\id LUK  
\h LUK 
\toc1 Luk 
\toc2 Luk 
\mt1 Luk  
\mt2 Namnusən Təwɨr Rəha Iesu Kristo Itəm Luk Təməte  
\imt1 Nəghatən əkuəkɨr rəha naoa u Luk  
\ip \bd ?Pah təməte naoa u?\bd* Luk təməte naoa u. In sənəmə etəm tuelef kit rəha Iesu, məto in fren wɨr kit rəha Pol, kən təmaliwək tepət ilau Pol. In sənəmə etəm Isrel, in Iaihluə əm kit, məto in iəfak kit. In tokita kit itəm təmol wɨr sɨkul. In təməplan wɨr natɨmnat itəm kəmotiet e nəmegəhən rəha Iesu. In təməte naoa mil u: Namnusən Təwɨr Itəm Luk Təməte, ne Wək Mɨn Rəha Aposol Mɨn.  
\ip \bd ?Təməte tatuwɨn kəm pah?\bd* Təməte naoa u tatuwɨn kəm rəhan kit fren, nərgɨn u Teofilas. Nɨpətɨ nərɨg u məmə, “Etəmim itəm tolkeike Uhgɨn.” Luk təməte naoa u tatuwɨn o suah u, məto in tɨtun məmə Iaihluə mɨn tepət okotafin.  
\ip \bd ?Nəmegəhən tahro nulan nian təməte?\bd* Netəmim tepət, nɨkilat təht məmə Luk təmətatɨg Rom o Sisaria nian təməte naoa u. E nian əh, namnusən tepət e Iesu təmɨtəlau.  
\ip \bd ?Təməte naoa u o naka?\bd* Luk tolkeike məmə otəte namsu kit itəm tətuatɨp məhag-əhag wɨr e nəmegəhən rəha Iesu. Kən in təməghat ilat netəm kəmotaliwək ilat Iesu moatəplan wək rəhan. Nian təməto rəkɨs rəhalat nəghatən, kən Luk təməte naoa u. In tolkeike məmə otəgətun məmə Iesu in etəm pahrien kit, məto in təməsolən nolən rat kit. Kən in Uhgɨn, kən in Iosmegəh.  
\c 1  
\m
\v 1 Teofilas, ik etəm-iasol katɨsiai-in ik.  
\p Netəmim tepət kəmotalkut pɨk məmə okotəte rəkɨs ətuatɨp namnusən rəha natɨmnat mɨn itəm Uhgɨn təmol ilugɨn itɨmat.\x - \xo 1:1 \xt Wək 1:1 \x*  
\v 2 Kəmotəte rəkɨs natɨmnat itəm netəmim neen kəmotən, netəm mɨn əh kəmotatɨg e nian rəha nətuounən rəha natɨmnat mɨn əh, kən ilat kəmotehm ətuatɨp e nɨganəmtɨlat natɨmnat mɨn əh, kən moatən-iarəp.  
\v 3 Kən io emɨtəp wɨr nəghatən mɨn lan məmə ekɨtun wɨr natɨmnat mɨn əh e nətuounən rəhan, kən roiu rəhak nətəlɨgən məmə təwɨr io mɨn ekəte rəkɨs ətuatɨp natɨmnat rafin mɨn əh məmə onakatafin. Ekəte ətuatɨp natɨmnat itəm kəmotaupən, kən natɨmnat itəm kəmotuarisɨg.  
\v 4 Ekolkeike məmə ekən natɨmnat mɨn əh kəm ik məmə nəkɨtun ətuatɨp nɨpahrienən rəha namnusən itəm kəmən rəkɨs.   
\s1 Nagelo təməghat-in naiirən rəha Jon Baptais  
\p
\v 5 E nian rəha suah kit, nərgɨn u Herot Asol, kig rəha Jutia, inəh pris kit nərgɨn u Sekaraea. In kit e pris mɨn kətaun-in ilat məmə, Pris mɨn rəha Apia, u təmɨsɨ-pən e noanol rəha pris u Aron aupən ikɨn. Rəhan pətaguɨhl, nərgɨn u Elisapet, kən in mɨn təmɨsɨ-pən e noanol rəha pris u Eron.  
\v 6 Kən ilau kuətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, kən e nian rafin katuətəu-pən wɨr nolən rəha Lou ne nəghatən mɨn rəhan, kən məsuərəkɨnən kit.  
\v 7 Məto nətɨlau tɨkə məto-inu Elisapet, in təməseməkən mətoahgin mɨnɨpɨtaguɨhl, kən ilau kərən kɨnuaguɨhl.   
\p
\v 8 Kən nian ətuatɨp tɨnuwa məmə, Pris mɨn rəha Apia okotuwɨn e Nimə Rəha Uhgɨn motol rəhalat wək. Kən Sekaraea, in mɨn təmuwɨn mol wək rəha Uhgɨn.\fig |alt="priest at altar of incense" src="LB00263B.TIF" size="col" loc="Luk 1:8" ref="Luk 1:8" \fig*  
\v 9 E nolən rəha pris mɨn, ilat koatərakin kəpiel əkəku mɨn kotahmen-pən e taes məmə okotegəs-in məmə otəgətun pah otol wək e Nimə Rəha Uhgɨn məmə otuwaan nat pien-pien itəm tatuwɨn kəm Uhgɨn. E nolən əh təməgətun Sekaraea.\x - \xo 1:9 \xt Eks 30:7 \x*  
\v 10 Kən e nian itəm təmuwɨn imə matuwaan nat pien-pien, nɨmanin netəmim tepət koatətul ihluə katəfak.   
\p
\v 11 Kən nagelo kit rəha Uhgɨn tiet-arəpa ron matətul əh e rəhan matɨp ikɨn, itəm katuwaan nat pien-pien mɨn ikɨn.  
\v 12 Kən nian Sekaraea təməplan, kən narmɨn təmiwɨg mətasiəp mɨnəruru əfəməh nat, kən nəgɨnən təmərioah e nɨkin.  
\v 13 Məto nagelo təmən-ipən məmə, “Sekaraea, əsəgɨnən, məto-inu Uhgɨn tɨnəto rəham nəfakən. Kən rəham pətaguɨhl Elisapet otɨləs nətɨn kit iərman. Kən onakəkəike maun-in nərgɨn məmə Jon.  
\v 14 Kən onakəto təwɨr kən magien, kən netəmim tepət okotagien o naiirən rəhan,  
\v 15 məto-inu in otuwa etəm-iasol e nɨganəmtɨ Iərəmərə. Kən in otəsənɨmən wain ne nənɨmən əskasɨk mɨn. Kən Narmɨn Rəha Uhgɨn otərioah e nəmegəhən rəhan, nian otətatɨg əh e nərpɨ rəhan mama, matuwɨn əm nulan nian rafin.\x - \xo 1:15 \xt Nam 6:2-3 \x*  
\v 16 Kən in otiuw-pa netəm Isrel tepət kotɨtəlɨg-pa o Iərəmərə, Uhgɨn rəhalat.  
\v 17 Kən in otətaupən-in Iərəmərə e narmɨn ne nəsanənən rəha Elaija məmə in otəuhlin nətəlɨgən rəha tata mɨn koatɨtəlɨg-pən mɨn o rəhalat nɨsualkələh mɨn, kən in otəuhlin mɨn netəm koatəht nəwia Uhgɨn okotuwa mɨn e nenatɨgən rəha netəm kotətuatɨp. E nolən əh, in otol nəpen-əpenəən o nəmegəhən rəha netəmim o nuwamən rəha Iərəmərə.”\x - \xo 1:17 \xt Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13 \x*   
\p
\v 18 Kən Sekaraea təmən-ipən kəm nagelo məmə, “?Oekahro min-nulan mɨtun məmə nat u otuwa mol nɨpahrienən? Məto-inu io enaguɨhl rəkɨs, kən rəhak pətan tɨnɨpɨtaguɨhl mɨn.”   
\p
\v 19 Kən nagelo təmən-ipən kəm in məmə, “Io, nərgək u Kapriel, kən io iatətul e nɨganəmtɨ Uhgɨn e nian rafin. Kən in təmahl-ipa io məmə ekuwa məghat kəm ik, kən mən-ipɨnə namnusən təwɨr u.\x - \xo 1:19 \xt Dan 8:16; 9:21 \x*  
\v 20 !Ətəlɨg-in-tu! Naməm oteko kən onakəsagətən mətoarus-pa nakehm nɨpətɨ nəghatən u, məto-inu nəməsənən nɨpahrienən e rəhak nəghatən. In otuwa mol nɨpahrienən e nian ətuatɨp rəhan.”   
\p
\v 21 Kən e nian əh, netəmim kəmoatəsahgin Sekaraea, kəmoatətəlɨg-in məmə tahro tɨnan tɨnuwəh-pɨk nəhlan e Nimə Rəha Uhgɨn.  
\v 22 Kən nian in təmuwa ihluə, məto tɨnəruru nəghatən, kən ilat kɨnotɨtun məmə in təmehm nat kit tahmen e napɨlaiirən. In təmasgəwɨn-asgəwɨn əm e nelmɨn kəm ilat, məsagətən məto-inu namən təmeko.   
\p
\v 23 Nian rəhan wək rəha pris e Nimə Rəha Uhgɨn tɨnol namnun, kən in təmɨtəlɨg-pən latuənu.  
\v 24 Kən təsuwəhən, rəhan pətaguɨhl tɨnəpəs məwɨg e suakəku. Kən e məwɨg faif, pətaguɨhl u in təmatəhluaig əm latuənu,  
\v 25 kən in təmən məmə, “Inu wək əm rəha Iərəmərə. Aupən ikɨn, nətɨk tɨkə kən etaulɨs. Məto roiu əh, Uhgɨn təmol təwɨr ron io, kən nɨkin tagien məmə ekɨləs nətɨk, kən io esaulɨs mɨnən e nɨganəmtɨ netəmim.”   
\s1 Nagelo təmən-iarəp məmə Iesu otaiir  
\p
\v 26 Nian Elisapet tɨnəpək-əpək mɨnos məwɨg sikis, Uhgɨn təmahl-ipən rəhan nagelo, nərgɨn u Kapriel, məmə in otuwɨn e nɨtən Kalili e taon kit, nərgɨn u Nasaret.  
\v 27 In təmos nəghatən kit matuwɨn rəha pətan kit itəm iərman təsuwɨnən əh mehm, məto kɨnən rəkɨs məmə okos rəhan kətɨm kan mə rəha suah kit, nərgɨn u Josep. In mipɨ Kig Tefɨt rat. Kən pətan əh, nərgɨn u Meri.\x - \xo 1:27 \xt Mat 1:16,18 \x*  
\v 28 Kən nagelo təmuwɨn met-arəpən, kən mən kəm in məmə, “Təwɨr, Meri. Uhgɨn təmələhəu rəhan nəwɨrən kəm ik, kən mətatɨg itəmlau min.”   
\p
\v 29 Məto Meri tɨnatəruru əfəməh nəghatən əh, kən nɨkin tɨnatəht pɨk məmə nɨpətɨ nəghatən əh tahro.  
\v 30 Kən nagelo təmən-ipən kəm in məmə, “Əsəgɨnən, Meri, məto-inu Uhgɨn təmɨtəpun məmə in otawte-in rəhan nəwɨrən kəm ik.  
\v 31 Kən inəh, ik onakəpəs-in məwɨg e nətɨm kit, kən mɨləs iərman. Kən onəkaun-in nərgɨn məmə Iesu.\x - \xo 1:31 \xt Aes 7:14; Mat 1:21-23 \x*  
\v 32 In otuwa etəm-iasol kən etəm kəike, kən okaun-in məmə Nətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn. Kən Iərəmərə Uhgɨn otol in tuwa Kig, tahmen-pən əm e tɨpɨn rat Tefɨt.  
\v 33 Kən in otərəmərə e noanol mɨn rafin itəm koatɨsɨ-pən e Jekop, kən rəhan nərəmərəən otatɨg lilɨn matuwɨn matuwɨn namnun tɨkə.”\x - \xo 1:33 \xt 2 Saml 7:12,13,16; Aes 9:7 \x*   
\p
\v 34 Kən Meri təmən-ipən kəm nagelo məmə, “?Oekahro min-nulan mɨləs suakəku kit okəmə esətəu-pənən əh iərman?”  
\v 35 Kən nagelo təmən-ipən kəm in məmə, “Narmɨn Rəha Uhgɨn otuwa matɨg lam, kən nəsanənən rəha Uhgɨn Ilɨs Agɨn otəfətain ik. Kən inəh, suakəku onəkɨləs, okaun-in məmə in təmɨsɨ-pən o Uhgɨn, kən in Nətɨ Uhgɨn.  
\v 36 Kən iatən kəm ik məmə ik kit Elisapet tɨnəpək-əpək rəkɨs in nətɨn kit iərman, nat əpnapɨn in tɨnɨpətaguɨhl rəkɨs. Kəmatən lan məmə pətaguɨhl itəm təseməkən, məto roiu əh tɨnəpəs məwɨg sikis rəkɨs e nətɨn.  
\v 37 Natɨmnat mɨn u tatətəu-pən nəghatən rəha Uhgɨn məmə, ‘Uhgɨn tɨtun nolən natɨmnat rafin, kən nat kit təsiəkɨsən ron.’”\x - \xo 1:37 \xt Mat 19:26; Job 42:2; Jer 32:17\x*  
\v 38 Kən Meri təmən-ipən məmə, “Əwəh, io pətan iolwək əm rəha Iərəmərə. Pəs in otol kəm io nat naka itəm ik nɨnən rəkɨs.” Kən nagelo təmapəs in, kən matuwɨn.   
\s1 Meri təmaliwək matuwɨn məmə otətag Elisapet  
\p
\v 39 Uarisɨg lan təsuwəhən, Meri təmiet iman ikɨn maliwək uəhai əm matuwɨn əpəh ikɨn e nɨtot mɨn e taon kit rəha nɨtən Jutia məmə otətag in kit Elisapet,  
\v 40 kən in təmuwɨn latuənu rəha Sekaraea, muwɨn imə matən təwɨr kəm Elisapet.  
\v 41 Kən e nian Elisapet təməto nəghatən rəha Meri, suakəku un itəm tətatɨg əpəh e nərpɨn təmaut, kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təmər e nɨki Elisapet.  
\v 42 Kən təmagət əfəməh məmə, “!Uhgɨn təmol təwɨr kəm ik taprəkɨs-in nɨpɨtan mɨn rafin, kən in otol təwɨr kəm suakəku itəm onəkɨləs!  
\v 43 Ekɨsɨtunən məmə o naka Uhgɨn təmol təwɨr kəm io min-nulan məmə mama rəha Iərəmərə rəhak təmuwa mətag io.  
\v 44 Iatən nəhlan məto-inu e nian ematəto rəham nəghatən, kən suakəku un itəm tətatɨg əpəh e nərpɨk təmagien maut.  
\v 45 Kən Uhgɨn otol təwɨr kəm ik məto-inu nəmən nɨpahrienən e nəghatən itəm Iərəmərə təməghat-in lam.”   
\s1 Napuən rəha Meri  
\p
\v 46 Kən Meri təmən məmə,  
\q1 “E nəmegəhən rafin rəhak, iatənwiwi Iərəmərə,\x - \xo 1:46 \xt 1 Saml 2:1-10 \x*   
\q1
\v 47 kən nɨkik tətagien pɨk o Uhgɨn Iosmegəh rəhak,   
\q1
\v 48 məto-inu io pətan iolwək əm rəhan itəm io nat əpnapɨn əm, məto nɨkin tatəht io.  
\q1 Kən roiu ne matuwɨn, netəmim rafin okotən məmə Uhgɨn təmol təwɨr kəm io;   
\q1
\v 49 məto-inu Uhgɨn u nəsanənən rəhan in iahgin,  
\q1 in təmol nat pɨspɨs mɨn təwɨr pɨk agɨn kəm io,  
\q1 kən nərgɨn in tasim.   
\q1
\v 50 Kən in tətasəkitun netəm mɨn u itəm koatɨsiai-in in, inu netəm rəha noanol mɨn aupən ikɨn mətoarus-pa itəm rəha noanol mɨn kəsotaiirən əh.\x - \xo 1:50 \xt Sam 103:13,17 \x*   
\q1
\v 51 In təmol nat pɨspɨs mɨn e nəsanənən e nelmɨn.  
\q1 In təmahl-iarəp netəm kotausit e nətəlɨgən rəhalat.   
\q1
\v 52 In təmos-iəhau iərəmərə mɨn e rəhalat nərəmərəən,  
\q1 kən in təmɨləs-ipər netəm mɨn u rəhalat nətəlɨgən teiuaiu.\x - \xo 1:52 \xt Job 12:19; 5:11; Sam 147:6 \x*   
\q1
\v 53 Netəm itəm nəumɨs tatus ilat, in tətagwən ilat e nagwənən itəm təwɨr,  
\q1 kən netəm rəhalat nautə tepət, in tətahl-iarəp ilat kən nat tɨkə e nelmɨlat.\x - \xo 1:53 \xt Sam 34:10 \x*   
\q1
\v 54 Uhgɨn təmasitu e noanol mɨn rəha Isrel u rəhan iolwək mɨn,  
\q1 kən təməsaluinən məmə otasəkitun\x - \xo 1:54 \xt Sam 98:3 \x*  
\v 55 Epraham ne rəhan mɨn noanol,  
\q1 matuwɨn matuwɨn namnun tɨkə.”\x - \xo 1:55 \xt Jen 17:7; Maeka 7:20 \x*   
\p
\v 56 Kən Meri tətatɨg ilau Elisapet mətoarus-pən məwɨg kɨsɨl, kən in təmɨtəlɨg-pən mɨn əpəh iman ikɨn.   
\s1 Naiirən rəha Jon Baptais  
\p
\v 57 Kən nian ətuatɨp rəha Elisapet tɨnuwa məmə otemək lan, kən təmɨləs nətɨn iərman.  
\v 58 Kən netəmim itəm kotatɨg iuəhkɨr ron ne rəhan mɨn noanol, kəmotəto namnusən əh məmə Iərəmərə təmasəkitun mol təwɨr pɨk kəm in nəhlan, kən ilat kəmotuwa motol kitiəh ilat min məmə okotagien kələh.  
\v 59 Nian suakəku əh tɨnos nian ilat eit, kən ilat kəmotuwa məmə okotəhg-ipən. Kən iuəhkɨr kotaun-in nərgɨn məmə iahuni rəhan tata Sekaraea,\x - \xo 1:59 \xt Jen 17:12; Lev 12:3; Luk 2:21 \x*  
\v 60 məto rəhan mama tən məmə, “Kəpə. Okaun-in nərgɨn u məmə Jon.”  
\v 61 Kən ilat kəmotən kəm in məmə, “?Tahro? Rəham kit noanol tɨkə itəm kotaun-in nərgɨn əh Jon.”  
\v 62 Kən kəmoatəghat e noanelmɨlat moatətapəh o Sekaraea məmə in tolkeike məmə otaun-in-pən nərgɨn məmə pah.  
\v 63 Kən in təmətapəh o nat kit məmə in otəte rəkɨs nat kit lan, kən təməte-pən məmə, “Nərgɨn u Jon.” Nian kəmotehm, narmɨlat təmiwɨg pɨk ron.   
\p
\v 64 Kən e nian əm əh, namən tɨnəg-ətuatɨp, kən tɨnatəghat matənwiwi Uhgɨn.  
\v 65 Kən ilat rafin itəm kotatɨg iuəhkɨr kəmotəgɨn. Kən netəmim kəmotəghat-in natɨmnat mɨn əh tɨtəlau ikɨn mɨn rafin e narɨt mɨn nɨtən Jutia.  
\v 66 Kən netəmim rafin itəm kəmotəto namnusən əh, kən kəmoatətəlɨg-in əm, kəmoatətapəh məmə, “?Suakəku əh, otuwa etəmim naka?” Kəmoatən min-nulan məto-inu kəmotəplan əm məmə nəsanənən rəha Iərəmərə tətatɨg lan.   
\s1 Sekaraea təmən-iarəp nəghatən itəm Uhgɨn təmos-ipən kəm in  
\p
\v 67 Kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təmər e nɨki Sekaraea, tata rəha Jon, kən in təmən-iarəp nəghatən itəm Uhgɨn təmos-ipən kəm in. Kən təmən min-nulan məmə,   
\q1
\v 68 “Pəs kotənwiwi Iərəmərə, u Uhgɨn rəha netəm Isrel,  
\q1 məto-inu in təmuwa məmə otasitu e rəhan mɨn netəmim,  
\q1 kən təməmki-rəkɨs ilat e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhalat.\x - \xo 1:68 \xt Sam 72:18 \x*   
\q1
\v 69 In təmɨləs-ipər iosmegəh təsanən itəm otosmegəh kitat,  
\q1 in təmɨsɨ-pən e noanol rəha iolwək rəhan Tefɨt.\x - \xo 1:69 \xt Sam 18:2 \x*   
\q1
\v 70 Kən in tahmen-pən əm e nəghatən u itəm Uhgɨn tɨnəmən rəkɨs kəm kitat e nəghatən rəha ien mɨn rəhan aupən.   
\q1
\v 71 In tɨnəmən-iəkɨs rəkɨs məmə otosmegəh kitat o tɨkɨmɨr mɨn rəhatat ne netəmim rafin itəm kotetəhau kitat.\x - \xo 1:71 \xt Sam 106:10 \x*   
\q1
\v 72 In təmɨləs-ipər iosmegəh əh məmə otasəkitun pipi rat mɨn rəhatat,  
\q1 kən təsaluinən rəhan nəghatən itəm in atɨp təmən e rəhan nəniəkɨsən rəha nasituən,\x - \xo 1:72 \xt Jen 17:7; Sam 105:8-9 \x*   
\q1
\v 73 inu nəniəkɨsən itəm təmən kəm pipi rat Epraham.\x - \xo 1:73 \xt Jen 22:16-17 \x*   
\q1
\v 74 In təmɨləs-ipər iosmegəh əh məmə otosmegəh kitat,  
\q1 kən mɨləs-irəkɨs kitat e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhatat,  
\q1 məmə nian mɨn rafin e nəmegəhən rəhatat,  
\q1 kitat kotɨtun nol wəkən rəhan e nɨganəmtɨ Uhgɨn, kən məsotəgɨnən,   
\q1
\v 75 kən kitat okotasim, kən nəmegəhən rəhatat otətuatɨp e nian mɨn rafin.\x - \xo 1:75 \xt Taet 2:12-14 \x*   
\q1
\v 76 “Kən ik, nətɨk, okaun-in ik məmə ien rəha Uhgɨn Ilɨs Agɨn,  
\q1 məto-inu ik onakaupən-in Iərəmərə məmə onəkol əpen-əpenə e rəhan suatɨp.\x - \xo 1:76 \xt Aes 40:3 \x*   
\q1
\v 77 Ik onakən-iarəp kəm rəhan mɨn netəmim məmə Uhgɨn otosmegəh ilat nian in otafəl rəkɨs rəhalat təfagə rat mɨn.\x - \xo 1:77 \xt Jer 31:34 \x*   
\q1
\v 78 In otol məto-inu, in tətasəkitun kitat matol təwɨr kəm kitat.  
\q1 E nasəkitunən rəhan, Kristo otuwa otat tahmen-pən e mɨtgar təmər e neai,\x - \xo 1:78 \xt Aes 60:1-2 \x*   
\q1
\v 79 mətasiəgəpɨn kitat netəm koatatɨg e napinəpən ne əpəh ikɨn nɨmɨsən tatoh itəm ikɨn,  
\q1 kən matit wɨr nelkɨtat e suatɨp rəha nəməlinuən.”   
\p
\v 80 Kən suakəku təmatepət e nɨpətɨn, kən narmɨn rəhan təsanən. Kən nian rafin in tətatɨg əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn matəsahgin nian rəhan otuwa itəm otətuoun wək lan e nɨganəmtɨ netəm Isrel.   
\c 2  
\s1 Naiirən rəha Iesu  
\r (Mat 1:18-25)  
\m
\v 1 E nian mɨn əh, suah kit etəm Rom, nərgɨn u Sisa Okastas, in tatərəmərə nɨtən mɨn rafin rəha Rom. In təmələhəu lou kit tətatɨg məmə okafin rafin netəmim itəm koatatɨg rafin əh-ikɨn.  
\v 2 Inu nafinən netəmim itəm kəmaupən kol, kən Kuarinias in kapman rəha Siria.  
\v 3 Kən o nəghatən əh rəha nafinən, netəmim rafin kotəkəike moatɨtəlɨg-pən iməlat mɨn ikɨn itəm kəmotaiir ikɨn məmə okafin ilat, kən kəte rəkɨs nərgɨlat e naoa rəha kapman.  
\v 4 Kən Josep ne Meri kəmiaiet e nɨtən Kalili e taon kit, nərgɨn u Nasaret, mian əpəh nɨtən Jutia e taon kit, nərgɨn u Petlehem, imə Kig Tefɨt aupən. Ilau kəmian ikɨn əh məto-inu Josep in mipɨ Tefɨt rat.   
\p
\v 5 Ilau Meri katian məmə okos nərgɨlau. Kɨnagətosɨg-in rəkɨs Meri məmə in otəpanətəu-pən Josep, kən Meri in tɨnəpək-əpək-in rəkɨs suakəku kit.  
\v 6 Nian ilau əpəh Petlehem, kən nian rəha Meri tɨnuwa məmə otemək-in nətɨn.  
\v 7 Kən suakəku itəm in təmaupən maiir, in iərman. Kən təmalpin e nɨməhan, mələhəu-pən e pokis kit itəm katələhəu-pən kras u nat megəh mɨn kotagwən-pən ikɨn. Təmol min-nəhlan məto-inu nimə tɨkə məmə okuapɨl ikɨn, kən ilau kətuapɨl əm əh e nimə rəha nat megəh mɨn.   
\s1 Iolwək e sipsip mɨn ne nagelo mɨn  
\p
\v 8 Kən e nɨkalɨ Petlehem, iolwək e sipsip mɨn koatehm wɨr rəhalat sipsip mɨn lapɨn.  
\v 9 Kən nagelo kit rəha Iərəmərə təmiet-arəpa olat, kən nəhag-əhagən asol rəha Iərəmərə təmasiəgəpɨn ilat, kən kəmotəgɨn pɨk.  
\v 10 Məto nagelo təmən kəm ilat məmə, “Əsotəgɨnən, məto-inu io iatuwa məmə ekos-ipɨnə namnusən təwɨr kəm itəmat itəm otol nɨki netəmim kotagien pɨk, kən namnusən u in rəha netəmim rafin.  
\v 11 Əpəh e taon rəha Kig Tefɨt, suakəku kit təmaiir-pa u-roiu. In Iosmegəh, kən in Kristo itəm Uhgɨn təmən aupən məmə otahl-ipa otəmat, kən in Iərəmərə.\fig |alt="town of Bethlehem" src="BK00360B.TIF" size="col" loc="Luk 2:11" ref="Luk 2:11" \fig*  
\v 12 Inu nəmtətin rəhatəmat: onəkotehm suakəku kəmalpin e nɨməhan, kən kələhəu-pən e pokis kətagwən-pən nat megəh mɨn ikɨn.”   
\p
\v 13 Kən roiu agɨn-əh mɨn, nagelo mɨn tepət kəmotiet-arəpa moatətul ilat min, moatənwiwi Uhgɨn, moatən məmə,   
\q1
\v 14 “Katənwiwi Uhgɨn əpəh ilɨs ilɨs agɨn-əh e neai.  
\q1 Kən əpəh ləhau e nətueintən u, netəmim itəm nɨki Uhgɨn tətagien olat, ilat okotatɨg e nəməlinuən.”\x - \xo 2:14 \xt Luk 19:38 \x*   
\s1 Iolwək e sipsip mɨn kəmotuwɨn motehm Iesu  
\p
\v 15 Nian nagelo mɨn kəmotapəs iolwək e sipsip mɨn motɨtəlɨg-pən əpəh e nego e neai, kən iolwək e sipsip mɨn kəmotən kəm ilat mɨn məmə, “Pəs kotuwɨn Petlehem motehm-tu nat əh itəm Iərəmərə təmən kəm kitat.”   
\p
\v 16 Kəmotəruməhlin uəhai əm motuwɨn motehm Meri ne Josep ne suakəku itəm kəmuələhəu-pən e pokis itəm kətagwən-pən nat megəh mɨn ikɨn.  
\v 17 Nian kəmotuwɨn motehm rəkɨs suakəku u, kən kəmotamnus-iarəp nəghatən rəha suakəku u itəm kəmotos o nagelo.  
\v 18 Kən netəmim rafin itəm kəmotəto nəghatən əh rəha iolwək e sipsip mɨn, ilat kəmotaut, narmɨlat təmiwɨg pɨk ron.  
\v 19 Məto Meri təmatos əm e nɨkin natɨmnat mɨn u rafin, matətəlɨg-in e nian mɨn.\x - \xo 2:19 \xt Luk 2:51 \x*  
\v 20 Kən iolwək e sipsip mɨn kəmoatɨtəlɨg, moatɨləs-ipər nərgɨ Uhgɨn moatənwiwi in o natɨmnat rafin itəm kəmotəto kən motehm, tahmen-pən əm e inu nagelo təmən-ipən mihin kəm ilat.   
\s1 Kəmaun-in nərgɨ Iesu.  
\p
\v 21 Nian suakəku u tɨnos nian eit itəm təmaiir lan, kən kəhg-ipən in tatətəu-pən Lou rəhalat, kən kaun-in nərgɨn məmə Iesu, nərgɨn u itəm nagelo təmən-ipən kəm Meri aupən ikɨn, nian in təməsəpək-əpək-inən əh.\x - \xo 2:21 \xt Luk 1:31 \x*   
\s1 Josep ne Meri kəmialəs Iesu mian e Nimə Rəha Uhgɨn  
\p
\v 22 Nian suakəku kit tətaiir, rəhan mama ne tata okuəike mioal sakrifais rəha naruətuəhən tatətəu-pən Lou rəha Moses. Kən inəh, tɨnuwa ətuatɨp e nian rəha Josep ne Meri məmə okioal nəhlan.\x - \xo 2:22 \xt Lev 12:1-8\x* Kən kialəs suakəku un mian əpəh Jerusalem məmə okioas-ipən kəm Iərəmərə.  
\v 23 Inu tatətəu-pən əsas Lou rəha Iərəmərə itəm təmən məmə, “Suakəku iərman mɨn itəm kaupən katɨləs ilat, okəkəike katos-ipən ilat kəm Uhgɨn məmə rəhan.”\x - \xo 2:23 \xt Eks 13:2,12\x*   
\p
\v 24 Kən ilau kəmian Jerusalem o nat kit mɨn, məmə ilau okioas mak kəiu o iouen kəiu, kən mohamnu matioas-ipən kəm Uhgɨn o naruətuəhən, tahmen-pən əm e Lou rəha Iərəmərə tatən mihin.\x - \xo 2:24 \xt Lev 12:8\x*   
\s1 Simeon təmehm Iesu  
\p
\v 25 Kən inəh etəmim kit tətatɨg əh Jerusalem, nərgɨn u Simeon. Rəhan nəmegəhən in tətuatɨp wɨr, kən nian rafin tatətəu-pən nəghatən rəha Uhgɨn. Kən in tatəsahgin nuwamən rəha Kristo itəm otuwa mosmegəh netəm Isrel lan. Kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təmuwa mərioah e nɨkin.  
\v 26 Narmɨn Rəha Uhgɨn tɨnən rəkɨs kəm in məmə otəsɨmɨsən mətoarus in otehm Kristo itəm Iərəmərə təmən məmə in otahl-ipa.  
\v 27 Kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təməuhlin nɨkin məmə in otuwɨn e Nimə Rəha Uhgɨn. Kən Josep ne Meri kəmialəs suakəku u Iesu mian e Nimə Rəha Uhgɨn məmə ilau okioal natɨmnat rafin itəm Lou tatən.  
\v 28 Kən Simeon təməplan Iesu, kən təmɨləs məgəfəlin, kən matənwiwi Uhgɨn, mən-ipən məmə,   
\q1
\v 29 “Iərəmərə, nəmol rafin rəham nəghatən o nəniəkɨsən kəm io, iolwək əm rəham.  
\q1 Kən roiu, egəhan-in io məmə ekɨmɨs-ta e nəməlinuən,   
\q1
\v 30 məto-inu enəplan e nɨganəmtək suakəku u itəm otosmegəh netəmim.\x - \xo 2:30 \xt Aes 52:10; Luk 3:6; Taet 2:11 \x*   
\q1
\v 31 Ik nəmol əpen-əpenə məmə in Iosmegəh, kən netəmim rafin okotəplan.   
\q1
\v 32 In otuwa nəhag-əhagən, kən otəgətun rəham suatɨp kəm Iaihluə mɨn,  
\q1 kən netəmim okotɨləs-ipər rəham mɨn netəm Isrel o Iosmegəh əh.”\x - \xo 2:32 \xt Aes 42:6; 49:6; 52:10 \x*   
\p
\v 33 Kən tata ne mama rəha suakəku u, narmɨlau təmiwɨg o nəghatən mɨn itəm Simeon təmən lan.  
\v 34 Kən Simeon təməfak məmə nəwɨrən rəha Uhgɨn otuwɨn olau. Kən in təmən kəm Meri itəm in mama rəha suakəku məmə, “Onakatehm, Uhgɨn təmɨtəpun məmə suakəku u otol məmə netəmim tepət əpəh Isrel okoteiuaiu motorin, kən tepət mɨn okotər. Kən in otuwa nəmtətin kit itəm netəmim tepət okotəghat rat lan məmə,\x - \xo 2:34 \xt Aes 8:14; Mat 21:42; 1 Pita 2:8 \x*  
\v 35 netəmim okotəplan nətəlɨgən mɨn e nɨki netəmim tepət. Kən ik Meri, nɨkim otɨtəgɨt tahmen e suah kit təmaru nɨkim e naip asol.”   
\s1 Ana təmehm Iesu  
\p
\v 36 Kən pətaguɨhl kit əh-ikɨn tətatɨg, nərgɨn u Ana, kən in ien kit. In nətɨ Fanuel, etəmim kit itəm təmɨsɨ-pən e noanol rəha Aser aupən ikɨn. Pətaguɨhl əh, rəhan nup tepət. Nian təmatetəm-aluə əm, kən mətəu-pən rəhan iaguɨhl. Kən ilau kəmuan o nup sepɨn əm, kən rəhan iaguɨhl təmɨmɨs.  
\v 37 Kən pətan u təmətatɨg əm nulan mətoarus-pa nian əh in tɨnuwa pətaguɨhl kit. Kən roiu mɨnos nup eiti-fo. Nian rafin in tətatɨg e Nimə Rəha Uhgɨn matəfak, inəh laulaugɨn ne ehnaipən tatətuakəm mətapəs nagwənən matəfak kəm Uhgɨn.  
\v 38 Kən in təmuwa ikɨn əh e nian ətuatɨp itəm Simeon tatəghat-in suakəku əh. Kən pətaguɨhl u tatənwiwi Uhgɨn ron, kən matəghat-in suakəku əh kəm netəmim rafin itəm kəmoatəsahgin məmə Kristo in otɨkɨs netəm Isrel.\f + \fr 2:38 \ft Nəghatən u “Kristo in otɨkɨs netəm Isrel” rəhan suatɨp kəiu. Netəmim neen itəm kotatɨg e nian rəha Iesu, nɨkilat təht məmə Kristo otɨləs-irəkɨs netəm Isrel e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn u netəm Rom. Məto nɨpətɨn asol məmə Kristo otɨkɨs netəm Isrel o təfagə rat mɨn rəhalat.\f*   
\s1 Josep ne Meri kəmian Nasaret  
\p
\v 39 Nian Josep ne Meri, ilau kəmioal natɨmnat rafin u itəm Lou rəha Iərəmərə təmən, kən kəməhalɨtəlɨg-pən Kalili e taon Nasaret, imələhal ikɨn.\x - \xo 2:39 \xt Mat 2:23 \x*  
\v 40 Kən suakəku təmatepət muwa məskasɨk, kən in tenatɨg tenatɨg wɨr, kən nian rafin nəwɨrən rəha Uhgɨn təmərioah e rəhan nəmegəhən.   
\s1 Etəm aluə Iesu əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn  
\p
\v 41 E nup mɨn rafin, tata ne mama rəha Iesu katian Jerusalem məmə okotol lafet rəha Nuhagego-inən.\x - \xo 2:41 \xt Eks 12:24-27; 23:14-17; Dut 16:1-8 \x*  
\v 42 Nian Iesu tɨnos nup tuelef, təmətəu-pən ilau məhaluwɨn əpəh ilɨs e lafet əh, tahmen-pən əm e nolən rəha netəm Isrel.  
\v 43 Nian lafet tɨnol namnun, kən rəhan mɨn kɨnotɨtəlɨg mɨnoatuwɨn iməlat ikɨn, məto etəm aluə Iesu in təməsətəu-pənən rəhan tata ne mama, in mətatɨg əm Jerusalem, məto ilau kəməsiatunən.  
\v 44 Nɨkilau tatəht məmə kətah in tətaliwək ilat nɨmanin netəmim rəhalat, kən ilat kəmotaliwək o nian apiəpiə kit. Kən ilau kəmuətuoun matueam-in o rəhalau mɨn, ne netəmim itəm kiatun ilat.  
\v 45 Məto nian ilau kəməsuehmən in, kən kəmiatəlɨg mueam-in mian Jerusalem.  
\v 46 Kəmueam-in nian kɨsɨl, kən muəplan e Nimə Rəha Uhgɨn, tatəpələh ilat iəgətun mɨn matətəlɨg-in ilat, kən matətapəh olat o natɨmnat neen.  
\v 47 Kən netəmim rafin itəm kəmotəto in, narmɨlat təmiwɨg pɨk o rəhan nɨtunən ne rəhan nuhalpɨnən nəghatən mɨn.   
\p
\v 48 Kən nian rəhan tata ne mama kəmuehm, kən narmɨlau təmiwɨg pɨk ron. Kən rəhan mama təmən-ipən kəm in məmə, “Nətɨk. ?Nəmahro mol min-nulan etɨmlau? !Əplan-tu! Itɨmlau rəham tata nɨkitɨmlau təməht pɨk ik, kən iakatuegəs-in pɨk ik.”  
\v 49 Kən in təmən kəm ilau məmə, “?Natuegəs-in io o naka? ?Nakəsiatunən məmə io ekəkəike mətatɨg e nimə rəha rəhak Tata?”  
\v 50 Məto ilau kəməsiatunən nɨpətɨ nəghatən itəm təmən kəm ilau.   
\p
\v 51 Kən in təmətəu-pən ilau məhaleiuaiu məhaluwɨn əpəh Nasaret. Kən in təmatɨsiai-in ilau matol nəwialau. Məto nian rafin rəhan mama tatətəlɨg-in natɨmnat rafin mɨn əh e nɨkin.\x - \xo 2:51 \xt Luk 2:19 \x*  
\v 52 Kən Iesu təmatepət e nɨpətɨn, kən rəhan nenatɨgən tatol iahgin, kən e nian mɨn rafin, Uhgɨn ne netəmim, nɨkilat tətagien əm ron.\x - \xo 2:52 \xt 1 Saml 2:26; Prov 3:4 \x*   
\c 3  
\s1 Jon Baptais təmamnus-iarəp nəghatən rəha Uhgɨn  
\r (Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Jon 1:19-28)  
\m
\v 1 Kən uarisɨg e natɨmnat mɨn əh, etəm Rom, nərgɨn u Sisa Taepirias, in tatərəmərə nɨtən mɨn rafin rəha Rom. Kən e nian in təmatərəmərə mətoarus-pa nup fiftin, kən netəm-iasol mɨn neen koatol wək ilat min: inu Herot Antipas təmatərəmərə əpəh Kalili, ne pian Filip in təmatərəmərə əpəh Ituria ne Trakonaetas, ne Lisanias təmatərəmərə əpəh Apilin, ne Pontias Pailat u etəm Rom in kapman rəha Jutia.  
\v 2 Inu e nian ətuatɨp rəha Anas ne Kaeafas itəm ilau pris asol agɨn mil.  
\p E nian əh, Jon nətɨ Sekaraea, itəm tɨnepət rəkɨs u-roiu, in təmətatɨg əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn, kən Uhgɨn təmos-ipən nəghatən kit kəm in.  
\v 3 Kən in təmuwɨn mətan ikɨn mɨn rafin iuəhkɨr o nəhau Jotan təmatamnus-iarəp nəghatən rəha Uhgɨn. In təmən-ipən məmə netəmim okotəkəike motəuhlin məntaalat o nolən rat mɨn rəhalat, kən motuwɨn o Uhgɨn, məmə in otafəl nolən rat mɨn rəhalat. Kən e nəmtətin kit, okol baptais elat.\x - \xo 3:3 \xt Wək 13:24 \x*  
\v 4 In tahmen əm e nəghatən rəha ien u Aesea itəm təməte e naoa rəhan məmə, “Suah kit tətaun əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn matən məmə, ‘Itəmat, otol əpen-əpenə o suatɨp rəha Iərəmərə, kən motol rəhan suatɨp tətuatɨp.  
\v 5 Napin nəhau mɨn rafin okətouɨn wɨr, kən nɨtot mɨn ne narɨt mɨn rafin okos-iəhau, kən suatɨp eko-eko mɨn okəg-ətuatɨp-in, kən suatɨp itəm tapər-apər okəike kol təpiə.  
\v 6 Kən netəmim rafin okotehm suatɨp rəha Uhgɨn o nosmegəhən netəmim.’”\x - \xo 3:6 \xt Aes 40:3-5\x*   
\p
\v 7 Kən e nian əh, netəmim tepət kəmotuwa o Jon məmə in otol baptais elat, məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “!Itəmat nəkotahmen əm e sɨnek mɨn! !Nɨkitəmat otəsəhtən məmə onəkotagɨm tənin neməha ne nalpɨnən rəha Uhgɨn itəm otuwa!\x - \xo 3:7 \xt Mat 12:34; 23:33 \x*  
\v 8 Otol natɨmnat neen itəm tatəgətun məmə nəmotapəs pahrien nolən rat mɨn kən motuwɨn o Uhgɨn. Kən sotən atɨpən kəm itəmat e nausitən məmə itəmat nəkotətuatɨp əm məto-inu itəmat noanol mɨn rəha Epraham. !Kəp! Inu nat əpnapɨn əm. Iatən kəm itəmat məmə nat əpnapɨn kəpiel mɨn əm, məto Uhgɨn tɨtun nəuhlinən ilat kotuwa noanol mɨn rəha Epraham.\x - \xo 3:8 \xt Jon 8:33,39 \x*  
\v 9 Kən inəh roiu ne, Uhgɨn tɨnətul matɨp rəkɨs məmə otahtɨl-pən nɨg əpəh e nəukətɨn. Kən okəmə nɨg kit təsoe-inən noan itəm təwɨr, kən in otahtɨl mərakin-pən e nɨgəm.”\x - \xo 3:9 \xt Mat 7:19 \x*   
\p
\v 10 Kən nɨmanin netəmim kəmotətapəh o Jon məmə, “?Naka u itɨmat ekotəkəike motol?”  
\v 11 Kən Jon təmən kəm ilat məmə, “Okəmə rəham napən kəiu, os-ipən kit kəm suah kit itəm rəhan tɨkə, kən okəmə nɨgam nagwənən tatɨg, os-ipən məsɨn kəm netəmim u nɨgɨlat tɨkə.”   
\p
\v 12 Netəm neen rəha nosən məni rəha takɨs kəmotuwa məmə otol baptais elat, kən kəmotətapəh o Jon məmə, “?Naka u itɨmat ekotəkəike motol?”\x - \xo 3:12 \xt Luk 7:29 \x*  
\v 13 Kən Jon təmən-ipən kəm ilat məmə, “Sotosən məni o netəmim taprəkɨs-in itəm tahmen əm məmə onəkotos.”   
\p
\v 14 Kən mopael mɨn neen kəmotətapəh mɨn, “?Kən tahro etɨmat? ?Naka u itɨmat ekotəkəike motol?” Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Sotolən nəgɨnən kəm netəmim məmə, ‘Okəmə nəsotos-ipamən məni, kən oekotol nahməən kəm itəmat.’ Kən sotolən nəgɨnən kəm netəmim məmə, ‘Okəmə nəsotos-ipamən məni, kən oekotən-ipən kəm netəm-iasol məmə nəmotol nat kit tərat.’ Nɨkitəmat otəkəike magien o nos ətuatɨpən nətouən rəhatəmat kən in əm un.”   
\p
\v 15 Kən netəm mɨn əh koatəsahgin, kən nɨkilat tatəht Jon məmə kətah in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa.  
\v 16 Kən Jon təmuhalpɨn rəhalat nətəlɨgən məmə, “Iatol baptais etəmat e nəhau, məto etəmim kit tatuwa itəm rəhan nəsanənən ne nepətən taprəkɨs-in io. Kən io ləhau agɨn, esahmenən məmə ekuwa io slef kit rəhan o nolən rəhan wək.\f + \fr 3:16 \ft Nəghatən ətuatɨp rəha Jon tatən məmə, “esahmenən məmə ekɨkɨs rəkɨs nol e rəhan put.” Wək u, in wək rəha slef.\f* Kən suah əh, in otol baptais etəmat e Narmɨn Rəha Uhgɨn ne nɨgəm.\x - \xo 3:16 \xt Wək 13:25 \x*  
\v 17 In tatətul matɨp o nehmən nolən rəha netəmim məmə otoor ilat, netəm kotəwɨr ne netəm kotərat, tahmen-pən e etəm tətasum. Tatɨləs fok o nafəl rəkɨsən nuwigɨ noa wit məmə otos nɨpətɨn itəm təwɨr. Netəmim itəm kotəwɨr kotahmen e nɨpətɨ wit, tatos ilat matuwɨn latuənu. Məto netəmim itəm kotərat kotahmen-pən e nuwigɨ noa wit, tatərakin-pən ilat e nɨgəm asol itəm tatuəp namnun tɨkə.”   
\p
\v 18 Kən Jon təmamnus-iarəp namnusən təwɨr e nəghatən tepət məmə otiuw-pa nətəlɨgən rəha netəmim kotuwɨn o Uhgɨn.   
\s1 Herot təmɨləs-ipən Jon Baptais e kalapus  
\p
\v 19 E nian əh, Herot Antipas təmit-irəkɨs Herotias inu pətaguɨhl rəha pian, kən təmol natɨmnat tepət itəm kotərat. Kən o nolən mɨn əh, Jon təmən əskasɨk məhai Herot Antipas o nolən rat mɨn rəhan.\x - \xo 3:19 \xt Mat 14:3-4; Mak 6:17-18 \x*  
\v 20 Kən Herot Antipas təmatɨg mol mɨn nolən rat kit mɨn taprəkɨs, inəh təmɨləs Jon muwɨn mahtosɨg-in e kalapus.   
\s1 Jon təmol baptais e Iesu  
\r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11)  
\p
\v 21 Məto e nian Jon təməsuwɨnən əh e kalapus, kən in təmatol baptais e netəmim mɨn, kən Iesu mɨn in təmuwa, kən Jon təmol baptais lan. Kən nian Iesu təmatəfak, Uhgɨn təmerəh e neai,  
\v 22 kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təmɨsɨ-pər matite, nɨpətɨn tahmen-pən e mak muwa məpələh-pər e Iesu, kən nəwia Uhgɨn təmɨsɨ-pən e nego e neai matən məmə, “Ik netɨk keike, ekolkeike pɨk ik, kən nɨkik tagien pɨk agɨn ron ik.”\x - \xo 3:22 \xt Jon 1:32 \x*   
\s1 Pipi rat mɨn rəha Iesu  
\r (Mat 1:1-17)  
\p
\v 23 Nian Iesu təmətuoun rəhan wək, rəhan nup tahmen-pən e tate. Netəmim nɨkilat tatəht məmə in nətɨ Josep.  
\li1 Kən Josep in nətɨ Heli,\x - \xo 3:23 \xt Luk 4:22; Jon 6:42 \x*   
\li1
\v 24 Heli in nətɨ Matat,  
\li1 Matat in nətɨ Lifae,  
\li1 Lifae in nətɨ Melki,  
\li1 Melki in nətɨ Janae,  
\li1 Janae in nətɨ Josep,   
\li1
\v 25 Josep in nətɨ Matatias,  
\li1 Matatias in nətɨ Amos,  
\li1 Amos in nətɨ Neham,  
\li1 Neham in nətɨ Esli,  
\li1 Esli in nətɨ Nagae,   
\li1
\v 26 Nagae in nətɨ Mahat,  
\li1 Mahat in nətɨ Matatias,  
\li1 Matatias in nətɨ Semein,  
\li1 Semein in nətɨ Josek,  
\li1 Josek in nətɨ Jota,   
\li1
\v 27 Jota in nətɨ Joanan,  
\li1 Joanan in nətɨ Resa,  
\li1 Resa in nətɨ Serupapel,  
\li1 Serupapel in nətɨ Sealtiel,  
\li1 Sealtiel in nətɨ Neri,   
\li1
\v 28 Neri in nətɨ Melki,  
\li1 Melki in nətɨ Ati,  
\li1 Ati in nətɨ Kosam,  
\li1 Kosam in nətɨ Elmatam,  
\li1 Elmatam in nətɨ Er,   
\li1
\v 29 Er in nətɨ Josua,  
\li1 Josua in nətɨ Eliesa,  
\li1 Eliesa in nətɨ Jorim,  
\li1 Jorim in nətɨ Matat,  
\li1 Matat in nətɨ Lifae,   
\li1
\v 30 Lifae in nətɨ Simeon,  
\li1 Simeon in nətɨ Juta,  
\li1 Juta in nətɨ Josep,  
\li1 Josep in nətɨ Jonam,  
\li1 Jonam in nətɨ Eliakim,   
\li1
\v 31 Eliakim in nətɨ Melea,  
\li1 Melea in nətɨ Mena,  
\li1 Mena in nətɨ Matata,  
\li1 Matata in nətɨ Natan,  
\li1 Natan in nətɨ Tefɨt,   
\li1
\v 32 Tefɨt in nətɨ Jese,  
\li1 Jese in nətɨ Opet,  
\li1 Opet in nətɨ Poas,  
\li1 Poas in nətɨ Salmon,  
\li1 Salmon in nətɨ Nason,\x - \xo 3:32 \xt Rut 4:17-22 \x*   
\li1
\v 33 Nason in nətɨ Aminatap,  
\li1 Aminatap in nətɨ Atmin,  
\li1 Atmin in nətɨ Ani,  
\li1 Ani in nətɨ Hesron,  
\li1 Hesron in nətɨ Peres,  
\li1 Peres in nətɨ Juta,   
\li1
\v 34 Juta in nətɨ Jekop,  
\li1 Jekop in nətɨ Aisak,  
\li1 Aisak in nətɨ Epraham,  
\li1 Epraham in nətɨ Tera,  
\li1 Tera in nətɨ Nahor,   
\li1
\v 35 Nahor in nətɨ Seruk,  
\li1 Seruk in nətɨ Rehu,  
\li1 Rehu in nətɨ Pelek,  
\li1 Pelek in nətɨ Eper,  
\li1 Eper in nətɨ Sela,   
\li1
\v 36 Sela in nətɨ Kaenan,  
\li1 Kaenan in nətɨ Apaksat,  
\li1 Apaksat in nətɨ Sem,  
\li1 Sem in nətɨ Noah,  
\li1 Noah in nətɨ Lamek,\x - \xo 3:36 \xt Jen 11:10-26 \x*   
\li1
\v 37 Lamek in nətɨ Metusela,  
\li1 Metusela in nətɨ Inok,  
\li1 Inok in nətɨ Jaret,  
\li1 Jaret in nətɨ Mahalalel,  
\li1 Mahalalel in nətɨ Kenan,   
\li1
\v 38 Kenan in nətɨ Enos,  
\li1 Enos in nətɨ Set,  
\li1 Set in nətɨ Atam,  
\li1 kən Atam təmɨsɨ-pən e Uhgɨn.\x - \xo 3:38 \xt Jen 4:25-26 \x*   
\c 4  
\s1 Setan təmos-ipən-os-ipən  //  kəm Iesu  
\r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13)  
\m
\v 1 Narmɨn Rəha Uhgɨn təmərioah e nəmegəhən rəha Iesu, kən e nian in təmɨsɨ-pən e nəhau Jotan, kən Narmɨn Rəha Uhgɨn təməghat-pən e nɨki Iesu məmə in otuwɨn əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn.  
\v 2 Kən e nian foti, Setan təmos-ipən-os-ipən kəm Iesu. E nian mɨn rafin əh, in təməsagwənən, kən e namnun nian mɨn əh, nəumɨs təmus wɨr in.  
\v 3 Kən Setan təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Okəmə ik Nətɨ Uhgɨn, ən-ipən kəm kəpiel u məmə otəuhlin muwa mol pɨret lan.”  
\v 4 Kən Iesu təmuhalpɨn məmə, “Kəməte e Naoa Rəha Uhgɨn məmə, ‘Netəmim okol kəsotatɨgən e nagwənən əm’”\x - \xo 4:4 \xt Dut 8:3\x*   
\p
\v 5 Kən Setan təmit Iesu mian əpəh nɨtot əfəməh kit, kən roiu agɨn-əh mɨn əm, təməgətun in e kantri mɨn rafin e nətueintən, ne nəsanənən rəhalat,  
\v 6 kən təmən-ipən kəm in məmə, “Io ekələhəu-pɨnə e nelməm nərəmərəən e nɨməptən mɨn, ne nautə rəhalat mɨn rafin, məto-inu natɨmnat rafin əh tətatɨg e nelmək, kən ekɨtun negəhan-inən kəm etəmim pah itəm iakolkeike məmə ekos-ipən kəm in.  
\v 7 Məto okəmə ik onakəfak kəm io, kən natɨmnat rafin mɨn u, okotuwa rəham.”   
\p
\v 8 Kən Iesu təmuhalpɨn rəhan nəghatən məmə, “Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə, ‘Onəkotəfak əm kəm rəhatəmat Iərəmərə Uhgɨn, kən in əm, onəkotol əm rəhan nətəlɨgən.’”\x - \xo 4:8 \xt Dut 6:13\x*   
\p
\v 9 Kən Setan təmit in mɨnuwɨn əpəh Jerusalem e nətuei nimə əpəh ilɨs agɨn e Nimə Rəha Uhgɨn. Kən təmən-ipən kəm in məmə, “Okəmə ik Nətɨ Uhgɨn, kən iwɨg ukɨn-u,  
\v 10 məto-inu kəməte-pən e Naoa Rəha Uhgɨn məmə, ‘In otahl-ipa nagelo mɨn rəhan okotuwa motehm wɨr ik,’  
\v 11 kən təməte-pən məmə, ‘Okotɨləs ik ilɨs e nelmɨlat məmə onəkəsorinən nelkəm e kəpiel.’”\x - \xo 4:11 \xt Sam 91:1,12\x*   
\p
\v 12 Kən Iesu təmuhalpɨn rəhan nəghatən məmə, “Naoa Rəha Uhgɨn tatən mɨn məmə, ‘Okol nəkəsotos-ipən-os-ipənən kəm rəhatəmat Iərəmərə Uhgɨn məmə otol nat kit, kən məmə onəkotəplan məmə in tətatɨg itəmat min, o kəp.’”\x - \xo 4:12 \xt Dut 6:16; 1 Kor 10:9\x*   
\p
\v 13 Kən nian Setan tɨnol namnun rafin nos-ipən-os-ipənən rəhan, in təmagɨm muwɨn isəu o Iesu matəsahgin məmə nian wɨr kit mɨn rəhan otəpanuwa mɨn.\x - \xo 4:13 \xt Hip 2:18; 4:15 \x*   
\s1 Iesu təmətuoun rəhan wək əpəh Kalili  
\r (Mat 4:12-17; Mak 1:14-15)  
\p
\v 14 Kən Iesu təmɨtəlɨg-pən Kalili, kən nəsanənən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn təmərioah e nəmegəhən rəhan. Kən kəmamnus-amnus in tɨtəlau e nɨməptən əh.  
\v 15 Kən Iesu təməgətun e nimə rəha nuəfɨmɨnən mɨn, kən netəmim rafin koatənwiwi in.   
\s1 Netəm Nasaret  //  kəmotapəs Iesu  
\r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6)  
\p
\v 16 Kən Iesu təmuwa Nasaret, ikɨn əh in təmepət ikɨn aupən. Kən e nian rəha Sapat, in təmuwɨn e nimə rəha nuəfɨmɨnən tahmen əm məmə in təmatol mihin nian mɨn. Kən in təmətul məmə otafin Naoa Rəha Uhgɨn,  
\v 17 kən kəmos-ipən naoa itəm kəmaiu-aiu rəha ien u Aesea. Kən in təmurapɨk itəm Aesea təməte-pən tatən nəhlan məmə,  
\v 18 “Narmɨn Rəha Uhgɨn tətatɨg lak məto-inu təmɨtəpun io məmə ekən-iarəp namnusən təwɨr kəm ian-rat mɨn. Kən təmahl-ipa io məmə ekuwɨn mən-ipən kəm netəm kotatɨg e kalapus məmə ekɨkɨs ilat, kən mahl-iarəp ilat, kən mən-ipən kəm iganəmtɨn əpɨs mɨn məmə okotehm mɨn nat. Kən təmahl-ipən io məmə ekuwɨn mɨkɨs nɨkin rat mɨn itəm kotatɨg e nelmɨn netəm pɨsɨn, itəm koatol tərat kəm ilat,  
\v 19 kən mən-iarəp məmə nian tɨnuwa rəkɨs məmə Iərəmərə otəgətun rəhan nəwɨrən kən mosmegəh netəmim.”\x - \xo 4:19 \xt Aes 61:1,2\x*   
\p
\v 20 Təmafin rəkɨs naoa un, kən maiuaiu mɨn mos-ipən tɨtəlɨg-pən o etəm tatehm wɨr naoa mɨn, kən təməpələh məmə otəgətun netəmim. Kən nɨganəmtɨ netəmim rafin e nimə rəha nuəfɨmɨnən təmatətul əm lan.  
\v 21 Kən in təmatəghat kəm ilat matən min-nulan məmə, “Roiu agɨn e nian itəm nakoatətəlɨg lan e Naoa Rəha Uhgɨn, Uhgɨn tatol əp nəghatən mɨn əh məmə tɨnatuwa otol nɨpahrienən.”   
\p
\v 22 Netəmim rafin koatənwiwi in, kən narmɨlat tatiwɨg o nəghatən wɨr mɨn itəm tatən, kən motən kəm ilat mɨn məmə, “?Nətɨ Josep u, o kəp?”\x - \xo 4:22 \xt Luk 3:23; Jon 6:42 \x*   
\p
\v 23 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Ekɨtun məmə onakoatən nəghatən oas u kəm io u tatən min-nulan məmə, ‘Tokita, ol-wɨr atɨp-tu nɨpətɨm,’ u nɨpətɨn məmə, ‘Natɨmnat mɨn əh itəm katən məmə nəmol rəkɨs ilat əpəh Kapaneam, təwɨr məmə nakuwa mol mɨn ilat ikɨn-u imam ikɨn.’  
\v 24 Nɨpahrienən, iakatən kəm itəmat məmə netəmim okol kəsotɨsiai-inən ien kit itəm təmɨsɨ-pən elat.\x - \xo 4:24 \xt Jon 4:44 \x*  
\v 25 E nian rəha Elaija, nuhuən təməsəfɨkən mos nup kɨsɨl ne məwɨg sikis, kən nəumɨs təman ikɨn mɨn rafin nagwənən təmɨkə. Kən ekən nɨpahrienən kəm itəmat məmə, e nian əh, nəutahlɨmɨs tepət ikɨn-u Isrel,\x - \xo 4:25 \xt 1 King 17:1,7 \x*  
\v 26 məto Uhgɨn təməsahl-ipənən Elaija məmə otuwɨn masitu elat. Kəp. In təmahl-ipən məmə otasitu əm e nəutahlɨmɨs kit əpəh ikɨn Saeton e taon Sarefat, kən pətan u in Iaihluə kit.\x - \xo 4:26 \xt 1 King 17:8-16 \x*  
\v 27 Kən e nian rəha ien Elisa, netəmim tepət kəmotatɨg Isrel itəm kəmoatos nɨmɨsən rəha nuwigɨtəm u leprosi, kən Elisa təməsol-wɨrən kit ne. Məto in təmol-wɨr əm Neman u etəm Siria, Iaihluə kit.”\x - \xo 4:27 \xt 2 King 5:1-14 \x*   
\p
\v 28 Kən e nian netəmim e nimə rəha nuəfɨmɨnən kəmotəto nəghatən əh, neməha təmol pɨk ilat.  
\v 29 Kən kəmotəruapɨk kətul motaskəlɨm Iesu, motɨləs motiet e taon, motuwɨn əpəh lekiəkɨs e nɨkalɨ taon məmə okotərakin-iarəp.  
\v 30 Məto Iesu təmaliwək əm miet ilugɨn-in ilat mɨnatuwɨn.   
\s1 Iesu təmahl-iarəp narmɨn rat e etəmim kit  
\r (Mak 1:21-28)  
\p
\v 31 Kən Iesu təmeiuaiu muwɨn əpəh Kapaneam, taon kit mɨn rəha Kalili. Kən e nian rəha Sapat, in təmatəgətun netəmim.  
\v 32 Kən netəmim itəm kəmoatəto rəhan nəgətunən, narmɨlat təmiwɨg pɨk ron məto-inu rəhan nəghatən təfɨgəm, nepətən əh-ikɨn.\x - \xo 4:32 \xt Mat 7:28-29 \x*   
\p
\v 33 Kən in əpəh imə e nimə rəha nuəfɨmɨnən, kən suah kit əh-ikɨn itəm narmɨn rat kit tətatɨg lan. Kən in təmagət əfəməh məmə,  
\v 34 “!Ei, Iesu etəm Nasaret! ?Tahro? ?Nəmatuwa məmə onakərəkɨn itɨmat? Ekɨtun rəkɨs ik. !Ik Etəm Asim rəha Uhgɨn!”  
\v 35 Məto Iesu təməghat əskasɨk lan məmə, “!Ahh, sagətən! !Iet magɨm e suah un!” Kən narmɨn rat əh təmol suah un tiet morin-pən e nɨməptən ilugɨn-in ilat, kən in təmiet magɨm lan, məto təməsərəkɨnən suah un.   
\p
\v 36 Kən netəmim rafin ikɨn əh, narmɨlat təmiwɨg kən moatən-ipən kəm ilat mɨn məmə, “!Ei! ?Nəgətunən naka u? Suah əh, in tatəghat əskasɨk e narmɨn rat mɨn e nəghatən rəha nepətən ne nəsanənən, kən ilat koatiet e netəmim.”  
\v 37 Kən namnusən rəha Iesu təmaiu mɨtəlau e nɨtən əh.   
\s1 Iesu təmol-wɨr netəmim tepət  
\r (Mat 8:14-17; Mak 1:29-34)  
\p
\v 38 Iesu təmətul kən miet e nimə rəha nuəfɨmɨnən muwɨn əpəh e nimə rəha Saimon.\f + \fr 4:38 \ft Nian mɨn neen, kətaun-in Saimon Pita məmə, “Saimon,” kən nian neen, kətaun-in məmə, “Pita.”\f* E nian əh, uhu Saimon tatɨmɨs tatətəp-ətəp asol, kən ilat kəmotən-ipən kəm Iesu məmə otol-wɨr.  
\v 39 Kən Iesu təmətul-pən iuəhkɨr ron məghat əskasɨk kəm nətəp-ətəpən, kən nətəp-ətəpən təmɨkə. Kən roiu agɨn-əh mɨn əm, pətaguɨhl u təmətul mɨnatol nagwənən nɨgɨlat.   
\p
\v 40 Nian mɨt tɨniwɨg rəkɨs,\f + \fr 4:40 \ft Lou tatən məmə etəmim ko təsɨləsən etəm tatɨmɨs e nian rəha Sapat. Məto nian mɨt tɨniwɨg rəkɨs, kən Sapat tɨnol namnun, kən netəmim kotɨtun nɨləsən netəmim.\f* netəmim kəmotos netəmim rafin itəm koatɨmɨs e nɨmɨsən pɨsɨn pɨsɨn mɨn moatuwa o Iesu. Kən təmələhəu-pən nelmɨn elat kitiəh kitiəh, kən ilat rafin kəmotəmegəh.  
\v 41 Kən iərmɨs mɨn kəmotiet motagɨm e netəmim tepət motagət əfəməh məmə, “!Ik Nətɨ Uhgɨn!” Məto Iesu təmagət əskasɨk elat mahtosɨg-in ilat o nəghatən məto-inu ilat kotɨtun məmə in Kristo itəm Uhgɨn təmahl-ipa.\x - \xo 4:41 \xt Mat 8:29; Mak 3:11-12 \x*   
\p
\v 42 Kən kəmən lawɨgin, Iesu təmiet ikɨn əh muwɨn əpəh ikɨn kit itəm netəmim kotɨkə ikɨn. Məto netəmim kəmoteam-in, kən nian kəmotehm, kən kəmotuwa ron motalkut məmə okotən-iəhau məmə in otəsagɨmən mapəs ilat.  
\v 43 Məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kəp. Io ekəkəike muwɨn latuənu pɨsɨn mɨn neen, mən-iarəp namnusən təwɨr rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn, məto-inu Uhgɨn təmahl-ipa io məmə ekol mihin.”   
\p
\v 44 Kən in təmatuwɨn mətan nɨtən Jutia matən-iarəp nəghatən rəha Uhgɨn e nimə rəha nuəfɨmɨnən mɨn.\x - \xo 4:44 \xt Mak 1:35-39; Mat 4:23\x*   
\c 5  
\s1 Aposol mɨn itəm Iesu təmaupən maun-in ilat  
\r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20)  
\m
\v 1 Nian kit, Iesu təmatətul e nɨkalɨ nəhau asol, nərgɨn u Lek Kalili.\f + \fr 5:1 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “Lek Kenesaret” u nərgɨn kit mɨn rəha Lek Kalili.\f* Kən nɨmanin netəmim kəmotuwa kətul kɨtəlau lan məmə okotəto nəghatən rəha Uhgɨn.\x - \xo 5:1 \xt Mat 13:1-2; Mak 3:9-10 \x*  
\v 2 Kən in təmehm pot kəiu itəm netəm rəha niuwən nəm kəmotapəs katuəməhl e noa nɨməkləkɨl, məto-inu ilat kotaikuas e rehalat net mɨn.  
\v 3 Kən Iesu təmər e pot rəha Saimon\f + \fr 5:3 \ft Inu Saimon Pita.\f*, kən in təmətapəh o Saimon məmə otiuw-iarəp pot tuwɨn ihluə məsɨn. Nian Saimon təmətɨg-iarəp pot, kən Iesu təməpələh lan matəgətun netəmim.   
\p
\v 4 Nian Iesu təməghat rəkɨs kəm netəmim, kən mən-ipən kəm Saimon məmə, “Saimon, otasuə kotuwɨn əpəh lokamnɨm, kən nakotərakin rəhatəmat net məmə nakotos nəm neen.”  
\v 5 Kən Saimon təmən məmə, “Etəm-iasol, lapɨn itɨmat emotalkut pɨk o nat u mətoahgin-pa tɨnian, məto eməsotosən nəm kit ne. Məto ik nɨnən mɨn məmə okotuwɨn, kən tol nəhlan, pəs okotuwɨn mɨn motərakin rəhatɨmat net mɨn.”\x - \xo 5:5 \xt Jon 21:3-8 \x*   
\p
\v 6 Kən e nian kəmotol min-nəhlan, kəmotos nəm tepət tepət e rəhalat net, kən net mɨn rəhalat kəmotər kasis wɨr e nəm mɨn, kən net mɨn kɨnotətuoun mɨnotəhap-əhap.  
\v 7 Kən ilat kəmotaun-in-pən ilat mɨn neen e pot kit mɨn məmə okotuwa kasitu elat. !Kən kəmotuwa kəmki-pən nəm e pot kərən mil kuər mərioah e nəm, iuəhkɨr əm pot mil kətuamnɨm!   
\p
\v 8 Nian Saimon Pita təmehm nat u, kən təmɨsin-pən nulɨn o Iesu e nɨsiaiiən matən məmə, “!Iərəmərə, uwɨn isəu ron io məto-inu, io esahmenən, io iol təfagə rat!”  
\v 9 In tatəghat min-nulan məto-inu in ne netəm mɨn əh e pot mil, kəmotaut pɨk narmɨlat tiwɨg o nəm mɨn itəm kotepət pɨk nəhlan.  
\v 10 Kən Jemes ne Jon, nətɨ Sepeti mil itəm kətəhalol wək iləhal Saimon, ilau mɨn kəmuaut pɨk narmɨlau tiwɨg o nəm mɨn u.  
\p Məto Iesu təmən-ipən kəm Saimon məmə, “Əsəgɨnən. Ik etəmim rəha niuwən nəm, məto roiu əh matuwɨn, ik onakiuw-pa netəmim.”  
\v 11 Kən e nian ilat kəmotiuw-par rəhalat pot mɨn, kən moatapəs natɨmnat rafin motuarisɨg-in əm Iesu, kən motuwa rəhan mɨn netəmim.\x - \xo 5:11 \xt Mat 19:27 \x*   
\s1 Iesu təmol-wɨr etəm tatos nɨmɨsən u leprosi\f + \fr 5:12 \ft E Naoa Rəha Uhgɨn, nəghatən u “leprosi” tatəghat-in nɨmɨsən pɨsɨn pɨsɨn mɨn rəha nuwigɨtəm. Nɨmɨsən mɨn u tatərəkɨn nuwigɨtəm, kən Lou rəha Moses tatən məmə suah kit itəm təmos nɨmɨsən nəhlan, in tamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Afin Levitikas itəm tepət 13-14.\f*  
\r (Mat 8:1-4; Mak 1:40-45)  
\p
\v 12 Nian Iesu təmətaliwək e taon kit, suah kit itəm tatos nɨmɨsən u leprosi təmaliwək muwa. Nɨmɨsən u leprosi təmɨrəfin nɨpətɨn. Kən nian in təmehm Iesu, təmeiuaiu mɨsin-pən nɨpɨnəgɨn e nɨsɨp matos-ipən nɨsiaiiən kəm in, kən in təmətasək matəkəike ron matən məmə, “Iərəmərə, okəmə nakolkeike, kən nəkɨtun nol-wɨrən io, kən mafəl rəkɨs namkɨmɨkən lak.”   
\p
\v 13 Kən Iesu təməg-əfəməhin-pən nelmɨn mələhəu-pən lan mən məmə, “Əwəh. Iakolkeike. !Əwɨr-ta!” Kən roiu agɨn-əh əm, nɨmɨsən u leprosi təmagɨm mɨkə lan.   
\p
\v 14 Kən Iesu təmən-iəhau məmə otəsən-iarəpən natɨmnat mɨn u kəm netəmim, məto in təmən-ipən kəm in məmə, “Uwɨn mehm pris kit pəs in otehm məmə nɨpətɨm tɨnol min-nulan, kən os-ipən sakrifais kəm Uhgɨn itəm Lou rəha Moses təmən o suah kit itəm rəhan leprosi tatɨkə, kən netəmim okotɨtun məmə nɨpahrienən nɨnəwɨr, kən rəham namkɨmɨkən tɨnɨkə.”\x - \xo 5:14 \xt Lev 14:1-32 \x*   
\p
\v 15 Məto namnusən rəha Iesu tatiet matuwɨn ikɨn mɨn rafin, kən nɨmanin netəmim kəmotuwa məmə okotətəlɨg-in rəhan nəgətunən kən məmə in otol-wɨr nɨmɨsən mɨn rəhalat.  
\v 16 Məto nian tepət, tatuwɨn ikɨn taruən-aruən ikɨn, in pɨsɨn əm, məmə otatəfak.   
\s1 Iesu təmol-wɨr etəm nɨpətɨn məsɨn təmɨmɨs  
\r (Mat 9:1-8; Mak 2:1-12)  
\p
\v 17 Nian kit, Iesu təmatəgətun əpəh imə e nimə kit, kən Farisi mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ilat əh-ikɨn koatəpələh, kəmotɨsɨ-pən əpəh latuənu mɨn e nɨtən Kalili, ne nɨtən Jutia, ne taon Jerusalem. Kən nəsanənən rəha Iərəmərə tətatɨg o Iesu məmə in otol-wɨr netəmim u koatɨmɨs.  
\v 18 E nian əh, netəmim neen kəmotɨləs suah kit motuwa itəm tətapɨl əm e nɨmɨtiwɨn rəhan məto-inu nɨpətɨn məsɨn təmɨmɨs. Kən ilat kotolkeike məmə okotɨləs motələhəu-pən e nelkɨ Iesu.  
\v 19 Məto ilat kotəruru nuwɨnən imə məto-inu netəmim tepət əh-ikɨn. Kən kəmotuwɨn əpəh ilɨs e nimə motos-irəkɨs nəhgɨ nimə məsɨn,\f + \fr 5:19 \ft E nian əh, kəmol nəhgɨ nimə neen e tael. Kən netəm mɨn u kəmotos-irəkɨs tael mɨn neen məmə otol kuhal tahmen e suah u itəm in tatɨmɨs.\f* kən motəhlman-əhlman suah un tatite e nɨmɨtiwɨn rəhan muwɨn iuəhkɨr əm o Iesu.   
\p
\v 20 Nian Iesu təmehm rəhalat nahatətəən, kən təmən məmə, “Iolɨk. Rəham nolən rat mɨn, io emos-irəkɨs.”\x - \xo 5:20 \xt Aes 43:25; Luk 7:48 \x*   
\p
\v 21 Kən iəgətun mɨn rəha Lou ne Farisi mɨn nɨkilat təht məmə, “?Etəmim naka u tatəghat ausit məmə in Uhgɨn? Uhgɨn əm in tɨtun nos-irəkɨsən nolən rat mɨn rəha netəmim.”  
\v 22 Iesu in tɨtun əm rəhalat nətəlɨgən, kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro nakoatətəlɨg min-nulan?  
\v 23 ?Naka in tɨmətɨg məmə ekən, ‘Ekos-irəkɨs rəham tefagə rat mɨn,’ o ‘Ətul maliwək’?  
\v 24 Kən roiu onəkotehm məmə Nətɨ Etəmim tatos nepətən o nos-irəkɨsən təfagə rat mɨn ikɨn-u e nətueintən.” Kən in təmən kəm suah u tatɨmɨs məmə, “Ətul, mɨləs rəham nɨmɨtiwɨn maliwək matuwɨn imam ikɨn.”\x - \xo 5:24 \xt Jon 5:8 \x*  
\v 25 Kən roiu agɨn-əh mɨn, suah u təmətul mɨləs rəhan nɨmɨtiwɨn mɨnataliwək matənwiwi Uhgɨn mɨnatuwɨn.  
\v 26 Kən ilat rafin kəmotaut pɨk ron narmɨlat tiwɨg, kən moatənwiwi nərgɨ Uhgɨn, kən motasiəp kən moatəgɨn məsɨn moatən məmə, “Nəman, roiu kitat kəmotehm nat pɨspɨs agɨn.”   
\s1 Iesu təmaun-in Lifae  
\r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17)  
\p
\v 27 Uarisɨg e natɨmnat mɨn u, Iesu təmiet maliwək matuwɨn, kən in təmehm suah kit itəm tatos məni rəha takɨs, nərgɨn u Lifae, tatəpələh ikɨn katətou takɨs ikɨn. Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Wa, muarisɨg-in io muwa rəhak etəmim.”  
\v 28 Kən in təmapəs natɨmnat mɨn rafin rəhan, mətul muarisɨg-in Iesu.   
\p
\v 29 Kən Lifae təmol nagwənən asol kit rəha Iesu əpəh e rəhan nimə. Kən netəmim tepət itəm koatos məni rəha takɨs, ne netəmim əpnapɨn mɨn kəmotuwa moatəpələh kələh ilat min ilat məmə okotagwən.  
\v 30 Kən Farisi mɨn ne netəmim neen mɨn rəhalat itəm iəgətun mɨn rəha Lou, nɨkilat təsagienən kən moatən-ən kəm netəmim rəha Iesu məmə, “?Tahro itəmat nakotagwən kələh əm itəmat netəmim itəm koatos məni rəha takɨs ne netəm nol təfagə rat?”\x - \xo 5:30 \xt Luk 15:1-2 \x*   
\p
\v 31 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Etəmim itəm in təsɨmɨsən, təsuwɨnən mehm tokita. Məto etəm tatɨmɨs, in otəkəike muwɨn mehm tokita.  
\v 32 Io eməsuwamən məmə ekaun-in netəm itəm nɨkilat təht məmə kotətuatɨp rəkɨs məmə okotəuhlin nətəlɨgən rəhalat o nolən tərat mɨn itəm koatol. Məto emuwa məmə ekaun-in netəm kotərat məmə okotəuhlin rəhalat nətəlɨgən.”   
\s1 Nolən rəha napəsən nagwənən o Uhgɨn  
\r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22)  
\p
\v 33 Kən ilat kəmotən-ipən kəm Iesu məmə, “Netəmim rəha Jon Baptais, nian rafin koatapəs nagwənən kən katəfak kəm Uhgɨn, kən netəmim rəha Farisi mɨn koatol əm nat kitiəh, məto rəham netəmim mɨn kotagwən əm katɨlpɨn. ?Tahro?”  
\v 34 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Nian itəmat nəkoatol nagwənən rəha etəmim itəm təmol əm marɨt, məto nakotən kəm rəhan mɨn məmə okotəkəike motapəs nunən nagwənən, o kəp? !Kəp!\x - \xo 5:34 \xt Jon 3:29 \x*  
\v 35 Məto nian tatuwa itəm netəmim okotɨləs-irəkɨs suah u itəm təmol əm marɨt motɨləs kan isəu o rəhan mɨn netəmim. Kən e nian əh inəh, ilat okotapəs nagwənən lan.”\f + \fr 5:35 \ft “Etəmim itəm təmol əm marɨt” tatəpsen-pən Iesu, kən “rəhan mɨn netəmim” tatəpsen-pən netəmim mɨn rəha Iesu.\f*   
\p
\v 36 Kən Iesu təmuəh mɨn nimaa nəghatən kit tol min-nulan məmə, “Okol suah kit təsosən napən wi rəhan məhap məsɨn, kən məhl-pən e napən oas məmə otəhlosɨg-in itəm təmerəh. Məto okəmə tatol nəhlan, kən otərəkɨn rəhan napən wi, kən napən wi məsɨn okol təsəhl-pən wɨrən ilau napən oas.   
\p
\v 37 “Kən okol suah kit təsosən wain wi miuw-pən e pətəl oas u təskasɨk, pətəl itəm kəmol e nuwigɨ nəni.\f + \fr 5:37 \ft E nian əh, kəmol pətəl rəha wain e nuwigɨ nəni. Pətəl wi in tɨmətmətɨg o nahgigən. Məto pətəl oas in təskasɨk kən okol təsahgigən. Nian nahui krep tatuwa matol wain, kən nahgin tətahləpɨk pətəl tətasis.\f* Okəmə suah kit tatol min-nəhlan, kən wain wi otahləpɨk kən mol pətəl oas in otasis kən mɨmerəh mahtɨperəh, kən wain in otaiu meləg, kən pətəl mɨn, in otərat.  
\v 38 Məto wain wi okəkəike kiuw-pən e pətəl wi.  
\v 39 Kən etəmim itəm təmənɨm wain oas rəkɨs, in təsolkeikeən məmə otənɨm mɨn wain wi, məto-inu in otən məmə, ‘Wain oas in təwɨr.’”   
\c 6  
\s1 Netəmim rəha Iesu kəmoatəhl wit e nian rəha Sapat  
\r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28)  
\m
\v 1 Nian kit e Sapat, Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotaliwək motuwa e nasumən mɨn rəha wit, nat kit tahmen e rais, kən rəhan mɨn netəmim kəmotəhl wit neen motawig rəkɨs nɨwin, kən moatun.\x - \xo 6:1 \xt Dut 23:25 \x*\fig |alt="Heads of wheat" src="HK00099B.TIF" size="col" loc="Luk 6:1-5" ref="Luk 6:1" \fig*  
\v 2 Məto Farisi mɨn neen koatən məmə, “!Ei! Nian u-roiu in Sapat, kən nolən u nəkoatol tatətgəhl Lou. ?Tahro itəmat nəkoatol min-nəhlan?”\x - \xo 6:2 \xt Jon 5:10 \x*   
\p
\v 3 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Itəmat nəsotafinən e Naoa Rəha Uhgɨn, natɨmnat mɨn əh itəm Kig Tefɨt təmol aupən? In ne rəhan mɨn netəmim, nəumɨs təmus ilat.\x - \xo 6:3 \xt 1 Saml 21:1-6 \x*  
\v 4 Kən in təmuwɨn imə e nimə tapolən rəha Uhgɨn, təmos pɨret u itəm pris mɨn kɨnotos-ipən rəkɨs kəm Uhgɨn. Kən Lou tatən məmə pris mɨn əm kotɨtun nunən, məto Tefɨt təmun kən mos-ipən neen kəm rəhan mɨn netəmim məmə okotun.”\x - \xo 6:4 \xt Lev 24:5-9 \x*  
\v 5 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Io, Nətɨ Etəmim, ekatərəmərə e nian rəha Sapat.”   
\s1 Iesu təmol-wɨr etəmim e nian rəha Sapat  
\r (Mat 12:9-14; Mak 3:1-6)  
\p
\v 6 Kən e nian pɨsɨn kit mɨn rəha Sapat, Iesu təmuwɨn əpəh imə e nimə rəha nuəfɨmɨnən, matəgətun netəmim. Kən ikɨn əh, suah kit əh-ikɨn nelmɨn matɨp təmɨmɨs, təsəg-ətuatɨp-inən.  
\v 7 Kən iəgətun mɨn rəha Lou, ne Farisi mɨn, ilat koatalkəlɨk məmə okotehm-tu Iesu məmə otol-wɨr suah u e nian rəha Sapat, pəs ilat kotɨtun nənən məmə Iesu təmətgəhl Lou.   
\p
\v 8 Məto Iesu təmɨtun əm rəhalat nətəlɨgən, kən təmən-ipən kəm suah u itəm nəlmɨn təmɨmɨs məmə, “Wa, mətul aupən e nɨganəmtɨ netəmim rafin.” Kən təmuwɨn mətul-pən əh aupən.  
\v 9 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Iakolkeike məmə ekətapəh-in nat kit otəmat. ?Tahro? ?E nian rəha Sapat, nolən naka in tətuatɨp e Lou məmə okol, okol nat wɨr, o okol nat tərat? ?Okosmegəh etəmim, o okohamnu etəmim?”  
\v 10 Kən təmɨsɨlu ilat rafin mɨtəlau, kən təmən-ipən kəm etəm nelmɨn təmɨmɨs məmə, “Əg-ətuatɨp-in nelməm.” Kən suah əh təməg-ətuatɨp-in nelmɨn, kən nelmɨn təməwɨr.  
\v 11 Məto netəm mɨn əh, nɨkilat tɨnərat pɨk agɨn, kən kɨnoatəghat-əghat kəm ilat mɨn məmə okotahro e suah əh Iesu.   
\s1 Iesu təmɨtəpun tuelef aposol mɨn rəhan  
\r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19)  
\p
\v 12 Kən e nian mɨn əh, Iesu təmuwɨn əpəh ilɨs e nɨtot məmə otəfak, kən in təmətatɨg matəfak kəm Uhgɨn e nian əh mətoarus tian.  
\v 13 Kən tɨnian, təmaun-in rəhan mɨn netəmim məmə okotuwa kehm. Kən təmɨtəpun rəkɨs tuelef, maun-in nərgɨlat məmə aposol mɨn.  
\v 14 Nərgɨ aposol mɨn u tol min-nulan: Saimon itəm Iesu təmaun-in nərgɨn wi məmə Pita, ne pian Antru, ne Jemes ne Jon, ne Filip, ne Patolomiu,  
\v 15 ne Matiu, ne Tomas, ne Jemes nətɨ Alfeas, ne Saimon u kətaun-in məmə Selot,\f + \fr 6:15 \ft Əplan-tu futnot e Mat 10:4.\f*  
\v 16 ne Jutas nətɨ Jemes, ne Jutas Iskariot itəm təmegəhan-in-pən Iesu kəm rəhan mɨn tɨkɨmɨr mɨn.   
\s1 Iesu təməgətun netəmim kən mosmegəh netəmim itəm kəmoatɨmɨs  
\r (Mat 4:23-25)  
\p
\v 17 Kən Iesu ne rəhan aposol mɨn kəmotiet e nɨtot u moteiuaiu motuwa motatɨg e nɨtən iəməhl ilat rəhan netəmim tepət, ne nɨmanin netəmim tepət mɨn kəmotɨsɨ-pən nɨtən Jutia, ne Jerusalem, ne nɨkalkal nɨtəhəi ikɨn Taea ne Saeton.  
\v 18 Ilat kəmotuwa məmə okotəto nəghatən rəha Iesu kən məmə in otol-wɨr nɨmɨsən mɨn rəhalat. Kən in təmol-wɨr netəmim itəm narmɨn rat mɨn kəmoatərəkɨn ilat.  
\v 19 Kən netəmim itəm kəmotətul moatɨtəlau lan, kəmotalkut məmə okotek məto-inu nəsanənən tatɨsɨ-pən lan matol-wɨr ilat rafin.   
\s1 Nagienən ne nəratən  
\r (Mat 5:1-12)  
\p
\v 20 Kən Iesu təmasɨpən mehm rəhan mɨn netəmim, kən tən-ipən kəm ilat məmə,  
\q1 “Itəmat u ian-rat mɨn, nakoatatɨg e nəwɨrən pahrien. In nəwɨrən pahrien məto-inu, itəmat netəmim rəha Uhgɨn, kən in tatərəmərə etəmat.   
\q1
\v 21 Itəmat itəm nakoteam-in nagwənən əh-roiu, nakoatatɨg e nəwɨrən pahrien. In nəwɨrən pahrien məto-inu, onəkotən məmə, ‘Əwəh, tahmen.’  
\q1 Itəmat itəm nakotasək əh-roiu, nakoatatɨg e nəwɨrən pahrien. In nəwɨrən pahrien məto-inu onəkotalah.\x - \xo 6:21 \xt Sam 126:5-6; Aes 61:3; Nol Əpən 7:16-17 \x*   
\q1
\v 22 Nakoatatɨg e nəwɨrən pahrien nian netəmim koatetəhau itəmat, kən kəsegəhan-inən itəmat məmə onəkotol natɨmnat kitiəh itəmat min ilat, kən katən rat itəmat, kən katərəkɨn-rəkɨn nərgɨtəmat məmə itəmat rəha iərmɨs mɨn, kən ilat koatol nolən mɨn əh kəm itəmat məto-inu io Nətɨ Etəmim, kən itəmat rəhak mɨn.\x - \xo 6:22 \xt Jon 15:19; 16:2; 1 Pita 4:14 \x*   
\m
\v 23 “E nian mɨn əh, otagien, kən motətɨp-ətɨp e nagienən məto-inu nətouən asol rəhatəmat rəha natɨmnat mɨn əh tətatɨg əpəh e nego e neai. Nɨkitəmat otagien məto-inu tɨpɨlat mɨn kəmoatol nolən kitiəh əm kəm ien mɨn aupən ikɨn.   
\q1
\v 24 “Məto, kəsi, nahməən asol otuwa otəmat itəm rəhatəmat nautə tepət roiu məto-inu, nɨnotos rəkɨs nagienən rafin itəm onəkotos.   
\q1
\v 25 Kəsi, nahməən asol otuwa otəmat itəm nakotagwən pɨk moatəto təwɨr lan əh-roiu məto-inu, nəumɨs otəpanus itəmat.  
\q1 Kəsi, nahməən asol otuwa otəmat itəm nakotalah əh-roiu məto-inu, nəpanotasək onəkotasək agɨn.   
\q1
\v 26 Kəsi, nahməən asol otuwa otəmat nian netəmim koatɨləs-ipər nərgɨtəmat məto-inu, tɨpɨlat mɨn kəmotɨləs-ipər mihin nərgɨ ien eiueiuə mɨn aupən ikɨn.”   
\s1 Otolkeike rəhatəmat  //  tɨkɨmɨr mɨn  
\r (Mat 5:38-48; 7:12)  
\p
\v 27 Kən təmən mɨn məmə, “Məto ekatən kəm itəmat itəm nakoatətəlɨg-in motɨtun məmə, nəkotəkəike motolkeike rəhatəmat tɨkɨmɨr mɨn, kən motol təwɨr kəm netəm koatetəhau itəmat,  
\v 28 kən nian netəmim koatau iərmɨs-in itəmat, məto itəmat onakotətapəh-in o Uhgɨn məmə otos-ipən rəhan nəwɨrən kəm ilat, kən onəkotəfak o netəmim itəm koatol tərat kəm itəmat.   
\p
\v 29 “Okəmə suah kit tatem nɨkapɨm, kən ahwin-pən nɨkalɨn kit mɨn tem. Okəmə suah kit tatɨləs rəham kot, kən atətul matɨp o nos-ipən mɨnən rəham sot.  
\v 30 Os-ipən nat naka kəm etəmim kit itəm tateasiə-in ron ik, kən etəmim itəm təmos rəham neen natɨmnat, apəs əm, məsətapəh-inən.  
\v 31 Kən otol təwɨr kəm netəmim rafin e nolən mɨn rafin itəm nakotolkeike məmə netəmim okotol min kəm itəmat.\x - \xo 6:31 \xt Mat 7:12 \x*   
\p
\v 32 “?Okəmə nakotolkeike əm netəm mɨn u koatolkeike itəmat, nɨkitəmat təht məmə okɨləs-ipər itəmat ron? Kəp. Netəm rat, ilat mɨn koatol təwɨr kəm ilat mɨn, kən moatolkeike ilat mɨn.  
\v 33 ?Kən okəmə nəkoatol əm təwɨr kəm netəm mɨn əh itəm koatol təwɨr kəm itəmat, nɨkitəmat təht məmə okɨləs-ipər itəmat ron? Kəp. Netəm rat, ilat mɨn koatol əm nat kitiəh mɨn.  
\v 34 ?Kən okəmə nakoategəhan-in natɨmnat kəm netəmim neen itəm ilat kotɨtun nos-ipa mɨnən nɨtain, nɨkitəmat təht məmə okɨləs-ipər itəmat ron? Kəp. Netəm rat, ilat mɨn koategəhan-in natɨmnat kəm ilat mɨn məmə nian kit kəpanotos-ipən mɨn nɨtain tahmen.   
\p
\v 35 “Məto nəkotəkəike motolkeike rəhatəmat tɨkɨmɨr mɨn, kən moatol təwɨr kəm ilat, kən moategəhan-in natɨmnat itəm kəmotos məmə okəsotalpɨnən. Okəmə nəkotol nəhlan, kən rəhatəmat nətouən asol tətatɨg, kən nakotuwa nenətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn, məto-inu in tatol təwɨr kəm netəm naumɨs mɨn, kən tatol təwɨr mɨn kəm netəmim itəm kəsotənən məmə nɨkilat tagien o natɨmnat wɨr itəm in tatol kəm ilat.  
\v 36 Otasəkitun netəmim tahmen əm e rəhatəmat Tata tətasəkitun netəmim.”   
\s1 Əsənən nolən rəha etəmim  
\r (Mat 7:1-5, 17-27; 12:34-35)  
\p
\v 37 Kən Iesu təmən məmə, “Əsənən nolən rəha etəmim məmə in tərat, kən pəs kəsənən rəham nolən məmə in tərat; əsənən məmə suah kit otəkəike mos nalpɨnən o təfagə rat kit rəhan, kən pəs kəsənən məmə ik onakəkəike mos nalpɨnən o təfagə rat kit rəham; aluin nolən rat rəha etəmim itəm təmol kəm ik, kən pəs kaluin nolən rat rəham.\x - \xo 6:37 \xt Mat 6:14 \x*  
\v 38 Awte kən məhan nelməm kəm netəmim, kən kos-ipɨnə natɨmnat kəm ik, natɨmnat tepət tepət itəm kəmaii-pən kasin-asin kəgətain, tər matərioah itəm okələhəu-pən ilat e nelməm. Okəmə natos-ipən tepət, okos-ipɨnə tepət kəm ik, məto okəmə natos-ipən noan məsɨn əm, okos-ipɨnə noan məsɨn əm kəm ik.”\x - \xo 6:38 \xt Mak 4:24 \x*   
\p
\v 39 Kən in təmuəh nimaa nəghatən kəm ilat məmə, “Iganəmtɨn əpɨs ko təsitən iganəmtɨn əpɨs kit mɨn. !Kəsi, okiaiwɨg-pən e noakɨmɨl asol!\x - \xo 6:39 \xt Mat 15:14 \x*  
\v 40 Etəm tatətəlɨg, in təsaprəkɨs-inən rəhan iəgətun, məto etəmim itəm təmətəlɨg-in wɨr matətəu-pən iəgətun e nətəlɨgən mɨn rafin, in otuwa mahmen e rəhan iəgətun.\x - \xo 6:40 \xt Mat 10:24-25 \x*   
\p
\v 41 “?Tahro nakatən nɨsɨp noan məsɨn itəm təmuwɨn e nɨganəmtɨ piam, məto nɨkim təsəhtən nɨg asol itəm tətatɨg e nɨganəmtɨm?  
\v 42 ?Okəmə nakəsehmən nɨg asol əpəh e nɨganəmtɨm, kən onakahro min-nulan mos-irəkɨs nɨsɨp e nɨganəmtɨ piam? !Rəhatəmat nənən təwɨr, məto nɨkitəmat tamkɨmɨk! Aupən mos-irəkɨs nɨg asol e nɨganəmtɨm, kən mɨtun nehm wɨrən nɨsɨp e nɨganəmtɨ piam kit.   
\p
\v 43 “O nat əh inəh, iatən məmə, nɨg katun tɨkə itəm tatoe-in nɨg kəsunən, tahmen-pən əm e nɨg kəsunən təsoe-inən nɨg katun,  
\v 44 məto-inu etəmim tatɨtun nɨg e nehmən noan. Ko etəmim təsəhlən noa nɨg katun e nolkosɨk, kən ko etəmim təsəhlən noa nɨg tətehen e nol e luən.  
\v 45 Etəm təwɨr, nɨkin tərioah e natɨmnat wɨr mɨn, kən in tatol natɨmnat itəm təwɨr. Kən etəm tərat, nɨkin tərioah əm e nolən tərat mɨn, kən in tatol əm nolən tərat; məto-inu e nian tatəghat, kən natɨmnat mɨn əh e nɨkin koatiet.”\x - \xo 6:45 \xt Mat 7:17-20; 12:34-35\x*   
\p
\v 46 Kən Iesu təmən məmə, “?Tahro nakotaun-in io məmə ‘Iərəmərə, Iərəmərə,’ məto nəsotolən nat naka itəm ekatən?\x - \xo 6:46 \xt Mat 7:21 \x*  
\v 47 Pəs ekəgətun kəm itəmat nolən rəha suah kit itəm tatuwa ron io, kən matəto nəghatən mɨn rəhak, kən matol natɨmnat mɨn itəm ekatən ilat.   
\p
\v 48 “Kən in tahmen əm e etəmim itəm təmiləkɨn rəhan nimə. Aupən, təmel nɨsɨp meiuaiu muwɨn mafəl wɨr kəpiel apɨn əpəh ləhau, kən miləkɨn-pən rəhan ikɨn nimə. Nian nuhuən təfɨk maiu maruəh muwa mɨləs pɨkən, məto təsəloalən lan, məto-inu təmiləkɨn wɨr tiəkɨs.  
\v 49 Məto etəmim itəm tatəto nəghatən rəhak kən məsolən, in tahmen-pən e etəmim itəm tatiləkɨn-pər rəhan nimə tatəpələh-pər əm e nɨməptən. Nian nuhuən təfɨk maiu maruəh muwa mɨləs pɨkən nimə, kən əmun nimə tiet morin mɨməlkin-məlkin.”   
\c 7  
\s1 Nahatətəən rəha etəm-iasol kit rəha mopael mɨn  
\r (Mat 8:5-13)  
\m
\v 1 Nian Iesu təməghat rəkɨs kəm netəmim un, kən in təmuwɨn əpəh e taon Kapaneam.  
\v 2 Kən ikɨn əh, etəm-iasol kit rəha mopael mɨn rəha netəm Rom tətatɨg, kən slef kit əh-ikɨn rəhan itəm in tolkeike pɨk, məto slef əh tatɨmɨs pɨk, rəhan nahməən tepət.  
\v 3 Kən e nian etəm-iasol əh təməto namnusən rəha Iesu, kən in təmahləpis netəm-iasol neen rəha netəm Isrel məmə okotuwɨn motən-ipən kəm Iesu məmə otuwɨn mol-wɨr rəhan slef.  
\v 4 Kən nian netəm-iasol mɨn əh kəmotuwa motehm Iesu, motətapəh əskasɨk ron motən məmə, “Iərəmərə, tətuatɨp əm məmə nakasitu e suah əh,  
\v 5 məto-inu in tolkeike pɨk kitat netəm Isrel, kən in təmiləkɨn nimə rəha nuəfɨmɨnən rəhatat.”   
\p
\v 6 Kən Iesu təmətəu-pən ilat. Kən e nian kɨnoatuwa iuəhkɨr o nimə, etəm-iasol rəha mopael mɨn təmahl-ipən rəhan mɨn netəmim kotuwɨn motehm Iesu moatən-ipən məmə, “Iərəmərə, əsəlɨkiamtəən ik o nuwamən, məto-inu esahmen-pənən məmə onəkuwa imak ikɨn.  
\v 7 Kən tol min-nəhlan, io esɨmnəən mehm ik. Ik etəm-iasol kit, məto io etəm ləhau əm. Məto əghat əm, kən rəhak slef, in otəsanən mɨn.  
\v 8 Ekɨtun məmə nɨmɨsən əh otəkəike mol nəwiam, məto-inu io mɨn, rəhak netəm-iasol mɨn kotərəmərə lak, kən iatol nəwialat, kən mopael mɨn neen əh-ikɨn itəm io ekərəmərə elat. Okəmə ekən kəm kit məmə, ‘Uwɨn,’ kən tuwɨn. Kən okəmə ekən kəm kit məmə, ‘Wa,’ kən tuwa. Kən okəmə ekən kəm rəhak slef məmə, ‘Ol nat u,’ kən in tol.”   
\p
\v 9 Nian Iesu təməto nəghatən u, narmɨn təmiwɨg pɨk o nəghatən rəha suah u. Kən in təmeirair mən-ipən kəm nɨmanin netəmim itəm koatətul uarisɨg in, məmə, “Ekatən kəm itəmat məmə, suah u sənəmə in etəm Isrel. Kən nat əpnapɨn noanol mɨn rəha Isrel, məto esehmən ilat kit itəm rəhan nahatətəən iahgin tahmen-pən lan.”  
\v 10 Kən e nian iahləpis mɨn rəha etəm-iasol kəmotɨtəlɨg-pən imə, kəmotehm slef əh tɨnəsanən rəkɨs.   
\s1 Iesu təmosmegəh nətɨ nəutahlɨmɨs kit  
\p
\v 11 Kən təsuwəhən e natɨmnat mɨn u, Iesu təmuwɨn e taon kit, nərgɨn u Nain, ilat rəhan mɨn netəmim ne nɨmanin netəmim tepət itəm koatuarisɨg-in in.  
\v 12 Kəmol fenɨs e kəpiel tɨtəlau e taon əh, kən e nian Iesu təmuwa iuəhkɨr o nafiluə rəha taon, kən təmehm netəmim koatɨsɨ-pən e taon moatalis etəm təmɨmɨs kit. In etəm aluə iərman, nətɨ nəutahlɨmɨs kit noan kitiəh əm. Kən nɨmanin netəmim tepət rəha taon koataliwək kələh ilat nəutahlɨmɨs əh.  
\v 13 Kən nian Iərəmərə təmehm nəutahlɨmɨs əh, in təmasəkitun pɨk, kən mən-ipən kəm in məmə, “Əsasəkən.”  
\v 14 Kən təmuwɨn mek pet itəm kətalis suah u təmɨmɨs lan, kən kəmotətul. Kən Iesu təmən-ipən məmə, “!Etəm aluə! !Iatən kəm ik məmə, ətul!”  
\v 15 Kən etəm təmɨmɨs tɨnəmegəh mɨnətul, kən mətuoun matəghat. Kən Iesu təmos-ipən etəm aluə əh kəm rəhan mama.\x - \xo 7:15 \xt 1 King 17:23; 2 King 4:36 \x*   
\p
\v 16 Netəmim rafin kəmotəgɨn motasiəp, kən moatənwiwi Uhgɨn məmə, “!Ien asol kit roiu tətatɨg kitat min!” Kən motən mɨn məmə, “!Uhgɨn təmuwa məmə otasitu e rəhan mɨn netəmim!”\x - \xo 7:16 \xt Luk 1:68 \x*  
\v 17 Kən namnusən rəha Iesu təmaiu mɨtəlau ikɨn mɨn rafin e nɨtən Jutia kən e nɨməptən mɨn rafin iuəhkɨr ron.   
\s1 Iesu ne Jon Baptais  
\r (Mat 11:2-19)  
\p
\v 18 Netəmim rəha Jon Baptais kəmotən-ipən kəm in natɨmnat rafin itəm Iesu təmol ilat. Kən Jon Baptais təmaun-in rəhan etəmim mil kəiu kuea ron,  
\v 19 kən tahləpis ilau məmə okian muehm Iərəmərə muətapəh ron məmə, “?Karmə ik suah əh itəm otuwa, o məta ekotasɨpən o etəm pɨsɨn kit mɨn?”   
\p
\v 20 Kən nian suah mil kəmuea muehm Iesu, kəmuən-ipən kəm in məmə, “Jon Baptais təmahl-ipa itɨmlau ekuea məmə ekuətapəh ron ik məmə, ‘?Karmə ik suah əh itəm otuwa, o məta ekotasɨpən o etəm pɨsɨn kit mɨn?’”\x - \xo 7:20 \xt Sam 40:7; Mal 3:1; Nol Əpən 1:8 \x*   
\p
\v 21 Kən e nian əm əh itəm ilau kəmuea muehm Iesu lan, məto Iesu tatol nɨmɨsən tepət koatəwɨr. Neen koatos nɨmɨsən pɨsɨn pɨsɨn mɨn, neen narmɨn rat tətatɨg elat. Kən netəmim tepət nɨganəmtɨlat təpɨs, məto Iesu təmol-wɨr ilat.  
\v 22 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilau məmə, “Iatəlɨg mian muən-ipən natɨmnat mɨn u rafin kəm Jon, nat itəm nəmuəto kən muehm. Netəm nɨganəmtɨlat təpɨs kɨnoatəplan nat. Kən netəmim itəm nelkɨlat tərat kɨnotəto təwɨr kən mɨnotaliwək. Kən netəm mɨn u kəmotos nɨmɨsən leprosi, nuwigɨlat tɨnəwɨr. Kən netəm mɨn u matəlgɨlat təmalu, roiu matəlgɨlat tɨnoag, kən netəm mɨn u kəmotɨmɨs, kɨnotəmegəh mɨn. Kən ian-rat mɨn, roiu əh suah kit tɨnatən-iarəp namnusən təwɨr kəm ilat.\x - \xo 7:22 \xt Aes 35:5-6; 61:1; Luk 4:18 \x*  
\v 23 Uhgɨn otawte-in rəhan nəwɨrən kəm netəmim itəm kəsotəmeən e rəhalat nahatətəən lak o rəhak nolən.”\f + \fr 7:23 \ft E nian rəha Iesu, netəmim tepət koatasɨpən o Kristo itəm otəpanuwa. Məto nɨkilat təht məmə in otol nolən mɨn itəm tol pɨsɨn e nolən mɨn rəha Iesu. Nɨkilat təht məmə Kristo otos nəsanənən o nəluagɨnən e kapman rəha Rom.\f*   
\p
\v 24 E nian iahləpis mil rəha Jon ilau kəmiatəlɨg mɨn, kən Iesu təmətuoun matəghat-in Jon kəm nɨmanin netəmim. In təmən məmə, “?Aupən ikɨn, itəmat nəmoatuwɨn əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn məmə onəkotehm naka? ?Nəmoatuwɨn məmə onəkotehm suah kit əpnapɨn əm itəm tahmen e nuwig itəm nɨmətag tətahl tatahuin-ahuin? !Kəp!  
\v 25 ?Okəmə kəpə, kən nəmoatuwɨn məmə onəkotehm naka, suah kit itəm tatuwɨn e napən wɨr nəmtɨn tiəkɨs? !Kəp! Netəm itəm koatuwɨn e napən wɨr, motagien əm e rəhalat nautə, ilat kotatɨg e nimə wɨr mɨn tahmen e rəha kig.  
\v 26 ?Kən naka əh nəmoatuwɨn məmə nakotehm, ien kit, o? Əwəh, nɨpahrienən, məto iatən kəm itəmat məmə in ilɨs taprəkɨs-in e ien.\x - \xo 7:26 \xt Luk 1:76 \x*  
\v 27 Suah u inu Naoa Rəha Uhgɨn təmatəghat in məmə,  
\q1 ‘Otəplan-tu. Iatahl-ipɨnə rəhak iahləpis itəm otos rəhak nəghatən.  
\q1 In otaupən-in ik məmə otol əpen-əpenə e rəham suatɨp.’\x - \xo 7:27 \xt Mal 3:1\x*   
\m
\v 28 Iatən kəm itəmat məmə, netəmim itəm kəmotaiir e nətueintən u, kit təsaprəkɨs-inən suah əh Jon. Məto etəm tətatɨg ləhau agɨn e netəmim rafin e nərəmərəən rəha Uhgɨn, in ilɨs taprəkɨs-in Jon.”   
\p
\v 29 Nian netəmim əpnapɨn, ne netəmim rəha nosən məni rəha takɨs kəmotəto nəghatən rəha Iesu, ilat kəmotən məmə suatɨp rəha Uhgɨn in suatɨp ətuatɨp. Koatən nəhlan məto-inu Jon təmol baptais rəkɨs elat.\x - \xo 7:29 \xt Luk 3:12 \x*  
\v 30 Məto Farisi mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou, ilat kəməsotegəhanən məmə Jon otol baptais elat, kən inəh kəmotərakin suatɨp rəha Uhgɨn e nəmegəhən rəhalat.\x - \xo 7:30 \xt Mat 21:32 \x*   
\p
\v 31 Kən Iesu təmatəghat mɨn məmə, “?Kən io ekən nolən rəha netəmim roiu, məmə tahmen e naka? ?Kən rəhalat nətəlɨgən naka?  
\v 32 Ilat kotahmen-pən əm e nɨsualkələh itəm nat kit tɨkə otol nɨkilat tagien. Kən koatəpələh e suatɨp katol maket ikɨn, kən motagət əfəməh motaun-in ilat mɨn neen məmə, ‘Itɨmat emotahl nau kəm itəmat məmə onakoatol danis rəha nagienən lan, məto itəmat nəkəsotolən danis. Kən itɨmat emoatasək eiuə rəha nɨmɨsən, məto nəsotasəkən kitat min itɨmat.’   
\p
\v 33 “Iatən min-nulan məto-inu nian Jon Baptais təmuwa, matətuakəm məsunən nagwənən nian tepət o nəfakən, məsənɨmən wain. Kən itəmat nakoatən məmə, ‘Suah əh, narmɨn rat kit tətatɨg lan.’  
\v 34 Məto io, Nətɨ Etəmim, emuwa mətagwən matənɨm wain, kən itəmat nakoatən məmə, ‘!Otəplan-tu, suah əh in etəmim rəha nagwən pɨkən ne etəmim rəha napɨsən, kən motan kələh ilat netəmim rəha nosən məni e takɨs, ne netəmim itəm nol təfagə!’\x - \xo 7:34 \xt Luk 15:2 \x*  
\v 35 Nenatɨgən rəha Uhgɨn ne nalpəkauən rəhan in tətuatɨp məmə itɨmlau Jon ekioal nat itəm in tolkeike. Kən nəmegəhən rəha netəmim itəm kotahatətə lan, tatəgətun məmə inu nɨpahrienən.”   
\s1 Pətan rat kit təmau nelkɨ Iesu e senta  
\p
\v 36 Kən Farisi kit, nərgɨn u Saimon, in təmətapəh o Iesu məmə otuwɨn magwən e rəhan nimə. Kən Iesu təmuwɨn latuənu, muwɨn e nɨpəgnoa nimə rəha Farisi un matəpələh məmə otagwən.\f + \fr 7:36 \ft Nian mɨn neen, netəm Isrel koatətəu-pən nolən rəha netəm Kris ne netəm Rom nian kotagwən. Məto tepɨl rəhalat in ləhau ləhau, kən netəmim kotapɨl e nɨkalɨlat motol nelmɨlat tatətu-pər rəhalat kaugə, kənu nelmɨlat matɨp tos nagwənən moatun. Kən nelkɨlat tətamahl-iarəp katehm wɨr əm. Inəh Iesu təmol mihin nian pətan əh təmuwa maikuas e nelkɨn. Əplan narmɨn e Mat 26.\f*   
\p
\v 37 Kən pətan kit e taon əh in iol təfagə rat, təməto məmə Iesu tətagwən əpəh imə Farisi ikɨn. Kən in təmos senta kit muwa itəm nəmtɨn tiəkɨs. Senta u tətatɨg e pətəl kəmol e kəpiel itəm nəmtɨn tiəkɨs, katən məmə alapasta.\x - \xo 7:37 \xt Mat 26:7; Mak 14:3; Jon 12:3 \x*  
\v 38 Kən in təmuwa iuəhkɨr o Iesu mətul e nɨkalɨ nelkɨn mətasək, nahui nəmtɨn tətuoun mətahl-pən e nelkɨ Iesu mɨnol nelkɨn tɨnəpɨlɨt. Kən təmafəl nahui nəmtɨn e nelkɨ Iesu e noanun, kən mətoafəl nelkɨ Iesu matos-ipən nɨsiaiiən kəm in,\f + \fr 7:38 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, pətan əh təmek nelkɨ Iesu e nohlɨn. Inu nəmtətin məmə in tatɨsiai-in pɨk Iesu, kən nɨkin tagien o natɨmnat itəm Iesu təmol kəm in.\f* kən mol-pən senta e nelkɨn.   
\p
\v 39 Kən Farisi u təmehm nat əh, kən tatən atɨp e nɨkin məmə, “Okəmə suah əh in ien pahrien, kən okol in təmɨtun əm nolən rəha pətan əh itəm tatek nelkɨn, məmə in iol təfagə rat.”   
\p
\v 40 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Saimon, iakolkeike məmə ekən nat kit kəm ik.”  
\p Kən Saimon təmən məmə, “Iəgətun, ən-tu kəm io.”   
\p
\v 41 Kən Iesu təmən məmə, “Suah kəiu, rəhalau məni təsahmenən, kən iərəmərə kit təmos-ipən məni neen kəm ilau, kən o nian kit ilau okualpɨn rəhan məni. Kit təmos faif-hanrɨt tenarius, kən kit tos fifti tenarius.\f + \fr 7:41 \ft Roiu, faif-hanrɨt tenarius tahmen e faif-hanrɨt-taosan vatu, kən fifti tenarius tahmen e fifti-taosan vatu.\f*  
\v 42 Nian ilau kənuəruru nos-ipənən nɨtain, kən iərəmərə təmən məmə, ‘Uapəs əm nalpɨnən məni itəm nəmioas.’ ?Kən suah mil u in pəhruən lan otolkeike pɨk iərəmərə?”   
\p
\v 43 Kən Saimon in təmən məmə, “Nɨkik təht məmə etəm u itəm in təmos məni tepət, kən iərəmərə təmasəkitun pɨk, in otolkeike pɨk iərəmərə.” Kən Iesu təmən məmə, “Nəmən pahrien.”   
\p
\v 44 Kən Iesu təmeirair məplan pətan u, kən mən-ipən kəm Saimon məmə, “?Saimon, natehm pətan u, o kəp? E nian emuwa imam ikɨn, ik nəməsos-ipamən nəhau kit o naikuasən e nelkək, məto pətan u, in təmau nelkək e nahui nəmtɨn mafəl e noanun.  
\v 45 Nian emuwa, kən Saimon, ik nəməsolən nəmtətin kit itəm tatəgətun məmə nakolkeike io. Məto pətan u, tatoafəl nelkək tatuwɨn əm nulan, kən nolən rəhan tatəgətun məmə in tolkeike pɨk io.  
\v 46 Saimon, ik nəməsauən rəhk-kapə e oel məsɨn ne, məto pətan u, in təmau nelkək e senta itəm nat kit nəmtɨn tiəkɨs.  
\v 47 Kən tol nəhlan iatən kəm ik məmə, enafəl rafin rəkɨs rəhan təfagə rat mɨn itəm tepət tepət, kən tol nəhlan, nolən mɨn əh itəm tatol, tatəgətun məmə tolkeike pɨk io. Məto nian iatos-irəkɨs təfagə rəha etəmim noan məsɨn, kən kəsi, rəhan nolkeikeən in natiəkəku ron io.”   
\p
\v 48 Kən Iesu təmən-ipən kəm pətan u məmə, “Reham təfagə rat mɨn, io enafəl rəkɨs.”   
\p
\v 49 Kən netəmim neen mɨn itəm kəmotagwən ilat min, koatən kəm ilat mɨn məmə, “?Etəmim naka əh itəm tatən məmə tatos-irəkɨs təfagə rəha etəmim?”   
\p
\v 50 Məto Iesu təmən-ipən kəm pətan u məmə, “Uhgɨn təmosmegəh ik məto-inu nəmahatətə lak. Kən uwɨn, pəs nəməlinuən rəha Uhgɨn tətatɨg ron ik.”\x - \xo 7:50 \xt Luk 8:48; 18:42 \x*   
\c 8  
\s1 Nɨpɨtan itəm kəmotasitu e Iesu  
\m
\v 1 Uarisɨg e natɨmnat mɨn əh, Iesu in taliwək matuwɨn e taon mɨn neen ne latuənu mɨn neen. In tatən-iarəp nəghatən rəha Uhgɨn kən mətamnus-iarəp namnusən təwɨr rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn. Kən e nian əh, tuelef aposol mɨn rəhan kəmoatətəu-pən.  
\v 2 Kən nɨpɨtan neen mɨn kəmoatuarisɨg-in Iesu, inu aupən ikɨn ilat kəmoatɨmɨs, o kəmoatos narmɨn rat mɨn tətatɨg elat, məto Iesu in təməhg-iarəp narmɨn rat mɨn kən təmol-wɨr rəhalat nɨmɨsən. Nərgɨ nɨpɨtan mɨn u Meri u katən məmə Maktala itəm Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat sepɨn lan;\x - \xo 8:2 \xt Mat 27:55-56; Mak 15:40-41; Luk 23:49 \x*  
\v 3 ne Joana pətaguɨhl rəha Jusa itəm in tatərəmərə e nimə rəha Kig Herot Antipas; ne Susana; ne nɨpɨtan tepət mɨn. Nɨpɨtan mɨn u koatos-ipən rəhalat məni o nos-nəmtɨnən natɨmnat o nasituən e Iesu ne rəhan mɨn netəm tuelef.   
\s1 Nimaa nəghatən e nɨməptən  
\r (Mat 13:1-23; Mak 4:1-20)  
\p
\v 4 Nɨmanin netəmim tepət kəmotɨsɨ-pən e taon mɨn tepət motuwa o Iesu. Nian kəmotuwa motətul kɨtəlau lan, kən təmuəh nimaa nəghatən kəm ilat. In təmən məmə,  
\v 5 “Suah kit, etəm rəha nəfeən nɨkuti wit, təmuwɨn matərakin nɨkuti wit tatɨsas əpəh e nasumən. Kən neen kəmotɨsas e suatɨp, kən uarisɨg netəmim kotuwa kaliwək lan, kən mənɨg mɨn kotuwa motun rəkɨs ilat.  
\v 6 Kən nɨkutin neen kotɨsas-pən e nɨsɨp noan məsɨn itəm kəpiel ləhau lan. Nian koatəwiə, kən motauke məto-inu nəhau tɨkə ləhau lan.  
\v 7 Kən nɨkutin neen kotɨsas-pən e nɨki nolkosɨk. Uarisɨg, nolkosɨk ne wit kuəwiə kələh, kən nolkosɨk tatu-atu-pən lan mətoarus-pən kotɨmɨs.  
\v 8 Kən nɨkutin neen mɨn kəmotɨsas-pən e nəptən wɨr motəwiə motoe-in noalat tepət tepət tahmen e wan-hanrɨt.”  
\p Nian Iesu təmən rəkɨs nəghatən u, kən təmagət, mən kəm ilat məmə, “Etəm matəlgɨn tatɨg, təwɨr məmə in otətəlɨg-in wɨr kən mɨtun nəghatən mɨn u.”   
\p
\v 9 Kən netəmim rəha Iesu kəmotətapəh ron məmə, “Uhapɨk-pa nimaa nəghatən u kəm itɨmat.”  
\v 10 Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat, Uhgɨn tɨnerəh rəkɨs e rəhatəmat suatɨp məmə itəmat onəkotɨtun nəghatən rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn itəm tatəhluaig. Məto netəmim neen, ilat koatos əm e nuəhən nimaa nəghatən mɨn, məmə ilat okoatehm, məto kotəruru, kən ilat okoatəto, məto okol kəsotɨtunən.”\x - \xo 8:10 \xt Aes 6:9\x*   
\p
\v 11 Kən Iesu in təmatəghat məmə, “Nɨpətɨ nimaa nəghatən u tol min-nulan. Nɨkuti wit, inu nəghatən rəha Uhgɨn.  
\v 12 Nɨkutin mɨn itəm koatɨsas e suatɨp, inu tahmen-pən e netəmim itəm kotəto nəghatən rəha Uhgɨn, kən Setan tatos-irəkɨs nəghatən rəha Uhgɨn e rəhalat nətəlɨgən məmə okəsotənən nɨpahrienən lan, kən Uhgɨn otəsosmegəhən ilat.  
\v 13 Kən nɨkutin mɨn itəm koatɨsas-pən e nɨsɨp noan məsɨn kəpiel əh ləhau ikɨn, inu tahmen-pən e netəmim itəm koatəto nəghatən rəha Uhgɨn, kən nɨkilat tətagien ron. Məto nokɨlat təseiuaiuən isəu, kən koatahatətə e nian əkuəkɨr əm. Məto nian nəsəsauən, o nəratən tuwa e nəmegəhən rəhalat, kən koatəme e rəhalat nahatətəən.  
\v 14 Kən nɨkutin mɨn itəm koatɨsas-pən e nɨki nolkosɨk, inu tahmen-pən e netəmim itəm koatəto nəghatən rəha Uhgɨn, məto natɨmnat tepət tətatu-atu-pən e nəmegəhen rəhalat, inəh koatətəlɨg-in pɨk natɨmnat rəha nəmegəhən rəhalat, o ilat kotolkeike nautə tepət, o kotolkeike məmə okotəto təwɨr e rəhalat nəmegəhən. Kən nəmegəhən rəhalat təsoe-inən nat təwɨr kit e nəghatən rəha Uhgɨn.  
\v 15 Məto nɨkutin itəm tatɨsas-pən e nɨməptən təwɨr, inu tahmen e netəmim itəm koatəto nəghatən rəha Uhgɨn, kən nɨkilat tətuatɨp kən məwɨr, kən ilat kotaskəlɨm nəghatən rəha Uhgɨn tətatɨg tiəkɨs e nɨkilat. Kən ilat kotalkut matuwɨn matuwɨn, kən motoe-in nəmegəhən təwɨr.”   
\s1 Ol wək e nat itəm nakatos  
\r (Mak 4:21-25)  
\p
\v 16 Kən Iesu təmən-ipən məmə, “?Pah tətasiepən e lait kən mətaii-pən e pesɨn, o tatəhtu-pən e nɨpəg pet? !Kəp! Kəsolən mihin. Nian nakotasiepən e lait, kən motətu-pər e tepɨl məmə netəmim okotehm nat lan.\x - \xo 8:16 \xt Mat 5:15; Luk 11:33 \x*\fig |alt="lamp on a stand" src="HK00152B.TIF" size="col" loc="Luk 8:16-18" ref="Luk 8:16" \fig*  
\v 17 Kən e nolən kitiəh mɨn əm, okəmə suah kit tatəhluaig-in nat kit, məto Uhgɨn otol əp in, kən okəmə suah kit tatos nəghatən anion kit, məto Uhgɨn otən-iarəp.\x - \xo 8:17 \xt Mat 10:26; Luk 12:2 \x*  
\v 18 Nəghatən u itəm nakoatəto, otətəlɨg-in wɨr. Etəm itəm tɨnɨtun rəkɨs nɨpətɨ nəghatən rəhak, in tɨtun nosən təhmɨn mɨn. Məto etəm itəm təsɨtunən, in otəmkarəpən e nat itəm nɨkin tatəht məmə tatos.”\x - \xo 8:18 \xt Mat 25:29; Luk 19:26 \x*   
\s1 Mama rəha Iesu ne pian mɨn  
\r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35)  
\p
\v 19 Kən e nian əh, mama rəha Iesu ne pian mɨn kəmotuwa məmə okotehm, məto okol kəsotuwɨnən iuəhkɨr motehm məto-inu nɨmanin netəmim tepət koatətlosɨg-in.  
\v 20 Kən netəmim kəmotən-ipən kəm in məmə, “Mama rəham ne piam mɨn ilat əpəh ihluə koatətul, kən kotolkeike məmə okotehm ik.”   
\p
\v 21 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Netəmim rafin itəm koatəto nəghatən rəha Uhgɨn kən moatətəu-pən, ilat un rəhak netəmim mɨn, rəhak mama ne piak mɨn.”   
\s1 Iesu təmən-iəhau nɨmətag asol e Lek Kalili  
\r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41)  
\p
\v 22 Nian kit Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn e pot kit, kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Pəs kotuwɨn əpəh entənɨpən-pən e lek u.” Kən kəmotiuw niuwən motiet.  
\v 23 Nian pot tɨnətaiu, kən Iesu təmuwɨn mapɨl. Kən nɨmətag asol kit təmeiuaiu-pa e lek u, kən nəhau təmuwɨn e nɨpəgnoa pot, iuəhkɨr əm pot tətamnɨm.  
\v 24 Kən kəmotəhgaiir e Iesu kən motəmə, “!Ei, Etəm-iasol! !Etəm-iasol! Aiir-ta, okotɨmɨs roiu!”  
\p Kən Iesu təmaiir məghat mən-iəhau nɨmətag ne peau-peau asol mɨn məmə, “!Nahmen, uameg-ta!” Kən nɨmətag təmurahl nelmɨn, kən tɨnəməlinu tɨnəməlinu.  
\v 25 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro? ?Rəhatəmat hiə nahatətəən?”  
\p Məto ilat kɨnoatəgɨn, kən narmɨlat tɨnatiwɨg mɨn, kən mɨnoatən-ipən kəm ilat mɨn məmə, “!Ei! ?Etəmim naka u? Nat əpnapɨn nɨmətag ne nəhau, məto katuətəlɨg-in rəhan nəghatən matioal.”   
\s1 Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat mɨn e suah kit  
\r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20)  
\p
\v 26 Kən ilat kəmotuwa kiet-arəpa rəha netəm Kerasa ikɨn, inəh entənɨpən-pən e lek u, kən kəmotuwar əpəh ipar.  
\v 27 Nian Iesu təmuwar, kən əmun etəmim kit əh-ikɨn təmuwa mehm. Suah un, narmɨn rat mɨn kotatɨg lan, kən nuwəh məsɨn in təməsuwɨn-inən napən, kən in təsapɨlən imə, məto in tətatɨg əm əh e nɨpəg kəpiel mɨn, ikɨn katɨtənɨm netəmim ikɨn.  
\v 28-29 Aupən ikɨn, nian tepət, narmɨn rat əh tatol in tətalməl pɨk, kən netəmim koatəlis nelkɨn ne nelmɨn e sen məmə otaskəlɨm tiəkɨs moatehm məmə otəsərəkɨn-rəkɨnən natɨmnat. Məto e nian rafin tateatɨp-eatɨp sen mɨn əh, kən narmɨn rat tatəkəike kəm in məmə otiet magɨm muwɨn əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn.  
\p Kən nian ialməl u təmehm Iesu, təmearɨg əfəməh, muwa morin-pən e nelkɨ Iesu, kən mətagət məmə, “!Iesu, Nətɨ Uhgɨn Ilɨs Agɨn! ?Nakəmə onakahro io? !Awi, iatətapəh ron ik məmə onəsolən nalpɨnən asol kit kəm io!” Narmɨn rat u təmən nəhlan məto-inu Iesu tɨnən rəkɨs məmə in otiet magɨm e suah u.   
\p
\v 30 Kən Iesu təmətapəh məmə, “?Nərgəm pah?” Kən in təmən məmə, “Nɨmanin Tepət.” Təmən nəhlan məto-inu narmɨn rat tepət kəmotatɨg lan.  
\v 31 Kən narmɨn rat mɨn kəmotətapəh əskasɨk o Iesu məmə, “Onəsahl-ipənən itɨmat e nɨpəg itəm namnun tɨkə tapinəp, u imə nalpɨnən.”   
\p
\v 32 Kən ikɨn əh e nɨkalɨ nɨtot, pɨkəs mɨn tepət kotagwən motan əh-ikɨn. Kən narmɨn rat mɨn kəmotasək moatən-ipən kəm Iesu məmə, “Awi, egəhan-in itɨmat ekotuwɨn e pɨkəs mɨn əh.” Kən Iesu təmegəhan-in ilat kotuwɨn.  
\v 33 Kən narmɨn rat mɨn u kəmotiet e suah un motuwɨn e pɨkəs mɨn, kən pɨkəs mɨn ilat rafin kəmotaiu moteiuaiu ikɨn təkul-əkul ikɨn, kən motiet-pən e lek motamnɨm.   
\p
\v 34 Nian netəm kotagwən pɨkəs mɨn kəmotehm nat u, kəmotiet motagɨm motuwɨn moatən-iarəp namnusən rəha natɨmnat mɨn u e taon rəhalat ne ikɨn mɨn rafin tɨtəlau lan.  
\v 35 Kən netəmim kəmotiet e taon moatuwɨn məmə okotehm natɨmnat mɨn əh. Kən kəmotuwa motehm Iesu, kən motehm mɨn suah un itəm narmɨn rat mɨn kəmotiet rəkɨs lan, in tatəpələh iuəhkɨr e nelkɨ Iesu, tɨnəsalmələn, kən mɨnuwɨn-in rəkɨs rəhan napən. Kən netəmim rəha taon koatəgɨn.   
\p
\v 36 Kən netəmim itəm kəmotehm ətuatɨp nat u e nɨganəmtɨlat, ilat kotamnus tatuwɨn kəm netəmim neen mɨn moatən-iarəp məmə Iesu təmahro nulan mol-wɨr suah əh, itəm aupən ikɨn narmɨn rat mɨn kəmotatɨg lan.  
\v 37 Kən netəmim rafin u kotatɨg iuəhkɨr ikɨn Kerasa, kəmotən-ipən kəm Iesu məmə otiet iməlat ikɨn, məto-inu ilat kɨnoatəgɨn pɨk. Kən əmun in təmuwɨn e pot məmə okotasuə moatuwɨn entənɨpən-pən ikɨn.   
\p
\v 38 Məto suah u itəm narmɨn rat mɨn kəmotiet lan, in təmətapəh o Iesu məmə, “!Awi, pəs ekɨmnə kitat!” Məto Iesu təmən-ipən kəm in məmə,  
\v 39 “Ɨtəlɨg matuwɨn imam ikɨn, muwɨn mən-iarəp natɨmnat mɨn itəm Uhgɨn təmol kəm ik.” Kən suah u təmuwɨn ikɨn mɨn rafin e taon iman ikɨn matən-iarəp natɨmnat mɨn rafin itəm Iesu təmol kəm in.   
\s1 Pətagwəhl kit itəm tatɨmɨs ne pətan əkəku kit itəm təmɨmɨs  
\r (Mat 9:18-26; Mak 5:21-43)  
\p
\v 40 Nian Iesu təmɨtəlɨg-pa mɨn e entənɨpən-pa lan e lek u, netəmim nɨkilat təmagien məmə kɨnotehm mɨn Iesu, məto-inu ilat kəmoatəsahgin.  
\v 41 Kən etəmim kit təmuwa mehm, nərgɨn u Jaeras, itəm in etəm-iasol kit rəha nimə rəha nuəfɨmɨnən. Təmuwa meiuaiu mɨsin nulɨn e nɨsiaiiən, matəkəike e nətapəhən kəm Iesu məmə in otuwɨn əpəh iman ikɨn,  
\v 42 məto-inu rəhan pətan əkəku tatɨmɨs pɨk rəhan nahməən tepət, kən otəsuwəhən tɨmɨs. In noan kitiəh əm, rəhan nup tuelef.  
\p Kən Iesu təmaliwək matuwɨn o pətan əkəku əh, kən nɨmanin netəmim tepət kəmotuwa kɨtəlau lan katɨləs-pɨkən-ləs-pɨkən.  
\v 43 Kən pətan kit təmuwa o Iesu itəm tatos nɨmɨsən rəhalat nɨpɨtan nian rafin əm mɨnos nup tuelef, kən təmuwɨn o netəmim tepət itəm koatol mərɨsɨn, məto okol kit təsol-wɨrən.  
\v 44 Kən pətan əh təmɨsɨ-pən e məntaa Iesu ikɨn, kən mea-pən mek nɨpəgnəmtɨ nɨməhan rəha Iesu, kən əmun roiu agɨn-əh mɨn əm, rəhan nɨmɨsən təmol namnun.  
\v 45 Kən Iesu tən məmə, “?Ei, pah təmek io?”  
\p Kən nian ilat rafin kəmotən məmə kəp, kən Pita təmə, “!Etəm-iasol, nɨmanin netəmim tepət koatɨləs-pɨkən-ləs-pɨkən ik!”   
\p
\v 46 Məto Iesu tən məmə, “Kəp. Ekɨtun məmə suah kit təmek io məto-inu eməto məmə nəsanənən təmiet lak.”   
\p
\v 47 Kən e nian pətan əh tɨnɨtun məmə okol in təsəhluaigən, in təmuwa mətasiəp-asiəp pɨk, kən mɨsin nulɨn matos-ipən nɨsiaiiən kəm Iesu. Kən e nɨganəmtɨ netəmim rafin, tatən-iarəp kəm Iesu məmə təmek in o naka, kən matən-iarəp mɨn məmə e nian təmek in, kən roiu agɨn-əh mɨn əm, rəhan nɨmɨsən təmol namnun.  
\v 48 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Nətɨk pətan, rəham nahatətəən lak təmol-wɨr ik. Kən atuwɨn, pəs nəməlinuən rəha Uhgɨn tətatɨg ron ik.”\x - \xo 8:48 \xt Luk 7:50 \x*  
\v 49 Nian Iesu təmatəghat əh, kən etəmim kit təmɨsɨ-pən imə Jaeras ikɨn met-arəpa, kən mən kəm Jaeras məmə, “Nətɨm pətan əkəku tɨnɨmɨs rəkɨs. Əsəlɨkiamtəən iəgətun.”   
\p
\v 50 Məto nian Iesu təməto nəghatən əh, in təmən-ipən kəm Jaeras məmə, “Əsəgɨnən. Ahatətə əm lak, kən pətan əkəku rəham, in otəwɨr mɨn.”  
\v 51 E nian Iesu təmuwa met-arəpa e nimə rəha suah əh, kən təmit-irəkɨs əm Pita, ne Jon, ne Jemes, ne mama ne tata rəha pətan əkəku itəm in təmɨmɨs, məmə ilat əm okotuwɨn imə.  
\v 52 Netəmim rafin koatasək əfəməh moatəun-əun o pətan əkəku əh, məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Əsotasəkən. Pətan əkəku u in təsɨmɨsən. In tətapɨl əm.”   
\p
\v 53 Kən ilat kotalah-əsan lan məto-inu ilat kotɨtun məmə pətan əkəku əh tɨnɨmɨs rəkɨs.  
\v 54 Məto Iesu təmea-pən mɨləs nelmɨ pətan un kən maun-in məmə, “Pətan əkəku, ətul.”  
\v 55 Kən əmun pətan əkəku apon təməmegəh mɨn mətul. Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otos-ipən nat kit tun.”  
\v 56 Kən rəhan mama ne tata, narmɨlau təmiwɨg pɨk, məto Iesu tən-ipən kəm ilau məmə, “Onəkəsuən-iarəpən natɨmnat mɨn u kəm suah kit.”   
\c 9  
\s1 Iesu təmahl-ipən rəhan netəm tuelef məmə okotən-iarəp nərəmərəən rəha Uhgɨn  
\r (Mat 10:5-15; 14:1-2; Mak 6:7-16)  
\m
\v 1 Kən Iesu təmuəfɨmɨn rəhan netəm tuelef kotuwa kitiəh, kən təmos-ipən nəsanənən kəm ilat kən mategəhan-in rəhan nepətən o nərəmərəən kəm ilat məmə ilat kotɨtun nəhg-iarəpən narmɨn rat mɨn, kən məmə ilat okotol-wɨr nɨmɨsən mɨn.  
\v 2 Kən Iesu təmahl-ipən ilat məmə okotən-iarəp nərəmərəən rəha Uhgɨn, kən məmə okotol-wɨr netəmim itəm koatɨmɨs.   
\p
\v 3 Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nian onəkotuwɨn, məsotosən natɨmnat neen rəha naliwəkən rəhatəmat, natɨmnat itəm kotahmen-pən e kasɨkɨn, o kətɨm, o nagwənən, o məni, kən məsotosən napən kəiu.  
\v 4 Kən e nian itəmat nakotuwɨn e latuənu kit motatɨg e nimə kit, nimə u inun onəkotatɨg əm lan mətoarus-pən nian itəmat onəkotiet lan.  
\v 5 Kən ikɨn pəhruən onəkotuwɨn ikɨn, okəmə netəmim nɨkilat təsagienən məmə nakotuwa motatɨg itəmat min ilat, kən otohapɨspɨs rəkɨs nɨmoulul e nelkɨtəmat motiet. Inu nəmtətin kit tatəgətun məmə nakotapəs ilat, kən nɨki Uhgɨn tərat olat.”\x - \xo 9:5 \xt Luk 10:4-11 \x*   
\p
\v 6 Kən ilat kəmotiet motaliwək motuwɨn latuənu mɨn moatamnus-iarəp namnusən təwɨr, kən ikɨn mɨn rafin koatuwɨn ikɨn, moatəfak o netəmim tepət, kən kotəmegəh.   
\p
\v 7 Kən Kig Herot Antipas u in iərəmərə e nɨtən Kalili, in təməto namnusən rəha natɨmnat mɨn u itəm Iesu tatol ilat. Kən təmətəlɨg-in muwɨn mɨnəruru əfəməh məto-inu netəmim neen kotən məmə Jon Baptais tɨnəmegəh mɨn,\x - \xo 9:7 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19 \x*  
\v 8 kən netəmim neen mɨn kəmotən məmə Elaija tɨnuwa mɨn, kən netəmim neen kəmotən məmə in ien kit rəha Uhgɨn aupən ikɨn itəm təməmegəh mɨn.  
\v 9 Kən Herot Antipas təmən məmə, “Jon u, io enəmohatɨp rəkɨs rəhn-kapə. ?Məto etəmim pah u iatəto rəhan namnusən?” Kən in təmategəs-in Iesu məmə otəplan.\x - \xo 9:9 \xt Luk 23:8 \x*   
\s1 Iesu təmagwən netəmim  //  faif-taosan  
\r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44;  //  Jon 6:1-14)  
\p
\v 10 Kən aposol mɨn rəha Iesu kəmotɨtəlɨg-pa mɨn ron, kən motən-ipən kəm in natɨmnat rafin itəm kəmotol. Kən in təmit ilat motiet rəkɨs e netəmim, motuwɨn əpəh e taon pɨsɨn kit mɨn, nərgɨn u Petsaeta.  
\v 11 Məto e nian netəmim kəmotəto namnusən məmə Iesu tɨnuwa, kən kəmotuwa motuarisɨg-in ilat. Kən Iesu nɨkin təmagien əm nian in təmehm ilat, kən in tatəgətun ilat e nərəmərəən rəha Uhgɨn, kən matol-wɨr netəm koatɨmɨs kotəmegəh mɨn.   
\p
\v 12 Kən ehnaipən iuəhkɨr o napinəpən, netəm tuelef rəha Iesu kəmotuwa ron, moatən məmə, “Iərəmərə. Ahl-ipən netəmim rafin koatuwɨn əpəh e latuənu mɨn məmə okotegəs-in ikɨn təwɨr kit rəha napɨlən kən motegəs-in nagwənən itəm okotun məto-inu, ikɨn-u koatan ikɨn roiu, in lɨmɨnan.”   
\p
\v 13 Məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kəp, itəmat əm. Onəkotagwən netəm mɨn əh.” Kən ilat kotən məmə, “Itɨmat ekoatos əm pɨret faif ne nəm kəiu. ?Tahro? ?Nakolkeike məmə ekotuwɨn motos-nəmtɨn nagwənən kit mɨn nɨgɨ nɨmanin netəmim mɨn əh rafin?”  
\v 14 Kəmotəghat nəhlan məto-inu netəmim tepət tepət itəm kəmotuwa ikɨn əh, okəmə kafin nəman əm, kən ilat rafin faif-taosan.  
\p Məto Iesu tən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Otuwɨn motoor ilat fifte fifte motən məmə okotəpələh.”  
\v 15 Kən rəhan mɨn netəmim kəmotoor ilat mihin nəhlan, kən netəmim rafin kəmotəpələh.   
\p
\v 16 Kən Iesu təmos pɨret əh faif ne nəm kəiu, masɨpər e neai, kən matəfak kəm Uhgɨn o nagwənən, kən məmkas matos-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə okotos-ipən kəm netəmim.  
\v 17 Kən netəmim rafin kəmotagwən motuwɨn nərpɨlat tasis. Kəmotapəs nɨmɨsmɨsɨ nagwənən, kən netəmim rəha Iesu kəmotaii-pən e kətɨm asol ilat tuelef itəm kəmotər kər wɨr.   
\s1 Pita təmən məmə  //  Iesu in Kristo  
\r (Mat 16:13-20; Mak 8:27—9:1)  
\p
\v 18 Kən nian kit, Iesu ne rəhan mɨn əm kotatɨg, kən Iesu tatəghat kəm Uhgɨn e nəfakən. Kən in təmətapəh olat məmə, “?Netəmim koatəghat-in io məmə io pah?”  
\v 19 Məto kotən məmə, “Neen koatən məmə ik Jon Baptais. Kən neen koatən məmə ik ien Elaija. Kən neen koatən məmə ik ien kit rəha Uhgɨn aupən ikɨn itəm tɨnəmegəh mɨn.”\x - \xo 9:19 \xt Luk 9:7-8 \x*  
\v 20 Kən Iesu təmətapəh olat məmə, “?Məto itəmat nakotəmə pah u io?” Kən Pita təmən məmə, “Ik Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa.”\x - \xo 9:20 \xt Jon 6:68-69 \x*   
\p
\v 21 Məto Iesu təmən-iəhau əskasɨk ilat məmə okəsotən-iarəpən nəghatən mɨn əh kəm netəmim.  
\v 22 Kən in təmatɨg mən mɨn kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Nat kit itəm otəkəike muwa mol nɨpahrienən lan, məmə io, Nətɨ Etəmim, oekəto nahməən e natɨmnat tepət. Kən netəm-iasol mɨn rəha noanol rəha Isrel, ne pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ilat okotəuhlin məntaalat kəm io, kən motohamnu io, kən ekɨmɨs. Məto nian itəm tatol kɨsɨl lan, Uhgɨn otol ekəmegəh mɨn e nɨmɨsən.”\x - \xo 9:22 \xt Luk 9:44; 18:32-33 \x*   
\p
\v 23 Kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan netəmim məmə, “Etəm u tolkeike məmə otuwa muarisɨg-in io, in otəkəike maluin atɨp in, kən e nian rafin in otəkəike mɨləs rəhan nɨg kəməluau muarisɨg-in io,\x - \xo 9:23 \xt Mat 10:38; Luk 14:27 \x*  
\v 24 məto-inu etəmim itəm tolkeike məmə otosmegəh rəhan nəmegəhən e nətueintən u, kən otakiəh e rəhan nəmegəhən lilɨn. Məto etəmim itəm otɨmɨs o nərgək, kən in otos nəmegəhən lilɨn.\x - \xo 9:24 \xt Mat 10:39; Mak 8:35; Luk 17:33; Jon 12:25\x*  
\v 25 ?Okəmə suah kit tatos rafin natɨmnat rəha nətueintən u, kən otɨmɨs ron, in otɨləs nat wɨr naka?  
\v 26 Okəmə nətaulɨs-in io mətaulɨs-in mɨn rəhak nəghatən, kən Nətɨ Etəmim in otaulɨs-in mɨn ik e nian itəm in otatuwa e nepətən əhag-əhag ne nəsanənən rəhan, ne nepətən əhag-əhag ne nəsanənən rəha Tata rəhan ne nagelo mɨn itəm kotasim.\x - \xo 9:26 \xt Mat 10:33; Luk 12:9 \x*  
\v 27 Məto iatən nɨpahrienən kəm itəmat məmə, itəmat neen itəm nəkoatətul ikɨn-u, uarisɨg nəpanotɨmɨs məto nakotaupən motehm nərəmərəən rəha Uhgɨn.”   
\s1 Iesu ne Moses ne Elaija  
\r (Mat 17:1-8; Mak 9:2-8)  
\p
\v 28 Uarisɨg e nəghatən əh rəha Iesu, kən iuəhkɨr nian eit tɨnuwa mɨnuwɨn rəkɨs, kən Iesu təmit Pita, ne Jon, ne Jemes kəmotuwɨn əpəh ilɨs e nɨtot məmə okotəghat kəm Uhgɨn e nəfakən.  
\v 29 Kən e nian in təmatəfak, kən rəhn-kapə tɨnuwa mɨnol pɨsɨn, kən napən rəhan təmuwa məruən matɨpɨt-ɨpɨt.  
\v 30 Kən əmun Moses ne Elaija kəmuet-arəpa muətul mətəhaləghat iləhal Iesu,  
\v 31 kən nəhag-əhagən asol kit təmasiə mɨtəlau elau, kən katəhaləghat-in nɨmɨsən rəha Iesu əpəh Jerusalem itəm otol nəghatən rəha ien mɨn rəha Uhgɨn otuwa mol nɨpahrienən lan.\f + \fr 9:31 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “kən katəhaləghat-in nian in otiet magɨm əpəh Jerusalem.”\f*\x - \xo 9:31 \xt Luk 9:22 \x*   
\p
\v 32 Məto Pita ne təs mil, napɨlən tɨnos rəkɨs iləhal, kən kəməhalapɨl məsɨn. Məto nian kəməhalaiir, kəməhalehm nəhag-əhagən asol tɨtəlau e Iesu, kən kəməhalehm Moses ne Elaija katuətul iləhal Iesu.\x - \xo 9:32 \xt 2 Pita 1:16-18 \x*  
\v 33 Kən nian suah mil kɨnətuagɨm mɨnatian isəu o Iesu, kən Pita təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iərəmərə, təwɨr məmə itɨməhal etəhalatɨg ukɨn-u. Pəs ekəhaliləkɨn makeen kɨsɨl, rəham kit, kən rəha Moses kit, kən rəha Elaija kit.” Məto in təmatəghat əpnapɨn əm, təsɨtunən məmə nəghatən naka in tatən.  
\v 34 Kən e nian in təmatəghat əh, nɨmal napuə təmuwa malpin ilat, kən nian napuə təməfətain iləhal, kəməhaləgɨn kəməhaləgɨn.  
\v 35 Kən ilat kəmotəto nəwia suah kit təmɨsɨ-pən e nɨmal napuə, tatən məmə, “Inu nətɨk itəm io emɨtəpun. !Əhalətəlɨg-in wɨr!”\x - \xo 9:35 \xt Luk 3:22 \x*   
\p
\v 36 Nian kɨnotəto rəkɨs nəwia Uhgɨn təməghat un, kən Pita ne Jon ne Jemes kəməhaləplan əm Iesu. Kən e nian mɨn əh, kəsəhalənən natɨmnat mɨn əh kəm suah kit mɨn, kəsəhaləghat-inən natɨmnat mɨn u itəm kəməhaləplan.   
\s1 Iesu təmahl-iarəp narmɨn rat e suakəku kit  
\r (Mat 17:14-23; Mak 9:14-32)  
\p
\v 37 Kən kəmən lawɨg in, nian Iesu ne rəhan etəmim miləhal kəmotɨsɨ-pər ilɨs e nɨtot moteiuaiu-pa, kən motehm netəmim tepət kəmotuwa ron.  
\v 38 Kən netəm mɨn əh kit təmaun-in əfəməh Iesu məmə, “Iakolkeike məmə nakuwa masitu e rəhak suakəku iərman, məto-inu in noanahlɨ iouen kitiəh əm.  
\v 39 Nian tepət, narmɨn rat kit tatuwa lan, kən mol in tətagət pɨk, kən mol nɨpətɨn tətasiəp-asiəp matol matol, nahui noan ruən mɨn kotiet, kotahmen əm e sop. Narmɨn rat əh tatərəkɨn pɨk in, kən mətaskəlɨm in, iuəhkɨr təsapəsən in.  
\v 40 Kən io emətapəh o rəham mɨn netəmim məmə okotəhg-iarəp narmɨn rat u, məto okol kəsotəhg-iarəpən.”   
\p
\v 41 Kən Iesu in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat netəm roiu ne, rəhatəmat nahatətəən tɨkə. Kən rəhatəmat nətəlɨgən təsətuatɨpən. Enəpou-in itəmat. ?Oekatɨg kitat min itəmat nian kuwəh? It nətɨm muwa ukɨn-u.”   
\p
\v 42 Kən nian suakəku u təmatuwa əh o Iesu, kən narmɨn rat təmahtɨgəpis tiet morin-pən e nɨsɨp, mol nɨpətɨn tətasiəp-asiəp. Məto Iesu təməghat əskasɨk kəm narmɨn rat un, kən məhg-iarəp narmɨn rat tiet, kən mol suakəku təwɨr. Kən təmos-ipən suakəku tɨtəlɨg-pən mehm rəhan tata.   
\p
\v 43 Kən ilat rafin, narmɨlat təmiwɨg o nəsanənən asol rəha Uhgɨn. Məto nian netəmim narmɨlat təmiwɨg o natɨmnat rafin itəm Iesu təmol ilat, kən in təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə,  
\v 44 “Otos nəghatən u tatite mamnɨm e nɨkitəmat kən məsotaluinən. Io Nətɨ Etəmim, suah kit otegəhan-in-pən io e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhak.”\x - \xo 9:44 \xt Luk 9:22 \x*  
\v 45 Məto rəhan mɨn netəmim kəsotɨtunən nɨpətɨ nəghatən u məto-inu Uhgɨn təməhluaig-in nɨpətɨ nəghatən u məmə ilat okəsotɨtunən, kən ilat kɨnotaulɨs-in nətapəh-inən nɨpətɨ nəghatən u o Iesu.\x - \xo 9:45 \xt Luk 18:34 \x*   
\s1 ?Pah in iahgin etəm keike?  
\r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-40)  
\p
\v 46 Kən netəmim rəha Iesu koatol nɨkilat mɨn məmə pah in iahgin etəm-iasol, etəm keike taprəkɨs-in ilat.\x - \xo 9:46 \xt Luk 22:24 \x*  
\v 47 Məto Iesu təmɨtun rəhalat nətəlɨgən mɨn, kən in təmos suakəku kit mit muwa tətul e nɨkalɨn,  
\v 48 kən tən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə suah kit, nɨkin tagien məmə otos suakəku kit mehm wɨr, kən in tatol min-nəhlan e nərgək, kən in tahmen-pən əm məmə in tatos io, matehm wɨr io. Kən etəm tatos io e nɨkin agien, in tatos Uhgɨn itəm təmahl-ipa io. Inu nɨpahrienən məto-inu etəm tatos-iəhau in ləhau agɨn, in otuwa in etəm-iasol, etəm keike.”\x - \xo 9:48 \xt Mat 10:40 \x*   
\p
\v 49 Kən Jon təmən məmə, “Iərəmərə. Itɨmat emotehm suah kit tatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e nərgəm, kən emotən-iəhau məmə otəsol wəkən məto-inu sənəmə in rəhatat kit etəmim.”  
\v 50 Məto Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Əsən-iəhauən in məto-inu, okəmə suah kit təsolən tɨkɨmɨr itəmat min, kən in iolɨtəmat.”\x - \xo 9:50 \xt Mat 12:30; Luk 11:23 \x*   
\s1 Netəm Sameria neen nɨkilat təməsagienən o Iesu  
\p
\v 51 Kən tɨnuwa iuəhkɨr o nian itəm Uhgɨn otos Iesu lan muwɨn əpəh e nego e neai, kən Iesu təmən-ipən atɨp kəm in məmə otəkəike muwɨn Jerusalem, kən nat kit tɨkə məmə otahtosɨg-in.  
\v 52 Kən in təmahl-ipən netəmim neen kotos rəhan nəghatən motaupən-in motuwɨn əpəh latuənu kit Sameria məmə okotol əpen-əpenə rəhan.  
\v 53 Məto netəm əh-ikɨn əh, kəsotolkeikeən məmə in otuwɨn matɨg iməlat ikɨn məto-inu, ilat kotɨtun wɨr məmə tatuwɨn Jerusalem.  
\v 54 Kən nian rəhan etəmim mil, Jemes ne Jon, ilau kəmuehm natɨmnat mɨn əh, kən kəmuən məmə, “?Iərəmərə, nakolkeike məmə ekuaun-in nɨgəm tɨsɨ-pən əpəh ilɨs e nego e neai meiuaiu muwa mus ilat?”\f + \fr 9:54 \ft Naoa oas mɨn neen rəha Oltesteman katɨlpɨn nəghatən u məmə, “tahmen e Elaija.” Afin-tu 2 King 1:9-16\f*\x - \xo 9:54 \xt 2 King 1:9-16 \x*  
\v 55 Məto Iesu təmeirair məhai ilau.  
\v 56 Kən kəmotuwɨn mɨn latuənu pɨsɨn kit mɨn.   
\s1 Netəmim neen kəmoatən məmə okotuarisɨg-in Iesu  
\r (Mat 8:19-22)  
\p
\v 57 Kən e nian Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotaliwək moatuwɨn e suatɨp, kən suah kit təmən-ipən kəm in məmə, “Io ekuarisɨg-in ik, ikɨn pəhruən onəkuwɨn ikɨn.”   
\p
\v 58 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Kuri iarupɨn mɨn, rəhalat nɨpəg tatɨg məmə okotapɨl ikɨn. Kən mənɨg mɨn, nimaalat tatɨg məmə okotapɨl ikɨn. Məto io Nətɨ Etəmim, nimə rəhak tɨkə o napɨlən.”   
\p
\v 59 Kən Iesu təmən-ipən kəm suah kit mɨn məmə, “Wa, kilau min ik, muwa ik rəhak etəmim.” Məto suah un tən-ipən məmə, “Iərəmərə, awi. Egəhan-in io ekuwɨn pitən mɨtənɨm rəhak tata.”  
\v 60 Məto Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Kəp, apəs-pən. Pəs netəm kɨnotɨmɨs rəkɨs e nɨkilat, koatɨtənəm atɨp ilat mɨn. Məto ik, uwɨn mən-iarəp nərəmərəən rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 61 Kən kit mɨn tatən məmə, “Iərəmərə, ekətəu-pən ik muwa io etəmim rəham, məto awi, əpəs pitən ekɨtəlɨg-pən mɨn imak ikɨn mauiatɨpin rəhak mɨn netəmim.”\x - \xo 9:61 \xt 1 King 19:20 \x*   
\p
\v 62 Məto Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Okəmə suah kit tətuoun matol wək rəha Uhgɨn, məto rəhan nətəlɨgən tatuwɨn o nat pɨsɨn pɨsɨn mɨn neen, kən suah u təsahmen-pənən məmə Uhgɨn otərəmərə lan.”   
\c 10  
\s1 Iesu təmahl-ipən rəhan netəmim sepɨnte-tu kotamnus-iarəp namnusən təwɨr  
\m
\v 1 Uarisɨg e natɨmnat mɨn əh, Iərəmərə təmɨtəpun rəkɨs sepɨnte-tu netəmim neen mɨn rəhan, kən təmahl-ipən ilat kəiu kəiu kotaupən-in moatuwɨn e taon mɨn ne ikɨn mɨn neen mɨn itəm Iesu təpanuarisɨg muwɨn ikɨn.\x - \xo 10:1 \xt Mak 6:7 \x*   
\p
\v 2 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “!Otəplan-tu! Nagwənən tepət əpəh e nasumən itəm kɨnotɨmətə, məto iolwək mɨn noan məsɨn əm kotəulək-in. Kən otəfak-pən o etəm-iasol rəha nasumən məmə otahl-ipa iolwək mɨn tepət məmə okotuwɨn kəulək-in nasumən rəhan.\x - \xo 10:2 \xt Mat 9:37-38; Jon 4:35 \x*  
\v 3 Otuwɨn, məto nəkotəkəike motɨtun məmə io etahl-ipən itəmat məmə nakotuwɨn tahmen-pən e sipsip əlkələh mɨn itəm kotaliwək moatuwɨn ilugɨn e kuri iarupɨn mɨn.\x - \xo 10:3 \xt Mat 10:16 \x*  
\v 4 Kən onəkəsotosən kətɨm əkəku rəha məni, ne kətɨm, ne put, kən əsotamegən e suatɨp katəghat kəm netəmim.\x - \xo 10:4 \xt Mat 10:7-14; Mak 6:8-11; Luk 9:3-5 \x*   
\p
\v 5 “Nimə naka itəm onəkotuwɨn ikɨn, nakotaupən motən-iarəp məmə, ‘!Pəs nəməlinuən otətatɨg ikɨn!’  
\v 6 Okəmə etəm rəha nəməlinuən əh-ikɨn, kən rəham nəfakən otuwa mol nɨpahrienən, kən nəməlinuən otətatɨg ron. Məto okəmə etəm tol nəhlan tɨkə, kən noa rəham nəfakən otɨtəlɨg-pa mɨn ron ik.  
\v 7 Kən otatɨg əm e nimə kitiəh əm, sotapɨlən e nimə pɨsɨn pɨsɨn mɨn. Kən nagwənən naka itəm okoatos-ipɨnə kəm itəmat, otun. Kən nənɨmən naka okotos-ipɨnə, otənɨm. Məto-inu in tətuatɨp əm məmə suah kit itəm tatol wək, in tətuatɨp məmə in otos nətouən lan.\x - \xo 10:7 \xt 1 Kor 9:6-14; 1 Tim 5:18 \x*   
\p
\v 8 “Nian itəmat nakotuwɨn taon kit, okəmə nɨkilat tətagien otəmat, kən otun nagwənən naka itəm koatos-ipɨnə kəm itəmat,\x - \xo 10:8 \xt 1 Kor 10:27 \x*  
\v 9 kən otol-wɨr netəmim itəm koatɨmɨs motatɨg ikɨn, kən motən-iarəp kəm ilat məmə, ‘Nərəmərəən rəha Uhgɨn tatuwa iuəhkɨr otəmat.’  
\v 10 Məto okəmə nakotuwɨn e taon kit, kən netəmim nɨkilat təsagienən otəmat, kən otuwɨn motaliwək e suatɨp asol mɨn, kən motən məmə,  
\v 11 ‘Nɨmoulul rəha nɨsɨp itəm tətatɨg e nelkɨtɨmat, ekoatoahapɨspɨs rəkɨs, in nəmtətin tatəgətun məmə nəmotol təsahmenən, kən Uhgɨn təmapəs itəmat. Məto nəkotəkəike motɨtun məmə nərəmərəən rəha Uhgɨn tɨnatuwa iuəhkɨr rəkɨs.’\x - \xo 10:11 \xt Wək 13:51; 18:6 \x*  
\v 12 Kən iatən nɨpahrienən kəm itəmat məmə, Uhgɨn otol nalpɨnən asol kəm ilat taprəkɨs-in nalpɨnən rəha taon rat əh Sotom aupən.”\x - \xo 10:12 \xt Jen 19:24-25; Mat 10:15; 11:24 \x*   
\p
\v 13 “!Itəmat netəm Korasin, kəsi, nahməən asol otuwa otəmat! !Itəmat netəm Petsaeta, kəsi, nahməən asol otuwa otəmat! Məto-inu emol pap nat pɨspɨs tepət e taon mil rəhatəmat! Kən okəmə emol natɨmnat mɨn əh əpəh Taea ne Saeton aupən, okol netəmim əh-ikɨn əh kəmotəuhlin rəhalat nətəlɨgən e nolən rat mɨn, kən ilat kəmotuwɨn e natɨmnat rat motuwɨn moatəpələh e nəmtap e nɨgəm motəgətun məmə koatəto tərat agɨn o rəhalat nolən rat mɨn.  
\v 14 Məto e nian əh itəm Uhgɨn otol nalpɨnən kəm netəmim, nalpɨnən rəhatəmat in otəskasɨk, maprəkɨs-in nalpɨnən rəha netəm Taea ne Saeton aupən ikɨn.  
\v 15 ?Kən itəmat netəm Kapaneam, nɨkitəmat təht məmə Uhgɨn otɨləs-ipər itəmat e ikɨn rəha nɨsiaiiən əpəh e nego e neai? !Kəp! Məto Uhgɨn otɨləs-iəhau itəmat nakotuwɨn ləhau agɨn, ikɨn itəmat onəkotaulɨs ikɨn.”\x - \xo 10:15 \xt Mat 11:20-24\x*   
\p
\v 16 Kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn məmə, “Netəmim itəm koatətəlɨg-in itəmat, koatətəlɨg-in io. Kən netəmim itəm koatəuhlin məntaalat kəm itəmat, koatəuhlin məntaalat kəm io, kən netəmim itəm koatəuhlin məntaalat kəm io, koatəuhlin məntaalat kəm suah u itəm təmahl-ipa io.”\x - \xo 10:16 \xt Mat 10:40; Luk 9:48; Jon 5:23 \x*   
\s1 Netəmim rəha Iesu sepɨnte-tu kəmoatɨtəlɨg  
\p
\v 17 Kən netəmim mɨn rəha Iesu ilat sepɨnte-tu kəmotɨtəlɨg-pa mɨn, kən nɨkilat tətagien moatən kəm Iesu məmə, “!Iərəmərə, nat əpnapɨn narmɨn rat mɨn, məto nian itɨmat ekotəghat e nərgəm, kən ilat koatol nəwiatɨmat!”  
\v 18 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Io emehm Setan təmɨsɨ-pər ilɨs e neai meiuaiu tahmen-pən e nɨpɨtən.\x - \xo 10:18 \xt Aes 14:12; Nol Əpən 12:7-10,13; Luk 10:15; Jon 12:31; Nol Əpən 20:1-3,10\x*  
\v 19 Otətəlɨg-tu. Io enos-ipɨnə rəkɨs nəsanənən kəm itəmat, inəh itəmat nəkotɨtun neguətainən sɨnek mɨn ne skopion\f + \fr 10:19 \ft Skopion in nat kit tahmen e tupə əkəku kit itəm tatəkioah e nɨməptən. Tatus itəm, kən tɨtahmə tɨtahmə, taprəkɨs-in milpat o tɨmar.\f* mɨn. Kən nəsanənən itəm iatos-ipɨnə kəm itəmat, in taprəkɨs-in nəsanənən rəha tɨkɨmɨr rəhatat, Setan. Kən okol nat kit təsərəkɨnən itəmat.  
\v 20 Inəh nɨpahrienən. Məto nəsotagienən məmə narmɨn rat mɨn koatol nəwiatəmat, məto otagien əm məto-inu Uhgɨn təməte rəkɨs nərgɨtəmat əpəh e nego e neai.”\x - \xo 10:20 \xt Fil 4:3; Nol Əpən 3:5 \x*   
\p
\v 21 Kən e nian əh, Iesu nɨkin tətagien pɨk e nagienən itəm tatɨsɨ-pən e Narmɨn Rəha Uhgɨn, kən in təməfak mən məmə, “Tata Uhgɨn, ik Iərəmərə rəha natɨmnat rafin ilɨs e neai ne ləhau e nətueintən. Iatənwiwi ik məto-inu nəməhluaig-in nɨpətɨ natɨmnat mɨn u e nɨganəmtɨ netəmim itəm kotenatɨg motɨtun wɨr nat. Kən nəmol-arəp kəm netəmim itəm kotahmen-pən əm e nɨsualkələh məmə okotɨtun wɨr. Əwəh, Tata, inu nat kit itəm nakolkeike.”   
\p
\v 22 Kən Iesu təmatəkəike matəghat kəm ilat məmə, “Rəhak Tata təmegəhan-in-pa rəkɨs natɨmnat rafin e nelmək. Tata əm tɨtun Netɨn. Kən Nətɨn əm ne netəmim neen, ilat mɨn əm kotɨtun Tata. Ilat u netəmim itəm Nətɨn təmɨtəpun ilat məmə in otol-arəp Tata rəhan kəm ilat.”\x - \xo 10:22 \xt Jon 3:35; 10:15 \x*   
\p
\v 23 Kən Iesu təmeirair məghat əm kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “!Nəkotatɨg e nəwɨrən pahrien məto-inu itəmat nakoatehm e nɨganəmtɨtəmat natɨmnat mɨn əh!  
\v 24 Iatən kəm itəmat məmə, aupən ikɨn ien mɨn tepət, ne kig mɨn tepət, kəmotolkeike pɨk məmə okotehm natɨmnat mɨn u itəm itəmat nakoatehm, məto kəməsotehmən. Kən ilat kəmotolkeike məmə okotəto natɨmnat mɨn itəm nakoatəto, məto kəməsotətoən.”\x - \xo 10:24 \xt Mat 11:25-27; 13:16-17\x*   
\s1 Iesu təmuəh nimaa nəghatən e etəm təwɨr kit rəha Sameria  
\p
\v 25 Kən e nian əh, ienatɨg kit e Lou təmətul meiuə əm e nətapəhən kit kəm Iesu məmə otehm-tu okəmə Iesu in tenatɨg wɨr o kəp. In təmən məmə, “?Iəgətun, oekahro min-nulan mos nəmegəhən lilɨn?”\x - \xo 10:25 \xt Mat 22:35-40; Luk 18:18 \x*  
\v 26 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “?Lou rəha Moses tatən məmə naka? ?Nian ik nətafin, kən nɨpətɨn tatən naka kəm ik?”   
\p
\v 27 Kən suah un tən-ipən məmə, “Onakəkəike molkeike Iərəmərə rəham Uhgɨn e nɨkim rafin, ne nəmegəhən rafin rəham, ne nəsanənən rafin rəham, ne nətəlɨgən rafin rəham;\x - \xo 10:27 \xt Dut 6:5\x* kən molkeike mɨn ik mɨn neen tahmen-pən əm məmə nakatolkeike atɨp ik.”\x - \xo 10:27 \xt Lev 19:18\x*   
\p
\v 28 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “In ətuatɨp un. Okəmə nakatol nəhlan, kən ik onakos nəmegəhən lilɨn.”\x - \xo 10:28 \xt Lev 18:5 \x*   
\p
\v 29 Məto suah əh, in tolkeike əm məmə otəgətun rəhan nolən məmə in etəm ətuatɨp, kən in təmətapəh o Iesu məmə, “?Məto pah mɨn u ilat io mɨn neen?”   
\p
\v 30 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Suah kit təmiet Jerusalem kən maliwək meiuaiu matuwɨn əpəh Jeriko. Kən e suatɨp, iakləh neen kəmotaskəlɨm motəmki-rəkɨs rəhan natɨmnat, kən motoh kələhəu tɨmɨseah mətaməhl e suatɨp, kən kotagɨm motapəs.   
\p
\v 31 Kən təpəwɨr əh, pris kit tatɨtəp suatɨp əh matuwa, məto nian in təməplan suah əh, in təmaliwək mawɨlək-in matuwɨn.  
\v 32 Kən Lifaet\f + \fr 10:32 \ft Lifaet, ilat netəmim mɨn u kotasitu e pris mɨn e wək rəhalat, kən koatol wək pɨsɨn pɨsɨn mɨn əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn.\f* kit tɨtəp mɨn əm suatɨp kitiəh muwa, kən nian təməplan suah əh tətaməhl, in təmol əm nat kitiəh mɨn mawɨlək-in.  
\v 33 Məto etəmim kit rəha Sameria, itəm koatol tɨkɨmɨr ilat netəm Isrel, in mɨn tɨtəp suatɨp əh matuwa, kən məplan suah əh tətaməhl. Nian təməplan, nɨkin təmahmə ron,  
\v 34 kən təmaliwək muwɨn iuəhkɨr ron, mafəl rəhan nɨməgəm mɨn e oel ne wain, kən malpin wɨr ilat. Kən təmɨləs-ipər suah əh mahtu-pər e rəhan togki, kən mɨləs mian əpəh e hotel matehm wɨr.  
\v 35 Kən kəmən lawɨgin, in təmos məni neen\f + \fr 10:35 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “Tenarius kəiu.” Nian suah kit tatol wək nian kitiəh, kən katətou-in tenarius kitiəh.\f* muwɨn mos-ipən kəm etəm-iasol rəha hotel, kən mən-ipən kəm in məmə, ‘Onakatehm wɨr suah u, kən okəmə nəkətuatin rəham neen məni, kən onakən-ipa kəm io nian ekɨtəlɨg-pa mɨn, pəs io ekos-ipɨnə nɨtain.’”   
\p
\v 36 Kən nian Iesu tɨnol namnun nəghatən u, kən təmətapəh o ienatɨg e Lou məmə, “?E rəham nətəlɨgən, suah miləhal əh, nəkɨtun məmə iləhal pah təmol təwɨr kəm suah əh kəmoh, tahmen məmə in in kit?”  
\v 37 Kən ienatɨg e Lou təmən-ipən məmə, “Etəmim itəm in təmasəkitun suah əh.” Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Ita. Ik uwɨn mol mɨn tahmen-pən əm məmə inu suah əh təmol mihin ne.”   
\s1 Iesu təmuwɨn latuənu rəha Mata ne Meri  
\p
\v 38 Nian Iesu ne rəhan mɨn netəmim kotaliwək e suatɨp, kən kəmotiet-arəpən latuənu kit. Kən pətan kit, nərgɨn u Mata, təmos Iesu e nɨkin agien muwɨn əpəh e rəhan nimə.  
\v 39 Pətan əh, pian kit əh-ikɨn, nərgɨn u Meri. Kən Meri təmuwa matəpələh iuəhkɨr o nelkɨ Iərəmərə matətəlɨg-in nəgətunən mɨn rəhan.\x - \xo 10:39 \xt Jon 11:1; 12:2-3 \x*  
\v 40 Məto Mata, rəhan nətəlɨgən tatuwɨn pɨk o nolən nagwənən, kən wək tɨnatoh in. Kən təmuwɨn o Iesu mən-ipən kəm in məmə, “?Iərəmərə, tahro? ?Nɨkim təht məmə tətuatɨp əm, o kəp, məmə pətan u piak təsasituən lak ne o nolən wək u, kən io pɨsɨn əm iatol? Ahl-ipa məmə otuwa masitu lak.”  
\v 41 Məto Iərəmərə təmən-ipən kəm in məmə, “Ei, Mata. Əsətəlɨg-in pɨkən natɨmnat mɨn tepət nəhlan.  
\v 42 Məto nat kitiəh əm in nat keike, kən Meri in tɨnɨtəpun rəkɨs nat u itəm in təwɨr taprəkɨs, kən okol io esɨləs-irəkɨsən nat əh ron.”\x - \xo 10:42 \xt Mat 6:33 \x*   
\c 11  
\s1 Iesu təmatəgətun rəhan netəmim e suatɨp rəha nəghatən kəm Uhgɨn e nəfakən  
\r (Mat 6:9-15; 7:7-11)  
\m
\v 1 Nian kit, Iesu təmatəghat kəm Uhgɨn e nəfakən əpəh ikɨn kit. Kən nian təmol namnun rəhan nəfakən kəm Uhgɨn, kən rəhan kit etəmim təmətapəh ron məmə, “Iərəmərə, əgətun-tu itɨmat e suatɨp rəha nəghatən kəm Uhgɨn e nəfakən, tahmen-pən e Jon Baptais in təməgətun mihin rəhan mɨn.”   
\p
\v 2 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nian nakotəghat kəm Uhgɨn e nəfakən, onəkotən məmə,  
\q1 ‘Tata Uhgɨn, nərgəm in ilɨs agɨn, pəs netəmim okotɨsiai-in.  
\q1 Pəs rəham nərəmərəən tuwa matɨg.  
\v 3   
\q1 Nian rafin, os-ipa nagwənən kəm itɨmat tahmen-in rəha nian roiu.   
\q1
\v 4 Kən afəl rəkɨs rəhatɨmat nolən rat mɨn məto-inu itɨmat esotaskəlɨm-iəkɨsən e nɨkitɨmat nolən rat mɨn rəha netəmim itəm koatol kəm itɨmat.  
\q1 Kən segəhan-inən itɨmat ekotuwɨn ima nos-ipən-os-ipənən, ikɨn itəm məta oekotakiə motol təfagə rat.’”   
\p
\v 5-6 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Okəmə suah kit tuwa imam ikɨn lapɨn, kən rəham nagwənən tɨkə, kən onəkol naka? Onəkuwɨn e nimə rəha ik kit, kən mən-ipən məmə, ‘Io kit, os-ipa nagwənən məsɨn, kən ekos muwɨn magwən suah kit lan itəm təmɨsɨ-pən isəu muwa imak ikɨn roiu lapɨn, kən rəhak nagwənən tɨkə məmə ekagwən in lan.’  
\v 7 Kən in otuhalpɨn-pɨnə kəm ik məmə, ‘!Aaah! Atuwɨn, səhgaiirən etɨmat, enotapɨl rəkɨs itɨmat rəhak nɨsualkələh. Okol esətul mɨnən mos-ipɨnə nagwənən kəm ik.’  
\v 8 Ekən kəm itəmat məmə, nat əpnapɨn ik in kit, məto suah un təsolkeikeən məmə in otos-ipɨnə nagwənən kəm ik. Məto iatən nɨpahrienən, nian nakatəkəike matətapəh ron, kən in otətul mos-ipɨnə natɨmnat rafin kəm ik itəm nakolkeike.   
\p
\v 9 “Kən tol nəhlan ekən kəm itəmat məmə, otətapəh-in kəm Uhgɨn o natɨmnat, kən in otos-ipɨnə kəm itəmat. Kən otegəs-in, kən nakotehm. Kən otəht-əht toa, kən toa oterəh otəmat.  
\v 10 Ekən nəhlan məto-inu netəmim rafin itəm koatətapəh-in, kən okoatos. Kən netəm mɨn u itəm koategəs-in, kən okoatehm. Kən netəmim itəm koatəht-əht toa, kən toa oterəh olat.   
\p
\v 11 “Itəmat tata mɨn. ?Itəmat kit, nian nətɨn tatətapəh-in nəm, məto in tatos-ipən sɨnek? !Kəp!  
\v 12 ?O nian in tatətapəh-in noanahlɨ-mənɨg, məto in tatos-ipən skopion?\f + \fr 11:12 \ft Skopion - afin-tu futnot əpəh Luk 10:19\f* !Kəp!  
\v 13 Nat əpnapɨn itəmat netəm nakotərat, məto nakoatos-ipən natɨmnat wɨr mɨn kəm nenətɨtəmat mɨn. Məto Tata Uhgɨn əpəh e nego e neai, nolən rəhan in təwɨr pɨk maprəkɨs-in nolən rəhatəmat, kən nɨpahrienən, in otos-ipən Narmɨn Rəhan kəm netəm mɨn u itəm koatətapəh-in ron.”   
\s1 Netəmim neen kəmoatən məmə Iesu tatol wək e nəsanənən rəha Setan  
\r (Mat 12:22-30, 43-45; Mak 3:20-27)  
\p
\v 14 Kən e nian kit, suah kit əh-ikɨn itəm narmɨn rat tətatɨg lan, kən tol məmə in təruru nəghatən. Kən Iesu təməhg-iarəp narmɨn rat əh, kən suah əh təmətuoun matəghat, kən netəmim narmɨlat təmiwɨg pɨk ron.  
\v 15 Məto netəmim mɨn əh neen koatən məmə, “Pielsepul u in etəm-iasol rəha narmɨn rat mɨn, in əm əh təmos-ipən nəsanənən kəm suah u məmə in otəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e netəmim.”\x - \xo 11:15 \xt Mat 9:34; 10:25 \x*  
\v 16 Kən netəm pɨsɨn neen mɨn kəmotətapəh o Iesu məmə in otol-tu nat pɨspɨs kit e nəsanənən itəm tatɨsɨ-pən e nego e neai məto-inu, ilat kotolkeike məmə okotɨtun-tu məmə Iesu in etəmim pah.\x - \xo 11:16 \xt Mat 12:38 \x*   
\p
\v 17 Məto Iesu tɨnɨtun rəkɨs nətəlɨgən mɨn rəhalat, kən təmən məmə, “Okəmə netəmim e kantri kit koatoor ilat mɨn, kən okotərəkɨn rəhalat kantri, kən nərəmərəən otɨsas mɨkə. Kən tahmen-pən əm, e latuənu kit, okəmə netəmim lan koatoor ilat mɨn, kən okotərəkɨn agɨn-əh latuənu u.  
\v 18 ?Kən okəmə netəmim rəha Setan koatoor ilat mɨn, kən otahro nulan rəhan nərəmərəən otətatɨg? Iatən min-nulan məto-inu nakoatən məmə iatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e nəsanənən rəha Pielsepul.  
\v 19 ?Kən okəmə io, iatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e nəsanənən rəha Pielsepul, kən tahro e rəhatəmat mɨn netəmim, ilat koatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e nəsanənən rəha pah? Tol nəhlan, ilat okotakil rəhatəmat mɨn nəghatən məmə in neiueiuəən.  
\v 20 Məto okəmə io iatəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e netəmim e nəsanənən rəha Uhgɨn, kən tatəgətun məmə nərəmərəən rəha Uhgɨn tɨnuwa rəkɨs otəmat.   
\p
\v 21 “Nian etəm rəhan nəsanənən tepət tatəmɨk natɨmnat rəha nəluagɨnən, tatətul matɨp matehm wɨr rəhan nimə, inəh rəhan natɨmnat okotatɨg wɨr əm.  
\v 22 Məto nian etəm pɨsɨn kit mɨn itəm rəhan nesanənən taprəkɨs-in in, otuwa muəmou mətian mətian tol win lan, in tatos-irəkɨs rafin rəhan natɨmnat rəha nəluagɨnən itəm təmələhəu-pən rəhan nətəlɨgən lan, kən in otoor natɨmnat rafin rəha suah əh kəm rəhan mɨn netəmim.\x - \xo 11:22 \xt Kol 2:15 \x*   
\p
\v 23 “Etəm u itəm təsuarisɨg-inən io, in rəhak tɨkɨmɨr. Kən etəmim u itəm təsargətainən sipsip mɨn, in tatol ilat kotagɨm atit.”\x - \xo 11:23 \xt Luk 9:50 \x*   
\p
\v 24 Kən Iesu təmən məmə, “Nian narmɨn rat tatiet e suah kit, kən in tətan əpəh ikɨn kɨkə-kɨkə ikɨn nəhau tɨkə lan mategəs-in ikɨn otameg ikɨn, məto təsəplanən. Kən in tatən məmə, ‘Pəs ekɨtəlɨg-pən e rəhak nimə itəm emɨsɨ-pən ikɨn aupən.’  
\v 25 Kən nian in tatɨtəlɨg-pa, mehm rəhan nimə kəmafəl təpiə wɨr, kən natɨmnat rafin koatɨs wɨr.  
\v 26 Kən in otuwɨn mit mɨn narmɨn rat sepɨn mɨn motuwa itəm kotərat kotaprəkɨs-in in. Kən okotuwɨn mɨn imə motatɨg e nəmegəhən rəha suah u. Kən suah u, aupən rəhan nəməgəhən tərat, məto roiu tɨnərat pɨk agɨn-əh.”   
\p
\v 27 Nian Iesu tatən nəghatən əh, pətagwəhl kit tagət əfəməh məmə, “Pəs Uhgɨn otawte-in rəhan nəwɨrən kəm pətan itəm təmemək-in ik, kən mətapinahin ik.”\x - \xo 11:27 \xt Luk 1:28,42,48 \x*   
\p
\v 28 Kən Iesu təmə, “Nɨpahrienən, məto Uhgɨn otawte-in rəhan nəwɨrən taprəkɨs kəm netəmim itəm koatəto nəghatən rəhan, kən moatol.”   
\s1 Nəmtətin rəha Jona  
\r (Mat 12:38-42; Mak 8:12)  
\p
\v 29 Kən nian netəmim kəmotuwa məmə okotəto nəghatən rəha Iesu, kəmotuwa tepət məsɨn mɨn, kən Iesu təmə, “Itəmat netəm roiu ne, itəmat nol təfagə rat agɨn. Itəmat nakotolkeike məmə nakotehm nat pɨspɨs u nəmtətin kit. Məto okol Uhgɨn təsos-ipɨnəən nəmtətin kit kəm itəmat. Məto Uhgɨn otos-ipɨnə nəmtətin kitiəh əm kəm itəmat, inəh nəmtətin rəha Jona.\x - \xo 11:29 \xt Mat 16:4 \x*  
\v 30 Tahmen əm e Jona itəm təmuwa nəmtətin kit tatuwɨn o netəmim rəha taon u Nineva aupən, e nolən kitiəh mɨn əm, io Nətɨ Etəmim ekuwa nəmtətin rəha netəmim u-roiu ne.  
\v 31 Kən e nian əh itəm Uhgɨn otakil netəmim rafin, kən kwin rəha nəptən pis ikɨn, in otətul mən-iarəp məmə itəmat netəm nakotərat. Otɨtun nənən nəhlan məto-inu, in təmiet e nɨkalɨn nəptən əpəh isəu agɨn, kən maliwək muwa məmə otəto nəghatən rəha Kig Solomon itəm tenatɨg wɨr. Kən otəplan-tu, suah kit itəm ilɨs taprəkɨs-in Kig Solomon tɨnuwa.\x - \xo 11:31 \xt 1 King 10:1-10 \x*  
\v 32 Kən netəmim rəha Nineva okotətul e nian Uhgɨn otakil netəmim rafin lan, kən ilat okotən məmə itəmat nəmotol nolən tərat. Kən ilat kotɨtun nənən nəhlan məto-inu, nian ilat kəmotəto nəghatən rəha Jona, ilat kəmotəuhlin ilat e nolən rat mɨn rəhalat. Kən roiu, suah kit ikɨn-u itəm in ilɨs taprəkɨs-in Jona.”\x - \xo 11:32 \xt Jona 3:5-10 \x*   
\s1 Nəhag-əhagən rəha lait  
\r (Mat 5:15; 6:22-23)  
\p
\v 33 Kən Iesu təmən məmə, “Suah kit tɨkə itəm tətasiepən e lait, kən uarisɨg in tatəhluaig-in, o tətaii-pən e nɨpəg kɨtəh. Kəp. Məto nian etəmim tətasiepən e lait, otəkəike mətu-pər e nɨg rəha lait məmə netəmim itəm okotuwa e nɨpəg noa nimə, kən moatehm nəhag-əhagən rəha lait o nəplanən natɨmnat.\x - \xo 11:33 \xt Mak 4:21; Luk 8:16 \x*  
\v 34 Nɨganəmtɨm in tahmen e lait itəm tatos-ipən nəhag-əhagən kəm nɨpətɨm. E nian nɨganəmtɨm mil kuəwɨr, tahmen əm məmə nɨpətɨm tərioah e nəhag-əhagən. Məto nian nɨganəmtɨm mil kuərat, tahmen əm məmə nɨpətɨm tərioah e napinəpən.\f + \fr 11:34 \ft Nɨpətɨn kit rəha “nɨganəmtɨm mil kuəwɨr” təmə, ik etəm kit itəm nɨkim tagien o nasituən netəmim e rəham məni. Kən nɨpətɨn kit rəha “nɨganəmtɨm mil kuərat” təmə, ik iaumɨs kit. Nɨpətɨn kit mɨn rəha “nɨganəmtɨm mil kuəwɨr” təmə, rəham nətəlɨgən kitiəh əm o Uhgɨn.\f*  
\v 35 Kən tol nulan, ik onakəkəike matehm wɨr məmə nəhag-əhagən e rəham nəmegəhən, in sənəmə napinəpən.  
\v 36 Kən okəmə rəham nəmegəhən in tərioah wɨr e nəhag-əhagən, napinəpən in otɨkə agɨn lam, kən nəhag-əhagən in tətasiəgəpɨn wɨr rafin rəham nəmegəhən, tahmen-pən əm e nəhag-əhagən rəha lait tətasiəgəpɨn ik.”   
\s1 Iesu təməghat əskasɨk kəm Farisi mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou  
\r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40;  //  Luk 20:45-47)  
\p
\v 37 Kən nian Iesu təməghat rəkɨs, kən Farisi kit təmuwa mən-ipən kəm in məmə okian muagwən e rəhan nimə. Kən Iesu təmaliwək muwɨn əpəh imə matəpələh e nɨkalɨ tepɨl o nagwənən.  
\v 38 Kən Farisi apon təmaut ron narmɨn təmiwɨg nian təməplan məmə Iesu təsaikuasən pitən e nelmɨn uarisɨg təpanagwən.   
\p
\v 39 Kən Iərəmərə təmən kəm in məmə, “Itəmat Farisi mɨn, nəkotahmen əm e kap ne plet itəm nakotaikuas elat əpəh ihluə əm, məto əpəh e nɨpəgnoalat, kotapɨn. Itəmat nakotərioah e naumɨsən ne nəratən.  
\v 40 !Itəmat nakotalməl pɨk! ?Nɨkitəmat tatəht o kəp məmə, Uhgɨn itəm təmol nɨpətɨtəm, in təmol mɨn nɨkitəm? !Əwəh!  
\v 41 Məto otos-ipən kəm ian-rat mɨn e nɨkitəmat agien, kən natɨmnat rafin ihluə ne imə kotətuatɨp motəwɨr.   
\p
\v 42 “!Məto itəmat Farisi mɨn, nahməən asol otuwa otəmat! Itəmat nakotətəu-pən wɨr nɨmɨsmɨsɨ Lou mɨn, tahmen e tait rəha nɨmalɨ nɨg mɨn itəm nəmiəwɨlat tatəpien o nolən nagwənən. Məto nakotəuhlin məntaatəmat o nat asol mɨn rəha Lou, inəh nəsotolən nat itəm tətuatɨp mɨn kəm netəmim, kən məsotolkeikeən Uhgɨn. Nəkotəkəike motol nolən wɨr mɨn asol əh, kən məsotaluinən nətəu-pən wɨr mɨnən nɨmɨsmɨsɨ Lou mɨn rafin.   
\p
\v 43 “Itəmat Farisi mɨn, nahməən asol otuwa otəmat, məto-inu nakotolkeike məmə onəkotuwɨn motəpələh aupən e nimə rəha nuəfɨmɨnən. Kən e maket, nakotolkeike məmə netəmim okotɨləs-ipər nelmɨlat kəm itəmat o nɨsiaiiən itəmat.   
\p
\v 44 “Itəmat Farisi mɨn, nahməən asol otuwa otəmat, məto-inu itəmat nəkotahmen e suwɨt itəm kotamkɨmɨk, məto kəsɨtun ətuatɨpən məmə in hiə, kən netəmim kotaliwək pɨkən lan motəruru, motol rəhalat nəmegəhən tətamkɨmɨk.”\f + \fr 11:44 \ft Lou rəha netəm Isrel tatən məmə, okəmə suah kit otek etəm təmɨmɨs, kən in tamkɨmɨk e Lou. Tol nəhlan, ilat kotəkəike motol mak wɨr e ikɨn rəha suwɨt mɨn məmə netəmim kəsotaliwək pɨkən lan.\f*   
\p
\v 45 Kən iəgətun kit rəha Lou təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun. Nian nakatən nəghatən mɨn u, kən tatərəkɨn mɨn itɨmat.”   
\p
\v 46 Kən Iesu təmə, “!Iəgətun mɨn rəha Lou! Nahməən asol otuwa otəmat məto-inu, itəmat nakoatəlɨn-pər nat fɨgəm mɨn itəm tiəkɨs məmə netəmim okoatəmɨk.\f + \fr 11:46 \ft “Nat fɨgəm” itəm Iesu tatəghat-in, in lou əlkələh mɨn tepət təpət rəha noanol rəha Isrel.\f* Məto nəsotasituən məsɨn e noanelmɨtəmat məmə onəkotasitu elat o nəmɨkən natɨmnat mɨn əh.   
\p
\v 47 “Nahməən asol otuwa otəmat məto-inu əpəh e suwɨt mɨn rəha ien mɨn rəha Uhgɨn aupən, nakoatiləkɨn nimə wɨr mɨn, kən nakoatən məmə nakoatɨsiai-in ilat. Məto nakoteiuə. Tɨpɨtəmat mɨn əm kəmotohamnu ilat.\f + \fr 11:47 \ft Iesu tatəhai Farisi mɨn məto-inu koatən məmə koatɨsiai-in ien mɨn aupən. Məto ilat kəsotolən natɨmnat itəm ien mɨn kəmoatən.\f*  
\v 48 Inəh itəmat nakoatən-iarəp məmə nakotegəhan-in natɨmnat mɨn əh itəm tɨpɨtəmat mɨn kəmoatol aupən, inəh kəmotohamnu ien mɨn, kən itəmat nəkoatol namnun e rəhalat wək nian nakoatiləkɨn suwɨt mɨn rəhalat.   
\p
\v 49 “Kən o nat əh, Uhgɨn itəm tenatɨg təmən məmə, ‘Io ekahl-ipən rəhak ien mɨn ne aposol mɨn kotuwɨn motəghat kəm ilat, kən ilat okotɨtəp motol nəratən kəm neen, kən motohamnu neen.’  
\v 50 Tol nəhlan, Uhgɨn otakil itəmat tahmen məmə itəmat əm nəmotohamnu ien mɨn rafin rəhan, kən in otol nalpɨnən kəm itəmat o nɨmɨsən rəhalat, ilat itəm kəmotatɨg e nətuounən rəha nətueintən mətoarus-pa u-roiu,  
\v 51 ien mɨn rafin itəm kəmotohamnu tətuoun e Epel mətoarus-pən Sekaraea, itəm təmɨmɨs e Nimə Rəha Uhgɨn ilugɨn e olta ne nimə.\f + \fr 11:51 \ft E Naoa Rəha Uhgɨn əpəh e Oltesteman, Epel in ien aupən agɨn, kən Sekaraea in namnun. Afin-tu Jen 14 ne 2 Kron 24:22.\f* Nɨpahrienən, itəmat roiu ne, Uhgɨn otol nalpɨnən kəm itəmat.   
\p
\v 52 “Itəmat iəgətun rəha Lou, nahməən asol otuwa otəmat məto-inu suatɨp kit əh-ikɨn itəm tatəgətun nat naka itəm Uhgɨn tolkeike. Itəmat nəkotɨtun suatɨp əh, məto nakotəhluaig-in məmə netəmim kotəruru. Itəmat nəkəsotətəu-pənən, kən nakahtosɨg-in netəmim məmə ilat mɨn kotəruru nətəu-pənən.”   
\p
\v 53 Nian Iesu təmiet e nimə əh mɨnataliwək matuwɨn, kən iəgətun mɨn rəha Lou ne Farisi mɨn, neməha təmol ilat. Tətuoun e nian əh, kəmotuwa rəhan tɨkɨmɨr mɨn. Koatərakin-pən nəghatən əskasɨk tepət kəm in  
\v 54 məmə okoteam-in nɨpəgnəmtɨn neen e nəghatən rəhan itəm təsahmenən.   
\c 12  
\s1 Nəghatən mɨn rəha nem əskasɨkən  
\r (Mat 10:19-20, 26-33; 12:32)  
\m
\v 1 Kən e nian əh, netəmim tepət kəmotuwa kitiəh, okol kafin kəruru. Məto netəmim tɨnepət pɨk, kən moatəhg-irəkɨs-əhg-irəkɨs ilat mɨn. Kən Iesu təmətuoun matəghat kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Itəmat, nakoatəto itəmat o is rəha Farisi mɨn, is u in nolən rəhalat itəm rəhalat nənən təwɨr, məto nɨkilat tamkɨmɨk.  
\v 2 Natɨmnat itəm etəmim tatol anion, Uhgɨn təpanɨləs-iarəpa tagəhag ikɨn. Kən natɨmnat itəm etəmim tatəhluaig-in, kən Uhgɨn təpanɨləs-iarəpa, netəmim okotəplan.\x - \xo 12:2 \xt Luk 8:17 \x*  
\v 3 Natɨmnat itəm nakoatən e napinəpən, kən netəmim okotəto e nərauiəgən. Kən natɨmnat itəm nakoatən anion e nɨpəgnoa nimə, kən netəmim kəpanotən-iarəp ihluə, netəmim rafin okotəto.   
\p
\v 4 “Rəhak mɨn netəmim, ekən kəm itəmat məmə, əsotəginən netəmim itəm kotɨtun nohamnuən nɨpətɨtəmat, məto uarisɨg, okol kəsotol mɨnən nat kit tərat kəm itəmat.  
\v 5 Məto iatən-iarəp etəmim u kəm itəmat itəm tətuatɨp məmə onakoatəgin. Onəkotəkəike motəgin Uhgɨn, məto-inu nian in otohamnu suah kit, in tɨtun nərakin-pənən in e nɨgəm asol. Əwəh, nɨpahrienən, ekən kəm itəmat məmə nakoatəkəike motəgin Uhgɨn.  
\v 6 Mənɨg əlkələh mɨn, katol-salɨm-in ilat tepət nəmtɨn məni əkəku əm, məto Uhgɨn təsaluin agɨn-əhən kit.  
\v 7 Əsotəgɨnən, məto-inu Uhgɨn tolkeike itəmat taprəkɨs-in mənɨg mɨn tepət. Nɨpahrienən, Uhgɨn təmafin mɨtun wɨr noanutəmat rafin.\x - \xo 12:7 \xt Luk 12:24; Wək 27:34 \x*   
\p
\v 8 “Ekən kəm itəmat məmə, okəmə etəmim tatən-iarəp e nɨganəmtɨ netəmim məmə in rəhak kit, kən io Nətɨ Etəmim, io mɨn ekən-iarəp e nɨganəmtɨ nagelo mɨn rəha Uhgɨn məmə in rəhak etəmim.  
\v 9 Məto okəmə etəmim tatən-iarəp e nɨganəmtɨ netəmim məmə in sənəmə etəmim kit rəhak, kən io ekən-iarəp e nɨganəmtɨ nagelo mɨn rəha Uhgɨn məmə suah u in sənəmə etəmim kit rəhak.  
\v 10 Kən etəmim itəm tatən nəghatən rat e Nətɨ Etəmim, Uhgɨn otafəl rəkɨs rəhan təfagə rat. Məto etəmim itəm tatəghat rat e Narmɨn Rəha Uhgɨn, okol Uhgɨn təsafəl rəkɨsən rəhan təfagə tərat.   
\p
\v 11 “Kən nian koatiuw-iarəp itəmat e nimə rəha nuəfɨmɨnən, ne e nɨganəmtɨ iərəmərə mɨn, ne netəm-iasol mɨn məmə okotiuw-iarəp itəmat motakil motuəh motələhəu nəghatən rəhatəmat, kən nɨkitəmat təsəht pɨkən məmə onəkotahro min-nulan kuhalpɨn rəhalat nəghatən,\x - \xo 12:11 \xt Mak 13:11; Luk 21:12-15 \x*  
\v 12 məto-inu e nian ətuatɨp əh, Narmɨn Rəha Uhgɨn otəgətun itəmat e nəghatən naka itəm itəmat onakoatəghat-in kən moatən kəm ilat.”   
\s1 Nimaa nəghatən e etəmim rəhan nautə tepət rəhn-kapə tɨkə  
\p
\v 13 Kən netəm mɨn əh kit təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun. Tata rəhak tɨnɨmɨs rəkɨs. Awi, uəh nɨki piak məmə otoor natɨmnat rəha tata rəhatɨmlau məmə otos-ipa rəhak neen, itəm tata təmələhəu məmə rəhak.”  
\v 14 Məto Iesu təmən kəm in məmə, “Rəhak etəmim, rəhak tɨkə e nətəlɨgən u rəhatəmlau o noorən rəhatəmlau natɨmnat.”  
\v 15 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Oatəto wɨr itəmat. Otahtosɨg-in wɨr itəmat məmə onəkəsotuwamən itəmat iaumɨs mɨn, məto-inu nəukətɨ nəmegəhən, in sənəmə nautə tepət.”\x - \xo 12:15 \xt 1 Tim 6:9-10 \x*   
\p
\v 16 Kən təmuəh nimaa nəghatən u məmə, “Suah kit, rəhan nautə tepət, kən rəhan nasumən tatol nɨpətɨn tepət.  
\v 17 Kən təmən-ipən atɨp kəm in məmə, ‘?Oekahrol min-nulan, məto-inu rəhak nimə mɨn kɨnəsotahmenən məmə ekəlɨn-pən nɨgak nagwənən mɨn lan?’   
\p
\v 18 “Kən in təmən məmə, ‘Təwɨr məmə ekol nulan. Ekəmki-rəkɨs nimə mɨn u, kən ekiləkɨn nimə neen mɨn itəm iahgin məsɨn. Kən ekəlɨn-pən nɨgak nagwənən, ne rəhak nautə mɨn ikɨn.  
\v 19 Kən ekɨtun nənən məmə, rəhak natɨmnat tepət tepət tahmen o nup tepət. Kən roiu ekameg, mətagwən, matənɨm, kən matəto nagienən təwɨr əm nulan matuwɨn.’   
\p
\v 20 “Məto Uhgɨn təmən-ipən kəm in məmə, ‘!Ik ialməl! Roiu əm lapɨn, onakɨmɨs. ?Okahrol rəham natɨmnat u tatəməhl nəmargətain?’”   
\p
\v 21 Kən Iesu təmən məmə, “Uhgɨn otol əm nəhlan kəm netəmim itəm kotargətain nautə tepət məmə in rəhalat, məto nɨkin təsəht pɨkən nolən wɨr mɨn itəm Uhgɨn tolkeike.”\x - \xo 12:21 \xt Mat 6:19-20 \x*   
\s1 Əsotətəlɨg pɨkən natɨmnat rəha nɨpətɨtəm  
\r (Mat 6:19-21, 25-34)  
\p
\v 22 Kən Iesu təmən kəm rəhan netəmim mɨn məmə, “Məto-inu o nolən əh, iatən kəm itəmat məmə, nəsotətəlɨg-in pɨkən natɨmnat rəha nəmegəhən rəhatəmat məmə onəkotun naka, kən məsotətəlɨg-in pɨkən natɨmnat rəha nɨpətɨtəmat məmə onəkotuwɨn-in natɨmnat naka.  
\v 23 Əsotətəlɨg-in pɨkən məto-inu nəmegəhən rəhatəmat taprəkɨs-in nagwənən, kən nɨpətɨtəmat taprəkɨs-in napən mɨn rəha nuwɨn-inən.  
\v 24 Otəplan-tu mənɨg mɨn, ilat kəsotasumən, kən məsotəuləkən, kən rəhalat nimə rəha nagwənən tɨkə, məto Uhgɨn tətagwən ilat. !Məto Uhgɨn tolkeike pɨk itəmat taprəkɨs-in mənɨg mɨn!  
\v 25 ?Nɨkitəmat təht məmə rəhatəmat nətəlɨgən pɨk tɨtun nolən rəhatəmat nəmegəhən təfəməh? !Kəp! Nolən rəha nətəlɨgən pɨk təsafin-pənən aua kitiəh əm e rəhatəmat nəmegəhən.  
\v 26 ?Məto okəmə itəmat nəsotɨtunən nolən nat əkəku kit tol nəhlan, tahro nakoatətəlɨg-in pɨk natɨmnat pɨsɨn pɨsɨn mɨn e nəmegəhən rəhatəmat?   
\p
\v 27 “Nɨkitəmat təht-tu nolən rəha nəguɨ-nɨg mɨn itəm koatəguɨn. Ilat kəsotol wəkən, məsotəhlən rəhalat napən. Məto ekən kəm itəmat məmə aupən, Kig Solomon rəhan nautə tepət, kən rəhan napən təwɨr pɨk, məto rəhan napən mɨn kəsotəwɨrən taprəkɨs-in nəguɨ-nɨg mɨn.  
\v 28 Nəguɨ-nɨg mɨn əh koatətul rəha nian kitiəh əm, kən olawɨgin, netəmim kotaan ilat e nɨgəm, məto Uhgɨn in tatol ilat kotəwɨr kotəwɨr. ?Kən nɨkitəmat təht məmə in otos-ipɨnə napən kəm itəmat, o kəp? !Əwəh! Rəhak netəmim, rəhatəmat nahatətəən in natiəkəku əm.   
\p
\v 29 “Təsəwɨrən məmə nɨkitəmat tatəht pɨk natɨmnat o nəmegəhən rəhatəmat, kən nian rafin nakotegəs-in nagwənən nɨgɨtəmat ne nənɨmən nɨmɨtəmat.  
\v 30 Nɨkitəmat təsəht pɨkən natɨmnat mɨn əh, məto-inu netəm kəsotahatətəən e Uhgɨn, ilat koategəs-in natɨmnat mɨn əh. Rəhatəmat Tata in tɨtun natɨmnat itəm nəkotəkəike motos o nəmegəhən rəhatəmat.  
\v 31 Məto nakotətəlɨg-in pɨk natɨmnat rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn motol tətul aupən e nəmegəhən rəhatəmat, kən in otos-ipɨnə mɨn kəm itəmat natɨmnat mɨn rəha nəmegəhən ikɨn-u e nətueintən.   
\p
\v 32 “Əsotəgɨnən, itəmat sipsip mɨn u rəhak itəm itəmat noan məsɨn əm, məto-inu Tata rəhatəmat nɨkin tagien pɨk məmə onəkotatɨg ahgin rəhan nərəmərəən, kən in otehm wɨr itəmat, kən itəmat mɨn onəkotərəmərə itəmat min.  
\v 33 Otosalɨm-in rəhatəmat natɨmnat mɨn, kən motos-ipən məni lan kəm ian-rat mɨn. Nian nəkotol təwɨr min-nulan, in tahmen-pən məmə nəkotol rəhatəmat pokɨs rəha məni itəm otəsəratən nian kit, kən nakotələhəu-pən rəhatəmat natɨmnat itəm təwɨr əpəh e nego e neai. Kən ikɨn əh, okol iakləh mɨn kəsotuwɨnən iuəhkɨr motakləh-in, kən okol wɨn mɨn kəsotərəkɨnən natɨmnat mɨn əh.\x - \xo 12:33 \xt Luk 18:22 \x*  
\v 34 Iatən nəhlan məto-inu, ikɨn pəhruən rəhatəmat natɨmnat wɨr mɨn koatəməhl ikɨn, kən nɨkitəmat otəkəike matəht natɨmnat mɨn əh-ikɨn əh.”   
\s1 Netəmim rəha Iesu kotəkəike moatətul matɨp o rəhan nuwamən  
\p
\v 35 Kən Iesu təmən məmə, “Pəs nəkoatətul matɨp nian rafin, tahmen-pən əm məmə nakoatuwɨn-in napən mɨn rəha wək, kən moatehm wɨr məmə rəhatəmat lait otatuəp e nian rafin.\x - \xo 12:35 \xt Mat 25:1-13 \x*  
\v 36 Onəkotəkəike motahmen-pən e iolwək mɨn rəha iərəmərə kit itəm tatɨsɨ-pən e lafet kit rəha marɨt. Kən nian in tatuwa matəht-əht toa, kən roiu əm, ilat koaterəh e toa məmə otuwa imə.  
\v 37 Iolwək mɨn itəm koataiir moatətul matɨp nian iərəmərə tatuwa, ilat okotehm motos nəwɨrən rəha iərəmərə. Nɨpahrienən ekən kəm itəmat məmə, in otuwɨn-in napən rəha wək, kən maun-in ilat məmə okotuwa kəpələh, kən in otehm wɨr ilat mətagwən ilat.  
\v 38 Kən okəmə iərəmərə tatuwa lapɨn e napinəpən tɨnəlis kɨnkɨn lan, e nian mənɨg mɨn kɨnotətuoun kɨnoatɨmnən lan, məto iolwək mɨn ilat koatətul matɨp əm, kən in otol təwɨr agɨn kəm ilat.  
\v 39 Kən itəmat nəkotəkəike motɨtun məmə, okəmə suah kit tɨtun nian ətuatɨp itəm iakləh otuwa e rəhan nimə məmə otakləh, kən in okol təsapɨlən, in tatətul matɨp matehm wɨr rəhan nimə məmə iakləh otəsuwamən imə.\x - \xo 12:39 \xt Mat 24:43-44; 1 Tes 5:2 \x*  
\v 40 Kən itəmat, nian rafin nəkotəkəike moatətul matɨp məto-inu io Nətɨ Etəmim ekuwa mɨn e nian itəm itəmat nakəsotɨtunən.”   
\p
\v 41 Kən Pita təmən-ipən kəm in məmə, “Iərəmərə. ?Nakatuəh nimaa nəghatən rəhatɨmat əm, o rəha netəmim rafin?”   
\p
\v 42 Kən Iərəmərə tatən məmə, “?Pah u in iolwək itəm tenatɨg kən tatol rəhan wək e nian mɨn rafin e nolən itəm təwɨr? ?Kən iərəmərə kit otɨləs-ipər pah in otuwa etəm-iasol rəha iolwək mɨn e nimə rəhan məmə in otoor nagwənən nɨgɨ iolwək mɨn rafin e nian ətuatɨp rəhan?  
\v 43 Kən nian iərəmərə rəha suah əh tatiet-arəpa, kən məplan məmə in tatol-wɨr rəhan wək, kən in otol təwɨr kəm iolwək əh.  
\v 44 Nɨpahrienən iakatən kəm itəmat məmə, iərəmərə in otɨləs-ipər iolwək əh tuwa mol etəm-iasol lan məmə in otərəmərə e natɨmnat rafin rəhan.\x - \xo 12:44 \xt Mat 25:21,23 \x*  
\v 45 ?Məto tahro? Kəm-naka iolwək un nɨkin otəht məmə, ‘Rəhak etəm-iasol təsuwamən nuwəh. Okotəsuwa uəhaiən.’ Kən iolwək əh tɨnətuoun matoh iolwək mɨn nɨpɨtan ne nəman, kən muwɨn mətagwən matənɨm mətapɨs. ?Kən iərəmərə otol naka?  
\v 46 Iərəmərə rəha suah un otiet-arəpa ron e nian kit itəm in təməsɨtunən kən məsətul matɨpən ron. Kən iərəmərə otos-ipən nalpɨnən asol kəm in, kən otɨləs-ipən in tuwɨn matɨg ilat netəm mɨn u itəm kəsotolən rəhan nəghatən.\x - \xo 12:46 \xt Mat 24:45-51\x*   
\p
\v 47 “Iolwək əh itəm tɨnɨtun rəkɨs nəghatən rəha iərəmərə rəhan, məto in təsətul matɨpən məmə otol wək mɨn əh, kən okoh in təto nahməən.\x - \xo 12:47 \xt Jem 4:17 \x*  
\v 48 Məto iolwək itəm in təsɨtunən nəghatən mɨn rəha iərəmərə, kən matol natɨmnat itəm təsətuatɨpən itəm otəkəike mos nalpɨnən ron, kən okoh mətɨg əm iolwək u. Etəmim itəm Uhgɨn tatos-ipən natɨmnat tepət kəm in, in otəkəike mol natɨmnat tepət. Kən etəmim itəm katələhəu-pən natɨmnat tepət e nelmɨn, okatətapəh-in mɨn natɨmnat tepət ron.”\x - \xo 12:48 \xt Mat 10:34-36\x*   
\s1 Iesu tatol netəmim koatoor ilat mɨn  
\p
\v 49 Kən Iesu təmən məmə, “Emuwa məmə ekəhlman nɨgəm e nətueintən, kən okəmə roiu əh nɨgəm əh tɨnatuəp rəkɨs, kən nɨkik otagien.  
\v 50 Nian əskasɨk kit itəm otuwa e rəhak nəmegəhən, tahmen e nolə baptais kit, kən nɨkik tɨtahmə lan mətoarus-pən tɨnol namnun.\x - \xo 12:50 \xt Mak 10:38-39 \x*  
\v 51 ?Nɨkitəmat təht məmə emuwa məmə ekələhəu nəməlinuən e nətueintən? !Kəp! Eməsuwamən məmə ekələhəu nəməlinuən, məto emuwa məmə ekol netəmim kotoor ilat mɨn.  
\v 52 Kən tətuoun u-roiu, okəmə netəmim faif e latuənu kit, kən kotoor ilat mɨn, kɨsɨl katəhaləhai kəiu, kən kəiu katuəhai kɨsɨl.  
\v 53 Tata in otəhai nətɨn iərman, kən nətɨn əh otəhai rəhan tata. Kən mama in otəhai nətɨn pətan, kən nətɨn əh otəhai rəhan mama. Kən pətan otəhai uhun, kən uhun otəhai nəgon.”\x - \xo 12:53 \xt Maeka 4:6 \x*   
\s1 Netəmim okotəkəike motɨtun nəmtətin mɨn  
\r (Mat 16:1-4; Mak 8:11-13)  
\p
\v 54 Kən in təməghat mɨn kəm nɨmanin netəmim matən məmə, “Nian nakotehm nɨmal napuə mɨn okotər, kən nakotən uəhai əm məmə otəfɨk, kən otol mihin.  
\v 55 Kən nian nəkotəplan məmə nuwɨg təmɨləs kərpəp,\f + \fr 12:55 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “Nian nakotəto nɨmətag itəm tatɨsɨ-pis,” məto-inu əpəh Isrel, nape-apeən tatuarisɨg nɨmətag itəm tatɨsɨ-pis.\f* nakotən məmə nape-apeən otuwa, kən otol mihin.  
\v 56 !Ei! !Rəhatəmat nənən təwɨr, məto nɨkitəmat tamkɨmɨk! Itəmat nakoatəmə nəkotɨtun pɨk natɨmnat mɨn, kən motɨtun nehmən nɨməptən ne neai, kən nəkotɨtun məmə nian otuwa min-nulan, kən otol nəhlan. ?Məto tahro nakəsotɨtunən nɨpətɨ nəmtətin mɨn itəm nakoatəplan əh-roiu?   
\p
\v 57 “?Tahro nakəsotɨtəpunən suatɨp itəm tətuatɨp məmə onəkotətəu-pən?  
\v 58 Nian suah kit otɨləs ik nakuwɨn e kot, kən nian natualiwək e suatɨp, kən təwɨr məmə nakuaupən muəghat muən wɨr rəhatəmlau nəratən. Okəmə nəkəsioal mihinən, kən otɨləs ik muwɨn e kot, kən etəm-iasol rəha kot otegəhan-in-pən ik e nelmɨ polis, kən polis otɨləs ik muwɨn mahtosɨg-in ik e kalapus.  
\v 59 Iatən kəm ik məmə, okəmə tol nəhlan, okol nəsietən e kalapus mətoarus nakətou rafin agɨn nalpɨnən rəham.”\x - \xo 12:59 \xt Mat 5:25-26\x*   
\c 13  
\s1 Netəmim okotəkəike motəuhlin ilat e rəhalat nolən rat mɨn  
\m
\v 1 Kən e nian əh, netəmim neen kəmotuwa kən-ipən kəm Iesu məmə netəm Kalili neen koatoh nat megəh mɨn məmə okotol sakrifais lan kəm Uhgɨn, kən nian kitiəh mɨn əm, mopael mɨn rəha kapman u Pailat kəmotuwa motohamnu ilat, kən nɨtalat nat megəh mɨn kəmotol əm kitiəh kətaiu.\f + \fr 13:1 \ft Netəm Isrel kəmotaut o nɨmɨsən rəha netəm mɨn əh məto-inu ilat koatatɨg e Nimə Rəha Uhgɨn u tasim, kən moatol nat itəm Lou tatən.\f*  
\v 2 Kən Iesu təmən-ipən məmə, “?Tahro? ?Nɨkitəmat təht məmə nɨmɨsən əskasɨk tol min-nulan rəha netəm Kalili əh, tatəgətun məmə ilat netəm rat taprəkɨs-in netəmim rafin rəha Kalili?\x - \xo 13:2 \xt Jon 9:2 \x*  
\v 3 !Kəp! Iatən kəm itəmat məmə təsol mihinən nəhlan. Məto okəmə itəmat nakəsotəuhlinən itəmat e nolən rat mɨn rəhatəmat, kən itəmat mɨn onəkotɨmɨs.  
\v 4 ?Kən tahro e netəm eitin rəha Saeloam itəm nimə əfəməh təmiet məfətain ilat kotɨmɨs? ?Nɨkitəmat təht məmə natɨmnat mɨn əh tatəgətun məmə nəmegəhən rəhalat tərat taprəkɨs-in netəmim rafin əpəh Jerusalem?  
\v 5 !Kəp! Iatən kəm itəmat məmə təsol mihinən nəhlan. Məto okəmə itəmat nakəsotəuhlinən itəmat e nolən rat mɨn rəhatəmat, kən itəmat mɨn onəkotɨmɨs.”   
\p
\v 6 Kən təmuəh nimaa nəghatən u məmə, “Etəmim kit təməfe nɨg kit əpəh e rəhan nasumən, nərgɨn u fik. Kən nian nup mɨn neen təmuwa mɨnuwɨn rəkɨs, suah u təmuwɨn nian tepət mateam-in noa nɨg u, məto tɨkə, məto-inu təsoeən.  
\v 7 Kən in təmən kəm suah u tatehm nasumən məmə, ‘Əplan-tu. Emuwa mateam-in noa fik u mɨnos nup kɨsɨl, məto esehmən noa nɨg kit ne. Ahtɨhl rəkɨs. Təsəwɨrən məmə tatətulosɨg e nɨməptən rəha nasumən.’\x - \xo 13:7 \xt Luk 3:9 \x*  
\v 8 Kən suah u tatehm nasumən tuhalpɨn rəhan nəghatən məmə, ‘Etəm-iasol, əpəs əm tos nup kitiəh mɨn əm. Kən ekel nɨsɨp mɨtəlau e nəukətɨn, kən masitu lan məmki-pən nɨsɨp wɨr.\x - \xo 13:8 \xt 2 Pita 3:9,15 \x*  
\v 9 Kən okəmə tatoe e nup əh-ikɨn, kən təwɨr əm. Məto okəmə kəpə, ik nəkɨtun nəte rəkɨsən.’”   
\s1 Iesu təmol-wɨr pətan kit e Sapat  
\p
\v 10 Kən e Sapat kit, Iesu tatəgətun netəmim əpəh imə e nimə kit rəha nuəfɨmɨnən.  
\v 11 Kən pətan kit əh-ikɨn itəm narmɨn rat tətatɨg lan e nup eitin, kən tatol məmə məntaan tatəfaiu e nian rafin, kən məsətul ətuatɨpən.  
\v 12 Kən nian Iesu təmehm in, kən təmaun-in məmə otuwa ron, kən tatən kəm in məmə, “Pətan. Io iatɨkɨs rəkɨs rəham nɨmɨsən, kol təsaskəlɨm mɨnən ik.”  
\v 13 Kən Iesu təmələhəu-pən nelmɨn lan, kən əmun roiu agɨn-əh mɨn əm, təmətul ətuatɨp mɨnəwɨr, kən mɨnatənwiwi Uhgɨn.   
\p
\v 14 Məto etəm-iasol rəha nimə rəha nuəfɨmɨnən, nɨkin təmahmə məto-inu Iesu təmol-wɨr pətan u e nian rəha Sapat. Kən in təmən-ipən kəm netəmim məmə, “Nian sikis rəhatəmat o nol wəkən. Nəkotɨtun nuwamən e nian mɨn əh məmə in otol-wɨr itəmat lan, məto e nian rəha Sapat, okol nəsotuwamən lan.”\x - \xo 13:14 \xt Eks 20:9-10; Dut 5:13-14 \x*   
\p
\v 15 Kən Iərəmərə təmən-ipən kəm in məmə, “!Rəhatəmat nənən təwɨr, məto nɨkitəmat tamkɨmɨk! ?Pah u e nɨkitəmat e nian rəha Sapat, kən təsɨkɨsən rəhan pɨlɨk o togki itəm təməru ətain, masɨg muwɨn tətanəm nəhau? !Kəp! Itəmat rafin nəkoatol min-nəhlan.\x - \xo 13:15 \xt Luk 14:5 \x*  
\v 16 Məto pətan əh, in noanol kit rəha Epraham, itəm Setan təməlis o nup eitin. Tətuatɨp əm məmə io ekəike mɨkɨs kən mosmegəh in e nian rəha Sapat.”  
\v 17 Kən nəghatən rəha Iesu təmol rəhan tɨkɨmɨr mɨn kəmotaulɨs. Kən netəmim rafin, nɨkilat tətagien o wək wɨr agɨn mɨn itəm Iesu tatol ilat.   
\s1 Iesu təmuəh nimaa nəghatən kəiu e nərəmərəən rəha Uhgɨn  
\r (Mat 13:31-33; Mak 4:30-32)  
\p
\v 18 Kən Iesu təmən məmə, “?Nərəmərəən rəha Uhgɨn in tahmen e naka? ?Kən io oekən nəghatən naka kən məgətun lan?  
\v 19 Nərəmərəən rəha Uhgɨn, in tahmen-pən e noa nəpɨk\f + \fr 13:19 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “nɨkuti mastat.” Mastat in nɨg kit itəm nɨkutin in natiəkəku. Tatəwiə əpəh ikɨn Isrel, məto tɨkə əpəh Ntən.\f* itəm natiəkəku, kən suah kit təmɨləs məfe e rəhan nasumən. Kən nɨkutin tɨnəwiə mɨnol iahgin, kən mənɨg ilɨs mɨn kotuwa moatol-pən nimaalat e nelmɨn mɨn.”   
\p
\v 20 Kən təmən mɨn məmə, “?Iatəgətun nərəmərəən rəha Uhgɨn məmə in tahmen-pən e naka?  
\v 21 In tahmen-pən e is noan məsɨn itəm pətan kit tətalkin e flaoa tepət itəm kəmol-pən e pesɨn asol, kən tətahl flaoa rafin tətasis matol iahgin.”   
\s1 Toa əkəku  
\r (Mat 7:13-14, 21-23)  
\p
\v 22 Kən nian Iesu təmaliwək matuwɨn Jerusalem, kən matəgətun netəmim e taon mɨn ne latuənu mɨn.  
\v 23 Kən suah kit təmətapəh ron məmə, “?Iərəmərə, netəmim noan məsɨn əm itəm Uhgɨn otosmegəh ilat?”  
\p Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə,  
\v 24 “Iatən kəm itəmat məmə onəkotəkəike motalkut pɨk məmə nakotuwɨn-pən e toa itəm natiəkəku tatuwɨn e nego e neai, məto-inu netəmim tepət itəm okotalkut məmə okotuwɨn imə, məto ko kəsotuwɨnən.  
\v 25 Məto o nian kit, iərəmərə rəha nimə əh in otətul mahtosɨg e rəhan toa. Kən itəmat itəm nəsotuwamən əh imə e toa itəm natiəkəku əh, onakoatətul ihluə moatəht-əht toa moatən məmə, ‘Awi, Iərəmərə. !Erəh e toa otɨmat!’ Məto in otən məmə, ‘Ekəruru agɨn-əh itəmat.’\x - \xo 13:25 \xt Mat 25:10-12 \x*  
\v 26 Kən itəmat nakotətuoun moatən məmə, ‘Iərəmərə, kitat kəmotagwən kələh, kən ik nəmatəgətun itɨmat əpəh e rəhatɨmat ikɨn.’  
\v 27 Məto in otən-ipɨnə məmə, ‘Io ekatən kəm itəmat məmə ekəruru agɨn-əh itəmat. Itəmat rafin netəm nakotərat agɨn. !Otuwɨn isəu ron io!’\x - \xo 13:27 \xt Sam 6:8 \x*   
\p
\v 28 “E nian əh itəmat onəkotehm Epraham, ne Aisak, ne Jekop, ne ien mɨn aupən koatatɨg e nego e neai itəm Uhgɨn tatərəmərə lan, məto itəmat onakoatətul ihluə kən okərakin-iarəp itəmat, kən onəkotasək, moatəgətain nəluɨtəmat, moatəto tərat.\x - \xo 13:28 \xt Mat 8:11-12 \x*  
\v 29 Kən netəmim okotɨsɨ-par, kən motɨsɨ-pah, kən motɨsɨ-pəhap, kən motɨsɨ-pis, məmə okotuwɨn motəpələh motagwən e nego e neai itəm Uhgɨn tatərəmərə lan.\x - \xo 13:29 \xt Sam 107:3 \x*  
\v 30 Kən təwɨr məmə nəkotɨtun məmə, netəmim neen itəm koatuarisɨg əh-roiu, ilat okotuwa motətul aupən. Kən netəmim neen itəm koatətul aupən əh-roiu, ilat okəpanotuwa motətul uarisɨg.”\x - \xo 13:30 \xt Luk 14:9; Mak 9:35; 1 Kor 4:9; Mat 20:8\x*\f + \fr 13:30 \ft Netəm Isrel, nɨkilat təht məmə ilat koatətul aupən e netəmim rafin. Kən nɨkilat təht məmə Iaihluə mɨn kotərat əm. Məto Iesu təmə netəmim tepət rəha Isrel okəsotuwɨnən e nego e neai, kən Iaihluə mɨn tepət, ilat okotuwɨn e nego e neai.\f*   
\s1 Herot təmolkeike məmə in otohamnu Iesu  
\r (Mat 23:37-39)  
\p
\v 31 Kən e nian əh, Farisi mɨn neen kəmotuwa motən-ipən kəm Iesu məmə, “Təwɨr məmə nakiet uəhai əm u ikɨn-u matuwɨn, məto-inu Herot Antipas tolkeike məmə otohamnu ik.”   
\p
\v 32 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Herot Antipas in iol keko-eko, tahmen e kuri iarupɨn itəm tətagwən mɨtə. Otuwɨn motən-ipən kəm in məmə io ekatən məmə, ‘Ehm-tu. Nian əkuəkɨr əm əh-ikɨn tətatɨg itəm io ekəhg-iarəp narmɨn rat mɨn e netəmim, kən matol-wɨr nɨmɨsən rəha netəmim, kən uarisɨg e nian kɨsɨl lan, kən ekol namnun rəhak wək.’   
\p
\v 33 “Nat əpnapɨn Herot təmən nəhlan, məto io ekəike matətəu-pən rəhak suatɨp matuwɨn u-roiu, ne olawɨg, ne oniəh muwɨn miet-pən Jerusalem. Inu ikɨn ətuatɨp itəm okotəkəike kɨsiai-in ien mɨn ikɨn. Məto Jerusalem əm, katohamnu ien mɨn rəha Uhgɨn ikɨn.   
\p
\v 34 “!Awe, netəm Jerusalem, netəm Jerusalem! Itəmat nakotohamnu ien mɨn rəha Uhgɨn, kən netəmim itəm Uhgɨn təmahl-ipa kəm itəmat, nəkotahtɨmnu ilat e kəpiel apɨn, inəh netəm u rəha Uhgɨn itəm koatos nəghatən rəhan. Nian tepət iatəg-əfəməh-in nelmək məmə iatəmɨk-əfɨmɨn wɨr itəmat matos wɨr itəmat, tahmen-pən e mənɨg itəm tatu nenətɨn mɨn e nɨkwɨn, məto itəmat nɨkitəmat təsagienən ron kən motapəs io.  
\v 35 Kən nəkotɨtun məmə Uhgɨn təmapəs itəmat, kən iakatən kəm itəmat məmə okol nəkəsotehmən io matuwɨn matuwɨn mətoarus nakotən məmə, ‘!Iərəmərə Uhgɨn tətatɨg ilau suah u itəm tatuwa e nərgɨn!’”\x - \xo 13:35 \xt Sam 118:26; Mat 21:9; 23:39; Mak 11:9-10; Jon 12:13\x*   
\c 14  
\s1 Iesu təmuwɨn əpəh rəha Farisi kit ikɨn  
\m
\v 1 E nian rəha Sapat kit, Iesu təmuwɨn e nimə rəha etəm-iasol kit rəha Farisi mɨn məmə okotagwən, kən netəmim koatɨsɨlu wɨr məmə okotehm-tu naka əh otol.  
\v 2 Kən inəh Iesu tatəpələh ikɨn, suah kit tatɨmɨs e nɨmɨsən rəha kasis-asis, tatəpələh iuəhkɨr əm ron.  
\v 3 Kən Iesu təmətapəh o iəgətun mɨn rəha Lou ne Farisi mɨn məmə, “?Tahro? ?Lou tategəhan-in məmə suah kit otol-wɨr netəm koatɨmɨs kotəmegəh mɨn e nian rəha Sapat, o kəp?”\x - \xo 14:3 \xt Luk 6:9 \x*  
\v 4 Məto ilat kəsotənən nat kit ne. Kən Iesu təmos suah un, mol nɨpətɨn təwɨr mɨn, kən mahl-ipən tatuwɨn.   
\p
\v 5 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Okəmə itəmat kit, rəhan suakəku, o rəhan kau otiwɨg-pən pɨkən e noakɨmɨl asol e nian rəha Sapat, kən in otol naka? In otəkəike muwɨn mɨləs-irəkɨs uəhai əm. ?Pah u etəmat otəsol mihinən?”\x - \xo 14:5 \xt Mat 12:11; Luk 13:15 \x*  
\v 6 Kən nəghatən rəhalat təmɨkə məmə okotən.   
\p
\v 7 Kən Iesu təmehm netəmim neen itəm kəmaun-in ilat o nagwənən, kən kəmotuwa imə motɨtəpun ikɨn mɨn rəha nɨsiaiiən məmə okotəpələh aupən ikɨn. Kən təmən-ipən kəm ilat məmə,  
\v 8 “Okəmə etəmim tətaun-in ik məmə onəkuwa o nagwənən kit rəha marɨt, kən nəsuwɨnən məpələh ikɨn rəha nɨsiaiiən. Məta suah kit in ilɨs katɨsiai-in pɨk tuwa,\x - \xo 14:8 \xt Prov 25:6-7 \x*  
\v 9 kən etəm-iasol rəha nimə otən kəm ik məmə, ‘Agɨm. Pəs suah u in təpələh u ikɨn-un.’ Kən onakaulɨs məto-inu nakəkəike muwɨn məpələh ləhau agɨn itəm nɨsiaiiən tɨkə ikɨn.  
\v 10 Məto okəmə suah kit tətaun-in ik məmə nakuwɨn magwən e lafet kit, kən təwɨr məmə nakɨtəpun ikɨn nɨsiaiiən tɨkə ikɨn. Kən tol nəhlan, nian etəm-iasol rəha nimə tatuwa, in otən kəm ik məmə, ‘Rəhak etəmim, uwɨn məpələh ilɨs, ikɨn rəha nɨsiaiiən.’ Kən inu otɨləs-ipər nərgəm e nɨganəmtɨ netəmim rafin əh imə.  
\v 11 Ekən nəhlan məto-inu etəm tatɨləs-ipər atɨp in məmə in otuwa etəm-iasol, Uhgɨn otɨləs-iəhau in. Məto etəmim itəm tatɨləs-iəhau atɨp in, Uhgɨn otɨləs-ipər mol tuwa etəm-iasol.”\x - \xo 14:11 \xt Mat 23:12; Luk 18:14 \x*   
\p
\v 12 Kən Iesu təmən-ipən kəm etəm-iasol rəha nimə məmə, “Okəmə natol nagwənən asol kit e nərauiəgən o lapɨn, təsəwɨrən məmə nakaun-in ik mɨn neen, ne piam mɨn, ne rəham noanol mɨn, ne netəm rəhalat nautə tepət itəm kotatɨg kɨtəlau lam. Okəmə natol mihin, kən məta, ilat mɨn okotaun-in ik məmə nakuwɨn motagwən itəmat min, kən ilat okotalpɨn nat nəmol kəm ilat.  
\v 13 Məto nian natol lafet kit, kən onakəkəike maun-in ian-rat mɨn, ne netəm nɨpətɨlat məsɨn tərat, ne ielkɨn rat mɨn, ne netəm nɨganəmtɨlat təpɨs, məmə okotuwa nakotagwən.  
\v 14 Kən Uhgɨn otawte-in rəhan nəwɨrən kəm ik, məto-inu okol ilat kəsotalpɨn agɨn-əhən nat nəmol kəm ilat. Məto e namnun nian, nian netəm kotətuatɨp okoatəmegəh mɨn, kən Uhgɨn otətou ik lan.”\x - \xo 14:14 \xt Jon 5:29 \x*   
\s1 Nimaa nəghatən rəha nagwənən asol  
\r (Mat 22:1-10)  
\p
\v 15 Kən ilat kit əh-ikɨn itəm tətagwən təməto nəghatən əh, kən təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Təwɨr pɨk o etəmim itəm otuwɨn əpəh e nego e neai itəm Uhgɨn tatərəmərə lan, kən magwən e lafet asol rəhan.”\x - \xo 14:15 \xt Luk 13:29 \x*   
\p
\v 16 Məto Iesu təmən kəm in məmə, “Nian kit, suah kit təmol nagwənən asol kit rəhan, kən maun-in netəmim tepət məmə okotuwa kagwən kələh ilat min.  
\v 17 Kən e nian rəha nagwənən, in təmahl-ipən rəhan iolwək məmə otuwɨn mən-iarəp kəm netəmim itəm təmaun-in rəkɨs ilat. Kən tən-ipən kəm ilat məmə, ‘Otuwa kagwən, məto-inu enol əpenə-penə rəkɨs e nagwənən.’  
\v 18 Məto ilat rafin kəmotapəs nuwɨnən moatən məmə okol kəsotuwamən. Kit təmaupən mən kəm in məmə, ‘Kəsi. Ən-tu kəm rəham iərəmərə məmə ko esɨmnən məto-inu, emos-nəmtɨn əm nɨməptən kit, kən ekəike muwɨn mətag.’   
\p
\v 19 “Kən kit mɨn təmə, ‘Kəsi. Ən-tu kəm rəham iərəmərə məmə ko esɨmnən məto-inu, emos-nəmtɨn əm kau ten rəha niuwən kat, kən ekəike muwɨn mehm pitən rəhalat mɨn wək.’   
\p
\v 20 “Kən kit mɨn təmə, ‘Ən-tu kəm rəham iərəmərə məmə ko esɨmnən məto-inu, kəmit rəhak pətan ka latuənu əh-roiu.’\x - \xo 14:20 \xt 1 Kor 7:33 \x*   
\p
\v 21 “Kən iolwək təmuwa mən-ipən kəm rəhan etəm-iasol. Kən etəm-iasol un nɨkin təmahmə təmahmə, kən təmən kəm rəhan iolwək məmə, ‘Uwɨn uəhai e suatɨp ne ikɨn mɨn neen e taon meam-in ian-rat mɨn, ne netəm nɨpətɨlat məsɨn tərat, ne netəm nɨganəmtɨlat təpɨs, ne ielkɨn rat mɨn, kən mit ilat motuwa.’  
\v 22 Kən in təmol əm məmə rəhan etəm-iasol təmən mihin ne, kən təmɨtəlɨg-pa mən-ipən məmə, ‘Etəm-iasol. Natɨmnat rafin itəm nəmən, io enol rəkɨs, məto nagwənən tepət əh-ikɨn kən nimə tahmen e netəmim neen mɨn.’   
\p
\v 23 “Kən etəm-iasol təmən kəm iolwək məmə, ‘Kən uwɨn e suatɨp, ne ikɨn mɨn rafin ihluə e taon, kən uwɨn muəh nɨkilat məmə ilat okotuwa imə, məmə nimə u rəhak otəkəike mər wɨr.  
\v 24 Məto ekən kəm ik məmə netəm emaun-in ilat aupən, ko kəsotun asgəwɨnən nagwənən məsɨn rəhak.’”   
\s1 Nolən rəha nətəu-pənən Iesu  
\p
\v 25 Netəmim tepət tepət koatuarisɨg-in Iesu e suatɨp. Kən in təmeirair mən-ipən kəm ilat məmə,  
\v 26 “Okəmə suah kit tolkeike məmə otuwa muarisɨg-in io, in otəkəike mos io ekətul aupən e rəhan nəmegəhən. In otəkəike molkeike io maprəkɨs-in rəhan tata ne mama ne rəhan pətagwəhl ne nətɨn mɨn ne pian mɨn ne wɨnɨn mɨn, ne in atɨp mɨn.\f + \fr 14:26 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, suah itəm tolkeike məmə otuarisɨg-in Iesu, in tatəkəike metəhau rəhan mɨn. Məto nɨpətɨ nat u məmə, kitat okotolkeike rəhatat mɨn, məto kotəkəike molkeike pɨk agɨn Iesu.\f* Okəmə təsol mihinən, kən ko in təsahmenən məmə otuwa mol rəhak lan etəmim.\x - \xo 14:26 \xt Luk 9:23 \x*  
\v 27 Kən etəmim pah itəm təsɨləsən rəhan nɨg kəluau mətəu-pa io, kən ko in təsahmenən məmə otuwa mol rəhak lan etəmim.   
\p
\v 28 “Okəmə itəmat kit tolkeike məmə otiləkɨn nimə asol kit kaifəməh, kən in otaupən məpələh mehm wɨr məni rəha natɨmnat mɨn məmə otehm rəhan məni məmə tahmen, o kəp.  
\v 29 In tatol nəhlan məto-inu okəmə in təsaupənən mehm wɨr məni ron, kən in tatətuoun matol fauntesen\f + \fr 14:29 \ft Nəghatən u “fauntesen,” tatəghat-in kəpiel mɨn itəm kaupən katəlɨn o niləkɨnən nimə.\f* əm, məto tɨnəruru nol rafinən, kən netəmim rafin itəm okotuwa motehm, kən okotalah-əmnu moatən məmə,  
\v 30 ‘Əplan-tu. Suah u təmətuoun əm rəhan nimə, məto tɨnəruru nol rafinən.’   
\p
\v 31 “Kən okəmə kig kit rəhan mopael ilat ten-taosan əm, tatəto namnusən məmə kig pɨsɨn kit mɨn itəm rəhan mopael mɨn tuente-taosan tatuwa məmə okuəluagɨn, kən otəsuwɨn uəhaiən o nəluagɨnən. Aupən ikɨn, otəkəike məpələh mehm wɨr məmə in tɨtun nol winən, o kəp.  
\v 32 Okəmə tɨtun məmə okol təsol winən, in otəkəike mahl-ipən netəmim neen kotuwɨn motehm rəhan tɨkɨmɨr nian in əpəh isəu əh, kən okotətapəh o nəməlinuən.  
\v 33 Kən e nolən ahmen mɨn əm, itəmat nəkotəkəike motəpələh motehm wɨr nəmegəhən rəhatəmat. Okəmə itəmat kit təsapəsən əh rəhan natɨmnat mɨn rafin, kən ko in təsahmenən məmə otuwa mol rəhak lan etəmim.”   
\p
\v 34 “Nian etəmim kit takiəh nien, kən nɨpətɨ nien in təwɨr o nawɨrən nagwənən. Məto nian kɨnawɨr rəkɨs nagwənən lan, kən nɨpatin təsəwɨr mɨnən o nunən.\f + \fr 14:34 \ft Nəghatən ətuatɨp rəha Iesu təmə, “Sol in təwɨr, məto okəmə rəhan nətehenən tɨnɨkə, kən nat tɨkə otol tətehen mɨn.” Məto sol rəha netəmim e nian mɨn əh, in təmol pɨləh-pɨləh e nat pɨsɨn itəm nətehenən tɨkə. Kən nian neen, okəmə nəhau tatol pɨləh-pɨləh e sol, kənu nətehenən tiet. Məto sol rəhatat u-roiu tosolən mihin. Nian rafin tətehen.\f* \x - \xo 14:34 \xt Mat 5:13, Mak 9:50\x*  
\v 35 Kən okol kəsolən nat wɨr kit lan, kən netəmim okotərakin əm. Etəm matəlgɨn tatɨg, təwɨr məmə in otətəlɨg-in wɨr kən mɨtun nəghatən mɨn u.”   
\c 15  
\s1 Nimaa nəghatən e sipsip  //  itəm təməlue  
\r (Mat 18:10-14)  
\m
\v 1 E nian əh, netəmim tepət itəm koatos məni rəha takɨs, ne netəmim tepət itəm nol təfagə rat, kəmotuwa məmə okotətəlɨg-in Iesu.\fig |alt="shepherd carrying sheep, others following" src="LB00001B.TIF" size="col" loc="Luk 15:1-7" ref="Luk 15:1" \fig*  
\v 2 Kən Farisi mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou koatəghat rat Iesu o netəm nol təfagə rat mɨn əh, moatən məmə, “Suah əh, nɨkin tətagien əm məmə nol təfagə rat mɨn koatuwɨn ron, kən motagwən kələh.”\x - \xo 15:2 \xt Luk 5:30 \x*   
\p
\v 3 Kən e nəghatən mɨn u, Iesu təmuəh nimaa nəghatən u məmə,  
\v 4 “?Itəmat pah u, rəhan sipsip wan-hanrɨt, kən kitiəh təməlue, məto in nɨkin təsəhtən? Okəmə itəmat kit rəhan sipsip təmɨkə nəhlan, kən in otəkəike mapəs rəhan nainti-nain sipsip koatun kras moatətul əpəh təpiə ikɨn, kən in otuwɨn mategəs-in itəm təməlue mətoarus-pən in otehm.\x - \xo 15:4 \xt Esik 34:11,16; Luk 19:10 \x*  
\v 5 Kən nian in təmehm, təmɨləs-ipər məhun, kən nɨkin tətagien.  
\v 6 Kən nian in təmiet-arəpa latuənu, in otəkəike maun-in in mɨn neen, ne netəm kotatɨg motɨtəlau lan, kən mən-ipən kəm ilat məmə, ‘Otuwa kotagien kələh, məto-inu emehm mɨn rəhak sipsip itəm təməlue.’”   
\p
\v 7 Kən nian Iesu təmol namnun nimaa nəghatən, təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kən iatən kəm itəmat məmə, tahmen-pən əm əpəh e nego e neai. Okəmə iol təfagə rat kit tatəuhlin rəhan nəmegəhən kəm Uhgɨn, kən nagienən əpəh ilɨs e nego e neai o suah əh in tepət, taprəkɨs-in nagienən o netəmim nainti-nain itəm nɨkilat təht məmə kotətuatɨp məsotolən nat kit tərat itəm okotəkəike motəuhlin nəmegəhən rəhalat ron.”\f + \fr 15:7 \ft Iesu tatəghat-in Farisi mɨn itəm koatətəu-pən Lou rəha Moses, kən ilat koatən məmə kotətuatɨp, nat əpnapɨn nəratən tətatɨg e nɨkilat rafin.\f*   
\s1 Nimaa nəghatən e məni təmɨkə  
\p
\v 8 Kən Iesu təmatɨg məghat mɨn məmə, “?Okəmə pətan kit rəhan məni ten kəmol e silfa, kən in təmɨkɨl kitiəh, kən in otol naka? In otasiepən e lait kit, kən mol pɨrum megəs-in wɨr əpəh imə matuwɨn matuwɨn mehm.  
\v 9 Kən nian təmehm məni əh, in otaun-in rəhan mɨn neen ne netəm kotatɨg motɨtəlau lan, matən məmə, ‘Otuwa kotagien kələh məto-inu emehm rəkɨs məni ilou rəhak təmɨkə.’”   
\p
\v 10 Kən nian Iesu təmol namnun nimaa nəghatən, təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kən ekolkeike məmə ekən kəm itəmat məmə, e nolən kitiəh mɨn əm, nagienən asol e nɨganəmtɨ nagelo mɨn əpəh ilɨs e nego e neai, nian iol təfagə rat kit tatəuhlin rəhan nətəlɨgən matuwɨn o Uhgɨn.”   
\s1 Nimaa nəghatən rəha nətɨ suah kit iərman itəm təməlue  
\p
\v 11 Kən Iesu təmatəkəike matən məmə, “Suah kit, nətɨn iərman kəiu.  
\v 12 In əkəku lan tən-ipən kəm rəhalau tata məmə, ‘Tata. Oor nautə mɨn rəham, mos-ipa rəhak u-roiu.’ Kən rəhalau tata toor rəhan natɨmnat mos-ipən kəm ilau.   
\p
\v 13 “Kən təsuwəhən, nətɨn in əkəku lan tos rəhan lan muwɨn mol-salɨm-in ilat, kən mos məni e nautə mɨn un miet iməlat ikɨn muwɨn e nəptən pɨsɨn kit mɨn isəu. Kən ikɨn əh, təmatərəkɨn rəhan məni e nolən rat mɨn matuwɨn matuwɨn.  
\v 14 Kən nian rəhan məni tɨnɨkə rafin, nəumɨs asol tɨnɨtan e nɨtən əh, kən nəumɨs tɨnatus suah un, nɨgɨn nagwənən tɨnɨkə.  
\v 15 Kən təmuwɨn matol wək kəm suah kit əh-ikɨn əh, kən suah u təmahl-ipən məmə otuwɨn mətagwən rəhan pɨkəs mɨn.  
\v 16 Kən nəumɨs təmus pɨk məmə in tolkeike məmə otun nagwənən nɨgɨ pɨkəs mɨn, məto etəmim tɨkə itəm otos-ipən nat kit kəm in.   
\p
\v 17 “Kən nətəlɨgən wɨr tɨnuwa mɨn lan, kən matətəlɨg-in məmə, ‘Kəsi. Roiu əh iolwək mɨn rəha tata, nɨgɨlat nagwənən tepət maprəkɨs, məto io ekətatɨg u ikɨn-u, otəsuwəhən kən ekɨmɨs e nəumɨs.  
\v 18 Oekiet u ikɨn-u mɨtəlɨg-pən o rəhak tata, kən mən-ipən kəm in məmə, “Tata. Io emol tefagə tərat kəm Uhgɨn ne ik.\x - \xo 15:18 \xt Sam 51:4 \x*  
\v 19 Roiu əh esahmenən məmə onəkaun-in io məmə nətɨm. Məto aun-in io ekahmen-pən əm məmə io iolwək əm kit rəham.”’  
\v 20 Kən təmətul maliwək mɨnatuwɨn məmə otehm rəhan tata.  
\p “Məto nian təmatuwa əh əpəh isəu, rəhan tata təmasɨpən məplan, kən təmasəkitun, maiu muwɨn mɨləs muətain mətagien ron.  
\v 21 Kən netɨn tən-ipən kəm in məmə, ‘Tata. Io emol tefagə tərat kəm Uhgɨn ne ik. Roiu əh esahmenən məmə onəkaun-in io məmə nətɨm.’   
\p
\v 22 “Məto rəhan tata taun-in rəhan iolwək mɨn mən-ipən kəm ilat məmə, ‘!Ei! Otuwɨn uəhai motos kot itəm in təwɨr maprəkɨs motuwa kuwɨn-in-pən kəm in, kən motos rig motarɨgɨn-pən e noanelmɨn, kən motos put ka kuwɨn-in-pən e nelkɨn,  
\v 23 kən motɨləs pɨlɨk itəm tasis-asis məwɨr motuwa koh, pəs kotol kələh lafet lan rəha nətɨk,  
\v 24 məto-inu nətɨk u, in tahmen əm məmə təmɨmɨs rəkɨs, məto roiu in tɨnəmegəh mɨn. In təməlue, məto enehm mɨn.’ Kən ilat kɨnoatol lafet.\x - \xo 15:24 \xt Efes 2:1,5 \x*   
\p
\v 25 “Kən e nian əh, netɨn asol lan in əpəh e nasumən. Kən e nian təmatuwa mɨnuwa iuəhkɨr o latuənu, kən mɨnəto netəmim koatol napuən mɨn, moatol tanis.  
\v 26 Kən təmaun-in iolwək kit tuwa tətapəh ron məmə, ‘?Ei, naka əh netəmim koatol?’  
\v 27 Kən tən-ipən kəm in məmə, ‘Piam təmuwa, kən rəham tata təmoh pɨlɨk itəm tasis-asis məto-inu piam tɨnɨtəlɨg-pa mɨn, kən in təsanən əm.’   
\p
\v 28 “Kən nɨkin təmahmə, kən məmə, ‘Okol esuwɨnən imə.’ Kən rəhan tata təmuwa ihluə matəkəike kəm in məmə otuwɨn imə.  
\v 29 Məto tən-ipən kəm rəhan tata məmə, ‘Əplan-tu. Kəmuatɨg nup tepət rəkɨs, kən iatol wək u ikɨn-u tahmen-pən əm məmə rəham kit iolwək, kən məsəhtən nəwiam kit ne. ?Məto tahro, tata? Nəməsos-ipamən nat əkəku kit kəm io tahmen-pən e nəni, məmə ekol nagwənən lan itɨmat io mɨn neen.  
\v 30 Məto nətɨm əh itəm təmərəkɨn rafin rəham nautə o nətouən nɨpɨtan mɨn lan rəha suatɨp, kən nian tɨnɨtəlɨg-pən latuənu, kən nakətul matoh pɨlɨk tasis-asis matol lafet lan rəhan.’   
\p
\v 31 “Kən rəhan tata tən-ipən məmə, ‘Nətɨk. Nian rafin kilau min ik kətuatɨg, kən natɨmnat rafin rəhak in rəham.  
\v 32 Məto tətuatɨp əm məmə okotol lafet u motagien, məto-inu piam u tahmen-pən əm məmə təmɨmɨs rəkɨs, məto roiu in tɨnəmegəh mɨn. In təmɨkə, məto roiu kɨnotehm mɨn.’”   
\c 16  
\s1 Nimaa nəghatən rəha etəm-iasol itəm tatol nolən teko-eko  
\m
\v 1 Kən Iesu təmən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Suah kit rəhan nautə tepət, kən in təmos suah kit tuwa etəm-iasol o rəhan iolwək mɨn. Kən rəhan iolwək mɨn neen kəmotuwa moatən-ipən nəratən rəha etəm-iasol əh kəm iərəmərə, moatən məmə, ‘Ei, suah əh tatərəkɨn rəham natɨmnat.’  
\v 2 Kən təmaun-in suah əh tuwa tatəghat kəm in məmə, ‘?Ei, nəghatən naka mɨn u iakatəto katən lam? Ekolkeike məmə nakos rafin nəghatən mɨn rəha wək rəham muwa, məto-inu roiu ekahl-iarəp ik e wək.’   
\p
\v 3 “Kən etəm-iasol əh təmuwɨn matətəlɨg-in məmə, ‘Awe. Rəhak iərəmərə tolkeike məmə otərakin io e rəhak wək u-roiu. ?Kən ekol naka əh-roiu? Nahgik təsahmenən məmə ekel nɨsɨp mos məni ikɨn, kən io iaulɨs pɨk o neasiə-inən məni o netəmim.  
\v 4 !Ei! Roiu əh enɨtun nat naka itəm io ekol pəs netəmim okotit io motuwɨn iməlat ikɨn moatehm wɨr io nian rəhak iərəmərə otərakin io e rəhak wək.’   
\p
\v 5 “Kən in təmaun-in rafin netəmim itəm kəmotol kaon kəm iərəmərə kotuwa ron kitiəh kitiəh. Kən təmən-ipən kəm itəm təmaupən muwa məmə, ‘?Ik nəmol kaon e naka?’  
\v 6 Kən suah əh təmən məmə, ‘Eməmɨk tram rəha oel o noahən ilat wan-hanrɨt.’\f + \fr 16:6 \ft Wan tram oel tahmen e tate o fote lita.\f* Kən etəm-iasol təmən kəm in məmə, ‘Inu ma pepe rəha kaon rəham. Əpələh uəhai əm-tu, kən əte-pən fifti tram əm e rəham pepe.’   
\p
\v 7 “Kən təmən-ipən kəm suah kit mɨn məmə, ‘?Ik nəmol kaon e naka?’ Kən in təmə, ‘Emol kaon e wan-taosan pak wit.’ Kən etəm-iasol təmə, ‘Os ma pepe rəha kaon rəham, kən əte-pən əm eit-hanrɨt pak wit.’   
\p
\v 8 “Kən uarisɨg lan, iərəmərə rəha etəm-iasol apon itəm təmatol tərat kəm in, təmatənwiwi in o rəhan nolən rəha neiueiuəən məmə in otehm wɨr atɨp in. Nat u tatəgətun məmə netəmim rəha nətueintən, ilat kotenatɨg wɨr o nolən mɨn rəha nətueintən nian ilat koatəghat kəm ilat mɨn, taprəkɨs-in nenatɨgən rəha netəmim rəha nəhag-əhagən.\f + \fr 16:8 \ft Nɨpətɨ nəghatən rəha Iesu məmə netəmim rəha nəhag-əhagən kəsotolən natɨmnat itəm Uhgɨn tolkeike məmə otətul aupən e rəhalat nəmegəhən. Nɨkilat təsəht pɨkən nətəlɨgən rəha Uhgɨn.\f*   
\p
\v 9 “Kən iatən kəm itəmat məmə, otasitu wɨr e netəmim e məni rəha nətueintən məmə ilat okotuwa iolɨtəmat mɨn. Kən nian məni rəha nətueintən otɨkə, kən Uhgɨn otos itəmat muwɨn əpəh e nego e neai itəm otətatɨg lilɨn.   
\p
\v 10 “Okəmə nəkɨtun məmə suah kit tatehm wɨr nat əkəku kit, kən nəkɨtun məmə in tɨtun nehm wɨrən nat itəm iahgin. Kən okəmə nəkɨtun məmə suah kit tatol nolən itəm təsətuatɨpən e nat əkəku kit, kən nəkɨtun məmə in otol nolən təsətuatɨpən e nat itəm iahgin.\x - \xo 16:10 \xt Luk 19:17-26 \x*  
\v 11 ?Kən tol nəhlan, okəmə itəmat nəkəsotehm wɨrən məni rəha nətueintən u, kən pah otegəhan-in itəmat məmə nakotos nat itəm təwɨr pahrien, inəh natɨmnat rəha Uhgɨn?  
\v 12 Kən okəmə itəmat nəkəsotehm wɨrən natɨmnat rəha suah kit mɨn, kən nɨkitəmat təsəhtən məmə okos-ipən əh mɨn kəm itəmat rəhatəmat atɨp natɨmnat məto-inu, katəplan məmə onəkəsotehm wɨr mɨnən natɨmnat mɨn əh.   
\p
\v 13 “Etəmim tɨkə itəm tɨtun nuwamən in slef rəha etəm-iasol kəiu. Okəmə in tətalkut məmə otol nəhlan, kən otolkeike kit mol nəwian, kən metəhau kit məsolən nəwian. Okol nəsolən slef rəha Uhgɨn ne məni e nian kitiəh əm.”\x - \xo 16:13 \xt Mat 6:24 \x*   
\p
\v 14 Farisi mɨn kotolkeike pɨk məni, kən nian kəmotəto nəghatən mɨn u, kən kəmotalah-əsan e Iesu.  
\v 15 Məto in təmən kəm ilat məmə, “Itəmat nəkoatol nolən mɨn itəm koatol netəmim koatən məmə nəkotətuatɨp. Məto Uhgɨn tɨtun nɨkitəmat məmə kotərat. Iatən nəhlan məto-inu nat naka itəm netəmim koatɨləs-ipər məmə in nat keike, məto e nɨganəmtɨ Uhgɨn in nat əpnapɨn əm.”\x - \xo 16:15 \xt Mat 23:28; Luk 18:9-14 \x*   
\p
\v 16 Kən in təmatəkəike matən məmə, “Kəmən-iarəp Lou ne nəghatən rəha ien mɨn rəha Uhgɨn mətoarus-pa Jon Baptais, kən uarisɨg lan, katən-iarəp namnusən təwɨr rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn, kən netəmim rafin kotalkut pɨk məmə okotuwɨn motatɨg ahgin.\x - \xo 16:16 \xt Mat 11:12-13 \x*  
\v 17 Məto kəsənən məmə wək rəha Lou ne nəsanənən rəhan təmɨkə. Nəghatən rafin rəhan kotatɨg, in asol mɨn mətoarus-pən in əkəku agɨn. Lou otətatɨg taprəkɨs-in neai ne nətueintən.\x - \xo 16:17 \xt Mat 5:18 \x*   
\p
\v 18 “Kən tahmen-pən əm nulan: okəmə suah kit tatol tifos mətapəs rəhan pətan, kən matit pətan pɨsɨn kit mɨn mətuatɨg, kən in tategoafəl rəhan pətan matol təfagə rat. Kən okəmə suah kit tatit pətan kit itəm rəhan iərman təmapəs kən ilau mətuatɨg, kən in tatol təfagə rat məto-inu in tətakləh-in pətan rəha suah pɨsɨn kit.”\x - \xo 16:18 \xt Mat 19:1-12; Mak 10:1-12\x*   
\s1 Nimaa nəghatən rəha Lasaros ne suah kit rəhan nautə tepət  
\p
\v 19 Kən Iesu təmən məmə, “Suah kit rəhan nautə tepət tatuwɨn e napən wɨr mɨn nəguɨ-naris itəm nəmtɨn tiəkɨs, kən nian rafin tatun pɨk nagwənən wɨr mɨn.  
\v 20 Kən ian-rat kit, nərgɨn u Lasaros, nɨməgəm təmɨrafin nɨpətɨn. Kən kəmɨləs kan kələhəu əpəh e nafiluə rəha latuənu.  
\v 21 In tolkeike pɨk məmə otun nɨmɨsmɨsɨ nagwənən itəm təmɨsas e tepɨl rəha etəm-iasol əh. Kən nat kit tərat mɨn, kuri mɨn kotuwa moatəpəh-əpəh nɨməgəm mɨn rəhan.   
\p
\v 22 “Kən ian-rat əh təmɨmɨs, kən nagelo mɨn kəmotɨləs motuwɨn əpəh e nɨkalɨ Epraham, ikɨn rəha nɨsiaiiən. Suah un rəhan nautə tepət, in təmɨmɨs mɨn, kən kəmɨtənɨm.  
\v 23 Kən in tuwɨn əpəh e nɨgəm asol, kən tatəto nahməən asol, kən nian təmasɨpər, təməplan Epraham əpəh isəu. Kən Lasaros əpəh e nɨkalɨn.  
\v 24 Kən təmaun-in əfəməh məmə, ‘!Tata Epraham! Awi, asəkitun io. Ahl-ipən Lasaros məmə oteer əm noanelmɨn e nəhau kən mos muwa mek namək lan məmə otətəp, məto-inu iatəto nahməən asol e nɨgəm ukɨn-u roiu.’   
\p
\v 25 “Məto Epraham təmə, ‘Nətɨk, nɨkim təht-tu rəham nəmegəhən aupən. Ik nəmatos natɨmnat wɨr rəham tepət, məto Lasaros təmatəto nahməən tepət e nɨpətɨn. Məto roiu əh, in tatəto təwɨr ikɨn-u, kən ik, natəto nahməən tepət e nɨpətɨm.  
\v 26 Kən nat kit mɨn. Ilugɨn-in kitat, noakɨmɨl asol itəm tatoor kitat, ik un, kən itɨmat u. Okəmə itɨmat kit tolkeike məmə otɨmnə mehm ik, məto okol təsɨmnəən. Kən okəmə itəmat kit tolkeike məmə otuwa mehm itɨmat, məto okol təsuwamən.’   
\p
\v 27 “Kən etəm rəhan nautə tepət təmən məmə, ‘Tata. Iakatəkəike kəm ik, awi, kəsi. Ahl-ipən Lasaros tuwɨn e nimə rəha tata rəhak,  
\v 28 məto-inu piak faif əh-ikɨn. Təwɨr məmə in otuwɨn məghat mem əskasɨk ilat məmə okoatəto ilat məmə okəsotuwamən ukɨn-u itəm iatəto nahməən asol agɨn ikɨn.’   
\p
\v 29 “Məto Epraham təmə, ‘Kəp. Nəghatən rəha Moses ne ien mɨn rəha Uhgɨn tətatɨg. Pəs piam mɨn okotəto nəghatən mɨn əh.’   
\p
\v 30 “Kən etəm rəhan nautə tepət təmən məmə, ‘Kəp, Tata Epraham. Təsahmenən. Məto okəmə suah kit otəmegəh mɨn e nɨmɨsən otuwɨn məghat kəm ilat, kən nɨpahrienən, ilat okotəuhlin rəhalat nətəlɨgən kən motapəs təfagə rat mɨn rəhalat.’   
\p
\v 31 “Kən Epraham təmə, ‘Okəmə kəsotətəlɨg-inən nəghatən rəha Moses ne ien mɨn rəha Uhgɨn, kən in nat əpnapɨn okəmə suah kit təmegəh pap e nɨmɨsən kən muwɨn matəghat kəm ilat, məto okol kəsotən mɨnən nɨpahrienən lan.’”   
\c 17  
\s1 Oatəto itəmat  
\r (Mat 18:6-7, 21-22; Mak 9:42)  
\m
\v 1 Kən Iesu təmən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Nɨpahrienən, nos-ipən-os-ipənən rəha təfagə tərat mɨn itəm koatiuw-pən netəmim e nəratən, ilat okotuwa. !Məto nahməən asol tatuwɨn o etəmim itəm tatos-ipən-os-ipən netəmim, o in suatɨp rəha nos-ipən-os-ipənən!  
\v 2 Məto okəmə etəmim kit tatiuw-pən rəhak kit etəmim u tahmen e suakəku, məmə otol təfagə rat, kən suah əh, Uhgɨn otol nalpɨnən asol kəm in. Kən nalpɨnən əh otəskasɨk taprəkɨs okəmə kətu-pən kəpiel kit e nentou, kən kərakin-pən əpəh itəhəi lokamnɨm məmə otamnɨm.  
\v 3 Kən tol nəhlan, oatəto moatehm wɨr rəhatəmat nəmegəhən.  
\p “Okəmə piam tatol təfagə tərat kəm ik, kən ən-ipən rəhan nolən rat e nɨganəmtɨn, kən okəmə tatəuhlin rəhan nətəlɨgən, kən aluin rəhan nolən rat məsosən tatɨg e nɨkim.\x - \xo 17:3 \xt Mat 18:15 \x*  
\v 4 Kən nat əpnapɨn in tatol təfagə rat kəm ik mau sepɨn e nian kitiəh, kən muwa mau sepɨn mən-ipɨnə kəm ik məmə, ‘Kəsi, emol təfagə rat kəm ik. Ekəuhlin rəhak nətəlɨgən mapəs rəhak təfagə rat,’ kən ik onakəkəike maluin rəhan nolən rat mɨn, kən məsosən tatɨg e nɨkim.”\f + \fr 17:4 \ft Nɨpətɨ nəghatən əh təsənən məmə kitat kotaluin təfagə rat rəha suah kit mau sepɨn əm, məto kotəkəike motaluin namnun tɨkə.\f*   
\p
\v 5 Kən aposol mɨn kəmotətapəh o Iərəmərə məmə, “Ol rəhatɨmat nahatətəən təskasɨk təhmɨn mɨn.”   
\p
\v 6 Kən Iərəmərə təmən məmə, “Nat əpnapɨn okəmə rəhatəmat nahatətəən in təkəku agɨn əm tahmen e nɨmɨsmɨsɨ nɨməkləkɨl, kən nəkotɨtun nənən kəm nɨg u neegɨn məmə, ‘Euw atɨp ik, kən muwɨn miwɨg-pən itəhəi,’ kən nɨg u otol nəwiatəmat.\f + \fr 17:6 \ft E nəghatən ətuatɨp rəha Iesu, in tatəghat-in nɨkuti mastat u in natiəkəku agɨn, ne nɨg kit itəm nəukətɨn təmeiuaiu agɨn, nərgɨn u fik-malperi.\f*\x - \xo 17:6 \xt Mat 17:20; 21:21 \x*   
\p
\v 7 “Ən-tu. ?Okəmə suah kit rəhan iolwək tətasum, o in tatehm sipsip mɨn, kən in tatɨtəlɨg-pa latuənu, kən nɨkitəmat təht məmə etəm-iasol otən kəm in məmə, ‘!Ei! Wa uəhai məpələh mun nagwənən əh’? !Kəp!  
\v 8 Məto in otən kəm rəhan iolwək məmə, ‘Uwɨn mol nɨgak nagwənən, kən uwɨn muwɨn e rəham napən təwɨr, kən mos-ipa nɨgak nagwənən ne nɨmək nənɨmən. Nian nəmol rafin rəham wək, nəkɨtun nuwɨnən magwən kən mənɨm.’  
\v 9 ?Kən nɨkitəmat təht məmə etəm-iasol, in otən tagkiu kəm rəhan iolwək o wək asol rəhan itəm in otəkəike mol? !Kəp!  
\v 10 Kən itəmat un, nəkotahmen əm e iolwək mɨn rəha Uhgɨn. Nian nəmotol rəkɨs natɨmnat rafin itəm Uhgɨn təmən kəm itəmat məmə onəkotəkəike motol, onəkotəkəike motən əm məmə, ‘Itɨmat iolwək mɨn əm. Nolən rəhatɨmat təsahmenən o nənwiwiən. Itɨmat emotol əm wək itəm itɨmat ekotəkəike moatol.’”   
\s1 Iesu təmol-wɨr netəmim ten itəm leprosi təmol ilat  
\p
\v 11 Nian Iesu təmaliwək matuwɨn Jerusalem, in təmaliwək muwɨn-pən ilugɨn i nəptən mil u Sameria ne Kalili.  
\v 12 Kən nian in təmiet-arəpa latuənu kit, netəmim ten itəm nɨmɨsən u leprosi təmol ilat kəmotuwa motətul isəu məsɨn,  
\v 13 kən motaun-in məmə, “!Iesu, Etəm-iasol, asəkitun itɨmat!”\x - \xo 17:13 \xt Lev 13:45-46 \x*   
\p
\v 14 Kən nian in təmehm ilat, təmən-ipən kəm ilat məmə, “Onəkotuwɨn o pris məmə in otehm nɨpətɨtəmat.”\f + \fr 17:14 \ft Nian nɨmɨsən leprosi təmol suah kit, Lou tatən məmə in tamkɨmɨk. Nian nɨmɨsən təmɨkə, in təike muwɨn mehm pris məmə in otən-iarəp kəm netəmim rafin məmə nɨmɨsən tɨkə ne namkɨmɨkən tɨkə. Nian Iesu təmən məmə ilat okotuwɨn motehm pris kit, in tahmen məmə in təmən məmə in otol-wɨr ilat.\f* Kən nian ilat kəmotaliwək əh e suatɨp, kən kəmotəwɨr, nɨmɨsən təmɨkə.\x - \xo 17:14 \xt Lev 14:2-3; Mat 8:3-4 \x*   
\p
\v 15 Kən ilat kit təməplan məmə leprosi rəhan tɨnɨkə, kən in təməuhlin mɨtəlɨg-pən o Iesu, matən əfəməh məmə, “!Iatənwiwi Uhgɨn! !Iatənwiwi Uhgɨn!”  
\v 16 Kən in təmeiuaiu e nelkɨ Iesu mɨsin nulɨn nɨpɨnəgɨn tatek nɨsɨp, kən matən kəm Iesu məmə nɨkin tətagien məmə in təmol-wɨr rəhan nɨmɨsən. Kən suah u in etəm Sameria.\f + \fr 17:16 \ft Netəm Isrel koatetəhau netəm Sameria. Afin nɨpətɨn e tiksonari.\f*  
\v 17 Kən Iesu təmən məmə, “?Emol-wɨr netəm ten maruətuəh-in rəkɨs rəhalat nɨmɨsən, o kəp? ?Məto nain hiə?  
\v 18 ?Suah u in iapɨspɨs əm, məto in pɨsɨn əm təmɨtəlɨg-pa matənwiwi Uhgɨn?”  
\v 19 Kən Iesu təmən kəm suah u məmə, “Ətul maliwək matuwɨn. Rəham nahatətəən təmol-wɨr ik.”   
\s1 Nuwamən rəha nərəmərəən rəha Uhgɨn  
\r (Mat 24:23-28, 36-41)  
\p
\v 20 Nian kit, Farisi mɨn kəmotətapəh o Iesu məmə, “?Onəghan nərəmərəən rəha Uhgɨn otuwa?” Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nərəmərəən rəha Uhgɨn otəsuwamən məmə netəmim okotehm e nɨganəmtɨlat.  
\v 21 Kən etəmim tɨkə itəm otən məmə, ‘!Asɨ-pa mehm, in huə!’ o ‘!Asɨpən mehm, in əpəh!’ məto-inu nərəmərəən rəha Uhgɨn tɨnuwa rəkɨs mətatɨg e nɨkitəmat.”   
\p
\v 22 Kən Iesu təmən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Nian mɨn koatuwa itəm itəmat onakoatolkeike məmə onəkotehm nian mɨn rəha Nətɨ Etəmim, məto okol nəkəsotehmən.  
\v 23 Kən netəmim okotən kəm itəmat məmə, ‘!Asɨ-pa, in huə!’ o ‘!Asɨpən, in əpəh!’ Məto əsotuwɨnən motətəu-pən ilat,\x - \xo 17:23 \xt Mak 13:21; Luk 21:8 \x*  
\v 24 məto-inu e nian io Nətɨ Etəmim oekuwa lan, in otahmen-pən e nɨpɨtən itəm tatɨpɨt kən mətasiəgəpɨn neai e nɨkalɨn kit mətoarus-pən nɨkalɨn kit mɨn, kən netəmim rafin koatəplan motɨtun.  
\v 25 Məto aupən, io ekəkəike məto nahməən tepət, kən netəm kotatɨg roiu, ilat okotəuhlin məntaalat motapəs io.   
\p
\v 26 “E nian io, Nətɨ Etəmim, ekuwa lan, otahmen-pən əm e nian rəha suah əh Noah aupən, itəm netəmim kəmoatol natɨmnat mɨn məsotɨtunən məmə Uhgɨn otol nat kit lan.  
\v 27 E nian əh, netəmim kəmotagwən, moatənɨm, moatol marɨt, inəh natɨmnat rafin kəmoatol e nəmegəhən rəhalat, mətoarus-pa nian itəm Noah tɨnuwɨn imə e nɨpəgnoa nego asol rəhan. Kən nuhuən təməfɨk naruəh asol təmuwa maiu əlɨmin rafin netəmim itəm kəsotuwɨnən e nego.   
\p
\v 28 “In tahmen-pən əm e nian rəha suah əh Lot. Netəmim kəmotagwən, moatənɨm, moatol-salɨm-in natɨmnat mɨn, moatos-nəmtɨm natɨmnat mɨn, moatasum, moatiləkɨn nimə mɨn, inəh natɨmnat rafin kəmoatol e nəmegəhən rəhalat.\x - \xo 17:28 \xt Jen 18:20; 19:25 \x*  
\v 29 Məto e nian itəm Lot təmiet lan e taon əh Sotom, kən nɨgəm ne kəpiel mɨn itəm koatuəp kəmotɨsɨ-pər e neai motoamnu ilat rafin əpəh e taon.   
\p
\v 30 “Kən otahmen əm e nian io Nətɨ Etəmim oekuwa mɨn lan kən Uhgɨn otol əp io kəm netəmim.  
\v 31 E nian əh, okəmə suah kit tatəpələh ihluə e rəhan nimə, pəs in otagɨm məsuwɨn mɨnən imə məmə in otos rəhan natɨmnat, kən okəmə suah kit in əpəh e nasumən, pəs in otagɨm məsuwa mɨnən latuənu.\x - \xo 17:31 \xt Mat 24:17-18 \x*  
\v 32 !Onəkəsotaluinən pətaguɨhl rəha Lot!\x - \xo 17:32 \xt Jen 19:26\x*  
\v 33 Etəm tolkeike məmə in otaskəlɨm rəhan nəmegəhən e nətueintən u məsətəu-pa-mən io, in otəsosən nəmegəhən lilɨn. Məto etəmim itəm tətapəs natɨmnat rəha nəmegəhən e nətueintən u kən matətəu-pa io, in otos nəmegəhən lilɨn.\x - \xo 17:33 \xt Luk 9:24 \x*  
\v 34 Iatən kəm itəmat məmə, e nian əh lapɨn, etəmim kəiu okətuapɨl e pet kitiəh əm, kən okos-irəkɨs kit, kapəs kit.  
\v 35-36 Pətan kəiu okətioal nagwənən, kən okos-irəkɨs kit, kapəs kit.”\f + \fr 17:35-36 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, kəmɨlpɨn nəghatən mɨn u rəha ves 36: Etəmim kəiu okatuasum, kən okos-irəkɨs kit, kapəs kit.\f*   
\p
\v 37 Kən rəhan iolwək mɨn kəmotən-ipən kəm in məmə, “?Iərəmərə, onəkuwa hiə?”  
\p Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Onəkotɨtun əm. Tahmen e nian ligkai mɨn koatiwɨg ilɨs moteiuaiu moatər itəhəi, kən nəkotɨtun məmə nəm mɨn əh-ikɨn əh.”\f + \fr 17:37 \ft E nian Iesu otuwa mɨn, netəmim rafin okotəplan ikɨn Iesu otuwa mihin. Nəghatən ətuatɨp rəha Iesu tatən məmə, “Tahmen e nat megəh təmamɨs mətaməhl, kən kuweria mɨn kotuwa katon kələh.”\f*   
\c 18  
\s1 Nimaa nəghatən rəha nəutahlɨmɨs kit itəm tətasək o nasituən  
\m
\v 1 Kən Iesu təmuəh nimaa nəghatən kəm ilat matəgətun ilat lan məmə okotəkəike moatəfak nian rafin məsotapəsən, məsotolən məmə nɨkilat otatite.\x - \xo 18:1 \xt Kol 4:2; 1 Tes 5:17 \x*  
\v 2 In təmən məmə, “Latuənu kit, ien kit əh-ikɨn rəha nələhəuən nəghatən mɨn. Kən təsɨsiai-inən Uhgɨn, kən təsɨsiai-in mɨnən netəmim.  
\v 3 Kən e latuənu əh, nəutahlɨmɨs kit əh-ikɨn, kən nian rafin tatuwa matəplan ien un matən-ipən kəm in məmə, ‘Awi. Okol nakasitu lak məghat o nəratən itəm rəhak tɨkɨmɨr tatol kəm io.’  
\v 4 Məto ien təməsuwɨnən, kən mos nian əfəməh məmə otəghat mol-wɨr nəratən əh rəha nəutahlɨmɨs. Məto pətan əh təmətapəh o suah əh nian rafin matuwɨn matuwɨn, kən ien tɨnatətəlɨg-in məmə, ‘Nat əpnapɨn esɨsiai-inən Uhgɨn, kən məsɨsiai-in mɨnən netəmim,  
\v 5 məto pətan əh tatən nat kitiəh mətaləkiamtə io o rəhan nəghatən, matuwɨn matuwɨn. Io ekəkəike muwɨn mən wɨr rəhan nəratən kən mələhəu nəwɨrən. Okəmə ekapəs, kən in otatuwa ron io matuwɨn matuwɨn kən ekəpou in.’”   
\p
\v 6 Kən nian Iərəmərə təmuəh rəkɨs nimaa nəghatən əh, kən təmən məmə, “Otətəlɨg-in-tu nəghatən rəha ien əpəh itəm tərat təhmɨn.  
\v 7 ?Məto tahro e Uhgɨn? In təmɨtəpun rəhan mɨn netəmim, kən ilat koatasək-pən kəm in nian rafin e nərauiəgən mɨn ne lapɨn mɨn rafin. ?Kən nɨkitəmat təht məmə in otən-ipən kəm ilat məmə, ‘Onakoatəsahgin pitən’? Kəp. ?Kən nɨkitəmat təht məmə in otasitu uəhai əm e rəhan mɨn?  
\v 8 Iatən kəm itəmat məmə nɨpahrienən, in otasitu uəhai əm e rəhan mɨn, kən mol-wɨr rəhalat nəratən. ?Məto nian io Nətɨ Etəmim oekɨtəlɨg-pa mɨn lan e nətueintən, oekehm netəmim neen itəm koatahatətə e Uhgɨn, o kəp?”   
\s1 Nimaa nəghatən rəha Farisi ne etəm tatos məni rəha takɨs  
\p
\v 9 Kən Iesu təmuəh nimaa nəghatən kit e netəmim neen itəm nɨkilat tatəht məmə ilat kotətuatɨp taprəkɨs-in netəmim rafin, kən motasɨl-iəhau-in netəmim rafin.  
\v 10 In təmən məmə, “Suah mil kəiu kəmian əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn məmə okuəghat kəm in e nəfakən. Kit, in Farisi, kən kit in etəm tatos məni rəha takɨs.  
\v 11 Kən Farisi təmətul mateiuə məmə in tatəfak kəm Uhgɨn, məto nɨpahrienən tatən atɨp in, matən məmə, ‘Uhgɨn, iatən tagkiu kəm ik məto-inu nəmol məmə ekol etəm pɨsɨn lak, inəh io mɨn neen kotolkeike pɨk məni kən moateiuə məmə kotakləh-in, kən moatol tərat, kən motakləh-in pətan rəha etəm pɨsɨn. Kən io esolən məmə suah əh etəm tatos məni rəha takɨs.  
\v 12 Nian kəiu e wik kitiəh, iatətuakəm mətapəs nagwənən matəfak kəm ik. Kən okəmə ekos natɨmnat ten, ekatos-irəkɨs kitiəh matos-ipɨnə kəm ik.’\x - \xo 18:12 \xt Aes 58:1-4; Mat 23:23 \x*   
\p
\v 13 “Məto suah əh, etəm tatos məni rəha takɨs, in tatətul-pən isəu, kən mətaulɨs məsasɨpərən e neai məfak. Kən nɨkin tatɨtəgɨt mətasək mətaht manɨkɨləhan matən məmə, ‘Uhgɨn, io etəm tərat. !Asəkitun io!’”\x - \xo 18:13 \xt Sam 51:1 \x*   
\p
\v 14 Kən Iesu təmə, “Iaten kəm itəmat. Nian suah mil u okatiatəlɨg-pən latuənu, etəm rəha takɨs, rəhan nəmegəhən in otətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Məto Farisi təsol mihinən, məto-inu etəmim itəm tatɨləs-ipər atɨp in, Uhgɨn otɨləs-iəhau, məto etəmim itəm tatos-iəhau atɨp in, Uhgɨn otɨləs-ipər.”\x - \xo 18:14 \xt Mat 23:12 \x*   
\s1 Nɨsualkələh kəmotuwa o Iesu  
\r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16)  
\p
\v 15 Kən netəmim neen kəmotəmɨk rəhalat nɨsualkələh mətmətɨg motuwa kəm Iesu məmə in otələhəu-pən nelmɨn elat kən məfak olat. Məto nian rəhan mɨn netəmim kəmotehm ilat, kən kəmotən-iəhau ilat.  
\v 16 Məto Iesu təmatən-iarəp məmə nɨsualkələh mɨn un okotuwa ron, kən təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Əsotahtosɨg-inən nɨsualkələh məmə okəsotuwamən ron io, pəs ilat okotuwa ron io, məto-inu nərəmərəən rəha Uhgɨn in rəha netəmim itəm kotahmen e nɨsualkələh mɨn u.  
\v 17 Okəmə suah kit tolkeike məmə in otuwa matɨg ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn, kən in təike muwa tahmen e suakəku. Məto okəmə təsol mihinən, kol in təsuwamən.”\x - \xo 18:17 \xt Mat 18:3 \x*   
\s1 Suah kit rəhan nautə tepət  
\r (Mat 19:16-30; Mak 10:17-31)  
\p
\v 18 Kən etəm-iasol kit təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, ik etəm təwɨr. ?Oekol naka məmə ekos nəmegəhən lilɨn?”\x - \xo 18:18 \xt Luk 10:25 \x*  
\v 19 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “?Tahro nakatən kəm io məmə io etəm təwɨr? Suah kit tɨkə in etəm təwɨr, məto Uhgɨn əm in təwɨr.  
\v 20 Ik nəkɨtun nəghatən mɨn e Lou rəha Uhgɨn koatən məmə, ‘Əsakləh-inən pətan pɨsɨn, əsohamnuən etəmim, əsakləh-inən natɨmnat, əseiueiuəən e kot, ɨsiai-in rəham mama ne tata.’”\x - \xo 18:20 \xt Eks 20:12; Dut 5:16-20\x*   
\p
\v 21 Kən suah u təmən məmə, “Natɨmnat rafin u, io emol rafin ilat, nian ematəkəku mətoarus-pa u-roiu.”  
\v 22 Nian Iesu təməto nəghatən əh, təmən-ipən kəm in məmə, “Nat kitiəh əm əh-ikɨn itəm ik nəməsolən əh. Uwɨn mol-salɨm-in nautə rafin rəham, kən mos məni lan muwɨn mos-ipən kəm ian-rat mɨn, kən ik onakos natɨmnat wɨr əpəh e nego e neai. Kən wa, muarisɨg-in io məmə ik rəhak etəmim.”   
\p
\v 23 Məto nian təməto nəghatən mɨn əh, nɨkin təməpou məto-inu rəhan nautə tepət.  
\v 24 Kən Iesu təmasɨpən məplan, təmən məmə, “!Awi, tiəkɨs pɨk o etəm rəhan nautə tepət məmə in otuwɨn matɨg ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn!  
\v 25 Tiəkɨs məmə kau otuwɨn-pən e nɨpəg nitel, məto tiəkɨs pɨk məmə etəm rəhan nautə tepət otuwɨn matɨg ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn.”\f + \fr 18:25 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “Tiəkɨs məmə kamel otuwɨn-pən e nɨpəg nitel.” Kamel in nat megəh asol taprəkɨs-in kau.\f*   
\p
\v 26 Kən netəm kəmotəto nəghatən əh kəmotən məmə, “?Okəmə in tiəkɨs o etəm rəhan nautə tepət, məto pah əh in tahmen məmə otos nəmegəhən əh?”   
\p
\v 27 Məto in təmən məmə, “Natɨmnat itəm tiəkɨs, ko netəmim kəsotolən, məto Uhgɨn in tɨtun nolən.”   
\p
\v 28 Kən Pita təmən-ipən kəm in məmə, “?Məto tahro etɨmat? Emotapəs rafin rəhatɨmat natɨmnat kən moatuwa məmə ekotuarisɨg-in ik.”   
\p
\v 29 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Iatən pahrien kəm itəmat məmə, etəm təmapəs rəhan nimə, o rəhan pətan, o pian mɨn, o rəhan tata ne mama, o rəhan nɨsualkələh məto-inu in tatətəu-pən nərəmərəən rəha Uhgɨn,  
\v 30 kən e nətueintən u, in otos natɨmnat tepət nəhlan taprəkɨs-in ilat mɨn u təmapəs ilat, kən uarisɨg, in otos mɨn nəmegəhən lilɨn.”   
\s1 Iesu təmən-iarəp mɨn  //  rəhan nɨmɨsən  
\r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34)  
\p
\v 31 Kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan netəm tuelef məmə okotiet e nɨmanin netəmim motuwa kitiəh kuəfɨmɨn ilat mɨn, kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otətəlɨg-tu. Roiu koatuwɨn əpəh ilɨs Jerusalem, kən natɨmnat mɨn itəm ien mɨn rəha Uhgɨn aupən kəmoatən lak, Nətɨ Etəmim, ilat okotuwa kol nɨpahrienən.\x - \xo 18:31 \xt Luk 24:44 \x*  
\v 32 Netəmim okotegəhan-in-pən io e nelmɨ Iaihluə mɨn, kən netəmim okotəghat motalah əsan lak, motoh io, motol naulɨsən kəm io, kən motagəh-əpis io, motagəh e nɨpətɨk.\x - \xo 18:32 \xt Luk 9:22,44 \x*  
\v 33 Kən okalis io, kən kohamnu io, məto e nian tatol kɨsɨl lan, oekəmegəh mɨn.”   
\p
\v 34 Məto kəsotɨtunən rəhan nəghatən mɨn. In tahmen-pən e nəghatən itəm nɨpətɨn tatəhluaig, kən kəsotɨtunən nɨpətɨ nəghatən mɨn əh.\x - \xo 18:34 \xt Mak 9:32 \x*   
\s1 Iesu təmol-wɨr  //  iganəmtɨn əpɨs kit  
\r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52)  
\p
\v 35 Nian Iesu tatuwa iuəhkɨr o taon əh Jeriko, iganəmtɨn əpɨs kit əh-ikɨn tatəpələh e nɨkalɨ suatɨp. Nian rafin in tateasiə-in məni o netəmim.  
\v 36 Kən nian iganəmtɨn əpɨs təməto məmə netəmim tepət kotaliwək e suatɨp, kən in təmətapəh məmə, “?Naka əh katol?”  
\v 37 Netəmim kəmotən-ipən kəm in məmə, “Iesu əpəh, etəm Nasaret, tətaliwək e suatɨp.”   
\p
\v 38 Kən təmagət əfəməh məmə, “!Iesu! !Mipɨ Kig Tefɨt! !Asəkitun io!”   
\p
\v 39 Kən netəm mɨn u koataliwək motaupən-in Iesu, kəmotagət lan, moatən məmə, “!Əsagətən!” Məto in təmagət əfəməh məsɨn mɨn məmə, “!Mipɨ Kig Tefɨt! !Asəkitun io!”   
\p
\v 40 Kən Iesu təmətul mən-ipən kəm ilat məmə okotɨləs motuwa. Kən nian kəmotɨləs motuwa iuəhkɨr, Iesu təmətapəh ron məmə,  
\v 41 “?Naka un nakolkeike məmə io ekol kəm ik?” Kən in təmən məmə, “Iərəmərə, ekolkeike məmə oekaiir mehm nat.”   
\p
\v 42 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Aiir mehm nat. Rəham nahatətəən təmol-wɨr nɨganəmtɨm.”  
\v 43 Kən roiu agɨn-əh mɨn əm, təmaiir mɨnatehm nat, kən mɨnatuarisɨg-in Iesu, matənwiwi Uhgɨn. Kən nian netəmim rafin kəmotəplan nat əh, ilat kəmoatənwiwi Uhgɨn.   
\c 19  
\s1 Iesu ne Sakias  
\m
\v 1 Kən Iesu təmaliwək muwɨn imə e taon u Jeriko matuwɨn məmə otiet-arəpən e nəwtain məsɨn.\fig |alt="Zaccheus in sycamore" src="LB00313B.TIF" size="span" loc="Luk 19:1-6" ref="Luk 19:1" \fig*  
\v 2 Kən e taon əh, suah kit əh-ikɨn, nərgɨn u Sakias. In etəm-iasol kit rəha netəm koatos məni rəha takɨs, kən rəhan nautə tepət.  
\v 3 Kən in tolkeike məmə otəplan-tu məmə Iesu in pah, məto təruru nəplanən məto-inu in natiəkuəkɨr, kən netəmim koatətulosɨg-in.  
\v 4 Kən in təmaiu aupən muwɨn maiu e nɨg kit, nərgɨn u sikamo, məmə otɨtun nəplanən Iesu nian in otuwa-pa ikɨn.   
\p
\v 5 Kən nian Iesu təmuwa ətuatɨp əh in ikɨn, təmasɨpər məplan, kən mən-ipən kəm in məmə, “Sakias. Eiuaiu uəhai, məto-inu roiu ekəkəike muwɨn matɨg əpəh e rəham nimə.”  
\v 6 Kən Sakias təmeiuaiu uəhai əm, kən mit Iesu mian əpəh iman ikɨn imə, kən nɨkin təmagien.   
\p
\v 7 Məto nian netəmim kəmotəplan natɨmnat mɨn əh, kən koatasiwən-in nolən mɨn əh moatən nɨkalɨ Iesu məmə, “Suah əh tatuwɨn e nimə rəha iol təfagə rat.”\x - \xo 19:7 \xt Luk 15:2 \x*   
\p
\v 8 Kən nian kɨnotuwɨn e nɨpəgnoa nimə rəha Sakias, in tətul mən-ipən məmə, “Iərəmərə, atətəlɨg-in-tu. Oekoor rəhak natɨmnat mol niel kəiu, kit rəhak, kən kit oekos-ipən kəm ian-rat mɨn. Kən natɨmnat itəm emakləh-in o suah kit, oekalpɨn mau kuwɨt.”\x - \xo 19:8 \xt Eks 22:1; Nam 5:6-7 \x*   
\p
\v 9 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Roiu Uhgɨn tɨnosmegəh rəkɨs ik ne rəham mɨn, məto-inu ik mɨn, nəmahatətə e Uhgɨn, kən ik noanol pahrien kit rəha Epraham.\x - \xo 19:9 \xt Luk 13:16; Wək 16:31 \x*  
\v 10 Kən io, Nətɨ Etəmim, emuwa məmə ekeam-in netəmim itəm koatəlue, kən mosmegəh ilat.”\x - \xo 19:10 \xt Luk 15:4; Jon 3:17; 1 Tim 1:15 \x*   
\s1 Nimaa nəghatən rəha netəmim itəm koatos məni rəha iərəmərə rəhalat  
\p
\v 11 Nian netəmim koatətəlɨg-in Iesu, in təmatəkəike matuəh nimaa nəghatən kəm ilat məto-inu in tɨnatuwa iuəhkɨr o Jerusalem, kən nɨkilat təht məmə nərəmərəən rəha Uhgɨn otəsuwəhən tuwa.  
\v 12 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Etəm-iasol kit tolkeike məmə in otuwɨn isəu məplan kig asol agɨn məmə kig asol otɨləs-ipər in mol kig lan əpəh iman ikɨn, kən otəpanɨtəlɨg-pa mɨn.  
\v 13 Kən təmaun-in rəhan iolwək ten, kən moor məni kitiəh kitiəh kəm ilat.\f + \fr 19:13 \ft Etəm-iasol təmos-ipən məni kitiəh kitiəh kəm rəhan iolwək ten, kən məni kitiəh in tahmen-pən e wan-hanrɨt-taosan vatu.\f* Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, ‘Itəmat onəkotəkəike motol wək e məni u o nosən ətain mətoarus-pən io ekɨtəlɨg-pa mɨn.’   
\p
\v 14 “Məto ilat əpəh iman ikɨn koatetəhau suah əh, kən motahl-ipən nəghatən kəm kig asol agɨn məmə, ‘Itɨmat esotolkeikeən məmə suah u otərəmərə etɨmat.’  
\v 15 Məto kəmɨləs-ipər in kol kig lan, kən in təmɨtəlɨg-pa mɨn. Kən in təmaun-in rəhan iolwək mɨn itəm təmoor rəhan məni kəm ilat. In tolkeike məmə otɨtun məmə ilat kəmotol win e məni naka nian in təmətatɨg əpəh isəu.   
\p
\v 16 “Kən etəm tətaupən təmuwa mən-ipən kəm in məmə, ‘Iərəmərə, nəmələhəu-pa məni kitiəh e nelmək, kən emol win e məni ten mɨn.’  
\v 17 Kən rəhan etəm-iasol təmən-ipən kəm in məmə, ‘Ik iolwək təwɨr, nəmol wək itəm in təwɨr. Məto-inu nəmol wək təwɨr o nehm wɨrən nat itəm natiəkəku, kən roiu oekegəhan-in mɨn ik məmə onakərəmərə taon ilat ten.’\x - \xo 19:17 \xt Luk 16:10 \x*   
\p
\v 18 “Kən etəm tatuarisɨg lan təmuwa mən-ipən məmə, ‘Iərəmərə, nəmələhəu-pa məni kitiəh e nelmək, kən emol win e məni faif mɨn.’  
\v 19 Kən etəm-iasol təmən-ipən kəm in məmə, ‘Ik onakərəmərə e taon ilat faif.’   
\p
\v 20 “Kən iolwək kit mɨn təmuwa mən-ipən kəm in məmə, ‘Iərəmərə, inu rəham məni. Eməlis ətain e napən, kən məhluaig-in wɨr,  
\v 21 məto-inu io iatəgin ik itəm rəham nolən tiəkɨs. Nakatos natɨmnat itəm kəsənəmə rəham, kən matəulək e nasumən mɨn itəm ik nəməsəfeən ilat.’   
\p
\v 22 “Kən etəm-iasol təmən-ipən kəm in məmə, ‘!Ik iolwək rat! Nəghatən əm rəham tatəgətun məmə nəmol tərat agɨn. Nɨnɨtun rəkɨs məmə io etəm-iəkɨs, kən iakatos natɨmnat itəm kəsənəmə rəhak, kən iatəulək e nasumən mɨn itəm eməsəfeən ilat.  
\v 23 ?Tahro nəməsosən rəhak məni muwɨn mələhəu-pən e pag, kən nian ekɨtəlɨg lan, ekɨtun nosən rəhak məni ilau profit rəhan?’   
\p
\v 24 “Kən təmən-ipən kəm rəhan mɨn əh məmə, ‘Otos-irəkɨs rəhan məni, kən motos-ipən kəm suah u rəhan məni ten.’   
\p
\v 25 “Kən ilat kəmotən məmə, ‘!Iərəmərə, təsətuatɨpən məto-inu rəhan məni ten rəkɨs!’   
\p
\v 26 “Kən etəm-iasol təmən-ipən kəm ilat məmə, ‘Iatən kəm itəmat məmə, etəmim itəm tatos nat kit, kəpanos-ipən mɨn neen mɨn. Məto etəm rəhan nat kit tɨkə, kəpanos-irəkɨs rəhan natɨmnat rafin.\x - \xo 19:26 \xt Mat 13:12; Luk 8:18 \x*  
\v 27 Kən roiu, rəhak tɨkɨmɨr mɨn itəm kəməsotolkeikeən məmə ekuwa kig rəhalat, onəkotit ilat motuwa, kən onəkotohamnu ilat e nɨganəmtək.’”   
\s1 Iesu təmuwɨn Jerusalem  
\r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11;  //  Jon 12:12-19)  
\p
\v 28 Kən nian Iesu təməghat rəkɨs un, kən in təmaliwək maupən matuwɨn Jerusalem, kən netəmim koatuarisɨg in.  
\v 29 Nian kɨnotuwa iuəhkɨr o latuənu mil u kəiu, Petfas ne Petani e Nɨtot Rəha Nɨg U Olif, kən in təmən-ipən kəm rəhan mil etəmim kəiu məmə,  
\v 30 “Ian əpəh latuənu itəm kotɨsɨ-pən ikɨn. Ikɨn əh, onakuehm nətɨ togki kit itəm kəsasuəən əh lan. Iakɨs nol lan muasɨg muea ikɨn-u.  
\v 31 Kən okəmə suah kit tətapəh otəmlau məmə, ‘?Nakətiakɨs togki o naka?’ kən onəkuən-ipən kəm in məmə, ‘Iərəmərə rəhatat, in tolkeike məmə otol nat kit lan.’”   
\p
\v 32 Kən kəmian muehm natɨmnat rafin tol əm məmə inu Iesu təmən mihin ne.  
\v 33 Kən nian kəmətiakɨs nətɨ togki, kən netəmim mɨn rəha togki kəmotətapəh olau məmə, “!Ei! ?Nətiakɨs nətɨ togki o naka?”  
\v 34 Kən ilau kəmuən-ipən məmə, “Kəp. Iərəmərə tolkeike məmə otol nat kit lan.”  
\v 35 Kən kəmuasɨg muea kəm Iesu, kən kəmuapeg rəhalau kot muəfətain məntaa nətɨ togki lan, kən muasitu e Iesu tər masuə e nətɨ togki.  
\v 36 Nian təmasuə lan mɨnatuwɨn, kən rəhan netəmim kotapeg rəhalat mɨn kot motəpen-pən e suatɨp.   
\p
\v 37 Nian Iesu tɨnatuwa iuəhkɨr o Jerusalem mətasuə e togki mateiuaiu e Nɨtot Rəha Nɨg U Olif, kən netəmim rafin rəhan nɨkilat tətagien, kən mɨnətuoun moatənwiwi Uhgɨn motagət əfəməh o nat pɨspɨs mɨn itəm kəmoatehm in təmatol.  
\v 38 Kən koatən məmə,  
\q1 “!Iərəmərə Uhgɨn tətatɨg ilau Kig u itəm tatuwa e nərgɨn!\x - \xo 19:38 \xt Sam 118:26\x*  
\q1 !Pəs nəməlinuən tətatɨg əpəh e nego e neai, kən əpəh ilɨs ilɨs agɨn e nego e neai, katɨləs-ipər nərgɨ Iərəmərə Uhgɨn!”   
\p
\v 39 Kən Farisi mɨn neen itəm kəmotatɨg əh-ikɨn kəmotən-ipən kəm in məmə, “Iəgətun. Ən-iəhau rəham mɨn netəmim məmə okotakəm nohlɨlat.”   
\p
\v 40 Məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə netəm mɨn u kəsotagətən, kən kəpiel mɨn u, ilat okotagət əfəməh.”   
\s1 Iesu təmasək o netəm Jerusalem  
\p
\v 41 Kən nian Iesu təmuwa iuəhkɨr təmehm taon əh Jerusalem, kən təmasək o netəm mɨn əh-ikɨn əh.\fig |alt="Town of Jerusalem" src="HK00379B.TIF" size="span" loc="Luk 19:41-44" ref="Luk 19:41" \fig*  
\v 42 Kən tatən məmə, “Ei, nat əpnapɨn nəmotapəs natɨmnat itəm tatos-ipa nəməlinuən mətoarus-pa u-roiu, məto okəmə nəkotɨtun ilat roiu əm, kən Uhgɨn otos-ipɨnə kəm itəmat. Məto kəp. Natɨmnat mɨn əh koatəhluaig okol nəkəsotehmən.  
\v 43 Məto e nian mɨn itəm tatuwa otəmat, rəhatəmat tɨkɨmɨr mɨn okotuwa kətul kɨtəlau-in itəmat, okotel nɨməptən kətu-pər kol əpətɨn rəhatəmat taon, kən motahtosɨg-in itəmat lan məmə nəkəsotietən.  
\v 44 Kən ilat okotərəkɨn rafin nimə e taon rəhatəmat, kən okotohamnu itəmat rafin təlmin nɨsualkələh mɨn rəhatəmat. Okol kəpiel kit ne rəha nimə mɨn osətətulən. Natɨmnat rafin u otatuwa məto-inu itəmat nəmotəruru nian itəm Uhgɨn təmuwa məmə in otosmegəh itəmat lan.”\x - \xo 19:44 \xt Luk 21:6 \x*   
\s1 Iesu təməhg-iarəp netəmim itəm koatol maket e  //  Nimə Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19;  //  Jon 2:13-22)  
\p
\v 45 Kən Iesu təmuwɨn mɨnatəhg-iarəp netəmim itəm koatol maket e Nimə Rəha Uhgɨn.  
\v 46 Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kəməte rəkɨs e Naoa Rəha Uhgɨn məmə, ‘Rəhak nimə, in nimə rəha nəfakən kəm io,’\x - \xo 19:46 \xt Aes 56:7\x* məto itəmat nɨnoatol tɨnuwa in ‘nimə kit itəm iakləh mɨn koatəhluaig ikɨn.’”\x - \xo 19:46 \xt Jer 7:11\x*   
\p
\v 47 Kən uarisɨg lan, e nian mɨn rafin, Iesu təmatəgətun əpəh imə e Nimə Rəha Uhgɨn. Kən pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ne netəm-iasol mɨn rəha noanol mɨn rəha Isrel, kəmotegəs-in suatɨp məmə okotohamnu Iesu,\x - \xo 19:47 \xt Luk 21:37 \x*  
\v 48 məto kəməsotehmən suatɨp kit məto-inu netəmim rafin kotolkeike pɨk məmə okoatəto nəghatən mɨn rəhan, kən nəghatən rəhan tətaskəlɨm wɨr rəhalat nətəlɨgən.   
\c 20  
\s1 Nətapəhən məmə pah təmegəhan-in Iesu məmə  //  otol wək  
\r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33)  
\m
\v 1 Nian kit, Iesu təmatəgətun netəmim əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, kən matən-iarəp namnusən təwɨr rəha Uhgɨn kəm netəmim. Kən pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou, ne netəm-iasol mɨn rəha noanol rəha Isrel kəmotuwa kehm in,  
\v 2 kən kəmotətapəh ron məmə, “?Ən-tu kəm itɨmat məmə pah təmegəhan-in ik nakatol natɨmnat mɨn əh? ?Kən pah təmegəhan-in nepətən əh, Uhgɨn o etəmim əm?”  
\v 3 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Təwɨr əm. Io ekətapəh-in mɨn nəghatən kit kəm itəmat, kən itəmat onəkotaupən motuhalpɨn-pa kəm io.  
\v 4 ?Pah təmegəhan-in nepətən kəm Jon məmə in otol baptais e netəmim, Uhgɨn o etəmim əm?”   
\p
\v 5 Kən kɨnoatən-ən nəghatən u kəm ilat mɨn, mɨnoatən məmə, “Okəmə kotən məmə Uhgɨn təmegəhan-in, kən in otən məmə, ‘?Məto tahro nəkəsotənən nɨpahrien e Jon?’  
\v 6 Məto okəmə kitat kotən məmə netəmim əm kəmotegəhan-in, kən netəm mɨn əh okotaht kitat e kəpiel məto-inu ilat kɨnotən rəkɨs nɨpahrienən e Jon məmə in ien kit rəha Uhgɨn.”  
\v 7 Kən ilat kəmotuhalpɨn məmə, “Itɨmat esotɨtunən məmə pah təmegəhan-in.”  
\v 8 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kən io mɨn, ko esənən məmə pah təmegəhan-in nepətən kəm io məmə ekatol natɨmnat mɨn u.”   
\s1 Nimaa nəghatən rəha nasumən rəha krep  
\r (Mat 21:33-46; 22:15-22;  //  Mak 12:1-17)  
\p
\v 9 Kən Iesu təmuəh nimaa nəghatən kit kəm netəmim məmə, “Etəm-iasol kit təməfe nol u krep e nasumən asol rəhan. Kən in təmələhəu-pən nasumən u e nelmɨ netəmim neen, kən ilat okotol wək lan, kən nian rəha nəulək-inən, okotos-ipən məsɨn kəm in. Kən təmuwɨn əpəh e nɨməptən pɨsɨn kit matɨg mɨnos nian tepət.\x - \xo 20:9 \xt Aes 5:1 \x*\fig |alt="Vineyard watchtower" src="LB00104B.TIF" size="col" loc="Luk 20:9-15" ref="Luk 20:9" \fig*  
\v 10 Kən nian krep təmol noan kən kɨnotəmarəg, etəm-iasol in təmahl-ipa rəhan kit iolwək məmə in otuwɨn mehm netəm koatol wək e rəhan nasumən məmə okotəhl noa krep, kən motoor kos-ipən rəha etəm-iasol neen. Məto netəm mɨn əh kəmotətul motaht iolwək əh, kən motahl-ipən tɨtəlɨg məsotəmki-pənən noa krep neen ne kəm in.  
\v 11 Kən etəm-iasol təmahl-ipa mɨn rəhan kit iolwək mɨn. Kən ilat kotaht mɨn, motol naulɨsən rat kəm in, kən motahl-ipən tɨtəlɨg məsotəmki-pənən noa krep neen ne kəm in.  
\v 12 Kən in tahl-ipən mɨn kit mɨn, kən ilat kəmoatoh katoh kos-ipən nɨməgəm kəm in, kən motahl-iarəp.   
\p
\v 13 “Kən etəm-iasol rəha nasumən təmə, ‘?Ekol naka əh-roiu? Təwɨr məmə ekahl-ipən nətɨk ətuatɨp itəm iakolkeike pɨk, okəm-naka ilat okotɨsiai-in.’ Kən in təmahl-ipən.   
\p
\v 14 “Məto nian netəm mɨn əh kəmotehm, kəmotən kəm ilat mɨn məmə, ‘Nətɨ etəm-iasol ilouin tatuwa itəm o nian kit nasumən tuwa məmə rəhan. Pəs kotuwɨn motohamnu, kən kitat okotos nasumən rəhan məmə rəhatat.’  
\v 15 Kən kəmotaskəlɨm motewkəkan motuwɨn əpəh ihluə e nasumən, kən motoh kohamnu.  
\p “?Kən iərəmərə otol naka kəm netəm mɨn əh?  
\v 16 In otuwa moh netəm mɨn əh kotɨmɨs, kən in otələhəu-pən nasumən asol əh otuwɨn e nelmɨ netəm pɨsɨn.”  
\p Kən nian netəm kəmoatətəlɨg-in in kəmotəto nəghatən əh, kəmotən məmə, “!Pəs okol kəsol agɨn-əhən nat əh!”   
\p
\v 17 Məto Iesu təmasɨpən ətuatɨp əm olat, kən mən məmə, “Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə,  
\q1 ‘Kəpiel əh itəm netəm rəha niləkɨnən nimə kəmotərakin,  
\q1 in təmuwa kəpiel keike rəha nolən nimə.’\x - \xo 20:17 \xt Sam 118:22\x*  
\p “?Məto nəghatən u nɨpətɨn naka?  
\v 18 Netəmim rafin itəm okotiet motorin-pən ilat e kəpiel əh, kən okotorapɨtpɨt ilat motol nɨmɨsmɨsɨn. Məto okəmə kəpiel əh otiet maht suah kit, kən in otawtəwɨtə mərat agɨn.”\x - \xo 20:18 \xt Aes 8:14-15 \x*   
\p
\v 19 Kən iəgətun mɨn rəha Lou, ne pris asol mɨn kəmotɨtun məmə nimaa nəghatən rəhan tatən ilat, kən tol nəhlan, kəmoategəs-in suatɨp məmə okotaskəlɨm uəhai əm, kɨləs-ipən e kalapus, məto kɨnoatəgin netəmim, kən motapəs.   
\s1 ?Tətuatɨp məmə netəmim okotətou takɨs kəm Sisa,  //  o kəp?  
\r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17)  
\p
\v 20 Kən iəgətun mɨn rəha Lou, ne pris asol mɨn koatalkəlɨk wɨr o Iesu, moatolkeike məmə okotətu-pən nɨpəgnəmtɨn mɨn neen e nəghatən kit rəhan məmə okotɨləs-ipən in e nelmɨ etəm Rom, kapman rəhalat. Kən kəmotahl-ipən netəmim neen məmə ilat okotuwɨn motol kəut kəsuə kəm Iesu.\x - \xo 20:20 \xt Luk 11:54 \x*  
\v 21 Kən kəut kəsuə mɨn kəmotuwɨn motətapəh o Iesu məmə, “Iəgətun. Itɨmat ekotɨtun natɨmnat mɨn itəm nakatən ne natɨmnat itəm nakəgətun netəmim lan, kotətuatɨp wɨr. Ik onakəsolən nolən pɨsɨn kəm suah kit, kən matɨg mol pɨsɨn mɨn kəm suah kit. Məto onəkol tahmen ahmen əm kəm ilat rafin. Kən ik nakatəghat-in əm nɨpahrienən matəgətun netəmim e suatɨp rəha Uhgɨn.  
\v 22 ?Ən-tu kəm itɨmat məmə, tətuatɨp e Lou rəhatat məmə okotətou takɨs kəm Sisa u in kapman rəha Rom, o kəp?”   
\p
\v 23 Məto Iesu təmɨtun əm məmə koatol kəut kəsuə kəm in, kən in təmən-ipən kəm ilat məmə,  
\v 24 “Otəgətun-tu məni kit kəm io. ?Narmɨ pah u tətatɨg e məni u? ?Kən nərgɨ pah u tətatɨg e məni u?” Kən kəmotən məmə, “Narmɨ Sisa, ne nərgɨ Sisa.”   
\p
\v 25 Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Inəh natɨmnat rəha Sisa, os-ipən kəm Sisa. Kən natɨmnat rəha Uhgɨn, os-ipən kəm Uhgɨn.”   
\p
\v 26 Kən e nɨganəmtɨ netəmim rafin, nəghatən mɨn itəm koatətapəh-in, okol kəsotɨləs-iəhauən Iesu lan. Məto narmɨlat təmiwɨg pɨk o nəghatən itəm Iesu təmuhalpɨn, kən kəməsotəghatən.   
\s1 ?Tahro o etəm otɨmɨs kən məmegəh mɨn?  
\r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27)  
\p
\v 27 Kən Satusi mɨn neen kəmotuwa o Iesu. Ilat koatən məmə netəm kəmotɨmɨs, okol kəsotəmegəh mɨnən.  
\v 28 Kən kəmotətapəh-in nəghatən kit kəm Iesu məmə, “Iəgətun. Moses təməte-pən e Lou rəhatat məmə okəmə suah kit otɨmɨs, kən rəhan pətaguɨhl tətatɨg məto kəməsialəsən nətɨlau kit, kən inəh pian kit otəkəike mit nəutahlɨmɨs un. E nolən əh, ilau okuemək, kən nɨsualkələh mɨn okotaskəlɨm nərɨg mɨn rəha etəm tɨkə.\x - \xo 20:28 \xt Dut 25:5 \x*   
\p
\v 29 “Tol nəhlan, pian ilat sepɨn. Kən itəm tepət elat təmaupən mit pətan kit, kən uarisɨg tɨmɨs, məto kəsialəsən nətɨlau kit.  
\v 30 Pian itəm tatuarisɨg in, təmit mɨn nəutahlɨmɨs un, məto in mɨn təmɨmɨs, kən kəsialəsən nətɨlau kit.  
\v 31 Kən uarisɨg lan, pialat kit mɨn tit mɨn nəutahlɨmɨs un, məto təmɨmɨs mɨn. Kən pian mɨn əh ilat rafin sepɨn kəmotit pətan un, məto kəsotɨləsən nətɨlat kit, kən kəmotɨmɨs rafin.  
\v 32 Kən uarisɨg lan, nəutahlɨmɨs təmɨmɨs mɨn.  
\v 33 Inəh netəm sepɨn, ilat pialat mɨn kəmotit pətan əh. ?Məto e Namnun Nian, nian netəmim okotəmegəh mɨn e nɨmɨsən, pətan əh in rəha pah lan?”   
\p
\v 34 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “E nətueintən u, nəman ne nɨpɨtan koatol marɨt.  
\v 35 Məto e nian rəha natɨgən wi, netəmim itəm Uhgɨn nɨkin tətagien olat məmə ilat okotəmegəh mɨn e nɨmɨsən kən mos ilat muwɨn kotatɨg e natɨgən wi, ko ilat kəsotol mɨnən marɨt.  
\v 36 Ilat okol kəsotɨmɨs mɨnən məto-inu ilat okotahmen əm e nagelo mɨn. Kən ilat nenətɨ Uhgɨn məto-inu in təmol ilat kotəmegəh mɨn e nɨmɨsən.  
\v 37 Kən kotɨtun məmə inu otuwa mol nɨpahrienən lan məto-inu, naoa rəha Moses tatəgətun mɨn məmə nian netəmim okotɨmɨs, ilat okotəmegəh mɨn. E namsu rəha nɨg itəm nɨgəm təmatuəpən lan, Moses tətaun-in Iərəmərə Uhgɨn məmə in ‘Uhgɨn rəha Epraham, Uhgɨn rəha Aisak, ne Uhgɨn rəha Jekop,’ \x - \xo 20:37 \xt Eks 3:6\x*nat əpnapɨn iləhal kəməhalɨmɨs rəkɨs nuwəh məsɨn.  
\v 38 Uhgɨn u, in Uhgɨn rəha netəm koatəmegəh, məto sənəmə in Uhgɨn rəha netəm kəmotɨmɨs, məto-inu in tatehm netəmim rafin məmə ilat koatəmegəh, nat əpnapɨn okəmə kəmotɨmɨs rəkɨs o koatəmegəh əh.”\f + \fr 20:38 \ft Nat əpnapɨn nɨpətɨ etəmim təmɨmɨs, məto narmɨn tatəmegəh əh.\f*   
\p
\v 39 Kən iəgətun mɨn rəha Lou neen kəmotən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, nəmuhalpɨn wɨr pahrien.”  
\v 40 Kən kəmotəgɨn o nətapəh-inən nəghatən kit mɨn tol min-nəhlan.   
\s1 Kig Tefɨt ne Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa  
\r (Mat 22:41-46; Mak 12:35-37)  
\p
\v 41 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro netəmim koatən məmə Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, in mipɨ Kig Tefɨt rat?  
\v 42 Məto-inu e Naoa Rəha Napuən Mɨn,\f + \fr 20:42 \ft “Naoa rəha Napuən Mɨn” in “Ol Sam” e Bislama Baebol\f* Kig Tefɨt atɨp əm təmən məmə,  
\q1 ‘Iərəmərə Uhgɨn təmən kəm rəhak Iərəmərə Kristo məmə, “Əpələh e nɨkalɨk matɨp, ikɨn rəha nəsanənən ne nɨsiaiiən,   
\q1
\v 43 mətoarus-pa io ekos-iəhau rəham tɨkɨmɨr mɨn,  
\q1 mol ilat kotahmen e nɨməhan kit itəm nateguafəl nelkəm lan.”’\f + \fr 20:43 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “ekol rəham tɨkɨmɨr mɨn ilat kotahmen e nat kit itəm nəkəpələh matəfipər nelkəm lan,” kən nɨpətɨn u məmə, “Oekol ik ilɨs taprəkɨs-in rəham tɨkɨmɨr mɨn.” \f* \x - \xo 20:43 \xt Sam 110:1\x*   
\m
\v 44 Kig Tefɨt atɨp təmən məmə Mesaea in rəhan Iərəmərə. ?Kən okəmə mipɨ Tefɨt atɨp əm, kən tahro matol rəhan Iərəmərə?”   
\s1 Iesu təməghat-in iəgətun mɨn rəha Lou  
\r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40;  //  Luk 11:37-54)  
\p
\v 45 Nian netəmim kəmoatətəlɨg, Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə,  
\v 46 “Itəmat onəkotəkəike moatəto wɨr itəmat kən məsotətəu-pənən nolən mɨn rəha iəgətun mɨn rəha Lou. Nɨkilat tətagien məmə okoatuwɨn-in napən əfəməh mɨn rəha nausitən məmə netəmim okoatehm ilat ron. Kən nɨkilat tətagien nian netəmim koatos-ipər nelmɨlat e maket e nɨsiaiiən kəm ilat. Kən əpəh imə e nimə rəha nuəfɨmɨnən, kotolkeike məmə okotəpələh aupən əpəh təwɨr ikɨn. Kən e nian rəha lafet, ilat koatolkeike məmə okotuwɨn kəpələh-pən aupən ikɨn rəha nɨsiaiiən.  
\v 47 Kən ilat koatol tərat kən motakləh-in nimə mɨn rəha nəutahlɨmɨs mɨn. Kən ilat koatəfak əfəməh moateiuə əm məmə netəmim okoatəplan ilat ron. Nalpɨnən rəha netəm mɨn u in otəskasɨk maprəkɨs.”   
\c 21  
\s1 Nəutahlɨmɨs kit təmos-ipən rəhan məni kəm Uhgɨn  
\r (Mak 12:41-44)  
\m
\v 1 Kən Iesu təmatehm tatɨsɨlu wɨr netəm rəhalat nautə tepət itəm koataii-pən məni e pokɨs rəha məni əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn,  
\v 2 kən in təmehm nəutahlɨmɨs kit ian-rat təmaii-pən məni əkəku kəiu əm.\f + \fr 21:2 \ft Məni u tahmen-pən e tuente fatu.\f*  
\v 3 Kən Iesu təmən məmə, “Nɨpahrienən iatən kəm itəmat məmə, məni itəm pətan u təmaii-pən, in taprəkɨs-in rəha netəmim rafin,\x - \xo 21:3 \xt 2 Kor 8:12 \x*  
\v 4 məto-inu netəm rəhalat nautə tepət kəmotaii-pən məni neen məto in nat əpnapɨn əm olat, rəhalat tepət mɨn əh-ikɨn. Məto nəutahlɨmɨs u itəm in ian-rat pahrien, in təmos-ipən rafin məni rəhan o nos-nəmtɨnən nɨgɨn nagwənən, kən tɨkə mɨn əh-ikɨn.”   
\s1 Nəmtətin mɨn rəha  //  Namnun Nian  
\r (Mat 24:1-35, 42-44; Mak 13:1-37)  
\p
\v 5 Kən rəhan mɨn neen netəmim koatəghat-in Nimə Rəha Uhgɨn itəm rəhan kəpiel asol mɨn kotəwɨr, ne natɨmnat wɨr mɨn əh imə itəm netəmim kəmotos-ipən kəm Uhgɨn. Kən Iesu təmən məmə,  
\v 6 “Itəmat nakoatehm natɨmnat mɨn əh, məto nian otatuwa itəm netəmim okotohalkin-ohalkin kəpiel mɨn rəha nimə əh, inəh kəpiel kit otəsətulən əh-ikɨn tatətul ikɨn roiu.”\x - \xo 21:6 \xt Luk 19:44 \x*   
\p
\v 7 Kən kəmotətapəh ron məmə, “Iəgətun. ?Natɨmnat mɨn əh onəghan kotuwa? ?Kən nəmtətin naka otəgətun məmə otəsuwəhən natɨmnat mɨn əh okotuwa?”   
\p
\v 8 Kən Iesu tatən məmə, “Onəkotəkəike moatəto wɨr itəmat məmə suah kit otəseiuə-inən itəmat, məto-inu netəmim tepət okotuwa motən məmə, ‘!Io, io Kristo u!’ kən neen okotən məmə, ‘Nian rəha natɨmnat əh tɨnatuwa iuəhkɨr.’ Məto əsotuarisɨg-inən ilat.  
\v 9 Kən nian onəkotəto namnusən məmə netəmim koatəluagɨn, o netəmim koatətul moatəmou ilat rəhalat kapman, məto itəmat onəsotəgɨnən. Natɨmnat mɨn əh okotaupən ka pitən, məto sənəmə in Namnun Nian.”   
\p
\v 10 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Noanol mɨn neen okotoh noanol pɨsɨn neen mɨn, kən kapman kit otoh kapman kit.  
\v 11 Kən namig asol mɨn okotan, kən nəumɨs otan ikɨn mɨn tepət e nətueintən, kən nɨmɨsən əskasɨk mɨn okotan e nətueintən, kən əpəh ilɨs e neai, natɨmnat okotuwa motol nɨki netəmim otəgɨn, kən ilat okotəplan nəmtətin asol mɨn e neai.   
\p
\v 12 “Məto nian natɨmnat mɨn u okəsotuwamən əh, netəmim okotaskəlɨm itəmat, kən motoh itəmat, kən motɨləs itəmat kan əpəh e nimə mɨn rəha nuəfɨmɨnən, ne əpəh e kalapus, kən onakoatətul e nɨganəmtɨ kig mɨn ne netəm-iasol mɨn rəha kapman məto-inu itəmat nakoatos nərgək moatən nɨpahrien lak.  
\v 13 Inəh nian ətuatɨp məmə nakotən-iarəp namnusən təwɨr kəm ilat.  
\v 14 Məto əsotətəlɨg-in paupənən məmə nəghatən naka itəm onəkotən kəm ilat,\x - \xo 21:14 \xt Luk 12:11-12 \x*  
\v 15 məto-inu io ekos-ipɨnə nəghatən ətuatɨp kəm itəmat kən mos-ipɨnə nenatɨgən kəm itəmat, kən mol rəhatəmat nəghatən təsanən, kən rəhatəmat tɨkɨmɨr mɨn okol kəsotuhalpɨnən, kən okol kəsotənən məmə nakoateiuə.\x - \xo 21:15 \xt Wək 6:10 \x*  
\v 16 Kən rəhatəmat tata ne mama mɨn, ne piatəmat mɨn, ne rəhatəmat noanol mɨn, ne iolɨtəmat mɨn okotɨləs-ipən itəmat e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn. Kən okotohamnu itəmat neen.\x - \xo 21:16 \xt Mat 10:21-22 \x*  
\v 17 Netəmim rafin okotetəhau itəmat o nərgək.  
\v 18 Məto noanutəmat ne huə, kit otəsɨkəən.  
\v 19 Nian onakoatətul əskasɨk motahatətə lak e nian iəkɨs mɨn itəm okoatuwa e rəhatəmat nəmegəhən, kən onəkotos nəmegəhən lilɨn lan.   
\p
\v 20 “Məto nian onakehm mopael mɨn okotuwa tepət motɨtəlau e taon u Jerusalem, kən itəmat onəkotəkəike motɨtun məmə otəsuwəhən kən kərəkɨn agɨn taon əh Jerusalem.  
\v 21 Kən itəmat netəm nəkotatɨg Jutia, onəkotəkəike motaiu motagɨm motuwɨn motəhluaig əpəh nɨtot mɨn. Kən itəmat netəm nəkotatɨg e taon əh, onəkotəkəike motiet. Kən itəmat netəm nəkotatɨg ikɨn mɨn tɨtəlau e taon əh, onakəsotuwɨn mɨnən əh imə e taon əh,  
\v 22 məto-inu nian əh, in nian rəha Uhgɨn otol nalpɨnən lan kəm netəm koatol nolən tərat, kən mol əp nəghatən itəm kəməte-pən e naoa rəhan tuwa mol nɨpahrienən.\x - \xo 21:22 \xt Jer 5:29; 46:10; Hos 9:7 \x*  
\v 23 Awe, nahməən asol rəha mama mɨn itəm nərpɨlat əh-ikɨn, ne itəm mɨn u koatapinahin nɨsualkələh, məto-inu nəratən asol otuwa e nətueintən, kən neməha ne nalpɨnən rəha Uhgɨn otuwɨn kəm netəmim rafin rəha Isrel.  
\v 24 Kən okagɨmnu netəmim e naip, kən nian rəhalat tɨkɨmɨr mɨn kəmotol win elat, kən okotit ilat motuwɨn ikɨn pɨsɨn pɨsɨn mɨn kən ilat okotuwa slef mɨn rəhalat. Kən Iaihluə mɨn okotaliwək kən katewɨg-ewɨg e Jerusalem motɨləs-iəhau netəmim ikɨn itəm koatatɨg əh, motərəmərə elat, kətoarus-pən nian rəhalat otol namnun.\f + \fr 21:24 \ft E nup fote uarisɨg Iesu tɨmɨs, mopael mɨn rəha Rom kəmotərəkɨn Jerusalem e nup 70 AD.\f*\x - \xo 21:24 \xt Sam 79:1; Nol Əpən 11:2 \x*   
\p
\v 25 “Kən nəmtətin neen okotuwa e mɨtgar, ne məwɨg, ne məhau mɨn. Kən ikɨn-u e nətueintən, netəmim rafin okotəgin nərkərɨkən rəha nɨtəhəi ne peau-peau asol mɨn.\x - \xo 21:25 \xt Aes 13:10; Esik 32:7; Joel 2:31; Nol Əpən 6:12-13 \x*  
\v 26 Netəmim okotəgɨn pɨk moatɨmɨseah o nəratən asol mɨn itəm koatuwa e nətueintən, məto-inu natɨmnat rəha neai itəm kotəskasɨk pɨk, məto Uhgɨn otəloal-əloal elat.  
\v 27 Kən e nian əh, okotehm Nətɨ Etəmim tateiuaiu e mal napuə kit e nəsanənən ne nepətən əhag-əhag asol rəhan.\x - \xo 21:27 \xt Dan 7:13; Mat 26:64; Nol Əpən 1:7 \x*  
\v 28 Kən nian natɨmnat mɨn u kɨnotətuoun moatuwa katol nɨpahrienən lan, otətul motasɨpər e neai, məto-inu otəsuwəhən rəhatəmat Kristo otuwa mɨkɨs itəmat.”   
\p
\v 29 Kən in təmuəh nimaa nəghatən kəm ilat məmə, “Nakotɨtun-tu nɨg u fik ne nɨg neen mɨn.  
\v 30 Okəmə kotalpətəg mɨnotapɨlpɨl mɨn, kən nəkotɨtun məmə in nian rəha nasumən.  
\v 31 E nolən kitiəh əm, okəmə nakotehm natɨmnat mɨn u koatol nəhlan, onəkotɨtun məmə otəsuwəhən, nərəmərəən rəha Uhgɨn tuwa.   
\p
\v 32 “Nɨpahrienən ekatən kəm itəmat məmə noanol rəha Isrel\f + \fr 21:32 \ft Netəmim neen koatən məmə nəghatən u tatəghat-in netəmim itəm koatəmegəh nian Iesu tatəghat. Kitat kəmotəte tahmen netəmim neen mɨn itəm koatən məmə tatəghat-in noanol mɨn rafin rəha Isrel tatuwɨn muwɨn isəu.\f* otəsɨkəən mətoarus-pən natɨmnat rafin əh okotol nɨpahrienən.  
\v 33 Neai ne nətueintən okiakə, məto nəghatən mɨn rəhak okol kəsotɨkəən.”   
\p
\v 34 Kən Iesu tatən məmə, “Nəkotəkəike moatəto itəmat. Əsotərəkɨnən rəhatəmat nian mɨn o nolən əmən lafet, motapɨs lan, kən moatətəlɨg-in pɨk natɨmnat rəha nətueintən u. Təsəwɨrən məmə nian rəhak otuwa mos kaut kəm itəmat tahmen-pən məmə noanɨkulu təmohasɨn itəmat,  
\v 35 məto-inu nian əh otuwa mɨləs netəmim rafin rəha nətueintən.  
\v 36 Məto nian rafin onəkotəkəike moatətul matɨp, kən motəkəike katəfak məmə nakotos nəsanənən tahmen məmə nəkoatətul əskasɨk əm e nian natɨmnat rafin əh koatuwa, kən inəh nɨki Nətɨ Etəmim otagien otəmat nian onəkotətul e nɨganəmtɨn.”   
\p
\v 37 Kən nian rafin Iesu tatəgətun netəmim əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, kən lapɨn mɨn in tiet muwɨn əpəh Nɨtot Rəha Nɨg U Olif mətapɨl əh-ikɨn.  
\v 38 Kən nian mɨn rafin laulaugɨn agɨn, netəmim koatuwa məmə okotətəlɨg-in rəhan nəghatən əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn.   
\c 22  
\s1 Jutas təmol-salɨm-in Iesu  
\r (Mat 26:1-5, 14-16; Mak 14:1-2, 10-11; Jon 11:45-53)  
\m
\v 1 Kən nian rəha lafet rəha Pret U Is Tɨkə Lan tɨnatuwa iuəhkɨr, kən in tɨnətuoun e lafet rəha Nuhagego-inən.  
\v 2 Kən pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou koateam-in anion suatɨp məmə okotohamnu Iesu lan. Koateam-in anion suatɨp məto-inu ilat koatəgin netəmim məmə, kətah nɨmanin netəmim okotəmou okəmə kotɨtun məmə kəmotohamnu Iesu.   
\p
\v 3 “Kən Setan təmos nɨki Jutas, u nərgɨn kit mɨn u Iskariot, in e netəm tuelef rəha Iesu.\x - \xo 22:3 \xt Jon 13:2,27 \x*  
\v 4 Kən in təmuwɨn matəghat kəm pris asol mɨn ne netəm-iasol mɨn rəha mopael rəha Nimə Rəha Uhgɨn, mateam-in suatɨp məmə otegəhan-in Iesu tuwɨn e nelmɨlat.  
\v 5 Kən nɨkilat təmagien, kən kəmotən-iəkɨs məmə okotos-ipən məni kit kəm in.  
\v 6 Kən Jutas təmegəhan lan məmə in otol, kən mateam-in suatɨp məmə otegəhan-in Iesu tuwɨn e nelmɨlat nian netəmim okotɨkə lan.   
\s1 Etəmim kəiu rəha Iesu kəmioal əpen-əpenə o lafet rəha Nuhagego-inən  
\r (Mat 26:17-29; Mak 14:12-25; Jon 13:21-30; 1 Kor 11:23-26)  
\p
\v 7 Kən nian rəha lafet rəha Pret U Is Tɨkə Lan tɨnuwa, kən e nian əh, netəmim okotəkəike motoh nətɨ sipsip rəha lafet rəha Nuhagego-inən.\x - \xo 22:7 \xt Eks 12:1-27 \x*  
\v 8 Kən Iesu təmaun-in Pita ne Jon, kən mən-ipən kəm ilau məmə, “Ian kən mioal əpen-əpenə nagwənən rəha lafet rəha Nuhagego-inən məmə okotuwɨn motagwən ikɨn.”   
\p
\v 9 Kən kəmuən-ipən kəm in məmə, “?Nakolkeike məmə itɨmlau oekian hiə mioal əpen-əpenə e nagwənən ikɨn?”   
\p
\v 10 Kən təmən-ipən kəm ilau məmə, “Uətəlɨg wɨr-tu. Nian itəmlau onakuet-arəpən e taon, kən onakuehm suah kit tatəhun pətəl asol kəmətu-pən nəhau lan. Kən nəkiauarisɨg-in məhaluwɨn e nimə kit itəm otuwɨn ikɨn.  
\v 11 Kən nəkuən-ipən kəm etəm-iasol rəha nimə məmə, ‘?Iəgətun təmahl-ipa itɨmlau məmə ekuea muətapəh ron ik məmə noan u in hiə itəm in ne rəhan mɨn netəmim okotuwa motol nagwənən ikɨn rəha lafet rəha Nuhagego-inən?’  
\v 12 Kən in otit itəmlau nakian əpəh e noan ilɨs ikɨn itəm kɨnəlɨn wɨr rəkɨs natɨmnat rafin rəha nagwənən əh-ikɨn. Kən nakioal əpen-əpenə nagwənən əh-ikɨn.”   
\p
\v 13 Kən kəmian muehm natɨmnat rafin tahmen əm məmə inu Iesu təmən mihin ne. Kən kəmioal əpen-əpenə e nagwənən ikɨn rəha lafet rəha Nuhagego-inən.   
\s1 Namnun nagwənən rəha Iesu ne rəhan mɨn  
\p
\v 14 Kən e nian rəha nagwənən, Iesu təmuwɨn məpələh e tepɨl ilat rəhan aposol mɨn.  
\v 15 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otəsuwəhən, okol nahməən kəm io. Məto nɨkik tɨnolkeike pɨk məmə okotaupən kun nagwənən rəha lafet rəha Nuhagego-inən.  
\v 16 Iakolkeike pɨk məmə kitat okotagwən min-nulan məto-inu, okol esagwən mɨnən e nagwənən rəha Nuhagego-inən mətoarus nɨpətɨ lafet u tuwa mol nɨpahrienən lan e nərəmərəən rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 17 Kən Iesu təmos kap wain mən tagkiu ron kəm Uhgɨn, kən mən məmə, “Otos itəmat rafin, kən motənɨm,  
\v 18 məto-inu roiu iatən kəm itəmat məmə esənɨmən wain mətoarus-pən nian natɨmnat rafin kotatɨg ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn.”   
\p
\v 19 Kən təmos pɨret mən tagkiu ron kəm Uhgɨn, kən məmkas mos-ipən kəm rəhan mɨn netəmim, kən mən məmə, “Inu nɨpətɨk itəm iakatos-ipɨnə otəmat. Nian rafin onəkotəkəike motol nat u məmə nɨkitəmat tatəht io.”   
\p
\v 20 Kən e nolən kitiəh əm, nian kəmotagwən rəkɨs, Iesu təmos kap wain kən təmən məmə, “Kap wain u in nɨtak itəm otaiu otəmat, kən tatəgətun nəniəkɨsən wi rəha nasituən rəha Uhgɨn kəm netəmim.  
\v 21 Məto onəkotətəlɨg wɨr-tu. Suah kit ukɨn-u kotagwən kitat min e tepɨl, kən in otəpanegəhan-in-pən io e nelmɨ rəhak mɨn tɨkɨmɨr.\x - \xo 22:21 \xt Sam 41:9; Jon 13:21-22 \x*  
\v 22 Io Nətɨ Etəmim oekəkəike mɨmɨs məmə inu Uhgɨn təmən mihin ne. !Məto awe, nahməən asol tatuwɨn o etəm tategəhan-in-pən io e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn!”  
\v 23 Kən kɨnoatətapəh-ətapəh olat mɨn məmə, “?Kitat pah otol nat əh?”   
\p
\v 24 Kən nat kit mɨn, ilat kɨnoatol nɨkilat mɨn məmə pah u in ilɨs pɨk taprəkɨs-in ilat.\x - \xo 22:24 \xt Luk 9:46 \x*  
\v 25 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Kig mɨn rəha nətueintən u koatərəmərə e netəmim e rəhalat nəsanənən, kən koataun-in atɨp ilat məmə ilat ‘Netəm rəha Nasituən.’\x - \xo 22:25 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:42-45 \x*  
\v 26 Məto itəmat onəkəsotolən min-nəhlan. Okəmə itəmat kit in ilɨs, in otɨləs-iəhau in tahmen-pən e suakəku. Kən okəmə itəmat kit tatətul aupən, kən in otuwa iolwək əm kit.\x - \xo 22:26 \xt Mat 23:11; Mak 9:35 \x*  
\v 27 ?Pah u in ilɨs pɨk, etəmim itəm tətagwən e tepɨl, o iolwək itəm tatos nagwənən matuwa? Nəkotɨtun məmə etəm tətagwən e tepɨl in ilɨs taprəkɨs. Məto io, etəm-iasol rəhatəmat, nian emətaliwək kitat min itəmat, emahmen-pən e iolwək əm kit.\x - \xo 22:27 \xt Jon 13:12-15 \x*   
\p
\v 28 “Itəmat u, nian rafin nəkotatɨg iuəhkɨr ron io e nian ekətatɨg e nian əskasɨk mɨn.  
\v 29 Kən tahmen-pən əm məmə Tata rəhak tatɨləs-ipər io məmə ekuwa kig, kən io mɨn iatɨləs-ipər itəmat məmə nakotuwa kig mɨn,  
\v 30 məmə nakotuwa kəpələh kitat min io, kotagwən kələh e nian ekuwa mol kig lan. Kən e nian əh, itəmat mɨn onəkotəpələh e jea mɨn rəha kig, kən itəmat onəkotuwa motətul aupən e noanol mɨn tuelef rəha Isrel moatakil ilat moatərəmərə elat.”\x - \xo 22:30 \xt Mat 19:28 \x*   
\p
\v 31 Kən Iesu təmən-ipən kəm Saimon Pita məmə, “Kəsi. Saimon. Ətəlɨg-in-tu io. Setan tɨnətapəh rəkɨs o Uhgɨn məmə otegəhan-in məmə in otuwa mos-ipən-os-ipən kəm itəmat mol nəratən kəm itəmat məmə otəgətun rəhatəmat nahatətəən in təskasɨk lak o kəp.  
\v 32 Məto enəfak rəkɨs ron ik məmə rəham nahatətəən otəsatiteən. Kən nian nakatəuhlin rəham nətəlɨgən tatɨtəlɨg-pa mɨn, ik onakəkəike mol nətəlɨgən rəha piam mɨn okotəskasɨk.”\x - \xo 22:32 \xt Jon 17:15 \x*   
\p
\v 33 Məto Saimon Pita təmən-ipən kəm in məmə, “Iərəmərə. Iatətul matɨp məmə ekɨmnə kilau min ik e kalapus, kən mɨmɨs kilau min ik.”   
\p
\v 34 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Pita, ekatən kəm ik məmə, o lapɨn huə, nian mənɨg otəsɨmnənən əh, kən ik onakən mau kɨsɨl məmə nəkəruru io.”\x - \xo 22:34 \xt Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38\x*   
\p
\v 35 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Aupən, emətahl-iarəp itəmat, nəməsotosən məni e paos, ne kətɨm, ne put. ?Tahro? ?Rəhatəmat natɨmnat təsahmenən, o kəp?” Kən ilat kəmotən məmə, “Kəp.”\x - \xo 22:35 \xt Luk 9:3; 10:4 \x*   
\p
\v 36 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Məto roiu, okəmə suah kit tatos rəhan məni e paos o kətɨm, otəkəike mos. Kən etəm təsosən naip rəha nəluagɨnən, pəs otol-salɨm-in rəhan kot mos-nəmtɨ rəhan kit.  
\v 37 Iatən kəm itəmat məmə nəghatən u e Naoa Rəha Uhgɨn tatəghat-in io, kən in otəkəike mol nɨpahrienən. In tatən məmə, ‘Netəmim nɨkilat təht məmə in etəmim kit itəm tatərəkɨn Lou.’\x - \xo 22:37 \xt Aes 53:12\x* Əwəh, nəghatən u tatol nɨpahrienən əh-roiu.”   
\p
\v 38 Kən ilat kəmotən məmə, “Iərəmərə, əplan-tu. Naip rəha nəluagɨnən kəiu əpəh.” Kən in təmən kəm ilat məmə, “Ah, nahmen. Otapəs-ta.”   
\s1 Iesu təmuwɨn matəfak əpəh e Nɨtot Rəha Nɨg U Olif  
\r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42)  
\p
\v 39 Kən Iesu təmiet e taon muwɨn əpəh e Nɨtot Rəha Nɨg U Olif tahmen-pən əm məmə in tatol mihin e nian rafin, kən rəhan mɨn netəmim koatətəu-pən.  
\v 40 Kən nian in təmuwɨn mətoarus-pən əh-ikɨn əh, təmən-ipən kəm ilat məmə, “Onəkotəkəike moatəfak məmə nat kit otəsos-ipən-os-ipənən kəm itəmat motol rəhatəmat nahatətəən otatite lak.”  
\v 41 Kən in təmaliwək mapəs ilat muwɨn məsɨn, kən mɨsin nulan matəfak matən məmə,  
\v 42 “Tata, okəmə nɨkim tagien, awi, os-irəkɨs nahməən mɨn u itəm okəpanotuwa. Məto əsolən rəhak nətəlɨgən, məto ol nat naka itəm ik əm nakolkeike.”  
\v 43 Kən nagelo kit təmɨsɨ-pən e neai muwa mos-ipən nəsanənən kəm Iesu.  
\v 44 Kən məto-inu nɨkin tɨtahmə pɨk, kən rəhan nətəlɨgən tɨnatol wək pɨk, kən təməfak əskasɨk pɨk, kən noəh təmaiu lan məhl matəht nɨsɨp tahmen e nɨta.\f + \fr 22:44 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, nəghatən rəha ves 43-44 tɨkə. Kəm-naka, sənəmə Luk itəm təməte ves 43-44, məto suah kit mɨn itəm təməte kopi kit rəha naoa u.\f*   
\p
\v 45 Nian təməfak rəkɨs, in təmətul mɨtəlɨg-pən məmə otehm rəhan mɨn netəmim, kən təməplan ilat kɨnotapɨl rəkɨs. Kɨnotəpou məto-inu nɨkilat tɨtahmə.  
\v 46 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro nakotapɨl? Otaiir motəfak məmə nat kit otəsos-ipən-os-ipənən kəm itəmat motol rəhatəmat nahatətəən otatite lak.”   
\s1 Tɨkɨmɨr mɨn rəha Iesu kəmotuwa kɨləs  
\r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50;  //  Jon 18:2-11)  
\p
\v 47 Nian Iesu təmatəghat əh, nɨmanin netəmim kəmotiet-arəpa ikɨn əh, kən suah əh Jutas, u in etəmim kit e netəm tuelef rəha Iesu, in təmit ilat motuwa, kən təmuwa iuəhkɨr məmə otatuilɨm e Iesu.  
\v 48 Məto Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “?Jutas, io Nətɨ Etəmim, məto tahro nəmuwa məmə onəkatuilɨm-pa lak kən e nolən əh megəhan-in-pən io e nelmɨ rəhak tɨkɨmɨr mɨn?”   
\p
\v 49 Kən nian netəmim mɨn rəha Iesu kɨnotehm natɨmnat mɨn əh mɨnotɨtun məmə naka əh okol, kəmotən-ipən kəm in məmə, “?Iərəmərə, oekotahro? ?Ekotəte ilat e naip, o?”  
\v 50 Kən ilat kit təmoahin naip təte-rəkɨs matəlgɨn matɨp rəha slef rəha pris asol agɨn.   
\p
\v 51 Məto Iesu təmə, “!Ei! !Nahmen, otapəs əm!” Kən in təmələhəu-pən nelmɨn e matəlgɨ suah u, kən mol-wɨr mɨn.   
\p
\v 52 Kən Iesu təməghat kəm pris asol mɨn, ne netəm-iasol mɨn rəha mopael rəha Nimə Rəha Uhgɨn, ne etəm-iasol mɨn rəha noanol rəha Isrel, u kəmotuwa məmə okotaskəlɨm Iesu. In təmən məmə, “?Tahro, nəman? ?Nɨkitəmat təht məmə io emit netəmim muwɨn kotəluagɨn o kapman, o kəm-naka io iohamnu itəm kit, kən nakotəmɨk naip asol mɨn rəha nəluagɨnən ne nəlnal mɨn moatuwa məmə onəkotaskəlɨm?  
\v 53 ?Nian rafin etan əm kitat min itəmat e Nimə Rəha Uhgɨn, məto tahro nəsotaskəlɨmən io? Məto roiu əh, in nian ətuatɨp rəhatəmat, kən nəsanənən rəha napinəpən in tatərəmərə.”   
\s1 Pita təmən məmə  //  in təruru Iesu  
\r (Mat 26:57-58, 69-75; Mak 14:53-54, 66-72; Jon 18:12-18, 25-27)  
\p
\v 54 Kən kəmotuwa motaskəlɨm Iesu motɨləs motuwɨn e latuənu rəha pris asol agɨn. Kən Pita tuarisɨg-in ilat məto təsuwɨnən iuəhkɨr olat.\x - \xo 22:54 \xt Mak 14:53-54 \x*  
\v 55 Netəm mɨn əh kəmotahl nɨgəm kit əpəh e iat rəha pris asol agɨn, kən motəpələh kɨtəlau e nɨgəm. Kən Pita tuwa matəpələh ilat min.  
\v 56 Kən pətan əkəku kit u slef rəha pris asol agɨn, təmuwa mehm Pita tatəpələh, kən nəhag-əhagən rəha nɨgəm tətasiəgəpɨn in, kən nɨganəmtɨ pətan əh təmətul lan, kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Suah u, in mɨn ilau Iesu kəmatuan.”  
\v 57 Məto Pita təmən-ipən kəm pətan un məmə, “Esɨtunən suah un nakatən.”   
\p
\v 58 Kən uarisɨg lan təsuwəhən, suah kit mɨn tuwa mən-ipən kəm Pita məmə, “Ei, ik mɨn, ik etəmim kit rəhan.” Məto Pita təmə, “Ei, sənəmə io etəmim rəhan.”   
\p
\v 59 Uarisɨg lan, aua kit tɨnuwa mɨnuwɨn rəkɨs, kən suah kit təməghat əskasɨk kəm ilat məmə, “!Nɨpahrienən məmə suah u təmatuarisɨg-in Iesu, məto-inu in etəm Kalili!”  
\v 60 Məto Pita təmə, “!Ei! !Esɨtun agɨn-əhən nəghatən u nakatən!” Kən nian Pita təmatəghat əh, kən mənɨg təmɨmnən.  
\v 61 Kən Iərəmərə təməuhlin masɨpən ətuatɨp matehm Pita. Kən Pita, nɨkin təməht nəghatən rəha Iərəmərə itəm təmən lan məmə, “O lapɨn əm u, nian mənɨg otəsɨmnənən əh, ik onakən mau kɨsɨl məmə nəkəruru io.”  
\v 62 Kən Pita təmiet muwɨn ihluə, təmasək təmasək.   
\s1 Netəmim kəmotəsan-əsan  //  e Iesu  
\r (Mat 26:67-68; Mak 14:65)  
\p
\v 63 Kən e nian əh, netəmim itəm kəmotaskəlɨm Iesu kəmotəghat əsan lan, kən moatoh.  
\v 64 Kən kəmotəlis ətain nɨganəmtɨn kən motoh, moatən-ipən məmə, “!Ei, ien! ?Ən-tu məmə pah tatoh ik?”  
\v 65 Kən kəmoatən nəghatən rat tepət moatərəkɨn in lan.   
\s1 Kəmiuw-iarəp Iesu e kaonsel  
\r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64;  //  Jon 18:19-24)  
\p
\v 66 Kən laulaugɨn agɨn, netəm-iasol rəha noanol rəha Isrel, ne pris asol mɨn, ne iəgətun mɨn rəha Lou kəmotuwa kuəfɨmɨn e kaonsel rəhalat, kən netəmim kəmotɨləs Iesu motuwa tətul e nɨganəmtɨ kaonsel əh. Kən netəm rəha kaonsel kəmotətapəh ron məmə,  
\v 67 “Okəmə ik Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, ən kəm itɨmat.” Məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə ekən kəm itəmat, kən nəsotənən nɨpahrienən lak.\x - \xo 22:67 \xt Jon 3:12 \x*  
\v 68 Kən okəmə ekətapəh otəmat, kən okol nəkəsotuhalpɨnən.  
\v 69 Məto tətuoun roiu, io Nətɨ Etəmim, io oekuwɨn məpələh əh-ikɨn rəha nəsanənən ne nɨsiaiiən, inəh e nɨkalɨ Uhgɨn matɨp, Uhgɨn u itəm rəhan nəsanənən iahgin.”\x - \xo 22:69 \xt Wək 7:56 \x*   
\p
\v 70 Kən ilat rafin kəmotətapəh ron məmə, “?Tahro? ?Ik Nətɨ Uhgɨn?”  
\p Kən Iesu təmən-ipən məmə, “Nakoatən məmə io u inu.”   
\p
\v 71 Kən kotən məmə, “?Tahro kitat koateam-in nəghatən kit mɨn məmə otasitu e rəhatat nəghatən? Kɨnotəto ətuatɨp nəghatən əh e nohlɨn.”   
\c 23  
\s1 Iesu təmətul e  //  nɨganəmtɨ Pailat  
\r (Mat 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5;  //  Jon 18:28-38)  
\m
\v 1 Kən netəmim rafin rəha kaonsel kəmotətul motit Iesu motuwɨn kəm Pailat.  
\v 2 Kən moatən-iarəp nɨpəgnəmtɨn mɨn itəm otoh Iesu məmə, “Emotehm məmə suah u tatit rəhatat netəmim mɨn, kən mol ilat kotalməl, kən matəuhlin rəhalat nətəlɨgən koatol tɨkɨmɨr ilat kapman rəha Rom, mətahtosɨg-in itɨmat məmə esotətouən takɨs kəm Sisa itəm tatərəmərə e nɨməptən u. Kən in matən-iarəp məmə in Kristo itəm Uhgɨn təmahl-ipa məmə in kig kit.”   
\p
\v 3 Kən Pailat təmətapəh ron məmə, “?Tahro? ?Ik kig rəha netəm Isrel?” Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Ik nəmən mihin.”   
\p
\v 4 Kən Pailat təmən-ipən kəm pris asol mɨn ne netəmim rafin məmə, “Esehmən nɨpəgnəmtɨn kit ne, itəm tatən məmə suah u təmərəkɨn lou.”   
\p
\v 5 Məto ilat kotagət əfəməh moatən məmə, “Kəp. Məto suah u tətan əpnapɨn matəgətun netəmim rafin ikɨn mɨn əh Jutia təmətuoun əpəh Kalili muwa mətoarus-pa ukɨn-u, kən mol nətəlɨgən rəha netəmim koatəlue motalməl.”   
\p
\v 6 Kən nian Pailat təməto nəghatən əh, təmətapəh məmə, “?Tahro? ?Suah u in etəm Kalili?”  
\v 7 Kən nian təməto məmə Iesu təmiet ikɨn əh itəm Herot Antipas tatərəmərə ikɨn, in təmahl-ipən Iesu məmə otuwɨn mehm Herot, məto-inu e nian əh, Herot mɨn in tətatɨg Jerusalem.\x - \xo 23:7 \xt Luk 3:1 \x*   
\s1 Iesu təmətul e nɨganəmtɨ Herot Antipas  
\p
\v 8 Kən nian Herot Antipas təmehm Iesu, nɨkin təmagien pɨk, məto-inu nuwəh məsɨn in təmolkeike məmə otehm. Herot təmatəto əm namnusən rəhan, kən in təmolkeike pɨk məmə in otehm Iesu otol nat pɨspɨs kit.  
\v 9 Kən o natɨmnat mɨn u, Herot Antipas təmətapəh-in nəghatən mɨn tepət kəm Iesu, məto Iesu təməpnapɨn əm məsuhalpɨnən rəhan nəghatən.  
\v 10 Kən pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou kəmotətul motəghat əskasɨk e nɨpəgnəmtɨn mɨn rəhalat moatoh Iesu lan.  
\v 11 Kən uarisɨg lan, Herot Antipas ne rəhan mɨn mopael kotagət ausit e Iesu, kən moatəsan lan. Kən Herot təmən-ipən kəm rəhan mopael mɨn məmə okotuwɨn-in-pən kot wɨr kit rəha kig kəm in, kən motit motuwɨn mɨn kəm Pailat.   
\p
\v 12 Aupən ikɨn, Herot Antipas ne Pailat kəmətioal tɨkɨmɨr kəm ilau mɨn, məto e nian əh, ilau kəmuea mɨnioalkeike ilau mɨn.   
\s1 Pailat təmən məmə Iesu otəkəike mɨmɨs  
\r (Mat 27:15-26; Mak 15:6-15;  //  Jon 18:39-19:16)  
\p
\v 13 Kən Pailat təmaun-in pris asol mɨn, ne netəm-iasol rəha netəm Isrel, ne netəmim rafin, kən ilat rafin kəmotuwa kitiəh.  
\v 14 Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Suah u, nəmotɨləs motuwa tətul e nɨganəmtək, kən nəmotən məmə tatəuhlin nətəlɨgən rəha netəmim rəhatəmat koatol tɨkɨmɨr kəm kapman. Məto emakil rəkɨs nətəlɨgən u e nɨganəmtɨtəmat, kən məsehmən məmə təmətgəhl lou kit, kən nɨpəgnəmtɨn mɨn itəm nakoatən lan təsolən nɨpahrienən.  
\v 15 Kən Herot Antipas mɨn, in təmakil mehm məmə nolən rat kit təsəkul-pənən lan. Tol nəhlan, in tahl-ipa tuwa mɨn o kitat, kən təpiə əm məmə suah u in təməsolən nat kit itəm tərat məmə in otɨmɨs ron.  
\v 16-17 Kən o nat əh inəh, rəhak mɨn mopael okotalis əm, kən uarisɨg kotahl-iarəp tatuwɨn.”\f + \fr 23:16-17 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, katɨlpɨn nəghatən kit mɨn ikɨn-u tatən məmə, “E nian rəha lafet rəha Nuhagego-inən, Pailat in otəkəike mahl-iarəp rəhalat kit etəmim otiet e kalapus.”\f*   
\p
\v 18 Məto ilat rafin kəmotagət əfəməh moatən məmə, “!Otɨləs-iarəp suah un kən kohamnu! !Məto ahl-iarəp Parapas tuwa mehm itɨmat!”  
\v 19 (Suah u Parapas, kəmɨləs-ipən e kalapus məto-inu in təmol netəmim kotəluagɨn o kapman e taon əh, kən in iohamnu itəm.)   
\p
\v 20 Məto Pailat in tolkeike məmə otahl-iarəp Iesu tatuwɨn, kən in təməghat mɨn kəm ilat.  
\v 21 Məto ilat kəmotagət əfəməh pɨk məmə, “!Ətu-pər in e nɨg kəluau! !Ətu-pər in e nɨg kəluau!”   
\p
\v 22 Məto Pailat təməghat mɨn kəm ilat mɨnətau kɨsɨl lan əh-roiu məmə, “?Tahro? ?Suah u in təmol nat tərat naka? Io esehmən məmə in təmol nat kit itəm tətuatɨp məmə in otɨmɨs ron. Məto rəhak mopael mɨn, ilat okotalis əm, kən uarisɨg lan kotahl-iarəp tatuwɨn.”   
\p
\v 23 Məto ilat koatəkəike motəghat əskasɨk, kən motagət əfəməh e Pailat məmə otətu-pər Iesu e nɨg kəluau. Kən motagət pɨk moatuwɨn moatuwɨn, kɨnol win e nətəlɨgən rəha Pailat.  
\v 24 Kən Pailat təmakil Iesu məmə otəkəike mɨmɨs tahmen-pən məmə inəh ilat kəmotən mihin ne.  
\v 25 Kən in təmol nətəlɨgən rəhalat, kən təmahl-iarəp Parapas u aupən in təmətatɨg e kalapus o nəluagɨnən o kapman ne nohamnuən itəm. Məto təmegəhan-in Iesu tuwɨn e nelmɨ rəhan mopael mɨn məmə ilat okotos motuwɨn kɨtəp nətəlɨgən rəha nɨmanin netəmim.   
\s1 Kəmit Iesu kan məmə otɨmɨs  
\r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32;  //  Jon 19:17-27)  
\p
\v 26 Kən nian mopael mɨn kəmotit Iesu motiet e taon, kən kəmotəplan etəm Saerin kit, nərgɨn u Saimon. In təmɨsɨ-pən isəu maliwək matuwa e taon. Kən kəmotaskəlɨm motələhəu-pər nɨg kəluau rəha Iesu e nuwegɨn məmə otɨləs, kən motən-ipən məmə otətəu-pən Iesu.\fig |alt="three crosses on hill outside city wall" src="HK00326B.TIF" size="span" loc="Luk 23:26-43" ref="Luk 23:26" \fig*  
\v 27 Kən nɨmanin netəmim tepət kəmotaliwək katuarisɨg-in Iesu e suatɨp, kən nɨpɨtan tepət mɨn koatuarisɨg-in ilat, koatasək moatəun-əun o Iesu.  
\v 28 Məto Iesu təməuhlin masɨpən məplan ilat, kən mən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨpɨtan Jerusalem. Əsotasəkən ron io, məto otasək atɨp otəmat, ne nenətɨtəmat mɨn.  
\v 29 Otətəlɨg-in-tu io. Nian tatuwa itəm okəpanən məmə, ‘!Otagien itəmat netəm nəsoteməkən o nəsotapinahinən suakəku!’\x - \xo 23:29 \xt Luk 21:23 \x*  
\v 30 E nian əh, netəmim okotən-ipən kəm nɨtot asol mɨn məmə, ‘Awi, otɨsas-pa etɨmat,’ kən okotən-ipən kəm narɨt mɨn məmə, ‘Awi, otəfətain itɨmat.’\x - \xo 23:30 \xt Hos 10:8; Nol Əpən 6:16\x*  
\v 31 ?Məto okəmə nɨgəm tatuəp nəhlan nian nɨg nɨmalɨn tətamiəmɨtə əh, kən tahro e nian nɨg tɨnəmətu?”\f + \fr 23:31 \ft “Nɨg nɨmalɨn tətamiəmɨtə əh” tatəpsen-pən Iesu itəm tətuatɨp agɨn, məto tatos nalpɨnən. Inu tahmen e nɨgəm itəm tatuəp. Kən “nɨg tɨnəmətu” tatəpsen-pən iol təfagə rat mɨn. Kən uarisɨg lan, Uhgɨn otol nalpɨnən asol kəm ilat. Inu tahmen e nɨgəm asol agɨn.  //  Afin Luk 21:20-24.\f*   
\s1 Mopael mɨn kəmotətu-pər Iesu e nɨg kəməluau  
\p
\v 32 Kən mopael mɨn kəmotɨləs suah mil kəiu itəm kəmuətgəhl lou kan məmə okotohamnu iləhal Iesu.  
\v 33 Kən kəmotuwa ikɨn kit, nərgɨn u Louipɨl-uipɨl. Ikɨn əh, kəmotətu-pər Iesu e nɨg kəməluau. Kən kəmotətu-pər iətgəhl lou mil əh-ikɨn, kit e nɨkalɨ Iesu matɨp, kən kit e nɨkalɨn mol.  
\v 34 Kən Iesu təmə, “Tata. Aluin rəhalat nolən rat mɨn itəm koatol kəm io, kən məsalpɨnən, məto-inu kəsotɨtunən nat naka itəm koatol.” Kən kəmotoor rəhan natɨmnat moaturin taes ron.\x - \xo 23:34 \xt Sam 22:18; Aes 53:12 \x*   
\p
\v 35 Kən netəm mɨn u koatətul əh-ikɨn, moatehm natɨmnat mɨn u, məto etəm-iasol mɨn rəha noanol rəha Isrel kotalah əsan e Iesu moatən məmə, “!In təmosmegəh netəmim tepət rəkɨs. Məto okəmə in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, kən in Etəm Uhgɨn Təmɨtəpun, kən pəs in otosmegəh atɨp in!”\x - \xo 23:35 \xt Sam 22:7-8 \x*   
\p
\v 36 Kən mopael mɨn, ilat mɨn koatəghat əsan e Iesu, kən motuwa iuəhkɨr ron moatətapəh məmə in tolkeike wain u itəm tagɨn,\f + \fr 23:36 \ft Wain u itəm tagɨn, in nənɨmən rəha ian-rat mɨn.\f*\x - \xo 23:36 \xt Sam 69:21 \x*  
\v 37 moatən məmə, “!Okəmə nɨpahrienən ik kig rəha noanol mɨn rəha Isrel, osmegəh atɨp ik əh-roiu!”   
\p
\v 38 Kən nəghatən kit əh-ikɨn kəməte kətu-pər e rəhn-kapə nɨg kəluau, tatən məmə, \sc Inu kig rəha netəm Isrel\sc*.   
\p
\v 39 Kən iətgəhl lou mil kit itəm katəkul-pər e nɨg kəluau, in tatəghat rat e Iesu, matən məmə, “!Ei! ?Ik Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, o kəp? !Okəmə tol mihin, osmegəh ik kən mosmegəh mɨn itɨmlau!”   
\p
\v 40 Məto iətgəhl lou əh kit mɨn təmən-ipən kəm in kit, kən mahtosɨg-in məmə, “?Tahro? ?Nəsəginən Uhgɨn, nat əpnapɨn onakɨmɨs? Nalpɨnən u rəhatəhal in tahmen-ahmen əm.  
\v 41 Məto təmətuatɨp əm məmə kilau okiamɨs o rəhalau nolən rat mɨn itəm kəmioal. Məto suah u, in təsolən nat tərat kit ne.”   
\p
\v 42 Kən təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Iesu, o nian onəkuwa matol kig lan, kən nɨkim otatəht io.”  
\v 43 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Nɨpahrienən iatən kəm ik, məmə roiu əm kilau min ik əpəh e nego e neai.”   
\s1 Iesu təmɨmɨs  
\r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41;  //  Jon 19:28-30)  
\p
\v 44-45 Kən iuəhkɨr tuelef klok e nərauiəgən, mɨt nəsasiəən, kən napinəpən tɨnan rafin ikɨn əh mətoarus-pən tri klok ehnaipən. Kən nɨməhan itəm tatəkulosɨg-in-pən Ikɨn Tasim Agɨn Ikɨn e Nimə Rəha Uhgɨn, təməhap məsɨn kəiu.\x - \xo 23:44-45 \xt Hip 6:19-20; 10:19-20 \x*  
\v 46 Kən Iesu təmagət əfəməh məmə, “!Tata. Iatələhəu-pən nəmegəhən rəhak e nelməm!” Nian təmən rəkɨs nəghatən əh u, kən rəhan namegən tiet.   
\p
\v 47 Kən nian etəm-iasol rəha mopael mɨn rəha netəm Rom təmehm natɨmnat mɨn əh, kən in təmənwiwi Uhgɨn matən məmə, “!Nɨpahrienən, suah u in tətuatɨp pahrien!”  
\v 48 Kən netəmim itəm kəmotuwa ikɨn əh məmə okotəplan, nian kəmotəplan natɨmnat mɨn əh, kəmoatuwɨn moatəto tərat e nɨkilat, kən motahtaht manɨkɨləhalat.  
\v 49 Kən iolɨ Iesu mɨn, ne nɨpɨtan itəm kəmotɨsɨ-pən Kalili motətəu-pən Iesu motuwa, ilat kəmoatətul isəu məsɨn kən moatehm natɨmnat mɨn əh.   
\s1 Josep təmɨtənɨm Iesu  
\r (Mat 23:57-61; Mak 15:42-47;  //  Jon 19:38-42)  
\p
\v 50-51 Kən etəm Aramatia kit əh-ikɨn, nərgɨn u Josep. Aramatia in taon kit rəha Isrel, kən suah əh in etəmim kit rəha kaonsel rəha netəm Isrel. In etəm təwɨr, rəhan nəmegəhən tətuatɨp, kən in etəmim kit təmatəsahgin məmə otəplan nərəmərəən rəha Uhgɨn. Kən in təməsegəhanən e nəghatən rəha kaonsel itəm kəmoategəhan-in Iesu məmə okoh.  
\v 52 Kən in təmuwɨn mehm Pailat mətapəh ron məmə otegəhan-in nɨpətɨ Iesu tos.  
\v 53 Kən Josep təmuwɨn mɨləs-iəhau nɨpətɨ Iesu e nɨg kəməluau, mos muwa malpin e nɨməhan wɨr kit, nərgɨn u linen. Kən təmɨləs muwɨn mələhəu-pən e nɨpəg kəpiel itəm kɨnəməte rəkɨs o nolən suwɨt ikɨn, məto kəsɨtənɨmən əh suah kit ikɨn.  
\v 54 In əh e nian rəha noanol mɨn rəha Isrel itəm koatol əpen-əpenə lan o nian rəha Sapat, kən iuəhkɨr Sapat tətuoun.   
\p
\v 55 Kən nɨpɨtan itəm kəmotɨsɨ-pən Kalili kəmotuarisɨg-in Iesu, kəmotətəu-pən suah un, motuwɨn motəplan nɨpəg kəpiel, kən motəplan nolən itəm in tatələhəu-pən min Iesu ikɨn.  
\v 56 Kən uarisɨg, nɨpɨtan kəmotɨtəlɨg-pən latuənu, kən kəmoatol əpen-əpenə manat mɨn neen ne fomat itəm nəmiəwɨlat təwɨr məmə okol-pən e nɨpətɨ Iesu. Kən e nian rəha Sapat, ilat kəmotameg moatətəu-pən nəghatən rəha Lou.\x - \xo 23:56 \xt Eks 20:10; Dut 5:14 \x*   
\c 24  
\s1 Iesu təməmegəh mɨn  //  e nɨmɨsən  
\r (Mat 28:1-10; Mak 16:1-8;  //  Jon 20:1-10)  
\m
\v 1 Kən e Sante laulaugɨn agɨn, nɨpɨtan kəmotuwɨn əpəh e suwɨt, motəmɨk nat pien-pien mɨn u nəmiəwɨlat təwɨr itəm kəmotol əpen-əpenə rəkɨs lan.  
\v 2 Nian kəmotuwa e suwɨt, kəmotehm kəpiel itəm kətahtosɨg-in nɨpəg kəpiel lan, məto kəmahwin rəkɨs.  
\v 3 E nian kəmotuwɨn e nɨpəg kəpiel, məto kəsotehmən nɨpətɨ Iərəmərə Iesu.  
\v 4 Kən ilat kɨnotəruru əfəməh moatətəlɨg-in natɨmnat mɨn əh. Kən əmun etəmim kəiu əh-ikɨn, katuətul ilat min nɨpɨtan, kəmian e napən itəm tatɨpɨt-ɨpɨt.  
\v 5 Kən nɨpɨtan kəmotəgɨn pɨk, kəmotɨsin nulɨlat motasɨl-iəhau moatehm nɨməptən, kən suah mil kuəmə, “?Tahro nakoategəs-in etəm tatəmegəh u ikɨn-u ima netəm kəmotɨmɨs?  
\v 6 In tɨkə ukɨn-u. !In tɨnəmegəh mɨn! Nɨkitəmat otəkəike matəht nəghatən itəm təmən kəm itəmat nian in təmətatɨg əh əpəh Kalili məmə,\x - \xo 24:6 \xt Luk 9:22 \x*  
\v 7 ‘Natɨmnat mɨn u okotəkəike motuwa motol nɨpahrienən lan. Okegəhan-in-pən Nətɨ Etəmim tuwɨn e nelmɨ iol təfagə rat mɨn, kən okətu-pər e nɨg kəluau tɨmɨs, məto e nian tatol kɨsɨl lan, kən in otəmegəh mɨn.’”  
\v 8 Kən nɨkilat tɨnəht nəghatən rəha Iesu.   
\p
\v 9 Kən kəmotiet e suwɨt motuwɨn motən-ipən natɨmnat mɨn əh kəm netəm lefen rəha Iesu, ne rəhan mɨn rafin.  
\v 10 Kən nɨpɨtan mɨn əh itəm kəmotən-iarəp natɨmnat mɨn u kəm aposol mɨn, inəh Meri Maktala, Joana, Meri mama rəha Jemes, ne nɨpɨtan neen mɨn itəm kəmotuwɨn e suwɨt.  
\v 11 Məto aposol mɨn kəmotəto nəghatən əh tahmen-pən əm e nəghatən alməl kit itəm nɨpətɨn tɨkə, kən məsotənən nɨpahrienən lan.   
\p
\v 12 Məto Pita təmətul maiu muwɨn əpəh suwɨt ikɨn, moeg-oeg masɨpən e nɨpəg kəpiel kən təmehm əm napən itəm kəmalpin nɨpətɨ Iesu lan, məto nat kit mɨn tɨkə əh-ikɨn. Kən in təmaliwək mɨtəlɨg mɨnatuwɨn latuənu, kən matətəlɨg-in pɨk natɨmnat mɨn əh.   
\s1 E suatɨp tatuwɨn Emeas  
\r (Mak 16:12-13)  
\p
\v 13 E nian əm əh inəh, suah mil kəiu rəha Iesu kəmualiwək mətian latuənu kit, nərgɨn u Emeas. Latuənu un mətoarus-pən Jerusalem, in iuəhkɨr o lepen kilometa.  
\v 14 Kən e nian ilau kəmualiwək mətian, kən ilau kəmatuəghat-in natɨmnat mɨn itəm kəmol ilat.  
\v 15 Nian ilau kəmatuəghat nəhlan, kən Iesu təmuwa iuəhkɨr olau, məhlaliwək kələh mətəhaluwɨn.  
\v 16 Məto kəməsiatunən məmə pah əh iləhal min kəmətəhlaliwək məto-inu Uhgɨn təmahtosɨg-in nətəlɨgən rəhalau.   
\p
\v 17 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilau məmə, “Təs mil. ?Naka un nakatuən?”  
\p Kən əmun kəmuelahl muətul, nɨganəmtɨlau təməpou.  
\v 18 Kən suah mil əh kit, nərgɨn u Kleopas, təmən-ipən kəm in məmə, “Okəm-naka ik əm un iapɨspɨs kit u Jerusalem itəm nəsɨtunən natɨmnat mɨn itəm kəmol ilat e nian mɨn itəm kɨnotuwɨn rəkɨs.”   
\p
\v 19 Kən in təmən-ipən kəm ilau məmə, “?Natɨmnat naka mɨn əh?”  
\p Kən kəmuən-ipən kəm in məmə, “Natɨmnat mɨn itəm kəmol e etəm Nasaret əh Iesu. In ien kit rəha Uhgɨn, kən rəhan wək təsanən wɨr ne rəhan mɨn nəghatən kotəfɨgəm, kən nɨki Uhgɨn ne nɨki netəmim tətagien lan.  
\v 20 Məto rəhatɨmat pris asol mɨn ne iəgətun mɨn rəha Lou kəmotɨləs-ipən e nelmɨ netəm Rom məmə okotakil məmə in otɨmɨs. Kən kəmotətu-pər e nɨg kəluau tɨmɨs.   
\p
\v 21 “Məto itɨmat emotələhəu-pən pap rəhatɨmat nətəlɨgən tətatɨg əskasɨk lan məmə in otɨləs-irəkɨs itɨmat noanol mɨn rəha Isrel e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhatɨmat. Kən roiu in nian tatol kɨsɨl lan.\x - \xo 24:21 \xt Luk 19:11; Wək 1:6 \x*  
\v 22 Kən nat kit mɨn, nɨpɨtan neen itəm emotan, kəmotol məmə narmɨtɨmat təmiwɨg o nəghatən kit. Roiu laulaugɨn agɨn-əh, kəmotuwɨn əpəh e suwɨt itəm kəmɨtənɨm Iesu ikɨn,  
\v 23 məto kəməsotehmən nɨpətɨn. Kən kəmotɨtəlɨg-pa moatən məmə, ‘Emotehm nat kit tahmen e napɨlaiirən, inəh nagelo mil kəiu katuən-ipa kəm itɨmat məmə Iesu tatəmegəh.’  
\v 24 Kən rəhatɨmat neen netəmim kəmotuwɨn e suwɨt, kəmotehm natɨmnat rafin agɨn tətuatɨp tahmen-pən əm e nəghatən əh nɨpɨtan mɨn əh kəmotən mihin ne, məto kəsotehmən Iesu.”\x - \xo 24:24 \xt Jon 20:3-10 \x*   
\p
\v 25 Kən in təmən-ipən kəm ilau məmə, “Təs mil. !Rəhatəmlau-kapə tɨkə, kən nakatiaiuw nɨfagə matialəs pɨk o nənən nɨpahrienən o natɨmnat itəm ien mɨn rəha Uhgɨn kəmotən!  
\v 26 ?Nəkiatun o kəp məmə, Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa otəkəike mos nahməən e nɨpətɨn, kən uarisɨg lan, in təpanuwɨn əpəh e nego e neai mos nərgɨn rəha nɨsiaiiən?”\x - \xo 24:26 \xt Luk 9:22 \x*  
\v 27 Kən Iesu təmən-ipən wɨr kəm ilau Naoa Rəha Uhgɨn itəm koatəghat-in in, təmətuoun e naoa rəha Moses kən muwɨn mətoarus-pən naoa mɨn rəha ien mɨn rəha Uhgɨn.\x - \xo 24:27 \xt Sam 22:1-21; Aes 53 \x*   
\p
\v 28 Kən kɨnətəhaluwa iuəhkɨr o latuənu itəm suah mil katian ikɨn. Kən kənuəplan məmə Iesu tɨnətaliwək mɨnatuwɨn məsətulən,  
\v 29 məto ilau kətiauəh nɨkin məmə, “Ei, təwɨr məmə nəkətatɨg kitəhal min ik, məto-inu tɨnapinəp rəkɨs, otəsuwəhən roiu mɨt taht.” Kən təmuwɨn mɨnehm ilau mətəhaləpələh.   
\p
\v 30 Kən kɨnatəhaləpələh məmə okəhlagwən, kən in təmos pɨret mən tagkiu ron kəm Uhgɨn, kən məmkas mos-ipən kəm ilau.  
\v 31 Kən əmun Uhgɨn təmol kəniatun məmə in Iesu, kən əmun in təmɨkə mɨn, kən kənəsuəplanən.  
\v 32 Kən kəmuən-ipən kəm ilau mɨn məmə, “!Ei! ?Nian in təmatən-ipa wɨr Naoa Rəha Uhgɨn kəm kilau e suatɨp, kən katuəto təwɨr lan nɨkilau tətagien pɨk, o kəp?”   
\p
\v 33 Kən roiu agɨn-əh mɨn, kəmuətul miaiet ikɨn əh miatəlɨg-pən mɨn Jerusalem. Kən ikɨn əh, ilau kəmuehm netəm lepen rəha Iesu ne netəmim neen mɨn rəhan kəmotuwa kuəfɨmɨn rəkɨs ilat mɨn katəpələh,  
\v 34 kən moatən məmə, “!Nɨpahrienən! !Iərəmərə təməmegəh mɨn, kən Saimon Pita\f + \fr 24:34 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “Saimon.”\f* təmehm rəkɨs!”\x - \xo 24:34 \xt 1 Kor 15:4-5 \x*  
\v 35 Kən ilau kəmuən-ipən rafin natɨmnat itəm kəmol kəm ilau e suatɨp, kən muən-ipən nian ilau kəmatiatun Iesu lan e nian itəm in təmatəmkas pɨret matos-ipən kəm ilau.   
\s1 Netəmim rəha Iesu mɨn kəmotehm  
\r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18;  //  Jon 20:19-23)  
\p
\v 36 Kən nian katuən əh nəghatən mɨn əh, Iesu təmuwa mətul ilugɨn-in ilat matən kəm ilat məmə, “Nəməlinuən tətatɨg otəmat.”   
\p
\v 37 Məto ilat kəmotaut lan kən mɨnoatəgin, nɨkilat təht məmə kɨnotəplan narmɨn kit.\x - \xo 24:37 \xt Mat 14:26 \x*  
\v 38 Məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro rəhatəmat nətəlɨgən tatərat nəhlan? ?Tahro rəhatəmat nətəlɨgən tatətul pagpag?  
\v 39 Otehm-tu nelmək ne nelkək məmə io əm u. Otea-pa motek nɨpətɨk kən motɨtun məmə io. Narmɨ etəmim nɨpətɨn ne nɨkɨlkɨlin tɨkə, təsolən məmə inu nakoatehm io, nɨpətɨk ne nɨkɨlkɨlik əh-ikɨn.”   
\p
\v 40 Təmən nəghatən əh, kən təməgətun nelmɨn ne nelkɨn kəm ilat.  
\v 41 Ilat kəsotən wɨrən nɨpahrienən lan məto-inu nɨkilat tətagien pɨk, kən narmɨlat tatiwɨg. Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Nagwənən kit un nakoatos, o?”  
\v 42 Kən kəmotos nəm məsɨn itəm kəmwaan rəkɨs motos-ipən kəm in,  
\v 43 kən e nɨganəmtɨlat, təmos mun.   
\p
\v 44 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Aupən ikɨn, nian emətatɨg əh kitat min itəmat, emən nəghatən u kəm itəmat məmə, natɨmnat rafin itəm koatəghat-in io e Naoa Rəha Uhgɨn, okotəkəike motuwa motol nɨpahrienən lan, inəh nəghatən mɨn e naoa rəha Moses, ne naoa mɨn rəha ien mɨn rəha Uhgɨn, ne Naoa Rəha Napuən Mɨn.”\x - \xo 24:44 \xt Luk 9:22 \x*   
\p
\v 45 Kən in təmerəh e rəhalat nətəlɨgən məmə okotɨtun nəghatən mɨn itəm tətatɨg e Naoa Rəha Uhgɨn.  
\v 46 Kən təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nəghatən itəm tətatɨg e Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə netəmim okotol tərat kəm Kristo itəm Uhgɨn təmahl-ipa, motol tatəto nahməən e nɨpətɨn matuwɨn matuwɨn tɨmɨs, məto e nian itəm tatol kɨsɨl lan, in otəmegəh mɨn e nɨmɨsən.  
\v 47 Kən e nərgɨ Kristo itəm Uhgɨn təmahl-ipa, netəmim okotəkəike motən-iarəp nəghatən əh məmə netəmim okotəkəike motəuhlin kən motɨtəlɨg e rəhalat təfagə rat mɨn, kən Uhgɨn in otəsalpɨnən nɨtai təfagə, kən maluin rəhalat nolən rat mɨn. Nəghatən u otəkəike muwɨn kəm noanol mɨn rafin əpəh ikɨn mɨn rafin, otətuoun Jerusalem kən muwɨn mətoahgin-pən ikɨn mɨn rafin e nətueintən.  
\v 48 Itəmat nəmotehm natɨmnat mɨn u, kən onəkotən-iarəp ətuatɨp nəghatən mɨn lan.\x - \xo 24:48 \xt Jon 15:27; Wək 1:8 \x*  
\v 49 Kən ekahl-ipa suah u itəm rəhak Tata təmən-iəkɨs məmə in otahl-ipa kəm itəmat, inu rəhan Narmɨn. Məto onakoatəsahgin e taon əh mətoahgin-pən nakotos nəsanənən rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn, kən tərioah e nəmegəhən rəhatəmat.”\x - \xo 24:49 \xt Jon 14:16; 15:26; Wək 1:4 \x*   
\s1 Uhgɨn təmɨləs Iesu  //  muwɨn e neai  
\r (Mak 16:19-20)  
\p
\v 50 Kən Iesu təmit ilat motiet e taon motuwɨn əh latuənu Petani. Kən təmɨləs-ipər nelmɨn məfak olat.  
\v 51 Kən nian təmatəfak olat, kən təmapəs ilat nian Uhgɨn təmɨləs mɨnatuwɨn əpəh ilɨs e nego e neai.  
\v 52 Kən kəmoteiuaiu motəfak-pən kəm in, kən uarisɨg lan, kotɨtəlɨg-pən Jerusalem nɨkilat tətagien.  
\v 53 Kən nian rafin, koatuwɨn e Nimə Rəha Uhgɨn moatənwiwi Uhgɨn.