\id REV - Tanumuka Letuama partial NT [tnc] -Colombia 2013 (DBL -2014) \h Apocalipsis \toc1 Apocalipsis \toc2 Apocalipsis \toc3 Ap \mt1 Apocalipsis \c 1 \s1 Makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi Jesucristore Juanre bojaeka \p \v 1 Ika ᵽaᵽerareka o'oeka bojaika ikuᵽarõ'õᵽiji imarũkiakaka. I'suᵽaka imarũkia kiyaᵽaika uᵽaka baarijayurãte sõñaokaro'si Kimaki Jesucristore sakija'ataeka Tuᵽarã, nare sakibojaokaro'si. Suᵽa imarĩ ángelte yiᵽõ'irã kiᵽũataeka yire sakiõrĩwãrũrũjeokaro'si. Juan, kiyaᵽaika uᵽaka baarijayuka ñime. \v 2 Yi'i Juan, yire ᵽemakotowiritirã ángelte ritaja yire bearaᵽakarõ'õjĩrãja yibojayu, saᵽemawa'ribaji ᵽañakarãja ᵽeawa'ri ᵽakibekaja. I'suᵽaka yiro'si simaraᵽe Tuᵽarãrika bojariroka Jesucristore yire õrĩrũjemaka. \p \v 3 I'suᵽaka ima ikuᵽarõ'õᵽiji etararirãka simamaka ikuᵽaka mijare ñañu mae. Suᵽa imarĩ ika ñañua bojarimaja, suᵽabatirã sayi'rirãñurãoka jia jĩjimaka imarijarirãñurã. \s1 Ĩ'ᵽotẽñarirakaweje Jesúre yi'yurã imaekarãro'si Juanre o'oeka \p \v 4-5 Mae, Asia ka'iarã ĩ'ᵽotẽñarirakawejeareka Jesúre yi'ririjaᵽaraka imarãro'si ika yo'oyu yi'i Juan. Suᵽa imarĩ Tuᵽarã, Jesucristo, Esᵽíritu Santoᵽitiyika maekarakamarã jia mijare najeyobaarũ, jia naka mijare imarũjewa'ri. Bikija imara'aekaki imariᵽotojo maekakaoka imarijayuka Tuᵽarãte ime. I'suᵽakajaoka ñamajĩ imajiᵽarãki kime. I'suᵽakajaoka Tuᵽarãte jã'meruᵽa wãjitãji imarijayurã ĩ'ᵽotẽñarirakamarã imarã\f + \fr 1:4-5 \ft Siete espíritus\f*. Esᵽíritu Santo ritaja õrĩᵽataiki kime ãrĩrikoᵽakaja i'suᵽaka kiwãjitãji nimarijayu. Suᵽabatirã Jesucristo imaki Kiᵽakire ãñua uᵽakatakaja bojarimaji. I'suᵽaka imaki imarĩ, reyariᵽotojo õñia kijariᵽe'rika ate. I'suᵽaka kibaaũ'muekaᵽi ãrĩwa'ri rĩkimarãja reyariᵽotojo sabe'erõ'õ õñia jariᵽearãñurã ate. Suᵽa imarĩ ritatojo wejeareka ĩᵽamarãre jã'meiki kime. I'suᵽakajaoka mare wãtawa'ri maro'si riwejurubaraka kireyaekaᵽi ba'iaja mabaaika kiwaᵽakoyika. \v 6 I'suᵽaka mare kibaaeka simamaka, kijã'merũkirãro'siji maimarãñu. Suᵽabatirã kurarãka uᵽakajaoka Kiᵽaki Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baarimaja maime. Suᵽa imarĩ, “Ritaja ĩᵽamaki imarĩ dika jariwa'ririmarĩaja jã'mewãrũᵽataiki kime. I'suᵽaka kimamaka aᵽea ima ᵽemawa'ribaji jiitakaja jiyiᵽuᵽaka morĩrũkika kime”, ãᵽaraka jĩjimaka kika maimarijarirãñu. I'suᵽaka oyiaja imarijarirũkikaro'si simarũ. \p \v 7 Ikuᵽaka imarũkiaoka jia mija õrĩrijaᵽe, ĩakõrĩ je'e: \q1 Oko ũmaka watoᵽekaᵽi Cristore i'tarãñu. Ritatojo wejeareka imarã, suᵽabatirã kire jããekarã ᵽarijioka ĩaᵽatarãñurã i'suᵽaka imarãka. “Ba'iaja yijare kijũarũjerãñu”, ãrĩwa'ri orirãñurã. I'suᵽaka simarũ. \p \v 8 Ikuᵽaka kibojayu: “Alfa,\f + \fr 1:8 \ft En el alfabeto griego, alfa es la primera letra y omega es la última.\f* Omega uᵽaka imaki ñime. Alfa ñime ñañu ritaja ᵽo'ijiaekaki imarĩ. Suᵽabatirã Omega ñañua ‘Ñamajĩ wejea tiyirũjerũkika ñime’, ãrĩrika sime. Ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki ñime. Bikija imara'aekaki imariᵽotojo maekakaoka imarijayuka ñime. Suᵽabatirã yi'ijioka imaki imajiᵽarijarirũkika”, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte bojayu. \s1 Juan, makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi Cristore kĩaeka \p \v 9 Yi'i Juan, Jesucristore yi'yuka ñime mija jeyomaki imarĩ. Mija uᵽakaja Tuᵽarãte yire jã'mẽrũkikaoka ñime yiro'si. I'suᵽaka imaki imarĩ, mija uᵽakajaoka ᵽo'imajare yire ba'iaja jũarũjerijayu, Maiᵽamakirirã uᵽatiji i'suᵽaka oyiaja jũarũkirã maima simamaka. I'suᵽaka jũariᵽotojo Jesucristore ã'mitiriᵽẽaiki imarĩ, sayirakajeᵽããyu. Suᵽa imarĩ Ᵽatmos wãmeirõ'õ jũmurikarã yire nataaraᵽe Tuᵽarãrika bojariroka yibojaraᵽaka ᵽareaja wẽkomakareka ñimaokaro'si. \v 10 Domingorĩmi Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka ñimaraᵽaka ᵽoto, Esᵽíritu Santorikaᵽi yire ña'ajããekaki. Ikuᵽarõ'õᵽiji makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi yire kĩarũjeraᵽe. I'suᵽaka ñimaraᵽaka ᵽoto yiᵽẽterõ'õᵽi tromᵽeta naᵽuᵽuika jãjia okaayurõ'õjĩrã jãjirokaᵽi ĩ'rĩkate jaimaka ña'mitiraᵽe. \v 11 Toᵽi mae ikuᵽaka yire kẽrĩkoraᵽe: \p —Maekaka mire yibeaika ᵽaᵽerarã samio'obe. Suᵽabatirã Asiaka'iarã Jesúre yi'yurã ĩ'ᵽotẽñarirakawejeareka imarãro'si samiᵽũatabe. Ikuᵽaka wãmeika sime wejea samiᵽũatarũkirõ'õ: Éfeso, Esmirna, Ᵽérgamo, Tiatira, Sardes, Filadelfia, suᵽabatirã Laodiceakarã nime,— kẽrĩkoraᵽe.\fig |src="HK00150b.tif" size="col" ref="Apocalipsis 1.11" \fig* \p \v 12 Torãjĩrã mae “¿Maki torã yire jaiki?”, ãᵽaraka jorowa'ri yiyoiraᵽe kire ĩarika yaᵽawa'ri. Yoirã baakõrĩ ĩ'ᵽotẽñarirakabi ᵽeritẽrĩa yaaboaika orokaka baaeka imamaka ñiaraᵽe. \v 13 Suᵽabatirã sawatoᵽekarã ĩ'rĩka ᵽo'imaji uᵽaka ĩoikite imaraᵽe. Kijariroaka saya uᵽaka ima kiũᵽusikarõ'õjĩrã ñoaka jããiki kimaraᵽe. I'suᵽakajaoka orokaka baaeka kikãrĩmaki wãjitãji jããᵽiaekaki kimaraᵽe. \v 14 Suᵽabatirã kiruᵽuko'a kiruᵽua boitaka sõiraᵽe. Kiñakoa ᵽuri ᵽeka jũ'rẽika uᵽaka õiraᵽaka. \v 15 I'suᵽakajaoka kiũ'ᵽua bronce najoeika ᵽoto ya'taika uᵽaka sõiraᵽe. Kijaika ãta jãjia we'rirĩkaika uᵽaka okaaraᵽaka. \v 16 Suᵽabatirã kiᵽitaka ritaᵽẽ'rõtoᵽi ĩ'ᵽotẽñarirakamaki tã'ᵽia kirikaraᵽe. Kirijokoᵽeaᵽi ĩ'ᵽaᵽẽ'rõtowã'taja oᵽijieka sara wararaᵽaka. Kiᵽema jiitakaja aiyate yaaika uᵽaka õiraᵽaka. \p \v 17 Torãjĩrã mae kire ĩakoᵽekaja kiwãjitãji ña'rĩtirã, jaiberijĩka, rĩ'meberijĩka yijaraᵽe. I'suᵽaka yibaamaka kiᵽitaka ritaᵽẽ'rõtoᵽi yire rabetirã, ikuᵽaka yire kẽrãᵽe: \p —Mikĩkia'si. Ritaja ᵽo'ijiaekaki imarĩ, suᵽabatirã ñamajĩ wejea tiyirũjerũkika ñime.\f + \fr 1:17 \ft La traducción en español dice: “Yo soy el primero y el último.” También en Apocalipsis 2.8 y 22.13, y Isaías 41.4; 44.6; 48.12\f* \v 18 Õñia imajiᵽarũkika ñime, reyariᵽotojo õñia yijariᵽe'rika be'erõ'õ aᵽekurioka reyarũkimarĩka ñima simamaka. I'suᵽaka imaki imarĩ, nareyaikareka ᵽo'imajare e'etorirũkika ñime õñia nimajiᵽaokaro'si. Suᵽabatirãoka toᵽi nare ja'ajiyerũkimarĩka ñime. Suᵽa imarĩ reyaeka mirãrãte imarõ'õ koᵽereka wierimajiji ñime,— yire kẽrãᵽe makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi yiᵽõ'irã ᵽemakotowiritirã. \p \v 19 I'suᵽaka yire ãrĩweatirã ikuᵽaka yire kẽrãᵽe ate: \p —Maekaka, ñamajĩ imarũkiaro'si samiaika simamaka ika miaika uᵽakaja samio'obe. \v 20 Mia, ritaᵽẽ'rõto ĩ'ᵽotẽñarirakamaki tã'ᵽia yirikaika ĩariᵽotojo, “I'suᵽakaro'si simekã'ã”, ãrĩwãrũbeyuka mime. Ikuᵽaka imarũkiaro'si i'suᵽaka sime: Ĩ'ᵽotẽñarirakamarã tã'ᵽia miaika ima ĩ'ᵽotẽñarirakawejekarã yire ã'mitiriᵽẽarimajare imaruᵽutarimaja ãrĩrikoᵽakaja. I'suᵽakajaoka sime ᵽeritẽrĩa yaaboaika miaika. Ĩ'ᵽotẽñarirakawejerã yire yi'yurãte ime ãrĩrikoᵽakaja sime,— yire kẽrãᵽe. \c 2 \s1 Éfeso wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 1 I'tojĩrã, yire ᵽemakotowiraᵽakire ikuᵽaka yire ãrãᵽe ate: \p —Éfesoreka imaki yire ã'mitiriᵽẽarimajare imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka mio'obe: “Ĩ'ᵽotẽñarirakamarã tã'ᵽia rikaiki, i'siarakatẽrĩoka ᵽeritẽrĩ watoᵽekarã turitaᵽaki imarĩ ikuᵽaka yibojayu: \v 2 Ã'mitirikõrĩ je'e. Ritaja mija baarijayua õñuka ñime. I'suᵽaka simamaka, ᵽo'imajare yire yi'ririka yaᵽawa'ri mija ka'wisijũayu. I'suᵽakajaoka aᵽerãte ba'iaja mijare baako'omakaja yire mija yi'ririja'atabeyua jia ñoñua sime. I'suᵽakajaoka ‘Cristorika bojariroka bojarimaja yija ime’, ĩ'rãrimarãre ãrĩᵽakiko'omakaja, ‘¿Yaje rita nañu?’, ãñurã mija ime. Suᵽa imarĩ nabaarijayua jia ĩawãrũtirã, i'suᵽakajaoka nawãrõika ã'mitiritirã, ‘Waᵽuju ᵽakibaraka ba'iaja baairã nime’, mija ãñua ñorĩᵽataika sime. \v 3 I'suᵽaka imarijayurã imarĩ, aᵽerãte ba'iaja mijare baako'omakaja yire ã'mitiriᵽẽarija'atabeyurã mija ime. Ka'wisika imarijayuareka wayuᵽi'ᵽekaja sarakajeᵽããrijayurã imarĩ, yire mija yi'yua ja'atabeyurã mija ime. \v 4 I'suᵽaka simako'omakaja mamarĩtaka yire yi'riũ'mubaraka yika mija rĩrãkibiraᵽaka uᵽakamarĩa imarã mija jayu mae. I'suᵽaka simamaka mijaka jia jĩjimaka imabeyukajika ruᵽu yi'i. \v 5 Suᵽa imarĩ, yika rĩrãkibiriwa'ri jia yire mija yi'riũ'muraᵽarõ'õ ᵽuᵽaᵽe'ritirã, ‘Jia mika yija imaraᵽaka uᵽakamarĩa yija jayua ba'itaka sime’, ãñurã mija jaᵽe. Suᵽa ãᵽaraka mamarĩ yika jia imatiyawa'ri jia mija baaraᵽaka uᵽakaja mija baabe ate. I'suᵽaka mija baabesarãka no'ojĩrãmarĩaja mija ᵽeritẽrĩa yaaboabaraka imakoᵽeika mijareka se'marĩ yetarãñu. I'suᵽaka yibaarãkareka yire jiyiᵽuᵽayeerimajare rẽrĩrijaribesarãñu torã mae. \v 6 Mae mijare ñañu, jia yika mija imaraᵽaka uᵽakamarĩa jayurã imariᵽotojo ĩ'rãba'i jia mija baayu ñiamaka. Nicolaítas tatarãte ba'iaja baaika mija ĩariᵽe'yoika jia sime. I'suᵽakajaoka sime yiro'si. \v 7 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe. Ba'iaja nabaakoᵽeka naja'atayu Satanáre ĩ'rãᵽẽ'rõtorãja baairã. I'suᵽaka baarãñurãte Tuᵽarã rioñe'metãji õñioyaᵽurika nare yiji'arãñu”, ãrĩwa'ri mio'obe,— yire kẽrãᵽe makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi yire ᵽemakotowiraᵽaki. \s1 Esmirna wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 8 Saᵽemajĩrã ikuᵽaka yire kẽrãᵽe ate: \p —Esmirna wejearã yire ã'mitiriᵽẽarimajare imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka mio'obe: “Ritaja ᵽo'ijiaekaki imarĩ, suᵽabatirã ñamajĩ wejea tiyirũjerũkika ñime. Yi'ijioka imaki reyariᵽotojo õñia jariᵽe'rikaki. I'suᵽaka jarikaki imarĩ ikuᵽaka mire ñañu: \v 9 Mia je'e. Ba'iaja mijare nabaamaka, jiamarĩa mija jũarijayua õñuka ñime. Suᵽabatirã wayuoka baairã mija imaoka ñorĩᵽataika sime. I'suᵽaka mija ima simako'omakaja Tuᵽarãte mijare saja'ataekaᵽi ãrĩwa'ri, imatiyaika rikairã mija ime. I'suᵽakajaoka ‘Judíorãka imarĩ, Tuᵽarãrirãtakaja yija ime’, ãᵽaraka, ‘Ba'iaja baarimaja nime’, ãᵽaraka mijareka kẽ'rãjairimajareoka õñuka ñime. I'suᵽaka nabaayu Tuᵽarãte yi'riberiwa'ri Satanáre yaᵽaika uᵽaka baarijayurã imarĩ. \v 10 Wẽkomaka imariwi'iarã ba'iaja mija jũarijarirãka kĩkibekaja mija imabe. I'suᵽaka Satanáre nare ᵽuᵽajoarũjemaka ĩ'rãrimarãre torã natarãñu. Yire mija ã'mitiriᵽẽaika mija ja'atarika yaᵽakoᵽewa'ri i'suᵽaka mijare kibaata'arãñu ĩ'ᵽaᵽitarakarĩmirõ'õjĩrã. I'suᵽaka jũariᵽotojo mijare najããrãkarõ'õjĩrãoka, yire mija ã'mitiriᵽẽarija'ata'si. I'suᵽaka samija rakajeᵽããrãkareka, ‘Õñia imajiᵽarũkirã nimarũ’, mijareka ñarĩrãñu. \v 11 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe. Ba'iaja jũariᵽotojo yire ã'mitiriᵽẽabaraka imarijayurã ᵽuri, ba'iaja jũarika tiyibeyurõ'õrã yiᵽũatarãñurãka a'rirũkimarĩrã nime”, ãrĩwa'ri mio'obe,— yire ᵽemakotowiraᵽakire mijare bojayu. \s1 Ᵽérgamo wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 12 Torãjĩrã ate yire ᵽemakotowiraᵽakire ikuᵽaka yire ãrãᵽe: \p —Ᵽérgamo wejearã yire ã'mitiriᵽẽarimajare imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka mio'obe: “Mia je'e ikuᵽaka ñañu ĩ'ᵽaᵽẽ'rõto oᵽika sara rikaiki imarĩ. \v 13 Ritaja mija imarijayua ñiaika simamaka, Satanáre jã'meirõ'õrã mija imaoka ñorĩᵽatayu. Torã imariᵽotojo yire yi'riwa'ri Satanáre ã'mitiriᵽẽabeyurã mija ime. Mia je'e, torã jia yire yi'riwa'ri Antiᵽas wãmeikite yirika bojariroka bojaja'atabeyuka kimamaka, kire najããeka. I'suᵽaka tokarãre kire baako'omakaja yire mija yi'yua ja'atabeyurã mija imaraᵽe. \v 14-15 I'suᵽaka simako'omakaja Balaam imaroyirekaki, Balac imaroyikate kiwãrõekamijikaka yi'yurãte ã'mitiriᵽẽarijayurã nime ĩ'rãrimarã mija ᵽõ'irã. Suᵽa imarĩ jĩjimaka mijaka imabeyukajika yi'i. Mia je'e, ikuᵽaka sime Balaamre wãrõekamijikaka: ‘Israelkarãre ikuᵽaka mibojabe ba'iaja nabaaokaro'si: “Jẽrãka jiyeka jiyiᵽuᵽaka õrĩwa'ri, wa'iro'si ri'ia yija ᵽããrijayua mija ba'arãka marã imabeyua. I'suᵽakajaoka yija tã'omaja rõmitikaka mija yaᵽaika uᵽakaja mija wã'imarĩkoᵽebe”’, ãrĩwa'ri Balaamre kire wãrõeka. Bikija Israelkarãre Balaamre wãrõeka yi'riwa'ri ba'iaja nabaaeka. I'suᵽakajaoka ĩ'rãrimarãre mija watoᵽekarã ba'iaja baarijayu Nicolaítas tatarãte wãrõika yi'riwa'ri. \v 16 I'suᵽaka simamaka ‘Ᵽakirimajaroka ã'mitiriᵽẽawa'ri ba'iaja mija baa'si’, nare ãrĩbeyurã mija imarãkareka no'ojĩrãmarĩaja mija ᵽõ'irã yeyarãka ᵽoto yirijokoᵽearã sara imaᵽi ba'iaja nare yibaarãñu sana'mitiriᵽẽarija'atabeᵽakã'ã. \v 17 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe. Ba'iaja nabaaika ja'ataeka imarãte ᵽuri ba'arika maikoribeyua maná wãmeika yiji'arãñu. Suᵽabatirã ãta boia mamaka wãmea sarã o'oeka ima nare ñijirãñu, so'oeka marãoka ĩawãrũbeyua simarãñu. I'suᵽaka simako'omakaja se'etorirãki ĩ'rĩkaja sĩawãrũrãki”, ãrĩwa'ri mio'obe,— makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi yire ᵽemakotowiraᵽakire bojaraᵽe. \s1 Tiatira wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 18 Toᵽi ikuᵽaka makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi ᵽemakotowiraᵽakire yire ãrãᵽe ate: \p —Tiatirarã yire ã'mitiriᵽẽarimajare imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka o'otirã miᵽũatabe: “ ‘Ᵽeka jũrẽika uᵽaka yiñakoa ya'taiki ñime. I'suᵽakajaoka, bronce najoemaka saya'taika uᵽaka saya'tayu ñu'ᵽua’, yi'i Tuᵽarã Makiji mijare yibojayu. \v 19 Ritaja mija baaika õrĩᵽataiki ñime. Suᵽa imarĩ ‘Ᵽo'imajare wayuĩarimaja, suᵽabatirã yire ã'mitiriᵽẽairã nime’, mijareka ñarĩrijayu. I'suᵽakajaoka ritaja aᵽerãte mija jeyobaaika õrĩᵽataiki ñime. Yire ã'mitiriᵽẽairã mija imamaka, ba'iaja aᵽerãte mijare baarijayu. I'suᵽaka mijare nabaako'omakaja yire mija ã'mitiriᵽẽaika ja'atabeyurã mija ime. I'suᵽaka simamaka ‘Mamarĩ yire nayi'riũ'muraᵽaka ᵽemawa'ribaji jia baairã nime’, mijareka ñañu. \v 20 I'suᵽaka simako'omakaja ikuᵽaka mija baarijayu: Ĩ'rãko rõmo Jezabel wãmeikote ba'iaja jaiko'omakaja ‘Koᵽakaja, mijaitiyibe mae’, kore ãᵽekaja wiriwirikã'ãja kore mija ã'mitirikoᵽeyu. Suᵽa imarĩ mijaka jiitakaja jĩjimaka ñimabeyukaji ruᵽu. Mia je'e ikuᵽaka kõrĩrijayu: ‘Tuᵽarãro'si jaiĩjirirõmojo ñime.’ I'suᵽaka imako imarĩ ‘Aᵽerãka mija yaᵽaika uᵽakaja mija wã'imarĩkoᵽebe. I'suᵽakajaoka jẽrãka jiyiᵽuᵽayeewa'ri saᵽõ'irã wa'iro'si ri'ia naᵽããika mija ba'akoᵽejĩka’, ãᵽaraka kobojaᵽakirijayu. I'suᵽaka kõᵽakã'ã ã'mitiritirã, rukubaka ᵽuᵽajoairã jariwa'ri, yire yi'yurãte ba'iaja baayu. \v 21 I'suᵽaka simamaka ba'iaja kobaaika ja'atarika yaᵽawa'ri, yita'akoᵽeraᵽe ruᵽu. I'suᵽaka simako'omakaja, ba'iaja kowã'imarĩrijayua ja'atariyaᵽabeyuko koime. \v 22 Mia, i'suᵽaka koima simamaka, ‘Jimarĩa wãmarĩa jaritirã, kokãrĩᵽeyurũkiareka ba'iaja kojũaᵽeyurãñu’, koreka ñañu. Suᵽabatirã koka wã'imarĩrijayurã uᵽatireje i'suᵽakajaoka yibaarãñu i'suᵽaka ima ja'atabekaja nimarãkareka. \v 23 Suᵽabatirã kowãrõika ã'mitiriᵽẽawa'ri i'sirokaᵽi imarijayurãteoka yiriataᵽatarãñu. I'suᵽaka yibaarãka ĩatirã, ‘Ritaja maᵽuᵽajoaika õrĩᵽataiki kime’, yireka narĩwãrũrãñu ika wejeareka yire yi'yurã uᵽatiji. Suᵽabatirãoka ‘Maimarijayu uᵽakaja, tẽrĩrika ima, ᵽemakaᵽañakaja imaoka mare sakiwaᵽajaiyu’, mija ãrĩwãrũrãñu. \v 24-25 Tiatirareka imarã ĩ'rãrimarã ᵽuri kowãrõika ã'mitiriᵽẽabeyurã. ‘Ikuᵽaka sime imatiyaika bojariroka makioka õrĩbeyua’, ãrĩwa'ri ᵽakirirõmore wãrõika ã'mitiriᵽẽarimajare mijare bojako'omakaja samija ã'mitiririᵽe'yoyu. ‘Imatiyaika bojariroka sime’, narĩᵽakiyu Satanárika simako'omakaja. I'suᵽaka ima ã'mitiririᵽe'yoirã mija imamaka aᵽea mijare jã'mebesarãki yi'i. Mae mijare ñarĩrã baaika uᵽakatakaja mija imarijaᵽe. Mia je'e: Yiᵽe'rietarũkia ta'abaraka jia yire ã'mitiriᵽẽarija'atabekaja mija imarijaᵽe. \v 26-28 Yire ã'mitiriᵽẽarija'atabekaja, suᵽabatirã õñia nimatiyikuri yiyaᵽaika uᵽaka baarija'atabeyurãte ikuᵽaka ñarĩrãñu: ‘Ritaja wejeakarãre mijã'mebe’, Yiᵽakire yire ãrĩka uᵽakaja, ‘Ritaja wejeakarãre jã'meirã mija imarãñu’, nare ñarĩrãñu. I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãte yi'ririyaᵽabeyurã ritatojo ika wejeareka imarãte wã'imakaja mija riatarãñu. Suᵽabatirã yire ã'mitiriᵽẽarija'atabeyurã mija imamaka, wãrĩrika ru'ara'aerã baaika ᵽoto tã'ᵽia õaika mijare yija'atarãñu ‘Ba'iaja baarika tẽñurã nime’, ãrĩwa'ri. \v 29 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe”, ãrĩwa'ri mio'obe,— yire kibojaraᵽe.\fig |src="Letuama Siete Iglesias.pdf" size="span" copy="Apocalipsis 2 or 3" ref="Apocalipsis 2:29" \fig* \c 3 \s1 Sardes wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 1 I'sia ᵽemajĩrã ikuᵽaka yire kẽrãᵽe ate: \p —Sardes wejeareka yire ã'mitiriᵽẽairãte imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka mio'oĩjibe: “Ĩ'ᵽotẽñarirakamarã uᵽaka tẽrĩwa'ribaji imatiyaiki Esᵽíritu Santo ᵽuᵽakaᵽi baarijayuka ñime. Suᵽabatirã ĩ'ᵽotẽñarirakamarã tã'ᵽia\f + \fr 3:1 \ft Véase versículo 1.20. Los siete líderes de las siete iglesias\f* rikaiki ñime. Mia je'e: Ritaja mija baaika õrĩᵽataiki ñime. Mijare ĩatirã ‘Cristore jia yi'yurã nime’, ᵽo'imajare mijareka ãrĩko'omakaja yireka ᵽuri yiyaᵽaika uᵽaka baabeyurã imarĩ, yire ã'mitiriᵽẽabeyurã uᵽakaja mija ime. \v 2 ¡Jia mija ᵽuᵽajoabe! Yire yi'ribeyurã uᵽakaja mija jayua simamaka, jia ᵽuᵽaᵽe'ritirã yire mija ã'mitiriᵽẽabe ate, yire mija yi'yua mija ja'atakoreka. Tuᵽarã ñakoarekaoka kiyaᵽaika uᵽakataka baabeyurã mija ime ruᵽu. \v 3 Suᵽabatirã mamarĩ yirika bojariroka mija wãrũũ'muraᵽakakaka jia mija ᵽuᵽajoaᵽe'abe. I'suᵽaka jia sõrĩwaᵽu'aᵽe'atirã, ba'iaja mija baaika mija ja'atabe. I'suᵽaka mija baabesarãkareka, ikuᵽarõ'õᵽiji karee'erimajire etaika uᵽakaja mija õrĩbeyurõ'õᵽiji mija ᵽõ'irã etatirã mijare sayiwaᵽajairãñu. \v 4 I'suᵽaka simako'omakaja, ĩ'rãrimarã takaja imarã Sardereka ba'iaja baabeyurã. I'suᵽaka imarã ᵽuri jariroaka ka'imarĩa jããirã uᵽaka imarã. Suᵽa imarĩ ‘Ba'iaja baariᵽe'yoirã imarĩ, jia boia jariroaka jããtirã yika nimarãñu’, ñañua jia sime. \v 5 I'suᵽaka simamaka imarãreje Satanáre ĩ'rãᵽẽ'rõtorãja baairãte jariroaka jia boia yijããrũjerãñu. Suᵽa imarĩ ‘Ikarakamarã nime yika imajiᵽarũkirã’, ᵽaᵽera ᵽũñurã ãñua yirũ'rẽbesarãñu. I'suᵽakajaoka, Yiᵽakire ĩarãka wãjitãji, suᵽabatirãoka kiángelrãkare ĩarãka wãjitãji ‘Yire yi'yurã nime’, nareka ñarĩrãñu. \v 6 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe”, ãrĩwa'ri mio'obe,— yire kibojaraᵽe. \s1 Filadelfia wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 7 —Toᵽi ate Filadelfia wejeareka yire ã'mitiriᵽẽairãte imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka mio'oĩjibe: “Tuᵽarãᵽi imarijayuka imarĩ ñañu uᵽakaja baarijayuka ñime. Suᵽabatirã ĩᵽi David imaroyikaki riᵽarãmi imarĩ, kiuᵽakajaoka Tuᵽarãrirãre jã'merimaji ñime. I'suᵽaka simamaka ĩ'rĩkate yijã'merũkirõ'õrã kãkaokaro'si koᵽereka yiwierãka, maki satãtewãrũberijĩki. Suᵽabatirãoka ĩ'rĩkate sarã kãkakoreka koᵽereka yitãterãka maki wieberijĩki. \v 8 Ritaja mija baarijayua õñuka ñime. Ᵽo'imajare mijare ĩaikareka ᵽuri ‘Imatiyarimaja nime’, mijareka ãrĩbeyurã. I'suᵽaka mijareka nañua simako'omakaja yiwãrõeka jia yi'ririjayurã mija ime. Suᵽabatirãoka aᵽerãte kĩkiwa'ri ‘Jesucristore yi'ribeyurã yija’, ãrĩbeyurã mija ime. Mija ĩabe, maki mijare jãjibaakoreka, koᵽereka mijaro'si yiwieyu, yibojariroka mija wãrõrijayaokaro'si. \v 9 Mija ã'mitiᵽe. Torã imarã ᵽakirika jaibaraka ‘Tuᵽarãrirã yija ime’, ãrĩriᵽotojo Satanáre yaᵽaika uᵽaka baarijayurã. I'suᵽaka imarã nimamaka ñamajĩ mija wãjitãji nare yiñukuruᵽarũjerãñu mijare najiyiᵽuᵽayeeokaro'si. I'suᵽaka nare yibaarãñu ‘Jesucristore wãtairã nime’, mijareka nañaokaro'si. \v 10 ‘Ba'iaja aᵽerãte mijare baako'omakaja, yire ã'mitiriᵽẽabaraka mija imabe’, mijare ñarãᵽaka uᵽakaja yi'yurã mija ime. Suᵽa imarĩ ritaja ᵽo'imajare ba'iaja jũarijẽ'rãka seyarãka ᵽoto mijare ĩarĩᵽaraka ñimarijarirãñu. I'tojĩte ritatojo wejeareka imarãte ĩatirã ‘Ĩrã imarã ba'iaja jũawa'ri ᵽuᵽaᵽe'ritirã yire ã'mitiriᵽẽairã, aᵽerimarã ᵽuri jẽno'o bajijayurã’, ñarĩwãrũrãñu. \v 11 Mia, no'ojĩrãmarĩa ikuᵽarõ'õᵽiji eyarũkika ñime. I'suᵽaka simamaka yire mija ã'mitiriᵽẽarijayua ja'atabekaja mija imabe. I'suᵽaka mija imamaka, ñamajĩ jiibaji Tuᵽarãte mijare baarãñu. Suᵽa imarĩ ba'iaja baairãte mija ã'mitiriᵽẽa'si. \v 12 Yire ã'mitiriᵽẽarija'atabesarãñurãte, Yiᵽaki ᵽõ'irã yeyarũjerãñu. Suᵽa imarĩ Yiᵽaki Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã bota ima uᵽaka torã imajiᵽarũkirãro'si nimarãñu, toᵽi ᵽorirũkimarĩrã. I'suᵽaka nimamaka, maekarakawãme nare yiwãmejĩ'arãñu. Ikuᵽaka sime i'sia: Yiᵽaki Tuᵽarã wãmea, mamaka Jerusalén wãmea, suᵽabatirã mamaka yiwãmea nareka yo'oekarã nimarãñu. Ikuᵽaka sime: Ĩmiᵽi Yiᵽakire wejea mamaka ruetarãñu. \v 13 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe”, ãrĩwa'ri mio'obe.— \s1 Laodicea wãmeika wejeareka imaekarãro'si ᵽaᵽera o'otirã Juanre ᵽũataeka \p \v 14 Torãjĩrã yire ᵽemakotowiraᵽakire ikuᵽaka yire jairaᵽe ate: \p —Laodiceawejeareka yire ã'mitiriᵽẽairãte imaruᵽutarimajiro'si ikuᵽaka mio'oĩjibe: “ ‘Yi'iᵽi ãrĩwa'ri Tuᵽarãte ᵽuᵽajoaika uᵽakaja simaokaro'si baarimaji ñime. Ritaja ñarĩka uᵽakaja baawa'ri, wãjiroka Tuᵽarãte ima bojarijayuka ñime. Suᵽabatirã yi'iᵽi ãrĩwa'rijioka ritatojo ika wejeareka ima Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka. I'suᵽaka imaki kime, ika mijare bojaiki’, ãrĩwa'ri naro'si mio'obe. \v 15 Ritaja mija baaika õrĩᵽataiki ñime. Yire yi'ririja'atabeyurã mija imako'omakaja, ‘Jiibaji kika marĩrãkibiᵽakã'ã jia sime’, yireka ãrĩbeyurã mija ime. I'suᵽaka imarã imarĩ, ukurũkia ijitakamaria, suᵽabatirã jijitakamarĩa uᵽaka mija ime. I'suᵽaka mija imarika yaᵽabeyuka yi'i. \v 16 I'suᵽaka yika imarã mija imamaka, jiamarĩa imawa'ri, koᵽakaja mijare yija'ataerã baayu mae. \v 17 Mia, ‘Ritaja Tuᵽarãrikakaka õrĩwãrũirã maime. Suᵽa imarĩ rĩkimakaja ba'irĩjia rikairã uᵽaka imawa'ri, dakoa mare jariwa'ribeyua’, mija ãñu. I'suᵽaka mija ãrĩko'omakaja, yiñakoareka imatiyaika õrĩᵽũabeyurã mija ime jia yire ã'mitiriᵽẽabeyurã imarĩ. Ba'irĩjimarirã, suᵽabatirã jariromarĩrã, yoibeyurã uᵽaka mija ime mijare ñiaikareka. \v 18 I'suᵽaka mija imamaka, ikuᵽaka mijare yibojaerã baayu mae. Mija ã'mitiᵽe, yire yi'riᵽẽawa'ri jia okajãjia mija imariyaᵽaye'e, ba'iaja mija ᵽuᵽaka ima ja'atatirã, yire mija jẽñebe. I'suᵽaka mija baamaka ‘Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja maimaye'e’, ãñurã mijare ñimarũjerãñu. Ĩakõrĩ je'e: I'suᵽaka mija imamaka, oro rukuberika yireka waruayurã uᵽaka yirika imatiyaikakaka mija õrĩwaᵽu'arãñu. Jariromarĩrã imarĩ i'yoa jũarikoᵽakaja jariroaka boia yire jẽñetirã sajããirã uᵽaka mija imabe yiñakoareka ba'iaja baabeyurã mija imaokaro'si. I'suᵽakajaoka jia ĩaokaro'si ñakoĩkoa yaᵽairã uᵽaka kĩkirimarĩa yire mija jẽñebe yiᵽuᵽajoaika õñurã mija imaokaro'si. \v 19 Mija ã'mitiᵽe. Wãtaka ñoñurã uᵽatata yokajããmaka, ba'iaja mija baaika mija ja'atabe. Saja'atatirã yire takaja ã'mitiriᵽẽairã mija imabe. \v 20 Mija ĩabe, ‘Naka rĩrãkibiᵽaraka ñimarũ’, ãrĩwa'ri mijare yakayu. I'suᵽaka simamaka yoka ã'mitiriᵽẽatirã, ‘Ã'ã, i'suᵽakaja mika yija imarũ’, yire ãñurãka jia ñimarãñu. \v 21 Suᵽa imarĩ ba'iaja jũariᵽotojo yire ã'mitiriᵽẽarija'atabekaja imarijayurãte, mabo'ikakurirõ'õrã yire jã'mejeyobaarimaja ñimarũjerãñu. Yiᵽakire yi'ririja'atabeyuka imarĩ, kire jã'mejeyobaarimaji ñima uᵽakaja nimarãñu yika naro'si. \v 22 Mija ã'mitiᵽe ritaja wejeareka yire yi'ᵽaraka imarijayurã. Jia samija õrĩᵽũariyaᵽaye'e, Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi yibojaika jia mija ã'mitiᵽe”, ãrĩwa'ri mio'obe,— yire kibojaraᵽe. \c 4 \s1 Ikuᵽaka mabo'ikakurirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka nimamaka Juanre ĩaeka \p \v 1 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ ikuᵽaka simaraᵽe ate: Mabo'ikakurirã koᵽereka wieka imamaka ñiaraᵽe. Sañiaraᵽaka ᵽoto tromᵽeta jãjia okaayu uᵽakaᵽi yire jaiũ'muraᵽakite ikuᵽaka yire ãrãᵽe ate: \p —Õ'õrã mi'tabe, ñamajĩ imarũkiakaka mire yibeaokaro'si,— yire kẽrĩkoraᵽe. \p \v 2 Toᵽi mae makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi ñimaraᵽaka ᵽoto mabo'ikakurirã Esᵽíritu Santore yire eyarũjeraᵽe. Torã eyatirã ĩᵽi ruᵽarikũmuareka\f + \fr 4:2 \ft En la Biblia el trono de un rey es un symbolo de autoridad y poder.\f* ĩ'rĩkate ruᵽamaka ñiaraᵽe. \v 3 Ãta jasᵽe, suᵽabatirã cornalina ya'tarika ima uᵽaka ya'taiki kimaraᵽe torã ruᵽaraᵽaki. Torã ruᵽaraᵽaki wã'tarã ne'eᵽurea, esmeralda wãmeika ãta uᵽaka ya'taika imaraᵽaka. \v 4 Suᵽabatirã kiruᵽaraᵽarõ'õrã ĩ'rĩka ᵽo'imaji baatirã botarakamaki ᵽakiarimarã saya boia jããtiirã kiwã'tarã narãkuruᵽaraᵽe ruᵽarikũmuaᵽitiyika. Ĩᵽarimarãro'si simaraᵽe ruᵽarikũmua. Suᵽabatirã orokaka baaeka bu'ya tuaekarã nimaraᵽe. \v 5 Suᵽabatirã nañe'metãji niᵽamakire ruᵽaraᵽakũmuᵽi wĩᵽoa yaajiyeika uᵽaka sabaaraᵽe. I'suᵽaka baawa'ri jãjitaka wĩᵽoa jaika uᵽaka sokaaraᵽe. Kiruᵽaraᵽaka wãjitãji ĩ'ᵽotẽñarirakabi ᵽeka jũ'rẽika imaraᵽaka. I'suᵽaka ᵽeka jũ'rẽraᵽaka Esᵽíritu Santo koᵽakaja ima simaraᵽe. \v 6 I'suᵽakajaoka Tuᵽarã ruᵽarikũmuwãjitãji riaᵽakiaka jia waria okoika imaraᵽaka. \p Suᵽabatirã, botarakamarã maikoribeyu uᵽaka ĩoirã watoᵽekarã kiruᵽaraᵽe. Naᵽemaᵽẽ'rõtoᵽi, naᵽẽterõ'õᵽioka rĩkimakaja ñakokirã nimaraᵽe. \v 7 Mamarĩ õiũ'muraᵽaki yaia león uᵽaka ĩoika imaraᵽaki. Aᵽika imaraᵽaki wa'ibikirãwẽko uᵽaka ĩoiki. Kibe'erõ'õjĩte kimaraᵽe ᵽo'imaja ᵽema uᵽakaja ᵽemaiki. Ᵽiyika imaraᵽaki awaᵽakiaka wiyu uᵽaka imaki. \v 8 Maikoribeyurã uᵽaka ĩoirã nimaraᵽaka imarĩ, ĩ'rõtẽñarirakato kajekirã nimaraᵽe. Naᵽo'iareka rĩkimakaja ñakoirã nimaraᵽe, nakajerokarõ'õᵽioka. Ĩmi, ñami ᵽariji Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka ikuᵽaka nabayakoyarijayu: \q1 —Ba'iaja baakoribeyuka mime. Ba'iaja baakoribeyuka mime. Ba'iaja baakoribeyuka mime. I'suᵽakajaoka ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki mime. I'suᵽakajaoka bikija imara'aekaki imariᵽotojo, maekakaoka imarijayuka mime. Suᵽabatirã mi'ijioka imaki imajiᵽarijarirũkika,— ãᵽaraka nabayakoyaraᵽe. \p \v 9 Ĩᵽire kiruᵽarikũmuarã ruᵽamaka ĩatirã kire jiyiᵽuᵽayeebaraka ikuᵽaka narĩrijayu: \q1 —Ritaja ima ᵽemawa'ribajirã jiitakiji mime. Suᵽa imarĩ mi'i ĩ'rĩkaja tẽrĩrikaja jiyiᵽuᵽaka õrĩrũkika mimarijayu. Jiitaka mibaayu,— ãᵽaraka reyariba'imarĩka imakite najiyiᵽuᵽayeeyu. \p \v 10 Ĩ'rãkurimarĩa i'suᵽaka baabaraka nima ᵽoto veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarã kiwãjitãji mo'iᵽãñawa'yurã reyariba'imarĩka imakite jiyiᵽuᵽayeebaraka. Suᵽabatirã nabu'ya orokaka baaeka e'etatirã kiwã'tarã ᵽããjiyetirã ikuᵽaka kire narĩrijayu ate: \q1 \v 11 —Yija ĩᵽamaki Tuᵽarã, mi'i ĩ'rĩkaja imaki jiyiᵽuᵽaka yija õrĩrũkika. Suᵽabatirã mi'ijioka imaki ritaja ᵽo'ijiaekaki, miyaᵽaeka uᵽakaja miᵽo'ijiaeka ritaja imañujua ruᵽu. I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka ᵽo'imajare mire ãrĩrijarirũkika mime: “Ritaja ima ᵽemawa'ribajirã jiitakiji imarĩ, mi'i ĩ'rĩkaja tẽrĩrikaja jiyiᵽuᵽaka õrĩrũkika mime. I'suᵽakajaoka ritaja jã'merimaji mime”,— kire narãᵽe. \c 5 \s1 Ᵽaᵽera buᵽeka wierimaji \p \v 1 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ ĩᵽire kiruᵽarikũmuarã ruᵽaraᵽaki ᵽitaka ritaᵽẽ'rõtoᵽi ᵽaᵽera buᵽeka kirikamaka ñiaraᵽe. Saᵽemarã, sarokaᵽioka o'oeka, suᵽabatirã ĩ'ᵽotẽñarirakaba'i ᵽaᵽatãteka simaraᵽe sareka. \v 2 Toᵽi mae ángel tẽrĩwa'ribaji imatiyaiki ᵽemakotowiritirã ikuᵽaka ãrãᵽaki: \p —¿Maki imaki Tuᵽarã ñakoareka, ika ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka bebetirã sawierũkika?— ãrĩwa'ri jãjirokaᵽi kijẽrĩakoᵽeraᵽe. \p \v 3-4 I'suᵽaka kẽrĩko'omakaja ni'ioka, ĩmirã imaki, ika wejeareka imakioka, suᵽabatirã marokakakurikakioka sawierũkika Tuᵽarã ñakoareka imaberaᵽaki. Ĩ'rĩka sĩatirã jairimajire imabeᵽakã'ã ĩawa'ri jimarĩa yoraᵽe. \v 5 I'suᵽaka ñimamaka ĩatirã, ĩ'rĩka ᵽakiaki ikuᵽaka yire bojaraᵽaki: \p —I'tojĩrãja mioritiyibe. Õ'õrã miyoibe mae. Õ'õrã ĩ'rĩkate ime Satanáre tẽrĩkaki. León jãjika uᵽaka ĩᵽi marãkã'ã mabaaberijĩki Judátatarãkaki, suᵽabatirã David ĩᵽi imaroyirekaki riᵽarãmi imarĩ, ĩ'ᵽotẽñarirakakuku ᵽaᵽera ᵽaᵽatãteka wierũkika kime,— ãrĩwa'ri yire kibojaraᵽe. \p \v 6 I'suᵽaka simaraᵽaka ᵽoto, ᵽakiarimarã watoᵽeka, suᵽabatirã botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarã watoᵽekarã, ĩᵽi ruᵽarikũmua imaraᵽarõ'õrã ĩ'rĩka Oveja weiwa'yua uᵽaka ĩoikite\f + \fr 5:6 \ft El cordero representa a Jesucristo.\f* imaraᵽe. Ᵽo'imajare kire jããeka kãmia kire imako'omakaja õñia imakite ñiaraᵽe. Suᵽabatirã ĩ'ᵽotẽñarirakabi wakaiki kimaraᵽe okajãjiki imarĩ. Toᵽi i'sirakaojoka ñakoika kimaraᵽe. Esᵽíritu Santo, tẽrĩritakire ika ka'ia ĩ'rãkõ'rĩmatomarĩa Tuᵽarãte ᵽũatayu ãrĩrikoᵽakaja simaraᵽe kiñakoa. \v 7 Toᵽi mae Tuᵽarã ruᵽarikũmurõ'õrã ke'raᵽe ᵽaᵽera buᵽeka e'erĩ. Sarã keyaraᵽaka ᵽoto kiᵽitaka ritaᵽẽ'rõtoᵽi Tuᵽarãte kire sĩjiraᵽe. \v 8 I'suᵽakajaoka botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarã, suᵽabatirã veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarã, kiwãjitãji namo'iᵽãñawa'raᵽe kire jiyiᵽuᵽayeewa'ri. Nimarakamarãja baya koyabaraka nabirerijayua arᵽa rikatirã, i'suᵽakajaoka orokaka seroa narikaraᵽe. Sareka sajãitaraᵽe samajoemaka jia jiijĩsia ooika. Sanajoeika ũmakaka mirĩwa'yua, Tuᵽarãte yi'yurã kire najẽñerijayu uᵽakaja imaraᵽaka. \v 9-10 Suᵽabatirã kiwãjitãji mo'iᵽãñawa'raᵽarã ikuᵽaka mamaroka ma'mitirikoribeyua bayakoyaraᵽarã: \q1 —Ᵽo'imajare mire jããeka. I'suᵽaka mire nabaako'omakaja ritaja wejeareka imarã ᵽo'imajaro'si, i'suᵽakajaoka ritaja ᵽo'imajatatarãte imabayu uᵽakaja, suᵽabatirã noka ima uᵽakaja jaibaraka imarãte mireyaeka riweaᵽi ãrĩwa'ri ba'iaja nabaaika miwaᵽakoyika, Tuᵽarãrirã nimaokaro'si. I'suᵽaka mibaaeka simamaka kurarãka uᵽakaja, Miᵽaki Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baairã nime naro'si. Suᵽabatirãoka mi'iᵽi ãrĩwa'ri ritatojo wejeareka imarãte jã'mewãrũrũkirã nime. I'suᵽaka simamaka mi'ijioka imaki ᵽaᵽera buᵽeka wierũkika,— ãᵽaraka nabayakoyaraᵽe. \p \v 11 Torãjĩrã ate, Tuᵽarã ruᵽarikũmu wã'tarã botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarã, suᵽabatirã veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarãre ima ᵽẽterõ'õᵽi, naruᵽurõ'õᵽioka rĩkimarãja ángelrãka imaraᵽarãre bayakoyaraᵽe. Rĩkimarãja majoaᵽataberijĩñurã nimamaka ñiaraᵽe. \v 12 Toᵽi mae jãjirokaᵽi ikuᵽaka nabayakoyaraᵽe: \q1 —Ᵽo'imajare ba'iaja baaikareka nare tããwa'ri, Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite reyaeka. I'suᵽaka baaekaki imarĩ tẽrĩriki, suᵽabatirãoka jia wãjia õñuka kime. I'suᵽakajaoka dika jariwa'ririmarĩa jã'mewãrũiki kimamaka, ritaja kirika oyiaja sime. I'suᵽakaja imaki imarĩ kire oyiaja jiyiᵽuᵽayeerũkika kime. Suᵽabatirã “Ritaja ima tẽrĩwa'ribaji jiitakiji kime”, ᵽo'imajare ãrĩrũkika Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ime,— ãᵽaraka jiyiᵽuᵽakaᵽi ángelrãkare kireka bayakoyaraᵽe. \p \v 13 Suᵽabatirã ritaja õñirã Tuᵽarãte ᵽo'ijiaekarã mabo'ikakurirã imarã, õ'õrã imarãoka jaimaka ña'mitiraᵽe. I'suᵽakajaoka ka'ia watoᵽekarã imarã, okowatoᵽekareka ima ᵽariji jaimaka ña'mitiraᵽe. Suᵽabatirãoka Tuᵽarã, Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ᵽariji jiyiᵽuᵽayeebaraka ikuᵽakã'ã nabayakoyaraᵽe: \q1 —Ĩᵽi kiruᵽarikũmuareka ruᵽakite, kiwã'tarã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakiteoka majiyiᵽuᵽayeerũkirã nime. Jiyiᵽuᵽaka mijare õrĩrijariwa'ri, “Jiitarã mija ime”, ritaja mijare narĩrijarirũ. Ritaja ima ᵽemawa'ribajirã jiitarãja, suᵽabatirã ritaja jã'merimaja imarijayurã mija ime. I'suᵽaka oyiaja simarijarirũ,— nareka najaikoᵽakã'ã ña'mitiraᵽe. \p \v 14 Toᵽi mae, \p —I'suᵽaka oyiaja baarijarirũkia simarũ,— botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarãte ãrĩkoraᵽe. \p Suᵽa imarĩ i'tojĩteje, ĩᵽiruᵽarikũmuarã ruᵽaraᵽakite, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite jiyiᵽuᵽayeewa'ri veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarãre nawãjitãji mo'iᵽãñawa'raᵽe. \c 6 \s1 Ĩ'rõtẽñarirakaba'i saᵽaᵽatãteka ima ᵽaᵽera buᵽeka \p \v 1 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite, mamarĩkakuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka kiwiemaka ñiaraᵽe. Torãjĩrã mae, botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarãkaki wĩᵽoa jãjitaka jã'mitaika uᵽaka jaibaraka ikuᵽaka ãrãᵽaki: \p —Mi'tabe.— \p \v 2 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ĩaᵽũataerã baakõrĩ, ĩ'rĩka kawaru boikate i'tarijaᵽakã'ã ñiaraᵽe. Kiᵽemarã tuyuraᵽaki tẽmuᵽãia rikatirã, kiruᵽuko'arã bu'ya Tuᵽarãte kire tuaekaki kimamaka ñiaraᵽe. Saᵽi ãrĩwa'ri tẽrĩrimaji imarĩ, aᵽeka'iarã imarãte tẽrĩrijari ke'raᵽe mae. \p \v 3 Suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki ate aᵽekuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka kiwieraᵽaka ᵽoto ikuᵽaka aᵽika maikoribeyu uᵽaka imaraᵽakite ãrĩkoraᵽe: \p —Mi'tabe.— \p \v 4 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã kawaru jũ'akite i'tarijaᵽakã'ã ñiaraᵽe. Kiᵽemarã tuyuraᵽakite sara ᵽo'imajare jããrũkia Tuᵽarãte ĩjikakite imamaka ñiaraᵽe. Ᵽo'imajare jããbu'abaraka imaokaro'si Tuᵽarãte jã'mekaki kimaraᵽe. \p \v 5 I'kire a'ritaᵽaraᵽaka be'erõ'õ Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki aᵽekuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka kiwieraᵽe. I'tojĩte ate aᵽika maikoribeyu uᵽaka imaraᵽakite ãrĩkoraᵽe, \p —Mi'tabe.— \p Torãjĩrã yoirã baakõrĩ kawaru neikate ñiaraᵽe. Kiᵽemarã tuyuraᵽaki no'ojĩrã rĩkia jẽrãbaarũkia rikaiki kimaraᵽe. \v 6 Suᵽabatirã maikoribeyurã uᵽaka imaraᵽarã watoᵽekaᵽi ikuᵽaka sãrĩkoraᵽe kawaru ᵽemarã tuyuraᵽakite: \p —Trigo, suᵽabatirã cebada ĩjitirã kũᵽajĩrĩti niñerũ sawaᵽa e'erũkia samijarirũjebe. I'suᵽaka simamaka ĩ'rãrĩmi ba'iraberiwaᵽa ĩ'rãwajojĩkaja trigo tõᵽorika simarãñu. I'suᵽakajaoka simarãñu ĩ'rãrĩmi ba'iraberiwaᵽa maekarakawajojĩka cebada tõᵽorika simarãñu. I'suᵽaka simako'omakaja, olivoᵽitiyika, iyaka ĩ'ᵽaba'i õterikia mirũetarirũjebesarãñu. Iyaokoa, olivo iyebaka yo'arũkiaoka waᵽajã'rĩmarĩa mijarirũjerãñu,— ãᵽaraka sajaikoraᵽe kawaru ᵽemarã tuyuraᵽakite. \p \v 7 I'kire a'raᵽaka be'erõ'õ, aᵽekuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite wieraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽaka be'erõ'õjĩte ikuᵽaka ᵽiyika maikoribeyu uᵽaka imaraᵽaki ãrĩkoraᵽaki: \p —Mi'tabe.— \p \v 8 Suᵽa kẽrãᵽaka be'erõ'õjĩte, ᵽo'ibosirika jũaiki uᵽaka ĩoika ᵽoyaiki kawarute ñiaraᵽe. Kiᵽemareka tuyuraᵽaki reyarika jã'merimaji wãmeiki kimaraᵽe. Kibe'erõ'õ imaraᵽaki, “Reyaeka mirãrãte imarõ'õ”, wãmeiki kimaraᵽe. I'suᵽaka nimaraᵽaka ᵽoto ikuᵽaka Tuᵽarãte nare ãrĩkoraᵽe: \p —Ika wejeareka imarã ᵽo'imaja ᵽitã'muaᵽi, kẽsiaᵽi, risirikaᵽi, makaᵽoyamajakaᵽioka mija jããᵽatabe. I'suᵽaka baawa'ri ritaja ᵽo'imajare botarakario'ro ᵽibatirã ĩ'rão'ro ᵽurirãñu,— kẽrĩkoraᵽe. \p \v 9 Torãjĩrã ate aᵽekuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite wieraᵽe. Suᵽa kibaaraᵽaka ᵽoto joeĩjiritẽrĩ wã'tarã najããekarãte imamaka ñiaraᵽe. I'suᵽaka torã nimamaka ñiaraᵽarã õñia nimaeka ᵽoto Tuᵽarã majaroka wãrõbaraka “Jesúre yi'yurã yija ime”, nañua ja'atabeyurã nimamaka Tuᵽarãte ã'mitiriᵽẽabeyurãre jããekarã nimaraᵽe. \v 10 Ĩ'rã mae jãjirokaᵽi ikuᵽaka ãrãᵽarã: \p —Ritaja jã'merimaji, ĩ'rãkuri ba'iaja baakoribeyuka mime, suᵽabatirã wãjia bojarijayuka imarĩ, meñu uᵽakaja baaiki mime. I'suᵽaka simamaka, yijare jããraᵽarãte ba'iaja baamaka ĩatirã, “Ba'iaja imarika tiyibesarãka mijaro'si”, nare merĩrũkia, ¿no'ojĩrã yaje sarã seyarũkia jariwa'yua?— kire narãᵽe. \p \v 11 I'suᵽaka naᵽakã'ã saya uᵽaka jariroaka jia boia nare kĩjiraᵽe. Nare sĩjitirã, \p —Jajua baabekaja mija imabe. Aᵽerã imañujurã ruᵽu mija uᵽakaja yimajaroka bojarimaja. Saᵽi'iwa'ri ba'iaja baarimajare nare jããrũkirã nime,— Tuᵽarãte ãrãᵽe. \p \v 12 Torãjĩrã ate, aᵽekuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite wieraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽakarõ'õjĩte jãjia ka'ia iyiraᵽaka. I'suᵽaka sabaaraᵽaka ᵽoto ĩmikaki aiyate ta'sikã'ãja ririwa'raᵽe. Suᵽabatirã ñamikaki jũ'aitakaja riwerõ'õjĩrã jaraᵽaki kiro'si. \v 13 Suᵽabatirã tã'ᵽia ka'iarã jũjiraᵽaka, rĩkimaka higuerarika wĩrõa baeᵽatemaka jũjika uᵽaka. \v 14 Torãjĩrã mae wejeᵽema ñe'metãjirã ta'ritatirã sariraᵽe. I'tojĩteje ᵽusia, jũmurika imakoᵽeikaoka aᵽerõ'õrã oyiaja Tuᵽarãte wiataᵽataraᵽe. \v 15 I'suᵽaka simamaka ãta wi'iarã, ᵽusiareka ãta watoᵽekarã ᵽo'imajare ru'raᵽe. Ĩᵽarimarã, suᵽabatirã jã'merimaja, imatiyarimaja, imatiyabeyurãoka, suᵽabatirã aᵽerãro'si ba'iraberimaja, aᵽerãro'si ba'irabeĩjibeyurãoka, sareka naru'rikãkaraᵽe. I'suᵽakajaoka rĩkimaka niñerũ rikairã, wayuoka baairãᵽitiyika ritaja ᵽo'imajare sarã ru'raᵽe. \v 16-17 Suᵽabatirã ikuᵽaka ᵽusia narãᵽe mae: \p —Yijare mika'ratãtebe ĩᵽi ruᵽarikũmuarã ruᵽaraᵽakite yijare ĩatõᵽokoreka. Suᵽabatirãoka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ba'iaja yijare jũarũjekoreka. Koᵽakaja i'suᵽaka ᵽo'imajaro'si imarũkirĩmi yijare seyayu mae. I'suᵽaka simamaka ni'ioka sareka ru'riwãrũbesarãki,— ãᵽaraka ᵽusia najairaᵽe. \c 7 \s1 144,000 rakamarã Israel ka'iakarãre Tuᵽarãte ĩarĩrĩrãñu \p \v 1 Torãjĩrã mae botarakamarã ángelrãkare ñiaraᵽe. Ĩ'rĩka jã'ãtiᵽẽ'rõtoᵽi rĩkamaraᵽaki. Aᵽika wayeruᵽitikaᵽi, aᵽika rĩkamaraᵽaki wejerĩrĩkaᵽi. Suᵽabatirã aᵽika aᵽeᵽẽ'rõto wejerĩrĩkaᵽi rĩkamaraᵽaki. I'suᵽaka rĩkamaritirã wĩrõa riabo'i, yaᵽubo'irã, ka'iarã baekoᵽeikaoka nabaetiyirũjeraᵽe. \v 2 Torãjĩrã aᵽika ángel jã'ãtikaᵽi i'tamaka ñiaraᵽe, Tuᵽarã, õñia imajiᵽarimaji wãmea kio'ojĩ'arũkia\f + \fr 7:2 \ft El sello de Dios\f* rikatirã. Suᵽabatirã aᵽerã ángelrãka riaᵽakiaka, ka'ia Tuᵽarãte ba'iaja baarũjekarã ᵽõ'irã etatirã jãjirokaᵽi ikuᵽaka nare kẽrãᵽe: \p \v 3 —Yaᵽua, riaka, ka'ia mija bitata'si, Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baarimaja kũ'arã kiwãmea yija o'ojĩ'arãñu ruᵽu. I'suᵽaka nare yija baarãka be'erõ'õᵽi ᵽuri, samija bitataᵽuarãñu,— nare kẽrãᵽe. \p \v 4-8 Torãjĩrã mae, \p —Nimauᵽatiji ᵽuri 144,000 rakamarã nime Israelkarã Tuᵽarã wãmea yija o'ojĩ'arũkirã,— sãrĩkoraᵽaka ña'mitiraᵽe. \p Ã'mitirikõrĩ je'e: ikuᵽaka wãmeirã nimaraᵽe ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakatata imaraᵽarã: Judá imaroyirekaki tatakarã doce mil rakamarã imaraᵽarã. Toᵽi aᵽerã i'siarakamarã oyiaja nimaraᵽe ikuᵽaka wãmeirã: \q1 Rubén, \q1 Gad, \q1 Aser, \q1 Neftalí, \q1 Manasés, \q1 Simeón, \q1 Leví, \q1 Isacar, \q1 Zabulón, \q1 José, \q1 Benjamín \p Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakatata nimaraᵽe. Ĩ'rãtata uᵽakaja doce mil rakamarã nimaraᵽe. \s1 Rĩkimarãja saya boia jããirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka imaraᵽarã \p \v 9 I'sia be'erõ'õ Tuᵽarã ruᵽarikũmu wãjitãji, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki wãjitãji rĩkimarãja ᵽo'imajare rĩkamaᵽakã'ã ñiaraᵽe. Ĩ'rãka'ikarãmarĩrã, ĩ'rãwejekarãmarĩrã, ritaja ᵽo'imaja oka jairã, suᵽabatirãoka ritaja ᵽo'imajatata uᵽatikarã nimaraᵽe. Suᵽa imarĩ marãkã'ã baatirã majoaᵽuaberijĩñurã nimaraᵽe. Nimauᵽatiji saya boia jããtirã ne'ejĩjoa ĩoika rikabaraka nimaraᵽe. \v 10-11 Toᵽi mae jĩjimaka imawa'ri jãjirokaᵽi ikuᵽaka narãᵽe: \q1 —Tuᵽarãte jã'mebaraka ruᵽarijayurõ'õrã ruᵽaki, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakiᵽitiyika ĩ'ᵽarãwã'taja jiamarĩareka mare tããrimaja nime,— naᵽakã'ã ña'mitiraᵽe. \m I'suᵽaka ᵽo'imajare ãñukã'ãja, Tuᵽarã ruᵽarikũmu wã'tarã botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imarãte imaraᵽe. Suᵽabatirã veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarãre ima ᵽẽterõ'õᵽi, naruᵽurõ'õᵽioka ritaja ángelrãkare rĩkajiyeraᵽe. Toᵽi nimauᵽatiji kiruᵽarikũmu wãjitãji Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka namo'iᵽãñawa'raᵽe. \v 12 Suᵽabatirã kire jiyiᵽuᵽaka õrĩwa'ri, ikuᵽaka jaibaraka nimaraᵽe: \q1 —Rita sime. “Jiitakiji mime”, mire ᵽo'imajare ãrĩrijarirũkika mime. I'suᵽakajaoka ritaja ᵽemawa'ribajirã jiitakiji mime, ritaja õñuka, “Jiitaka yijare mibaarijayu”, mire ᵽo'imajare ãrĩrijarirũkika mime. Ritaja ᵽo'imaja jiyiᵽuᵽaka mire õñurã, tẽrĩritakiji mimamaka, maki aᵽika mire ᵽemawa'ribaji tẽrĩriki imabeyuka. Tuᵽarã, i'suᵽaka oyiaja miro'si simajiᵽarijarirũ,— ãᵽaraka nimaraᵽe. \p \v 13 I'suᵽaka narãᵽaka be'erõ'õ, ĩ'rĩka ᵽakiakite ikuᵽaka yire ãrãᵽe: \p —¿Marã nime saya uᵽaka ima jariroaka boia jããtirã imarã? ¿No'okarã nime?— yire kẽrãᵽe. \p \v 14 Suᵽa kẽᵽakã'ã ikuᵽaka kire yiyi'raᵽe: \p —Õrĩbeyuka yi'i. Mi'i ᵽañaka õñuka je'e, yire samibojabe,— kire ñarãᵽe. \p I'suᵽaka kire ñaᵽakã'ã ikuᵽaka yire kibojaraᵽe: \p —Jimarĩ jũarũkijẽ'rãka seyamaka sareka aᵽerãte nare ba'iaja baamaka rakajeᵽããwa'ri nareyarijarika simako'omakaja Jesúre yi'ririja'ataberikarã nime. I'suᵽaka imarã imarĩ, ba'iaja baakoribeyurã nime Tuᵽarãte ĩamaka. Suᵽa imarĩ Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki riweaᵽi nasaya uᵽaka ima jariroaka jũjetirã, jia boioyiaja jããtirã uᵽaka nime. \q1 \v 15 I'suᵽaka simamaka ĩᵽire kiruᵽarikũmuarã ruᵽaraᵽaki wãjitãji kire jiyiᵽuᵽayeebaraka nime. Suᵽabatirã kiwi'iarã, ĩmi, ñamioka kiyaᵽaika uᵽakaja baarijayurã imarĩ, dakoa jũarũkimarĩrã nime, Tuᵽarãte nare ĩarĩrĩrijarirãñurã imarĩ. \q1 \v 16 Suᵽabatirã kẽsirababeyurã, okoa ukurijitobeyurã, suᵽabatirã aiyaᵽekareka ijia jũarũkimarĩrã nimarãñu. \q1 \v 17 I'suᵽaka nimaerã Tuᵽarã ruᵽarikũmuwãjitãji imaki imarĩ, jia oveja tuerimaji uᵽaka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite nare ĩarĩrĩrãñu kiro'si. Suᵽabatirã õñio okoa imarõ'õrã nare sasĩarĩ kiruᵽutawa'rirãñu. Suᵽa imarĩ “Aᵽekurioka ba'iaja jũarũkimarĩrã, i'suᵽakajaoka oriᵽe'arũkimarĩrã nimarũ”, ãᵽaraka jia Tuᵽarãte nare baarãñu,— ãrĩwa'ri yire kibojaraᵽe. \c 8 \s1 Ᵽiyikuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka imaraᵽaka kiwieraᵽarõ'õ \p \v 1 Torãjĩrã mae Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki ĩ'ᵽotẽñarirakakuku ᵽaᵽera buᵽeka ᵽaᵽatãteka ima kiwieraᵽe. Sakiwieraᵽakarõ'õjĩte treinta minuto rõ'õjĩrã mabo'ikakurirõ'õ ña'kikã'ãja jaraᵽaka. \v 2 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãkare Tuᵽarã wãjitãji narĩkamaᵽakã'ã ñiaraᵽe. Suᵽabatirã ĩ'ᵽotẽñarirakao tromᵽeta Tuᵽarãte nare ĩjikarã nimaraᵽe. \v 3 I'tojĩrã ate aᵽika ángel orokaka baaeka õñioka ᵽearũkia rikatirã etaraᵽaki. Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeewa'ri joeĩjiritẽrĩa orokaka baaeka wãjitãji ᵽemaari keyarĩkaraᵽe. Torã kimaraᵽaka ᵽoto, rĩkimakaja õñioka ima ĩᵽi ruᵽarikũmuarã ruᵽaraᵽakite kire ĩjiraᵽe joeĩjiritẽrĩarã kijoeokaro'si. Tuᵽarãro'si sajoeĩjibaraka kirirãre kire jẽñeraᵽaka kiᵽõ'irã eyaraᵽaka ũmakakaka ĩ'rãtiji. \v 4 Õñioka kijoeika ũmakajiijĩsia ᵽitiyika kire najẽñerijayua Tuᵽarã ᵽõ'irã eyaraᵽaka. \v 5 Torãjĩrã õñioka ᵽearũkia kirikaraᵽakarã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka joeĩjiritẽrĩakaka ᵽeka ya'tarika sarã kijããᵽorotaraᵽe. I'suᵽaka sabaatirã ika wejearitatorãja sakiwe'aña'taraᵽe. Suᵽa kibaaraᵽakarõ'õjĩte jimarĩa jãjia wĩᵽoa yaaraᵽaka. Jãjia jaitirã yoeᵽi aᵽea jã'mijiyeriokabayuraᵽe. Torãjĩte ka'ia iyiraᵽaka mae. \s1 Tromᵽeta ángelrãkare ᵽuᵽueka \p \v 6 Torãjĩrã mae, tromᵽeta ᵽuᵽuokaro'si sarikatikaja ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãkare imaraᵽe. \p \v 7 Mamarĩtaka saᵽuᵽuraᵽakite ᵽuᵽuraᵽakaka, ĩ'rãtiji riwerukubaka okoa jiyikaᵽitiyika ᵽeka ya'tarika jũjiraᵽaka. I'suᵽaka sabaaraᵽaka be'erõ'õᵽi ka'ia wejeareka ima ñe'metãji rokajĩrã\f + \fr 8:7 \ft La tercera parte de la tierra\f* ru'arĩ ojibakarãja ooraᵽaka. I'suᵽakajaoka yaᵽua, taya õñia ñe'metãji rokajĩrã ooraᵽaka. \p \v 8 Kirokajĩte imaraᵽakite ᵽuᵽuraᵽaka ᵽoto ᵽusia rĩkamaka uᵽaka jũ'rẽtirã riaᵽakiakarã saña'raᵽe. Suᵽabatirã riaᵽakiaka ñe'metãji rokajĩrã sokoa riwearo'si jaraᵽaka. \v 9 I'suᵽaka simamaka riaᵽakiakareka imakoᵽeika ñe'metãji rokajĩrã jĩrĩᵽataraᵽaka. I'tojĩrã rõ'õjĩrãjaoka kũmuᵽakiaka sareka imaraᵽaka ña'miᵽataraᵽaka. \p \v 10 I'tojĩrã aᵽika ángel ᵽuᵽuraᵽaki ate. I'kire ᵽuᵽuraᵽakarõ'õjĩte, ĩmiᵽi tã'ᵽiᵽakiaka ᵽeka jũ'rẽika uᵽaka jũ'rẽña'rãᵽaka ñiaraᵽe. Riaka, suᵽabatirã okoa koᵽeaᵽi juruika nukuroyika imaoka ñe'metãji rokajĩrã ru'ajĩ'ari saña'raᵽe. \v 11 I'suᵽaka baaraᵽaki Jĩmia wãmeiki tã'ᵽire imaraᵽe. Ikiᵽi ãrĩwa'ri ñe'metãji rokajĩrã ru'ajĩ'ari jĩmia okoa jaraᵽaka. I'suᵽaka simamaka sukutirã rĩkimarãja ᵽo'imajare reyaraᵽe. \p \v 12 I'tojĩte kirokajĩkaki ángelte ᵽuᵽuraᵽe. Sakiᵽuᵽuraᵽaka ᵽoto aiyaka, ñamikakioka, ñe'metãji rokajĩrã sayaaboaika ruirĩkaraᵽaka. Rĩkamakaja tã'ᵽiaoka imaraᵽaka ñe'metãji rokajĩrã ririᵽatarijaraᵽaka. I'suᵽaka imawa'ri botarakakuri aiyajẽrã rõ'õjĩrã ĩ'rãrĩmi uᵽakaja aiyate neiñamita'raᵽe. Ñamikaki i'tojĩrãjaoka ñoaka ĩ'rãñami uᵽakaja neiñamita'ririjaraᵽaki. \p \v 13 Toᵽi mae yu'awa'ri ĩaerã baakõrĩ awaka wiraᵽaka ñiaraᵽe. Iki mae jãjirokaᵽi ikuᵽaka ãrĩkoraᵽaki: \p —Aya, ba'itakaja ritatojo wejeareka imarãte jũaerã baayu. Maekarakamarã ángelrãka tromᵽeta ᵽuᵽubeyukajirã imarãte saᵽuᵽurãñu ᵽoto i'suᵽaka simarãñu,— kẽrĩkoraᵽaka ña'mitiraᵽe. \c 9 \s1 Koᵽea tiyibeyuakaka \p \v 1 Torãjĩrã aᵽika saᵽuᵽuraᵽaki. I'kire saᵽuᵽuraᵽakarõ'õjĩte tã'ᵽi uᵽaka ĩoika ña'rãᵽaka ate. I'ki imaraᵽaki koᵽea tiyibeyua wierũkia Tuᵽarã kire ĩjikaki. \v 2 Suᵽa imarĩ, saᵽi mae koᵽea kiwieraᵽe. Sakiwieraᵽaka ᵽoto, ᵽeka jãjia jũ'rẽwa'ri ũmakaᵽuyu uᵽaka saᵽi ᵽoraᵽaka. I'sia ritatojo wejeᵽemarã koyimaka aiyate neiñamita'raᵽe. \v 3 I'suᵽakajaoka ũmaka watoᵽekaᵽi rĩkimakaja ñimia kãrĩᵽoraᵽaka no'ojariwa'ririmarĩa ritatojo wejeareka simaraᵽe. Ñimia imako'omakaja kũaᵽarãka uᵽaka tuteika Tuᵽarãte nare imarũjeraᵽe. \v 4 Suᵽa imarĩ “Taya, yaᵽua, õterikia ᵽuri mija bitata'si”, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte okajããeka simaraᵽe. “ ‘Tuᵽarãriki kime ĩ'ĩ’, ãñua wãmea nakũ'areka o'ojĩ'abeyurãte oyiaja ba'iaja mija baabe”, Tuᵽarãte ãrĩtikarã simaraᵽe. \v 5 “Ba'iaja ᵽo'imajare mija jũarũjebe”, Tuᵽarãte ãrĩkarã nimako'omakaja, “Ᵽo'imajare mija jããbe”, kẽrĩberikarã nimaraᵽe. Suᵽa imarĩ ĩ'rãᵽitarakamarã aiyarõ'õjĩrã ᵽo'imajare tutebaraka nare kimarũjeraᵽe. I'suᵽaka kijã'meraᵽakaᵽi ãrĩwa'ri nare satuteka kũaᵽarãka tuteika yi'aika uᵽaka nare sayi'amaka jimarĩa ba'iaja najũaraᵽe. \p \v 6 I'suᵽaka simarãka ᵽoto jimarĩa ᵽo'imajare reyariᵽakata'rikoᵽerãñu. I'sia yaᵽariᵽotojo reyawãrũbeyurã nimarãñu. \p \v 7-8 Ñiaraᵽakareka ñimi uᵽaka imakoᵽeraᵽarã kawarurãka jĩñaokaro'si imatikarã uᵽakaja nimaraᵽe. Suᵽabatirã ᵽo'imaᵽema uᵽaka ᵽemakirã, orokaka baaeka bu'ya naruᵽuko'arã tuaekarã, suᵽabatirã rõmitiruᵽua uᵽaka ruᵽukirã nimaraᵽe. Noᵽia ᵽuri yaioᵽia uᵽaka ĩoika imaraᵽaka. \v 9 I'suᵽaka imaraᵽarã imarĩ ᵽeruakaka baaeka wa'itĩtia ĩoika jããirã nimaraᵽe. Nawiraᵽaka ᵽoto jimarĩ sokaarikoraᵽe, ka'iaᵽi tũrũrũkia yiewa'ᵽaraka rĩkimaka kawaru rĩñua okaayu uᵽaka. \v 10 Ĩ'rãjaoka ñimia imariᵽotojo kũaᵽarãka uᵽaka ᵽĩkokirã imaraᵽarã. I'suᵽaka imaraᵽarã imarĩ ĩ'rãᵽitarakamarã aiyarõ'õjĩrã ᵽo'imajare tutebaraka nimaraᵽe. \v 11 Suᵽabatirã niᵽamaki ángel mirãki imaroyikaki, koᵽea tiyibeyua ĩᵽamaki kimaraᵽe. Hebreo okaᵽi kiwãmea imaraᵽaka Abadón. Suᵽabatirã griego okaᵽi ᵽuri Aᵽolión wãmeiki kimaraᵽe. Riatarimaji ãrĩrika simaraᵽe i'suᵽaka kiwãmea imaraᵽaka. \p \v 12 I'suᵽaka simaraᵽe mamarĩtaka ba'iaja jũaũ'murũkia. Mija ĩabe, i'sia be'erõ'õᵽi ĩ'ᵽakurikaka jariwa'riñujuraᵽaka ruᵽu. \p \v 13 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ aᵽika tromᵽeta ᵽuᵽuraᵽaki. Kiᵽuᵽuraᵽakarõ'õjĩte Tuᵽarã wãjitãji kire joeĩjiritẽrĩa orokaka baaeka botarakaba'i wakaika imaraᵽaka watoᵽekaᵽi sajaikoraᵽe. \v 14 Suᵽabatirã torã tromᵽeta ᵽuᵽuraᵽaki ángelte ikuᵽaka sãrãᵽaka ña'mitiraᵽe: \p —Riaᵽakiaka Éufrates wãmeiriarijerã botarakamarã ángelrãka ji'aᵽairãte mikototabe,— sãᵽakã'ã ña'mitiraᵽe. \p \v 15 I'suᵽaka sãrĩkoraᵽaka ᵽoto botarakamarã ángelrãkate kikototaraᵽe. Ritatojo wejeareka imarã ᵽo'imajare ñe'metãji rokajĩrã\f + \fr 9:15 \ft La tercera parte de la humanidad\f* najããᵽuaokaro'si, “I'siwejejẽ'rãreka, i'ki aiyareka, i'sirĩmireka, i'tojĩrã aiyajẽraka imarãka ᵽoto nare mija jããbe”, ãrĩwa'ri kijã'metikarã nimaraᵽe. \v 16 Nare kikototaraᵽaka be'erõ'õ rĩkimarãja surararãka kawaru ᵽemarã tuyumaka ñiaraᵽe. I'suᵽaka nimaraᵽaka ᵽoto, “Doscientos millones rakamarã nime”, sãrĩkoraᵽaka ña'mitiraᵽe. \p \v 17 Suᵽa imarĩ makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi naro'si oyiaja ᵽeruakaka baaeka jããirã nimamaka ñiaraᵽe. Jũ'aᵽañaka ya'tarika, suᵽabatirã neiᵽañakarãja jĩ'mia, suᵽabatirã aᵽea azufre uᵽaka jũ'siᵽoa simaraᵽe najĩrĩriko'a. I'suᵽakajaoka kawaru imariᵽotojo yaia león ruᵽuko'a uᵽaka ruᵽuko'akirã nimaraᵽe. Narijokoᵽeaᵽi ᵽeka, ũmakaka ᵽoraᵽaka, suᵽabatirã dajaka jĩsia azufre saᵽijioka ᵽoraᵽaka. \v 18 I'siarakaba'i kawaru rijokoᵽeareka ᵽoraᵽakaᵽi ãrĩwa'ri, ritatojo wejeareka imarã ᵽo'imajare ñe'metãji rokajĩrã ᵽuajiyeraᵽaka. \v 19 Suᵽabatirã ãñaruᵽuko'a uᵽaka ᵽĩkoika imatiirã, narijokoᵽeaᵽi, naᵽĩkorõ'õᵽioka ᵽo'imajare jããrika õñurã nimaraᵽe. \p \v 20 Rĩkimarãja ᵽo'imajare najããraᵽaka ĩariᵽotojo, ba'iaja nabaarijayua ja'ataberaᵽarã aᵽerimarã ruᵽu. Suᵽabatirãoka Satanárika ima jiyiᵽuᵽayeerimaja imarĩ, waᵽuju imaja jẽrãka oro, ᵽlata, bronce, ãtakaka, yaᵽuakakaoka baabaraka nimaroyiraᵽe jiyiᵽuᵽaka noñaokaro'si. Nabaaraᵽaka yoibeyua, turibeyua, ã'mitiribeyua simako'omakaja jiyiᵽuᵽaka sõrĩrijaᵽaraka nimarijaraᵽe ruᵽu. \v 21 Suᵽabatirã ᵽo'imajare jããrika, ye'oaᵽi aᵽerãte nabitarijayua, rõmitika nawã'imañua, nakaree'erijayuaoka ja'atabeyurã nimaraᵽe. \c 10 \s1 Ángel ᵽaᵽera buᵽeka rikaekakite imaekarõ'õ \p \v 1-2 I'suᵽaka simamaka ñiaraᵽaka be'erõ'õ, ĩ'rĩka ángel jãjika ũmakakaᵽi butekaki, mabo'ikakuriᵽi ruira'amaka ñiaraᵽe. Mae mia, kiruᵽuko'a bo'i ne'eᵽurea imaraᵽaka. Kiᵽema aiyaka uᵽaka yaarĩkaiki imatirã kiñika ᵽeka jũ'rẽika uᵽaka kimaraᵽe. Ikijioka ᵽaᵽera buᵽekajĩka wietikaja rikaraᵽaki. Kiũ'ᵽua ritaᵽẽ'rõto riaᵽakiakarã rĩ'kariᵽotojo, aᵽeᵽẽ'rõtoᵽi ᵽuri bo'irã kirĩ'karaᵽe. \v 3 Suᵽabatirã yaia león akaika uᵽaka jãjirokaᵽi kiakaseremaka, ĩ'ᵽotẽñarirakakuri wĩᵽoa kire yi'rikoraᵽaka. \v 4 Wĩᵽoa jaikoraᵽaka uᵽaka yo'oerã baamaka, mabo'ikakurirõ'õᵽi ikuᵽaka yire sãrĩkoraᵽe: \p —Wĩᵽoa jairaᵽaka aᵽerãte miboja'si. Suᵽabatirã samio'oa'si,— yire sãrĩkoraᵽe. \p \v 5-7 Torãjĩrã ate ĩ'rãᵽẽ'rõto kiũ'ᵽua riaᵽakiakarã rĩkamarĩtirã aᵽeᵽẽ'rõto ka'iarã rĩkamañukate ritaᵽẽ'rõto kiᵽitaka ĩmirã mi'matatirã, ikuᵽaka kẽrãᵽe: \p —Tuᵽarã õñia imajiᵽaki wejeᵽema, ka'ia, riaᵽakiaka suᵽabatirã ritaja sareka ima ᵽo'ijiaekaki. I'suᵽaka simamaka, rita sime kĩaika wãjitãji ikuᵽaka ñañua: Koᵽakaja i'tojĩrãja sime mae, dakoa mata'arũkia imabeyua aᵽea. Ᵽiyika ángelte ᵽuᵽurãka ᵽoto “Ikuᵽaka yibaarãñu”, kẽrĩka uᵽakaja Tuᵽarãte baarãñu. Bikija ᵽuri ritaja ᵽo'imajare kibojaberika ruᵽu. I'suᵽaka simako'omakaja kiro'si bojaĩjirimajare takaja sakibojaeka. I'suᵽaka simamaka nare kibojaeka uᵽakaja simarãñu ᵽiyikate saᵽuᵽurãka ᵽoto,— kẽrãᵽe. \p \v 8 Toᵽi ate ĩmiᵽi ikuᵽaka yire sãrĩkoraᵽe: \p —Ángel, ĩ'rãᵽẽ'rõto kiũ'ᵽua riaᵽakiakarã rĩkamarĩtirã, aᵽeᵽẽ'rõto bo'irã rĩkamañuka ᵽõ'irã me'ᵽe. Kiᵽõ'irã a'ritirã ᵽaᵽera buᵽeka kirikaika me'ebe,— yire sãrĩkoraᵽaka ña'mitiraᵽe. \p \v 9 I'suᵽaka sãrĩkoraᵽaka ã'mitiritirã kiᵽõ'irã ya'raᵽe. Kiᵽõ'irã eyatirã ᵽaᵽera buᵽeka kireka yijẽñeraᵽe. Toᵽi ikuᵽaka yire kẽrãᵽe: \p —Ãja'a, samiba'abe. Samiba'arãka ᵽoto mumioko uᵽaka mirijokoᵽearã sajariko'omakaja mise'kurarirãñu,— yire kẽrãᵽe. \p \v 10 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, se'etirã, yiba'araᵽe. Sayiba'araᵽaka be'erõ'õ mumiokoa mukuika uᵽaka yirijokoᵽearã sajaraᵽe. I'suᵽaka simako'omakaja sayiba'araᵽaka be'erõ'õ yiñe'meã yire yi'araᵽaka. \v 11 Toᵽi ikuᵽaka yire kẽrãᵽe ate: \p —Ᵽo'imatata imauᵽatiji, naka'iareka noka jaibaraka imarã uᵽatiro'si, suᵽabatirã ritaja ĩᵽarimarãre, “Ikuᵽaka mijare simaerã baayu”, Tuᵽarãro'si bojaĩjirika ima mire ate,— ángelte yire ãrãᵽe. \c 11 \s1 Ĩ'ᵽarã rita ima jaiwaᵽu'ataĩjirimaja \p \v 1 I'sia be'erõ'õ jẽrãbaarũkia ángelte yire ĩjiraᵽe. Sĩjitirã ikuᵽaka Tuᵽarãte ãñua ángelte yire ãrãᵽe: \p —Ikaᵽi yire jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia mijẽrãbaaᵽe, suᵽabatirãoka sareka joeĩjiritẽrĩa mijẽrãbaabe. I'suᵽakajaoka yiwi'iarã dikarakamarã yire jiyiᵽuᵽayeerimajare imarika mijoabe. \v 2 Yiwi'iᵽẽte ĩ'rãkõ'rĩmato ᵽuri mijẽrãbaa'si, yire yi'ribeyurãte imarũkirõ'õ simarũ ãrĩwa'ri nare ñijikarõ'õ simamaka. Ĩ'rã imarã maekarakakuri wejejẽ'rãka aᵽejẽ'rã ñe'metãjirã Jerusalénwejeakarãre ba'iaja baataᵽarijarirãñurã. \v 3 Suᵽa simako'omakaja ĩ'ᵽarã yire jaiwaᵽu'ataĩjirimajare yiᵽũatarãñu. Jariromajaka kĩkeka najããmaka ĩatirã “Ba'iaja yija baaikareka yija ᵽuᵽaᵽe'riri imakoᵽeyu”, ᵽo'imajare ãrĩrũ ãrĩwa'ri. Maekarakakuri wejejẽ'rãka aᵽejẽ'rã ñe'metãjirõ'õjĩrã nare ñorĩrũjeika ᵽo'imajare bojabaraka imarãñurã,— Tuᵽarãro'si ángelte yire ãrãᵽe. \p \v 4 Ika ĩ'ᵽaba'i uᵽaka imarã nime Tuᵽarãte jaiwaᵽu'ataĩjirimaja, ĩakõrĩ je'e: Wejeĩᵽamaki Tuᵽarã wãjitãji olivo ĩ'ᵽajũki, suᵽabatirã i'siarakabijioka ᵽeritẽrĩa yaaboaika uᵽaka nime. \f + \fr 11:4 \ft Véase el libro de Zacarías 4.1-4, 11-14\f* \v 5 Suᵽa imarĩ namajamarãre ba'iaja nare baakoᵽemaka, narijokoᵽeaᵽi jũ'rẽᵽoyua. I'suᵽaka ima simamaka saᵽi nare najoeriataᵽatayu. \v 6 Suᵽabatirã okoa najarirũjebeᵽakã'ã, jaribesarãka. Suᵽa imarĩ “Tuᵽarãro'si jaibaraka yija imarãka wejejẽ'rãrõ'õjĩrã okoa jaribesarãka”, nañu. I'suᵽakajaoka okoa riwearo'si jarirãka, suᵽabatirã ika wejeareka imarãteoka ba'iaja najũaerã nayaᵽaika uᵽakaja\f + \fr 11:6 \ft Hacerles sufrir con toda clase de plagas.\f* baarimaja nime. \p \v 7 Torãjĩrã, Tuᵽarãte jaiwaᵽu'ataĩjibaraka nima ᵽuyarirãka ᵽoto werikaᵽakiaki koᵽea tiyibeyurõ'okakite naka jĩrĩ mirĩeyarañu. I'suᵽaka baawa'ri, nare kijããrãñu. \v 8 I'suᵽaka nare baatirã ma'a ñe'metãjirã nare kiᵽããjiyerãñu, wejeareka bikija yaᵽua tetaekarã niᵽamakire naᵽatakĩaekarõ'õrã. Torã imatiyaika wejeareka imarã ba'iaja baairã imarĩ, Sodoma, suᵽabatirã Egiᵽtoka'iakarãre ba'iaja baaroyika uᵽaka baairã nime. \v 9 Maekarakarĩmi imaeka aᵽerĩmi wãjitãji aiyarõ'õjĩrã namajaka torã imarãka. Torãjĩrã ritaja ᵽo'imatatarãte namajaka ĩarãñu. Namajaka ĩariᵽotojo nare ã'mijĩaekarã imarĩ, nare nayayerũjebesarãñu. \v 10 Torãjĩrã mae, jaiwaᵽu'atarimajare reyamaka, rĩkimarãja ᵽo'imajare jĩjimaka jarirãñu. I'suᵽaka imawa'ri “Maekaka koᵽakaja ĩ'ᵽarã ba'iaja mare baata'arimajare riyu”, ãᵽaraka rẽrĩtirã jĩjimakaᵽi ba'irĩjia ᵽibabu'abaraka nimarãñu. \p \v 11 Suᵽa nimaraᵽaka ᵽoto maekarakarĩmi be'erõ'õ aᵽerĩmi ĩmi ñe'metãjirõ'õjĩrã simaraᵽaka ᵽoto, õñia Tuᵽarãte nare jarirũjeraᵽe ate. I'suᵽaka nare kibaamaka, nami'mirĩkarãka ĩatirã, jimarĩa ᵽo'imajare nare kĩkiraᵽe. \v 12 Toᵽiji mabo'ikakuriᵽi, \p —Õ'õrã mija i'tabe,— jãjirokaᵽi nare sãrĩkoraᵽe. \p Sã'mitiritirã, nare ã'mijĩarimaja ñakoarekaja, oko ũmaka watoᵽekaᵽi na'raᵽe. \v 13 Mabo'ikakurirã na'raᵽakarõ'õjĩte jimarĩ jãjia ka'ia iyiraᵽaka. I'suᵽaka sabaamaka rĩkimaitakaja wi'ia imaraᵽakakaka kũᵽajĩ sakuyuᵽateraᵽe\f + \fr 11:13 \ft Se derrumbó la décima parte\f*. I'suᵽaka baawa'ri siete mil rakamarã ᵽo'imajare sariataraᵽe. Õñia jariwa'raᵽarã ᵽuri sĩatirã ᵽuᵽatawa'ri “Tẽrĩritakaji mabo'ikakurirã imakite ime”, narãᵽe Tuᵽarãreka. \p \v 14 Mamarĩrokajĩtekaka ba'iaja jũarũkia ima koᵽakaja yibojaweayu. Sabe'erõ'õjĩte no'ojĩrãmarĩaja ba'iaja najũarika jariwa'raᵽaka. \s1 Ᵽiyika ángelte tromᵽeta ᵽuᵽueka \p \v 15 Ka'ia jimarĩ jãjia iyiraᵽaka be'erõ'õ, ᵽiyika ángelte tromᵽeta ᵽuᵽuraᵽe. Sakiᵽuᵽuraᵽaka ᵽoto mabo'ikakurirõ'õᵽi rĩkimarãja jãjirokaᵽi ikuᵽaka narĩkoraᵽe: \q1 —Ritatojo wejeareka imarãte najã'meika koᵽakaja Tuᵽarãte tiyetayu mae. Maiᵽamaki Tuᵽarã, suᵽabatirã Cristoᵽitiyika, ᵽo'imaja ĩᵽamarã najayu. Suᵽa imarĩ ritatojo wejeareka imarãte jã'mejiᵽarimaji kimarãñu,— narĩkoraᵽe. \p \v 16-17 I'suᵽaka simekã'ãja veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarã Tuᵽarã wãjitãji ĩᵽarimarãre ruᵽarũkiareka naruᵽaraᵽe. Saᵽi mi'mitirã ka'iareka namo'iᵽãñawa'raᵽe, Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeewa'ri. Toᵽi ikuᵽaka narãᵽe: \q1 —Yija ĩᵽamaki Tuᵽarã, ritaja ima ᵽemawa'ribaji imaki mime. Suᵽa imarĩ bikija imara'aekaki imariᵽotojo, maekakaoka imaki mime. Jia mibaayu yija ĩᵽamaki, tẽrĩriki imarĩ, maekaka ritatojo wejeareka imarã ᵽo'imajare jã'merimaji mijayu. \q1 \v 18 Mia je'e, nimauᵽatiji ᵽo'imatata mire yi'ribeyurã jimarĩa mire naᵽe'yorijarika. I'suᵽaka ĩatirã, nare miboebaritiyaeka. Suᵽa imarĩ reyaeka mirãrã ba'iaja nabaaeka ᵽareareka nare ba'iaja mibaarũkirĩmi koᵽakaja seyayu mae. Simako'omakaja mire yi'yurãte ikuᵽaka mibaarãñu: Miro'si bojawaᵽu'atarimaja, ĩᵽarimarã, suᵽabatirã imatiyabeyurãoka, mire yi'riwa'ri jia nabaaeka mirãka simamaka sawaᵽa jia nare mibaarãñu mae. Ika wejeareka ᵽo'imajare riatarijayurã ᵽuri, nare miriatarãñurĩmi seyayu mae,— narãᵽe. \p \v 19 I'sia be'erõ'õ mabo'ikakurirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia wieka ñiaraᵽe. Satõsiarã imatiyaikoto imaraᵽaka. I'sikoto tõsiarã “Ikuᵽaka yire yi'yurãro'si yibaarãñu”, ãñua o'oeka imaraᵽaka. Sañiaraᵽaka ᵽoto ikuᵽarõ'õᵽiji jãjia wĩᵽoa ᵽaaraᵽakarõ'õjĩte ka'iaoka iyiraᵽaka. Suᵽabatirã okojiyia werikitaka jũjiraᵽaka. \c 12 \s1 Rõmo ᵽõ'irã kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoika eyaeka \p \v 1-2 Sabe'erõ'õ mabo'ikakurirã imatiyaika ᵽemakotowiᵽakã'ã ñiaraᵽe. Mia, aiyate yaaika uᵽaka saya jããekako koimaraᵽe. Ñamikakirã rĩkamañukoreka ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamaki tã'ᵽia kobu'yareka imaraᵽaka. Yataarikako imawa'ri sarikarika ᵽakataᵽaraka ba'iaja kojũaraᵽe. \v 3 Be'erõ'õjĩte ate ñiaraᵽe: Kowã'tarã kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoika jũ'aᵽakiaka, ĩ'ᵽotẽñarirakao ĩᵽarimarã bu'yakaka tuaeka ruᵽuko'aika simaraᵽe. Suᵽabatirãoka ĩ'ᵽaᵽitarakabi sawaka imaraᵽaka. \v 4 Tã'ᵽia ñe'metãji rokajĩrã\f + \fr 12:4 \ft La tercera parte de las estrellas\f* kiᵽĩkoaᵽi kiᵽaña'ruiraᵽe. Suᵽabatirã rõmo wã'tarã keyarĩkaraᵽe, komakarãka ᵽo'ijiᵽakã'ã ba'aokaro'si. \v 5 I'suᵽaka kimekã'ãja ritaja ᵽo'imaja ĩᵽamaki imarũkikate korikaraᵽe. Tuᵽarãte ᵽũataekaki imarĩ, jia jã'mewãrũrũkika kimaraᵽe. Kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoika kire ba'ariyaᵽamaka kire korikaraᵽaka be'erõ'õ Tuᵽarãte ruᵽarõ'õrã kire kija'aᵽearaᵽe, kika jã'merimaji kimaokaro'si. \v 6 I'suᵽaka kibaaraᵽaka ᵽotojo ᵽo'imajamatorã kiᵽako mirãkote ru'raᵽe. “Õ'õrã jia kore ñiarĩrĩrãñu”, Tuᵽarãte ãrĩtikarõ'õrã ko'raᵽe. Torã koimaraᵽaka ᵽoto maekarakakuri wejejẽ'rã aᵽejẽ'rã ñe'metãjirõ'õjĩrã kore ĩarĩᵽaraka Tuᵽarãte imaraᵽe. \p \v 7 I'suᵽaka kore kibaaraᵽaka be'erõ'õ mabo'ikakurirõ'õrã ᵽitã'muareka imarãte ñiaraᵽe. Miguelrirã ángelrãka, kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikirirãka najĩrãᵽe. \v 8 I'suᵽaka simako'omakaja Miguelrãkare natẽrĩwãrũberaᵽe. Suᵽa imarĩ mabo'ikakuri Tuᵽarãte imarõ'õrã imarũkimarĩrã najaraᵽe. \v 9 I'suᵽaka nare baatirã kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikire kirirãᵽitiyika Tuᵽarãte ᵽoataraᵽe ika ka'iarã takaja nimaokaro'si. Tuᵽarãte ᵽoataraᵽakiji kime Satanás wãmeiki. Ikijioka imaki bikija ãñakarã ña'rĩjãiroyikaki. Suᵽabatirã ritatojo wejeareka imarãte ᵽakirimaji kime. I'suᵽakajaoka Diablo wãmeika kime ba'iaja jaita'arimaji ãrĩrirokaᵽi. \v 10 Torãjĩrã mae jãjirokaᵽi ikuᵽaka sãrĩkoraᵽe: \q1 —Koᵽakaja Tuᵽarãte yi'ririjaᵽaraka imarã ᵽo'imajare tããrũkirĩmi seyayu. Suᵽabatirã ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki imarĩ, ritaja wejeareka ᵽo'imajare kijã'meũ'muyu. Suᵽabatirã “Yiro'si ritaja wejeareka imarãte mijã'mebe”, Tuᵽarãte kire ãñua simamaka, nare jã'merimaji Cristore ime kiro'si. I'suᵽaka kime Tuᵽarã, Satanáre ᵽoataekaki imarĩ. Kiᵽoataekaki imaki Jesúre yi'yurãte ba'iaja baata'arimaji. Ĩmi, ñami ᵽariji Tuᵽarãte ĩaika wãjitãji muᵽaka Cristore yi'yurãte jaita'rubaraka, “Ba'irã nime”, Tuᵽarãte ãrĩrijarikoᵽeiki. \q1 \v 11 I'suᵽaka nare kijaiᵽakiko'omakaja, Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite reyaeka riweaᵽi ba'iaja nabaarijayua kijũjemaka, Satanáre tẽrĩkarã majeyomarã. “ ‘Jesúrika bojariroka mawãrõmaka õrĩwãrũbeyurãte mare jããrãñu je'e’, marĩko'omakaja okajãjiaᵽi rakajebekaja maimaye'e. Suᵽa imarĩ samabojarija'ata'si”, narĩᵽuᵽajoaeka. I'suᵽaka imawa'ri ba'ikate natẽrĩka. \q1 \v 12 Satanáre õ'õrã imawãrũbeᵽakã'ã, jia jĩjimaka maime mae. Mija ka'iareka imarã ᵽuri, suᵽabatirã waᵽuruᵽi riaᵽakiakareka imarijayurãteoka ba'iaja sabaarãñu. I'suᵽaka mijaro'si simarãñu mija ᵽõ'irã Satanáre ruiwa'yua simamaka. “Ñojimarĩji Tuᵽarãte wẽkomaka yire baarũkia jariwa'yua”, ãrĩwa'ri jimarĩa kiboebayu mae. Suᵽa imarĩ ba'iaja mijare jũarũjebaraka kimarijayu,— sãrĩkoraᵽe. \p \v 13 “Mabo'ikakurireka ñimaᵽi koᵽakaja ka'iarã Tuᵽarãte yire ᵽoatayu”, ãrĩwa'ri makarããraᵽako mirãko rõmore sarĩrãᵽe kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoika. \v 14 Kore kirĩrĩko'omakaja awaᵽakikajea ĩ'ᵽato jo'barito Tuᵽarãte kore ĩjiraᵽe kowiyaokaro'si. Suᵽa imarĩ ᵽo'imajamatorã eyaerã kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoika kowiritaᵽawa'raᵽe. Torã maekarakakuri wejejẽ'rãka aᵽejẽ'rã ñe'metãjirã ba'arika kore ji'abaraka Tuᵽarãte kore ĩarĩrãᵽe. \v 15 Koru'ᵽakã'ã ĩatirã, kore jããrika kiri'kakoᵽeraᵽe. Suᵽa imarĩ kirijokoᵽeaᵽi rĩkimakaja okoa kiᵽoataraᵽe kore ña'metarika yaᵽakoᵽewa'ri. \v 16 I'suᵽaka kibaako'omakaja Tuᵽarãte kore jeyobaamaka, ka'ia ru'ritaraᵽarõ'õrã okoa kiᵽoatakoᵽeraᵽaka ririwa'raᵽaka. \v 17 I'suᵽaka simamaka ĩatirã, jimarĩa rõmore kiboebaraᵽe. Kore jããwãrũberiwa'ri koriᵽarãmerãka jĩrĩrĩ ke'raᵽe. Ĩ'rã nimaraᵽe, Tuᵽarãte jã'meika yi'yurã, suᵽabatirã ritaja Jesucristore nare bojaekakaka ja'atabeyurã. \v 18 Toᵽi mae riaᵽakirijerã kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikite tuirĩkaraᵽe. \c 13 \s1 Ĩ'rĩka werika maikoribeyu uᵽaka ĩoiki riaᵽakiakakaki \p \v 1-2 I'sia be'erõ'õ ĩ'rĩka werikaᵽakiaki maikoribeyukate riaᵽakiakaᵽi marĩra'araᵽe. Ĩ'ᵽotẽñarirakao ruᵽuko'a, suᵽabatirã ĩ'ᵽaᵽitarakabi bu'ya tuaeka wakaiki kimaraᵽe.\f + \fr 13:1-2 \ft Los diez cuernos coronados representan diez reyes.\f* Suᵽabatirã jiamarĩa Tuᵽarãreka jaika kiruᵽuko'a uᵽatikaja o'ojĩ'aeka kimaraᵽe. Yaiuᵽaka ĩoiki imariᵽotojo oso wãmeika uᵽaka jo'baka ũ'ᵽuiki kimaraᵽe. Suᵽabatirã león rijokoᵽe uᵽaka simaraᵽe kirijokoᵽea. Kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoiki kiõñua kire ja'ataekaki kimaraᵽe. Suᵽa imarĩ, “Yiruᵽarikũmuarã ĩᵽi uᵽaka miruᵽabe. Tẽrĩtaka ñima uᵽaka mire ñimarũjeyu. Suᵽabatirã ritaja wejeareka imarã ᵽo'imajare yijã'meika uᵽaka nare mijã'mebe”, kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikite kire ãrãᵽe. \v 3 Ĩ'rõ kiruᵽuko'arã matãrĩberijĩkarõ'õjĩrã jo'baka kãmimirãka yayaeka sareka imaraᵽaka. I'suᵽaka imariᵽotojo “¿Dako baaerã kireyatiyaberika jee?”, ãᵽaraka rĩkimarãja ritatojo wejeareka imarã kire yi'ririjayurãte imaraᵽe. \v 4 Suᵽabatirãoka, kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikite jiyiᵽuᵽayeebaraka ᵽo'imajare imaraᵽe, werikaᵽakiakite kijã'merũkia kija'atamaka. I'suᵽakajaoka werikaᵽakiakite jiyiᵽuᵽayeebaraka ikuᵽaka narãᵽe: \p —Maki aᵽika ĩ'ĩ rõ'õjĩrã imaki imabeyuka, suᵽa imarĩ marã ᵽitã'muareka kire tẽrĩwãrũberijĩrã,— ãᵽaraka nimaraᵽe. \p \v 5-6 “Yi'i ĩ'rĩkaja imaki tẽrĩwa'ribaji imatiyaiki. Maki aᵽika ñima uᵽaka imabeyuka”, werikaᵽakiakite ãrãᵽe. I'suᵽaka ãᵽaraka, “Tuᵽarãte ima uᵽaka imaki yi'i”, ba'iaja ãᵽaraka kimaraᵽe, “I'suᵽaka jaibekaja mimabe”, Tuᵽarãte kire ãrĩbeᵽakã'ã. Suᵽa imarĩ maekarakakuri wejejẽ'rãka aᵽejẽ'rã ñe'metãjirõ'õjĩrã “Tuᵽarã, kika imarã, kimarõ'õ oka waᵽamarĩa ima”, ãᵽaraka ba'iaja ᵽo'imajare jairuᵽutabaraka kimaraᵽe. \v 7 I'suᵽakajaoka Tuᵽarãte ã'mitiriᵽẽairãte tẽrãᵽaki kimaraᵽe. Suᵽabatirã ritatojo wejeareka imabayurãte jã'merimaji kijaraᵽe, “Jẽno'o, ba'iaja nare mibaa'si”, Tuᵽarãte kire ãrĩbeyukaji simamaka ruᵽu. \v 8 Ritatojo wejeareka imaraᵽarã ima uᵽatiᵽañakaja kire jiyiᵽuᵽayeeirã oyiaja jaraᵽarã. Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki, najããekakite rikaraᵽaᵽũñurã nawãmea o'oberikarã nimaraᵽe. Ika wejea Tuᵽarãte ᵽo'ijiaerã baaeka ruᵽubajirã “Ĩrã nimarãñu yire yi'riwa'ri õñia imajiᵽarũkirã”, ãrĩwa'ri nawãmea kiᵽaᵽera ᵽũñurã Jesúre o'otikarã nime. \q1 \v 9 Tuᵽarãte bojaika mija õrĩwaᵽu'atariyaᵽaye'e jia samija ã'mitiᵽe: \q1 \v 10 “Yirirã imawa'ri Cristore na'mitiriᵽẽamaka wẽkomaka imariwi'iarã ĩ'rãrimarãre ne'ewa'rirãñu”, Tuᵽarãte ãñua uᵽakaja naro'si simarãñu. I'suᵽakajaoka “Aᵽerimarã najããrũkirã nime”, kẽñu uᵽakaja naro'si simarãñu. \m Suᵽa simamaka yirirã imarĩ, i'suᵽaka jũariᵽotojo, rakajeᵽããeka mija imabe. Suᵽabatirã, yire mija yi'yua ja'atabekaja mija imabe. \s1 Aᵽika weriki maikoribeyu uᵽaka ĩoiki ka'iakaki \p \v 11 I'sia be'erõ'õ aᵽika weriki waᵽuju ko'torõ'õᵽiji ka'iaᵽi kiwararĩkamaka ñiaraᵽe. Ĩ'ᵽabi waka yabirĩjaka oveja weiwa'yua waka uᵽaka wakaiki imariᵽotojo, kajuyaiᵽakiaka jairaᵽaka uᵽaka kijairaᵽe kiro'si. \v 12 Mamarĩkaki werikaᵽakiaka kãmimirãka yayaekakite jã'meraᵽaka uᵽakaja kibaaraᵽe. Suᵽa imarĩ jiyiᵽuᵽaka ritaja ᵽo'imajare kire yi'yaokaro'si kibe'erõ'õjĩ etaraᵽakite kiro'si ba'iraberaᵽe. \v 13 I'suᵽaka mamarĩkakiro'si ba'irabewa'ri maikoribeyua uᵽaka kibaaroyiraᵽe. Ã'mitirikõrĩ je'e, ikuᵽaka ᵽariji kibaaroyiraᵽe: Ᵽo'imajare ĩaika wãjitãji ᵽeka jũ'rẽika ĩmiᵽi kiña'aroyiraᵽe. \v 14 I'suᵽaka mamarĩkakite jeyobaairokaᵽi ba'irabewa'ri ritatojo wejeareka imarã ᵽo'imajare kiᵽakiraᵽe. I'suᵽaka nare kiᵽakimaka, “Tuᵽarã uᵽakaja imaki kime”, mamarĩkakireka ãrĩᵽuᵽajoairã najaraᵽe. Mamarĩkaki matãrĩberijĩka uᵽaka kãmia yayaeka mirãki jẽrãka ᵽo'imajare kibaaᵽo'ijiarũjeraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽe “Ba'itakaja ᵽo'imajare ᵽakibekaja mimabe”, Tuᵽarãte kire ãrĩbeᵽakã'ã. \v 15 I'suᵽaka Tuᵽarãte kire ãrĩberaᵽaka simamaka, mamarĩkaki jẽrãka kiyiatarũjeraᵽe. Ᵽo'imaja uᵽaka jaika sakijarirũjeraᵽe. I'suᵽaka imawa'ri, “Yire jiyiᵽuᵽaka õrĩbeyurã, jããrũkirã oyiaja imarãñurã”, ãrĩwa'ri sajairaᵽe. \v 16 Toᵽi imaraᵽarã uᵽatireje mamarĩkaki wãmea kio'ojĩ'arũjeraᵽe. Ĩ'rãrimarã naᵽitaka ritaᵽẽ'rõtorã, aᵽerimarã nakũ'arã kiwãmea o'ojĩ'aekarã nimaraᵽe. Imatiyarimaja, imatiyabeyurãoka, rĩkimakaja niñerũ rikairã, wayuoka baairã, jia naᵽuᵽayariji imarãteoka, aᵽerãte naᵽoyarã uᵽakaja ba'irabeĩjirimajareoka ni'ioka jariwa'ririmarĩaja mamarĩkaki werikaᵽakiaki wãmea kio'ojĩ'arũjeraᵽe. \v 17 Sawaᵽa waᵽaĩjirika nari'kako'omakaja kiwãmea o'ojĩ'aberikarãte nayaᵽakoᵽeraᵽaka ĩjirika kijãjibaaraᵽe. I'suᵽakajaoka simaraᵽe kiwãmea o'ojĩ'abeyurã niñerũ tõᵽoerã ba'irĩjia ĩjirika imaberaᵽaka. Kire ĩawãrũrũkia koᵽakaja kiwãmea, suᵽabatirã kinúmero simaraᵽe. \p \v 18 Kiwãme koᵽakaja simaraᵽe 666. Ᵽo'imaja wãmea ãrĩrika simaraᵽe samarĩjĩkareka. “I'suᵽaka ãrĩrikoᵽakaja sime”, ãrĩwãrũokaro'si jia samija ĩawãrũbe. \c 14 \s1 Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki, kirirã ciento cuarenta y cuatro mil rakamarãᵽitiyika imaraᵽaki \p \v 1 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ Sión wãmeika ᵽusiᵽemarã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite rĩkamaᵽakã'ã ñiaraᵽe. Ciento cuarenta y cuatro mil rakamarã ᵽo'imajare kika imaraᵽe. Nakũ'arã kiwãmea, Kiᵽaki wãmeaoka nareka o'ojĩ'amo'mekarã nimaraᵽe. \v 2 Sabe'erõ'õjĩte mabo'ikakurirõ'õᵽi ikuᵽaka sokaarikoraᵽe ate. Ãta jãjia okaayu uᵽaka, wĩᵽoa jãjia ᵽaaika uᵽaka, suᵽabatirã rĩkimarãja arᵽa birebaraka nimarõ'õ uᵽaka sokarĩkamarãᵽe. \v 3 Botarakamarã maikoribeyu uᵽarã, suᵽabatirã veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarã ĩᵽire ruᵽaraᵽaka wãjitãji imaraᵽarã. Nawãjitãji ciento cuarenta y cuatro mil rakamarã mamaka baya koyabaraka imaraᵽarã. Nirã aᵽerã imaberaᵽarã nabayakoyaraᵽaka õñurã. Ritatojo wejeareka imarãte Satanáre jã'merũkiareka waᵽu'rikarã nimaraᵽe. \v 4 Waᵽuju rõmitika baariwã'imarĩbeyurã uᵽaka imarika ᵽuᵽajoairã, waᵽuju ima jiyiᵽuᵽayeebeyurã imarĩ, Tuᵽarãte takaja jiyiᵽuᵽayeeirã nimaraᵽe. Suᵽabatirãoka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite a'yu uᵽakaja, kika a'ririjayurã. Ritatojo wejeareka imaraᵽarãre ĩatirã kirirã, Tuᵽarãrirãoka nimaerã ba'irokareka mamarĩ kitããekarã nimaraᵽe. \v 5 Suᵽa imarĩ ĩ'rĩkaoka ᵽakirimaji imaberaᵽaki naka, Tuᵽarãte ĩaika wãjitãji ᵽaremarirã nimaraᵽe. \s1 Maekarakamarã ángelrãka Tuᵽarãte bojawaᵽu'ataĩjirimaja \p \v 6 Sabe'erõ'õ ĩ'rĩka ángelte mabo'ikakurirõ'õrã wiᵽakã'ã ñiaraᵽe. Iki imaraᵽaki, “Kimakiᵽi ãrĩwa'ri ᵽo'imajare õñia imajiᵽarũkia Tuᵽarã ja'ataikaki”, majaroka o'ariba'imarĩa ãñua bojarimaji. Ritaja ka'iareka dikaoka jariwa'ririmarĩa, suᵽabatirã ᵽo'imajatata jariwa'ririmarĩa, noka imabayu uᵽakaja jairã, suᵽabatirã ritaja wejeareka imarãte sabojarimaji kimaraᵽe. \v 7 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka jãjirokaᵽi kijaikoraᵽe: \p —Ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki Tuᵽarãte imamaka, saᵽi ãrĩwa'ri kire mija jiyiᵽuᵽayeebe. I'suᵽaka ñañu ᵽo'imajare ba'iaja baaika waᵽa jẽñerũkirĩmi seyaika simamaka. Tuᵽarã imaki wejeᵽema, ka'ia, riaka, okoa juruᵽoajiyeikaoka baaekaki. I'suᵽaka baaekaki kimamaka jiyiᵽuᵽaka kire õrĩrũkirã mija ime,— ángelte ãrĩkoraᵽe. \p \v 8 Sabe'erõ'õ aᵽika ángelte wiraᵽaka ñiaraᵽe. Ikuᵽaka kijaikoraᵽe: \p —Babiloniawejea, suᵽabatirã sareka imarãte ba'iaja baariᵽareareka Tuᵽarãte sariataraᵽe. Babiloniakarã ba'iaja ritatojo wejeareka imarã Tuᵽarãte naja'ataokaro'si baata'airã imaraᵽarã,— ángelte ãrĩkoraᵽe. \p \v 9-10 I'sia be'erõ'õ aᵽika ángelte ñiaraᵽe. I'kioka ikuᵽaka jãjirokaᵽi jaikoraᵽaki: \p —Werikaᵽakiakite jiyiᵽuᵽayeeirã, suᵽabatirã kijẽrãka nabaaᵽo'ijiaraᵽakite jiyiᵽuᵽayeeirãoka, kiwãmea naᵽitakarã, nakũ'arã o'ojĩ'arũjekarãte boebariwa'ri Tuᵽarãte ba'iaja nare jũarũjerãñu. Mia je'e, i'suᵽaka nimamaka sawaᵽa azufre ᵽeka jũ'rẽirõ'õrã ba'iaja jũarĩ na'rirãñu. Tuᵽarãrirã ángelrãkare ĩarãka wãjitãji, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ĩarãka wãjitãjioka, ba'iaja najũarãñu. \v 11 Ba'iaja nabaaeka ᵽareaja nare joerãka ũmakaka ᵽuri tiyirũkimarĩa imarãka. I'suᵽaka werikaᵽakiaki uᵽaka imaraᵽakite jiyiᵽuᵽaka õñurã, suᵽabatirã kijẽrãka baaekaoka jiyiᵽuᵽayeewa'ri kiwãmea o'ojĩ'aekarã ba'iaja jũajiᵽarãñurã,— kẽrĩkoraᵽe. \p \v 12 I'suᵽaka simamaka, Tuᵽarãrirã, kijã'meika yi'ᵽaraka Jesúreoka yi'ririjayurã imarĩ, kire yi'ririja'atarimarĩa sime naro'si.\f + \fr 14:12 \ft Posiblemente este versículo es un comentario de Juan al oír lo que dijo el ángel.\f* \p \v 13 I'sia be'erõ'õ mabo'ikakuriᵽi ikuᵽaka yire sãrĩkoraᵽe: \p —Mire yibojaika mio'obe. Maiᵽamaki Jesúre yi'ririja'atabekaja reyaekarã, jĩjimaka mija imabe,— yire sãrĩkoraᵽe. \p I'suᵽaka sãrĩkoraᵽaka ã'mitiritirã, ikuᵽaka Esᵽíritu Santore ãrĩkoraᵽe: \p —Rita sime, i'suᵽakatakajaoka simarũ. Ka'wisi be'erõ'õ naba'iraberijayua ja'atatirã, najẽrĩtarãñu. Mabo'ikakurirã neyarãka ᵽoto, ba'iaja jũaekarã imariᵽotojo kiyaᵽaika uᵽakaja jia nabaaeka õñuka imarĩ, jia sawaᵽa Tuᵽarãte nare baarãñu,— Esᵽíritu Santore ãrĩkoraᵽe. \s1 “Ritatojo wejeareka imarãte ba'iaja baaeka ĩatirã, wẽkomaka nare mibaabe”, ángelte ãrĩkoraᵽe \p \v 14 I'tojĩrã oko ũmakaka boia ima ᵽemarã ᵽo'imaji uᵽaka imakite ruᵽamaka ñiaraᵽe. Orokaka baaeka bu'ya tuaekaki sara oᵽika rikaiki kimaraᵽe. \v 15 Torãjĩrã mae, aᵽika ángel Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iaᵽi kiᵽoᵽakã'ã ñiaraᵽe. Oko ũmakaᵽemarã ruᵽaraᵽakite jãjirokaᵽi ikuᵽaka ãrĩkoraᵽe: \p —Koᵽakaja ka'iareka ima õterikia rabaerã baaika mae, suᵽa imarĩ sata'teᵽatetirã same'eᵽatabe,— kire kẽrĩkoraᵽe.\f + \fr 14:15 \ft La primera cosecha puede ser la recogida de la gente rebelde para castigarla, o posiblemente es la recogida de los creyentes para rescatarlos.\f* \p \v 16 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ta'teᵽatetirã oko ũmakaka ᵽemarã ruᵽaraᵽakite se'eraᵽe. \p \v 17 I'sia be'erõ'õ, ĩmirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iaᵽi aᵽika ángelte ᵽoraᵽe ate. I'kioka sara oᵽika rikaraᵽaki kiro'si. \v 18 I'sia be'erõ'õ, aᵽika ángel, joeĩjiritẽrĩa ĩarĩrĩrimaji, aᵽika ᵽõ'irã ke'ᵽakã'ã ñiaraᵽe. Toᵽi mae oᵽika sara rikaraᵽakite jãjirokaᵽi ikuᵽaka kẽrĩkoraᵽe: \p —Ka'iareka ima iyaka rẽñua mae. Suᵽa imarĩ misara oᵽikaᵽi sata'tetirã same'ebe,— kire kẽrĩkoᵽakã'ãja ña'mitiraᵽe. (Kire na'mitiriᵽẽaberika waᵽa Jesúre nare jẽñerãñu ãrĩrikoᵽakaja simaraᵽe i'suᵽaka baarika).\f + \fr 14:18 \ft Esta frase es información añadida para ayudar los lectores entender la figura.\f* \p \v 19 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, kisaraᵽi ka'iareka imaraᵽaka õterikia ta'teᵽatetirã ke'eraᵽe. Se'etirã, sokoa bikerũkirõ'õrã sakitaaraᵽe. “Ᵽo'imajare ba'iaja baaika ĩatirã jimarĩa ba'iaja Tuᵽarãte nare jũarũjerãñu”, ãrĩrika uᵽaka sime i'sia. \v 20 Suᵽa imarĩ weje a'riwa'rirã iyaka narĩ'kaᵽa'seraᵽe. Sanarĩ'kaᵽa'semaka riaka uᵽaka sajururaᵽe riwea. Suᵽabatirã trescientos kilómetro rõ'õjĩrã yoerã sajuruwa'raᵽe. I'suᵽaka baawa'ri kawaru wãmujã'ãrõ'õjĩrã ĩkiria saaraᵽe. \c 15 \s1 Ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãka ba'iaja ᵽo'imajare jũarũkia rikarimaja \p \v 1 I'sia be'erõ'õ mabo'ikakurirõ'õrã aᵽea maikoribeyua imatiyaikakaka ñiaraᵽe. Ángelrãka ĩ'ᵽotẽñarirakamarã narakakaja ba'iaja ᵽo'imajare jũarũkiakaka narikaraᵽe. Jimarĩa ᵽo'imajare boebariwa'ri, saᵽi ᵽiyia ba'iaja Tuᵽarãte nare jũarũjerãñu, “Ba'iaja nabaarijayua naja'atarũ”, ãrĩwa'ri. \p \v 2 Suᵽabatirã riaᵽakiaka jia waria okoika ᵽeka jũ'rẽika uᵽaka ima rukubaka imaria simamaka ñiaraᵽe. I'siriarijerã rĩkimakaja ᵽo'imajare rĩkajiyeraᵽe. Werikaᵽakiaki uᵽaka imaki, suᵽabatirã kijẽrãka ᵽo'imajare baaeka jiyiᵽuᵽayeebeyurã, suᵽabatirãoka kinúmero jĩ'ĩtabeyurã imarĩ werikaᵽakiakite tẽrĩkarã nimaraᵽe. Suᵽabatirãoka arᵽa Tuᵽarãte nare ĩjika ᵽariji narĩkajiyeraᵽe. \v 3 Saᵽi Tuᵽarãro'si kiᵽo'imajare imaruᵽutarimaji imaroyirekaki, Moiséte bayakoyaroyireka mirãka bayakoyabaraka nimaraᵽe. I'suᵽakajaoka Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite jiyiᵽuᵽayeokaro'si ikuᵽaka nabayakoyaraᵽe: \q1 —Tuᵽarã, ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki imarĩ, ritaja ima ᵽemawa'ribaji jiitaka mibaaika ime. Jia wãjirokaᵽi meñu uᵽakaja jia oyiaja baaiki mime. Ĩ'rãkõ'rĩmato ka'iareka jariwa'ririmarĩa ᵽo'imaja ritaja ĩᵽamaki imajiᵽarijayuka mime. \q1 \v 4 Yija ĩᵽamaki, marã mire kĩkibekaja, suᵽabatirãoka mire jiyiᵽuᵽayeebekaja imabesarãñurã. Mi'i ĩ'rĩkaja ĩ'rãkurioka ba'iaja baakoribeyuka mimamaka, i'suᵽaka nimarãñu. Ritatojo wejeareka mire yi'ribeyurãte jiaᵽi miwẽkomabaarãka ᵽoto ritaja ᵽo'imaja ima uᵽatataja miᵽõ'irã rẽrĩrãñurã mire jiyiᵽuᵽayeeokaro'si,— bayakoyabaraka narãᵽe. \p \v 5 I'suᵽaka bayakoyabaraka nimaraᵽaka be'erõ'õ mabo'ikakurirõ'õrã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã kima kuraraka wiritamaka ñiaraᵽe. \v 6 Torã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iaᵽi ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãka ba'iaja ᵽo'imajare jũarũkia rikairãte ᵽoᵽakã'ã ñiaraᵽe. Jariroaka jia boia ka'imarĩa jããtirã, wa'eyoka orokaka õñimaki wãjitãjirõ'õjĩrã jẽrãyua naji'araᵽe. \v 7 Torãjĩrã mae ĩ'ᵽotẽñarirakato seroa orokaka baaeka botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarãkakite rikaraᵽe. Suᵽa imarĩ ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãkare nimarakamakireje sakĩjimaka ñiaraᵽe. Kire yi'ribeyurã rĩkimarãja ᵽo'imajare imamaka, Tuᵽarã, õñia imajiᵽarimajire boebayuakaka õñijĩĩrika ᵽururaᵽaka sareka. \v 8 Seroa nare kĩjiraᵽaka ᵽoto Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã ũmakaka ᵽururaᵽaka. I'suᵽaka sabaaraᵽe ritaja ima ᵽemawa'ribajirã jiitakiji Tuᵽarãte ima beawa'ri. Tẽrĩritakiji imakite torã imaraᵽaka simamaka, i'suᵽaka simaraᵽe. Ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãkare ba'iaja ᵽo'imajare jũarũkia rikairãte saba'irabetiyibeyukaji ũmakaka torã ᵽurumaka, makioka kãkaberijĩrõ'õ simaraᵽe. \c 16 \s1 Tuᵽarãte boebayuakaka õñijĩĩrika ᵽururika seroareka ima \p \v 1 Sabe'erõ'õ Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iaᵽi ikuᵽaka ĩ'ᵽotẽñarirakamarã jãjirokaᵽi ángelrãkare sãrĩkoraᵽaka ña'mitiraᵽe ate: \p —Tuᵽarãte ĩariᵽe'yoirã ᵽo'imajare ba'iaja jũaerã, seroareka mija rikaika õñijĩĩrika ka'iarã mija we'aña'tabe. I'suᵽaka samija baabe, Tuᵽarãte boebayuakaka sarã ima simamaka,— sãrĩkoraᵽe. \p \v 2 Toᵽi mae mamarĩkaki ángelte seroareka kirikaraᵽaka ka'iarã kiwe'aña'taraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽaka ᵽoto werikaᵽakiaki jẽrãka nabaaekakite jiyiᵽuᵽayeeirã, suᵽabatirã kiwãmea o'ojĩ'aekarãte naᵽo'iarã dajaka ã'mika kãmia nare ᵽo'ijiraᵽaka. \p \v 3 Kibe'erõ'õjĩ imaraᵽaki ángelte seroaᵽi kirikaraᵽaka riaᵽakiakarã kiwe'aña'taraᵽe. Sakiwe'aña'taraᵽaka ᵽoto, reyaekarã riweuᵽakaja okoa jararaᵽaka mae. I'suᵽaka sabaamaka, riaᵽakiakareka ima, ba'irĩjiaka ritaja jĩrĩᵽataraᵽaka. \p \v 4 Ĩ'ᵽarã be'erõ'õjĩkaki ángel seroaᵽi kirikaraᵽaka riakarã, suᵽabatirã okokoᵽeaᵽi ᵽoyurõ'õrã sakiwe'aña'taraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽaka ᵽoto riwearo'si okoa jaraᵽaka saro'si mae. \v 5 Ángel okoa ĩarĩrĩrimajire ikuᵽaka jaikoraᵽe: \q1 —Tuᵽarã, jia wãjirokaᵽi meñu uᵽakaja jia oyiaja baaiki mime. I'suᵽakajaoka bikija imara'aekaki imariᵽotojo, maekakaoka imarijayuka mime. I'suᵽaka simamaka ᵽo'imajare ba'iaja baaika ĩakoᵽeka boebariwa'ri, ikuᵽaka nare mibaayu: \q1 \v 6 Miyi'yurãte najããmaka, jimarĩa nariwea jururaᵽaka. Suᵽabatirã miro'si bojaĩjirimajare i'suᵽakajaoka nabaaraᵽe. I'suᵽaka baaraᵽarã nimamaka okoa naro'si imabeᵽakã'ã, “Riwearo'si jayuaja nukurũ”, meñua jia sime,— kẽrĩkoraᵽe ángel okoa ĩarĩrĩrimaji. \p \v 7 I'suᵽaka kẽrĩkoraᵽaka be'erõ'õ joeĩjiritẽrĩa imarõ'õᵽi ikuᵽaka kire sayi'rikoraᵽe: \q1 —Rita sime Tuᵽarã, i'suᵽakatakaoka sime. Yija ĩᵽamaki, ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imatiyaikiji mime. Ritaja ĩawãrũiki imarĩ, ᵽo'imajare ba'iaja baaeka imarõ'õjĩrãja jiirokaᵽi nare sawaᵽa jẽñeiki mime,— sãrĩkoraᵽe toᵽi. \p \v 8 Maekarakamarã be'erõ'õjĩkaki ángel seroaᵽi kirikaraᵽaka aiyakarã sakiwe'aña'taraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽaka ᵽoto aiyaᵽeka jãjia ᵽo'imajare joeraᵽaka. \v 9 I'suᵽaka kibaaraᵽakaᵽi oobaraka ba'itakaja ᵽo'imajare jũaraᵽe. I'suᵽaka nare sabaako'omakaja, ba'iaja nabaaika ja'atabekaja nimaraᵽe. Suᵽabatirã kijã'meraᵽakaᵽi ritaja ba'iaja jũawa'ri Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeerika ᵽo'imajare yaᵽaberaᵽe. I'suᵽaka imawa'ri kire jiyiᵽuᵽayeerikoᵽakaja ba'iaja Tuᵽarãreka jaibaraka nimaraᵽe. \p \v 10-11 Botarakamarã be'erõ'õjĩ imaraᵽaki ángelte, ikuᵽaka baaraᵽe: Werikaᵽakiaki jã'meruᵽarikũmu ᵽemarã seroareka kirikaraᵽaka kiwe'aña'taraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽaka ᵽoto jã'mebaraka kimaraᵽarõ'õ neiñamita'raᵽaka. I'suᵽaka imawa'ri ritaja nare sayi'amaka marã baaberiwa'ri narẽrõkaka ᵽariji nakukurijaraᵽe. I'suᵽaka imariᵽotojo ba'iaja nabaaika ja'atabekaja, Tuᵽarã, mabo'ikakurirõ'õrã jã'merimajireka ba'iaja jaibaraka nimaraᵽe. \p \v 12 Ĩ'rãᵽitarakamarã be'erõ'õjĩte imaraᵽaki ángelte seroaᵽi kirikaraᵽaka riaᵽakiaka Éufrates wãmeiriarã sakiwe'aña'taraᵽe. I'suᵽaka kibaamaka riaka sarekaja ᵽõᵽoraᵽaka. I'suᵽaka sajaraᵽe jã'ãtika ᵽẽ'rõtoᵽi i'taraᵽarã ĩᵽarimarãre nasurararãkaᵽitiyika nawaata'yaokaro'si. \p \v 13 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ Satanárika ima maekarakamarã ĩᵽaruka uᵽaka ĩoika ñiaraᵽe. Ĩ'rĩka imaraᵽaki kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoiki rijokoᵽeaᵽi ᵽoraᵽaki. Aᵽika ĩᵽaruka ᵽoraᵽaki werikaᵽakiaki rijokoᵽeaᵽi. Aᵽika ĩᵽaruka imaraᵽaki weriki waᵽuju ᵽakibaraka, “Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji ñime”, ãrãᵽaki rijokoᵽeaᵽi ᵽoraᵽaki. \v 14 Ĩ'rã maekarakamarã Satanárika ima ĩᵽaruka uᵽaka ĩoirã imaraᵽarã maikoribeyua baabearimaja. I'suᵽaka simamaka ritatojo wejeareka imarã ĩᵽarimarãte, nasurararãkaᵽitiyika ĩ'rĩka jariwa'ririmarĩa narẽrĩrũjeraᵽe. Tuᵽarã, ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki, ᵽiyia ᵽo'imajare ba'iaja baaika waᵽa kijẽñerãrĩmi seyarãka ᵽoto ᵽitã'mua ᵽo'ijiataokaro'si torã na'raᵽe. \v 15 “Yire mija ã'mitiᵽe”, Jesucristore ãrĩkoraᵽe: “ ‘I'tojĩte mawi'iarã kareba'arimajire etarãñu’, mija ãrĩwãrũbeyu mijaro'si ima uᵽaka sime yetarũkia saro'si. Yetarũkia ta'abaraka yiyaᵽaika uᵽakaja baabaraka imatikaja imarãñurã ᵽuri jĩjimaka imarãñurã. I'suᵽaka imarã imarĩ, rakajetikaja najariroaka jããtikarãja imarã uᵽaka nimarãñu. I'suᵽaka imarãñurã ᵽuri jariromarĩa imawa'ri aᵽerã wãjitãji i'yoᵽi'ribeyurã uᵽaka nimarãñu”, kẽrĩkoraᵽe. \p \v 16 Suᵽa imarĩ Satanárika ima ka'iareka imarã ĩᵽarimarãre narẽrĩrũjerãrõ'õ Harmagedón wãmeika sime boarikarõ'õ Hebreo okaᵽi. \p \v 17 Ᵽiyika ángel seroaᵽi kirikaraᵽaka waᵽuko'torõ'õrã sakiwe'aña'taraᵽe. I'suᵽaka kibaaraᵽaka ᵽoto Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã kiruᵽarikũmua imarõ'õᵽi ikuᵽaka jãjirokaᵽi sajaikoraᵽe: \p —Koᵽakaja satiyiyu mae,— sãrĩriokaabayuraᵽe. \p \v 18 I'suᵽaka sãrĩkoraᵽaka tiyiwa'raᵽarõ'õjĩte wĩᵽoa yaataira'katirã, ᵽaaraᵽaka. Suᵽabatirã werika okaaribaraka ka'ia jãjia iyiraᵽaka, sareka ᵽo'imajare imaeka ᵽoto siyika ᵽemawa'ribajirã. \v 19 Siyiraᵽakaka ĩ'rãtiji Babiloniawejea imakoᵽeraᵽaka maekarakaweje uᵽaka sajarirĩkaraᵽe. I'suᵽakajaoka ritaja wejeareka imakoᵽeika wejea ririᵽataraᵽaka. Babiloniakarã ba'iaja nabaaika ye'kariribeyuka imarĩ, nare boebariwa'ri ba'itakaja naᵽareareka Tuᵽarãte nare jũarũjeraᵽe. \v 20 I'suᵽakajaoka ka'ia iyimaka jũmurika, suᵽabatirã ᵽusia ririᵽataraᵽaka. \v 21 Suᵽabatirã ĩmiᵽi okojiyia cuarenta y cinco kilos rõ'õjĩrã ima jũjiraᵽaka. I'suᵽaka jũjiraᵽaka nare ᵽa'semaka jimarĩa ba'iaja Tuᵽarãreka jaibaraka ᵽo'imajare imaraᵽe. \c 17 \s1 Werikaᵽakiakite, rõmoka imaeka \p \v 1 Suᵽabatirã ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ángelrãka seroa rikaraᵽarãkakite yiᵽõ'irã etaraᵽe. Toᵽi mae ikuᵽaka yire kẽrãᵽe: \p —Õ'õrã mi'tabe, rĩkimaka riamakairõ'õrã ima ba'iaja baariwejea, sakaka mire yibojaerã baayu. Mia je'e: Ritaja ĩmirĩjaka wã'imarĩtiyaiko uᵽaka sareka imarã nimamaka, Tuᵽarãte ba'iaja nare jũarũjerãñu. \v 2 I'suᵽaka i'sia wejeakarãre ba'iaja nare baaruᵽutamaka, ritatojo wejeareka imarã ĩᵽarimarãre ba'iaja naka baaraᵽe. Ĩmirĩjaka wã'imarĩrirõmote ba'iaja nare baaruᵽutaeka imarĩ, ikuᵽaka nimaraᵽe i'sia wejeakarã: Waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽaka õñurã imarĩ, ritatojo wejeareka imarãte jiyiᵽuᵽaka sanoñaokaro'si maerumajaka uᵽaka nare nimarũjeraᵽe,— ángelte yire ãrãᵽe. \p \v 3 I'suᵽaka yire kẽrãᵽaka ᵽoto Esᵽíritu Santore jeyobaaikaᵽi ãrĩwa'ri ikuᵽaka yire sabaaraᵽe: Ĩ'rĩka ángel ᵽo'imajamatorã yire e'ewa'raᵽaki. Torã eyatirã werikaᵽakiaki jũ'aka imaraᵽaki ᵽemarã rõmore roᵽamaka ñiaraᵽe. Tuᵽarãte jaiyuyerikakaka wãmea o'oeka kireka jĩ'ĩjiyeraᵽaka. Suᵽabatirã ĩ'ᵽotẽñarirakao ruᵽuko'a, ĩ'ᵽaᵽitarakabi wakaiki kimaraᵽe. \v 4 Kosaya iyayaᵽea uᵽaka ĩoika, suᵽabatirã jũ'aka imaraᵽaka. Suᵽabatirã rĩkimakaja, orokaka, suᵽabatirã ãta waᵽajã'rĩakaka, ᵽerlas wameikakaka baaekaoka kojiioka koᵽo'iareka imaraᵽaka. Suᵽabatirãoka ikuᵽaka seroa orokaka baaeka ᵽururika: Noñu uᵽakaja ᵽuᵽajoatirã dajaitakaja nabaaeka waᵽuju imaja kojiyiᵽuᵽayeerijayua, suᵽabatirãoka ba'itakaja kowã'imañua korikaraᵽe. \v 5 Ikuᵽaka ãrĩrikoᵽakaja kokũ'arã majẽrãko'abeyua wãmea o'ojĩ'aeka imaraᵽaka. Ã'mitirikõrĩ je'e: “Babiloniawejea”, ãñua simaraᵽe kowãmea. “Ritajaka ba'iaja baawã'imarĩrimajare wãrõrimajo imarĩ, naᵽako uᵽaka koime. Suᵽabatirã ritaja ba'ia Tuᵽarãte yaᵽabeyuakaka ᵽo'imajare wãrõrimaja Babiloniawejeakarãre ime”, ãrĩrika simaraᵽe kokũ'arã o'ojĩ'aeka. \v 6 Kore ñiawãrũmaka, ikuᵽaka koimaraᵽe: Iyaokoa ukutirã wejabiyuko uᵽaka koimaraᵽe. Tuᵽarãrirã, suᵽabatirã kirika bojariroka yi'riwa'ri bojarimajare najããraᵽaka riwea koᵽakaja simaraᵽe i'sia iyaokoa. I'suᵽaka koimamaka marãkã'ã ãrĩberijĩka yijaraᵽe. \p \v 7 I'suᵽaka ñimamaka, ikuᵽaka ángelte yire bojaraᵽe: \p —¿Dako baaerã i'suᵽaka mime? Rõmo miako'oko, “Ikuᵽakaro'si simekã'ã”, merĩwãrũokaro'si mire sayibojawaᵽu'ataerã baayu. Suᵽabatirã werikaᵽakiaki ĩ'ᵽotẽñarirakao ruᵽuko'aiki, ĩ'ᵽaᵽitarakabi wakaiki kore e'ewa'ᵽakã'ã miako'oki, “Ikuᵽakaro'si simekã'ã”, jia merĩwãrũerã ĩ'ᵽaba'iwã'taja mire sayibojawaᵽu'ataerã baayu. \v 8 Werikaᵽakiaki miako'oka bikija õñia kimaraᵽe ruᵽu. Imariᵽotojo maekaka ᵽuri kimabeyu. I'suᵽaka simako'omakaja torã kime morĩbeyu ᵽoto koᵽea tiyibeyurõ'õᵽi ᵽorira'atirã kimarãñu. I'suᵽaka kibaamaka ĩatirã, jimarĩa ritatojo wejeareka imarãte ᵽuᵽatarãñu. I'suᵽaka imariᵽotojo sabe'erõ'õᵽi ᵽuri Tuᵽarãte kire riatarũkirõ'õrã ke'rirãñu. Kiᵽaᵽera ᵽũñurã Tuᵽarãte nawãmea o'oberikarã nime werikaᵽakiaki uᵽaka imakite ĩatirã ᵽuᵽatarũkirã. Ika wejea kiᵽo'ijiaerã baaeka ruᵽubajirã kiᵽaᵽera ᵽũñurã Tuᵽarãte o'oeka, “Ikarakamarã nime õñia imajiᵽarũkirã”, ãrĩwa'ri sakio'oeka. \p \v 9 Sarekaja ã'mitiriwãrũikiro'si ᵽuri õrĩrũkia sime. Ĩ'ᵽotẽñarirakao ruᵽuko'aiki miako'a ĩ'ᵽotẽñarirakabi ᵽusi uᵽaka sime. I'suᵽakajaoka koime rõmo saᵽemarã roᵽako'oko. Aᵽeroka ĩ'ᵽotẽñarirakamarã ĩᵽarimarã uᵽaka sime kiruᵽuko'a. \v 10 I'suᵽaka simako'omakaja ĩ'rãᵽitarakamarã nime ĩᵽarimarã bikija reyaekarã. Nabe'erõ'õ tuikaki imaki maekaka ᵽo'imajare jã'merijayuka. Kibe'erõ'õjĩ imarũkika ᵽuri õibeyukajika ruᵽu. Ñamajĩ ᵽuri matikurijĩkaja ᵽo'imajare kijã'mekoᵽerãñu. I'suᵽaka imariᵽotojo Tuᵽarãte ãrĩrãka uᵽakaja kiro'si simarãñu. \v 11 Werikaᵽakiaki imaroyirekaki, maekaka ᵽuri õñia imabeririᵽotojo ñamajĩ ᵽuri nabe'erõ'õ ᵽiyia jã'merimaji kimarãñu. Ĩ'ᵽotẽñarirakamarã jã'meka mirãrãte jã'meka uᵽakaja jã'merimaji kimarãñu. I'suᵽaka ba'iaja kibaarãka be'erõ'õᵽi ᵽuri Tuᵽarãte riatarũkikaro'siji kime. \p \v 12 Ĩ'ᵽaᵽitarakabi waka miako'a, ĩ'ᵽaᵽitarakamaki ĩᵽarimarã uᵽaka ima. I'suᵽaka simako'omakaja, ᵽo'imajare jã'meũ'mubeyukajirã nime ruᵽu. Ñamajĩ werikaᵽakiakika jã'merũkirãro'si nime. I'suᵽaka baarimaja imariᵽotojo ñoaka jã'mebaraka nimabesarãñu. \v 13 Ĩ'ᵽaᵽitarakamarã imariᵽotojo ĩ'rĩka ta'iarãja ᵽuᵽajoairã nimarãñu. I'suᵽaka imarã imarĩ, “Miyaᵽaika uᵽakaja mibaarika yaᵽawa'ri mikaja mire jeyobaabaraka yija imarãñu”, werikaᵽakiakite narĩrãñu. \v 14 I'suᵽaka imawa'ri Oveja weiwa'yua uᵽaka imakika najĩrĩrãñu. Suᵽa simako'omakaja nare kitẽrĩrãñu. Suᵽa imarĩ aᵽerã imatiyarimaja tẽrĩwa'ribaji imaki imarĩ suᵽa kibaarãñu. Suᵽabatirã ĩᵽarimarãtarã imarã ĩᵽamaki kime. Oveja weiwa'yua uᵽaka imakika imarã Tuᵽarãte wã'maekarã imarĩ, kire ye'kariribekaja kiyaᵽaika uᵽakaja baarijayurã nime,— ángelte yire ãrãᵽe. \p \v 15 Ikuᵽaka aᵽea ángelte yire bojaraᵽe: \p —Rõmore ruᵽairõ'õrã, rĩkimakaja ima riamaka miako'a, ᵽo'imaja koᵽakaja riamaka ime. Suᵽa imarĩ ĩ'rã wejekarã jariwa'ririmarĩa, ĩ'rãtata ᵽo'imaja ᵽããwa'rimarĩa, suᵽabatirã naka'iareka imabayurã uᵽatataja sime miako'a. \v 16 Ĩ'ᵽaᵽitarakamaki ĩᵽarimarã werikaᵽakiaki uᵽaka imakika miako'orã, rõmore ĩariᵽe'yorimaja nime. Suᵽa imarĩ ba'iaja kore baawa'ri, ritaja koba'irĩjia ẽ'matirã jariromarĩko kore naja'atarãñu. Suᵽa imarĩ kore jããtirã, kori'ia ba'aᵽuatirã, koũ'a ᵽuri ᵽekarã najoeriatarãka. Iko rõmore ima uᵽaka ima weje simamaka i'suᵽaka sanariatarãñu.\f + \fr 17:16 \ft Esta frase es información añadida para ayudar los lectores entender la figura.\f* \v 17 I'suᵽaka i'sia wejeakarãre nabaarãñu kiᵽuᵽajoaika uᵽakaja Tuᵽarãte nare baarũjemaka. Suᵽabatirã ĩ'rĩka ta'iarãja ᵽuᵽajoawa'ri werikaᵽakiakite niᵽamaki nimarũjerãñu. Suᵽa imarĩ kiyaᵽaika uᵽakaja kire najeyobaarãñu, “Koᵽakaja sajẽ'rãka ñarĩkarã seyayu mae”, Tuᵽarãte ãrĩrãñu rõ'õjĩte. \v 18 I'ko rõmo miako'oko ba'itaka wejea koᵽakaja koime. I'suᵽaka simamaka tokarã ĩᵽarimarã aᵽea wejeakarã ĩᵽarimarãte jã'merimaja imarã,— ángelte yire ãrãᵽe. \c 18 \s1 Babiloniareka imaekarãte ba'iaja jũaeka \p \v 1 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ mabo'ikakurirõ'õᵽi ángel jã'merimajite ruira'amaka ñiaraᵽe. Jãjia ya'tariki imarĩ, ka'ia ritatojo kiyaaboaraᵽe. \v 2 I'tojĩrã mae, jãjirokaᵽi ikuᵽaka kẽrĩkoraᵽe: \q1 —Babiloniawejea ririrũkiaro'si sime. I'suᵽakajaoka sareka imakoᵽeirãte ᵽurirãñu. I'suᵽaka baawa'ri Satanárika ima wejea, suᵽabatirã ritaja wiriba'ia, ba'irĩji dajaka wejearo'si sajarirãñu. \q1 \v 3 Mia, ikuᵽaka baarijayurã nimaraᵽe: Babiloniakarã ba'iaja baarirõmo uᵽaka imarĩ, ritatojo wejeareka imarãte waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽaka õñurã najayaokaro'si nare sĩawejabiarijayuko koime. Suᵽa imarĩ ritatojo wejeareka imarã ĩᵽarimarã ba'iaja koka nabaaraᵽe. I'suᵽakajaoka aᵽerõ'õkarãreka ba'irĩjia waᵽajã'rĩakaja yaᵽatiyawa'ri, sanawaᵽaĩjiraᵽe. Suᵽa imarĩ ritatojo wejeareka waruomarãre rĩkimakaja niñerũ tõᵽoirã najaraᵽe,— ángelte ãrãᵽe. \p \v 4 I'suᵽaka kẽrãᵽaka be'erõ'õ mabo'ikakurirõ'õᵽi ikuᵽaka Tuᵽarãro'si sãrĩkoraᵽe: \q1 —Yire ã'mitiriᵽẽarijayurã, i'sia wejearã mija ima'si. I'suᵽakajaoka ba'iaja nabaaraᵽaka uᵽaka baabekaja mija imabe, ba'iaja najũaraᵽaka uᵽaka mija jũakoreka. \q1 \v 5 Tokarãre ba'itakaja baarijaᵽaraka ima koᵽakaja ñiarũñaayu,— kiro'si sãrĩkoraᵽe. \p \v 6 I'suᵽaka simamaka boebariwa'ri ba'iaja baarimajare riatarũkirãte ikuᵽaka sãrĩkoraᵽe: \q1 —Aᵽerãte ba'iaja nabaaraᵽaka simamaka, saᵽemawa'ribaji ba'iaja nare mija baarãñu. \q1 \v 7-8 Mia je'e, rĩkimakaja dakoa jariwa'ririmarĩaja rikairã nime. “Imatiyairã maime”, ãrĩᵽuᵽajoairã imarĩ, nayaᵽaika uᵽakaja nabaarijayu. I'suᵽaka nabaarijayu ko'aᵽitorõ'õjĩrãja ba'iaja nare mija jũarũjebe. “Jã'merimaja rõmijã maime. Natĩmiarã nare reyataᵽamaka ba'iaja ᵽuᵽayurã uᵽakamarĩa maime”, ãrĩᵽuᵽajoairã nimako'omakaja, ĩ'rãrĩmi tokarãre ba'iaja jũarãñu. Suᵽa imarĩ reyairã, kẽsia jũarũkirã, suᵽabatirã aᵽerã ba'iaja ᵽuᵽaririkarekaja imarãñurã riomaka imawa'ri. Suᵽabatirã nawejea oorãka. Ika ñañu ritaja i'sia wejeareka imarãte yijoeriatarãka simamaka. I'suᵽaka ñañu ritaja ima tẽrĩwa'ribaji yirikaᵽi sayibaarãka simamaka,— Tuᵽarãro'si sãrĩkoᵽakã'ã ña'mitiraᵽe. \p \v 9 —I'sia wejea ooriᵽakã'ã ĩatirã, jimarĩa aᵽea ka'iareka imarã ĩᵽarimarãre ba'iaja ᵽuᵽarirãñu, “Nimamaka dako jariwa'ririmarĩaja yija yaᵽaika uᵽakaja naka yija baakoᵽeroyiraᵽe”, ãᵽaraka. I'suᵽaka ĩᵽarimarãre ãrĩrãñu Babiloniakarãka ba'iaja baarijeyoarika mirãrã. \v 10 I'suᵽaka simako'omakaja Babiloniakarãka ba'iaja jũarika yaᵽaberiwa'ri ñoakurirãja natuirãñu. Toᵽi oᵽaraka ikuᵽaka narĩrãñu: \q1 “¡Aya! Jimarĩa jo'baka wejeᵽakiaka imariᵽotojo sooriyu. Ritaja ima aᵽeriweje bo'ibajirã imatiyairõ'õ simakoᵽeraᵽe. I'suᵽaka simako'omakaja tokarãre ba'iaja baariᵽareareka ikuᵽarõ'õᵽiji i'suᵽaka Tuᵽarãte sabaayu”, nawejeareka imabayurã ĩᵽarimarãre ãrĩrãñu. \p \v 11-14 I'suᵽakajaoka oro, ᵽlata, ãta waᵽajã'rĩa, ᵽerlas, sayaᵽãia waᵽajã'rĩakaka\f + \fr 18:11-14 \ft Telas de lino fino, seda, de color púrpura y rojo\f*, suᵽabatirã jia jiijĩsia jĩaikakaka yaᵽua waᵽajã'rĩa ima, marfilkaka nabaaeka, ᵽeruakaka, suᵽabatirã broncekakaoka nabaaekakaka, ayabaka, suᵽabatirã jiijĩsia naᵽo'ia imaerã iyebaka naᵽukerũkia, suᵽabatirã canela, ba'irĩjia ba'arika rukerũkia jiibaji jĩsika, iyaokoa, iyebaka yo'aba'arũkia, trigo, trigo jía oyeka, naᵽoyarã, wa'ibikirãwẽkoa, oveja, kawaru, suᵽabatirãoka kawaruᵽi tũrũrũki uᵽaka na'ririjayuaoka, ritaja õ'õrã yija bojaekarakaba'i Babiloniakarãre e'etoᵽaraka imakoᵽeroyiraᵽe. I'suᵽaka simamaka ĩakoᵽeka ritaja waruaka nare ĩjirimaja mirãrã oribaraka nimarãñu. I'suᵽaka nimarãñu ritaja narikakoᵽeika ᵽuᵽajoawa'ri, \q1 “No'orã aᵽekurioka sayija ĩjibesarãñu mae. Jíakaka nayaᵽakoᵽeroyiraᵽaka, suᵽabatirã ritaja ba'irĩjia waᵽajã'rĩa narikakoᵽeroyiraᵽaka ᵽitiyika naririwa'yu mae, aᵽekurioka sanarikaerãmarĩa”, narĩrãñu. \p \v 15 Suᵽa imarĩ Babiloniarã ba'irĩjia ĩjitirã rĩkimakaja niñerũ tõᵽokoᵽeka mirãrã, soorãñurĩmi yoeᵽi oribaraka nimarãñu, “Naka ĩ'rãtiji ba'iaja torã yija jũaa'si”, ãrĩwa'ri. \v 16 Toᵽi imatirã ikuᵽaka ba'iaja ᵽuᵽaribaraka narĩrãñu: \q1 “¡Aya! Ba'itakaja sabaayu Babiloniawejea. Rõmo jiyuritaka imakote ima uᵽaka imaweje simakoᵽeroyiraᵽe. Suᵽabatirã sayaᵽãia waᵽajã'rĩa iyayaᵽea ĩoika suᵽabatirã jũ'aka jããtirã, rĩkimakaja kojiioka koᵽo'ireka imaraᵽaka, orokaka baaeka, suᵽabatirã ãta waᵽajã'rĩakaka baaeka, ᵽerlas wameikakaka baaeka uᵽaka imaweje simakoᵽeroyiraᵽe. \q1 \v 17 Suᵽabatirãoka ritaja narikakoᵽeroyiraᵽaka ñojimarĩji ooᵽataika”, ba'irĩjia torã ĩjikoᵽeroyikarãte ãrĩrãñu. \p Waᵽuru ĩᵽarimarã, naro'si ba'iraberimaja, suᵽabatirã waᵽuruᵽi waruaka e'ewa'ritirã ĩjirimaja ñoakuriᵽi i'suᵽaka imarãka ĩañumarãñurã. \v 18 I'suᵽakajaoka ate, Babilonia oobaraka jimarĩa sũmakaᵽuᵽakã'ã ĩawa'ri ᵽañebaabaraka ikuᵽaka nakasererãñu: “I'siweje imaroyiraᵽarõ'õjĩrã ima weje imabeyua mae”, narĩrãñu. \v 19 Tẽrĩrikaja ba'iaja ᵽuᵽariwa'ri naruᵽuko'areka ka'ia naᵽearãñu. I'suᵽaka baatirã ᵽañebaabaraka ikuᵽaka narĩrãñu: \q1 “¡Aya! Ba'itakaja sabaayu Babiloniawejea imakoᵽeroyiraᵽaka. Waᵽuru jo'baka rikairã saᵽi waruaka torã e'ewa'ᵽaraka nare ĩjitirã, rĩkimakaja niñerũ tõᵽokoᵽeroyiraᵽarã. Ñojimarĩji sooᵽatayu mae”, narĩrãñu waᵽurureka imarã,— mabo'ikakurirõ'õᵽi Tuᵽarãro'si sãrĩkoraᵽe. \p \v 20 Torãjĩrã ikuᵽaka sajaikoᵽakã'ã ña'mitiraᵽe ate: \q1 —I'sia wejea ooᵽatamaka ĩatirã, jĩjimaka mija imabe mabo'ikakurirõ'õreka imarã. Kirika bojariroka mija bojaerã Cristore ᵽũataekarã, Tuᵽarãte nare ãñua bojaĩjirimajaoka, suᵽabatirã Tuᵽarãte yi'yurã uᵽatiji jĩjimaka mija jaᵽe. I'suᵽaka mija imabe torã imaroyiraᵽarãte ba'iaja mijare baawã'imarĩka waᵽa ba'iaja najũaika simamaka,— sãrĩkoraᵽe. \p \v 21 Torãjĩrã ate aᵽika ángel jãjikate ñiaraᵽe. Suᵽa imarĩ, jo'baka ãta trigo mukerũkia uᵽaka ima e'etirã riakarã kiyiataraᵽe. I'suᵽaka sabaatirã, ikuᵽaka kẽrãᵽe: \q1 —Ãta yiyiataika uᵽakaja, Babilonia Tuᵽarãte riataᵽatarãñu. Suᵽa imarĩ aᵽekurioka ᵽo'imajare ĩaᵽe'arũkimarĩa simarãñu. \q1 \v 22 I'suᵽaka simamaka torã arᵽa birebaraka nabayakoyarijayua, suᵽabatirã ma'saka naᵽuᵽurijayua, tromᵽeta naᵽuᵽurijayua, aᵽekurioka ã'mitirirũkimarĩa sajarirãñu. Suᵽa imarĩ i'sia wejeareka jia oyiaja ba'irĩjia baarika õñurã aᵽekurioka sarã ba'irabebaraka imabesarãñurã. I'suᵽakajaoka simarãñu trigo oyerimajaro'sioka. \q1 \v 23 I'suᵽakajaoka jia yaaboabaraka torã ima aᵽekurioka yaaboabaraka imabesarãka. Suᵽabatirã jĩjimaka ᵽitañi'awa'ri nimarijayua imabesarãka mae. Mija ã'mitiᵽe Babiloniawejeakarã. Ritatojo wejeareka imabayurã bo'ibajirã waruamarã mijakarã imakoᵽeraᵽe. Mija ye'oaᵽi ritatojo wejeareka imarãte mija ᵽakiraᵽe mija waruaka takaja nayaᵽatiyaokaro'si. Suᵽa imarĩ Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebeyurã najaraᵽe. \q1 \v 24 Tuᵽarãte nare ãñua bojaĩjirimajare, suᵽabatirã kire yi'yurãte, i'suᵽakajaoka ritaja ᵽo'imajatatakarãre jããbaraka mija imaroyiraᵽe. I'suᵽaka mija baaroyiraᵽaka waᵽa ba'itakaja mija jũayu mae,— ãta jo'baka riakarã yiataraᵽakite ãrãᵽe. \c 19 \p \v 1 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ rĩkimarã mabo'ikakuriᵽi najaimaka ña'mitiraᵽe. Ikuᵽaka jãjirokaᵽi narĩkoraᵽe: \q1 —“Aleluya. Tẽrĩrikaja jiika maiᵽamaki Tuᵽarãte ime”, kireka marĩrijariye'e. I'ki Tuᵽarãja imaki ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã ma'rirũkia imakoᵽekareka mare tããekaki. Ritaja ima bo'ibajirã imaki kime, suᵽabatirã ritaja ima ᵽemawa'ribajirã jiitakiji kime. \q1 \v 2 “Ba'iaja ritajaka wã'imarĩtiyaikote yiwẽkomabaarãñu”, rita ãñuka imarĩ, waᵽujumarĩa ba'iaja kore kibaayu. Ba'iaja kobaaekaᵽi ritatojo wejeareka imaekarãte ba'iaja koimaruᵽutaeka. I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãte yaᵽaika baaroyiraᵽarãte jããekakote, i'suᵽaka kobaaroyiraᵽaka ĩaraᵽaki imarĩ, kore kiriataraᵽe mae,— narĩriokabayuraᵽe mabo'ikakurirõ'õᵽi. \p Ba'iaja ritajaka wã'imarĩtiyaiko uᵽaka ᵽo'imajare Babiloniawejeakarã ba'iaja imaruᵽutairã imamaka i'suᵽaka narãᵽe. \p \v 3 Suᵽabatirã ikuᵽaka narĩriokabayuraᵽe ĩ'rãjaoka ate: \q1 —“Tẽrĩrikaja jiika maiᵽamaki Tuᵽarãte ime”, kireka marĩrijariye'e, Babiloniawejea ooeka ũmakaᵽuritiyirũkimarĩa ima simamaka,— narĩkoraᵽe. \p \v 4 I'suᵽaka narĩkoraᵽaka ᵽoto, Tuᵽarã ruᵽarikũmu wãjitãji veinticuatro rakamarã ᵽakiarimarã, suᵽabatirã botarakamarã maikoribeyu uᵽaka imaraᵽarãte mo'iᵽãñawa'raᵽe. Toᵽi imatirã ikuᵽaka narãᵽe: \q1 —I'suᵽaka nañua rita sime. Tẽrĩrikaja jiika maiᵽamaki Tuᵽarãte ime,— narãᵽe kire jiyiᵽuᵽayeewa'ri. \p \v 5 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ Tuᵽarã ruᵽarikũmua imarõ'õᵽi ikuᵽaka sajaikoraᵽe: \q1 —“Tẽrĩrikaja jiika mime”, ãᵽaraka jĩjimaka Tuᵽarãka maimaye'e. Ᵽo'imajare ĩaika wãjitãji imatiyarimaja, imatiyabeyurã uᵽaka imakoᵽeirãoka, ritaja kiyaᵽaika uᵽakaja kiro'si baarijayurã kire jiyiᵽuᵽayeebaraka jĩjimaka maimarijariye'e,— sãrĩkoraᵽe. \s1 Jesús, Oveja weiwa'yua uᵽaka imakiro'si nabayakoyaeka \p \v 6 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ, rĩkimarãja jairiokabayurã, suᵽabatirã ãta okaayu uᵽaka, suᵽabatirã wĩᵽoa jaika uᵽaka baatirã ikuᵽaka narĩkoraᵽe: \q1 —Aleluya. I'suᵽaka imaki imarĩ, ritajare kijã'merijayu. Suᵽa imarĩ “Ritaja imabo'ibajirã tẽrĩrikiji imaki kime”, ãᵽaraka kire majiyiᵽuᵽayeerijariye'e. \q1 \v 7 Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ᵽitañi'airã uᵽaka mija imarĩmi seyayu mae. I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãte jĩjimakaᵽi jiyiᵽuᵽaka õᵽaraka maimaye'e, kika maimajiᵽarãka imarĩ. Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki jeyomakore\f + \fr 19:7 \ft La esposa del Cordero representa los creyentes en Jesucristo.\f* ketarũkia jĩjimakaᵽi ta'atikaja koima uᵽaka kiruᵽu nimarijayu. \q1 \v 8 Jíakaka boia ka'imarĩa jariroaka najããrũkia Tuᵽarãte nare ĩjiraᵽe,— sãrĩkoraᵽe. \p Najããika ka'imarĩa ima, “Ba'iaja baabekaja Tuᵽarãte yi'yurã”, ãrĩrikoᵽakaja simaraᵽe. \p \v 9 Sarokajĩte ikuᵽaka ángelte yire ãrãᵽe ate: \p —Mae mire ñarĩrã baaika jia samio'obe: “Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ᵽitañi'aika uᵽaka baarãka baya niaerã kioyibojaekarãre jĩjimaka jarirãñu jiitaka Tuᵽarãte nare baamaka”, ãñua mio'obe,— ángelte yire ãrãᵽe. \p Suᵽabatirã, \p —Rita sime ika mire yibojaika, Tuᵽarãrika bojariroka imatiyaika simamaka,— yire kẽrãᵽe. \p \v 10 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, jiyiᵽuᵽaka kire õrĩwa'ri kiwãjitãji yimo'iᵽãñaraᵽe. \p —Mimo'iᵽãña'si yiwãjitãji. Mima uᵽakaja, suᵽabatirã mijeyomarã Jesúre yi'yurã uᵽakajaoka Tuᵽarãte yaᵽaika baaiki ñime yiro'si. Suᵽabatirã “Ikuᵽaka kime Tuᵽarã”, ãrĩwa'ri Jesúre wãrõekakaka bojarijayurã maime. I'suᵽaka ĩ'rãtiji bojarijayurã maimamaka, Tuᵽarãte takaja mijiyiᵽuᵽayeetiyabe,— ángelte yire ãrãᵽe. \s1 Kawaru boika ᵽemarã tuyuki tẽrĩritakaja imarimaji \p \v 11 I'suᵽaka kẽrãᵽaka be'erõ'õ, mabo'ikakurirã koᵽereka uᵽaka wiritamaka ñiaraᵽe. Sawiritaraᵽaka ᵽoto kawaru boika torã rĩkamaraᵽaki ᵽemarã, ĩ'rĩka ᵽo'imajire tuyuraᵽe. “Kẽrĩrijayu uᵽakaja baaiki, wãjimiji bojarimaji”, wãmeiki kimaraᵽe kireka tuyuraᵽaki. Wãjia ᵽo'imajare jã'meiki, suᵽabatirã kimajamarãre ba'iaja baaeka ᵽi'iwa'ri ᵽitã'mua ᵽo'ijiaiki kimaraᵽe. \v 12 Kiñakoa ᵽeka jũrẽika uᵽaka yaaboaraᵽaka. Kiruᵽuko'areka rĩkimakaja niᵽarimarã mirãrã bu'ya tuaekaki kimaraᵽe. Wãmea kireka o'ojĩ'aeka, i'ki ĩ'rĩkaja kiõñua simaraᵽe. \v 13 Riwearã ñu'aeka saya uᵽaka jariroaka jããiki kimaraᵽe. “Tuᵽarãte nare ãñu uᵽakaja ᵽo'imajare baabeaiki ñime”, ãñua wãmeiki kimaraᵽe. \v 14 Suᵽa imarĩ kisurararãka mabo'ikakurirã jariro boia ka'imarĩa jããekarã imaraᵽarã. Suᵽabatirã kawaru boirã ᵽemarã tuyutirã kibe'erõ'õ na'ririjaraᵽe. \v 15 Naruᵽurõ'õ a'ririjaraᵽaki rijokoᵽeareka sara oᵽika imaraᵽaka. Sara koᵽakaja kioka imarãñu. I'suᵽaka kiokaᵽi kimajamarãre ĩ'rãᵽẽ'rõtorãja kibaarãka simamaka. I'suᵽaka imawa'ri ritaja jã'mewãrũiki imarĩ, ba'iaja baarimajare baaika ĩariᵽe'yowa'ri nare kiwẽkomabaarãñu. Ritaja ima tẽrĩwa'ribaji imaki Tuᵽarãte nare boebaᵽakã'ã ba'itakaja nare baarimaji kimarãñu kiro'si. \v 16 Kijariroakarã suᵽabatirã kirijoarãoka ikuᵽaka ãñua o'oeka jĩ'ĩtaraᵽaka: “Ĩ'ĩ kime ritaja ĩᵽarimarã ĩᵽamaki, suᵽabatirãoka ritaja imatiyarimajare jã'merimaji”, ãñua simaraᵽe. \p \v 17-18 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ ĩ'rĩka ángelte aiyakareka rĩkamaᵽakã'ã ñiaraᵽe. Wejeᵽemareka wiyua wayurika rabarika ba'arimajaka simamaka ikuᵽaka jãjirokaᵽi nare kẽrãᵽe: \p —Tuᵽarãte mijaro'si baaweirãka mija ĩara'abe. Kawaru boiareka tuyukate jããᵽaterãkakaka rẽrĩra'atirã ᵽo'imaja rabarika mija ba'araᵽe. Ĩᵽarimarã, suᵽabatirã jãjirã, kawarurãka, naᵽemaᵽi a'ririjayurãteoka suᵽabatirã surararãka ĩᵽarimarã, naᵽuᵽayariji imarijayurã, toᵽi i'suᵽakajaoka aᵽerãte ba'irabeĩjirimaja, imatiyarimaja, imatiyarimajamarĩrãoka nari'ia mija ba'araᵽe,— ángelte nare ãrãᵽe. \p \v 19-20 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ werikaᵽakiaki uᵽaka imaraᵽaki ritaja ĩᵽarimarã nasurararãkaᵽitiyika nare kirẽamaka ñiaraᵽe. Suᵽabatirã torã imaraᵽaki kijeyomakioka “Yi'i imaki Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji”, ãrĩkoᵽebaraka werikaᵽakiakite ĩaika wãjitãji maikoribeyua baabeawa'ri, werikaᵽakiaki jẽrãka jiyiᵽuᵽaka õrãᵽarã ᵽo'imajare, suᵽabatirã kiwãmea o'ojĩ'araᵽarãre kiᵽakiraᵽe. I'suᵽaka imaraᵽarãte rẽrãᵽe, kawaru ᵽemarã tuyuraᵽaki, suᵽabatirã kisurararãkaᵽitiyika ᵽitã'mua ko'aᵽi'yaokaro'si. Kawaru boika ᵽemarã tuyuraᵽaki naka jĩᵽaraka ĩ'ᵽarã ba'iaja baarimajare kiñi'araᵽe. Suᵽa imarĩ werikaᵽakiaki, suᵽabatirã, “Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji ñime”, ãrĩroyiraᵽakiteoka õñirãja ᵽeka azufreᵽi jũ'rẽiritarã nare kitaaraᵽe. \v 21 Suᵽabatirã ĩᵽarimarã, nasurararãkaᵽitiyika etaraᵽarãte ᵽuri kawaru boika ᵽemarã tuyuraᵽaki kirijokoᵽearã sara imaraᵽakaᵽi ba'iuᵽakaja nare jããᵽateraᵽaki. I'suᵽaka simamaka dajaka ima ba'aika wayurika koᵽakaja ña'ᵽiraᵽaka kijããᵽateraᵽarã ri'ia ba'abaraka. \c 20 \s1 Mil rakakuri wejejẽ'rãka jã'mebaraka Jesúre imarũkia \p \v 1 I'sia be'erõ'õ, mabo'ikakurirõ'õᵽi ᵽerumijia jo'baka, kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikite kiᵽi'ᵽerũkia rikatirã ángelte ruira'amaka ñiaraᵽe. Suᵽabatirã koᵽea tiyibeyua ima kiwierũkiaoka kirikaraᵽe. \v 2-3 Ruietatirã kajuyaiᵽakiaka uᵽaka ĩoikite kiñi'araᵽe. Mia je'e mae, i'suᵽaka kibaaraᵽaki kime Satanás, bikija ãñaka uᵽaka ĩoiki ᵽo'ijiritirã ᵽakiroyirekaki. Kire ñi'atirã ᵽerumijiaᵽi ángelte kire ᵽi'ᵽeraᵽe, ñoaka mil rakakuri wejejẽ'rã rõ'õjĩrã koᵽea tiyibeyurõ'õrã kimaokaro'si. Suᵽabatirã sareka kire kitãteraᵽe ñoaka ᵽo'imajare ᵽakibekaja kimaokaro'si. I'sia be'erõ'õᵽi ᵽuri matikuriji kimaerã kire kija'ataerã baaraᵽe. \p \v 4 Toᵽi mae jã'mebaraka naruᵽairõ'õrã ruᵽajiyeraᵽarãte ñiaraᵽe. Mia je'e mae, Jesúre ye'kaririberiwa'ri, kimajaroka ja'atabeyurã, werikaᵽakiakire kijẽrãkaᵽitiyika jiyiᵽuᵽayeeberiwa'ri kiwãmea nakũ'arã, suᵽabatirã naᵽitakarã o'ojĩ'aberika mirãrã nimaraᵽe. Suᵽa imarĩ wãmua natoata'ruekarã imariᵽotojo, õñia jariᵽe'ritirã mil rakakuri wejejẽ'rãka Cristoka jã'merimaja nimaraᵽe. \v 5 Aᵽerã reyaekarã ᵽuri mil rakakuri wejejẽ'rãka kijã'merãka be'erõ'õrã õñia jariᵽe'rirũkirã imaraᵽarã. \v 6 Suᵽa imarĩ wãmua natoata'ruekarãte mamarĩji õñia Tuᵽarãte jariᵽe'rirũjemaka jĩjimaka nimarãñu. Kire ã'mitiriᵽẽairã imarĩ, aᵽekurioka nareyabesarãñu. Suᵽa imarĩ Tuᵽarãte yaᵽaika kurarãkare baaika uᵽaka baarimaja nimarãñu. I'suᵽakaja Cristoro'sioka baarimaja imarĩ, mil rakakuri wejejẽ'rãka kika najã'merãñu. \s1 Ᵽiyia Satanáre nakutekoᵽeka \p \v 7 Mil rakakuri wejejẽ'rãka o'rirãka be'erõ'õ ja'atarũkika kime Satanás. \v 8-9 Toᵽi ᵽoritirã Gog wãmeirã, suᵽabatirã Magog wãmeirãte kiyaᵽaika uᵽakaja baarũjebaraka kimarãñu ate. Gog, suᵽabatirã Magog koᵽakaja ritatojo wejeareka Tuᵽarãte yaᵽabeyutatarã nimarãñu. \p I'sirokaᵽi nare kiᵽakirãka ã'mitiritirã ritaja ka'iaᵽi narẽrĩrãñu, ᵽitã'mua Tuᵽarãrirãka ko'aᵽi'yaokaro'si. Tẽrĩrikaja rĩkimarã nimarãñu ritaja tatakarã ᵽo'imaja. Suᵽa imarĩ, Tuᵽarãte wãtaka õñurãre imaweje namoraᵽe. I'suᵽaka nabaako'omakaja ĩmiᵽi ᵽeka Tuᵽarãte kimajamarãre ña'atarãñu, nimauᵽatiji nooriyaokaro'si. \v 10 I'suᵽakajaoka ᵽeka azufreᵽi jũ'rẽiritarã Satanáre, ᵽo'imajare ᵽakirimajire, kitaarãñu. I'sia ruᵽubaji sarekajaoka werikaᵽakiaki, suᵽabatirã “Tuᵽarãte bojaĩjirimaji ñime”, ãrĩᵽakiroyikakite kitaaekarõ'õrã simaraᵽe. I'suᵽaka nare kibaamaka ĩmiareka, ñamiarekaoka ba'iaja jũarĩji torã nimarãñu. \s1 Ᵽo'imajare imaeka mirãka uᵽakaja ĩatirã ᵽiyitaka sawaᵽa Tuᵽarãte nare jẽñerũkia \p \v 11 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ jo'baka tẽrĩriki ruᵽarikũmua boitaka imaraᵽakarã ĩ'rĩkate ruᵽamaka ñiaraᵽe. Ritaja ima bo'ibajirã tẽrĩrikiji kimamaka, kĩaraᵽaka wãjitãji ritatojo wejea riraᵽaka. I'suᵽaka baawa'ri aᵽekurioka maiberijĩka sajaraᵽe. \v 12-13 Riaᵽakiakarã ña'miririkarã ᵽuᵽamirãka suᵽabatirã reyaekarã ᵽuᵽamirãka tuikarõ'õrã ima ᵽoatirã õñia kijariᵽe'rirũjeraᵽe ate. Reyaeka mirãrã õñia jariᵽe'ritirã, torã ruᵽaraᵽaki wãjitãji narĩkajiyemaka ñiaraᵽe. Imatiyarimaja, imatiyabeyurãoka nimaraᵽe. Torã narĩkajiyeraᵽaka ᵽoto ᵽaᵽera ᵽũñu Tuᵽarãte wieraᵽe. I'siᵽũñurã ritaja ᵽo'imajare baaeka mirãka o'oeka imaraᵽaka. I'suᵽaka simamaka sareka ĩatirã, “Ikuᵽaka baaeka mirãrã mija ime”, torã ruᵽaraᵽakite nare ãrãᵽe. Suᵽabatirã “Ikarakamarã nime yika imarũkirã”, ãrĩwa'ri kio'oeka ᵽũñuoka kiwieraᵽe. \v 14-15 I'sia be'erõ'õ reyaeka mirãrãte imaeka mirãrõ'õ rẽrãrĩ e'etirã ᵽeka azufreᵽi jũ'rẽiritarã Tuᵽarãte sataaraᵽe. Suᵽabatirã ᵽaᵽera ᵽũñurã “Ikarakamarã nime yika imajiᵽarũkirã”, ãñua kirikaraᵽaᵽũñurã nawãmea o'ojĩ'aberikarãte ĩatirã ᵽeka jũ'rẽiritarã nare kitaaraᵽe. I'suᵽaka baawa'ri aᵽekurioka nare kĩabesarãñu. \c 21 \s1 Wejea mamaka, wejeᵽema mamaka imarũkia \p \v 1 Ritatajo ka'ia, riaᵽakiaka, wejeᵽema riraᵽaka be'erõ'õ, mamaka ate Tuᵽarãte ka'ia, wejeᵽema ᵽo'ijiamaka ñiaraᵽe. \v 2 I'suᵽaka simamaka jia oyiaja baabaraka nimarũkirõ'õ mamaka Jerusalén Tuᵽarã ᵽõ'iᵽi ruira'atirã saña'rĩᵽañamaka ñiaraᵽe. Ĩakõrĩ je'e: Rõmo ᵽitañi'aerã baaeka kotĩmite kore ĩajiyuokaro'si saya jia jããweitirã koima uᵽaka jiyurika imarõ'õ simaraᵽe. \v 3 I'suᵽaka sabaaraᵽaka be'erõ'õjĩte, Tuᵽarã ruᵽarikũmua imarõ'õᵽi ikuᵽaka jãjirokaᵽi sãrĩkoraᵽe: \p —Mija ĩabe. ¡Ᵽo'imajaka Tuᵽarãte ime mae! I'suᵽaka simamaka, “Mabo'ikakurireka Tuᵽarãte ime”, ãrĩrika imabeyua. Ᵽo'imajaka Tuᵽarãte ima simamaka, i'suᵽakajaoka nime naro'si, “Yija ĩᵽamaki mime”, kire ãᵽaraka. \v 4 Tuᵽarãka imarimaja nimamaka reyarika, ba'iaja ᵽuᵽaririka, oririka, ã'mika najũakoᵽekaoka imabesarãka mae. Suᵽabatirã nare kijiyiᵽuᵽayeerãñu ate norikoreka. I'suᵽaka simarãñu bikija ba'iaja jũarika imakoᵽeka imabeᵽakã'ã,— sãrĩkoraᵽe mabo'ikakurirõ'õᵽi. \p \v 5 Torãjĩrã kiruᵽarikũmuarã ruᵽatiirã ikuᵽaka Tuᵽarãte yire ãrĩkoraᵽe: \p —Miabe, ritaja bikija imakoᵽeroyireka, mamaka oyiaja sõ'toarã yo'ayu mae,— kẽrĩkoraᵽe. \p I'suᵽakajaoka, \p —Ika mire yibojaika uᵽakaja samio'obe. Mire ᵽakibeyuka yi'i. Mire yibojaika uᵽakaja ñamajĩ simarãñu,— yire kẽrĩkoraᵽe. \p \v 6 I'suᵽaka yire ãrĩweatirã, ikuᵽaka yire kibojakoraᵽe ate: \p —Koᵽakaja ritaja yijieyu mae. I'suᵽaka simamaka Alfa, Omega uᵽaka imaki ñime. Alfa ñime ñañu ritaja ᵽo'ijiaekaki imarĩ. I'suᵽakajaoka Omega ñañua “Ñamajĩ wejea tiyirũjerũkika ñime”, ãrĩrika sime. Okoa ukurika mare jitotiyaika uᵽaka yire ᵽuᵽajoatirã, yire jẽñeirãte ba'iaja najũaeka be'erõ'õ yiᵽõ'irã netarãka ᵽoto õñio okoa waᵽamarĩaja nare yisĩarãñu nimajiᵽaokaro'si. \v 7 I'suᵽakajaoka yibaarãñu yire ã'mitiriᵽẽarija'atabesarãñurãte. Yire takaja jiyiᵽuᵽaka õrĩrãñurã ᵽuri, yimakarã uᵽakaja yika imarãñurã. \v 8 Jesúre ã'mitiriᵽẽabeyurã ᵽuri ikuᵽaka baarijayurã: “Ᵽo'imajare mare ã'mijĩa'si”, ãrĩwa'ri kire ã'mitiriᵽẽabeyurã, i'suᵽakajaoka yiyaᵽabeyua baairã, ᵽo'imaja jããrimaja, nayaᵽaika uᵽakaja rõmitikaka wã'imarĩrijayurã, suᵽabatirã ᵽo'imajare bitarijayurãteoka wẽkomaka yibaarãñu. I'suᵽakajaoka waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeeirã, suᵽabatirã ᵽakirimajareoka ᵽeka jũ'rẽiritarã nare yitaarãñu aᵽekurioka nare ĩakoreka,— yire kẽrĩkoraᵽe. \s1 Mamaka Jerusalén wãmeika \p \v 9 I'suᵽaka simaraᵽaka be'erõ'õ ĩ'rĩka ángelte yiᵽõ'irã etaraᵽe. Iki imaraᵽaki ĩ'ᵽotẽñarirakamarãkaki ba'iaja ᵽo'imajare jũarũkia seroarã rikaeka mirãki. Mae, ikuᵽaka yire kẽrãᵽe: \p —Dajoa, Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki rũmuro'si imarũkikote mire yibeaerã,— yire kẽrãᵽe. \p \v 10 I'suᵽaka yire kẽrãᵽaka be'erõ'õ, Esᵽíritu Santore yire jeyobaamaka ikuᵽaka yire sabearaᵽe: Ᵽusia jo'baka ĩmitakarãja ima ruᵽututuarã yire ke'ewa'raᵽe. Torã kika yeyaraᵽaka ᵽoto ba'iaja baarũkimato, mamaka Jerusalénwejea Tuᵽarã ᵽõ'iᵽi ruira'atirã saña'rĩᵽañaraᵽaka yire kibearaᵽe. \v 11 Mia je'e, i'siwejea ᵽuri Tuᵽarãte yaaboaikaᵽiji yaaboaiweje imaraᵽaka. I'suᵽaka imawa'ri ãta jasᵽe wãmeika jia waria mayoiwaᵽu'ataika uᵽaka õirõ'õ simaraᵽe. \v 12-13 I'sia wejerijerã jia ĩmirã jaarãkueka simaraᵽe. Suᵽabatirã ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakao koᵽerekaika simaraᵽe. Jã'ãtiᵽẽ'rõtoᵽi maekaraka koᵽereka, wayeruᵽitiᵽẽ'rõtoᵽi i'siaraka koᵽerekajaoka. Suᵽabatirã wejerĩrĩka ᵽẽ'rõtoᵽioka i'siraka koᵽereka, ma'karoka ᵽẽ'rõtoᵽi i'tojĩrãjaoka koᵽerekaika simaraᵽe. Israelkarã ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakatatarã imarã wãmea ĩ'rãba'iji koᵽereka rakakaja o'ojĩ'aeka imaraᵽaka. I'suᵽakajaoka koᵽereka rakakaja ĩ'rãrimaki ángelrãkare sareka rĩkaraᵽe. \v 14 I'suᵽaka simamaka, ãta ᵽããtateka õrĩa'si ãrĩwa'ri ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakao sajã'ãrã ãta jo'bari'okaᵽi turiruᵽamo'meka simaraᵽe. Ĩ'ᵽawãjoũ'ᵽuarãe'earirakamaki Oveja weiwa'yua uᵽaka imakite ᵽũataekarã, aᵽóstolrãka wãmea jĩ'ĩtaraᵽaka, nimaraᵽaka uᵽatiji ãta imaraᵽaka simamaka. \p \v 15 Ángel yika jairaᵽaki wejea kijẽrãbaarũkia orokaka baaeka rikaraᵽaki, koᵽereka, suᵽabatirã ãta ᵽããtateka jẽrãbaarũkiaro'si. \v 16 Suᵽa imarĩ sakijẽrãbaamaka, dos mil doscientorakakuri kilómetro rõ'õjĩrã oyiaja sajẽrãka simaraᵽe, sajo'baka, sañoakaoka. \v 17 Ãta ᵽããtateka ᵽo'imajare jẽrãbaaikaᵽi sakijẽrãbaamaka, sesenta y cinco metros rõ'õjĩrã mo'rĩa simaraᵽe. \p \v 18 Jasᵽe wãmeika ãtakaka baaeka simaraᵽe wejea ãta ᵽããtateka. Suᵽabatirã aᵽeaᵽi rukebekaja orotakakaka baaekaweje simaraᵽe. \v 19 Suᵽabatirã ãta ᵽããtateka rokarã ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakao ãta ima, jia jiyurika ãta waᵽajã'rĩakaka baaeka simaraᵽe. Mamarĩkao, jasᵽe, jia waria ya'tarikakaka imaraᵽaka. Rokajĩkao zafiro wejeᵽema jĩ'mia uᵽaka imaraᵽaka. Ĩ'ᵽorokajĩkao wãmea ágata ᵽũñua uᵽaka jĩ'mia imaraᵽaka. Maekarakaorokajĩkao esmeralda imaraᵽaka. \v 20 Suᵽabatirã botarakaorokajĩkao ãta ónice jũ'aka boiaᵽitiyika yariraka imaraᵽaka. Ĩ'rãᵽitarakaorokajĩkao jia jũ'aka cornalina imaraᵽaka. Ĩ'rõtẽñarirakaorokajĩkao jũ'siᵽoa crisólito imaraᵽaka. Ĩ'ᵽotẽñarirakaorokajĩkao jĩ'mia berilo imaraᵽaka. Maekarakaotẽñarirokajĩkao jũ'siᵽoa toᵽacio imaraᵽaka. Botarakaotẽñarirokajĩkao crisoᵽrasa jĩ'miajaoka imaraᵽaka. Ᵽiyio bo'io wejeᵽema uᵽaka jĩ'mia ãta jacinto imaraᵽaka. Ᵽiyio imaraᵽaka amatista arebosiakaka. \v 21 Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakato koᵽereka ñiaraᵽe. Sarakakaja ĩ'rõ ᵽerlakaka baaeka simaraᵽe. Suᵽabatirãoka wejeñe'metãji imaraᵽaka ma'a aᵽeaᵽitiyika rukubekaja orotakakaka baaeka imaraᵽaka. \p \v 22 I'sia wejeareka Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia ĩatõᵽoberaᵽaki yi'i. Maiᵽamaki Tuᵽarã ritaja ima bo'ibajirã tẽrĩrikaja imaki, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakiteoka naᵽõ'irãja nimamaka nayaᵽairõ'õrãja ᵽo'imajare nare jiyiᵽuᵽayeeraᵽe. I'suᵽaka simamaka nare jiyiᵽuᵽayeerũki wi'ia imabeyurõ'õ simaraᵽe. \v 23 I'suᵽakajaoka ritaja ima ᵽemawa'ribajirã jiitakiji Tuᵽarãte imaraᵽarõ'õ imarĩ, ikiji torã yaaboaraᵽaki. Suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imakioka i'suᵽakajaoka kiyaaboaraᵽe. Suᵽa imarĩ aiyate yaaika, ñamikakite yaaboaikaoka yaᵽabeyurõ'õ simaraᵽe. \v 24 I'sia wejea yaaboaikaᵽi ritatojo wejeareka imarãte jia imarijarirãñu. Niᵽarimarã narikarijayua waᵽajã'rĩa imatiyaikakaka e'era'atirã Tuᵽarãte nijirãñu kire jiyiᵽuᵽaka õrĩwa'ri. \v 25 I'suᵽaka nabaarũkirõ'õ imarĩ, wiekaja koᵽereka imajiᵽarijarirũkirõ'õ simarãñu. I'suᵽaka simarãñu ñamia imabesarãñurõ'õ imarĩ. \v 26 Torã ritaja waᵽajã'rĩa imatiyaikakaka ritatojo wejeareka imarãoka narikaika e'era'atirã Tuᵽarãte nijirãñu kire jiyiᵽuᵽayeewa'ri. \v 27 I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãte yaᵽabeyua imarũkimarĩrõ'õ imarĩ ba'iaja baarimaja, ᵽakirimajareoka sakãkabesarãñu. Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki ᵽaᵽera ᵽũñurã, “Ikarakamarã nime yika imarũkirã”, ãrĩwa'ri nawãmea sareka o'ojĩ'aekarã takaja kãkarũkirõ'õ simarãñu. \c 22 \p \v 1 I'suᵽaka yire kibearaᵽaka be'erõ'õ, jia waria ima riaka õñio okoraka imajiᵽarũkiria ángelte yire bearaᵽe. Tuᵽarã ruᵽarikũmua, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki ruᵽarikũmuarã saruᵽaka imaria simaraᵽe. \v 2 Wejeñe'metãji ma'a imaraᵽakarã sañe'metãjite juruteᵽaria simaraᵽe. Suᵽabatirã i'siriarijereka ĩ'ᵽaᵽẽ'rõto wã'tarãja õñio yaᵽua rĩkajiyeraᵽaka. Ĩ'rĩka aiya o'atarimarĩaja ruirijayua simamaka, ĩ'rãkuri wejejẽ'rãkareka ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakakuri ruirijayua simaraᵽe. Ritatojo wejeareka imarãte jiiokaro'si õñioka simaraᵽe saᵽũñua. \v 3 Suᵽabatirã Tuᵽarãte ĩariᵽe'yoika imabeyurõ'õ simamaka, “Ba'iaja simarũ”, kẽrĩrũkimato simarãñu. Torã Tuᵽarãrika, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki ruᵽarikũmua imarãka. I'suᵽaka simamaka ritaja torã imarãñurã Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka oyiaja baabaraka kire najiyiᵽuᵽayeerijarirãñu. \v 4 Maekaka maki Tuᵽarãte ĩabeyua simako'omakaja, wejea mamaka kiᵽo'ijiarãñurõ'õrã ᵽuri kire ĩarika imarãka. Suᵽabatirã kiwãmea nakũ'areka kio'ojĩ'arãñu. \v 5 Suᵽabatirã maiᵽamaki Tuᵽarãja nare kiyaaboarãñurõ'õ imarĩ, aiyaka, yaaboaika yaᵽabeyurõ'õ simarãñu. Suᵽabatirãoka ñamia imabeyurõ'õ simarãñu. I'suᵽakajaoka torã kika jã'mebaraka nimajiᵽarãñu. \s1 Jesucristore etarũkia koyiaja jariwa'yua \p \v 6 I'sia be'erõ'õ ikuᵽaka ángelte yire ãrãᵽe ate: \p —Ritaja makãrãrũñuroka uᵽakaᵽi Tuᵽarãte mire ĩarũjeika, mire kiã'mitirirũjeikaoka rita ima. I'suᵽaka simamaka ritaja mire yibojaika uᵽakaja simarãñu. Maiᵽamaki Tuᵽarã imaki kiro'si bojaĩjirimajare jia jaiwãrũerã nare jeyobaarijayuka. I'suᵽaka imaki imarĩ, ikijioka imaki ika ritaja mire yibojaerã yire ᵽũataraᵽaki,— yire kẽrãᵽe. \p \v 7 Suᵽabatirã ikuᵽaka yire kẽrãᵽe ate: \p —Ikuᵽaka Jesúre ãñu: “Mija ã'mitiᵽe. Ñojimarĩji mija ᵽõ'irã ya'rirãñu ate. I'suᵽaka simamaka, ika majaroka ‘Ikuᵽaka simarãñu’, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte bojaekakaka o'oeka ᵽũñurã yi'yurã jĩjimakaᵽi imarãñurã”, kẽrĩbojayu,— ángelte yire ãrãᵽe. \p \v 8 Juan ñime ika ritaja ĩatirã, sã'mitiritirãoka so'oiki. Ángelte yire sabearaᵽaka ᵽoto jiyiᵽuᵽaka kire õrĩwa'ri kiwãjitãji yimo'iᵽãñaraᵽe. \v 9 Ikuᵽaka ᵽuri yire kẽrãᵽe: \p —Mimo'iᵽãña'si. Miuᵽakaja Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baaiki ñime yiro'sioka. Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaja, suᵽabatirã ika ᵽaᵽera ᵽũñu o'oeka yi'yurã uᵽakaja imaki ñime. I'suᵽaka simamaka, Tuᵽarãte takaja mijiyiᵽuᵽayeebe,— ángelte yire ãrãᵽe. \p \v 10 Torãjĩrã ate ikuᵽaka yire kẽrãᵽe: \p —Ika majaroka mio'oika, ᵽo'imajare miõrĩrũjebe, samio'oika uᵽakaja simarũkia koyiaja jariwa'yua simamaka. \v 11 Koyiaja sajariwa'ᵽakã'ã, ba'iaja baarimaja ᵽuri nima uᵽakaja nabaarijaririyaᵽaye'e nayaᵽaika uᵽakaja nimaᵽarũ. I'suᵽakajaoka ba'iaja ᵽuᵽajoairã naᵽuᵽaka nare ãñu uᵽakaja naᵽuᵽajoaᵽarũ. Suᵽabatirã “Jia baairã nime”, Tuᵽarãte nare ãñurã ᵽuri jĩjimaka kiyaᵽaika baabaraka nimarũ. I'suᵽakajaoka Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩwa'ri ba'iaja baarika ja'atarika yaᵽairãja sanaja'atarijarirũ,— ángelte yire ãrãᵽe. \p \v 12 Ikuᵽaka Jesúre ãrãᵽe: \p —Mija ĩabe. Ñojimarĩji mija ᵽõ'irã ya'rirãñu ate. Mija ᵽõ'irã eyatirã ᵽo'imajare baaeka uᵽakaja jia baaekarãte, i'suᵽakajaoka ba'iaja baaekarãte simauᵽakaja sawaᵽa nare yibaarãñu. \v 13 I'suᵽaka yibaarãñu Alfa, Omega uᵽaka imaki imarĩ. Yi'iᵽi ãrĩwa'riji ritaja simaũ'mueka. Suᵽabatirã yi'iᵽi ãrĩwa'rijioka ritaja ima tiyirãka. \p \v 14 Ba'iaja nabaaika jũjerũjekarã saya uᵽaka ima jariroaka ka'imarĩa jããirã uᵽaka imarã. Ĩ'rãtarãja imarã wejea mamaka Tuᵽarãte ᵽo'ijiarãñurõ'õrã kãkarũkirã. Suᵽabatirãoka torã eyatirã õñio yaᵽurika ba'arũkirã. I'suᵽaka imarãñurã imawa'ri, jĩjimaka torã nimarijarirãñu. \v 15 Mia je'e: Aᵽerãte bitarijayurã, nare sajitoika uᵽakaja aᵽerãka wã'imarĩrijayurã, ᵽo'imajare jããrijayurã, waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeeirã, suᵽabatirã ᵽakirikaᵽiji imarijayurã, Tuᵽarãte yaᵽabeyua baawa'ri, kiᵽõ'irã aᵽekurioka eyabesarãñurã. \p \v 16 I'suᵽaka simamaka yi'i, Jesús, i'sia majaroka mijare ángelte bojaerã kire yiᵽũataeka, yire yi'riwa'ri rẽrĩrijaᵽaraka jĩjimakaᵽi sõrĩwãrũrijayurã mija imamaka. David imaroyikaki riᵽarãmi mirãki ñime. Yireka ᵽuᵽajoaweitirã “Wãrĩrika ru'ara'aerã baaika ruᵽujĩte warara'aiki tã'ᵽia jo'baki uᵽaka Tuᵽarãte ᵽũatarãki kimarãñu”, Moisés imaekakite o'oeka,— Jesúre ãrãᵽe. \p \v 17 Esᵽíritu Santo, suᵽabatirã Oveja weiwa'yua uᵽaka imaki jeyomako\f + \fr 22:17 \ft La esposa del Cordero representa los creyentes en Jesucristo.\f* ĩ'rãtiji oyiaja jairã. \p —Mija i'tabe Cristore yi'yurã mija jayaokaro'si,— ᵽo'imajare nañu. \p I'suᵽakajaoka aᵽerãte narĩrũ sã'mitiyurã naro'si. \p —Õñio okoa ukurika mijare jitomaka, waᵽamarĩaja sukurĩ mija i'tabe,— nañu. \p \v 18 —Ika ᵽaᵽera jaiika ã'mitiririjarirãñurãte, yi'i, Jesús ikuᵽaka nare sabojarijayuka: Ika ᵽaᵽera ᵽũñurã o'oeka ima ᵽemawa'ribaji noñu uᵽakaja ᵽuᵽajoatirã o'orãñurãte ba'iaja Tuᵽarãte baarãñu ika ᵽaᵽera ᵽũñurã ãñu uᵽakaja. \v 19 Suᵽabatirã ika ñañua waᵽuju ᵽakibaraka ĩ'rãriba'i e'etairã õñio yaᵽurika ba'arũkimarĩrã nimarãñu. I'suᵽaka imarãñurã imarĩ, wejea mamaka Tuᵽarãte ᵽo'ijiarãñurõ'õrã eyarũkimarĩrã nime. Iᵽũñurã ñañu uᵽakaja simarãñu ba'iaja baarimajaro'si. \p \v 20 “Rita iᵽũñurã sãñu”, ãñuka imarĩ, “Ñojimarĩji mija ᵽõ'irã ya'rirãñu ate”,— Jesúre ãñu. \p —Meñu uᵽakaja simarũ. Mi'tabe Ñiᵽamaki Jesús,— mire ñañu. \p \v 21 Maiᵽamaki Jesús ritaja jia oyiaja Tuᵽarãrirãte kibaarũ. I'suᵽaka oyiaja simarijarirũ. \p I'tojĩrãja sime ruᵽu.