\id ROM - Kwamera Translation (after typesetting 0613) 
\h Rom 
\toc1 Rom 
\toc2 Rom 
\toc3 Rom 
\mt1 Rom  
\imt1 Nəɡkiariien sə rani mə nəfe i nəkukuə  
\ip Pol ramavən maməvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kristo ia kwopun me. Navənien səvənhi səro kahar irə rɨno sampam nənə in rɨrai nəkukuə i revən tɨ nakalasia me fwe Rom ia nuk 56 uə 57. Ia navənien səvəi Pol in rokeikei mə trukupwən mevən fwe Jerusalem nənə mevən mwi fwe taon Rom mɨne tənə Spen. In rɨrai nəkukuə i mə irəha tuhəpnəpenə tɨ nuveheien səvənhi. Nəɡkiariien asori ia nəkukuə i in i natukwatukwien. Pol ramahatən ia nəkukuə i mə: 1) iərmama riti riwən ratukwatukw; 2) Iesu Kristo əpa in ratukwatukw, məmher; 3) trɨni mɨnuə səni nɨpərhienien ia Iesu Kristo, in truvehi raka kɨtaha ia nɨskaiien səvəi nərəhaien, nənə muvei pehe nɨmɨruien vi m kɨtaha, nənə mo kɨtaha satukwatukw ia nəmri Kumwesən; 4) kɨtaha nakalasia me tsaməkeikei mharə ia narəien sə ro ikinan sə Kumwesən rokeikei.  
\c 1  
\s1 Nəɡkiariien sə rakupwən  
\p
\v 1 \x - \xo 1:1 \xt Wok Me 9:15, 13:2, Kal 1:15\x*Iou Pol. Iou iərmama riti sə iakamo tukwini nari m Iesu Kristo. Kumwesən rɨnəkwein iou mə aposol, nənə məmri karen iou mə iou iərmama takəvisau irapw nəɡkiariien amasan səvənhi.  
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26\x*Nəɡkiariien amasan i, in ruvəni raka tui ia nəɡkiariien me səvəi profet me səvənhi səməme kamharə ia Nəkukuə Ikinan.  
\v 3-4 \x - \xo 1:3-4 \xt Mat 22:42, Wok Me 13:33, Rom 9:5, 2Tim 2:8\x*Nəɡkiariien amasan nəha raməɡkiari ia Tɨni, in nəha Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha. In rɨməuvehe iərmama riti rɨməuku pen ia kwənəkwus səvəi Kiɡ Tevɨt. In rɨmamhə nənə Kumwesən rahatən mə in Tɨni atukwatukw nəpɨn ro in rətui mwi ia nemhəien səvənhi ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan.  
\v 5 \x - \xo 1:5 \xt Wok Me 26:16-18, Rom 15:18, Kal 2:7-9\x*Ia Kristo, Kumwesən ro ramasan m kɨmaha, muvehi pehe wok amasan m kɨmaha mə kɨmaha aposol me. Rɨməuvei pehe wok i m kɨmaha mə tahəkwein ia nərmama ia tənəmtənə me pam mə tuhəni nɨpərhienien irə, mho nəkwan. Nənə nəpɨn irəha kamho iamɨnha irə, mamhəuvehi utə nəɡhi Iesu.   
\p
\v 6 Wok i rɨneste kɨmiaha mwi. Kɨmiaha nərmama Kumwesən rɨnəkwein ia kɨmiaha mə kɨmiaha səvəi Iesu Kristo.  
\v 7 \x - \xo 1:7 \xt Nam 6:25-26, 1Kor 1:2, 2Kor 1:1, Efes 1:2\x*Nəkukuə i rauvehe tukumiaha pam fwe taon nəha Rom. Kumwesən rokeikei kɨmiaha, məkwein kɨmiaha mə kɨmiaha nərmama ikinan me səvənhi. Pwəh Kumwesən tata səkɨtaha, mɨne Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha trouəriari pehe namasanien mɨne nəmərinuien m kɨmiaha.   
\s1 Pol rokeikei mə trevən mətoni nərmama me səvəi Iesu Kristo ia taon nəha Rom  
\p
\v 8 \x - \xo 1:8 \xt 1Tes 1:8\x*Kurirə iakəɡkiari iakuə ia nəɡhi Iesu Kristo takɨni vivi Kumwesən səiou tukumiaha pam tɨ nəri nə mə nərmama ia tənəmtənə me pam kamhəreɡi nəvisauien ia nahatətəien səkɨmiaha.  
\v 9 \x - \xo 1:9 \xt Efes 1:16, Fil 1:8, 1Tes 2:5,10\x*Kumwesən sə iakamo tukwini nari min ia rerɨk pam tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien amasan səvəi Tɨni, in rɨnətə raka noien səiou mukurən mə ia nəpɨn me pam iakani kɨmiaha  
\v 10 \x - \xo 1:10 \xt Wok Me 19:21, Rom 15:23,32\x*ia nəfwakiien me səiou. Iakaməres mə trɨni mɨnuə nətərɨɡien pərhien səvəi Kumwesən, in trəsevər ia suatuk riti pwəh iakuvehe mətoni kɨmiaha rəmwhen iakɨneitenhi tui mə tako.   
\p
\v 11 Iakokeikei pɨk mə takuvehe mətoni kɨmiaha muvehi pehe nasituien riti səvəi Nənɨmwɨn Ikinan pwəh rərpwi əknekɨn mwi kɨmiaha.  
\v 12 Nɨpwrai nəɡkiariien i mə nahatətəien səkɨmiaha rukurən nasituien ia nirak nənə səiou mwi rukurən nasituien ia kɨmiaha.  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt Wok Me 19:21, Jon 15:16\x*Piak me ramasan mə tihəukurən mə nəpɨn rɨpɨk rerɨk ramrhi mə takuvehe məti pehe ia kɨmiaha, mətə nəpɨn me pam narimnari me rɨpɨk raməsisəɡ iou tɨ nuveheien. Iakokeikei mə wok səiou trukuə mo kwənkwan ia nɨmɨruien səkɨmiaha rəmwhen ia nɨmɨruien səvəi nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel ia kwopun me.   
\p
\v 14 Iou iərmama riti sə takaməkeikei məvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kumwesən m nərmama me pam, nərmama səməme həukurən nəɡkiariien səvəi nəkur Kris mɨne noien səvənraha, mɨne nərmama səməme irəha həreirei, mɨne səməme irəha həukurən amasan nari, mɨne səməme həpwəh nukurən amasanien nari.  
\v 15 Ro iamɨnhi irə iakokeikei pɨk mə takəvisau irapw mwi nəɡkiariien amasan səvəi Kumwesən m kɨmiaha fwe taon nəha Rom.   
\p
\v 16 \x - \xo 1:16 \xt Sam 119:46, Mak 8:38, 1Kor 1:18-24, Wok Me 13:46\x*Iakaməɡkiari iamɨnhi irə iou iapkaurɨs anan mhə tɨ nəɡkiariien amasan nəha tɨ nəri nə mə nəɡkiariien amasan nəha in nɨskaiien səvəi Kumwesən tɨ nuvehimɨruien nərmama me pam səməme kamhəni nɨpərhienien irə, rɨməkupwən muvehe tɨ nəkur Isrel, kurirə revən tɨ nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\v 17 \x - \xo 1:17 \xt Rom 3:21-22, Hab 2:4\x*Ia nəɡkiariien amasan səvənhi, Kumwesən ramo nərmama kamhətoni suatuk sə in rɨnəmri irəha tuhesi pen tro irəha hatukwatukw ia nənimen. Suatuk nəha in nahatətəien fwe nukunen mamevən meste nəkrəkwerɨn sampam.\f + \fr 1:17 \ft Suatuk riti mwi tɨ nɨniien nəɡkiariien i ia vas 17 in i mə, “Ia nəɡkiariien amasan səvənhi Kumwesən ramo nərmama kamhətoni natukwatukwien səvənhi sə raku pen tɨ nahatətəien mamevən ia nahatətəien.”\f* Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Iərmama sə ratukwatukw ia nəmri Kumwesən ia nahatətəien səvənhi,  
\q2 in truvehi nɨmɨruien.”   
\s1 Kumwesən niemaha raməpi tɨ noien ərəha me səvəi nərmama  
\p
\v 18 \x - \xo 1:18 \xt Efes 5:6, Kol 3:6, 2Tes 2:12\x*Kumwesən fwe ia neiai ramo nərmama kamhətoni mə niemaha raməpi pɨk in. In ramərpwɨn noien ərəha me pam səvəi nərmama səməme kamhərui nəkwan mamhərer tukuahaɡ ia nɨpərhienien səvənhi ia noien ərəha me səvənraha.  
\v 19 \x - \xo 1:19 \xt Wok Me 14:15-17, Wok Me 17:24-28\x*In ramərpwɨn noien ərəha me səvənraha tɨ nəri nə mə irəha həukurən nətoni atukwatukwien narimnari me pam səməme nərmama həukurən nətoniien Kumwesən irə. Kamho iamɨnha irə tɨ nəri nə mə Kumwesən atukw rɨnahatən atukwatukw irəha irə.  
\v 20 \x - \xo 1:20 \xt Job 12:7-9, Sam 19:1, Hip 11:3\x*Fwe nukune narəien muvehe meste pehe ipwet mɨne nərmama me pam həukurən nətoniien ia nənimenraha narimnari me səməme Kumwesən rɨno ia neiai mɨne tɨprənə, nənə ro iamɨnhi irə nəri auər a mə irəha ko həpkətoni mhə Kumwesən ia nənimenraha, mətə həukurən nətoniien ia narimnari me nəha mə nɨskaiien səvənhi ramevən a mɨpko mhə sampam mɨne nɨpərhienien mə in Kumwesən. Ro iamɨnhi irə nəɡkiariien riti riwən ko irəha həni.   
\p
\v 21 \x - \xo 1:21 \xt Efes 4:17-18\x*Irəha həuvəukurən raka Kumwesən, mətə həpwəh nuvehi utəien nəɡhɨn mə in Kumwesən, nənə mhəpwəh nɨniien tanak tukwe in. Mətə rerɨnraha ruvehe mɨpkrhi amasan mhə nari, nənə nətərɨɡien səvənraha ruvehe mɨreirei nari rəmwhen mə kamharə ia nəpitəvien.  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt Jer 10:14, 1Kor 1:20\x*Irəha kamhəni mə həukurən nari, mətə irəha həreirei nari,  
\v 23 \x - \xo 1:23 \xt Dut 4:15-19, Sam 106:20\x*mhənəpwəh nəfwakiien m Kumwesən asori sə trɨpkemhə mhə ia nəpɨn riti, nənə mhəuvən mhəfwaki pen m nənɨmwi nari me səməme həmwhen ia iərmama sə tremhə, uə menu me, uə nərimɨru me səməme kamhavən uə kamhərkou.   
\p
\v 24 \x - \xo 1:24 \xt Wok Me 14:16\x*Ro iamɨnhi irə Kumwesən rəpwəh irəha, məseni irəha mə irəha tuhamesi pen a noien ərəha me səməme rerɨnraha rokeikei pɨk mə tuho. Ro pen irəha kamho ia nirəha me noien me ia nɨpwranraha sə ro a naurɨsien.  
\v 25 \x - \xo 1:25 \xt Jer 13:25, Jer 16:19, Rom 9:5\x*Irəha hənəpwəh nɨpərhienien səvəi Kumwesən, mhəkwtəmhiri neikuəien, nənə mamhəfwaki pen m narimnari me səməme Kumwesən rɨno ia neiai mɨne tɨprənə, mamho tukwini nari mɨnraha, mətə həpwəh nəfwakiien m Kumwesən sə rɨno neiai mɨne tɨprənə, mhəpwəh no tukwiniien nari min. In nə Kumwesən sə kaməɡnəɡɨni rerɨn in. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\p
\v 26 Tɨ noien nəha irəha kamho, Kumwesən rəpwəh irəha, məseni irəha mə irəha tuhamesi pen a noien ərəha me səməme rerɨnraha rokeikei pɨk mə tuho sə ro a naurɨsien. Ro iamɨnhi irə nɨpran me nepwɨn səvənraha kamhəpwəh noien i ratukwatukw, noien sə pran ramesi pen iərman səvənhi, nənə mhəuvən mamho noien i rɨpkatukwatukw mhə, noien sə pran ramiri pran.  
\v 27 \x - \xo 1:27 \xt Lev 18:22, Lev 20:13, 1Kor 6:9\x*Ia noien a mwi nəha, nərman me nepwɨn səvənraha kamhəpwəh noien i ratukwatukw, noien sə iərman ramiri pran səvənhi, nənə mhəuvən rerɨnraha ramevən pɨk ia nirəha me. Nərman kamho noien me nepwɨn ia nirəha me sə ro a naurɨsien. Mətə Kumwesən ruvəuvei pen raka nərpwɨnien mɨnraha resi pen atukwatukw noien ərəha me səvənraha.   
\p
\v 28 Tɨ nəri nə mə nərmama həpkokeikei mhə mə tuhəukurən Kumwesən, in rəpwəh irəha, məseni irəha mə irəha tuhamesi pen a nətərɨɡien ikou me səvənraha, mamho noien me həpwəh nəmwhenien.  
\v 29 Rerɨnraha rukuər ia noien ərəha mɨne noien ourour me pam. Irəha kamhəpwtɨɡ tɨ nautə səvənraha, mamhəmwəki nərmama. Rerɨnraha rukuər ia nakresien, nousi əpuneien iərmama, nəvisəien, neikuəien, mɨne nətuiien suatuk tɨ nourahaien iərmama. Irəha kamhəni nɨkare nərmama,  
\v 30 mamhouraha nəɡhi nərmama ia neikuəien me. Irəha kamhəmwəki Kumwesən. Irəha kamhəkwaɡ raka ia nəɡkiariien, mamhəfiəutə ia nirəha, mamhərpwi irəha ia nəpɨn me. Irəha kamhətui suatuk tɨ noien noien ərəha me səməme nərmama həpwəh ihi nukurənien. Irəha kamhərui nəkwai tata mɨne mama.  
\v 31 Ia rerɨnraha irəha həreirei nari. Irəha kamhətefi nəɡkiariien me səvənraha. Nokeikeiien səvənraha riwən tɨ iərmama. Irəha həpwəh nətərɨɡien nasəkien səvəi nərmama tɨ nasituien ia nirəha.  
\v 32 Irəha həuvəukurən raka mə nəɡkiariien atukwatukw səvəi Kumwesən rani mə nərmama səməme kamho noien me i iamɨnha irə tuhaməkeikei mhemhə, mətə irəha kamhəmwur pen ia noien me nəha. Rɨpko mhə noien əpa nəha irəha kamho, mətə kamhəseni mwi nərmama me səməme kamho noien me nəha mə ramasan a.   
\c 2  
\s1 Kumwesən ramərpwɨn noien ərəha səvəi nərmama ia noien atukwatukw  
\p
\v 1 \x - \xo 2:1 \xt Mat 7:1-2, Jon 8:7\x*Ro pen nəri auər a mə ik nəfe iərmama, ikamo noien riti rəpwəh nəmwhenien nəpɨn ikaməkiri noien səvəi iərməpə. Trɨni mɨnuə ikɨni pen tɨ iərmama riti mə səvənhi noien rərəha, mətə ia nəɡkiariien nəha ikani ikamousi atukw a ik. Ik nə iərmama sə ikaməkiri noien səvənhi, mətə ik mwi ikamo noien ərəha rəmwhen irə.  
\v 2 Kɨtaha səukurən mə Kumwesən ramo noien sə ratukwatukw a nəpɨn ramərpwɨn noien ərəha me səvəi nərmama sə ro me iamɨnha irə.  
\v 3 Ik sə ikaməkiri noien səvəi nərməpə, nətərɨɡien səim rəfo? Mə ik mwi ikamo noien ərəha me nəha irəha kamho, nəpɨn Kumwesən trəkiri noien ərəha me səim ko ikap raka irə? Rekəm!  
\v 4 \x - \xo 2:4 \xt Efes 1:7, 2:9, 2Tes 3:15\x*Uə rosi ikamətə ərəha noien i sə Kumwesən ramo ia niram uə? In ramo ramasan pɨk tukw ik, nənə məpwəh nəmwəki akwauakwien ik, nətərɨɡien səvənhi rəpwəmwɨs tukw ik. Ikukurən uə rekəm mə ramo noien amasan me mik mə noien nəha triri pen ik ikevən məpwəh noien ərəha me səim mɨrərɨɡ ia rerɨm?   
\p
\v 5 Mətə tɨ nəri nə mə kəmkapwə rɨskai, ikəpwəh narakaien ia noien ərəha me səim mɨrərɨɡ ia rerɨm. Nənə ro iamɨnhi irə ikamoeite niemaha sə tukuvei pehe mik ia nəpɨn səvəi niemaha. Ia nəpɨn nəha Kumwesən tro nərmama hətoni nəkiriien səvənhi sə ratukwatukw,  
\v 6 \x - \xo 2:6 \xt Mat 16:27, Jon 5:29, 2Kor 5:10\x*tɨ nəri nə mə in trərəku nərmama kuatia kuatia resi pen nəfe noien me həno.  
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt 2Tes 1:8\x*Nərmama me səməme kamhərer əknekɨn tɨ noien noien amasan ia nəpɨn me mə tuhəuvehi nəɡnəɡɨniien, mɨne nɨsiaiien, mɨne nɨmɨruien i nemhəien riwən irə, Kumwesən truvei pen nɨmɨruien rerɨn mɨnraha.  
\v 8 Mətə nərmama me səməme kamho a nari rerɨnraha rokeikei, nənə, mamhəuvei pen təkutanraha m nɨpərhienien, mamhesi pen a noien ərəha me, Kumwesən truvei pen niemaha asori səvənhi mɨnraha.  
\v 9 \x - \xo 2:9 \xt Rom 1:16\x*Nərmama me pam səməme kamho noien ərəha, Kumwesən tro nəmisəien mɨnraha, mo nəknekɨnien mɨnraha, trukupwən ia nəkur Isrel kurirə nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\v 10 Mətə nərmama me pam səməme kamho noien amasan, Kumwesən truvei pen nəɡnəɡɨniien, mɨne nɨsiaien, mɨne nəmərinuien mɨnraha, trukupwən ia nəkur Isrel, kurirə nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\v 11 \x - \xo 2:11 \xt Efes 6:9, 1Pit 1:17\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Kumwesən tro rəmnəmwhen pam ia nərmama me pam.   
\p
\v 12 In trərpwɨn noien ərəha me səvəi nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel nəri auər a həpkuvehi mhə Loa səvəi Moses. Nənə nəkur Isrel me kamhəuvehi Loa nəha, Kumwesən trəkiri noien me səvənraha ia nəɡkiariien səvəi Loa nəha, nənə mərpwɨn noien ərəha me səvənraha irə.  
\v 13 \x - \xo 2:13 \xt Mat 7:21, 1Jon 3:7\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə rɨpko mhə nərmama səməme kamhəreɡi Loa nəha irəha nə hatukwatukw ia nəmri Kumwesən, mətə nərmama me səməme kamho nəri Loa nəha rani, irəha nəha Kumwesən trɨni irapw mə irəha hatukwatukw.  
\v 14 \x - \xo 2:14 \xt Wok Me 10:35\x*Nɨpərhienien nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel irəha həpwəh nuvehiien Loa səvəi Moses, mətə nəpɨn me nepwɨn irəha kamhesi pen a nətərɨɡien səvənraha, mamho nəri sə ratukwatukw rəmwhen a ia Loa nəha rani. Irəha həmwhen ia loa riti ramiri atukw a irəha, nəri auər a irəha həpkuvehi mhə Loa nəha.  
\v 15 Noien səvənraha ramahatən pen mə nɨpwrai Loa nəha ikɨn kɨmərai pen raməmak ia rerɨnraha tɨ nəri nə mə nəpɨn nepwɨn irəha həreɡi pen fwe ia rerɨnraha mə həno noien ərəha, nəpɨn nepwɨn mwi mə həno noien amasan.  
\v 16 \x - \xo 2:16 \xt 2Tim 2:8\x*Irəha tuhəreɡi pen nəri me i iamɨnha irə fwe ia rerɨnraha ia nəpɨn nəha Kumwesən trəseni Iesu Kristo irə mə trəkiri nətərɨɡien me səvəi nərmama, nətərɨɡien me səməme kamhərkwafə. Nəɡkiariien i ramesi pen nəɡkiariien amasan sə iakaməvisau irapw i.   
\s1 Nəkur Isrel mɨne Loa səvəi Moses  
\p
\v 17 \x - \xo 2:17 \xt Jem 2:19\x*Mətə mə ik iərmama riti nə ikani mə ik iəmə Isrel rəfo ia niram? Ik ikətɨɡite ia Loa səvəi Moses, maməfiəutə ik mə ik ikukurən Kumwesən, nənə in rukurən ik.  
\v 18 Ik ikani mə ikuvəukurən raka nəfe Kumwesən rokeikei mə tiko, nənə, mukurən suatuk sə ratukwatukw amasan tɨ nəri nə mə Loa nəha rɨnahatən ik irə.  
\v 19 Ikani mə ik iərmama ikamiri nərmama me səməme nənimenraha rɨfwə, nənə maməhiəpwɨn suatuk səvəi nərmama səməme kamhavən ia kwopun rɨpitəv ikɨn,  
\v 20 \x - \xo 2:20 \xt 2Tim 3:5,15, Mat 15:14, Luk 18:9\x*nənə mamahatən nərmama me səməme həreirei nari mɨne nəkwərhakwərha me. Ik ikani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə ikauvehi Loa sə nukurənien mɨne nɨpərhienien me pam kamharə irə.  
\v 21 \x - \xo 2:21 \xt Sam 50:16-21, Mat 23:3-4\x*Ik ikamahatən nərmama əpə me, mətə rəfo ipkahatən atukw a mhə ik? Ikamahatən nərmama me mə irəha tuhəpwəh nakresien, mətə ikamakres uə rekəm?  
\v 22 Ikamahatən nərmama me mə irəha tuhəpwəh nakresien pran səvəi iərməpə, mətə ikamakres pran səvəi iərməpə uə rekəm? Ikaməmwəki nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha, mətə ikamakres ia narimnari me ia nimwəfwaki me səvəi nənɨmwi nari me nəha uə rekəm?  
\v 23 Ikaməfiəutə ik ia Loa səvəi Moses, mətə ikamərui Loa nəha mamouraha nəɡhi Kumwesən uə rekəm?  
\v 24 \x - \xo 2:24 \xt Aes 52:5, Esik 36:20\x*Ouəh, ikamo noien ərəha me pam nəha. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel kamhəni ərəha nəɡhi Kumwesən tɨ noien ərəha me səkɨmiaha.”   
\p
\v 25 \x - \xo 2:25 \xt Jer 4:4, 9:25\x*Ik iəmə Isrel, trɨni mɨnuə ikamesi pen Loa səvəi Moses, noien nəha kɨno ia niram kuvehi ninhum mik tɨ Loa nəha rukurən nasituien ia niram. Mətə mə ikamərui Loa nəha, nənə rəmwhen a mə kəpwəh nuvehiien ninhum mik.  
\v 26 \x - \xo 2:26 \xt Kal 5:6\x*Ia noien a mwi nəha, iərmama riti rɨpko mhə in iəmə Isrel, kəpwəh nuvehiien ninhum min, mətə ramesi pen narimnari me səməme Loa nəha rani, Kumwesən trətoni mə kuvəuvehi raka ninhum min, nənə in iərmama səvənhi.  
\v 27 Iərmama sə rɨpko mhə in iəmə Isrel, kəpwəh nuvehiien ninhum min, mətə ramesi pen Loa nəha, in trəkiri ik mə noien səim rərəha. Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nəri auər a mə ik ikauvehi Loa sə kɨmərai, nənə kuvehi ninhum mik, mətə ikamərui Loa nəha.  
\v 28 \x - \xo 2:28 \xt Jon 7:24, 8:39\x*Iərmama i in iəmə Isrel ia nɨpwran iruə rɨpko mhə in iəmə Isrel pərhien, nənə, noien pərhien səvəi nuvehiien ninhum m iərmama rɨpko mhə in nari riti sə kamo ia nɨpwrai iərmama iruə.  
\v 29 \x - \xo 2:29 \xt Dut 30:6, Kol 2:11, 1Kor 4:5, 2Kor 10:18\x*Mətə iərmama i in iəmə Isrel pərhien ia rerɨn in iəmə Isrel. Nənə noien pərhien səvəi nuvehiien ninhum m iərmama, in nari riti raməmak ia reri iərmama Nənɨmwɨn Ikinan ramo, mətə rɨpko mhə Loa ramo. Nənə rɨpko mhə nərmama kamhəɡnəɡɨni iərmama nəha, mətə Kumwesən əpa raməɡnəɡɨni in.   
\c 3  
\s1 Kumwesən ramo noien atukwatukw ia nəpɨn me  
\p
\v 1 Mə ro iamɨnhi irə, rəfo noien nəha ramasan mə iərmama riti in iəmə Isrel? Uə rəfo noien nəha ramasan mə kuvehi ninhum min?  
\v 2 \x - \xo 3:2 \xt Sam 147:19-20, Rom 9:4\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti in iəmə Isrel ramasan pɨk anan. Nəri sə ramasan mukupwən, nəkur Isrel irəha nə nərmama Kumwesən rɨnəmri pen nəɡkiariien səvənhi ia rəɡɨnraha mə tuhətui amasan tukwe.   
\p
\v 3 \x - \xo 3:3 \xt Rom 9:6, 11:29, 2Tim 2:13\x*Nɨpərhienien irəha me nepwɨn həpwəh nɨniien nɨpərhienien ia nəɡkiariien nəha, mətə noien nəha irəha həno, mhəpwəh nɨniien nɨpərhienien ia nəɡkiariien səvənhi, ko rɨpkɨnise mhə ia Kumwesən mə trəpwəh noien nəɡkiariien səvənhi.  
\v 4 Rekəm! Nəri auər a nərmama me pam ia tɨprənə kamheikuə, mətə Kumwesən rɨpkeikuə mhə. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan raməɡkiari ia Kumwesən mani mɨnuə:  
\q1 “Nəpɨn ikaməɡkiari, nəɡkiariien səim trahatən mə ik ikatukwatukw.  
\q2 Nəpɨn nərmama tuhəkiri noien me səim, mhəni mə ikɨno noien ərəha me, mətə ik tikəsisəɡ ia tərhunraha.”   
\p
\v 5 Mətə mə noien ərəha səkɨtaha ramahatən pen mə Kumwesən ramo noien atukwatukw ia nəpɨn me nənə kɨtaha tsəfni irə? Rɨpkatukwatukw mhə trɨni mɨnuə Kumwesən ruvei pehe niemaha m kɨtaha? Iakaməres iamɨnha irə mamesi pen nətərɨɡien səvəi nərmama nepwɨn.  
\v 6 Mətə nətərɨɡien nəha rɨpkatukwatukw mhə. Trɨni mɨnuə nətərɨɡien nəha ro nɨpərhienien, nənə Kumwesən trəfəkiri nərmama ia tɨprənə tɨ noien me səvənraha?  
\v 7 Mətə rəfo iərmama riti rɨni mə, “Trɨni mɨnuə iakeikuə, nənə neikuəien səiou rahatən pen mə Kumwesən rani a nɨpərhienien, nənə nərmama kamhəuvehi utə nəɡhɨn tukwe, rəfo Kumwesən raməkiri ihi mə iou səiou noien rərəha?”  
\v 8 \x - \xo 3:8 \xt Rom 6:1,15\x*Nənə rəfo iərmama riti rɨni mə, “Ramasan mə kɨtaha tsamo a noien ərəha pwəh rukuə ia namasanien.” Nɨpərhienien, nərmama nepwɨn kamhəni ərəha nəɡhɨmaha, mamheikuə mə kɨmaha iahaməɡkiari iamɨnha irə. Kumwesən trərpwɨn noien ərəha səvənraha, nənə, ratukwatukw a mə in tro.   
\s1 Iərmama riti riwən ratukwatukw  
\p
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt Rom 1:18-2:24, Rom 3:23\x*Ro pen, rəfo? Kɨmaha nəkur Isrel iahatukwatukw ia nəmri Kumwesən mhəpi raka nərmama nepwɨn? Rekəm! Iakuvəni raka mə nɨskaiien səvəi noien ərəha ramərɨmənu ia nərmama me pam, nəkur Isrel mɨne nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt Sam 53:1-3, Pri 7:20\x*Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Iərmama riti riwən ratukwatukw, kwatia anan riwən.   
\q2
\v 11 Iərmama riti riwən rukurən nari.  
\q2 Iərmama riti riwən ramətui ia Kumwesən.   
\q1
\v 12 Nərmama me pam anan kamhəuvei pen təkutanraha m Kumwesən,  
\q2 irəha pam həpkamasan mhə tɨ nari riti.  
\q1 Iərmama riti riwən anan ramo noien amasan,  
\q2 kwatia anan riwən.”   
\q1
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt Sam 140:3\x*“Rukwinau ia nirəha rəmwhen ia nɨpəɡi kəruəterei raməkwaɡ sə kɨnərkwafə pen nɨpwrai iərmama remhə ikɨn,  
\q2 ia nəpɨn me kamhəni nəɡkiariien ia nəramɨnraha, mamheikuə ia nərmama.”  
\q1 “Ia tərhunraha pirapw nɨsəkwai snek, snek sə ramahi əpune iərmama”   
\q2
\v 14 “Nɨpəɡi nəkwanraha rukuər ia nəkunanien iərmama mɨne nəɡkiariien əfiə.”   
\q1
\v 15 \x - \xo 3:15 \xt Prov 1:16\x*“Nɨsunraha me kamhaiu akwauakw tɨ nousi əpuneien iərmama.   
\q2
\v 16 Ia kwopun me pam kamhəuvən ikɨn, irəha kamhouraha narimnari, mamho nərmama kamhəreɡi rərəha.   
\q1
\v 17 Irəha həreirei anan suatuk səvəi nəmərinuien.”   
\q2
\v 18 “Irəha həpwəh nehekɨrien Kumwesən.”   
\p
\v 19 Kɨtaha səukurən mə narimnari me pam səməme Loa səvəi Moses rani narimnari me nəha səvəi nərmama me nəha Kumwesən rɨməuvei pen Loa nəha mɨnraha. Loa nəha raməɡkiari mɨnraha, maməsisəɡ ia tərhunraha pam, mamo nərmama pam ia təkure tɨprənə hətoni mə noien səvənraha rərəha ia nəmri Kumwesən.  
\v 20 \x - \xo 3:20 \xt Sam 143:2, Rom 7:7, Kal 2:16\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iərmama riti sə tratukwatukw ia nəmri Kumwesən ia nesi penien Loa riwən, mətə ia Loa kɨtaha pam səukurən mə kɨtaha samo noien ərəha.   
\s1 Nərmama səməme kamhahatətə ia Iesu Kristo irəha hatukwatukw ia nəmri Kumwesən  
\p
\v 21 \x - \xo 3:21 \xt Wok Me 10:43\x*Mətə təkwtəkwuni Kumwesən rɨno raka nərmama kamhətoni suatuk sə in rɨnəmri tuhesi pen tro irəha hatukwatukw ia nənimen. Suatuk nəha rɨpko mhə in i tuhesi pen Loa səvəi Moses. Mətə nəɡkiariien me ia Loa nəha mɨne nəɡkiariien me səvəi profet me fwe kupwən kamhəɡkiari ia suatuk nəha mə ro nɨpərhienien.  
\v 22 \x - \xo 3:22 \xt Rom 1:17, Kal 2:16\x*Suatuk nəha in i nərmama tuhahatətə ia Iesu Kristo. Nərmama me pam səməme kamhəni nɨpərhienien irə Kumwesən ramo irəha hatukwatukw ia nənimen. Nəri auər a mə irəha nəfe nərmama tɨ nəri nə mə irəha pam həmnəmwhen a.  
\v 23 \x - \xo 3:23 \xt Rom 3:9, 5:2\x*Nərmama me pam həno noien ərəha nənə mharfai ia suatuk atukwatukw səvəi Kumwesən sə ramasan mamser,  
\v 24 \x - \xo 3:24 \xt Rom 5:1, Efes 2:8\x*mətə ia namasanien səvənhi Kumwesən ramasitu ia nirəha, mamo irəha hatukwatukw ia nənimen tɨ nəri nə mə Iesu Kristo rɨnərəku suatuk səvənraha, meivi nari ia nirəha ia nemhəien səvənhi.  
\v 25 \x - \xo 3:25 \xt Efes 1:7\x*Kumwesən rərhi pehe Kristo ruvehe nɨten raiu tɨ nuvehi rakaien noien ərəha me səvəi nərmama. Nənə Kumwesən ruvehi raka noien ərəha me səvəi nərmama nəpɨn irəha hahatətə ia Kristo mə in rɨmamhə tɨ nirəha. Kumwesən rɨno suatuk nəha mə trahatən mə noien səvənhi ratukwatukw tɨ nəri nə mə nətərɨɡien səvənhi rəpwəmwɨs in rəpwəh nərpwɨnien noien ərəha me səvəi nərmama səməme həno fwe kupwən.  
\v 26 Kumwesən ro iamɨnha irə ipwet mɨne mə trahatən mə in ratukwatukw, nənə in ramɨni nərmama me pam səməme kamhahatətə ia Iesu mə irəha hatukwatukw ia nənimen.   
\p
\v 27 \x - \xo 3:27 \xt 1Kor 1:31\x*Ro iamɨnhi irə nəfe mwi nəha ikɨn kɨtaha səukurən nəfiəutəien kɨtaha tukwe? Nari riti mwi riwən! Tɨ nəfe? Tɨ nəri nə mə kɨtaha səpkatukwatukw ia nəmri Kumwesən ia noien me səkɨtaha, mətə kɨtaha satukwatukw ia nənimen ia nahatətəien səkɨtaha.  
\v 28 \x - \xo 3:28 \xt Kal 2:16\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨtaha saməni nɨpərhienien ia nəɡkiariien i mə iərmama sə ramahatətə ia Iesu in ratukwatukw ia nəmri Kumwesən, mətə rɨpko mhə ia nesi penien Loa.  
\v 29 \x - \xo 3:29 \xt Rom 10:12\x*Uə rəfo? Kumwesən in Kumwesən səvəi nəkur Isrel əpa? Rosi in mwi Kumwesən səvəi nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel uə? Ouəh, in mwi Kumwesən səvənraha,  
\v 30 \x - \xo 3:30 \xt Dut 6:4, Rom 4:11-12, Kal 3:20\x*tɨ nəri nə mə Kumwesən kuatia a. Nənə in trɨni irapw mə nərmama me i kamhahatətə ia Iesu Kristo irəha hatukwatukw ia nənimen. Noien nəha tro rəmwhen a mwi ia nəkur Isrel mɨne nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\v 31 \x - \xo 3:31 \xt Mat 5:17, Rom 8:4\x*Rəfo nəha təkwtəkwuni ia Loa nəha? Nahatətəien nəha ramo Loa nəha in nəri auər a? Rekəm! Mətə nəpɨn samahatətə ia Kumwesən, samesi pen atukwatukw suatuk pərhien səvəi Loa.   
\c 4  
\s1 Epraham ruvehe matukwatukw ia nəmri Kumwesən ia nahatətəien səvənhi  
\p
\v 1 Epraham kaha kupwən səkɨmaha nəkur Isrel, kɨtaha tsəɡkiari irə mhəfni irə? In rɨnətoni nəfe nari ia nɨmɨruien səvənhi?  
\v 2 In rətoni mə Kumwesən rɨməni mə in ratukwatukw ia nənimen, mətə rɨpko mhə ia noien me səvəi Epraham. Trɨni mɨnuə Epraham ratukwatukw ia noien me səvənhi, nənə in rukurən nəfiəutəien in tukwe. Mətə ia nəmri Kumwesən Epraham ko rɨpkəfiəutə mhə in tukwe.  
\v 3 \x - \xo 4:3 \xt Jen 15:6, Kal 3:6, Jem 2:23\x*Nəkukuə Ikinan rani nəfe? “Epraham rɨni nɨpərhienien ia Kumwesən, nənə tɨ nəri nə mə in rahatətə iamɨnhi, Kumwesən rətə in mə in ratukwatukw ia nənimen.”   
\p
\v 4 \x - \xo 4:4 \xt Rom 11:6\x*Iərmama sə ramo wok tɨ nərəkuien, nərəkuien nəha səvənhi rɨpko mhə nari riti sə kuvei pen auər a min, mətə nərəkuien nəha sə kuvei pen min in rɨno wok tukwe.  
\v 5 Mətə iərmama sə rəpwəh noien wok tɨ nərəkuien, mətə ramətɨɡite ia Kumwesən sə rani nəkur ərəha mə irəha hatukwatukw ia nənimen, rəmwhen mə Kumwesən ruvei pen auər a nari riti min. Tɨ nəri nə mə iərmama nəha ramahatətə iamɨnhi, Kumwesən ramətə in mə in ratukwatukw ia nənimen.  
\v 6 Kiɡ Tevɨt fwe kupwən, in mwi rɨnəɡkiari ia noien nəha nəpɨn rɨnəkwein amasan ia iərmama sə Kumwesən ramətə in mə in ratukwatukw ia nənimen, mətə rɨpko mhə ia noien me sə iərmama nəha ramo.  
\v 7 In rɨməni mə,  
\q1 “Nərmama me i səməme Kumwesən rɨnenouenou noien ərəha me səvənraha,  
\q2 nənə mɨnousəman nərəhaien me səvənraha  
\q2 irəha rerɨnraha traɡien.   
\q1
\v 8 Iərmama i sə Kumwesən trɨpkəvsini mhə noien ərəha me səvənhi,  
\q2 in rerɨn traɡien.”   
\p
\v 9 \x - \xo 4:9 \xt Rom 4:3\x*Nəɡkiariien nəha Kiɡ Tevɨt rɨnəkwein amasan m nərmama irə, in səvəi nəkur Isrel me a, uə nəɡkiariien nəha səvəi nərmama me mwi i rɨpko mhə irəha nəkur Isrel? Ouəh, səvəi nərmama me mwi rɨpko mhə irəha nəkur Isrel. Kɨtaha saməni nəɡkiariien səvəi Nəkukuə Ikinan sə rani mə, “Epraham rɨni nɨpərhienien ia Kumwesən. Nənə tɨ nəri nə mə in rahatətə iamɨnhi, Kumwesən rətə in mə in ratukwatukw ia nənimen.”  
\v 10 Mətə Kumwesən rɨməni nesən mə Epraham in ratukwatukw, nəpɨn kuvəuvehi raka ninhum min, uə ia nəpɨn kəpwəh ihi nuvehiien ninhum min? Kumwesən rɨməkupwən mɨni raka iamɨnha irə kurirə kuvehi ninhum min.  
\v 11 \x - \xo 4:11 \xt Jen 17:10-11\x*Nənə kuvehi ninhum m Epraham tɨ nəfe? Ro iamɨnha irə rahatən pen mə Epraham rɨnatukwatukw raka ia nəmri Kumwesən ia nahatətəien səvənhi nəpɨn kəpwəh ihi nuvehiien ninhum min. Ro iamɨnhi irə in tata səvəi nərmama me pam səməme kəpwəh ihi nuvehiien ninhum mɨnraha mətə kamhəni nɨpərhienien ia Kristo, nənə ia suatuk nəha həuvehe nərmama Kumwesən ramətə irəha mə hatukwatukw ia nənimen.  
\v 12 \x - \xo 4:12 \xt Mat 3:9\x*Nənə in tata səvəi nərmama nepwɨn mwi səməme kuvəuvehi raka ninhum mɨnraha, nərmama me nəha irəha nəkur Isrel. Mətə rɨpko mhə səvənraha tata tɨ nəri nə mə kɨməuvehi ninhum mɨnraha, mətə tɨ nəri nə mə irəha kamhesi pen suatuk səvəi nahatətəien. Fwe kupwən tata səvənraha Epraham ramesi pen suatuk nəha nəpɨn kəpwəh ihi nuvehiien ninhum min.   
\p
\v 13 \x - \xo 4:13 \xt Jen 17:4-6, Jen 22:17-18, Kal 3:29\x*Kumwesən rɨno promes m Epraham mɨne kwənəkwus me səvənhi mə tɨ nəpɨn riti tɨprənə i truvehe mo səvənraha irə. Promes nəha rɨpkuvehe mhə tɨ Epraham tɨ nəri nə mə Epraham ramesi pen Loa, mətə ruvehe tukwe tɨ nəri nə mə in rahatətə nənə Kumwesən rɨni mə in ratukwatukw ia nənimen.  
\v 14 \x - \xo 4:14 \xt Kal 3:18\x*Trɨni mɨnuə promes nəha ruvehe mo nɨpərhienien irə tɨ nərmama səməme kamhesi pen Loa, nərmama tuhahatətə tɨ nəfe? Nahatətəien in nari riti ro a tekɨn a, nənə promes nəha ruvehe mo nəri auər a irə.  
\v 15 \x - \xo 4:15 \xt Rom 3:20, 5:13, Rom 7:8\x*Loa ravi pehe niemaha səvəi Kumwesən, mətə mə loa riwən ko iərmama rəpwəh nətefiien loa.   
\p
\v 16 \x - \xo 4:16 \xt Kal 3:7\x*Ro iamɨnhi irə promes nəha ruvehe tɨ Epraham ia suatuk səvəi nahatətəien mə promes nəha truvehe ia namasanien sə Kumwesən raməriari pehe irə m kɨtaha nənə mo nari riti sə nɨpwnəti Epraham me pam tuhəuvehi səvənraha, rɨpko mhə nɨpwnəti Epraham əpa i Kumwesən rɨməuvei pen Loa mɨnraha, mətə nɨpwnəti Epraham me i səməme kamhesi pen suatuk səvəi nahatətəien səvəi Epraham tɨ nəri nə mə in tata səkɨtaha pam.  
\v 17 \x - \xo 4:17 \xt Jen 17:5, Aes 48:13\x*Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Iakɨno ik tata səvəi kwənəkwus me həpɨk.” In tata səkɨtaha ia nəmri Kumwesən i Epraham rɨməni nɨpərhienien irə, Kumwesən sə rauvei pen nɨmɨruien m nərmama səməme həuvamhə, nənə in rukurən noien narimnari me səməme həiwən həuvehe mharə.   
\p
\v 18 \x - \xo 4:18 \xt Hip 11:1, Jen 15:5\x*Kumwesən rɨno promes m Epraham mə in truvehe tata səvəi kwənəkwus me həpɨk, nənə nɨmwipwɨni me tuhəpɨk mhəpi raka kəməhau me. Nənə Epraham rəmri pen əknekɨn nətərɨɡien səvənhi ia Kumwesən mahatətə əknekɨn irə mə nəɡkiariien səvənhi ro nɨpərhienien. Nəri auər a rəknekɨn mə promes nəha truvehe mo nɨpərhienien irə,  
\v 19 \x - \xo 4:19 \xt Jen 17:17\x*mətə nahatətəien səvəi Epraham rəpwəh neiwaiuien nəpɨn in rətoni nɨpwran mə rɨnərɡharə mɨnəmwhen mə tremhə tɨ nəri nə mə nuk səvənhi wan hantret, uə nəpɨn in rətoni Sera mukurən mə rɨnəprənemə ko rɨpkərəhi mhə iəkunouihi.  
\v 20 Epraham rəpwəh nəmkiəmkiien tɨ promes nəha Kumwesən rɨməuvei pen min, mətə ruvehe mɨskai ia nahatətəien səvənhi nənə maməɡnəɡɨni Kumwesən.  
\v 21 In rukurən amasan ia rerɨn mə Kumwesən rauvehi nɨskaiien tɨ noien promes səvənhi ruvehe mo nɨpərhienien.  
\v 22 \x - \xo 4:22 \xt Jen 15:6\x*Nənə tɨ nəri nə mə Epraham rahatətə ia Kumwesən iamɨnhi, Nəkukuə Ikinan rani mə, “Kumwesən rətə in mə in ratukwatukw ia nənimen.”  
\v 23 Nəɡkiariien i sə rani mə, “Kumwesən rətə in mə in ratukwatukw ia nənimen,” kɨnapkrai mhə səvəi Epraham əpa,  
\v 24 \x - \xo 4:24 \xt Rom 15:4, 1Pit 1:21\x*mətə kɨmərai mwi mə səkɨtaha nərmama səməme Kumwesən ramətə kɨtaha mə kɨtaha satukwatukw ia nənimen. Kɨtaha nərmama saməni nɨpərhienien ia Kumwesən sə rɨno Iesu Iərɨmənu səkɨtaha rətui mwi ia nemhəien səvənhi.  
\v 25 \x - \xo 4:25 \xt Aes 53:4-5, 1Kor 15:17\x*Kɨnəseni pehe Iesu ruvehe memhə tɨ noien ərəha me səkɨtaha, nənə Kumwesən ro in rətui mwi ia nemhəien mə in tro suatuk mə kɨtaha satukwatukw ia nənimen.   
\c 5  
\s1 Nəmərinuien mɨne naɡienien  
\p
\v 1 \x - \xo 5:1 \xt Rom 3:24,28, Rom 4:24\x*Nənə tɨ nəri nə mə kɨtaha səuvəuvehe mhənatukwatukw raka ia nəmri Kumwesən ia nahatətəien səkɨtaha, ro pen təkwtəkwuni kɨtaha min samarə ia nəmərinuien, nəmərinuien i Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo rɨnəmri.  
\v 2 \x - \xo 5:2 \xt Efes 2:18, 3:12\x*Tɨ nəri nə mə kɨtaha samahatətə ia Iesu Kristo, in rɨpeki puvnimwə pehe kɨtaha ia namasanien i kɨtaha samərer irə təkwtəkwuni mɨne. Nənə ia nəpɨn me kɨtaha samaɡien, mamhəmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨtaha ia Kumwesən, mamheitenhi mə nasoriien səvənhi trier pehe tukutaha.  
\v 3 \x - \xo 5:3 \xt Jem 1:2-3, 1Tes 1:5-7\x*Nənə nari riti mwi, kɨtaha saməreɡi nəmisəien me, rerɨtaha ramaɡien a tukwe, tɨ nəri nə mə kɨtaha səukurən mə nəmisəien ramo kɨtaha samərer əknekɨn.  
\v 4 Nənə nərer əknekɨnien iamɨnha irə ramo Kumwesən rerɨn ramaɡien tukutaha. Nənə mə rerɨn ramaɡien tukutaha, noien nəha ramo kɨtaha saməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨtaha irə.  
\v 5 \x - \xo 5:5 \xt Sam 22:5, 25:20, Hip 6:18-19\x*Nənə mə nətərɨɡien səkɨtaha raməmak əknekɨn ia Kumwesən, rerɨtaha ko rɨpkəpou mhə, tɨ nəri nə mə Nənɨmwɨn Ikinan sə Kumwesən rɨməuvei pehe m kɨtaha rərəmɨn pehe nokeikeiien səvəi Kumwesən ia rerɨtaha.   
\p
\v 6 Fwe kupwən, nəpɨn nɨskaiien səkɨtaha ramiwən ihi, nənə ia nəpɨn atukwatukw səvənhi Kristo remhə tɨ nəkur ərəha me.  
\v 7 Rəknekɨn anan mə iərmama riti trəseni nɨmɨruien səvənhi memhə tɨ iərmama riti mwi nəri auər a mə iərmama nəha in tremhə tukwe in iərmama atukwatukw. Mətə rosi iərmama riti rukurən nəseni penien nɨmɨruien səvənhi memhə tɨ iərmama riti mwi sə noien səvənhi ramasan anan tɨ nərmama.  
\v 8 \x - \xo 5:8 \xt Jon 3:16, 1Jon 4:10\x*Mətə Kumwesən rahatən nokeikeiien asori səvənhi m kɨtaha ia Kristo. Nəpɨn kɨtaha samo ihi noien ərəha, nənə in ruvehe memhə tukutaha.   
\p
\v 9 \x - \xo 5:9 \xt Rom 1:18, 2:5,8\x*Nənə tɨ nəri nə mə təkwtəkwuni mɨne kɨtaha sənatukwatukw raka ia nəmri Kumwesən ia nɨte Kristo, ro a nukurənien irə mə Kumwesən niemaha trɨpkəpi mhə mwi tukutaha, mətə Iesu Kristo truvehimɨru kɨtaha.  
\v 10 \x - \xo 5:10 \xt Rom 8:7-8\x*Fwe kupwən nəpɨn kɨtaha saməmwəki ihi Kumwesən, in ro suatuk ia nemhəien səvəi Tɨni mə kɨtaha tsəuvehe in me nepwɨn. Ro pen təkwtəkwuni səuvəuvehe in me nepwɨn ro a nukurənien irə mə in truvehimɨru kɨtaha ia nɨmɨruien səvəi Tɨni.  
\v 11 Nənə rɨpko mhə nəri əpa nəha, mətə nari riti mwi, ia nəpɨn me kɨtaha samaɡien tɨ nəfe Kumwesən rɨno. In rɨnəriari pehe namasanien i saməuvehi rauku pen tɨ Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo. Namasanien nəha ramo mə in me nepwɨn i kɨtaha.   
\s1 Atam ruvei pehe nemhəien, mətə Kristo ruvei pehe nɨmɨruien  
\p
\v 12 \x - \xo 5:12 \xt Jen 2:17, Jen 3:6,19, Rom 6:23\x*Fwe tui anan, noien ərəha rɨməuvehe ia tɨprənə i rɨməuku pen tɨ iərmama kuatia nə Atam. Nənə tɨ nəri nə mə iərmama nəha rɨno noien ərəha, in remhə. Nənə ro pen kwənkwai noien nəha nərmama me pam tuhaməkeikei memhə tɨ nəri nə mə irəha pam kamho noien ərəha.  
\v 13 \x - \xo 5:13 \xt Rom 4:15\x*Nɨpərhienien nərmama ia tɨprənə i kamho noien ərəha kurirə Kumwesən rɨpkuvei pehe Loa səvəi Moses, mətə Kumwesən rəpwəh nəvsini penien noien ərəha me səvənraha tɨ nəri nə mə Loa ramiwən ihi.  
\v 14 \x - \xo 5:14 \xt 1Kor 15:21-22, 1Kor 15:45\x*Mətə nemhəien ramərɨmənu ihi ia nəpɨn nəha. Fwe Atam meste pehe Moses nərmama me pam hemhə, nəri auər a mə irəha nepwɨn noien ərəha me səvənraha həpkəmwhen mhə ia noien ərəha səvəi Atam. Atam in iərmama riti kamətə pen Iesu Kristo irə sə truvehe kurirə irə.   
\p
\v 15 Mətə nəri sə Kumwesən rɨnəriari pehe auər a i m nərmama ropə iti ia noien ərəha səvəi Atam. Noien ərəha səvəi iərmama kuatia i Atam ruvei pehe nemhəien tɨ nərmama həpɨk, nənə nəri i ro nari asori. Mətə nəri asori sə rəpi raka, in i namasanien səvəi Kumwesən mɨne nəri sə rɨnəriari pehe auər a i m nərmama həpɨk, nənə nəri nəha rɨməuvehe ia namasanien səvəi iərmama kuatia a in i Iesu Kristo.  
\v 16 Nənə nəri sə Kumwesən rɨnəriari pehe auər a i m nərmama in ropə iti ia kwənkwai noien ərəha səvəi iərmama kuatia a nəha Atam. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Atam rɨno noien ərəha kuatia, nənə Kumwesən rəkiri in tɨ noien səvənhi, mɨni mə nərmama me pam tuhaməkeikei mhemhə. Mətə kurirə, nəpɨn nərmama həpɨk ho noien ərəha rɨpɨk nənə Kumwesən rəriari pehe auər a nəri amasan m kɨtaha, mo mə kɨtaha tsatukwatukw ia nənimen nənə mhəuvehi nɨmɨruien.  
\v 17 Nɨpərhienien mə noien ərəha səvəi iərmama kuatia a Atam rɨno nemhəien ramərɨmənu ia nərmama me pam, nənə nəri i ro nari asori. Mətə Iesu Kristo rɨno nari riti rasori məpi raka. Nərmama me pam səməme kamhəuvehi namasanien asori səvəi Kumwesən sə rɨnəriari pehe auər a i m nərmama, in i namasanien sə ramo irəha hatukwatukw ia nənimen, irəha tuhəuvehi nɨmɨruien mharə irə mamhərɨmənu tɨ nəri i Iesu Kristo rɨno.   
\p
\v 18 \x - \xo 5:18 \xt 1Kor 15:22\x*Ro iamɨnhi irə sətoni mə noien ərəha kuatia a səvəi Atam rɨno mə nərmama me pam tuhaməkeikei mhemhə. Rəmwhen a mwi noien atukwatukw kuatia a səvəi Kristo rɨno suatuk mə nərmama tuhəukurən mhəuvehe mhatukwatukw ia nəmri Kumwesən. Nənə natukwatukwien nəha ramo mə nərmama pam həukurən nuvehiien nɨmɨruien.  
\v 19 \x - \xo 5:19 \xt Aes 53:11\x*Iərmama kuatia rɨnərui nəkwai Kumwesən, nənə noien nəha ro nərmama həpɨk həuvehe nəkur ərəha. Rəmwhen a mwi iərmama kuatia rɨno nəkwai Kumwesən nənə noien nəha tro nərmama həpɨk həuvehe mhatukwatukw ia nəmri Kumwesən.   
\p
\v 20 \x - \xo 5:20 \xt Rom 4:15, Kal 3:19\x*Kumwesən rɨməuvei pehe Loa səvəi Moses mə noien ərəha truvehe masori, nənə mə nərmama tuhəukurən noien ərəha me səvənraha. Mətə nəpɨn noien ərəha rɨməuvehe masori, nənə namasanien səvəi Kumwesən ruvehe masori məpi raka mwi,  
\v 21 \x - \xo 5:21 \xt Rom 6:23\x*mə rəmwhen ia noien ərəha rɨnamərɨmənu ia nərmama me pam mavi pehe nemhəien ia nirəha fwe kupwən, ipwet mɨne namasanien səvəi Kumwesən rukurən nərɨmənuien, mamo nərmama hatukwatukw ia nəmri Kumwesən, nənə irəha həuvehi nɨmɨruien rerɨn ruku pen tɨ Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha.   
\c 6  
\s1 Ia nɨkaren səvəi noien ərəha nərmama me səvəi Iesu Kristo həuvamhə raka  
\p
\v 1 \x - \xo 6:1 \xt Rom 3:5-8\x*Ro pen kɨtaha tsəfni irə? Ramasan mə kɨtaha tsaməmwur pen a ia noien ərəha pwəh namasanien səvəi Kumwesən ruvehe masori mwi ia kɨtaha?  
\v 2 \x - \xo 6:2 \xt 1Tes 4:1\x*Rekəm! Ia nɨkaren səvəi noien ərəha kɨtaha səuvamhə raka. Tsəfo mhəuvən mharə mwi irə?  
\v 3 \x - \xo 6:3 \xt Kal 3:27\x*Hiəukurən uə rekəm? Kɨtaha pam səməme kɨno paptaes ia kɨtaha tɨ nuveheien mho kuatia ia Iesu Kristo, ia paptaes nəha səuvehe mho kuatia kɨtaha min ia nemhəien səvənhi.  
\v 4 \x - \xo 6:4 \xt Kol 2:12\x*Ro pen ia nəpɨn nəha kɨno paptaes ia kɨtaha, rəmwhen mə kɨtaha səuvamhə kɨtaha Kristo, nənə kɨnɨmwi kɨtaha min, mə rəmwhen Kristo rɨnətui mwi ia nemhəien səvənhi ia nɨskaiien səvəi Tata səvənhi, kɨtaha mwi səukurən nuvehiien nɨmɨruien vi, mharə irə, mamhavən.   
\p
\v 5 \x - \xo 6:5 \xt Fil 3:10-11\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə səməuvehe mho kuatia kɨtaha min ia nemhəien səvənhi, nənə tsəuvehe mwi mho kuatia kɨtaha min ia noien sə Kumwesən rɨno in rətui mwi ia nemhəien səvənhi.  
\v 6 \x - \xo 6:6 \xt Kal 5:24\x*Kɨtaha səukurən mə nəpɨn kɨnərui tərini pen Kristo ia nei kamarkuaui, kərui tərini pen irəha nɨmɨruien akuas me səkɨtaha mə trouraha noien akuas ia nɨpwrataha sə rokeikei pɨk noien ərəha. Nənə rɨno mə noien ərəha trəpwəh mwi nərɨmənuien ia kɨtaha,  
\v 7 \x - \xo 6:7 \xt 1Tes 4:1\x*tɨ nəri nə mə iərmama sə remhə, nɨskaiien səvəi noien ərəha rɨpkərɨmənu mhə mwi irə.   
\p
\v 8 Mətə mə kɨtaha səmamhə kɨtaha Kristo, saməni nɨpərhienien irə mə tsəmɨru mwi kɨtaha min.  
\v 9 Kɨtaha səukurən mə Kumwesən rɨno Kristo rətui mwi ia nemhəien səvənhi. Ro pen Kristo trɨpkemhə mhə mwi ia nəpɨn riti. Nemhəien ko rɨpkərɨmənu mhə mwi irə.  
\v 10 \x - \xo 6:10 \xt Hip 9:26-28, 1Pit 3:18\x*In remhə m kuatia a mə trətefi nɨskaiien səvəi noien ərəha, mətə ipwet mɨne in ramɨru irau Kumwesən.   
\p
\v 11 \x - \xo 6:11 \xt 2Kor 5:15, Kal 2:19, 1Pit 2:24\x*Ia noien a mwi nəha rerɨmiaha traməkeikei mamrhi mə ia nɨkaren səvəi noien ərəha kɨmiaha hiəuvamhə raka, mətə ia nɨkaren səvəi Kumwesən kɨmiaha hiaməmɨru tɨ nəri nə mə hiəuvəuvehe mhəno kuatia kɨmiaha Iesu Kristo.  
\v 12 \x - \xo 6:12 \xt Jen 4:7\x*Ro pen noien ərəha trəpwəh nərɨmənuien ia nɨpwramiaha me səməme tuhemhə. Kɨmiaha tihəpwəh noien noien ərəha me nəha nɨpwramiaha me hokeikei pɨk.  
\v 13 \x - \xo 6:13 \xt Rom 12:1, Efes 2:5, 5:14\x*Tihəpwəh nəseni penien nɨpwramiaha me həuvən ia rəɡi noien ərəha mə noien ərəha truvehi mo nərəhaien me ia nɨpwramiaha, mətə tihəseni pen kɨmiaha m Kumwesən rəmwhen ia nərmama səməme kɨməpeki raka irəha ia nemhəien mhəpeki pen ia nɨmɨruien. Tihəseni pen nɨpwramiaha me ia rəɡɨn mə in truvehi mo noien atukwatukw ia nɨpwramiaha.  
\v 14 \x - \xo 6:14 \xt 1Jon 3:6\x*Noien ərəha trəpwəh nərɨmənuien ia kɨmiaha tɨ nəri nə mə hiəpkarə teɡɨn mhə Loa səvəi Moses mətə hiamarə teɡɨn namasanien səvəi Kumwesən.   
\s1 Noien atukwatukw ramərɨmənu ia nərmama me səvəi Iesu Kristo  
\p
\v 15 \x - \xo 6:15 \xt Rom 6:1\x*Nənə rəfo? Ramasan mǝ kɨtaha tsamo a noien ərəha tɨ nəri nə mə səpkarə teɡɨn mhə Loa səvəi Moses mətə samarə teɡɨn namasanien səvəi Kumwesən? Rekəm!  
\v 16 \x - \xo 6:16 \xt Jon 8:34, 2Pit 2:19\x*Hiəukurən uə rekəm? Trɨni mɨnuə hiəseni pen kɨmiaha kərkwi tərini kɨmiaha mə tihamo nəkwai iərmama riti, nənə, kɨmiaha nə iotukwininari me səvəi iərmama nəha hiamo nəkwan. Suatuk kəru tɨ nesi penien. Ia suatuk riti kɨmiaha iotukwininari me səvəi noien ərəha, nənə suatuk nəha ramevən tɨ nemhəien. Nənə ia suatuk riti mwi kɨmiaha iotukwininari me hiamo nəkwai Kumwesən, nənə suatuk nəha ramevən tɨ natukwatukwien ia nəmri Kumwesən.  
\v 17 Mətə kɨtaha səni tanak tɨ Kumwesən mə nəri auər a fwe kupwən noien ərəha rɨnərkwi tərini kɨmiaha hiamo nəkwan, mətə kurirə hio nəɡkiariien pərhien sə kɨnahatən kɨmiaha irə ia rerɨmiaha pam.  
\v 18 \x - \xo 6:18 \xt Jon 8:32\x*Kɨməfi raka noien ərəha ia kɨmiaha, hiəuvəuvehe raka mhəno kɨmiaha iotukwininari me səvəi noien atukwatukw.   
\p
\v 19 Iakaməɡkiari ia noien riti sə nərmama həukurən, in i noien səvəi iotukwininari mɨne iəmə asori, tɨ nəri nə mə nətərɨɡien səkɨmaha rɨpkəmwhen mhə tɨ nukurənien narimnari me səvəi Kumwesən. Fwe kupwən hiənəseni pen nɨpwramiaha me kərkwi tərini irəha kamho nəkwai noien əmkemɨk mɨne noien ərəha sə rautə mamasori. Mətə ipwet mɨne tihəseni pen nɨpwramiaha me pwəh kərkwi tərini irəha kamho a noien sə ratukwatukw, nənə kɨmiaha tihəuvehe mhəmher mho nərmama ikinan me səvəi Kumwesən.  
\v 20 Fwe kupwən, noien ərəha rɨnərkwi tərini kɨmiaha hiamo nəkwan. Ia nəpɨn nəha noien atukwatukw rɨpkərɨmənu mhə ia kɨmiaha.  
\v 21 \x - \xo 6:21 \xt Rom 7:5, 8:6,13\x*Namasanien riti riwən hiaməuvehi rɨməuku pen tɨ noien ərəha me səməme hiamaurɨs tukwe nəha təkwtəkwuni. Kwənkwai noien ərəha me nəha, in nə nemhəien a.  
\v 22 Mətə təkwtəkwuni, kɨməfi raka noien ərəha ia kɨmiaha. Kɨmiaha hiəuvəuvehe mhəno raka iotukwininari me səvəi Kumwesən. Namasanien sə hiaməuvehi ruku pen tukwe in nə kɨmiaha tihəuvehe mhəmher mho nəkur ikinan me səvənhi. Nənə kwənkwai namasanien nəha in nə nɨmɨruien rerɨn.  
\v 23 \x - \xo 6:23 \xt Rom 5:12,15\x*Ro iamɨnha irə tɨ nəri nə mə nərəkuien səvəi noien ərəha in nə nemhəien, mətə nəri sə Kumwesən raməriari pehe auər a i, in nə nɨmɨruien rerɨn saməuvehi raku pen tɨ Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha.   
\c 7  
\s1 Loa ko rɨpkəkwtəmhiri mhə iərmama sə ruvamhə raka  
\p
\v 1 Piak me, iakaməɡkiari m kɨmiaha səməme hiəukurən noien səvəi loa. Kɨmiaha hiəukurən uə rekəm? Loa rərkwi tərini iərmama riti nəpɨn in ramɨru ihi.  
\v 2 Rəmwhen ia nəri i. Pran riti sə rɨnerə raka loa rərkwi tərini irau səvənhi iərman nəpɨn iərman səvənhi ramɨru, mətə trɨni mɨnuə iərman səvənhi remhə, nənə kɨfi raka loa nəha irə sə rɨnərkwi tərini irau səvənhi iərman.  
\v 3 Mətə trɨni mɨnuə in ramesi pen iərman əpə riti nəpɨn səvənhi iərman ramɨru ihi, kani in mə pran sə rɨnerə raka kamakres i. Mətə trɨni mɨnuə iərman səvənhi remhə, kɨfi raka loa nəha ia prən nəha. Nənə trɨni mɨnuə in ramesi pen iərman əpə, kəpwəh nɨniien in mə pran sə rɨnerə raka kamakres i.   
\p
\v 4 \x - \xo 7:4 \xt Rom 6:2,11, Kal 2:19\x*Piak me, kɨmiaha mwi hiəmwhen ia prən nəha nemhəien rɨfi nari irə. Fwe kupwən iərman səkɨmiaha in nə Loa səvəi Moses, mətə tɨ nəri nə mə kɨmiaha hiəuvamhə raka ia nɨpwrai Kristo, təkwtəkwuni kɨmiaha hiəukurən nesi penien iərman əpə, iərman əpə nə in nə Kristo sə Kumwesən rɨno rətui mwi ia nemhəien səvənhi. Kɨtaha samesi pen in mə rəmwhen ia nei rukuə kwənkwan kɨtaha mwi səukurən nukuəien noien amasan me səvəi Kumwesən.  
\v 5 \x - \xo 7:5 \xt Rom 6:21\x*Fwe kupwən nəpɨn kɨtaha samarə, mamhesi pen a noien ərəha səvəi nɨpwrataha, noien ərəha me nəha kɨtaha sokeikei pɨk Loa nəha raməsuəpwiri irəha kamhərɨmənu ia nɨpwrataha, mamhəukuə kwənkwan nə nemhəien.  
\v 6 \x - \xo 7:6 \xt Rom 8:2, 6:4\x*Ia nəpɨn nəha, Loa nəha raməkwtəmhiri kɨtaha rəmwhen samarə ia kalapus, mətə ipwet mɨne nəpwəh nəkwtəmhiriien kɨtaha, tɨ nəri nə mə rəmwhen mə kɨtaha səuvamhə raka. Təkwtəkwuni kɨtaha samo tukwini nari m Kumwesən, mhəpwəh nesi penien suatuk akuas səvəi Loa nəha kɨmərai, mətə kɨtaha samesi pen suatuk vi səvəi Nənɨmwɨn Ikinan.   
\s1 Loa in ramasan mətə nərmama nɨskaiien səvənraha riwən  
\p
\v 7 \x - \xo 7:7 \xt Eks 20:17, Dut 5:21\x*Ro pen kɨtaha tsəfni irə? Tsəni mə Loa səvəi Moses rərəha? Rekəm! Kwa Loa nəha ramahatən iou mə noien ərəha rəfo irə. Mə Loa nəha riwən ko iapkukurən mhə. Trɨni mɨnuə Loa nəha rɨpkɨni mhə mə, “Rerɨm trəpwəh nakresien narimnari me səvəi iərməpə,” nənə ko iapkukurən mhə mə noien nəha rəfo irə.  
\v 8 \x - \xo 7:8 \xt Rom 4:15\x*Mətə noien ərəha rɨnətoni suatuk ia nəɡkiariien nəha səvəi Loa, mo rerɨk fwe imwə ramakres narimnari me səpəmsəpə səvəi iərməpə. Mətə trɨni mɨnuə Loa riwən, noien ərəha ro nəri emhə irə.  
\v 9 \x - \xo 7:9 \xt Jem 1:15\x*Fwe kupwən, iakamreirei ihi Loa nəha, iakamɨru a. Mətə nəpɨn nəɡkiariien səvəi Loa nəha ruvehe, noien ərəha ruvehe mɨmɨru nənə iou iakemhə.  
\v 10 \x - \xo 7:10 \xt Lev 18:5, Rom 10:5\x*Nəɡkiariien nəha səvəi Loa rɨməuvehe mə tro iərmama rɨmɨru, mətə iou iakətoni mə ro iou iakemhə.   
\p
\v 11 \x - \xo 7:11 \xt Jen 3:13, Hip 3:13\x*Noien ərəha rɨnətoni suatuk ia nəɡkiariien nəha səvəi Loa reikuə ia nirak, nənə ia noien nəha rousi əpune iou.  
\v 12 \x - \xo 7:12 \xt 1Tim 1:8\x*Ro pen Loa in ro ikinan, nənə, nəɡkiariien səvənhi ro ikinan, matukwatukw, mamasan.  
\v 13 \x - \xo 7:13 \xt Rom 5:20\x*Nənə rəfo iərmama riti rɨni mə, “Rəfo mə Loa in nəri amasan riti, mətə ro iou iakemhə?” Mətə rekəm, nəɡkiariien nəha rɨpkatukwatukw mhə! Nəpɨn iakukurən nəɡkiariien səvəi Loa sə ramasan, noien ərəha sə rerɨk rokeikei ro iou iakemhə. Nənə təkwtəkwuni iakukurən mə noien ərəha me səiou irəha noien ərəha pərhien. Nənə nəpɨn iakətoni nəɡkiariien səvəi Loa, iakukurən mə noien ərəha rərəha anan.   
\p
\v 14 \x - \xo 7:14 \xt Sam 51:5, Jon 3:6\x*Kɨtaha səukurən mə Loa rɨməuku pen tɨ Kumwesən, mətə iou iərmama a, nɨskaiien səiou riwən. Iou iakəmwhen a ia iərmama riti sə noien ərəha rɨnərki tərini mamərɨmənu ia nirak.  
\v 15 \x - \xo 7:15 \xt Kal 5:17\x*Iou iapkukurən mhə narimnari me səməme iakamo. Nəri amasan me səməme iakokeikei mə tako ipko mhə, mətə iakamo a nəri sə iapkokeikei mhə.  
\v 16 Nənə mə iakamo nəfe iapkokeikei mhə, iakaməseni a mə Loa nəha ramasan.  
\v 17 Ro iamɨnhi irə rɨpko mhə iou pərhien i sə iakamo noien ərəha, mətə noien ərəha sə ramarə ia nirak ramo.  
\v 18 \x - \xo 7:18 \xt Jen 6:5, 8:21\x*Iakukurən mə iou iərmama a, nəri amasan riti riwən ramarə ia nirak. Nəri auər a mə nəpɨn nepwɨn iakokeikei mə tako nəri amasan riti, mətə ko iapko mhə.  
\v 19 Nəfe nəɡhɨn iakamo rɨpko mhə nəri amasan sə iakokeikei mə tako, mətə iakamo a noien ərəha sə iapkokeikei mhə mə tako.  
\v 20 Nənə trɨni mɨnuə iako nəfe nəɡhɨn sə iapkokeikei mhə mə tako, rɨpko mhə iou pərhien i iakamo, mətə noien ərəha sə ramarə ia nirak ramo.   
\p
\v 21 Ro pen iakamətoni mə ramo iamɨnhi irə ia nəpɨn me pam. Nəpɨn iakokeikei mə tako nəri amasan, mətə iakamo a noien ərəha.  
\v 22 Iou iakokeikei pɨk Loa səvəi Kumwesən fwe imwə ia rerɨk.  
\v 23 \x - \xo 7:23 \xt Kal 5:17, Jem 4:1, 1Tes 2:11\x*Mətə iakamətoni ia nɨpwrak noien riti mwi sə ramaruaɡən irau noien səvəi nətərɨɡien səiou. Nənə noien nəha rərkwi iou, mamo iou iakamo a nəfe noien ərəha səvəi nɨpwrak rokeikei.  
\v 24 Eh, iou iəmə iapkreɡi mhə ramasan! Sin trasitu ia nirak mə nɨpwrak i sə tro iou iakemhə trɨpkərɨmənu mhə ia nirak?  
\v 25 \x - \xo 7:25 \xt 1Kor 15:57\x*Iakɨni tanak tɨ Kumwesən. Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha in tro!  
\p Ro pen noien səiou ro iamɨnhi irə: Ia nətərɨɡien səiou iakamo nəfe Loa səvəi Kumwesən rani, mətə ia nɨpwrak iakamo nəkwai noien ərəha.   
\c 8  
\s1 Nɨmɨruien vi səvəi Nənɨmwɨn Ikinan  
\p
\v 1 Mətə təkwtəkwuni nəha, nərmama səməme həməuvehe mho kuatia irəha Iesu Kristo nərpwɨnien riwən sə Kumwesən tro mɨnraha tɨ noien ərəha,  
\v 2 \x - \xo 8:2 \xt Rom 7:23-24\x*tɨ nəri nə mə ia nəpɨn me Nənɨmwɨn Ikinan rauvei pen nɨmɨruien mɨnraha kamhəuvehi raku pen tɨ Iesu Kristo. Noien nəha Nənɨmwɨn Ikinan ramo rɨneivinari ia nirak iakɨnaraka raka ia nɨskaiien səvəi noien ərəha mɨne nemhəien.  
\v 3 \x - \xo 8:3 \xt Wok Me 13:38, 15:10, Fil 2:7, Hip 4:15\x*Loa səvəi Moses rɨreirei neiviien nari ia nərmama iamɨnha irə tɨ nəri nə mə noien ərəha səvəi nɨpwranraha ramouraha nəɡse Loa nəha. Mətə nəri sə Loa nəha rɨreirei noien Kumwesən rɨno. In i rɨnərhi pehe Tɨni atukwatukw mə tremhə tɨ noien ərəha. Nənə Tɨni ruvehe iərmama nɨpwran rəmwhen ia nɨpwrai nərmama ərəha me, nənə, Kumwesən rərpwɨn noien ərəha me səvənraha ia nɨpwrai Tɨni.  
\v 4 \x - \xo 8:4 \xt Kal 5:16,25\x*In ro iamɨnha irə mə nəɡkiariien atukwatukw me ia Loa nəha tuhəuvehe mho nɨpərhienien ia kɨtaha, kɨtaha nərmama me i samarə mhəpkesi pen mhə noien ərəha səvəi nɨpwrataha mətə samarə mamhesi pen Nənɨmwɨn Ikinan.   
\p
\v 5 Nərmama səməme kamharə mamhesi pen noien ərəha səvəi nɨpwranraha, narimnari me nəha noien ərəha səvəi nɨpwranraha rokeikei kamhərɨmənu ia nətərɨɡien səvənraha, mətə nərmama səməme kamharə mamhesi pen Nənɨmwɨn Ikinan, narimnari me nəha Nənɨmwɨn Ikinan rokeikei kamhərɨmənu ia nətərɨɡien səvənraha.  
\v 6 \x - \xo 8:6 \xt Rom 6:21\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti noien ərəha səvəi nɨpwran ramərɨmənu ia nətərɨɡien səvənhi, noien nəha trukuə kwənkwan, in nə iərmama nəha tremhə. Mətə trɨni mɨnuə Nənɨmwɨn Ikinan ramərɨmənu ia nətərɨɡien səvənhi, noien nəha trukuə kwənkwan in nə nɨmɨruien mɨne nəmərinuien.  
\v 7 \x - \xo 8:7 \xt Mat 12:34, Jon 8:43, 12:39, Jem 4:4\x*Trɨni mɨnuə noien ərəha səvəi nɨpwrai iərmama ramərɨmənu ia nətərɨɡien səvəi iərmama, nətərɨɡien səvəi iərmama trɨpkeiwaiu mhə mɨsiai Loa səvəi Kumwesən. Nɨpərhienien mə in rɨreirei anan noien.  
\v 8 Nənə nərmama me səməme noien ərəha səvəi nɨpwranraha ramərɨmənu ia nirəha ko həpko mhə reri Kumwesən raɡien.   
\p
\v 9 \x - \xo 8:9 \xt 1Kor 3:16, 12:3\x*Mətə kɨmiaha i, noien ərəha səvəi nɨpwramiaha rɨpkərɨmənu mhə ia kɨmiaha iamɨnha irə, rekəm. Kɨmiaha nərmama Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən ramarə ia rerɨmiaha, ro pen hiamarə mamho nəkwan. Trɨni mɨnuə iərmama riti Nənɨmwɨn səvəi Kristo rɨpkarə mhə ia rerɨn, iərmama nəha rɨpko mhə in iərmama riti səvəi Kristo.  
\v 10 \x - \xo 8:10 \xt Kal 2:20, Efes 3:17, 1Tes 4:6\x*Mətə mə Kristo ramarə ia rerɨmiaha, nəri auər a nɨpwramiaha traməkeikei memhə tɨ noien ərəha, mətə nənɨmwɨmiaha ramɨru tɨ noien atukwatukw.  
\v 11 Kumwesən rɨno Iesu rətui mwi ia nemhəien səvənhi. Nənə trɨni mɨnuə Nənɨmwɨn səvənhi ramarə ia rerɨmiaha, Kumwesən sə rɨno Kristo rətui mwi ia nemhəien səvənhi, in truvei pehe mwi nɨmɨruien m nɨpwramiaha me səməme tuhemhə.   
\p
\v 12 Ro pen piak me, nari riti nəha ikɨn kɨtaha tsaməkeikei mho. Nəri nəha in i tsamarə mamhesi pen a Nənɨmwɨn Ikinan. Rərəha mə tsamarə mamhesi pen noien ərəha səvəi nɨpwrataha.  
\v 13 \x - \xo 8:13 \xt Kal 6:8, Kol 3:5\x*Trɨni mɨnuə hiamarə mamhesi pen noien ərəha səvəi nɨpwramiaha, tihaməkeikei mhemhə. Mətə trɨni mɨnuə ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan hiamousi əpune noien ərəha me səməme hiamo ia nɨpwramiaha, nənə tihəmɨru.  
\v 14 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nərmama me pam səməme Nənɨmwɨn Ikinan ramiri irəha, irəha nɨpwnəti Kumwesən me.  
\v 15 \x - \xo 8:15 \xt 2Tim 1:7, Mak 14:36\x*Nənə Nənɨmwɨn Ikinan i Kumwesən ruvəuvei pehe raka m kɨmiaha in rɨpko mhə kɨmiaha hiəhekɨr Kumwesən rəmwhen ia nərmama me i kɨnərkwi tərini irəha kamho nəkwai nəmə asori me səvənraha, mamhəhekɨr irəha. Mətə Nənɨmwɨn nəha ro kɨmiaha hiəuvehe nɨpwnəti Kumwesən me. Ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn nəha, kɨtaha samasək Kumwesən mə, “Rɨmɨmaha, Tata!”  
\v 16 \x - \xo 8:16 \xt 2Kor 1:22\x*Nənɨmwɨn nəha in rani pehe tɨ nənɨmwɨtaha mə nɨpərhienien kɨtaha nɨpwnəti Kumwesən me.  
\v 17 \x - \xo 8:17 \xt Kal 4:5-7, Rev 21:7\x*Nənə mə kɨtaha nɨpwnəti tata riti, tsaməkeikei mhəuvehi nautə səvəi tata. Nɨpərhienien, Kumwesən truvei pehe nautə səvənhi m kɨtaha, nənə kɨtaha tsəuvehi pəri nautə nəha kɨtaha Kristo. Mətə mə kɨtaha tsəuvehi pəri nautə kɨtaha Kristo, tsaməkeikei mhəuvehi pəri mwi nəmisəien kɨtaha min, nənə ro iamɨnhi irə Kumwesən truvehi utə kɨtaha, kɨtaha mwi tsəuvehi nasoriien kɨtaha Kristo.   
\s1 Nasoriien sə trier pehe tukətoni ia nərmama me səvəi Iesu Kristo  
\p
\v 18 \x - \xo 8:18 \xt Rom 5:2, 2Kor 4:17\x*Ia nətərɨɡien səiou, nəpɨn rerɨtaha ramrhi nasoriien sə trier pehe tukətə ia kɨtaha, nənə nəmisəien me i kɨtaha saməuvehi ipwet mɨne ho nəri auər a ia nirəha.  
\v 19 \x - \xo 8:19 \xt Kol 3:4\x*Təkwtəkwuni neiai mɨne tɨprənə mɨne narimnari me pam səməme Kumwesən rɨno kamhəti pen min mamheitenhi nəpɨn sə tuhətoni nɨpwnəti Kumwesən me tuhəier pehe irə.  
\v 20 \x - \xo 8:20 \xt Jen 3:17-19\x*Iakani iamɨnha irə tɨ nəri nə mə neiai mɨne tɨprənə mɨne narimnari me pam səməme Kumwesən rɨno həuvəuvehe mhəuvəreirei mə Kumwesən rɨnəmri irəha tɨ nəfe. Nənə ro iamɨnha irə tɨ nəri nə mə rɨpko mhə narimnari me nəha hokeikei mə tuho iamɨnha irə, mətə tɨ nəri nə mə Kumwesən in rokeikei iamɨnha irə. In ro irəha həuvehe mhəreirei mə in rɨnəmri irəha tɨ nəfe mə irəha tuhəti pen min mamheitenhi  
\v 21 \x - \xo 8:21 \xt 2Tes 3:13, 1Jon 3:2\x*nəpɨn sə in trɨfi nari ia nirəha. Ia nəpɨn nəha irəha tuharaka ia noien i rərkwi tərini irəha, noien sə ro mə irəha kamhəmərɨr auər a. Nənə nəpɨn Kumwesən trɨfi raka nari ia nirəha, tuhaɡien asori irəha nɨpwnəti Kumwesən me səməme kɨməfi mwi nari ia nirəha.   
\p
\v 22 Kɨtaha səukurən mə fwe kupwən anan meste pehe nəha təkwtəkwuni, neiai mɨne tɨprənə mɨne narimnari me pam səməme Kumwesən rɨno kamhasək rəmwhen ia pran riti sə ramreɡi nəmisəien mə trərəhi tɨni.  
\v 23 \x - \xo 8:23 \xt 2Kor 5:2-4, Kal 5:5\x*Nənə rɨpko mhə narimnari me əpa nəha səməme Kumwesən rɨno irəha kamhasək iamɨnha irə. Kɨtaha i Nənɨmwɨn Ikinan rɨməkupwən mo səvənhi wok ia kɨtaha, kɨtaha mwi saməreɡi nəmisəien nəha rerɨtaha fwe imwə ramasək, sameitenhi Kumwesən mə tresi kɨtaha səuvehe nɨpwnətɨn me. Ia nəpɨn nəha in trɨfi nari ia nɨpwrataha.  
\v 24 \x - \xo 8:24 \xt 2Kor 5:7\x*Fwe kupwən, ia nəpɨn nəha Kumwesən rɨməuvehimɨru kɨtaha irə, kɨtaha saməti pen narimnari me nəha mamheitenhi. Trɨni mɨnuə iərmama riti ruvehi nari riti sə in rameitenhi, nənə treitenhi mwi tɨ nəfe?  
\v 25 Mətə kɨtaha saməti pen nari riti sə səpkətoni mhə ihi, nənə mho nətərɨɡien səkɨtaha rəpwəmwɨs mameitenhi mə trier pehe.   
\p
\v 26 Ia noien a mwi nəha, Nənɨmwɨn Ikinan mwi ramasitu ia kɨtaha nərmama me i nɨskaiien səkɨtaha riwən, tɨ nəri nə mə kɨtaha səreirei mə nəfe noien ratukwatukw mə kɨtaha tsesi pen mhəfwaki, mətə Nənɨmwɨn Ikinan nəha in əpa raməɡkiari m Kumwesən ia nəpɨn me tukutaha, mamasək ia nasəkien me ko kɨpkreɡi mhə.  
\v 27 \x - \xo 8:27 \xt Sam 139:1, 1Kor 4:5\x*Nənə Kumwesən sə ramətə pui reri nərmama, in rukurən nətərɨɡien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan, tɨ nəri nə mə Nənɨmwɨn nəha raməɡkiari m Kumwesən tɨ nərmama me səvənhi, mamesi pen nəkwai Kumwesən.   
\s1 Nari riti riwən truvehi raka kɨtaha ia nokeikeiien səvəi Iesu Kristo  
\p
\v 28 \x - \xo 8:28 \xt Efes 1:11\x*Kɨtaha səukurən mə narimnari me pam səməme kamhəuvehe, Kumwesən ramo kamhəuvehe mə tuho nəri amasan m nərmama hokeikei in, səməme in rɨnəkwein ia nirəha mesi pen nətərɨɡien səvənhi.  
\v 29 \x - \xo 8:29 \xt Kol 1:18, Hip 1:6\x*Iakani iamɨnha irə tɨ nəri nə mə nərmama səməme Kumwesən ruvəukurən raka irəha fwe tui anan, in rəmri əpə irəha mə irəha tuhəuvehe mhəmwhen ia Tɨni. Kumwesən ro iamɨnha irə mə Tɨni truvehe mo nəmritaik ia piəvni me həpɨk.  
\v 30 Nənə səməme in rəmri əpə irəha, in rəkwein irəha. Nənə səməme in rəkwein irəha, in rɨni mə irəha hatukwatukw ia nənimen. Nənə səməme in rɨni mə irəha hatukwatukw ia nənimen, in ruvehi utə irəha həuvehi nasoriien.   
\p
\v 31 \x - \xo 8:31 \xt Sam 118:6\x*Ro pen kɨtaha tsəfni ia narimnari me i? Kumwesən ramarə tukutaha, nənə iərmama riti riwən rɨskai məpi raka sə trəmwəki kɨtaha.  
\v 32 \x - \xo 8:32 \xt Jon 3:16\x*In rɨpkhekɨr mhə tɨ Tɨni atukwatukw mə tremhə tukutaha pam, mətə in rɨnəseni a irə. Nənə in rɨməuvei pehe Tɨni m kɨtaha, nənə in trɨpkəkwtəmhiri əknekɨn mhə mwi narimnari me nepwɨn mwi səvənhi, in truvei pehe a m kɨtaha.  
\v 33 \x - \xo 8:33 \xt Aes 50:8\x*Kɨtaha nərmama me i Kumwesən rɨmərfi kɨtaha mə səvənhi, iərmama riti riwən rukurən nɨniien nəɡkiariien me nepwɨn ia kɨtaha mə kɨtaha səno noien ərəha, tɨ nəri nə mə Kumwesən əpa in ruvəni raka mə kɨtaha satukwatukw ia nənimen.  
\v 34 \x - \xo 8:34 \xt Sam 110:1, Wok Me 7:55-56, 1Jon 2:1\x*Iərmama riti riwən rukurən nɨniien mə kɨtaha səno noien ərəha tsaməkeikei mhemhə tukwe. Iesu Kristo trɨpkɨni mhə iamɨnha irə, kwa in remhə tukutaha, nənə kurirə irə Kumwesən ro in rətui mwi ia nemhəien səvənhi. Nənə təkwtəkwuni Kristo in fwe ia nɨkare Kumwesən mwatuk, raməɡkiari tukwini səkɨtaha m Kumwesən.  
\v 35 Nənə iərmama riti riwən rukurən nuvehi rakaien kɨtaha tɨ nokeikeiien səvəi Kristo. Nəri auər a mə səreɡi nəmisəien, uə sarə ia nəpɨn əknekɨn, uə nərmama hometə kɨtaha, uə nukumhə rahi, uə nautə səkɨtaha riwən, uə ipaka semhə, uə nərmama housi əpune kɨtaha, mətə narimnari me i ko həpkuvehi raka mhə kɨtaha tɨ nokeikeiien səvənhi.  
\v 36 \x - \xo 8:36 \xt 2Kor 4:11\x*Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Tɨ nəɡhɨm, Kumwesən, kamousi əpune kɨmaha ia nəpɨn me pam.  
\q2 Kamətə kɨmaha iahəmwhen ia sipsip me səməme tukousi əpune irəha.”   
\m
\v 37 \x - \xo 8:37 \xt Jon 16:33\x*Nɨpərhienien, ia narimnari me pam nəha Kristo sə rokeikei pɨk kɨtaha ramo kɨtaha saməskai mhəpi raka.  
\v 38 Iou iakukurən amasan mə nemhəien uə nɨmɨruien, uə naɡelo me uə nəremhə me, uə narimnari me səməme haməuvehe nəha təkwtəkwuni uə narimnari me səməme tuhəpkuvehe, uə nɨskaiien me,  
\v 39 uə narimnari me fwe irənhə uə narimnari me fwe inhərɨpw Imwei Nəkur Həuvamhə, uə narimnari me səməme Kumwesən rɨno kamharə ia neiai mɨne tɨprənə, ko irəha pam həpkuvehi raka mhə kɨtaha tɨ nokeikeiien sə Kumwesən ramo m kɨtaha tɨ nəri nə mə səməuvehe mho kuatia kɨtaha Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha.   
\c 9  
\s1 Noien sə Kumwesən rarfi nərmama me səvənhi irə  
\p
\v 1 Iakani pərhien ia nəmri Kristo iapkeikuə mhə. Iakamreɡi Nənɨmwɨn Ikinan fwe ia rerɨk mə nəɡkiariien i iakamɨni ro nɨpərhienien.  
\v 2 Rerɨk rərkwəpɨr məmisə pɨk ia nəpɨn me pam  
\v 3 \x - \xo 9:3 \xt Eks 32:32\x*tɨ səiou me nərmama me nəkur Isrel, tɨ nəri nə mə irəha həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Iesu Kristo. Irəha həmwhen ia piak me tɨ nəri nə mə ia nɨpwramaha kɨmaha kwənəkwus kuatia. Trɨni mɨnuə ko Kumwesən ruvehi raka iou ia rəɡi Kristo, mo suatuk mɨnraha həuvehe mho kuatia irəha min, mətə iou rerɨk raɡien a mə tuko iamɨnha irə ia nirak.  
\v 4 \x - \xo 9:4 \xt Eks 4:22, Dut 7:6, 14:1-2\x*Nəkur Isrel me nəha, Kumwesən rɨnəkwein irəha mə nɨpwnətɨn me, mo pui pen nasoriien səvənhi mɨnraha, muvei pen nəɡkiariien me səvənhi sə rɨnərihi tərini əknekɨn irəha, nənə muvei pen Loa səvənhi mɨnraha, mɨne nəfwakiien fwe ia nimwə tapolen, mɨne promes me səvənhi.  
\v 5 \x - \xo 9:5 \xt Mat 1:1-16, Jon 1:1, Rom 1:25\x*Kaha kupwən me səvənraha irəha nəha Epraham, Aesak, mɨne Jekop. Nənə ia nɨpwran Kristo ruku pen ia kwənəkwus səvənraha. In Kumwesən sə rasori ia narimnari me pam. Pwəh nəɡnəɡɨniien revən tukwe in ia nuk nuk me. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\p
\v 6 \x - \xo 9:6 \xt Nam 23:19, Rom 2:28\x*Nɨpərhienien nəkur Isrel me həpɨk həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Iesu Kristo, mətə ia noien nəha rɨpko mhə mə nəɡkiariien səvəi Kumwesən ruvəmwei. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nərmama me nəha ia kwənəkwus səvəi Isrel rɨpko mhə irəha pam nəha Isrel pərhien.  
\v 7 \x - \xo 9:7 \xt Jen 21:12\x*Nənə nərmama me nəha ia kwənəkwus səvəi Epraham, rɨpko mhə irəha pam nəha nɨpwnəti Epraham me. Mətə Kumwesən rɨməni pen tɨ Epraham i mə, “Kwənəkwus me səim tuhəuku pen ia Aesak.”  
\v 8 \x - \xo 9:8 \xt Kal 4:23\x*Nɨpwrai nəɡkiariien nəha in i mə nəkwərhakwərha me səməme hətui pehe ia nəɡse nɨpwrai iərmama rɨpko mhə irəha nəha nɨpwnəti Kumwesən me, mətə nəkwərhakwərha me səməme hətui pehe ia nəɡse promes səvəi Kumwesən kaməvsini irəha mə kwənəkwus me səvəi Epraham.  
\v 9 \x - \xo 9:9 \xt Jen 18:14\x*Ro iamɨnha irə tɨ nəri nə mə in i nəfe Kumwesən rɨməni: “Ia nəpɨn atukwatukw nəha takrərɨɡ pehe mwi irə nənə Sera rɨnərəhi raka nərɨm riti iərman.”   
\p
\v 10 \x - \xo 9:10 \xt Jen 25:21\x*Mətə rɨpko mhə in əpa nəha. Takəɡkiari mwi ia Repeka. In rərəhi mwirmwir Jekop mɨne Isau. Tata səvənrau nə Aesak, kaha kupwən səkɨmaha.  
\v 11-12 \x - \xo 9:11-12 \xt Jen 25:23\x*Mətə nəpɨn mwirmwir mi nəha krouəpwəh ihi nətuiien, nənə rouəpwəh ihi noien nari riti ramasan uə rərəha, Kumwesən ruvəni pen raka tɨ Repeka i mə, “Nərɨm sə rasori tro tukwini nari m nərɨm sə rouihi.” Nənə nəɡkiariien nəha ramahatən amasan mə Kumwesən rarfi nərmama mamesi pen a nətərɨɡien səvənhi maməkwein irəha, mətə rɨpko mhə tɨ noien me irəha kamho.  
\v 13 \x - \xo 9:13 \xt Mal 1:2-3\x*Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Jekop iakokeikei, mətə Isau iakəmwəki.”   
\p
\v 14 Ro pen kɨtaha tsəfni irə? Tsəni mə noien səvəi Kumwesən rɨpkatukwatukw mhə? Rekəm! Kɨtaha ko səpkɨni mhə iamɨnha irə.  
\v 15 Mətə fwe kupwən Kumwesən rəɡkiari m Moses, mɨni mə,  
\q1 “Trɨni mɨnuə iakokeikei mə takapi iərmama riti, takapi in,  
\q2 trɨni mɨnuə iakokeikei mə tako ramasan m iərmama riti, nənə tako ramasan min.”   
\m
\v 16 \x - \xo 9:16 \xt Efes 2:8\x*Ro pen sətoni mə noien sə Kumwesən rarfi iərmama irə rəpwəh nesi penien nokeikeiien uə nɨseseien səvəi iərmama, mətə ramesi pen a napiien səvəi Kumwesən.  
\v 17 \x - \xo 9:17 \xt Eks 9:16\x*Ia Nəkukuə Ikinan, Kumwesən rɨni pen tɨ Fero, kiɡ səvəi nəkur Ijip mə,  
\q1 “Iakɨməuvehi utə ik tɨ nari kuatia a,  
\q2 mə nərmama tuhətoni nɨskaiien səiou ia niram, nənə mhəni irapw nəɡhɨk ia tənəmtənə me pam.”   
\m
\v 18 \x - \xo 9:18 \xt Eks 4:21, 9:12, Eks 14:4\x*Ro pen sətoni mə Kumwesən ramesi pen a nətərɨɡien səvənhi. Trɨni mɨnuə rokeikei mə trapi iərmama riti, in trapi. Trɨni mɨnuə rokeikei mə tro iərmama riti kənkapwə ruvehe mɨskai, in tro kənkapwə ruvehe mɨskai.   
\p
\v 19 Mətə kɨmiaha riti trɨni pehe tukw iou i mə: “Mə ro iamɨnhi irə, rəfo Kumwesən rani ihi mə noien səkɨtaha rərəha? Iərmama riti riwən ko rɨnise nəkwan.”  
\v 20 \x - \xo 9:20 \xt Aes 29:16, 45:9\x*Mətə ik sin i? Ik iərmama a. Rəfo ikaməkwaɡ raka ia nəɡkiariien səvəi Kumwesən iamɨnhi? Rerɨm trɨrhi ro tekinari kɨno ia nɨse tɨprənə rərpwu muvehe mɨskai. Ko rɨni pen tɨ iərmama rɨno mə, “Ikɨnəfo mo iou iamɨnhi irə?” Rekəm!  
\v 21 \x - \xo 9:21 \xt Jer 18:6\x*Iərmama sə ramo tekinari me ia nɨse tɨprənə iamɨnhi, in rasori ia nɨse tɨprənə, mukurən nuvehiien nɨse tɨprənə riti mo tekinari kəru irə, riti səvəi nəpɨn amasan, nənə riti mwi səvəi wok auər a me.\fig Iərmama ruvehi nɨse tɨprənə mamo tekinari me irə|alt="Potter" src="HK00140B.TIF" size="col" loc="Romans 9:21" ref="Rom 9:20-21" \fig*   
\p
\v 22 Mətə Kumwesən in mwi rɨno rəmwhen ia iərmama sə ramo tekinari ia nɨse tɨprənə. In rɨno nərmama nepwɨn mə trouraha irəha. Nənə ia nəpɨn me in ramo nətərɨɡien səvənhi raməpwəmwɨs mameitenhi nəpɨn trərpwɨn noien ərəha me səvənraha mə nərmama tuhətoni niemaha səvənhi.  
\v 23 \x - \xo 9:23 \xt Rom 8:29, Efes 1:3-12\x*In tro iamɨnha irə mo nərmama hətoni nasoriien səvənhi rasori pɨk anan, in truvei pen m nərmama me i rɨnapi irəha, səməme in rɨməkupwən məpnəpenə ia nirəha mə tuhəuvehi nasoriien.  
\v 24 Iakaməɡkiari ia kɨtaha i nərmama səməme in rɨnəkwein ia kɨtaha, rɨpko mhə nəkur Isrel əpa mətə nərmama mwi rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\v 25 Rəmwhen ia nəɡkiariien sə Kumwesən rɨməni ia nəkukuə səvəi Profet Hosea, rani mə,  
\q1 “Nərmama me i rɨpko mhə irəha nərmama me səiou, takəkwein irəha mə, ‘Səiou me nərmama.’  
\q2 Nənə nərmama me i iakɨnəpwəh nokeikeiien irəha fwe kupwən, takəkwein irəha mə, ‘Nərmama keikei me səiou.’”\f + \fr 9:25 \ft Uə “Pran i kəpwəh nokeikeiien in fwe kupwən, takəkwein in mə, ‘Pran keikei səiou.’” Hos 1:6; 2:23\f*   
\m
\v 26 Nənə rani mwi mə:  
\q1 “Ia kwopun atukwatukw nəha kɨməni pen tɨ nirəha i mə,  
\q2 ‘Rɨpko mhə kɨmiaha nərmama me səiou,’  
\q1 tukəkwein irəha mə, ‘Kumwesən sə ramɨru nɨpwnətɨn me nə kɨmiaha.’”   
\p
\v 27 Nənə Profet Aesea rəɡkiari ia nəkur Isrel ia nəɡkiariien i rani mə,  
\q1 “Nəri auər a mə nəkur Isrel tuhəpɨk rəmwhen ia nɨpəkɨr ia nɨkare təsi,  
\q2 mətə tukuvehimɨru a kwənkwan nepwɨn,   
\q1
\v 28 tɨ nəri nə mə Iərɨmənu tro pam akwauakw a  
\q2 nəfe nəɡhɨn rɨməni mə tro ia təkure tɨprənə i.”   
\p
\v 29 Nənə rəmwhen ia nəɡkiariien i Profet Aesea rɨməni fwe kupwən mə:  
\q1 “Iərɨmənu sə rauvehi nɨskaiien me pam rɨməuvehimɨru kɨtaha me nepwɨn nəkur Isrel.  
\q1 Mə in rɨnapko mhə iamɨnhi,  
\q2 ko kɨtaha səmwhen ia nəkur Sotom  
\q2 kɨtaha səuvəuvehe raka mhənəmwhen ia nəkur Komora.”   
\s1 Nəkur Isrel me həpɨk həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Iesu Kristo  
\p
\v 30 \x - \xo 9:30 \xt Rom 10:20\x*Ro pen kɨtaha tsəfni irə? Nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel həpkousari mhə mə tuhatukwatukw ia nəmri Kumwesən, mətə tɨ nəri nə mə irəha həni nɨpərhienien ia Iesu Kristo nənə Kumwesən ro irəha hatukwatukw ia nənimen.  
\v 31 \x - \xo 9:31 \xt Rom 10:2-3\x*Mətə nəkur Isrel housari pɨk ia suatuk səvəi nesi penien Loa mə irəha tuhatukwatukw ia nəmri Kumwesən, mətə irəha həpwəh natukwatukwien.  
\v 32 \x - \xo 9:32 \xt Aes 8:14\x*Tɨ nəfe? Tɨ nəri nə mə irəha kamhousari pɨk mə tuhatukwatukw ia nəmri Kumwesən ia noien me səvənraha, mətə həpkesi pen mhə suatuk səvəi nahatətəien. Irəha hənapəti raka ia kəruəterei sə nərmama kamhapəti irə.  
\v 33 \x - \xo 9:33 \xt 1Tes 2:6, Rom 10:11\x*Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Hətoni ro! Iakaməmri kəruəterei riti fwe Saeon sə nərmama tuhapəti irə,  
\q2 kəpwier sə tro irəha həmwei,  
\q1 nənə iərmama sə rani nɨpərhienien irə, in trɨpkaurɨs mhə.”   
\c 10  
\p
\v 1 Piak me, ia rerɨk iakokeikei pɨk mə Kumwesən truvehimɨru nəkur Isrel, nənə ia nəpɨn me pam iakaməfwaki tukwe.  
\v 2 Iakəseni mə pərhien irəha kamhaɡien pɨk tɨ Kumwesən, mətə noien səvənraha rɨpkesi pen mhə nukurənien.  
\v 3 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə irəha həpkukurən amasan mhə mə tuhəfo mhəuvehe mhatukwatukw ia nəmri Kumwesən. Nənə suatuk səvəi natukwatukwien Kumwesən rɨnəmri, in i nahatətəien ia Iesu Kristo, irəha həpkɨsiai mhə irə, mətə irəha kamhousari mə tuhəmri atukw səvənraha riti, in i nesi penien Loa.  
\v 4 \x - \xo 10:4 \xt Mat 5:17, Jon 3:18\x*Mətə Kristo in rɨno sampam ia noien səvəi nesi penien Loa mə nərmama me pam səməme kamhəni nɨpərhienien irə həukurən nuveheien mhatukwatukw ia nəmri Kumwesən.   
\p
\v 5 \x - \xo 10:5 \xt Rom 7:10, Kal 3:12\x*Moses raməɡkiari ia natukwatukwien sə raku pen tɨ Loa ia nəɡkiariien i sə in rɨmərai mə, “Iərmama sə ramo nəɡkiariien me səvəi Loa, in truvehi nɨmɨruien ia nəɡkiariien me nəha.”  
\v 6 \x - \xo 10:6 \xt Dut 30:12-14\x*Mətə natukwatukwien sə raku pen tɨ nahatətəien rani mə, “Rerɨmiaha trəpwəh nɨrhiien nəɡkiariien i mə, ‘Sin trevən fwe irənhə ia neiai’” muvehi Kristo meiwaiu pehe?  
\v 7 “uə ‘Sin trevən fwe inhərɨpw ia nɨpəɡ sə rameiwaiu nukunen riwən’” muvehi raka Kristo ia reri nəkur həuvamhə muvehi mutə pehe?  
\v 8 Natukwatukwien sə raku pen tɨ nahatətəien rɨpkɨni mhə iamɨnha irə, mətə rani mə, “Nəɡkiariien nəha ipaka tukw ik. In fwe ia tərhum mɨne ia rerɨm.” In i nəɡkiariien i səvəi nahatətəien kɨmaha iahaməvisau irapw i.  
\v 9 Trɨni mɨnuə ikɨni irapw ia tərhum mə “Iesu in Iərɨmənu,” nənə mɨni nɨpərhienien irə fwe imwə ia rerɨm mə Kumwesən rɨno in rətui mwi ia nemhəien səvənhi, nənə Kumwesən truvehimɨru ik.  
\v 10 Nəpɨn iərmama riti ruvehi Iesu ia rerɨn mɨni nɨpərhienien irə, Kumwesən trɨni irapw in mə in ratukwatukw ia nənimen. Nənə in truvehimɨru mwi iərmama sə rani irapw ia tərhun mə Iesu in Iərɨmənu səvənhi.  
\v 11 \x - \xo 10:11 \xt Rom 9:33\x*Rəmwhen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Nərmama me pam səməme kamhəni nɨpərhienien ia iərmama nəha, irəha tuhəpkaurɨs mhə.”  
\v 12 \x - \xo 10:12 \xt Wok Me 15:9\x*Nəɡkiariien nəha səvəi nərmama pam nəri auər a mə ik iəmə Isrel uə rɨpko mhə ik iəmə Isrel. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Iərɨmənu kuatia a i ramərɨmənu ia nərmama me pam, maməriari pen ia namasanien səvənhi m nərmama səməme kamhəkwein in.  
\v 13 \x - \xo 10:13 \xt Joel 2:32\x*Rəmwhen ia nəɡkiariien i Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Nərmama me pam səməme kamhəkwein ia nəɡhi Iərɨmənu,  
\q2 in truvehimɨru irəha.”   
\p
\v 14 Mətə nərmama tuhəfo mhəkwein ia Iərɨmənu trɨni mɨnuə həpkɨni mhə nɨpərhienien irə? Nənə tuhəfo mhəni nɨpərhienien irə trɨni mɨnuə həpwəh nɨreɡiien nəvisauien sə raməɡkiari irə? Nənə tuhəfo mhəreɡi trɨni mɨnuə iərmama riti səvəi nəvisauien riwən?  
\v 15 \x - \xo 10:15 \xt Aes 52:7\x*Nənə nərmama tuhəfo mhəvisau trɨni mɨnuə Kumwesən rəpwəh nərhi penien irəha? Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Ramasan pɨk anan nəpɨn nərmama kamhəuvehe  
\q2 mə tuhəvisau nəɡkiariien amasan!”   
\p
\v 16 \x - \xo 10:16 \xt Aes 53:1, Jon 12:38\x*Mətə rɨpko mhə nəkur Isrel me pam həməni nɨpərhienien ia nəɡkiariien amasan nəha. Rəmwhen ia nəɡkiariien səvəi Profet Aesea rani mə, “Iərɨmənu, nərmama houihi a həni nɨpərhienien ia nəɡkiariien səkɨmaha.”  
\v 17 \x - \xo 10:17 \xt Jon 17:20\x*Ro pen nahatətəien raku pen ia nəri kamreɡi, nənə nəri kamreɡi raku pen ia nəɡkiariien sə kaməvisau ia Kristo.  
\v 18 Mətə iakaməres mə nəkur Isrel həuvəreɡi raka nəɡkiariien nəha uə rekəm? Ouəh, həuvəreɡi. Rəmwhen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Nərmama me pam həuvəreɡi raka rerɨnraha,  
\q2 nəɡkiariien me səvənraha həuvavən mhəneste tənəmtənə me pam.”   
\m
\v 19 Nənə iakaməres nəresien riti mwi mə nəkur Isrel həuvəukurən raka uə rekəm? Ouəh, həuvəukurən. Moses rɨməkupwən mɨni irapw nəɡkiariien i səvəi Kumwesən mə,  
\q1 “Iou tako ramasan m nərmama nepwɨn ia tənə əpə iti,  
\q2 kɨmiaha tihətoni mhəmwəki irəha.  
\q1 Tako ramasan m nərmama nepwɨn həreirei nari,  
\q2 kɨmiaha tihətoni niemaha rəpi kɨmiaha.”   
\m
\v 20 Nənə Profet Aesea rɨni amasan mwi nəɡkiariien səvəi Kumwesən mə,  
\q1 “Nərmama səməme həpwəh nətuiien iou, hənətoni iou.  
\q2 Iakɨno pui pen iou m nərmama səməme həpwəh nəresien iou.”   
\m
\v 21 Mətə ia nəkur Isrel Kumwesən rani mə,  
\q1 “Ia nəpɨn mə pam iakavi atukw rəɡɨk mə takasitu ia nərmama me i  
\q2 səməme kamhərui nəkwak, mamhəni ərəha iou.”   
\c 11  
\s1 Nəkur Isrel kwənkwan nepwɨn nəha ikɨn Kumwesən rɨmərfi irəha  
\p
\v 1 \x - \xo 11:1 \xt 1Saml 12:22, Sam 94:14, Fil 3:5\x*Ro iamɨnhi irə iakaməres mə pərhien Kumwesən rɨməuvei pen təkutan m nərmama me səvənhi? Rekəm! Hətoni ro iou. Iou iəmə Isrel. Iou iakuku pen ia kwənəkwus səvəi Epraham mɨne kwənəkwus səvəi Penjamin.  
\v 2 Kumwesən rɨnəpwəh nuvei penien təkutan m nərmama me səvənhi səməme in ruvəukurən raka irəha fwe tui anan. Hiəukurən uə rekəm nəfe Nəkukuə Ikinan rani ia Profet Elaeja ia nəpɨn nəha raməɡkiari m Kumwesən tɨ noien ərəha me səməme nəkur Isrel kamho?  
\v 3 \x - \xo 11:3 \xt 2Kinɡ 19:10,14\x*In rɨni mə,  
\q1 “Iərɨmənu, irəha hənousi əpune profet me səim,  
\q2 mhousi testesi nɨfatə me səim.  
\q1 Iou əpa iakamarə,  
\q2 nənə irəha haməmwur mwi mə tuhousi əpune iou.”   
\m
\v 4 \x - \xo 11:4 \xt 1Kinɡ 19:18\x*Mətə Kumwesən rɨməni pen nəfe tɨ Profet Elaeja? In rɨməni mə,  
\q1 “Iakaməkwtəmhiri əknekɨn nərman me sefen taosen irəha nərmama me səiou.  
\q2 Irəha həpkɨnɨmwi mhə nukurhunraha mhəsiai kumwesən eikuə i Paal.”   
\m
\v 5 \x - \xo 11:5 \xt Rom 9:27\x*Nənə rəmwhen a mwi ipwet mɨne nəkur Isrel kwənkwan nepwɨn nəha ikɨn səməme Kumwesən rɨmərfi irəha ia namasanien səvənhi.  
\v 6 \x - \xo 11:6 \xt Kal 3:18\x*In rɨmərfi irəha ia namasanien səvənhi, mətə rɨpko mhə mə rɨrfi irəha tɨ noien me səməme irəha kamho. Trɨni mɨnuə rɨrfi irəha tɨ noien me səməme irəha kamho, nənə namasanien sə trəriari irə mɨnraha riwən rəmwhen mə ramərəku irəha tɨ wok səvənraha.   
\p
\v 7 \x - \xo 11:7 \xt Rom 9:31\x*Ro pen, rəfo? Nəri nəha nəkur Isrel kamhətui, irəha həpwəh nətoniien. Mətə nərmama səməme Kumwesən rɨmərfi irəha, irəha hətoni mhəuvehi. Səməme nəha nepwɨn səməme həpwəh nətoniien, Kumwesən ro irəha kənkapwənraha ruvehe mɨskai.  
\v 8 Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Kumwesən ro nətərɨɡien səvənraha rapri meste pehe ipwet,  
\q2 irəha ko həpkətoni mhə mwi nari riti ia nənimenraha,  
\q2 mhəpwəh mwi nɨreɡiien nari riti ia nəkwəreɡɨnraha.”   
\m
\v 9 \x - \xo 11:9 \xt Sam 35:8\x*Nənə Kiɡ Tevɨt rani mə,  
\q1 “Pwəh tepol sə irəha kamhani nari irə ruvehe mo kwənkru sə trousi tərini irəha  
\q2 mɨne net sə tuhəvsausɨni pen irəha irə.  
\q1 Pwəh ruvehe mo nəri sə tro irəha həmwei,  
\q2 mɨne nəri sə tro irəha həuvehi nərpwɨnien tɨ noien ərəha me səvənraha.   
\q1
\v 10 Pwəh nənimenraha rɨfwə həpwəh mwi nətoniien nari.  
\q2 Pwəh irəha həreɡi rərəha ia nəpɨn me rəmwhen ia iərmama ramikou tɨ təkutan.”   
\s1 Rɨɡi nei Kumwesən rɨrɨpɨn pen ia nɨpwren  
\p
\v 11 \x - \xo 11:11 \xt Wok Me 13:46, Rom 10:19\x*Ro pen iakaməres mə nəkur Isrel hənapəti mhəmwei ko həpkərer mhə mwi? Rekəm, irəha həukurən nərerien mwi. Mətə tɨ nəri nə mə irəha ho noien ərəha, Kumwesən rauvehimɨru nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel mə tro nəkur Isrel rerɨnraha revən ia namasanien nəha mə tuhəuvehi səvənraha.  
\v 12 Noien ərəha sə nəkur Isrel həno ro namasanien revən ia tənəmtənə me. Nɨmweiien səvənraha ro namasanien revən tɨ nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel. Mə ro iamɨnhi irə tukəfo nəpɨn nəkur Isrel me pam tuhərərɨɡ mwi tɨ Kumwesən? Kumwesən tro mɨnraha namasanien rasori mwi.   
\p
\v 13 Təkwtəkwuni iakaməɡkiari m kɨmiaha nərmama rɨpko mhə kɨmiaha nəkur Isrel. Iou aposol səvəi nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel, ro pen iakəɡnəɡɨni wok i sə Kumwesən rɨməuvei pehe miou.  
\v 14 Iakamo iamɨnhi irə mə tako iou me nepwɨn nəkur Isrel rerɨnraha revən ia namasanien i kamo m kɨmiaha nənə mhokeikei mə tuhəuvehi səvənraha, nənə ia noien nəha takuvehimɨru irəha nepwɨn.  
\v 15 Mə noien i Kumwesən rɨno mərarki nəkur Isrel ro nərmama ia tənəmtənə me həuvehe mho in me nepwɨn, tukəfo nəpɨn in rɨpeki pehe mwi nəkur Isrel? Noien nəha trukuə noien i nərmama tuhətui mwi ia nemhəien.  
\v 16 \x - \xo 11:16 \xt Nam 15:17-21, Esik 44:30\x*Trɨni mɨnuə nərmama həmri karen nɨkare bred səvəi nəveɡɨnien vi mə səvəi Kumwesən, nənə bred pəpwiə səvəi Kumwesən. Nənə ia nəɡkiariien səvəi nei, trɨni mɨnuə nukune nei səvəi Kumwesən, rəɡrəɡɨn me mwi səvəi Kumwesən.\f + \fr 11:16 \ft Nəɡkiariien i, nɨpwran mə trɨni mɨnuə Epraham mɨne kaha kupwən me səvəi nəkur Isrel irəha nərmama me səvəi Kumwesən, nənə nərmama ia kwənəkwus səvənraha irəha mwi nərmama me səvəi Kumwesən.\f*   
\p
\v 17 \x - \xo 11:17 \xt Efes 2:11-19\x*Mətə kəteftefi raka rəɡrəɡi nei nəha nepwɨn, nənə kuvehi kɨmiaha, kɨmiaha rəɡrəɡi nei olif sə rəprmɨn, krɨpɨn pen kɨmiaha ia təmwhekɨnraha mə tihəuvehi pəri namasanien səvəi nukune olif nəha.  
\v 18 \x - \xo 11:18 \xt Jon 4:22\x*Nənə ro iamɨnhi irə rərəha mə kɨmiaha hiaməfiəutə ia kɨmiaha mamhətə ərəha rəɡrəɡi olif nəha. Mə hiaməfiəutə ia kɨmiaha iamɨnhi, rerɨmiaha tramrhi mə nukune nei raməkwməni kɨmiaha, mətə rɨpko mhə kɨmiaha rəɡrəɡi nei tihəkwməni nukune nei.  
\v 19 Rosi kɨmiaha riti trəfiəutə in mə, “Kɨnəteftefi raka rɨɡi nei me nepwɨn kuvehi iou krɨpɨn iou ia təmwhekɨnraha.”  
\v 20 \x - \xo 11:20 \xt Rom 12:16\x*Nɨpərhienien kɨnəteftefi raka irəha, tɨ nəri nə mə irəha həpwəh nahatətəien ia Kumwesən, mətə ik ikamərer ia təmwhekɨnraha tɨ nəri nə mə iakamahatətə irə. Ro iamɨnhi irə tikəpwəh nəfiəutəien ik, mətə tikaməkeikei mehekɨr.  
\v 21 Trɨni mɨnuə Kumwesən rɨnəteftefi raka rəɡrəɡi nei atukwatukw tɨ nəri nə mə hənəpwəh nahatətəien, in trətefi raka mwi ik mə ik ikəpwəh nahatətəien.   
\p
\v 22 \x - \xo 11:22 \xt Jon 15:2,4, Hip 3:14\x*Ro pen sətoni mə Kumwesən rukurən noien ramasan m nərmama, mətə rukurən noien mwi rəknekɨn mɨnraha. In ramo rəknekɨn m nərmama səməme haməmwei raka, mətə in ramo ramasan tukumiaha. Nənə trɨni mɨnuə kɨmiaha hiamesi pen noien amasan səvənhi, in trɨrɨpɨn mamo ramasan tukumiaha. Mətə trɨni mɨnuə kɨmiaha hiəpwəh noien iamɨnha irə, nənə in trətefi raka mwi kɨmiaha.  
\v 23 Nənə trɨni mɨnuə nəkur Isrel hərərɨɡ pehe mwi mhəni nɨpərhienien ia Iesu Kristo, nənə Kumwesən trɨrɨpɨn mwi irəha ia nukunen, tɨ nəri nə mə in rauvehi nɨskaiien tɨ noien iamɨnha irə.  
\v 24 Nɨpwrai nəɡkiariien i mə kɨmiaha nərmama rɨpko mhə kɨmiaha nəkur Isrel hiəmwhen ia rɨɡi nei əprmɨn i olif sə Kumwesən rɨnərai raka, nənə mɨrɨpɨn pen ia nei nəha olif fwe ia nəmhien səvənhi. Noien nəha rɨpko mhə noien atukwatukw riti səvəi nei tɨ nuvehiien rɨɡi nei əpə riti mɨrɨpɨn pen ia nei əpə riti. Mətə nəkur Isrel həmwhen ia rɨɡi nei nəha olif fwe ia nəmhien. Nənə təkwtəkwuni rɨməru mə Kumwesən trɨrɨpɨn mwi irəha ia nukunenraha atukwatukw.   
\s1 Kumwesən truvehimɨru nəkur Isrel me pam  
\p
\v 25 \x - \xo 11:25 \xt Rom 12:16, Luk 21:24, Jon 10:16\x*Piak me, nəɡkiariien pərhien riti Kumwesən rɨnərkwafə i fwe kupwən iakokeikei mə kɨmiaha tihəukurən, tɨ nəri nə mə rərəha kɨmiaha hiaməfiəutə ia kɨmiaha mə hiəukurən nari. Kumwesən rɨno nəkur Isrel me nepwɨn kənkapwənraha ruvehe mɨskai, mətə noien nəha trəpwəh nəmakien ia nəpɨn me. Nərmama me rɨpko mhə irəha nəkur Isrel səməme tuhəuvehe tɨ Kumwesən tuhaməkeikei mhəuvehe pam, nənə, noien nəha ramo nəkur Isrel kənkapwənraha rɨskai tro sampam.  
\v 26 \x - \xo 11:26 \xt Mat 23:39, Sam 14:7\x*Nənə kurirə irə, Kumwesən truvehimɨru pam nəkur Isrel. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Iərmama sə truvehimɨru nərmama truku pen fwe Saeon.  
\q2 In truvehi raka noien ərəha səvəi kwənəkwus me səvəi Jekop.”   
\q1
\v 27 “Nənə in i promes səiou tako mɨnraha  
\q2 ia nəpɨn nəha takuvehi raka noien ərəha me səvənraha.”   
\p
\v 28 Nəkur Isrel hənəpwəh nəɡkiariien amasan səvəi Iesu Kristo, nənə ro iamɨnhi irə irəha həmwhen ia nərmama kamhəmwəki Kumwesən. Nəri nəha ro iamɨnhi irə trasitu ia kɨmiaha nərmama rɨpko mhə kɨmiaha nəkur Isrel. Mətə tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨmərfi kaha kupwən me səvənraha, ro pen in ramokeikei ihi irəha.  
\v 29 Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nəpɨn Kumwesən ruvərfi raka nərmama, məriari auər a narimnari me mɨnraha, ko rɨpkərari mhə mwi ia nətərɨɡien səvənhi.  
\v 30 Kɨmiaha i nərmama rɨpko mhə kɨmiaha nəkur Isrel fwe kupwən hiamərui nəkwai Kumwesən, mətə təkwtəkwuni Kumwesən rapi kɨmiaha tɨ nəri nə mə nəkur Isrel hənərui nəkwan.  
\v 31 Ia noien a mwi nəha, tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨnapi kɨmiaha ipwet mɨne nənə nəkur Isrel kamhərui nəkwai Kumwesən, ro pen Kumwesən trapi mwi irəha.  
\v 32 \x - \xo 11:32 \xt Kal 3:22, 1Tim 2:4\x*Nərmama me pam kamhərui nəkwai Kumwesən. Rəmwhen mə Kumwesən rərihi irəha kamharə ia kalapus. In ro iamɨnha irə mə in rukurən napiien irəha pam.   
\s1 Nəɡkiariien sampam kəɡnəɡɨni Kumwesən irə  
\q1
\v 33 Hətoni ro, nautə mɨne nukurənien mɨne nətərɨɡien səvəi Kumwesən harəmwhenɨmw pɨk!  
\q2 Samətui nəkiriien me səvənhi mɨne suatuk me səvənhi ko səpkətə pam mhə!   
\q1
\v 34 \x - \xo 11:34 \xt Aes 40:13, 1Kor 2:16\x*“Sin rukurən nətə puiien nətərɨɡien səvəi Kumwesən,  
\q2 uə sin rukurən nəvəhaɡien min?”   
\q1
\v 35 “Uə sin ruvəuvei pen raka nari riti min ia nəpɨn riti  
\q2 mə Kumwesən traməkeikei mərpwɨn pen min?” Iərmama riti riwən!   
\q1
\v 36 \x - \xo 11:36 \xt 1Kor 8:6\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨno narimnari me pam,  
\q2 nənə narimnari me pam kamharə tɨ nəri nə mə nɨskaiien səvənhi raməkwtəmhiri irəha,  
\q2 narimnari me pam in rɨno mə səvənhi.  
\q1 Pwəh nəɡnəɡɨniien revən tukwe in ia nuk nuk me. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\c 12  
\s1 Pwəh səuvei pen nɨmɨruien səkɨtaha m Kumwesən  
\p
\v 1 \x - \xo 12:1 \xt Rom 6:11,13, 1Tes 2:5, Jon 4:24\x*Piak me, tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨno narimnari me i ia napiien səvənhi ro pen iakaməres skai m kɨmiaha mə tihaməkeikei mhəuvei pen nɨpwramiaha me min rəmwhen ia nari riti sə ramɨru mo ikinan i kauvei pen m Kumwesən ia təkure nɨfatə rerɨn ramaɡien tukwe. In i suatuk atukwatukw sə tihəfwaki m Kumwesən irə.  
\v 2 \x - \xo 12:2 \xt Efes 4:23, Efes 5:10,17\x*Tihəpwəh nuvehiien noien səvəi nərmama ia tɨprənə i, mətə pwəh Kumwesən ro nətərɨɡien səkɨmiaha ruvehe mərməvi hiəsehu ro ia noien akuas səkɨmiaha. Mə hio iamɨnha irə hiəukurən nəkiriien noien me, mhətoni mə sə pəku nəha nəkwai Kumwesən, noien sə ramasan, rerɨn raɡien tukwe, matukwatukw pam.   
\p
\v 3 \x - \xo 12:3 \xt 1Kor 12:11, Efes 4:7\x*Nənə tɨ nəri nə mə Kumwesən rasitu ia nirak ia namasanien səvənhi, iou iakani pehe tukumiaha pam mə rerɨmiaha trəpwəh nɨrhiien mə kɨmiaha iərmama riti. Kɨmiaha tihaməkeikei mhəuvehi irapw nətərɨɡien səkɨmiaha, mhəkiri mə ik nəfe iərmama pwəh resi pen atukwatukw nahatətəien sə Kumwesən rɨməuvei pehe mik rasori uə rouihi.  
\v 4 \x - \xo 12:4 \xt 1Kor 12:12\x*Nɨpwrai iərmama nɨpərpərɨn me həpɨk, nənə nɨpərpərɨn me nəha səvənraha wok səpəmsəpə.  
\v 5 \x - \xo 12:5 \xt 1Kor 12:27, Efes 4:25\x*Rəmwhen a mwi kɨtaha səpɨk, mətə kɨtaha səmwhen ia nɨpwrai iərmama kuatia, tɨ nəri nə mə kɨtaha səməuvehe mho kuatia kɨtaha Kristo. Kɨtaha kuatia kuatia samərɨpɨn pen ia kɨtaha me rəmwhen ia nɨpərpəri nɨpwrai iərmama,  
\v 6 \x - \xo 12:6 \xt 1Kor 12:4-11, 1Tes 4:10-11\x*mamhəuvehi nɨskaiien me səpəmsəpə resi pen namasanien sə Kumwesən rɨnəriari irə m kɨtaha. Ro iamɨnhi irə kɨtaha tsaməkeikei mhəuvehi nɨskaiien me nəha mhasitu ia kɨtaha me irə. Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien sə raku pen tɨ Kumwesən, pwəh in rɨni irapw nəɡkiariien nəha mesi pen nahatətəien səvənhi.  
\v 7 Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ no tukwiniien nari, pwəh in ro tukwini nari. Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ nahatənien, pwəh in rahatən.  
\v 8 \x - \xo 12:8 \xt 2Kor 9:7\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ nuvehi utəien nətərɨɡien səvəi iərmama, pwəh in ruvehi utə. Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ nəriariien nautə, pwəh in rəriari rasori. Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ niriien nakalasia me, pwəh in riri irəha mɨsese tukwe. Trɨni mɨnuə iərmama riti rauvehi nɨskaiien tɨ nasituien ia nərmama, pwəh in rasitu ia nirəha ia rerɨn aɡien.   
\s1 Nokeikeiien  
\p
\v 9 \x - \xo 12:9 \xt 1Tim 1:5, 1Pit 1:22, Amos 5:15\x*Pwəh nokeikeiien səkɨmiaha hiamokeikei nərmama irə ro nokeikeiien pərhien. Tihaməkeikei mhəmwəki noien sə rərəha, mhəkwtəmhiri əknekɨn noien sə ramasan.  
\v 10 \x - \xo 12:10 \xt 2Tes 1:7, Fil 2:3\x*Tihaməkeikei mhokeikei kɨmiaha me rəmwhen mə kɨmiaha piəvmiaha me, mhəsiai kɨmiaha me.  
\v 11 \x - \xo 12:11 \xt Wok Me 18:25, Rev 3:15\x*Tihaməkeikei mho wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha ia nəpɨn me pam rəmwhen ia napw rauək ia rerɨmiaha mhəpwəh nəpouien.  
\v 12 \x - \xo 12:12 \xt 1Tes 5:17\x*Rerɨmiaha traməkeikei maɡien ia nəpɨn me tɨ nəri nə mə hiaməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨmiaha ia Kumwesən. Trɨni mɨnuə hiəuvehi nəmisəien, tihaməkeikei mho nətərɨɡien səkɨmiaha rəpwəmwɨs, nənə mhəfwaki ia nəpɨn me.  
\v 13 \x - \xo 12:13 \xt Hip 13:2\x*Trɨni mɨnuə nərmama nepwɨn səvəi Kumwesən səvənraha narimnari riwən, tihaməkeikei masitu ia nirəha, mhətə amasan iəpwɨspwɨs me səməme kamhəuvehe imwəmiaha.   
\p
\v 14 \x - \xo 12:14 \xt Mat 5:44, Wok Me 7:60, 1Kor 4:12\x*Tihəkwein amasan ia nərmama səməme kamhometə kɨmiaha. Tihəkwein amasan ia nirəha, mhəpwəh nəkwein ərəhaien ia nirəha.  
\v 15 \x - \xo 12:15 \xt Sam 35:13\x*Nəpɨn nərmama kamhaɡien, kɨmiaha mwi tihaɡien kɨmiaha mɨnraha. Nənə nəpɨn nərmama rerɨnraha rəpou, kɨmiaha mwi tihasək kɨmiaha mɨnraha.  
\v 16 \x - \xo 12:16 \xt Rom 15:5, 11:20, Prov 3:7, Aes 5:21\x*Ramasan mə hiamarə nətərɨɡien səkɨmiaha truvehe mo kuatia. Tihəpwəh nəfiəutəien ia kɨmiaha, mətə tihəuvehi nətərɨɡien sə reiwaiu. Rerɨmiaha trəpwəh nɨrhiien mə kɨmiaha hiəukurən pɨk nari.   
\p
\v 17 \x - \xo 12:17 \xt 1Tes 5:15\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti ramo rərəha ia kɨmiaha, tihəpwəh nərpwɨnien noien səvənhi. Tihousari mə tiho noien sə nərmama pam tuhətoni mə ramasan.  
\v 18 \x - \xo 12:18 \xt Mak 9:50, Hip 12:14\x*Kɨmiaha tihousari mho narimnari me pam səməme hiəukurən noien mə tiharə ia nəmərinuien ia nəpɨn me kɨmiaha nərmama pam.  
\v 19 \x - \xo 12:19 \xt Dut 32:35, Mat 5:39, Rom 13:4, 1Tes 1:6-7, Hip 10:30\x*Nərmama keikei me, tihəpwəh nərpwɨnien noien ərəha səvəi iərmama riti, mətə tihəpwəh a pwəh Kumwesən ruvei pen niemaha səvənhi min. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨmərai pen nəɡkiariien i ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Iou takərpwɨn noien ərəha səvəi nərmama, nɨpərhienien iou tako.”  
\v 20 \x - \xo 12:20 \xt Prov 25:21-22, Mat 5:44\x*Mətə tiho iamɨnhi irə:  
\q1 “Trɨni mɨnuə iərmama riti sə raməmwəki ik nukumhə rahi, tikaməkeikei məkwməni.  
\q2 Trɨni mɨnuə rəkwakwa, tikaməkeikei mhəuvei pen nui min rənɨmwi.  
\q1 Ia noien nəha tiko in raurɨs pɨk anan.”   
\m
\v 21 Tihəpwəh nəseniien noien ərəha mə truvehi irapw nɨskaiien səkɨmiaha, mətə ia noien amasan tihəuvehi irapw nɨskaiien səvəi noien ərəha.   
\c 13  
\s1 Pwəh nərmama pam həsiai nərmama asori me səməme kamhərɨmənu  
\p
\v 1 \x - \xo 13:1 \xt Taet 3:1, Prov 8:15, Jon 19:11\x*Pwəh nərmama pam həsiai nərmama asori me səməme kamhərɨmənu. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nərɨmənuien ruku pen əpa tɨ Kumwesən, nənə, nərmama me pam səməme kamhərɨmənu Kumwesən rɨnəmri irəha.  
\v 2 Ro iamɨnhi irə trɨni mɨnuə iərmama riti rərui nəkwai nərmama kamhərɨmənu, in rɨnərui nəri sə Kumwesən rɨməuvehi utə. Nənə nərmama səməme kamho iamɨnha irə tukərpwɨn noien ərəha səvənraha.  
\v 3 \x - \xo 13:3 \xt 1Tes 2:13-14, 1Tes 3:13\x*Nərmama səməme kamho noien amasan tuhəhekɨr nərmama kamhərɨmənu tɨ nəfe? Mətə nərmama səməme kamho noien ərəha irəha nəha tuhekɨr. Ikokeikei mə tikəpwəh nehekɨrien ia iərmama sə ramərɨmənu? Tikaməkeikei mo noien amasan, nənə in trəɡnəɡɨni ik tukwe.  
\v 4 \x - \xo 13:4 \xt Rom 12:19\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iərmama sə ramərɨmənu in ramo tukwini nari m Kumwesən, mamo nari amasan ramasitu ia niram. Mətə trɨni mɨnuə ikamo noien ərəha, tikaməkeikei mehekɨr tɨ nəri nə mə nɨskaiien sə in rauvehi tɨ nərpwɨnien noien ərəha ro nɨpərhienien. Iərmama sə ramərɨmənu in ramo tukwini nari m Kumwesən, mamərpwɨn noien ərəha me səvəi nərmama. Nənə noien nəha ramahatən pen niemaha səvəi Kumwesən.  
\v 5 Ro pen kɨmiaha tihaməkeikei mhəsiai nərmama səməme kamhərɨmənu. Tihəpko mhə tɨ nəri nə mə hiamhekɨr əpa niemaha səvəi Kumwesən, mətə tiho mwi tɨ nəri nə mə hiəukurən mə in noien atukwatukw.  
\v 6 Ro iamɨnhi irə kɨmiaha hiamərəku pen mwi takis me, tɨ nəri nə mə nərmama səməme kamhərɨmənu irəha nərmama kamho tukwini nari m Kumwesən mamho wok səvənhi.  
\v 7 \x - \xo 13:7 \xt Mat 22:21\x*Kɨmiaha tihaməkeikei mhəuvei pen m nərmama me pam nəfe səvənraha. Iərmama sə rauvehi mane səvəi takis me səpəmsəpə, tihaməkeikei mhərəku pen takis me nəha min. Iərmama sə kamsiai, tihaməkeikei mhəsiai. Nənə iərmama sə kamo nəkwan, tihaməkeikei mho nəkwan.   
\s1 Kɨtaha tsaməkeikei mhokeikei kɨtaha me  
\p
\v 8 \x - \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40, Jem 2:8\x*Rɨpkamasan mhə mə tiho kaon m nərmama nepwɨn. Mətə nari riti nəha ikɨn sə rəmwhen ia kaon səkɨmiaha tihaməkeikei mho. In i kɨmiaha tihaməkeikei mhokeikei kɨmiaha me. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iərmama sə ramokeikei piəvni in ramo narimnari me pam Loa səvəi Kumwesən rani.  
\v 9 Loa nəha rani mə, “Tikəpwəh nakresien pran səvəi iərməpə,” “Tikəpwəh nousi əpuneien iərmama,” “Tikəpwəh nakresien,” “Rerɨm trəpwəh nakresien narimnari səvəi iərmama riti,”\x - \xo 13:9 \xt Eks 20:13-15, 17, Dut 5:17-19, Dut 5:21\x* nənə Loa me nepwɨn mwi nəha ikɨn. Mətə nəɡkiariien riti nəha in rəuiui pam irəha, rani mə, “Tikaməkeikei mokeikei piam rəmwhen ikokeikei atukw a ik.”  
\v 10 \x - \xo 13:10 \xt 1Kor 13:4-7\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti rokeikei piəvni, ko rɨpko mhə nərəhaien min. Ro pen iərmama sə ramokeikei nərmama in ramo narimnari me pam Loa səvəi Kumwesən rani.   
\p
\v 11 \x - \xo 13:11 \xt Efes 5:14, 1Tes 5:6-7\x*Kɨmiaha tihaməkeikei mho iamɨnha irə tɨ nəri nə mə hiəukurən nəpɨn i samarə irə nəha təkwtəkwuni mə rɨno raka nəpɨn atukwatukw sə tihətui mhəpwəh mwi napriien. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nəpɨn sə Kumwesən truvehimɨru kɨtaha irə ruvəuvehe ipaka, in ipaka mwi məpi raka fwe kupwən nəpɨn səpkuvehe vi a mhəni nɨpərhienien ia Iesu Kristo.  
\v 12 \x - \xo 13:12 \xt 1Jon 2:8, Efes 5:11, 6:11\x*Trɨpko mhə tui nəpitəvien ro sampam nənə nukuraanien ruvehe. Ro pen pwəh saraka ia noien me səvəi nəpitəvien nənə mho noien me səvəi nukuraanien. Noien me nəha həmwhen ia karkahu iərmama rarkahu irə mo tukuahaɡ nɨpwran tɨ naruaɡənien.  
\v 13 \x - \xo 13:13 \xt Luk 21:34, Efes 5:18\x*Pwəh kɨtaha so noien amasan me rəmwhen ia nərmama səməme kamhavən ia nukuraanien. Tsəpwəh noien lafet ərəha me, mhəpwəh nənɨmwiien nənɨmwiien skai mhakonə irə, mhəpwəh nakresien nɨpran, mhəpwəh noien nəfe nəɡhɨn nətərɨɡien ərəha səkɨtaha rokeikei, mhəpwəh nəvisəien, nənə rerɨtaha trəpwəh nɨrhi ərəhaien kɨtaha me.  
\v 14 \x - \xo 13:14 \xt Kal 3:27\x*Mətə tiharkahu Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo rəmwhen karkahu səkɨmiaha, nənə rerɨmiaha trəpwəh mwi nɨrhiien suatuk me nepwɨn səvəi noien ərəha səvəi nɨpwramiaha mə tiho nəfe rokeikei.   
\c 14  
\s1 Tukəfo ia iərmama nahatətəien səvənhi rɨpkɨskai mhə  
\p
\v 1 \x - \xo 14:1 \xt Rom 15:7\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti nahatətəien səvənhi rɨpkɨskai mhə ruvehe tukumiaha, nənə kɨmiaha tihaməkeikei mhəsevər ia rerɨmiaha tukwe, mətə tihəpwəh nəvisəien kɨmiaha min tɨ nətərɨɡien me səvənhi.  
\v 2 \x - \xo 14:2 \xt Jen 1:29, 9:3\x*Iərmama riti rɨni nɨpərhienien mə in rukurən nəniien nəveɡɨnien me pam, mətə iərmama riti mwi nahatətəien səvənhi rɨpkɨskai mhə in raməni a nəveɡɨnien ia nəmhien.  
\v 3 \x - \xo 14:3 \xt Kol 2:16\x*Pwəh iərmama sə raməni nəveɡɨnien me pam rəpwəh nətoni ərəhaien iərmama sə rɨpkəni mhə nəveɡɨnien me pam. Nənə pwəh iərmama sə in rɨpkəni mhə nəveɡɨnien me pam rəpwəh nɨniien mə iərmama sə raməni nəveɡɨnien me pam ramo noien ərəha. In trəpwəh nɨniien iamɨnha irə tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨnəsevər raka ia rerɨn tɨ iərmama nəha, mɨnəseni raka in ruvehe tukwe in.  
\v 4 \x - \xo 14:4 \xt Mat 7:1, Jem 4:11-12\x*Ik nəfe iərmama mə tikɨni mə iərmama sǝ ramo tukwini nari səvəi iərmama əpə riti mwi rɨno noien ərəha? Ia nəmri Iərɨmənu a səvənhi in trərer uə trɨmwei. Nənə in trərer tɨ nəri nə mə Iərɨmənu səvənhi rukurən noien mə in trərer.   
\p
\v 5 \x - \xo 14:5 \xt Kal 4:10\x*Iərmama riti raməkiri mə nəpɨn kuatia ropə ia nəpɨn me nepwɨn, mətə iərmama riti mwi raməkiri mə nəpɨn me pam həmnəmwhen a. Pwəh nərmama kuatia kuatia hətərɨɡ ia nətərɨɡien me səvənraha mə sə pəku nəha ro nɨpərhienien.  
\v 6 Iərmama sə rerɨn ramrhi mə nəpɨn kuatia ropə ia nəpɨn nepwɨn, in ramo noien nəha mə trɨsiai Iərɨmənu səkɨtaha. Nənə iərmama sə raməni nəveɡɨnien me pam raməni mə trɨsiai Iərɨmənu səkɨtaha, tɨ nəri nə mə in rani tanak m Kumwesən tɨ nəveɡɨnien sənəni. Nənə iərmama sə rɨpkəni mhə nəveɡɨnien me pam in mwi raməpwəh nəniien tɨ nɨsiaiien Iərɨmənu səkɨtaha, nənə in mwi rani tanak m Kumwesən tɨ nəveɡɨnien sənəni.  
\v 7 Iərmama riti rɨpkərɨmənu atukw mhə ia nɨmɨruien səvənhi, nəri auər a mə in ramɨru uə in remhə.  
\v 8 \x - \xo 14:8 \xt Luk 20:38, Kal 2:20, 1Tes 5:10\x*Trɨni mɨnuə kɨtaha saməmɨru, nɨmɨruien səkɨtaha in səvəi Iərɨmənu səkɨtaha. Nənə trɨni mɨnuə kɨtaha semhə, nemhəien səkɨtaha in səvəi Iərɨmənu səkɨtaha. Ro iamɨnhi irə trɨni mɨnuə saməmɨru uə səuvamhə, kɨtaha səvəi Iərɨmənu səkɨtaha.  
\v 9 Kristo rɨmamhə marə mətui mwi tɨ nəri, mə in truvehe Iərɨmənu səvəi nərmama səməme kamhəmɨru mɨne səməme həuvamhə raka.  
\v 10 \x - \xo 14:10 \xt Mat 25:31-32, Wok Me 17:31, 2Kor 5:10, Fil 2:10-11\x*Ro pen rəfo ikaməkiri noien səvəi piam mə rərəha? Uə ik, rəfo ikamətə ərəha piam? Kɨtaha pam tsərer ia nəmri Kumwesən, in trəkiri kɨtaha tɨ noien me səkɨtaha.  
\v 11 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri mə nə nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Iou Iərɨmənu iakamɨru, iakani nɨpərhienien  
\q1 mə nərmama me pam tuhənɨmwi nukurhunraha ia nənimek,  
\q2 nənə nərmama me pam tuhəni irapw mə iou, iou Kumwesən.”   
\m
\v 12 \x - \xo 14:12 \xt Kal 6:5\x*Nəɡkiariien nəha nɨpwran mə kɨtaha pam tsaməkeikei mhəni irapw noien me səkɨtaha ia nəmri Kumwesən.   
\p
\v 13 Ro iamɨnhi irə pwəh kɨtaha səpwəh mwi nəkiriien noien me səkɨtaha me mə rərəha mətə pwəh səuvehi nətərɨɡien riti sə rani mə tsəpwəh noien nari riti ia nəpɨn riti sə tro piəvtaha riti rapəti mɨmwei.  
\v 14 \x - \xo 14:14 \xt Wok Me 10:15, Taet 1:15\x*Iou iakukurən amasan mə nəveɡɨnien me pam hamasan a tɨ nəniien həpko mhə iərmama riti rəmkemɨk ia nəmri Kumwesən. Iesu Iərɨmənu səkɨtaha rasitu ia nirak mo iakuvehe mɨni nɨpərhienien ia nəri nəha. Mətə trɨni mɨnuə iərmama riti rerɨn rɨrhi mə nari riti rəmkemɨk ia nəmri Kumwesən, nəri nəha rəmkemɨk atukw a tukwe in.  
\v 15 \x - \xo 14:15 \xt 1Kor 8:11-13\x*Nəpɨn iko piam riti rɨreɡi rərəha tɨ nəveɡɨnien me səməme ikaməni ramahatən pen mə ikɨnəpwəh narəien i sə ikamarə irə mamo nokeikeiien. Tikəpwəh noien mə nəri ikɨməni trouraha piam riti sə Kristo rɨmamhə tukwe.  
\v 16 \x - \xo 14:16 \xt Taet 2:5\x*Nənə tikəpwəh noien mə nəri ikətoni mə ramasan a tukɨni ərəha.  
\v 17 Nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə rɨpko mhə in nə nəniien nari mɨne nənɨmwiien nari, mətə nɨtətə nəha in nə natukwatukwien, mɨne nəmərinuien, mɨne naɡienien sə Nənɨmwɨn Ikinan rauvei pehe.  
\v 18 Iərmama sə ramo tukwini nari m Kristo ia suatuk iamɨnha irə Kumwesən rerɨn ramaɡien tukwe, nənə nərmama mwi həukurən nɨniien mə noien səvənhi ratukwatukw.   
\p
\v 19 \x - \xo 14:19 \xt Rom 12:18, Rom 15:2\x*Ro pen pwəh sousari tɨ noien sə raməmri nəmərinuien mɨne narimnari me səməme tuhasitu ia kɨtaha tɨ nuvrhəkɨnien kɨtaha me səuvehe mhəutə.  
\v 20 \x - \xo 14:20 \xt 1Kor 8:13\x*Tikəpwəh nəseniien nəveɡɨnien sənam rouraha wok səvəi Kumwesən. Nəveɡɨnien me pam hamasan a həpko mhə iərmama riti rəmkemɨk ia nəmri Kumwesən, mətə rɨpkatukwatukw mhə mə tiko piam rɨmwei tɨ nəniien nari.  
\v 21 Ro iamɨnha irə ramasan mə tikəpwəh nəniien nusai nari uə ikəpwəh nənɨmwiien nənɨmwiien skai rəmwhen ia waen uə noien nari riti mwi sə tro piam rapəti mɨmwei.   
\p
\v 22 Nahatətəien səim tɨ narimnari me nəha ramasan mə tikəkwtəmhiri ramarə a tukw ik mɨne Kumwesən. Trɨni mɨnuə iərmama riti ramesi pen noien sə in rukurən mə ramasan a, mɨpkreɡi mhə rərəha tukwe, in rerɨn traɡien.  
\v 23 \x - \xo 14:23 \xt Taet 1:15\x*Mətə trɨni mɨnuə iərmama riti nətərɨɡien səvənhi ramo kəru tɨ nəveɡɨnien riti, nənə in raməni, ramo noien ərəha ia nəmri Kumwesən, tɨ nəri nə mə in raməni nəveɡɨnien nəha, mətə rəpwəh nɨniien nɨpərhienien irə mə ratukwatukw a mə tro iamɨnhi irə. Nəfe nəɡhɨn iərmama rəpwəh nɨniien nɨpərhienien irə mə ratukwatukw a mə tro, trɨni mɨnuə ramo, ramo noien ərəha ia nəmri Kumwesən.   
\c 15  
\p
\v 1 Kɨtaha nərmama nahatətəien səkɨtaha rɨskai tsaməkeikei mhasitu ia nərmama nahatətəien səvənraha rəpwəh nɨskaiien, mhəvrani nari pəmpəm me səvənraha, nənə mhəpwəh nəvraniien mə rerɨtaha traɡien tukwe.  
\v 2 \x - \xo 15:2 \xt Rom 14:19, 1Kor 9:19, 1Kor 10:24,33\x*Mətə pwəh kɨtaha sousari mə tso piəvtaha me rerɨnraha raɡien, mho ramasan mɨnraha, mhəuvrhəkɨn irəha həuvehe mhəutə.  
\v 3 \x - \xo 15:3 \xt Sam 69:9\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Kristo rɨpkousari mhə mə tro rerɨn əpa raɡien. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Nɨni ərəhaien me nərmama səpəmsəpə kamhəni ia niram,  
\q1 həuvehe mhəmak ia nirak.”   
\m
\v 4 \x - \xo 15:4 \xt Rom 4:23-24, 1Kor 10:11\x*Kɨtaha səukurən mə nəɡkiariien me pam səməme kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan fwe kupwən kɨmərai pen irəha mə tuhəvəhaɡ m kɨtaha mə tsəmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨtaha ia Kumwesən. Kɨtaha səukurən noien noien nəha tɨ nəri nə mə samərer əknekɨn ia nəpɨn me nənə nəɡkiariien me səvəi Nəkukuə Ikinan kamhəuvehi utə nətərɨɡien səkɨtaha.   
\p
\v 5 Kumwesən əpa ramasitu ia kɨtaha mə tsərer əknekɨn ia nəpɨn me, nənə in əpa rauvehi utə nətərɨɡien səkɨtaha. Nənə təkwtəkwuni iakaməres in mə trasitu ia kɨmiaha ia nətərɨɡien səkɨmiaha mə truvehe mo kuatia rəmwhen ia noien səvəi Iesu Kristo.  
\v 6 Nənə iakaməres iamɨnha irə mə kɨmiaha pam rerɨmiaha rukurən nuveheien məmwhen ia reri iərmama kuatia a tɨ nuvehi utəien nəɡhi Kumwesən i in Kumwesən mɨne Tata səvəi Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha.   
\p
\v 7 \x - \xo 15:7 \xt Rom 14:1\x*Ro pen mə piəvtaha riti ruvehe tukumiaha tihəsevər ia rerɨmiaha tukwe rəmwhen ia Kristo rɨnəsevər ia rerɨn tukumiaha nəpɨn hiəuvən tukwe in. Tiho iamɨnha irə pwəh nərmama həuvehi utə nəɡhi Kumwesən.  
\v 8 \x - \xo 15:8 \xt Mat 15:24\x*Iakani pehe tukumiaha i mə Kristo rɨməuvehe iərmama sə ro tukwini nari m nəkur Isrel\f + \fr 15:8 \ft Uə nərmama kuvehi ninhum mɨnraha\f* mə trahatən mə Kumwesən in nɨpərhienien, nənə mə tro promes me səməme Kumwesən rɨno m kaha kupwən me səvəi nəkur Isrel həuvehe mho nɨpərhienien.  
\v 9 \x - \xo 15:9 \xt Wok Me 3:25, Rom 11:30, 2Saml 22:50\x*Nənə in rɨməuvehe mə tro nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel həuvehi utə nəɡhi Kumwesən tɨ napiien səvənhi. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Ro iamɨnhi irə takəɡnəɡɨni ik ia reri nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel,  
\q2 takəni nɨpu muvehi utə nəɡhɨm.”   
\m
\v 10 Nənə in rani mwi mə:  
\q1 “Kɨmiaha nərmama me rɨpko mhə kɨmiaha nəkur Isrel tihaɡien kɨmiaha nərmama me səvənhi.”   
\m
\v 11 Nənə rani mwi mə:  
\q1 “Kɨmiaha nərmama me pam i rɨpko mhə kɨmiaha nəkur Isrel tihəɡnəɡɨni Kumwesən,\f + \fr 15:11 \ft Uə Iərɨmənu\f*  
\q2 kɨmiaha pam ia kwənəkwus me pam tihəuvei pen nəɡnəɡɨniien min.”   
\m
\v 12 \x - \xo 15:12 \xt Rev 5:5\x*Nənə Profet Aesea rani mwi mə:  
\q1 “Nuai nei riti trukwesər ia Jese muvehe, mutə, mərɨmənu ia nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel.  
\q1 Nərmama me nəha tuhəmri pen əknekɨn nətərɨɡien səvənraha irə.”   
\p
\v 13 Kumwesən əpa ramasitu ia kɨtaha mə tsəmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨtaha irə. Nənə təkwtəkwuni iakaməres in mə tro rerɨmiaha raɡien məpwiuən nəpɨn kɨmiaha hiəni nɨpərhienien ia Iesu Kristo. Iakaməres mə in tro iamɨnha irə mə ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan kɨmiaha hiəukurən nuveheien mhəskai mwi tɨ nəmri pen əknekɨnien nətərɨɡien səkɨmiaha irə.   
\s1 Pol in aposol riti səvəi Iesu Kristo  
\p
\v 14 Piak me, iou iakukurən amasan mə nɨmɨruien səkɨmiaha rukuər ia namasanien, nənə hiaməuvehi nukurənien me pam, nənə hiəmwhen tɨ nəvəhaɡien m kɨmiaha me.  
\v 15 Nəɡkiariien me nepwɨn ia nəkukuə i həknekɨn kwopti, mətə iakətɨɡase mɨrai pen m kɨmiaha mə tako a pwəh rerɨmiaha ramrhi. Ratukwatukw a mə takəɡkiari iamɨnha irə tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨməuvei pehe namasanien səvənhi miou,  
\v 16 \x - \xo 15:16 \xt Rom 1:5, 12:3, Rom 11:13, Fil 2:17\x*muvehi utə iou irə mə iou aposol riti səvəi Iesu Kristo\f + \fr 15:16 \ft Uə iərmama sə ramo tukwini nari m Iesu Kristo\f* kərhi pen iou iakamevən tɨ nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel. Iou iakamowok rəmwhen ia pris riti, maməvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kumwesən. Rəmwhen ia pris rauvei pen narimnari me m Kumwesən ia təkure nɨfatə, iou mwi iakauvei pen nari riti min. Nəri nəha iakauvei pen m Kumwesən in i nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel. Nənə iakokeikei mə Nənɨmwɨn Ikinan tro irəha həuvehe mhəmher, mho ikinan i, nənə Kumwesən rerɨn traɡien tɨ nuvehiien irəha.   
\p
\v 17 Tɨ nəri nə mə iou aposol riti səvəi Iesu Kristo, ro pen iakukurən nəfiəutəien iou tɨ wok səvəi Kumwesən.  
\v 18 \x - \xo 15:18 \xt 2Kor 3:5\x*Mətə rəknekɨn mə takəɡkiari ia nari riti iou atukw iakɨno. Takɨni a nəfe Kristo rɨno ia nirak tɨ nuviien nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel həuvehe mho nəkwai Kumwesən. Kristo rɨno wok ia nəɡkiariien səiou mɨne noien me səiou.  
\v 19 Nənə in rɨno wok ia nɨskaiien səvəi nɨmtətien me mɨne narimnari me kamətoni kamərkərinari irə. In rɨno irəha pam ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan. Ro pen iakɨni irapw pam nəɡkiariien amasan səvəi Kristo, iakɨməkupwən fwe Jerusalem mevən ia kwopun me pam meste pen tənə nəha Ilirikam.  
\v 20 \x - \xo 15:20 \xt 2Kor 10:15-16\x*Nənə ia nəpɨn me iakokeikei mə takəvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kumwesən ia kwopun me nepwɨn səməme kɨpkreɡi raka mhə nəɡhi Kristo ikɨn. Iakəpwəh nokeikeiien mə takuvrhəkɨn nari ia təkure nəri sə iərməpə rɨnəmri irapw.  
\v 21 Mətə rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Nərmama səməme kɨpkɨni irapw mhə iərmama nəha mɨnraha, irəha tuhətoni in  
\q2 nənə nərmama səməme həpkreɡi raka mhə, irəha tuhəukurən.”   
\m
\v 22 \x - \xo 15:22 \xt Rom 1:10-13\x*Noien i iakamo mamevən ia kwopun me səpəmsəpə nəpɨn rɨpɨk raməsisəɡ iou tɨ nuveheien mətoni kɨmiaha.   
\s1 Pol rokeikei mə trətoni nakalasia me fwe taon nəha Rom  
\p
\v 23 Mətə təkwtəkwuni wok səiou ia kwopun i rɨno sampam. Ia nuk me rɨpɨk iakokeikei mə takuvehe mətoni kɨmiaha.  
\v 24 \x - \xo 15:24 \xt 1Kor 16:6\x*Ro iamɨnhi irə rerɨk rɨrhi mə takuvehe mətoni kɨmiaha nəpɨn takevən ia tənə i Spen. Nəpɨn takuvehe tsarə nəpɨn kwakwa a, nənə iakokeikei mə tihasitu ia nirak ia navənien səiou.  
\v 25 \x - \xo 15:25 \xt Wok Me 19:21\x*Mətə təkwtəkwuni iakamevən fwe Jerusalem mə takasitu ia nərmama me səvəi Kumwesən fwe ikɨn.  
\v 26 \x - \xo 15:26 \xt 1Kor 16:1, 2Kor 8:1, 2Kor 9:2,12, Wok Me 24:17\x*Nakalasia me fwe ia profens mi nəha Masetonia mɨne Akaea rerɨnraha raɡien həuvei pehe mane me nepwɨn trasitu ia nərmama me səvəi Kumwesən fwe Jerusalem səməme nautə səvənraha riwən.  
\v 27 \x - \xo 15:27 \xt Rom 9:4, 1Kor 9:11\x*Rerɨnraha raɡien a tɨ noien nəha. Nənə nɨpərhienien səvənraha kaon rarə tɨ nəkur Isrel tɨ nəri nə mə irəha həuvehe mamhəuvehi pəri narimnari amasan me səvəi nəkur Isrel ramasitu ia nənɨmwɨnraha. Ro iamɨnhi irə ratukwatukw mə nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel irəha mwi tuhasitu ia nəkur Isrel, mhəuvei pen narimnari amasan me səvənraha trasitu ia nɨpwranraha.  
\v 28 Takuvehi mane i həməuvei pehe miou mevən muvei pen mɨnraha. Nənə nəpɨn iako sampam ia nəri i, iakier mevən ia tənə i Spen, nənə ia navənien səiou takuvehe mətoni kɨmiaha.  
\v 29 \x - \xo 15:29 \xt Rom 1:11\x*Nənə iakukurən mə nuveheien səiou sə takuvehe tukumiaha irə, trukuər ia narimnari amasan me səvəi Kristo mə kɨmiaha tihəreɡi ramasan.   
\p
\v 30 \x - \xo 15:30 \xt 2Kor 1:11, Kol 4:3, 2Tes 3:1\x*Piak me, tɨ nəri nə mə kɨtaha samahatətə ia Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha, nənə Nənɨmwɨn Ikinan ramo kɨtaha samokeikei kɨtaha me, iakaməres kɨmiaha mə tihəfwaki əknekɨn m Kumwesən tukw iou rəmwhen iou mwi iakaməfwaki tukwe.  
\v 31 Tihəfwaki mə Kumwesən truvehi raka iou ia rəɡi nəkur Jutia səməme həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Iesu. Nənə tihəfwaki mwi mə nəpɨn takevən mier pen fwe Jerusalem, nərmama me səvəi Kumwesən fwe ikɨn rerɨnraha traɡien tɨ nasituien səiou.  
\v 32 Nənə ia noien nəha, trɨni mɨnuə nəkwai Kumwesən pərhien, takuvehe mətoni kɨmiaha ia naɡienien, nənə kɨtaha pam rerɨtaha traɡien.  
\v 33 Pwəh Kumwesən i in nukune nəmərinuien tramarə tukumiaha. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\c 16  
\s1 Pol rani ramasan revən tɨ nərmama me səpəmsəpə fwe taon nəha Rom  
\p
\v 1 Iou iakani pehe tukumiaha i mə kɨtirimətaha Fipi, ramasitu ia wok səvəi nəfwakiien fwe Keɡkria, in prən amasan riti.  
\v 2 Ramasan mə tihəuvehi in ruvehe mo kuatia kɨmiaha min ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha, noien nəha ratukwatukw mə nərmama me səvəi Kumwesən tuho. Trɨni mɨnuə nari riti səvənhi riwən, ramasan mə tihasitu irə, tɨ nəri nə mə in rɨnasitu ia nərmama həpɨk, masitu mwi ia nirak.   
\p
\v 3 \x - \xo 16:3 \xt Wok Me 18:2,18,26\x*Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Prisila mɨne Akwila, kɨmrahar mɨnrau iamharo pəri wok səvəi Iesu Kristo.  
\v 4 Irau krɨnouərer irapw mə trouemhə tɨ nasituien ia nirak. Rɨpko mhə iou əpa, mətə iou mɨne nakalasia me pam səməme rɨpko mhə irəha nəkur Isrel kɨmaha iahaməni tanak tɨ nirau.  
\v 5 \x - \xo 16:5 \xt 1Kor 16:15,19, 2Tim 1:15\x*Tihəni tukwini ramasan səiou revən mwi tɨ nakalasia me səməme kamhousəsɨmwɨn irəha me fwe ia nimwə səvənrau.  
\p Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ iərmama keikei səiou Epainetas, in rɨməkupwən mɨni nɨpərhienien ia Kristo fwe ia profens nəha Esia.   
\p
\v 6 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Meri, in raməmwur pɨk tɨ nasituien ia kɨmiaha.   
\p
\v 7 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Antronikas mɨne Junias kɨmrahar nəkur Isrel kɨmrahar mɨnrau iamharevən ia kalapus. Aposol me kamhəsiai irau, irau krɨməkupwən ia nirak rouni nɨpərhienien ia Kristo.   
\p
\v 8 Tihəni tukwini ramasan səiou ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha revən tɨ Ampliatas keikei səiou.   
\p
\v 9 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Urpanas, kɨtaha min samo pəri wok səvəi Kristo. Tihəni tukwini ramasan səiou revən mwi tɨ Stakis keikei səiou.   
\p
\v 10 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Apeles, in rɨnahatən pen raka mə in iərmama pərhien səvəi Kristo.  
\p Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Aristopolas mɨne nərmama me ia nəkwai nimwə səvənhi.   
\p
\v 11 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Herotion iəmə Isrel riti mwi.  
\p Tihəni tukwini ramasan səiou ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha revən tɨ Narkisos mɨne nərmama me ia nəkwai nimwə səvənhi.  
\v 12 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Trifaena mɨne Trifosa, prən mi nəha krauo wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha.  
\p Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Persis keikei, pran riti sə ramo pɨk wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha.   
\p
\v 13 \x - \xo 16:13 \xt Mak 15:21\x*Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Rufas, iərmama riti sə raməmwur pɨk tɨ noien wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha.  
\p Tihəni tukwini ramasan səiou revən mwi tɨ mama səvənhi. In rɨno ramasan miou rəmwhen ia mama atukwatukw səiou.   
\p
\v 14 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Asukritas mɨne Flekon, mɨne Heremes mɨne Patropas mɨne Heremas mɨne piəvtaha me nepwɨn səməme kamharə irəha mɨnraha.  
\v 15 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ Filolokas, mɨne Julia mɨne Nereas irau kɨtiriməni, mɨne Olimpas, mɨne nərmama me nepwɨn səvəi Kumwesən səməme kamharə irəha mɨnraha.   
\p
\v 16 \x - \xo 16:16 \xt 1Kor 16:20, 1Tes 5:14\x*Tihəni ramasan tukumiaha me, mhakei m kɨmiaha me ia nakeiien sə rəmher. Nakalasia me pam səvəi Kristo kamhəni ramasan tukumiaha.   
\p
\v 17 \x - \xo 16:17 \xt Mat 7:15, Taet 3:10\x*Piak me, iakaməɡkiari skai m kɨmiaha mə tihaməsiari tɨ nərmama nepwɨn nəha ikɨn. Irəha kamhərukwumen nəvisəien me, mamhouraha nahatətəien səvəi nərmama, mamhahatən nəɡkiariien sə ropə ia nəɡkiariien i kɨnahatən raka kɨmiaha irə. Tihəpwəh nevənien ipaka tɨ nirəha,  
\v 18 \x - \xo 16:18 \xt Fil 3:19, Kol 2:4, 2Tes 2:3\x*tɨ nəri nə mə nərmama səməme kamho iamɨnha irə, irəha həpko tukwini mhə nari m Kristo Iərɨmənu səkɨtaha, mətə irəha kamho tukwini nari m tɨpwɨnraha. Nənə ia nəɡkiariien əsien me mɨne nəɡkiariien me həpwəh nəmwhenien, irəha kamheikuə ia nərmama me səməme həpkukurən amasan mhə nari.  
\v 19 \x - \xo 16:19 \xt Rom 1:8, Mat 10:16, 1Kor 14:20\x*Nərmama həuvəreɡi raka nəvisauien mə kɨmiaha hiamo nəkwai Kristo, ro pen rerɨk raɡien pɨk tukumiaha. Mətə iakokeikei pɨk mə tihəukurən amasan nari tɨ noien atukwatukw me, nənə mhəpwəh nevənien ia noien ərəha me.   
\p
\v 20 \x - \xo 16:20 \xt Rom 15:33, Jen 3:15\x*Kumwesən in nukune nəmərinuien trɨpko mhə tui in trəseni kɨmiaha hieivə tesi Setan ia nɨsumiaha. Pwəh namasanien səvəi Iesu Iərɨmənu səkɨtaha tramarə tukumiaha.   
\p
\v 21 \x - \xo 16:21 \xt Wok Me 16:1-2, Wok Me 19:22, 20:4\x*Timoti iərmama sə iarauo pəri wok kɨmrau min rani ramasan tukumiaha.  
\p Nənə Lusias mɨne Jeson mɨne Sosipata, irəhar nəkur imwak mirəhar, harni mwi ramasan tukumiaha.   
\p
\v 22 Iou Tertius i iakmərai tukwini nəɡkiariien səvəi Pol ia nəkukuə i iakani ramasan tukumiaha ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha.   
\p
\v 23 \x - \xo 16:23 \xt 1Kor 1:14\x*Iəmə i Kaius rani ramasan tukumiaha. Iou Pol, iakamarə ia nimwə səvənhi, nənə nakalasia me kamhousəsɨmwɨn irəha me ia nimwə səvənhi irəha pam kamhəni ramasan tukumiaha. Erastas i ramərɨmənu ia mane me səvəi taon nəha mɨne piəvtaha Kwotas, irau mwi krauni ramasan tukumiaha.  
\v 24 \f + \fr 16:24 \ft Niutestamen me nepwɨn kɨmərai pen ia nəɡkiariien səvəi nəkur Kris fwe kupwən nəɡkiariien riti ia vas 24 rani iamɨnhi irə mɨnuə: “Pwəh namasanien səvəi Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo tramarə tukumiaha pam.”\f*   
\p
\v 25 \x - \xo 16:25 \xt Efes 1:9, 3:5,9, Kol 1:26, Rom 1:5\x*Pwəh səuvehi utə nəɡhi Kumwesən revən fwe irənhə ia nəpɨn me. In əpa rukurən noien kɨmiaha hiərer əknekɨn ia nahatətəien səkɨmiaha. Noien nəha ramesi pen nəɡkiariien amasan səiou mɨne nəvisauien ia Iesu Kristo. Ramesi pen mwi nəɡkiariien səvəi Kumwesən sə nɨpwran rɨnərkwafə fwe tui,  
\v 26 mətə təkwtəkwuni mɨne Kumwesən rɨno pui nərmama hətoni. In Kumwesən sə ramarə rerɨn. Profet me səvənhi me fwe kupwən həmərai pen nəɡkiariien nəha səvənhi ia nəkukuə me səvənraha. In rɨni mə nəɡkiariien nəha traməkeikei mevən tɨ nərmama ia tənəmtənə me pam mə irəha tuhahatətə irə mho nəkwan.  
\v 27 \x - \xo 16:27 \xt 1Tim 1:17, Jut 25\x*Kumwesən əpa in Kumwesən, in əpa rukurən nari. Pwəh nəɡnəɡɨniien revən tukwe in ia nuk nuk me tɨ nəri i Iesu Kristo rɨno. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.