\id JHN  
\h JON 
\toc1 Jon 
\toc2 Jon 
\mt1 Jon  
\mt2 Namnusən Təwɨr Rəha Iesu Kristo Itəm Jon Təməte  
\imt1 Nəghatən əkuəkɨr rəha naoa u Jon  
\ip \bd ?Pah təməte naoa u?\bd* Aposol Jon təməte naoa u. In pia Jemes, kən ilau nətɨ Sepeti mil. In kit rəha netəm tuelef rəha Iesu, kən Iesu tolkeike pɨk in. In təməte naoa mɨn u: Namnusən Təwɨr Itəm Jon Təməte, 1 Jon, 2 Jon, 3 Jon, ne Nol Əpən.  
\ip \bd ?Təməte tatuwɨn kəm pah?\bd* Təməte naoa u tatuwɨn kəm netəmim məmə okotən nɨpahrienən e Iesu. In tolkeike məmə otasitu elat mol nahatətəən rəhalat tuwa məskasɨk, məto-inu rəhalat nahatətəən təsəskasɨkən əh.  
\ip \bd ?Nəmegəhən tahro nulan nian təməte?\bd* Jon in etəm-iasol kit rəha niməfak, kən netəmim rafin rəha niməfak koatɨsiai-in. In tolkeike məmə netəmim rafin okotɨtun wɨr rəhan nəgətunən, kən nian nəgətunən eiuə tətan, məto netəmim kotɨtun nahtosɨg-inən nəghatən eiuə mɨn e nəghatən rəha Jon e naoa u.  
\ip \bd ?Təməte naoa u o naka?\bd* Jon təməte naoa u matən-iarəp wɨr məmə Iesu in nətɨ Uhgɨn, kən netəmim rafin itəm okotahatətə lan, okotos nəmegəhən itulɨn. Kən Jon tolkeike məmə otən-iarəp ətuatɨp məmə Iesu in nətɨ Uhgɨn, kən Iesu in Uhgɨn pahrien. Kən Jon tolkeike məmə in otən-iarəp namnusən mɨn neen rəha Iesu itəm naoa mɨn rəha Matiu, ne Mak, ne Luk kəməsəhalənən. Kən in tolkeike məmə in otəg-ətuatɨp-in nətəlɨgən mɨn neen itəm netəmim koatən e Iesu.  
\c 1  
\s1 Nəghatən Rəha Uhgɨn Təmuwa Etəmim, in Iesu  
\m
\v 1 Aupən agɨn, e nətuounən nian, Nəghatən tɨnatɨg rəkɨs.\f + \fr 1:1 \ft Jen 1:1; 1 Jon 1:1; Jon 17:5; Nol Əpən 19:13\f* Nəghatən u təmətatɨg ilau Uhgɨn, kən Nəghatən u, in Uhgɨn.  
\v 2 E nəukətɨ nian, in tɨnəmatɨg rəkɨs ilau Uhgɨn,  
\v 3 kən Uhgɨn təmol natɨmnat rafin e Nəghatən u, kən natɨmnat rafin itəm Uhgɨn təmol, nat kitiəh ne tɨkə məmə Nəghatən u təsolən.\f + \fr 1:3 \ft Kol 1:16; 1 Korin 8:6; Hip 1:2\f*  
\v 4 Inu, in Nəukətɨ Nəmegəhən,\f + \fr 1:4 \ft Jon 5:26; 11:25; 14:6\f* kən Nəmegəhən u, in Nəhag-əhagən rəha netəmim rafin.  
\v 5 Nəhag-əhagən əh, tətasiəgəpɨn napinəpən, kən napinəpən okol təsaprəkɨs-inən.\f + \fr 1:5 \ft Jon 9:5; 12:46\f*   
\p
\v 6 Etəmim kit itəm Uhgɨn təmahl-ipa tuwa, nərgɨn u, Jon.\f + \fr 1:6 \ft Aposol Jon in təməte naoa u. In tatəghat-in Jon Paptais e ves mɨn u.\f*  
\v 7 Təmətul-arəp məmə otamnus-iarəp Nəhag-əhagən əh kəm netəmim, pəs ilat rafin kotən nɨpahrienən lan.  
\v 8 Sənəmə Jon in Nəhag-əhagən əh, məto in təmuwa əm məmə otətul-arəp mən-iarəp Nəhag-əhagən əh kəm netəmim rafin.  
\v 9 Nəghatən əh təmatuwa e nətueintən, kən in Nəhag-əhagən pahrien, itəm in tətasiəgəpɨn netəmim rafin.\f + \fr 1:9 \ft 1 Jon 2:8\f*   
\p
\v 10 Nat əpnapɨn məmə Uhgɨn təmol nətueintən u e Nəghatən əh, kən təmətatɨg e nətueintən u, məto netəmim rəha nətueintən kotəruru in.  
\v 11 Təmuwa iman ikɨn, məto natiman mɨn koatəuhlin məntaalat kəm in, məsotolkeikeən.  
\v 12 Məto netəmim rafin itəm kəmotos in nɨkilat tagien ron, kən motahatətə e nərgɨn, kən in təmegəhan-in ilat koatuwa nenətɨ Uhgɨn mɨn.\f + \fr 1:12 \ft Kal 3:16\f*  
\v 13 Nenətɨ Uhgɨn mɨn əh, ilat kəsotaiirən e nolən itəm nɨsualkələh kotaiir mihin, kən sənəmə e nətəlɨgən rəha etəmim, o rəha tata mɨn, məto ilat kotaiir wi mɨn e Uhgɨn, e rəhan nəsanənən əm.\f + \fr 1:13 \ft Jon 3:5; 1 Pita 1:23\f*   
\p
\v 14 Nəghatən əh, in təmuwa etəmim, mətatɨg kitat min. Kən itɨmat emotəplan rəhan nepətən, kən nəsanənən asol ne nəhag-əhagən rəhan e nɨganəmtɨtɨmat. Inu, in nəsanənən asol ne nəhag-əhagən rəha Noan Kitiəh Əm, itəm in təmɨsɨ-pən e Tata Uhgɨn. In tərioah e nəwɨrən itəm tətawte-in kəm kitat, kən mərioah mɨn e nɨpahrienən.\f + \fr 1:14 \ft Fil 2:7; 1 Tim 3:16\f*   
\p
\v 15 Jon tatətul-arəp matən əfəməh məmə, “Etəmim u inu itəm io ematən məmə, ‘Io etaupən, kən suah kit mɨn əh-ikɨn tatuarisɨg-in io, məto in ilɨs taprəkɨs-in io, məto-inun, nian eməsaiirən əh, in tɨnəmatɨg lilɨn rəkɨs.’”   
\p
\v 16 Kən in tərioah e nəwɨrən itəm in tətawte-in kəm kitat, kən e nəwɨrən əh rəhan, nian rafin in tatos-ipa, matos-ipa, matos-ipa, kəm kitat rafin.  
\v 17 Tol nəhlan məto-inu Lou itəm Uhgɨn təmos-ipa aupən, Moses in suatɨp ron, məto Iesu Kristo in suatɨp rəha nawte-inən nəwɨrən əh ne nɨpahrienən rəha Uhgɨn kəm kitat.\f + \fr 1:17 \ft Rom 5:21\f*   
\p
\v 18 Suah kit təsehmən Uhgɨn nian kit ne.\f + \fr 1:18 \ft Eks 33:20\f* Məto Noan Kitiəh Əm, in Uhgɨn, itəm in iuəhkɨr o noanenau rəha Tata Uhgɨn, in təmol əp Uhgɨn kəm kitat kən kotɨtun.\f + \fr 1:18 \ft 2 Korin 4:6; Kol 1:19; 2:9; Nol Əpən 22:4\f*   
\s1 Jon təmən məmə sənəmə in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa  
\r (Mat 3:11-12; Mak 1:7-8;  //  Luk 3:15-17)  
\p
\v 19 Kən netəm-iasol mɨn e noanol rəha Isrel itəm kotatɨg Jerusalem, kəmotahl-ipən pris mɨn neen ne Lifaet mɨn un, netəm kotasitu e pris mɨn e Nimə Rəha Uhgɨn, məmə okotuwa motehm Jon motətapəh ron, məmə, “?Ik etəmim pah un?” Kən o nat u, Jon təmətul-arəp matən-iarəp in.   
\p
\v 20 Nian ilat kəmotətapəh ron, in təməsəhluaig-inən, məto təmən-ipən ətuatɨp əm in kəm ilat məmə, “Sənəmə io Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa.”   
\p
\v 21 Kən ilat kəmotən məmə, “?Okəmə sənəmə ik Kristo, kən ik pah? ?Ik Elaija?”\f + \fr 1:21 \ft Mal 3:1; 4:5-6; Mat 11:14; 17:10-13\f*  
\p Məto Jon təmə, “Kəpə, sənəmə io Elaija.”  
\p Kən ilat kəmotətapəh mɨn ron məmə, “?Okəmə sənəmə ik Elaija, kən ik pah? ?Ik ien rəha Uhgɨn itəm kəmatən aupən məmə otəpanuwa?”\f + \fr 1:21 \ft Dut 18:15\f*  
\p Məto Jon təmə, “Kəpə.”   
\p
\v 22 Kən ilat kəmotən məmə, “Ik onəkəike mən-iarəp ik kəm itɨmat, pəs itɨmat ekotuwɨn motən-ipən kəm netəm kəmotahl-ipa itɨmat ekotuwa.”   
\p
\v 23 Kən tən-ipən kəm ilat məmə, “Io u itəm ien rəha Uhgɨn Aesea tɨnəmən-iarəp rəkɨs aupən məmə, ‘Suah kit tətagət əfəməh əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn, matən məmə, Otol-wɨr suatɨp rəha Iərəmərə.’”\f + \fr 1:23 \ft Aes 40:3\f*   
\p
\v 24 Nətəmim itəm kəmahl-ipa ilat, Farisi mɨn neen əh-ikɨn,  
\v 25 kən ilat kəmotətapəh mɨn o Jon məmə, “?Okəmə sənəmə ik Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, kən sənəmə ik Elaija, kən sənəmə ik ien itəm kəmatən-iarəp aupən, kən təhrol nakatol baptais e netəmim?”   
\p
\v 26 Kən tuhalpɨn matən məmə, “Io iatol baptais e netəmim e nəhau, məto suah kit u ikɨn ilugɨn etəmat, itəm itəmat nəkotəruru in.  
\v 27 Io etaupən, suah un in tatuarisɨg, məto in ilɨs, kən io ləhau ləhau əm, kən esahmen agɨn-əhən məmə ekol wək kit rəhan.”\f + \fr 1:27 \ft Nəghatən pahrien itəm Jon təmən, tol nəhlan, “Io esahmen agɨn-əhən məmə ekos-irəkɨs put rəhan.” Netəmim aupən kotəmə wək rəha nos-irəkɨsən put rəha iərəmərə, in wək rəha slef itəm in ləhau ləhau agɨn.\f*  
\v 28 Natɨmnat mɨn u, kəmol əpəh e latuənu kit, nərgɨn u Petani, in tətatɨg əpəh entənɨpən e nəhau Jotan. Ikɨn əh Jon tatol baptais e netəmim ikɨn.   
\s1 Iesu in tahmen e nətɨ sipsip rəha Uhgɨn  
\p
\v 29 Kəmən lawɨgin, Jon təməplan Iesu taliwək matuwa, kən in tən məmə, “!Ei! !Otəplan-tu! Suah u inu, in Nətɨ Sipsip rəha Uhgɨn.\f + \fr 1:29 \ft Jen 22:8; Aes 53:7; 1 Pita 1:19; Nol Əpən 5:6\f* Kən in otəpanos-irəkɨs nolən rat mɨn rəha nətueintən u.\f + \fr 1:29 \ft Hiprus 9:22,26\f*  
\v 30 Etəmim u inu, io ematən kəm itəmat məmə, ‘Io etaupən, kən suah kit mɨn əh-ikɨn tatuarisɨg-in io, məto in ilɨs taprəkɨs-in io, məto-inu nian eməsaiirən əh, in tɨnəmatɨg lilɨn rəkɨs.’  
\v 31 Nian io ematəghat-in, kən io mɨn eməruru məmə in etəmim pah; məto emuwa matol baptais e netəmim e nəhau məmə ekol əp suah u kəm noanol mɨn rəha Isrel.”   
\p
\v 32-33 Jon təmatətul-arəp matən məmə, “Uhgɨn təmahl-ipa io məmə io ekol baptais e netəmim e nəhau, kən nian ematəghat-in, io mɨn eməruru məmə suah u inu. Məto Uhgɨn təmən-ipa kəm io məmə, ‘Onəkəplan Narmɨn Rəhak oteiuaiu matɨg e etəmim kit. Kənu suah u inun, in otol baptais e netəmim e Narmɨn Rəha Uhgɨn.’ Kən əmun, uarisɨg eməplan Narmɨn Rəha Uhgɨn təmɨsɨ-pər e neai tahmen e mak, muwa, meiuaiu məpələh-pər lan.  
\v 34 Io ətuatɨp eməplan nat u, kən ematətul-arəp matən-iarəp məmə, ‘Suah u inu, in Nətɨ Uhgɨn pahrien.’”   
\s1 Iesu təmətuoun mətaun-in  //  rəhan netəmim  
\p
\v 35 Kəmən lawɨgin, Jon tətatɨg əpəh ikɨn kitiəh əm iləhal rəhan kəiu etəmim.  
\v 36 Kən nian nɨganəmtɨ Jon təmətul e Iesu taliwək matuwa kən təmə, “!Ei! !Otəplan-tu! !Suah u inu, in Nətɨ Sipsip rəha Uhgɨn!”   
\p
\v 37 Kən nian rəhan etəmim mil kəmuəto nəghatən əh, kəmuətul matiauarisɨg-in Iesu.  
\v 38 Kən Iesu teirair məplan suah mil un katuətəu-pən-in, kən in təmə, “!Ei! !Suah mil! ?Natuegəs-in naka?”  
\p Kən ilau kuəmə, “Rapai. ?Ik nətatɨg hiə?” (Nəghatən u “Rapai,” nɨpətɨn u “Iəgətun.”)   
\p
\v 39 Kən Iesu təmən-ipən məmə, “Pəs kəhaluwɨn nakuəplan-tu.” Kən ilau kəmiauarisɨg-in məhaluwɨn kuəplan ikɨn in tətatɨg ikɨn. Iuəhkɨr mɨtgar tiwɨg ehnaipən, ilau kəmətuan iləhal min mətoarus tapinəp.   
\p
\v 40 Suah mil u kit itəm təməto Jon, nərgɨn u Antru, pian u Saimon Pita.  
\v 41 Kən roiu agɨn-əh mɨn, in təmuwɨn mehm pian Saimon mit muwa, kən mən-ipən kəm in məmə, “!Ei! !Enotəplan rəkɨs Mesaea!” (Nəghatən u, Mesaea, nɨpətɨn u məmə, “Kristo,” itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa.)  
\v 42 Kən təmit Saimon muwa o Iesu.  
\p Kən nian nɨganəmtɨ Iesu təmətul lan, kən mən-ipən kəm in məmə, “Ik u inu Saimon, nətɨ Jon, məto roiu okaun-in ətəgtəg ik məmə ‘Kefas.’” (In “Pita”\f + \fr 1:42 \ft Nɨpətɨ nərgɨn u Pita, in “kəpiel.”\f* e nəghatən Kris).\f + \fr 1:42 \ft Mat 16:18\f*   
\s1 Iesu təmaun-in Filip ne Nataniel  
\p
\v 43 Kəmən lawɨgin mɨn, Iesu nɨkin tɨnəht məmə otuwɨn-tu Kalili. Kən nian in təməplan Filip, kən tən-ipən kəm in məmə, “Wa-tu, mətəu-pa io.”  
\v 44 Filip u, in etəm Petsaeta, ima Antru ne Pita.  
\v 45 Kən in təmehm Nataniel, kən tən-ipən kəm in məmə, “Itɨmat enotəplan suah ilouin, aupən Moses təməte rəkɨs rəhan nəghatən mɨn itəm tatəghat-in e naoa rəha Lou. Kən ien mɨn rəha Uhgɨn aupən ilat mɨn kəmotəte rəkɨs nəghatən mɨn itəm tatəghat-in. In etəm Nasaret, in nətɨ Josep, kən nərgɨn u, Iesu.”   
\p
\v 46 Məto Nataniel təmə, “?Naka lan? ?Nɨkim təht məmə nat wɨr kit otɨsɨ-pən e Nasaret? !Kəp!”  
\p Kən Filip təmə, “Ita, təwɨr əm, pəs-tu kian nakəplan-tu.”   
\p
\v 47 Nian Iesu təməplan Nataniel taliwək matuwa, kən təmə, “!Suah u, in noanol ətuatɨp rəha Isrel! !Neiueiuəən tɨkə lan!”\f + \fr 1:47 \ft Jen 27:30-36; 31:26; 32:28\f*   
\p
\v 48 Kən əmun Nataniel tətapəh o Iesu məmə, “?Nəmahro mɨtun məmə io etəm tol nulan?”  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Nian ik nəmatəpələh e nəukət nɨg fik, kən Filip təsaun-inən əh ik, məto io enəməplan rəkɨs ik.”\f + \fr 1:48 \ft Nɨg fik mɨn, ilat nɨg-kɨtun mɨn e nasumən ikɨn Isrel. Netəmim koatun noalat, kən moatəpələh ahgin nɨmalɨlat. Koatəpələh ahgin pɨk nɨg fik iuəhkɨr o nimə rəhalat kən moatəfak məmə nɨkilat otatəht nəghatən rəha Naoa Rəha Uhgɨn. Nat itəm Iesu təmən e ves 47 ne 51 in tatəghat-in Nataniel məmə okəm-naka təmatəpələh ahgin rəhan nɨg fik, kən nɨkin təmatəht nəmegəhən rəha Jekop.\f*   
\p
\v 49 Kən Nataniel təmə, “!Iəgətun! !Ik Nətɨ Uhgɨn! !Ik Kig rəha noanol mɨn rəha Isrel!”   
\p
\v 50 Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “?Ik nəmatahatətə lak məto-inu io emən əm məmə enəməplan rəkɨs ik, nian nəmatəpələh-pən əh e nəukətɨ nɨg fik? Ik onəpanəplan nat asol mɨn taprəkɨs-in itəm u.”  
\v 51 Kən mən mɨn məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, onəpanotəplan napuə oterəh, kən nagelo mɨn rəha Uhgɨn koatər moatuwɨn e neai, kən moteiuaiu moatuwa o Nətɨ Etəmim.”\f + \fr 1:51 \ft Jen 28:12\f*   
\c 2  
\s1 Marit kit əpəh Kena  
\m
\v 1 Kəmən niəh in, katol marɨt kit əpəh Kena, latuənu kit e Kalili. Kən mama rəha Iesu in əpəh ikɨn ilat min.  
\v 2 Kən ilat kotaun-in-pən mɨn Iesu ne rəhan mɨn netəmim, məmə ilat mɨn okotuwɨn e marɨt əh.  
\v 3 Kən e nian əh, kəmotənɨm rafin wain, kən mama rəha Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Rəhalat wain təmɨkə.”  
\v 4 Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “?Pətan, təhrol nakatələhəu-pa nat u kəm io? Nian rəhak təsuwamən əh.”  
\v 5 Məto rəhan mama tən-ipən kəm iolwək mɨn rəha marɨt məmə, “Itəmat onəkotəkəike motol natɨmnat rafin itəm in otən.”  
\v 6 Nuwigɨ nat asol ilat sikis, kəməlɨn əh-ikɨn əh o nəhau, məmə netəm Isrel ilat kotəike motaikuas e nelmɨlat məmə ilat okotaruətuəh e nɨganəmtɨ Uhgɨn. Nuwigɨ nat mɨn un, kəmol e kəpiel, kən okəmə naka kitiəh tɨtun nosən wan-hanrɨt lita nəhau.\fig |alt="man pouring into jars" src="LB00135B.TIF" size="span" loc="Jhn 2:6-10" ref="Jon 2:6" \fig*  
\v 7 Kən Iesu tən-ipən kəm netəm koatol wək məmə, “Otətu-pən nəhau e nuwigɨ nat mɨn un.” Kən kəmotətu ilat kotərioah wɨr.  
\v 8 Kən tən-ipən kəm ilat məmə, “Otətu rəkɨs nəhau neen motos motuwɨn kəm etəm tərəmərə e marɨt.” Kən ilat kəmotol mihin.   
\p
\v 9 Kən nian suah un təmənɨm asgəwɨn, məto nəhau tɨnol rəkɨs wain lan. Məto etəmim itəm tərəmərə e marɨt u, in təruru məmə kəmos hiə wain u. Netəm mɨn əm un itəm kəmotos nəhau motuwa, ilat əm kotɨtun. Kən etəm tərəmərə e marɨt təmaun-in etəm təmol marɨt,  
\v 10 mən-ipən məmə, “Nian rafin netəmim kotaupən motos-iarəp wain wɨr, kən uarisɨg netəmim kotənɨm tepət un, kənu kəpanos-iarəp itəm u təsəwɨr pɨkən. Məto ik natos əh itəm təwɨr muwa mətoarus-pa u-roiu.”  
\v 11 Kən inu nəmtətin itəm Iesu təmətuoun agɨn-əh lan mol. Kən in təmol ikɨn Kena, latuənu kit e Kalili. Nəmtətin əh, in təməgətun nepətən rəha Uhgɨn lan, kən rəhan netəmim mɨn, kəmotahatətə əskasɨk lan.   
\s1 Iesu təməhg-iarəp netəmim itəm kotol maket e  //  Nimə Rəha Uhgɨn  
\r (Mat 21:12-13; Mak 11:15-18;  //  Luk 19:45-46)  
\p
\v 12 Uarisɨg e marɨt əh, in təmeiuaiu muwɨn e taon əh Kapaneam ilat rəhan mama ne pian mɨn ne rəhan netəmim mɨn. Kən kəmotatɨg nian əkuəkɨr əm əh-ikɨn əh.  
\v 13 Kən tɨnuwa iuəhkɨr o nian rəha lafet kit rəha noanol mɨn rəha Isrel itəm katən məmə lafet rəha Nuhagego-inən.\f + \fr 2:13 \ft Eks 12; Dut 16:1-6\f* Kən Iesu təmər muwɨn əpəh Jerusalem.   
\p
\v 14 E Nimə Rəha Uhgɨn, Iesu təməplan netəmim itəm koatos məni e kau, ne sipsip, ne iouen, məmə netəmim okotos-nəmtɨn. Kən netəmim neen əh-ikɨn, ilat koatol senɨs e məni rəha netəm ik pɨsɨn pɨsɨn mɨn.  
\v 15 Kən in tos təulə neen, mətəl o nalis-alisən itəm. Kən in mɨtəp netəm mɨn un ilat rəhalat kau mɨn ne sipsip mɨn məmə okotiet e Nimə Rəha Uhgɨn. Kən in təməhtəg məni rəha netəm mɨn u itəm koatol senɨs lan, kən təmahwin-ahwin rəhalat tepɨl mɨn.  
\v 16 Kən məhai ilat mɨn u itəm koatol-salɨm-in iouen mən-ipən məmə, “!Otəmɨk nat mɨn un motiet! !Itəmat sotolən Nimə Rəha Tata rəhak tuwa in nimə kit rəha nolən makɨt!”  
\v 17 Kən netəmim rəhan, nɨkilat tuəh nəghatən kit e Naoa Rəha Uhgɨn, itəm tatən məmə, “Io ekolkeike pɨk Nimə Rəham e nɨkik, nɨkik tatɨmɨs-pən lan.”\f + \fr 2:17 \ft Sam 69:9\f*   
\p
\v 18 Kən netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel kotətapəh ron məmə, “?Pah təmol məmə nəkɨtun nolən nat u? !Ol nəmtətin məmə otəgətun ətuatɨp kəm itɨmat!”   
\p
\v 19 Məto Iesu təmə, “Okəmə itəmat nakotərəkɨn Nimə u Rəha Uhgɨn, kən nian kɨsɨl əm, io ekiləkɨn mɨn tətul.”\f + \fr 2:19 \ft Mat 26:60-61; 27:40; Mak 14:57-59; 15:29.\f*   
\p
\v 20 Kən netəm-iasol mɨn un kotəmə, “!Ei, nəman! Netəmim kəmotol wək pɨk e nup ilat rafin foti-sikis motiləkɨn Nimə u Rəha Uhgɨn. ?Onakahrol nulan miləkɨn e nian kɨsɨl əm?”   
\p
\v 21 Məto Nimə əh Rəha Uhgɨn itəm Iesu tatəghat-in, in nɨpətɨn.  
\v 22 Kən uarisɨg, nian in tɨnɨmɨs rəkɨs, kən mɨnəmegəh mɨn, kən rəhan netəmim mɨn, nɨkilat tuəh nəghatən əh rəhan itəm təmən. Kən ilat kəmotahatətə e Naoa Rəha Uhgɨn, ne nəghatən itəm Iesu təmatən-ipən kəm ilat.   
\s1 Iesu tɨnəmɨtun rəkɨs nətəlɨgən mɨn rəha netəmim  
\p
\v 23 Nian əh Iesu təmətatɨg e Jerusalem e nian rəha lafet rəha Nuhagego-inən, netəmim tepət kəmotəplan nəmtətin mɨn itəm in təmol, kən kəmotahatətə e nərgɨn.  
\v 24 Məto Iesu in təmɨtun nat itəm tətatɨg e nɨkilat, kən məsatahatətəən elat.  
\v 25 Okol suah kit təsətul-arəpən məghat rəha netəmim lan, məto-inu Iesu tɨtun rafin nətəlɨgən rəha netəmim.\f + \fr 2:25 \ft Jon 1:47; 6:61; 13:11\f*   
\c 3  
\s1 Nikotimas təmuwɨn məplan Iesu  
\m
\v 1 Etəm-iasol kit e noanol rəha Isrel, nərgɨn u, Nikotimas.\f + \fr 3:1 \ft Jon 7:50-51; 19:39-42\f* In Farisi kit.  
\v 2 Kən nian kit lapɨn, in təmuwɨn məmə otəghat ilau Iesu. In təmən-ipən məmə, “Iəgətun, itɨmat ekotɨtun məmə ik iəgətun kit itəm Uhgɨn təmahl-ipa ik nakuwa, məto-inu suah kit okol təsolən nəmtətin mɨn un ik nakatol okəmə Uhgɨn təsatɨgən ron.”   
\p
\v 3 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm ik məmə, okəmə etəmim kit təsaiir wiən, okol in təsəplanən nərəmərəən rəha Uhgɨn.”\f + \fr 3:3 \ft Jon 1:13; 1 Pita 1:23; Jem 1:18\f*   
\p
\v 4 Kən Nikotimas, narmɨn təmiwɨg pɨk, kən mətapəh ron məmə, “?Etəm tɨnol iahgin rəkɨs, otəhrol maiir mətmətɨg mɨn? !In okol təsuwɨn mɨnən e nərpɨ rəhan mama kən maiir-pa mɨn!”   
\p
\v 5 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm ik məmə, okəmə etəmim təsaiir-wiən e nəhau ne Narmɨn Rəha Uhgɨn, okol təsuwɨnən matɨg ahgin nərəmərəən rəha Uhgɨn.\f + \fr 3:5 \ft Esik 36:25-27; Efes 5:26; Taet 3:5\f*  
\v 6 Nɨpətɨtəm tətaiir əm e nɨta rəha etəmim əm, məto Narmɨn Rəha Uhgɨn əm un in tatol məmə narmɨtəm tətaiir wi mɨn.  
\v 7 Təsəwɨrən məmə narməm otiwɨg məto-inu emən-ipɨnə kəm ik məmə, ‘Onəkotəkəike motaiir wi mɨn.’  
\v 8 Tahmen əm e nɨmətag tatɨsɨ-pə ikɨn kit, matelel nat matuwɨn ikɨn kit itəm in tolkeike məmə otuwɨn-pən ikɨn. Natəto əm, məto ik nəkəruru məmə təmɨsɨ-pə hiə, kən matuwə hiə. Kən e suatɨp kitiəh əm, kitat kəsotəplanən Narmɨn Rəha Uhgɨn, məto koatəplan əm rəhan wək e nəmegəhən rəha etəmim itəm təmaiir wi mɨn.”\f + \fr 3:8 \ft Esik 37:9\f*   
\p
\v 9 Kən əmun, Nikotimas tətapəh o Iesu məmə, “?Natɨmnat mɨn un, otəhrol nulan muwa?”   
\p
\v 10 Kən Iesu təmə, “Ik iəgətun asol rəha netəm Isrel. ?Təhrol nəkəruru natɨmnat mɨn u?”  
\v 11 Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm ik məmə, nəghatən mɨn u itəm ekoatən ilat, itɨmat ekotɨtun wɨr, kən natɨmnat itəm ioatən-iarəp, itɨmat enotəplan rəkɨs. Məto itəmat nəsotahatətəən e nəghatən mɨn rəhatɨmat.  
\v 12 Io iatən əm natɨmnat mɨn itəm katol e nətueintən əm u, məto itəmat nəsotahatətəən e rəhak nəghatən. ?Kən okəmə ekən natɨmnat mɨn itəm katol e Nego e Neai, nakotəhrol nulan motahatətə lan?  
\v 13 Suah kit təsuwɨnən əpəh ilɨs e Nego e Neai, meiuaiu-pa, mən-iarəp nian kit ne. Məto Nətɨ Etəmim əm, təmɨsɨ-pən iman ikɨn e Nego e Neai, meiuaiu-pa, tɨtun nən-iarəpən.   
\p
\v 14 “Aupən, əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn, Moses təmɨləs narmɨ sɨnek kit, mətu-pər ilɨs e nɨg əfəməh kit, kən mɨləs-ipər.\f + \fr 3:14 \ft Nam 21:4-9; Jon 8:28; 12:32; 12:24\f* Kən e nolən kitiəh əm, okəike kɨləs-ipər mihin Nətɨ Etəmim,  
\v 15 məmə netəm mɨn u itəm okotahatətə lan, ilat okotos nəmegəhən itulɨn.  
\v 16 Tol nəhlan, Uhgɨn təmolkeike pɨk netəmim e nətueintən, tol-pən in təmos-ipa Nətɨn Noan Kitiəh Əm, məmə netəm mɨn u itəm koatahatətə lan, ilat okol kəsotɨmɨsən, məto okotos nəmegəhən itulɨn.\f + \fr 3:16 \ft Esik 18:23,32; 37:9; 1 Tim 2:4; 4:10; 1 Jon 4:9-10\f*  
\v 17 Uhgɨn in təməsahl-ipamən Nətɨn tuwa e nətueintən u məmə otən-iarəp nalpɨnən rəha nolən rəha netəmim rəha nətueintən, məto in təmahl-ipa, məmə otuwa mol suatɨp o nosmegəhən netəmim e nətueintən.   
\p
\v 18 “Etəmim itəm tətahatətə lan, Uhgɨn okol təsənən nalpɨnən rəhan, məto etəmim itəm təsahatətəən lan, Uhgɨn tɨnən rəkɨs nalpɨnən rəhan, məto-inu in təsahatətəən e Nətɨ Uhgɨn Noan Kitiəh Əm.  
\v 19 Uhgɨn tətakil netəmim e nolən u məmə, Nəhag-əhagən tɨnuwa rəkɨs e nətueintən, məto netəmim kəsotolkeikeən Nəhag-əhagən. Ilat kəmoatolkeike Napinəpən ilə, məto-inu nian rafin rəhalat nolən, təsətuatɨpən.  
\v 20 Etəmim itəm tatol nolən itəm təsətuatɨpən, in tetəhau Nəhag-əhagən. Kən in təsuwamən e Nəhag-əhagən, məto-inu in tapəs məmə Nəhag-əhagən əh otasiəgəpɨn rəhan nolən mɨn.   
\p
\v 21 Məto etəmim itəm tatətəu-pən suatɨp rəha nɨpahrienən in otuwa e Nəhag-əhagən, məmə Nəhag-əhagən əh, in otasiəgəpɨn rəhan nolən kən matəgətun məmə in təmol ilat e nəsanənən əm rəha Uhgɨn.”   
\s1 Jon Təməghat-in Mɨn Iesu  
\p
\v 22 Uarisɨg e natɨmnat mɨn əh, Iesu ne rəhan mɨn netəmim kəmotuwɨn e nɨtən Jutia. Təmatɨg nuwəh məsɨn ilat min ikɨn əh, kən matol baptais e netəmim.  
\v 23 Məto e nian əh, Jon mɨn, in tatol baptais e netəmim əpəh ikɨn kit iuəhkɨr əm o Salim, nərgɨn u, Aenon, məto-inu, ikɨn əh, nəhau tepət ikɨn. Kən netəmim koatuwɨn ikɨn əh, məmə Jon otol baptais elat.  
\v 24 E nian əh, kəməsɨləs-ipənən əh Jon e kalapus.   
\p
\v 25 Kən netəmim neen rəha Jon, ilat kəmotərgəhəu ilat etəm Isrel kit, o nolən ətuatɨp itəm etəmim otəkəike maikuas məmə in otaruətuəh e nɨganəmtɨ Uhgɨn.  
\v 26 Kən ilat kəmotuwɨn kehm Jon, motən-ipən kəm in məmə, “Iəgətun, ik nəkɨtun etəmim kit u aupən itəlau min əpəh entənɨpən-pən ikɨn e nəhau Jotan, kən ik nəmətul-arəp matəghat-in kəm netəmim. Roiu əh, in tɨnatol baptais e netəmim. Kən ilat rafin kɨnoatuwɨn ron.”   
\p
\v 27 Kən Jon tən-ipən məmə, “Etəmim təruru nolən nat kitiəh ne, okəmə Uhgɨn əpəh e Nego e Neai təsos-ipənən wək əh kəm in.  
\v 28 Itəmat u noatətul-pa ron io. Itəmat nəkotɨtun məmə iatən nulan məmə, ‘Sənəmə io Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa.’ Məto Uhgɨn təmahl-ipa io məmə iakaupən muwa, kən Kristo in otəpanuarisɨg.  
\v 29 Ekuəh nimaa nəghatən kit kəm itəmat. Etəmim itəm in otol marɨt e pətan kit, pətan əh tatətəu-pən əm in. Kən etəmim u, netəmim koatəsahgin məmə in otuwa e lafet rəha marɨt, kən nɨkilat kotagien lan kən motəto nəwian, ilat kəsotetetən in. Kən io u, ekahmen e in kit itəm tatəsahgin əm matətəlɨg-in o nətoən nəwian, kən io mɨn esetəhakən kəm in o netəmim itəm koatuarisɨg-in, məto nɨkik tagien mərioah ron.  
\v 30 Kristo əh, in otəkəike muwa mə in ilɨs taprəkɨs-in io, kənu io ekəike meiuaiu.”   
\p
\v 31 Etəmim itəm təmɨsɨ-pən ilɨs e Nego e Neai, in ilɨs taprəkɨs-in netəmim rafin. Etəmim itəm tətan əm e nətueintən, in etəmim əm rəha nətueintən, kən in tɨtun əm nənən natɨmnat mɨn u e nətueintən u. Məto, etəmim itəm tatɨsɨ-pən ilɨs e neai in ilɨs taprəkɨs netəmim rafin.  
\v 32 In tatətul-arəp o nən-iarəpən natɨmnat itəm in təməplan kən mɨnəto rəkɨs, məto etəmim kit ne təsahatətəən e rəhan nəghatən.  
\v 33 Məto etəmim itəm təmos rəhan nəghatən kən mətahatətə lan, in tatətul-arəp məmə nəghatən itəm Uhgɨn təmən, in nɨpahrienən.  
\v 34 Tol nəhlan məto-inu etəmim əh itəm Uhgɨn təmahl-ipa tuwa, in tatən-iarəp əm nəghatən mɨn rəha Uhgɨn. Kotɨtun məmə in tatən-iarəp əm nəghatən mɨn rəha Uhgɨn məto-inu Uhgɨn təmos-ipən Narmɨn Rəhan tərioah lan, okol kəsolən mak lan kəsehmən namnun.  
\v 35 Əwəh, Tata Uhgɨn in tolkeike pɨk Nətɨn əh, kən in tɨnələhəu-pən rəkɨs natɨmnat rafin e nelmɨn.  
\v 36 Etəmim u itəm tətahatətə e Nətɨ Uhgɨn u, in tatos nəmegəhən itulɨn u, namnun tɨkə. Kən məto, etəm tatəht nəwia Nətɨn u, in okol təsosən nəmegəhən itulɨn u nian kit ne, məto-inu etəmim itəm tol nəhlan, neməha rəha Uhgɨn tatuwɨn ron namnun tɨkə.   
\c 4  
\s1 Iesu təmatəghat kəm pətan Sameria  
\m
\v 1 Farisi mɨn kəmotəto nəghatən, məmə Iesu in tɨnatiuw-pa netəmim tepət kɨnotuwa ron, kən in tatol baptais elat tepət. Rəhalat nampa taprəkɨs-in nampa rəha netəmim rəha Jon.  
\v 2 (Məto nɨpahrienən sənəmə Iesu in tatol baptais elat, netəmim mɨn əm rəhan ilat kotol baptais e netəmim.)  
\v 3 Kən nian Iesu tɨnɨtun məmə Farisi mɨn kɨnotəto nəghatən əh, kən in təmiet e Jutia mɨtəlɨg-pən əpəh Kalili.   
\p
\v 4 Kən nian in təmatuwɨn ikɨn əh, təmən mə otəkəike muwɨn-pən Sameria ikɨn.\f + \fr 4:4 \ft E nian əh, tiəkɨs o netəm Isrel məmə okotuwɨn ima netəm Sameria, məto-inu e rəhalat nehmən, netəm Sameria ilat kotamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn.\f*\fig |alt="Samaritan woman with Jesus at well" src="LB00302B.TIF" size="span" loc="Jhn 4:4-10" ref="Jon 4:4" \fig*  
\v 5 Kən in təmuwɨn-pən e taon kit e Sameria, nərgɨn un, Saeka. Taon əh, in iuəhkɨr o nɨməptən kit itəm aupən Jekop in təmətatɨpən\f + \fr 4:5 \ft Jen 48:22; Jos 24:32\f* kəm nətɨn u Josep.  
\v 6 Kən wel rəha Jekop əh-ikɨn. Kən Iesu tɨnəpou agɨn, məto-inu in təmaliwək e suatɨp əfəməh, kən tuwa məpələh-pər iuəhkɨr o wel, mɨtameg. E nian əh, in tɨnol tina.\f + \fr 4:6 \ft E nian əh, mɨtgar tɨnətul ətuatɨp.\f*   
\p
\v 7-8 Kən rəhan netəmim mɨn kəmotuwɨn əpəh e taon, məmə okotos-nəmtɨn nagwənən. Kən pətan Sameria kit, təmuwa məmə otətu nəhau. Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Eh. Os-ipa-tu nəhau noan məsɨn kəm io. Ekolkeike məmə ekənɨm.”   
\p
\v 9 Kən pətan Sameria u, tən-ipən kəm in məmə, “!Ei! Ik etəm Isrel un, kən io pətan Sameria. ?Təhrol nakatətapəh-in-pa nəhau kəm io?” Təmən-ipən nəhlan məto-inun etəm Jutia ne etəm Sameria kəsuənɨm kələhən nəhau e panɨkɨn kitiəh.   
\p
\v 10 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Ik nəkəruru nat naka itəm Uhgɨn tolkeike məmə otos-ipɨnə kəm ik. Kən ik məruru mɨn io, io u, iatətapəh-in-pɨnə nəhau kəm ik. Okəmə ik nəkɨtun, ik onakətapəh-in-pa nəhau ron io. Kən io oekos-ipɨnə nəhau megəh.”\f + \fr 4:10 \ft Pətan u təməsɨtun wɨrən nɨpətɨ nəghatən itəm Iesu təmən-ipən məmə otos-ipən nəhau megəh. Nəghatən əh, nɨpətɨn ətuatɨp un nəmtɨ nəhau kit itəm talien mɨtapuəl-apuəl. Məto Iesu in tatəghat-in atɨp in, məmə Narmɨn Rəhan in tatos-ipən nəhau lilɨn. Aes 44:3; 55:1; Jer 2:13; 17:13; Sek 14:8; Jon 7:37-38; Nol Əpən 7:17; 21:6; 22:1,17.\f*   
\p
\v 11 Kən pətan un, tən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, ik rəham pəkɨt tɨkə, kən wel u, in əpəh ləhau isəu. ?Nəhau megəh un nakatən mə onakətu ahrol minu lan?  
\v 12 Rəhatat pipi Jekop u aupən, in təmos-ipa wel u kəm itat, kən in təmatətu nəhau ikɨn nɨmɨn, ilat nenətɨn mɨn, ne rəhan mɨn kau mɨn. ?Kən təhrol? ?Ik nakaprəkɨs-in Jekop, o?”   
\p
\v 13 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Netəm koatənɨm nəhau e wel u, ilat okəpanotoaoa mɨn.  
\v 14 Məto etəmim itəm otənɨm nəhau itəm io ekos-ipən kəm in, okol təsoaoa mɨnən nian kit ne.\f + \fr 4:14 \ft Jon 6:35\f* Nəhau itəm io oekos-ipən kəm in, in tahmen e nəmtɨ nəhau kit itəm tɨtapuəl-apuəl mətaiu əpəh imə e nɨkin nian rafin, matos-ipən nəmegəhən itulɨn kəm in, itəm otəsolən namnun.”\f + \fr 4:14 \ft Sam 42:1-2; 63:1, Aes 12:3; 41:17-18; 44:3; 49:10; 55:1; Jer 2:13; 17:13; Jon 7:38\f*   
\p
\v 15 Kən pətan un tən-ipən kəm in məmə, “!Etəm-iasol, awi! Os-ipa-tu nəhau un kit kəm io, məmə io ekəsoaoa mɨnən nian kit, kən məsuwa mɨnən u ikɨn-u, mətu nəhau.”\f + \fr 4:15 \ft Jon 6:34\f*   
\p
\v 16 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Uwɨn maun-in-pən rəham iaguɨhl, kən muea ikɨn-u.”  
\v 17 Kən pətan un tən-ipən kəm in məmə, “Io rəhak iaguɨhl tɨkə.” Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Nakatən pahrien məmə rəham iaguɨhl tɨkə.  
\v 18 Məto-inu ik, nəmətəu-pən rəkɨs nəman faif, kən iərman u itəm itəmlau min nakatuatɨg u-roiu, sənəmə rəham ətuatɨp iaguɨhl. Nəghatən rəham u-roiu, in nɨpahrienən.”   
\p
\v 19 Kən pətan u, tən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, iatəplan məmə ik ien kit rəha Uhgɨn.  
\v 20 Tɨpɨtɨmat mɨn aupən, ilat kəmotəfak kəm Uhgɨn əpəh ilɨs e nɨtot əpəh, məto itəmat netəm Isrel, nakoatən məmə Jerusalem əm un, okəkəike kan ikɨn katəfak.”   
\p
\v 21 Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Pətan, ik onakəkəike mən nɨpahrienən e rəhak nəghatən. Nian əh-ikɨn tatuwa, məmə itəmat onəsotəfak mɨnən kəm Tata Uhgɨn əpəh e nɨtot asol əh, ne Jerusalem mɨn.  
\v 22 Itəmat netəm Sameria, itəmat noatəfak kəm Uhgɨn məto itəmat nəkotəruru in. Məto itɨmat ioatəfak kəm Uhgɨn u, ekotɨtun in, məto-inun suatɨp rəha Uhgɨn o nosmegəhən netəmim in təmɨsɨ-pa etɨmat, netəm Isrel.\f + \fr 4:22 \ft Rom 3:1,2; 9:4,5; 15:8,9\f*  
\v 23 Məto otəsuwəhən, nɨpahrienən məmə nian əh tɨnuwa rəkɨs, nian Narmɨn Rəha Uhgɨn in otasitu e iəfak pahrien mɨn, mol ilat məmə ilat okotɨtun wɨr Uhgɨn məmə Uhgɨn u, in Uhgɨn pahrien, kən mol ilat məmə ilat okotəfak kəm in e nɨkilat pahrien. Məto-inu Tata Uhgɨn in tategəs-in iəfak mɨn itəm koatol nəhlan.  
\v 24 Uhgɨn in sənəmə etəmim. Kəpə. In narmɨn. Tol nəhlan, kən netəmim itəm koatəfak kəm in, ilat kotəkəike motəfak kəm Uhgɨn məmə Uhgɨn u, in Uhgɨn pahrien, kən ilat kotəkəike motəfak kəm in e nɨkilat pahrien e nəsanənən rəha Narmɨn Rəhan.”   
\p
\v 25 Kən pətan u, təmən-ipən kəm in məmə, “Io enɨtun məmə Mesaea u, otəkəike muwa. Inu, kətaun-in məmə Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa. Kən nian otuwa, kən in tɨtun nən-iarəpən natɨmnat rafin kəm kitat.”\f + \fr 4:25 \ft Netəm Sameria kəmotɨtun e naoa rəha Dut 18:15-19 məmə Kristo in otən əp kəm ilat nalpəkauən rəha Uhgɨn kəm ilat.\f*   
\p
\v 26 Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Io u inu,\f + \fr 4:26 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, nəghatən u rəha Iesu, “Io u inu,” təmən ikɨn-u ne ikɨn tepət mɨn e naoa u, in tahmen ahmen əm e nəghatən kit itəm Uhgɨn təmatən o nən atɨpən nərgɨn kəm Moses, matən məmə, “Io Etatɨg.” Onakehm e naoa rəha Eks 3:14-16. Iesu tatən nəghatən əh, matol əp in məmə in Uhgɨn. Iesu in tatən məmə in Uhgɨn, kən matɨg matən mɨn məmə in Kristo itəm pətan əh tatən.\f* iatəghat kəm ik.”\f + \fr 4:26 \ft Jon 8:24; 9:35-37\f*   
\p
\v 27 Kən roiu agɨn-əh, netəmim rəha Iesu kəmotɨtəlɨg-pa mɨn. Kən narmɨlat təmiwɨg pɨk nian kəmotəplan in tatəghat ilau pətan kit. Məto ilat kit təməsətapəhən ron məmə, “?Ik nakolkeike naka?” o “?Ik natəghat kəm pətan əh o naka?”   
\p
\v 28 Kən pətan u, təmapəs rəhan nuwigɨ nəhau tatəpələh, mɨtəlɨg muwɨn əpəh e taon. Təmuwɨn matən-ipən kəm netəmim ikɨn əh məmə,  
\v 29 “Eh. Otuwɨn-tu motəplan-tu suah kit əh-ikɨn əh, in təmən-iarəp rafin natɨmnat mɨn itəm io ematol. ?Okəmə naka in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa?”  
\v 30 Kən ilat kəmotiet e taon əh, mɨnoatuwɨn məmə okotəplan-tu Iesu.   
\s1 Iesu təmuəh nimaa nəghatən e nagwənən  
\p
\v 31 Kən e nian əh, netəmim rəha Iesu koatuəh nɨkin məmə, “Iəgətun, ik agwən kit.”   
\p
\v 32 Məto in tən-ipən kəm ilat məmə, “Io nɨgak əpəh nagwənən itəm itəmat nəkotəruru.”\f + \fr 4:32 \ft Job 23:12; Jon 6:27\f*   
\p
\v 33 Tol nəhlan, rəhan netəmim kɨnoatətapəh-ətapəh olat mɨn məmə, “?Tahro? ?Okəm-naka suah kit təmos-ipən nagwənən kit kəm in, o?”   
\p
\v 34 Məto Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Uhgɨn təmahl-ipa io iakuwa, kən nagwənən u nɨgak, məmə iakatol natɨmnat itəm in tolkeike məmə oekol.\f + \fr 4:34 \ft Jon 5:30, 8:29\f* Kənu iakol rafin wək mɨn itəm in təmos-ipa məmə oekol, o nol namnunən rəhan wək.   
\p
\v 35 “Itəmat nəkotɨtun-tu nəghatən kit u katən məmə, ‘Məwɨg kuwɨt əh-ikɨn tətatɨg məmə okotoarus nian rəha nəulək-inən nagwənən e nasumən.’ Məto io iatən-ipɨnə kəm itəmat, otəplan-tu nagwənən u e nasumən. Roiu əh, nɨmalɨlat tɨnapə rəkɨs. Nian rəha nəuləkən əh-roiu.\f + \fr 4:35 \ft Nian Iesu tatəghat-in nagwənən e nasumən itəm nɨmalɨlat tɨnapə rəkɨs, in tatən ətuatɨp əm məmə, “!Otəplan-tu! Netəmim kɨnotətul matɨp rəkɨs. Sotolən kəmɨn motapɨl o nən-iarəpən nəghatən rəha Uhgɨn tahmen-pən əm e netəm koatol kəmɨn o nəuləkən, kən moatən məmə, ‘Məwɨg kuwɨt əpəh ikɨn, kən nagwənən təpanəmɨtə.’ Kəpə, netəmim kɨnatətul matɨp rəkɨs o nosən nəghatən rəha Uhgɨn.”\f*   
\p
\v 36 “Etəmim rəha nəuləkən tɨnuwa, mɨnətuoun mɨnatos rəkɨs rəhan nətouən. Kən nagwənən u, in təməulək in o nəmegəhən lilɨn. E nolən u, etəmim itəm tətasum ne etəmim itəm tatəulək in mos matuwa, ilau kərən nɨkilau otagien.  
\v 37 Nəghatən kit u katən məmə, ‘Suah kit tuwɨn mə otasum, məto etəm pɨsɨn kit mɨn otəulək-in məmɨk muwa.’ Nəghatən u, in nɨpahrienən.  
\v 38 Io emahl-ipən itəmat məmə onəkotuwɨn motəulək e nasumən itəm itəmat nəməsotasum-inən. Netəm pɨsɨn mɨn, ilat kəmotasum in. Kən itəmat nɨnoatəhl noa rəhalat wək.”   
\s1 Netəm Sameria tepət kəmotahatətə e Iesu  
\p
\v 39 Kən e taon u, netəm Sameria tepət, ilat kəmotahatətə e Iesu məto-inu pətan əh təmatətul-arəp matən-ipən kəm ilat məmə, “Iesu təmən-iarəp natɨmnat rafin itəm io ematol.”   
\p
\v 40 Kən nian netəm Sameria kəmotuwɨn motehm, kən kəmotəkəike kəm in məmə otuwɨn motatɨg ilat min. Kən Iesu təmuwɨn moatatɨg o nian kəiu.  
\v 41 Kən netəmim tepət mɨn kəmotahatətə lan e rəhan mɨn nəghatən.   
\p
\v 42 Kən moatən-ipən kəm pətan u məmə, “Itɨmat emotahatətə lan o nəghatən u itəm ik nəmən-ipa, məto roiu əh, ekoatahatətə lan məto-inu itɨmat əm emotəto rəhan nəghatən mɨn, kən motɨtun pahrien məmə in Iosmegəh rəha nətueintən.”\f + \fr 4:42 \ft 1 Jon 4:14\f*   
\s1 Iesu təmol-wɨr nətɨ  //  etəm-iasol kit rəha kig  
\p
\v 43 Nian Iesu təmatɨg mos nian kəiu rəkɨs ikɨn əh, in təmiet muwɨn Kalili.  
\v 44 Məto-inu aupən, in təmatən məmə ien mɨn rəha Uhgɨn, natiməlat mɨn, ilat kəsotɨsiai-inən ilat.\f + \fr 4:44 \ft Nat əpnapɨn Iesu təmaiir latuənu Petlehem, e nəptən asol Jutia, netəmim kotəplan məmə in etəm Nasaret əpəh Kalili, məto-inu təmətatɨg nuwəh ikɨn əh (Jon 7:41, 18:5, 19:19). Netəm Isrel e Jutia ne Kalili tepət kəsotahatətəən pahrien lan, rəhalat nahatətəən tɨmətmətɨg əm lan, nian kotəplan in tatol nat pɨspɨs neen (Jon 1:11; 2:18,23-25; 4:45,48; 6:2, 41, 66). Məto netəm Samaria itəm kotatɨg e taon u Saika, ilat kəmotahatətə pahrien lan, məmə Iesu in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa (Jon 4:40-42).\f*  
\v 45 Netəm Kalili, aupən ilat kəmotuwɨn Jerusalem moatol lafet rəha Nuhagego-inən, kən e nian əh, ilat kəmotəplan natɨmnat mɨn itəm in təmol ikɨn əh. Kən nian Iesu təmuwɨn Kalili, nɨkilat təmagien ron.   
\p
\v 46 Kən Iesu təmɨtəlɨg-pən mɨn e latuənu Kena, əpəh Kalili. Ikɨn əh aupən, in təmol nəhau tuwa mol wain.\f + \fr 4:46 \ft Jon 2:1-11\f* Kən e Kapaneam, etəm-iasol rəha kig tətatɨg ikɨn. Kən nətɨn kit tatɨmɨs.  
\v 47 Kən nian suah u təməto məmə Iesu təmɨsɨ-pən u Jutia mɨnuwa rəkɨs Kalili, kən in təmuwa məplan Iesu. Kən mən-ipən ron məmə oteiuaiu muwɨn əpəh Kapaneam kən mol-wɨr nətɨn. Məto-inu suakəku nol otɨmɨs.   
\p
\v 48 Kən Iesu tən-ipən kəm suah un məmə, “!Nəman! Itəmat u, nakotəmə onəkotəplan əm nəmtətin mɨn ne natɨmnat mɨn itəm narmɨtəmat otiwɨg ron aupən, kənu uarisɨg un, nəpanotahatətə lak. Məto okəmə nəsotəplanən, okol nəsotahatətəən lak.”   
\p
\v 49 Kən suah un təmə, “!Etəm-iasol, awi! !Pəs kian uəhai əm! !Otəsuwəhən roiu nətɨk tɨmɨs!”  
\v 50 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Uwɨn; nətɨm otəpanəmegəh.” Kən suah un təmahatətə e nəghatən rəha Iesu kən mɨtəlɨg.   
\p
\v 51 Nian in təmatuwɨn əh e suatɨp, təməplan rəhan iolwək mɨn, kən ilat kotən-ipən kəm in məmə, “Rəham suakəku tɨnəmegəh rəkɨs.”  
\v 52 Kən in təmətapəh olat məmə, “?Təməwɨr e nian naka?” Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Nəniəp ehnaipən e wan klok rəhan nəgəpanən təmɨkə.”  
\v 53 Kən suah un, təmɨtun məmə, e nian ətuatɨp əh inəh, Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Rəham suakəku otəpanəmegəh.” Kən in ne rəhan mɨn, kəmotahatətə e Iesu.  
\v 54 Inu nian tatol kəiu lan itəm Iesu təmiet Jutia, muwa Kalili kən mol nəmtətin kit.   
\c 5  
\s1 Iesu təmol-wɨr suah kit əpəh iuəhkɨr e nəhau Petseta  
\m
\v 1 Uarisɨg e nian əh, Iesu təmər muwɨn e taon u Jerusalem, məto-inu katol lafet kit rəha netəm Isrel əh-ikɨn əh.   
\p
\v 2 E Jerusalem, noan asol kit əpəh ikɨn, itəm kətaig lan. E nəghatən rəha netəm Isrel katən nərgɨn məmə Petseta. Kən nimə kit tatətul iuəhkɨr o noan əh. Nimə un, feranta lan, faif. In əh iuəhkɨr o ket u e fenɨs rəha taon u, nərgɨn u, Ket rəha Sipsip.  
\v 3-4 Kən ikɨn əh, e feranta mɨn, netəm koatɨmɨs tepət koatapɨl əh-ikɨn. Neen nɨganəmtɨlat təpɨs, kən neen nelkɨlat tərat, neen mɨn nɨpətɨlat nəwtain təmɨmɨs.\f + \fr 5:3-4 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, kəmətu-pən nəghatən rəha ves 3-4 tol nulan məmə, “Ilat koatapɨl ikɨn əh moatəsahgin noan əh məmə otəloal. 4 Meto-inun, nian neen, nagelo kit rəha Uhgɨn tuwa, muwɨn e noan əh, kən mol tatəloal. Kən nian okəmə nəhau əh təloal un, etəmim itəm taupən meiuaiu matuwɨn e nəhau, nat əpnapɨn tatos nɨmɨsən naka, məto rəhan nɨmɨsən otəwɨr.”\f*  
\v 5 Kən suah kit əh-ikɨn əh tətapɨl. In təmatɨmɨs mɨnos rəkɨs nup tate-eit.  
\v 6 Kən Iesu təplan suah un tətapɨl, kən in mɨnɨtun məmə suah u təmɨmɨs nuwəh məsɨn, kən tətapəh ron məmə, “?Tahro? ?Nakolkeike məmə onakəwɨr?”   
\p
\v 7 Etəm tatɨmɨs un tən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, etəmim tɨkə məmə otɨləs io meiuaiu muwɨn e noan əh nian nəhau tatəloal. Nian rafin, io etalkut pɨk məmə ekeiuaiu muwɨn e noan əh, məto netəmim neen ilat kotaprəkɨs-in io moteiuaiu motuwɨn. Kən ilat motaupən motek nəhau.”   
\p
\v 8 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “!Ətul! Mos rəham nɨmɨtiwɨn maliwək matuwɨn.”  
\v 9 Kən roiu agɨn suah apon təməwɨr mɨn. Kən maiuaiu rəhan nɨmɨtiwɨn mos matuwɨn.  
\p Nat u kəmol e nian rəha Sapat,\f + \fr 5:9 \ft Sapat: Əplan e tiksonari.\f*  
\v 10 kən netəm-iasol mɨn rəha Isrel kəmotəhai suah un itəm tɨnəmegəh e rəhan nɨmɨsən, motəmə, “Nian u-roiu rəha Sapat; kən təsətuatɨpən e Lou rəhatat məmə onakos nulan rəham nɨmɨtiwɨn.”\f + \fr 5:10 \ft Jer 17:21\f*  
\v 11 Kən in tən-ipən kəm netəm mɨn u məmə, “Məto suah u təmol-wɨr io, in təmən-ipa məmə ekos rəhak nɨmɨtiwɨn maliwək matuwɨn.”   
\p
\v 12 Kən ilat kəmotətapəh ron məmə, “?Suah pah apon təmən-ipɨnə kəm ik məmə onəkol nat un?”   
\p
\v 13 Məto suah un təruru nərgɨ Iesu, məto-inu netəmim tepət ikɨn əh, kən Iesu təmɨkə-pən əm əh ilugɨn elat.   
\p
\v 14 Kən uarisɨg, Iesu təməplan suah un e Nimə Rəha Uhgɨn, kən tən-ipən kəm in məmə, “!Ei! !Əplan-tu! !Ik nɨnəwɨr rəkɨs! Məto onatəto ik məmə nəsol mɨnən təfagə rat mɨn. Okəmə nakol, nəratən kit otɨləs mɨn ik, itəm tərat təhmɨn mɨn.”   
\p
\v 15 Kən suah apon təmuwɨn mən-ipən kəm netəm-iasol mɨn rəha Isrel məmə, “Suah u itəm təmol-wɨr io, nərgɨn un, Iesu.”   
\p
\v 16 Kən tol nəhlan, netəm-iasol rəha netəm Isrel, ilat kɨnoatɨtəp-ɨtəp Iesu məmə okotol nəratən kəm in, məto-inu ilat kotəplan in tatol natɨmnat mɨn tol nəhlan e nian rəha Sapat.\f + \fr 5:16 \ft E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, kəmətu-pən nəghatən tol nulan, “kən ilat kəmoategəs-in suatɨp o nohamnuən in.” \f*  
\v 17 Məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nian rafin rəhak Tata tatol əh wək, kən io mɨn oekatol wək.”\f + \fr 5:17 \ft Jon 14:10\f*   
\p
\v 18 Kən nəghatən u, tol nətəlɨgən rəhalat təskasɨk təhmɨn mɨn, məmə okotohamnu in tɨmɨs. Məto-inu roiu əh, sənəmə məmə tatətgəhl əm Lou rəha Sapat, məto nat in iahgin pɨk, in tatən məmə rəhan u Tata ətuatɨp Uhgɨn, kən tol nulan, in matol məmə in tahmen ətuatɨp e Uhgɨn.\f + \fr 5:18 \ft Jon 10:30,33; 19:7\f*   
\s1 Iesu in tərəmərə  //  məto-inu in Nətɨ Uhgɨn  
\p
\v 19 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨpahrienən agɨn un iatən kəm itəmat, Nətɨ Uhgɨn təruru nolən nat kit e rəhan atɨp əm nətəlɨgən. Tɨtun əm nolən natɨmnat mɨn un itəm Tata Uhgɨn tatol, məto-inu natɨmnat rafin u itəm Tata Uhgɨn tatol, Nətɨn, in mɨn in tatol.\f + \fr 5:19 \ft Jon 14:10\f*  
\v 20 Nətɨn tɨtun nolən nəhlan, məto-inu Tata Uhgɨn tolkeike pɨk Nətɨn, kən in tatəgətun kəm in natɨmnat rafin itəm in tatol. Kən in otəpanəgətun mɨn natɨmnat mɨn kəm in itəm iahgin mɨn kotaprəkɨs-in in mɨn u, məmə otol itəmat narmɨtəmat tatiwɨg pɨk ron.   
\p
\v 21 “Məto-inu Tata Uhgɨn tatol netəm kəmotɨmɨs ilat koatəmegəh mɨn, kən e nolən kitiəh əm, Nətɨn tɨtun nos-ipənən nəmegəhən kəm netəmim itəm nɨkin tagien məmə otos-ipən kəm ilat.\f + \fr 5:21 \ft Rom 4:17; Jon 11:25\f*  
\v 22 Məto-inu sənəmə Tata Uhgɨn itəm in otakil netəmim, məto in təmələhəu-pən rafin nakilən e nelmɨ Nətɨn,\f + \fr 5:22 \ft Kitat kotəplan ves 21-22 kən mɨtun məmə Iesu in otakil kitat rafin, kən in otos-ipən nəmegəhən kəm netəm mɨn un itəm nɨkin tagien məmə otos-ipən kəm ilat. Məto Jon 3:17 tatəgətun məmə Iesu təməsuwamən e nətueintən o nən-iarəpən nalpɨnən rəhatat, məto təmuwa o nos-ipənən nəmegəhən kəm itat. \f* \f + \fr 5:22 \ft Jon 5:26-27; 9:39; Wək 10:42\f*  
\v 23 məmə netəmim ilat rafin okotɨsiai-in Nətɨn, tahmen əm məmə inun koatɨsiai-in mihin Tata Uhgɨn. Etəmim itəm təsɨsiai-inən Nətɨn, okol təsɨsiai-inən Tata Uhgɨn u itəm təmahl-ipa Nətɨn.\f + \fr 5:23 \ft Luk 10:16; 1 Jon 2:23\f*   
\p
\v 24 “Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, etəmim itəm tatəto rəhak nəghatən, kən mətahatətə e Uhgɨn itəm təmahl-ipa io iakuwa, in tɨnatos nəmegəhən itulɨn. In okol təsətulən e nɨganəmtək məmə oekən-iarəp nalpɨnən rəhan. In tɨnagɨm rəkɨs e nɨmɨsən, kən mɨnuwa o nəmegəhən.\f + \fr 5:24 \ft Jon 3:18\f*  
\v 25 Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat, məmə o nian kit itəm tatuwa, kən tɨnuwa rəkɨs, netəm mɨn u kəmotɨmɨs, ilat okotəto nəwia Nətɨ Uhgɨn, kən netəm mɨn u ilat kotətəlɨg-in, ilat okotos nəmegəhən.  
\v 26 Tata Uhgɨn in Nəukətɨ Nəmegəhən, kən e nolən kitiəh əm, in təmol mə Nətɨn in mɨn Nəukətɨ Nəmegəhən,\f + \fr 5:26 \ft Jen 2:7; Job 10:12; 33:4; Sam 36:9; 42:8; 66:9; Jon 1:1-4\f*  
\v 27 kən in təmələhəu-pən nəsanənən ne nepətən e nelmɨ Nətɨn məmə in otakil nolən mɨn rəha netəmim, məto-inu in Nətɨ Etəmim.   
\p
\v 28 “Təsəwɨrən məmə narmɨtəmat otiwɨg pɨk o nat u, məto-inu nian əh-ikɨn tatuwa itəm netəm kəmotɨmɨs okotəto nəwia Nətɨn,  
\v 29 kən ilat okotətul e rəhalat mɨn suwɨt, ilat mɨn u aupən kəmoatol nolən wɨr mɨn okotəkəike motətul mɨn motos mɨn nəmegəhən, məto itəm mɨn aupən ilat kəmoatol nolən rat mɨn, ilat okotəkəike motətul mɨn e nɨmɨsən kən motətul e nɨganəmtɨ Tata Uhgɨn məmə Nətɨn otən-iarəp rəhalat nalpɨnən.\f + \fr 5:29 \ft Netəmim itəm kotahatətə e Iesu, koatos nəmegəhən lilɨn. Netəmim itəm kəsotahatətəən lan, ilat okotos nalpɨnən lilɨn (Jon 3:36, 5:24, Mak 16:16, Efes 2:8-10). Natɨmnat mɨn itəm netəmim koatol, okotol əp okəm-naka ilat kotahatətə pahrien e Iesu o kəpə (Mat 7:17-20; Kal 5:6, Jem 2:17,26). Uhgɨn tatos-ipən nahatətəən kəm netəmim əpnapɨn əm, kən matɨg masitu mɨn elat məmə okoatol natɨmnat wɨr mɨn.\f*   
\p
\v 30 “Io ekəruru nolən nat kit e rəhak atɨp əm nəsanənən. Io iakatakil nolən mɨn rəha netəmim mɨn, məto iatol ətuatɨp əm məmə rəhak Tata tatən mihin ne məmə oekol. Kən nian iakakil nolən rəha netəmim, ekɨtun mə ekol tətuatɨp, məto-inun oesalkutən məmə ekol əm e rəhak nəsanənən. Məto io, ekəike malkut məmə iakol tahmen e nətəlɨgən rəha Uhgɨn itəm təmahl-ipa io ekuwa.”\f + \fr 5:30 \ft Jon 8:16\f*   
\s1 Nətul-arəpən o naruəsanən Iesu  
\p
\v 31 Okəmə io pɨsɨn əm iakəghat-in io, kən rəhak nəghatən okol təsətulən.\f + \fr 5:31 \ft Dut 17:6; 19:15\f*  
\v 32 Məto suah kit mɨn əh-ikɨn in tatətul-arəp kən matol nəfɨgəmən ron io, kən io ekɨtun məmə nəghatən mɨn u rəhan itəm tatən lak in nɨpahrienən.\f + \fr 5:32 \ft Jon 8:17-18\f*   
\p
\v 33 “Aupən, itəmat nəmotahl-ipən rəhatəmat mɨn netəmim məmə okotuwɨn motətəlɨg-in nəghatən rəha Jon, kən in təmatətul-arəp o nɨpahrienən.\f + \fr 5:33 \ft Jon 1:19-28\f*  
\v 34 Iatəghat nulan, məto esagɨleən e nəghatən rəha etəmim əm kit məmə tɨtun nolən nəfɨgəmən ron io. Kəpə. Təsolən nulan.\f + \fr 5:34 \ft 1 Jon 5:9\f* Iatəghat-in nəghatən rəha Jon nulan məto-inu ekolkeike məmə Uhgɨn otosmegəh itəmat.  
\v 35 Jon u, tahmen e lait kit. Tatuəp məhag-əhag wɨr, kən nɨkitəmat təmagien ron o nian təkuəkɨr əm.   
\p
\v 36 “Məto rəhak wək mɨn, ilat mɨn koatol nəfɨgəmən ron io. Kən ilat kotəsanən motaprəkɨs-in nəghatən mɨn un Jon təmatən. Wək mɨn un, rəhak Tata təmos-ipa kəm io mə oekol namnun elat. Kən wək mɨn u rəhak, ilat koatən-iarəp io, kən ilat moatol əp io məmə rəhak Tata in təmahl-ipa io.\f + \fr 5:36 \ft Jon 10:25; 14:11\f*  
\v 37 Kən Tata Uhgɨn itəm təmahl-ipa io, inun itəm tɨnatətul-arəp ron io. In tatən-iarəp io pap, məto itəmat nəsotətoən nəwian, kən itəmat nəsotəplanən nɨganəmtɨn.  
\v 38 Kən nəghatən rəhan təsatɨg wɨrən e nɨkitəmat, məto-inun itəmat nəsotahatətəən lak, io u, itəm in təmahl-ipa io iakuwa.   
\p
\v 39 “Itəmat noatafin pɨk nəghatən mɨn e Naoa Rəha Uhgɨn, kən motahatətə e nəghatən mɨn əh məmə itəmat onəkotos nəmegəhən itəm namnun tɨkə. Məto otəplan-tu. Nəghatən mɨn əh e Naoa Rəha Uhgɨn, ilat koatəghat-in io, moatən-iarəp io.  
\v 40 Məto itəmat nakotapəs nuwamən ron io məmə nakotos nəmegəhən ron io.   
\p
\v 41 Esolən nat agɨn-əh e nənwiwiən rəha netəmim. Kəpə.  
\v 42 Məto itəmat u inun, io ekɨtun wɨr itəmat, kən io ekɨtun wɨr məmə nolkeikeən rəha Uhgɨn tɨkə e nɨkitəmat.  
\v 43 Io emuwa e nərgɨ Tata rəhak, məto itəmat nəsotosən io e nɨkitəmat, nɨkitəmat təsagienən ron io; məto okəmə etəmim kit tatuwa e nərgɨn atɨp əm, kən nɨkitəmat tos, kən motagien ron.  
\v 44 Nian rafin itəmat nakotolkeike məmə nakotos nənwiwiən rəhatəmat mɨn, məto nəsotalkut agɨn-əhən məmə onəkotol nat kit itəm Uhgɨn u, in pɨsɨn əm in Uhgɨn, otənwiwi itəmat ron. ?Onəkotahatətə ahro nulan lak e nolən əh?   
\p
\v 45 “Təsəwɨrən məmə nɨkitəmat otəht məmə, io oekən-iarəp nolən rat mɨn rəhatəmat e nɨganəmtɨ Tata Uhgɨn. Kəpə. Məto Moses ilə, nian rafin itəmat noatuag-pən ron,\f + \fr 5:45 \ft Jon 9:28; Rom 2:17\f* in otən-iarəp nolən rat mɨn rəhatəmat.  
\v 46 Məto-inu okəmə itəmat nəmotahatətə pahrien e nəghatən mɨn rəha Moses, kən itəmat onəkotahatətə mɨn e rəhak nəghatən mɨn. Məto-inun, nəghatən mɨn itəm in təməte rəkɨs, ilat koatəghat-in io.  
\v 47 Məto itəmat nəsotahatətəən e nəghatən mɨn itəm in təməte, tol nəhlan, suatɨp tɨkə agɨn məmə onəkotahatətə lak.   
\c 6  
\s1 Iesu təmagwən netəmim tepət  
\r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44;  //  Luk 9:10-17)  
\m
\v 1 Uarisɨg e natɨmnat mɨn u, Iesu təmuwɨn əpəh entənɨpən e nəhau asol nərgɨn un, Lek Kalili. Kən nərgɨn kit mɨn un, Lek Taepirias.  
\v 2 Kən nɨmanin netəmim kəmoatuarisɨg-in, məto-inun koatəplan nəmtətin mɨn rəhan, itəm tatol netəmim koatɨmɨs koatəto təwɨr.  
\v 3 Kən Iesu təmuwɨn əpəh ilɨs e nɨtot kit, kən matəpələh ikɨn əh ilat rəhan mɨn netəmim.  
\v 4 E nian əh, lafet kit rəha netəm Isrel u, kətaun-in məmə lafet rəha Nuhagego-inən tɨnatuwa iuəhkɨr.   
\p
\v 5 Kən nian Iesu tasɨpən əpəh isəu, kən məplan nɨmanin netəmim tepət ilat koatuwa, kən in tətapəh o Filip məmə, “?Okotəhrol motos pɨret tepət tahmen-in netəm mɨn u məmə ilat okotun?”  
\v 6 In təmən asgəwɨn əm məmə otəplan nahatətəən rəha Filip, məto in tɨnɨtun rəkɨs nat naka itəm in otəpanol.   
\p
\v 7 Kən Filip tən-ipən kəm in məmə, “!Ei! Okəmə okos-nəmtɨn pɨret məni lan tahmen e tu-hanrɨt tenarius pap,\f + \fr 6:7 \ft Roiu, tu-hanrɨt tenarius tahmen e tu-hanrɨt-taosan vatu.\f* məto okol təsahmenən. Netəm mɨn u rafin ilat okotun əm noan məsɨn noan məsɨn.”   
\p
\v 8 Kən etəmim kit rəha Iesu, pian u Saimon Pita, nərgɨn u Antru, in təmən-ipən kəm Iesu məmə,  
\v 9 “Suakəku kit əh-ikɨn əh, in tatos pɨret faif kəmol e pale, ne nəm kəiu. Məto okol təsahmen-in agɨn-əhən netəm mɨn əh.”\f + \fr 6:9 \ft 2 King 4:42-44\f*   
\p
\v 10 Kən Iesu təmə, “Otən-ipən-tu kəm netəmim kotəpələh.” Kən ikɨn əh, manuwɨhl tepət, kən ilat kəmotəpələh. Kən nampa rəha nəman əm, in nat kit tahmen e faif-taosan.\f + \fr 6:10 \ft Nɨpɨtan ne nɨsualkələh ilat mɨn e nɨmanin, məto kəmafin əm nəman. Nolən rəhalat tol nəhlan. !Okəmə naka, netəmim ilat rafin tuente-taosan!\f*  
\v 11 Kən Iesu təmos pɨret, mən tagkiu kəm Uhgɨn ron, kən mos-ipən pɨret un kəm ilat rafin u koatəpələh, kən matɨg mol mɨn nat kitiəh əm e nəm. Kən ilat kəmotun tahmen-in nərpɨlat.   
\p
\v 12 Kən nian kɨnotagwən rəkɨs, nərpɨlat tasis, kən Iesu təmən-ipən kəm rəhan mɨn netəmim məmə, “Otuwɨn motuwər nɨmɨsmɨsɨ pɨret mɨn əh koatɨs. Təsəwɨrən məmə okotərəkɨn.”  
\v 13 Kən ilat kəmotuwɨn motuwər nɨmɨsmɨsɨ pɨret kən motaii-pən e kətɨm asol mɨn ilat tuelef kotərioah wɨr. Pɨret u, in nɨmɨsmɨsɨ pɨret ilat faif kəmol e pale itəm netəmim kəmotun kapəs.   
\p
\v 14 Kən nian netəmim kəmotəplan nəmtətin əh itəm Iesu təmol, kən ilat kəmotən məmə, “Nɨpahrienən. !Ien pahrien u\f + \fr 6:14 \ft Netəm Isrel ilat kəmotəsahgin ien kit məmə in otuwa tahmen e Moses (Jon 1:21). E nian rəha Moses, Uhgɨn təmos-ipən pɨret təmɨsɨ-pər e neai, nərgɨn u mana. Kən ilat kəmoatəplan əm Iesu təmol nat pɨspɨs, magwən ilat e pɨret. Rəhalat nətəlɨgən təmətul-pən o nagwənən (ves 26) ne nəmki-rəkɨsən ilat e netəm Rom (ves 15).\f* rəha Uhgɨn itəm aupən kəmatən məmə in otuwa e nətueintən!”\f + \fr 6:14 \ft Dut 18:15-19\f*  
\v 15 Kən Iesu təmɨtun məmə netəm mɨn u kotəmə okotuwa motos in motuwɨn motəkəike kəm in məmə in otuwa mol kig rəhalat. Kən in təmagɨm mɨn, mapəs ilat muwɨn əpəh e nɨtot, mətan in pɨsɨn əm.\f + \fr 6:15 \ft Mat 4:8-10; Jon 18:36-37\f*   
\s1 Iesu təmaliwək e  //  nətuei nəhau  
\r (Mat 14:22-27; Mak 6:45-52)  
\p
\v 16 Nian mɨtgar təmeiuaiu, netəmim rəha Iesu mɨn kəmoteiuaiu motuwɨn e lek əh.\fig |alt="Boat in storm" src="LB00213B.TIF" size="col" loc="Jhn 6:16-21" ref="Jon 6:16" \fig*  
\v 17 Kən tɨnapinəp, məto Iesu tɨkə, təsuwamən əh. Kən əmun, ilat kəmotuwɨn motər e pot kit, kən mɨnotasuə lan motaulego mɨn e lek un, məmə ilat okotuwɨn Kapaneam.  
\v 18 Kən nɨmətag asol kit təmətul mɨnol nəhau tɨnərat-nərat.  
\v 19 Kən nian ilat kəmotasuə motuwɨn, tahmen e faif o sikis kilomita, kən ilat kotəplan Iesu taliwək e nətuei nəhau\f + \fr 6:19 \ft Job 9:8\f* matuwa iuəhkɨr o rəhalat pot. Kən ilat kəmotəgɨn pɨk,\f + \fr 6:19 \ft Mat 14:26; Mak 6:49; Luk 24:37\f*  
\v 20 məto in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Əsotəgɨn pɨkən, io u inu.\f + \fr 6:20 \ft “Io u inu” - Əplan-tu futnot e Jon 4:26.\f*”  
\v 21 !Kən nɨkilat təmagien o nɨləsən in e pot, moatol əmun, roiu agɨn, məto pot tɨnuwɨn e nəwtain nəhau entənɨpən-pən ikɨn-un kəmotən məmə okotuwɨn ikɨn!   
\s1 Netəmim kəmoategəs-in Iesu  
\p
\v 22 Kəmən lawɨgin, netəmim mɨn itəm kotatɨg əh entənɨpən-pa ikɨn e lek asol u, ilat kəmotəplan məmə aupən, pot kitiəh əm tatətul ukɨn-u. Kən ilat kotɨtun məmə Iesu təsuwɨnən e pot u ilat rəhan mɨn netəmim, məto-inun nian kəmotiet, ilat pɨsɨn əm moatuwɨn.  
\v 23 Kən pot mɨn neen, kəmotɨsɨ-pən e taon u Taepirias, ilat kəmotuwa. Ilat kəmotuwar iuəhkɨr əm o ikɨn-u itəm Ierəmərə təmətul ikɨn məfak matən tagkiu o pɨret, kən netəmim kəmotun.  
\v 24 Kən tol nəhlan, nian ilat kəmotəplan məmə Iesu tɨnɨkə u ikɨn-u, kən rəhan mɨn netəmim kotɨkə, ilat mɨn kəmotasuə mɨn e pot kit, motuwɨn e Kapaneam, moategəs-in.   
\s1 Iesu in pɨret rəha nəmegəhən  
\p
\v 25 Nian netəm mɨn u kəmotəplan Iesu əpəh entənɨpən-pən əpəh e lek u, kotətapəh ron məmə, “?Iəgətun, ik nəmuwa ikɨn-u nəghan?”   
\p
\v 26 Məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨpahrienən agɨn iatən kəm itəmat məmə, itəmat noategəs-in io, sənəmə nəmotəplan nəmtətin mɨn u itəm emol, məto itəmat nəmotun əm pɨret, nərpɨtəmat tasis.  
\v 27 Məto təsəwɨrən məmə itəmat nahgitəmat otɨkə o nosən pɨret itəm otəpanəmnəmɨt mɨkə.\f + \fr 6:27 \ft Aes 55:2\f* Itəmat, nahgitəmat otəkəike mɨkə o nosən pɨret itəm tətatɨg lilɨn u, rəha nəmegəhən itəm namnun tɨkə.\f + \fr 6:27 \ft Jon 6:35, 48\f* Pɨret u, inu, Nətɨ Etəmim otəpanos-ipɨnə kəm itəmat; məto-inu Tata Uhgɨn, in təməgətun məmə nɨkin tagien o Nətɨn.”\f + \fr 6:27 \ft Aes 55:2\f*   
\p
\v 28 Kən ilat kəmotətapəh ron məmə, “?Nolən naka mɨn un itəm Uhgɨn tolkeike məmə itɨmat oekotol?”   
\p
\v 29 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat nəkotəkəike motahatətə lak, məmə Uhgɨn təmahl-ipa io.\f + \fr 6:29 \ft Jon 6:35; 1 Tes 1:3; 1 Jon 3:23\f* Nat u inu Uhgɨn in tolkeike.”   
\p
\v 30 Kən ilat kəmotətapəh mɨn ron məmə, “?Məto ik onəkol nəmtətin naka, məmə itɨmat ekotəplan kən ekotahatətə lam? ?Ik onəkol nat naka?  
\v 31 Nian rəhatat pipi mɨn u aupən, ilat kəmotan ikɨn taruən-aruən ikɨn, ilat kəmotun ‘mana.’\f + \fr 6:31 \ft Nam 11:7-9\f* Nəghatən kit e Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə, ‘In tatos-ipən pɨret itəm tatɨsɨ-pən e Nego e Neai məmə ilat okotun.’”\f + \fr 6:31 \ft Eks 16:4,15; Neham 9:15; Sam 78:24; Sam 105:40\f*   
\p
\v 32 Məto Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, sənəmə Moses təmos-ipən pɨret u itəm tatɨsɨ-pən e Nego e Neai məmə nakotun. Rəhak Tata ilə in tatos-ipɨnə. Kən inun tatos-ipən pɨret pahrien itəm tatɨsɨ-pən e Nego e Neai, məmə itəmat onəkotun.  
\v 33 Məto-inu pɨret rəha Uhgɨn, inu in itəm tatɨsɨ-pən e Nego e Neai, mateiuaiu-pa e nətueintən.\f + \fr 6:33 \ft Jon 3:13,31\f* Kən pɨret u tatos-ipən nəmegəhən kəm netəmim e nətueintən.”\f + \fr 6:33 \ft Dut 8:3; Mat 4:4; Luk 4:4\f*   
\p
\v 34 Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, awi os-ipa-tu pɨret u kəm itɨmat nian rafin.”\f + \fr 6:34 \ft Mat 6:11; Jon 4:15\f*   
\p
\v 35 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Io u, io\f + \fr 6:35 \ft Jon 8:12; 10:7,11; 11:25; 14:6; 15:1\f* Pɨret itəm tatos-ipən nəmegəhən. Etəmim otuwa ron io, in nəumɨs otəsus mɨnən. Kən etəmim itəm otahatətə lak, in otəsoaoa mɨnən.\f + \fr 6:35 \ft Jon 4:14; 7:37-39\f*  
\v 36 Məto io emən-ipɨnə rəkɨs kəm itəmat, məmə nat əpnapɨn nəkotəplan io, məto itəmat nəsotahatətəən əh lak.  
\v 37 Netəmim itəm rəhak Tata tatos-ipa ilat kəm io, ilat okotuwa ron io. Kən etəmim itəm otuwa ron io, okol iakəsahl-iarəp-ən.\f + \fr 6:37 \ft Jon 17:2\f*  
\v 38 Məto-inu io eməsɨsɨ-pənən e Nego e Neai meiuaiu-pa e nətueintən məmə iakol natɨmnat mɨn u io əm ekolkeike. Məto emuwa məmə ekol natɨmnat mɨn u itəm rəhak Tata təmahl-ipa io ekuwa ron.  
\v 39 Kən in tolkeike məmə io esəmkarəpən-inən netəm mɨn un itəm in təməmki-pa ilat kəm io. In tolkeike məmə e namnun nian, io oekol netəm mɨn u ilat okotəmegəh mɨn e nɨmɨsən.\f + \fr 6:39 \ft Jon 17:2,12; 18:9\f*  
\v 40 Məto-inu rəhak Tata in tolkeike məmə netəmim rafin itəm kotuag-pən o Netɨn, kən motahatətə lan, ilat okotos nəmegəhən itulɨn. Kən e namnun nian, io oekol netəm mɨn u ilat okotəmegəh mɨn e nɨmɨsən.”   
\p
\v 41 O nat u, netəmim nɨkilat tɨnətuoun mətagət, məto-inu in tatən məmə, “Io u, Pɨret itəm tatɨsɨ-pən e Nego e Neai, meiuaiu-pa e nətueintən.”  
\v 42 Ilat koatən məmə, “?Təhrol? Suah u in Iesu, nətɨ Josep, kitat kotɨtun əm rəhan tata ne mama. ?Təhrol in tatən nulan məmə, ‘Io emɨsɨ-pən e Nego e Neai, matuwa e nətueintən’?”   
\p
\v 43 Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨkitəmat təsagət-agətən nulan.  
\v 44 Okəmə Tata Uhgɨn itəm təmahl-ipa io ekuwa, in təsiuw-pamən etəmim kit tuwa ron io, kən okol etəmim un təsuwa atɨpən ron io məmə io oekol in otəmegəh mɨn e nɨmɨsən e namnun nian.\f + \fr 6:44 \ft Hos 11:4; Jon 6:65; 12:32\f*  
\v 45 Nəghatən itəm ien kit təməte aupən e Naoa rəha Uhgɨn, tatən nulan məmə, ‘Uhgɨn in otəgətun netəmim rafin.’ Etəmim itəm tatətəlɨg-in nəgətunən rəha Tata Uhgɨn, in tatuwa ron io.\f + \fr 6:45 \ft Aes 54:13; Jer 31:34\f*  
\v 46 Etəmim kitiəh ne tɨkə, itəm təməplan Tata Uhgɨn. In pɨsɨn əm un itəm təmɨsɨ-pən lan, təməplan in.\f + \fr 6:46 \ft Jon 1:18; 5:37; 7:29\f*  
\v 47 Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, etəmim itəm tətahatətə lak, in tɨnos nəmegəhən lilɨn.  
\v 48 Io un, Pɨret rəha nəmegəhən.\f + \fr 6:48 \ft Pɨret əpnapɨn əm tasitu e nɨpətɨtat məmə kitat okotəmegəh kən motatɨg, məto Iesu, in Pɨret rəha nəmegəhən, kən in nəukətɨ nəmegəhən lilɨn, itəm tatətuoun u-roiu.\f*  
\v 49 Nat əpnapɨn tɨpɨtəmat mɨn aupən, ilat kəmotun pɨret u ‘mana’ əpəh ikɨn taruən-aruən ikɨn, məto ilat kɨnotɨmɨs rəkɨs.  
\v 50 Məto Pɨret itəm tatɨsɨ-pən e Nego e Neai meiuaiu-pa u-roiu, in tol pɨsɨn. Pɨret u, təmeiuaiu-pa məmə etəmim itəm tatun, okol təsɨmɨsən.  
\v 51 Io u, io Pɨret itəm tatəmegəh, təmɨsɨ-pən e Nego e Neai, meiuaiu-pa e nətueintən. Etəmim itəm otun Pɨret u, in otəmegəh matuwɨn, matuwɨn, namnun tɨkə; kən Pɨret u, itəm io oekos-ipən o nəmegəhən rəha netəmim e nətueintən, inun, noanuwəhgək.”   
\p
\v 52 Nəghatən u təmol netəmim kɨnotətul mɨnoatərgəhəu kəm ilat mɨn, motəmə, “?Təhrol? ?Suah u tɨtun nos-ipamən noanuwəhgɨn kitat kotun?”   
\p
\v 53 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, okəmə itəmat nəsotunən noanuwəhgɨ Nətɨ Etəmim, kən məsotənɨmən nɨtan, okol nakəsotosən nəmegəhən.\f + \fr 6:53 \ft Iesu tatuəh nimaa nəghatən əh məmə katun noanuwəhgɨn, katənɨm nɨtan, nɨpətɨn un, məmə netəmim okotəkəike motahatətə e rəhan nɨmɨsən kən motos nəmegəhən lilɨn. (Jon 6:27,29,35,47-48,60). Nat naka in təmən tol kitat nɨkitat tuəh nɨpətɨ Nagwənən Rəha Nəmtətin Rəha Iesu; Mat 26:26,28.\f*  
\v 54 Etəmim itəm tatun əm noanuwəhgək matənɨm nɨtak, in otos nəmegəhən lilɨn,\f + \fr 6:54 \ft Ves 54 in suatɨp kit mɨn rəha nənən ves 40. Nɨpətɨlau kuahmen ahmen elau mɨn. In tətuatɨp əm məmə nunən noanuwəhgɨ Iesu ne nənɨmən nɨtan in nuəhən nimaa nəghatən o nahatətəən rəhatat. \f* kən e namnun nian, io oekol in otəmegəh mɨn e nɨmɨsən.\f + \fr 6:54 \ft Sam 63:5\f*  
\v 55 Emən nəhlan, məto-inu noanuwehgək in pɨret pahrien nɨgɨ netəmim. Kənu nɨtak, in nənɨmən pahrien nɨmɨ netəmim.  
\v 56 Etəmim itəm tatun noanuwəhgək, kən matənɨm nɨtak, in otatɨg lak. Kən iakətatɨg lan.\f + \fr 6:56 \ft Nian kitat koatən məmə koatatɨg e Iesu, o koatəper-ipən e Iesu, nɨpətɨn u məmə kitat koatatɨg e Iesu məsotietən, moatɨsɨ-pən lan, moatətul-pən ron, koatos rafin nəsanənən rəhatat ron, koatagɨle lan, koatɨlpɨn kitat min.\f* \f + \fr 6:56 \ft Jon 15:4-7; 1 Jon 3:24; 4:15\f*   
\p
\v 57 “Rəhak Tata itəm təmahl-ipa io ekuwa, in nəukətɨ nəmegəhən. Kən io iatos nəmegəhən ron. Kən e nolən kitiəh əm, etəmim itəm tatun io, inu tatos nəmegəhən ron io.  
\v 58 Io u pɨret pahrien, itəm təmɨsɨ-pən e Nego e Neai, meiuaiu-pa e nətueintən. In təsahmenən e pɨret u, itəm tɨpɨtəmat mɨn aupən kəmoatun. Nat əpnapɨn məmə ilat kəmoatun pɨret əh, məto ilat kɨnotɨmɨs rəkɨs. Məto etəmim itəm tatun pɨret u, in otos nəmegəhən lilɨn, itəm namnun tɨkə.”\f + \fr 6:58 \ft Jon 6:41,51\f*  
\v 59 Iesu təmən-iarəp nəghatən mɨn u, nian təmatəgətun netəmim əpəh e nimə rəha nuəfɨmɨnən\f + \fr 6:59 \ft nimə rəha nuəfɨmɨnən: Əplan e tiksonari.\f* e Kapaneam.   
\s1 Netəmim mɨn rəha Iesu kəmotapəs nahatətəən lan  
\p
\v 60 Netəmim tepət rəha Iesu kəmotəto nəghatən u rəha Iesu, kən ilat kotəmə, “!Nəman! !Nəghatən u tiəkɨs pɨk! ?Pah u tɨtun nosən nəghatən tol nəhlan?”   
\p
\v 61 Kən Iesu təmɨtun atɨp məmə netəmim mɨn rəhan, kɨnotasiwɨn-asiwɨn-in nəghatən əh rəhan. Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Təhrol əh? ?Nətəlɨgən rəhatəmat təmeiuaiu o nat u?  
\v 62 ?Məto okəmə naka nəkotəplan Nətɨ Etəmim tər matuwɨn mɨn ikɨn əh, in təmɨsɨ-pən ikɨn aupən, təhrol u-roiu?\f + \fr 6:62 \ft Jon 3:31; 17:5\f*  
\v 63 Narmɨn Rəha Uhgɨn əm tɨtun nos-ipənən nəmegəhən kəm etəmim.\f + \fr 6:63 \ft Jon 6:68; 2 Korin 3:6\f* Nəsanənən rəha etəmim təruru nolən nat u. Nəghatən mɨn u ematən kəm itəmat, ilat nəghatən mɨn rəha Narmɨn Rəha Uhgɨn itəm tatos-ipən nəmegəhən kəm netəmim.  
\v 64 Məto itəmat neen u ikɨn-u, itəmat nəsotahatətəən əh lak.” (Iesu təmən nulan məto-inu in tɨnɨtun rəkɨs e nətuounən məmə netəm pah mɨn u kəsotahatətəən lan, kən pah un in otegəhan-in-pən in e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhan.)\f + \fr 6:64 \ft Jon 2:25\f*  
\v 65 Kən in təmən məmə, “O nat u inu, io enəmən rəkɨs kəm itəmat, məmə okol etəmim kit təsuwamən ron io okəmə Tata Uhgɨn təsolən suatɨp ron.”\f + \fr 6:65 \ft Jon 3:27; 6:44; 14:6\f*   
\p
\v 66 Uarisɨg e nəghatən əh, netəmim rəhan tepət kəmotagɨm, mɨnotapəs nətəu-pənən.   
\s1 Pita təmən-iarəp məmə in tətahatətə e Iesu  
\p
\v 67 Kən Iesu təmətapah o rəhan netəmim tuelef məmə, “?Təhrol etəmat? ?Itəmat mɨn nakotən məmə nakotagɨm kapəs io?”   
\p
\v 68 Kən Saimon Pita təmən-ipən kəm in məmə, “?Iərəmərə, itɨmat oekotuwɨn o pah? Ik əm un, rəham əm nəghatən in tatos-ipən nəmegəhən itəm namnun tɨkə.\f + \fr 6:68 \ft Jon 6:63\f*  
\v 69 Kən itɨmat enotahatətə rəkɨs lam, kən itɨmat enotɨtun rəkɨs məmə ik Etəm Asim rəha Uhgɨn.”\f + \fr 6:69 \ft Mak 1:24; 8:27-30; Luk 4:34\f*   
\p
\v 70 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat u, netəm tuelef rəhak. Io u, emɨtəpun itəmat, məto itəmat kitiəh u ikɨn, in iərmɨs.”\f + \fr 6:70 \ft Jon 13:2,27\f*  
\v 71 In tatən Jutas, nətɨ Saimon Iskariot, məto-inu in mɨn in etəm tuelef kit rəha Iesu, məto uarisɨg ikɨn, in otəpanegəhan-in-pən in e nelmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn.\f + \fr 6:71 \ft Jon 17:12\f*   
\c 7  
\s1 Iesu təməghat ilat pian mɨn  
\m
\v 1 Uarisɨg e natɨmnat mɨn u, Iesu təsolkeikeən məmə otuwɨn latuənu mɨn e Jutia məmə otol rəhan wək əh-ikɨn əh, məto-inun, netəm-iasol rəha netəm Jutia kəmoatəte noa anion kit ron. Kən tɨtəlɨg muwɨn latuənu mɨn e nɨtən Kalili.  
\v 2 Məto nian tɨnuəkɨr e nian rəha nolən lafet kit rəha netəm Isrel, nərgɨn un, lafet rəha Nolən Makeen.\f + \fr 7:2 \ft lafet rəha Nolən Makeen: Əplan e tiksonari.\f*  
\v 3 Kən pia Iesu mɨn kəmotən-ipən kəm in məmə, “Təwɨr məmə nakiet muwɨn əpəh Jutia, mə pəs netəmim mɨn rəham əh-ikɨn əh, ilat kotəplan nat pɨspɨs mɨn rəham itəm natol.  
\v 4 Məto-inu etəmim itəm tolkeike məmə netəmim okotɨtun in, okol təsəhluaig-inən rəhan wək mɨn. Okəmə natol natɨmnat mɨn u, uwɨn mol əp ik, kən təwɨr agɨn məmə onəkol pəs netəmim mɨn e nətueintən kotəplan.”  
\v 5 Pian agɨn-əh mɨn pap, ilat mɨn kəsotahatətəən lan, kən mol koatən nəhlan.\f + \fr 7:5 \ft Sam 69:8; Mak 3:21\f*   
\p
\v 6 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nian ətuatɨp rəhak təsuwamən əh,\f + \fr 7:6 \ft Mat 26:18; Jon 2:4; 7:30\f* məto itəmat, nian mɨn rafin əm tətuatɨp otəmat.  
\v 7 Netəmim rəha nətueintən u, ilat okol kəsotetəhauən itəmat, məto io, ilat kotetəhau io,\f + \fr 7:7 \ft Jon 15:18-21\f* məto-inun io iatən-iarəp məmə rəhalat nolən təsətuatɨpən.\f + \fr 7:7 \ft Jon 3:19-20\f*  
\v 8 Itəmat onəkotuwɨn e lafet, məto io okol esuwɨn paupənən e lafet əh məto-inun, nian ətuatɨp rəhak təsuwamən əh.”\f + \fr 7:8 \ft Jon 7:6\f*  
\v 9 In təmatən nəghatən u, kən mətatɨg əpəh Kalili.   
\s1 Iesu təmuwɨn mɨn e lafet rəha Nolən Makeen  
\p
\v 10 Kən pia Iesu mɨn kəmotaupən motuwɨn e lafet əh, uarisɨg un, Iesu təmuwɨn mɨn. Məto nian təmuwɨn, in təmətan anion əm o netəmim məmə okəsotehmən.  
\v 11 Kən e lafet əh, netəm-iasol rəha netəm Jerusalem, koategəs-in in moatətapəh-in əpnapɨn əm o netəmim məmə, “?Suah əpəh in hiə?”   
\p
\v 12 Kən ikɨn əh, nɨmanin netəmim kəmotasiwɨn-asiwɨn in. Ilat neen kotəmə, “In etəm wɨr kit,” məto neen kotəmə, “Kəpə, in tateiuə-in əm netəmim əpəh.”  
\v 13 Məto ilat koatəgin rəhalat netəm-iasol mɨn,\f + \fr 7:13 \ft Jon 9:22; 12:42-43; 19:38; 20:19\f* kən kit təməsən-iarəpən Iesu əpəh e nɨki netəmim məmə netəmim okotəto.   
\p
\v 14 Lafet əh, kəmol o wik apiəpiə kit, kən ilugɨn e lafet u, Iesu in təmuwɨn əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, matəgətun netəmim.  
\v 15 Kən netəm-iasol rəha netəm Isrel, narmɨlat təmiwɨg pɨk, kən kotəmə, “?Suah u təmahrol mɨtun natɨmnat mɨn u e Naoa Rəha Uhgɨn? Rəhatat kit etəm-iasol təsəgətunən lan, ne.”  
\v 16 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nəghatən mɨn u itəm iatəgətun netəmim lan, sənəmə rəhak əm. Ilat kotɨsɨ-pən e Tata Uhgɨn itəm təmahl-ipa io ekuwa.   
\p
\v 17 “Kən okəmə suah kit rəhan nətəlɨgən təskasɨk məmə otol natɨmnat mɨn itəm Uhgɨn tolkeike, kən in otɨtun məmə nəghatən mɨn u rəhak, ilat koatɨsɨ-pən o Uhgɨn, sənəmə rəhak atɨp əm.  
\v 18 Etəmim itəm tatəghat-in atɨp əm rəhan nepətən, in tətalkut atɨp əm ron, məmə otiuw rəkɨs netəmim, kən kotos-ipər nərgɨn ron.\f + \fr 7:18 \ft Jon 5:41; 8:50,54\f* Məto etəmim itəm tolkeike məmə netəmim okotɨləs-ipər nərgɨ etəm təmahl-ipən in tuwa, in etəmim rəha nənən nɨpahrienən, in sənəmə etəm tateiuə.  
\v 19 Moses təmos-ipɨnə Lou kəm itəmat, məto itəmat kitiəh ne təsol-wɨrən Lou əh ne. ?Itəmat nakotəmə onəkotohamnu io o naka?”\f + \fr 7:19 \ft Netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel, kəmoategəs-in suatɨp o nohamnuən Iesu e Jon 5:18 ne 7:25. E Lou rəha Moses, Uhgɨn tatən-iəhau nohamnuən itəm (Eks 20:13).\f*   
\p
\v 20 Kən nɨmanin netəmim kotəmə, “!Nəman! !Narmɨn rat kit un tətatɨg lam! ?Pah təmə otoh ik ne?”   
\p
\v 21 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Io emol wək kitiəh əm,\f + \fr 7:21 \ft Jon 7:23; Jon 5:2-9\f* kən itəmat rafin, narmɨtəmat tatiwɨg ron.  
\v 22 Məto itəmat mɨn nəkotol wək e Sapat, noatəhg-ipən nɨsualkələh e nian əh, moatətəu-pən Lou rəha Moses.\f + \fr 7:22 \ft Lev 12:3\f* (Nɨpahrienən, sənəmə Moses ətuatɨp in təmətuoun nolən əh, məto tɨpɨtəmat mɨn ilat kəmotətuoun.)\f + \fr 7:22 \ft Jen 17:9-14; 21:4\f*  
\v 23 Məto nian rafin, itəmat noatəhg-ipən nɨsualkələh e nian rəha Sapat moatol məmə onasotətgəhlən Lou rəha Moses.\f + \fr 7:23 \ft Netəm Isrel, nətəlɨgən rəhalat tol nəhlan. Okəmə lou kəiu, kən kioal pɨsɨn elau mɨn, okəmə natol kit matətgəhl kit, kən onakəkəike mɨtun məmə lou naka un in iahgin. Nat əpnapɨn məmə kəsegəhan-inən nolən wək e nian rəha Sapat, məto netəm Isrel ilat kɨnotən rəkɨs məmə nəhg-ipənən itəm, in iahgin e lou rəha Sapat. Tol nəhlan, okəmə okəhg-ipən suakəku kit e nian rəha Sapat, kən okəkəike kəhg-ipən e nian əh, kən sənəmə nolən rat. Iesu tatən məmə onasəkitunən itəm, in mɨn un in nətəu-pənən lou kit itəm in iahgin mɨn e lou rəha Sapat.\f* ?Kən təhrol neməha tatol itəmat məto-inu io emol-wɨr agɨn nɨpətɨ etəmim e nian rəha Sapat?\f + \fr 7:23 \ft Jon 5:2-9; Mak 3:5; Luk 13:12-14; Luk 14:4-6\f*  
\v 24 Otapəs nakilən nolən rəhak u itəm nəmotəplan əm e nɨganəmtɨtəmat, məto itəmat onəkotəkəike motakil rəhak nolən e nətəlɨgən itəm tətuatɨp.”\f + \fr 7:24 \ft Aes 11:1-3; Jon 8:15\f*   
\s1 Netəmim kəmoatəghat-in  //  Kristo  
\p
\v 25 Kən e nian əh, netəm Jerusalem neen kotəmə, “?Təhrol əh? ?Suah u inu, netəm-iasol kotəmə okotohamnu?\f + \fr 7:25 \ft Jon 7:1\f*  
\v 26 Məto otəplan-tu. In tɨnatəgətun-arəp əm netəmim əpəh e nɨganəmtɨ netəmim məto suah kit təsəhaiən in ron. ?Təhrol okəm-naka netəm-iasol mɨn kɨnotɨtun rəkɨs məmə in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa?  
\v 27 Məto kitat kotɨtun ikɨn suah u təmɨsɨ-pən ikɨn. Məto nian Kristo in otuwa, okol suah kit təsɨtunən ikɨn in tatɨsɨ-pən ikɨn.”\f + \fr 7:27 \ft Netəmim kotɨtun məmə Iesu tɨnepət əpəh e Nasaret, kən in rəhan u mama ne tata u Josep ne Meri (Mat 2:23; Jon 1:45; 6:42; 18:5). Netəm Isrel neen ilat kotɨtun məmə Kristo in otɨsɨ-pən əpəh taon Petlehem (Maeka 5:2; Mat 2:4-6), məto neen, nɨkilat təht məmə in otuwa əm, netəmim ilat okotəruru ikɨn in təmɨsɨ-pən ikɨn.\f*   
\p
\v 28 Kən e nian əh, Iesu in tatəgətun netəmim e Nimə Rəha Uhgɨn. Kən in təmagət əfəməh matən-iarəp məmə, “Nɨkitəmat təht məmə nəkotɨtun io, kən motɨtun mɨn ikɨn emɨsɨ-pən ikɨn, məto itəmat nəkotəruru. Io, eməsuwamən e nətəlɨgən əm rəhak. Uhgɨn təmahl-ipa io ekuwa. Kən Uhgɨn, in nɨpahrienən. Itəmat nəkotəruru in,  
\v 29 məto io ekɨtun,\f + \fr 7:29 \ft Mat 11:27\f* məto-inu io emɨsɨ-pən lan. Kən in təmahl-ipa io ekuwa.”   
\p
\v 30 O nat u, ilat kəmotolkeike məmə mopael mɨn okotaskəlɨm Iesu, məto kit təməsea-pənən mek, məto-inun təsolən əh nian rəhan.\f + \fr 7:30 \ft Mat 26:18\f*  
\v 31 Məto e nɨmanin netəmim ikɨn əh, ilat tepət kəmotahatətə lan, kən motəmə, “Okəmə Kristo tuwa, kən in okol təsolən nəmtətin tepət taprəkɨs-in itəm suah u Iesu tatol.”\f + \fr 7:31 \ft Jon 2:23; 4:48\f*   
\s1 Mopael mɨn rəha Nimə Rəha Uhgɨn kəmotuwa məmə okotaskəlɨm Iesu  
\p
\v 32 Kən nian Farisi mɨn kəmotəto nɨmanin netəmim kotasiwɨn-asiwɨn e Iesu nulan, ilat ne pris asol mɨn kəmotahl-ipən mopael mɨn itəm kotətul o Nimə Rəha Uhgɨn məmə okotaskəlɨm Iesu.\f + \fr 7:32 \ft Jon 7:45-48\f*  
\v 33 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Io ekətatɨg nian təkuəkɨr əm kitat min itəmat, kən uarisɨg, ekɨtəlɨg-pən mɨn o etəm təmahl-ipa io.  
\v 34 E nian u, itəmat onəpanotegəs-in io, məto okol nəsotehmən io; məto-inu ikɨn əh, itəm oekuwɨn ikɨn, okol itəmat nəsotuwamən ikɨn.”   
\p
\v 35 Kən netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel kɨnotətapəh-ətapəh olat mɨn məmə, “?In otuwɨn hiə əh məmə kitat okəsotəplanən in? ?Otuwɨn o noanol mɨn neen rəha netəm Isrel itəm kotatɨg e nəptən pɨsɨn pɨsɨn mɨn ilat netəm Kris, məmə otəgətun netəm Kris?  
\v 36 In tatən məmə e nian əh, kitat okotegəs-in in, məto kəsotehmən in, məto-inun ikɨn əh in tatuwɨn ikɨn, okol kitat kəsotuwɨnən ikɨn. ?Nəghatən u, nɨpətɨn tatən naka?”   
\s1 Nəhau itəm tatos-ipa nəmegəhən pahrien  
\p
\v 37 Namnun nian rəha lafet əh, in iahgin taprəkɨs-in nian mɨn neen rəha lafet. Kən e nian əh, Iesu təmətul əpəh e nɨganəmtɨ netəmim magət əfəməh məmə, “!Etəmim itəm tatoaoa, pəs in otuwa ron io, mənim!\f + \fr 7:37 \ft “Noaoaən” in nimaa nəghatən itəm tatəpsen-pən məmə kitat kotəkəike motos Uhgɨn tahmen e etəmim itəm tatoaoa təike mənɨm nəhau. “!Otuwa ron io, mənɨm!” in nimaa nəghatən itəm tatən məmə, “Ahatətə lak.”\f* \f + \fr 7:37 \ft Aes 55:1; Jon 4:13-14; 6:35; Nol Əpən 22:17\f*  
\v 38 Etəmim itəm tətahatətə lak, in tahmen e nəghatən rəha Naoa Rəha Uhgɨn u tatən nulan məmə, ‘Nəhau itəm tatos-ipən nəmegəhən pahrien, in otɨsɨ-pən e nɨkin, tahmen e nəmtɨ nəhau itəm tɨtapuəl-apuəl matər mətaiu e nɨkin.’”\f + \fr 7:38 \ft Jer 2:13; Aes 44:3; 55:1; 58:11; Sek 14:8-9; Jon 4:10-14; 6:35; Nol Əpən 7:17\f*  
\v 39 Iesu təmən nəghatən u, matəghat-in Narmɨn Rəha Uhgɨn u uarisɨg in otəpanos-ipən kəm netəm mɨn u itəm kotahatətə lan.\f + \fr 7:39 \ft Jon 1:33; Wək 2:17,33\f* Məto e nian əh, Narmɨn Rəha Uhgɨn, təsuwamən əh e netəmim, məto-inu kəsɨləs-ipərən əh Iesu.\f + \fr 7:39 \ft E naoa rəha Jon, nɨpətɨn rəha nɨləs-ipərən rəha Iesu, in nat kəiu. Kit u məmə, kəmɨləs-ipər Iesu e nɨg kəluau. Kən nat kit mɨn, katɨləs-ipər Iesu məto-inu təmɨmɨs, məmegəh mɨn e nɨmɨsən, muwɨn matɨg ilau Tata Uhgɨn əpəh e nego e neai. Kən ikɨn əh təmos nepətən əhag-əhag ətuatɨp rəhan.\f* \f + \fr 7:39 \ft Jon 12:23; 13:31,32\f*   
\s1 Netəmim kəmotoor ilat mɨn o Iesu  
\p
\v 40 Nian netəmim əh-ikɨn kəmotəto nəghatən u, kən neen kotəmə, “Suah u, in ien rəha Uhgɨn u, aupən kəmatəghat-in.”   
\p
\v 41 Məto neen mɨn ilat kotəmə, “Suah u, in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa.”  
\p Məto in pɨsɨn mɨn neen kotən məmə, “?Nɨkitəmat təht məmə Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa tɨtun nɨsɨ-pənən e netəm Kalili?\f + \fr 7:41 \ft Jon 1:46\f*  
\v 42 Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa otəkəike masɨpən e noanol rəha Tefɨt, e taon u Petlehem, imə Tefɨt aupən.”\f + \fr 7:42 \ft 2 Saml 7:16; Sam 89:3-4; Maeka 5:2; Jer 23:5; Mat 2:1,22-23; Luk 2:4-7\f*  
\v 43 Tol nəhlan, kən nɨmanin netəmim mɨn u, kəmotoor ilat mɨn o Iesu.  
\v 44 Kən neen kotəmə okotaskəlɨm in, məto etəmim kit təməsea-pənən mek.   
\s1 Netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel kəməsotahatətəən e Iesu  
\p
\v 45 Kən mopael mɨn kəmotɨtəlɨg motuwɨn o pris asol mɨn ne Farisi mɨn, kən netəm-iasol mɨn əh kəmotətapəh olat məmə, “?Təhrol nəsotɨləsən Iesu motuwa?”   
\p
\v 46 Kən mopael mɨn un kotən-ipən kəm ilat məmə, “!Eməsotɨləsən məto-inun suah kit təsəghatən tahmen e suah əh!”   
\p
\v 47 Kən Farisi mɨn kəmotən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro? ?In tɨneiuə-in mɨn itəmat?  
\v 48 ?Nəmotəplan rəkɨs rəhatat kit etəm-iasol o Farisi kit təmatahatətə lan?  
\v 49 Məto netəm əpnapɨn mɨn, ilat kotəruru agɨn Lou rəha Moses, tol nəhlan, Uhgɨn otərəkɨn ilat.”   
\p
\v 50 Kən Nikotimas u in Farisi kit, in əh-ikɨn ilat min. Suah u inu aupən təmuwɨn matəghat kəm Iesu.\f + \fr 7:50 \ft Jon 3:1\f* Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə,  
\v 51 “?Təhrol? ?Tətuatɨp e Lou rəhatat məmə kitat okotən-iarəp nalpɨnən rəha etəmim itəm kitat kəsotaupənən motɨtun wɨr, kənu, məsotehm ətuatɨpən nat naka itəm in tatol?”   
\p
\v 52 Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “?Təhrol? ?Ik mɨn un ik etəm Kalili? Uwɨn-tu mafin mɨn Naoa Rəha Uhgɨn. Ik onəkəplan məmə ien kit okol təsɨsɨ-pənən Kalili.”  
\b  
\m \bd [E kopi oas mɨn neen rəha Niutesteman itəm kəməte e nəghatən Kris aupən, nəghatən u Jon 7:53—8:11 tɨkə.]\bd*   
\p
\v 53 Kən netəmim kɨnotɨtəlɨg-pən mɨn motuwɨn latuənu mɨn.   
\c 8  
\m
\v 1 Məto Iesu təmuwɨn əpəh e nɨtot u, nərgɨn un, Nɨtot Rəha Nɨg U Olif.   
\s1 Pətan itəm təmapɨl ilau iərman pɨsɨn u sənəmə rəhan iərman  
\p
\v 2 Kəmən lawɨgin, laulaugɨn agɨn-əh, kən Iesu təmɨtəlɨg-pən mɨn e Nimə Rəha Uhgɨn. Kən netəmim tepət kəmotuwa, motuəfɨmɨn ilat mɨn ron, kən Iesu təməpələh mɨnətuoun matəgətun ilat.  
\v 3 Kən nəgətun mɨn rəha Lou ne Farisi mɨn kəmotɨləs pətan kit motuwa ron. Kən motol in tətul aupən e nɨganəmtɨlat. Pətan un, netəmim kəmotəplan məmə in tətapɨl ilau iərman kit sənəmə rəhan ətuatɨp iərman.  
\v 4 Kən ilat kəmotən-ipən kəm Iesu məmə, “Iəgətun, pətan u netəmim kəmotəhtɨmɨs in məmə in tətapɨl ilau iərman kit u, məto sənəmə rəhan iərman ətuatɨp.  
\v 5 E Lou rəhatat, Moses təmələhəu nəghatən kit tatən məmə, pətan tol nulan, kitat kotəkəike motaht e kəpiel apɨn motahtɨmnu.\f + \fr 8:5 \ft E Lou rəha Moses pətan ne iərman ilau kərən okəkəike kahtɨmnu ilau (Lev 20:10;  //  Dut 22:22-24).\f* ?Məto ik, rəham nətəlɨgən təhrol?”  
\v 6 Ilat kəmotətapəh nəhlan, məmə okotol noa eko-eko, pəs ilat motəplan-pən nolən rat neen lan, kən ilat kotɨtun nakilən nolən rəhan ron. Məto Iesu təpnapɨn əm, moeg-oeg matəte nat e nɨsɨp e noanelmɨn.   
\p
\v 7 Ilat kəmoatətapəh-in nəghatən u kəm in, moatuwɨn moatuwɨn, kən in tətul, kən mən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə itəmat kit u ikɨn-u, in təsolən nolən rat nian kit ne, pəs in otaupən maht pətan u.”\f + \fr 8:7 \ft Dut 17:7; Rom 2:1,22\f*  
\v 8 Kən in təmoeg-oeg mɨn, matəte nat e nɨsɨp e noanelmɨn.  
\v 9 Kən nian ilat kəmotəto nəghatən rəhan, kɨnotan kitiəh kitiəh, moatagɨm. Naguɨhl-aguɨhl mɨn kotaupən moatiet kitiəh kitiəh, motapəs əm Iesu ne pətan un.   
\p
\v 10 Kən Iesu təməg-ətuatɨp mɨn mən-ipən kəm pətan un məmə, “?Pətan, netəm mɨn u kəmotahruwɨn? ?Kit təsuwamən məmə otən-iarəp rəham nalpɨnən?”   
\p
\v 11 Kən pətan un təmən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, ilat kotɨkə.”  
\p Kən Iesu tən-ipən məmə, “Io mɨn, okol esən-iarəpən rəham nalpɨnən. Məto atuwɨn, mol namnun e nolən rat mɨn.”\f + \fr 8:11 \ft Jon 3:17; 5:14\f*   
\s1 Iesu in nəhag-əhagən rəha netəmim e nətueintən  
\p
\v 12 Kən Iesu təmatəghat mɨn kəm ilat, matən məmə, “Io u, io Nəhag-əhagən rəha netəmim u e nətueintən.\f + \fr 8:12 \ft Esik 1:26-28; Jon 1:4-5; Hip 1:3\f* Etəmim itəm tatətəu-pa io, okol in təsaliwəkən e napinəpən nian kit ne, məto in otos nəhag-əhagən e nəmegəhən rəhan.”\f + \fr 8:12 \ft Sam 27:1; 44:3; 119:105; Prov 6:23; Aes 49:6; 60:19-20; Mat 5:14; Nol Əpən 21:23-24\f*   
\p
\v 13 Kən Farisi mɨn kəmotən-ipən kəm in motəmə, “!Ik nəkatən-iarəp ik nulan, məto suah kit təsolən rəham nəfɨgəmən, kən tol nəhlan, rəham nəghatən okol təsətulən!”\f + \fr 8:13 \ft Jon 5:31\f*   
\p
\v 14 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Əwəh, nɨpahrienən məmə io atɨp əm iatən-iarəp io. Məto rəhak nəghatən in tatətul əh, məto-inun, io ekɨtun ikɨn iatɨsɨ-pən ikɨn, kən mɨtun mɨn ikɨn iatuwɨn mɨn ikɨn,\f + \fr 8:14 \ft Jon 13:3; 16:28\f* məto itəmat nəkotəruru ikɨn iatuwɨn ikɨn, kən motəruru ikɨn iatɨsɨ-pən ikɨn.  
\v 15 Itəmat u, nakotakil nolən rəha etəmim e nətəlɨgən rəha etəmim əm. Məto io esakilən nolən rəha etəmim nəhlan.  
\v 16 Məto okəmə io, iakakil nolən rəha netəmim, oekol e nolən itəm tətuatɨp, məto-inu sənəmə ekakil e nətəlɨgən əm rəhak, məto itɨmlau Tata Uhgɨn itəm təmahl-ipa io, rəhatɨmlau nakilən in kitiəh əm.  
\v 17 E Lou rəhatəmat, kəməte məmə, okəmə etəmim kəiu, kətioal nəfɨgəmən o nəghatən kit, kən nəghatən u, in otatətul.\f + \fr 8:17 \ft Dut 19:15\f*  
\v 18 Kən roiu əh, io iatən-iarəp io, məto rəhak Tata itəm in təmahl-ipa io iakuwa, in mɨn tatol nəfɨgəmən ron io.”\f + \fr 8:18 \ft Mak 1:10-11; Jon 1:33-34\f*   
\p
\v 19 Kən tol nəhlan, ilat kɨnotətapəh ron məmə, “?Məto rəham Tata in hiə?”  
\p Kən in təmə, “Itəmat nəkotəruru io, kən itəmat nəkotəruru mɨn rəhak Tata. Okəmə itəmat nəkotɨtun io un, kən nəkotɨtun mɨn rəhak Tata.”\f + \fr 8:19 \ft 1 Jon 2:23\f*   
\p
\v 20 Iesu təmən nəghatən u, nian in təməgətun netəmim əpəh e ikɨn kit itəm katələhəu-pən məni ikɨn e Nimə Rəha Uhgɨn. Məto suah kit təməsuwɨnən maskəlɨm in, məto-inun təsolən əh nian rəhan.   
\s1 Iesu təmɨsɨ-pən ilɨs  
\p
\v 21 Kən Iesu təmatən-ipən mɨn kəm ilat məmə, “Io ekagɨm tənin itəmat, kən itəmat onakoategəs-in io. Məto itəmat onəkotɨmɨs, kən təfagə rat u rəhatəmat\f + \fr 8:21 \ft Nian Iesu tatən “təfagə rat u,” okəm-naka in tatəghat-in təfagə rat itəm kəsotahatətəən lan (Jon 9:41).\f* otatɨg əh etəmat. Ikɨn əh iakatuwɨn ikɨn, okol itəmat nəsotuwamən ikɨn.”   
\p
\v 22 Kən netəm Isrel, ilat kotəmə, “?Nəghatən əh Iesu tatən məmə, ikɨn əh in tatuwɨn ikɨn, okol kitat kəsotuwɨnən ikɨn, nɨpətɨn tatən naka? ?Okəm-naka in otohamnu atɨp in, o?”   
\p
\v 23 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Imatəmat u ikɨn-u, məto io, io imak əh ilɨs ikɨn əh, kən emɨsɨ-pən ikɨn, meiuaiu-pa. Itəmat netəmim rəha nətueintən u. Məto io, sənəmə etəm rəha nətueintən u.\f + \fr 8:23 \ft Jon 3:31\f*  
\v 24 Tol nəhlan, iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, itəmat onəpanotɨmɨs e nolən rat mɨn rəhatəmat, məto-inu okəmə itəmat nəsotahatətəən lak məmə Io u inu,\f + \fr 8:24 \ft “Io u inu” - Əplan-tu futnot e Jon 4:26.\f* kən itəmat onəkotɨmɨs, kən nolən rat mɨn rəhatəmat okotatɨg agɨn-əh etəmat.”\f + \fr 8:24 \ft Roiu Iesu in təsəghat-in əmən nolən rat asol itəm kəsotahatətəən lan, məto tatəghat-in nolən rat mɨn rafin agɨn-əh itəm netəmim əh kəmotol.\f*   
\p
\v 25 Kən ilat kəmotətapəh ron motəmə, “!Ei! ?Ik pah un?”  
\p Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “Io ekahmen əm məmə inun ematən kəm itəmat aupən, mətoarus-pa u-roiu.  
\v 26 Natɨmnat tepət itəm ekɨtun nənən etəmat, kən mɨtun nakilən nolən mɨn rəhatəmat ron, məto etəmim itəm təmahl-ipa io, rəhan nəghatən in nɨpahrienən əm. Io iatən-iarəp əm natɨmnat mɨn itəm eməto ron, məmə netəmim rəha nətueintən ilat okotəto.”   
\p
\v 27 Məto ilat kəsotɨtunən məmə Iesu in tatəghat-in Tata Uhgɨn.  
\v 28 Tol nəhlan, in tən-ipən kəm ilat məmə, “Nian nəmotɨləs-ipər rəkɨs Netɨ Etəmim un,\f + \fr 8:28 \ft Jon 3:14; 12:32-33\f* nəpanotɨtun məmə Io u inu.\f + \fr 8:28 \ft “Io u inu” - Əplan-tu futnot e Jon 4:26.\f* Kən onəpanotɨtun mɨn məmə esol atɨpən nat kit e rəhak əm nətəlɨgən. Iatən əm natɨmnat itəm Tata Uhgɨn təməgətun io lan.\f + \fr 8:28 \ft Jon 14:24\f*  
\v 29 Etəm təmahl-ipa io ekuwa, in tətatɨg itɨmlau min. In təsapəsən io ekan pɨsɨn,\f + \fr 8:29 \ft Jon 16:32\f* məto-inu, nian rafin, iatol natɨmnat mɨn itəm nɨkin tagien ron.”\f + \fr 8:29 \ft Jon 4:34; 5:30; 6:38\f*   
\p
\v 30 Nian Iesu təmatən nəghatən mɨn əh, netəmim tepət kəmotən nɨpahrienən lan.   
\s1 Noanol rəha Epraham  
\p
\v 31 Kən Iesu təmən-ipən kəm netəm Isrel mɨn itəm kəmotən nɨpahrienən lan məmə, “Okəmə nakotaskəlɨm əskasɨk nəghatən mɨn u rəhak, itəm iatən-ipɨnə kəm itəmat, itəmat ətuatɨp un, rəhak netəmim mɨn.\f + \fr 8:31 \ft 2 Jon 1:9\f*  
\v 32 Kən itəmat onəkotɨtun nɨpahrienən, kən nɨpahrienən u, otɨkɨs itəmat məmə nakəsotuwa-mɨnən kol slef.”\f + \fr 8:32 \ft Rom 8:2; 2 Korin 3:17; Kal 5:1\f*   
\p
\v 33 Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Itɨmat u noanol mɨn rəha Epraham,\f + \fr 8:33 \ft Luk 3:8\f* itɨmat u esotol agɨn-əhən slef\f + \fr 8:33 \ft slef: Əplan e tiksonari.\f* mɨn rəha suah kit. ?Təhrol nəmən nəghatən u məmə, ‘Nɨpahrienən otɨkɨs itəmat, nakotapiə.’?”   
\p
\v 34 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat, netəmim itəm koatol nolən rat, kən nolən rat u, in tatərəmərə elat, kən mətaskəlɨm ilat matol ilat koatuwa rəhan slef mɨn.\f + \fr 8:34 \ft Rom 6:12-23; 1 Jon 3:8-9\f*  
\v 35 Kən slef, rəhan etəm-iasol təsegəhan-inən məmə otatɨg e nimə rəhan.\f + \fr 8:35 \ft Kal 4:30\f* Məto iərəmerə tategəhan-in məmə nətɨn otətatɨg e nimə rəhan nian rafin matuwɨn matuwɨn namnun tɨkə.  
\v 36 !Tol nəhlan, okəmə Nətɨ Uhgɨn tatɨkɨs itəmat, kən tatɨkɨs agɨn pahrien itəmat, kən itəmat nakəsotuwa-mɨnən kol slef!  
\v 37 Ekɨtun məmə itəmat noanol mɨn rəha Epraham, məto noategəs-in suatɨp məmə onəkotohamnu io, məto-inu nəsotolkeikeən məmə onəkotətəlɨg-in rəhak nəghatən.\f + \fr 8:37 \ft Jer 9:25-26; 1 Jon 3:10\f*  
\v 38 Io iatən natɨmnat mɨn un, itəm eməplan rəhak Tata təmol. Məto itəmat noatol natɨmnat mɨn u itəm rəhatəmat əm tata təmən kəm itəmat.”  
\v 39 Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Məto tata rəhatɨmat, in Epraham.”  
\p Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə itəmat noanol ətuatɨp mɨn rəha Epraham, kən itəmat onəkotos rəhan nolən mɨn, tahmen lan təmatol aupən. Məto itəmat sənəmə noanol ətuatɨp rəhan.\f + \fr 8:39 \ft Rom 2:28-29; 9:7-9\f*  
\v 40 Io iatən-iarəp nəghatən pahrien kəm itəmat itəm iakatəto o Uhgɨn, məto itəmat nakotən məmə onəkotohamnu io. ?Nɨkitəmat təht məmə nolən rəha Epraham tol nəhlan?  
\v 41 Itəmat nakotətəu-pən əm nolən rəha tata rəhatəmat əm.”  
\p Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Itɨmat u sənəmə nɨsualkələh lapɨn. Uhgɨn əm in Tata rəhatɨmat.”   
\s1 Nenətɨ Setan  
\p
\v 42 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə Uhgɨn pahrien in Tata rəhatəmat, kən itəmat onəkotolkeike io, məto-inu io emɨsɨ-pən lan, muwa ikɨn-u.\f + \fr 8:42 \ft 1 Jon 5:1\f* Məto in sənəmə rəhatəmat Tata. Io esuwamən ikɨn-u e rəhak atɨp əm nətəlɨgən, emuwa məto-inu in təmahl-ipa io.  
\v 43 ?Məto təhrol nakəsotɨtunən nɨpətɨ nəghatən rəhak? !Məto-inun nəsotolkeike agɨn-əhən məmə onəkotəto rəhak nəghatən!  
\v 44 Itəmat, rəhatəmat nolən tahmen əm e nolən rəha tata rəhatəmat, Setan. Kən nian rafin itəmat nakotolkeike nolən noan.\f + \fr 8:44 \ft 1 Jon 3:8\f* Nolən rəhan itəm təmatol e nətuounən,\f + \fr 8:44 \ft E naoa rəha Jen 3:4, kotəplan məmə Setan təmaupən meiuə e nətuounən. In təmən-ipən kəm If, məmə, “Ik onəkol nəsɨmɨs agɨn-əhən.” Məto Setan təmatəghat nəhlan, məuhlin nəghatən itəm Uhgɨn təmən e Jen 2:17.\f* tatol əh, in etəmim rəha nohamnuən itəm. In tatetəhau nɨpahrienən, məto-inu nɨpahrienən tɨkə lan. Nian in tateiuə, in tatol əm rəhan nolən, məto-inu in etəmim rəha neiuəən, kən in tata rəha neiuə mɨn.  
\v 45 Məto io iatən nɨpahrienən əm kəm itəmat, kən tol nəhlan, itəmat nəsotahatətəən e rəhak nəghatən.  
\v 46 ?Təhrol? ?Itəmat kit u ikɨn-u tɨtun nəgətunən məmə io emol nolən rat kit? ?Okəmə io ekatən əm nəghatən pahrien mɨn, kən təhrol itəmat nəsotahatətəən lak?  
\v 47 Etəmim rəha Uhgɨn, in tatətəlɨg-in nəghatən rəha Uhgɨn, məto itəmat sənəmə netəmim rəha Uhgɨn. Tol nəhlan, nəsotətəlɨg-inən nəghatən rəha Uhgɨn.”   
\s1 Iesu ne Epraham  
\p
\v 48 Kən netəm Isrel kəmotəhai Iesu motəmə, “!Nəman! !Itɨmat enotəplan ətuatɨp ik! Ik etəm Sameria kit. !Ik, narmɨn rat kit tətatɨg lam!”   
\p
\v 49 Məto Iesu təmə, “Narmɨn rat tɨkə lak, məto io iatɨləs-ipər nərgɨ rəhak Tata, kən məto itəmat, nakotərəkɨn nərgək.  
\v 50 Io esalkutən o rəhak nərɨg asol, məto suah kit in tətalkut ron io. Kən in otəpanakil netəmim rafin.  
\v 51 Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, etəmim itəm tatol nəwiak, okol in təsɨmɨsən nian kit ne.”\f + \fr 8:51 \ft Jon 11:26\f*   
\p
\v 52 Kən netəm mɨn un kotən-ipən kəm in məmə, “!Roiu enotɨtun məmə narmɨn rat kit tətatɨg lam! Epraham təmɨmɨs, kən ien mɨn kəmotɨmɨs mɨn, məto ik nakatən məmə, etəmim itəm tatol nəwiam, in okol təsɨmɨsən nian kit. ?Nəghatən naka u?  
\v 53 ?Ik nakaprəkɨs-in Epraham u tɨpɨtɨmat tɨnəmɨmɨs rəkɨs? ?Kən ne ien mɨn u kəmotɨmɨs? ?Ik nakəmə ik etəmim naka?”\f + \fr 8:53 \ft Jon 4:12\f*   
\p
\v 54 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Okəmə io əm iatɨləs-ipər atɨp io, kən rəhak nɨsiaiiən in nat əpnapɨn əm. Məto rəhak Tata u itəmat nakoatən məmə in Uhgɨn rəhatəmat, inun in tatɨləs-ipər io matos-ipən nɨsiaiiən kəm io.  
\v 55 Itəmat nəkotəruru in, məto io ekɨtun. Okəmə ekən məmə ekəruru in, kən in otol io məmə io etəmim rəha neiuəən, tahmen əm etəmat. Məto io ekɨtun in, kən io matol nəwian.  
\v 56 Tɨpɨtəmat u Epraham, nɨkin təmagien pɨk məmə in otəpanəplan nian rəhak otuwa. Kən nian in təmɨtun məmə rəhak nian otəkəike muwa, kən nɨkin təmagien təmagien.”   
\p
\v 57 Kən netəm mɨn u kəmotəhai motəmə, “!Nəman! !Ik nəsosən əh nup fifti ne! ?Nəmahrol məplan Epraham?”\f + \fr 8:57 \ft Epraham təmɨmɨs mɨnos rəkɨs nup tu-taosan, uarisɨg Iesu təpanaiir-pa.\f*   
\p
\v 58 Kən Iesu təmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, nian Epraham təməsaiirən əh, məto Io Etatɨg.”\f + \fr 8:58 \ft Nian Iesu təmən mɨn məmə, “Io Etatɨg,” tatos nərgɨ Uhgɨn (Eks 3:14). Tol nəhlan, tahmen-pən əm məmə in təmən məmə in Uhgɨn ətuatɨp.\f* \f + \fr 8:58 \ft Jon 1:1; 17:5; 17:24\f*   
\p
\v 59 Kən əmun, ilat kəmotəmɨk kəpiel apɨn, motəmə okotaht Iesu lan;\f + \fr 8:59 \ft Lev 24:16\f* məto Iesu təməhluaig, kən miet e Nimə Rəha Uhgɨn, mɨnatuwɨn.   
\c 9  
\s1 Iesu təmol-wɨr nɨganəmtɨ suah kit  
\m
\v 1 Kən nian kit, Iesu təmaliwək mətan, kən məplan suah kit. Nian təmaiir, məto nɨganəmtɨn təpɨs.  
\v 2 Kən netəmim mɨn rəha Iesu kəmotən-ipən kəm in məmə, “Iəgətun, suah u təmaiir məto nɨganəmtɨn təpɨs. ?O naka? ?O nolən rat rəhan, o nolən rat rəha tata ne mama rəhan?”\f + \fr 9:2 \ft Luk 13:2-3\f*   
\p
\v 3 Məto Iesu təmə, “Nɨganəmtɨ suah u təmərat, məto sənəmə e nolən rat rəhan, o e nolən rat rəha tata ne mama rəhan. Məto, nɨganəmtɨ suah u təməpɨs nəhlan məmə Uhgɨn otəgətun rəhan wək e nəmegəhən rəhan.\f + \fr 9:3 \ft Jon 11:4\f*  
\v 4 Nian tatian əh,\f + \fr 9:4 \ft Nian Iesu tatən məmə, “Nian tatian əh,” nagəhatən u tatəpsen-pən rəhan nəmegəhən, məto-inu in Nəhag-əhagən (ves 5). Məto lapɨn tatəpsen-pən rəhan nɨmɨsən.\f* kitat kotəkəike kol wək rəha Uhgɨn, itəm təmahl-ipa io ekuwa. Nian lapɨn otəpanuwa, kən etəmim in təruru nolən wək.\f + \fr 9:4 \ft Jon 12:35-36\f*  
\v 5 Nian io etatɨg əh e nətueintən u, io Nəhag-əhagən rəha netəmim e nətueintən.”\f + \fr 9:5 \ft Jon 1:4\f*   
\p
\v 6 Nian Iesu təmən rəkɨs nəghatən əh, təmagəh nɨsɨp, kən mol nəmɨt əkəku lan, kən mos nəmɨt un, mol-pən e nɨganəmtɨ suah un.  
\v 7 Kən Iesu mən-ipən kəm in məmə, “Onəkuwɨn e noan nəhau Saeloam, kən mau nɨganəmtɨm.” (Nərgɨn u Sailom, nɨpətɨn təmə, “Kəmahl-ipən”). Kən suah un təmuwɨn, mau nɨganəmtɨn. Nian təmɨtəlɨg-pa, məto nɨganəmtɨn tɨnəwɨr, kən tɨnatehm nat.\f + \fr 9:7 \ft Aes 35:5\f*   
\p
\v 8 Kən netəmim iman ikɨn, ne netəm mɨn u itəm kotɨtun in, məmə in etəmim kit nian rafin tateasiə o məni o netəmim, ilat narmɨlat təmiwɨg pɨk ron. Kən kɨnotətapəh-ətapəh olat mɨn məmə, “!Ei! !Otəplan-tu! ?Suah u inu, nian rafin tatəpələh mateasiə o məni o netəmim?”   
\p
\v 9 Kən netəmim neen koatəmə, “Əwəh, in əh.”  
\p Kən məto neen kotəmə, “Kəpə. Tahmen əm lan, məto sənəmə in.”  
\p Məto suah un təmə, “!Io u inu!”   
\p
\v 10 Kən ilat kəmotətapəh ron məmə, “?Nɨganəmtɨm təmahrol məwɨr?”   
\p
\v 11 Kən in təmə, “Suah u, nərgɨn u Iesu, in təmol nəmɨt neen kən mol-pən e nɨganəmtək, kən mən məmə, ‘Uwɨn əpəh Saeloam, mau nɨganəmtɨm.’ Kən əmun, emuwɨn. Nian emau nɨganəmtək, məto nɨganəmtək tɨnəwɨr, enatehm nat.”   
\p
\v 12 Kən ilat kəmotətapəh ron məmə, “?Məto suah un tətatɨg hiə?”  
\p Kən in təmə, “Io ekəruru.”   
\p
\v 13 Kən netəmim kəmotɨləs suah u itəm nɨganəmtɨn təməpɨs aupən, motuwɨn kəm Farisi mɨn.  
\v 14 Nian u, itəm Iesu təmol-pən nəmɨt e nɨganəmtɨ suah kit lan təwɨr, in nian rəha Sapat.  
\v 15 Kən Farisi mɨn kəmotətapəh ron məmə, “?Nəmahrol nɨganəmtɨm təwɨr?” Kən suah un təmən-ipən kəm ilat məmə, “Iesu təmol-pən nəmɨt e nɨganəmtək, kən ekuwɨn mau rəkɨs, kən nɨganəmtək təwɨr, iatəplan nat.”  
\v 16 Kən Farisi mɨn neen kəmotən-ipən məmə, “Suah un təsɨsɨ-pənən o Uhgɨn, məto-inun, in təsətəu-pənən Lou rəha Sapat.”  
\p Məto Farisi mɨn neen mɨn kotəmə, “?Məto tahro? Suah əh sənəmə in iol təfagə rat. Iol təfagə rat təruru nolən nəmtətin kit nulan.” Kən ilat kəmotoor ilat mɨn o nəghatən u.  
\v 17 Kən ilat kəmotətapəh mɨn ron məmə, “?Suah əh təmol-wɨr nɨganəmtɨm, kən nɨkim təht məmə in etəmim naka?” Kən in təmən-ipən kəm ilat məmə, “In ien kit.”  
\v 18 Məto netəm-iasol rəha netəm Isrel kəsotənən nɨpahrienən lan məmə suah u aupən nɨganəmtɨn təməpɨs, məto roiu əh, tɨnətaiir. Tol nəhlan, ilat kəmotaun-in-pən rəhan tata ne mama kueia,  
\v 19 kən kəmotətapəh olau məmə, “?Təhrol? ?Nətɨtəmlau u suah u? ?Itəmlau onakuən-tu məmə nian in təmaiir-pa, kən nɨganəmtɨn təpɨs? ?Okəmə nɨpahrienən, kən nɨganəmtɨn təmahrol məwɨr?”   
\p
\v 20 Kən rəhan mama ne tata kuəmə, “Itɨmlau ekiatun məmə nətɨtɨmlau əh, kən itɨmlau ekiatun məmə təmaiir-pa, nɨganəmtɨn təpɨs.  
\v 21 Məto itɨmlau ekuəruru məmə, roiu əh, kəmahrol nɨganəmtɨn taiir. Kən itɨmlau ekuəruru mɨn məmə etəmim pah təmol nɨganəmtɨn təwɨr. Təwɨr məmə itəmat nakotətapəh ron. In tɨnepət rəkɨs, in tɨtun nənən natɨmnat mɨn rafin kəm itəmat.”  
\v 22 Rəhan tata ne mama, kəmuən nəhlan, məto-inu ilau katuəgin netəm-iasol mɨn rəha Isrel, məto-inu ilat kɨnotələhəu rəkɨs nəghatən kit məmə, etəmim itəm tatən-iarəp məmə Iesu in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, kən ilat okotahl-iarəp in e nimə rəha nuəfɨmɨnən.   
\p
\v 23 Tol nəhlan, rəhan tata ne mama, ilau kəmuən məmə, “In tɨnepət rəkɨs, təwɨr məmə itəmat nakotətapəh ron, pəs in tən.”   
\p
\v 24 O nat u, ilat kəmotaun-in-pən mɨn suah un itəm nɨganəmtɨn təməpɨs aupən, məmə otuwa mətul aupən e nɨganəmtɨlat. Kən kəmotəhai motən məmə, “Ən nɨpahrienən kən ləs-ipər nərgɨ Uhgɨn. Itɨmat ekotɨtun məmə suah u, in iol təfagə rat.”   
\p
\v 25 Məto suah u təmə, “Io ekəruru məmə suah u in iol təfagə rat, o kəp. Nat kitiəh əm itəm io ekɨtun. Aupən nɨganəmtək təməpɨs, məto roiu enataiir.”   
\p
\v 26 Kən ilat kɨnotətapəh mɨn ron məmə, “?Təmahrol ik? ?Təmahrol mol-wɨr ik, kən nɨganəmtɨm təwɨr?”   
\p
\v 27 Məto in təmə, “Enəmən-ipɨnə rəkɨs kəm itəmat, məto itəmat nəsotətəlɨg-inən io. ?Təhrol nakotəmə iakən mɨn? ?Itəmat mɨn nakotəmə rəhan u itəmat?”   
\p
\v 28 Kən ilat kəmotəhai in motən rat, motəmə, “!Ah! !Ik u rəhan etəmim! !Məto itɨmat u, netəmim rəha Moses!\f + \fr 9:28 \ft Jon 5:45\f*  
\v 29 Itɨmat ekotɨtun wɨr məmə Uhgɨn təmatəghat kəm Moses, məto suah un, ekotəruru məmə təmɨsɨ-pən hiə.”\f + \fr 9:29 \ft Netəm-iasol rəha netəm Isrel, təməwɨr məmə ilat okotɨtun məmə Iesu təmɨsɨ-pən o Uhgɨn, məto-inu Uhgɨn əm tɨtun nol-wɨrən nɨganəmtɨn əpɨs. Məsɨn mɨn un, Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə nian Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa tuwa, kən in otol-wɨr nɨganəmtɨn əpɨs mɨn okotəwɨr (Aes 29:18, 35:5, 42:7). Məto, netəm-iasol rəha netəm Isrel, nɨganəmtɨlat təpɨs o natɨmnat mɨn rəha Uhgɨn, kən kotapəs nətəu-pənən Iesu.\f*   
\p
\v 30 Kən suah apon təmə, “!Nəman! !Narmək təmiwɨg pɨk! !Suah u in təmol-wɨr nɨganəmtək, məto itəmat nəkotəruru ikɨn təmɨsɨ-pən ikɨn!  
\v 31 Kitat kotɨtun məmə Uhgɨn təsətəlɨg-inən netəm koatol nolən rat. !Məto etəm tatɨsiai-in Uhgɨn, kən matol nəwian, Uhgɨn tatətəlɨg-in!\f + \fr 9:31 \ft Sam 66:16-20; Prov 15:29; Aes 1:15; 59:2\f*  
\v 32 E nətuounən nian, mətoarus-pa u-roiu, kəsətoən əh suah kit məmə təmol-wɨr iganəmtɨn əpɨs kit itəm təmaiir-pa tol mihin, məto nɨganəmtɨn tɨnəwɨr.  
\v 33 Okəmə suah u təməsɨsɨ-pənən o Uhgɨn, okol təsol agɨn-əh nat kit. Məto tətuatɨp əm məmə in tatɨsɨ-pən o Uhgɨn.”\f + \fr 9:33 \ft Jon 3:2\f*   
\p
\v 34 Kən ilat kəmotəhai mɨn motəmə, “!Nəman! Ik etəmim rəha nolən rat nian rafin əm, tətuoun e nian nəmaiir-pa mətoarus-pa u-roiu. ?Nakahrol məmə nakəgətun itɨmat?” Kən ilat kəmotahl-iarəp in e nimə rəha nuəfɨmɨnən.\f + \fr 9:34 \ft Jon 9:2; Aes 66:5\f*   
\s1 Nətəlɨgən rəha Farisi mɨn, tahmen e etəm nɨganəmtɨn təpɨs  
\p
\v 35 Kən Iesu təməto nəghatən məmə kəmahl-iarəp suah u e nimə rəha nuəfɨmɨnən, kən in təmuwɨn məplan, kən tətapəh ron məmə, “?Təhrol? ?Ik nəkatahatətə e Nətɨ Etəmim?”   
\p
\v 36 Kən suah un təmə, “?Etəm-iasol, etəmim un in pah? !Awi! Ən-ipa-tu kəm io, pəs io ekahatətə lan.”\f + \fr 9:36 \ft Rom 10:14\f*   
\p
\v 37 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Roiu əh, ik nɨnehm rəkɨs in. Suah u, mə inu io, iatəghat kəm ik u-roiu.”\f + \fr 9:37 \ft Jon 4:26\f*   
\p
\v 38 Kən suah un tən-ipən kəm Iesu məmə, “Iərəmərə, io enatahatətə lam.” Kən in təmɨsin-pən nulɨn ron, kən matəfak kəm in.\f + \fr 9:38 \ft Mat 28:9\f*   
\p
\v 39 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Io emuwa e nətueintən u məmə ekakil netəmim motoor ilat, kən tol nəhlan, netəm nɨganəmtɨlat təməpɨs, okotehm nat, kən netəm mɨn u koatehm nat, nɨganəmtɨlat otəpɨs.”\f + \fr 9:39 \ft Aes 6:10; Mak 4:12; Luk 4:18\f*   
\p
\v 40 Kən Farisi mɨn neen əh-ikɨn, kəmotəto nəghatən lan, kən kotən-ipən kəm in məmə, “?Təhrol? ?Ik nakatən məmə nɨganəmtɨtɨmat mɨn təpɨs?”\f + \fr 9:40 \ft Rom 2:19\f*   
\p
\v 41 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə nɨganəmtɨtəmat təpɨs, oesənən məmə itəmat nəkotəkəike motos nalpɨnən o təfagə rat mɨn rəhatəmat. Məto itəmat nakotəmə nɨganəmtɨtəmat təwɨr, nakotehm nat, kən tol nəhlan, təfagə rat mɨn rəhatəmat tətatɨg əh etəmat.”\f + \fr 9:41 \ft Jon 15:22,24; Hip 10:28-31\f*   
\c 10  
\s1 Iesu təmuəh nimaa nəghatən e etəmim rəha nehmən sipsip  
\m
\v 1 Kən tən məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, etəmim itəm tatuwɨn imə e noanɨkulu rəha sipsip, təsuwɨn-pənən e ket, məto in tətaiu əm lan kən matiwɨgego in məmə otuwɨn imə e noanɨkulu rəha sipsip,\f + \fr 10:1 \ft Noanɨkulu rəha sipsip un, tahmen e ikɨn kit itəm katəhg-ipən sipsip mɨn ikɨn nian rafin lapɨn, məmə ilat okotatɨg wɨr o kuri iarupɨn mɨn ne laion mɨn.\f* in iakləh ne iohamnu itəm kit.\f + \fr 10:1 \ft Jon 10:8,10\f*\fig |alt="sheep in sheepfold with shepherd" src="LB00014B.TIF" size="span" loc="Jhn 10:1-10" ref="Jon 10:1" \fig*  
\v 2 Məto etəmim itəm tatuwɨn-pən e ket, in etəm tatehm sipsip.\f + \fr 10:2 \ft E ves mɨn u 1-5, ket ne etəm tatehm sipsip, ilau kərən katuəpsen-pən Iesu, kənu iakləh mɨn koatəpsen-pən netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel. Kənu sipsip mɨn koatəpsen-pən netəmim mɨn rəha Uhgɨn.\f*  
\v 3 Etəmim itəm tatətul e ket, nian rafin in taterəh e ket o suah u, kən sipsip mɨn kotɨtun nəwian. Nian rafin in tətaun-in nərgɨ sipsip mɨn kitiəh kitiəh, kən in matit ilat moatiet.  
\v 4 Nian in tatit rəhan mɨn rafin sipsip moatiet e noanɨkulu, in tətaupən-in ilat, kən sipsip mɨn koatuarisɨg-in, məto-inu kotɨtun nəwian.  
\v 5 Məto ilat kəsotətəu-pənən suah kit u itəm kotəruru, ilat okotəkəike kagɨm kapəs, məto-inu ilat kotəruru nəwian.”   
\p
\v 6 Iesu təmuəh nimaa nəghatən u, məto ilat kotəruru nɨpətɨn məmə tatən naka.   
\s1 Iesu in etəmim ətuatɨp rəha nehmən sipsip  
\p
\v 7 Tol nəhlan, kən Iesu təmən-ipən mɨn kəm ilat məmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, io u, io Ket rəha sipsip mɨn itəm koatuwɨn-pən ikɨn.\f + \fr 10:7 \ft Jon 1:51; 14:6\f*  
\v 8 Netəm mɨn u itəm kotaupən-in io, ilat rafin netəmim rəha nakləhən əm ne nohamnuən itəm.\f + \fr 10:8 \ft Jer 12:1; Esik 34:2\f* Məto sipsip mɨn kol kəsotətəlɨg-inən ilat.  
\v 9 Io un, io Ket u. Etəm tatuwa-pa io ikɨn, məmə otuwɨn imə, in otos nəmegəhən. In otuwa imə, miet muwɨn ihluə e io, kən mos manuwɨhl wɨr itəm tamiəmɨtə lan.\f + \fr 10:9 \ft Sam 118:20,22-24\f*  
\v 10 Məto iakləh, in tatuwa əm o nat kitiəh əm. In tatuwa məmə otakləh kən mohamnu itəm, kən mərəkɨn-ərəkɨn natɨmnat rafin. Məto io, emuwa məmə iakol suatɨp o nosən nəmegəhən,\f + \fr 10:10 \ft Jon 1:4; 3:15-16; 5:40; 20:31\f* kən nəmegəhən u, in tərioah wɨr e nəwɨrən rafin.   
\p
\v 11 “Io u, Etəmim rəha Nehm Wɨrən Sipsip Mɨn.\f + \fr 10:11 \ft Sam 23:1; Aes 40:11; Esik 34; Maeka 5:2,4; Mat 2:6; Mak 6:34; 1 Pita 2:25; 5:2-4; Nol Əpən 7:17; Jon 15:13; 1 Jon 3:16\f* Etəm wɨr un, itəm tatehm wɨr sipsip mɨn, in nɨkin tagien əm məmə otos-ipən nəmegəhən rəhan o sipsip mɨn.\f + \fr 10:11 \ft Hip 13:20\f*  
\v 12 Məto etəmim un itəm katətou məmə in otatehm sipsip mɨn, in sənəmə etəm ətuatɨp rəha nehmən sipsip. Sənəmə in rəhan əh sipsip mɨn. Kən okəmə tarəplan kuri iarupɨn kit tatuwa məmə otus ilat, kən in otaiu mapəs ilat. Kən kuri iarupɨn u, tuwɨn mus sipsip mɨn neen, kən məhgatit ilat kotagɨm kitiəh kitiəh.  
\v 13 Etəm nəhlan, in otagɨm məto-inun katətou əm in o nehmən sipsip mɨn, məto e nɨkin, in təsolən nat agɨn e sipsip mɨn.   
\p
\v 14-15 “Io u inu, io Etəmim rəha Nehm Wɨrən Sipsip Mɨn. Tata Uhgɨn in tɨtun io, kən io ekɨtun in,\f + \fr 10:14-15 \ft Mat 11:27\f* kən e nolən kitiəh əm, io ekɨtun rəhak sipsip mɨn, kən rəhak sipsip mɨn ilat kotɨtun io. Io nɨkik tagien əm, məmə oekɨmɨs o nosmegəhən ilat.  
\v 16 Kənu rəhak mɨn neen əpəh ikɨn sipsip mɨn, itəm kəsotatɨgən e noanɨkulu u, məto io ekəkəike mit mɨn ilat kotuwa. Ilat mɨn, okəpanotɨtun nətoən nəwiak. Kənu sipsip mɨn u ilat rafin u, okotuwa motuəfɨmɨn əm ilat mɨn motol kitiəh. Kən etəmim kitiəh əm, in otatehm ilat.\f + \fr 10:16 \ft Ves 16 u, in tatɨtəlɨg-pən e ves mɨn 1-5. Ikɨn əh, noanɨkulu rəha sipsip tatəgətun netəm Isrel. Iesu tətaun-in ilat məmə rəhan mɨn. Sipsip mɨn itəm kotatɨg əh e noanɨkulu əh, ilat u, netəm Isrel itəm kəsotahatətəən e Iesu. Sipsip mɨn itəm Iesu tatən məmə ilat kəsotatɨgən e noanɨkulu u, ilat Iaihluə mɨn. Nian in otaun-in ilat, kən ilat mɨn okotətəlɨg-in nəwian, kən ilat rafin okotuwa kol kitiəh, kən etəmim kitiəh əm, inu Iesu, in otatehm wɨr ilat.\f* \f + \fr 10:16 \ft Aes 56:8; Jon 11:52; Wək 10:34,35; Rom 1:16; Efes 3:6\f*   
\p
\v 17 “Rəhak Tata in tolkeike pɨk io, məto-inu nɨkik tagien əm məmə oekos-ipən rəhak nəmegəhən o netəmim, məmə uarisɨg lan, io ekos mɨn nəmegəhən rəhak.\f + \fr 10:17 \ft Aes 53:12\f*  
\v 18 Etəmim kit tɨkə məmə otos-irəkɨs nəmegəhən rəhak, məto io atɨp əm ekos-ipən rəhak nəmegəhən məto-inun io əm iakolkeike mihin. Io atɨp əm iatos nepətən məmə ekəhlman rəhak nəmegəhən, kən io atɨp əm matos mɨn nepətən məmə ekaskəlɨm mɨn rəhak nəmegəhən. Nat u inu, itəm rəhak Tata təmən-ipa kəm io məmə ekəkəike mol mihin.”\f + \fr 10:18 \ft Mat 26:53-54; Fil 2:8; Hip 5:8\f*   
\p
\v 19 Kən netəm Isrel u, ilat kəmotoor mɨn ilat mɨn o nəghatən mɨn u.  
\v 20 Ilat tepət kotən məmə, “!Suah u narmɨn rat kit tətatɨg lan! !Rəhn-kapə tətalməl! ?Təhrol itəmat nakoatətəlɨg-in?”   
\p
\v 21 Məto neen mɨn, ilat koatən məmə, “Nəghatən u, sənəmə nəghatən rəha etəm narmɨn rat tətatɨg lan. ?Nɨkitəmat təht məmə, narmɨn rat tɨtun nol-wɨrən iganəmtɨn əpɨs, təwɨr mɨn?”\f + \fr 10:21 \ft Eks 4:11\f*   
\s1 Netəmim kəmoatetəhau Iesu, məto-inu in təmən məmə in Nətɨ Uhgɨn  
\p
\v 22 Tɨnuwa e nian rəha netəm Isrel itəm koatol lafet kit lan Jerusalem. Nərgɨ lafet u, in lafet rəha Nol-Wɨrən Mɨn Nimə Rəha Uhgɨn.\f + \fr 10:22 \ft Lafet əh koatol nɨkilat tatuəh nian kit aupən. Tɨpɨlat mɨn kəmotafəl wɨr Nimə Rəha Uhgɨn, təpiə, kən məwɨr, masim. Lafet əh, in katən mɨn məmə lafet rəha Laet Mɨn, məto-inu netəmim kəmotasiəpən e lait mɨn tepət e rəhalat latuənu mɨn.\f*  
\v 23 In əh e nian rəha nətəpən. Kən Iesu təmətaliwək e feranta e Nimə Rəha Uhgɨn, nərgɨn u, Feranta Rəha Kig Solomon.  
\v 24 Kən netəm Isrel neen kəmotuwa motətul, motɨtəlau in. Kəmotən-ipən kəm in məmə, “?Onəghan kən ik nəpanol itɨmat ekotɨtun ik? Okəmə ik Kristo pahrien itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, nakən-ipa wɨr kəm itɨmat.”\f + \fr 10:24 \ft Luk 22:67-71\f*   
\p
\v 25 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Io enəmən-ipɨnə rəkɨs kəm itəmat,\f + \fr 10:25 \ft Jon 8:58\f* məto itəmat nəsotahatətəən lak. Nəmtətin mɨn u itəm iatol e nərgɨ rəhak Tata, ilat koatol nəfɨgəmən e nəghatən rəhak,\f + \fr 10:25 \ft Jon 5:36; 14:11\f*  
\v 26 məto itəmat nəsotahatətəən lak, məto-inun itəmat sənəmə rəhak mɨn sipsip mɨn.\f + \fr 10:26 \ft Jon 6:44\f*  
\v 27 Rəhak sipsip mɨn ilat koatəto nəwiak kən motɨtun. Io ekɨtun wɨr ilat, kən ilat koatuarisɨg-in io.  
\v 28 Kən io iatos-ipən nəmegəhən lilɨn u namnun tɨkə kəm ilat, ilat okol kəsotɨsɨmɨsən nian kit ne. Kən etəmim kit ne okol təsiuw rəkɨsən ilat e nelmək.\f + \fr 10:28 \ft Jon 6:39; Rom 8:35-39\f*  
\v 29 Rəhak Tata itəm təmos-ipa ilat kəm io, in təsanən taprəkɨs-in natɨmnat rafin. Tol nəhlan, kən suah kit okol təsiuw rəkɨsən ilat e nelmɨn.\f + \fr 10:29 \ft Jon 17:2,6,24\f*  
\v 30 Itɨmlau rəhak Tata, itɨmlau kitiəh əm.”\f + \fr 10:30 \ft Dut 6:4; Jon 17:21-23\f*   
\p
\v 31 Kən netəm Isrel kəmotəmɨk mɨn kəpiel apɨn, məmə okotaht in lan.  
\v 32 Məto Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Io enamol rəkɨs nəmtətin wɨr mɨn tepət e nɨganəmtɨtəmat. Nəmtətin mɨn əh ilat əh, rəhak Tata təmos-ipa məmə io ekol. ?Məto nəmtətin ahrol un itəmat nakotəmə onəkotaht io ron e kəpiel apɨn?”   
\p
\v 33 Kən ilat kotəmə, “Itɨmat esotənən məmə ekotaht ik e kəpiel apɨn o nat pɨspɨs wɨr mɨn u ik natol. Itɨmat ekotəmə ekotaht ik məto-inu nakatən rat Uhgɨn. Ik etəmim əm, məto ik nakatən məmə ik Uhgɨn.”   
\p
\v 34 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Kəməte-pən aupən, e rəhatəmat ətuatɨp Lou, məmə Uhgɨn təmən-ipən kəm ilat məmə, ‘Itəmat uhgɨn mɨn.’\f + \fr 10:34 \ft E Sam 82:1-2, Uhgɨn təmuəh nimaa nəghatən kit məmə, netəm-iasol mɨn rəha netəmim rəhan, ilat kotahmen e uhgɨn mɨn, meto inu in təmɨtəpun ilat məmə ilat okoatətul o Uhgɨn, kən motakil rəhan netəmim mɨn. Kəmotakil netəmim mihin, kən tol nəhlan, kən tən elat məmə, “uhgɨn mɨn.” Məto kəsi, məmə ilat kəmosotakilən e suatɨp ətuatɨp, kən Uhgɨn otərəkɨn ilat. Inu e ves u Jon 10:34, Iesu in tatos e nəghatən u kəməte aupən e Sam, kən tatəghat kəm netəm-iasol mɨn roiu.\f*  
\v 35 Kən kitat kotɨtun məmə Naoa Rəha Uhgɨn, okol təsəuhlinən. Uhgɨn təmos-ipən nəghatən rəhan kəm netəmim neen. ?Tol nəhlan, okəmə Uhgɨn təmatəghat-in netəm mɨn u, kən mən ilat məmə uhgɨn mɨn,  
\v 36 kən nakotəhrol motəhai io moatən məmə io iatən rat Uhgɨn məto-inu iatən məmə io Nətɨ Uhgɨn? Io u inu, itəm Tata Uhgɨn in təmələhəu-pən io məmə rəhan pɨsɨn əm, kən mol əpen-əpenə lak, məmə otahl-ipa io ekuwa e nətueintən.  
\v 37 Okəmə esolən nəmtətin mɨn itəm rəhak Tata tatol, kən sotahatətəən lak.  
\v 38 Məto okəmə iatol nəmtətin mɨn u rəhak Tata tatol, kən nat əpnapɨn məmə itəmat nəsotahatətəən e rəhak nəghatən mɨn, məto təwɨr məmə onəkotahatətə e nəmtətin mɨn rəhak. Kən tol nəhlan, itəmat onəpanotɨtun wɨr agɨn məmə Tata Uhgɨn tətatɨg lak, kən iakətatɨg e Tata Uhgɨn.”\f + \fr 10:38 \ft Jon 14:10,11,20; 17:21\f*  
\v 39 Tol nəhlan, o nəghatən mɨn u, ilat kəmotolkeike mɨn məmə okotaskəlɨm in, məto in təmiet elat, magɨm.   
\p
\v 40 In təmeguəfɨmɨn-pən mɨn e nəwtain nəhau Jotan, muwɨn əpəh, aupən, Jon təmol baptais e netəmim ikɨn. Kən mətatɨg ikɨn əh.  
\v 41 Kən netəmim tepət kəmotuwa ron, kən moatən məmə, “Jon təməsolən nəmtətin kit ne. Məto nəghatən mɨn itəm in təmatən e suah u, ilat rafin nɨpahrienən əm.”\f + \fr 10:41 \ft Jon 1:26-27,30,34\f*  
\v 42 Kən ikɨn əh, netəmim tepət kəmotahatətə e Iesu.   
\c 11  
\s1 Lasaros təmɨmɨs  
\m
\v 1 Etəm Petani kit, nərgɨn u Lasaros, tatɨmɨs. Petani, in latuənu kit, ima Meri ne pian Mata.\f + \fr 11:1 \ft Luk 10:38-42\f*  
\v 2 Meri u, inu, uarisɨg otəpənau nelkɨ Iərəmərə rəhatat e senta, kən mafəl e noanun, təmiəg.\f + \fr 11:2 \ft Jon 12:3\f* Kən pətan u, rəhan u kaka Lasaros u tatɨmɨs.  
\v 3 Tol nəhlan, wɨnɨ Lasaros mil kuahl-ipən nəghatən o Iesu məmə, “Etəm-iasol, ik kit u itəm nakolkeike pɨk,\f + \fr 11:3 \ft Jon 11: 5,36\f* in tatɨmɨs.”   
\p
\v 4 Nian Iesu təməto nəghatən u, kən in təmə, “Lasaros tatɨmɨs, məto rəhan nɨmɨsən əh, okol təsolən in tɨmɨs agɨn-əh. Nɨmɨsən əh rəhan otol məmə netəmim okotɨləs-ipər motənwiwi Uhgɨn ron. Kən nɨmɨsən əh otol məmə netəmim okotɨləs-ipər motənwiwi Nətɨ Uhgɨn ron.”   
\p
\v 5 Iesu tolkeike pɨk Mata ne pian, ne rəhalau kaka Lasaros.  
\v 6 Tol nulan, nian tatəto pap məmə Lasaros tatɨmɨs, in təmatɨg mɨn mos nian kəiu əpəh ikɨn tətatɨg ikɨn.\f + \fr 11:6 \ft Iesu in tolkeike Meri ne Mata ne Lasaros, tol nəhlan in tatəsahgin minu lan məmə Lasaros otɨmɨs paupən, məto-inun in otol nahatətəən rəhalal təskasɨk mɨn nian in otol Lasaros tɨnəmegəh mɨn e nɨmɨsən. Əplan-tu ves 14-15.\f*  
\v 7 Kən uarisɨg, tən-ipən kəm rəhan netəmim mɨn məmə, “Pəs kotɨtəlɨg-pən mɨn Jutia.”   
\p
\v 8 Məto rəhan netəmim mɨn kotən-ipən kəm in məmə, “Iəgətun, roiu əm huə, netəm-iasol rəha Jutia kəmotəmə okotahtɨmnu ik e kəpiel apɨn. ?Məto ik nakən məmə onakɨtəlɨg-pən mɨn ikɨn əh?”   
\p
\v 9 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Itəmat nəkotɨtun məmə tuelef aua e nərauiəgən. Okəmə etəmim tətaliwək e nərauiəgən, okol təsorinən nelkɨn e kəpiel kit, məto-inu tatəplan nat e nəhag-əhagən rəha nətueintən.\f + \fr 11:9 \ft Jon 8:12; 9:5\f*  
\v 10 Məto okəmə in tətaliwək lapɨn, in tɨtun norinən nelkɨn e kəpiel kit, məto-inu rəhan nəhag-əhagən tɨkə.”  
\v 11 Iesu tɨnən rəkɨs nəghatən əh, kən in mən-ipən kəm ilat məmə, “Kitat kit u Lasaros, in tətapɨl. Məto io oekuwɨn əh-ikɨn məhgaiir lan.”\f + \fr 11:11 \ft Nɨmɨsən rəha netəm kotahatətə e Iesu in tahmen əm məmə kəmotapɨl əlu-alu əm məto-inu ilat kəmotos nəmegəhən lilɨn. Jon 3:16; 5:24; 10:28; 11:25-26; 1 Tes 4:13-18\f*   
\p
\v 12 Kən rəhan mɨn netəmim kotən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, okəmə in tətapɨl, kən rəhan nɨmɨsən otɨkə. !In otəto təwɨr mɨn!”  
\v 13 E nəghatən u rəha Iesu, nɨpətɨn u məmə Lasaros tɨnɨmɨs rəkɨs. Məto ilat nɨkilat təht məmə Lasaros in tətapɨl əm.  
\v 14 Kən Iesu təmən-ipən wɨr məmə, “Lasaros tɨnɨmɨs rəkɨs.  
\v 15 Nian nɨkik tatuəh itəmat, nɨkik tagien məmə eməsatɨgən itɨmlau min, məto-inu nat u, otasitu etəmat məmə onəkotahatətə lak. Məto təwɨr məmə pəs kotuwɨn motehm in.”   
\p
\v 16 Kən Tomas u, kətaun-in məmə Mil Mil, in tən-ipən kəm netəmim neen mɨn rəha Iesu məmə, “Təwɨr, pəs kitat rafin kotuwɨn, məmə kitat rafin okotɨmɨs əm kitat min.”   
\s1 Iesu in nəukətɨ naiir-pa  //  mɨn e nɨmɨsən  
\p
\v 17 Nian Iesu təmiet-arəpən Petani, kən təməto məmə kəmɨtənɨm Lasaros, tɨnos nian kuwɨt rəkɨs.  
\v 18 Latuənu u Petani, in iuəhkɨr əm o Jerusalem, okəmə naka suatɨp lan tahmen e kilomita kɨsɨl,  
\v 19 kən netəm Isrel tepət kəmotuwa məmə okotehm Mata ne Meri motɨləs-ipər nətəlɨgən rəhalau məto-inun katuəto tərat o rəhalau kaka təmɨmɨs.   
\p
\v 20 Kən nian Mata təməto məmə Iesu tatuwa, in təmətul muwɨn məmə otəplan. Məto Meri, in təmatəpələh əm imə.\f + \fr 11:20 \ft Luk 10:38-42\f*  
\v 21 Kən Mata təmən-ipən kəm Iesu məmə, “Etəm-iasol, okəmə ik nəmətatɨg ikɨn-u, okol rəhak kaka təməsɨmɨsən.  
\v 22 Məto io enɨtun əh məmə nat naka onakətapəh-in kəm Uhgɨn, kən Uhgɨn otəpanos-ipɨnə kəm ik.”   
\p
\v 23 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Rəham kaka otəpanəmegəh mɨn.”   
\p
\v 24 Mata təmə, “Io ekɨtun məmə Lasaros otəpanəməgəh mɨn e Namnun Nian, itəm netəmim rafin kəmotɨmɨs okotaiir-pa mɨn.”\f + \fr 11:24 \ft Dan 12:2; Jon 5:28,29; 6:39,40; Wək 24:15\f*   
\p
\v 25 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Io u, io Nəukətɨ Naiir-pa Mɨnən e Nɨmɨsən, kən io mɨn, io Nəukətɨ Nəmegəhən. Etəmim itəm in otahatətə lak, nat əpnapɨn məmə in təmɨmɨs, məto in otəmegəh mɨn.  
\v 26 Kən etəmim itəm tatəmegəh kən mətahatətə lak,\f + \fr 11:26 \ft Jon 3:15\f* in okol təsɨmɨs agɨn-əhən nian kit ne.\f + \fr 11:26 \ft Mat 25:46\f* ?Nəkatahatətə e nəghatən u rəhak?”   
\p
\v 27 Mata tən-ipən kəm in məmə, “Əwəh, Iərəmərə. Io enatahatətə lam, məmə ik Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa. Ik Nətɨ Uhgɨn. Ik u inun, aupən netəmim kəmoatən məmə ik onəpanuwa e nətueintən.”   
\s1 Iesu təmasək  
\p
\v 28 Nian Mata tɨnən rəkɨs nəghatən u, kən muwɨn məmə otən-ipən kəm pian Meri tuwa. Təmuwɨn kən masiwən-in-pən e matəlgɨn məmə, “Iəgətun\f + \fr 11:28 \ft Jon 13:13\f* tɨnuwa rəkɨs. Tolkeike məmə otəplan ik.”  
\v 29 Kən nian Meri təməto nəghatən u, təmətul uəhai əm, matuwɨn məmə otəplan Iesu.  
\v 30 Iesu in təsuwamən əh latuənu, in tatətul əh-ikɨn Mata təmuwɨn ikɨn mehm.  
\v 31 Kən nian netəm Isrel mɨn u itəm kəmoatəpələh imə ilat Meri, moatɨləs-ipər rəhan nətəlɨgən, kəmotəplan in təmətul uəhai əm matuwɨn ihluə, kən ilat kotuarisɨg-in. Nɨkilat təht məmə tatuwɨn e suwɨt, otasək.   
\p
\v 32 Meri təmiet-arəpən u ikɨn Iesu tatətul ikɨn, kən nian təməplan Iesu, in təmɨsin nulɨn mən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, okəmə ik nəmətatɨg ikɨn-u, kən okol rəhak kaka təsɨmɨsən.”   
\p
\v 33 Nian Iesu təməplan məmə pətan u ne netəmim mɨn un ilat min koatasək, in təməto tərat pɨk, nɨkin tɨfɨm.  
\v 34 Kən in təmətapəh olat məmə, “?Nəmotɨtənɨm hiə?”  
\p Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, wa-tu məplan.”   
\p
\v 35 Iesu, nahwi nəmtɨn təmaiəh.\f + \fr 11:35 \ft Luk 19:41\f*  
\v 36 Kən netəm Isrel mɨn u, ilat kotəmə, “Ei, netəmim. !In təmolkeike pɨk agɨn-əh suah u taprəkɨs!”   
\p
\v 37 Məto ilat neen mɨn koatən məmə, “Suah əh in əh aupən, təmol-wɨr iganəmtɨn əpɨs. ?Kən təhrol məsən-iəhauən Lasaros məmə təsɨmɨsən?”   
\s1 Iesu təmosmegəh mɨn Lasaros  
\p
\v 38 Kən Iesu təməto mɨn tərat pɨk, kən in təmuwɨn əpəh e suwɨt. Ilat kəmotɨtənɨm Lasaros əpəh e nɨpəg kəpiel kit, kən motɨləs-ipən mɨn kəpiel kit mɨn motahtosɨg-in-pən nɨpəg kəpiel lan.  
\v 39 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Otahwin rəkɨs-tu kəpiel.”  
\p Kən Mata u, wɨnɨ Lasaros, tən-ipən kəm Iesu məmə, “Etəm-iasol, in tɨnəpien rəkɨs. Kəmɨtənɨm tɨnos nian kuwɨt rəkɨs.”   
\p
\v 40 Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “?Təhrol? ?Ik nɨnaluin məmə emən-ipɨnə rəkɨs kəm ik məmə okəmə nakahatətə lak kən onəkəplan nəsanənən asol ne nepətən əhag-əhag rəha Uhgɨn?”  
\v 41 Tol nəhlan, ilat kəmotahwin rəkɨs kəpiel. Kən Iesu təmuag-pər kən məmə, “Tata, io iatən tagkiu kəm ik məto-inu nəməto rəkɨs rəhak nəghatən.  
\v 42 Kən ekɨtun məmə e nian rafin, natəto io. Məto iatən nəghatən u, o netəm mɨn u, itəm koatətul tɨtəlau-in io, məmə ilat okotahatətə məmə ik nəmahl-ipa io.”\f + \fr 11:42 \ft Jon 3:17\f*  
\v 43 Kən əmun, nian Iesu tɨnən rəkɨs nəghatən u, in təmaun əfəməh məmə, “!Lasaros, ətul miet!”  
\v 44 Kən Lasaros təmətul miet, matəmɨk mətmətɨg əm nɨməhan mɨn u itəm kəməlis ətain nelmɨn ne nelkɨn ne nɨganəmtɨn ne lan. Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Otɨkɨs rəkɨs nɨməhan mɨn əh, pəs in taliwək.”   
\s1 Netəm-iasol mɨn rəha Isrel kəmotegəs-in suatɨp məmə okotoh Iesu  
\r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2;  //  Luk 22:1-2)  
\p
\v 45 Netəm Isrel itəm kəmotuwa o Meri kən motehm natɨmnat mɨn u itəm Iesu təmol, ilat tepət kəmotahatətə lan.  
\v 46 Məto ilat mɨn neen kəmotuwɨn o Farisi mɨn, kən motən-iarəp kəm ilat rafin natɨmnat mɨn itəm Iesu təmol.  
\v 47 Kən o nat u, Farisi mɨn u ne pris asol mɨn ilat kəmotaskəlɨm nuəfɨmɨnən asol kit rəhalat, kən ilat kəmotən kəm ilat mɨn məmə, “?Okotəhrol nulan? Suah əh tɨnatol nəmtətin tepət.  
\v 48 Okəmə okotapəs əm, tatol nəhlan, kən netəmim rafin okotahatətə lan, kən netəm Rom ilat okotuwa motərəkɨn Nimə Rəha Uhgɨn ne kantri rəhatat kən motos-irəkɨs ilau e nelmɨtat.”   
\p
\v 49 Kən ilat kit u, nərgɨn u Kaeafas, in pris asol agɨn e nup əh. Tol nulan, in təmən məmə, “Itəmat nəkotəruru agɨn-əh nat u.  
\v 50 ?Təhrol itəmat nəsotɨtunən? ?Itəmat nəsotɨtunən məmə təwɨr məsɨn otəmat məmə etəmim kitiəh əm otɨmɨs o netəmim, taprəkɨs-in məmə kantri apiəpiə otɨmɨs?”\f + \fr 11:50 \ft Jon 18:14\f*   
\p
\v 51 Nian in tɨnən nəghatən u, in təməsən atɨpən e nətəlɨgən əm rəhan. In pris asol agɨn e nup əh, kən in təmaupən mən-iarəp nəghatən itəm Uhgɨn təmos-ipən kəm in. Kən in təmən məmə Iesu in otɨmɨs o nosmegəhən netəm Isrel.\f + \fr 11:51 \ft Kaiəfəs tolkeike məmə okohamnu Iesu məto-inu təsolkeikeən məmə netəm Rom okotərəkɨn kantri rəha netəm Isrel. Məto, in təmatən aupən nat kit itəm otuwa mol nɨpahrienən lan, məto in təruru nat əh in tatən. Rəhan nəghatən, nɨpətɨn tatəgətun məmə Iesu otəkəike mɨmɨs məmə Uhgɨn otəsolən nalpɨnən kəm rəhan netəmim o rəhalat təfagə rat mɨn.\f*   
\p
\v 52 Kən məto rəhan nɨmɨsən, sənəmə o nosmegəhən netəm Isrel əm, məto o nosməgəh mɨnən nenətɨ Uhgɨn mɨn itəm kotan atit e nətueintən, kən mol ilat kotuwa motol kitiəh əm.\f + \fr 11:52 \ft Aes 49:6; Jon 10:16\f*  
\v 53 Tol nəhlan, e nian əh, ilat kəmotegəhan-in məmə okotəkəike kegəs-in suatɨp kit o nohamnuən Iesu.  
\v 54 Kən o nat u, Iesu təsaliwək-arəp mɨnən ikɨn mɨn e Jutia, in təmagɨm ikɨn-u, muwɨn əpəh e taon kit, nərgɨn u Efraim. Taon u, in iuəhkɨr əm o ikɨn taruən-aruən ikɨn. Kən in mətatɨg ikɨn əh, ilat rəhan mɨn netəmim.   
\s1 Netəmim kəmoatol əpen-əpenə o nolən lafet rəha Nuhagego-inən  
\p
\v 55 Tɨnatuwa iuəhkɨr o nian rəha lafet kit rəha netəm Isrel, nərgɨn u, lafet rəha Nuhagego-inən.\f + \fr 11:55 \ft Eks 12:13,23,27\f* Kən netəmim tepət kɨnoatiet ikɨn pɨsɨn pɨsɨn mɨn mɨnoatuwa Jerusalem məmə okotol natɨmnat mɨn məmə ilat okotaruətuəh\f + \fr 11:55 \ft Okotaruətuəh, nɨpətɨn un, məmə ilat okotafəl wɨr ilat mɨn, məto-inu ilat kotɨtun məmə ilat kotamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn.\f* e nɨganəmtɨ Uhgɨn, paupən un, məpanotuwɨn e lafet əh.  
\v 56 Kən netəm mɨn əh kɨnoategəs-in Iesu. Kən nian kəmotuəfɨmɨn e Nimə Rəha Uhgɨn, kɨnoatətapəh-ətapəh olat mɨn məmə, “?Kəruru mə Iesu otuwa e lafet u, o kəp?”   
\p
\v 57 Məto e nian əh, pris asol mɨn ne Farisi mɨn kəmotələhəu nəghatən kit, məmə okəmə etəmim kit tɨtun ikɨn Iesu tətatɨg ikɨn, in otəkəike muwa mən-iarəpən kəm ilat, pəs mopael mɨn kotuwɨn motaskəlɨm.   
\c 12  
\s1 Meri təmau nelkɨ Iesu e senta  
\r (Mat 26:6-13; Mak 14:3-9)  
\m
\v 1 Nian sikis əh-ikɨn tətatɨg əh kəpənan e nian rəha lafet rəha Nuhagego-inən, kən Iesu tɨnɨtəlɨg-pa mɨn Petani, imə Lasaros ikɨn. Suah u inu, Iesu in təmol in təmegəh mɨn.  
\v 2 Kən netəmim ikɨn-u, kəmotol nagwənən kit rəha Iesu. Kən Mata in tos nagwənən, muwa.\f + \fr 12:2 \ft Luk 10:38-42\f* Kən Lasaros mɨn əh-ikɨn e nagwənən əh, ilat Iesu ne, koatəməhl-pən, moatagwən.\f + \fr 12:2 \ft Nɨpahrienən məmə ilat kəsotəpələhən motagwən. Məto e nolən rəhalat e nian əh, ilat kotapɨl motɨsin-pən nuwləlmɨlat e tepɨl, kətagwən.\f*  
\v 3 Kən Meri təmos senta kit tatər e nuwigɨ nat, muwa. Senta u, kəmol e nokɨ nato.\f + \fr 12:3 \ft Nato in nat kit nəmiəwɨn tatəpien wɨr, tahmen e nɨgpɨs.\f* Senta əh, nəmiəwɨn təwɨr, kən nəmtɨn tiəkɨs. Kən in təmau nelkɨ Iesu e senta u, kən mafəl e noanun. Nəmiəwɨ senta u, təmɨrəfin nɨpəgnoa nimə.\f + \fr 12:3 \ft Mak 14:3\f*  
\v 4 Məto etəmim kit rəha Iesu, nərgɨn u Jutas Iskariot, suah un uarisɨg otəpanegəhan-in-pən Iesu e nelmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn, in təməhai ron. In təmən məmə,  
\v 5 “?Ik nəkəruru nol-salɨm-in senta u, mos məni lan, kən mos-ipən kəm ian-rat mɨn? Senta u, in tahmen e tri-hanrɨt tenarius.\f + \fr 12:5 \ft Roiu, tri-hanrɨt tenarius tahmen e tri-hanrɨt-taosan vatu.”\f*  
\v 6 In təmən nəhlan, məto sənəmə in tatol nat agɨn e ian-rat mɨn, məto in təmən əm, məto-inu in iakləh. In tatos kətɨm rəha məni rəhalat, kən nian neen, in tətakləh-in.   
\p
\v 7 Məto Iesu təmə, “Əpəs-tu pətan u. Sərəkɨnən rəhan nətəlɨgən. In təmatələhəu wɨr senta u, məmə otau nɨpətɨk, o nian əh itəm okɨtənɨm io lan.  
\v 8 Ian rat mɨn, nian rafin itəmat min ilat nəkotatɨg.\f + \fr 12:8 \ft Dut 15:11\f* Məto io, okol esatɨgən nian rafin kitat min itəmat.”   
\s1 Pris asol mɨn kəmotegəs-in mɨn suatɨp o nohamnuən Lasaros  
\p
\v 9 Kən nian nɨmanin netəm Jutia kəmotəto məmə Iesu tətatɨg latuənu Petani, kən ilat kɨnoatuwa ikɨn. Kəsotuwa əmən məmə okotehm Iesu, məto ilat kotuwa mɨn məmə okotəplan-tu Lasaros u təmɨmɨs, kən Iesu tol mɨn təmegəh.\f + \fr 12:9 \ft Jon 11:43,44\f*  
\v 10 Kən əmun, pris asol mɨn, kəmotegəhan-in mɨn məmə okəkəike kohamnu mɨn Lasaros,  
\v 11 məto-inun nian netəm Isrel tepət kəmotəplan Lasaros təməmegəh mɨn, kən ilat kəmotahatətə e Iesu, kən mɨnotapəs rəhalat netəm-iasol mɨn.   
\s1 Iesu təmuwa Jerusalem matol əp in məmə in kig  
\r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40)  
\p
\v 12 Kəmən lawɨgin, nɨmanin netəmim itəm kəmoatuwa Jerusalem məmə okotol lafet rəha Nuhagego-inən, kəmotəto məmə Iesu tətaliwək mɨnatuwa e taon.  
\v 13 Kən tol nəhlan, ilat kəmotiet e taon u, moatəmɨk nat kit tahmen e nɨmalɨ nəmɨl\f + \fr 12:13 \ft Nɨmalɨ nəmɨl u in nəmtətin rəha nəptən rəhalat ne nol winən e tɨkɨmɨr mɨn rəha netəm Isrel. Okəm-naka ilat kəmoturin-urin nɨmalɨ nəmɨl məto-inu nɨkilat tatəht məmə Iesu in Kristo, kən in tɨnuwa məmə otəmki-rəkɨs ilat e nərəmərəən rəha netəm Rom.\f* moatuwɨn mə okotəplan Iesu. Kən moatagət əfəməh moatən məmə,  
\q1 “!Hosana!\f + \fr 12:13 \ft Nəghatən u, “Hosana,” nɨpətɨn ətuatɨp in “Asitu, Uhgɨn, osmegəh itɨmat,” məto e nian rəha Iesu, nəghatən u, ilat kəmotəuhlin əm nɨpətɨn məmə, “!Ənwiwi Uhgɨn!” Ves u ilat koatən, in təmɨsɨ-pən e Sam 118:25-26.\f*  
\q1 !Iərəmərə Uhgɨn tətatɨg ilau suah u itəm tatuwa e nərgɨn!  
\q1 !Iərəmərə Uhgɨn tətatɨg ilau Kig u rəha netəm Isrel!”\f + \fr 12:13 \ft Jon 1:49\f*   
\p
\v 14 Kən Iesu təməplan nətɨ togki kit, kən tasuə lan maliwək matuwɨn. Natɨmnat mɨn u, Naoa Rəha Uhgɨn tɨnəmən rəkɨs məmə,\fig |alt="tied donkey" src="HK00033B.TIF" size="col" loc="Jhn 12:14-15" ref="Jon 12:14" \fig*   
\q1
\v 15 “Netəm Saeon,\f + \fr 12:15 \ft Jerusalem u, kəmotaun-in mɨn məmə Saeon, məto-inun nərgɨn əh rəha nɨtot kit itəm kəmiləkɨn-pər taon lan. Saeon u, in nərgɨ Jerusalem kit mɨn.\f* itəmat sotəgɨnən.  
\q1 !Otəplan-tu! !Kig rəhatəmat tatuwa,  
\q1 in tɨtasuə e nətɨ togki maliwək matuwa!”\f + \fr 12:15 \ft Sek 9:9\f*   
\p
\v 16 E nian əh, netəmim rəha Iesu ilat kotəruru nɨpətɨ nat u. Məto uarisɨg, nian Iesu tɨnəmegəh mɨn e nɨmɨsən, kən Uhgɨn tɨnol əp rəkɨs nepətən rəha Iesu, kən nɨkilat təpanəht məmə aupən, kəməte rəkɨs nəghatən lan e Naoa Rəha Uhgɨn, kənu netəmim kɨnotol nəghatən mɨn əh tɨnuwa mɨnol nɨpahrienən lan.   
\p
\v 17 E nian Iesu təmaun-in Lasaros, kən Lasaros tiet e nɨpəg kəpiel məmegəh mɨn, nɨmanin netəmim tepət kəmotatɨg ilat əh-ikɨn. Kən ilat əh kəmotətul-arəp mɨnotən-iarəp natɨmnat mɨn u in təmol.  
\v 18 Tol nəhlan, netəmim tepət kəmotuwa məmə okotəplan Iesu, məto-inu koatəto məmə in təmol nəmtətin əh.  
\v 19 Kən Farisi mɨn kɨnoatən-ən kəm ilat mɨn məmə, “!Otəplan-tu, okol kitat kəsotol agɨn-əhən nat kit. Roiu əh, netəmim rafin e nətuounən kɨnoatuarisɨg-in!”   
\s1 Netəm Kris neen kəmotolkeike məmə okotəplan Iesu  
\p
\v 20 Kən nian netəmim kəmotuwɨn Jerusalem məmə okotəfak e nian rəha lafet u, kən netəm Kris neen mɨn əh-ikɨn ilat min, kəmoatəfak.  
\v 21 Netəm Kris mɨn u kəmotuwa motehm Filip. Filip in etəm Petsaeta əpəh Kalili. Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, iakotolkeike məmə ekotəplan Iesu.”  
\v 22 Kən Filip tətul muwɨn mən-ipən kəm Antru, kən ilau kəmian muən-ipən kəm Iesu.   
\p
\v 23 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Roiu əh, Nətɨ Etəmim, rəhan nian tɨnuwa rəkɨs, məmə Uhgɨn otol əp rəhan nepətən əhag-əhag.  
\v 24 Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, etəmim otəkəike mɨtənɨm nɨkuti nat e nɨsɨp kən otɨmɨs. Okəmə təsɨmɨsən, kən okol təsəwiəən kən məsoeən. Məto okəmə otɨmɨs, kən otoe-in noan tepət, tepət.\f + \fr 12:24 \ft 1 Korin 15:36\f*  
\v 25 Etəm nɨkin tatəht pɨk rəhan nəmegəhən e nətueintən u, in otəmkarəpən-in. Məto etəmim itəm nɨkin təsəht pɨkən nəhlan rəhan nəmegəhən e nətueintən u, in otaskəlɨm wɨr nəmegəhən rəhan o nəmegəhən lilɨn.\f + \fr 12:25 \ft Mat 10:39; 16:25; Mak 8:34-38; Luk 14:26; 17:33; 2 Korin 5:14-15\f*  
\v 26 Etəm tolkeike məmə otol wək rəhak, in otəkəike muarisɨg-in io,\f + \fr 12:26 \ft Mat 10:38; Luk 14:27\f* kən okəmə ikɨn pəhruən io ekatɨg ikɨn, kən in mɨn, in otatɨg ikɨn-u.\f + \fr 12:26 \ft Jon 14:3; 17:24\f* Kən etəm tatol wək rəhak, Tata Uhgɨn otɨsiai-in.”   
\s1 Iesu təməghat-in nɨmɨsən rəhan  
\p
\v 27 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Roiu əh, nɨkik tɨtahmə pɨk.\f + \fr 12:27 \ft Mat 26:38,39; Jon 11:33,38; 13:21\f* ?Oekahrol min-nulan? Okol esənən məmə, ‘Tata, ohrəkɨs nahməən itəm tatuwa ron io.’ Natɨmnat u inu, io emuwa ron.  
\v 28 Tata, ik os-ipər atɨp nərgəm.”  
\p Kən əmun, roiu agɨn-əh, ilat kəmotəto nəwian kit təmɨsɨ-pən e neai tatən məmə, “Io enɨləs-ipər rəkɨs nərgək, kən roiu əh, oekɨləs-ipər mɨn.”   
\p
\v 29 Kən netəmim itəm kəmotətul iuəhkɨr ron kəmotəto nəwian əh, kən ilat neen kotəmə, “!Netəmim! ?Naka u? ?Kaluəluə kit, o?” Məto neen kotəmə, “Nagelo kit əh tatəghat kəm in.”   
\p
\v 30 Məto Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Nəwian u, təməsuwamən məmə io ekəto. Məto təmuwa məmə itəmat onəkotəto.\f + \fr 12:30 \ft Eks 19:9; Jon 11:42\f*  
\v 31 Roiu əh tɨnol nian itəm Uhgɨn otakil nolən rəha netəmim e nətueintən. Roiu əh, in otoh-iəhau nəsanənən rəha Setan,\f + \fr 12:31 \ft Nat əpnapɨn məmə nɨmɨsən rəha Iesu təmol məmə okəm-naka Setan təmol win, məto nɨpahrienən məmə in təsol winən. Əplan-tu Luk 10:18; Hip 2:14-15; 1 Jon 4:4; Nol Əpən 12:8-9.\f* iərəmərə rəha nətueintən u.\f + \fr 12:31 \ft Mat 4:8-9; Jon 14:30; 16:11; 2 Korin 4:4; Efes 2:2, 6:12\f*  
\v 32 Nian katɨləs-ipər io ilɨs,\f + \fr 12:32 \ft E naoa rəha Jon, tatəghat-in nəghatən u “katɨləs-ipər io ilɨs” nian tepət. Kən in nɨpətɨn kəiu. Nian tatən “katɨləs-ipər io ilɨs,” nɨpətɨn kit in tatəghat-in nɨmɨsən rəha Iesu e nɨg kəməluau. Kən nɨpətɨn kit mɨn, e nɨg kəməluau əh, in tatəgətun nəwɨrən asol ne nepətən asol rəha Iesu.\f* kən io oekiuw-pa netəmim rafin kotuwa ron io.”\f + \fr 12:32 \ft Jon 3:14; 6:44; 8:28\f*  
\v 33 E nəghatən u, in tɨnuhapɨk e nɨmɨsən rəhan.\f + \fr 12:33 \ft Fil 2:8-9; 1 Tim 3:16; Hip 1:3\f*   
\p
\v 34 Kən netəmim kəmotən-ipən kəm in motən məmə, “Itɨmat enotəto rəkɨs e Lou rəhatat, məmə nian Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa tuwa, in otətatɨg lilɨn əm, matuwɨn namnun tɨkə.\f + \fr 12:34 \ft Netəmim nɨkilat tatəht ves mɨn əh, tahmen e 2 Saml 7:16, Sam 72:17; 89:4,35-37; 110:1,4, Aes 9:7; Esik 37:25; Dan 7:14. Nɨkilat təsəhtən ves mɨn itəm koatən məmə Kristo in otaupən mɨmɨs.\f* ?Təhrol ik nakatən məmə netəmim okotəkəike motɨləs-ipər Nətɨ Etəmim? ?Məto Nətɨ Etəmim u, in pah?”   
\p
\v 35 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nəhag-əhagən u, tətatɨg otəmat o nian təkəku əm. Kən nian nəhag-əhagən u tətatɨg otəmat, itəmat nəkotəkəike motaliwək lan. Okəmə kəpə, kən napinəpən otɨrəfin itəmat. Kən etəmim itəm tətaliwək e napinəpən, in təruru ikɨn in tatuwɨn ikɨn.  
\v 36 Nian nəhag-əhagən u tətatɨg əh otəmat, itəmat nəkotəkəike motahatətə e nəhag-əhagən u məmə itəmat nakotuwa nenətɨ nəhag-əhagən.”\f + \fr 12:36 \ft Mat 5:14; Efes 5:8-9; 1 Tes 5:5\f*  
\s1 Netəm Isrel ilat kəməsotahatətəən e Iesu  
\p Nian Iesu təmən rəkɨs nəghatən u kəm ilat, kən magɨm mapəs ilat muwɨn matəhluaig.  
\v 37 Nat əpnapɨn məmə in tɨnol rəkɨs nəmtətin tepət e nɨganəmtɨ netəm Isrel, məto ilat kəsotahatətəən lan.  
\v 38 Ien rəha Uhgɨn u Aesea, təmaupən matəghat-in rəhalat nolən. Kən nat u təmuwa məmə otol nəghatən rəhan tuwa mol nɨpahrienən lan. In təmən məmə,  
\q1 “?Iərəmərə, pah otahatətə e nəghatən rəhatɨmat?  
\q1 ?Ekoatən-iarəp, kən pah otahatətə lan?  
\q1 ?Kən Iərəmərə otol əp kəm pah nahgin itəm təsanən pɨk o nosmegəhən?”\f + \fr 12:38 \ft Aes 53:1; Rom 10:16\f*   
\p
\v 39 Kənu ilat kotəruru nahatətəən lan məto-inu tahmen-pən əm məmə Aesea təmən-iarəp mɨn aupən məmə,   
\q1
\v 40 “In təmol ilat məmə nɨganəmtɨlat otəpɨs.  
\q1 Okəmə təsəpɨsən, kən ilat okotəplan nat kən motɨtun.  
\q1 Kən in tɨnahtosɨg-in rəkɨs nɨkilat.  
\q1 Okəmə təsolən, kən ilat okotenatɨg kən motɨtun nəuhlinən nətəlɨgən rəhalat, kən motahatətə lak, ekol nəmegəhən rəhalat tuwiwi mɨn.”\f + \fr 12:40 \ft Aes 6:10\f*   
\p
\v 41 Ien rəha Uhgɨn, Aesea u aupən, təmən nulan məto-inun in təməplan nepətən əhag-əhag rəha Iesu, kən tol nəhlan, in tatəghat-in.\f + \fr 12:41 \ft Aes 6:1-4\f*   
\p
\v 42 Kən məto, netəm-iasol mɨn tepət məsɨn, ilat mɨn kəmotahatətə e Iesu. Məto ilat koatəgin nən-iarəpən məmə ilat kəmotahatətə lan, məto-inun koatəgin Farisi mɨn məmə okotahl-iarəp ilat e nimə rəha nuəfɨmɨnən,  
\v 43 məto-inu netəm iasol mɨn u, ilat kotolkeike pɨk məmə netəmim okotənwiwi ilat, taprəkɨs-in məmə Uhgɨn nɨkin otagien olat.   
\s1 Nəghatən rəha Iesu tɨtun nakilən nolən rəha netəmim  
\p
\v 44 Kən Iesu təmagət əfəməh məmə, “Etəmim itəm tətahatətə lak, sənəmə tətahatətə pɨsɨn əm lak, məto tətahatətə mɨn e Uhgɨn itəm təmahl-ipa io.  
\v 45 Kən etəmim u itəm təməplan io, sənəmə təməplan əm io. In təməplan mɨn Uhgɨn u təmahl-ipa io.\f + \fr 12:45 \ft Jon 14:8-9\f*  
\v 46 Io u nəhag-əhagən.\f + \fr 12:46 \ft Jon 1:4\f* Emuwa e nətueintən u, məmə etəmim itəm otahatətə lak, otəsatɨgən e napinəpən.  
\v 47 Etəmim itəm tatəto rəhak nəghatən, məsolən, okol esən-iarəpən rəhan nalpɨnən, məto-inun eməsuwamən e nətueintən u məmə ekən-iarəp nalpɨnən rəha netəmim. Məto emuwa məmə ekosmegəh ilat.\f + \fr 12:47 \ft Jon 3:17\f*  
\v 48 Məto etəmim itəm tatəuhlin-pa məntaan kəm io, məsosən rəhak nəghatən, nat kit əh-ikɨn tətatɨg məmə in otən-iarəp rəhan nalpɨnən. O Namnun Nian, nəghatən mɨn u rəhak, ilat okotən-iarəp nalpɨnən rəhan.\f + \fr 12:48 \ft Jon 5:45\f*  
\v 49 Tol nəhlan məto-inu nəghatən mɨn u, sənəmə rəhak pɨsɨn əm, məto Tata Uhgɨn u təmahl-ipa io, kən in təmən məmə ekəkəike muwɨn mən nəhlan, kən mol nəhlan.\f + \fr 12:49 \ft Jon 14:31\f*  
\v 50 Kən io enəmɨtun rəkɨs məmə nəghatən mɨn u, itəm in təmən-ipa kəm io, nəmegəhən lilɨn tətatɨg lan. Kən tol nəhlan, nəghatən mɨn u iakatən ilat, Tata Uhgɨn təmən-ipa kən məgətun io elat, məmə ekən mihin.”   
\c 13  
\s1 Iesu təmau nelkɨ rəhan netəmim  
\m
\v 1 Tɨnuwa mətoarus nian netəm Isrel kotol lafet lan, lafet rəha Nuhagego-inən, kən Iesu tɨnɨtun məmə rəhan nian tɨnuwa rəkɨs məmə otiet e nətueintən u, muwɨn mehm Tata Uhgɨn.\f + \fr 13:1 \ft Jon 16:28\f* Nian rafin in təmatolkeike pɨk rəhan netəmim u kotatɨg e nətueintən, kən məto roiu in tatəgətun əsas rəhan nolkeikeən rafin kəm ilat.  
\v 2 Tɨnehnaipən, Iesu ne rəhan netəmim mɨn kəmoatagwən, kən Setan tɨnatos-ipən-os-ipən rəkɨs kəm Jutas Iskariot, nətɨ Saimon, məmə in otosalɨm-in Iesu tuwɨn e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhan.  
\v 3 Iesu təmɨtun məmə Tata Uhgɨn təmələhəu-pən rəkɨs natɨmnat rafin u e nelmɨn,\f + \fr 13:3 \ft Mat 28:18\f* kən tɨnɨtun mɨn məmə in təmɨsɨ-pən o Uhgɨn, kən in otəpanɨtəlɨg-pən mɨn o Uhgɨn.  
\v 4 Tol nəhlan, in təmətul, kən mapeg rəkɨs rəhan sot asol, kən mətəut-in tawɨl kit.  
\v 5 Kən mɨləs pesɨn kit, mətu-pən nəhau lan, kən əmun mətuoun mətau nelkɨ rəhan mɨn netəmim, kən mətafəl e tawɨl, tawɨl u itəm in tatətəut-in.   
\p
\v 6 Təmol mihin, muwɨn e Saimon Pita, kən Pita tən-ipən kəm in məmə, “?Iərəmərə, təhrol? Təsəwɨrən məmə ik onakau nelkək.”   
\p
\v 7 Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Roiu ik nəkəruru nɨpətɨ nat u io iatol, məto uarisɨg un, onəpanɨtun nɨpətɨn.”   
\p
\v 8 Kən Pita tən-ipən kəm in məmə, “Okol nəsauən nelkək nian kit ne.”  
\p Məto Iesu təmə, “Okəmə ekəsauən nelkəm, kən okol ik nəkəsuwamən mol rəhak etəmim.”   
\p
\v 9 Kən Saimon Pita təmən-ipən kəm in məmə, “!Iərəmərə, okəmə tol nəhlan, kən onasauən əm nelkək, məto onakau mɨn nelmək ne rəhk-kapə!”   
\p
\v 10 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “!Kəp! Etəm un tɨnaig rəkɨs, in tɨnəruən rəkɨs, tɨnahmen. Təwɨr əm məmə okəsau mɨnən nɨpətɨn; məto io oekəike mau mɨn əm nelkɨn. Itəmat nɨnotəruən rəkɨs. Məto sənəmə itəmat rafin agɨn-əh.”\f + \fr 13:10 \ft Jon 13:18\f*  
\v 11 Iesu tɨnɨtun rəkɨs məmə ilat pah un otegəhan-in-pən in e nelmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn. Tol nəhlan, kən in tən məmə, “Sənəmə itəmat rafin agɨn-əh.”   
\p
\v 12 Nian Iesu tɨnau rəkɨs nelkɨ rəhan netəmim mɨn, kən muwɨn mɨn e rəhan napən, kən muwɨn mɨn məpələh e nəmeen e tepɨl. Kən əmun mətapəh olat məmə, “?Itəmat nəkotɨtun nɨpətɨ nat u emol roiu agɨn etəmat?\fig |alt="Jesus eating last supper with disciples" src="LB00320B.TIF" size="span" loc="Jhn 13:12-30" ref="Jon 13:12" \fig*  
\v 13 Itəmat nakotaun-in io məmə Iəgətun ne Iərəmərə, kən tətuatɨp əm nulan, məto-inun nɨpahrienən məmə io u, rəhatəmat Iəgətun ne rəhatəmat Iərəmərə.   
\p
\v 14 “Məto-inu io, io u rəhatəmat Iərəmərə ne io Iəgətun rəhatəmat, kənu io ekau nelkɨtəmat, kənu itəmat mɨn, onəkotau nelkɨtəmat mɨn.\f + \fr 13:14 \ft 1 Pita 5:5\f*  
\v 15 Io emol məgətun itəmat lan, məmə itəmat onəkotol nolən kitiəh əm, məmə inu, emol mihin etəmat.  
\v 16 Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, iolwək kit, in təsaprəkɨs-inən rəhan etəm-iasol, kənu iahl-ipən in təsaprəkɨs-inən etəm tɨtahləpis.\f + \fr 13:16 \ft Luk 6:40\f*  
\v 17 Roiu əh, itəmat nəkotɨtun wɨr natɨmnat mɨn u. Kən o nat u, okəmə nəkoatol nulan, kən itəmat onəkotos nəwɨrən o Uhgɨn.\f + \fr 13:17 \ft Mat 7:24,25; Luk 11:28; Jem 1:25\f*   
\p
\v 18 “Io esənən itəmat rafin.\f + \fr 13:18 \ft Jon 13:10\f* Io ekɨtun wɨr itəmat mɨn un itəm io emɨtəpun itəmat.\f + \fr 13:18 \ft Jon 15:16\f* Məto nəghatən u rəha Naoa Rəha Uhgɨn, otəkəike muwa mol nɨpahrienən lan. Nəghatən u tatən məmə, ‘Etəmim u, aupən itɨmlau ematuagwən kələh e plet kitiəh, məto roiu, in tɨnəuhlin rəhan nətəlɨgən, mɨnatol noa kəm io.’\f + \fr 13:18 \ft Sam 41:9\f*  
\v 19 Io iatən-iarəp natɨmnat mɨn u kəm itəmat u-roiu, nian okəsolən əh. Məto nian okatol, kən itəmat onəkotahatətə lak, məmə Io u inu.\f + \fr 13:19 \ft “Io u inu” - Əplan-tu futnot e Jon 4:26.\f*  
\v 20 Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, etəmim pah itəm tatos rəhak iahləpis kən nɨkin tagien ron, tahmen-pən əm məmə in tatos mɨn io, kən nɨkin tagien ron io. Kənu etəmim itəm tatos wɨr io, kən nɨkin tagien ron io, tahmen-pən əm məmə in tatos wɨr mɨn rəhak Tata, kən nɨkin tagien ron.”\f + \fr 13:20 \ft Mat 10:40; Jon 17:18\f*   
\s1 Iesu təmən-iarəp məmə Jutas in otegəhan-in-pən in e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn  
\r (Mat 26:20-25; Mak 14:17-21;  //  Luk 22:21-23)  
\p
\v 21 Nian Iesu tɨnən-iarəp rəkɨs nəghatən əh, kən nɨkin təməfɨgəm pɨk, kən in təmə, “Nɨpahrienən agɨn u iatən-ipɨnə kəm itəmat məmə, itəmat kit u ikɨn-u, otegəhan-in-pən io e nelmɨ tɨkɨmɨr mɨn rəhak.”   
\p
\v 22 Kən rəhan netəmim mɨn kəmotətag-pən motəplan ilat mɨn. Nɨkilat natəht məmə kəruru məmə in tatən pah.  
\v 23 Kən ilat kit u itəm Iesu in tolkeike pɨk,\f + \fr 13:23 \ft Etəmim itəm naoa u tatən, in Jon u itəm tətapɨl iuəhkɨr o Iesu. In u, itəm Iesu tolkeike pɨk, məto in təməte naoa u, kən məsənən nərgɨn.\f* in tataməhl\f + \fr 13:23 \ft E nolən rəhalat e nian əh, ilat kotəməhl nəhlan moatagwən.\f* iuəhkɨr əm o Iesu.  
\v 24 Kən Saimon Pita, in təmasgəwɨn-pən anion kəm in məmə, “Ətapəh-tu ron, məmə etəmim pah əh in tatən.”   
\p
\v 25 Kən suah əh təmiəu-iəu muwa iuəhkɨr o Iesu, kən mətapəh ron məmə, “?Iərəmərə, pah un nakatən?”  
\v 26 Kən Iesu təmə, “Io ekəmkas pɨret məsɨn, kənu meer-pən e sup, kən mos-ipən kəm in, kənu suah u, inun.” Kən əmun, in təməmkas pɨret kit, meer-pən e sup, kən mos-ipən kəm Jutas, nətɨ Saimon Iskariot.  
\v 27 Kən Jutas təmos pɨret un. Kən Setan tɨnalpin rəhan nətəlɨgən.  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Nat u nakəmə nakol, uwɨn uəhai əm mol.”\f + \fr 13:27 \ft Luk 22:3\f*\f + \fr 13:27 \ft Setan: Əplan e tiksonari.\f*  
\v 28 Netəmim mɨn un rəha Iesu itəm kotəməhl tɨtəlau e tepɨl moatagwən, ilat kəsotɨtunən məmə Iesu təmən-ipən nəghatən u kəm in o naka.  
\v 29 Jutas in tɨtahtu kətɨm rəha məni rəhalat, kən ilat neen nɨkilat təht məmə Iesu təmən-ipən kəm in məmə otuwɨn mos-nəmtɨn nagwənən neen nɨgɨlat o lafet, o okəm-naka tatuwɨn otos-ipən məni neen kəm ian-rat mɨn.\f + \fr 13:29 \ft Jon 12:5-6\f*  
\v 30 Kən nian Jutas təmos rəkɨs pɨret u, təmətul miet uəhai əm. Kən tɨnapinəp rəkɨs.\f + \fr 13:30 \ft Luk 22:53\f*   
\s1 Iesu təmən nəghatən wi kit məmə okotol  
\p
\v 31 Nian Jutas tɨniet rəkɨs, kən Iesu təmə, “Roiu əh, Uhgɨn tɨnatɨləs-ipər nərgɨ Nətɨ Etəmim,\f + \fr 13:31 \ft Jon 12:23\f* kən Nətɨ Etəmim tɨnatɨləs-ipər nərgɨ Uhgɨn.  
\v 32 Məto nian Nətɨ Etəmim tɨnol əp rəkɨs nepətən rəha Uhgɨn, kən Uhgɨn atɨp əm in otol əp mɨn nepətən rəha Nətɨ Etəmim. Kən in otol əm huə roiu əm.\f + \fr 13:32 \ft Jon 17:1-5\f*   
\p
\v 33 “Nenətɨk mɨn, okol esatɨgən tuwəh kitat min itəmat. Kən itəmat onəpanotegəs-in io, məto io iakatən mɨn əm nəghatən kitiəh əm kəm itəmat u-roiu, itəm ematən-ipən kəm netəm-iasol mɨn rəha Isrel aupən. Ematən-ipən kəm ilat məmə, ‘Ikɨn əh ekatuwɨn ikɨn, itəmat nəkotəruru nuwɨnən ikɨn.’\f + \fr 13:33 \ft Jon 7:33-34\f*   
\p
\v 34 “Io iatən-ipɨnə nəghatən wi kit kəm itəmat məmə nəkotəkəike moatol.\f + \fr 13:34 \ft Jon 15:12; 1 Jon 2:7-11; 3:11\f* Itəmat nəkotəkəike motolkeike itəmat mɨn.\f + \fr 13:34 \ft Lev 19:18; 1 Tes 4:9; 1 Pita 1:22\f* Tahmen-pən əm məmə io emolkeike mihin itəmat, kənu e nolən kitiəh əm, itəmat nəkotəkəike motolkeike itəmat mɨn.\f + \fr 13:34 \ft Efes 5:1-2; 1 Jon 4:10-11\f*  
\v 35 Kən okəmə nakolkeike nulan itəmat mɨn, kən netəmim rafin okotɨtun məmə itəmat rəhak mɨn netəmim.”\f + \fr 13:35 \ft 1 Jon 3:14; 4:20\f*   
\s1 Iesu təmən-iarəp məmə Pita otəpanən məmə in  //  təruru Iesu  
\r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31;  //  Luk 22:31-34)  
\p
\v 36 Kən Saimon Pita tətapəh ron məmə, “?Iərəmərə, ik onəkuwɨn hiə?”  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Ikɨn əh io ekatuwɨn ikɨn, ik nəkəruru nətəu-pa-mən io roiu, məto uarisɨg un, onəpanuwa.”\f + \fr 13:36 \ft Jon 14:2\f*  
\v 37 Kən Pita tətapəh ron məmə, “?Iərəmərə, oekəsətəu-pənən ik u-roiu o naka? Io, nɨkik tagien əm məmə ekɨmɨs ron ik.”  
\v 38 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “?Ik nakəmə nɨkim tagien əm məmə onakɨmɨs ron io? Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm ik məmə, mənɨg otəsɨmnənən əh, kən ik onakən mau kɨsɨl məmə nəkəruru io.”\f + \fr 13:38 \ft Jon 18:27\f*   
\c 14  
\s1 Iesu in Suatɨp o nuwɨnən o Tata Uhgɨn  
\m
\v 1 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Nɨkitəmat təsahməən. Itəmat nəkotəkəike motahatətə e Uhgɨn,\f + \fr 14:1 \ft Sam 4:5\f* kən motahatətə mɨn lak.  
\v 2 E nimə rəha Tata rəhak, noan tepət əh-ikɨn. Nəghatən u in nɨpahrienən. Okəmə təsol mihinən, okol enən-ipɨnə rəkɨs kəm itəmat. Roiu əh, io ekatuwɨn, ekol əpen-əpenə rəhatəmat.\f + \fr 14:2 \ft Hip 11:16\f*  
\v 3 Kən məto-inu ekuwɨn mol apen-pena otəmat, kən io oepanɨtəlɨg-pa mɨn mos itəmat nakotuwa moatatɨg kitat min io,\f + \fr 14:3 \ft 1 Tes 4:16-17; 2 Korin 5:8, Fil 1:23\f* məmə itəmat onəkotatɨg ikɨn-u itəm io mɨn iakətatɨg ikɨn.\f + \fr 14:3 \ft Jon 12:26\f*  
\v 4 Ikɨn əh iakatuwɨn ikɨn, itəmat nɨnotɨtun rəkɨs suatɨp rəhan.”   
\p
\v 5 Məto Tomas tən-ipən kəm in məmə, “Iərəmərə, itɨmat ekotəruru ikɨn-un nakatuwɨn ikɨn. ?Ekotəhrol nulan motɨtun suatɨp tatuwɨn ikɨn əh?”   
\p
\v 6 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Io u,\f + \fr 14:6 \ft Jon 6:35\f* suatɨp ron.\f + \fr 14:6 \ft Jon 10:9; Hip 10:20\f* Kən io un, nəukətɨ nɨpahrienən,\f + \fr 14:6 \ft Jon 1:14\f* kənu io un, nəukətɨ nəmegəhən.\f + \fr 14:6 \ft Jon 1:4\f* Etəmim kit okol təsuwamən o rəhak Tata okəmə io ekəsosən in muwɨn.\f + \fr 14:6 \ft Wək 4:12\f*  
\v 7 Okəmə nəmotɨtun io, kən nəmotɨtun mɨn rəhak Tata.\f + \fr 14:7 \ft Jon 1:18; 1 Jon 2:23\f* Kən tol nəhlan, tətuoun roiu, nɨnotɨtun rəkɨs in, kən mɨnotəplan.”   
\p
\v 8 Kən Filip tən-ipən kəm in məmə, “Iərəmərə, awi əgətun-tu Tata Uhgɨn kəm itɨmat. Nat əm u inu, itɨmat ekotolkeike.”\f + \fr 14:8 \ft Eks 33:18\f*   
\p
\v 9 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Filip, io emətatɨg təfəməh kitat min itəmat. Məto ik nəkəruru əh io. Etəmim itəm tatəplan io, in tatəplan Tata Uhgɨn.\f + \fr 14:9 \ft Aes 9:6; Jon 1:14; 12:45; 2 Korin 4:4; Fil 2:6; Kol 1:15; Hip 1:3\f* ?Təhrol ik nakatən məmə, ‘Awi, əgətun Tata Uhgɨn kəm itɨmat’?\f + \fr 14:9 \ft Jon 1:18; 10:30; 12:44-45; 13:20\f*  
\v 10 ?Ik nəsahatətəən məmə iakatɨg e Tata Uhgɨn, kənu Tata Uhgɨn tətatɨg lak?\f + \fr 14:10 \ft Jon 14:20; 10:38; 17:21\f* Nəghatən mɨn u iakatən kəm itəmat, sənəmə rəhak əm. Tata Uhgɨn u, nian rafin, tətatɨg lak, inun in tatol rəhan mɨn u wək.  
\v 11 Itəmat onəkotəike motahatətə lak nian io iatən məmə iakətatɨg e Tata Uhgɨn, kənu Tata Uhgɨn tətatɨg lak. Məto okəmə kəpə, təwɨr məmə nakotahatətə lak o nəfɨgəmən rəha nəmtətin mɨn itəm ematol.\f + \fr 14:11 \ft Jon 5:36; 10:38\f*  
\v 12 Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, etəmim itəm tətahatətə lak, in otol nolən wək mɨn un itəm io ematol.\f + \fr 14:12 \ft Luk 10:17\f* Əwəh, in otol nolən wək tər təhmɨn mɨn taprəkɨs-in wək mɨn un itəm io emol, məto-inun io oekatuwɨn o Tata Uhgɨn.  
\v 13 Io Nətɨn, kən okəmə nakoteasiə-in nat kit e nərgək, nat əpnapɨn okəmə nakoteasiə-in nat naka, io epanol,\f + \fr 14:13 \ft Mat 7:7\f* məmə wək u rəha Nətɨn otɨləs-ipər nərgɨ Tata Uhgɨn.  
\v 14 Kən okəmə onəkoteasiə-in nat kit ron io, e nərgək, kən io ekol.”   
\s1 Iesu təmən məmə Narmɨn Rəha Uhgɨn otuwa  
\p
\v 15 Kən Iesu təməghat əh matuwɨn, matən məmə, “Okəmə itəmat nakotolkeike io, kənu itəmat onəkotol nəghatən rəhak.\f + \fr 14:15 \ft Dut 11:13; Jon 13:34, 1 Jon 2:3-5,24; 5:3; 2 Jon 6\f*  
\v 16 Kən io, oekeasiə o Tata Uhgɨn məmə in otahl-ipa Iasitu\f + \fr 14:16 \ft Jon 14:26; 15:26; 16:7\f* kit mɨn otəmat. Kən in otətatɨg lilɨn itəmat min.  
\v 17 Suah un inun, in Narmɨn rəha Nɨpahrienən.\f + \fr 14:17 \ft Jon 15:26; 16:13; 1 Jon 4:6; 5:6\f* Netəmim rəha nətueintən u, okol kəsotosən in e nɨkilat,\f + \fr 14:17 \ft 1 Korin 2:14\f* məto-inu ilat kəsotəplanən in, motəruru in. Məto itəmat, nəkotɨtun in, məto-inun in tətatɨg itəmat min. Kən in otəpanatɨg e nɨkitəmat.   
\p
\v 18 “Nian io ekiet etəmat, okol esapəsən itəmat nəkotatɨg pɨsɨn əm, tahmen e suakəlh. Io epanɨtəlɨg-pa mɨn otəmat.  
\v 19 Otəsuwəhən, netəmim rəha nətueintən u ilat okəsotəplanən io. Məto itəmat onəpanotəplan io.\f + \fr 14:19 \ft Jon 16:16\f* Kən məto-inun io epanəmegəh, itəmat mɨn onəpanotəmegəh.\f + \fr 14:19 \ft Jon 6:57\f*  
\v 20 O nian rəha natɨmnat mɨn u, kən itəmat onəkotɨtun məmə iakətatɨg e rəhak Tata.\f + \fr 14:20 \ft Jon 10:38; 17:21\f* Kən itəmat nəkotatɨg lak, kənu io ekətatɨg etəmat.   
\p
\v 21 “Etəmim itəm təmos wɨr nəghatən rəhak, kən matol, etəmim u inun in tolkeike io. Kən etəmim itəm tolkeike io, rəhak Tata in otolkeike mɨn in.\f + \fr 14:21 \ft Jon 16:27; 1 Jon 2:5\f* Kən io mɨn oekolkeike in. Kən io oekol əp io kəm in, məmə in otɨtun əsas io.”   
\p
\v 22 Kən Jutas u, (sənəmə Jutas Iskariot, məto iahunin kit), in təmətapəh ron məmə, “?Iərəmərə, ik onakahrol nulan kən mol əp ik kəm itɨmat əm, məto onəsol əpən ik kəm netəmim rəha nətueintən?”\f + \fr 14:22 \ft Wək 10:41\f*   
\p
\v 23 Məto Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Etəmim itəm tolkeike io, in otatol nəwiak, kənu rəhak Tata in otolkeike in. Kənu io ne rəhak Tata, itɨmlau ekueia mətuatɨg itɨməhal min. Kən itɨmlau ekioal imatɨmlau əh-ikɨn.\f + \fr 14:23 \ft Esik 37:27-28; Sek 2:10; Efes 3:17; 1 Jon 4:12,16; Nol Əpən 21:3\f*  
\v 24 Etəmim itəm təsolkeikeən io, in təsolən nəwiak. Nəghatən mɨn u itəm nəmotəto ematən, eməsən atɨpən ilat. Məto emos ilat o rəhak Tata itəm in təmahl-ipa io ekuwa.\f + \fr 14:24 \ft Jon 5:19; 7:16; 8:28; 12:49-50\f*   
\p
\v 25 “Io iatən-iarəp nəghatən mɨn u kəm itəmat nian etatɨg əh kitat min itəmat.  
\v 26 Məto Narmɨn Rəha Uhgɨn u, in Iasitu, itəm Tata Uhgɨn otahl-ipa e nərgək, in otəgətun itəmat e natɨmnat mɨn rafin. Kən in otatol itəmat məmə nɨkitəmat otatəht natɨmnat mɨn u itəm iatən kəm itəmat, məsotaluinən.\f + \fr 14:26 \ft Jon 15:26; 16:7,13; 1 Jon 2:27\f*   
\p
\v 27 “Roiu əh tɨnuəkɨr məmə io oekapəs itəmat. Io iatələhəu nəməlinuən rəhak tətatɨg otəmat.\f + \fr 14:27 \ft Aes 9:6-7; Luk 2:14; 24:36; Jon 16:33; Rom 5:1; Fil 4:7\f* Kənu nəməlinuən u, itəm iakatos-ipɨnə, təsahmenən e nəməlinuən itəm nətueintən u tatos-ipɨnə. Itəmat, nɨkitəmat təsahməən kən məsotəgɨnən.  
\v 28 Itəmat nɨnəmotəto rəkɨs rəhak nəghatən, emən-ipɨnə kəm itəmat məmə, ‘Io oepanapəs itəmat, məto uarisɨg, oepanɨtəlɨg-pa mɨn otəmat.’ Okəmə nakotolkeike pahrien io, kən nɨkitəmat otagien əm məmə nəkotəplan io iakatuwɨn o rəhak Tata, məto-inu in ilɨs taprəkɨs-in io.  
\v 29 Io iatən-iarəp rəkɨs əm natɨmnat mɨn u kəm itəmat u-roiu, nian ilat kəsotolən əh, məmə nian ilat kɨnotuwa moatol nɨpahrien lan, kən itəmat onəkotahatətə lak.  
\v 30 Roiu əh, okol esəghatən təfəməh mɨn kəm itəmat, məto-inun Setan u iərəmərə rəha nətueintən u,\f + \fr 14:30 \ft Jon 12:31\f* in tɨnatuwa. In təsosən nəsanənən məmə otol win lak.  
\v 31 Məto io iatol ətuatɨp əm nəwia Tata Uhgɨn məmə netəmim rəha nətueintən okotɨtun məmə io ekolkeike in.\f + \fr 14:31 \ft Jon 10:18; 12:49\f*  
\p “Itəla, pəs kotətul motagɨm ikɨn-u, moatuwɨn.”   
\c 15  
\s1 Iesu in tahmen e nəukət nɨg pahrien  
\m
\v 1 Kən Iesu tatən məmə, “Io un,\f + \fr 15:1 \ft Jon 6:35\f* io ekahmen e nokət nɨg pahrien. Kən rəhak Tata in tahmen e etəmim itəm tatɨtasɨlɨn nɨg u.\f + \fr 15:1 \ft Aes 5:1-7\f*\fig |alt="Grape vine with supports" src="LB00107B.TIF" size="span" loc="Jhn 15:1-10" ref="Jon 15:1" \fig*  
\v 2 Nelmɨ nɨg mɨn rafin itəm kəsotoeən, in tatəte rəkɨs ilat, kən nelmɨ nɨg mɨn rafin u itəm koatoe, in tətafəl wɨr ilat,\f + \fr 15:2 \ft Hip 12:5-11\f* məmə ilat okotoe-in noalat tepət.\f + \fr 15:2 \ft Mat 7:20; Kal 5:22-23; Efes 5:8-9; Fil 1:11\f*  
\v 3 Itəmat nəkotahmen e nelmɨ nɨg u. Kən io enafəl wɨr rəkɨs itəmat e nəghatən mɨn itəm iatən-ipɨnə kəm itəmat.\f + \fr 15:3 \ft Jon 1:29; 13:10; Efes 5:26\f*  
\v 4 Otəper-ipa lak,\f + \fr 15:4 \ft Jon 6:56\f* kən io oekəper-ipən etəmat. Nelmɨ nɨg otəsoeən okəmə in təsəper-ipənən e nəukətɨn. E nolən kitiəh əm, itəmat okol nəmegəhən rəhatəmat təsoe-inən noan okəmə nəsotəper-ipamən lak.\f + \fr 15:4 \ft Əplan-tu futnot əpəh Jon 6:56.\f*   
\p
\v 5 “Io u, io nokət nɨg. Kən itəmat nelmɨ nɨg mɨn, nelmɨ nɨg mɨn itəm koatətul-pən wɨr lak, moatəper-ipa. Nəmegəhən rəha etəmim itəm tatəper-ipa lak kən iatəper-ipən lan, in otoe-in noan tepət. Məto itəmat u, okəmə nəsotəper-ipamən lak, okol nəsotolən nat kit.\f + \fr 15:5 \ft Fil 4:13\f*  
\v 6 Okəmə etəmim təsəper-ipamən lak, in tahmen e nelmɨ nɨg kit, itəm kɨnərakin kən tɨnapə rəkɨs. Nelmɨ nɨg mɨn tol nəhlan, kɨtun nəmɨkən kərakin-pən e nɨgəm, kuwaan ətɨp.\f + \fr 15:6 \ft Mat 3:10\f*  
\v 7 Okəmə itəmat nakotəper-ipa lak, kən nəghatən mɨn rəhak kotəper-ipən etəmat, nat naka itəmat nakotolkeike, nəkotɨtun neasiə-inən. Kən Uhgɨn otol kəm ik.\f + \fr 15:7 \ft Mat 7:7\f*  
\v 8 Nian nəmegəhən rəhatəmat otoe-in noan tepət,\f + \fr 15:8 \ft Kal 5:22-23\f* nat əh in tatɨləs-ipər nərgɨ rəhak Tata, kən e nolən u, tatəgətun məmə itəmat rəhak mɨn netəmim.\f + \fr 15:8 \ft Jon 8:31\f*   
\p
\v 9 “Tata Uhgɨn in tolkeike pɨk io. E nolən kitiəh əm, io ekolkeike mihin itəmat. Otəper-ipən e rəhak nolkeikeən.  
\v 10 Okəmə itəmat nəkoatol rəhak nəghatən,\f + \fr 15:10 \ft Jon 14:15\f* kən onəkotəper-ipa e rəhak nolkeikeən, tahmen ətuatɨp əm mə inun io emol nəghatən mɨn rəha Tata Uhgɨn, kən iatəper-ipən e rəhan nolkeikeən.  
\v 11 Io ematən-iarəp nəghatən mɨn u kəm itəmat, məmə nɨkitəmat otətagien, tahmen əm məmə io nɨkik tətagien. Kənu nɨkitəmat otagien otagien mərioah.\f + \fr 15:11 \ft 1 Jon 1:4\f*  
\v 12 Itəmat nəkotəkəike moatol nəghatən u rəhak. Tatən məmə itəmat onəkotolkeike itəmat mɨn, tahmen əm məmə io ekolkeike mihin itəmat.\f + \fr 15:12 \ft Jon 13:34\f*  
\v 13 Suah kit tɨkə itəm tolkeike pɨk in kit taprəkɨs-in etəmim un itəm tategəhan-in rəhan nəmegəhən məmə otosmegəh in mɨn neen.\f + \fr 15:13 \ft Jon 10:11; Rom 5:7,8; 1 Jon 3:16\f*  
\v 14 Kən okəmə itəmat nəkotol natɨmnat mɨn u iatən kəm itəmat, tatəgətun məmə itəmat un, io mɨn neen.  
\v 15 Io oesaun-in mɨnən itəmat məmə iolwək mɨn rəhak, məto-inun etəm tatol wək, in təruru natɨmnat mɨn itəm rəhan etəm-iasol tatol. Məto roiu əh, io ekaun-in itəmat, məmə io mɨn neen, məto-inun natɨmnat mɨn rafin u itəm eməto o rəhak Tata, enən-iarəp rəkɨs kəm itəmat.\f + \fr 15:15 \ft Jon 8:26\f*  
\v 16 Itəmat nəməsotɨtəpunən io, məto io emɨtəpun itəmat.\f + \fr 15:16 \ft Jon 13:18\f* Kən io emələhəu-pən itəmat məmə itəmat onəkotuwɨn motol wək, kən wək rəhatəmat otoe-in noan.\f + \fr 15:16 \ft Jon 15:5\f* Kən noan un, in otətatɨg. Tol nəhlan, kən okəmə nakoteasiə-in natɨmnat mɨn kəm Tata Uhgɨn e nərgək, kən in otos-ipɨnə kəm itəmat.  
\v 17 Iatos-ipɨnə nəghatən kit kəm itəmat in tol nulan. Itəmat onəkotəike motolkeike itəmat mɨn.”\f + \fr 15:17 \ft Jon 15:12\f*   
\s1 Netəmim rəha nətueintən, ilat koatetəhau netəmim rəha Iesu  
\p
\v 18 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Okəmə netəmim rəha nətueintən u koatetəhau itəmat, nɨkitəmat otəkəike muwəh məmə aupən, ilat kəmotetəhau mihin io.\f + \fr 15:18 \ft Aes 66:5; 1 Jon 3:13\f*  
\v 19 Okəmə itəmat netəmim rəha nətueintən u, kən netəmim rəha nətueintən okotolkeike itəmat, məto-inu rəhalat u itəmat. Məto sənəmə itəmat netəmim rəha nətueintən u. Io enɨmɨtəpun rəkɨs itəmat, kən mos-irəkɨs itəmat o nətueintən. Kən o nat u inu, netəmim rəha nətueintən, kotetəhau itəmat.\f + \fr 15:19 \ft Jon 13:16; 17:14\f*  
\v 20 Nɨkitəmat otəkəike matəht nəghatən u emən-ipɨnə rəkɨs kəm itəmat məmə, ‘Iolwək əm kit, təsaprəkɨs-inən rəhan etəm-iasol.’\f + \fr 15:20 \ft Jon 13:16\f* Kən məto-inu netəm rəha nətueintən u, ilat koatol tərat agɨn ron io, kən tol nəhlan, ilat okotol nolən kitiəh əm etəmat.\f + \fr 15:20 \ft 2 Tim 3:12\f* Okəmə ilat kəmotol rəhak nəghatən, kən ilat okotol rəhatəmat nəghatən. Məto ilat kəməsotol agɨn-əhən rəhak nəghatən mɨn.  
\v 21 Ilat okotol natɨmnat mɨn nulan etəmat, məto-inun itəmat rəhak mɨn netəmim.\f + \fr 15:21 \ft Aes 66:5; Mat 5:10-12; 10:22; Luk 6:22-23; Wək 5:41; 1 Pita 4:14; Nol Əpən 2:3\f* Ilat okotol nəhlan, məto-inu ilat kotəruru Uhgɨn itəm təmahl-ipa io.\f + \fr 15:21 \ft Jon 16:1-3\f*   
\p
\v 22 “Emuwa kən məghat kəm ilat. Tol nəhlan e noa nəghatən u, ilat kəmotəplan əsas rəhalat nolən rat mɨn. Məto kəmoatəuhlin məntalat ron io moatapəs rəhak nəghatən. Kən roiu, kol kəsotənən məmə rəhalat nolən rat tɨkə.\f + \fr 15:22 \ft Jon 9:41; Rom 1:20; 2:1; Luk 11:31-32\f*\f + \fr 15:22 \ft Iesu tɨnuwa kən mol əp rəhalat nolən rat, kən mol suatɨp o nɨkɨsən ilat e təfagə rat. Məto netəmim rəha nətueintən kotetəhau məmə Iesu tatol əp nolən rat rəhalat. Tol nəhlan, ilat kotapəs in kən moatɨtəpun napinəpən maprəkɨs-in nəhag-əhagən (3:19-21; 9:39-41).\f*  
\v 23 Etəmim itəm tetəhau io, in tetəhau mɨn rəhak Tata.  
\v 24 Emuwa mol wək mɨn u e nɨganəmtɨlat itəm kol etəm pɨsɨn kit təməsolən. Tol nəhlan, ilat kəmotɨtun məmə pah u io. Kən nat əpnapɨn kəmotɨtun io, məto koatetəhau io, kən tol nəhlan məmə koatetəhau mɨn rəhak Tata. Kən roiu, kol kəsotənən məmə rəhalat nolən rat tɨkə.\f + \fr 15:24 \ft Jon 5:36; Mat 11:20-24\f*  
\v 25 Məto natɨmnat mɨn əh otəkəike mol nəhlan, kən mol məmə nəghatən u otuwa pahrien itəm netəm aupən kəmotəte rəkɨs e naoa rəha Lou. Rəhalat u Lou tatən məmə, ‘Io esolən nat kit elat, məto ilat kotetəhau agɨn-əh io, moatol tɨməht kəm io.’\f + \fr 15:25 \ft Sam 35:19; 69:4\f*   
\p
\v 26 “Məto nian Iasitu otuwa, in otatən-iarəp io. Narmɨn rəha Nɨpahrienən u, tatɨsɨ-pən o Tata Uhgɨn.\f + \fr 15:26 \ft Jon 14:26\f* Io ekahl-ipa in tuwa otəmat.  
\v 27 Kənu itəmat mɨn, onəkotəkəike motən-iarəp io,\f + \fr 15:27 \ft Luk 24:48; Jon 21:24; 1 Jon 1:2; 4:14\f* məto-inu itəmat noatatɨg kitat min io e nətuounən e wək rəhak muwa mətoarus-pa u-roiu.   
\c 16  
\m
\v 1 “Io enatən-iarəp natɨmnat mɨn u kəm itəmat məmə rəhatəmat nahatətəən otəseiuaiuən.  
\v 2 Ilat okəpanotəhg-iarəp itəmat e nimə mɨn rəha nuəfɨmɨnən rəhalat;\f + \fr 16:2 \ft Jon 9:22; 12:42\f* kən nɨpahrienən agɨn, nian əh-ikɨn tatuwa itəm netəm okotohamnu itəmat, kən nɨkilat təht məmə ilat koatol wək wɨr kit rəha Uhgɨn.\f + \fr 16:2 \ft Wək 26:9-10\f*  
\v 3 Ilat okotol natɨmnat mɨn u, məto-inun ilat kotəruru Tata Uhgɨn, kən motəruru mɨn io.\f + \fr 16:3 \ft Jon 15:21; 1 Jon 3:1\f*  
\v 4 Məto io ekaupən matən-iarəp natɨmnat mɨn u kəm itəmat. Kən nian ilat kɨnotətuoun mɨnatol etəmat, kən nɨkitəmat otuəh məmə io enəmən rəkɨs natɨmnat mɨn u kəm itəmat.”  
\s1 Wək mɨn itəm Narmɨn Rəha Uhgɨn otəpanol  
\p Kən Iesu təghat əh matuwɨn, matən məmə, “Io eməsən-iarəpən natɨmnat mɨn u kəm itəmat aupən, məto-inu emətatɨg kitat min itəmat.  
\v 5 Məto roiu ekɨtəlɨg-pən mɨn o rəhak Tata itəm təmahl-ipa io, məto itəmat kit təsətapəhən ron io məmə, ‘?Ik onəkuwɨn hiə?’  
\v 6 Məto roiu, tol nulan məmə emən natɨmnat mɨn u kəm itəmat, kən nɨkitəmat təmahmə.  
\v 7 Məto io iatən pahrien kəm itəmat məmə, otəwɨr pɨk otəmat məmə io ekagɨm tənin itəmat. Məto-inu okəmə esagɨm təninən itəmat, kən Iasitu\f + \fr 16:7 \ft Jon 14:16\f* okol təsuwamən matɨg itəmat min. Məto okəmə io ekagɨm, muwɨn, kən io ekahl-ipa in tuwa mətatɨg otəmat.\f + \fr 16:7 \ft Jon 7:39\f*  
\v 8 Kən nian in otuwa, kən otəgətun netəmim rəha nətueintən məmə ilat iol təfagə rat, kən nətəlɨgən rəhalat təsahmenən o nolən itəm tətuatɨp e nɨganəmtɨ Uhgɨn, kən nətəlɨgən rəhalat təsahmenən o nakilən nolən rəha netəmim.  
\v 9 Narmɨn u otəgətun ilat məmə ilat iol təfagə rat,\f + \fr 16:9 \ft Jon 15:22\f* məto-inu kəsotahatətəən lak.  
\v 10 Narmɨn u otəgətun kəm ilat məmə nətəlɨgən rəhalat in təsahmenən o rəhalat nətuatɨpən e nɨganəmtɨ Uhgɨn,\f + \fr 16:10 \ft Aes 64:5; Mat 5:20; Rom 1:17; 3:21,22; 10:3; Fil 3:6-9; Taet 3:5; 1 Pita 3:18\f* məto-inu io ekɨtəlɨg-pən mɨn o rəhak Tata, kən itəmat onəsotehmən io.  
\v 11 Narmɨn u otəgətun kəm ilat məmə nətəlɨgən rəhalat in təsahmenən o nakilən nolən rəha netəmim, məto-inu Uhgɨn in tɨnakil rəkɨs iərəmərə rəha nətueintən u, Setan.\f + \fr 16:11 \ft Jon 12:31\f*   
\p
\v 12 “Io iatos natɨmnat tepət mɨn əh-ikɨn məmə epanən kəm itəmat. Məto roiu əh, okol nəsotos rafinən ilat. Ilat kotiəkɨs pɨk əh otəmat.\f + \fr 16:12 \ft Mak 4:33\f*  
\v 13 Məto nian Narmɨn rəha Nɨpahrienən otuwa,\f + \fr 16:13 \ft Jon 14:17\f* in otit itəmat, tol mə itəmat nəkotɨtun nɨpahrienən rafin. In okol təsən atɨpən rəhan əm nəghatən. In otən-iarəpən əm natɨmnat mɨn u itəm in tatəto e Tata Uhgɨn. Kən in otən-iarəpɨnə mɨn kəm itəmat natɨmnat mɨn u itəm nian kit okəpanotuwa.  
\v 14 In otəto nəghatən pahrien ron io kən matən-iarəp kəm itəmat. E nolən u, in otɨləs-ipər io.  
\v 15 Natɨmnat mɨn rafin rəha Tata Uhgɨn, in rəhak.\f + \fr 16:15 \ft Jon 17:10\f* Tol nəhlan, kən io ekatən məmə, Narmɨn u, in otəto nəghatən pahrien ron io kən matol əp nɨpətɨn kəm itəmat.”   
\s1 Otəsuwəhən okotəplan mɨn Iesu  
\p
\v 16 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Otəsuwəhən onəsotəplanən io, məto uarisɨg un, təsuwəhən, kən onəpanotəplan mɨn io.”\f + \fr 16:16 \ft Jon 14:18\f*   
\p
\v 17 Kən netəmim mɨn neen rəhan, ilat koatətapəh-ətapəh kəm ilat mɨn məmə, “?Nəghatən u, nɨpətɨn naka? In tatən kəm itat məmə, ‘Otəsuwəhən onəsotəplanən io, məto uarisɨg, otəsuwəhən, nəpanotəplan mɨn io.’ Kən in tən məmə, ‘Məto-inu io iakatuwɨn o Tata Uhgɨn.’  
\v 18 ?Nəghatən u, ‘otəsuwəhən’ nɨpətɨn naka? Kitat kotəruru nəghatən mɨn əh in tatən.”   
\p
\v 19 Kən Iesu tɨnɨtun rəkɨs məmə ilat kotolkeike məmə okotətapəh-in nat kit ron, kən in tən-ipən kəm ilat məmə, “?Tahro? Io emən məmə, ‘Otəsuwəhən itəmat nəsotəplanən io. Məto uarisɨg, təsuwəhən onəpanotəplan mɨn io.’ ?Kən roiu nakotətapəh otəmat mɨn o nɨpətɨ nəghatən u?  
\v 20 Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, itəmat nɨkitəmat otahmə, itəmat onəkotasək pɨk,\f + \fr 16:20 \ft Mak 16:10\f* məto nətueintən, nɨkin otagien. Itəmat onəkotəto tərat pɨk agɨn, məto nahməən rəhatəmat otəuhlin-pa e nagienən.\f + \fr 16:20 \ft Jon 20:20\f*  
\v 21 Nian okəmə tɨnuəhkɨr məmə pətan kit otemək, kən in tatəto tərat, məto-inun tɨnol nian rəhan məmə otəto nahməən e nɨpətɨn. Məto uarisɨg, okəmə nətɨn tɨnaiir rəkɨs, kən in nɨkin təsəht mɨnən nahməən əh. In nɨkin tətagien pɨk məto-inu nətɨn tɨnaiir-pa e nətueintən.  
\v 22 E nolən kitiəh əm, roiu əh itəmat nakotəto tərat. Məto uarisɨg, kənu io ekəplan mɨn itəmat. Kənu nɨkitəmat otagien otagien, okol etəmim kit təsol mɨnən itəmat nɨkitəmat tahmə mɨn.  
\v 23 O nian əh, itəmat onəsotətapəh-in mɨnən nat kit ron io. Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm itəmat məmə, okəmə itəmat nakotətapəh-in nat kit o Tata Uhgɨn e nərgək, kən in otos-ipɨnə kəm itəmat.\f + \fr 16:23 \ft Mat 7:7\f*  
\v 24 Mətoarus-pa u-roiu, itəmat nəsotətapəh-inən əh nat kit ron e nərgək. Otətapəh-in e nərgək, kən onəkotos, məmə nɨkitəmat otagien otagien mərioah.”\f + \fr 16:24 \ft Jon 15:7-8\f*   
\s1 Iesu tɨnol win rəkɨs e natɨmnat mɨn rəha nətueintən  
\p
\v 25 Kən Iesu tatəghat əh matuwɨn matən məmə, “Io ematuəh nimaa nəghatən e natɨmnat mɨn u, matən kəm itəmat.\f + \fr 16:25 \ft Mat 13:34; Mak 4:33,34; Jon 10:6\f* Məto nian əh-ikɨn tatuwa, itəm io ekəsuəh mɨnən nimaa nəghatən lan, məto oekəghat-in rəhak Tata kəm itəmat e nolən kit itəm itəmat onəkotɨtun wɨr in.  
\v 26 E nian əh, itəmat onəkoteasiə-in natɨmnat kəm rəhak Tata e nərgək, məto io esənən məmə io ekuwɨn e nərgɨtəmat measiə-in natɨmnat ron\f + \fr 16:26 \ft Kitat kotɨtun nuwɨnən o Uhgɨn e nəfakən, tahmen əm e nɨsualkələh koatuwɨn o rəhalat tata mɨn itəm kotolkeike ilat. Iesu in tatəfak o nat kitiəh əm, inun, məmə Uhgɨn otəplan kitat məmə kotətuatɨp e nɨganəmtɨn (Rom 8:34, Hip 7:24-25; 1 Jon 2:1-2). Kən tol nəhlan, kitat kotɨtun nuwɨnən measiə-in natɨmnat o Uhgɨn.\f*  
\v 27 məto-inu Tata Uhgɨn, in əmun tolkeike pɨk itəmat. In tolkeike itəmat məto-inu itəmat nakotolkeike io, kən itəmat nəmotahatətə məmə io emɨsɨ-pən lan.  
\v 28 Io emɨsɨ-pən o Tata Uhgɨn, muwa e nətueintən u. Kənu roiu otəsuwəhən kən ekiet mɨn e nətueintən u, mɨtəlɨg-pən mɨn o Tata Uhgɨn.”   
\p
\v 29 Kən netəmim rəhan mɨn koatən məmə, “!In un! !Roiu əh ik nəsuəh mɨnən nimaa nəghatən! Ik nakatən ətuatɨp əm kəm itɨmat.  
\v 30 Roiu əh enotɨtun məmə okəmə suah kit təsətapəh-inən əh nat kit ron ik, məto ik nəkɨtun nuhalpɨnən nəghatən mɨn rafin itəm kəsətapəhinən əh. O nat u, tol kən itɨmat ekotɨtun məmə ik nəmɨsɨ-pən o Uhgɨn.”   
\p
\v 31 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “?Nɨpahrienən, itəmat nakotahatətə lak u-roiu?\f + \fr 16:31 \ft Jon 4:23\f*  
\v 32 Itəmat otətəlɨg-in-tu, nian əh-ikɨn tatuwa, nɨpahrienən məmə nian əh tɨniet-arəpa rəkɨs, itəm netəmim okotɨtəp itəmat rafin, nakotaiu atit, motuwɨn imatəmat mɨn ikɨn, motapəs io, io pɨsɨn əm.\f + \fr 16:32 \ft Sek 13:7; Mat 26:56; Mak 14:27\f* Məto okol io esan pɨsɨn əmən, məto-inu nian rafin rəhak Tata tətatɨg itɨmlau min.\f + \fr 16:32 \ft Jon 8:29\f*  
\v 33 Io enəmən-iarəp rəkɨs natɨmnat mɨn u kəm itəmat, məmə rəhatəmat nətəlɨgən oteiuaiu məto-inu nəkotatɨg lak.\f + \fr 16:33 \ft Jon 14:27\f* E nətueintən u, nahməən otepət otəmat,\f + \fr 16:33 \ft Jon 15:18-21\f* məto sotəgɨnən, motətul məha-məha,\f + \fr 16:33 \ft Mak 13:9\f* məto-inu io enol win rəkɨs e nəsanənən rəha nətueintən.”\f + \fr 16:33 \ft Rom 8:37; 1 Jon 4:4; 5:4; Nol Əpən 2:7,11,17,26; 3:5,12,21; 21:7\f*   
\c 17  
\s1 Iesu təməfak atɨp ron  
\m
\v 1 Nian Iesu təməghat rəkɨs, kən mətag-pər ilɨs e neai, kən matəfak matən məmə,  
\p “Tata, rəhak nian tɨnuwa rəkɨs. Io iakolkeike məmə ik onakɨləs-ipər nərgɨ Nətɨm, məmə in mɨn otəpanɨləs-ipər nərgəm,\f + \fr 17:1 \ft Jon 12:23; 13:31,32\f*  
\v 2 məto-inu ik nəmos-ipən nəsanənən ne nepətən kəm in, məmə in otərəmərə e netəmim rafin,\f + \fr 17:2 \ft Dan 7:14; Mat 28:18; 1 Korin 15:27-28\f* kən mɨtun mɨn nos-ipənən nəmegəhən lilɨn kəm ilat mɨn u, itəm ik nəmos-ipən ilat mɨn kəm in.\f + \fr 17:2 \ft 17:24; Jon 6:37,39\f*  
\v 3 Kən nəmegəhən lilɨn u, nɨpətɨn u məmə netəmim okotɨtun ik, itəm ik əm un ik Uhgɨn pahrien,\f + \fr 17:3 \ft Jon 17:25,26\f* kən motɨtun mɨn Iesu Kristo u, ik nəmahl-ipa.\f + \fr 17:3 \ft Fil 3:8\f*  
\v 4 Io ematɨləs-ipər nərgəm e nətueintən u,\f + \fr 17:4 \ft Jon 13:31\f* kən enol rafin rəkɨs wək itəm ik nəmos-ipa kəm io məmə iakol.\f + \fr 17:4 \ft Jon 19:30\f*  
\v 5 Tata, roiu əh, tɨnol nian rəham məmə onakos io ekɨmnə mətatɨg kilau min ik. Ləs-ipər io mos-ipa nepətən əhag-əhag kəm io, tahmen əm mə inun, emos aupən kilau min ik e nian nətueintən u təmatɨkə əh.\f + \fr 17:5 \ft Jon 1:1-2; 8:58; 16:28; Fil 2:6-11\f*   
\s1 Iesu təməfak o rəhan mɨn  
\p
\v 6 “Netəm mɨn u itəm ik nəmos-irəkɨs ilat o nətueintən mos-ipa ilat kəm io, io ematol əp nərgəm kəm ilat, məmə ilat okotɨtun ik.\f + \fr 17:6 \ft Jon 1:18\f* Aupən, ilat rəham mɨn netəmim, məto roiu ik nəmələhəu-pən ilat e nelmək, məmə ilat rəhak mɨn netəmim. Ilat kəmoatətəu-pən rəham nəghatən,  
\v 7 kən roiu əh, ilat kotɨtun məmə, natɨmnat mɨn u itəm ik nəmos-ipa kəm io, ilat koatɨsɨ-pən əm ron ik.  
\v 8 Ilat kotɨtun natɨmnat mɨn u, məto-inu ik nɨnəmən-ipa rəkɨs nəghatən kəm io, kən io emən-ipən kəm ilat, kən ilat koatos e nɨkilat. Kən ilat motɨtun məmə nɨpahrienən agɨn məmə io emɨsɨ-pɨnə ron ik, kən moatahatətə lak məmə ik nəmahl-ipa io.   
\p
\v 9 “Io iatəfak olat mɨn u. Io esəfakən o netəmim rəha nətueintən, iatəfak əm o netəm mɨn u itəm ik nəmos-ipa ilat kəm io, məto-inun ilat u rəham mɨn.  
\v 10 Netəm mɨn u iatos, ilat rafin rəham, kənu ilat rafin u itəm ik natos, ilat rəhak.\f + \fr 17:10 \ft Jon 16:15\f* Kən netəm mɨn u, ik nəmol ilat məmə nəmegəhən rəhalat tatɨləs-ipər nərgək.  
\v 11 Roiu əh iakatuwa ron ik, kən otəsuwəhən io esatɨgən u e nətueintən u. Məto netəm mɨn u, ilat okotatɨg əh e nətueintən u. Tata, ik nakətuatɨp agɨn. Awi, nakaskəlɨm netəm mɨn u kotatɨg wɨr e nəsanənən rəha nərgəm u itəm ik nəmos-ipa kəm io, məmə ilat okotatɨg kitiəh əm, tahmen məmə inu, kilau min ik kitiəh.\f + \fr 17:11 \ft Jon 17:21-23; Sam 133:1; Jon 10:30\f*  
\v 12 Nian io emətatɨg itɨmat min ilat, kən ematɨpal wɨr\f + \fr 17:12 \ft “Ematɨpal wɨr,” nɨpətɨn u, ematehm wɨr məmə nat kit təsərəkɨnən, mol protektem elat.\f* olat, e nəsanənən rəha nərgəm əm itəm ik nəmos-ipa kəm io. Io ematehm wɨr ilat, esaiiroauinən kit.\f + \fr 17:12 \ft Jon 6:39\f* Kitiəh əm u itəm təməlue, inun itəm Uhgɨn otəkəike mərəkɨn,\f + \fr 17:12 \ft Inu Jutas. Jon 6:70,71\f* kənu nat əh otol nəhlan, məmə otol nəghatən rəha Naoa Rəha Uhgɨn otuwa mol nɨpahrienən.   
\p
\v 13 “Roiu əh, iatuwa ron ik, məto iatən nəghatən mɨn u nian etatɨg əh e nətueintən, məmə ilat mɨn, nɨkilat otagien otagien, tahmen əm məmə io nɨkik tətagien.  
\v 14 Io emən-iarəp rəham nəghatən mɨn kəm ilat. Kən tol nəhlan, netəmim rəha nətueintən u, kəsotolkeikeən ilat, koatetəhau ilat,\f + \fr 17:14 \ft Jon 8:23; 15:19\f* məto-inun ilat sənəmə netəmim rəha nətueintən,\f + \fr 17:14 \ft 1 Pita 2:11\f* tahmen əm məmə io sənəmə etəmim rəha nətueintən.  
\v 15 Io esətapəhən ron ik məmə onakos-irəkɨs ilat e nətueintən u. Məto ekolkeike məmə ik onakahtosɨg-in etəm rat u, Setan, məmə in otəsuwamən mərəkɨn ilat. Ik onakɨpal wɨr\f + \fr 17:15 \ft “Onakɨpal wɨr,” nɨpətɨn u, otehm wɨr məmə nat kit təsərəkɨnən, mol protektem elat.\f* olat.\f + \fr 17:15 \ft Mat 24:24; Jon 8:44; 1 Pita 5:8\f*  
\v 16 Io, sənəmə etəmim rəha nətueintən u. Kən tol nəhlan, ilat mɨn sənəmə netəmim rəha nətueintən.  
\v 17 Rəham nəghatən in nɨpahrienən rafin. Onəkol rəham nəghatən məmə in otol wək e nəmegəhən rəhalat məmə ilat netəmim pahrien rəham motasim motətuatɨp.\f + \fr 17:17 \ft Lev 11:44-45; Jon 15:3; 1 Pita 1:16\f*  
\v 18 Ik nəmahl-ipa io, ekuwa e nətueintən u,\f + \fr 17:18 \ft Jon 3:17\f* kən e nolən kitiəh əm, io enatahl-iarəp mɨn ilat, kotuwɨn e nətueintən.\f + \fr 17:18 \ft Jon 20:21; Mat 28:18-20\f*  
\v 19 Kən io iatos-ipɨnə atɨp io məmə iakatasim o nolən nalpəkauən rəham,\f + \fr 17:19 \ft Mak 14:24; Luk 22:19; Jon 6:51; 1 Kor 11:24; Dut 15:19,21; Taetas 2:14; Hip 9:14\f* məmə ekasitu e netəm mɨn u, məmə ilat mɨn okotasim motətuatɨp, kən ilat netəmim pahrien rəham.\f + \fr 17:19 \ft Hip 10:10\f*   
\s1 Iesu təməfak o netəm okəpanotahatətə lan  
\p
\v 20 “Io esəfakən əm o netəm mɨn u, məto iatəfak mɨn o netəm mɨn u itəm okəpanotahatətə lak e nəghatən rəha netəm mɨn u.  
\v 21 Tata, io iatəfak olat, məmə ilat rafin okotuwa kitiəh əm, tahmen-pən əm məmə inun kilau kitiəh əm, kən iakətatɨg-pɨnə lam, kən ik nəkətatɨg lak. Iatəfak məmə ilat okotuwa kitiəh əm kitat min ik, məmə netəmim rəha nətueintən okotahatətə məmə ik nəmahl-ipa io.\f + \fr 17:21 \ft Jon 3:17\f*  
\v 22 Ik nɨnəmos-ipa rəkɨs nepətən\f + \fr 17:22 \ft Jon 1:14\f* kəm io, kən io iatawte-in kələh nepətən rəhak kəm ilat, məmə ilat okotuwa kitiəh əm tahmen əm məmə kilau kətioal kitiəh.\f + \fr 17:22 \ft Jon 14:20\f*  
\v 23 Iakətatɨg e nɨkilat, kən ik nəkətatɨg lak. Tol nəhlan, iatəfak məmə, ilat okotuwa kitiəh əm e natɨmnat mɨn rafin məmə netəm mɨn u rəha nətueintən, ilat okotəplan motɨtun məmə ik nəmahl-ipa io, kən məmə ik nəmolkeike rəham netəmim\f + \fr 17:23 \ft Jon 16:27\f* tahmen əm məmə inu, ik nəmolkeike mihin io.   
\p
\v 24 “Tata, ik nəmos-ipa ilat u e nelmək məmə ilat rəhak mɨn, kən io ekolkeike məmə ilat okotɨtun nuwamən ikɨn-u itəm io mɨn ekuwɨn ikɨn,\f + \fr 17:24 \ft Jon 12:26\f* məmə ilat okotəplan nepətən əhag-əhag rəhak\f + \fr 17:24 \ft Netəm koatəfak koatehm nepətən rəha Iesu məsɨn əm roiu, (Jon 1:14, 2 Kor 3:18). Məto kitat kotɨtun məmə okəmə otɨtəlɨg-pa, kitat okotahmen lan, məto-inu e nian əh, okotəplan əsas rəhan nepətən əhag-əhag e nɨganəmtɨtat (1 Jon 3:2). Nepətən əhag-əhag rəha Iesu itəm rəhan netəmim mɨn ilat okotəplan; inu, rəhan nepətən məmə in Uhgɨn, nepətən əhag-əhag əh itəm in təmos aupən nətueintən təpanatɨg.\f* itəm io ekatos. Nepətən əhag-əhag u, ik nəmos-ipa kəm io, məto-inu ik nəmolkeike io aupən agɨn nian nətueintən u təmatɨkə əh.\f + \fr 17:24 \ft Jon 1:1-3; 1:14; 1 Pita 1:20\f*   
\p
\v 25 “Tata, ik nakətuatɨp agɨn.\f + \fr 17:25 \ft Sam 119:137; Rom 3:26\f* Netəmim rəha nətueintən u, ilat kotəruru ik,\f + \fr 17:25 \ft Jon 15:21; 16:3\f* məto io ekɨtun ik. Kən netəm mɨn u rəhak mɨn, ilat kotɨtun məmə ik nəmahl-ipa io.  
\v 26 Io emol əp ik kəm ilat, məmə ilat okotɨtun wɨr ik,\f + \fr 17:26 \ft Jon 17:6\f* kənu io, oiakatəkəike matol əp ik nəhlan, məmə nolkeikeən rəham otɨnɨp wɨr nɨkilat,\f + \fr 17:26 \ft E ves u, nɨpətɨn kəiu. Kitiəh, Iesu tatəfak məmə Tata Uhgɨn otolkeike rəhan mɨn netəmim, tahmen əm məmə in tatolkeike Iesu. Məto in tatəfak mɨn məmə rəhan netəmim mɨn okotolkeike ilat mɨn tahmen əm məmə Tata Uhgɨn in tatolkeike Iesu.\f* kən məmə io atɨp oiakətatɨg e nɨkilat. Nolkeikeən u iakatəghat-in, in nolkeikeən rəham, tahmen mə inu ik nakolkeike mihin io.”\f + \fr 17:26 \ft Jon 15:9; Rom 5:5\f*   
\c 18  
\s1 Tɨkɨmɨr mɨn rəha Iesu kəmotuwa motaskəlɨm in  
\r (Mat 26:7-56; Mak 14:43-50;  //  Luk 21:47-53)  
\m
\v 1 Nian Iesu təmaupən məfak, kəmotiet e taon u, kən moteguəfɨmɨn-pən entənɨpən-pən e noanapinat kit, nərgɨn un, Ketron. Kən ikɨn əh, kəmahwɨnu kit ikɨn. Kən Iesu ne rəhan netəmim mɨn kəmotuwɨn e nɨki nɨg mɨn əh.   
\p
\v 2 Kən Jutas u, etəm u uarisɨg in otəpanegəhan-in Iesu kəm rəhan tɨkɨmɨr mɨn, in tɨnɨtun rəkɨs ikɨn əh, məto-inu nian neen, Iesu ne rəhan mɨn netəmim ilat koatuəfɨmɨn ilat mɨn ikɨn.\f + \fr 18:2 \ft Luk 21:37; 22:39\f*  
\v 3 Kən pris asol mɨn ne Farisi mɨn kəmotahl-ipən mopael mɨn itəm koatətul o Nimə Rəha Uhgɨn kotuwa motehm Jutas. Kən Jutas təmit netəm mɨn əh ilat mopael mɨn neen rəha netəm Rom, mit ilat motuwɨn e nɨki nɨg olɨf əh. Ilat koatəmɨk noanɨsiə, ne lait mɨn, ne natɨmnat rəha nəluagɨnən.\f + \fr 18:3 \ft Wək 1:16\f*   
\p
\v 4 Iesu tɨnəmɨtun rəkɨs məmə natɨmnat mɨn u, in otuwa tol nulan, məto in təmaliwək muwɨn olat, kən mətapəh olat məmə, “?Itəmat noategəs-in pah un?”   
\p
\v 5 Ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Etəm Nasaret kit, nərgɨn u Iesu.” Kən in tən-ipən kəm ilat məmə, “Io u inu.”\f + \fr 18:5 \ft “Io u inu” - Əplan-tu futnot e Jon 4:26.\f* \f + \fr 18:5 \ft Jon 6:20; 8:24,28,58; 13:19; 8:6,8\f* (Kən Jutas, suah u itəm təmegəhan-in-pən Iesu e nelmɨlat, in tatətul ilat min.)  
\v 6 Kən nian Iesu təmən məmə, “Io u inu,” ilat kəmotani məntaalat motɨtəlɨg, moteiuaiu motorin ilat e nɨsɨp.\f + \fr 18:6 \ft Nol Əpən 1:17\f*   
\p
\v 7 Kən Iesu tatɨg mətapəh mɨn olat məmə, “?Itəmat nakotegəs-in pah un?” Kən ilat kotəmə, “Etəm Nasaret kit, nərgɨn u Iesu.”   
\p
\v 8 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Enən-ipɨnə rəkɨs kəm itəmat məmə, ‘Io u inu.’\f + \fr 18:8 \ft “Io u inu” - Əplan-tu futnot e Jon 4:26.\f* \f + \fr 18:8 \ft Jon 6:20; 8:24,28,58; 13:19; 8:6,8\f* Okəmə itəmat nakoategəs-in io, kən təwɨr məmə nakotapəs netəmim mɨn u, koatuwɨn latuənu.”  
\v 9 In təmən nəhlan məmə nəghatən u itəm in tɨnəmən rəkɨs in otol nɨpahrienən. Nəghatən u təmən məmə, “Tata, netəm mɨn u itəm nəmələhəu-pən ilat e nelmək, okol esaiiroauinən kit.”\f + \fr 18:9 \ft Jon 6:39; 10:28; 17:12\f*   
\p
\v 10 Saimon Pita təmatɨləs rəhan kit nisa rəha nəluagɨnən. Kən əmun, in təmiuw-iarəp rəhan nisa, məte rəkɨs matelgɨ slef kit rəha pris asol agɨn, matəlgɨn matɨp. Nərgɨ suah un, Malkas.   
\p
\v 11 Məto Iesu tən-ipən kəm Pita məmə, “Aii-pən rəham nisa u e rəhan sipa. Ik onəkəike mɨtun məmə nahməən u rəhak,\f + \fr 18:11 \ft Nian Iesu təmə, “Ik onəkəike mɨtun məmə nahməən u rəhak,” nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə, “?Oesənɨm-pənən e panɨkɨn u itəm rəhak Tata otos-ipa kəm io?” E nəghatən Kris, “oekənɨm e panɨkɨn” in nimaa nəghatən, nɨpətɨn u, məmə Iesu tategəhan-in məmə in otos nahməən u itəm otuwa ron nian Uhgɨn otol nalpɨnən kəm in o nolən rat mɨn rəha netəmim rafin.\f* itəm Tata Uhgɨn in təmos-ipa kəm io, kən io ekəike mətəlɨg-in əm, mol.”\f + \fr 18:11 \ft Mat 20:22\f*   
\s1 Ilat kəmotɨləs Iesu motuwɨn tətul aupən e nɨganəmtɨ Anas  
\r (Mat 26:57-58; Mak 14:53-54;  //  Luk 22:54)  
\p
\v 12 Kən mopael mɨn rəha netəm Rom ne etəm-iasol rəhalat, ne mopael mɨn rəha netəm Isrel, kəmotaskəlɨm Iesu, kən motəlis ətain nelmɨn.  
\v 13 Kən kəmotaupən motɨləs in motuwɨn tətul e nɨganəmtɨ Anas. Anas un, in etəmaa Kaeafas. Kaeafas un, in pris asol agɨn e nup əh.\f + \fr 18:13 \ft E nian rəha Oltesteman, katos-ipər pris asol agɨn mɨn kotətul mətoarus nian ilat okoatɨmɨs. Məto e nian Jon təməte naoa u lan, netəm Rom kəmotəuhlin nətəlɨgən əh, motol məmə etəm tatol pris asol agɨn, okəike katɨləs-ipər nɨtain, məmə suah kit in otəsərəmərəən nian təfəməh. E nup 6 AD, netəm Rom kəmotos-ipər Anas məmə in otuwa pris asol agɨn, kənu e nup 15 AD, kəmotɨləs-iəhau in e rəhan wək, kən motɨləs-ipər Kaiəfəs məmə tatos nəmeen. Məto Anas in tatos əh nərəmərəən e nətəlɨgən rəha netəm Isrel, kən netəm Isrel koatən əh məmə in pris asol agɨn.\f*  
\v 14 Kən Kaeafas u inu, in aupən təmən kəm netəm-iasol rəha netəm Isrel məmə təwɨr pɨk məmə etəmim kitiəh əm otɨmɨs o netəmim, taprəkɨs-in məmə netəmim rafin okotɨmɨs.\f + \fr 18:14 \ft Jon 11:49-51\f*   
\s1 Pita təmən məmə in  //  təruru Iesu  
\r (Mat 26:69-70; Mak 14:66-68;  //  Luk 22:55-57)  
\p
\v 15 Kən Saimon Pita ne etəmim kit mɨn rəha Iesu, ilau kəmiauarisɨg-in Iesu. Etəmim u kit mɨn rəha Iesu, pris asol agɨn in tɨtun wɨr. Tol nəhlan, in təmətəu-pən Iesu, mian əpəh imə e iat rəha nimə rəha pris asol agɨn un.  
\v 16 Məto Pita in təmatətul əm e ket. Kən etəmim kit mɨn u rəha Iesu, itəm pris asol agɨn tɨtun wɨr, in təmiet muwa ihluə, kən mən-ipən kəm pətan u itəm tatətul o ket. Kən in təmit Pita mian imə.  
\v 17 Kən əmun, pətan un itəm tatətul o ket, təməplan Pita kən tətapəh ron məmə, “?Ei, ik mɨn un etəmim rəha suah əh?”  
\p Məto Pita təmə, “Kəpə, sənəmə io rəhan etəmim.”   
\p
\v 18 Kən e nian əh, in nian rəha nətəpən, kən iolwək mɨn rəha pris asol agɨn, ne mopael mɨn, ilat kəmotasiepən e noanəmkɨlɨp e nɨgəm, kən moatətul tɨtəlau in, moatəto. Kən Pita mɨn, in təmuwɨn motətul, moatəto nɨgəm.   
\s1 Pris asol agɨn təməghat  //  kəm Iesu  
\r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64;  //  Luk 22:66-71)  
\p
\v 19 Kən pris asol agɨn tatətapəh-in natɨmnat mɨn o Iesu. Tatətapəh o netəmim mɨn rəhan ne nəghatən mɨn rəhan itəm təmatən matəgətun ilat lan.\f + \fr 18:19 \ft Nat əpnapɨn məmə Kaiəfəs in pris asol agɨn e nup əh (ves 13), məto Anas in tatos əh nepətən rəha pris asol agɨn kit, məto-inu in pris asol agɨn aupən ikɨn. Kən ves u tatəghat-in Anas. (Jon 18:24; Luk 3:2; Wək 4:5-6).\f*   
\p
\v 20 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Io ematən rəhak nəghatən mɨn e nɨganəmtɨ netəmim. Nian rafin, iatəgətun netəmim lan, əpəh e nimə mɨn rəha nuəfɨmɨnən, kən əpəh e Nimə Rəha Uhgɨn, itəm netəm Isrel koatəpələh ikɨn nian rafin. Io esəhluaig-inən rəhak nəghatən mɨn.  
\v 21 ?Təhrol nakətapəh-in nulan kəm io? Təwɨr mə nakuwɨn mətapəh o netəm kəmoatəto rəhak nəghatən mɨn. Təwɨr nakuwɨn mətapəh o nəghatən mɨn un emən-ipən kəm ilat. Ilat kotɨtun wɨr natɨmnat mɨn u itəm ematən.”   
\p
\v 22 Nian Iesu təmatən nəghatən əh, kən mopael kit itəm in tatətul e Nimə Rəha Uhgɨn, in tatətul əh-ikɨn, təmem nɨkapɨn, kən məmə, “?Nakatən nulan e pris asol agɨn o naka?”   
\p
\v 23 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Okəmə emən nəghatən neen itəm təsətuatɨpən, təwɨr məmə onakən-iarəp. ?Məto okəmə rəhak nəghatən mɨn kotətuatɨp əm, təhrol nakatem io?”   
\p
\v 24 Kən əmun Anas tahl-ipən Iesu tuwɨn o pris asol agɨn u Kaeafas. Kən tatəmɨk mətmətɨg əm nol itəm kəməlis lan.   
\s1 Pita tɨnən mɨn məmə  //  təruru Iesu  
\r (Mat 26:71-75; Mak 14:69-72;  //  Luk 22:58-62)  
\p
\v 25 Kən Saimon Pita tətul əh matəto nɨgəm. Kən koatətapəh ron məmə, “?Ei, ik mɨn un, ik etəmim rəha suah əh?” Məto Pita təmə, “Kəpə, sənəmə io rəhan etəmim.”   
\p
\v 26 Kən əmun, iolwək kit rəha pris asol agɨn, in noanol kit rəha suah u Pita təmətatɨp matəlgɨn aupən, in təmən məmə, “?Nɨkik təht məmə eməplan ik itəmat min əpəh e nɨki nahwɨnuən, o kəpə?”   
\p
\v 27 Məto Pita təmə, “Kəpə. Sənəmə io.”  
\p Kən roiu agɨn-əh mɨn, mənɨg kit tɨmnən.\f + \fr 18:27 \ft Jon 13:38\f*   
\s1 Iesu in təmətul aupən e nɨganəmtɨ Pailat  
\r (Mat 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5;  //  Luk 23:1-5)  
\p
\v 28 Kən laulaugɨn agɨn-əh, kəmotɨləs Iesu motiet e nimə rəha Kaeafas, motuwɨn e nimə rəha Pailat. Pailat in etəm Rom, məto in tatos nərəmərəən asol Isrel. Netəm Isrel koatos nətuakəmən kit rəhalat, ilat kəsotuwɨnən e nimə rəha etəm ik pɨsɨn kit. Okəmə okotuwɨn imə, kən ilat koatən məmə ilat kotamkɨmɨk e nɨganəmtɨ Uhgɨn, kən ilat okol kəsotunən nagwənən rəha lafet rəha Nuhagego-inən.\f + \fr 18:28 \ft Jon 11:55\f*  
\v 29 O nətuakəmən u rəhalat, tol kən Pailat in təmiet e rəhan nimə, muwa ihluə mə otəplan ilat. Kən in təmətapəh məmə, “?Nɨpəgnəmtɨ naka un itəmat noatehm-pən e suah u?”   
\p
\v 30 Kən ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “Okəmə suah u in təsətgəhlən lou, okol esotɨləsən in motuwa kəm ik.”   
\p
\v 31 Kən Pailat tən-ipən kəm ilat məmə, “Təwɨr məmə itəmat onəkotɨləs in motuwɨn, kən itəmat motakil, tətəu-pən lou mɨn rəhatəmat.”  
\p Məto ilat kotən-ipən kəm in məmə, “Məto netəm Rom əm ilat kotegəhan-in məmə kɨtun nohamnuən etəmim.”  
\v 32 Iesu təmatən aupən məmə in otɨmɨs nəhlan,\f + \fr 18:32 \ft Iesu təmən məmə in otɨmɨs e nɨg kəməluau (Mat 20:19; 26:2; Jon 3:14; 8:28; 12:32-33). Kən netəm Rom, ilat koatohamnu netəm koatol nəratən, moatətu-pər ilat e nɨg kəluau. Məto netəm Rom kəsotegəhan-inən məmə netəm Isrel, ilat kotol mihin.\f* kən natɨmnat mɨn u kəmol məmə nəghatən mɨn u rəhan okotuwa motol nɨpahrienən.   
\p
\v 33 Kən əmun Pailat tuwɨn mɨn imə, kən maun-in Iesu tuwa mətul aupən-in nɨganəmtɨn, kən tətapəh ron məmə, “?Təhrol? ?Ik kig rəha netəm Isrel?”\f + \fr 18:33 \ft Mat 2:2; Luk 23:2-3\f*   
\p
\v 34 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “?Ik atɨp əm nakatətapəh nulan, o ik nakatətapəh məto-inu netəmim koatən-ipɨnə io kəm ik?”   
\p
\v 35 Kən Pailat tən-ipən məmə, “?Təhrol? ?Ik nɨkim təht mə io etəm Isrel kit? Netəmim imam ikɨn əm ne pris asol mɨn rəham, ilat kəmotegəhan-in-pa ik e nelmək. ?Ik nəmol nat naka?”   
\p
\v 36 Kən Iesu təmə, “Io, esolən kig rəha nətueintən u. Okəmə io kig kit tahmen e kig mɨn rəha nətueintən u, kən rəhak netəmim mɨn okotəmou, motoh netəm mɨn un itəm kotolkeike məmə okotos-ipən io e nelmɨ netəm-iasol rəha netəm Isrel. Məto io sənəmə kig kit rəha nətueintən u.”\f + \fr 18:36 \ft Luk 17:21; Jon 6:51\f*   
\p
\v 37 Kən Pailat tətapəh ron məmə, “?Məto nɨpahrienən məmə ik kig kit?”  
\p Kən Iesu təmə, “Ik nəmən məmə io kig kit. Io emaiir-pa e nətueintən u o nat kitiəh əm, məmə ekatətul-arəp matən-iarəp nɨpahrienən.\f + \fr 18:37 \ft Jon 3:32\f* Kən etəmim itəm nɨkin tagien məmə otətəu-pən nɨpahrienən, kən in tatətəlɨg-in rəhak nəghatən.”\f + \fr 18:37 \ft Jon 8:47\f*   
\p
\v 38 Məto Pailat tən-ipən kəm in məmə, “?Naka un, nɨpahrienən?”  
\s1 Pailat təmakil məmə Iesu in təike mɨmɨs  
\r (Mat 27:15-31; Mak 15:6-20;  //  Luk 23:13-25)  
\p Kən Pailat təmiet mɨn muwɨn mehm netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel, mən-ipən kəm ilat məmə, “Io esəplanən nolən rat kit ne e suah u, itəm tatən məmə suah u təmərəkɨn lou.\f + \fr 18:38 \ft Luk 23:4\f*  
\v 39 Meto e nolən rəhatəmat, e nian rəha lafet rəha Nuhagego-inən, nian rafin iatɨkɨs suah kit mahl-iarəpən e kalapus. ?Kən təhrol? ?Itəmat nakotolkeike məmə io ekegəhan-in kən mɨkɨs kig rəha netəm Isrel?”   
\p
\v 40 Kən ilat kotagət əfəməh motən məmə, “!Kəpə! !Itɨmat ekotapəs suah un, ekototolkeike Parapas!” Parapas un, in iakləh kit, kən in təmatəluagɨn matohamnu itəm məmə otəhg-iarəp kapman rəha Rom.\f + \fr 18:40 \ft Wək 3:14\f*   
\c 19  
\m
\v 1 Kən Pailat təmos-ipən Iesu e nelmɨ rəhan mopael mɨn, kən ilat kəmotalis-alis.\f + \fr 19:1 \ft Aes 50:6; 53:5\f*  
\v 2 Kən kəmotəmɨk nol itəm tol nihlən-nihlən, motol hat lan, tahmen e hat rəha kig, kən motəfauin-pən e rəhn-kapə. Kən motuwɨn-in-pən kot əfəməh kit kəm in, tol nəguɨ-naris lan, tahmen e kot rəha kig.  
\v 3 Kən ilat motuwa ron, moatol mɨləh lan, kən moatən məmə, “Ik u inu, kig rəha netəm Isrel. Itɨmat ekotos-ipən nɨsiaiiən kəm ik.” Kən ilat moatem-pən əm nɨkapɨn.   
\p
\v 4 Kən Pailat tiet mɨn muwɨn ihluə, kən matən-ipən kəm netəmim məmə, “Ei, netəmim. Io ekahl-iarəp mɨn suah u tuwa ihluə, məmə itəmat onəkotəplan-tu məmə io esehmən nolən rat lan ne.”  
\v 5 Kən Iesu təmiet mɨn muwa ihluə. In tatəfauin hat u itəm kəmol e nol itəm tol nihlən-nihlən, tahmen e hat rəha kig, kən matuwɨn e kot əfəməh tol nəguɨ-naris, tahmen e kot rəha kig, kən Pailat tən-ipən kəm ilat məmə, “!Netəmim! !Otəplan-tu! !Suah u inu!”   
\p
\v 6 Məto nian pris asol mɨn ne mopael mɨn itəm koatehm Nimə Rəha Uhgɨn kəmotəplan, ilat kəmotagət əfəməh moatən məmə, “!Okəht-ipən e nɨg kəməluau! !Okəht-ipən e nɨg kəməluau!”\f + \fr 19:6 \ft Wək 3:13\f*  
\p Kən Pailat təmən-ipən kəm ilat məmə, “Itəla, itəmat pɨsɨn əm, otɨləs motuwɨn, motəht-ipən in e nɨg kəməluau. Məto io esəplanən nolən rat kit ne lan.”   
\p
\v 7 Məto ilat kotəmə, “Rəhatɨmat kit əh-ikɨn lou tatən məmə in otəkəike mɨmɨs, məto-inu in tatən məmə in Nətɨ Uhgɨn.”\f + \fr 19:7 \ft Lev 24:16; Mat 26:63-66; Jon 5:18; 10:33\f*  
\v 8 Kən nian Pailat təməto nəghatən u, in təməgɨn pɨk təhmɨn mɨn.  
\v 9 Kən in təmatɨg muwɨn mɨn imə, mətapəh o Iesu məmə, “?Ik etəm hiə?”\f + \fr 19:9 \ft Pailat təmətapəh nəhlan o nɨtunən məmə okəmə naka Iesu in uhgɨn əkəku kit, o okəm-naka nɨkin tatəht məmə Iesu in etəm e nəptən pɨsɨn kit kən etəm pɨsɨn kit in otakil nolən rəhan (Luk 23:6-7). Iesu tɨnuhalpɨn rəkɨs rəhan nəghatən, məto Pailat təməsənən nɨpahrienən lan (Jon 18:36-38a; Aes 53:7).\f*  
\p Məto Iesu təsuhalpɨnən rəhan nəghatən.  
\v 10 Kən Pailat tən-ipən kəm in məmə, “?Təhrol nəsən-ipamən kəm io? ?Ik nəsɨtunən məmə io iatos nəsanənən məmə ekahl-iarəp ik, kən matos mɨn nəsanənən məmə okəht-ipən ik e nɨg kəməluau?”   
\p
\v 11 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Okəmə Uhgɨn təməsolən nat u, okol ik onəsos agɨn-əhən nəsanənən məmə onakakil io.\f + \fr 19:11 \ft Rom 13:1\f* Tol nəhlan, nolən rat rəha suah un itəm təmos-ipɨnə io e nelməm, in tərat maprəkɨs-in rəham.”\f + \fr 19:11 \ft Jon 18:30; Wək 3:13\f*   
\p
\v 12 Kən tətuoun e nian əh, Pailat təmolkeike məmə otɨkɨs Iesu. Məto netəm-iasol mɨn rəha netəm Isrel koatagət əfəməh moatən məmə, “Okəmə nakɨkɨs suah u mahl-iarəp, kən ik sənəmə etəmim rəha Sisa. Etəmim u itəm tatən məmə in kig, in tɨkɨmɨr rəha Sisa.”   
\p
\v 13 Kən nian Pailat təməto nəghatən u, kən təmit Iesu muwa mɨn ihluə. Kən in təmuwɨn e ikɨn kit, nərgɨn un, Lou Kəpiel Epin-Epin, e nəghatən Isrel, in Kapata,\f + \fr 19:13 \ft Kapata in ikɨn kit kəməlɨn kəpiel itəm tepin-epin mɨn ikɨn, kol tahmen əm e sɨmen itəm kəməhləkɨn.\f* kən matəpələh-pər jea rəha nakilən.  
\v 14 Tɨnuəkɨr mɨtgar tətul e tina, e nian ətuatɨp rəha nol əpen-əpenəən o nolən lafet rəha Nuhagego-inən.  
\p Kən Pailat tən-ipən kəm netəm Isrel məmə, “!Ei netəm mɨn əpə! !Otəplan-tu! !Suah u in kig rəhatəmat!”\f + \fr 19:14 \ft Jon 19:19,21-22\f*   
\p
\v 15 Məto ilat kəmotagət əfəməh, motən məmə, “!Ohamnu! !Ohamnu! !Əht-ipən e nɨg kəməluau!”  
\p Kən Pailat təmən-ipən kəm ilat məmə, “?Itəmat nakotolkeike mə io ekəht-ipən kig rəhatəmat e nɨg kəməluau?” Məto pris asol mɨn kotəmə, “!Sisa əm un, in rəhatɨmat kig!”   
\p
\v 16 Kən Pailat təmegəhan-in-pən Iesu tuwɨn e nelmɨlat, məmə mopael mɨn rəha Rom okotuwɨn motəht-ipən e nɨg kəməluau.  
\s1 Mopael mɨn kəmotətu-pər Iesu e nɨg kəməluau  
\r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32;  //  Luk 23:26-43)  
\p Kən ilat kəmotɨləs Iesu motuwɨn.  
\v 17 In tatɨləs nɨg kəməluau rəhan,\f + \fr 19:17 \ft Luk 14:27\f* matiet matuwɨn ikɨn kit mɨn, nərgɨn un, Kolkota e nəghatən rəha netəm Isrel. Nɨpətɨn u, “Louipɨl-uipɨl.”\fig |alt="three crosses with Jesus, robbers, and soldiers" src="LB00328B.TIF" size="span" loc="Jhn 19:17-27" ref="Jon 19:17" \fig*  
\v 18 Kən ikɨn əh, kəmotəht-ipən Iesu e nɨg kəməluau. Kən kəmotatɨg motəht-ipən mɨn etəmim kəiu, kit e nɨkalɨn matɨp, kit e nɨkalɨn mol, kən Iesu in tatəkul ilugɨn elau.   
\p
\v 19 Kən Pailat təmən kəte rəkɨs nəghatən kit, kɨləs kan kəht-ipən e rəhn-kapə nɨg kəməluau. Nəghatən u tatən məmə, \sc Iesu\sc*, \sc etəm Nasaret\sc*, \sc kig rəha netəm Isrel\sc*.\f + \fr 19:19 \ft Jon 19:14,21\f*  
\v 20 Kən netəm Isrel tepət, ilat kotafin nəghatən u, məto-inu ikɨn əh kəmotəht-ipən Iesu ikɨn, in iuəhkɨr əm o taon.\f + \fr 19:20 \ft Hip 13:12\f* Kən nəghatən u, kəməte rəkɨs e nəghatən rəha netəm Isrel, ne nəghatən rəha netəm Rom, ne nəghatən rəha netəm Kris.  
\v 21 Kən pris asol mɨn rəha netəm Isrel, kəmotuwɨn motən-ipən kəm Pailat məmə, “Onəkəsəteən məmə, ‘Kig rəha netəm Isrel.’ Təwɨr mə onakəte ilə məmə, ‘Suah u in tatən məmə in kig rəha netəm Isrel.’”\f + \fr 19:21 \ft Jon 19:14\f*   
\p
\v 22 Məto Pailat təmə, “Nat itəm eməte, eməte.”   
\s1 Mopael mɨn kəmotoor natɨmnat rəha Iesu  
\p
\v 23 Kən nian mopael mɨn kəmotəht-ipən rəkɨs Iesu e nɨg kəməluau, kən motəmɨk rəhan natɨmnat, kən kəmotoor ilat nəmtɨn kuwɨt, məto-inun mopael mɨn ilat kuwɨt. Məto kot əfəməh rəhan, etəmim itəm in təmol nɨməhan, in təmɨsɨlpɨn-ɨlpɨnən nɨməhan lan, in təmol apiəpiə əm nɨməhan əh.  
\v 24 Kən mopael mɨn u kɨnotən-ən kəm ilat mɨn məmə, “Ei, təsəwɨrən məmə okotearəsin nat u. Təwɨr məmə okotatɨpin əm tais ron. Kən etəm tatol win lan, in tɨtol rəhan u kot.” Nat u təmiet məmə otol nəghatən rəha Naoa Rəha Uhgɨn tuwa mol nɨpahrienən, u təmən məmə,  
\q1 “Ilat kəmotəmki-rəkɨs rəhak natɨmnat. Ilat kəmotoor elat mɨn.  
\q1 Kən ilat kəmotatɨpin tais məmə otəgətun məmə pah otos natɨmnat mɨn əh.”\f + \fr 19:24 \ft Sam 22:18\f*  
\m Kən tol nəhlan, mopael mɨn kəmotol mihin pahrien.\f + \fr 19:24 \ft Jon 19:28,36,37\f*   
\s1 Iesu ne rəhan Mama  
\p
\v 25 Kən iuəhkɨr əm o nɨg kəməluau rəha Iesu, nɨpɨtan kuwɨt kəmoatətul əh-ikɨn. Mama rəha Iesu, ne pia rəhan mama, ne Meri kit mɨn, pətan rəha Klopas, kən iahunin kit mɨn Meri pətan Maktala.\f + \fr 19:25 \ft Luk 8:2; Jon 20:1,18\f*  
\v 26 Kən nian Iesu təməplan rəhan mama ne suah un itəm in tolkeike pɨk\f + \fr 19:26 \ft Jon tatən atɨp əm in məmə, “suah un itəm in tolkeike pɨk” (Jon 13:23).\f* katuətul e nɨkalɨn, kən tən-ipən kəm rəhan mama məmə, “!Pətan, nətɨm un!”   
\p
\v 27 Kən mən-ipən kəm suah u məmə, “Ik rəham u mama.” Kən tətuoun e nian əh, suah u təmit pətan un mian iman ikɨn, kən in təmatehm wɨr in, tahmen e rəhan mama ətuatɨp.   
\s1 Iesu tɨnɨmɨs  
\r (Mat 27:45-56; Mak 14:33-41;  //  Luk 23:44-49)  
\p
\v 28 Kən uarisɨg lan, Iesu təmɨtun məmə wək mɨn itəm in təmuwa məmə otol, tɨnol namnun rəkɨs.\f + \fr 19:28 \ft Jon 17:4\f* Kən o nolən nəghatən mɨn e Naoa Rəha Uhgɨn tuwa mol nɨpahrienən lan, in təmən məmə, “Enoaoa.”\f + \fr 19:28 \ft Sam 69:21; Jon 19:29\f*   
\p
\v 29 Kən pesɨn əkəku kit əh-ikɨn tatəpələh, kəmiuw-pən wain lan u tagɨn. Kən ilat kəmotɨləs nat kit tame-ame tahmen e katən, kən moteer-pən e wain un, kən motatu-pən e nelmɨ nɨg katən mə hisop, kən motɨləs-ipər tuwɨn iuəhkɨr o nohlɨ Iesu, məmə otɨrɨm.  
\v 30 Kən nian in təmənɨm wain u məsɨn, kən məmə, “!Natɨmnat rafin tɨnol namnun!”\f + \fr 19:30 \ft Luk 12:50; Jon 4:34; 17:4\f*  
\p Kən təmətag-iəhau, megəhan-in-pən rəhan namegən tiet, kən mɨmɨs.   
\s1 Suah kit təmaru nɨkalɨ Iesu  
\p
\v 31 Nian əh rəha nol əpen-əpenəən, məto-inu okən lawɨgin un, nian rəha Sapat. (Kən Sapat u, in Sapat keike kit.)\f + \fr 19:31 \ft Sapat u, in Sapat keike kit, məto-inu təmuwa ətuatɨp e nian rəha lafet rəha Nuhagego-inən.\f* Kən netəm-iasol rəha netəm Isrel kəsotolkeikeən məmə nɨpətɨ suah miləhal əh okətəhaləkul e nɨg kəməluau mətoarus-pən nian əh. Kən o nat əh, ilat kəmotuwɨn motətapəh o Pailat məmə otahl-ipa rəhan mɨn netəmim, kotuwɨn, motətgəhl nelkɨləhal, pəs iləhal kəhalɨmɨs uəhai əm. Kənu ilat kotɨləs-irəkɨs nɨpətɨləhal.  
\v 32 Kən mopael mɨn kəmotaupən motətgəhl nelkɨ suah mil un kəiu itəm kəmotəht-ipən ilau e nɨg kəməluau iləhal Iesu.   
\p
\v 33 Məto nian kəmotuwa o Iesu, motəplan məmə in tɨnɨmɨs rəkɨs. Kən əmun, ilat kəsotətgəhlən nelkɨn.  
\v 34 Kən mopael kit təmaru əm nɨkalɨn e rəhan nɨro,\f + \fr 19:34 \ft Sek 12:10; Nol Əpən 1:7\f* kən roiu agɨn-əh, nɨta ne nəhau kəmuaiəh ahmen-ahmen əm, mətuatite e nɨpətɨn.\f + \fr 19:34 \ft 1 Jon 5:6-8\f*  
\v 35 (Kən suah kit əh-ikɨn tatətul,\f + \fr 19:35 \ft Aposol Jon itəm təməte naoa u, in tatəghat-in atɨp əm in e ves 35 (Jon 19:26; 21:24).\f* in təmehm natɨmnat mɨn u e nɨganəmtɨn. Kən nəghatən mɨn rəha suah u, in tətuatɨp, kən in tɨtun məmə in tatən pahrien. Kən in tatən-iarəp məmə itəmat mɨn onəkotɨtun motahatətə lan.)  
\v 36 Natɨmnat mɨn u kəmotuwa məmə okotol nəghatən e Naoa Rəha Uhgɨn tuwa mol nɨpahrienən lan,\f + \fr 19:36 \ft Jon 19: 24,28,37\f* u tatən məmə, “Okol nɨkɨlɨkɨlin kit təsɨtəgɨtən.”\f + \fr 19:36 \ft Iesu in tahmen e Nətɨ Sipsip rəha lafet rəha Nuhagego-inən kən nɨtan otosmegəh netəmim rəha Uhgɨn. (Jon 1:29; 1 Kor 5:7; 1 Pita 1:19). Tahmen məmə kəməsətgəhlən nɨkɨlkɨli nenətɨ sipsip mɨn itəm katoh e lafet rəha Nuhagego-inən (Eks 12:46; Nam 9:12), e nolən kitiəh əm, nɨkɨlkɨli Iesu kit, təməsɨtəgɨtən. Sam 34:20.\f*  
\v 37 Kən nəghatən kit mɨn e Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə, “Ilat okotəplan suah u itəm kəmotaru.”\f + \fr 19:37 \ft Sek 12:10; Nol Əpən 1:7\f*   
\s1 Josep ne Nikotimas, ilau kəmiatənɨm Iesu  
\p
\v 38 Kən uarisɨg e natɨmnat mɨn u, etəm Aramatia kit, nərgɨn u, Josep. Josep u, in etəmim kit rəha Iesu, məto tatəhluaig-in nat u, məto-inun tatəgin netəm-iasol rəha netəm Isrel.\f + \fr 19:38 \ft Jon 7:13\f* In təmuwɨn məplan Pailat, kən tətapəh ron məmə otegəhan-in pəs tɨləs-irəkɨs nɨpətɨ Iesu. Kən əmun, Pailat təmegəhan-in, kən in təmuwɨn mɨləs-irəkɨs.  
\v 39 Kən Nikotimas, u aupən in təmuwɨn məplan Iesu lapɨn,\f + \fr 19:39 \ft Jon 3:1-2; 7:50\f* in təmuwɨn ilau Josep. In tatɨtol kətɨm kit, təmərioah e nat pien-pien mɨn u mɨr ne alos. Kətɨm u təfɨgəm tahmen e tate kilo.   
\p
\v 40 Kən ilau kəmialəs-irəkɨs nɨpətɨ Iesu, mualpin e nɨməhan wɨr kit, nərgɨn u linen. Kən ilau kəmioal-pən mɨr ne alos e nɨməhan u, tahmen ətuatɨp əm mə inun netəm Isrel kotalpin mihin nɨpətɨ etəmim, moatɨtənɨm.  
\v 41 Kən ikɨn əh kəməht-ipən Iesu ikɨn e nɨg kəməluau, kəmahwɨnu ikɨn, kən e ikɨn əh, nɨpəg kəpiel kit əh-ikɨn, itəm katɨtənɨm itəm ikɨn. Kən ikɨn əh, kəsɨtənɨm-pənən əh suah kit ikɨn.  
\v 42 Kən ilau kəmuələhəu-pən nɨpətɨ Iesu e nɨpəg kəpiel u, məto-inu nian əh in nian rəha netəm Isrel koatol əpen-əpenə lan o Sapat,\f + \fr 19:42 \ft Əplan-tu futnot e 19:31.\f* kən nɨpəg kəpiel itəm katɨtənɨm itəm ikɨn, in iuəhkɨr əm.   
\c 20  
\s1 Iesu tɨnəmegəh mɨn  
\r (Mat 28:1-10; Mak 16:1-8;  //  Luk 24:1-12)  
\m
\v 1 E Sante, laulaugɨn agɨn, tɨtapinəp-apinəp əh, Meri u pətan Maktala,\f + \fr 20:1 \ft Luk 8:2; Jon 19:25\f* təmuwɨn e nɨpəg kəpiel, kən məplan məmə kəpiel asol itəm kəmahtosɨg-in nɨpəg kəpiel lan, in kəmahwin rəkɨs.  
\v 2 Tol nəhlan, kən in təmaiu mɨtəlɨg muwɨn o Saimon Pita ne etəmim u kit mɨn rəha Iesu, u Iesu tolkeike pɨk, kən mən-ipən kəm ilau məmə, “Ilat kəmotɨləs-irəkɨs nɨpətɨ Iərəmərə əpəh e nɨpəg kəpiel. Kən ekotəruru məmə kəmotələhəu hiə nɨpətɨn.”   
\p
\v 3 Kən Pita ne etəmim kit mɨn u rəha Iesu, kəmiaiet mətian məmə okuəplan nɨpəg əh.  
\v 4 Kəmuaiu əsanən mian, məto suah u kit in təmaiu maupən maprəkɨs-in Pita, maupən muwɨn əpəh nɨpəg u ikɨn.  
\v 5 Kən in təməməhl-əməhl mətag-pən əpəh imə, kən məplan nɨməhan wɨr u linen tatəməhl, məto in təməsuwɨnən imə.\fig |alt="man peering in tomb after resurrection" src="LB00329B.TIF" size="col" loc="Jhn 20:5-9" ref="Jon 20:5" \fig*  
\v 6 Kən Saimon Pita in təmiet-arəpa mɨn, kən megupən uəhai əm imə e nɨpəg kəpiel u, kən təməplan nɨməhan u koatəməhl,  
\v 7 kən məplan mɨn nɨməhan u kəmotalpin rəhn-kapə Iesu lan aupən. Nɨməhan u, in təsəməhl-pənən ilat nɨməhan mɨn un neen, məto in kəmaiu-aiu wɨr kələhəu pɨsɨn.  
\v 8 Etəmim u rəha Iesu itəm təmaupən, in mɨn təmuwɨn imə e nɨpəg kəpiel, kən in təməplan natɨmnat mɨn u, kən in təmatahatətə məmə Iesu tɨnəmegəh mɨn.  
\v 9 (Naoa Rəha Uhgɨn tatən məmə Iesu otəkəike məmegəh mɨn e nɨmɨsən, məto ilat kəsotɨtun wɨrən əh nəghatən əh.)\f + \fr 20:9 \ft Sam 16:10; Aes 53:11; Luk 24:25-27,46; Jon 2:22; Wək 2:24-28\f*   
\s1 Meri u pətan Maktala in təməplan Iesu  
\r (Mak 16:9-11)  
\p
\v 10 Kən etəmim mil un rəha Iesu kəmiatəlɨg mətian iməlau ikɨn,  
\v 11 məto Meri in tatətul iuəhkɨr e nɨpəg kəpiel u mətasək. Kən nian in təmətasək əh, kən məməhl-əməhl mətuag-pən əpəh e nɨpəg.  
\v 12 Kən əmun təməplan nagelo kəiu əpəh imə. Natɨmnat rəhalau in təruən təruən. Ilau katuəpələh u ikɨn-u kəmələhəu-pən Iesu ikɨn. Kitiəh tatəpələh e nəme rəhn-kapə, kən kitiəh e nəme nelkɨn.   
\p
\v 13 Kən ilau kəmuətapəh ron məmə, “Pətan. ?Ik natasək o naka?” Kən in təmən-ipən kəm ilau məmə, “Ilat kəmotɨləs-irəkɨs nɨpətɨ Iərəmərə rəhak, kən ekəruru məmə kəmotələhəu-pən hiə.”   
\p
\v 14 Nian in tɨnən rəkɨs nəghatən u, kən meirair, kən təməplan Iesu tatətul əm u ikɨn-un, məto in təruru məmə Iesu.  
\v 15 Kən Iesu təmətapəh ron məmə, “Pətan. ?Nakətasək o naka? ?Ik nategəs-in pah?” Məto pətan u, nɨkin təht məmə okəmə naka suah u itəm tatɨtasɨlin nahwɨnuən, kən in təmən-ipən kəm in məmə, “Etəm-iasol, okəmə ik nəmɨləs-irəkɨs nɨpətɨn, kən mələhəu-pən əh kit, awi, ən-ipa-tu kəm io, pəs io ekuwɨn mɨləs.”   
\p
\v 16 Kən Iesu tən-ipən məmə, “Meri.” Kən Meri təmeirair, mətag-pən məplan, kən məmə, “!Raponi!” (Inu nəghatən rəha netəm Isrel u, nɨpətɨn təmə, “Rəhak Iəgətun.”)   
\p
\v 17 Kən Iesu təmən-ipən kəm in məmə, “Saskəlɨmən io, məto-inu io esuwɨnən əh əpəh ilɨs o rəhak Tata. Məto ik, uwɨn, mehm piak mɨn kən mən-ipən kəm ilat məmə io enatɨtəlɨg-pən ilɨs o rəhak Tata, kən in mɨn rəhatəmat Tata. In Uhgɨn rəhak, kən in Uhgɨn mɨn rəhatəmat.”   
\p
\v 18 Kən Meri Maktala təmuwɨn məplan netəmim mɨn rəha Iesu, kən tən-ipən kəm ilat məmə, “!Suah mɨn əpə! !Io eməplan Iərəmərə!” Kən in təmən-iarəp nəghatən mɨn itəm Iesu in təmən-ipən kəm in.   
\s1 Netəmim mɨn rəha Iesu kəmotəplan Iesu  
\r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18;  //  Luk 24:36-49)  
\p
\v 19 E Santei ehnaipən, netəmim mɨn rəha Iesu kəmotargəfɨmɨn ilat mɨn əpəh e nimə kit, kən motahtosɨg e toa motol lok lan, məto-inu ilat koatəgin netəm-iasol rəha netəm Isrel. Kən əmun, Iesu təmuwa mətul ilugɨn elat, kən mən-ipən kəm ilat məmə, “Pəs nəməlinuən tətatɨg otəmat.”\f + \fr 20:19 \ft Jon 20:21,26; Jon 14:27; 16:33\f*  
\v 20 Kən in təmurapɨk nelmɨn kən mol-pən nɨkalɨn kəm ilat, kən nɨkilat təmagien pɨk məto-inu kɨnotəplan Iərəmərə.\f + \fr 20:20 \ft Jon 16:19-22\f*   
\p
\v 21 Kən Iesu tən-ipən mɨn kəm ilat məmə, “Pəs nəməlinuən tətatɨg otəmat.\f + \fr 20:21 \ft Jon 20:19,26\f* Tol mə rəhak Tata təmahl-ipa io,\f + \fr 20:21 \ft Jon 3:17\f* e nolən kitiəh əm io etahl-ipən itəmat nakoatuwɨn e nətueintən.”\f + \fr 20:21 \ft Mat 28:19; Jon 17:18\f*  
\v 22 Kən nian in tɨnən rəkɨs nəghatən u, kən in təmehag-pən elat, kən məmə, “Itəmat, otos Narmɨn Rəha Uhgɨn.\f + \fr 20:22 \ft Esik 37:9; Jon 7:39; Wək 2:38; 8:15-17; 19:2; Kal 3:2\f*  
\v 23 Okəmə nəkotaluin nolən rat rəha etəmim, kən Uhgɨn mɨn in otafəl rəkɨs nolən rat rəhan. Məto okəmə itəmat nəsotaluinən nolən rat rəha etəmim, kən Uhgɨn otəsaluinən kən məsafəl rəkɨsən.”\f + \fr 20:23 \ft Mat 16:19; 18:18\f*   
\s1 Iesu ne Tomas  
\p
\v 24 Kən etəm tuelef u kit rəha Iesu, nərgɨn u Tomas, u kətaun-in məmə, Mil Mil, in təmɨkə e nian Iesu təmiet-arəpa olat.  
\v 25 Kən in mɨn neen, ilat kəmotən-ipən kəm in məmə, “!Ei, emotəplan rəhatat Iərəmərə!”  
\p Məto Tomas təmən-ipən kəm ilat məmə, “Okəmə ekəplan nəme nil e nelmɨn mil, kənu ekek e noanelmɨk, kənu mea-pən e nəme nɨro e nɨkalɨn, kənu panahatətə lan. Məto okəmə esəplanən, okol esahatətəən lan.”\f + \fr 20:25 \ft Mak 16:11\f*   
\p
\v 26 Kən tɨnos wik kitiəh rəkɨs, netəmim mɨn rəha Iesu koatəpələh mɨn əpəh imə, e nimə kitiəh əm, kən motahtosɨg e toa, motol lok. Kən Tomas əh-ikɨn ilat min. Nat əpnapɨn kəmol lok e toa, məto Iesu tatɨg muwa mɨn mətul ilugɨn elat mən-ipən məmə, “Pəs nəməlinuən tətatɨg otəmat.”\f + \fr 20:26 \ft Jon 14:27; 20:19,21\f*  
\v 27 Kən mən-ipən kəm Tomas məmə, “Əplan-tu nelmək. Wa mek e noanelməm. Kən məg-ətuatɨp-in nelməm kən mea-pən e nəme nɨro u e nɨkalɨk. Səmɨk mətmətɨgən rəham nahatətəən rəun, məto ik onəkəike mətahatətə lak.”\f + \fr 20:27 \ft Luk 24:40\f*   
\p
\v 28 Kən Tomas tən-ipən kəm in məmə, “Ik rəhak Iərəmərə, kən ik rəhak Uhgɨn.”\f + \fr 20:28 \ft Nol Əpən 4:11\f*   
\p
\v 29 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Ik nəmahatətə lak, məto-inu nəməplan io.\f + \fr 20:29 \ft Jon 3:15\f* Məto netəm mɨn un kəsotəplanən io, kən ilat kotahatətə lak, ilat okotos nəwɨrən pahrien, nɨkilat tagien pahrien.”\f + \fr 20:29 \ft 1 Pita 1:8-9\f*   
\s1 Naoa u, kəməte məmə netəmim okotahatətə e Iesu  
\p
\v 30 Iesu təmol nəmtətin mɨn tepət e nɨganəmtɨ rəhan netəmim, itəm kəsəte rəkɨsən e naoa u.\f + \fr 20:30 \ft Jon 21:25\f*  
\v 31 Məto kəməte nəghatən mɨn u məmə itəmat onəkotahatətə\f + \fr 20:31 \ft Jon 3:15\f* məmə Iesu in Kristo itəm Uhgɨn təmən məmə otahl-ipa, inu Nətɨ Uhgɨn. Kəməte nəhlan, məmə itəmat onəkotos nəmegəhən e nərgɨn, məto-inu itəmat noatahatətə lan.\f + \fr 20:31 \ft Jon 19:35\f*   
\c 21  
\s1 Iesu təmol əp in kəm rəhan netəmim ilat sepɨn  
\m
\v 1 Uarisɨg e natɨmnat mɨn u, Iesu təmol əp mɨn in o rəhan mɨn netəmim,\f + \fr 21:1 \ft Jon 21:14; Jon 20:19,26\f* əpəh e nɨməkləkɨl e nɨkalɨ lek asol, katən mə Lek Kalili.\f + \fr 21:1 \ft Nəghatən Kris ətuatɨp tatən məmə Lek Taepirias, in nərgɨ Lek Kalili kit mɨn.\f* Kən təmol əp in nulan.  
\v 2 E nian əh, netəmim mɨn u rəha Iesu kəmotaliwək kitiəh: Saimon Pita, ne Tomas u kətaun-in məmə Mil Mil, ne Nataniel u, etəm Kalili iman latuənu Kena, ne nətɨ Sepeti mil,\f + \fr 21:2 \ft Nətɨ Sepeti mil kəiu, ilau u Jemes ne Jon. Jon u inu in təməte naoa u.\f* ne etəmim mil kəiu mɨn rəha Iesu.  
\v 3 Saimon Pita tən-ipən olat məmə, “Io enatuwɨn ekatɨpin net.”  
\p Kən ilat kotəmə, “Itəla, pəs kitat rafin kotuwɨn.” Kən ilat rafin kəmotatite, motuwɨn e pot kit. Kən Pita təmapeg rəhan natɨmnat o wək. Kən ilat kəmotuwɨn, motatɨpin net, motətoarus tian. Məto kəsotosən nəm kit ne.\f + \fr 21:3 \ft Luk 5:5\f*   
\p
\v 4 Kən tɨnatian, kən Iesu tuwa matətul ipar, məto rəhan mɨn netəmim, ilat kotəruru məmə Iesu.\f + \fr 21:4 \ft Luk 24:16; Jon 20:14\f*   
\p
\v 5 In tətapəh olat məmə, “!Nəman! ?Nəsotosən nəm kit, o?”  
\p Kən ilat kotəmə, “Kəpə, nəm tɨkə.”   
\p
\v 6 Kən in tən-ipən kəm ilat məmə, “Itəla, otatɨpin-pən-tu net e matɨp ikɨn e nɨkalɨ pot u, kən onəkotiuw nəm neen.” Kən əmun, kotatɨpin-iarəp net, əmun, mɨnotəruru niuw-pərən, məto-inu net tɨnər mɨnər mɨnərioah e nəm.\f + \fr 21:6 \ft Luk 5:4-7\f*   
\p
\v 7 Kən suah u itəm Iesu tolkeike pɨk, in tən-ipən kəm Pita məmə, “!Ei! !Iərəmərə ətuatɨp əh!” Kən nian Pita təməto nəghatən u, təmətəut uəhai əm, kən mətɨpən itəhəi, meai muwɨn ipar.  
\v 8 Kən netəmim mɨn u neen rəha Iesu, ilat kəmotuwar e pot, moatiuw net apon təmərioah e nəm, məto-inu bot in iuəhkɨr əm məsɨn o nɨməkləkɨl, tahmen əm hanrɨt mita.  
\v 9 Kən nian ilat kəmotuwɨn ipar, motəplan nɨgəm əkəku kit əh-ikɨn, nəmtahlɨn tatuəp əh, kən nəm neen əh-ikɨn, katuwan e nɨgəm, ne pɨret əh-ikɨn.\fig |alt="Jesus serving breakfast to disciples on seashore" src="LB00330B.TIF" size="span" loc="Jhn 21:9-14" ref="Jon 21:9" \fig*  
\v 10 Kən Iesu tən-ipən kəm ilat məmə, “Otəmɨk nəm mɨn un neen itəm nəmotos motuwa.”   
\p
\v 11 Kən Saimon Pita təmuwɨn mɨn e pot, kən mewkəkan net muwɨn əpəh ipar. Net u tərioah e nəm asol mɨn, ilat rafin wan-hanrɨt-fifti-tri. Kən nat əpnapɨn məmə net u təmərioah pap e nəm, məto in təməsəhapən.  
\v 12 Kən Iesu təmən-ipən kəm ilat məmə, “Otuwa motagwən.” Kən ilat kit nɨkin təsəhtən məmə otətapəh ron məmə, “?Ik pah un?” məto-inu ilat kɨnotɨtun əsas məmə in Iərəmərə.  
\v 13 Kən Iesu təmos pɨret muwa mos-ipən kəm ilat, kən mos-ipən mɨn nəm.   
\p
\v 14 Kən inu, nian tatol kɨsɨl lan, itəm Iesu təmol əp in o rəhan mɨn netəmim uarisɨg e nian in təmɨmɨs, kən məmegəh mɨn.\f + \fr 21:14 \ft Jon 20:1,19,26\f*   
\s1 Iesu ne Pita  
\p
\v 15 Nian ilat kɨnotagwən rəkɨs, Iesu təmətapəh o Saimon Pita, məmə, “Saimon, nətɨ Jon. ?Ik nakolkeike io taprəkɨs-in netəm mɨn un?” Pita tən-ipən kəm in məmə, “Əwəh, Iərəmərə, ik nəkɨtun məmə io ekolkeike pɨk ik.”\f + \fr 21:15 \ft Mat 26:33-35; Jon 13:37-38\f*  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Itəla, ik onakatagwən rəhak nenətɨ sipsip mɨn.”   
\p
\v 16 Kən Iesu tatɨg mətapəh mɨn ron məmə, “Saimon, nətɨ Jon. ?Ik nakolkeike io?”  
\p In tən-ipən kəm Iesu məmə, “Əwəh Iərəmərə, ik nəkɨtun məmə iakolkeike ik.”  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Itəla, ik onakatehm wɨr rəhak sipsip mɨn.”\f + \fr 21:16 \ft Esik 34:2; Mat 2:6; Jon 10:11; Wək 20:28; 1 Pita 5:2-3\f*   
\p
\v 17 Kən mətau kɨsɨl lan, Iesu tatɨg mətapəh mɨn ron məmə, “Saimon, nətɨ Jon. ?Ik nakolkeike io?”\f + \fr 21:17 \ft Jon 13:38\f*  
\p Kən Pita, nɨkin təmahmə, məto-inu Iesu təmətapəh ron mau kɨsɨl, məmə, “?Ik nakolkeike io?” Kən in tən-ipən kəm in məmə, “Iərəmərə, ik nəkɨtun natɨmnat rafin.\f + \fr 21:17 \ft Jon 16:30\f* Ik nəkɨtun məmə io ekolkeike ik.”  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Itəla, ik atagwən rəhak sipsip mɨn.   
\p
\v 18 “Nɨpahrienən agɨn u iatən kəm ik məmə, aupən, e rəham netəm-aluəən, nəmatiargin atɨp rəham kətəut, kən mətaliwək matuwɨn ikɨn mɨn rafin itəm nakolkeike məmə nakuwɨn ikɨn. Məto nian ik onakaguɨhl, onakəg-ətuatɨp-in nelməm, kən etəm pɨsɨn kit otəlis ətain rəham kətəut, kən mit ik nakian ikɨn ik nəsolkeikeən məmə nakuwɨn ikɨn.”  
\v 19 E nəghatən u, Iesu təmaupən matən-iarəp rəkɨs əm, nolən itəm Pita otɨmɨs, kən rəhan nɨmɨsən,\f + \fr 21:19 \ft Katən məmə e nup tate mɨn tatuwa, kən kəpanətu-pər Pita e nɨg kəməluau.\f* in otɨləs-ipər nərgɨ Uhgɨn.\f + \fr 21:19 \ft Jon 13:36; 2 Pita 1:14\f*  
\p Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “Itəla, uarisɨg-in io.”\f + \fr 21:19 \ft Mat 4:19; 16:24\f*   
\s1 Iesu ne suah un itəm Iesu təmolkeike pɨk  
\p
\v 20 Kən Pita teirair məplan etəmim kit rəha Iesu u, Iesu tolkeike pɨk, tatuarisɨg-in ilau. Suah əh inəh, itəm təmiəu-iəu muwa iuəhkɨr o Iesu e nian kəmotagwən e lafet rəha Nuhagego-inən, kən matətapəh ron məmə, “?Iərəmərə, pah un otegəhan-in-pən ik e nelmɨ rəham tɨkɨmɨr mɨn?”\f + \fr 21:20 \ft Jon 13:23,25\f*   
\p
\v 21 Nian Pita təməplan in, kən tətapəh o Iesu məmə, “?Iərəmərə, məto tahro e suah əh?”   
\p
\v 22 Kən Iesu tən-ipən kəm in məmə, “?Okəmə io ekolkeike məmə in otatəmegəh muwɨn mətoarus nian iakɨtəlɨg-pa mɨn, ik onəkɨtun o naka? Ik un, ik onəkəike muarisɨg-in io.”\f + \fr 21:22 \ft Jon 21:19; Mat 4:19; 16:24\f*   
\p
\v 23 Kən tol nəhlan o nat u Iesu təmən, nəghatən kit əh-ikɨn katən tɨtəlau-ɨtəlau e piatat mɨn məmə, “Etəmim u rəha Iesu otəsɨmɨsən,” məto Iesu təməsənən kəm Pita məmə suah u otəsɨmɨsən. In təmən əm məmə, “?Okəmə, io ekolkeike məmə in otatəmegəh, mətoarus-pən iakɨtəlɨg-pa mɨn, ik onəkɨtun o naka?”   
\p
\v 24 Etəmim u rəha Iesu in etəmim kitiəh əm itəm tatən-iarəp natɨmnat mɨn u,\f + \fr 21:24 \ft Jon 15:27\f* kən in məte rəkɨs nəghatən mɨn u. Kən itɨmat ekotɨtun məmə nəghatən mɨn u tatən, in nɨpahrienən əm.\f + \fr 21:24 \ft Nian neen, Jon tatəghat nəhlan, matən məmə, “itɨmat,” məto in tatən əm in pɨsɨn əm (19:35; əplan-tu 1 Jon 1:1-4).\f*   
\s1 Namnun nəghatən  
\p
\v 25 Kən natɨmnat tepət mɨn əpəh ikɨn itəm Iesu təmol\f + \fr 21:25 \ft Jon 20:30\f* kən okəmə netəmim kəpoatəte rəkɨs natɨmnat mɨn u ilat rafin e naoa mɨn, io, nɨkik təht məmə rum otɨkə e nətueintən rafin o nəlɨnən naoa mɨn u.