwən ikɨn e lafet rəha Nuhagego-inən?’  
\v 15 Kən in otəgətun noan asol u in ilɨs agɨn kɨnəməlɨn wɨr rəkɨs natɨmnat ikɨn. Onakian əm mioal nɨgɨtat ikɨn nagwənən.”   
\p
\v 16 Kən kəmian taon muəplan natɨmnat tahmen-pən əm məmə inu Iesu təmən mihin ne. Kən ilau kəmioal əpen-əpenə e nagwənən ikɨn rəha lafet rəha Nuhagego-inən.   
\s1 Iesu təmən-iarəp məmə Jutas otegəhan-in-pən in  
\r (Mat 26:20-25; Luk 22:14, 21-23;  //  Jon 13:21-30)  
\p
\v 17 Tɨnehnaipən, Iesu ne rəhan netəm tuelef kəmotuwa,  
\v 18 motagwən e tepɨl. Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Ekatən pahrien kəm itəmat məmə itəmat kit u ikɨn-u roiu kotagwən kələh kitat min, otegəhan-in-pən io kəm rəhak mɨn tɨkɨmɨr.”\x - \xo 14:18 \xt Sam 41:9 \x*   
\p
\v 19 Kən rəhan mɨn netəmim nɨkilat təməpou agɨn, kən moatətapəh kitiəh kitiəh ron məmə, “?Ei, Iərəmərə, pah u? ?Io?”   
\p
\v 20 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat əm kit u netəm tuelef u koateer-pən pɨret e pesɨn kitiəh moatun.  
\v 21 Kən io Netɨ Etəmim oekəike mɨmɨs məmə inu Naoa Rəha Uhgɨn təmən mihin ne, məto kəsi o suah əh kəut kəsuə itəm otegəhan-in-pən io Netɨ Etəmim. !Təməwɨr əm məmə in təməsaiir-pa-mən!”   
\s1 Iesu ne kəmotagwən e lafet rəha Nuhagego-inən  
\r (Mat 26:26-30; Luk 22:15-20;  //  1 Kor 11:23-25)  
\p
\v 22 E nian kəmoatagwən, Iesu təmos pɨret məfak mən tagkiu ron kəm Uhgɨn, kən məmkas mos-ipən kəm ilat məmə, “Otos, inu nɨpətɨk.”  
\v 23 Matɨg mos mɨn kap wain məfak mən tagkiu ron kəm Uhgɨn, mos-ipən kəm ilat, kən ilat rafin kəmotənɨm-pən lan.  
\v 24 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Inu nɨtak itəm tatol məmə nəniəkɨsən rəha nasituən in tatətul matəmegəh. Nɨtak u okəhtəg o netəmim tepət məmə otafəl rəkɨs rəhalat təfagə rat mɨn.\x - \xo 14:24 \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34; Sek 9:11; 1 Kor 10:16; Hip 9:20 \x*  
\v 25 Ekatən pahrien kəm itəmat məmə oekəsənɨm mɨnən wain u mətoarus-pən oepanənɨm mɨn ikɨn Uhgɨn otərəmərə ikɨn.”  
\v 26 Kən motan napuən, uarisɨg kəpanotiet motuwɨn əpəh Nɨtot Rəha Nɨg U Olif.   
\s1 Iesu təmən-iarəp məmə  //  Pita otəpanən məmə in  //  təruru Iesu  
\r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34;  //  Jon 13:36-38)  
\p
\v 27 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat rafin un onəpanotagɨm-tənin io məto-inu, Naoa Rəha Uhgɨn tɨnəmən rəkɨs mihin aupən məmə Uhgɨn otəpanoh etəmim rəha nehmən sipsip mɨn, kən sipsip mɨn okotaiu kitiəh kitiəh.\x - \xo 14:27 \xt Sek 13:7\x*  
\v 28 Məto o nian oekəmegəh mɨn, ekaupən-in itəmat muwɨn əpəh Kalili.”\x - \xo 14:28 \xt Mat 28:16; Mak 16:7 \x*   
\p
\v 29 Məto Pita təmə, “Nat əpnapɨn ilat rafin okotagɨm-tənin ik, məto io əm un okol ekəsagɨm-təninən ik.”   
\p
\v 30 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Iatən pahrien kəm ik məmə o lapɨn huə, nian mənɨg otəsɨmnənən əh mau kəiu, kən ik onakən mau kɨsɨl məmə nəkəruru io.”   
\p
\v 31 Məto Pita təmən əskasɨk məmə, “Nat əpnapɨn ekəkəike mɨmɨs kilau min ik, okol ekəsənən məmə ekəruru ik.” Kən rəhan rafin netəmim kotən mɨn tahmen e Pita.\x - \xo 14:31 \xt Jon 11:16 \x*   
\s1 Iesu təmuwɨn matəfak  //  əpəh Ketsemani  
\r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46)  
\p
\v 32 Kən lapɨn kəmotuwɨn əpəh kəmahwɨnu ikɨn kit, nərgɨn u Ketsemani, kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otəpələh u ikɨn-u, pəs ekuwɨn məfak.”\x - \xo 14:32 \xt Jon 18:1 \x*   
\p
\v 33 Kən mit Pita, Jemes ne Jon motuwɨn, kən nɨkin tɨnatahmə pɨk, kən tɨnəto tərat agɨn.  
\v 34 Kən məmə, “Nɨkik tɨtahmə pɨk, kən iuəhkɨr ekɨmɨs lan. Atəhaləpələh u ikɨn-u matəhalaiir.”\x - \xo 14:34 \xt Jon 12:27 \x*   
\p
\v 35 Kən muwɨn məsɨn mɨn meiuaiu morin e nɨsɨp matəfak məmə, “Okəmə suatɨp kit mɨn əh-ikɨn, pəs nian əfɨgəm u otəsuwamən ron io.”  
\v 36 Kən matəfak məmə, “Apa,” (u nɨpətɨn təmə rəhak tata), “ik nəkɨtun nolən natɨmnat mɨn rafin. Awe, os-irəkɨs nahməən mɨn u itəm okəpanotuwa. Məto əsolən rəhak nətəlɨgən, məto ol nat naka itəm ik əm nakolkeike.”\x - \xo 14:36 \xt Mak 10:38; Jon 6:38 \x*   
\p
\v 37 Kən mɨtəlɨg-pa məto rəhan etəmim miləhal kɨnəhlapɨl. Kən tən-ipən kəm Pita məmə, “?Saimon, nakatapɨl, o? ?Tahro nəsaiirən-tu aua kitiəh əm?”  
\v 38 Kən mən-ipən kəm iləhal məmə, “Onakəhlaiir mətəhaləfak matəhalehm wɨr məmə onakəsəhaluwɨnən e nelmɨ ios-ipən-os-ipən. Nɨkitəməhal tolkeike, məto nɨpətɨtəməhal təpou.”   
\p
\v 39 Kən təmapəs mɨn iləhal, mɨtəlɨg-pən mɨn matəfak matən əm nat kitiəh.  
\v 40 Kən mɨtəlɨg-pa mɨn, məto kɨnəhlapɨl mɨn, mɨnəhaləruru naiirən, kən mɨnəhaləruru mɨn məmə okəhalən-ipən naka kəm in.   
\p
\v 41 Təmuwɨn mɨn kən mɨtəlɨg-pa mau kɨsɨl, məto kətəhlapɨl, kən təmən-ipən kəm iləhal məmə, “?Nakatəhalapɨl əh mətəhlameg? !Nahmen! Nian tɨnuwa məmə io Netɨ Etəmim okegəhan-in-pən io e nelmɨ netəm nol təfagə rat.  
\v 42 !Halətul-ta, kotuwɨn! Əhaləplan, etəmim u tategəhan-in-pən io, in tatuwa.”   
\s1 Tɨkɨmɨr mɨn rəha Iesu kəmotaskəlɨm in  
\r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53;  //  Jon 18:3-12)  
\p
\v 43 Iesu təmatahghat əh, kən Jutas in e netəm tuelef rəhan mɨn tɨtaupən-in nɨmanin netəmim. Neen kotəmɨk naip rəha nəluagɨnən, ne kəsou-əsou motuwa. Netəm mɨn un, pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ne netəm-iasol rəha netəm Isrel kəmotahl-ipa ilat.  
\v 44 Suah un tategəhan-in Iesu kəm ilat tɨnəmən rəkɨs kəm ilat məmə, “Suah əh oekətuilɨm-pən lan u, nəkotɨtun əm məmə suah əh in əh. !Nakotaskəlɨm motos motuwɨn motaskəlɨm wɨr!”   
\p
\v 45 Kən əmun Jutas təmuwa iuəhkɨr o Iesu, kən mən məmə, “Iəgətun,” kən mətuilɨm-pən lan.  
\v 46 Kən netəm mɨn əh kəmotuwa motaskəlɨm tiəkɨs.  
\v 47 Məto ilat kit rəha Iesu təmatətul iuəhkɨr olat təmew rəhan naip e nəmeen mətatɨp rəkɨs matəlgɨ slef kit lan rəha pris asol agɨn.   
\p
\v 48 Kən Iesu təmə, “?Tahro nakotəmɨk naip asol rəha nəluagɨnən ne kəsou-əsou motuwa məmə onəkotɨləs io? ?Nɨkitəmat təht məmə io emit netəmim muwɨn kotəluagɨn o kapman, o kəm-naka io iohamnu itəm kit?  
\v 49 Nian mɨn rafin kitat min itəmat əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn ekatəgətun netəmim ikɨn. ?Kən nakotahro məsotaskəlɨmən io? Məto nat Naoa Rəha Uhgɨn təmən, otəkəike muwa mol nɨpahrienən lan.”\x - \xo 14:49 \xt Luk 19:47; 21:37; Jon 18:20 \x*   
\p
\v 50 Kən rəhan mɨn rafin netəmim kɨnotapəs in, kən motagɨm-tənin.\x - \xo 14:50 \xt Sam 31:11 \x*  
\v 51 Kən etəm aluə kit itəm təməlkəhau-in nɨməhan kit, matuarisɨg-in Iesu, kən netəmim neen kəmotɨləs, kɨləs-arəpən lan,  
\v 52 kən rəhn nɨməhan tɨkɨs, taiu piəpiə əm magɨm.   
\s1 Iesu təmətul e nɨganəmtɨ kaonsel mɨn  
\r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Jon 18:13-14, 19-24)  
\p
\v 53 Kən tɨtalugɨn əh, kəmotos Iesu motuwɨn əpəh ima pris asol agɨn u katuəfɨmɨn rafin pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ne netəm-iasol rəha netəm Isrel ikɨn.  
\v 54 Kən Pita tan təlɨg-təlɨg muarisɨg-in ilat muwɨn əpəh latuənu ima pris asol agɨn ikɨn. Kən təmuwɨn əpəh e iat matəpələh ilat mopael mɨn rəha pris asol agɨn moatəto nɨgəm.  
\v 55 Kən pris asol mɨn ne netəmim rafin rəha kaonsel kəmoategəs-in nɨpəgnəmtɨn mɨn neen e Iesu məmə okotohamnu ron. Məto kəsotehmən kit ne.  
\v 56 Kən netəmim tepət kəmoteiuə e Iesu, məto rəhalat nəghatən tətaiu pɨsɨn-pɨsɨn.   
\p
\v 57 Kən neen kotətul moteiuə lan məmə,  
\v 58 “Emotəto təmən məmə otərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn u netəmim əm kəmotol e nelmɨlat, məto e nian tatol kɨsɨl lan, təpaniləkɨn mɨn nɨtain u kəsolən e nelmɨtəm.”\x - \xo 14:58 \xt Jon 2:19-21 \x*  
\v 59 Kəmotən nəhlan məto ilat mɨn, rəhalat nəghatən tətaiu pɨsɨn-pɨsɨn.   
\p
\v 60 Kən pris asol agɨn təmətul aupən-in ilat kən mən-ipən kəm Iesu məmə, “?Tahro nəsəghatən? ?Tahro e nəghatən mɨn əh itəm koatən-iarəp tatɨləs pɨkən ik?”   
\p
\v 61 Məto Iesu təpnapɨn əm məsəghatən, kən pris asol agɨn apon təmən-ipən mɨn məmə, “?Tahro? ?Ik Mesaea u Netɨ Etəm katənwiwi?”   
\p
\v 62 Kən Iesu təmə, “!Əwəh, io u! Onəpanotehm io Netɨ Etəmim ekatəpələh e rəhn matɨp Uhgɨn u nahgin tepət, kən panotehm mɨn io e napuə e neai ekatuwa.”   
\p
\v 63 Kən pris asol agɨn tearəsin rəhan natɨmnat məto-inu nɨkin təmərat o nəghatən rəha Iesu, kən məmə, “Okəsotegəs-in mɨnən suah kit məmə otən mɨn nat kit lan.  
\v 64 !Nɨnəmotəto rəkɨs tatəghat rat e Uhgɨn! ?Nakotahrətəlɨg? ?Okotahro suah u?” Kən ilat rafin kəmotən məmə otəkəike mɨmɨs.\x - \xo 14:64 \xt Lev 24:16; Jon 19:7 \x*   
\p
\v 65 Kən kəmotol mɨlə e Iesu, kən neen kəmotagəh lan, neen kotəlis nɨganəmtɨn motoh kən motəmə, “!Ei, ik ien rəha Uhgɨn! !Ən-tu məmə pah u təmoh ik!” Kən mopael mɨn rəha pris asol agɨn kəmotem.   
\s1 Pita təmən məmə  //  in təruru Iesu  
\r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62;  //  Jon 18:15-27)  
\p
\v 66 Kən Pita təmətan əh əpəh ləhau e iat. Kən slef pətan kit rəha pris asol agɨn təmuwa.  
\v 67 Kən məplan tatəto nɨgəm, kən təmɨsɨlu wɨr məmə, “Ik mɨn itəmlau Iesu etəm Nasaret nəmatuan.”   
\p
\v 68 Məto Pita təmən-iamnin, kən məmə, “Iəkəruru nat un nakatən,” kən muwɨn matətul əpəh e ket rəha iat. Kən mənɨg kit təmɨmnən.   
\p
\v 69 Kən pətan un təmehm mɨn ikɨn əh, kən mən-ipən kəm netəm kotətul əh-ikɨn məmə, “Suah u in ilat kit.”  
\v 70 Məto Pita təmən-iamnin mɨn.  
\p Kən təsuwəhən, netəm kotətul əh-ikɨn kəmotən-ipən mɨn kəm in məmə, “Nɨpahrienən, ik mɨn ilat kit məto-inu ekotɨtun məmə ik etəm Kalili.”   
\p
\v 71 Məto tɨnətuoun maun-in nəratən mɨn koatɨsɨ-pən o Uhgɨn moatuwa ron okəmə teiuə. Kən təmos noanawɨl məmə, “!Iəkəruru suah əh nakotəghat-in!”   
\p
\v 72 Kən roiu agɨn-əh mɨn mənɨg tɨnɨmnən mɨn, kən nɨkin tɨnəht nəghatən rəha Iesu məmə təmən minu lan məmə, “Mənɨg otəsɨmnənən əh mau kəiu, kən ik onakən mau kɨsɨl məmə nəkəruru io.” Kən Pita tɨnəto tərat kən mətasək.   
\c 15  
\s1 Iesu təmətul e  //  nɨganəmtɨ Pailat  
\r (Mat 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5;  //  Jon 18:28-38)  
\m
\v 1 Kən laulaugɨn agɨn pris asol mɨn, ne netəm-iasol rəha netəm Isrel, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ne netəmim mɨn rafin rəha kaonsel kəmotuəfɨmɨn ilat mɨn, kən moatələhəu nəghatən kit məmə okotohamnu Iesu. Kəmotən-ipən kəm netəmim neen məmə okotəlis Iesu kən motit motuwɨn motəhlman-pən e nelmɨ Pailat, u kapman asol rəhalat.\x - \xo 15:1 \xt Luk 22:66 \x*  
\v 2 Kən Pailat təmətapəh ron məmə, “?Ik kig rəha netəm Isrel?” Kən məto Iesu təmə, “Ik nəmən mihin.”   
\p
\v 3 Kən pris asol mɨn kəmotən-iarəp nolən tepət lan.  
\v 4 Kən Pailat təmətapəh ron məmə, “?Tahro nakəsuhalpɨnən? ?Nəməto kəmotən nɨpəgnəmtɨn tepət lam?”   
\p
\v 5 Məto Iesu təsəghat mɨnən, təməpnapɨn əm, kən Pailat narmɨn təmiwɨg ron.\x - \xo 15:5 \xt Aes 53:7; Mak 14:61 \x*   
\s1 Pailat təmən məmə Iesu otəkəike mɨmɨs  
\r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25;  //  Jon 18:39—19:16)  
\p
\v 6 E nup mɨn rafin, nian katol lafet lan rəha Nuhagego-inən, nolən rəha kapman u Pailat məmə in otahl-iarəp suah əpnapɨn əm kit e kalapus, suah kit itəm netəm Isrel kəmoatən.  
\v 7 Kən suah kit u, nərgɨn u Parapas, tətatɨg e kalapus ilat in mɨn neen, məto-inu kəmotohamnu etəmim e nian kəmatəmou o kapman.  
\v 8 Kən nɨmanin netəmim kəmotuwa o Pailat motən-ipən kəm in məmə otol əm nat kitiəh tahmen-pən e itəm tatol nian mɨn, mahl-iarəp suah kit e kalapus.   
\p
\v 9 Kən Pailat təmətapəh olat məmə, “?Nakotolkeike məmə ekahl-iarəp kig rəha netəm Isrel?”  
\v 10 Təmən nəhlan məto-inu in tɨnɨtun rəkɨs məmə pris asol mɨn kəmotos-ipən Iesu e nelmɨn məto-inu kotetəhak.   
\p
\v 11 Məto pris asol mɨn kəmotəkəike kəm nɨmanin netəmim məmə okotəuhlin nətəlɨgən rəhalat. Kən ilat kəmotətapəh o Pailat məmə otahl-iarəp Parapas, məto sənəmə Iesu.\x - \xo 15:11 \xt Wək 3:13-14 \x*  
\v 12 Kən Pailat təmətapəh olat məmə, “?Məto ekahro e suah u itəmat nəmotəmə in kig rəha netəm Isrel?”   
\p
\v 13 Kən kəmotagət əfəməh məmə, “!Okəht-ipən e nɨg kəməluau!”   
\p
\v 14 Kən Pailat təmətapəh mɨn olat məmə, “?Nolən tərat naka u suah u təmol?” Məto kəmotagət əfəməh mɨn məmə, “!Okəht-ipən e nɨg kəməluau!”   
\p
\v 15 Kən Pailat təmolkeike məmə otol nɨkilat, kən mahl-iarəp Parapas, kən məhlman-pən Iesu e nelmɨ rəhan mopael mɨn məmə okotalis motətu-pər e nɨg kəməluau.   
\s1 Mopael mɨn kəmoatol  //  mɨlə e Iesu  
\r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3)  
\p
\v 16 Kən mopael mɨn rəha Pailat kotɨləs Iesu motuwɨn əpəh imə e nimə asol rəha kapman, katən məmə Praetoriam. Kən kəmotaun-in rafin mopael mɨn kotuwa kɨtəlau lan.  
\v 17 Kən motuwɨn-in-pən kot asiə tahmen əm e kot rəha kig, kən motuarin-uarin nol itəm tol nihlən-nihlən motol hat lan itəm tahmen e hat rəha kig, kən motəfauin-pən kəm in.  
\v 18 Kən motol mɨlə lan motəmə, “Itɨmat ekotos-ipɨnə nɨsiaiiən kəm ik, kig rəha netəm Isrel.”  
\v 19 Kən motoh rəhn-kapə e noanɨg, motagəh lan, motɨsin nulɨlat məmə koatos-ipən nɨsiaiiən eiuən kəm in.  
\v 20 Nian kəmotahkul rəkɨs lan, kən motapeg rəkɨs kot asiə un, kən motuwɨn-in-pən əh rəhan natɨmnat, kən motit motuwɨn məmə okotəht-ipən e nɨg kəməluau.   
\s1 Kəməht-ipən Iesu e  //  nɨg kəməluau  
\r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43;  //  Jon 19:17-27)  
\p
\v 21 E suatɨp, kəmotehm suah kit etəm Saerin, nərgɨn u Saimon. In tata rəha Aleksanta ne Rufas. Tatuwɨn Jerusalem, kən moatəkəike kəm in məmə otɨləs nɨg kəluau.\x - \xo 15:21 \xt Rom 16:13 \x*\fig |alt="Town roofs and hill with three crosses" src="HK00323B.TIF" size="col" loc="Mrk 15:21-32" ref="Mak 15:21" \fig*  
\v 22 Kən kəmotit Iesu motuwɨn əpəh ikɨn kit katən məmə, Kolkota, u nɨpətɨn təmə Louipɨl-uipɨl.  
\v 23 Kən kəmotos-ipən wain u kəmol pɨləh-pɨləh ilau mərɨsɨn u mɨr məmə otənɨm pəs təsətoən nahməən e nɨpətɨn, məto tapəs nənɨmən.   
\p
\v 24 Kən kəmotɨləs Iesu motuwɨn motəht-ipən e nɨg kəməluau. Kən motoor rəhan natɨmnat moturin tais ron məmə pah otos.\x - \xo 15:24 \xt Sam 22:18 \x*  
\v 25 Kəmətu-pər Iesu e nɨg kəməluau e nain kɨlok laulaugɨn,  
\v 26 kən motəte-rəkɨs nɨpəgnəmtɨn u kəmotehm lan məmə, \sc In kig rəha netəm Isrel\sc*, kən motəht-ipən nəghatən un e rəhan nɨg kəməluau.  
\v 27 Kən etəmim kəiu itəm kətuəluagɨn o kapman mətioh netəmim, kəmətu-pər ilau e nɨg kəluau, kit e nɨkalɨn matɨp, kit e nɨkalɨn mol.\f + \fr 15:27 \ft E kopi oas mɨn tepət rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, ves 28 tɨkə.\f*   
\p
\v 29 Kən netəmim itəm kotaliwək e suatɨp, moatanu-anu rəhn-kapəlat kəm in moatol mɨlə lan motəmə, “Ei, ik nəmən məmə onakərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn kən nian tatol kɨsɨl lan u, nəpaniləkɨn mɨn in pɨsɨn.\x - \xo 15:29 \xt Sam 22:7; 109:25; Mak 14:58 \x*  
\v 30 Eiuaiu-tu e nɨg kəməluau un, mosmegəh atɨp-tu lam.”   
\p
\v 31 Pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou kəmotol əm nat kitiəh motalah-əmnu motəmə, “Təmasitu e netəmim tepət, məto okol təsasitu atɨpən lan.  
\v 32 Təwɨr pəs kitat kotehm-tu Mesaea u, kig rəha netəm Isrel, oteiuaiu e nɨg kəməluau pəs kitat koatəplan motahatətə lan.” Kən etəmim mil u katəhaləkul iləhal Iesu kɨnatuən mɨn nəghatən rat lan.   
\s1 Iesu tɨnɨmɨs  
\r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49;  //  Jon 19:28-30)  
\p
\v 33 Kən e tuelef klok mətoarus-pən tri klok, napinəpən təmeiuaiu mɨrəfin nat.  
\v 34 Kən e tri kɨlok Iesu təmagət əfəməh məmə, \it “!Eloi, Eloi! ?Lama sapaktani?”\it* Nɨpətɨn rəhan nəghatən təmə, “!Uhgɨn rəhak, Uhgɨn rəhak! ?Tahro nakatapəs io?”\x - \xo 15:34 \xt Sam 22:1 \x*   
\p
\v 35 Netəmim neen kəmoatətul əh-ikɨn kəməsotəto wɨrən nəghatən un, kəmotən məmə, “Haləto-tu. Tətaun-in Elaija.”  
\v 36 Kən ilat kit təmaiu muwɨn miuw-pən wain u tagɨn e nat kit tame-ame tahmen e katən, maru-pər e nuwig tuwɨn o Iesu məmə otənɨm. Kən məmə, “Pəs-tu kotehm-tu məmə Elaija otuwa mɨləs-iəhau, o kəp.”\x - \xo 15:36 \xt Sam 69:21 \x*   
\p
\v 37 Məto Iesu təmagət əfəməh mɨn, kən rəhan namegən tiet.   
\p
\v 38 Kən əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, nɨməhan itəm tatəkulosɨg-in Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn, təməhap məsɨn kəiu əpəh ilɨs mətoarus-pa əpəh ləhau.\fig |alt="Levite watching curtain in temple tear" src="LB00265B.TIF" size="col" loc="Mrk 15:38-39" ref="Mak 15:38" \fig*  
\v 39 Kən etəm-iasol rəha mopael mɨn itəm təmatətul e nɨkalɨ Iesu, təmehm məmə təmɨmɨs min-nulan, kən in təmən məmə, “!Nɨpahrienən, suah u in Netɨ Uhgɨn pahrien!”   
\p
\v 40 Nɨpɨtan neen kəmoatətul isəu motasɨpa moatehm. Ilat neen u Meri Maktala, ne iahunin itɨ Jemes əkəku ne Joses, ne Salome.\x - \xo 15:40 \xt Luk 8:2-3 \x*  
\v 41 Iləhal kəmatəhalətəu-pən Iesu nian təmətatɨg Kalili, mətahlasitu lan. Ilat nɨpɨtan tepət kəmotər kan əpəh Jerusalem ilat Iesu.   
\s1 Josep təməhluaig-in Iesu  
\r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-56;  //  Jon 19:38-42)  
\p
\v 42 Kən nian əh Iesu təmɨmɨs lan, in nian rəha nol əpen-əpenəən natɨmnat rəha Sapat, kən olawɨgin nian rəha Sapat, kəsolən wək lan. Tɨnehnaipən,  
\v 43 Josep in etəm Aramatia tɨnuwa. In etəmim kit rəha kaonsel itəm katɨsiai-in. In nɨkin təməht pɨk nərəmərəən rəha Uhgɨn. Kən təməsəgɨnən muwɨn ima Pailat ikɨn matətapəh-in nɨpətɨ Iesu.  
\v 44 Nian Pailat təməto məmə Iesu tɨnɨmɨs rəkɨs, kən təmaut maun-in etəm-iasol rəha mopael mɨn matətapəh ron məmə, “?Katən pahrien məmə Iesu tɨnɨmɨs rəkɨs?”   
\p
\v 45 Məto etəm-iasol rəha mopael mɨn təmə, “Nɨpahrienən, tɨnɨmɨs rəkɨs.” Pailat təməto nəghatən un kən megəhan-in-pən nɨpətɨ Iesu kəm Josep.  
\v 46 Kən Josep təmuwɨn mos-nəmtɨn nɨməhan ruən kit muwa mɨləs-iəhau Iesu e nɨg kəməluau malpin lan, mɨləs muwɨn mələhəu-pən e nɨpəg kəpiel u kɨnəmel rəkɨs məmə okol suwɨt ikɨn. Kən məsoupəlpəlin-pən kəpiel asol kit mahtosɨg-in-pən nɨpəg kəpiel un lan.  
\v 47 Kən Meri Maktala ne iahunin itɨ Joses, ilau kəmuəplan ikɨn-u kəmələhəu-pən Iesu ikɨn.   
\c 16  
\s1 Iesu tɨnəmegəh  //  e rəhan nɨmɨsən  
\r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12;  //  Jon 20:1-10)  
\m
\v 1 Nian rəha Sapat tɨnuwa mɨnuwɨn rəkɨs, kən Meri Maktala ne iahunin itɨ Jemes, ne Salome kəməhalos-nəmtɨn nat pien-pien mɨn u nəmiəwɨlat təwɨr məmə okəhalol-pən e nɨpətɨ Iesu.  
\v 2 Laulaugɨn agɨn mɨt tɨnatər e Sante, pətan miləhal un kəmatəhaluwɨn e suwɨt.  
\v 3 Nian kəmatəhaluwɨn e suatɨp kən mətəhalən kəm iləhal mɨn məmə, “?Karmə pah otasitu etəhal mahuin rəkɨs kəpiel asol əpəh e nɨpəg kəpiel?”  
\v 4 Məto-inu kəpiel əh kəpiel asol. Məto nian kəməhaluwa iuəhkɨr, məhalətag-pən məhaləplan kɨnahuin rəkɨs kəpiel.   
\p
\v 5 Kəməhaluwɨn imə e nɨpəg kəpiel məhaləplan etəm aluə kit tatəpələh e rahləhal-matɨp, tatuwɨn e kot əfəməh ruən kit, kən iləhal kəmahlaut pɨk ron.  
\v 6 Kən təmən-ipən kəm iləhal məmə, “Səhaləgɨn pɨkən. Natəhaleam-in Iesu etəm Nasaret, etəm kəmətu-pər e nɨg kəməluau, məto in tɨkə u ikɨn-u roiu. In tɨnəmegəh rəkɨs e rəhan nɨmɨsən. Halehm-tu nəmeen u kəmələhəu-pən ikɨn.  
\v 7 Kən roiu onakəhaluwɨn məhalən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məsəhalapəsən Pita, məmə in otaupən matuwɨn Kalili, kən onəkotuarisɨg-in motuwɨn motehm əh-ikɨn məmə inu tɨnəmən rəkɨs mihin ne kəm itəmat.”\x - \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28 \x*   
\p
\v 8 Kəmahlaiu məhaliet e suwɨt məhlagɨm, məto-inu kɨnəhaləgɨn pɨk matəhlasiəp. Kən məhaluwɨn məsəhalənən nat kit ne kəm netəmim məto-inu kɨnəhaləgɨn pɨk.   
\s1 [Nəghatən rəha Mak təmol namnun ikɨn-u kən netəm pɨsɨn kotɨlpɨn ves 9 mətoarus-pən ves 20]  
\s1 Iesu təmiet-pa  //  o Meri Maktala  
\r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18)  
\p
\v 9 Nian Iesu təməmegəh mɨn e Sante laulaugɨn agɨn, kən maupən miet-pa o Meri Maktala, aupən təməhg-iarəp narmɨn rat sepɨn lan.  
\v 10 Kən Meri təmuwɨn mən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim itəm kəmotan ilat min ilat aupən, məto nɨkilat tɨtahmə pɨk kən motasək.  
\v 11 Məto nian kəmotəto məmə Iesu tɨnəmegəh rəkɨs e rəhan nɨmɨsən, kən miet-pa o pətan əh, məto ilat kəməsotənən nɨpahrienən lan.   
\s1 Iesu təmiet-pa o rəhan etəmim mil kəiu  
\r (Luk 24:13-35)  
\p
\v 12 Uarisɨg, Iesu təmiet-pa o etəmim mil kəiu kəmiasɨpən Jerusalem mətian e suatɨp, məto e nian əh nɨpətɨn təmol pɨsɨn.  
\v 13 Kən ilau kəmiatəlɨg mɨn mian muən-ipən kəm ilau mɨn neen, məto ilat kəməsotən mɨnən nɨpahrienən elau.   
\s1 Iesu təmiet-pa o  //  rəhan netəm lepɨn  
\r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Wək 1:6-8)  
\p
\v 14 Kən uarisɨg, Iesu təmiet-pa mɨn o rəhan netəm lepɨn nian kəmotagwən matəhai ilat məmə, “Itəmat nakəsotahatətəən lak, rəhatəmat-kapə tiəkɨs pɨk.” Təməhai ilat məto-inu kəsotahatətəən e netəm kəmotehm məmə tɨnəmegəh rəkɨs e rəhan nɨmɨsən.\x - \xo 16:14 \xt 1 Kor 15:5 \x*   
\p
\v 15 Kən mən-ipən kəm ilat məmə, “Otuwɨn motən-iarəp Namnusən Təwɨr kəm netəmim mɨn e nɨtən mɨn rafin.\x - \xo 16:15 \xt Wək 1:8 \x*  
\v 16 Etəm otəto Namnusən Təwɨr tahatətə lan kən mol baptais, Uhgɨn otosmegəh. Məto etəm təsahatətəən lan, Uhgɨn otol nalpɨnən asol kəm in.\x - \xo 16:16 \xt Wək 2:38 \x*  
\v 17 Kən netəm okotahatətə lak, Uhgɨn otol ilat kotol nat pɨspɨs mɨn. Okotəhg-iarəp narmɨn rat tepət e nərgək, kən motəghat e nəghatən ik pɨsɨn pɨsɨn mɨn.\x - \xo 16:17 \xt Wək 2:4; 8:7 \x*  
\v 18 Ilat kotɨtun naskəlɨmən sɨnek u tatus itəm, motɨtun nənɨmən nat kətakonə lan, məto okol təsərəkɨnən ilat. Ilat motɨtun nələhəu-pənən nelmɨlat e netəm kotɨmɨs kotəmegəh.”\x - \xo 16:18 \xt Luk 10:19; Wək 28:3-6 \x*   
\s1 Iesu tɨnər matuwɨn e neai  
\r (Luk 24:50-53; Wək 1:9-11)  
\p
\v 19 Kən nian Iərəmərə Iesu tɨnəghat rəkɨs kəm rəhan mɨn netəmim, kən Uhgɨn tɨnos mɨnuwɨn e neai, kən in tatəpələh e nɨkalɨ Uhgɨn matɨp, ikɨn rəha nəsanənən ne nɨsiaiiən.\x - \xo 16:19 \xt Wək 1:9-11; 2:33-34 \x*  
\v 20 Kən rəhan mɨn netəmim kəmotiet motuwɨn motamnus-iarəp rəhan nəghatən əpəh ikɨn mɨn rafin. Kən Iərəmərə tətasitu elat matol nəmtətin tepət. Kən nəmtətin mɨn əh koatol nəfɨgəmən məmə rəhalat nəghatən in nɨpahrienən.\x - \xo 16:20 \xt Wək 14:3; Hip 2:3-4 \x*