\id PHP - Kwamera Translation (after typesetting 0613) 
\h Filipae 
\toc1 Filipae 
\toc2 Filipae 
\toc3 Fil 
\mt1 Filipae  
\imt1 Nəɡkiariien sə rani mə nəfe i nəkukuə  
\ip Ia nuk i 60, Pol ramarə ia kalapus fwe Rom nənə mɨrai nəkukuə me i Filipae, Kolosi, Filimon, mɨne Efesas. Nəkur Filipae hərəhi pen Epafrotaetas ruvehi nari riti mevən muvei pen m Pol. Nəpɨn Epafrotaetas ramarə fwe Rom, in ramemhə pɨk. Nənə nakalasia me fwe Filipae rerɨnraha rəpou tukwe. Nəpɨn in rəsanɨn, Pol rərhi pen in ruvehi nəkukuə i mevən fwe Filipae. Pol rokeikei pɨk nakalasia me fwe Filipae. In raməɡkiari mɨnraha rəmwhen mə in tata səvənraha. Pol rɨni tanak mɨnraha tɨ nokeikeiien mɨne nasituien səvənraha. Nəri auər a Pol ramarə fwe ia kalapus, mətə səvənhi nəkukuə raməɡkiari pɨk ia naɡienien. Nəpɨn rɨpɨk nəkukuə i raməɡkiari ia “naɡienien” mɨne “nəɡnəɡɨniien.” Pol rɨni irapw nətəien səvənhi ia nɨkaren səvəi nɨmɨruien səvəi ipwet mɨne samarə irə ia təkure tɨprənə i. In rɨni mə, “Trɨni mɨnuə iakɨmɨru, nɨmɨruien səiou in səvəi Kristo. Nənə trɨni mɨnuə iakemhə, ramasan pɨk anan mwi” (1:21). Rəmwhen ia nəkukuə me pam səvənhi, ia nəkukuə i Pol rauvehi utə nətərɨɡien səvəi nakalasia me, maməvəhaɡ mɨnraha mə irəha tuhaməkeikei mharə pwəh nətərɨɡien səvənraha kuatia. Irəha tuhaməkeikei mharə mamho nəkwai Kumwesən.  
\c 1  
\s1 Nəɡkiariien sə rakupwən  
\p
\v 1 \x - \xo 1:1 \xt Wok Me 16:12-40\x*Iou Pol mɨne Timoti, kɨmrau iərmama mi səvəi Iesu Kristo iarauo tukwini nari min.  
\p Nəkukuə i rauvehe tukumiaha pam nərmama me səvəi Iesu Kristo səməme hiamarə ia taon nəha Filipae, mauvehe mwi tɨ nəmə asori me nəha kamhətui amasan tukumiaha mɨne tikon me.   
\p
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Rom 1:7, Kal 1:3, Flm 3\x*Pwəh Kumwesən Tata səkɨtaha mɨne Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha trouəriari pehe namasanien mɨne nəmərinuien m kɨmiaha.   
\s1 Pol raməfwaki m Kumwesən tɨ nəkur Filipae  
\p
\v 3 \x - \xo 1:3 \xt Rom 1:8, 1Kor 1:4\x*Nəpɨn me, nəpɨn rerɨk ramrhi kɨmiaha, iakani tanak m Kumwesən tukumiaha.  
\v 4 Nənə nəpɨn me pam, nəpɨn iakaməfwaki tukumiaha, iakaməfwaki rerɨk ramaɡien  
\v 5 tɨ nəri nə mə fwe iakɨnərer vi a mani irapw nəɡkiariien amasan muvehe meste pehe ipwet mɨne saməuvehi pəri rəɡɨtaha me tukwe.  
\v 6 \x - \xo 1:6 \xt 1Kor 1:8, Fil 2:13\x*Nənə iakukurən amasan mə Kumwesən sə rɨno stat ia noien amasan ia kɨmiaha, in traməkeikei mamo noien nəha mamevən meste tro sampam irə ia nəpɨn sə Iesu Kristo truvehe irə.   
\p
\v 7 Nəpɨn me rerɨk ramrhi kɨmiaha, nənə ratukwatukw a mə iakamo iamɨnhi irə, tɨ nəri nə mə kɨmiaha pam hiamasitu ia nirak ia wok i Kumwesən rɨməuvei pehe miou ia namasanien səvənhi mə tako. Nənə nəpɨn iakamarə ia kalapus, mɨne nəpɨn iakamərer irapw ia nəmri nərmama, maməvisau mə nəɡkiariien amasan ro nɨpərhienien i, kɨmiaha hiamasitu ia nirak ia wok i.  
\v 8 \x - \xo 1:8 \xt Rom 1:9, 2Kor 1:23\x*Kumwesən rukurən mə nəɡkiariien i iakani ro nɨpərhienien. Iakokeikei mə takətoni kɨmiaha tɨ nəri nə mə iakokeikei pɨk kɨmiaha rəmwhen a ia Iesu Kristo rokeikei kɨmiaha.   
\p
\v 9 Nənə in i nəfwakiien səiou mə nokeikeiien səkɨmiaha truvehe masori mwi irəhar nukurənien mɨne nəkiri amasanien nari tuharuvehe mharasori ia kɨmiaha  
\v 10 \x - \xo 1:10 \xt Hip 5:14, Fil 1:6, 2:16, 1Tes 5:23\x*mə kɨmiaha hiəukurən nətə sasien nəfe noien ramasan pɨk mə tiho. Nənə ia noien nəha kɨmiaha tihəmher, tukəpwəh nətoniien noien ərəha riti ia kɨmiaha ia nəpɨn sə Kristo truvehe irə,  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt Jon 15:8\x*kɨmiaha tihəukuər ia noien atukwatukw me səməme Iesu Kristo rɨno həukuə ia kɨmiaha, nərmama tuhətoni mhəuvehi utə nəɡhi Kumwesən mhəɡnəɡɨni in tukwe.   
\s1 Pol in fwe ia kalapus  
\p
\v 12 \x - \xo 1:12 \xt 2Tim 2:9\x*Piak me, iakokeikei mə tihəukurən mə iakamarə ia kalapus, mətə noien i rɨnasitu pɨk mo nəɡkiariien amasan səvəi Kristo ruvirɨs mwi mamevən.  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt Wok Me 28:30, Efes 3:1\x*Ro pen naruaɡən me səməme kamhətui tɨ nimwə səvəi Kiɡ Sisa mɨne nərmama həpɨk mwi həuvəukurən raka mə iakamarə ia kalapus tɨ nəri nə mə iou iərmama riti sə iakamo tukwini nari m Kristo.  
\v 14 Narəien səiou ia kalapus ramasitu ia piəvtaha me həpɨk, mamo irəha hahatətə əknekɨn mwi ia Iərɨmənu səkɨtaha, nənə mamo nətərɨɡien səvənraha rɨskai tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien səvəi Kumwesən mhəpwəh nehekɨrien.   
\p
\v 15 Nɨpərhienien nepwɨn kamhəni irapw Kristo tɨ nəri nə mə irəha kamhəmwəki iou nənə mhokeikei mə irəha tuhasori ia nirak. Mətə nepwɨn kamhəni irapw Kristo ia nətərɨɡien amasan.  
\v 16 Nərmama me i nətərɨɡien səvənraha ramasan irəha kamhəni irapw Kristo tɨ nəri nə mə hokeikei iou, nənə mhəukurən mə kɨnəmri iou iakamarə ia kalapus mə takərer irapw tɨ nəɡkiariien amasan səvəi Kristo mə ro nɨpərhienien i.  
\v 17 Mətə nepwɨn səməme kamhəmwəki iou həpkɨni irapw mhə Kristo ia rerɨnraha pərhien. Irəha kamho iamɨnhi irə mamhokeikei mə tuhəuvehi utə atukw a irəha, nənə rerɨnraha ramrhi mə tuho nərəhaien miou nəpɨn iakamarə ia kalapus.  
\v 18 Mətə nəri auər a mə kamho ia noien atukwatukw uə rekəm, mətə kamhəni irapw Kristo nənə ro iamɨnhi irə iou rerɨk ramaɡien.  
\p Pərhien, nənə takaɡien mwi  
\v 19 \x - \xo 1:19 \xt 2Kor 1:11\x*tɨ nəri nə mə iakukurən amasan mə nəri i tro Kumwesən ruvehimɨru iou ia nəfwakiien me səkɨmiaha mɨne nasituien səvəi Nənɨmwɨn səvəi Iesu Kristo.  
\v 20 \x - \xo 1:20 \xt 1Tes 4:16\x*Iou iakukurən amasan, maməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səiou ia Kumwesən, mə in trəpwəh nəseniien iou iako nari riti takaurɨs tukwe. Iakokeikei mə ia nəpɨn me takətɨɡase rəmwhen iakamo təkwtəkwuni, nənə nəri auər a mə tukɨni mə takɨmɨru uə takemhə, mətə noien sə iakamo ia nɨpwrak truvehi utə nəɡhi Kristo.  
\v 21 \x - \xo 1:21 \xt Kal 2:20\x*Trɨni mɨnuə iakɨmɨru, nɨmɨruien səiou in səvəi Kristo. Nənə trɨni mɨnuə iakemhə, ramasan pɨk anan mwi.  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt Rom 1:13\x*Trɨni mɨnuə iakəpwəh nemhəien, iakukurən noien wok me nepwɨn sə trukuə kwənkwan. Mətə iakreirei mə sə pəku nəha iakokeikei.  
\v 23 \x - \xo 1:23 \xt 2Kor 5:8\x*Təkwtəkwuni nəha nətərɨɡien səiou ro kəru. Iakokeikei pɨk mə takemhə, məpwəh nɨpwrak, nənə marə kɨmrau Kristo. Iakreɡi mə sə nəha ramasan pɨk məpi raka.  
\v 24 Mətə iakətoni mə narimnari me nepwɨn nəha takaməkeikei mo masitu ia kɨmiaha, ro pen iakukurən amasan mə tapkemhə mhə.  
\v 25 Tɨ nəri nə mə iakukurən mə nəri i ro nɨpərhienien, nənə iakukurən mə takamɨru a marɨpɨn mamarə kɨtaha m kɨmiaha pam, nənə mamasitu ia kɨmiaha mə tihəuverə mwi, nənə rerɨmiaha traɡien mwi ia nahatətəien səkɨtaha.  
\v 26 Ro iamɨnhi irə kɨmiaha tihəukurən nəɡnəɡɨni pɨkien mwi Iesu Kristo tukw iou, tɨ nəri nə mə takuvehe mwi tukumiaha.   
\p
\v 27 \x - \xo 1:27 \xt Efes 4:1, 1Tes 2:12, Fil 4:3\x*Mətə nəri kuatia i mə pwəh narəien səkɨmiaha hiamarə irə ratukwatukw amasan mesi pen nəɡkiariien amasan səvəi Kristo. Nənə nəri auər a mə takuvehe mətoni kɨmiaha uə takəpwəh nuveheien, mətə pwəh iakreɡi mə hiamərer əknekɨn ia Nənɨmwɨn kuatia, nətərɨɡien səkɨmiaha kuatia, hiamousari pəri mə tihasitu ia nərmama mə tuhahatətə ia nəɡkiariien amasan,  
\v 28 nənə mhəpwəh nehekɨrien ia nərmama səməme haməmwəki kɨmiaha. Noien nəha tiho ro nɨmtətien i irəha tuhətoni mhəukurən mə tukouraha irəha, mətə tukuvehimɨru kɨmiaha, nənə nəri i ruku pen tɨ Kumwesən.  
\v 29 \x - \xo 1:29 \xt Wok Me 16:19-40\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨnəseni pehe m kɨmiaha mə kɨmiaha nərmama hiaməni nɨpərhienien ia Kristo mamho tukwini nari min, mətə kɨnəseni pehe mə kɨmiaha mwi tihəuvehi nəmisəien tukwe.  
\v 30 \x - \xo 1:30 \xt Fil 1:13\x*Kɨmiaha hiamreɡi nəmisəien sə hiənətoni kɨno miou fwe kupwən, nənə təkwtəkwuni hiamreɡi mə kamo ihi nəmisəien nəha miou. Rəmwhen mə kɨtaha samaruaɡən pəri ia naruaɡənien riti.   
\c 2  
\s1 Nətərɨɡien səkɨtaha traməkeikei məmwhen ia nətərɨɡien səvəi Iesu Kristo  
\p
\v 1 Rerɨmiaha rɨskai ia Kristo tɨ nəri nə mə hiəuvəuvehe mhəno kuatia kɨmiaha min uə rekəm? Ouəh! Hiamreɡi ramasan ia nokeikeiien səvənhi uə rekəm? Ouəh! Nənɨmwɨn Ikinan ramarə ia kɨmiaha uə rekəm? Ouəh! Hiamo ramasan m kɨmiaha me nənə mamhapi tukumiaha me uə rekəm? Ouəh!  
\v 2 Mə ro iamɨnhi irə iakokeikei mə tiho rerɨk pwəh raɡien mwi. Kɨmiaha pam tihaməkeikei mhəuvehe mho kuatia ia nətərɨɡien səkɨmiaha, mho nokeikeiien m kɨmiaha me, mho pəri nari ia nətərɨɡien kuatia rəmwhen mə kɨmiaha iərmama kuatia.  
\v 3 \x - \xo 2:3 \xt Kal 5:26, Rom 12:10\x*Tihəpwəh noien nari riti ia nətərɨɡien səkɨmiaha əpa, uə mho mhəuvehi utə kɨmiaha irə, mətə tiheiwaiu nənə mhətərɨɡ ia kɨmiaha me nepwɨn rəpi raka kɨmiaha atukw.  
\v 4 \x - \xo 2:4 \xt 1Kor 10:24,33\x*Nənə tihasitu ia kɨmiaha me tɨ nɨmɨruien me səkɨmiaha. Rɨpkamasan mhə mə iərmama riti ramətui amasan tɨ nɨmɨruien əpa səvənhi.   
\p
\v 5 Nətərɨɡien səkɨmiaha traməkeikei məmwhen ia nətərɨɡien səvəi Iesu Kristo:   
\q1
\v 6 \x - \xo 2:6 \xt Jon 1:1-2, 17:5\x*Nɨpərhienien in Kumwesən pərhien,  
\q2 mətə in rɨpkəmwur mhə mə trəkwtəmhiri əknekɨn noien nəha sə in mɨne Kumwesən krouəmnəmwhen a,   
\q1
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt 2Kor 8:9, Jon 1:14\x*in rəmri karen nasoriien səvənhi,  
\q2 muvehi noien səvəi iərmama sə ramo tukwini nari,  
\q2 mətui pehe ia tɨprənə i nɨpwran rəmwhen ia nɨpwrai nərmama.   
\q1
\v 8 \x - \xo 2:8 \xt Rom 8:3, Jon 10:17, Hip 5:8, 12:2\x*Nənə nəpɨn kamətə in mə ramarə ia narəien səvəi iərmama,  
\q2 in ruvehi irapw atukw in,  
\q2 mamo nəkwai Kumwesən ia narimnari me pam meste memhə, nɨpərhienien remhə ia nei kamarkuaui.   
\q1
\v 9 \x - \xo 2:9 \xt Wok Me 2:33, Efes 1:20-21, Hip 1:3-4\x*Ro iamɨnhi irə Kumwesən ruvehi utə in revən fwe irənhə anan,  
\q2 muvei pen nahaɡ min sə rəpi raka pam nahaɡ me,   
\q1
\v 10 \x - \xo 2:10 \xt Rom 14:11\x*mə ia nəɡhi Iesu narimnari me pam səməme kamhəmɨru ia kwopun me pam ia neiai, mɨne tɨprənə, mɨne Imwei Nəkur Həuvamhə,  
\q2 tuhənɨmwi nukurhunraha mhəuvei pen nɨsiaien min,   
\q1
\v 11 \x - \xo 2:11 \xt Rom 10:9\x*nənə irəha pam tuhəni irapw mə Iesu Kristo in Iərɨmənu,  
\q2 nənə noien nəha truvehi utə nəɡhi Tata Kumwesən.   
\s1 Nərmama me səvəi Iesu Kristo kamhəser rəmwhen ia kəməhau me  
\p
\v 12 \x - \xo 2:12 \xt Sam 2:11, 1Pit 1:17\x*Nərmama keikei me səiou. Nəpɨn iakamarə ihi kɨtaha m kɨmiaha, hiamo nəkwak ia nəpɨn me. Nənə təkwtəkwuni nəha iakamarə isipwɨn tukumiaha, kɨmiaha tihaməkeikei mhousari mho nəkwak mamhəuvən. Tihəhekɨr mhətəmnɨmwɨn mamho narimnari me nəha Kumwesən rɨməuvehimɨru kɨmiaha tukwe.  
\v 13 \x - \xo 2:13 \xt Jon 15:5, 1Kor 12:6, 15:10, 2Kor 3:5, 1Tes 2:13\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə in nə Kumwesən fwe ia rerɨmiaha ramo kɨmiaha hiokeikei noien narimnari me kamhesi pen nətərɨɡien amasan səvənhi.   
\p
\v 14 Ia narimnari me pam səməme hiamo, tihəpwəh nəɡkiari əɡkiariien tukwe mhəpwəh nəvisəien m kɨmiaha me tukwe.  
\v 15 Ia noien nəha kɨmiaha nɨpwnəti Kumwesən me tihatukwatukw, mhəmher, tukəpwəh nətoniien noien ərəha riti səkɨmiaha nəpɨn hiamarə ia kurkwai nərmama ikou me səməme kamho noien ərəha. Ia rerɨnraha kɨmiaha hiaməser mhəmwhen ia kəməhau me ia nɨmaɡouaɡou,  
\v 16 mamhəuvei pen nəɡkiariien səvəi nɨmɨruien mɨnraha. Kɨmiaha tiho iamɨnhi irə mə nəpɨn sə Kristo truvehe irə iou rerɨk traɡien tukumiaha, nənə iakukurən mə iapkaiu auər a mhə uə iapkɨsese auər a mhə.  
\v 17 \x - \xo 2:17 \xt Rom 15:16, 2Tim 4:6\x*Nahatətəien səkɨmiaha rəmwhen ia nari riti hiaməuvei pen m Kumwesən kauvani ia təkure nɨfatə. Trɨni mɨnuə kousi əpune iou nɨtek raiu rəmwhen ia waen kətəɡi irapw ia nəri nəha, mətə iou iakokeikei a mamaɡien kɨtaha m kɨmiaha.  
\v 18 \x - \xo 2:18 \xt Fil 3:1, 4:4\x*Nənə ia noien kuatia kɨmiaha tihaməkeikei mhokeikei a mamhaɡien kɨtaha miou.   
\s1 Timoti mɨne Epafrotaetas  
\p
\v 19 Trɨni mɨnuə Iesu Iərɨmənu səkɨtaha rəseni, iakokeikei mə trɨpko mhə tui iakərhi pehe Timoti ruvehe mətoni kɨmiaha mə nəpɨn in rɨrərɨɡ muvehe məvisau pehe kɨmiaha miou, nənə iou mwi rerɨk traɡien.  
\v 20 Iərmama riti mwi riwən ia kwopun i nətərɨɡien səvənhi rəmwhen ia səvəi Timoti, in rerɨn ramrhi pɨk kɨmiaha.  
\v 21 \x - \xo 2:21 \xt 2Tim 4:10\x*Nərmama əpə me kamhətərɨɡ a ia wok me səvənraha, mhəpwəh nətərɨɡien ia wok səvəi Iesu Kristo.  
\v 22 Mətə Timoti noien səvənhi ramasan pɨk. Kɨmiaha hiəuvəukurən raka mə in ramasitu ia nirak ia wok səvəi nəɡkiariien amasan səvəi Kristo rəmwhen iəkunouihi ramo wok irau tata səvənhi.  
\v 23 Ro iamɨnhi irə rerɨk ramrhi mə nəpɨn iakukurən mə nari riti tro iou, iakərhi pehe in ruvehe mətoni kɨmiaha.  
\v 24 Nənə iakətɨɡite ia Iərɨmənu səkɨtaha mə trɨpko mhə tui iou mwi iakuvehe mətoni kɨmiaha.   
\p
\v 25 \x - \xo 2:25 \xt Fil 4:18\x*Mətə rerɨk ramrhi mə takaməkeikei mərhi pehe Epafrotaetas rɨrərɨɡ muvehe mətoni kɨmiaha. In piak sə kɨmrau min iarauo pəri wok nənə rauaruaɡən pəri. Fwe kupwən hiənərhi pehe in ruvehe muvei pehe narimnari me nepwɨn masitu ia nirak irə ia nəɡhɨmiaha.  
\v 26 In rokeikei pɨk mə trətoni pam kɨmiaha. In ramreɡi rərəha anan tɨ nəri nə mə hiəreɡi mə in ramemhə.  
\v 27 Pərhien nemhəien riti rɨməuvehi ipaka remhə, mətə Kumwesən rapi in mapi mwi iou nənə momasan in ia nemhəien səvənhi. Mətə trɨni mɨnuə rɨmamhə pərhien iou takreɡi rərəha pɨk anan mwi.  
\v 28 Ro iamɨnhi irə iakokeikei pɨk mə takərhi pehe in nəpɨn hiətoni rerɨmiaha traɡien mwi, nənə iou mwi nətərɨɡien sə iakamreɡi rərəha irə tukumiaha truvehe miwən.  
\v 29 \x - \xo 2:29 \xt 1Kor 16:16,18, 1Tim 5:17\x*Ro iamɨnhi irə nəpɨn in truvehe tukumiaha, kɨmiaha tihaməkeikei mhəsevər ia rerɨmiaha tukwe ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha mhaɡien asori. Nənə tihəuvei pen nɨsiaien m nərmama sə ro me iamɨnha irə,  
\v 30 tɨ nəri nə mə ipaka in remhə tɨ wok səvəi Kristo. In rɨpkhekɨr mhə tɨ nɨmɨruien səvənhi ia nəpɨn skai me mə trasitu ia nirak nəpɨn suatuk səkɨmiaha riwən tɨ nasituien.   
\c 3  
\s1 Kɨtaha saməfiəutə kɨtaha tɨ Iesu Kristo əpa  
\p
\v 1 \x - \xo 3:1 \xt Fil 2:18\x*Piak me, iakuə takəɡkiari ia nari riti mwi. Kɨmiaha tihaməkeikei mhaɡien tɨ Iərɨmənu səkɨtaha. Iou iakuvəni raka nəɡkiariien me i tukumiaha fwe kupwən, nənə təkwtəkwuni iakamrai pen mwi ia nəkukuə i. Rɨpkɨskai mhə tukw iou tɨ noien tɨ nəri nə mə iakukurən mə trasitu ia kɨmiaha.   
\p
\v 2 \x - \xo 3:2 \xt Sam 22:16,20, Rev 22:15\x*Kɨmiaha tihaməkeikei mhəsiari tɨ nərmama me nəha irəha həmwhen ia kuri me. Tihaməkeikei mhəsiari tɨ nirəha tɨ nəri nə mə noien səvənraha rərəha. Irəha kamhəni mə tukaməkeikei kuvehi ninhum m nərmama tɨ nahatən penien mə irəha nərmama me səvəi Kumwesən.\f + \fr 3:2 \ft Nərmama nepwɨn nəha irəha kamhəuvehi ninhum m nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel mə trahatən pen mə irəha nərmama me səvəi Kumwesən. Mətə aposol me həni me rekəm, nahatətəien ia Iesu Kristo in suatuk ro ik ikuvehe iərmama səvəi Kumwesən.\f*  
\v 3 \x - \xo 3:3 \xt Rom 2:29\x*Mətə kɨtaha i nərmama pərhien me səvəi Kumwesən səməme Nənɨmwɨn səvənhi ramarə ia rerɨtaha mamo kɨtaha saməfwaki ia nɨpərhienien. Kɨtaha saməfiəutə kɨtaha tɨ Iesu Kristo əpa, səpwəh nətɨɡite ananien ia noien me kɨno ia nɨpwrataha iruə.  
\v 4 \x - \xo 3:4 \xt 2Kor 11:18,21\x*Nɨpərhienien iou iakukurən nəfiəutəien iou tɨ narimnari me iamɨnha irə.  
\p Trɨni mɨnuə iərmama riti nəha rerɨn ramrhi mə in rukurən nəfiəutəien in tɨ nɨpwran, iou iakukurən nəfiəutəien iou məpi raka.  
\v 5 \x - \xo 3:5 \xt Luk 1:59, Rom 11:1, 2Kor 11:22, Wok Me 23:6\x*Kaha me səiou irəha nəkur Isrel atukwatukw, nənə iakɨməuku pen ia kwənəkwus səvəi Penjamin. Nəpɨn iakɨnətui muvehi nəpɨn eit, nənə kuvehi ninhum miou. Trɨni mɨnuə kani nəkur Isrel atukwatukw me, kwa iou riti ia nirəha. Kupwən iou Farisi riti, nənə iakamesi pen amasan Loa səvəi Moses.  
\v 6 \x - \xo 3:6 \xt Wok Me 8:3\x*Iakɨnokeikei pɨk nəfwakiien səvənraha mamometə nakalasia me səvəi Iesu Kristo. Ia nɨkaren səvəi natukwatukwien nəha kauvehi raku pen tɨ Loa səvəi Moses kɨpkətə mhə noien ərəha riti səiou.   
\p
\v 7 \x - \xo 3:7 \xt Mat 13:44,46\x*Mətə narimnari me pam nəha səməme iakɨnamətɨɡite ia nirəha fwe kupwən nənə rerɨk rɨrhi mə hamasan pɨk anan, mətə təkwtəkwuni nəha iakətoni mə ho a nəri auər a me ia nirəha tɨ nəri nə mə iakukurən narimnari me Kristo rɨno.  
\v 8 Mətə rɨpko mhə sampam ia kwopun nəha. Təkwtəkwuni iakətoni mə narimnari me pam ho a nəri auər a ia nirəha tɨ nəri nə mə iakətoni nari riti sə in ramasan pɨk anan in i mə iakukurən Iesu Kristo Iərɨmənu səiou. Iakɨnəpwəh narimnari me pam nəha tɨ Iesu. Iakətoni narimnari me pam nəha həmwhen ia nəri pein. Iakɨnaraka ia nirəha mə iou iakukurən nuvehiien Kristo,  
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt Rom 3:21-22\x*nənə tukətoni iou mə iou iərmama riti sə iakɨməuvehe mo kuatia kɨmrau min, iapkatukwatukw mhə ia nəmri Kumwesən ia nɨskaiien atukw səiou ia noien səvəi nesi penien Loa, mətə iakatukwatukw ia nənimen tɨ nəri nə mə iakamahatətə ia Kristo. Nərmama səməme kamhahatətə iamɨnhi Kumwesən ramo irəha həuvehe mhatukwatukw ia nənimen.  
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt Rom 6:3-5, Rom 8:17, Kal 6:17\x*Iakokeikei mə takukurən amasan mwi Kristo mɨne nɨskaiien sə rɨno in rətui mwi ia nemhəien səvənhi. Nənə iakokeikei mə nəmisəien me səvəi Kristo tuko mwi ia nirak pwəh iakuvehe məmwhen irə ia nemhəien səvənhi  
\v 11 \x - \xo 3:11 \xt Wok Me 4:2, Rev 20:5-6\x*mesi pen suatuk nəha meste Kumwesən tro mwi iou iakətui ia nemhəien.   
\s1 Naiuien səvəi Pol  
\p
\v 12 \x - \xo 3:12 \xt 1Tim 6:12,19, Wok Me 9:5-6\x*Iou iapkɨni mhə mə iakɨneste raka noien nəha, uə iakɨnatukwatukw raka, rekəm. Mətə tɨ nəri nə mə Iesu Kristo ro iou iakuvehe mo iou iərmama səvənhi, iakamousari mə tako noien səvənhi ruvehe noien səiou.  
\v 13 Piak me, tukwe iou, ia nətəien səiou, iapkuvehi raka mhə narimnari me nəha. Mətə nəri kuatia i iakamo. Iakamenouenou ia narimnari me ia təkutak, iakaməmwur pɨk mauvehi nɨseseien tɨ nəri sə raməmak kupwən ia nirak.  
\v 14 \x - \xo 3:14 \xt 1Kor 9:24\x*Iakamaiu pen atukwatukw tɨ kwopun tako sampam ia naiuien səiou ikɨn mə takuvehi nəri amasan riti tukuvei pehe miou. Nəri amasan nəha in i nɨmɨruien rerɨn sə Kumwesən rɨnəkwein kɨtaha tukwe mə tsəuvən fwe irənhə mhəuvehi ruku pen tɨ Iesu Kristo.   
\p
\v 15 \x - \xo 3:15 \xt 1Kor 2:6\x*Nənə kɨtaha pam nərmama səməme səuvəskai raka ia nɨmɨruien səkɨtaha tsaməkeikei mhəuvehi nətərɨɡien me nəha. Mətə trɨni mɨnuə kɨmiaha nepwɨn nətərɨɡien səkɨmiaha ropə, Kumwesən tro pui pehe nəri nəha m kɨmiaha hiətoni.  
\v 16 \x - \xo 3:16 \xt Kal 6:16\x*Mətə nəri kuatia i mə pwəh səkwtəmhiri əknekɨn nəfe səuvəuvehi raka mhəpwəh narakaien irə.   
\p
\v 17 \x - \xo 3:17 \xt 1Kor 4:16, 1Tes 1:7, 1Tes 5:3\x*Piak me, kɨmiaha tihəuvehe mho kuatia mhesi pen təmwki nɨsuk sə iakɨno raka hiətoni, nənə mhətoni amasan səməme kamhesi pen təmwki nɨsumaha.  
\v 18 \x - \xo 3:18 \xt 1Kor 1:23, Kal 6:12\x*Iakuvəni pehe raka nəɡkiariien i tukumiaha nəpɨn rɨpɨk, nənə təkwtəkwuni iakani pehe mwi nɨse nənimek ramaiu. Nərmama həpɨk nəha irəha həpwəh nokeikeiien mə tuhəreɡi kaməvisau nemhəien səvəi Kristo ia nei kamarkuaui.  
\v 19 \x - \xo 3:19 \xt Rom 16:18, Rom 8:5-6\x*Ia nəpɨn sampam tukouraha irəha. Kumwesən səvənraha in nə tɨpwɨnraha. Irəha kamhəfiəutə irəha tɨ noien me sə ro a naurɨsien. Nətərɨɡien səvənraha ramevən a tɨ narimnari me ia təkure tɨprənə i.  
\v 20 \x - \xo 3:20 \xt Efes 2:6,19\x*Mətə kɨtaha nərmama imwətaha fwe ia neiai. Kɨtaha sameitenhi iərmama riti truku pen ikɨn muvehimɨru kɨtaha. Iərmama nəha in i Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha.  
\v 21 \x - \xo 3:21 \xt Rom 8:29, 1Kor 15:28, 1Kor 15:43-53\x*In truvsini nɨpwrataha i sə rəpou, mo rəmwhen ia nɨpwran sə rɨskai mamser. In tro iamɨnhi irə ia nɨskaiien səvənhi sə in ramo narimnari me pam irə səvəi tɨprənə i kamhəsiai in mamho nəkwan.   
\c 4  
\p
\v 1 \x - \xo 4:1 \xt 1Tes 2:19-20\x*Ro pen piak keikei me kɨmiaha tihaməkeikei mhərer əknekɨn iamɨnhi irə ia Iərɨmənu səkɨtaha. Kɨmiaha nərmama keikei me səiou iakamokeikei pɨk mə takətoni kɨmiaha. Hiamo rerɨk ramaɡien. Iakamreɡi ramasan tukumiaha rəmwhen ia iərmama sə kəfəfau pen kəfəfau səvəi nɨsiaiien irə.   
\s1 Pol raməvəhaɡ m nəkur Filipae  
\p
\v 2 Iuotia mɨne Sintike, iakaməɡkiari vivi m kɨmirau mə tirouəmwur mə nətərɨɡien səkɨmirau truvehe mo kuatia tɨ nəri nə mə kɨmirau pəri irouahatətə ia Iərɨmənu səkɨtaha.  
\v 3 \x - \xo 4:3 \xt Sam 69:28, Luk 10:20, Rev 20:12\x*Iakaməres ik mwi, iərmama sə ikɨno pəri wok krau mik,\f + \fr 4:3 \ft Kɨpkukurən mhə mə sin nəha iərmama nəha Pol raməɡkiari irə krɨnouwok irau min fwe taon nəha Filipae.\f* tikasitu ia prən mi i, tɨ nəri nə mə iakɨno pɨk wok kɨmrahar mɨnrau, krɨnouasitu ia nirak rouni irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kristo kɨmaha Klemen mɨne piak me nepwɨn mwi səməme hənasitu ia wok, nəɡhɨnraha fwe ia nəkukuə səvəi nɨmɨruien.   
\p
\v 4 \x - \xo 4:4 \xt Fil 3:1\x*Tihaɡien ia nəpɨn me tɨ Iərɨmənu səkɨtaha. Iakɨni mwi mə tihaɡien.  
\v 5 \x - \xo 4:5 \xt Hip 10:25,37, Jem 5:8-9\x*Pwəh nərmama hətoni noien səkɨmiaha mə ramasan məpou. Trɨpko mhə tui Iərɨmənu səkɨtaha rɨrərɨɡ pehe mwi.  
\v 6 \x - \xo 4:6 \xt Mat 6:25-34, Kol 4:2\x*Rerɨmiaha trəpwəh nɨrhi pɨkien narimnari me. Nəri auər a mə nəri ouihi uə nəri asori, mətə narimnari me pam səməme hiokeikei tihəfwaki tukwe. Tihəfwaki mhəres Kumwesən mhəni tanak tukwe in.  
\v 7 \x - \xo 4:7 \xt Aes 26:3, Jon 14:27, Kol 3:15\x*Nənə Kumwesən truvei pehe m kɨmiaha nəmərinuien sə rasori pɨk məpi raka nukurənien me pam səvəi nərmama. Nəmərinuien nəha trərɨmənu amasan ia rerɨmiaha mɨne nətərɨɡien səkɨmiaha tɨ nəri nə mə hiamahatətə ia Iesu Kristo.   
\p
\v 8 \x - \xo 4:8 \xt Rom 12:17\x*Piak me, nəfe nəɡhɨn ro nɨpərhienien, nəfe nəɡhɨn ro nɨsiaien, nəfe nəɡhɨn ratukwatukw, nəfe nəɡhɨn rəmher, nəfe nəɡhɨn kamɨni mə ramasan musəpə kamokeikei, trɨni mɨnuə nari riti nəha ikɨn ratukwatukw mə tukəɡnəɡɨni irə, tihətərɨɡ ia narimnari me nəha.  
\v 9 \x - \xo 4:9 \xt Rom 16:20, 1Kor 14:33, 1Tes 5:23\x*Nəfe nəɡhɨn hiəuvəreɡi mhətoni iakɨnahatən kɨmiaha irə ia nəɡkiariien mɨne noien səiou kɨmiaha tihaməkeikei mho nənə Kumwesən i in nukune nəmərinuien tramarə tukumiaha.   
\s1 Pol rəɡnəɡɨni nəkur Filipae tɨ nasituien səvənraha  
\p
\v 10 Iərɨmənu səkɨtaha ro iou iakamaɡien pɨk tɨ nəri nə mə fwe tui kwopti hiəpkasitu mhə ia nirak, mətə təkwtəkwuni nəha rerɨmiaha ramrhi mwi iou. Rɨpko mhə nɨpwrai nəɡkiariien səiou mə kɨmiaha hiənenouenou iou, mətə suatuk riwən mə tihasitu ia nirak.  
\v 11 \x - \xo 4:11 \xt 1Tim 6:6\x*Iapkɨni mhə iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə narimnari me səiou riwən, rekəm. Iou iakuvəukurən raka suatuk rerɨk ramaɡien a ia nəpɨn me pam nəri auər a mə narəien səiou ramasan uə rərəha.  
\v 12 Iou iakɨnarə raka ia narəien i narimnari me səiou riwən irə mukurən, nənə mukurən raka mwi narəien i narimnari me səiou rɨpɨk irə məpi raka iou. Nəfe narəien iakamarə irə, nəri auər a mə nəveɡɨnien sənak rasori uə rouihi, uə nautə səiou rasori uə rouihi, mətə iakukurən pam raka narəien tukwe mamaɡien a.  
\v 13 \x - \xo 4:13 \xt 2Kor 12:10, 2Tim 4:17\x*Tɨ nəri nə mə Kristo rɨməuvei pehe nɨskaiien səvənhi miou, nənə iakukurən narəien ia narəien me pam.\f + \fr 4:13 \ft Uə “Iakukurən noien narimnari me pam.”\f*   
\p
\v 14 Mətə kɨmiaha hiəno noien amasan nəpɨn hiənasitu ia nirak ia nərəhaien sə iakɨnarə irə.  
\v 15 \x - \xo 4:15 \xt 2Kor 11:9\x*Nɨpərhienien, kɨmiaha nəkur Filipae hiəuvəukurən raka mə nəpɨn hiənamreɡi vi a nəɡkiariien amasan səvəi Kristo, nəpɨn iakɨməier ia profens Masetonia, kɨmiaha əpa hiənasitu ia nirak ia mane. Nakalasia me nepwɨn ia kwopun riti mwi həiwən sə hasitu ia nirak.  
\v 16 Nəpɨn iakamarə ia taon nəha Tesalonaeka rɨpko mhə nəpɨn kuatia a hiamərhi pehe mane miou.  
\v 17 Rɨpko mhə iakamətui mane mə tihəuvei pehe miou, mətə iakokeikei mə nasituien i səkɨmiaha trukuə kwənkwan, in nə Kumwesən trəɡnəɡɨni kɨmiaha tukwe.  
\v 18 \x - \xo 4:18 \xt Fil 2:25, Esik 20:41, Efes 5:2\x*Iakɨməuvehi pam narimnari me səməme hiənərhi pehe miou, nənə rəmwhen məpi raka. Nəpɨn Epafrotaetas rɨməuvehi narimnari me muvehe muvei pehe miou, təkwtəkwuni nəha narimnari me səiou həuvəpɨk. Narimnari me nəha hiəməuvei pehe miou rəmwhen ia nəri kauvani ia təkure nɨfatə nɨpekɨn rapein amasan kauvei pen m Kumwesən in ruvehi rerɨn ramaɡien tukwe.  
\v 19 Nənə Kumwesən səiou sə nautə səvənhi rasori, mauvehi nɨskaiien fwe ia neiai, in truvehi pehe m kɨmiaha nəfe nəɡhɨn riwən təni kɨmiaha tɨ nəri nə mə hiəməuvehe mho kuatia kɨmiaha Iesu Kristo.   
\p
\v 20 Pwəh nəɡnəɡɨniien revən tɨ Kumwesən Tata səkɨtaha ia nuk nuk me. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\s1 Nəɡkiariien sampam  
\p
\v 21 Tihəni tukwini ramasan səiou revən tɨ nərmama me pam səvəi Iesu Kristo. Piəvtaha me i kɨmaha mɨnraha, irəha mwi həni ramasan tukumiaha.  
\v 22 \x - \xo 4:22 \xt Fil 1:13\x*Nərmama me pam səvəi Kumwesən ia kwopun i kamhəni ramasan tukumiaha, nənə nərmama nepwɨn mwi səməme kamhəni nɨpərhienien ia Kristo fwe ia nimwə səvəi Kiɡ Sisa kamhəni ramasan tukumiaha.  
\v 23 Pwəh namasanien səvəi Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo tramarə tukumiaha.