\id 1TI - Kwamera Translation (after typesetting 0613) 
\h Fas Timoti 
\toc1 Fas Timoti 
\toc2 Fas Timoti 
\toc3 1Tim 
\mt1 Fas Timoti  
\imt1 Nəɡkiariien sə rani mə nəfe i nəkukuə  
\ip Nəkukuə me i Pol rɨmərai, Fas mɨne Seken Timoti mɨne Taetas, kani mə nəkukuə me səvəi pasta me, tɨ nəri nə mə haməɡkiari ia wok mɨne noien səvəi pasta me. Timoti rɨnətui fwe Listra. Səvənhi tata iəmə Kris, mətə səvənhi mama pran Isrel. Səvənhi mama ramahatən in ia Nəkukuə Ikinan ia nouihiien səvənhi. Pol ramevən maməvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kristo. Ia navənien səvənhi sə ro kəru irə Timoti rukurirə in. In ramasitu ia Pol ia wok səvənhi. Nəpɨn Pol rɨmərai nəkukuə i, Timoti ramo wok rəmwhen ia iahatən mɨne iəmə asori səvəi nakalasia me fwe Efesas. Timoti in təmaruə riti, mətə ruvehi wok səvəi niriien nakalasia me. Ro pen Pol rɨrai nəkukuə i revən tukwe. Ia nəkukuə i Pol ramasitu irə maməvəhaɡ min ia wok səvənhi. Pol raməvəhaɡ min mə traməkeikei məsiari tɨ nahatən eikuə me mɨne nahatənien me səvənraha səməme həpwəh natukwatukwien. Pol rokeikei pɨk Timoti, ro pen ruvei pen nəvəhaɡien me min mə trəfo irə tɨ nəri nə mə in iərmama riti səvəi Kumwesən.  
\c 1  
\p
\v 1 \x - \xo 1:1 \xt Kol 1:27\x*Iou Pol. Iou aposol riti səvəi Iesu Kristo. Kumwesən sə rauvehimɨru kɨtaha mɨne Iesu Kristo sə saməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨtaha irə irau krouni nəkwanrau mə tako.   
\p
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Wok Me 16:1-3, Taet 1:4\x*Iakamrai nəkukuə i mik, Timoti. Ia nahatətəien səkrau ikəmwhen ia nərɨk pərhien. Pwəh Tata Kumwesən mɨne Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha trouəriari pehe namasanien mɨne napiien mɨne nəmərinuien mik.   
\s1 Timoti trɨnise nahatən eikuə me  
\p
\v 3 \x - \xo 1:3 \xt Fil 2:24\x*Fwe kupwən, ia nəpɨn iakɨnamevən fwe profens Masetonia, nənə, iakɨni pehe tukw ik i mə tikamarə pəpɨm ia taon nəha Efesas. Nərmama nepwɨn nəha ikɨn hamarə irəha kamhahatən nərmama ia nəɡkiariien sə ropə ia nəɡkiariien atukwatukw. Mətə ik tikɨnise irəha mə tuhəpwəh noien noien nəha.  
\v 4 \x - \xo 1:4 \xt 1Tim 4:7, Taet 1:14\x*Tikɨni pen tɨ nirəha i mə tuhəpwəh nətərɨɡ pɨkien ia kwənaɡei eikuə me mɨne nəɡkiariien sə rani pɨk kwənəkwus me səvəi kaha kupwən me. Nəɡkiariien me nəha kamhəvi pehe a nəvisəien me. Ko həpkasitu mhə ia iərmama riti mə tro wok səvəi Kumwesən. Wok nəha nərmama səməme kamhahatətə a kamho.  
\v 5 Tikəvəhaɡ m nərmama me səkɨtaha mə irəha tuhaməkeikei mhokeikei irəha me. Pwəh rerɨnraha rəmher. Pwəh irəha hamo a noien me səməme irəha həukurən mə ramasan. Pwəh irəha hahatətə pərhien ia Kumwesən.  
\v 6 Nərmama nepwɨn hənəpwəh noien me i, mhənəti karen, mhəuvavən tɨ nəɡkiariien sə nɨpwran riwən.  
\v 7 \x - \xo 1:7 \xt 1Tim 6:4,20, Taet 1:10\x*Irəha hokeikei pɨk nahatənien Loa, mətə həreirei nɨpwrai nəfe kamhəni, nəri auər a mə kamhəɡkiari skai tukwe mə həukurən.   
\p
\v 8 \x - \xo 1:8 \xt Rom 7:12,16\x*Kɨtaha səukurən mə Loa in ramasan, mətə nərmama tuhaməkeikei mhahatən nərmama irə ia noien atukwatukw səvənhi.  
\v 9 Kɨtaha səukurən mwi mə kɨpkəmri mhə Loa raməmak tɨ nəkur atukwatukw me, mətə kəmri Loa raməmak tɨ nəkur kamhərui loa, mɨne nəkur kənkapwənraha rɨskai, mɨne nəkur həpkahatətə mhə ia Kumwesən, mɨne nəkur kamho noien ərəha, mɨne nəkur həpko mhə nəkur ikinan me, mɨne nəkur həpkəmher mhə, mɨne nəkur kamhousi əpune tata mɨne mama səvənraha, mɨne nəkur kamhousi əpune nərmama.  
\v 10 \x - \xo 1:10 \xt Taet 1:9\x*Kəmri Loa raməmak tɨ nərman mɨne nɨpran səməme kamhəiri əpnapen irəha me, mɨne nərman səməme kamhəiri atukw a irəha me, mɨne nərmama kamhakres iərmama mə tuhoslef irə, mɨne ieikuə me, mɨne nəkur kamheikuə ia kwopun kaməkiri nəɡkiariien ikɨn, mɨne nəkur kamho noien ərəha me nepwɨn mwi. Ouəh, nɨpərhienien kəmri Loa raməmak tɨ nəkur kamho narimnari me pam nəha sə ramərarki nəɡkiariien kamahatən nərmama irə sə ratukwatukw.  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt 1Tim 6:15\x*Kumwesən in rasori mukuraan nərmama kamhəɡnəɡɨni in. Nəɡkiariien atukwatukw nəha iakani raməmak ia nəɡkiariien amasan səvənhi. In rɨnəmri pehe nəɡkiariien nəha ia rəɡɨk, nənə iakaməvisau irapw i.   
\s1 Iesu rɨnapi Pol  
\p
\v 12 \x - \xo 1:12 \xt Wok Me 9:15, Kal 1:15-16, 1Kor 15:9-10, Kal 1:13\x*Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha sə ramo iakɨskai tɨ noien wok səvənhi, iakani tanak tukwe in tɨ nəri nə mə in rɨnəkiri iou mə iakəmwhen, mətɨɡite ia nirak, məmri iou iakamo tukwini nari min.  
\v 13 Fwe kupwən, iou iərmama riti sə iakani ərəha nəɡhɨn, nənə mamometə nərmama me səvənhi, mamousi pɨk irəha. Mətə in rapi iou tɨ nəri nə mə iapkɨni mhə ihi nɨpərhienien irə, nənə, mɨreirei mə nəfe nəha iakamo.  
\v 14 Iərɨmənu səkɨtaha rətəɡi irapw namasanien səvənhi ia nirak rasori pɨk irəhar nahatətəien mɨne nokeikeiien sə ruku pen tɨ Iesu Kristo.   
\p
\v 15 \x - \xo 1:15 \xt Luk 15:2, 19:10\x*In i nəɡkiariien pərhien, nənə, kɨtaha pam tsaməkeikei mhəni nɨpərhienien irə. Iesu Kristo rɨməuvehe ia tɨprənə i mə truvehimɨru nərmama ərəha me. Iou iəmə iakərəha anan məpi raka pam irəha.  
\v 16 Mətə Iesu Kristo rɨnapi iou mə iou iakərəha anan rəmwhen ia nɨmtətien riti sə ramahatən mə nətərɨɡien səvənhi rəpwəmwɨs mɨpko mhə sampam ramevən tɨ nərmama ərəha me, pwəh nərmama nepwɨn hətoni mho rəmwhen sə iakɨno həni nɨpərhienien irə, nənə in truvei pen nɨmɨruien rerɨn mɨnraha.  
\v 17 \x - \xo 1:17 \xt Rom 16:27\x*Kumwesən in Iərɨmənu rerɨn. In rɨpkemhə mhə. Ko səpkətoni mhə. Nənə in əpa in Kumwesən. Pwəh nɨsiaien mɨne nəɡnəɡɨniien krauevən tukwe in ia nuk nuk me. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\p
\v 18 \x - \xo 1:18 \xt 1Tim 6:12, Jut 3\x*Nəɡkiariien i iakani pehe tukw ik i təkwtəkwuni, nərɨk Timoti, rəmwhen a ia nəɡkiariien me nəha profet me nepwɨn həməni ia niram fwe kupwən. Tikuvehi nəɡkiariien me i pwəh hasitu ia niram ia naruaɡənien amasan sə ikamaruaɡən irə.  
\v 19 \x - \xo 1:19 \xt 1Tim 3:9\x*Tikaməkeikei məkwtəmhiri əknekɨn nahatətəien səim, məpwəh noien nari riti sə tro ik ikreɡi fwe ia rerɨm mə ikɨno nərəhaien. Nərmama nepwɨn ho noien me nepwɨn sə həukurən mə rərəha, nənə ia noien nəha hənouraha nahatətəien səvənraha rəmwhen ia nɨtətə sə rəpəruə ia nɨmaha.  
\v 20 \x - \xo 1:20 \xt 2Tim 2:17, 2Tim 4:14, 1Kor 5:5\x*Iəmə mi nəha Hameneus mɨne Aleksanta irau mwi nəha irəha mɨnraha. Iou iakɨnəseni raka irau mə krouəmak ia rəɡi Setan pwəh krouukurən mə trouəpwəh nɨni ərəhaien Kumwesən.   
\c 2  
\s1 Nəvəhaɡien me ia nɨkaren səvəi nəfwakiien  
\p
\v 1 Nəri sə iakokeikei mə takukupwən mɨni ro iamɨnhi irə. Tikəvəhaɡ m nərmama me səkɨtaha mə irəha tuhaməkeikei mhəfwaki m Kumwesən tɨ nərmama me pam, nənə mhəres in mə trasitu ia nirəha, muvei pen nəfe riwən tɨ nirəha. Nənə tuhaməkeikei mhəni mwi tanak ramevən tɨ Kumwesən tɨ nirəha.  
\v 2 \x - \xo 2:2 \xt Efes 6:18, Fil 4:6\x*Irəha tuhəfwaki tɨ kiɡ me mɨne nərmama me pam səməme kamhəuvehi nasoriien mə kɨtaha tsarə ia nəmərinuien mɨne narəien afafa, mharə irə, mhəsiai Kumwesən, nənə mhesi pen noien atukwatukw me.  
\v 3 Noien i ramasan nənə nəpɨn Kumwesən səkɨtaha sə rauvehimɨru kɨtaha trətoni rerɨn raɡien.  
\v 4 \x - \xo 2:4 \xt Esik 18:23, 1Tim 4:10, 2Tes 3:9, Rom 3:29-30, Hip 12:24\x*In rokeikei mə truvehimɨru nərmama me pam, nənə mokeikei mə irəha tuhəuvehe mhəukurən nəɡkiariien pərhien səvənhi.  
\v 5 Kumwesən kuatia a ramarə, nənə, Iərmama kuatia a ramərer ia nɨmwrhenhi Kumwesən mɨne nərmama mavi sɨmwɨn irəha. Iərmama nəha in nəha Iesu Kristo  
\v 6 \x - \xo 2:6 \xt Kal 1:4\x*sə rɨməuvei pehe atukw a in ia nəpɨn atukwatukw tɨ nərəkuien suatuk səvəi nərmama me pam mə trɨfi irəha ia noien ərəha me səvənraha. Nənə ramahatən mə Kumwesən rokeikei mə truvehimɨru nərmama me pam.  
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt Wok Me 9:15, Kal 2:7-8, 2Tim 1:11\x*Nəri in i kuvehi utə iou tukwe aposol mɨne iahatən səvəi nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel mə takəvisau irapw nəɡkiariien amasan mɨnraha sə raməɡkiari ia nahatətəien mɨne nɨpərhienien. (Iakani pərhien iapkeikuə mhə.)   
\p
\v 8 Ro iamɨnhi irə iakokeikei mə ia kwopun me pam nərman me tuhəuvehi utə rəɡɨnraha rəmher, mo ikinan i, nənə mhəfwaki m Kumwesən. Irəha tuho iamɨnha irə mhəpwəh niemaha mɨne nəvisəien.   
\p
\v 9 \x - \xo 2:9 \xt 1Tes 3:3-5\x*Nənə iakokeikei mə nɨpran me tuharkahu ia tɨnari sə ratukwatukw a, rɨpko mhə tɨnari kavi nətərɨɡien səvəi nərman irə, uə tɨnari kamarkahu i kamərpwi tukwe. Rərəha mə ho nɨmwai nukwənenraha mə tuhərpwi tukwe uə həuvehi pen marəmarə me kɨno ia kol mɨne perel me, uə harkahu tɨnari nənimen rutə pɨk.  
\v 10 \x - \xo 2:10 \xt 1Tim 5:10\x*Irəha tuhaməkeikei mharkahu ia noien amasan me rəmwhen ia karkahu səvənraha, tɨ nəri nə mə in i noien atukwatukw sə nɨpran me səməme kamhəni mə irəha hokeikei Kumwesən tuho.   
\p
\v 11 Nəpɨn kamahatən nakalasia me, pwəh nɨpran me hafafa mhəpwəh nəɡkiariien, mhəsiai nahatən me, mhəuvehi nukurənien.  
\v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1Kor 14:34\x*Iou iapkəseni mhə mə nɨpran tuhahatən uə hərɨmənu ia nərman. Irəha tuhaməkeikei mhafafa,  
\v 13 \x - \xo 2:13 \xt Jen 2:7,22, 1Kor 11:8-9\x*tɨ nəri nə mə fwe kupwən Kumwesən rɨməkupwən mo Atam kurirə ro If.  
\v 14 \x - \xo 2:14 \xt 2Kor 11:3\x*Nənə rɨpko mhə Atam nə Setan rɨməkupwən meikuə irə nənə ro nəkwan, mətə If rɨno nəkwai Setan nənə mərui nəɡkiariien səvəi Kumwesən.  
\v 15 Mətə mə pran raməmwur pen ia nahatətəien, mɨne nokeikeiien, mɨne noien sə rəmher mo ikinan i, nənə in prən afafa, nəpɨn raməmisə tɨ tɨni mə trətui, Kumwesən trətui amasan tukwe muvehimɨru in.   
\c 3  
\s1 Noien səvəi elta me mɨne tikon me  
\p
\v 1 \x - \xo 3:1 \xt Wok Me 20:28\x*In i nəɡkiariien pərhien. Trɨni mɨnuə iərmama riti rokeikei mə truvehe iəmə asori sə ramətui tɨ nakalasia me, nənə, in rɨnokeikei wok riti sə ramasan.  
\v 2 \x - \xo 3:2 \xt Taet 1:6-9\x*Iəmə asori sə rauvehi wok nəha noien səvənhi traməkeikei mo iamɨnhi irə. Kəpwəh nətəien noien ərəha riti irə. In səvənhi pran kuatia a. Rɨpko mhə in iərmama sə ramənɨmwi pɨk, mətə in nətərɨɡien səvənhi raməmak amasan ia nəpɨn me. In iərmama sə kamsiai in. In iərmama sə raməsevər ia rukwənu səvənhi tɨ nərmama pwɨspwɨs me. In iahatən amasan riti.  
\v 3 Iərmama sə ramənɨmwi pɨk uə ramousi iərmama ko rɨpkuvehi mhə wok i. Mətə iərmama sə noien səvənhi ramasan məpou, rəpwəh nəvisəien, mɨpkokeikei pɨk mhə mane, in rukurən nuvehiien wok i.  
\v 4 In traməkeikei miri amasan nərmama kamharə ia nəkwai nimwə səvənhi, nənə mo nɨpwnətɨn me tuhəsiai in mho nəɡkiariien səvənhi.  
\v 5 Trɨni mɨnuə iərmama riti rɨreirei niri amasanien nərmama kamharə ia nəkwai nimwə səvənhi, nənə, trəfo miri amasan nakalasia me səvəi Kumwesən? In rɨreirei noien.  
\v 6 Iərmama rahatətə vi a ia Iesu rɨpkəmwhen mhə mə truvehi wok i kamo rərpwi tukwe mɨmwei pen ia nərəhaien sə Setan rɨno nənə Kumwesən rərpwɨn noien ərəha səvənhi.  
\v 7 \x - \xo 3:7 \xt 2Kor 8:21\x*Rəmwhen a mwi iərmama sə rauvehi wok iamɨnhi nərmama me fwe iruə tuhaməkeikei mhəni amasan in kamo in rɨmwei pen ia kwənkru səvəi Setan nənə kɨni ərəha in.   
\p
\v 8 Ia noien a mwi nəha tikon me noien səvənraha traməkeikei mo iamɨnhi irə. Irəha nərmama səməme kamsiai irəha. Nəɡkiariien səvənraha rɨpko mhə kəru. Həpkənɨmwi pɨk mhə nənɨmwiien skai rəmwhen ia waen. Irəha həpkokeikei pɨk mhə mane.  
\v 9 Irəha tuhaməkeikei mhəkwtəmhiri noien səvəi nahatətəien Kumwesən rɨno pui pehe ia nətərɨɡien səvənraha sə rəmher.  
\v 10 Nərmama səməme hokeikei mə tuhəuvehi wok səvəi tikon, nakalasia me tuhaməkeikei mhəkupwən mhətə amasan irəha. Trɨni mɨnuə həpkətə mhə noien ərəha riti ia nirəha, nənə, irəha həukurən nuvehiien wok nəha.   
\p
\v 11 \x - \xo 3:11 \xt Taet 2:3\x*Ia noien a mwi nəha nɨpran me səvəi tikon me\f + \fr 3:11 \ft Suatuk riti mwi tɨ nuvsiniien nəɡkiariien i ro iamɨnhi irə. “Ia noien a mwi nəha, tikon nɨpran me noien səvənraha traməkeikei mo iamɨnhi irə. Irəha nɨpran me səməme kamsiai irəha. Rɨpko mhə irəha nɨpran me səvəi nɨniien nɨkare iərmama uə nɨpran me səvəi nənɨmwiien, mətə irəha nɨpran səməme nərmama həukurən nətɨɡiteien ia nirəha ia narimnari me pam.”\f* noien səvənraha traməkeikei mo iamɨnhi irə. Irəha nɨpran me səməme kamsiai irəha. Rɨpko mhə irəha nɨpran me səvəi nɨniien nɨkare iərmama uə nɨpran me səvəi nənɨmwiien, mətə irəha nɨpran me səməme nərmama həukurən nətɨɡiteien ia nirəha ia narimnari me pam.   
\p
\v 12 Iərmama riti sə rauvehi wok səvəi tikon traməkeikei miri pran kuatia a, nənə, miri amasan nɨpwnətɨn me mɨne nərmama pam kamharə ia nəkwai nimwə səvənhi.  
\v 13 Nərmama səməme kamho amasan wok səvəi tikon nəɡhɨnraha tramasan irə, nənə, irəha tuhəpkehekɨr anan mhə mhəɡkiari ia nahatətəien səvənraha sə ruku pen tɨ Iesu Kristo.   
\p
\v 14 Təkwtəkwuni nəha, nəpɨn iakamrai nəkukuə i mik, rerɨk ramrhi mə trɨpko mhə tui iakuvehe mətoni ik.  
\v 15 \x - \xo 3:15 \xt Efes 2:19-22\x*Mətə trɨni mɨnuə iapkuvehe akwauakw mhə, nənə, nəkukuə i tro nukurənien i mik mə nəfe nəha noien ratukwatukw nərmama me ia nəkwai nimwə səvəi Kumwesən tuho. Nərmama ia nəkwai nimwə nəha kani irəha mə nakalasia me səvəi Kumwesən sə ramɨru, irəha həmwhen ia pos asori mɨne nəri skai kauvrhəkɨn nimwə ia təkuren, mamhɨrhan nəɡkiariien pərhien.  
\v 16 \x - \xo 3:16 \xt Jon 1:14, Mak 16:19\x*Nənə nɨpərhienien nəɡkiariien i kɨno pui pehe in nukune nahatətəien səkɨtaha rani nari riti rasori, mani mə,  
\q1 “In rɨməier pehe tukutaha nɨpwran rəmwhen ia nɨpwrataha.  
\q2 Nənɨmwɨn Ikinan rahatən amasan mə in iəmə atukwatukw.  
\q1 Naɡelo me hətoni in.  
\q2 Kəvisau irapw nəɡkiariien səvənhi ia tənəmtənə me.  
\q1 Nərmama me i ia təkure tɨprənə i həni nɨpərhienien irə.  
\q2 Kuvehi utə in revən fwe ia neiai.”   
\c 4  
\s1 Pol raməvəhaɡ m Timoti  
\p
\v 1 \x - \xo 4:1 \xt 2Tim 3:1, 2Tes 3:3, 1Jon 2:18, Jut 18\x*Nənɨmwɨn Ikinan rani irapw amasan mə tramevən ipaka tɨ nəpɨn sampam nənə nərmama nepwɨn tuharaka ia nahatətəien səvənraha, mhəuvən mhətərɨɡ pɨk ia nənɨmwɨn me səməme kamheikuə mɨne nəɡkiariien me səməme nəremhə me kamhahatən.  
\v 2 Nəɡkiariien me nəha ieikuə me nepwɨn tuhəni irapw. Nətərɨɡien səvəi ieikuə me nəha rɨnərəha anan ro pen həpkreɡi sas mhə fwe ia rerɨnraha noien ərəha me səməme irəha kamho.  
\v 3 \x - \xo 4:3 \xt Jen 9:3, Rom 14:6, 1Kor 10:30-31\x*Irəha tuhənise iərman tɨ niriien pran, nənə, mhənise mwi irəha tɨ nəniien nəveɡɨnien me nepwɨn. Mətə Kumwesən rɨno nəveɡɨnien me nəha mə tukəni. Nənə nərmama səməme kamhəukurən nəɡkiariien pərhien, həni nɨpərhienien irə, həukurən nuvehiien, mhəfwaki mhəni vivi Kumwesən tukwe, mhani.  
\v 4 \x - \xo 4:4 \xt Jen 1:31, Wok Me 10:15\x*Nəveɡɨnien me pam Kumwesən rɨno ramasan a. Nari riti riwən nərmama tuhəpwəh nənien. Nərmama həukurən nənien nəveɡɨnien me pam trɨni mɨnuə həfwaki mhəni vivi Kumwesən tukwe.  
\v 5 Nəɡkiariien səvəi Kumwesən mɨne nəfwakiien iamɨnhi krauo nəveɡɨnien me pam hamasan a tɨ nəniien.   
\p
\v 6 Trɨni mɨnuə ikani irapw nəɡkiariien i m piəvtaha me, ik iərmama riti sə ikamo tukwini amasan nari m Iesu Kristo. Nənə ramahatən mə ikɨmruə ia nəɡkiariien pərhien me səvəi nahatətəien səkɨtaha mɨne nəɡkiariien amasan kamahatən nərmama irə sə ikɨnesi pen raka.  
\v 7 \x - \xo 4:7 \xt 1Tim 1:4, 6:20, 2Tim 2:16\x*Tikəpwəh nətərɨɡien ia kwənaɡei eikuə me səməme nərmama həpkɨsiai mhə ia Kumwesən kamhəni. Nəpɨn me pam tikaməkeikei mamarkut mamo noien me səməme Kumwesən rokeikei.  
\v 8 \x - \xo 4:8 \xt 1Tim 6:6\x*Ikukurən trɨni mɨnuə ikamarkut mə nɨpwram trɨskai, noien nəha ramasan. Mətə trɨni mɨnuə ikamarkut nəpɨn me pam mə tiko noien me səməme Kumwesən rokeikei, noien nəha ramasan məpi raka. Trasitu ia niram ia nɨmɨruien səvəi ipwet mɨne mɨne nɨmɨruien sə truvehe kurirə.   
\p
\v 9 \x - \xo 4:9 \xt 1Tim 1:15\x*In i nəɡkiariien pərhien nənə kɨtaha pam tsaməkeikei mhəni nɨpərhienien irə.  
\v 10 \x - \xo 4:10 \xt 1Tim 2:3-4\x*Kɨtaha samarkut mamhəsese tɨ nəɡkiariien i mə sənəmri pen əknekɨn raka nətərɨɡien səkɨtaha ia Kumwesən sə ramɨru. In rauvehimɨru nərmama pam, mətə in rauvehimɨru pərhien irəha səməme kamhəni nɨpərhienien irə.   
\p
\v 11 Tikəvəhaɡ m nərmama mahatən narimnari me i.  
\v 12 \x - \xo 4:12 \xt Taet 2:15\x*Pwəh nərmama tuhəpwəh nətə puiien ik tɨ nəri nə mə ik təmaruə a riti, mətə tikəmwur ia nəpɨn me mə ik iərmama riti nəkur əfwaki me həukurən nukurirəien təmwki nɨsum ia nəɡkiariien, ia noien, ia nokeikeiien, ia nahatətəien, mɨne ia noien sə ratukwatukw məmher.  
\v 13 Tikaməkeikei mo wok i səvəi nəvsiniien Nəkukuə Ikinan m nərmama. Tikəvisau mahatən irəha ia nəɡkiariien pərhien. Pwəh ruvehe mo səim wok tramərer kupwən ia nɨmɨruien səim meste takuvehe.  
\v 14 \x - \xo 4:14 \xt 2Tim 1:6, Wok Me 6:6, 8:17\x*Timoti, Kumwesən rɨməuvei pehe nasituien səvənhi mik tɨ noien wok səvənhi. In rɨməuvei pehe nasituien nəha nəpɨn elta me səvəi nəfwakiien hənəmri utə rəɡɨnraha ia niram. Ia nəpɨn nəha profet me nepwɨn irəha mwi həməni irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rɨməni ia niram. Tikəpwəh nəpwəhien nasituien nəha raməmak auər a.   
\p
\v 15 \x - \xo 4:15 \xt 1Tim 5:22\x*Tikaməkeikei mo narimnari me nəha iakani. Tikamarə mamo wok me nəha pwəh nərmama pam hətoni nɨmɨruien səim mɨne wok səim rautə amasan.  
\v 16 Tikətui amasan tukw ik mɨne nəɡkiariien sə ikamahatən nərmama me irə. Nəpɨn me pam tiko iamɨnhi irə. Trɨni mɨnuə iko, nənə, tikuvehimɨru ik mɨne nərmama səməme kamhətərɨɡ ik.   
\c 5  
\s1 Nɨpran me nərman me səvənraha hemhə mhəpwəh irəha  
\p
\v 1 \x - \xo 5:1 \xt Lev 19:32\x*Tikəpwəh nəɡkiari skaiien m nərɡharə me, mətə tikəɡkiari amasan mɨnraha rəmwhen mə irəha tata me səim. Tikəɡkiari m ntəmaruə me rəmwhen mə irəha piam me,  
\v 2 məɡkiari m nɨprənemə me rəmwhen mə irəha mama me səim. Tikəɡkiari m nɨpran vi me rəmwhen mə irəha kɨtirimam me. Nəɡkiariien sə tikɨni pen tɨ nirəha i traməkeikei matukwatukw pam məmher.   
\p
\v 3 Nɨpran me nərman me səvənraha hemhə mhəpwəh irəha səməme kamharə əpa, nakalasia me tuhaməkeikei mhasitu ia nirəha.  
\v 4 Mətə mə nɨpwnəti nɨpran me nəha fwe uə nɨmwipwɨnraha me, tikahatən irəha i pwəh həukurən mə nəri sə irəha tuhəkupwən mho mhəsiai Kumwesən irə, in i tuhətui amasan tɨ nərmama səməme kamharə ia nəkwai nimwə me səvənraha. Noien nəha rəmwhen mə kamhərpwɨn tai nasituien m tata me səvənraha mɨne mama me mɨne kaha me. (Noien nəha ramasan ia nəmri Kumwesən mamo rerɨn raɡien.)  
\v 5 \x - \xo 5:5 \xt Luk 2:37, 18:7\x*Mətə pran sə iərman səvənhi remhə məpwəh in əpa anan ramarə, in raməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səvənhi ia Kumwesən. Ia nəpɨn me pam ia nəpɨn mɨne ia ran raməfwaki m Kumwesən mə trasitu irə.  
\v 6 Mətə pran sə ro iamɨnhi, trɨni mɨnuə ramətərɨɡ pɨk tɨ narimnari me səvəi nɨpwran tɨ nɨreɡiien ramasan irə, in ramɨru, mətə ia nənɨmwɨn rəmwhen mə ruvamhə raka.  
\v 7 Tikuvei pen nəvəhaɡien me i mɨnraha mə irəha tuhaməkeikei mamho. Pwəh kəpwəh nətoniien nərəhaien riti ia nirəha.  
\v 8 Iərmama riti traməkeikei mətui amasan tɨ nəkur imwəni me, nənə mukupwən mətui amasan tɨ səməme kamharə ia nəkwai nimwə səvənhi. Mətə trɨni mɨnuə rɨpko mhə, ramahatən pen mə in rɨpkahatətə pərhien mhə ia Kumwesən. In rərəha məpi raka iərmama sə rɨpkahatətə mhə.   
\p
\v 9 Trɨni mɨnuə pran riti səvənhi iərman remhə məpwəh in, mətə nuk səvənhi rɨpkeste mhə ihi sikisti, tikəpwəh nɨrai penien nəɡhɨn ia nəkukuə səvəi nasituien. Ikukurən nɨrai penien nəɡhɨn trɨni mɨnuə fwe kupwən səvənhi iərman kuatia a,  
\v 10 \x - \xo 5:10 \xt Hip 13:2\x*nənə nəɡhɨn ramasan ia noien amasan me səvənhi, rəmwhen mə rɨnətui amasan tɨ nɨpwnətɨn me mamevən meste həpwinari, maməsevər ia rukwənu səvənhi tɨ nərmama pwɨspwɨs me, mamaikuas ia nɨsui nərmama me səvəi Kumwesən, mamasitu ia iavən ərəha me. Trɨni mɨnuə ramo noien amasan me pam iamɨnhi, ikukurən nɨrai penien nəɡhɨn ia nəkukuə nəha.   
\p
\v 11 Mətə tikəpwəh nɨrai penien səməme həpkəprənemə mhə. Kurirə trɨni mɨnuə nətərɨɡien səvəi nesi penien mwi iərman ruvehe mɨskai ia rerɨnraha məpi raka nətərɨɡien səvənraha ia Kristo, nənə irəha hənuə tuhesi pen mwi nərman,  
\v 12 nənə tukəkiri irəha mɨnuə həno noien ərəha mhərui nəɡkiariien səvənraha mɨne nəfe həməni fwe kupwən mə tuho.  
\v 13 \x - \xo 5:13 \xt 2Tes 3:11\x*Nənə rərəha mwi tɨ nəri nə mə tuhəuvehe mho irəha rarpaha me, mhəuvən ia nimwə riti mhəier mhəuvən ia riti. Nənə tuhəpkuvehe əpa mhə mho irəha rarpaha me, mətə tuhəuvehe mwi mho irəha nɨpran me kamhəni nɨkare iərmama, nənə mhəpwəh noien wok, mamhəni nəɡkiariien me rɨpkatukwatukw mhə mə tuhəni.  
\v 14 \x - \xo 5:14 \xt 1Kor 7:9\x*Ro iamɨnhi irə iakani pen tɨ nɨpran me nəha səməme həpkəprənemə mhə mə ramasan tuhesi pen mwi nərman, mhərəhi nɨpwnətɨnraha me, mhətui amasan tɨ nərmama səməme kamharə ia nəkwai nimwə me səvənraha. Nənə trɨni mɨnuə ho iamɨnha irə, nənə nərmama səməme haməmwəki kɨtaha ko həpkɨni mhə nəɡkiariien ərəha riti mhəuəsi kɨtaha irə.  
\v 15 Mətə nɨpərhienien nɨpran me nepwɨn hənəpwəh raka suatuk atukwatukw nənə mamhəkurirə Setan təkwtəkwuni.   
\p
\v 16 Nɨpran me i səməme kamhəni nɨpərhienien ia Iesu tuhaməkeikei mhətui amasan tɨ nɨpran me i ia kwənəkwus səvənraha səməme nərman me səvənraha hemhə mhəpwəh irəha. Irəha tuhəpwəh naraka penien irəha m nakalasia me mə tuhamətui amasan tɨ nirəha. Nənə ro iamɨnhi irə nakalasia me tuhəukurən nasituien ia nɨpran me i səməme nərman me səvənraha hemhə mhəpwəh irəha əpa anan kamharə.   
\p
\v 17 \x - \xo 5:17 \xt 1Kor 16:18\x*Nəmə asori me səvəi nəfwakiien səməme kamhəiri amasan nakalasia me, nakalasia me tuhaməkeikei mhəsiai irəha, nənə mhərəku irəha. Tuhəkupwən mho iamɨnhi irə ia elta me səməme kamhəsese mamhəvisau mamhahatən.  
\v 18 \x - \xo 5:18 \xt 1Kor 9:9, Mat 10:10\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Nəkukuə Ikinan rani mə, “Tihəpwəh nərihi təriniien tərhui kau nəpɨn rameivə testesi kwənuni wit mə tekɨn trier raka.” Nənə Nəkukuə Ikinan rani mwi mə, “Iərmama sə ramowok ratukwatukw mə tukərəku in.”  
\v 19 \x - \xo 5:19 \xt 2Kor 13:1\x*Tikəpwəh nətərɨɡien nəɡkiariien səvəi iərmama kuatia a sə rani mə elta riti səvəi nəfwakiien ramo noien ərəha, mətə mə iərmama kəru uə kahar kamharni, nənə, ikətərɨɡ ia səvənrahar nəɡkiariien.  
\v 20 \x - \xo 5:20 \xt Kal 2:14, Efes 5:11\x*Nənə elta me nəha səməme kamho noien ərəha, tikɨnise irəha ia nəmri nərmama pam mə elta me nepwɨn mwi tuhəhekɨr noien noien ərəha.   
\p
\v 21 Ia nəmri Kumwesən, Iesu Kristo, naɡelo me səməme Kumwesən rɨmərfi raka irəha, iakani pehe tukw ik i mə tikaməkeikei mamesi pen nəɡkiariien me səiou ia noien sə ratukwatukw. Tikəpwəh noien noien əpə iti m iərmama riti, nənə, mo mwi səpə iti m iərmama riti mwi. Mətə tiko rəmnəmwhen ia nirəha pam.   
\p
\v 22 Tikəpwəh nəmri utə akwauakwien rəɡɨm mi ia iərmama riti məfwaki pen min mə truvehi wok səvəi nəfwakiien. Trɨni mɨnuə in iərmama riti səvənhi fwe ikɨn nərəhaien, nənə, səvənhi nərəhaien trarə ia niram rəmwhen mə ik mwi ikɨməuvehi nərəhaien səvənhi. Mətə ia nəpɨn me pam tikəmher.   
\p
\v 23 (Rɨpkamasan mhə mə tikamənɨmwi a nui, mətə ramasan mə tikənɨmwi ouihi waen kwopti pwəh rasitu ia tɨpwɨm mɨne nemhəien me sə ramo ik ia nəpɨn me.)  
\v 24 Noien ərəha me səvəi nərmama nepwɨn həuvəier irapw raka, nəri auər a mə nəpɨn sə Kumwesən trərpwɨn noien ərəha irə rɨpkuvehe mhə ihi, mətə noien ərəha me səvəi nərmama nepwɨn tuhəpkier irapw kurirə.  
\v 25 Rəmwhen a mwi noien amasan me səvəi nərmama nepwɨn həuvəier irapw raka nənə səməme kamhərkwafə ihi təkwtəkwuni, irəha mwi tuhaməkeikei mhəier irapw.   
\c 6  
\s1 Slef me tuhaməkeikei mhəsiai nəmə asori me səvənraha  
\p
\v 1 \x - \xo 6:1 \xt Efes 6:5\x*Pwəh slef me pam həsiai amasan nəmə asori me səvənraha kamo nərmama nepwɨn həni ərəha nəɡhi Kumwesən mɨne nəɡkiariien səkɨtaha samahatən nərmama irə.  
\v 2 \x - \xo 6:2 \xt Flm 16\x*Slef me səməme nəmə asori me səvənraha kamhəni nɨpərhienien ia Iesu irəha tuhəpwəh noien nəha kamhəni mə, “Eh, iəmə asori nəha in piəvtaha a riti,” nənə, irəha tuhəpkɨsiai amasan mhə. Mətə irəha tuhaməkeikei mho pɨk mwi wok ia rerɨnraha pərhien, tɨ nəri nə mə səvənraha iəmə asori in iərmama riti sə rani nɨpərhienien ia Iesu, nənə irəha hokeikei in. Tikahatən narimnari me i, mɨni pen tɨ nərmama mə tuhaməkeikei mamho.   
\s1 Noien səvəi nokeikei pɨkien mane  
\p
\v 3 \x - \xo 6:3 \xt 2Tim 1:13, Kal 1:6-9\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti ramahatən nərmama, nəɡkiariien səvənhi traməkeikei mesi pen nəɡkiariien atukwatukw səvəi Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha mɨne nəɡkiariien kamahatən nərmama irə sə ro ikinan i. Mə in ramahatən nəɡkiariien me nepwɨn ropə ia nəɡkiariien nəha,  
\v 4 in ramərpwi in, mɨpkukurən anan mhə nari. Nətərɨɡien səvənhi ramemhə rokeikei pɨk nəɡkiariien tɨ nəresien me səməme kamhəvi pehe nəmwəkiien mɨne nəvisəien. Noien nəha ro nərmama kamhəni ərəha nəɡhɨnraha me, nənə, mamhətərɨɡ ərəha ia nirəha me,  
\v 5 \x - \xo 6:5 \xt 2Tim 3:8, 4:4, Taet 1:14\x*ia nəpɨn me pam kamhousari. Noien nəha səvəi nərmama səməme nətərɨɡien səvənraha rərəha. Irəha kamhəruei ia nəɡkiariien pərhien, mamhəni mə noien nəkwai Kumwesən in suatuk riti səvəi nuvehiien mane mɨne nautə.   
\p
\v 6 \x - \xo 6:6 \xt 1Tim 4:8, Fil 4:11-12, Hip 13:5\x*Nɨpərhienien, trɨni mɨnuə kɨtaha samo nəkwai Kumwesən, noien nəha trasitu asori ia kɨtaha, mətə tsaməkeikei mamhaɡien a, nəri auər a mə səkɨtaha nautə rouihi a uə rasori.  
\v 7 \x - \xo 6:7 \xt Job 1:21, Pri 5:15\x*Səukurən mə nəpɨn sənətui pehe ia tɨprənə i, nənə, mhəpkuvehi mə nari riti mhəuvehe. Nənə nəpɨn tsemhə irə, ko səpkuvehi mhə mwi nari riti mhərərɨɡ.  
\v 8 \x - \xo 6:8 \xt Prov 30:8\x*Mətə trɨni mɨnuə sənətaha nəveɡɨnien mɨne tɨnari səkɨtaha rəmwhen a, nənə kɨtaha tsaɡien.  
\v 9 \x - \xo 6:9 \xt Prov 23:4, 28:22\x*Nərmama səməme hokeikei pɨk mə nautə səvənraha trasori, nənə rɨməru a tɨ nirəha mə tuho noien ərəha me rɨpɨk. Rəmwhen ia kwənkru riti rəkure tərini irəha ia təpuapəɡ səvəi nərəhaien, nənə, irəha hokeikei mə tuho narimnari me rɨpɨk səməme həpkamasan mhə tɨ nirəha mamhouraha irəha. Nənə nokeikeiien səvəi narimnari ərəha me nəha trouraha nɨmɨruien səvənraha.  
\v 10 \x - \xo 6:10 \xt Efes 5:5\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə noien səvəi nokeikei pɨkien mane in nukune noien ərəha me səpəmsəpə. Noien nəha ruvəiri raka raka nərmama nepwɨn ia nahatətəien səkɨtaha, mo irəha ho noien me rɨpɨk təkwtəkwuni rerɨnraha raməmisə tukwe rəmwhen mə həpi atukw a irəha ia nau.   
\s1 Pol raməvəhaɡ m Timoti  
\p
\v 11 \x - \xo 6:11 \xt 2Tim 2:22\x*Mətə ik iərmama səvəi Kumwesən tikaraka məpwəh nevənien ipaka tɨ noien ərəha me nəha. Tikamarə mamo natukwatukwien, mamo nəkwai Kumwesən, mamahatətə ia Kristo, mamo nokeikeiien, mamərer əknekɨn, mamo ik iəmə noien səim ramasan məpou.  
\v 12 \x - \xo 6:12 \xt 1Kor 9:25-26, 1Tim 1:18, 2Tim 4:7\x*Naruaɡənien amasan səvəi nahatətəien, tikaruaɡən irə, muvehi əknekɨn nɨmɨruien rerɨn sə Kumwesən rɨnəkwein ik tukwe fwe kupwən nəpɨn ikɨməni irapw amasan nahatətəien səim ia nəmri nərmama həpɨk.  
\v 13 \x - \xo 6:13 \xt Jon 18:36-37, Jon 19:11\x*Kumwesən in nukune nɨmɨruien. Iesu Kristo in iərmama sə rɨməni irapw amasan nəɡkiariien pərhien ia nəmri Ponjes Paelat. Ia nənimenrau iakani pehe tukw ik i mə  
\v 14 tikaməkeikei mo nəɡkiariien i kuvei pehe mik. Tiko ia suatuk sə rəmher. Pwəh nərmama həpwəh nətoniien nərəhaien riti ia niram. Tiko iamɨnhi irə mamevən meste Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo truvehe mwi.  
\v 15 \x - \xo 6:15 \xt Dut 10:17, Rev 17:14\x*Nuveheien səvənhi Kumwesən tro rier pehe ia nəpɨn atukwatukw səvənhi. In Kumwesən sə kaməɡnəɡɨni in. In əpa ramərɨmənu ia narimnari me pam. In Kiɡ sə rasori ia kiɡ me. Nənə in Iərɨmənu sə rasori ia nərɨmənu me.  
\v 16 \x - \xo 6:16 \xt Eks 33:20\x*In əpa rɨpkemhə mhə mamarə rerɨn ia kwopun riti rukuraan ikɨn, nənə, iərmama riti ko rɨpkevən mhə ipaka. Iərmama riti rɨpkətoni raka mhə in, nənə, tɨpkətoni mhə mwi. Pwəh nɨsiaiien mɨne nərɨmənuien sə trɨpkiwən mhə krauevən tukwe in. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.   
\p
\v 17 \x - \xo 6:17 \xt Sam 62:10, Luk 12:20\x*Tikəɡkiari m nərmama me nautə səvənraha rasori ia nɨtətə səvəi ipwet mɨne, mɨni pen tɨ nirəha i mə tuhəpwəh nuvehi utə pɨkien irəha, mhəpwəh nəmri pen əknekɨnien nətərɨɡien səvənraha ia nautə, nautə səvəi təkwtəkwuni a mətə trakwakwi riwən. Irəha tuhaməkeikei mhəmri pen əknekɨn nətərɨɡien səvənraha ia Kumwesən sə rauvei pehe narimnari me rɨpɨk m kɨtaha mə rerɨtaha traɡien.   
\p
\v 18 Tikɨni pen tɨ nirəha i mə tuhaməkeikei mho noien amasan. Pwəh noien amasan me nəha səvənraha hasori mhəmwhen ia nautə səvənraha. Irəha tuhaməkeikei mhasitu mhəriari m nərmama.  
\v 19 \x - \xo 6:19 \xt Mat 6:20\x*Noien nəha rəmwhen mə hənoeite nautə me rɨpɨk sə trasitu ia nirəha kurirə. Nənə irəha həukurən nuvehiien nɨmɨruien i nɨmɨruien pərhien.   
\p
\v 20 \x - \xo 6:20 \xt 1Tim 4:7, 2Tim 1:14\x*Timoti, Kumwesən rɨnəmri pehe raka nəɡkiariien amasan səvənhi ia rəɡɨm. Tikaməkeikei mətui amasan tukwe, məpwəh nətərɨɡien ia nəɡkiariien auər a me səvəi tɨprənə i uə nəɡkiariien me kani mə nəɡkiariien sə kauvehi nukurənien irə, mətə rekəm neikuəien.  
\v 21 \x - \xo 6:21 \xt 1Tim 1:6, 2Tim 2:18\x*Nərmama nepwɨn kamhəkurirə ia nukurənien nəha, nənə, mhənəpwəh nahatətəien səvənraha.  
\p Pwəh namasanien tramarə tukumiaha.