\id 1CO - Kwamera Translation (after typesetting 0613) 
\h Fas Korin 
\toc1 Fas Korin 
\toc2 Fas Korin 
\toc3 1Kor 
\mt1 Fas Korin  
\imt1 Nəɡkiariien sə rani mə nəfe i nəkukuə  
\ip Nəkukuə i kani mə Fas Korin Pol rɨmərai revən tɨ nakalasia me fwe Korin ia nuk 55. Pol ramarə fwe Efesas mərhi pen nəkukuə i revən tɨ nakalasia me fwe Korin tɨ nɨrɨpwenien nəkukuə səvənraha. Korin raməmak ia nɨkare təsi Metiterenian. In taon asori riti. Səvənhi nautə rasori. Mətə noien səvəi nəkur Korin rərəha. Ia tənəmtənə me pam nərmama həukurən mə Korin in taon ərəha riti. Tɨ nəri nə mə nakalasia me fwe Korin həuvehe vi a mhahatətə ia Iesu Kristo, rəknekɨn tɨ nirəha tɨ noien noien amasan. Irəha kamho ihi noien ərəha. Nakalasia me fwe Korin haməvisə mɨnraha me. Irəha nepwɨn kamho noien ərəha anan. Pol rɨrai nəkukuə i məɡkiari skai mɨnraha mamahatən irəha mə irəha tuhəfarə irə. In rɨrai nəɡkiariien me nepwɨn ia nəkukuə i mə trahatən irəha ia narəien səvənraha. Trɨni mɨnuə irəha hesi pen nəɡkiariien me nəha nənə tuhəukurən noien amasan mɨne noien ərəha.  
\c 1  
\p
\v 1 Iou Pol, iou aposol riti səvəi Iesu Kristo, tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨno rəmwhen ia sə in rokeikei, məkwein iou mə tako wok i, mɨne piəvtaha Sostenes.   
\p
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt 1Kor 6:11, Wok Me 9:14\x*Nəkukuə i rauvehe tukumiaha nakalasia me səvəi Kumwesən fwe taon nəha Korin, kɨmiaha nərmama me i Iesu Kristo rɨnəpərhi kɨmiaha hiəmher, nənə Kumwesən rɨnəkwein kɨmiaha mə nəkur ikinan me səvənhi, kɨmiaha mɨne nərmama ia kwopun me pam səməme hiaməfwaki m Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha sə in Iərɨmənu səkɨtaha pam.   
\p
\v 3 \x - \xo 1:3 \xt Rom 1:7\x*Pwəh Kumwesən Tata səkɨtaha mɨne Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha trouəriari pehe namasanien mɨne nəmərinuien m kɨmiaha.   
\s1 Pol rani vivi Kumwesən tɨ nakalasia me fwe Korin  
\p
\v 4 Ia nəpɨn me iakani vivi Kumwesən tukumiaha, tɨ nəri nə mə rɨnəriari pehe namasanien səvənhi m kɨmiaha ia Iesu Kristo,  
\v 5 mo hiəuvehe mhəmwhen ia iərmama riti nautə səvənhi rasori. Nautə nəha in nəha nɨniien me pam mɨne nukurənien me pam hiaməuvehi raku pen tɨ Iesu Kristo.  
\v 6 Kumwesən rɨnəriari namasanien nəha m kɨmiaha iamɨnha irə tɨ nəri nə mə kɨmiaha hiaməni mə nəɡkiariien sə raməvisau Kristo ro nɨpərhienien.  
\v 7 \x - \xo 1:7 \xt Luk 17:30, 2Tes 1:7, Taet 2:13\x*Ro pen kɨmiaha hiəuvəuvehi raka nɨskaiien me pam səməme Nənɨmwɨn Ikinan rauvehi pehe, hiaməuvehi mamheitenhi nəpɨn nəha tukətoni Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo trier pehe.  
\v 8 \x - \xo 1:8 \xt Fil 1:6, 1Tes 3:13, 5:23\x*In tro kɨmiaha hiərer əknekɨn meste nəpɨn sampam mə tukəpwəh nətoniien noien ərəha riti ia kɨmiaha ia nəpɨn nəha Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha truvehe mwi irə.  
\v 9 \x - \xo 1:9 \xt 1Jon 1:3, 1Kor 10:13, 1Tes 5:24\x*Kumwesən ramo nəɡkiariien səvənhi ia nəpɨn me. In rɨnəkwein kɨmiaha, mo kɨmiaha hiəuvehe mho kuatia kɨmiaha tɨni, Iesu Kristo, sə in Iərɨmənu səkɨtaha.   
\s1 Nakalasia me fwe Korin kamheitehieitehi kusen səvənraha  
\p
\v 10 \x - \xo 1:10 \xt Fil 2:2\x*Piak me, ia nəɡhi Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha iakaməres skai tukumiaha mə kɨmiaha pam tihəni a nari kuatia, mhəpwəh noien mə nətərɨɡien riti truvehe meitehi kɨmiaha. Mətə nəpɨn me nətərɨɡien səkɨmiaha mɨne rerɨmiaha trouvehe rouo kuatia.  
\v 11 Iakani iamɨnhi irə, piak me, tɨ nəri nə mə nəkur imwei Kloe nepwɨn haməni pehe tukw iou i mə kɨmiaha hiaməvisə.  
\v 12 \x - \xo 1:12 \xt 1Kor 3:4, Wok Me 18:24-28, Jon 1:42\x*Nɨpwrai nəɡkiariien sə iakani ro iamɨnhi irə. Kɨmiaha kuatia kuatia hiaməɡkiari. Riti rani mə, “Iou iərmama səvəi Pol.” Riti rani mə, “Iou iərmama səvəi Apolos.” Riti rani mə, “Iou iərmama səvəi Pita.” Riti rani mə, “Iou iərmama səvəi Kristo.”   
\p
\v 13 Hiənuə ko hieitehieitehi Kristo iamɨnha irə? Rəfo? Kɨnərui tərini pen iou Pol ia nei kamarkuaui tukumiaha? Uə kɨno baptaes ia kɨmiaha ia nəɡhi Pol?  
\v 14 \x - \xo 1:14 \xt Wok Me 18:8, Rom 16:23\x*Iou iakamɨni tanak tɨ Kumwesən mə iapko mhə paptaes ia kɨmiaha riti, mətə iakɨno a paptaes ia Krispas mɨne Kaius.  
\v 15 Rerɨk raɡien iamɨnha irə tɨ nəri nə mə iərmama riti ko rɨpkɨni mhə mə kɨno baptaes irə ia nəɡhɨk.  
\v 16 \x - \xo 1:16 \xt 1Kor 16:15\x*(Nɨpərhienien iakɨno mwi paptaes ia Stefanas mɨne nərmama me fwe ia nəkwai nimwə səvənhi. Kurirə ia in, iakenouenou mə iakɨno mwi baptaes ia iərmama riti uə rekəm.)  
\v 17 \x - \xo 1:17 \xt Mat 28:19, Jon 4:2\x*Kɨmiaha hiəukurən mə Kristo rɨpkərhi pehe mhə iou mə tako paptaes ia nərmama, mətə rərhi pehe iou mə takəvisau irapw nəɡkiariien amasan səvənhi. Iakaməvisau irapw nəɡkiariien amasan nəha mɨpkesi pen mhə nukurənien səvəi iərmama kamo nei kamarkuaui səvəi Kristo ruvehe nɨskaiien səvənhi riwən.   
\s1 Kristo in nukurənien mɨne nɨskaiien səvəi Kumwesən  
\p
\v 18 \x - \xo 1:18 \xt 2Kor 4:3, Rom 1:16\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nəvisauien Kristo ia nei kamarkuaui ro narɨsien i tɨ nərmama səməme kamhəuvən mə tuhemhə, mətə tukutaha i nərmama səməme Kumwesən rauvehimɨru kɨtaha, nəvisauien nəha in nɨskaiien səvəi Kumwesən.  
\v 19 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Iou takouraha nukurənien səvəi nərmama səməme həukurən amasan nari,  
\q2 nənə mo nəri auər a ia nukurənien səvəi nahatən me.”   
\p
\v 20 \x - \xo 1:20 \xt Aes 19:12, Aes 33:18, Aes 44:25, Job 12:17\x*Iərmama sə rukurən amasan nari in pəku? Iahatən pəku səvəi Loa? Iərmama sə rarɨpwen nəresien me ia tɨprənə i in pəku? Həiwən! Kumwesən rɨno nukurənien səvəi nərmama ia tɨprənə i ruvehe mo narɨsien irə.  
\v 21 \x - \xo 1:21 \xt Mat 11:25\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə ia nukurənien səvəi Kumwesən in rɨno mə nərmama səvəi tɨprənə i tuhəpwəh nukurənien in ia nukurənien səvənraha. Mətə Kumwesən rerɨn raɡien mə truvehimɨru nərmama səməme kamhəni nɨpərhienien ia nəɡkiariien i kɨtaha saməvisau irə, nəɡkiariien sə nərmama haməni mə ro narɨsien irə.  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt Mat 12:38, Wok Me 17:28,32\x*Nəkur Isrel hokeikei mə tuhətoni nɨmtətien me. Nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel kamhətui nukurənien,  
\v 23 \x - \xo 1:23 \xt Rom 9:32, 1Kor 2:14\x*mətə kɨtaha saməvisau Kristo kɨnərui tərini pen in ia nei kamarkuaui. Nəɡkiariien nəha nəkur Isrel kamhapəti irə mamhəmwei, nənə nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel kamhəni mə nəɡkiariien nəha ro narɨsien i.  
\v 24 \x - \xo 1:24 \xt Kol 2:3\x*Mətə nərmama səməme Kumwesən rɨnəkwein irəha, nəkur Isrel nepwɨn mɨne nərmama nepwɨn rɨpko mhə irəha nəkur Isrel, irəha hənətoni mə Kristo in nɨskaiien səvəi Kumwesən mɨne nukurənien səvəi Kumwesən.  
\v 25 \x - \xo 1:25 \xt 2Kor 13:4\x*Noien nəha səvəi Kumwesən sə nərmama kamhəni mə ro narɨsien i rukurən nari məpi raka nukurənien səvəi nərmama pam. Nənə noien nəha səvəi Kumwesən sə nərmama kamhəni mə nɨskaiien səvənhi riwən rɨskai məpi raka noien səvəi nərmama pam.   
\p
\v 26 \x - \xo 1:26 \xt Mat 11:25, Jon 7:48, Jem 2:1-5\x*Piak me, rerɨmiaha tramrhi nəpɨn Kumwesən rɨnəkwein kɨmiaha irə fwe kupwən. Ia nəpɨn nəha kɨmiaha hiəpɨk hiəpkukurən mhə nari ia nəmri nərmama. Kɨmiaha hiəpɨk hiəpkuvehi mhə nɨskaiien, rɨpko mhə kɨmiaha hiəpɨk nɨpwnəti nəmə asori me nepwɨn.  
\v 27 Mətə Kumwesən rɨmərfi narimnari me səməme nərmama ia təkure tɨprənə i haməni mə ro narɨsien i, mə ia noien nəha in tro naurɨsien m nərmama səməme həukurən nari. In rɨmərfi narimnari me səməme nərmama ia təkure tɨprənə i haməni mə nɨskaiien səvənraha riwən, mə ia noien nəha in tro naurɨsien m nərmama səməme nɨskaiien səvənraha rarə.  
\v 28 In rɨmərfi narimnari auər a me, mɨne narimnari me kamətə ərəha irəha, mə ia noien nəha in tro nərmama me kamətə irəha mə irəha nərmama anan me nepwɨn tuhəuvehe mho nərmama auər a ia nirəha.  
\v 29 \x - \xo 1:29 \xt Rom 3:27, Efes 2:9\x*Kumwesən rɨno iamɨnhi irə mə iərmama riti riwən trəɡkiari ərpwi ia nənimen.  
\v 30 \x - \xo 1:30 \xt Jer 23:5-6, Jon 17:19, 2Kor 5:21\x*Mətə in rɨno kɨmiaha hiəuvehe mho kuatia kɨmiaha Iesu Kristo. Nənə Kristo in nukurənien səkɨtaha ruku pen tɨ Kumwesən. In rɨno kɨtaha səuvehe mhatukwatukw ia nəmri Kumwesən. In rɨno kɨtaha səuvehe mho nəkur ikinan me səvənhi. In rɨnərəku suatuk mɨfi raka nari ia kɨtaha.  
\v 31 \x - \xo 1:31 \xt Jer 9:24, 2Kor 10:17\x*Ro iamɨnhi irə, rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Pwəh iərmama sə raməɡkiari ərpwi, trəɡkiari ərpwi a ia narimnari me səməme Iərɨmənu səkɨtaha rɨno.”   
\c 2  
\p
\v 1 \x - \xo 2:1 \xt 1Kor 1:17\x*Piak me, nəpɨn iakɨməuvehe tukumiaha, iakuvehe mɨni irapw tukumiaha nəɡkiariien i Kumwesən rɨnərkwafə irə fwe kupwən, mətə iapkɨni irapw mhə nəɡkiariien uə nukurənien sə rutə pɨk, rekəm.  
\v 2 \x - \xo 2:2 \xt Kal 6:14\x*Nəpɨn iakɨnamarə kɨtaha m kɨmiaha, rerɨk rɨskai mə tapkɨni irapw mhə mwi nari riti, mətə Iesu Kristo a mɨne nemhəien səvənhi ia nei kamarkuaui.  
\v 3 \x - \xo 2:3 \xt Wok Me 18:9, 2Kor 10:1\x*Nəpɨn iakɨməuvehe mətoni kɨmiaha, nɨskaiien səiou riwən anan, mamhekɨr ia nəpɨn me, mamətəmnɨmwɨn.  
\v 4 \x - \xo 2:4 \xt 1Tes 1:5\x*Nənə nəɡkiariien səiou mɨne nəvisauien səiou, iapkɨni irapw mhə mesi pen nukurənien səvəi nərmama tɨ nuvi peheien kɨmiaha. Mətə nəpɨn iakɨnəɡkiari, hiətoni nɨskaiien səvəi Kumwesən mɨne wok səvəi Nənɨmwɨn Ikinan.  
\v 5 Iakɨno iamɨnha irə mə nahatətəien səkɨmiaha trəpwəh nərer penien ia nukurənien səvəi nərmama, mətə trərer pen ia nɨskaiien səvəi Kumwesən.   
\s1 Nukurənien sə rauku pen tɨ Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən  
\p
\v 6 \x - \xo 2:6 \xt Efes 4:13, Fil 3:15\x*Mətə nɨpərhienien, nərmama me i həuvəskai raka ia nɨmɨruien səvənraha, kɨmaha iahaməvəhaɡ mɨnraha ia nukurənien. Mətə nukurənien nəha rɨpkuku pehe mhə tɨ tɨprənə i uə ia nəmə asori me səməme kamhərɨmənu ia tɨprənə i. Nəmə asori me nəha tuhəuvehe mho nəmə auər a ia nirəha.  
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt Rom 16:25\x*Mətə kɨmaha iahaməɡkiari ia nukurənien səvəi Kumwesən sə rɨnamərkwafə fwe kupwən nərmama me həpkətoni mhə. Nukurənien nəha Kumwesən rɨnəmri raka fwe tui anan mə truvehi utə kɨtaha irə tsəuvehi nasoriien.  
\v 8 \x - \xo 2:8 \xt Luk 23:34, Jem 2:1\x*Nərmama səməme kamhərɨmənu ia tɨprənə i irəha pam həpkukurən mhə nəɡkiariien nəha. Ko həpkukurən həpkərui tərini pen mhə Iərɨmənu asori səkɨtaha ia nei kamarkuaui.  
\v 9 Mətə rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Iərmama riti riwən rɨnətə raka ia nənimen,  
\q2 uə ruvəreɡi raka ia nəkwəreɡɨn,  
\q1 uə rerɨn ruvərhi raka  
\q1 nəfe Kumwesən rɨnəpnəpenə irə mə truvei pen m nərmama səməme hokeikei in.”   
\m
\v 10 \x - \xo 2:10 \xt Mat 13:11\x*Mətə Kumwesən rɨno pui pehe narimnari me nəha m kɨtaha ia Nənɨmwɨn səvənhi.  
\p Nənɨmwɨn səvənhi rukurən noien iamɨnha irə tɨ nəri nə mə in ramətə pui narimnari me pam, mamətə pui mwi nətərɨɡien səvəi Kumwesən sə rəmwhenɨmw.  
\v 11 \x - \xo 2:11 \xt Prov 20:27\x*Narimnari me səməme iərmama rerɨn ramrhi, nənɨmwɨn əpa səvənhi fwe imwə rukurən. Ia noien a mwi nəha, narimnari me nəha səməme Kumwesən rerɨn ramrhi, Nənɨmwɨn əpa səvənhi rukurən.  
\v 12 \x - \xo 2:12 \xt Jon 16:13-14\x*Nənɨmwɨn i kɨməuvei pehe m kɨtaha rɨpko mhə Nənɨmwɨn səvəi tɨprənə i, mətə Nənɨmwɨn sə raku pen tɨ Kumwesən. Kɨməuvei pehe m kɨtaha mə tsəukurən nəfe Kumwesən rauvei pehe auər a m kɨtaha.  
\v 13 \x - \xo 2:13 \xt 1Kor 2:4\x*In i nəɡkiariien i kɨmaha iahaməni irapw. Nənə nukurənien səvəi nərmama rɨpkahatən mhə kɨmaha ia nəɡkiariien me nəha, mətə Nənɨmwɨn nəha rɨnahatən kɨmaha irə. Nənə iahaməni irapw nəɡkiariien pərhien me səvənhi ia nəɡkiariien me səməme in rauvei pehe.  
\v 14 \x - \xo 2:14 \xt Jon 8:47, 14:17, 1Kor 1:23\x*Iərmama sə Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən riwən irə ko rɨpkuvehi mhə narimnari me Nənɨmwɨn nəha raməriari pehe i. In rətoni narimnari me nəha ho a narɨsien irə. Ko rɨpkukurən mhə irəha tɨ nəri nə mə kaukurən narimnari me nəha ia Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən.  
\v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1Jon 2:20\x*Iərmama Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən ramarə irə raməkiri mamətə sas narimnari me pam, mətə iərmama riti riwən ko rəkiri noien səvəi iərmama nəha.  
\v 16 \x - \xo 2:16 \xt Rom 11:34\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Sin rukurən nətərɨɡien səvəi Iərɨmənu səkɨtaha  
\q2 mə trahatən in?”  
\m Mətə kɨtaha saməuvehi nətərɨɡien səvəi Kristo.   
\c 3  
\s1 Kumwesən əpa trəkiri wok səvəi nərmama me səvənhi  
\p
\v 1 \x - \xo 3:1 \xt Jon 16:12\x*Piak me, fwe kupwən, nəpɨn iakɨnamarə kɨtaha m kɨmiaha, ko iapkəɡkiari mhə m kɨmiaha rəmwhen iakaməɡkiari m nərmama Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən rɨnarə raka ia nirəha, mətə iakɨnəɡkiari m kɨmiaha rəmwhen mə kɨmiaha nərmama me a səvəi tɨprənə, uə kɨmiaha nəkwərhakwərha me a ia nɨmɨruien vi səkɨmiaha ia Kristo.  
\v 2 \x - \xo 3:2 \xt Hip 5:12-13, 1Tes 2:2\x*Nəpɨn iakɨnamahatən kɨmiaha rəmwhen iakauvei pehe a nəveɡɨnien mərməru m kɨmiaha. Iapkuvei pehe mhə nəveɡɨnien sɨkai m kɨmiaha tɨ nəri nə mə kɨmiaha hiəpkəmwhen mhə tɨ nəniien nəveɡɨnien sɨkai. Nənə nɨpərhienien təkwtəkwuni hiəpwəh ihi nəmwhenien tɨ nənien nəveɡɨnien sɨkai.  
\v 3 \x - \xo 3:3 \xt 1Kor 1:10-11, 1Kor 11:18\x*Noien səkɨmiaha rəmwhen a ia noien səvəi nərmama səvəi tɨprənə i. Kɨmiaha hiamətərɨɡ ərəha ia kɨmiaha me, mamhəvisə m kɨmiaha me. Noien nəha hiamo ramahatən pen mə kɨmiaha nərmama me a, noien səkɨmiaha rəmwhen a ia nərmama nepwɨn səvəi tɨprənə i.  
\v 4 \x - \xo 3:4 \xt 1Kor 1:12\x*Nəpɨn iərmama riti rɨni mə, “Iou iərmama səvəi Pol,” nənə riti mwi rɨni mə, “Iou iərmama səvəi Apolos,” noien nəha ramahatən pen mə kɨmiaha nərmama me a səvəi tɨprənə.   
\p
\v 5 Hətoni ro. Apolos in nəfe iərmama? Pol in nəfe iərmama? Kɨmrau iotukwininari mi a iarɨnouasitu ia kɨmiaha mə tihəni nɨpərhienien ia Iesu. Kɨmrau iarauo wok sə Iərɨmənu səkɨtaha rɨməuvei pehe m kɨmrau kuatia kuatia mə trouo.  
\v 6 Rəmwhen mə iou iakɨnəpwei nuni nari, nənə Apolos in rɨnəfwi ia nui, mətə Kumwesən rɨno rutə.  
\v 7 Ro iamɨnhi irə iərmama sə raməpwei nuni nari, uə iərmama sə raməfwi ia nui, in nəri auər a, mətə Kumwesən in nukune wok nəha, tɨ nəri nə mə in ramo narimnari haməmɨru mamhəutə.  
\v 8 Iərmama sə raməpwei nuni nari mɨne iərmama sə raməfwi ia nui irau krouəmnəmwhen a. Kumwesən trərəku irau mesi pen atukwatukw wok sə irau kro.  
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt Mat 13:3-9, Efes 2:20-22\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨmrau iotukwininari mi səvəi Kumwesən iarauo pəri wok. Nənə kɨmiaha hiəmwhen ia nəmhien səvəi Kumwesən uə nimwə səvəi Kumwesən.   
\p
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt 1Kor 15:10, 2Tes 3:15\x*Ia namasanien səvəi Kumwesən sə rɨnəriari pehe irə miou, iako rəmwhen ia iərmama sə rukurən amasan nuvrhəkɨnien nimwə, məmri irapw nəri skai riti tukuvrhəkɨn pen nimwə ia təkuren, nənə təkwtəkwuni iərməpə rauvrhəkɨn pen nimwə ia təkure nəri skai nəha iakɨnəmri irapw. Pwəh nərmama hətui amasan mə kamhəfo mamhəuvrhəkɨn pen nimwə irə.  
\v 11 \x - \xo 3:11 \xt Aes 28:16, 1Tes 2:4-6\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iərmama riti ko rɨpkəmri irapw mhə nəri skai riti sə tukuvrhəkɨn pen nimwə irə ropə ia nəri skai nəha kɨnəmri irapw raka. Nəri skai nəha in nəha Iesu Kristo.  
\v 12 Nərmama nepwɨn haməuvehi narimnari me səməme tuhəuvrhəkɨn nimwə irə rərer kɨni tui rəmwhen ia aean mi nəha kol mɨne silva mɨne kəpwier amasan me səməme nənimenraha rəknekɨn. Nərmama me nepwɨn mwi haməuvehi narimnari me səməme ko həpkərer əpwəmwɨs mhə rəmwhen ia nei mɨne niɡ mɨne nɨmwai nari.  
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt 1Kor 4:5, 2Tes 1:7-10\x*Tukətoni wok səvəi nərmama kuatia kuatia tɨ nəri nə mə nəpɨn səvəi Kristo tro pui irəha. Ia nəpɨn nəha napw trahi wok səvəi nərmama kuatia kuatia mahatən pen wok səvənraha mə ramasan uə rərəha.  
\v 14 Trɨni mɨnuə napw rəpwəh nahi əmwesiien wok sə iərmama riti ruvrhəkɨn pen ia təkure nəri skai kɨnəmri irapw, iərmama nəha truvehi nərəkuien riti.  
\v 15 Mətə trɨni mɨnuə napw rahi əmwesi wok səvəi iərmama riti, iərmama nəha trarfai ia nərəkuien səvənhi. Mətə Kumwesən truvehimɨru in rəmwhen ia iərmama riti sə napw rɨnahi nimwə səvənhi mɨne narimnari me səvənhi nənə in əpa ramɨru.   
\p
\v 16 \x - \xo 3:16 \xt 1Kor 6:19, 2Kor 6:16\x*Hiəukurən uə rekəm? Nimwə səvəi Kumwesən in nə kɨmiaha. Nənɨmwɨn Ikinan ramarə ia kɨmiaha.  
\v 17 Trɨni mɨnuə iərmama riti rouraha nimwə səvəi Kumwesən, Kumwesən trouraha in. Iakani iamɨnha irə tɨ nəri nə mə nimwə səvəi Kumwesən ro ikinan i, nənə nimwə nəha in nə kɨmiaha.   
\p
\v 18 Rərəha mə iərmama riti treikuə atukw a irə. Trɨni mɨnuə kɨmiaha riti rerɨn ramrhi mə in rukurən nari nəha təkwtəkwuni ia nəmri nərmama, ramasan mə pwəh ruvehe iərmama riti nərmama harɨs irə. Ia suatuk nəha in truvehe mukurən nari.  
\v 19 \x - \xo 3:19 \xt Job 5:13\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nukurənien səvəi nərmama ia tɨprənə i ro narɨsien i ia nəmri Kumwesən. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə,  
\q1 “Kumwesən ramo mə nərmama səməme həukurən nari  
\q2 noien ikou me səvənraha trousi tərini irəha rəmwhen ia kwənkru.”   
\m
\v 20 \x - \xo 3:20 \xt Sam 94:11\x*Nəkukuə Ikinan rani mwi mə,  
\q1 “Iərɨmənu rukurən mə nətərɨɡien səvəi nərmama səməme həukurən nari  
\q2 ho a nəri auər a ia nirəha.”   
\m
\v 21 Ro iamɨnhi irə tihəpwəh nɨniien mə kɨmiaha nərmama səvəi iərmama i uə kɨmiaha nərmama səvəi iərmama nəha mə tihəuvehi utə atukw a kɨmiaha tukwe. Kumwesən rauvei pehe narimnari me pam mə trasitu ia kɨmiaha.  
\v 22 Pol uə Apolos uə Pita uə təkure tɨprənə uə nɨmɨruien uə nemhəien uə nəpɨn ipwet mɨne uə nəpɨn sə trɨpkuvehe, mətə irəha pam səkɨmiaha,  
\v 23 kɨmiaha nəha səvəi Kristo, nənə Kristo in səvəi Kumwesən.   
\c 4  
\s1 Aposol me səvəi Kristo  
\p
\v 1 \x - \xo 4:1 \xt Taet 1:7\x*Ro iamɨnhi iərmama riti trəfətə kɨmaha irə? In trətə kɨmaha rəmwhen ia kɨmaha iotukwininari me səvəi Kristo. Nəɡkiariien me i səvəi Kumwesən hənamərkafə fwe kupwən, Kumwesən rɨnəmri pehe nəɡkiariien me nəha ia rəɡɨmaha mə tahətui amasan tukwe.  
\v 2 \x - \xo 4:2 \xt Luk 12:42\x*Nənə kɨmiaha hiəukurən nərmama me səməme iəmə asori riti rəmri pen narimnari me səvənhi ia rəɡɨnraha hamətui tukwe, irəha tuhaməkeikei mho wok səvənraha ramasan mə nəpɨn iəmə asori rətoni wok səvənraha nənə rɨni nɨpərhienien ia nirəha.  
\v 3 Mətə tukw iou, ro a nəri ouihi riti trɨni mɨnuə kɨmiaha uə nərmama əpə me nepwɨn hənuə tuhəkiri noien səiou. Iou mwi ko iapkəkiri atukw mhə noien səiou iamɨnhi irə.  
\v 4 \x - \xo 4:4 \xt Sam 143:2\x*Ia nətərɨɡien səiou, iou iakɨno a sə ramasan, mətə rɨpko mhə iakani mə iakatukwatukw. Iərɨmənu səkɨtaha in əpa ratukwatukw tɨ nəkiriien noien səiou.  
\v 5 \x - \xo 4:5 \xt 1Kor 3:8\x*Ro iamɨnhi irə tihəpwəh nəkiri akwauakwien noien səvəi nərmama ia nəpɨn sə rɨpkatukwatukw mhə mə tukəkiri noien səvəi nərmama irə. Tihəfwini meste nəpɨn Iərɨmənu səkɨtaha truvehe irə. In truvehe mɨpeki irapw narimnari səməme hamərkwafə ia nəpitəvien, mɨpeki pehe ia nukuraanien, nənə mɨni irapw nətərɨɡien afafa me səvəi nərmama ia nukuraanien. Ia nəpɨn nəha Kumwesən trəɡnəɡɨni nərmama kuatia kuatia mesi pen atukwatukw noien amasan me səməme həno.   
\p
\v 6 \x - \xo 4:6 \xt Rom 12:3\x*Piak me, iakɨməni nəɡkiariien me i ia kɨmrau Apolos mə trasitu ia kɨmiaha. Iakokeikei mə tihəuvehi nukurənien ia kɨmrau nənə mhəukurən nɨpwrai nəɡkiariien i sə rani mə, “Tikamevən məpwəh nəpi rakaien nəfe kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan.” Rərəha mə tihərpwi kɨmiaha tɨ iərmama riti mamhəni ərəha riti.  
\v 7 \x - \xo 4:7 \xt Rom 12:6\x*Rəfo? Kɨmiaha hiasori mhəpi raka nərmama me pam? Rekəm! Kɨmiaha hiəpkuvehi mhə nari riti sə ruku pehe atukw tukumiaha. Narimnari me pam səməme hiaməuvehi, Kumwesən rauvei pehe auər a m kɨmiaha. Ro pen rɨpkəmwhen mhə mə tihaməɡkiari ərpwi.   
\p
\v 8 \x - \xo 4:8 \xt Rev 3:17,21\x*Rəfo nəha? Rosi kɨmiaha hiəuvəukuər raka uə? Rosi nautə səkɨmiaha ruvəuvehe mɨnasori raka uə? Rosi kɨmiaha hiənəvtənhi raka kɨmaha mhəuvehe mho kiɡ me ia kɨmiaha uə? Kamo hiamərɨmənu pərhien kɨmaha iahokeikei pwəh sərɨmənu pəri kɨtaha m kɨmiaha.  
\v 9 \x - \xo 4:9 \xt Rom 8:36, Hip 10:33\x*Kɨmaha aposol me, mətə iakamətoni mə Kumwesən ruvehi irapw kɨmaha inhərɨpw anan. Kɨmaha iahəmwhen ia nərmama səməme kɨnəkiri raka irəha mə tuhaməkeikei mhemhə. Rəmwhen mə iahamərer ia nəmri naɡelo me mɨne nərmama me pam səvəi tɨprənə mə irəha tuhəspau ia noien səvəi nemhəien səkɨmaha.  
\v 10 \x - \xo 4:10 \xt 1Kor 3:18\x*Kɨmaha nərmama səvəi Kristo ro pen nərmama kamharɨs ia kɨmaha mə kɨmaha iahəreirei nari. Mətə rəfo? Rosi kɨmiaha hiəukurən nari tɨ nəri nə mə hiəuvəuvehe mhəno kuatia kɨmiaha Kristo uə? Kɨmaha nɨskaiien səkɨmaha riwən. Mətə rəfo? Rosi nɨskaiien səkɨmiaha rarə uə? Nərmama kamhəni ərəha kɨmaha. Mətə rəfo? Rosi irəha kamhəsiai kɨmiaha uə?  
\v 11 \x - \xo 4:11 \xt 2Kor 11:23-27\x*Meste pehe ipwet mɨne nukumhə ramahi kɨmaha, kɨmaha iahaməkwakwa, mamharkahu ia tɨnari eitehi me, nərmama hamousi kɨmaha, nimwə səkɨmaha riwən.  
\v 12 \x - \xo 4:12 \xt Wok Me 18:3, 1Kor 9:14-15, 2Tes 3:8, Sam 109:28, Mat 5:44\x*Kɨmaha iahaməsese mamhowok ia rəɡɨmiaha tɨ nuvehiien nəveɡɨnien sənəmaha. Nəpɨn nərmama həni ərəha kɨmaha, kɨmaha iahəkwein amasan ia nirəha. Nəpɨn nərmama hometə kɨmaha, kɨmaha iahəseni a mhərer əknekɨn.  
\v 13 \x - \xo 4:13 \xt Krae 3:45\x*Nəpɨn nərmama houraha nəɡhɨmaha ia neikuəien, mətə kɨmaha iahəɡkiari pen amasan a mɨnraha. Meste pehe ipwet mɨne ia nəmri nərmama kamətə kɨmaha rəmwhen ia nəri əmkemɨk me səməme kamərarki mɨne nɨpware narimnari me pam ia təkure tɨprənə i.   
\p
\v 14 Iapkrai mhə nəɡkiariien me i mə tako kɨmiaha hiaurɨs, rekəm. Kɨmiaha hiəmwhen ia nɨpwnətɨk keikei me səiou ro pen iakaməvəhaɡ m kɨmiaha.  
\v 15 \x - \xo 4:15 \xt Kal 4:19\x*Nahatən me səkɨmiaha həpɨk səməme tuhahatən kɨmiaha ia Kristo. Rosi irəha həmwhen ia tata karen i səkɨmiaha irəha pam ten taosen, mətə tata atukwatukw səkɨmiaha kuatia a, in i iou, tɨ nəri nə mə iou iakɨməuvehe mo tata səkɨmiaha ia Iesu Kristo nəpɨn iakɨnaməvisau pehe nəɡkiariien amasan səvənhi m kɨmiaha fwe kupwən.  
\v 16 \x - \xo 4:16 \xt Fil 3:17, 1Tes 1:6\x*Ro pen iakani pehe tukumiaha i mə ramasan mə tihəuvnhi iou.  
\v 17 \x - \xo 4:17 \xt Wok Me 19:22\x*Ro iamɨnhi irə iakərhi pehe Timoti ruvehe tukumiaha. In nərɨk keikei riti ia Iərɨmənu səkɨtaha. Iou iakukurən nətɨɡiteien irə. In trahatən mwi kɨmiaha ia suatuk me səiou ia Iesu Kristo, suatuk me nəha iakamahatən nakalasia me irə ia kwopun me pam.   
\p
\v 18 Kɨmiaha me nepwɨn hiamərpwi kɨmiaha tɨ nəri nə mə rerɨmiaha ramrhi mə tapkuvehe mhə mətoni kɨmiaha.  
\v 19 \x - \xo 4:19 \xt Wok Me 18:21\x*Mətə trɨpko mhə tui iakuvehe mətoni kɨmiaha trɨni mɨnuə Iərɨmənu səkɨtaha rəseni iou. Nənə iou tapkreɡi mhə nəɡkiariien me səvəi nərmama səməme hamərpwi irəha, mətə takuvehe mətə sas ia nɨskaiien səvənraha.  
\v 20 \x - \xo 4:20 \xt 1Kor 2:4\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə rɨpko mhə nɨtətə səvəi nəɡkiariien, mətə nɨtətə səvəi nɨskaiien.  
\v 21 Nənə hiokeikei nəfe? Takuvehe mətoni kɨmiaha mərisi kɨmiaha uə takuvehe masitu ia kɨmiaha ia noien məru tɨ nəri nə mə iakokeikei kɨmiaha?   
\c 5  
\s1 Kɨmiaha tihərhi irapw iərmama sə ramo noien ərəha ia nɨmwrhenɨmiaha  
\p
\v 1 \x - \xo 5:1 \xt Lev 18:7-8, Dut 22:30, Dut 27:20\x*Kɨməni pehe tukw iou i mə kɨmiaha riti ramo noien riti rərəha anan. Kɨpkətoni mhə nərmama səməme həreirei Kumwesən kamho noien ərəha nəha. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iərman riti rɨməiri pran kurirə səvəi tata səvənhi krauarə pəri nəha təkwtəkwuni.  
\v 2 Nənə kɨmiaha hiamərpwi kɨmiaha tukwe mə ramasan a! Mətə rəfo kɨmiaha hiəpkreɡi mhə rərəha mhasək tukwe? Iəmə sə rɨno noien nəha, kɨmiaha tihaməkeikei mhərhi irapw in ia nɨmwrhenɨmiaha.  
\v 3 \x - \xo 5:3 \xt Kol 2:5\x*Təkwtəkwuni iapkarə mhə kɨtaha m kɨmiaha ia nɨpwrak, mətə ia nənɨmwɨk iakamarə kɨtaha m kɨmiaha. Trɨni mɨnuə iakamarə kɨtaha m kɨmiaha, iakuvəni raka ia nəɡhi Iesu Iərɨmənu səkɨtaha nəfe tso ia iəmə nəha.  
\v 4 \x - \xo 5:4 \xt Mat 16:19, 2Kor 13:10\x*Nəpɨn hiousəsɨmwɨn kɨmiaha me, nənə ia nənɨmwɨk iou mwi iakamarə kɨtaha m kɨmiaha, nənə ia nɨskaiien səvəi Iesu Iərɨmənu səkɨtaha,  
\v 5 \x - \xo 5:5 \xt 1Tim 1:20, 1Tes 4:6\x*kɨmiaha tihəmri pen iəmə nəha ia rəɡi Setan mə tukouraha nɨpwran. Tiho iamɨnha irə mə tukuvehimɨru nənɨmwi iəmə nəha ia nəpɨn nəha Iərɨmənu səkɨtaha Iesu truvehe irə.   
\p
\v 6 \x - \xo 5:6 \xt Kal 5:9\x*Noien sə hiaməɡkiari mamhərpwi kɨmiaha irə rɨpkamasan mhə. Hiəukurən uə rekəm? Yis ouihi raməse bred pəpwiə.  
\v 7 \x - \xo 5:7 \xt Eks 13:7, 12:21, Aes 53:7, 1Pit 1:19\x*Tihəuvehi raka yis akuas mə kɨmiaha tihəmwhen ia bred vi sə yis riwən irə. Nɨpərhienien kɨmiaha hiəmwhen ia bred nəha tɨ nəri nə mə Kristo, kwəti sipsip səkɨtaha səvəi nəveɡɨnien asori nəha Pasova, kɨnousi əpune nɨten ruvehimɨru kɨtaha.  
\v 8 \x - \xo 5:8 \xt Dut 16:3\x*Ro pen pwəh kɨtaha tso nəveɡɨnien asori nəha, mhəpwəh nəmwəkiien kɨtaha me, mhəpwəh noien ərəha. Noien me nəha həmwhen ia yis akuas. Mətə pwəh so nəveɡɨnien asori nəha mho noien sə rəmher matukwatukw rəmwhen ia bred sə yis riwən irə.   
\p
\v 9 \x - \xo 5:9 \xt Mat 18:17, 2Tes 3:14\x*Iakuvərai raka nəkukuə riti m kɨmiaha, mɨni mə tihəpwəh navən pəriien kɨmiaha nərman mɨne nɨpran səməme kamhəiri əpnapen irəha me,  
\v 10 mamhəpwtɨɡ tɨ nautə səvənraha, mamhakres, mamhəfwaki m nənɨmwi nari me. Rɨpko mhə nɨpwrai nəɡkiariien nəha səiou mə kɨmiaha tihəpwəh navən pəriien kɨmiaha nərmama me səvəi tɨprənə i səməme kamho noien ərəha me nəha. Rəknekɨn ko hiəpkaraka mhə ia nirəha tɨ nəri nə mə kɨtaha mɨnraha samarə ko səpkaraka mhə ia təkure tɨprənə i.  
\v 11 \x - \xo 5:11 \xt 2Tes 3:6, Taet 3:10, 2Jon 10\x*Mətə nəkukuə sə iakɨmərai m kɨmiaha, nɨpwran ro iamɨnhi irə mə tihəpwəh navən pəriien kɨmiaha nərman mɨne nɨpran səməme kamhəni mə irəha nəkur əfwaki me, mətə kamhəiri əpnapen irəha me, mamhəpwtɨɡ tɨ nautə səvənraha, mamhəfwaki m nənɨmwi nari me, mamhəni neikuəien mamhouraha nəɡhi iərmama irə, mamhənɨmwi pɨk nənɨmwiien skai mamhakonə irə, mamhakres. Kɨmiaha tihəpwəh nəkure pəriien kɨmiaha nərmama me nəha mhani nari kɨmiaha mɨnraha.   
\p
\v 12-13 \x - \xo 5:12-13 \xt Dut 13:5, 17:7, Dut 22:24, Mak 4:11\x*Rɨpko mhə səiou nəha wok mə takəkiri noien səvəi nərmama iruə me. Kumwesən əpa trəkiri noien səvənraha. Mətə kɨmiaha nakalasia me kɨmiaha nərmama me i nəkwai nimwə nənə tihaməkeikei mhəkiri noien me səkɨmiaha me. Rəmwhen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Tihərhi irapw iərmama sə ramo noien ərəha ia nɨmwrhenɨmiaha.”   
\c 6  
\s1 Nakalasia me mɨne nəvisəien me səvənraha  
\p
\v 1 Nəpɨn kɨmiaha mi kəru krouəski irau me, nənə ro naurɨsien mə irau trouvehi nəvisəien səvənrau rouevən tɨ nərmama səməme həreirei Kumwesən mə tuhəkiri nəɡkiariien səvənrau. Irau trouəkeikei rouuvehi nəvisəien səvənrau rouevən tɨ nərmama səvəi Kumwesən pwəh irəha həkiri.  
\v 2 \x - \xo 6:2 \xt Dan 7:22, Mat 19:28, Rev 2:26, 3:21, 20:4\x*Hiəukurən uə rekəm? Ia nəpɨn sə trɨpkuvehe nərmama me səvəi Kumwesən tuhəkiri nərmama ia təkure tɨprənə i tɨ noien me səvənraha. Trɨni mɨnuə kɨmiaha tihəkiri nərmama ia təkure tɨprənə i rəfo, ko hiəpkəkiri atukw mhə noien kwərhakwərha me səkɨmiaha?  
\v 3 Hiəukurən uə rekəm? Kɨtaha tsəkiri naɡelo me tɨ noien me səvənraha. Mə ro iamɨnhi irə, noien me səvəi tɨprənə i haməru a tɨ nəkiriien.  
\v 4 Ro pen rəfo kɨmiaha hiaməuvən tɨ nərmama me nəha səməme nakalasia me həpkɨsiai mhə irəha mə irəha tuhəkiri kɨmiaha tɨ nəvisəien me səkɨmiaha sə ro me iamɨnha irə?  
\v 5 Iakani nəɡkiariien nəha ramo naurɨsien m kɨmiaha. Rəfo, kɨmiaha riti riwən sə nukurənien səvənhi rəmwhen mə trəmri amasan nəvisəien səvəi piəvtaha mi kəru?  
\v 6 Mətə piəvtaha mi krouəvisə mɨnrau me rouuvehi rouevən tɨ nərmama səməme həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Kristo mə irəha tuhəkiri nəɡkiariien səvənrau.   
\p
\v 7 \x - \xo 6:7 \xt Mat 5:39, 1Tes 5:15, 1Tes 3:9\x*Noien nəha hiaməuvən tɨ iərmama riti mə trəkiri kɨmiaha tɨ nəvisəien me səkɨmiaha ramahatən pen me hiənarfai raka ia suatuk səvəi Kumwesən ia nɨmɨruien səkɨmiaha. Rəfo, trɨni mɨnuə iərmama riti ramo rərəha ia niram, ramasan mə tikenouenou a irə. Trɨni mɨnuə rameikuə ia niram, mamakres mik, ikenouenou a mwi irə.  
\v 8 Mətə rekəm. Kɨmiaha piəvmiaha me a, mətə hiamo rərəha ia kɨmiaha me, mamheikuə ia kɨmiaha me, mamhakres m kɨmiaha me.   
\p
\v 9 \x - \xo 6:9 \xt Kal 5:19-21, Efes 5:5, Rev 22:15\x*Kɨmiaha tihaməkeikei mhəukurən. Nərmama səməme həpkatukwatukw mhə irəha ko həpkuvimwə mhə ia nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə. Tihəpwəh neikuə atukwien ia kɨmiaha. Nərman mɨne nɨpran səməme kamhəiri əpnapen irəha me, mɨne nərmama səməme kamhəfwaki m nənɨmwi nari me, mɨne nərman mɨne nɨpran səməme kamhakres ia nirəha me, mɨne nərman səməme kamhəiri atukw a irəha me,  
\v 10 mɨne rakres me, mɨne nərmama səməme kamhəpwtɨɡ tɨ nautə səvənraha, mɨne nərmama səməme kamhənɨmwi pɨk nənɨmwiien skai mamhakonə, mɨne nərmama səməme kamhəni neikuəien mamhouraha nəɡhi iərmama irə, mɨne nərmama səməme kamheikuə mamhakres, irəha ko həpkuvnimwə mhə ia nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə.  
\v 11 \x - \xo 6:11 \xt Taet 3:3-7\x*Fwe kupwən kɨmiaha me nepwɨn hiənamo iamɨnha irə. Mətə təkwtəkwuni nəha, ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo mɨne ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan, Kumwesən rɨnəpərhi raka kɨmiaha hiəmher. In rɨno hiəuvehe nəkur ikinan me səvənhi, muvəni raka mə kɨmiaha hiatukwatukw ia nənimen.   
\s1 Nərman mɨne nɨpran kamhəiri əpnapen irəha me rərəha ia nəmri Kumwesən  
\p
\v 12 \x - \xo 6:12 \xt 1Kor 10:23\x*Kamɨni mə, “Narimnari me pam ramasan a iou iakukurən noien,” nɨpərhienien, mətə rɨpko mhə irəha pam tuhasitu. “Narimnari me pam ramasan a iou iakukurən noien,” mətə iou ko iapkəseni mhə mə nari riti trərkwi iou, mamərɨmənu ia nirak.  
\v 13 \x - \xo 6:13 \xt 1Tes 4:3-5\x*Kamɨni mə, “Nəveɡɨnien kɨno səvəi tɨpwi iərmama, nənə tɨpwi iərmama kɨno səvəi nəveɡɨnien.” Nɨpərhienien, mətə Kumwesən trouraha irau pəri. Nɨpwrai iərmama komhə kɨno mə iərman triri əpnapen nɨpran irə, mətə kɨno nɨpwrai iərmama mə trəɡnəɡɨni Iərɨmənu irə, nənə Iərɨmənu ramarə tɨ nɨpwrai iərmama.  
\v 14 \x - \xo 6:14 \xt Rom 8:11, 1Kor 15:20, 2Kor 4:14\x*Kumwesən rɨno Iərɨmənu səkɨtaha rətui mwi ia nemhəien, nənə ia nɨskaiien səvənhi in tro mwi kɨtaha sətui mwi.  
\v 15 \x - \xo 6:15 \xt Rom 12:5, Efes 5:30\x*Hiəukurən uə rekəm? Nɨpwrataha irəha nɨpəri nɨpwrai Kristo. Nənə rerɨmiaha rɨrhi mə ko iakuvehi nɨpwrak i sə in nɨpəri nɨpwrai Kristo mevən mo kuatia irə irau pran ia suatuk? Rekəm! Ko rɨpko mhə iamɨnhi irə mɨne.  
\v 16 \x - \xo 6:16 \xt Mat 19:5\x*Hiəukurən uə rekəm? Iərmama sə ramiri pran ia suatuk, irau krouvehe rouəmwhen ia nɨpwrai iərmama kuatia. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Irau trouvehe rouəmwhen ia nɨpwrai iərmama kuatia.”  
\v 17 \x - \xo 6:17 \xt Jon 17:21-23, Rom 8:9-11\x*Mətə iərmama sə rauvehe mamo kuatia irau Iərɨmənu səkɨtaha, in ruvehe mo kuatia irau min ia nənɨmwɨn.   
\p
\v 18 Tiharaka mhəpwəh nevənien ipaka tɨ noien i sə iərman ramiri əpnapen nɨpran. Noien ərəha me nepwɨn səməme iərmama ramo, irəha fwe iruə ko həpkuvnimwə mhə ia nɨpwrai iərmama. Mətə iərman sə ramiri əpnapen nɨpran ramo noien ərəha riti ia nɨpwran atukw.  
\v 19 \x - \xo 6:19 \xt 1Kor 3:16\x*Hiəukurən uə rekəm? Nɨpwramiaha rəmwhen ia nimwə riti səvəi Nənɨmwɨn Ikinan fwe ia rerɨmiaha. Kumwesən ruvei pehe Nənɨmwɨn nəha m kɨmiaha. Nənə rɨpko mhə səkɨmiaha atukw a nə nɨpwramiaha.  
\v 20 \x - \xo 6:20 \xt 1Kor 7:23, 1Pit 1:18-19, Fil 1:20\x*Kumwesən rɨnərəku raka kɨmiaha ia nərəkuien riti rəknekɨn. Ro pen tihaməkeikei mhəuvehi utə nəɡhi Kumwesən ia nəfe hiamo ia nɨpwramiaha.   
\c 7  
\s1 Nerəien  
\p
\v 1 Ia nɨkaren səvəi nəresien me nəha hiəmərai mhərhi pehe miou. Ramasan mə iərman riti trəpwəh niriien pran.  
\v 2 Mətə nərman mɨne nɨpran kamhəiri əpnapen pɨk irəha me ro pen ramasan mə iərman riti traməkeikei miri pran riti səvənhi, nənə pran riti traməkeikei mesi pen iərman riti səvənhi.  
\v 3 Iərman traməkeikei mapri irau pran səvənhi trɨni mɨnuə pran rokeikei, nənə pran traməkeikei mapri irau iərman səvənhi trɨni mɨnuə iərman rokeikei.  
\v 4 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə pran rəpwəh nərɨmənu atukwien ia nɨpwran, mətə iərman səvənhi ramərɨmənu irə. Rəmwhen a mwi iərman in rəpwəh nərɨmənu atukwien ia nɨpwran, mətə pran səvənhi ramərɨmənu irə.  
\v 5 Rɨpkamasan mhə mə pran uə iərman rehekɨr tɨ nɨpwran trɨni mɨnuə riti rokeikei. Mətə trɨni mɨnuə irau pəri krouəseni mə trouəpwəh napri pəriien nəpɨn ouihi a tɨ nəfwakiien, nənə ramasan a. Mətə irau trouəkeikei rouvehe rouapri pəri mwi kamo rɨməru tɨ Setan mə tro irau kroumwei ia nərəhaien tɨ nəri nə mə irau kroupkɨskai mhə.  
\v 6 Nəɡkiariien nəha iakɨni mə, “Trouəpwəh napri pəriien nəpɨn ouihi a tɨ nəfwakiien,” ramarə a ia kɨmiaha mə tiho uə tihəpwəh noien, rɨpko mhə loa riti.  
\v 7 \x - \xo 7:7 \xt Mat 19:12\x*Iakreɡi mə ko nərmama me pam həmwhen a ia nirak, səiou pran riwən, ramasan, mətə Kumwesən rəpwəh nuvei penien nɨskaiien m nərmama me pam mə tuharə əpa. Riti rauvehi nɨskaiien mə tro iamɨnhi irə, riti mwi mə tro iamɨnha irə.   
\p
\v 8 Nərmama səməme həpkarə pəri mhə mɨne səməme nərman uə nɨpran me səvənraha həuvamhə raka, iakani mə ramasan mə irəha tuhəpwəh narə pəriien rəmwhen a ia nirak.  
\v 9 \x - \xo 7:9 \xt 1Tim 5:14\x*Mətə trɨni mɨnuə rəknekɨn tɨ nirəha mə tuhavən ia suatuk atukwatukw nənə ramasan mə irəha tuhaməkeikei mharə pəri pwəh iərman rerɨn rəpwəh nevən pɨkien ia pran, pran rerɨn rəpwəh nevən pɨkien ia iərman.   
\p
\v 10 \x - \xo 7:10 \xt Mat 5:32, 19:9\x*Nərmama me səməme kamharə pəri, iakani pehe tukumiaha i, rɨpko mhə nəɡkiariien səiou mətə səvəi Iərɨmənu səkɨtaha, mə pran trəpwəh nəpwəhien iərman səvənhi.  
\v 11 Mətə trɨni mɨnuə pran rəpwəh iərman səvənhi, in trəpwəh mwi narə pərien irau iərman riti mwi, mətə mə rəfo in trɨrərɨɡ pen a mwi tɨ iərman səvənhi. Nənə iərman trəpwəh nəpwəhien pran səvənhi.   
\p
\v 12 Trɨni mɨnuə piəvtaha riti pran səvənhi rɨpkahatətə mhə ia Kristo, mətə rəseni mə trouarə irau iərman nəha, iərman trəpwəh nəpwəhien prən nəha. Nəɡkiariien i iakani rɨpko mhə səiou mətə səvəi Iərɨmənu səkɨtaha.  
\v 13 Trɨni mɨnuə pran riti səvənhi iərman rəpwəh nahatətəien ia Kristo, mətə rəseni mə trouarə irau prən nəha, prən nəha trəpwəh nəpwəhien in.  
\v 14 Kɨmiaha hiəukurən. Iərman sə rɨpkahatətə mhə ia Kristo, nahatətəien səvəi pran səvənhi rɨno raka iərman nəha ruvehe məmwhen ia nari riti kɨnəmri əpə ro ikinan i səvəi Kumwesən. Nənə pran sə rɨpkahatətə mhə ia Kristo, nahatətəien səvəi iərman səvənhi rɨno raka prən nəha ruvehe məmwhen ia nari riti kɨnəmri əpə ro ikinan i səvəi Kumwesən. Mə rɨpko mhə iamɨnhi irə nəkwərhakwərha me səvənrau tuhəmkemɨk ia nəmri Kumwesən, mətə təkwtəkwuni irəha həuvəuvehe mhəno ikinan i.   
\p
\v 15 \x - \xo 7:15 \xt Rom 14:19\x*Mətə trɨni mɨnuə sə nəha rɨpkahatətə mhə ia Kristo rokeikei mə irau trouəpwəh irau me, pwəh ro iamɨnhi irə. Piəvtaha riti uə kɨtirimətaha riti nari riti mwi riwən rərihi irau pran uə iərman sə rɨnəpwəh in iamɨnha irə. Mətə Kumwesən rɨnəkwein kɨtaha mə tsarə ia nəmərinuien.  
\v 16 \x - \xo 7:16 \xt 1Tes 3:1\x*Ik pran sə ikamahatətə ia Kristo, tikəfukurən? Rosi tikuvehimɨru iərman səim uə? Nənə ik iərman sə ikamahatətə ia Kristo, tikəfukurən? Rosi tikuvehimɨru pran səim uə?   
\p
\v 17 \x - \xo 7:17 \xt 1Kor 7:20,24\x*Mətə nəri kuatia i mə pwəh kɨmiaha kuatia kuatia tihamarə ia narəien sə Iərɨmənu səkɨtaha rɨməuvei pehe m kɨmiaha fwe kupwən sə hiənamarə irə ia nəpɨn nəha in rɨnəkwein ia kɨmiaha. In i nəvəhaɡien səiou iakauvei pen m nakalasia me pam.  
\v 18 Kɨmiaha səməme kuvəuvehi raka ninhum m kɨmiaha fwe kupwən, kurirə Kumwesən rəkwein ia kɨmiaha, rərəha mə ipwet mɨne hiaməmwur mə tihamərkwafə noien nəha kɨno m kɨmiaha. Kɨmiaha səməme kəpwəh nuvehiien ninhum m kɨmiaha fwe kupwən, kurirə Kumwesən rəkwein kɨmiaha, rərəha mə ipwet mɨne tihəuvən mə tukuvehi ninhum m kɨmiaha.  
\v 19 \x - \xo 7:19 \xt Rom 2:25, Kal 5:6, 6:15\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə ro nəri auər a irə mə kuvehi ninhum m iərmama uə kəpwəh nuvehiien, mətə nəri anan riti in i tsaməkeikei mho nəɡkiariien me səvəi Kumwesən.  
\v 20 Kɨmiaha kuatia kuatia tihaməkeikei mharə a ia narəien sə hiənamarə irə fwe kupwən ia nəpɨn nəha Kumwesən rɨnəkwein ia kɨmiaha.  
\v 21 Trɨni mɨnuə ik slef riti nəpɨn Kumwesən rəkwein ik, tikəpwəh nətərɨɡ pɨkien. Mətə trɨni mɨnuə ikukurən suatuk sə tukɨfi nari ia niram, ikesi pen.  
\v 22 \x - \xo 7:22 \xt Flm 16, Efes 6:6, 1Tes 2:16\x*Kɨmiaha hiəukurən. Trɨni mɨnuə Iərɨmənu rəkwein ia iərmama riti sə in slef, iərmama nəha rəmwhen ia iərmama riti kuvəfi raka raka nari irə in səvəi Iərɨmənu. Ia noien a mwi nəha, trɨni mɨnuə Iərɨmənu rəkwein ia iərmama riti sə rɨpko mhə in slef, iərmama nəha in slef riti səvəi Kristo.  
\v 23 Kumwesən rɨnərəku raka kɨmiaha ia nərəkuien riti nənimen rəknekɨn. Ro pen tihəpwəh nuveheien mho kɨmiaha slef me səvəi nərmama.  
\v 24 Piak me, nəfe narəien kɨmiaha kuatia kuatia hiənamarə irə fwe kupwən ia nəpɨn nəha Kumwesən rɨnəkwein ia kɨmiaha, ramasan mə tihamarə a irə kɨmiaha Kumwesən.   
\p
\v 25 \x - \xo 7:25 \xt 1Tim 1:12-13\x*Ia nɨkaren səvəi nəresien nəha mə rəfo ia nəkur vi me səməme həpkarə pəri mhə ihi, iou iapkuvehi atukwatukw mhə nəɡkiariien riti tɨ Iərɨmənu səkɨtaha. Mətə takɨni nətərɨɡien səiou, nənə tɨ nəri nə mə Iərɨmənu səkɨtaha rɨnapi pɨk tukw iou, ro pen hiəukurən nɨniien nɨpərhienien ia nəfe takɨni.  
\v 26 Ia nətəien səiou, tɨ nəri nə mə kɨtaha samarə ia nəpɨn əknekɨn ipwet mɨne, ramasan mə iərmama riti tramarə a iamɨnhi irə mamevən.  
\v 27 Ik iərmama sə ikɨnarə pəri raka kɨmirau pran, tikəpwəh neitehiien narəien səim. Nənə ik iərmama sə ikəpwəh ihi narə pəriien kɨmirau pran, tikəpwəh nətuiien pran riti səim.  
\v 28 \x - \xo 7:28 \xt Luk 21:33\x*Mətə trɨni mɨnuə ikuə tikarə pəri kɨmirau pran, ipko mhə noien ərəha. Nənə trɨni mɨnuə pran vi riti rɨnuə trarə pəri irau iərman, in rɨpko mhə noien ərəha. Mətə nərmama səməme kamho iamɨnha irə tuhəreɡi nəmisəien ia təkure tɨprənə i, nənə iakəpwəh nokeikeiien mə tihəreɡi nəmisəien me nəha.   
\p
\v 29 \x - \xo 7:29 \xt Rom 13:11\x*Piak me, in i nɨpwrai nəɡkiariien səiou. Nəpɨn səvəi tɨprənə i ruvəuvehe muvəkwakwa. Ro pen ipwet mɨne muvehe mamevən nərman me səvənraha me fwe nɨpran me tuhamarə rəmwhen mə nɨpran me səvənraha me həiwən.  
\v 30 Nərmama səməme rerɨnraha rəpou, irəha tuhamarə rəmwhen mə rerɨnraha rəpwəh nəpouien. Nərmama səməme rerɨnraha raɡien, irəha tuhamarə rəmwhen mə rerɨnraha rəpwəh naɡienien. Nərmama səməme kamhəuvehi nəmri narimnari me, irəha tuhamarə rəmwhen mə rɨpko mhə səvənraha.  
\v 31 \x - \xo 7:31 \xt 1Jon 2:17\x*Nərmama səməme kamho narimnari me səvəi tɨprənə i, irəha tuhamarə rəmwhen mə narimnari me nəha rɨpko mhə nɨmɨruien ihi səvənraha. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə tɨprənə i səvəi təkwtəkwuni mɨne rɨnauvehe triwən.   
\p
\v 32 Nənə iakokeikei mə tihəpwəh nətərɨɡ pɨkien tɨ nari riti səvəi tɨprənə i. Iərman səvənhi pran riwən, in ramətərɨɡ pɨk tɨ narimnari me səvəi Iərɨmənu mə trəfo mo reri Iərɨmənu raɡien.  
\v 33 Mətə iərman səvənhi fwe pran in ramətərɨɡ pɨk tɨ narimnari me səvəi tɨprənə mə trəfo mo reri pran səvənhi raɡien.  
\v 34 Nənə nətərɨɡien səvənhi ro kəru. Rəmwhen a mwi pran səvənhi iərman riwən, uə pran vi, in ramətərɨɡ pɨk tɨ narimnari me səvəi Iərɨmənu mə in trəfo marei tɨ Iərɨmənu səkɨtaha ia nɨpwran mɨne nənɨmwɨn. Mətə pran səvənhi fwe iərman, in ramətərɨɡ pɨk tɨ narimnari me səvəi tɨprənə mə trəfo mo reri iərman səvənhi raɡien.  
\v 35 Iapkɨni pehe mhə nəɡkiariien me i mə takərkouani pehe nəkwus ia kɨmiaha, mətə iakani tɨ namasanien səkɨmiaha. Iakokeikei mə tiharə ia noien atukwatukw, mamho tukwini nari m Iərɨmənu səkɨtaha, mho a nətərɨɡien səkɨmiaha irə kuatia.   
\p
\v 36 Mətə trɨni mɨnuə iərman riti mɨne pran vi riti kɨmərfi irau mə trouarə pəri, nənə iərman rɨni mə trouəpwəh pəpɨm, mətə rerɨn rɨrhi mə rɨpko mhə noien atukwatukw ia prən nəha, nənə trɨni mɨnuə prən nəha rarə amasan a meste nuk me nepwɨn, nənə iərman rerɨn rɨrhi mə traməkeikei miri prən nəha, nənə ramasan a, in rukurən niriien. In rɨpko mhə noien ərəha. Ramasan mə irau trouarə pəri.\f + \fr 7:36 \ft Suatuk riti mwi tɨ nuvsiniien nəɡkiariien i ia vas 36-38 ro iamɨnhi irə: “Trɨni mɨnuə iərman riti ia nətərɨɡien səvənhi rətə mə rɨpkatukwatukw mhə mə trəkwtəmhiri əknekɨn prən ouihi vi səvənhi, nənə mətə mə nuk səvəi prən ouihi vi nəha rɨnəmwhen raka, nənə iərman nəha rɨreɡi rəmwhen mə in trevən merə, ramasan mə tro rəmwhen sə rokeikei, maraka irə pwəh revən merə. Mə ro ianha irə rɨpko mhə noien ərəha. Mətə iərman sə nətərɨɡien səvənhi rɨskai, nari riti rɨpkəkeikei mhə min, rɨnətərɨɡ raka irə fwe ia rerɨn mə trəkwtəmhiri əknekɨn prən ouihi vi nəha səvənhi məpwəh nəseniien mə trevən merə, iərmama nəha in mwi ramo noien amasan. Ro iamɨnhi irə, iərman sə ruvei pen prən ouihi vi səvənhi mə trevən merə, in ramo noien amasan. Nənə iərman sə rəkwtəmhiri əknekɨn prən ouihi vi səvənhi mə trəpwəh nevənien merə, in ramo noien amasan məpi raka.\f*  
\v 37 Mətə mə iərman nəha rəpwəh nokeikeiien mə trarə pəri irau prən vi nəha kɨmərfi mə səvənhi, iərmama riti riwən sə raməkeikei min mə trəpwəh niriien prən nəha, mətə in nə nətərɨɡien atukw a səvənhi, iərman nəha in mwi ro noien amasan.  
\v 38 Ro iamɨnhi irə iərman sə riri pran vi səvənhi, in ramo noien amasan. Nənə iərman sə rɨpkiri mhə pran in ramo noien amasan məpi raka.   
\p
\v 39 \x - \xo 7:39 \xt Rom 7:2-3\x*Pran sə rɨnerə raka kɨnərkwi tərini irau iərman səvənhi nəpɨn iərman səvənhi ramɨru. Mətə trɨni mɨnuə iərman səvənhi ruvamhə, kɨfi nari irə rukurən nesi penien iərman riti mwi sə in rokeikei, mətə nari kwatia in traməkeikei mesi pen iərman riti sə ramahatətə ia Iərɨmənu səkɨtaha.  
\v 40 Mətə ia nətərɨɡien səiou trɨni mɨnuə in ramarə a iamɨnhi irə mɨne məpwəh nesi penien iərman riti mwi rerɨn traɡien. Rerɨk rɨrhi mə Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən ruvei pehe nətərɨɡien nəha miou.   
\c 8  
\s1 Nəveɡɨnien i kauvei pen m nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha  
\p
\v 1 \x - \xo 8:1 \xt Wok Me 15:29\x*Ia nɨkaren səvəi nəveɡɨnien i kauvei pen m nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha, kɨtaha səukurən mə kɨtaha pam saməuvehi nukurənien. Nukurənien in nari riti sə iərmama raməfiəutə in tukwe, mətə nokeikeiien rauvrhəkɨn iərmama ruvehe mautə.  
\v 2 \x - \xo 8:2 \xt Kal 6:3\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti rerɨn ramrhi mə rukurən pɨk nari, in rɨpkukurən anan mhə narimnari me səməme in traməkeikei mukurən.  
\v 3 \x - \xo 8:3 \xt Kal 4:9\x*Mətə trɨni mɨnuə iərmama riti rokeikei Kumwesən, Kumwesən rukurən in.   
\p
\v 4 \x - \xo 8:4 \xt 1Kor 10:19, Kal 4:8, Dut 4:35,39, Dut 6:4\x*Rəfo ia nəveɡɨnien i kauvei pen m nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha? Ko sani nəveɡɨnien me nəha uə rekəm? Kɨtaha səukurən mə nənɨmwi nari sə kaməfwaki pen min ramahatən pen nɨpwrai nari riti sə rɨpkɨmɨru mhə. Səukurən mwi mə Kumwesən riti mwi riwən mətə kuatia a.  
\v 5 Mətə kumwesən eikuə me i kamɨni mə kamharə ia neiai mɨne ia təkure tɨprənə i ko kamharə pərhien ko rəfo? Nɨpərhienien i mə kamɨni mə “kumwesən me” mɨne “iərɨmənu me” irəha həpɨk,  
\v 6 \x - \xo 8:6 \xt Mal 2:10, 1Kor 12:5,6, Efes 4:5,6, Jon 1:3\x*mətə tukutaha i, səkɨtaha Kumwesən kuatia a, Tata Kumwesən. In nukune narimnari me pam. Ro iamɨnhi irə nɨmɨruien səkɨtaha səvənhi. Iərɨmənu səkɨtaha kuatia a, Iesu Kristo. Narimnari me pam həuku pen irə mharə. Ro iamɨnhi irə nɨmɨruien səkɨtaha ruku pen tukwe.   
\p
\v 7 Mətə nərmama pam həpkukurən amasan mhə nəri nəha. Nərmama nepwɨn nəha ikɨn irəha hənaməfwaki pɨk m nənɨmwi nari me fwe kupwən. Ro pen ipwet mɨne nəpɨn hani nəveɡɨnien i kauvei pen m nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha, rerɨnraha rɨrhi mə haməsiai ihi nənɨmwi nari me nəha. Irəha həreɡi pen ia nirəha mə həno noien ərəha tɨ nəri nə mə nahatətəien səvənraha rɨpkɨskai mhə.  
\v 8 \x - \xo 8:8 \xt Rom 14:17\x*Mətə nəveɡɨnien ko rɨpkuvehi mhə kɨtaha səuvehe ipaka tɨ Kumwesən. Sani uə səpkani mhə ro nəri auər a irə.   
\p
\v 9 \x - \xo 8:9 \xt Rom 14:13-15, Kal 5:13\x*Kuvəfi raka nari ia kɨmiaha hiəukurən nəniien nəveɡɨnien me nəha, mətə tihaməkeikei a mhətui amasan tukwe. Rərəha mə noien səkɨmiaha tro nərmama səməme nahatətəien səvənraha rɨpkɨskai mhə həmwei ia noien ərəha.  
\v 10 Ik sə ikukurən mə ikukurən nəniien nəveɡɨnien i kauvei pen m nənɨmwi nari sə kaməfwaki pen min. Trɨni mɨnuə iərmama riti nahatətəien səvənhi rɨpkɨskai mhə rətoni ikaməni nəveɡɨnien me nəha, truvi mwi in rəni rɨno noien ərəha.  
\v 11 \x - \xo 8:11 \xt Rom 14:15,20\x*Trɨni mɨnuə iko iamɨnha irə, nukurənien nəha səim trouraha iərmama i nahatətəien səvənhi rɨpkɨskai mhə, in piəvtaha riti sə Kristo rɨmamhə tukwe.  
\v 12 Ia suatuk nəha kɨmiaha hiamo noien ərəha ia Kristo tɨ nəri nə mə hiamo noien ərəha ia piəvtaha me. Rəmwhen hiamo noien riti mamhəuəsi irəha irə nəpɨn nahatətəien səvənraha rɨpkɨskai mhə.  
\v 13 \x - \xo 8:13 \xt Rom 14:21\x*Ro iamɨnhi irə trɨni mɨnuə nəveɡɨnien riti sə iakaməni ramo piak mə trɨmwei ia nərəhaien, ramasan mə takəpwəh nənien mwi nəveɡɨnien nəha nəpɨn riti mə in trəpwəh nɨmweiien.   
\c 9  
\s1 Pol raməɡkiari m nərmama me səməme kamhəkiri noien səvənhi mə rəpwəh nəmwhenien  
\p
\v 1 \x - \xo 9:1 \xt Wok Me 22:17-18, Wok Me 26:16, 1Kor 15:8\x*Iou iərmama riti sə iakukurən noien nəfe iakokeikei uə rekəm? Ouəh! Iou aposol riti uə rekəm? Ouəh! Iou iakɨnətoni Iesu Iərɨmənu səkɨtaha ia nənimek uə rekəm? Ouəh! Kɨmiaha nə kwənkwai wok me səiou sə iakamo tukwini m Iərɨmənu səkɨtaha uə rekəm? Ouəh!  
\v 2 \x - \xo 9:2 \xt 2Kor 3:2-3\x*Rosi nərmama nepwɨn kamhətoni iou mə ko mhə iou aposol, mətə kɨmiaha ko hiəpkətə mhə iamɨnha irə. Nɨmɨruien səkɨmiaha sə hiaməuvehe mho kuatia kɨmiaha Iərɨmənu səkɨtaha ramahatən pen mə iou aposol pərhien riti.   
\p
\v 3 In i nəɡkiariien səiou takɨni pen tɨ nərmama me i səməme kamhəkiri noien səiou mə rəpwəh nəmwhenien.  
\v 4 \x - \xo 9:4 \xt Luk 10:8, 1Kor 9:13-14\x*Kɨmiaha hiaməni mə rɨpkatukwatukw mhə mə tihəuvei pehe nəveɡɨnien mɨne nəri kamənɨmwi m kɨmaha tɨ wok səkɨmaha, mətə ratukwatukw a mə tihəuvei pehe narimnari me nəha.  
\v 5 \x - \xo 9:5 \xt Jon 1:42\x*Kɨmiaha hiaməni mə rɨpkatukwatukw mhə mə ia navənien səkɨmaha tahəiri nɨpran me səkɨmaha həkurirə ia kɨmaha rəmwhen ia aposol me nepwɨn mwi mɨne piəvi Iərɨmənu səkɨtaha me mɨne Pita kamho, mətə ratukwatukw a mə kɨmaha taho iamɨnha irə.  
\v 6 Uə rəfo, rosi rerɨmiaha rɨrhi mə iou mɨne Panapas kɨmrau əpa trouəkeikei rauo atukw wok tɨ narəien səkɨmrau? Nətərɨɡien nəha rɨpkatukwatukw mhə.   
\p
\v 7 Sin ramo iaruaɡən in mətə rəpwəh nokeikeiien mə tukərəku in irə? Uə sin raməmhu mətə rɨpkuvehi mhə nəveɡɨnien riti sənəni ia nəmhien nəha? Uə sin raməkwməni nərimɨru me mətə rəpwəh ihi nənien riti?  
\v 8 Rerɨmiaha rɨrhi mə narimnari me səməme iakaməɡkiari irə haməuku pen a ia nətərɨɡien səvəi iərmama? Rekəm! Loa rani a nari kuatia.  
\v 9 \x - \xo 9:9 \xt Dut 25:4, 1Tim 5:18\x*Kɨmərai pen nəɡkiariien i ia Loa səvəi Moses rani mə, “Tihəpwəh nərihi təriniien tərhui kau nəpɨn rameivə testesi kwənuni wit mə tekɨn trier raka.” Rəfo, Kumwesən rerɨn ramrhi a kau me,  
\v 10 \x - \xo 9:10 \xt 2Tim 2:6\x*uə in rɨni nəɡkiariien nəha rerɨn ramrhi mwi kɨtaha? Ouəh, kɨmərai nəɡkiariien nəha tukutaha. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nərmama səməme haməkupwən mhəmhu ia nəmhien, nənə səməme həkurirə mhavən ia nəmhien nəha, nətərɨɡien səvənraha kuatia a mə tuhəuvehi nəveɡɨnien ia nəmhien nəha.  
\v 11 \x - \xo 9:11 \xt Rom 15:27\x*Ia wok səkɨmaha kɨmaha iahəmwhen ia iərmama riti rɨnəpwei nuni nari ia nəmhien. Nəmhien nəha in nə kɨmiaha. Nəri sə iahənəpwei in nə narimnari me səməme tuhasitu ia nənɨmwɨmiaha. Ro iamɨnhi irə ratukwatukw mə kɨmiaha tihəuvei pehe narimnari me tuhasitu ia nɨpwramaha. Noien nəha rəmwhen ia iərmama sə ramesi kwənkwai nari ia nəmhien sə rɨməsese tukwe.  
\v 12 \x - \xo 9:12 \xt Wok Me 20:34-35, 2Kor 11:9, 1Kor 13:7\x*Rosi nərmama əpə me nepwɨn həukurən nəresien nəveɡɨnien tukumiaha nənə ratukwatukw a tɨ nəri nə mə irəha kamhasitu ia kɨmiaha, mamho wok səvəi Kumwesən. Mətə rəfo ia kɨmaha? Nəresien səkɨmaha ratukwatukw anan məpi raka irəha.  
\p Mətə kɨmaha iahəpko mhə ia kɨmiaha rəmwhen mə kɨmaha iahəukurən noien. Kɨmaha iahəpwəh nokeikeiien mə taho nari riti rəsisəɡ ia nəɡkiariien amasan səvəi Kristo. Ro pen nəfe nari sə rɨpam rauvehe tukumaha mətə iahaməvrani.  
\v 13 \x - \xo 9:13 \xt Nam 18:8,31, Dut 18:1-3\x*Hiəukurən uə rekəm? Nərmama səməme kamho wok ia nimwə səvəi Kumwesən haməuvehi nəveɡɨnien sənənraha ia nimwə nəha. Nənə səməme kamhəvi netə ia nɨfatə, irəha kamhani nɨpərpəri nərimɨru me i səməme kamhousi əpune irəha mamhəuvei pen m Kumwesən.  
\v 14 \x - \xo 9:14 \xt Mat 10:10, Luk 10:7, Kal 6:6\x*Ia suatuk kuatia Iərɨmənu səkɨtaha rɨməni nəkwan mə nərmama səməme kamhəni irapw nəɡkiariien amasan səvənhi, nərmama me nəha səməme kamhəreɡi irəha tuhaməkeikei mhəuvei pen narimnari me səvəi narəien səvənraha.   
\p
\v 15 \x - \xo 9:15 \xt Wok Me 18:3\x*Mətə iou iapko anan mhə narimnari me nəha ratukwatukw a mə tako. Nənə nəkukuə i iakamrai təkwtəkwuni iapkrai mhə mə takəres nərəkuien sə ro iamɨnha irə. Iakaməɡkiari ərpwi kwopti mə iakani irapw nəɡkiariien amasan kɨpkərəku mhə iou irə. Nənə iakəpwəh nokeikei ananien mə takesi pen suatuk əpə. Nemhəien ramasan məpi raka suatuk əpə.  
\v 16 \x - \xo 9:16 \xt Jer 20:9\x*Trɨni mɨnuə iakaməvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kristo, takəɡkiari ərpwi tɨ nəfe? Kɨnəmri pehe wok nəha ia rəɡɨk takaməkeikei mo. Aueh nəmisəien asori truvehe tukw iou trɨni mɨnuə iakəpwəh nəvisau irapwien nəɡkiariien amasan nəha!  
\v 17 \x - \xo 9:17 \xt 1Kor 4:1\x*Trɨni mɨnuə iou iakɨmərfi wok i mə tako, nənə ratukwatukw a mə takuvehi nərəkuien irə. Mətə in Kumwesən sə rɨmərfi iou məmri wok i ia rəɡɨk, nənə ro pen takaməkeikei mo.  
\v 18 Nənə nəfe nəha nərəkuien səiou? In i mə iakaməvisau irapw nəɡkiariien amasan səvəi Kristo mauvei pen auər a m nərmama irəha həpwəh nərəkuien iou irə. Ratukwatukw a mə takuvehi nərəkuien irə, mətə iou iakəpwəh.   
\p
\v 19 \x - \xo 9:19 \xt Mat 20:26-27\x*Nɨpərhienien iərmama riti rɨpkərɨmənu mhə ia nirak, mətə iou iakɨməuvehi irapw atukw iou mə iou iərmama riti sə iakamo tukwini nari m nərmama me pam mə takuvi pehe nərmama həpɨk həuvehe tɨ Kristo.  
\v 20 \x - \xo 9:20 \xt Wok Me 21:20-26\x*Nəpɨn iakavən kɨmaha nəkur Isrel, iakuvehe məmwhen ia nirəha mə takuvi pehe irəha həuvehe tɨ Kristo. Irəha kamharə teɡɨn Loa səvəi Moses, ro pen nəpɨn iakavən kɨmaha mɨnraha iakuvehe məmwhen ia nirəha. Nɨpərhienien i iou iapkarə teɡɨn mhə Loa səvəi Moses, mətə iakuvehe məmwhen ia nirəha mə takuvi pehe irəha həuvehe tɨ Kristo.  
\v 21 \x - \xo 9:21 \xt Kal 2:3\x*Nəpɨn iakavən kɨmaha nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel, həpkuvehi mhə Loa nəha, iakuvehe məmwhen ia nirəha. Mətə iakəpwəh nərarkiien Loa səvəi Kumwesən, rekəm. Iakamarə teɡɨn Loa səvəi Kristo. Iakamo iamɨnhi irə mə takuvi pehe irəha həuvehe tɨ Kristo.  
\v 22 \x - \xo 9:22 \xt 2Kor 11:29, Rom 11:14\x*Nəpɨn iakavən kɨmaha nərmama nahatətəien səvənraha rəpwəh nɨskaiien, iakuvehe məmwhen ia nirəha, mə takuvi pehe irəha həuvehe tɨ Kristo. Nərmama me pam noien səvənraha səpəmsəpə, mətə nəpɨn iakavən kɨmaha mɨnraha iakuvehe məmwhen ia nirəha, mə ia suatuk me pam takuvi pehe nepwɨn həuvehe tɨ Kristo.  
\v 23 Iakamo iamɨnhi irə tɨ nəɡkiariien amasan səvəi Kristo, mə iou mwi takuvehi namasanien me səməme həuku pen ia nəɡkiariien amasan nəha.   
\p
\v 24 Hiəukurən uə rekəm? Ia naiuien, nərmama me pam hamaiu, mətə kuatia a trəvtənhi nərmama me pam kuvei pen nərəkuien min. Nənə ramasan mə tihaiu ia noien səvəi naiuien mə tihəuvehi nərəkuien nəha.   
\p
\v 25 \x - \xo 9:25 \xt Fil 3:14, 2Tim 4:7-8, 2Tim 2:4-5, Jem 1:12, 1Tes 5:4\x*Nərmama me pam səməme kamhaiu, ia narimnari me pam kamho tuhaməkeikei mharei tukwe. Irəha kamho mə tuhəuvehi nərəkuien sə triwən, mətə kɨtaha samo mə tsəuvehi nərəkuien sə ramarə rerɨn.  
\v 26 Ro iamɨnhi irə, rəmwhen ia naiuien, iou iapkaiu əpnapen mhə. Nənə rəmwhen ia iərmama sə ramərui iərmama, iou iapkarkuai mhə rəmwhen ia iərmama sə ramərui kwənmahan.  
\v 27 \x - \xo 9:27 \xt Rom 8:13, 13:14\x*Mətə iakamo nəmisəien m nɨpwrak mə nɨpwrak truvehe mɨskai mo rəmwhen sə iakokeikei. Iakamo iamɨnhi irə kamo nəpɨn iakɨnəvisau raka m nərmama mə tuhəuvehe mhaiu ia naiuien nəha, mətə kurirə irə iakərui natuakəmien me səvəi naiuien nəha nənə kərarki iou ia naiuien.   
\c 10  
\s1 Noien səvəi nəkur Isrel fwe kupwən trəsuəpwiri kɨtaha  
\p
\v 1 \x - \xo 10:1 \xt Eks 13:21-22, Eks 14:22-29\x*Piak me, iakokeikei mə tihəukurən mə nəpɨn kaha kupwən me səkɨmaha həməier fwe Ijip, irəha pam havən teɡɨn nəpuə riti.\x - \xo 10:1 \xt Eks 13:20-21, Sam 105:39\x* Irəha pam həpi sɨmwɨn ia təsi əruerəv.  
\v 2 Ia nəpuə nəha mɨne təsi Kumwesən ro paptaes ia nirəha pam mə irəha nərmama me səvəi Moses.  
\v 3 \x - \xo 10:3 \xt Eks 16:35\x*Irəha pam hani nəveɡɨnien kuatia a sə Kumwesən ruvei pen mɨnraha.  
\v 4 \x - \xo 10:4 \xt Eks 17:6, Nam 20:11\x*Irəha pam hənɨmwi nui kuatia a sə Kumwesən ruvei pen mɨnraha. Irəha hamənɨmwi nui ia kəpwier səvənhi sə rakurirə ia nirəha,\x - \xo 10:4 \xt Nam 20:2-17\x* nənə kəpwier nəha in Kristo.  
\v 5 \x - \xo 10:5 \xt Nam 14:26-30, Hip 3:17, Jut 5\x*Irəha pam həno iamɨnha irə, mətə Kumwesən rerɨn rɨpkaɡien mhə tɨ nirəha həpɨk, ro pen irəha hemhə əpnapen a fwe ia kwopun akwesakwes.   
\p
\v 6 \x - \xo 10:6 \xt 1Kor 10:11, Nam 11:4,34\x*Narimnari me nəha həmwhen ia nɨmtətien me səməme tuhəsuəpwiri kɨtaha. Rərəha mə kɨtaha tsokeikei noien ərəha me rəmwhen irəha hənamo fwe kupwən.  
\v 7 \x - \xo 10:7 \xt Eks 32:6\x*Rərəha mə kɨtaha tsəfwaki m nənɨmwi nari me rəmwhen irəha nepwɨn hənamo fwe kupwən. Rəmwhen ia nəɡkiariien i kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Nərmama me nəha irəha həkure mhani nari, mhənɨmwi, kurirə irə həskəmter mamhotanis.”  
\v 8 \x - \xo 10:8 \xt Nam 25:1-9\x*Rərəha mə kɨtaha tsəiri əpnapen nɨpran rəmwhen irəha nepwɨn hənamo fwe kupwən, nənə irəha pam twenti-tri-taosen həmamhə ia nəpɨn kuatia a.  
\v 9 \x - \xo 10:9 \xt Nam 21:5-6\x*Rərəha mə kɨtaha tseipweipwi Iərɨmənu səkɨtaha\f + \fr 10:9 \ft Uə “Rərəha mə kɨtaha tseipweipwi Kristo.”\f* rəmwhen irəha me nepwɨn hənamo fwe kupwən, nənə snek me hahi əpune irəha.  
\v 10 \x - \xo 10:10 \xt Nam 16:41-49, Hip 3:11,17\x*Rərəha mə kɨtaha tsəɡkiari əɡkiari mhəni ərəha Kumwesən rəmwhen irəha me nepwɨn hənamo fwe kupwən, nənə aɡelo sə ramousi əpune iərmama rousi əpune irəha.   
\p
\v 11 \x - \xo 10:11 \xt 1Kor 10:6, 1Tes 4:7\x*Narimnari me nəha həier pehe ia nərmama me nəha fwe kupwən mhəmwhen ia nɨmtətien riti tukunraha, mətə kɨmərai pen ia nəkukuə mə trəvəhaɡ m kɨtaha nərmama me i səməme samarə təkwtəkwuni nəpɨn sampam rɨnauvehe ipaka.  
\v 12 Ro iamɨnhi irə iərmama sə rerɨn ramrhi mə ramərer əknekɨn traməkeikei maməsiari kamo in mwi rɨmwei ia noien ərəha me nəha.  
\v 13 \x - \xo 10:13 \xt 1Kor 1:9\x*Narimnari me nəha səməme kamhəuvehe ia nɨmɨruien səkɨmiaha mə tuhətə sas ia nahatətəien səkɨmiaha kamhəuvən tɨ nərmama me pam. Mətə nəpɨn me pam Kumwesən ramo nəɡkiariien səvənhi, nənə in trɨpkəseni mhə narimnari me nəha həuvehe mhəskai ia nɨmɨruien səkɨmiaha mhəpi raka nɨskaiien səkɨmiaha. Mətə nəpɨn narimnari me nəha tuhəuvehe ia nɨmɨruien səkɨmiaha, Kumwesən tro suatuk riti mə hiəukurən nuvehiien nərerien səkɨmiaha mə narimnari me nəha tuhəpwəh noien kɨmiaha hiəmwei ia noien ərəha.   
\s1 Nakalasia me tuhəpwəh nuveheien mho kuatia irəha nəremhə me  
\p
\v 14 \x - \xo 10:14 \xt 1Jon 5:21\x*Ro iamɨnhi irə nərmama keikei me səiou, tiharaka mhəpwəh nevənien ipaka mə tihəfwaki m nənɨmwi nari me.  
\v 15 Kɨmiaha nərmama səməme hiəukurən nari, tihəkiri ro nəɡkiariien səiou mə ramasan uə rərəha.  
\v 16 \x - \xo 10:16 \xt Mat 26:26-28\x*Kap amasan nəha saməɡnəɡɨni Kumwesən tukwe, nəpɨn kɨtaha sənɨmwi irə, səuvehe mho kuatia kɨtaha Kristo ia nɨten. Bred nəha saməkwsen, nəpɨn sani, səuvehe mho kuatia kɨtaha Kristo ia nɨpwran.  
\v 17 \x - \xo 10:17 \xt Rom 12:5, Efes 4:16\x*Kɨtaha səpɨk, mətə səmwhen a ia nɨpwrai iərmama kuatia, tɨ nəri nə mə bred kuatia a, nənə kɨtaha pam sani bred nəha.   
\p
\v 18 \x - \xo 10:18 \xt Lev 7:6\x*Rerɨmiaha tramrhi ro nəkur Isrel. Irəha kamhani nusai nərimɨru me nəha səməme kɨnousi əpune irəha kauvei pen m Kumwesən ia təkure nɨfatə. Ro pen irəha həuvehe mho kuatia ia noien nəha ho ia nɨfatə.  
\v 19 \x - \xo 10:19 \xt 1Kor 8:4\x*Nɨpwrai nəɡkiariien səiou rəfo irə? Rɨpko mhə nɨpwran i mə nəveɡɨnien i kauvei pen m nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha in nari riti uə nənɨmwi nari sə kaməfwaki pen min in nari riti, rekəm.  
\v 20 \x - \xo 10:20 \xt Dut 32:17, Rev 9:20\x*Mətə nəɡkiariien səiou nɨpwran in i mə nəpɨn nərmama kamhousi əpune nərimɨru me mamhəuvei pen m nənɨmwi nari me səməme kaməfwaki pen mɨnraha, irəha kamhəuvei pen m nəremhə me mhəpkuvei pen mhə m Kumwesən. Nənə iakəpwəh nokeikeiien mə tihəuvehe mho kuatia kɨmiaha nəremhə me.  
\v 21 \x - \xo 10:21 \xt 2Kor 6:15-16\x*Kɨmiaha ko hiəpkənɨmwi mhə ia kap səvəi Iərɨmənu səkɨtaha irau kap səvəi nəremhə me. Kɨmiaha ko hiəpkəkure mhə mhani nari ia tepol səvəi Iərɨmənu səkɨtaha irau tepol səvəi nəremhə me.  
\v 22 \x - \xo 10:22 \xt Dut 32:21\x*Rərəha mə kɨtaha tsəkurirə nəremhə me mho Iərɨmənu səkɨtaha niemaha rəpi rəmwhen ia iərman pran səvənhi revən tɨ iərməpə. Rərəha mə rerɨtaha rɨrhi mə kɨtaha səskai mhəpi raka in.   
\s1 Tiho narimnari me pam mhəuvehi utə nəɡhi Kumwesən  
\p
\v 23 \x - \xo 10:23 \xt 1Kor 6:12\x*Kamɨni mə, “Narimnari me pam ramasan a kɨtaha səukurən noien,” nɨpərhienien, mətə rɨpko mhə irəha pam tuhasitu. “Narimnari me pam ramasan a kɨtaha səukurən noien,” mətə rɨpko mhə irəha pam tuhəuvrhəkɨn iərmama ruvehe mutə.  
\v 24 \x - \xo 10:24 \xt Rom 15:2\x*Rərəha mə kɨmiaha riti trətui suatuk tɨ nasituien ia in əpa, mətə traməkeikei mətui mwi suatuk tɨ nasituien ia nərmama nepwɨn mwi.   
\p
\v 25 Nusai nərimɨru me pam səməme kauvehi nənimen ia kwopun kauvehi nəmri nusai nərimɨru me ikɨn kɨmiaha hiəukurən naniien. Tihani mhəpwəh nəresien tukwe ia nətərɨɡien səkɨmiaha mə hiamo noien ərəha uə rekəm.  
\v 26 \x - \xo 10:26 \xt Sam 24:1\x*Tihəpwəh nəresien tukwe tɨ nəri nə mə Nəkukuə Ikinan rani mə, “Tɨprənə i mɨne narimnari me pam irə səvəi Iərɨmənu səkɨtaha.”   
\p
\v 27 \x - \xo 10:27 \xt Luk 10:8\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti sə rɨpkahatətə mhə ia Kristo rəres ik mə tikevən məni nari kɨmirau min fwe ia nimwə səvənhi, nənə rerɨm raɡien mə tikevən, ikevən məni a nəfe nəveɡɨnien truvei pehe mik, məpwəh nəresien tukwe ia nətərɨɡien səim mə ikamo noien ərəha uə rekəm.  
\v 28 \x - \xo 10:28 \xt 1Kor 8:7\x*Mətə tikəfo trɨni mɨnuə kɨmirau iərmama nəha irauəni pəri nari, nənə in ruvei pehe nusai nərimɨru riti mik, mɨni pehe tukw ik i ianhi mə, “Nusai nərimɨru i kɨməuvei pen m nənɨmwi nari riti sə kaməfwaki pen min”? Trɨni mɨnuə iərmama nəha rɨni pui pehe nəri nəha mik iamɨnhi irə, ramasan mə rerɨm tramrhi iərmama nəha, mamrhi mwi nətərɨɡien səvənhi.  
\v 29 Trɨni mɨnuə nətərɨɡien səvənhi rətə mə ikaməni nusai nərimɨru nəha mamsiai nənɨmwi nari sə kaməfwaki pen min, nənə tikəpwəh nəniien, mətə rerɨm a trukurən mə ramasan a. Rosi iərmama riti trəres iamɨnhi irə mə, “Kuvəfi raka raka nari ia nirak, mətə rəfo nətərɨɡien səvəi iərməpə rəsisəɡ iou mə takəpwəh noien rəmwhen sə iakokeikei?  
\v 30 \x - \xo 10:30 \xt 1Tim 4:4\x*Trɨni mɨnuə iakani tanak m Kumwesən tɨ nəveɡɨnien, rəfo kani ərəha iou tɨ nari riti sə iakuvəni raka tanak m Kumwesən tukwe?”   
\p
\v 31 \fig ¿?|alt="Wine and bread" src="Breadw_d.tif" size="span" loc="Top of paɡe" copy="Urs Weɡmann" ref="1KO 10:31" \fig*\x - \xo 10:31 \xt Kol 3:17\x*Nukune nəɡkiariien me pam nəha ro iamɨnhi irə. Nəfe tiho, uə nəfe nəveɡɨnien tihani, uə nəfe nari tihənɨmwi, tihaməkeikei mho ia noien sə rauvehi utə nəɡhi Kumwesən.  
\v 32 \x - \xo 10:32 \xt Rom 14:13\x*Tihəpwəh noien mə nəkur Isrel, uə nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel, uə nakalasia me səvəi Kumwesən ho rəmwhen ia iərmama riti sə rapəti mɨmwei.  
\v 33 \x - \xo 10:33 \xt 1Kor 9:20-22\x*Tiho noien nəha rəmwhen ia noien səiou sə iakaməmwur mə tako reri nərmama me pam raɡien ia noien me pam səməme iakamo. Iakamo iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iapkətui atukw mhə namasanien səiou, mətə iakamətui namasanien səvəi nərmama həpɨk mə Kumwesən truvehimɨru irəha.   
\c 11  
\p
\v 1 \x - \xo 11:1 \xt 1Kor 4:16\x*Kɨmiaha tihaməkeikei mhəuvnhi iou rəmwhen ia iou iakauvnhi Kristo.   
\s1 Nɨpran me tuhəfo irə nəpɨn nakalasia me housəsɨmwɨn irəha me tɨ nəfwakiien  
\p
\v 2 Iakaməɡnəɡɨni kɨmiaha tɨ nəri nə mə hiəpkenouenou mhə iou ia nəpɨn me, nənə mamhəkwtəmhiri noien me səməme iakɨnahatən kɨmiaha irə.   
\p
\v 3 \x - \xo 11:3 \xt Jen 3:16, Efes 5:23, 1Kor 3:23\x*Mətə iakokeikei mə kɨmiaha tihəukurən mə kənkapwə nərman me pam nə in nə Kristo, kənkapwə pran nə in nə iərman səvənhi, nənə kənkapwə Kristo nə in nə Kumwesən.  
\v 4 Trɨni mɨnuə iərman riti ruveɡi kənkapwə maməfwaki uə mani irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rɨməuvei pen min, ramo aurɨs Kristo.  
\v 5 Mətə pran sə rəpwəh nuveɡiien kənkapwə maməfwaki uə rani irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rɨməuvei pen min, in ramo aurɨs iərman səvənhi. Noien nəha rəmwhen mə kɨnəkihi nukwəne prən nəha rɨpwiə.  
\v 6 Trɨni mɨnuə pran riti rəpwəh nokeikeiien mə truveɡi kənkapwə iamɨnha irə ramasan mə trərai a nukwənen. Mətə tɨ nəri nə mə ro a naurɨsien mə pran trəkihi nɨmwai nukwənen uə tro kɨpwiə ia kənkapwə, nənə ramasan mə trauveɡi a kənkapwə.  
\v 7 \x - \xo 11:7 \xt Jen 1:26-27, Jem 3:9\x*Rərəha mə iərman riti truveɡi kənkapwə tɨ nəri nə mə iərman in rəmwhen ia nənɨmwi nari riti kamətə pen Kumwesən irə mɨne noien amasan səvəi Kumwesən irə. Mətə pran kamətə pen noien amasan səvəi iərman irə.  
\v 8 \x - \xo 11:8 \xt Jen 2:21-23, 1Tim 2:13\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə fwe kupwən Kumwesən rɨpkuvehi mhə pran mo iərman irə, mətə in ruvehi iərman mo pran irə.  
\v 9 \x - \xo 11:9 \xt Jen 2:18\x*Nənə Kumwesən rəpwəh noien iərman mə in iasitu səvəi pran mətə rɨno pran mə in iasitu səvəi iərman.  
\v 10 Ro pen pran traməkeikei muveɡi kənkapwə mə naɡelo me tuhətoni mə in ramsiai iərman səvənhi.   
\p
\v 11 Mətə tukutaha i səməuvehe mho kuatia kɨtaha Iərɨmənu səkɨtaha, pran ko rɨpko əpa mhə narimnari, nənə iərman mwi ko rɨpko əpa mhə narimnari, irau trouo pəri wok.  
\v 12 Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə fwe kupwən Kumwesən ruvehi iərman mo pran irə, mətə təkwtəkwuni iərman rətui pehe ia pran. Nənə narimnari me pam haməuku pen tɨ Kumwesən.  
\v 13 Həkiri ro nəri i mə pran sə raməfwaki m Kumwesən, məpwəh nuveɡiien kənkapwə, noien nəha ratukwatukw uə rekəm?  
\v 14 Noien səkɨtaha nərmama ramahatən kɨmiaha ia nəri i takɨni uə rekəm? Iərman sə nukwənen rəpwəmwɨs ramo aurɨs in,  
\v 15 mətə trɨni mɨnuə pran riti nukwənen rəpwəmwɨs, rerɨn traɡien tukwe, tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨməuvei pen nɨmwai nukwənen min mə trauveɡi kənkapwə.  
\v 16 Mətə trɨni mɨnuə iərmama riti rokeikei mə trəvisə ia noien nəha iakani, nənə iou takɨni iamɨnhi irə mə noien riti mwi riwən nakalasia me səvəi Kumwesən ia kwopun me hamo, mətə həmnəmwhen a.   
\s1 Nəveɡɨnien ikinan  
\p
\v 17 Ia nəɡkiariien me i takɨni pehe tukumiaha nəha təkwtəkwuni, tapkəɡnəɡɨni mhə kɨmiaha tɨ nəri nə mə nousəsɨmwɨnien səkɨmiaha rɨpkasitu mhə ia kɨmiaha mətə ramouraha a kɨmiaha.  
\v 18 \x - \xo 11:18 \xt 1Kor 1:10-12, 1Kor 3:3\x*Nəri kɨməkupwən kɨni pehe tukw iou i iakreɡi mə nəpɨn kɨmiaha nakalasia me hiamousəsɨmwɨn kɨmiaha me, nənə mamheitehieitehi kɨmiaha me. Nənə rerɨk rɨrhi mə nəɡkiariien me nəha nepwɨn ho nɨpərhienien,  
\v 19 \x - \xo 11:19 \xt Dut 13:3, 1Jon 2:19\x*tɨ nəri nə mə tihaməkeikei meitehieitehi kɨmiaha me nənə tukətə mə nɨsɨmə nəha ia kɨmiaha kamho noien atukwatukw.  
\v 20 Nəpɨn hiamousəsɨmwɨn kɨmiaha me mə tihani nəveɡɨnien ikinan səvəi Iərɨmənu səkɨtaha, rɨpko mhə nəveɡɨnien nəha hiamani.  
\v 21 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨmiaha kuatia kuatia hiaməmwur ia nənien nari. Kɨmiaha nepwɨn nukumhə ramahi irəha. Nepwɨn kamhənɨmwi nənɨmwiien skai mamhakonə.  
\v 22 \x - \xo 11:22 \xt Jem 2:5-6\x*Rəfo, rosi nimwə me səkɨmiaha riwən mə tihəkupwən mhəuvən mhəveɡɨn mhənɨmwi fwe ikɨn uə? Uə rəfo, rosi hiamətə ərəha a nakalasia me səvəi Kumwesən, nənə hiokeikei mə tiho aurɨs nərmama nautə səvənraha riwən uə? Takəfni pehe m kɨmiaha? Takəɡnəɡɨni kɨmiaha tɨ noien nəha? Rekəm, ko iapkəɡnəɡɨni mhə kɨmiaha!   
\p
\v 23 Iou iakɨnahatən raka kɨmiaha ia nəɡkiariien sə Iərɨmənu səkɨtaha rɨməuvei pehe miou. Iakɨni mə ia nəpɨn kurirə kəseni pen Iesu Iərɨmənu səkɨtaha ia rəɡi nərmama səməme haməmwəki in, in ruvehi bred,  
\v 24 məfwaki mɨni vivi Kumwesən tukwe, nənə məkwsen, mɨni mə, “In i nɨpwrak sə takuvei pen tukumiaha. Kɨmiaha tihaməkeikei mamho iamɨnhi irə mə rerɨmiaha ramrhi iou.”  
\v 25 \x - \xo 11:25 \xt Eks 24:6-8, Sek 9:11, Hip 8:8-13\x*Rəmwhen a mwi nəpɨn irəha hani raka nari, in ruvehi kap waen, mɨni mə, “Kap i in i nəɡkiariien vi səvəi Kumwesən nɨtek trərihi tərini əknekɨn nəɡkiariien nəha. Tihamarə mamhəuvən nəpɨn tihamənɨmwi ia kap i tihaməkeikei mamho iamɨnhi irə rerɨmiaha tramrhi iou.”  
\v 26 Ro iamɨnhi irə nəpɨn hiani bred i, uə hiamənɨmwi kap waen i, hiaməni irapw nemhəien səvəi Iərɨmənu səkɨtaha. Tihamo iamɨnhi irə mamhəuvən mheste in truvehe mwi.   
\p
\v 27 \x - \xo 11:27 \xt Hip 10:29\x*Ro iamɨnhi irə iərmama sə raməni bred uə ramənɨmwi kap waen i səvəi Iərɨmənu səkɨtaha ia noien riti sə rəpwəh natukwatukwien, in ramo noien ərəha, mamo nəri auər a ia nɨpwrai Iərɨmənu səkɨtaha sə ro ikinan i, mamo mwi nəri auər a ia nɨten sə ro ikinan i.  
\v 28 \x - \xo 11:28 \xt Mat 26:22, 2Kor 13:5\x*Ro pen iərmama riti traməkeikei mukupwən məkiri atukw a noien səvənhi kurirə rəni bred nəha, mənɨmwi kap waen nəha.  
\v 29 In traməkeikei mo iamɨnha irə tɨ nəri nə mə iərmama sə raməni bred nəha, mamənɨmwi kap waen nəha, mətə rɨpkətə sas mhə nɨpwrai Iərɨmənu səkɨtaha, in ravi pehe atukw a nərpwɨnien sə Kumwesən tro min tɨ noien ərəha səvənhi.  
\v 30 Nəri nəha rɨno mə təkwtəkwuni nəha kɨmiaha hiəpɨk hiaməpou mamhemhə irə, nənə kɨmiaha nepwɨn həuvamhə raka.  
\v 31 Mətə trɨni mɨnuə kɨtaha səkupwən mhəkiri atukw a noien səkɨtaha kurirə sani nəveɡɨnien ikinan, Iərɨmənu səkɨtaha ko rəpwəh nərpwɨnien noien ərəha səkɨtaha.  
\v 32 \x - \xo 11:32 \xt Hip 12:5-6\x*Nəpɨn Iərɨmənu səkɨtaha rərpwɨn noien ərəha səkɨtaha, in ramo mə trəkoui atukwatukw kɨtaha irə, mə nəpɨn trərpwɨn noien ərəha me səvəi nərmama ia tɨprənə i, nənə kɨtaha tsəpkuvehi mhə nərpwɨnien nəha kɨtaha mɨnraha.   
\p
\v 33 Ro pen piak me, nəpɨn hiousəsɨmɨn kɨmiaha me mə tihani nəveɡɨnien ikinan, tiheitenhi kɨmiaha me.  
\v 34 Trɨni mɨnuə kɨmiaha riti nukumhə rahi, ramasan mə trəni nari fwe imwəni, mə nəpɨn hiousəsɨmwɨn kɨmiaha me, Kumwesən trəpwəh nərpwɨnien noien ərəha səkɨmiaha.  
\p Narimnari me nepwɨn mwi nəha ikɨn ia noien nəha, mətə takuvei pehe nəɡkiariien tukwe nəpɨn takuvehe.   
\c 12  
\s1 Nɨskaiien me səməme Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən rauvei pehe  
\p
\v 1 Ia nɨkaren səvəi nɨskaiien me səməme Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən rauvei pehe, piak me, iakokeikei mə kɨmiaha tihaməkeikei mhəukurən.  
\v 2 \x - \xo 12:2 \xt Hab 2:18-19\x*Kɨmiaha hiəukurən mə fwe kupwən, nəpɨn hiəpkahatətə mhə ihi ia Kristo, nari riti ruvi pen kɨmiaha mə tihəfwaki m nənɨmwi nari me səməme həpkəɡkiari mhə, mətə hiaməuvən a.  
\v 3 \x - \xo 12:3 \xt 1Jon 4:2-3\x*Ro pen iakokeikei mə kɨmiaha tihəukurən. Iərmama sə Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən ramiri in ko rɨpkɨni mhə mə “Iesu in rərəha.” Nənə iərmama sə Nənɨmwɨn Ikinan rəpwəh niriien in, ko in rəpwəh nɨniien mə “Iesu in Iərɨmənu.”   
\p
\v 4 \x - \xo 12:4 \xt Rom 12:6, Efes 4:4\x*Kɨtaha saməuvehi nɨskaiien me səpəmsəpə, mətə Nənɨmwɨn i səvəi Kumwesən sə rauvei pehe nɨskaiien me nəha in kuatia a.  
\v 5 \x - \xo 12:5 \xt Efes 4:11\x*Kɨtaha samo tukwini nari ia suatuk me səpəmsəpə, mətə Iərɨmənu i samo tukwini nari min in kuatia a.  
\v 6 Kɨtaha samo wok me rɨpɨk səpəmsəpə, mətə Kumwesən kuatia a ramo wok ia nɨmɨruien səvəi nərmama me pam mə irəha tuho pam wok me nəha.   
\p
\v 7 \x - \xo 12:7 \xt 1Kor 14:26\x*Nənɨmwɨn səvəi Kumwesən rauvei pehe nɨskaiien me səvənhi m kɨtaha kuatia kuatia, mauvei pehe mə nɨskaiien me nəha tuhasitu ia kɨtaha pam.  
\v 8 Iərmama riti, Nənɨmwɨn rauvei pen nɨskaiien min mə trɨni irapw nəɡkiariien sə nukurənien rarə irə. Riti mwi, Nənɨmwɨn kuatia a rauvei pen nɨskaiien min mə trɨni irapw nətərɨɡien amasan.  
\v 9 Riti mwi, Nənɨmwɨn kuatia a rauvei pen nɨskaiien min mə trahatətə əknekɨn ia Kumwesən. Riti mwi, Nənɨmwɨn kuatia a rauvei pen nɨskaiien min tɨ noien nərmama səməme hamemhə həuvehe mhəsanɨn.  
\v 10 \x - \xo 12:10 \xt Wok Me 2:4, 1Kor 14:5\x*Riti mwi, Nənɨmwɨn rauvei pen nɨskaiien min tɨ noien nɨmtətien me səpəmsəpə. Riti mwi, Nənɨmwɨn rauvei pen nɨskaiien min tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən ruvei pehe. Riti mwi, Nənɨmwɨn rauvei pen nɨskaiien min tɨ nəkiriien nənɨmwɨn me səpəmsəpə. Riti mwi, Nənɨmwɨn rauvei pen nɨskaiien min tɨ nəɡkiariien ia nəɡkiariien me səpəməpə, nənə mauvei pen m iərmama riti mwi nɨskaiien tɨ nɨniien nɨpwrai nəɡkiariien me nəha.  
\v 11 \x - \xo 12:11 \xt Rom 12:3, 1Kor 7:7\x*Nɨskaiien me nəha, irəha pam haməuku pen a ia Nənɨmwɨn kuatia a, nənə in rauvei pehe m kɨtaha kuatia kuatia mamesi pen a nəfe in rokeikei.   
\p
\v 12 \x - \xo 12:12 \xt 1Kor 10:17\x*Nɨpwrai iərmama kuatia a, mətə nourenouren me rɨpɨk. Nənə nəri auər a nourenouren me səpəmsəpə, mətə hamərɨpɨn ia nɨpwrai iərmama kuatia a. Nənə ro iamɨnhi irə rəmwhen a ia Kristo.  
\v 13 \x - \xo 12:13 \xt Kal 3:28\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Nənɨmwɨn kuatia a rɨno paptaes ia kɨtaha pam ia nɨpwrai Kristo kuatia, nəkur Isrel uə nərmama rɨpko mhə irəha nəkur Isrel, slef me uə nərmama komhə irəha slef me. Kumwesən rɨno mə kɨtaha pam səuvehi Nənɨmwɨn kuatia a rarə ia kɨtaha rəmwhen ia nui kamənɨmwi.   
\p
\v 14 Nɨpwrai iərmama komhə nouren kuatia a, mətə nourenouren me rɨpɨk.  
\v 15 Trɨni mɨnuə nɨsun rɨni mə, “Rɨpko mhə iou rəɡɨn nənə ro pen rɨpko mhə iou nɨpəri nɨpwrai iərmama riti,” nəɡkiariien nəha ko rəpwəh noien mə nɨsun komhə in nɨpəri nɨpwrai iərmama.  
\v 16 Nənə trɨni mɨnuə nɨfreɡɨn rɨni mə, “Rɨpko mhə iou nənimen nənə ro pen rɨpko mhə iou nɨpəri nɨpwrai iərmama riti,” nəɡkiariien nəha ko rəpwəh noien mə nɨfreɡɨn komhə in nɨpəri nɨpwrai iərmama.  
\v 17 Trɨni mɨnuə nɨpwrai iərmama riti in nənimen me pam, nənə trəfo mɨreɡi nari? Nənə trɨni mɨnuə nɨpwrai iərmama riti in nɨfreɡɨn me pam, in trəfo mɨreɡi nari?  
\v 18 Mətə rekəm, Kumwesən rɨno nɨpwrai iərmama nourenouren me rarə rəmwhen in rokeikei.  
\v 19 Trɨni mɨnuə nourenoure nɨpwrai iərmama nə kuatia a, nənə nɨpwran pəku? In riwən.  
\v 20 Mətə nɨpərhienien nourenouren me rɨpɨk, mətə nɨpwran kuatia a.   
\p
\v 21 Nənimen ko rɨpkɨni pen mhə tɨ rəɡɨn mə, “Iou iakəpwəh ik, iou iakɨnəmwhen raka.” Nənə kənkapwə ko rɨpkɨni pen mhə tɨ nɨsun mi mə, “Iou iakəpwəh kɨmirau, iou iakɨnəmwhen raka.”  
\v 22 Rɨpko mhə iamɨnhi irə. Nourenoure nɨpwrataha me səməme rerɨtaha ramrhi mə həpou anan, mətə irəha tuhaməkeikei mharə.  
\v 23 Nənə nourenoure nɨpwrataha me səməme rerɨtaha ramrhi mə irəha nəri auər a me, samasan pen mɨnraha. Nənə nourenoure nɨpwrataha me samaurɨs tukwe, səuvən ia tɨnari tukwe.  
\v 24 Mətə nourenoure nɨpwrataha me səməme həpko mhə naurɨsien, səpwəh a iamɨnhi irə. Mətə Kumwesən rɨnousəsɨmwɨn nourenoure nɨpwrataha me, nənə mauvehi utə səməme samo pen a irəha hasori mhəpi raka nourenoure nɨpwrataha nepwɨn.  
\v 25 Nənə ia noien nəha, nourenoure nɨpwrataha me ko həpwəh neitehieitehiien irəha me, mətə irəha tuhətoni amasan pam irəha me.  
\v 26 Trɨni mɨnuə nouren riti ramreɡi nəmisəien, nənə nouren me pam tuhəreɡi nəmisəien irəha min. Nənə trɨni mɨnuə kauvei pen nɨsiaiien m nouren riti nouren me pam tuhaɡien irəha min.   
\p
\v 27 \x - \xo 12:27 \xt Rom 12:5, Efes 5:30\x*Nɨpwrai nəɡkiariien i mə kɨmiaha pam nɨpwrai Kristo, nənə kɨmiaha kuatia kuatia kɨmiaha nourenoure nɨpwran me.  
\v 28 \x - \xo 12:28 \xt Efes 4:11-12\x*Nənə ia nousəsɨmwɨnien səvəi nakalasia me Kumwesən rɨnəmri pen nərmama me ia kwopun me səvənraha. In rɨnəmri kupwən aposol me, profet me kamhəkurirə pen irəha, nənə nahatən me kamhəkurirə pen mwi irəha. Irəha raka nənə nərmama kamho nɨmtətien me, nənə nərmama kamhomasan nərmama kamhemhə, nənə nərmama kamhasitu ia nərmama, nənə nərmama kamhəkəkini nakalasia me ia nəfe wok kamho, nənə nərmama kamhəɡkiari ia nəɡkiariien əpə me.  
\v 29 Rɨpko mhə irəha pam aposol me, uə profet me, uə nahatən me. Rɨpko mhə irəha pam nərmama səvəi noien nɨmtətien me,  
\v 30 uə kamhəuvehi nɨskaiien tɨ noien nərmama kamhemhə həuvehe mhəsanɨn. Irəha pam həpkuvehi mhə nɨskaiien tɨ nəɡkiariien ia nəɡkiariien əpə me, uə nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nɨpwrai nəɡkiariien əpə me nəha.  
\v 31 \x - \xo 12:31 \xt 1Kor 14:1\x*Mətə tihousari əknekɨn mə tihəuvehi nɨskaiien me nəha Nənɨmwɨn rauvei pehe səməme hasori mhəpi raka nɨskaiien me nepwɨn.  
\p Mətə təkwtəkwuni takɨni pehe suatuk sə ramasan məpi raka.   
\c 13  
\s1 Noien səvəi nokeikeiien  
\p
\v 1 Trɨni mɨnuə iakaməɡkiari ia nəɡkiariien əpə me səvəi nərmama mɨne naɡelo me, mətə nokeikeiien riwən ia nirak, iou iakəmwhen a ia təmtəm riti kauəsi ramierɨɡ asori, uə bel kauəsi ramasək.  
\v 2 \x - \xo 13:2 \xt Mat 17:20\x*Trɨni mɨnuə iakauvehi nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, uə iakukurən pam nɨpwrai narimnari me səməme kamhərkwafə mɨne nukurənien me pam, uə nahatətəien sə iakauvehi rɨskai məmwhen mə takuvehi raka təkuər me irə, mətə nokeikeiien riwən ia nirak, iou iakəmwhen a ia nəri auər a.  
\v 3 \x - \xo 13:3 \xt Mat 6:2\x*Trɨni mɨnuə iakɨpeki pen pam narimnari me səiou m nərmama me səməme nautə səvənraha riwən, uə iakəseni nɨpwrak mə napw trahi, mətə nokeikeiien riwən ia nirak, noien nəha iakɨno ko rɨpkasitu mhə ia nirak.   
\p
\v 4 Noien səvəi nokeikeiien ikamo nətərɨɡien səim raməpwəmwɨs, nənə mamo ramasan m nərmama, ik rerɨm rəpwəh nɨrhi ərəhaien nərmama, uə ipkəɡkiari ərpwi mhə, nənə məpwəh nuvehi utəien ik.  
\v 5 \x - \xo 13:5 \xt Fil 2:4\x*Noien səvəi nokeikeiien ikəpwəh no penien nərmama, mɨpkəmwur mhə tɨ tɨpwɨm, mɨpko akwauakw mhə niemaha, uə ikəpwəh nəkwtəmhiri əknekɨnien nərəhaien sə iərmama riti rɨno mik ia rerɨm.  
\v 6 \x - \xo 13:6 \xt Rom 12:9\x*Rerɨm rɨpkaɡien mhə tɨ noien sə rɨpkatukwatukw mhə, mətə rerɨm ramaɡien a tɨ nɨpərhienien.  
\v 7 \x - \xo 13:7 \xt Rom 15:1, 1Tes 4:8, 1Kor 9:12\x*Noien səvəi nokeikeiien ikəvrani nəfe nəɡhɨn kamo mik, ia nəpɨn me ikani nɨpərhienien ia Kumwesən, maməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səim irə. Nəpɨn nərəhaien reste ik, mətə ikamərer əknekɨn.   
\p
\v 8 Noien səvəi nokeikeiien ko rɨpkiwən mhə ia nəpɨn riti. Mətə noien səvəi nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, uə noien səvəi nəɡkiariien ia nəɡkiariien əpə me, uə noien səvəi nukurənien nari, noien mirəhar nəha tuhariwən.  
\v 9 Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə ipwet mɨne nukurənien səkɨtaha ro nɨpərpərɨn, nənə nəɡkiariien me i Kumwesən rauvei pehe saməni irapw ro nɨpərpərɨn.  
\v 10 Mətə nəpɨn sə pekɨn trier pehe, sə ro nɨpərpərɨn triwən.  
\v 11 Nəpɨn iakɨnamouihi, iakaməɡkiari rəmwhen ia iəkunouihi, nukurənien səiou rəmwhen səvəi iəkunouihi, nənə noien səvəi nətərɨɡien səiou rəmwhen səvəi iəkunouihi. Mətə nəpɨn iakuvehe masori, iakəmri noien me səvəi iəkunouihi ia təkutak.  
\v 12 \x - \xo 13:12 \xt 2Kor 5:7, Jem 1:23\x*Ipwet mɨne kɨtaha samətoni rəmwhen saməti pen ia klas sə rakwhakw, mətə ia nəpɨn nəha tsətoni rəmwhen saməti pen ia nəmrɨtaha atukwatukw. Ipwet mɨne iakukurən a nɨpərɨn, mətə ia nəpɨn nəha takukurən amasan pam rəmwhen ia Kumwesən rukurən amasan pam iou nəha təkwtəkwuni.  
\v 13 \x - \xo 13:13 \xt 1Tes 1:3, 1Jon 4:16\x*Nənə təkwtəkwuni noien mirəhar i kahar hamarərer: noien səvəi nahatətəien, noien səvəi neitenhiien nəri amasan mə truvehe, mɨne noien səvəi nokeikeiien. Mətə noien sə ramasan pɨk anan ia nirəhar in i noien səvəi nokeikeiien.   
\c 14  
\s1 Nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe mɨne nəɡkiariien əpə me  
\p
\v 1 \x - \xo 14:1 \xt 1Kor 12:31, 1Kor 14:39\x*Pwəh nokeikeiien nəri hiamousari tukwe ia nɨmɨruien səkɨmiaha. Nɨskaiien me səməme Nənɨmwɨn Ikinan rauvei pehe, ramasan mə rerɨmiaha tramevən ia nirəha, mətə sə ramasan pɨk anan rerɨmiaha tramevən irə in i nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe.  
\v 2 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iərmama sə raməɡkiari ia nəɡkiariien əpə riti, in rɨpkəɡkiari mhə m nərmama, mətə raməɡkiari m Kumwesən. Pərhien iərmama riti riwən sə rukurən nəɡkiariien sə in rani, mətə ia nɨskaiien səvəi Nənɨmwɨn Ikinan, in rani irapw nəɡkiariien me nepwɨn nɨpwran rərkwafə.  
\v 3 Mətə iərmama sə ramɨni irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, in raməɡkiari m nərmama, nənə mauvrhəkɨn irəha, mamərpwi əknekɨn irəha, mauvehi utə nətərɨɡien səvənraha.  
\v 4 Iərmama sə raməɡkiari ia nəɡkiariien əpə riti, in ramasitu atukw a irə. Mətə iərmama sə rani irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, in ramasitu ia nakalasia me.  
\v 5 \x - \xo 14:5 \xt Nam 11:29\x*Iakokeikei mə kɨmiaha pam anan tihəɡkiari ia nəɡkiariien əpə me, mətə ramasan pɨk mə tihəni irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe. Iərmama sə rani irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, in ramasitu pɨk ia nakalasia me məpi raka iərmama sə raməɡkiari ia nəɡkiariien əpə me. Mətə nɨpərhienien trɨni mɨnuə iərmama riti rɨni irapw nɨpwrai nəɡkiariien əpə nəha, noien nəha trasitu mwi ia nakalasia me.   
\p
\v 6 Piak me, trɨni mɨnuə iakuvehe mətoni kɨmiaha, nənə maməɡkiari m kɨmiaha ia nəɡkiariien əpə me iamɨnha irə, takəfo masitu ia kɨmiaha? Hiəukurən mə takaməkeikei muvehe mɨni pui pehe nari vi riti m kɨmiaha, uə nukurənien riti, uə nəɡkiariien riti Kumwesən ruvei pehe, uə nahatənien riti. Mə rekəm, ko iapkasitu anan mhə ia kɨmiaha.  
\v 7 Rerɨmiaha tramrhi ro narimnari me i həpkɨmɨru mhə mətə rerɨnraha fwe ikɨn rəmwhen ia tərhe nau uə kitar. Trɨni mɨnuə rerɨnraha rɨpkatukwatukw mhə, nənə iərmama riti trəfo mukurən nəfe nɨpu kamhani?  
\v 8 Uə kisɨpw i kaməse tɨ nəsuəpwiriien nərmama tɨ naruaɡənien trɨni mɨnuə rerɨn rəpwəh nasək amasanien mo nukurənien i m nərmama, nənə sin trəpnəpenə tɨ naruaɡənien?  
\v 9 Rəmwhen a ia kɨmiaha. Trɨni mɨnuə hiaməɡkiari ia nəɡkiariien sə nərmama həreirei, tuhəfo mhəukurən nɨpwrai nəɡkiariien sə hiaməni? Kɨmiaha hiaməɡkiari a m kwənmahan, nərmama həpkukurən mhə nɨpwran.  
\v 10 Pərhien, nəɡkiariien me rɨpɨk ia təkure tɨprənə i, nənə irəha pam nɨpwranraha fwe ikɨn.  
\v 11 Mətə trɨni mɨnuə iapkukurən mhə nɨpwrai nəɡkiariien sə iərmama riti rani pehe tukwe iou, iou iəpwɨspwɨs tukwe in, nənə in iəpwɨspwɨs tukw iou.  
\v 12 Rəmwhen a ia kɨmiaha. Rerɨmiaha ramevən pɨk ia nɨskaiien me səməme Nənɨmwɨn Ikinan rauvei pehe, nənə ro pen tihousari mə tihəuvrhəkɨn nakalasia me ia nɨskaiien me səməme tuhasitu pɨk ia nirəha.   
\p
\v 13 Ro iamɨnhi irə iərmama sə raməɡkiari ia nəɡkiariien əpə riti, in traməkeikei məfwaki məres nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nɨpwran.  
\v 14 Trɨni mɨnuə iakaməfwaki mani irapw nəɡkiariien əpə me, nənɨmwɨk fwe imwə raməfwaki, mətə ia nətərɨɡien səiou iapkukurən mhə nɨpwrai nəɡkiariien me i iakani.  
\v 15 \x - \xo 14:15 \xt Efes 5:19\x*Ro iamɨnhi takəfo irə? Takəfwaki ia nənɨmwɨn, məfwaki mwi ia nətərɨɡien səiou. Takani nɨpu ia nənɨmwɨn, məni mwi nɨpu ia nətərɨɡien səiou.  
\v 16 Mə rekəm, trɨni mɨnuə ikəfwaki ia nənɨmwɨn ia nəɡkiariien əpə məɡnəɡɨni Kumwesən, iərmama auər a riti ia kwopun nəha, in trəfo mɨni “Ouəh” ia nəfwakiien səim? Rəknekɨn tɨ nəri nə mə in rɨreirei nəri ikani.  
\v 17 Nɨpərhienien nəfwakiien səim səvəi nɨniien tanak m Kumwesən ramasan pɨk, mətə ko rɨpkasitu anan mhə ia iərmama nəha.   
\p
\v 18 Iakani tanak m Kumwesən mə iakaməɡkiari ia nəɡkiariien əpə me məpi raka kɨmiaha pam.  
\v 19 Mətə ia nousəsɨmwɨnien səvəi nakalasia me, trɨni mɨnuə iakahatən nərmama ia kwopi nəɡkiariien me krirum a səməme həukurən ramasan məpi raka mə iakɨni kwopi nəɡkiariien me ten-taosen ia nəɡkiariien əpə sə həreirei.   
\p
\v 20 \x - \xo 14:20 \xt Efes 4:14, Fil 3:15\x*Piak me, rərəha mə tihəmwhen ia nəkwərhakwərha ia nətərɨɡien səkɨmiaha. Ramasan mə tihəreirei noien ərəha rəmwhen ia nəkwərhakwərha me, mətə ia nətərɨɡien səkɨmiaha tihaməkeikei mhəmwhen ia nərmama həuvəpwinari raka.  
\v 21 Kɨmərai pen nəɡkiariien riti ia nəkukuə səvəi Loa rani mə,  
\q1 “Iou takəɡkiari m nərmama me i.  
\q2 Nəɡkiariien səiou trier ia nərmama səməme kamhəni nəɡkiariien əpə me,  
\q2 mier mwi ia tərhui iəpwɨspwɨs me.  
\q1 Nəri auər a mə takəɡkiari mɨnraha iamɨnhi irə,  
\q2 mətə irəha tuhəpkətərɨɡ mhə iou.  
\q2 Iou Iərɨmənu iakani iamɨnhi irə.”   
\p
\v 22 Ro iamɨnhi irə sətoni mə nɨskaiien tɨ nɨniien nəɡkiariien əpə me ro nɨmtətien riti ramevən tɨ nərmama səməme həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Kristo. Rɨpkevən mhə tɨ nərmama səməme haməni nɨpərhienien irə. Mətə nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe ro nɨmtətien riti ramevən tɨ nərmama səməme haməni nɨpərhienien ia Kristo. Rɨpkevən mhə tɨ nərmama səməme həpkɨni mhə nɨpərhienien irə.  
\v 23 \x - \xo 14:23 \xt Wok Me 2:13\x*Ro iamɨnhi irə, trɨni mɨnuə nərmama iruə me uə səməme həpkɨni mhə nɨpərhienien ia Kristo həuvnimwə pehe ia kwopun kɨmiaha nakalasia me hiamousəsɨmwɨn ikɨn, nənə mhətoni kɨmiaha pam hiaməɡkiari ia nəɡkiariien əpə me, rəfo? Irəha tuhəni mə kɨmiaha hiamarməri.  
\v 24 \x - \xo 14:24 \xt Jon 16:8\x*Mətə trɨni mɨnuə kɨmiaha pam hiaməni irapw nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, nənə iərmama riti sə rɨpkɨni mhə nɨpərhienien ia Kristo uə iərmama iruə riti ruvnimwə pehe, nəɡkiariien səkɨmiaha pam tro in rukurən mə in iərmama riti sə ramo noien ərəha, nənə in trəkiri noien səvənhi.  
\v 25 \x - \xo 14:25 \xt Aes 45:14, Sek 8:23, Jon 4:19\x*Nəɡkiariien me nəha səkɨmiaha trɨni pui nətərɨɡien səvənhi in ramərkwafə irə fwe ia rerɨn, nənə ro iamɨnha irə iərmama nəha treiwaiu nənimen trɨrapi tɨprənə, in truvei pen nɨsiaiien səvənhi m Kumwesən, mani irapw mə Kumwesən ramarə pərhien tukumiaha.   
\s1 Tihousəsɨmwɨn kɨmiaha me tɨ nəfwakiien, mhəfwaki, mhesi pen suatuk tukwe  
\p
\v 26 \x - \xo 14:26 \xt 1Kor 12:8-10, Efes 4:12\x*Ro iamɨnhi irə, piak me, rəfo? Nəpɨn hiamousəsɨmwɨn kɨmiaha me tɨ nəfwakiien, kɨmiaha kuatia kuatia, riti rəni nɨpu, riti ramahatən, riti rani irapw nari riti Kumwesən rɨno pui pen min, riti raməɡkiari ia nəɡkiariien əpə riti, riti mwi rani irapw nɨpwrai nəɡkiariien nəha. Tihaməkeikei mho narimnari me nəha mhasitu ia kɨmiaha me irə.  
\v 27 Trɨni mɨnuə nərmama me nepwɨn haməɡkiari ia nəɡkiariien əpə me, ramasan mə iərmama kəru a uə kahar həɡkiari. Nəpɨn iərmama riti rəɡkiari, in əpa rəɡkiari meste ro sampam, kurirə riti rəɡkiari. Nənə iərmama riti traməkeikei mɨni irapw nɨpwrai nəɡkiariien me nəha.  
\v 28 Mətə trɨni mɨnuə iərmama riwən tɨ nɨni irapwien nɨpwrai nəɡkiariien me nəha, iərmama sə raməɡkiari ia nəɡkiariien əpə, in trəpwəh nəɡkiari asoriien ia nəmri nakalasia me, in trəɡkiari afafa a pwəh irau əpa Kumwesən kroureɡi.   
\p
\v 29 \x - \xo 14:29 \xt Wok Me 17:11, 1Tes 5:21\x*Nərmama səməme kamhəuvehi nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, ramasan mə kəru a uə kahar həɡkiari, nənə nərmama nepwɨn həkiri amasan nəɡkiariien sə haməni.  
\v 30 Mətə trɨni mɨnuə iərmama riti sə raməkure kɨmiaha min rɨreɡi mə Kumwesən ro pui nəɡkiariien riti min, nənə iərmama sə raməɡkiari trəpwəh nəɡkiariien.  
\v 31 Ro iamɨnhi irə, kɨmiaha pam hiəukurən nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, riti rukupwən məɡkiari raka nənə riti. Tiho iamɨnha irə mə nərmama me pam tuhəuvehi nukurənien, nənə trasitu ia nərmama me pam.  
\v 32 Kɨmiaha hiəukurən. Nərmama səməme kamhəuvehi nɨskaiien tɨ nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe, irəha hamərɨmənu atukw a ia nənɨmwɨnraha me, mhəukurən nəɡkiariien, mhəukurən mwi nafafaien.  
\v 33 Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨpko mhə in Kumwesən səvəi noien nɨreireiien ia nari, mətə in Kumwesən səvəi nəmərinuien.  
\p Rəmwhen ia nakalasia me pam, nəpɨn kamhousəsɨmwɨn irəha me,  
\v 34 \x - \xo 14:34 \xt 1Kor 11:3, 1Tim 2:12, Taet 2:5\x*nɨpran tuhəpwəh nəɡkiariien ia nousəsɨmwɨnien me nəha. Rəpwəh natukwatukwien mə tuhəɡkiari, mətə tuhaməkeikei mheiwaiu mho nɨsiaiien rəmwhen Loa səvəi Moses rani.  
\v 35 Trɨni mɨnuə hokeikei mə tuhəukurən nari riti, tuhaməkeikei mhəres tɨ səvənraha me nərman fwe ia rukwənu. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə ro naurɨsien mə pran trəɡkiari ia nousəsɨmwɨnien səvəi nakalasia me.   
\p
\v 36 Rəfo? Rerɨmiaha rɨrhi mə nəɡkiariien səvəi Kumwesən rɨməkupwən ia kɨmiaha muvehe? Uə rerɨmiaha rɨrhi mə nəɡkiariien səvəi Kumwesən rɨməuvehe a tukumiaha?  
\v 37 \x - \xo 14:37 \xt 1Jon 4:6\x*Trɨni mɨnuə kɨmiaha riti rerɨn rɨrhi mə in profet riti, uə Nənɨmwɨn Ikinan rɨməuvei pen nɨskaiien riti min, ramasan. Mətə in traməkeikei mukurən mə nəɡkiariien i iakamrai m kɨmiaha in nəkwai Iərɨmənu səkɨtaha.  
\v 38 Trɨni mɨnuə rəpwəh nɨniien nɨpərhienien ia nəɡkiariien i, tukəpwəh mwi nɨniien nɨpərhienien ia nəɡkiariien səvənhi.   
\p
\v 39 Ro iamɨnhi irə, piak me, nɨskaiien sə tihokeikei pɨk, in i nɨni irapwien nəɡkiariien sə Kumwesən rauvei pehe. Mətə tihəpwəh nɨniseien nɨskaiien i sə nərmama haməɡkiari ia nəɡkiariien əpə me.  
\v 40 \x - \xo 14:40 \xt Kol 2:5\x*Narimnari me pam səməme hiamo, tihaməkeikei mho ia noien sə ratukwatukw mhesi pen suatuk tukwe.   
\c 15  
\s1 Kristo rɨnətui mwi ia nemhəien səvənhi  
\p
\v 1 Piak me, iakokeikei mə tako kɨmiaha hiəukurən nəɡkiariien amasan sə iakɨnəvisau irə m kɨmiaha fwe kupwən. Nəɡkiariien amasan i kɨmiaha hiəuvəni raka nɨpərhienien irə mamhərer irə.  
\v 2 Trɨni mɨnuə hiaməkwtəmhiri əknekɨn nəɡkiariien amasan i iakɨnəvisau raka m kɨmiaha, Kumwesən truvehimɨru kɨmiaha irə. Mətə trɨni mɨnuə hiaraka ia nəɡkiariien amasan i, nənə hiəuvəni auər a nɨpərhienien irə.   
\p
\v 3 \x - \xo 15:3 \xt Aes 53:8-9\x*Narimnari me səməme iakɨməreɡi, iou iakuvəni raka tukumiaha. Iakɨməni mə nəri sə tihaməkeikei mhəkupwən mhəukurən in i mə Kristo rɨmamhə tɨ noien ərəha me səkɨtaha ramesi pen nəɡkiariien me kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan.  
\v 4 \x - \xo 15:4 \xt Mat 12:40, Wok Me 2:24-32\x*Kɨmənɨmwi nənə rətui mwi ia nemhəien səvənhi ia nəpɨn sə ro kahar irə ramesi pen nəɡkiariien me kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan.  
\v 5 \x - \xo 15:5 \xt Luk 24:34, Mat 28:16-17\x*Nənə in rɨməkupwən mier irapw tɨ Pita, marə mier irapw mwi tɨ nərmama səvənhi twelef.  
\v 6 Kurirə irə in rier irapw mwi tɨ piəvtaha me həpɨk həpi raka faef hantret ia nəpɨn kuatia a. Irəha həpɨk haməmɨru ihi, mətə nepwɨn həuvamhə raka.  
\v 7 \x - \xo 15:7 \xt Luk 24:50\x*Nəpɨn in rier irapw raka tɨ nirəha, marə mier irapw mwi tɨ Jemes, nənə mier irapw mwi tɨ aposol me pam.  
\v 8 \x - \xo 15:8 \xt Wok Me 9:3-6, 1Kor 9:1\x*Kurirə ia nirəha pam, in rier irapw mwi tukw iou, mətə iou iakəmwhen ia iəkunouihi əmtəmetə riti rɨpkətui mhə ia nəpɨn atukwatukw səvənhi.   
\p
\v 9 \x - \xo 15:9 \xt Efes 3:8, 1Tim 1:15\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə iou inhərɨpw anan ia aposol me pam, nənə iakəpwəh nəmwhenien mə nərmama tuhəkwein iou mə iou aposol riti, tɨ nəri nə mə iakɨnamometə nakalasia me səvəi Kumwesən fwe kupwən.  
\v 10 \x - \xo 15:10 \xt Wok Me 8:3, 2Kor 6:1, 2Kor 11:5,23\x*Mətə Kumwesən rɨnasitu ia nirak ia namasanien səvənhi, mo iakuvehe mo iamɨnhi irə nəha təkwtəkwuni. Nənə namasanien səvənhi sə rɨno miou rəpwəh nuvehe əpnapenien, mətə rukuə kwənkwan. Nɨpərhienien, iakɨno wok məpi raka aposol me pam, mətə rɨpko mhə ia nɨskaiien atukw səiou, mətə ia namasanien sə Kumwesən rauvei pehe miou.  
\v 11 Ro iamɨnhi irə nəri auər a mə iou iakani irapw nəɡkiariien amasan i m kɨmiaha, uə irəha haməni irapw m kɨmiaha, mətə nəɡkiariien kuatia a i səkɨmaha pam iahaməni irapw tukumiaha nənə hiəuvəni raka nɨpərhienien irə.   
\s1 Nərmama səməme həuvamhə tuhətui mwi ia nemhəien  
\p
\v 12 Kɨmiaha hiəukurən mə ia nəɡkiariien səkɨmaha, kɨmaha iahaməni irapw mə Kristo rɨnətui mwi ia nemhəien. Mə iahaməvisau iamɨnha irə, rəfo kɨmiaha nepwɨn hiaməni mə nərmama səməme həuvamhə ko həpkətui mhə mwi?  
\v 13 Trɨni mɨnuə nərmama səməme həuvamhə ko həpkətui mhə mwi, nənə ko Kristo mwi rəpwəh nətuiien ia nemhəien.  
\v 14 Nənə trɨni mɨnuə Kristo rəpwəh nətuiien ia nemhəien, wok i səkɨmaha sə iahaməni irapw nəɡkiariien amasan ro nəri auər a irə rəmwhen a mwi ia nahatətəien səkɨmiaha.  
\v 15 \x - \xo 15:15 \xt Wok Me 1:22, 4:33, Wok Me 5:32\x*Nari riti mwi, trɨni mɨnuə Kristo rəpwəh nətuiien ia nemhəien, kɨmaha iahəneikuə ia Kumwesən, tɨ nəri nə mə iahaməni irapw mə Kumwesən rɨno Kristo rətui mwi ia nemhəien. Trɨni mɨnuə nəɡkiariien nəha ro nɨpərhienien mə nərmama səməme həuvamhə ko həpkətui mhə mwi ia nemhəien, nənə Kumwesən ko rəpwəh noien mwi Kristo rətui ia nemhəien.  
\v 16 Trɨni mɨnuə nərmama səməme həuvamhə raka ko həpkətui mhə mwi ia nemhəien, nənə ko Kristo rɨpkətui mhə mwi ia nemhəien.  
\v 17 Trɨni mɨnuə Kristo rɨpkətui mhə mwi ia nemhəien, nənə nahatətəien səkɨmiaha nɨpwran riwən, kɨmiaha hiamarə ihi ia noien ərəha me səkɨmiaha.  
\v 18 Nənə trɨni mɨnuə nəɡkiariien nəha ro nɨpərhienien, nərmama səməme haməni nɨpərhienien ia Kristo fwe kupwən həuvamhə raka, irəha həuvəiwən ko həpkətui mhə mwi.  
\v 19 Kɨtaha saməmri pen əknekɨn nətərɨɡien səkɨtaha ia Kristo, mətə mə noien nəha səvəi nɨmɨruien a i səvəi tɨprənə, rərəha anan tukutaha məpi raka nərmama me nepwɨn.   
\p
\v 20 \x - \xo 15:20 \xt Kol 1:18\x*Mətə nəɡkiariien sə ro nɨpərhienien ro iamɨnhi irə. Kristo rɨnətui mwi ia nemhəien səvənhi. In rukupwən mətui mwi rəmwhen ia nukwai nei kukupwən kesi. Nərmama səməme həuvamhə raka irəha tuhətui mwi ia nemhəien kurirə.  
\v 21 \x - \xo 15:21 \xt Rom 5:12,18\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə nemhəien rɨməuvehe ia iərmama riti, nənə ia suatuk kuatia a, nətuiien mwi ia nemhəien rɨməuvehe ia iərmama riti.  
\v 22 Nərmama me pam tuhemhə tɨ nəri nə mə haməuku pen ia Atam. Ia noien a mwi nəha, nərmama me pam səməme haməuvehe mho kuatia irəha Kristo tuhətui mwi ia nemhəien.  
\v 23 \x - \xo 15:23 \xt 1Tes 4:16, Rev 20:5\x*Mətə irəha nəha tuhətui mwi ia nəpɨn atukwatukw səvənraha. Kristo in rɨməkupwən mətui mwi. Nəpɨn in truvehe mwi irə, nərmama me səvənhi tuhətui mwi.  
\v 24 Nənə nəpɨn sampam truvehe, Kristo trouraha nənɨmwɨn me pam səməme kamhəuvehi nərɨmənuien mɨne nasoriien. In trouraha nɨskaiien me pam. Kurirə irə in raraka ia nɨtətə sə in ramərɨmənu irə revən ia rəɡi Tata Kumwesən.  
\v 25 \x - \xo 15:25 \xt Mat 22:44\x*Ro iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Kristo traməkeikei mamərɨmənu meste Kumwesən trəmri narimnari me pam səməme in raməmwəki irəha kamharə inhərɨpw ia tɨpaɡe nɨsui Kristo mi.  
\v 26 \x - \xo 15:26 \xt Rev 20:14, 21:4\x*Sə trouraha sampam ia nirəha nemhəien. Nənə nemhəien triwən mwi.  
\v 27 \x - \xo 15:27 \xt Sam 8:6\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə Nəkukuə Ikinan rani mə, “Kumwesən rɨnəmri narimnari me pam kamharə inhərɨpw ia tɨpaɡe nɨsun mi.” Mətə ro nukurənien i mə nəɡkiariien nəha sə rani mə “narimnari me pam,” kɨpkəvsini pen mhə Kumwesən ia narimnari me nəha. In rɨnəmri pen narimnari me nəha kamharə inhərɨpw ia tɨpaɡe nɨsui Kristo mi.  
\v 28 Narimnari me pam tuheiwaiu Kristo trərɨmənu ia nirəha. Irəha pam tuheiwaiu raka, nənə Tɨni Kumwesən truvehi irapw atukw a in, meiwaiu marə teɡɨn nərɨmənuien səvəi Tata səvənhi sə rɨnəmri irapw narimnari me pam ia tɨpaɡe nɨsun mi. Ro iamɨnhi irə mɨne Kumwesən trərɨmənu ia narimnari me pam.   
\p
\v 29 Rəfo ia nərmama səməme kamo paptaes ia nirəha tɨ nərmama səməme həuvamhə raka? Trɨni mɨnuə nərmama səməme həuvamhə raka tuhəpkətui mhə mwi ia nəpɨn riti, nənə rəfo kamo paptaes ia nərmama tɨ nirəha?  
\v 30 \x - \xo 15:30 \xt Rom 8:36\x*Rəmwhen a ia kɨmaha. Rəfo iahaməuvehi pekɨn nəpɨn sɨkai me ia nɨmɨruien səkɨmaha ia nəpɨn me pam?  
\v 31 Iakani kwəsuahi piak me mə nəpɨn rɨpɨk nərmama haməmwur mə tuhousi əpune iou! Rerɨk raɡien pɨk tukumiaha tɨ nəri nə mə hiəməuvehe mho kuatia kɨmiaha Iesu Kristo Iərɨmənu səkɨtaha. Nənə mo pen nəɡkiariien i iakani ro nɨpərhienien.  
\v 32 \x - \xo 15:32 \xt 2Kor 4:10-11, Luk 12:19-20\x*Ia kwopun i Efesas, rəmwhen mə iakaruaɡən kɨmaha nəri əprmɨn me. Mətə rəfo? Trɨni mɨnuə nərmama səməme həuvamhə ko həpkətui mhə mwi, iakɨnaruaɡən tɨ nəfe? Trɨni mɨnuə nərmama səməme həuvamhə ko həpkətui mhə mwi, ramasan mə tihesi pen a nəɡkiariien i sə rani mə,  
\q1 “Pwəh sani nari mhənɨmwi,  
\q2 tɨ nəri nə mə trakwakwi semhə.”   
\m
\v 33 Tihəpwəh neikuə atukwien ia kɨmiaha. Nəɡkiariien i kamɨni ro nɨpərhienien. “Nəpɨn nərmama səvənraha noien ramasan havən pəri irəha nərmama səməme noien səvənraha rərəha, səməme noien səvənraha rərəha houraha noien amasan səvənraha.”  
\v 34 \x - \xo 15:34 \xt Rom 13:11, Wok Me 26:8, 1Kor 6:5\x*Hərərɨɡ pehe mwi mhəuvehi atukwatukw nətərɨɡien səkɨmiaha sə ratukwatukw, nənə mharaka ia noien ərəha me. Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨmiaha nepwɨn hiamreirei ihi Kumwesən, nənə ro naurɨsien asori m kɨmiaha.   
\s1 Nərmama tuhətui mwi ia nemhəien mətə nɨpwranraha trəfo irə?  
\p
\v 35 \x - \xo 15:35 \xt Jon 12:24\x*Mətə iərmama riti trəres nəresien i mə, “Nərmama səməme həuvamhə tuhəfo mhətui mwi? Nɨpwranraha trəfo irə?”  
\v 36 Ik iərmama ikreirei nari, nuni nari sə ikəpwei traməkeikei memhə kurirə ruverə mutə.  
\v 37 Nənə nəri sə ikəpwei ropə ia nɨpwran sə trutə. Sə ikəpwei in nə nuni nari, rosi nuni wit uə nuni nari riti mwi.  
\v 38 \x - \xo 15:38 \xt Jen 1:11\x*Mətə Kumwesən rauvei pen nɨpwran rəmwhen sə in rokeikei. Nənə nuni nari me kuatia kuatia, in rauvei pen nɨpwranraha me.  
\v 39 Rəmwhen a mwi nusai nari rəpwəh nəmnəmwhenien, mətə nusai nari səpəmsəpə. Nusai iərmama ropə ia səi nərimɨru me, uə menu me, uə nəmu me.  
\v 40 Narimnari me ia nɨmaɡouaɡou ho nɨpwranraha. Rəmwhen a mwi narimnari me ia təkure tɨprənə i ho nɨpwranraha. Mətə narimnari me nəha kamətə fwe ia nɨmaɡouaɡou kamhəser ropə ia nɨpwrai narimnari me nəha kamətə ia təkure tɨprənə.  
\v 41 Nukuraanien səvəi meri ropə ia nukuraanien səvəi məkwə mɨne nəhiapwien səvəi kəməhau me. Nəhiapwien səvəi kəməhau me nepwɨn hopə ia səvəi nepwɨn mwi.   
\p
\v 42 Tro mwi iamɨnhi irə ia nəpɨn nəha nərmama səməme həuvamhə tuhətui mwi. Iərmama sə kɨmənɨmwi nɨpwran trɨmərɨr, mətə nəpɨn in trətui mwi nɨpwran trɨpkɨmərɨr mhə mwi.  
\v 43 \x - \xo 15:43 \xt Fil 3:20-21\x*Iərmama sə kɨmənɨmwi nɨpwran rɨpkamasan mhə, mətə nəpɨn in trətui mwi nɨpwran tramasan. Iərmama sə kɨmənɨmwi nɨpwran nɨskaiien səvənhi riwən, mətə nəpɨn in trətui mwi nɨpwran trɨskai.  
\v 44 Nəpɨn kɨmənɨmwi iərmama nɨpwran ro nusan, mətə nəpɨn in trətui mwi nɨpwran tro nənɨmwɨn.  
\p Trɨni mɨnuə nɨpwrai iərmama sə ro nusan, nənə nɨpwrai iərmama sə ro nənɨmwɨn in mwi fwe ikɨn.  
\v 45 \x - \xo 15:45 \xt Jen 2:7, Jon 6:63, 2Kor 3:6,17\x*Iakani iamɨnhi irə tɨ nəri nə mə kɨmərai pen nəɡkiariien i ia Nəkukuə Ikinan rani mə, “Iərmama sə rɨməkupwən, Atam, in rɨməuvehe iərmama riti sə ramɨru.” Atam sampam, in i Kristo, rɨməuvehe mo in nənɨmwɨn i rauvei pehe nɨmɨruien.  
\v 46 Mətə rɨpko mhə nɨpwrataha i sə ro nənɨmwɨn trukupwən, mətə nɨpwrataha sə ro nusan, nənə kurirə irə nɨpwrataha sə ro nənɨmwɨn.  
\v 47 \x - \xo 15:47 \xt Jen 2:7\x*Iərmama sə rɨməkupwən in səvəi tɨprənə i. Kumwesən rɨno in ia tɨprənə. Mətə iərmama sə rɨməkurirə rɨməuku pen ia neiai.  
\v 48 Nərmama me pam səvəi tɨprənə, nɨpwranraha rəmwhen ia nɨpwrai iərmama nəha Kumwesən rɨno ia tɨprənə. Nərmama səməme tuhəuvən ia neiai, nɨpwranraha trəmwhen ia nɨpwrai iərmama sə rɨməuku pen ia neiai.  
\v 49 Təkwtəkwuni kɨtaha səmwhen ia iərmama nəha sə Kumwesən rɨno ia tɨprənə. Ia noien a mwi nəha kɨtaha tsəmwhen a mwi ia iərmama nəha sə rɨməuku pen fwe ia neiai muvehe.   
\p
\v 50 \x - \xo 15:50 \xt 1Kor 6:13\x*Iakani irapw tukumiaha, piak me, nɨpwrai iərmama sə ro nusan mo nɨten ko rɨpkuvnimwə mhə ia nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə. Rəmwhen a mwi nəri mərɨr ko rɨpkuvehi mhə nəri sə ramarə rerɨn.  
\v 51-52 \x - \xo 15:51-52 \xt Mat 24:31, 1Tes 4:15-17\x*Həreɡi ro. Nəɡkiariien i iakani pehe tukumiaha i nəha təkwtəkwuni in nəɡkiariien riti sə rɨnamərkwafə fwe kupwən. Rɨpko mhə kɨtaha pam tsemhə, mətə nəpɨn kisɨpw sampam trasək kɨtaha pam tsəuvehe mhərməvi. Kurirə iərmama riti rapri m kuatia ia nənimen, mətə nəri nəha rɨno sampam akwauakw a. Nəpɨn kisɨpw sampam trasək, nənə nərmama səməme həuvamhə tuhətui mwi mhəpwəh mwi nemhəien, nənə kɨtaha tsəuvehe mhərməvi.  
\v 53 \x - \xo 15:53 \xt 2Kor 5:4\x*Nɨpwrataha sə ro nəri mərɨr i traməkeikei muvehe mo nəri sə ko rɨpkɨmərɨr mhə. Nɨpwrataha i səvəi nemhəien traməkeikei muvehe mo nəri sə ramarə rerɨn.  
\v 54 \x - \xo 15:54 \xt Aes 25:8\x*Nɨpərhienien, nɨpwrataha sə ro nəri mərɨr i traməkeikei muvehe mo nəri sə ko rɨpkɨmərɨr mhə. Nɨpwrataha i səvəi nemhəien traməkeikei muvehe mo nəri sə ramarə rerɨn. Nəpɨn nəri nəha truvehe mo sampam, nənə nəɡkiariien sə kɨmərai pen ia Nəkukuə Ikinan ruvehe mo nɨpərhienien, rani mə, “Nemhəien ruvəiwən. Kuvəuvehi irapw in ia naruaɡənien.”   
\q1
\v 55 “Eh, nemhəien, tikəfo masori ia kɨmaha?  
\q2 Eh, nemhəien, tikəfo mo nəmisəien m kɨmaha?”   
\m
\v 56 \x - \xo 15:56 \xt Rom 6:14, 7:13\x*Nəri sə nemhəien rauvehi nɨskaiien səvənhi irə tɨ noien nəmisəien m iərmama in nə noien ərəha, nənə nəri sə noien ərəha rauvehi nɨskaiien səvənhi irə in nə Loa.  
\v 57 Mətə pwəh səni tanak m Kumwesən sə rauvei pehe m kɨtaha noien i saməuvehi raku pen tɨ Iərɨmənu səkɨtaha Iesu Kristo, noien sə ramo kɨtaha səskai mhəpi raka nemhəien.   
\p
\v 58 \x - \xo 15:58 \xt 2Kron 15:7, Rev 14:13\x*Ro pen piak keikei me, kɨmiaha tihaməkeikei mhərer əknekɨn, mhəpwəh nəseniien nari riti rɨkiukiu ia kɨmiaha. Nəpɨn me tihamo wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha ia rerɨmiaha pam, tɨ nəri nə mə hiəukurən mə wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha sə hiamo hiəpko auər a mhə.   
\c 16  
\s1 Mane səvəi nasituien ia nərmama me səvəi Kumwesən  
\p
\v 1 \x - \xo 16:1 \xt Rom 15:25-26, 2Kor 8:1-9, Kal 2:10\x*Ia nɨkaren səvəi mane səvəi nasituien ia nərmama me səvəi Kumwesən fwe Jerusalem, tihaməkeikei mho rəmwhen sə iakɨməni pen tɨ nakalasia me fwe ia profens nəha Kalesia.  
\v 2 Ia Sante me pam, kɨmiaha pam kuatia kuatia tihaməkeikei mhəmri karen mane me nepwɨn. Iərmama sə rauvehi mane asori trəmri karen rɨpɨk. Iərmama sə rauvehi mane ouihi trəmri karen ouihi a. Ro iamɨnhi irə nəpɨn iakuvehe ko hiəpkəmwur mhə mwi mə tiho pam nəri nəha ia nəpɨn kuatia.  
\v 3 Tihərui irapw kɨmiaha me nepwɨn mə tuhəuvehi mane mhəuvən. Nənə nəpɨn iakuvehe, iakrai nəkukuə mɨni irapw irəha tɨ nəkur Jerusalem nənə mərhi pen irəha həpeki mane mhəuvən fwe ikɨn.  
\v 4 Trɨni mɨnuə iakətoni mə ramasan mə iou mwi takevən, nənə irəha tuhəkurirə iou.   
\s1 Pol raməres narimnari me nepwɨn mə nəkur Korin tuhaməkeikei mho  
\p
\v 5 \x - \xo 16:5 \xt Wok Me 19:21\x*Kurirə iakuvehe məti pehe kɨmiaha, takevən raka fwe profens nəha Masetonia, tɨ nəri nə mə takaməkeikei mukupwən mevən fwe Masetonia.  
\v 6 \x - \xo 16:6 \xt Rom 15:24, Taet 3:12\x*Rosi takarə kwopti kɨtaha m kɨmiaha mə rəfo sarə a meste nəpɨn səvəi nəkwieiien tro sampam. Nənə hiəukurən nasituien ia nirak ia navənien səiou sə iakamevən pen me ikɨn.  
\v 7 \x - \xo 16:7 \xt Wok Me 18:21\x*Iapkokeikei mhə mə takuvehe mətoni kɨmiaha nənə mier mwi, mətə iakokeikei mə takuvehe sarə kwopti trɨni mɨnuə Iərɨmənu səkɨtaha rəseni iou.  
\v 8 Mətə takarə a ia kwopun i ia Efesas meste nəpɨn səvəi Pentekos,  
\v 9 \x - \xo 16:9 \xt Wok Me 19:8-10, 2Kor 2:12, Kol 4:3, Rev 3:8\x*tɨ nəri nə mə Kumwesən rɨnəsevər ia suatuk tukw iou mə tako wok amasan sə trukuə kwənkwan rɨpɨk, nəri auər a mə nərmama həpɨk haməmwur mə tuhəsisəɡ iou tɨ noien wok.   
\p
\v 10 \x - \xo 16:10 \xt 1Kor 4:17\x*Trɨni mɨnuə Timoti ruvehe mətoni kɨmiaha, hio ramasan min, mhəuvei pen nɨsiaiien min, tɨ nəri nə mə in ramo wok səvəi Iərɨmənu səkɨtaha rəmwhen a ia nirak.  
\v 11 \x - \xo 16:11 \xt 1Tim 4:12\x*Rərəha mə tihamətoni in rəmwhen mə in iərmama auər a riti. Mətə tihaməkeikei mhasitu irə ia navənien səvənhi nəpɨn in rɨrərɨɡ muvehe mətoni iou. Iou iakameitenhi piəvtaha me irəha Timoti mə tuhəuvehe mhətoni iou.   
\p
\v 12 \x - \xo 16:12 \xt 1Kor 1:12, 3:6\x*Ia nɨkaren səvəi piəvtaha Apolos, iakɨməni pen tukwe in mə in traməkeikei mukurirə piəvtaha me muvehe mətoni kɨmiaha. Mətə in rəpwəh nokeikeiien mə truvehe nəha təkwtəkwuni, mətə in truvehe ia nəpɨn sə ratukwatukw tukwe.   
\p
\v 13 \x - \xo 16:13 \xt Sam 31:24, Efes 6:10\x*Hətui mhəpwəh napriien, nənə mhərer əknekɨn ia nahatətəien səkɨmiaha, mhəpwəh nehekɨrien, mho mə hiəskai.  
\v 14 Narimnari me pam səməme hiamo, tiho ia nokeikeiien.   
\p
\v 15 \x - \xo 16:15 \xt Rom 16:5, 1Kor 1:16\x*Kɨmiaha hiəukurən mə Stefanas mɨne nərmama ia nəkwai nimwə səvənhi, irəha haməkupwən mhəni nɨpərhienien ia Iesu fwe profens nəha Akaea, nənə irəha həmwur pɨk tɨ nasituien ia nərmama me səvəi Kumwesən. Piak me, iakuə takɨni pehe tukumiaha i mə  
\v 16 \x - \xo 16:16 \xt 1Tes 5:12\x*tihəuvei pen nɨsiaiien m nərmama sə ro me iamɨnha irə, mɨne nərmama me pam səməme kamhowok mamhəsese pəri irəha mɨnraha.  
\v 17 Nəpɨn Stefanas, Fotunatas, mɨne Akaekas harier pehe rerɨk raɡien, tɨ nəri nə mə nari auər a mə kɨmiaha hiəiwən, mətə nəpɨn iakətoni irəhar rəmwhen mə iakɨnətoni kɨmiaha.  
\v 18 \x - \xo 16:18 \xt Fil 2:29\x*Irəhar haro iou iakuvehi napwɨsien ia rerɨk rəmwhen irəhar haro mwi ia kɨmiaha. Nərmama me iamɨnha irə, ramasan mə tihəɡnəɡɨni irəha pwəh nərmama hətoni mhəukurən irəha.   
\s1 Nəɡkiariien sampam  
\p
\v 19 \x - \xo 16:19 \xt 2Tim 1:15, Wok Me 18:2,18,26, Rom 16:5\x*Nakalasia me ia profens fwe Esia haməni ramasan tukumiaha. Akwila mɨne Prisila krouokeikei pɨk mə trouni ramasan tukumiaha ia nəɡhi Iərɨmənu səkɨtaha irəha nakalasia me səməme hamousəsɨmwɨn irəha me ia nimwə səvənrau.  
\v 20 \x - \xo 16:20 \xt Rom 16:16, 2Kor 13:12\x*Piəvtaha me pam ia kwopun i haməni ramasan tukumiaha. Tihəni ramasan tukumiaha me mhakei m kɨmiaha me ia nakeiien sə rəmher.   
\p
\v 21 \x - \xo 16:21 \xt Kol 4:18, 2Tes 3:17\x*Iou Pol, iakamrai nəɡkiariien i səvəi nɨniien ramasan tukumiaha, mamrai ia rəɡɨk atukwatukw.   
\p
\v 22 \x - \xo 16:22 \xt Kal 1:8-9\x*Trɨni mɨnuə iərmama riti rəpwəh nokeikeiien Iərɨmənu səkɨtaha, pwəh Kumwesən rəkwein ərəha irə. Iərɨmənu səkɨtaha, uvehe rə!   
\p
\v 23 Pwəh namasanien səvəi Iesu Iərɨmənu səkɨtaha ramarə tukumiaha.   
\p
\v 24 Pwəh nokeikeiien səiou ramarə tukumiaha pam səməme hiəuvəuvehe mhəno kuatia kɨmiaha Iesu Kristo. Ouəh, pwəh ro iamɨnhi.