\id 1CO - Tanumuka Letuama partial NT [tnc] -Colombia 2013 (DBL -2014) \h 1 Corintios \toc1 Primera carta de San Pablo a los Corintios \toc2 1 Corintios \toc3 1 Co \mt2 Primera carta de San Pablo a los \mt1 Corintios \c 1 \s1 Ᵽablote ᵽaᵽera ᵽũataeka Corintoreka Jesúre yi'yurã imaekarãro'si \p \v 1 ¿Yaje mija ime Corintokarã? Yi'i Ᵽablo, Sóstenes majeyomakika, “Jia nimarũ”, mijare yija ãrĩᵽũayu ika ᵽaᵽeraᵽi. Kiyaᵽaeka uᵽakaja aᵽóstol ñimaokaro'si Tuᵽarãte yire wã'maeka. Suᵽa imarĩ Jesucristorika bojariroka wãrõtaᵽaiki ñime. \v 2 Mija Corintowejeakarãoka Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õñurã imarĩ, jia kire baawa'ri mija rẽrĩrijayu. Jesucristorirã mija imamaka Tuᵽarãte mijare wã'maeka kirirã mija imaokaro'si. I'suᵽaka kibaaeka “Ba'iaja baabekaja nimarũ”, ãrĩwa'ri. I'suᵽaka oyiaja sime ritaja wejeareka Jesucristore ã'mitiriᵽẽairãro'si. Maiᵽamaki kima uᵽakaja ritajaro'sioka niᵽamaki kime Jesucristo. \v 3 Maᵽaki Tuᵽarã, suᵽabatirã maiᵽamaki Jesucristoreoka “Jia nare mija baabe”, ãᵽaraka mijaro'si nare yija jẽñerijayu. I'suᵽakaja yija baayu jĩjimaka ᵽuᵽaᵽaraka mijare nimarũjeokaro'si. \p \v 4-5 Jesucristorirã mija imamaka jia Tuᵽarãte mijare jeyobaarijayu. I'suᵽaka kibaamaka, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, kire ñarĩrijayu. Suᵽa imarĩ kioka jia mija jaiokaro'si, suᵽabatirã kirikakaka jia mija õrĩwaᵽu'awãrũokaro'si mijare kijeyobaayu. I'suᵽakajaoka ritaja kiyaᵽaika uᵽakaja mija baawãrũokaro'si kirika Tuᵽarãte mijare ja'atayu Jesúrirã mija imamaka. \v 6 I'suᵽaka mijaro'si kibaaeka simamaka, “Jesucristorika bojariroka yijare nabojaeka rita sime”, mija ãrĩwãrũeka. \v 7 Suᵽa imarĩ maiᵽamaki Jesucristore etarũkirĩmi ta'abaraka mija ima ᵽoto jia mijare jeyobaarijaᵽaraka Tuᵽarãte ime. I'suᵽaka jia mijare kibaamaka dakoa jariwa'ribeyua mijaro'si, kirika mija ba'irabewãrũrijayaokaro'si. \v 8 I'suᵽakajaoka Jesucristore mija ã'mitiriᵽẽarija'ata'si ãrĩwa'ri Tuᵽarãte mijaka imajiᵽarãñu. Suᵽa imarĩ maiᵽamaki Jesucristore ᵽe'rietarãñurĩmi “Oka nareka ima”, maki mijareka ãrĩwãrũbesarãki. \v 9 Suᵽa imarĩ “ ‘Ikuᵽaka yibaarãñu’, kẽrĩka uᵽakaja Tuᵽarãte mare baarãñu”, ãrĩwãrũirã mija ime. Suᵽabatirãoka iki Tuᵽarãja imaki Kimaki Jesucristo Maiᵽamakika jia jĩjimaka maimabu'arijarirã mare wã'maekaki. \s1 Corintokarã ĩ'rĩka ta'iarãja ᵽuᵽajoarimarĩaja narakakaja naᵽuᵽajoaeka \p \v 10 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Jesucristore ᵽũataekaki ñima imarĩ ikuᵽaka mijare ñañu: Ĩ'rĩkate ᵽuᵽajoairokaᵽiji mija imabe, rakaka ᵽuᵽajoabekaja. I'suᵽaka mija baarãkareka ĩ'rĩka ta'iarãja mija imarãñu. \v 11-12 “Rakakaja ᵽuᵽajoabaraka Corintokarãre ime”, Cloe tã'omajare yire ãñu. “ ‘Ᵽablote yija ã'mitiriᵽẽayu’, ‘Yija ᵽuri Aᵽolore ã'mitiriᵽẽairã.’ Suᵽabatirã ‘Ᵽedrote ã'mitiriᵽẽairã yija ime’, ãñurã, aᵽerã ‘Jesúre yija ã'mitiriᵽẽayu’, ãñurã naro'sijioka imarã”, ãrĩwa'ri yire nabojayu. \v 13 ¿Dako baaerã i'suᵽaka mija jaibu'ayu je'e? “Cristo ĩ'rĩkaja kime Maiᵽamaki”, ãñurã imariᵽotojo “¿Rĩkimarãja maĩᵽarimarãre ime”, ãñurã uᵽaka mija ime bai je'e? ¿Yi'i bai yaᵽua tetaekarã mijaro'si reyaĩjiekaki? “¿Ᵽablorirã yija imaye'e”, ãᵽaraka ruᵽuko'a mija jũjerũjeka bai je'e? Jẽno'o Jesúrirã imawa'ri ruᵽuko'a mija jũjerũjeka. \v 14-15 Mija ᵽõ'irã imarã, Crisᵽo suᵽabatirã Gayore ruᵽuko'a yijũjeraᵽe. Saᵽi ãrĩwa'ri “Kiuᵽaka oyiaja ᵽuᵽajoairã yija imamaka, Ᵽablote yijare ruᵽuko'a jũjeka”, mija ãñaokaro'simarĩa simaraᵽe. Suᵽa imarĩ ĩ'ᵽarãte takaja ruᵽuko'a yijũjeka simamaka, “Jia sime yiro'si”, ñarĩᵽuᵽajoayu. \v 16 (Ã'ã, mae aᵽea ñoñu. Estéfanas rĩrãre ruᵽuko'a yijũjeka. I'suᵽaka baaekaki ñimako'omakaja aᵽerã imabeyurã ruᵽuko'a yijũjekarã ñoñuareka). \v 17 “Ruᵽuko'a mijũjetaᵽaaᵽe”, ãrĩwa'rimarĩa Jesúre yire ᵽũataeka. “Ᵽo'imajare tããrimaji kime Cristo”, ãᵽaraka “Yirika bojariroka mibojataᵽaᵽe”, ãrĩwa'ri yire kiᵽũataeka. Jiyurika yoka ã'mitiririjiyuwa'ri ᵽo'imajare yire yi'rirũ ãrĩwa'rimarĩa Jesúrika bojariroka yiwãrõyu. Yiᵽuᵽaka yire ãñu uᵽaka jiyurika na'mitiyuaᵽitakaja nare yiwãrõrikareka “Mare tããwa'ri yaᵽua tetaekarã Cristore reyaeka”, ãrĩrika õrĩbeyurã ᵽo'imajare imajããeka. \s1 Maro'si Jesucristore reyaekaᵽi, ãrĩwa'ri jia maimarijayu ãñua jairõ'õ \p \v 18 Suᵽa imarĩ Jesucristore yaᵽua tetaekarã naᵽatakĩaekakaka majaroka ã'mitirikoᵽetirã, “Waᵽuju õrĩᵽũamarĩ oka sime”, nañu ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã a'rirũkirã. Tuᵽarãte yi'riwa'ri kiᵽõ'irã a'rirũkirã ᵽuri, “Tẽrĩwa'ribaji imaki imarĩ, ika majarokaᵽi Tuᵽarãte mare tããrãñu”, ãñurã maime. \v 19 Mija ĩabe, ikuᵽaka sabojayu mamarĩji kiro'si o'orimajire Tuᵽarã majaroᵽũñurã o'oeka: \q1 “ ‘Jia ᵽuᵽajoarika õñurã imarĩ, jiitaka sime yija wãrõika’, nañua dako waᵽamarĩa ñamajĩ naro'si sayijarirũjerãñu. Jia naᵽuᵽajoakoᵽeika ñiariᵽe'yorãñu”, Tuᵽarãte ãrĩka o'oeka ᵽũñurã. \p \v 20 Jesúre reyaekaᵽi ãrĩwa'ri bikija sabojatika uᵽakaja sajarika. Suᵽa imarĩ jia ᵽuᵽajoarika õñurã, noñuaᵽi Tuᵽarãte õrĩwãrũbeyurã. I'suᵽakajaoka Moisés imaroyikakite jã'meka wãrõrimaja, saᵽi natããrũkimarĩa sime. Suᵽabatirã naᵽuᵽaka nare ãñu uᵽakaja ᵽuᵽajoatirã jia jaiwãrũrijayurãoka, saᵽi Tuᵽarã ᵽõ'irã eyawãrũbesarãñurã. I'suᵽaka ᵽuᵽajoairãre dakoa waᵽamarĩa naᵽuᵽajoaika jarirũjeiki kime Tuᵽarã. \v 21 Ritaja jẽrãko'awãrũᵽataiki imarĩ, “Naᵽuᵽajoaikaᵽi yire õrĩbesarãñurã ᵽo'imaja”, Tuᵽarãte ãrĩka. I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka simarika kiyaᵽaeka: Kirika bojariroka yi'yurãte ba'iaja jũarũkia imakoᵽekareka Tuᵽarãte nare tããeka, “Waᵽuju ᵽakiriroka sime Jesucristorika bojariroka”, kire ã'mitiriᵽẽabeyurãte ãrĩko'omakaja. \p \v 22 “Karemarĩa rita ima Ᵽablote yijare bojarikareka, maikoribeyua Tuᵽarãte jeyobaaikaᵽi yijare kibaabeajããeka”, judíotatarãte ãrĩᵽuᵽajoayu. Judíorãkamarĩrã ᵽuri, “Yija õñumijikakamarĩa Jesucristorika bojariroka imamaka, sayija yaᵽabeyu”, ãrĩᵽuᵽajoairã. \v 23 Tuᵽarãte yi'yurã ᵽuri, “Maro'si yaᵽua tetaekarã Jesúre reyaeka”, ãñua majaroka bojarijayurã maime. Samabojarika ã'mitiririyaᵽabeyurã imarĩ, judíotatarãte saᵽe'yoyu. Judíotatamarĩrãoka sã'mitiritirã, “Waᵽuju õrĩᵽũamarĩ oka sime”, nañu naro'si. \v 24 I'suᵽaka narĩko'omakaja ĩ'rãrimaki judíorãka, suᵽabatirã judíorãkamarĩrãoka Tuᵽarãte wã'maekarã imarĩ, Jesúrika bojariroka ã'mitiritirã sayi'yurã maime. Suᵽa imarĩ “Cristoᵽi ãrĩwa'ri mare tããekaki imarĩ, ritaja tẽrĩwa'ribaji kime Tuᵽarã. Suᵽabatirãoka ritaja õñuka kime”, marĩᵽuᵽajoarijayu. \v 25 Tuᵽarã õrĩwãrũriroka õrĩwãrũbeyurã imarĩ, “Kimakire reyaerã Tuᵽarãte ᵽũatamaka waᵽuju õrĩᵽũabekaja kibaaeka”, nañu kire ã'mitiriᵽẽabeyurã. “Dika jariwa'ririmarĩa yija õñu”, narĩkoᵽeko'omakaja, norĩkoᵽeika tẽrĩwa'ribaji sime Tuᵽarãte õñua. I'suᵽakajaoka, “Kimakire reyaerã kiᵽũatamaka tẽrĩrimarĩka kimaeka”, nañu. I'suᵽaka narĩko'omakaja “Tẽrĩribajirã yija ime”, narĩkoᵽeika i'suᵽakamarĩa sime. Kimakire ᵽũatawa'ri nare tẽrĩwa'ribaji kimaeka. \p \v 26 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. “Kũᵽajĩjikaja õrĩᵽũairã nime”, ᵽo'imajare mijareka ãrĩko'omakaja Tuᵽarãte mijare wã'maeka. Suᵽabatirã kũᵽajĩjikajaoka mijakarã ᵽo'imajare jã'merimaja imaeka. I'suᵽakajaoka nimaeka imatiyarimaja makarã mija watoᵽekarã. \v 27-28 Tuᵽarãte mijare wã'maeka “Jia õrĩᵽũabeyurã nime”, kire õrĩbeyurãre mijareka ãrĩko'omakaja. “Jia õñurã yija ime”, ãrĩkoᵽekarãte “Ba'iaja maᵽuᵽajoayu”, narĩwãrũrũ ãrĩwa'ri, i'suᵽaka kibaaeka. Suᵽabatirã i'suᵽakajaoka baawa'ri “Imatiyabeyurã nime”, narĩkarãte Tuᵽarãte wã'maeka kirirã nimaokaro'si. I'suᵽaka kibaaeka “Tẽrĩrã yija ime”, ãrĩkoᵽekarãte wayuᵽi'rirũ ãrĩwa'ri. Suᵽabatirã ᵽo'imajare jiyiᵽuᵽaka õrĩbeyurãte kiwã'maeka, Tuᵽarãte yi'ribeyurãte jiyiᵽuᵽayeeikakaka “Dako waᵽamarĩa sime”, ᵽo'imajare ãrĩwãrũokaro'si. \v 29 I'suᵽaka baaiki Tuᵽarãte imamaka, kĩaika wãjitãji, “Imatiyaiki ñimamaka, yire miwã'maeka”, ãrĩᵽuᵽajoarika imabeyua. \v 30 I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãᵽi ãrĩwa'ritakaja Jesúre yi'yurã majayu. Kimakiᵽi ãrĩwa'ri mare kitããeka õñurã imarĩ, “Ritaja ᵽuᵽaiki kime”, marĩwãrũyu. Cristore reyaekaᵽi ãrĩwa'ri ba'iaja mabaakoᵽeka waᵽakoyika simamaka jiirã maime kiñakoareka mae. Suᵽa imarĩ kirirã mare jarirũjekaki imarĩ, ba'iaja mabaako'omakaja saja'atabaraka jiaᵽiji kika imarijayurã Tuᵽarãte mare imarũjeyu. \v 31 I'suᵽaka maro'si kibaaeka simamaka, ikuᵽaka sabojayu kioka o'oeka ᵽũñurã: “Maᵽuᵽayariji maimakaka jĩjimaka bojabekaja Tuᵽarãte maro'si baarijayuakaka takaja jĩjimakaᵽi mabojarijariye'e”, ãrĩwa'ri sabojayu. \c 2 \s1 “Yaᵽua tetaekarã Jesúre reyaeka”, ãrĩwa'ri samajaroka Ᵽablote bojaeka \p \v 1 Mija ᵽõ'irã yeyaraᵽaka ᵽoto Tuᵽarãrika bojariroka, ᵽo'imajare ã'mitirikoribeyua mijare yiwãrõũ'muraᵽaka jia mija õᵽe yijeyomarã. “ ‘Jiitaka õñuka kime’, yireka narĩrũ”, ãrĩwa'rimarĩa mijare sayiwãrõraᵽe. I'suᵽaka jaibekaja, jia mija õrĩwaᵽu'airokaᵽi mijare yiwãrõraᵽe. \v 2 Mija ᵽõ'irã ñimaraᵽaka ᵽoto “Yaᵽua tetaekarã Jesúre reyaekakaka takaja nare yibojaye'e”, ãrĩwa'ri mijare yibojaraᵽe. \v 3 Mija ᵽõ'irã yeyaraᵽaka ᵽoto “Nare bojawaᵽu'atawãrũberijĩki ñime”, ãrĩwa'ri wãjiaja yitararaᵽe. \v 4 Cristore reyaekakaka mijare yibojaraᵽaka “Jia õñurã yija ime”, ãñurãte jairokaᵽimarĩa mijare yibojaraᵽe. “ ‘Ᵽablote jia bojaika simamaka Cristore yija ã'mitiriᵽẽayu’, narĩrũ”, ãrĩwa'rimarĩa mijare sayibojaraᵽe. I'suᵽaka imabekaja, Esᵽíritu Santorikaᵽi maikoribeyua mijare yibaabearaᵽaka ĩawa'ri yibojaraᵽaka mija ã'mitiriᵽẽaraᵽe. \v 5 I'suᵽaka simamaka jia jẽrãko'airã uᵽaka jiaᵽi yijaiiroka mija ã'mitiriᵽẽarikoᵽakaja Tuᵽarãrika ĩatõᵽowa'ri Jesucristore mija yi'ririka yiyaᵽaraᵽe. \s1 Jia Tuᵽarãte mare baaeka morĩwãrũerã Esᵽíritu Santore mare wãrõyu \p \v 6 Suᵽa simako'omakaja jía ᵽuᵽaka yija wãrõyu Jesucristorika jia õñurãte. Kire ã'mitiriᵽẽabeyurã ᵽuri, suᵽabatirã niᵽarimarã naro'siji, naᵽuᵽamiji tĩᵽikaᵽi najaika uᵽaka yija wãrõbeyu. Niᵽarimarãre reyarãñurĩmi nakaja saririrãñu norĩkoᵽeika. \v 7 I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãrikaᵽi mijare yija wãrõyu. Ika wejea kiᵽo'ijiaerã baaeka ruᵽubajirã, “Ikuᵽaka baatirã ᵽo'imajare yitããrãñu, suᵽabatirã jiitakaja nare yibaarãñu”, kẽrĩtika. Ruᵽu i'siroka ᵽo'imajare Tuᵽarãte õrĩrũjeberika imakoᵽeika nare yija wãrõyu. \v 8-9 Iroka i'sia ni'i ĩ'rĩkaoka ĩᵽarimarãkaki õrĩwaᵽu'abeyua. Norĩwaᵽu'arikareka Maiᵽamaki tẽrĩrikaja imatiyaikite yaᵽua tetaekarã najããberijããeka. Iroka norĩwaᵽu'aberiko'omakaja, ikuᵽaka kiro'si bojaĩjirimajite o'oekakaka morĩye'e: \q1 “Jĩjimakaᵽi kire õñurãte jia imarũkia Tuᵽarãte jieweitika ᵽo'imajare ĩakoribeyuakaka. Suᵽabatirã aᵽekurioka naᵽuᵽajoabeyua, i'suᵽakajaoka na'mitirikoribeyua”, sabojayu Tuᵽarã majaroka o'oeka ᵽũñurã. \p \v 10 I'suᵽaka ᵽo'imajare õrĩberika simako'omakaja, maekaka ᵽuri sayija õñu Esᵽíritu Santore yijare sõrĩrũjemaka. I'suᵽaka Esᵽíritu Santore baayu dakoa jariwa'ririmarĩa õñuka imarĩ. Suᵽa imarĩ ritaja Tuᵽarãte ᵽuᵽajoaimiji ᵽariji õrĩᵽataiki kime. \p \v 11 Ᵽo'imaja matiyiaja, “Iki i'suᵽaka ᵽuᵽajoaiki mae”, ãrĩᵽuᵽajoawãrũbu'abeyurã maime. I'suᵽaka imarã maimamaka, ĩ'rĩka ᵽo'imajire ᵽuᵽajoaika, ĩ'rĩkaja kiõrĩrũkia sime. I'suᵽakajaoka sime Esᵽíritu Santoro'si ĩ'rĩkaja Tuᵽarãte ᵽuᵽajoaika ritaja kiõñua. \v 12 Jesúre ã'mitiriᵽẽabeyurã naro'siji naᵽuᵽamiji tĩᵽikaᵽi nabojakoᵽeika ã'mitiriᵽẽabeyurã yija ime. Esᵽíritu Santore wãrõika takaja yija ã'mitiriᵽẽayu. Jia Tuᵽarãte mare ja'ataekakaka morĩwãrũerã Esᵽíritu Santore maro'si kiᵽũataeka. \v 13 I'suᵽaka simamaka Esᵽíritu Santore yijare wãrõikaᵽi yija jaiyu. Kire ã'mitiriᵽẽairã imarĩ, yijare kijeyobaaikaᵽi aᵽerã kire ã'mitiriᵽẽairãte yija wãrõwaᵽu'atayu. Yija ᵽuᵽajoaimiji tĩᵽikaᵽimarĩa wãrõrimaja yija ime. \p \v 14 Tuᵽarãte nayi'ribeᵽakã'ã Esᵽíritu Santore nare ña'rĩjãiberikarã ᵽuri, kijeyobaaikaᵽi nare yija bojaika ã'mitiriwãrũbeyurã. “Waᵽuju õrĩᵽũaberi oka sime”, narĩᵽuᵽajoayu. \v 15 Esᵽíritu Santore nare ña'rĩjãikarã ᵽuri ᵽo'imajare imarijayua ĩatirã, “Ikuᵽaka sime jia baarika, ika ᵽuri ba'iaja baarika ima”, ãrĩᵽuᵽajoawãrũirã. Jesúre yi'ribeyurã ᵽuri Esᵽíritu Santore ña'rĩjãiberikarã imarĩ, “I'suᵽaka ba'iaja nabaayu”, ĩ'rĩkaoka ãrĩberijĩki yijareka. \v 16 I'suᵽaka mijare yo'oᵽũayu ikuᵽaka Tuᵽarã oka ᵽũñu o'oekarã sabojaika simamaka: “Maiᵽamaki Tuᵽarãte ᵽuᵽajoaika maki õrĩbeyuka. I'suᵽakajaoka maki kire wãrõberijĩki”, ãrĩwa'ri sabojayu Tuᵽarã oka ᵽũñu. \p I'suᵽaka simako'omakaja Cristore ᵽuᵽajoaimijikakaᵽi maᵽuᵽajoarijayu Esᵽíritu Santore mare ña'rĩjãikarã imarĩ. \c 3 \s1 Ikuᵽaka nime Tuᵽarãrika ba'iraberimaja \p \v 1 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Mija ᵽõ'irã ñimaraᵽaka ᵽoto aᵽerõ'õkarã Esᵽíritu Santore ña'rĩjãitikarãte yiwãrõraᵽaka uᵽakamarĩa mijare yiwãrõraᵽe. Tuᵽarãte jia yi'riwãrũbeyukajirã mija imamaka, mijaro'siji mija ᵽuᵽamiji ba'ia tĩᵽikarã mija imaraᵽaka imarĩ me'rãka wãrõũ'muika uᵽaka Cristorika mijare yiwãrõraᵽe. \v 2 I'suᵽaka mija imaraᵽaka simamaka jia Jesucristore yi'yurãte õñuakaka mijare yiwãrõberaᵽe ruᵽu. Maekakaoka i'suᵽakaja ka'wisikakaka mijare yiwãrõwãrũbeyukaji ruᵽu. \v 3 I'suᵽaka mijare ñañu Tuᵽarãte õrĩbeyurãte baaika uᵽakaja baarika yaᵽairã mija ime ruᵽu ãrĩwa'ri. Ã'mitirikõrĩ je'e. Mija tiyiaja oakiᵽaraka mija jaiyuyebu'arijayu. I'suᵽaka mija imamaka, ĩatirã, “Esᵽíritu Santore ña'rĩjãiberikarã uᵽaka ᵽuᵽajoawa'ri nayaᵽaika uᵽakaja nabaariyaᵽayu”, mijareka ñañu. \v 4 I'suᵽaka imawa'ri, “Ᵽablote ã'mitiriᵽẽairã imarã yija ᵽuri”, ĩ'rãrimarãre ãᵽakã'ã, “Jẽno'o, Aᵽolore yi'yurã yija ᵽuri”, ãᵽaraka mija ãrĩbu'arijayu. I'suᵽaka mija imamaka, Tuᵽarãte yi'ribeyurãte baaika uᵽakaja mija baarijayu ruᵽu. \p \v 5 Yi'i Ᵽablo, Aᵽoloᵽitiyika Tuᵽarãrika ba'iraberimaja yija ime. I'suᵽaka simamaka, yija wãrõraᵽaka yi'riwa'ri Jesúre mija ã'mitiriᵽẽaraᵽe. “Ikuᵽaka rakakaja baarimaja mija imarãñu”, ãrĩwa'ri Maiᵽamakire yijare jã'meka uᵽakaja yija ba'irabeyu. \v 6-7 Yi'i mijare mamarĩ wãrõũ'muraᵽaki. Yibe'erõ'õ Aᵽolo i'suᵽakajaoka mijare wãrõrijaraᵽaki. I'suᵽaka simako'omakaja Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imatiyaiki imarĩ, Jesúre yi'yurã mijare jarirũjetirã, saᵽi jia kirika mija õrĩmirĩrĩkawa'yaokaro'si jia mijare jeyobaarijayuka. I'suᵽaka kimamaka, mamarĩ kirika bojariroka aᵽerãte wãrõrimaja, sabe'erõ'õᵽi sabojawaᵽu'atarimajaoka imatiyabeyurã imarã.\f + \fr 3:6-7 \ft La figura dice que Pablo era como sembrador de semillas y Aᵽolo el que regaba agua al sembrado después. Pero Dios es el que hizo crecer lo sembrado y los creyentes son como su chagra.\f* \v 8 Tuᵽarãrika bojariroka mamarĩ wãrõrimaja, sabe'erõ'õᵽi bojawaᵽu'atarimajaka ĩ'rãtijiji ba'irabeirã nime. Kirika naba'irabekamijikaka kiõñua simamaka sawaᵽa jia Tuᵽarãte nare baarãñu. \v 9 Yi'i, Aᵽoloᵽitiyika ĩ'rĩka uᵽakaja ᵽuᵽajoatirã Tuᵽarãrika takaja ba'iraberimaja yija ime. Kirirã mija imamaka, mija ᵽõ'irã Tuᵽarãte yijare ᵽũataeka. \v 10 Suᵽa imarĩ jia yire jeyobaatirã, mamarĩtaka kirika bojariroka mijare yiwãrõũ'muerã Tuᵽarãte mija ᵽõ'irã yire ᵽũataeka. Sabe'erõ'õᵽi aᵽerã mijare sawãrõrimaja imarã mae. Jia wãjia ᵽuᵽajoabaraka sanawãrõrijarirãkareka jia simarãñu.\f + \fr 3:10 \ft La figura dice que los creyentes eran como la casa de Dios. Pablo y otros maestros ayudaron construir esa casa por medio de enseñar bien a los creyentes para que sean fuertes en fé.\f* \v 11 I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka ãᵽaraka mamarĩ mijare yiwãrõũ'mueka: “Jesucristoᵽi Tuᵽarãte mare tããyu”, ãᵽaraka mijare yiwãrõraᵽe. Aᵽeuᵽakaᵽi Tuᵽarãte mare tããrũkia maki mijare wãrõberijĩki. \v 12-13 I'suᵽaka simako'omakaja ĩ'rãrimarã imarã wãjimiji Tuᵽarãrika bojariroka wãrõruᵽutairã. Aᵽerã ᵽuri kirika wãrõrimaja imariᵽotojo i'suᵽakamarĩa baairã. Cristore wã'marãñurĩmi, wããrõ'õrãja “Ika jia ima, ika ᵽuri jiamarĩa ima mirãkiyu”, ãᵽaraka kirika maba'irabeka mirãka jia ĩatiyarĩji sakĩarãñu marãkã'ã sime ãrĩwa'ri. Ĩakõrĩ je'e. Wejejẽ'rãkaja simaokaro'si jiyiakaka wi'ia mabaajĩñu. Jiamarĩakaka samabaajĩka ᵽuri, wejejẽ'rãkaja simaberijĩñu. Wããrõ'õrãja “Jiamarĩakaka wi'ia nabaaraᵽe”, ᵽo'imajare ãrĩrãñu.\f + \fr 3:12-13 \ft La figura dice que las personas que enseñan correctamente son como los que construyen un edificio con materias buenas (oro, plata y piedras preciosas). Los que no enseñan enfocado en lo que hizo Jesucristo, son como los que construyen con materias que no dura (madera, paja y cañas).\f* \v 14 Jia ᵽo'imajare nawãrõeka mirãka kĩarãkareka ᵽuri, “Jia sime”, kẽrĩrãñu. Suᵽa imarĩ sĩatirã jia sawaᵽa Cristore nare baarãñu. \v 15 Ᵽo'imajare jia wãrõberikarãte ba'irabekoᵽeka ĩatirã ᵽuri “Jiamarĩa sime”, kẽrĩrãñu. Suᵽa imarĩ naba'iraberiwaᵽa tõᵽobeririᵽotojo, Cristoka imarũkirã nimarãñu imarika. Ã'mitirikõrĩ je'e: ikuᵽaka sime: Wi'iba'iᵽi kiwi'ia oomaka, kiru'yu uᵽaka imarã nimarãñu. Ritaja kiwi'iareka ima ooᵽatariᵽotojo saba'iᵽi ᵽuri ru'riᵽorikaki imarĩ, tãñuka. I'suᵽaka simarãñu wãjimijiᵽi wãrõberikarãro'si. \p \v 16 Esᵽíritu Santore ña'rĩjãikarã imarĩ, mija watoᵽekarã Tuᵽarãte imamaka, jiyiᵽuᵽaka kire õrĩriwi'i uᵽaka torã mija ime. ¿I'siakaka õrĩbeyurã mija ime bai je'e? \v 17 Tuᵽarãka imarã maimamaka, ba'iaja baabekaja maimarika kiyaᵽayu. Suᵽa imarĩ ĩ'rãrimarãre rukubaka wãrõikaᵽi jiamarĩa Jesúre yi'yurãre nimabu'arũjeika ᵽareaja ba'iaja Tuᵽarãte nare jũarũjerãñu. \p \v 18 Mija ᵽuᵽakarãja ᵽakirimaja mija jaria'si. Tuᵽarãte yi'riᵽe'yobaraka naro'siji naᵽuᵽamiji tĩᵽikaᵽi imarãte õñua ã'mitiriᵽẽatirã “Jia õñurã yija ime”, mija ãrĩa'si. I'suᵽaka ᵽuᵽakirãre bojaika yi'ribekaja Tuᵽarãte õñutakaja mija ã'mitiriᵽẽajĩka jia sime. I'suᵽaka mija baamaka ĩatirã “Õrĩbeyurã nime”, mijareka narĩko'omakaja, Tuᵽarãte ĩaika wãjitãji ᵽuri jia õñurã mija ime. \v 19 I'suᵽaka Tuᵽarãte mijare ĩaika simamaka kire yi'ribeyurãte “Jia õñurã yija ime”, ãrĩkoᵽeika dakowaᵽamarĩa sime Tuᵽarãro'si. Ã'mitirikõrĩ je'e. Ikuᵽaka sabojayu kimajaroᵽũñurã: “ ‘Tẽrĩrika õñurã imarĩ, aᵽerãte bo'ibajirã yija ime’, narĩᵽuᵽajoakoᵽeikaᵽiji jiamarĩa Tuᵽarãte naro'si sabaarãñu”, ãrĩwa'ri sabojayu. \v 20 Toᵽi aᵽea ikuᵽaka sabojayu: “ ‘Yire yi'ririᵽe'yoirãte ᵽuᵽajoaika ñorĩᵽatayu. “Ritaja õrĩᵽatairã yija ime”, narĩko'omakaja, norĩkoᵽeika dakoa waᵽamarĩa sime’, Tuᵽarãte ãñu”, ãrĩwa'ri sabojayu. \v 21-22 Suᵽa imarĩ mijare wãrõrimajare ĩatirã “Ĩ'ĩre yija ã'mitiriᵽẽayu, aᵽerã wãrõrimajare tẽrĩwa'ribaji õñuka kimamaka”, ãᵽaraka jĩjimaka mija ᵽuᵽaria'si. Jia jĩjimaka mija imaokaro'si ritaja Tuᵽarãte mijare ja'atayu. Yi'i Ᵽablo, Aᵽolo, Ᵽedroᵽitiyika kirika bojariroka mijare yija wãrõerã mija ᵽõ'irã yijare kiᵽũataeka. Jia mija imarũkia mijaro'si kibaatika simamaka õñia mija imatiyikuri, reyaekarã mija imarãka ᵽotooka jia Tuᵽarãka mija imarãñu. Suᵽabatirãoka maekaka, ñamajĩ mija imarijarirũkia jia mijaro'si simarijarirãñu. Ã'mitirikõrĩ je'e, ritaja õ'õrã imakaka, jia oyiaja mijaro'si sime. \v 23 I'suᵽaka mijaro'si simarijayu Cristore yi'yurã mija ima simamaka. Suᵽa imarĩ ᵽemawa'ribaji mija wãrõrimaja ᵽuᵽajoabekaja ikuᵽaka sime: Mija ruᵽuko'amaki kime Cristo. I'suᵽakajaoka Cristo ruᵽuko'amaki kime Tuᵽarã. \c 4 \s1 Aᵽóstolrãka ba'iraberika \p \v 1 “Jesúrikaitakaja ba'iraberimaja nime”, yijareka mija ãrĩᵽuᵽajoabe. I'suᵽaka simamaka yijare kiᵽũataeka Tuᵽarãrika bojariroka ᵽo'imajare ã'mitirikoribeyumiji imakoᵽekakaka yija wãrõerã. \v 2 Ikuᵽaka sime ba'irabeĩjirimaja imarikakaka: Ba'iraberika nare naja'ataekareka jia naba'iraberika ime jĩjimaka ĩᵽarimarãre naka imaokaro'si. \v 3 Mija ĩabe, ikuᵽaka sime kirika yiba'iraberikakaka. “Jesúre yaᵽaika uᵽakaja jia Ᵽablote ba'irabeyu”, mija ãrĩjĩka, mija ãrĩberijĩkaoka marãkã'ã imabeyua yiro'si. Suᵽabatirãoka ritaja aᵽerãte i'suᵽaka yire ãrĩberikoᵽejĩka marãkã'ã imabeyua. “¿Yaje ritaitaka jia Jesúrika yiba'irabeyu jee? Jiamarĩa yiba'irabeyu je'e aᵽeyari”, ãrĩwãrũbeyuka ñime ñoñu uᵽakaja ᵽuri. \v 4 Yiᵽuᵽajoaikareka jia Jesúrika yiba'irabeyu. I'suᵽaka simako'omakaja, “Oka imabeyua yire”, ãrĩrũkimarĩa sime. Maiᵽamaki Jesús ĩ'rĩkaja õñuka, “Jia Ᵽablote yirika ba'irabeyu”, ãrĩrika. \v 5 Suᵽa imarĩ kiᵽe'rietarãñurĩmi mabaakoᵽeka ᵽo'imajare õrĩbeyua wããrõ'õrãja sakibojarãñu. I'suᵽakajaoka kibaarãñu maᵽuᵽajoaeka mirãkakaka. I'sia ᵽoto ĩ'rĩka uᵽakaja kirika maba'irabeka mirãka simamaka ĩatirã mabaaeka uᵽakaja sawaᵽa mare kibaarãñu. Suᵽa simamaka ketarũki ruᵽubajirã, aᵽerãte baaika ĩatirã “Ba'iaja baairã mija ime”, ãᵽekaja maimaye'e. \p \v 6 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Ĩ'rĩka ta'iarãja mija imaokaro'si yirikakaka suᵽabatirã Aᵽolorika kakaoka mijare yibojayu. Suᵽa imarĩ simara'aeka uᵽakaja mija ᵽuᵽajoaerã ikuᵽaka sabojayu: “Ᵽo'imajareka mija jairã ᵽoto Tuᵽarã majaroᵽũñu ãñu ᵽemawa'ribajirã mija baa'si”, ãrĩwa'ri sãñu. Suᵽa imarĩ “Yijare wãrõrimaji ᵽuri mijariki wãrõrimajire tẽrĩwa'ribaji jia õñuka kime”, mija ãrĩbu'a'si. \v 7 Dakoa aᵽea aᵽikate tẽrĩwa'ribaji mijare imarũjeika imabeyua. Ritaja mija baawãrũika Tuᵽarãte mijare ja'ataeka sime. I'suᵽaka mijare kija'ataeka simamaka “Yija õñu uᵽakaja jia kirika yija ba'irabewãrũyu”, mija ãrĩa'si. \p \v 8 Suᵽabatirã “Maekaka ᵽuri ritaja Tuᵽarãrikakaka õñurã yija ime”, mija ãrĩkoᵽeyu. I'suᵽakajaoka “Kirika yija ba'irabewãrũerã ritaja Esᵽíritu Santore yijare ja'ataᵽataeka”, mija ãrĩᵽuᵽajoakoᵽeyu, yiᵽuᵽajoaikareka. Cristoka jã'mebeyukajirã yija imako'omakaja ¿mija ᵽuri kika jã'merimaja jaritirã bai je'e? Karemarĩtaka mija ᵽuᵽajoaika uᵽaka simarikareka, yijaro'sioka jia simajããeka mija uᵽaka kika jã'merimaja yija imaokaro'si. \v 9 Aᵽe uᵽaka sime yiᵽuᵽakareka yiro'si ᵽuri. “Aᵽóstolrãka yija imako'omakaja jiyiᵽuᵽaka ᵽo'imajare õrĩbeyurã uᵽaka Tuᵽarãte yijare ᵽũataeka”, yija ãrĩwãrũyu. Ĩakõrĩ je'e: Surararãkare ñi'aekarã uᵽaka imawa'ri, niᵽamakite jã'meika ᵽoto, ᵽo'imajare ĩaika wãjitãji reyarũkirã uᵽaka yija ime. I'suᵽaka simamaka nimauᵽatiji ᵽo'imaja, suᵽabatirã ángelrãkaoka yijaro'si simarãka uᵽakaja ĩabaraka imarã. \v 10 Jesucristore yaᵽaika uᵽakaja yija baamaka “Dako õrĩbeyuratarã nime”, ᵽo'imajare yijareka ãrĩᵽuᵽajoayu. “Yija ᵽuri, Cristorirã yija imamaka, dika jariwa'ririmarĩa yijare kiõrĩrũjeyu”, mija ãrĩᵽuᵽajoakoᵽeyu. “Tuᵽarãro'si jia baakoᵽeirã nime”, ĩ'rãrimarãre yijareka ãñu. Mija ᵽuri “Tẽrĩwa'ribaji kiro'si baairã Tuᵽarãte yijare imarũjeyu”, mija ãrĩᵽuᵽajoakoᵽeyu. Suᵽabatirã jĩjimaka ᵽo'imajare mijaka imako'omakaja yijare jiyiᵽuᵽaka norĩbeyu. \v 11-12 Bikija ba'iaja yija jũara'aeka uᵽakaja maekakaoka yija jũarijayu ruᵽu. Ĩ'rãkurimarĩa yija kẽsirabarijayu, okoa ukurijitokoᵽeko'omakaja okoa yijaro'si jia yija tõᵽowãrũbeyu. I'suᵽakajaoka jarirorõ'õ, yija o'ajããrũkia imaberirijayua yijaro'si. Ba'iuᵽaka yijare baawã'imaᵽaraka ᵽo'imajare yijare ᵽajewã'imarĩrijayu. Suᵽabatirã wi'imarĩrã yija ime. Tuᵽarãrika bojariroka yija wãrõika simako'omakaja yija imarũkiwaᵽa, yija ba'arũkiwaᵽaoka tõᵽoerã jimarĩa ba'irabejĩaᵽarijayurã. Ba'iaja ᵽo'imajare yijare jaiwã'imarĩko'omakaja, ba'irokaᵽi nare yija okae'ebeyu. I'suᵽaka baabekaja “Jia nare mijeyobaabe, Tuᵽarã”, ãᵽaraka naro'si kire yija jẽñerijayu. Ba'iaja yijare nabaata'ako'omakaja nare yija ruᵽuwaᵽae'ebeyu. \v 13 Ba'iaja yijareka najaiyuyeko'omakaja jiaᵽiji naka yija imarijayu. Burua uᵽaka yijare norĩrijayu. Bikija niaᵽe'yora'aeka uᵽakaja maekakaoka i'suᵽakaja niaᵽe'yoirã yija imarijayu ruᵽu. \p \v 14 Mijare waᵽewa'rimarĩa ikuᵽaka mijaro'si yo'oyu. Mamakarãka mawãtaika uᵽaka mijare yiwãtayu. Suᵽa imarĩ mijare okajããwa'ri ikuᵽaka mijaro'si yo'oyu. \v 15 Diez mil rakamarã Jesúrika bojariroka mijare wãrõrimajare imakoᵽeko'omakaja yi'i ĩ'rĩkaja ᵽuri kirika mijare wãrõũ'muraᵽaki. Mijare yibojamaka ã'mitiritirã Jesúrirã mija jarika. I'suᵽaka mijare wãrõũ'muraᵽaki imarĩ, mijaᵽaki uᵽakaja ñime. \v 16 Mijaᵽaki uᵽakaja imaki ñimamaka yibaaraᵽaka uᵽakaja mija baarika yiyaᵽayu. \p \v 17 I'suᵽaka mija imarika yaᵽawa'ri Timoteore jiibaji mijare wãrõerã torã kire yiᵽũatayu. Yimaki uᵽakaja wãtaka ñoñuki imarĩ, Maiᵽamakire yaᵽaika uᵽakaja baaiki kime Timoteo. Suᵽa imarĩ mijare yiwãrõtiraᵽaka mirãkaja mijare kiwãrõrãñu je'e ate. Suᵽabatirã “Jesúre yi'yuka imarĩ, ikuᵽaka Ᵽablote imarijayu”, ãrĩwa'ri mijare kibojarãñu. I'sirokajaoka aᵽerã Jesúre yi'yurãte yiwãrõtaᵽarijayu. \v 18 “Maᵽõ'irã ᵽuri Ᵽablote etabesarãñu je'e mare kĩkiwa'ri”, ãrĩwa'ri ĩ'rãrimarã mija ᵽõ'ikarãre jiiwariarikoᵽeyu. \v 19 “Tuᵽarãte yire ᵽũatarãrĩmi, mijare ĩarĩ ya'rirãñu”, ñarĩᵽuᵽajoayu. Mija ᵽõ'irã yeyarãñurĩmi, marãkã'ã imawa'ri i'suᵽaka najaiyu ãrĩwa'ri naka sayikorirãñu. “Waᵽuju jairimirãtakaja sanajaiyu je'e aᵽeyari”, ãrĩwa'ri nare ñiaeyarãñu. I'suᵽakajaoka karemarĩtaka Esᵽíritu Santore nare jeyobaaikaᵽi najaika uᵽakaja kika naba'iraberika jia naro'si simamaka ñiaeyarãñu. \v 20 Naᵽuᵽajoaika uᵽakaja najairijayuaᵽi takaja Tuᵽarãrika naba'iraberijarirãkareka dako waᵽamarĩa simarãñu. Tuᵽarãte jã'mekarã ᵽuri kijeyobaaikaᵽi ãrĩwa'ri kirika ba'iraberijayurã. \v 21 I'suᵽaka simamaka, ikuᵽaka mijare yijẽrĩayu mae: ¿Marãkã'ã mija yaᵽayu? “¿Dako baaerã ba'iaja mija baabu'akũ'ñu?”, ãrĩwa'ri ¿mijare yiwaᵽeeyarika mija yaᵽayu bai? Ba'iaja baarika ja'ataekarã mija imamaka, ¿jĩjimakaᵽi mija ᵽõ'irã yeyarika mija yaᵽayukã'ã? \c 5 \s1 Waᵽuju rõmitika wã'imarĩrika imabeyua \p \v 1 Aᵽea ikuᵽaka ima. Mijakaki majaroka ikuᵽaka ña'mitiyu. “Kiᵽaki rũmuka ba'iaja kiwã'imarĩrijayu”, ãrĩwa'ri sime kimajaroka. I'sia ima ba'itakaja kibaaika. Aᵽerã ᵽuri Tuᵽarãte yi'ribeyurã imariᵽotojo i'suᵽakaitaka baabeyurã. \v 2 I'suᵽaka mija watoᵽekareka ba'iaja baabaraka imakite imako'omakaja “Aᵽerã tẽrĩwa'ribaji jia Jesúre yi'yurã yija ime”, ãᵽaraka ¿jĩjimaka mija imarijayu bai je'e? I'suᵽaka imabekaja ba'iaja kibaamaka i'yoᵽi'riwa'ri mijaka kire mija imarũjea'si. \v 3 Wããrõ'õrã mijaka imabeririᵽotojo yiᵽuᵽakaᵽi ᵽuri mija ᵽõ'irã ñimarijayu. Mijaka imabeririᵽotojo, “Ikuᵽaka ba'iaja kibaaika waᵽa kiwaᵽakoyirũ”, ãrĩᵽuᵽajoaweitikakiji ñime. \v 4 “Ba'iaja baaiki kimamaka ikuᵽaka sawaᵽa kijũarãñu”, ãñaokaro'si mija rẽrĩrika yiyaᵽayu. I'suᵽaka mija baarãka ᵽoto yiᵽuᵽakaᵽi ᵽuri mija ᵽõ'irã imaki uᵽakaja ñimarãñu. Suᵽabatirã i'suᵽakajaoka maiᵽamaki Jesucristore mijare jeyobaarãñu. \v 5 I'suᵽaka simamaka rẽrĩtirã mija jairãka be'erõ'õ kire mija ĩaᵽẽa'si, kiyaᵽaika uᵽakaja Satanáre kire baaokaro'si. I'suᵽaka ba'iaja kijũarãñu kiᵽuᵽaᵽe'yaokaro'si. Suᵽa imarĩ maiᵽamaki Jesucristore ᵽe'rietarãrĩmi kire kitããrãñu. \p \v 6 I'suᵽaka ba'iaja baaikite mija watoᵽekarã imakoᵽeko'omakaja, “Aᵽerã tẽrĩwa'ribaji jia Jesúre yi'yurã yija ime”, ãᵽekaja mija imabe. Mija ĩabe. Ᵽan baaokaro'si kũᵽajĩji levadura marukekoᵽeko'omakaja, jia koyirika sarukuka uᵽaka sime ba'iaja baarikakaka. Ba'iaja baaikite mija watoᵽekarã imajĩka ba'iaja baairã uᵽaka oyiaja mija jariᵽatajĩñu. ¿I'suᵽaka simakaka õrĩbeyurã bai je'e mija? \v 7 I'suᵽaka mijaro'si simakoreka mija watoᵽekarã kire mija imarũjea'si, Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka oyiaja baairã mija imaokaro'si. Mija ĩabe, Ᵽascua baya naro'si jẽ'rãta'yu ᵽoto simauᵽatiji levadura nawi'iarã ima judíorãkare taarijayu. Levadura bikijaka nawi'iarã ima uᵽaka naro'si sime ba'iaja baarika naᵽuᵽajoamaka. Suᵽa imarĩ “Aᵽekurioka ba'iaja baarũkimarĩrã maimaye'e”, ãrĩwa'ri levadura nawi'iarã ima nataarijayu. I'suᵽakajaoka Ᵽascua baya ᵽoto oveja weiwa'yua najããrijayu uᵽaka ba'iaja Jesúre maro'si jũaeka. Ba'iaja mabaaika maro'si waᵽaĩjiwa'ri kireyaeka õñurã imarĩ, ba'iaja baarika maja'ataye'e. \v 8 Suᵽabatirã “Jimarĩa ba'iaja Jesucristore jũaeka mare tããokaro'si”, ãrĩwa'ri ritaja ba'iaja mabaarijayua ja'atatirã jĩjimakaᵽi, wãjimiji takaja ᵽuᵽajoabaraka maimarijariye'e, ᵽakirimarĩaja. \p \v 9 Bikija mamarĩ ᵽaᵽera mijare yiᵽũataũ'muraᵽakaᵽi ikuᵽaka mijare yibojaraᵽe: “Rõmijã ĩmirĩjaka baariwã'imarĩrijayurã, i'suᵽakajaoka ĩmirĩja rõmijãka baariwã'imarĩrijayurãka mija jeyoaria'si”, ãᵽaraka o'oekaᵽi mijare yibojaᵽũaraᵽe bikija. \v 10 I'suᵽaka mijare ñarãᵽe, “Jesúre yi'ribeyurãte mija waᵽata'ritaᵽabe”, ãrĩwa'rimarĩa. Ikuᵽaka nime Jesúre yi'ribeyurã: Rõmijã ĩmirĩja aᵽerãka wã'imarĩrijayurã uᵽaka nime, rĩkimakaja niñerũ rikariᵽotojo rĩkimabaji yaᵽarijayurã. I'suᵽakajaoka karee'erimaja, suᵽabatirã waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeerijayurã nime Jesúre yi'ribeyurã. I'suᵽaka baarimaja rĩkimarãja nima simamaka, naka imarika yaᵽaberiwa'ri ᵽo'imajamatorã mija a'rijĩñu. I'suᵽaka simako'omakaja maki i'suᵽakaitaka baaberijĩki. \v 11 “Ikuᵽaka mija baabe”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka mijaro'si yo'oᵽũaeka. “Jesucristore yi'yurã yija ime”, ãrĩriᵽotojo rõmijã ĩmirĩja aᵽerãka wã'imarĩrijayurãka mija jeyoaria'si. Suᵽabatirãoka rĩkimakaja niñerũ rikariᵽotojo rĩkimabaji yaᵽarijayurã, i'suᵽakajaoka waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeerijayurã, aᵽerãte jaiyuyeirã, wejabiaikaka ukutirã wejabiririjayurã, suᵽabatirã waᵽuju ᵽakitirã karee'erimajakaoka mija jeyoaria'si. Suᵽabatirãoka naka mija ba'arijaria'si. \v 12-13 Jesúre yi'ribeyurãte ba'iaja baamaka “Ikuᵽaka nare mabaaye'e”, ãñaokaro'simarĩa maime. Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imaki ba'iaja nabaaekaᵽi ãrĩwa'ri sareka jiamarĩa nare baarũkika. I'suᵽaka simako'omakaja muᵽaka Jesucristore yi'yurã imariᵽotojo ba'iaja nabaaika ja'atarika yaᵽabeyurãka jeyoaribekaja maimaye'e. Ã'mitirikõrĩ je'e, ikuᵽaka sabojayu Tuᵽarãrika bojariroka o'oeka ᵽũñurã: “Mija ᵽõ'irã ba'iaja baabaraka imarijayukaka mija jeyoaria'si”, ãrĩwa'ri sabojayu. \c 6 \s1 Jesucristore yi'ribeyurã ᵽõ'irã okajierĩ a'ᵽekaja, mija tiyiaja oka mija jiebe \p \v 1 Aᵽea mijare ñañu mae. Mija bojajããbu'arãka be'erõ'õ, Jesúre yi'yurã ᵽõ'irã ĩ'rãtiji sajierĩ a'ᵽekaja, Jesúre yi'ribeyurã ĩᵽarimarã\f + \fr 6:1 \ft Jueces que no eran creyentes\f* ᵽõ'irã sajierĩ mija a'yu. ¿I'suᵽaka naᵽõ'irã mija baaika i'yoᵽi'ribeyurã bai je'e mija? \v 2 Jesúre yi'yurã imarĩ, ñamajĩ õ'õrã ate kiᵽe'rietarãñurĩmi ritaja ᵽo'imajare baaeka mirãka ĩabaraka “Ika jiamarĩa ima, ika ᵽuri jia ima”, ãrĩrũkirã maime. ¿Yaje sõrĩwãrũirã mija ime je'e? Ika ka'iareka imarãte wã'marũkirã imariᵽotojo ¿maekaka dakomarĩjĩkaja oka dajaka imakoᵽeika mija jiewãrũbeyu bai je'e? \v 3 Ángelrãkare baaeka mirãka ᵽariji wã'marũkirã imarĩ, õ'õrã dakomarĩjĩkaja oka mijare imakaka jia ĩawãrũrimaja mija ime. \v 4 I'suᵽaka imarũkirã imariᵽotojo ¿dako baaerã oka mijareka ima mija tiyiaja sajiebekaja Cristore yi'ribeyurã ᵽõ'irã sajierĩ mija a'ririjayu je'e? \v 5 Mija i'yoᵽi'yaokaro'si i'suᵽaka mijare yibojayu. ¿Ni'i ĩ'rĩkaoka mija watoᵽekakaki jiiᵽañaka õrĩᵽũatirã okajiewãrũiki imaberitiyaikiji bai je'e? Imakoᵽeiki je'e aᵽeyari yiᵽuᵽajoaikareka. \v 6 Suᵽa simako'omakaja ĩ'rãrimarã mijaka imarã okajierikoᵽakaja, nokatotorijayu. Jã'rĩbaji sime ĩᵽarimaki Jesúre yi'ribeyurã ᵽõ'irã a'ritirã, nawãjitãji nabojajããbu'aika. \p \v 7 I'suᵽaka mija tiyiaja mija bojajããbu'arijayua, Jesúre yi'yurã baarũkimarĩa sime. I'suᵽaka baarikoᵽakaja ĩ'rãrimarãre ba'iaja mijare baakoᵽeika samija rakajeᵽããbe. “Yire jaita'aᵽakitirã me'maeka i'suᵽaka simaᵽarũ”, ãᵽaraka mija imabu'abe. \v 8 I'suᵽaka baarikoᵽakaja ĩ'rãrimarã mija ᵽõ'irã ᵽo'imajare jaita'aᵽakitirã karee'erimaja imarijayurã. Najeyomarã Jesúre yi'yurã imariᵽotojo i'suᵽaka nare ba'iaja nabaarijayu. \p \v 9-10 “Ba'iaja yija baarijayua marã imabeyua Tuᵽarãro'si”, ãᵽaraka ᵽuᵽajoabekaja mija imabe. “Ba'iaja baarimaja imarĩ, Tuᵽarãte jã'meirõ'õrã eyarũkirãmarĩrã nimarãñu”, ãñua ¿mija õrĩbeyu bai? Mija ã'mitiᵽe, ikuᵽaka nabaayu ba'iaja baairã: Rõmijã ĩmirĩjaka wã'imarĩrijayurã uᵽaka nime, suᵽabatirã waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeerijayurã. I'suᵽakajaoka ĩmirĩja rõmikirã, rõmijã tĩmiakirãoka jeyoika jaritikarã imariᵽotojo aᵽerãka yaᵽabu'arijayurã, suᵽabatirã ĩmirĩja natiyiaja yaᵽabu'arijayurã. Suᵽabatirã karee'erimaja, suᵽabatirã rĩkimakaja niñerũ rikairã imariᵽotojo rĩkimabaji niñerũ yaᵽarijayurãoka imarã. Aᵽerimarã imarã wejabiaikaka ukutirã wejabiririjayurã, aᵽerãte jaiyuyeirã. Suᵽabatirã aᵽerã imarã aᵽerãte rikaika jaiᵽakitirã nare ẽ'marijayurã. I'suᵽaka baarimaja Tuᵽarã ᵽõ'irã eyabesarãñurã. Suᵽa imarĩ nuᵽaka ba'iaja baariᵽotojo “Tuᵽarã ᵽõ'irã eyarũkirã maime”, mija ãrĩᵽuᵽajoarijaria'si. \v 11 Bikija ᵽuri nimauᵽaka baabaraka ĩ'rãrimaki mija imaeka ruᵽu. Maekaka ᵽuri i'suᵽaka baabeyurã mija imaokaro'si Esᵽíritu Santore mijare jeyobaayu Jesucristore mijaro'si reyaeka simamaka. Ba'iaja mija baaekareka Tuᵽarãte mijare tããeka, suᵽabatirã kirirã mijare kimarũjeka mae. I'suᵽakajaoka “Ba'iaja nabaaeka waᵽa yire waᵽariabeyurã nime”, Tuᵽarãte mijareka ãñurã mija ime mae. \p \v 12 Ikuᵽaka ĩ'rãrimarã mija watoᵽekareka imarãre ãñu: “Maekaka Jesúre yi'yurã imarĩ, ritaja yija yaᵽaika uᵽakaja baajĩrã yija ime”, narĩkoᵽeyu. I'suᵽaka simako'omakaja “Ritaja mabaariyaᵽarijayuareka ĩ'rãriba'ikaka jiamarĩa imarijayua sime maro'si. Suᵽabatirã ĩ'rãriba'i mabaarijayua, marãkã'ã baatirã maja'atawãrũberijĩka sime maro'si. Suᵽa imarĩ i'suᵽaka mabaaberjĩñu”, ñañu. \v 13 Ĩ'rãrimarã ikuᵽaka ãñurã: “Ba'arika maba'aika ña'rĩjãirũkiaro'si sime ñe'mea. I'suᵽakaja mamarĩrãja Tuᵽarãte ᵽo'ijiatikarã maime. I'suᵽaka imarã imarĩ, imajiᵽarũkimarĩa sime mañe'mea, ba'arikaoka”, narĩkoᵽeyu.\f + \fr 6:13 \ft Había una creencia o pensamiento que a Dios no le importa lo que uno hace con el cuerpo. Por pensar así, tener relaciones sexuales con cualquiera cuando uno tenía el deseo es lo mismo que comer cuando uno tiene hambre.\f* Kẽsia mare baamaka, ba'arijayurã maimako'omakaja rõmitika ĩmirĩjaka ba'iaja wã'imañua baarika mare jitoika naka baarimajamarĩrã maime. Cristore yaᵽaika uᵽakaja baairã maimaokaro'si Tuᵽarãte mare ᵽo'ijiaeka. Kirirã imarĩ, maᵽo'iaᵽi i'suᵽaka baarũkirã maime. \v 14 Tuᵽarãte kirikaᵽi maiᵽamaki Jesucristore õñia kijariᵽe'rirũjeka uᵽakajaoka mare kibaarãñu. \p \v 15 I'suᵽaka imarã imarĩ, Jesúᵽo'iakakaja sime maᵽo'ia Tuᵽarãte ĩamaka. I'suᵽaka ima õñurã mija ime. ¿I'suᵽaka imariᵽotojo rõmitika ĩmirĩjaka wã'imañua niñerũᵽi waᵽaĩjitirã, mija yaᵽaika uᵽaka koka mija baaika jia sime bai? \v 16 Ikuᵽaka mijare ãrĩrika ñarĩko'o, ĩ'rĩka uᵽakaja imarã nime Tuᵽarãte ĩamaka. Ika ñañua õrĩwãrũekaja mija imabe. Tuᵽarã majaroᵽũñurã o'oeka ikuᵽaka bojaika: “Rõmiki kirũmuᵽitiyika ĩ'rĩka uᵽakaja imarã”, ãrĩwa'ri sabojayu. \v 17 Rõmika imarikakaka sabojaika uᵽakaja, Cristorirã maima simamaka kika ĩ'rĩka uᵽakaja ᵽuᵽairã maime Tuᵽarãte ĩamaka. \p \v 18 I'suᵽaka mare kĩaika simamaka, ba'iaja baabekaja maimaye'e. I'suᵽaka baairã ᵽuri, aᵽerãka ba'iaja wã'imarĩwa'ri ĩ'rĩka ᵽo'i uᵽakaja naka imarã. Suᵽa imarĩ naᵽo'ia nabitatayu. Aᵽea ba'iaja baarika uᵽakamarĩa sime rõmitika ĩmirĩjaka ba'iaja wã'imañuaka baarika. \v 19 Esᵽíritu Santore mare ña'ajããiki kime Tuᵽarã. I'suᵽaka mare kiña'rĩjãika ᵽoto maᵽo'iaja kiwi'iuᵽaka ima kiro'si. ¿Samija õrĩkoᵽeyu bai je'e? I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãrika sime maᵽo'ia, maro'sitakajamarĩa. \v 20 Mija ĩabe. Kirirã maimaerã Jesúre reyaĩjiekaᵽi ãrĩwa'ri kirirã Tuᵽarãte mare imarũjeka. I'suᵽaka simamaka, maimarijayuareka kiyaᵽaika uᵽaka oyiaja baabaraka jiyiᵽuᵽaka kire mija õᵽe. \c 7 \s1 Rõmie'erika \p \v 1 Õrĩrika yaᵽawa'ri ᵽaᵽeraᵽi yire mija jaiᵽũãika mijare yibojaerã baayu mae. “Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja imawa'ri kirũmuka baabekaja kimajĩka ¿yaje jia simajĩñu ruku?”, ãᵽaraka yire mija jẽrĩaᵽũaika. \v 2 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka mijare yibojaerã baayu mae: Torã rĩkimarãja ba'iaja baabaraka mija ima simamaka, rõmie'ekaki imaki ᵽuri dakoa okamirãmarĩaja kirũmuka imarimaji kime. I'suᵽakajaoka sime rõmoro'si. \v 3 Rõmika imakiro'si koyaᵽaika uᵽakaja kiyi'ririjarirãkareka jia simarãñu. I'suᵽakajaoka koimarãñu kirũmu koro'si. \v 4 I'suᵽaka simamaka “Yiᵽuᵽajoaika uᵽakaja yibaaye'e”, kotĩmite kõrĩberijĩñu. I'suᵽakajaoka sime ĩmirĩjiro'si. \v 5 Suᵽa imarĩ tĩmiaiko tĩmite baarika yaᵽamaka “Jẽno'o, baabekaja imarimajaja maimaye'e”, mija ãrĩrijayua mija ja'atabe. I'suᵽakajaoka sime ĩmirĩji rõmika imakiro'si. “Tuᵽarãka jaiokaro'sitakaja mako'aᵽiribu'arijayua maja'ataerã ruᵽu”, ãrĩwa'ri ĩ'ᵽarã wã'tarãja sanayi'ribu'ajĩkareka jia sime. Sabe'erõ'õᵽi ᵽuri nima uᵽakaja nimarijarijĩñu, Satanáre yaᵽaika uᵽaka ba'iaja aᵽerãka mija baawã'imarĩbu'aa'si ãrĩwa'ri. \p \v 6 Mija ko'aᵽiribu'arijayua ja'atarũkimarĩa mijaro'si simako'omakaja, Tuᵽarãka jairã baaeka kũᵽajĩ ja'atatirã i'suᵽaka mija imatarijarijĩñu mija yaᵽajĩkareka. “I'suᵽaka oyiaja mija baarijaᵽe”, ãrĩwa'ri mijare jã'merimajimarĩka ñime. \v 7 Rõmimarĩkaja ñimako'omakaja jo'ribekaja ñima uᵽaka oyiaja ritaja ᵽo'imajare imarikareka jia simajããeka yireka ᵽuri. I'suᵽaka simakoᵽeko'omakaja ĩ'rĩka ta'iarãja imabeyurã maime. I'suᵽaka maima simamaka marakakaja maimarũkia Tuᵽarãte mare ja'ataeka. Suᵽabatirã rõmikirãja, rõmimarĩkajaoka jia maimaokaro'si mare kijeyobaayu. \s1 Rõmijã natĩmirãre reyataᵽaekamarã, ĩmirĩja narõmia reyataᵽaekarãka Ᵽablote jaika \p \v 8 Mae rõmijã natĩmirãre reyataᵽaekamarã, ĩmirĩja narõmia reyataᵽaekarãre ikuᵽaka ñañu: “Rõmimarĩa maekaka ñima uᵽaka, ĩmirĩja rõmimarĩa imarã, i'suᵽakajaoka rõmijã tĩmiamarĩa imarã mija imarijarijĩka jia sime. \v 9 I'suᵽaka simako'omakaja rakajeᵽããwãrũbeyurã ᵽuri ne'ebu'ajĩka marã imabeyua, dako okamirãmarĩaja nimarijayaokaro'si.” \s1 “Tĩmiairã, rõmikirãkaoka, mija ja'atabu'a'si”, Ᵽablote ãrĩka \p \v 10 Mae “Ikuᵽaka Maiᵽamakire jã'meka”, ãrĩwa'ri tĩmiakirãre, rõmikirãreoka yibojaerã baayu ate: Tĩmiakirã imarã mija ja'atabu'a'si. Ñoñu uᵽakaja yiᵽuᵽajoaikaᵽimarĩa ikuᵽaka mijare yibojayu, i'suᵽakaja Maiᵽamakire jã'meka simamaka. \v 11 Ĩ'rãko kotĩmite ja'atatirã aᵽika ĩmirĩjika tĩmiaririka imabeyua. Aᵽikaka tĩmiaribekaja kotĩmi imatikakikaja jia imaᵽe'rirã kika oka kojiejĩka jia sime. I'suᵽakajaoka sime ĩmirĩjiro'si. \s1 Jesúre yi'yurã kire yi'ribeyurãka e'ebu'arikakaka “Ikuᵽaka sime”, Ᵽablote ãrĩka \p \v 12 Mae ate Jesúre yi'yuka kire yi'ribeyukoka ne'ebu'aekakaka mijare yibojaerã baayu. Maiᵽamakire bojaekamarĩa sime ika. Yiᵽuᵽajoaika uᵽakaja ikuᵽaka mijare yibojayu: Ikuᵽaka simarijayu ĩ'rãrimarãro'si: Jesúre yi'ribeyurã oyiaja imabu'atirã, be'erõ'õᵽi ᵽuri ĩ'rĩka kire yi'yuka. I'suᵽaka imariᵽotojo mija rõmia mijare ja'atarika yaᵽabesarãka nare mija ja'ata'si. \v 13 I'suᵽakajaoka sime rõmijã Jesúre yi'ribeyurãka tĩmiarikarãro'si. Jesúre yi'ribeyurã imariᵽotojo mijaka nimariyaᵽamaka nare mija ja'ata'si. \v 14 Mija tĩmiarã Jesucristore yi'ribeyurã nimako'omakaja, ĩ'ᵽarã imariᵽotojo ĩ'rĩka uᵽakaja mija ime Tuᵽarãte ĩamaka, kirirã uᵽaka mijare kĩarĩrĩrijayu. I'suᵽakajaoka ĩmirĩja Jesúre yi'yurãro'si sime. I'suᵽakamarĩa simarikareka, kirirãmarĩrã mija makarãte imajããeka Tuᵽarãte ĩamaka. Kirirã uᵽaka mijare kĩamaka ᵽuri jiaᵽi mija makarãte kĩarĩrĩrijayu. \v 15 Jesúre yi'yuka rũmu Jesúre yi'ribeyuko imarĩ, kire koja'atariyaᵽajĩka, koyaᵽayu uᵽakaja ko'rijĩka marã imabeyua. I'suᵽakajaoka ĩmirĩji Jesúre yi'ribeyuka kirũmu Jesúre yi'yukote kija'atariyaᵽamaka kiyaᵽayu uᵽakaja kibaajĩñu. I'suᵽaka nayaᵽayu uᵽakaja “Na'riᵽarũ”, ñañua simako'omakaja ja'atabu'abekaja mija imajĩkareka jiibaji simajĩñu. I'suᵽakaja ᵽo'imajaka okamirãmarĩaja maimarika Tuᵽarãte yaᵽayu. \v 16 “Jia natĩmiarãka imawa'ri Jesucristore nayi'rirãñu je'e naro'sioka aᵽeyari”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka rõmijãro'si ñañu. I'suᵽakajaoka sime ĩmirĩjaro'si. \p \v 17 Rakakaja maimaokaro'si Tuᵽarãte mare ja'ataeka. Suᵽa imarĩ mare kiwã'maeka ᵽoto maimara'aeka uᵽakaja maimarijarijĩkareka jia sime. Jesúre yi'yurãte rẽñurõ'õrã yeyaika rakakaja iroka nare yibojarijayu. \v 18 Ĩ'rãrimarã Jesúre nayi'rirã baaeka ruᵽubajirã judíotatarã imarĩ, circuncisión baatikarã imarã. “Mae Jesúre yi'yuka imarĩ circuncisión kurare yire baakoᵽeka yo'arãñu”, ãrĩrika imabeyua. Ĩ'rãrimarã Jesúre nayi'rirã baaeka ruᵽubajirã judíorãkamarĩrã imarĩ, circuncisión baaberikarã imarã. “Jesúre yi'riwa'ri circuncisión yibaaerã judíotatakaki jayaokaro'si”, ãrĩrika imabeyua. \v 19 Circuncisión baaekarã, circuncisión baaberikarã maimajĩkaoka marã imabeyua. Tuᵽarãte mare jã'meika uᵽakaja baarika sime imatiyaika. \v 20 Suᵽa imarĩ Tuᵽarãte mare wã'maeka ᵽoto maimara'aeka uᵽaka maimarijariye'e. \v 21 Mia, Jesúre yi'yurã imariᵽotojo aᵽerãte ba'irabeĩjibaraka “Ba'itaka naᵽoyarã yija ime”, mija ãrĩa'si. I'suᵽaka simako'omakaja mijare naja'atarãkareka ᵽuri wãjiaja mija ᵽoᵽe. \v 22 Ikuᵽaka sime: Aᵽerãro'si ba'irabeĩjirimaja\f + \fr 7:22 \ft Esclavos\f* mija imakoᵽejĩka marã imabeyua. Jesúre yi'yurã mija jarirũki ruᵽubaji ba'iaja baariroka yi'yurã mija imaeka. Maekaka ᵽuri Jesúrirã mija imamaka, i'suᵽaka mija imakoᵽeka kija'ataekarã mija ime kiyaᵽaika uᵽaka baaokaro'si. I'suᵽakajaoka aᵽerãte ba'irabeĩjirimajamarĩrãoka, kire yi'yaokaro'si mijare kiwãmamaka ᵽuri kiro'si ba'irabeĩjirimaja uᵽaka mija ime mae. \v 23 Ba'iaja Jesúre jũaeka waᵽa kirirã maimaerã Tuᵽarãte mare wã'maeka. Suᵽa imarĩ Tuᵽarã ĩ'rĩkaja kime Maiᵽamaki imatiyaiki. I'suᵽaka simamaka, “Jia Tuᵽarãka mija imarijitoye'e yija ãñu uᵽakaja mija imabe”, ãñurãte mija yi'ria'si. \v 24 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Tuᵽarãte mare wã'maeka ᵽoto maimaeka uᵽakaja maimamirĩrĩkawa'rijĩkareka jia sime. I'suᵽaka maimamaka jĩjimaka Tuᵽarãte maka imarijarirãñu. \p \v 25 Mae ᵽaᵽeraᵽi yire mija jẽrĩaᵽũaraᵽakakaka mijare yibojaerã baayu ate. “Ikuᵽaka tĩmiamarĩrãre, rõmimarĩrãteoka Maiᵽamakire nare jã'meyu”, ãrĩwãrũbeyuka yi'i. I'suᵽaka simako'omakaja Jesúre yire jeyobaarijayuaᵽi yiᵽuᵽajoaikakaka wãjiroka mijare yibojaerã baayu. Suᵽa imarĩ yire mija ã'mitiriᵽẽarika yiyaᵽayu. \v 26 “Cristore mija yi'yuaᵽi ãrĩwa'ri ba'itakaja jiamarĩaᵽi mijare nabaata'arijayua simamaka rõmimarĩa mija ima uᵽakaja mija imarijarijĩkareka jia sime”, ñarĩᵽuᵽajoayu. \v 27 “Rõmie'etika imarã, mija rõmia mija ja'ata'si. Rõmimarĩa imarã rõmie'erika ᵽakataᵽekaja mija imabe”, mijare ñañu. \v 28 I'suᵽaka ñañua simako'omakaja ĩ'rĩka ĩmirĩji rõmie'erika yaᵽajĩkite rõmie'ejĩka marã imabeyua. I'suᵽakajaoka tĩmiaririyaᵽaiko, ba'iaja baawa'rimarĩa kotĩmiarirãñu. Ka'wisika jũarijayurã maime maekaka. I'suᵽaka simamaka rõmika jaritikarã, tĩmiaika jaritikarãro'si ka'wisibaji simarãñu. I'suᵽaka mijaro'si sima'si ãrĩwa'ri “Rõmimarĩaja mija imarijarijĩkareka jia sime”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka mijare yibojayu. \p \v 29 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. “No'ojĩrãmarĩaja sajariwa'yu õ'õrã maima ᵽurirũkia. Suᵽa imarĩ aᵽeakaka ᵽuᵽajoatiyabekaja Cristorika maba'iraberijariye'e”, ãrĩwa'ri ikuᵽaka mijare yibojayu: Rõmika imarã rõmimarĩrã uᵽakaja kirika mija ba'iraberijaᵽe. \v 30 Ba'iaja ᵽuᵽayurã, ba'iaja mija ᵽuᵽayu takaja ᵽuᵽajoabekaja mija imabe. Jĩjimaka imarãoka, jĩjimaka imarikatakaja mija ᵽuᵽaribekaja mija imabe. I'suᵽakajaoka waruaka rĩkimaka waᵽaĩjirijayurã, sarekaja ᵽuᵽaribekaja mija imabe, “Õ'õrã ñoaka õñia imarũkimarĩrã maime”, ãrĩᵽuᵽajoawãrũirã imarĩ. \v 31 “Maekaka ritaja mabaarijayua, ritaja ima maikaoka imajiᵽarũkimarĩa sime”, ãñurã imarĩ, sareka ᵽuᵽajoatiyabekaja maimaye'e. \p \v 32 Ba'iaja mija ᵽuᵽaririka yiyaᵽabeyu. Maiᵽamakirika ba'irabeiki ᵽuri rõmimarĩka imarĩ, Jesúre yaᵽaikakaka takaja ᵽuᵽayuka. \v 33 Rõmika imaki ᵽuri kirũmure jia jĩjimaka kika imaerã jia koka imarikakaka ᵽuᵽajoarijayuka. \v 34 Ĩakõrĩ je'e, ikuᵽaka sime kiro'si: Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka, suᵽabatirã kirũmure yaᵽaika uᵽakajaoka ᵽuᵽajoarijayuka kime. I'suᵽakajaoka sime rõmijãro'si. Tĩmiamarĩrã maiᵽamaki Jesucristorika ba'iraberika ᵽuᵽajoairã, “Ritaja kiro'si yija baarijayua ĩatirã jĩjimaka Cristore imarũ”, ãrĩrika ᵽuᵽajoarijayurã. Tĩmiairã ᵽuri natĩmiarãte jia jĩjimaka imaerã nimarũkiakakaoka ᵽuᵽajoarijayurã. \p \v 35 “Mija tĩmiaria'si, i'suᵽakajaoka mija rõmie'ea'si”, mijare ãrĩbeyuki yi'i. Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja jia mija imarika yaᵽawa'ri i'suᵽaka mijare ñañu, aᵽerõ'õrã mija ᵽuᵽajoakoreka. \p \v 36 Bikijarãja kirũmuro'si kijaiᵽããtikakote ĩ'rĩkate e'ebeyua simamaka, “Koᵽakaja ᵽakiako kojayu mae, kore ye'eᵽaye'e”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri kore ke'ejĩka marã imabeyua. \v 37 Aᵽika ᵽuri kiᵽuᵽaka kire ãñu uᵽakaja rõmimarĩaja kimajĩka marã imabeyua. Maki jãjiaᵽi kire jã'meberijĩki imarĩ, kiyaᵽaika uᵽakaja jo'ribekaja kimarũ ãrĩwa'ri. Suᵽabatirãoka rõmimarĩaja imarika rakajeᵽããwãrũtirã i'suᵽaka kimajĩka jia sime. \v 38 I'suᵽaka simamaka kirũmuro'si imatikakore e'eiki ᵽuri jia baaiki. I'suᵽaka simako'omakaja rõmimarĩaja imarika ᵽuᵽajoaiki imaki satẽrĩwa'ribaji jia ᵽuᵽajoaiki. \p \v 39 Tĩmiaika jaritikako kotĩmite õñia imañujukã'ãja aᵽikaka imaberijĩko. Kotĩmite reyajĩka be'erõ'õᵽi ᵽuri, aᵽika Jesúre yi'yukakajaoka kotĩmiarijĩkareka jia sime. \v 40 I'suᵽaka simako'omakaja aᵽikate tĩmiaririka ᵽuᵽajoabekaja koimajĩka jiibaji koimajĩñu yireka. Yi'ioka Esᵽíritu Santore yire jeyobaaikaᵽi i'suᵽaka ãrĩrijiyuka. \c 8 \s1 Aᵽerãte jia imarũkia ᵽuᵽajoabekaja, “Dakoa jãjibaarika imabeyua yijaro'si”, ãᵽaraka ba'iaja aᵽerãte mija baarũjea'si \p \v 1 Waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeewa'ri wa'iro'si ri'ia sawãjitãji ji'aika uᵽaka naᵽããrijayuakaka ᵽaᵽeraᵽi yire mija jẽrĩaᵽũaraᵽaka mijare yibojaerã baayu mae. “Waᵽuju naᵽuᵽajoaika uᵽakaja nabaaeka sime”, ãrĩwãrũirã maime. I'suᵽaka simako'omakaja “Aᵽerãte tẽrĩwa'ribaji õñurã yija ᵽuri”, ãrĩkoᵽeirã mija ime. I'suᵽaka ᵽuᵽajoabekaja, jia wayuĩabu'abaraka majeyobaabu'arijariye'e. \v 2 “Jia dakoa jariwa'ririmarĩaja õrĩᵽũairã jaritikarã yija ime”, ãᵽaraka waᵽuju jaiirã jia õrĩᵽũabeyurã imarã ruᵽu. \v 3 Aᵽerã ᵽuri, jĩjimakaᵽi Tuᵽarãte noñua imarĩ, “Yirirã nime”, kẽñurã nime. \p \v 4 “Waᵽuju imaja jẽrãka jiyiᵽuᵽayeebaraka wa'iro'si ri'ia naji'aekakaka maba'ajĩka”, mija ãñuakaka mijare yibojaerã baayu mae. “Waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽaka noñua õñimarĩa sime. Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imaki imatiyaiki”, ãrĩwãrũirã maime. \v 5 Waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽayeerimaja ᵽuri “Wejeᵽemarã õika, ka'iarã ima oka majiyiᵽuᵽayeerũkia sime”, narĩᵽuᵽajoakoᵽeyu. Rita nañu, rĩkimakaja sime waᵽuju imaja najiyiᵽuᵽayeekoᵽeika. \v 6 I'suᵽaka naᵽuᵽajoaika simako'omakaja, “Maᵽaki Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imaki majiyiᵽuᵽayeetiyarũkika. Ritaja ᵽo'ijiaekaki imarĩ, kiyaᵽaika uᵽakaja mabaaerã mare kiᵽo'ijiaeka. I'suᵽaka simamaka Jesucristo ĩ'rĩkaja kime Maiᵽamaki. Ikiᵽi ãrĩwa'ri ritaja jia wejea Tuᵽarãte baaeka. Suᵽabatirã ikiᵽi ãrĩwa'ri õñia imajiᵽarika maro'si ima”, ãrĩᵽuᵽajoairã maime. \p \v 7 I'suᵽaka maᵽuᵽajoako'omakaja aᵽerimarã Jesúre yi'yurã imariᵽotojo jia sakaka õrĩwaᵽu'abeyukajirã. Jesúre yi'yurã nimaerã baaeka ruᵽubajirã waᵽuju imaja jẽrãka najiyiᵽuᵽayeeka. “Ᵽo'imaja baarirata sime”, ãrĩwãrũbeyurã nime ruᵽu. Suᵽa imarĩ tuᵽarãreka je'awa'ri “Ba'arika naᵽããkoᵽeka mirãka yija ba'aika sajiyiᵽuᵽayeewa'ri yija baayu”, narĩᵽuᵽajoayu. I'suᵽaka ᵽuᵽajoawa'ri sanaba'akoᵽeika “Kire yi'ririja'ataiki uᵽaka yibaayu Tuᵽarãte ĩamaka”, ãñurã najayu. \v 8 I'suᵽaka simako'omakaja ba'irĩjia maba'aika, maba'abeyuaoka imatiyabeyua sime Tuᵽarãro'si. “Samaba'abesarãkareka Tuᵽarãte mare wayuĩarãñu”, ãrĩrika ᵽuri imabeyua. I'suᵽakajaoka “Samaba'arãkareka jĩjimaka Tuᵽarãte maka imarãñu je'e”, ãñaokaro'simarĩaoka sime. \v 9 “Dakoa mare jãjibaabeyua”, ãñurã mija imako'omakaja mija yaᵽaika uᵽakaja imarika mija rakajebe. I'suᵽaka mija imamaka jia Tuᵽarãte yi'riwaᵽu'abeyukajirãte ĩajĩkareka, mija ima uᵽakaja nabaajĩñu je'e. “Tuᵽarãreka jia sime, jiamarĩa sime je'e”, ãrĩwãrũbeyurã nimamaka ba'iaja nare mija baaruᵽutaika. \v 10 Ikuᵽaka sime: Jia õrĩwãrũirã imawa'ri “Waᵽuju imaja jẽrãkaro'siji ri'ia naᵽããkoᵽeka mirãka samaba'aye'e”, ãrĩwa'ri ba'arĩ sajiyiᵽuᵽayeeriwi'iarã mija kãkayu. I'suᵽaka samija ba'amaka ĩawa'ri, “Naba'aika uᵽakaja sayiba'arãñu yiro'sioka”, jia Tuᵽarãte yi'riwaᵽu'abeyukajikate ãrĩrãñu kiro'si. \v 11 I'suᵽaka simamaka “Waᵽuju imajaro'si ri'ia naᵽããkoᵽeka mirãka maba'ajĩka marã imabeyua”, ãrĩwa'ri, mija ba'amaka ĩatirã, jia Tuᵽarãte yi'riwaᵽu'abeyukajikate saba'awa'ri ba'iaja kibaaᵽe'ayu ate. “Jia õrĩwãrũirã yija”, ãñurã imariᵽotojo mija jeyomakiro'si ba'iaja kibaaika waᵽa Cristore reyaĩjika simako'omakaja ba'iaja kire mija baaruᵽatayu. I'suᵽaka baawa'ri Cristore kiyi'rikoᵽeika ja'atatirã mamarĩ kimaeka mijirãja kijayua ba'itakaja sime. \v 12 I'suᵽaka baawa'ri ba'iaja Jesucristore yi'yurãte mija baaruᵽutayu. “I'suᵽaka yija baamaka, ba'iaja yijaro'si simarãñu”, ãrĩwãrũriᵽotojo, i'suᵽaka mija baaika ĩatirã i'suᵽakajaoka aᵽerãte baayu. I'suᵽaka mija baaika naro'si takajamarĩa ba'iaja ima. “Yirirãte ba'iaja nabaaika simamaka, i'suᵽakajaoka yire nabaayu”, mijareka Cristore ãrĩᵽuᵽajoayu. \v 13 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka mijare ñañu: “Ritaja yibaajĩka ĩaji'atirã yibaaika uᵽakaja baawa'ri ba'iaja aᵽikate jũaa'si ãrĩwa'ri i'suᵽaka yibaaberijĩñu.” \c 9 \s1 “Aᵽóstolmarĩka Ᵽablote ime”, ãrĩkarãte “Ikuᵽaka sime”, Ᵽablote ãrĩka \p \v 1 Ritaja Tuᵽarãte mare jãjibaabeyua yibaajĩkareka, marã imabeyua. ¿Aᵽóstolmarĩka ñime bai je'e? ¿I'suᵽakajaoka maiᵽamaki Jesúre ĩaeka mirãmarĩka ñime bai je'e? I'suᵽakajaoka aᵽea, “Ᵽablote wãrõmaka ã'mitiritirã Jesúre mayi'riũ'muraᵽe”, ¿mija ãrĩbeyu bai?\f + \fr 9:1 \ft Pablo está afirmando que él es apóstol. Algunos en Corinto, por alegar que Pablo no era un aᵽóstol, no prestaron atención a sus instrucciones y enseñanzas.\f* \v 2 “Aᵽóstolmarĩka Ᵽablote ime”, aᵽerãte ãrĩko'omakaja mijareka ᵽuri i'suᵽaka ᵽuᵽajoarika imabeyua je'e. Yiwãrõraᵽaka ã'mitiritirã Jesúre mija yi'raᵽaka simamaka, “Cristo ᵽũatarimaki kime Ᵽablo”, ãñurã mija ᵽuri. \p \v 3-4 Ᵽo'imajare yire kẽrãjaimaka ã'mitiritirã ikuᵽaka nare yiyi'yu: Aᵽóstolrãka yija imakaka mija ᵽuᵽajoabe. Mijare wãrõrimaja yija imamaka, yijare mija ji'aika, okoa yijare mija sĩaika e'etoririmaja yija ima mija õñu. \v 5-6 Mia, aᵽóstolrãka, Ᵽedro, Jesús be'erõ'õkarã narõmiaᵽitiyika Jesúre yi'yurãte turirijayu ᵽoto nare jeyobaarũkirã. Suᵽa imarĩ ritaja nare mija jeyobaaika uᵽakajaoka mija baarũkirã yija ime. Aᵽóstolrãka imarĩ, mijare yija wãrõko'omakaja ¿yijare ruku mija jeyobaaberijĩñu bai je'e? I'suᵽaka simako'omakaja, Bernabéka ba'irabetirã yija yaᵽaika yija tõᵽorijayu. \v 7 Mija õᵽe. Waᵽa tõᵽoirã nime surararãka. I'suᵽakajaoka, iyaka õteiki sarikayu ᵽoto ¿kãkaerãmarĩa sakiõteyu bai je'e? Aᵽea mia: Oveja ĩarĩrĩrimaji sũᵽeokoa kibikerijayu ᵽoto ¿sukuberijĩki bai je'e mijareka? \v 8-9 I'suᵽakamarĩa sime, maba'irabeikaᵽi ãrĩwa'ri sawaᵽa matõᵽoyu. Yija takajamarĩa imarã i'suᵽaka ãñurã. Tuᵽarãrika bojariroka o'oeka ᵽũñurãoka i'suᵽakaja sabojayu. Tuᵽarã ikuᵽaka Moisés imaekakite kio'orũjeka: “Trigo yaᵽea wa'ibikirãwẽkoa rĩ'kati'baaruirãka ‘Sakaka kũᵽajĩ kiba'arũ’, ãrĩwa'ri kiõmea mija ᵽi'ᵽea'si”, ãrĩwa'ri sabojayu Tuᵽarã oka ᵽũñurã. “Wa'ibikirãwẽko takaja jia kimarũ”, ãrĩwa'rimarĩa i'suᵽaka Tuᵽarãte bojaeka.\fig |src="HK00096b.tif" size="span" ref="1 Corintios 9.9" \fig* \v 10 Ᵽo'imajaro'si ᵽariji ᵽuᵽajoawa'ri i'suᵽaka Tuᵽarãte bojaeka. Ã'mitirikõrĩ je'e: Rioa ba'iraberimaja, suᵽabatirã trigo yaᵽea ka'rerimajaoka “Sakaka kũᵽajĩ yitõᵽoye'e yiro'sioka”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri sanaba'irabeyu. \v 11 Suᵽa imarĩ Tuᵽarãrika mijare wãrõũ'muraᵽarã imarĩ, “Mare najeyobaarũ”, mijareka yija ãrĩᵽuᵽajoaika, ¿jiamarĩa sime bai je'e? \v 12 Aᵽerã Jesucristorika wãrõrimajare “Mare wãrõrimaja nimarũ”, ãrĩwa'ri “Nare majeyobaaerã”, ãrĩᵽuᵽajoairã mija ime. I'suᵽaka mija ᵽuᵽajoaika simamaka, “Mamarĩtaka mare wãrõũ'muraᵽarã nime Ᵽablorãka. Suᵽa simamaka nare majeyobaatiyaye'e”, aᵽerãte tẽrĩwa'ribaji yijareka mija ãrĩᵽuᵽajoatiyarũkirã yija ime. I'suᵽaka simamaka “Yijare mija jeyobaabe”, mijare yija ãrĩjĩka, jia simakoᵽeyu. \p I'suᵽaka simako'omakaja, mijare yija jẽñeberaᵽe. “Niñerũ tõᵽoerã Ᵽablorãkare Jesúrika bojariroka wãrõyu”, ᵽo'imajare ãrĩᵽuᵽajoarikareka yija wãrõika na'mitiriᵽẽaberijããeka. Suᵽa imarĩ rĩkimakaja yija yaᵽaika imako'omakaja sarakajeᵽããwa'ri mijare yija jẽñeberaᵽe. \v 13 Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã wa'iro'sia ᵽo'imajare kiro'si tarijayu. Sajããtirã kiro'si najoeĩjirijayuakakaja torã ba'iraberimajare ba'arijayua jia õñurã mija ime. Bikijarãja “Yire najoeĩjirãkakaka naba'arãñu”, Tuᵽarãte ãrĩtika. \v 14 I'suᵽakaja sime Jesúrika bojariroka wãrõrimajaro'si. Maiᵽamaki Jesúre ãrĩka “Nawãrõeka waᵽa koᵽakaja nare jeyobaarũkirã nime naka wãrũekarã.” \v 15 “Tuᵽarã ᵽũatairãre majeyobaaye'e”, ãrĩka simako'omakaja ĩ'rãkurioka mijare yijẽñeberaᵽe. Yiwãrõriwaᵽa mijare jẽñebeyuka imarĩ, kẽsia yijĩrĩkoᵽejĩka marã imabeyua yiro'si. Ikuᵽaka mijaro'si yo'oika “Yire mija ĩjibe”, ãrĩwa'rimarĩa sayo'oyu. “Waᵽamarĩaja Jesúrika bojariroka yibojataᵽarijayu”, ãrĩwa'ri jĩjimaka ñime. \p \v 16 I'suᵽaka ᵽuᵽajoaiki imariᵽotojo Jesúrika bojariroka ᵽo'imajare wãrõiki imarĩ, “Jiitaki ñime”, ñarĩᵽuᵽajoabeyu. Kirika yibojataᵽaerã Jesucristore ᵽũatariki imarĩ, yire kijã'meka uᵽakaja baarijarirũkika ñime. Ᵽo'imajare kirika yiwãrõberirikareka yire kijã'meka uᵽaka baabeyuka ñimajĩñu. \v 17 Ñoñu uᵽakaja ᵽuᵽajoatirã yiwãrõrikareka ᵽuri, “Sawaᵽa yire nijirũ”, ñarĩjããeka. I'suᵽakamarĩa sime. Cristore yire jã'meka uᵽakaja baaiki imarĩ, aᵽerãte yiwãrõrijayu. Suᵽa imarĩ yire najeyobaamaka, suᵽabatirã najeyobaaberikoᵽemakaoka nare yiwãrõrijarirãñu. \v 18 Ikuᵽaka sime yiro'si: Sawaᵽa tõᵽorikoᵽakaja, “Kire ã'mitiriᵽẽairãre Tuᵽarãte tããrũ”, ãᵽaraka yiwãrõyu. Suᵽa imarĩ mijare yiwãrõika waᵽa yiwaᵽajẽñejĩka simako'omakaja mijare yiwaᵽajẽñeberaᵽe. I'suᵽaka baaiki imarĩ, jĩjimaka ñime. \p \v 19 Suᵽa imarĩ yire nawaᵽaĩjibeyua simamaka marãkã'ã baatirã ᵽo'imajare yire jã'mewãrũbeyu. I'suᵽaka simako'omakaja jia ᵽuᵽaiki imarĩ, “Rĩkimabaji ᵽo'imaja Jesucristore na'mitiriᵽẽarijarirũ”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka yibaayu. \v 20 Mija ĩabe: Judíotatarãka ñima ᵽoto, nima uᵽakaja ñimarijayu. I'suᵽaka ñimamaka “Jesúrika bojariroka nare yibojarãka ᵽoto yire ã'mitiriᵽe'yorimarĩaja, sanayi'rirũ”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka ñimarijayu. I'suᵽakajaoka Moisés imaekakite jã'meka yi'yurãka ñima ᵽoto nuᵽakaja ñimarijayu. I'siakaka yi'riberirũkika imariᵽotojo Jesúre na'mitiriᵽẽarika yaᵽawa'ri, i'suᵽaka yibaayu. \v 21 Judíotatamarĩrã imarĩ Moisére jã'meka õrĩbeyurãte Jesúrika bojariroka yibojarijayu. Naka ñima nuᵽakaja baariᵽotojo, Tuᵽarãte ĩamaka ba'ia baabekaja, Jesucristore yaᵽaika uᵽakaja yibaarijayu “Jia Jesucristore nayi'rirũ”, ãrĩwa'ri. \v 22 Jia Tuᵽarãrika õrĩwaᵽu'aberiwa'ri “Iroka takaᵽi imawa'ri jia kika maimajĩñu je'e”, ãñurãka ñima ᵽoto, nuᵽakaja ñimarijayu. Ritaja najãjibaaikakaka niaika wãjitãji baabeyuka yi'i. Jia naka ñimamaka, yiwãrõika ã'mitiritirã “Jiibaji Jesucristore na'mitiriᵽẽarũ”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka naka ñimarijayu. Ᵽo'imaja aᵽetatarãka ñima ᵽoto nuᵽakaja ñimarijayu. I'suᵽaka yibaarijayu “Kire ã'mitiriᵽẽairãte Jesúre tããrãñu”, ãrĩwa'ri yiwãrõika ã'mitiritirã ĩ'rãrimarãre kire yi'yaokaro'si. \v 23 “Kire ã'mitiriᵽẽairãte Jesúre tããrãñu”, ãñuakaka ᵽo'imajare ã'mitiriᵽataokaro'si i'siakaka yiba'irabeyu. “Naᵽitiyika yijare jia Tuᵽarãte baarũ”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka yibaarijayu. \p \v 24 “Tuᵽarã ᵽõ'irã jía yija tõᵽorãñu”, ãrĩwa'ri kiyaᵽaika uᵽakaja baabaraka mija imarijaᵽe. Ã'mitirikõrĩ je'e. Rĩrĩrika ᵽo'imajare koyu ᵽoto, rĩkimarãja nime rĩrĩrimaja. Nakaki ĩ'rĩkaja imaki tẽrĩrũkika. Iki imaki jãjia rĩrĩtirã aᵽerãte ruᵽubajirã eyaiki imarĩ, sawaᵽa tõᵽoiki. Mamarĩ eyaũ'muiki uᵽaka jia okajãjiaᵽi Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baabaraka mija imabe. \v 25 Narĩrĩrã baaika ruᵽu “Aᵽerãte yitẽrĩye'e”, ãrĩwa'ri ĩ'rãrĩmi uᵽakaja narĩrĩkoririjayu. Rĩrĩkoᵽaraka ka'wisitaka najũayu sawaᵽa tõᵽoerã. Suᵽa imarĩ rĩᵽaraka tẽñukate ᵽũñuakaka kĩkeka bu'ya nijiyu kiruᵽuko'arã tuaokaro'si. Ᵽũñuakaka imarĩ, ñoaka imarũkimarĩa sime. I'suᵽakamarĩa sime maro'si ᵽuri. Sawaᵽa imajiᵽarũkia mo'abaraka maimarijayu. \v 26 “Ikuᵽaka yibaarika Tuᵽarãte yaᵽayu”, ãrĩᵽuᵽajoawãrũtirã Tuᵽarãrika yiba'irabeyu. Ĩ'rĩka waᵽuju rĩrĩkoᵽeiki uᵽakamarĩa yibaayu. Aᵽea ĩakõrĩ je'e. Ĩ'rĩkaka yitutebu'ajĩka ᵽoto, waᵽuju kotorõ'õrãja tuteberijĩki yi'i. “Ikuᵽaka Tuᵽarãte yaᵽayu”, ãrĩwãrũtirã kirika yiba'irabeyu. \v 27 I'suᵽaka ñimarijayu nare yiwãrõeka be'erõ'õ i'yoa yiᵽo'ia yibaakoreka. Suᵽa imarĩ “Jia Tuᵽarãrika yiba'iraberũ”, ãrĩwa'ri ka'wisijũariᵽotojo yirakajeᵽããrijayu. Jia kirika yiba'irabeika waᵽa kiᵽõ'irã yitõᵽoye'e ãrĩwa'ri. \c 10 \s1 Bikija judíotatarãte baaeka majaroka õñurã imarĩ, nuᵽakamarĩa maimaye'e Tuᵽarãte yi'riwa'ri \p \v 1 Mija ã'mitiᵽe yija jeyomarã. Bikija judíotatarã ñekiarã imaekarã majaroka mija ye'kariria'si. Nimauᵽatiji oko ũmakakarokaᵽi\f + \fr 10:1 \ft En el desierto Dios guió a los Israelitas durante el día mediante una columna de nube. Véase Éxodo 13.21, 14.19-22\f* Tuᵽarãte nare ruᵽutawa'rika. Suᵽabatirã Egiᵽtoka'iakarãre ru'ᵽaraka Okojũaka wãmeika riaᵽakiaka ũ'ᵽuaᵽi natẽrĩwaata'yaokaro'si nare kijeyobaaeka.\fig |src="CO00851b.tif" size="span" ref="1 Corintios 10.1" \fig* \v 2 I'suᵽaka Riaᵽakiaka Okojũaka wãmeika tẽrĩwaata'riwa'ri, oko ũmakakarokaᵽi turitaᵽawa'ri Moiséte bojaeka ã'mitiriᵽẽairã najarika. Cristore yi'riwa'ri ruᵽuko'a majũjerũjeika uᵽakaja naro'si simaeka. \v 3 Suᵽabatirã ĩmiᵽi Tuᵽarãte ña'atarijarika maná nimarakamakiji naba'arijarika. \v 4 I'sia be'erõ'õ okoa nare jitomaka, ãta watoᵽekaᵽi Tuᵽarãte okoa jururũjeka sanukuokaro'si. Sukutirã, natãrĩka. Ãta watoᵽekaᵽi okoa juruika takajamarĩa nare tããeka. Kire jẽrãko'abeyurã nimako'omakaja na'yu uᵽakaja Cristore nare ĩarĩrĩka imarĩ, ikiji i'suᵽaka naro'si baaĩjikaki. Ĩakõrĩ je'e: I'sia ãta uᵽaka Cristore imaeka. \v 5 Tuᵽarã ĩ'rĩkaja kibaawãrũikaᵽi ba'arika, okoa nare kĩjika simako'omakaja rĩkimarãja Tuᵽarãte yaᵽaeka uᵽaka nabaaberika. Ba'iaja nabaarijarika simamaka, jĩjimaka Tuᵽarãte naka imaberika. Suᵽa imarĩ kire nayi'riberika ᵽi'iwa'ri ᵽo'imajamatorã nareyarijarika. \p \v 6 “I'suᵽaka yija ñekiarãre jũaeka”, ãrĩwãrũriᵽotojo nabaaeka uᵽaka baabekaja maimaye'e. \v 7 Suᵽa imarĩ waᵽuju imaja jẽrãka ĩ'rãrimarã yija ñekiarãte jiyiᵽuᵽayeeka uᵽaka mija baa'si. Ritaja nimarijarika mirãkakaka Tuᵽarã majaroᵽũñurã ikuᵽaka sabojayu: “Waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽayeebaraka, ukurũkia ukuwejabiᵽaraka, ba'abaraka nimaeka. Suᵽabatirã ba'iaja baawã'imaᵽaraka nabayatããeka”, ãrĩwa'ri sabojayu. \v 8 I'suᵽaka baawa'ri ĩmirĩja rõmijãᵽitiyika ba'iaja baawã'imaᵽaraka nimaeka. Saᵽi ãrĩwa'ri 23,000 rakamarã ĩ'rãrĩmiji nareyaᵽataeka. I'suᵽaka najũaeka õñurã imarĩ nabaaeka uᵽaka baabekaja maimaye'e. \v 9 Ika ruᵽubajirã, ba'iaja nabaarijarika simako'omakaja “Maiᵽamakite ba'iaja mare baabesarãñu”, ãrĩwa'ri ĩ'rãrimarã yija ñekiarãre baaeka uᵽaka mabaaberiye'e. I'suᵽaka ba'iaja nabaaeka ĩawa'ri ãñaka naᵽõ'irã kiᵽũataeka saᵽi ĩ'rãrimarãre jĩñaokaro'si. \v 10 Ikuᵽaka sime aᵽea ĩakõrĩ je'e: Niᵽamaki kimaerã Tuᵽarãte wã'maekakire nakẽrãjaika ĩ'rãrimarã. “Moisére kiwã'maberiri imakoᵽeraᵽe Tuᵽarã”, ãrĩwa'ri ba'iaja nabaariᵽareaja ĩ'rĩka ángel Tuᵽarãte ᵽũataeka nare kiriataokaro'si. I'suᵽaka najũaeka simamaka nabaaeka uᵽaka baabekaja mija imabe. \p \v 11 Ritaja yija ñekiarãro'si simaeka uᵽakaja o'oeka sime Tuᵽarã oka ᵽũñurã. Wejetiyia eyaerã baawa'ri i'suᵽakajaoka maro'si sime ika majaroka. I'suᵽaka najũaeka õrĩtirã, nabaaeka uᵽaka ba'iaja mabaakoreka kiriᵽũñurã o'oeka sime. \v 12 Suᵽa imarĩ “Tuᵽarãte yi'ririkakaka jia õrĩtirã imarĩ, ba'iaja mabaabeyu”, ãrĩriᵽotojo ba'iaja baarika marakajejĩñu. \v 13 Suᵽa imarĩ “Ba'iaja baarika yijare jitoika uᵽaka jũabeyurã je'e aᵽerã”, mija ãrĩᵽuᵽajoaika, ritamarĩa sime. I'suᵽakajaoka sime aᵽerãro'sioka. Mijare kẽrĩka uᵽakaja jeyobaarũkika kime Tuᵽarã. Suᵽa imarĩ “Ba'iaja baarika yijare jitoika”, ãrĩᵽuᵽajoariᵽotojo, mija ᵽuᵽaka mijare ãñu uᵽaka baabekaja mija imawãrũrijayu. Ba'iaja baarika mijare jitokoᵽerãka ᵽoto kirika Tuᵽarãte mijare ja'atarãñu. I'suᵽaka kibaamaka samija rakajeᵽããrãñu. \p \v 14 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka mijare ñañu yijeyomarã. Ba'iaja waᵽuju imaja jẽrãka ᵽo'imajare jiyiᵽuᵽaka õñua ĩaᵽẽabekaja mija imabe. \v 15 Jia õrĩᵽuᵽakirã imarĩ, “Rita Ᵽablote mare bojayu”, ãrĩᵽuᵽajoawãrũirã mija ime. \v 16 Ᵽiyia Jesúre ba'aekakaka ᵽuᵽajoabaraka maba'arãka ᵽoto, “Yiriwea sime iyaokoa”, ãᵽaraka maro'si kija'ataeka simamaka iyaokoa maᵽibaukurijayu. Suᵽa imarĩ sukuerã baaeka, “Jia mibaayu Jesús. Ba'iaja yija baaika waᵽaĩjirã yijaro'si mireyaeka”, ãñaokaro'si marẽrĩrijayu. I'suᵽaka mabaaika simamaka “Kirirã maime”, marĩrijayu. Suᵽabatirã “Yiᵽo'ia sime ᵽan”, ãrĩwa'ri maro'si sakija'ataeka simamaka, saᵽibaba'aerã baaeka, “Yaᵽua tetaekarã Jesúre maro'si reyaĩjikatatarã maime”, mañu. \v 17 Jesúrirã maima simamaka ĩ'rãtokakaja ᵽan maᵽibaba'arijayu. I'suᵽaka mabaaika simamaka, rĩkimarã imariᵽotojo Tuᵽarãka ĩ'rĩka ta'iarãja imarã maime. \p \v 18 Israel ka'iakarãre baarijayua ᵽuᵽajoaikõrĩ je'e. Wa'iro'si ri'ia Tuᵽarãte najoeĩjirijayuakakaja kũᵽajĩ naba'arijayu. I'suᵽaka ba'airã imarĩ ĩ'rĩka uᵽakaja Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeeirã nime. \v 19 I'suᵽaka simako'omakaja “Waᵽuju imaja jẽrãka ᵽo'imajare baaeka simamaka, wa'iro'si ri'itakaja sanijirijayua, imatiyabeyua sime”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka mijare ñañu. \v 20 Ikuᵽaka simatiyayu mijare yibojaika: Tuᵽarãte õrĩbeyurã waᵽuju imajaro'si ri'ia naᵽããika ᵽoto Satanárika ima jiyiᵽuᵽayeewa'ri suᵽa nabaayu. Suᵽa imarĩ i'suᵽaka baairãka jeyoaᵽaraka mija ba'aika ᵽoto Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeerikoᵽakaja, Satanárika ima jiyiᵽuᵽaka mija õñu. Suᵽa imarĩ i'suᵽaka mija baaika yiyaᵽabeyu. \v 21 Maiᵽamaki Cristore reyaekakaka ᵽuᵽajoawa'ri iyaokoa ᵽibaukubaraka, ᵽan ᵽibaba'abaraka imarijayurã maime kirirã imarĩ. I'suᵽaka imarã imarĩ, waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽayeeriwi'irã ba'arika naᵽããikakaka ba'abekaja, ukubekajaoka mija imabe Satanárika imaᵽitiyika mija jeyoarikoreka. \p \v 22 “Yirirã imariᵽotojo ba'irãka najeyoarijayu”, ãrĩwa'ri Maiᵽamakire boebarirũjebekaja maimaye'e. Kire tẽrĩwa'ribaji baawãrũbeyurã imarĩ ba'iaja mijare kibaarũkiareka tãrĩwãrũbesarãñurã mija ime.\fig |src="CO01115b.tif" size="span" ref="1 Corintios 10.14-22" \fig* \s1 Aᵽerãoka jia nimaokaro'si maro'si wãjitãji takaja ᵽuᵽajoabekaja maimaye'e \p \v 23 Mia je'e, ikuᵽaka imaja yi'yurã mija ime: “Tuᵽarãreka marã imabeyua yijaro'si yija yaᵽaika uᵽakaja baarika”, ãrĩwa'ri mija bojayu. I'suᵽaka maᵽuᵽaka mare ãñua simako'omakaja ritaja mabaariyaᵽaika mare jeyobaabeyua sime. I'suᵽakajaoka Tuᵽarãte yaᵽaika baairã majayaokaro'si ritaja mabaariyaᵽaika mabaajĩka ᵽoto mare jeyobaabeyua sime. \v 24 Suᵽa imarĩ jia maimarũkitakaja ᵽuᵽajoabekaja aᵽerãte jia imaokaro'si nare jeyobaarikaoka maᵽuᵽajoaye'e. \p \v 25-26 Mia, ika ka'iareka ima ritaja Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka sima imarĩ dika jariwa'ririmarĩaja kirika oyiaja sime. Saᵽi ãrĩwa'ri ritaja maba'aika jia oyiaja ima. I'suᵽaka simamaka wa'iro'si ri'ia aᵽea ritaja nawaᵽaĩjirõ'õ “¿Waᵽuju imaja jiyiᵽuᵽayeeriwi'ikakamarĩ bai sime?”, ãrĩwa'ri jẽrĩabekaja sawaᵽaĩjitirã, mija yo'aba'abe. \p \v 27 Jesúre yi'ribeyuka, “Yiᵽõ'irã mija ba'araᵽe”, ãrĩwa'ri, mijare kibojarãka, mija a'rirãka, kiruᵽutaba'arãka uᵽakaja kire yi'ribi'abekaja mija ba'abe. Suᵽabatirã “¿No'okaka sime ika ri'ia?”, ãᵽaraka jẽrĩabekaja samija ba'abe. \v 28 Suᵽa simako'omakaja “Waᵽuju imaro'si naᵽããika mirãka simamaka ba'iaja sime je'e aᵽeyari”, ĩ'rĩkate mijare ãrĩrãkareka, kire wayuĩawa'ri, mija ba'a'si. I'suᵽaka mija baamaka kiwayuᵽi'ribesarãñu. \v 29-30 “Ritaja ba'arika oyiaja sime”, mija ãñua simako'omakaja, “ ‘Samija ba'a'si’, ãñukate ba'iaja ᵽuᵽaria'si”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka mijare ñañu. \p Mija ã'mitiᵽe. “Ritaja maba'aika marã imabeyua”, ãñuka imarĩ, aᵽerãte ba'iaja baawa'rimarĩa sayiba'aika imarĩ, ¿dako baaerã ĩ'rãrimarã jaijairiᵽareaja sayiba'aja'atajĩñu je'e? Suᵽabatirã ba'aerã baaeka “Jia mibaayu Tuᵽarã”, ñarĩrijayua simamaka ba'iaja yireka jairijaririka imabeyua. \v 31 Ikuᵽaka simatiyayu mija ĩabe. Ritaja maba'aika rakakaja, maba'abeyu ᵽotooka, mukurijayu rakakaja, i'suᵽakajaoka ritaja mabaarijayu rakakaja, Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka oyiaja mabaarijariye'e ᵽo'imajare jiyiᵽuᵽaka kire õñaokaro'si. \v 32 Suᵽa imarĩ “Jia Jesucristore nayi'rirũ”, ãrĩwa'ri judíotatarã, judíotatamarĩrãoka, aᵽerã Jesúre yi'yurãre ba'iaja mija baaruᵽutakoreka, jia mija ᵽuᵽajoabe. \v 33 Yi'i ᵽuri ikuᵽaka ᵽuᵽajoaiki: Ritaja yibaaika jĩjimakaᵽi ᵽo'imajare ĩarika yiyaᵽayu. Suᵽa imarĩ ñimarũkia takaja yiᵽuᵽaribeyu. “Jesúre ã'mitiriᵽẽawa'ri jia ᵽo'imajare imarũ”, ãrĩwa'ri, ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã na'rirũkia imakoᵽeikareka Tuᵽarãte nare tããrika yiyaᵽayu. \c 11 \p \v 1 Jesúre wã'maekaki imarĩ kire ã'mitiriᵽẽawa'ri kimaeka uᵽakaja yibaayu yiro'si. Suᵽa imarĩ yibaaika uᵽakaja mija baabe mijaro'sioka. \s1 “Marẽrĩrijayu ᵽoto ikuᵽaka rõmijãte baajĩka jia sime”, ãñua \p \v 2 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Mijare yiwãrõraᵽaka uᵽakaja baarijayurã mija ime. Suᵽa imarĩ samija ye'kariribeyua simamaka jĩjimaka ñime. \v 3 Aᵽea ikuᵽaka ima mija õrĩrika yiyaᵽayu. Ĩmirĩja ruᵽuko'amaki kime Jesús. I'suᵽakajaoka rõmijãro'si nime natĩmiarã. I'suᵽakajaoka Jesús ruᵽuko'amaki kime Tuᵽarã. \v 4 Narẽrĩriwi'iarã Tuᵽarãte najaika ᵽoto, kirika kiro'si bojaĩjibaraka sayaᵽãiaᵽi naruᵽuko'arã ja'aᵽeabekaja ĩmirĩjare jairijayu. Ĩ'rĩka ᵽuri kiruᵽuko'a kija'aᵽearikareka “Yiruᵽuko'amakimarĩka kime Cristo”, ãñu uᵽaka kire jiyiᵽuᵽayeebeyuka uᵽaka kibaayu. \v 5 Rõmijã ᵽuri, Tuᵽarãte jaibaraka, kirika bojariroka kiro'si bojaĩjibarakaoka, naruᵽuko'arã sayaᵽãiaᵽi ja'aᵽeaeka imarũkirã nime. Rõmo koruᵽuko'arã ja'aᵽeabeyuko ᵽuri kotĩmite jiyiᵽuᵽaka õrĩbeyuko uᵽaka kobaayu. Koruᵽua wi'eᵽatekako uᵽaka i'yoa imako. \v 6 I'suᵽaka simamaka koruᵽuko'arã ja'aᵽearika yaᵽabeyuko ᵽuri, sarekaja koruᵽua kowi'eᵽataᵽarũ. Saᵽi ãrĩwa'ri “Jiamarĩa yiro'si sime”, ãñuko imarĩ, koruᵽuko'arã koja'aᵽearũ. \v 7 I'suᵽaka simako'omakaja narẽrĩriwi'iarã Tuᵽarãte najairãka ᵽoto ĩmirĩja ᵽuri naruᵽuko'arã ja'aᵽearũkimarĩrã imarã Tuᵽarãte kirika uᵽakaja kiᵽo'ijiaeka maimamaka. I'suᵽaka mare kibaaeka simamaka “Ritaja jia baaiki Tuᵽarã”, mañu. I'suᵽakajaoka ĩmirĩjika rũmu imarĩ, koruᵽuko'arã ja'aᵽeaiko koime “Kore imaruᵽutarimaji kotĩmite ime”, mañaokaro'si. \v 8 Ikuᵽaka sime: Ĩmirĩjire Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka ᵽoto rõmo yatawi'iũ'aᵽimarĩa kire kiᵽo'ijiaeka. Rõmore ᵽuri ĩmirĩji yatawi'iũ'a e'etatirã kiᵽo'ijiaeka. \v 9 Suᵽa imarĩ, ĩmirĩjite jeyomarĩa imamaka, ĩawa'ri rõmore Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka. Rõmore, jeyomarĩa imamaka, ĩawa'rimarĩa. \v 10 Suᵽa imarĩ “Yijare imaruᵽutarimaja imarĩ, yija ruᵽuko'amarã nime yija jeyomarã”, ãrĩwa'ri naruᵽuko'arã ja'aᵽeatirã, narẽrĩriwi'iarã najaika ᵽoto jia sime rõmijãro'si. Suᵽabatirã i'suᵽaka nabaamaka ĩawa'ri “Jia sime”, ángelrãkare ãñaokaro'si, naruᵽuko'arã rõmijãre ja'aᵽearũ. \v 11 I'suᵽaka simako'omakaja, maiᵽamaki Jesucristore yi'yurã imarĩ, rõmijã naro'siji, ĩmirĩja naro'sijioka imaberijĩrã. Ĩ'rãtiji ᵽuᵽariwa'ri jeyoaᵽaraka imarũkirã maime. \v 12 Ã'mitirikõrĩ. Ĩmirĩji yatawi'iũ'aᵽi rõmore Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka. I'suᵽaka simako'omakaja rõmijãᵽi ᵽo'ijiyurã maime. Ĩ'ᵽarãwã'taja Tuᵽarãte ᵽo'ijiaekarã oyiaja maime. \p \v 13 Jia ᵽuᵽajoaeka mija imabe. Rẽrĩriwi'iarã sayaᵽãia ruᵽuko'arã ja'aᵽeabekaja Tuᵽarãte kojaijĩka ¿yaje jia simajĩñu je'e mijareka? Jẽno'o jiamarĩa simajĩñu. \v 14 Suᵽabatirãoka, “Ruᵽua jĩ'ĩbeyurã watoᵽekarã ĩ'rĩka ĩmirĩjite ruᵽua jĩ'ĩjĩka i'yoa simajĩñu kiro'si”, ãrĩᵽuᵽajoaᵽatairã maime. \v 15 Rõmore ᵽuri ruᵽua ñoaka kojĩ'ĩmaka jiyuriko kore maiyu. Suᵽa imarĩ ruᵽua ñoaka jĩ'ĩwa'ri koruᵽuko'arã ja'aᵽeaiko koime. \v 16 Ika mijare yibojaika ã'mitiririyaᵽaberiwa'ri “I'suᵽakamarĩa sime”, ĩ'rãrimarãre ãrĩrãkareka ikuᵽaka nare ñarĩrãñu: Yija uᵽaka aᵽea wejeareka Jesúre ã'mitiriᵽẽabaraka imarã “Nare yija bojarijayua yi'riwa'ri ĩ'rãtiji oyiaja simauᵽakaja sabaarijayurã nime”, ãrĩwa'ri yibojayu. \s1 “Jesúre ᵽiyia ba'aeka uᵽaka ba'abaraka ba'iaja mija baabu'arijayu”, Ᵽablote nare ãrĩka \p \v 17 Mae ate ika mijaro'si yo'oyu: Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeeokaro'si rẽrĩtirã jia imarikoᵽakaja ba'iaja mija baabu'arijayua simamaka “Jia oyiaja baairã mija ime”, mijareka ñarĩbeyu. \v 18 “Narẽrĩrijayu ᵽoto ĩ'rãtiji ᵽuᵽajoaberiwa'ri ba'iaja naro'si simarijayu”, nañua mija majaroka ña'mitiyu. “Rita sime je'e aᵽeyari”, ñarĩᵽuᵽajoayu. \v 19 Jia ĩ'rãtiji imabu'aberiwa'ri mija ᵽibikoᵽejĩka marã imabeyua je'e. Mija rakakaja mija ãrĩᵽuᵽajoairoka õrĩwãrũtirã, “Ĩ'rã nime wãjia ᵽuᵽajoatirã Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baairã”, marĩwãrũyu. \v 20 Jesúre ᵽiyia ba'aeka uᵽaka rẽrĩtirã mija ba'aika ᵽoto mija wãjitãji takaja ᵽuᵽajoairã imarĩ, Maiᵽamakire jiyiᵽuᵽayeebeyurã uᵽaka mija baayu. \v 21 Ĩaikõrĩ je'e. Ba'arika mija ba'aika ᵽoto wayuoka baairãte ᵽibabekaja mija ba'ayu “Yijarikaja sime”, ãrĩwa'ri. I'suᵽaka mija baamaka, ba'arimarĩa imarãre kẽsirabarijayu. Aᵽerã ᵽuri jia rĩkimaka ba'atirã, jĩjimakaᵽi ukuwejabiririjayurã. \v 22 ¿Jia sime bai je'e? Mijaro'siji ba'arika mija yaᵽaye'e mija wi'iarã a'ritirã mija ba'abe. Aᵽerã jia ba'atõᵽobeyurãte ĩaika wãjitãji mija ba'aika ba'iaja i'yoa nare mija jũarũjeyu. Suᵽabatirã Jesúre ã'mitiriᵽẽairã nimako'omakaja nare ĩariᵽe'yoirã uᵽaka mija baayu. I'suᵽaka mija baaika õrĩwa'ri, “Jia baairã mija ime”, ¿mijare ñarĩrãñu bai je'e? Jẽno'o, jiamarĩa sime. \s1 Ikuᵽaka sime ᵽiyia Jesúre ba'aekakaka \r (Mt 26.26-29; Mr 14.22-25; Lc 22.14-20) \p \v 23 Maiᵽamakire yire wãrõekakaka, koᵽakaja mijare yiwãrõtiraᵽe. I'suᵽaka simako'omakaja mijare sayibojaerã baayu ate. Maiᵽamaki Jesúre nañi'aerã Judare bojajããeka ñami, ᵽan Jesúre e'erikaeka. \v 24 Se'erikatirã, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, kẽrĩka. Sañakatarutirã ikuᵽaka kika wãrũrimajare kẽrĩka: “Ãja'a, mija ba'abe. Ika sime yiᵽo'ia. Mijaro'si yireyarãñu. Yireyarãka be'erõ'õ mijaro'si yibaaeka mirãka mija ᵽuᵽajoabe. Yire ᵽuᵽajoarija'ataberiwa'ri ikuᵽakaja rẽrĩbaraka samija ba'arijaᵽe”, kika wãrũrimajare kẽrĩka. \v 25 Naba'aeka be'erõ'õ i'suᵽakajaoka iyaokoko'a Jesúre e'erikaeka. Torãjĩrã ikuᵽaka nare kẽrĩka: “Ãja'a, mija ukube. Mijaro'si riwejurubaraka yireyarãñu. ‘Kiriweaᵽi ãrĩwa'ri ikuᵽaka jia ᵽo'imajare yibaarãñu’, Tuᵽarãte ãrĩka uᵽakaja simarijarirãñu mae. Yireyarãka be'erõ'õ mijaro'si yibaaeka mirãka ᵽuᵽajoabaraka yire ye'kariᵽekaja ikuᵽaka rẽrĩtirã samija ukurijaᵽe”, nare kẽrĩka. \v 26 Ᵽan maba'arãka, iyaokoa mukurãka koᵽakaja maro'si Jesúre reyaeka. Maiᵽamakire etarãkarõ'õjĩrã jẽrãika, ikuᵽaka baawa'ri maro'si Jesúre reyaekakaka ᵽo'imajare mija baabeayu. \s1 Ikuᵽaka baatirã ᵽiyia Maiᵽamakire ba'aekakaka maba'aye'e \p \v 27 Ikuᵽaka simatiyayu: Jesúre ã'mitiriᵽẽairãte wayuĩabeyuka imariᵽotojo Maiᵽamakire ᵽiyia ba'aeka uᵽaka kibaajĩka, jiamarĩa baaiki kime. I'suᵽaka baaiki ᵽuri maro'sitaka Maiᵽamakire riwejurubaraka reyaeka õrĩwãrũberiwa'ri, ba'iaja kibaayu. \v 28 I'suᵽaka simamaka Maiᵽamakire ᵽiyia ba'aekakaka ba'aerã baaeka, ukuerã baaekaoka jia maᵽuᵽajoaye'e. “Cristorirãre wayuĩabekaja ba'itakaja nare yibaayu”, maᵽuᵽakaᵽi marĩjĩkareka, ba'iaja nare mabaarijayua maja'atajĩñu. \v 29 Jesúrirãre wayuĩabeyurã imariᵽotojo ᵽan waᵽuju maba'amaka, iyaokoa mukumakaoka ba'iaja Tuᵽarãte mare jũarũjerãñu. \v 30 I'suᵽaka simamaka waᵽuju saba'aekarã rĩkimarãja mija rũetaayu. I'suᵽaka imawa'ri ĩ'rãrimarãre reyarijayu. \v 31 Maba'aerã baarãka ruᵽu maimakaka ᵽuᵽajoatirã aᵽerãte mawayuĩabeyua maja'ataye'e. I'suᵽaka mabaamaka sawaᵽa Tuᵽarãte mare waᵽajẽñebesarãñu. \v 32 Maiᵽamakite ba'iaja mare jũarũjeyu ate ba'iaja mabaaᵽe'akoreka. I'suᵽaka baawa'ri kire yi'ribeyurãte ba'iaja baarũkirĩmi seyarãka ᵽoto naka ba'iaja mare kijũarũjebesarãñu. \p \v 33 Yijeyomarã, Jesúre ᵽiyia ba'aekakaka ba'aerã baaeka mija rẽrĩrãka, ĩ'rĩka jariwa'ririmarĩaja ĩ'rãtiji jajumarĩaja mija ba'abe. \v 34 Mija wi'iaᵽi jia ña'ᵽirika ba'atirã rẽrĩriwi'iarã mija a'ᵽe kẽsia torã mijare baakoreka. Rẽrĩriwi'iarã mija ba'aika ᵽuri jia mija ña'ᵽiokaro'simarĩaja ima. I'suᵽaka ĩ'rãtiji jia jajumarĩa mija ba'arãkareka ba'iaja Tuᵽarãte mijare baabesarãñu. Mija ᵽõ'irã eyatirã aᵽeakaka mijare yibojarãñu. \c 12 \s1 Jia kirika maba'irabewãrũerã Esᵽíritu Santore mare ja'ataika \p \v 1 Mae aᵽea ᵽaᵽeraᵽi yire mija jẽrĩaᵽũataeka mijare yibojaerã baayu. Jia ᵽuᵽajoabaraka Cristorika maba'irabewãrũerã Esᵽíritu Santore mare ja'ataekakaka mija õrĩrika yiyaᵽayu yijeyomarã. \p \v 2 Jesúre mija yi'rirã baaeka ruᵽubajirã, Satanárika ᵽakiriroka yi'rira'aekarã imarĩ, waᵽuju imaja jẽrãka jiyeka maka jaibeyua mija jiyiᵽuᵽayeeka. \v 3 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka mijare yibojaũ'muyu: “Ba'iaja Jesúre jũarũ”, ãrĩbeyuka kime Esᵽíritu Santore kireka ña'rĩjãikamaki. Suᵽabatirã Esᵽíritu Santore jeyobaaikaᵽi takaja “Maiᵽamakitaki kime Jesús”, ĩ'rĩkate ãrĩwãrũrijayu. \p \v 4 Cristorika ĩ'rĩka uᵽakaja maba'irabewãrũokaro'si kirika Esᵽíritu Santore mare ja'atayu. Rakakaja mabaarũkia mare kija'ataika simako'omakaja Esᵽíritu Santo ĩ'rĩkaja imaki mare saja'atarimaji. \v 5 Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja Maiᵽamakirika maba'irabeyu. Rakakaja kirika maba'irabeika simako'omakaja Maiᵽamaki ĩ'rĩkaro'siji maba'iraberijayu. \v 6 Kirika Tuᵽarãte mare ja'atayu, Jesúre yi'yurãte jia majeyobaaokaro'si. Marakakaja aᵽeba'ikaka kija'ataika imako'omakaja, Tuᵽarã ĩ'rĩkaja i'suᵽaka baaiki. \v 7-8 Ikuᵽaka Esᵽíritu Santore rakakaja mare ja'ataeka majeyobaabu'awãrũokaro'si: Ĩ'rãrimarãre “Jia ᵽuᵽajoatirã bojawãrũirã nimarũ”, ãrĩwa'ri norĩwãrũokaro'si Esᵽíritu Santore nare ja'atayu. Aᵽerã ᵽuri Tuᵽarãte kirika jia nare õrĩwaᵽu'atarũjeyu, “Ᵽo'imajare sanabojawãrũrũ”, ãrĩwa'ri. \v 9 Aᵽerã imarã “Yija jẽñeika uᵽakaja Tuᵽarãte yi'ririjarirãñu”, ãñurã. Jĩñurãte natããwãrũerã kirika Esᵽíritu Santore ja'ataekarã nime aᵽerã. \v 10 Esᵽíritu Santo kirikaᵽi aᵽerãte jeyobaaiki maikoribeyua nabaabeawãrũerã. Aᵽerã “Nare yibojaika ã'mitiritirã yiro'si bojawaᵽu'atarimaja nimarũ”, ãrĩwa'ri kirika Esᵽíritu Santore nare ja'atayu. Aᵽerã imarã, “Ĩ'ĩ kime Esᵽíritu Santore jã'meikaᵽi jaiki. Ĩ'ĩ ᵽuri Satanárika ima kire jã'memaka i'suᵽaka jaiki”, narĩwãrũokaro'si Esᵽíritu Santore nare jeyobaayu. Na'mitiribeyua aᵽerã oka imakoᵽeikaja najaiwãrũerã Esᵽíritu Santore jeyobaayu aᵽerãte. I'suᵽakajaoka na'mitiribeyua simako'omakaja aᵽerãte jaika uᵽakaja nabojarikatawãrũerã kijeyobaayu aᵽerãte. \v 11 Ĩ'rĩkaja kime Esᵽíritu Santo kirikaᵽi mabaarijayu rakakaja mare ja'ataiki. Kiyaᵽaika uᵽaka oyiaja mabaawãrũerã i'suᵽaka mare kijeyobaayu. \s1 Ĩ'rãtijimarĩrã imariᵽotojo ĩ'rĩka uᵽakaja imarã maime ãñurõ'õ \p \v 12 Maᵽo'iarã ritaja imariᵽotojo ĩ'rã ᵽo'iji sime. Ã'mitirikõrĩ je'e. Ᵽitaka, ñakoa, ã'mua, ũ'ᵽua ritaja ima maᵽo'iarã. I'suᵽakajaoka maime Jesucristore ã'mitiriᵽẽairã. Rĩkimarãja imariᵽotojo Cristore oyiaja ã'mitiriᵽẽairã imarĩ, jeyobaabu'abaraka ĩ'rĩka uᵽaka oyiaja imarã maime. \v 13 Ritaja tatarã maime. Judíotatarã, judíotatamarĩrãoka, suᵽabatirã aᵽerãte ba'irabeĩjirã imarĩ, nayaᵽaika uᵽaka baawãrũbeyurã, aᵽerã imarã nabaariyaᵽaika uᵽaka baawãrũrijayurã. I'suᵽaka maimako'omakaja ruᵽuko'a majũjerũjeka ᵽoto ĩ'rĩka ta'iarãja Esᵽíritu Santore mare imarũjeka. Jesucristore ã'mitiriᵽẽatirã Esᵽíritu Santore ña'rĩjãikarã oyiaja majarika. \p \v 14 Ĩ'rã ᵽo'iji maᵽo'ia imariᵽotojo ritaja sime sareka. \v 15 Ũ'ᵽua jaika imarikareka, “Ᵽitaka uᵽakamarĩa ñima simamaka, ᵽo'iarekamarĩa ñime”, ãrĩkoᵽeko'omakaja ᵽo'iarekaja ima sime. \v 16 I'suᵽakajaoka ã'mua jaika simarikareka, “Ñakomarĩa ñima simamaka, ᵽo'iarekamarĩa ñime”, ãrĩriᵽotojo ᵽo'iarekajaoka ima sime. \v 17 Ñakotaojo maᵽo'ia imarikareka, dakoaᵽi ma'mitiriberijããeka. Ã'mutakaja simarikarekaoka dakoaᵽi mawĩ'ĩberijããeka. \v 18 Ikuᵽaka sime. Maᵽo'ia imarũkia kiyaᵽaeka uᵽakaja Tuᵽarãte mare ᵽo'ijiaeka. I'suᵽakajaoka sime Jesucristore yi'yurãro'si. “Rĩkimarãja imariᵽotojo ĩ'rãtata uᵽaka nimarãñu”, Tuᵽarãte ãrĩtika sime. \v 19 Ĩ'rãba'ikakaja\f + \fr 12:19 \ft Por ejemplo, si el cuerpo fuera compuesto solamente de ojos, o de orejas.\f* maᵽo'ia imarikareka ᵽo'imarĩa simajããeka. \v 20 Ikuᵽaka simatiyayu: Maᵽo'iareka ritaja mareka simako'omakaja ĩ'rãᵽo'iji sime maᵽo'ia. I'suᵽakajaoka maime Jesúre ã'mitiriᵽẽairã. Rĩkimarãja imariᵽotojo ĩ'rĩka uᵽaka oyiaja ᵽuᵽajoawa'ri jeyobaabu'airã maime. \p \v 21 Ñakoa jaika imarikareka “Yire jeyobaabeyua sime ᵽitaka”, sãrĩberijããeka. I'suᵽakajaoka ruᵽuko'a jaika imarikareka “Yire jeyobaabeyua sime ũ'ᵽua”, sãrĩberijããeka. \v 22 Ikuᵽaka sime: Maᵽo'iakaka ima “Dako waᵽamarĩa sime yiro'si”, mañurõ'õ simakoᵽeko'omakaja imatiyaika sime. \v 23 Maᵽo'iareka ima “Jiyurimarĩa sime”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri jiibaji aᵽerãte sayoiokaro'si jia samairĩrĩrijayu. I'suᵽakajaoka aᵽea maᵽo'iareka ima ritaja ᵽo'imajare ĩakoreka jariroaka jããtirã oyiaja maime. \v 24 I'suᵽaka simako'omakaja ĩ'rãrikõ'rĩmato ima maᵽo'iareka sĩarĩrĩrimarĩaja jariroaka rã'rĩta'aᵽatabeyurõ'õ. Kiyaᵽaeka uᵽakaja maᵽo'ia Tuᵽarãte mare ᵽo'ijiaeka. I'suᵽaka kibaaeka simamaka maᵽo'iareka ima “Imatiyabeyua sime yiro'si”, mañua simakoᵽeko'omakaja jiibaji mairĩñurõ'õ sime. \v 25 Maᵽo'iareka ritaja mareka simako'omakaja ĩ'rãtiji oyiaja sajeyobaabu'ayu. I'suᵽakajaoka maime maro'si. Rĩkimarãja maima simako'omakaja ĩ'rĩka uᵽakaja ᵽuᵽairã imarĩ, majeyobaabu'arijayu. \v 26 Ĩ'rãkõ'rĩmato maᵽo'ia mare yi'arãka ᵽoto mare yi'abeyurõ'õ ᵽariji sayi'aᵽatayu. Suᵽabatirã ĩ'rãkõ'rĩmato maᵽo'ia jiyurika ᵽo'imajare ĩaikaᵽi ritaja jĩjimaka maime. I'suᵽakajaoka maime Jesúre ã'mitiriᵽẽairã maro'si. Maka imakite ba'iaja ᵽuᵽarirãka, maimauᵽatiji kika ba'iaja maᵽuᵽariᵽatarãñu. Suᵽabatirãoka maka imakite jĩjimaka imarãka, maimauᵽatiji kika jĩjimaka maimaᵽatarãñu. \p \v 27 Ikuᵽaka simatiyayu: Jesúrika ba'irabebaraka jeyobaabu'arijayurã imarĩ, ĩ'rĩka ta'iarãja Jesús ᵽo'iuᵽakaja imarã maime. I'suᵽaka simamaka ĩ'rĩka uᵽakaja imatiyairã oyiaja maimarijayu. Maka imaki ĩ'rĩkate maro'si õ'totoirãka maimauᵽatiji Jesúrika ba'irabeirãro'si jiamarĩa simarãñu. \v 28 I'suᵽaka Jesús ᵽo'iuᵽaka ĩ'rĩka ta'iarãja maimamaka, ĩ'rĩka jariwa'ririmarĩa kirika ba'iraberika Tuᵽarãte mare ja'atayu majeyobaabu'aokaro'si. Mamarĩtaka ĩ'rãrimarãre Tuᵽarãte wã'maeka aᵽóstolrãka nimaokaro'si. I'suᵽaka kibaaeka narokabajirã ĩ'rãrimarãre naᵽuᵽarõ'õᵽi nare kẽñua kiro'si bojaĩjirimaja nare kimarũjeyu. Narokajĩte aᵽerã kirika bojariroka wãrõrimaja, suᵽabatirãoka aᵽerã Tuᵽarã ĩ'rĩkaja kibaawãrũika maikoribeyua bearũkirãro'si nare kimarũjeyu. I'suᵽakajaoka aᵽerimarã jĩñurãte tããrimaja nare kimarũjeyu. Aᵽerã imarã aᵽerãte jeyobaarũkirã, suᵽabatirã Tuᵽarãte yi'yurã jia natiyiaja ba'iraberuᵽutarimaja nimaerã aᵽerimarãre kijeyobaarijayu. I'suᵽakajaoka aᵽetomaja oka na'mitiribeyua imakoᵽeikaja najaiwãrũerã kijeyobaayu. \v 29 Ĩ'rãba'ikaka takaja kiro'si maba'iraberãmarĩa Tuᵽarãte ritaja ima mare ja'atayu. Ã'mitirikõrĩ je'e: Ĩ'rĩka ta'iarãja Jesucristorika bojataᵽarimaja oyiaja marĩrã maime. I'suᵽakajaoka ĩ'rĩka ta'iarãja Tuᵽarãte mare õrĩrũjeika kiro'si bojaĩjirimaja oyiaja marĩrã maime. Suᵽabatirã ĩ'rĩka ta'iarãja kirika bojariroka wãrõrimaja oyiajamarĩa maime. I'suᵽakajaoka ĩ'rĩka ta'iarãja Tuᵽarã uᵽaka maikoribeyua baabearũkirãmarĩrã maime. \v 30 Ĩ'rĩka ta'iarãja jĩrĩrimajare tããrimaja oyiaja marĩrã, suᵽabatirã ĩ'rĩka ta'iarãja majaiwãrũbeyua oka imakoᵽeika jaiwãrũrimaja oyiaja marĩrã maime. Najaika ã'mitiritirã, “Ikuᵽaka ãrĩrika nañu”, ãrĩwãrũrimaja oyiaja marĩrã maime. \v 31 “Jia jeyobaabu'aokaro'si Esᵽíritu Santore mare jeyobaaikaᵽi imatiyaika yibaariyaᵽayu”, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte mija jẽñebe. I'suᵽaka mija baarãkareka jia simarãñu. \p I'suᵽaka mija ãrĩrũkia simako'omakaja tẽrĩwa'ribaji imaroka mijare yiwãrõerã baayu mae. \c 13 \s1 Aᵽerãte mawayuĩajĩka, ika sime imatiyaika \p \v 1 Ritaja aᵽetomaja oka jairã imariᵽotojo, suᵽabatirã ángelrãkare jaika ᵽariji jaiwãrũirã imariᵽotojo, aᵽerãte wayuĩabeyurã maimajĩka, “Dakoa waᵽamarĩaja najaiyu”, ᵽo'imajare mareka ãrĩjĩñu. \v 2 Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaja maimaokaro'si ritaja mare kiõrĩrũjerikareka, aᵽerãte mawayuĩaberijĩka, dakoaᵽi ãrĩwa'ri imatiyairã maimaberijããeka. I'suᵽaka imarã imarĩ karerõ'õᵽi ritaja imarũkiakaka mare kibojarikareka, suᵽabatirã ritaja Tuᵽarãte mare ja'ataika morĩrikarekaoka, dako waᵽamarĩa simajããeka. Suᵽabatirãoka jia Tuᵽarãte yi'riwa'ri “Ika ᵽusia miwiarĩkabe Tuᵽarã”, maᵽakã'ã kire mañu uᵽakaja kiyi'rijĩka simako'omakaja aᵽerãte mawayuĩaberijĩka, dakowaᵽamarĩa simajĩñu. \v 3 Wayuoka baairãte jeyobaawa'ri marikaika ritaja ĩjiriᵽotojo, aᵽerãte mawayuĩaberijĩka, dakoa sawaᵽa Tuᵽarã ᵽõ'irã matõᵽoberijĩñu. Tuᵽarãrika bojariroka wãrõrika maja'atabeᵽakã'ã “Tuᵽarã majamarãre yire joeriataᵽarũ”, marĩjĩka simako'omakaja aᵽerãte mawayuĩaberijĩka, dakoa sawaᵽa jia matõᵽoberijĩñu. \p \v 4 Mija ĩabe. Ikuᵽaka sime wayuĩabu'arikakaka: Ᵽo'imajare ba'iaja mare baako'omakaja, sarakajeᵽããekaja maimaye'e. Sarakajeᵽããirã imarĩ, nare boebaririka imabeyua. Suᵽabatirã “Aᵽerã yijare jiibaji imarã”, ãrĩwa'ri nare ã'mijĩabekaja maimaye'e, ritaja imarã rokarã maimaokaro'si. \v 5 Ᵽo'imajare i'yoᵽi'rikoreka niaika wãjitãji ba'iaja nare mabaabeabesarãñu. Suᵽabatirã maro'si wãjitãji takaja jia ᵽuᵽajoabekaja jia ᵽo'imajare imarikakaka ᵽuᵽajoarika sime. I'suᵽakajaoka ba'ijĩkaja mare naᵽakã'ã nare boebaririmarĩa sime. Aᵽea i'suᵽakajaoka aᵽikate mare ba'iaja baako'omakaja ñoaka saᵽi boebaka imaᵽañarimarĩa sime. \v 6 Ᵽo'imajare ba'iaja baaika ĩatirã, “Ba'iaja baairã nime”, ãᵽaraka jĩjimaka imarimarĩa sime. I'suᵽaka imabekaja Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baairã imarãte ĩatirã jĩjimaka maimarãñu. \v 7 Wayuĩariᵽuᵽakirã imarĩ, aᵽerãte ba'iaja mare baako'omakaja nareka majaibeyu. Jia nare ᵽuᵽajoawa'ri “Õrĩᵽũarũkirã nimamirĩrĩkawa'rirãñu je'e ruᵽu”, marĩᵽuᵽajoayu. Ba'iaja rakajeᵽããbaraka aᵽerãte wayuĩarija'atarika imabeyua. \p \v 8 Wãtaka ᵽo'imajare õrĩrika ja'atarũkimarĩa sime. Tuᵽarãte mare ãñua kiro'si mabojaĩjika ᵽuri tiyirãka. I'suᵽakajaoka simarãñu ᵽo'imaja oka majaibeyua Tuᵽarãte mare jairũjeika, suᵽabatirã morĩrã Tuᵽarãte mare ja'ataeka. \v 9 Ikuᵽaka sime: Maekaka õrĩᵽũarika Tuᵽarãte mare ja'ataika simako'omakaja ritaja õrĩᵽatabeyurã maime. I'suᵽakajaoka mare kiõrĩrũjeika kiro'si mabojaĩjirũkia morĩᵽatabeyuaoka. \v 10 I'suᵽaka maima simako'omakaja kiᵽõ'irã maeyarãka ᵽoto ᵽuri jia õrĩwãrũtiyairã Tuᵽarãte mare jarirũjerãñu. Suᵽa imarĩ i'sirĩmi seyarãka ᵽoto maekaka morĩkoᵽeika waᵽamarĩa jarirãka. \p \v 11 Mija ĩabe: Me'rĩ ñimaeka ᵽoto, ritaja jia yijaiwãrũberika ruᵽu. Suᵽabatirã, yiᵽuᵽaka, suᵽabatirã õrĩwaᵽu'atarikakakaoka, i'suᵽakaja simaeka ruᵽu yiro'si. Ᵽakiariwa'ri yime'rãrĩ ñimaeka uᵽakamarĩa ñimarijayu mae. \v 12 I'suᵽakajaoka maekaka maro'si simañuju ruᵽu, ritaja Tuᵽarãrika morĩwãrũbeyua simamaka. Ũᵽeria majakaᵽi maᵽema mayaakoᵽeika uᵽakaja maime Tuᵽarãrikakaka jia morĩbesarãka. I'suᵽaka simako'omakaja ñamajĩ Tuᵽarã ᵽõ'irã eyatirã, kire mairãñu. I'sia ᵽoto mare kiõrĩᵽataika uᵽakajaoka kire morĩwãrũᵽatarãñu maro'sioka. \p \v 13 I'suᵽaka simamaka maekarakaba'ikaka ima maekaka mabaarijarirũkia. Ĩakõrĩ je'e: Jia Tuᵽarãte ã'mitiriᵽẽarijaᵽaraka maimarijariye'e. Suᵽabatirã “Kiᵽõ'irã maeyarãka ᵽoto mare kẽñu uᵽakaja jia mare kibaarãñu”, ãrĩᵽuᵽajoabaraka imarijarirũkia sime. I'suᵽakajaoka ᵽo'imajare jia wayuĩabaraka maimarijariye'e. Maekarakaba'ikaka mabaarijarirũkia imako'omakaja wayuĩabu'arikakaka sime tẽrĩwa'ribaji imatiyaika. \c 14 \s1 Tuᵽarãte mare jeyobaamaka ikuᵽaka mabaabu'aye'e \p \v 1 Suᵽa imarĩ ᵽo'imajare jia mawayuĩarijariye'e. I'suᵽakajaoka “Ᵽo'imajare miro'si yija bojaĩjiwãrũerã yijare miõrĩrũjeika yijare mija'atabe”, ãᵽaraka Tuᵽarãte mija jẽñebe. \v 2 Ikuᵽaka sime: Rẽrĩtirã nimarõ'õrã oka kiõrĩbeyuaᵽi jaikite ᵽo'imajare ã'mitiriwãrũbeyua. Kiᵽuᵽaka simamaka Tuᵽarã ĩ'rĩkateje saᵽi kijaiyu. \v 3 Aᵽika ᵽuri Tuᵽarãte kire bojarũjeika ᵽo'imajare bojaiki. Kire ã'mitiritirã, jiibaji Tuᵽarãte nayi'rirãñu. I'suᵽakajaoka jia okajãjia imatirã Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka nabaaokaro'si, suᵽabatirã jiiᵽuᵽarã nimaerã i'suᵽaka kibojayu. \v 4 Oka kiõrĩbeyuaᵽi Tuᵽarãte jaiki, i'suᵽaka kibaaika kiro'si takaja jia sime. Tuᵽarãrika na'mitiyuaᵽi aᵽerãte bojaikite ᵽuri sã'mitiritirã jia ᵽo'imajare sõrĩwaᵽu'atarijayu. I'suᵽaka kibaaika simamaka jia Jesúre yi'yurãte kiwãrõrijayu. \p \v 5 Ĩ'rĩka jariwa'ririmarĩa aᵽetatarã oka mija õrĩbeyua imakoᵽeika mija jaiwãrũrikareka, jia simajããeka yiro'si. I'suᵽaka jia simako'omakaja aᵽerã oka kiõrĩbeyua kijaika tẽrĩwa'ribaji imatiyaika sime Tuᵽarãro'si bojaĩjirika. Aᵽerã oka kijaika ᵽo'imajare ã'mitiriwãrũbeyua ĩ'rĩka bojarikatarimajite imajĩka ᵽuri jia sime. \v 6 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Mija ᵽõ'irã eyatirã mija ã'mitiribeyua yijaijĩka, dako waᵽamarĩa mijaro'si simajĩñu. Tuᵽarãte yire õrĩrũjeika mijare yibojajĩka ᵽuri jia mijaro'si simajĩñu. I'suᵽakajaoka sime Tuᵽarãrika mija ã'mitiyurokaᵽi yiwãrõika. \p \v 7 Ã'mitirikõrĩ je'e. Ĩ'rĩkate ma'saka jia ᵽuᵽuwãrũbeyua ã'mitiritirã, “I'siroka kiᵽuᵽuyu”, ãrĩwãrũbeyurã maime. I'suᵽakajaoka arᵽa wameikaᵽi bayaoka jia kibirewãrũbeᵽakã'ã, “I'siakaka kibireyu”, marĩwãrũberijĩñu. \v 8 Aᵽea ima. Surararãkare akarimajire tromᵽeta wãmeika jia kiᵽuᵽuwãrũberijĩka, namajamarãka jĩrĩrã imatikaja nimawãrũberijĩñu. \v 9 I'suᵽaka sime, aᵽetatarã oka mija õrĩbeyua mija jaikoᵽeika ã'mitiriwãrũberiwa'ri, “I'suᵽaka ãrĩrika nañu”, aᵽerãte ãrĩwãrũberijĩñu. I'suᵽaka simamaka, waᵽuju ko'torõ'õrãja jairã uᵽakaja mija baajĩñu. \v 10 Rita sime, ika ritatojo wejeareka ritajatata ᵽo'imaja rakakaja noka najaiyu. I'suᵽaka simako'omakaja ĩ'rãtataja imarã imarĩ najaika ã'mitiribu'awãrũirã. \v 11 I'suᵽaka simako'omakaja majeyomarãkaki ña'mitiribeyuaᵽi yika kijaijĩka ĩ'rãtiji yija ã'mitiribu'abeᵽakã'ã, “Aᵽetomaji uᵽaka kime”, ñarĩrãñu. I'suᵽakajaoka yireka kiᵽuᵽajoarãñu kiro'sioka. \v 12 I'suᵽaka mijaro'si simakoreka, Esᵽíritu Santore ja'atarijayua yaᵽairã imarĩ, “Jesúre yi'yurãte yija jeyobaarũkia yijare mija'atarika yija yaᵽayu”, kire mija ãrĩrijaᵽe. \p \v 13 I'suᵽaka simamaka aᵽerãte jeyobaarika ᵽuᵽajoairã imarĩ, “Esᵽíritu Santo yire jeyobaaikaᵽi aᵽerã oka ñorĩbeyua yijaiko'omakaja aᵽerãte jia sayibojarikataokaro'si mirikakaka yire mija'atabe”, ãᵽaraka Tuᵽarãte mija jẽñerijaᵽe. \v 14 Ikuᵽaka sime: Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeebaraka aᵽerã oka ñorĩbeyua yiᵽuᵽakarã yire ña'rĩjãikaᵽi uᵽakaja kire jairiᵽotojo, “I'suᵽaka yijaiyu”, ñarĩwãrũbeyu. \v 15 I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka mabaaye'e: Aᵽerikuri aᵽerã oka morĩbeyua maᵽuᵽakarã mare ña'rĩjãikaᵽi uᵽakaja Tuᵽarãte majairijariye'e, i'suᵽakajaoka mabayakoyaye'e. Aᵽerikuri ᵽuri morĩwaᵽu'ataikaᵽi kika majairijariye'e, i'suᵽakajaoka kiro'si mabayakoyarijarirãñu. \v 16 Ika mijare yibojaika uᵽakaja mija baabe. I'suᵽaka mija baaberijĩkareka, sã'mitiriberiwa'ri “Jia mibaayu Tuᵽarã”, mijare ã'mitiririmajare ãrĩwãrũberijĩñu. \v 17 Kire jiyiᵽuᵽayeebaraka, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, jia mañua simako'omakaja, majaika ã'mitiriberiwa'ri jiibaji kire nayi'riwãrũbeyu. \v 18 Mijare tẽrĩwa'ribaji ñorĩbeyua oka imakoᵽeika jaiwãrũiki ñime. I'suᵽaka imaki imarĩ, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, saᵽi kire ñañu. \v 19 I'suᵽaka simako'omakaja Jesúre yi'yurãka rẽrĩtirã diez mil rakaroka na'mitiribeyuaᵽi nare yijaijĩka dakowaᵽamarĩaja simajĩñu. Na'mitiriwãrũikaᵽi ᵽuri ĩ'rãᵽitarakarokatakaja nare yibojako'omakaja sanõrĩwãrũjĩka jiibaji sime yiro'si. \p \v 20 Me'rãka jia õrĩᵽũabeyukajirã uᵽaka mija ᵽuᵽajoa'si yijeyomarã. I'suᵽaka simako'omakaja me'rãrĩjaka ba'iaja baakoribeyurã uᵽaka Tuᵽarãte yaᵽaika ᵽuᵽajoabaraka ᵽakiayurã uᵽaka jia mija imabe. \v 21 Mija ĩabe, ikuᵽaka Tuᵽarã majaroᵽũñurã sabojayu: “Judíotatarã ᵽõ'irã aᵽetomajare yiᵽũatarãñu aᵽea okaᵽi nare najaiokaro'si yire ã'mitiribeyurã nimamaka. I'suᵽaka nare yibaako'omakaja, yire nayi'ribesarãñu ruᵽu”, ãrĩwa'ri sabojayu Tuᵽarã oka ᵽũñurã. \v 22 Suᵽa imarĩ i'suᵽaka Tuᵽarãte mare jairũjeka “Wẽkomaka yijare baarãki Tuᵽarã”, kire ã'mitiririᵽe'yoirãte ãrĩwãrũokaro'si. Maro'si ᵽuri kirika Tuᵽarãte mare õrĩrũjeika mabojamaka “Maka kime”, marĩwãrũyu. \v 23 Ikuᵽaka sime: Mija rẽñurõ'õrã aᵽerã oka mija õrĩbeyua ĩ'rĩka uᵽakaja jaibaraka mija imajĩka ᵽoto, Jesúre yi'ribeyurãte mija ᵽõ'irã eyajĩñu. I'suᵽaka mija jairijayu ᵽoto ĩakoribeyurã imarĩ, “Wejabisimajataka ĩ'rãre ime”, mijareka narĩrãñu. \v 24-25 I'suᵽaka baabekaja Tuᵽarãro'si bojaĩjibaraka mija imarõ'õrã ĩ'rĩka Jesúre yi'ribeyuka kãkatirã, Tuᵽarãte mijare õrĩrũjeikarõ'õjĩrãja mija bojarãka jia sakiõrĩwãrũᵽatarãñu. Suᵽa imarĩ, “Ba'iaja baatiyaiki ñime. Ya'erõ'õrã yiᵽuᵽajoakoᵽeika Tuᵽarãte õñua”, kẽrĩrãñu. Suᵽabatirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽayeewa'ri ñukuruᵽatirã, “¡Mijaka Tuᵽarãte ime mirãkiyu!”, kẽrĩrãñu. \s1 Jesúre yi'yurãka rẽrĩtirã, ikuᵽaka Tuᵽarãte majiyiᵽuᵽayeeye'e \p \v 26 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Ikuᵽaka mija baarijaᵽe mija rẽrĩrijarirãka ᵽoto: Ĩ'rãrimarã imarã bayakoyariyaᵽairã. Aᵽerã imarã wãrõrika yaᵽairã. Suᵽabatirã Tuᵽarãte nare õrĩrũjeika bojariyaᵽairã nime aᵽerã. Aᵽerimarã imarã norĩbeyua simako'omakaja aᵽea okaᵽi jairika yaᵽairã. Suᵽabatirãoka imarã sabojarikatariyaᵽairã. Ritaja mija baarijayuaᵽi Jesúre yi'yurãte jiibaji kire nayi'yaokaro'si nare mija jeyobaarijarijĩka jia sime. \v 27 Aᵽerã oka mija õrĩbeyua mija jairiyaᵽaye'e, ĩ'ᵽarã, maekarakamaki rõ'õjĩrãja samija jaibe. Ĩ'rĩka mamarĩ, aᵽika kirokajĩrã mija jairijaᵽe. Ma'mitiribeyurokaᵽi jaikite jairãka be'erõ'õ aᵽika sabojarikatarãñuka, aᵽerãte sã'mitiyaokaro'si. \v 28 Bojarikatarimajire imabesarãkareka, mija rẽñurõ'õrã aᵽerokaᵽi jaibekaja mija imabe. Ĩ'rãrimarãja aᵽerõ'õrã Tuᵽarãka i'suᵽaka mija jairijaᵽe. \v 29 I'suᵽakajaoka, Tuᵽarãte mijare õrĩrũjeika mija bojariyaᵽarãka, ĩ'ᵽarã, maekarakamaki rõ'õjĩrã mija jaibe. Ĩ'rĩkaja mamarĩ aᵽika kirokajĩrã mija jairijaᵽe. I'suᵽaka mija jaimaka aᵽerã Jesúre yi'yurã jia sã'mitirirãñurã, “Rita, Esᵽíritu Santore kire õrĩrũjeikaᵽi kijaiyu”, narĩwãrũrãñu. \v 30 Ĩ'rĩkate jaika ᵽoto aᵽika sã'mitiriruᵽakite kijairũkia Tuᵽarãte kire õrĩrũjejĩkareka, mamarĩji jaiũ'muikite okata'rijĩñu aᵽikate jaiũ'muokaro'si jia sime. \v 31 Ĩ'rĩkaja mamarĩ kirokajĩrã aᵽika Tuᵽarãro'si bojaĩjirimajare jaimaka ĩ'rĩka jariwa'ririmarĩaja mija jaiwãrũrijarirãñu. I'suᵽaka mija baarãka, jiibaji Tuᵽarãrika õrĩwa'ri okajãjia ᵽuᵽaᵽaraka jia mija imarãñu. \v 32 Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji ᵽuri, sakibojarũkirõ'õjite ta'awãrũiki kiᵽuᵽayariji. Aᵽerãte jairãka ᵽoto okamarĩaja kime ruᵽu. \v 33 Rukubaka baarika yaᵽabeyuka kime Tuᵽarã. Suᵽa imarĩ ritaja jiyiᵽuᵽaka õrĩbu'abaraka mija rẽrĩrijarirãka jia simarãñu. \p I'suᵽaka oyiaja aᵽerã Jesúre yi'yurãte baarijayua sime narẽrĩrijayurõ'õ rakakaja. \v 34 Rẽrĩtirã mija imarãka ᵽoto, jairĩ wiriwa'ribekaja ĩmirĩjate jaikatakaja ã'mitirirũkirã nime rõmijã. Kotĩmite ã'mitirirũkiko koime, i'suᵽakaja Moiséte o'oeka simamaka. \v 35 Kojẽrĩariyaᵽajĩka, nawi'iarã ᵽe'rieyatirã kotĩmite sakojẽrĩarũ. Mia, narẽrĩriwi'iarã ĩ'rãko rõmore jairãka, “¿Dako baaerã i'yoᵽiᵽekaja kojaiyu?”, aᵽerãte ãrĩᵽuᵽajoarãñu. \p \v 36 ¿Marãkã'ã mija ᵽuᵽajoayu je'e? Mamarĩ Tuᵽarãrika bojaũ'muekamarĩrã mija ime. I'suᵽakajaoka mija tarãja kirika bojariroka yi'rikamarĩrã mija ime. I'suᵽaka simako'omakaja ¿aᵽerã Jesúre yi'yurãte baarijayu uᵽaka baarũkimarĩrã mija ime bai je'e? Jẽno'o i'suᵽakamarĩa sime. \v 37 “Tuᵽarãte yijare kiõrĩrũjeika bojaĩjirimaja yija ime”, ãñurã imarã je'e torã. I'suᵽakajaoka “Kirikaᵽi ba'irabeokaro'si Esᵽíritu Santore yijare ja'atayu”, aᵽerã ãñurã mijakarã. “I'suᵽaka kijeyobaairã yija ime”, ãñurã nimaye'e, “Maiᵽamakire jã'meika uᵽakaja Ᵽablote maro'si o'oyu”, naro'sioka narĩrũ. \v 38 “Maiᵽamakire jã'meka uᵽakamarĩa Ᵽablote bojayu”, ãñukate, “Kiᵽuᵽajoaika uᵽakaja kijaiyu”, Tuᵽarãte kireka ãrĩrãñu. \p \v 39 Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. Ikuᵽaka simatiyayu maimarũkia: “Tuᵽarãte yire ãñua bojawãrũiki ñimaerã yire kijeyobaarika yiyaᵽayu”, ãᵽaraka kire mija jẽñebe. I'suᵽaka simako'omakaja, aᵽerã oka na'mitiribeyua jairãte jãjibaarũkimarĩa sime. \v 40 Mija rẽrĩrijayu rakakaja, jia oyiaja mija imabe rukubaka baabekaja. \c 15 \s1 Jesúre reyariᵽotojo, õñia kijariᵽe'rikakaka jiibaji Ᵽablote nare bojajiika ate \p \v 1 Yijeyomarã, Jesúrikakaka mijare yiwãrõraᵽaka jia mija õrĩrika yiyaᵽayu. Ika majaroka bikija mija yi'riũ'mutika sime. Sayi'rikarã imarĩ, jia Jesúre yi'ririjayurã mija imarijayu. \v 2 Mijare yiwãrõraᵽaka ã'mitiriᵽẽawa'ri Cristore mija yi'ririja'atabesarãkareka ba'iaja mija jũarũkia imakoᵽeikareka Tuᵽarãte mijare wayuĩarãñu. I'suᵽaka mija baabesarãkareka, dakowaᵽamarĩa kire mija yi'rikoᵽeika jarirãka. \p \v 3 Imatiyairoka mijare yiwãrõraᵽe Cristore mamarĩ yire sawãrõraᵽaka uᵽakaja. Ikuᵽaka sime ĩakõrĩ je'e: Ba'iaja mabaaika waᵽa Cristore reyaekakaka mijare yibojaraᵽe. I'suᵽaka Tuᵽarã majaroᵽũñurã bojatika uᵽakaja sajarika. \v 4 “Ãta wi'iarã kire natako'omakaja, maekarakarĩmi be'erõ'õ Tuᵽarãte õñia kire jarirũjeka ate”, ãrĩwa'ri bikija sabojatika Tuᵽarãrika o'oeka ᵽũñurã. \v 5 I'suᵽaka simamaka õñia kijarika be'erõ'õ Ᵽedrote kire ĩaeka. I'sia be'erõ'õ ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamaki kika wãrũeka mirãrã ᵽõ'irã kiᵽemakotowirika mae. \v 6 I'sia be'erõ'õ 500 rakamaki bo'ibajirã kire yi'yurã imaekarã ᵽõ'irã keyaeka. I'suᵽaka kibaaeka ĩaeka mirãrã, rĩkimarãja õñia imarã ruᵽu. Ĩ'rãrimarã ᵽuri reyatikarã. \v 7 I'suᵽaka simaeka be'erõ'õ Santiago ᵽõ'irãoka keyaeka. Sabe'erõ'õ nimauᵽatiji kirika bojariroka nabojataᵽaerã kijã'mekarã ᵽõ'irãoka keyaeka. \p \v 8 Nabe'erõ'õᵽi yireoka kiᵽemakotowiraᵽe. Aᵽerã aᵽóstolrãkare kiwã'maeka uᵽakamarĩa aᵽóstol yire kimarũjeraᵽe. \v 9 “Yire tẽrĩwa'ribaji imatiyairã aᵽerã aᵽóstolrãkare ime”, ñarĩᵽuᵽajoayu. Mia, Jesúre yi'yurãte ba'iaja baaiki ñimaeka ruᵽu. I'suᵽaka ñimako'omakaja aᵽóstol ñimaokaro'si Tuᵽarãte yire wã'maeka. \v 10 Yire wayuĩawa'ri, kirika ba'iraberimaji ñimaokaro'si Tuᵽarãte yire jã'meka. Jiitaka yire kibaaeka simamaka kirika jia yiba'irabeyu. Saᵽi ãrĩwa'ri “Yirika bojataᵽarimaji kimarũ ãrĩwa'ri kire yiᵽũatakoᵽeka”, yireka ãrĩbeyuka Tuᵽarã. Aᵽerã aᵽóstolrãka imarãte ᵽemawa'ribaji Tuᵽarãrika ba'irabeiki ñimaeka jia Tuᵽarãte yire jeyobaaeka takaᵽiji. \v 11 Aᵽóstolrãkare Tuᵽarãrika mijare wãrõeka, suᵽabatirã mijare yiwãrõraᵽakaoka, marãkã'ã imabeyua ĩ'rãtiji ima simamaka. Sã'mitiritirã samija yi'raᵽe. \s1 Mareyarãka simako'omakaja õñia Tuᵽarãte mare jariᵽe'rirũjerãñu \p \v 12 Aᵽóstolrãka ĩ'rãtiji oyiaja bojairã yija ime. “Kireyaeka simako'omakaja õñia Cristore jarika ate”, ãrĩwa'ri yija bojarijayu. Mijare sayija bojako'omakaja ¿dako baaerã “Õñia jariᵽe'rirũkimarĩrã maime mareyarãka be'erõ'õ”, ĩ'rãrimarã tokarãre ãñu je'e? \v 13 Ĩakõrĩ je'e: Reyariᵽotojo õñia jariᵽe'rirũkimarĩrã maimaberirikareka karemarĩa Cristore õñia jariᵽe'riberijããeka. \v 14 I'suᵽaka simaberirikareka kirika bojariroka yija wãrõika jiamarĩa imajããeka. Suᵽabatirãoka dakoa waᵽamarĩaja Cristore mija yi'rijããeka. \v 15 Reyariᵽotojo õñia jariᵽe'ririka imaberirikareka Tuᵽarãreka mijare ᵽakirimaja yija imajããeka, “Õñia Cristore kijariᵽe'rirũjeka”, ãᵽaraka. \v 16 I'suᵽakajaoka reyarijayurãte õñia jariᵽe'ririka imaberirikareka, Cristooka õñia jariᵽe'riberijããekaki. \v 17 I'suᵽaka Jesúro'si simaberirikareka waᵽuju kire mija yi'rijããeka. I'suᵽakamarĩa simarikareka ba'iaja mabaaikareka Tuᵽarãte mare wayuĩaberijããeka. \v 18 I'suᵽakajaoka õñia Cristore jariberirikareka, kire yi'rikarã mirãrã reyaekarã ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã na'rika. \v 19 I'suᵽaka simarikareka, ᵽakirika yi'rikoᵽewa'ri, “Jesucristo uᵽaka, Tuᵽarãte õñia mare jariᵽe'rirũjerãñu”, ãrĩwa'ri õñia maimatiyikuriji jia kire yi'ririkareka jiamarĩtaka simajããeka. Ba'iaja jũariᵽotojo kire yi'rija'atabeyurã imarĩ, waᵽuju kire yi'rikoᵽeirã maimarikareka, ritaja ᵽo'imaja ᵽemawa'ribaji mare nawayuĩãjããeka. \p \v 20 I'suᵽakamarĩa sime. Cristore reyaeka simako'omakaja Tuᵽarãte õñia kire jarirũjeka. Suᵽa imarĩ iki imaki mamarĩ õñia jariᵽe'riũ'muekaki. I'suᵽakajaoka kire yi'yurã uᵽatiji i'suᵽaka oyiaja jarirãñurã. \v 21 Mamarĩ imaũ'muekakire ba'iaja baaekaᵽi ãrĩwa'ri reyarika imaũ'mueka ᵽo'imajaro'si. I'suᵽaka simako'omakaja Jesúre maro'si reyaĩjiekaᵽi ãrĩwa'ri õñia jariᵽe'rirũkia maro'si ᵽo'ijirika. \v 22 Adán imaekaki riᵽarãmerã imarĩ, reyarũkirãro'si oyiaja maime. I'suᵽaka simako'omakaja Cristore yi'riwa'ri kirirã majarika simamaka Tuᵽarãte mare õñia jarirũjerãñu. \v 23 Suᵽa imarĩ sõrĩtikaja maimarijayu. Cristo imaki reyariᵽotojo wããrõ'õrãja mamarĩ õñia jariᵽe'riũ'muekaki. Ñamajĩ ketarãka ᵽoto kire yi'rika mirãrãte i'suᵽakajaoka naro'si simarãñu. \v 24-25 Ritaja Tuᵽarãte ĩariᵽe'yomijiᵽi jã'meirãte kitẽrĩrãka be'erõ'õ wejetiyia seyarãñu. I'suᵽaka nare baatirã “Koᵽakaja yimajãmarãre yitẽrĩtiyu. Mae miyaᵽaika uᵽakaja ritaja mijã'mebe”, Kiᵽaki Tuᵽarãte kẽrĩrãñu. I'suᵽaka Cristore baarãñu “Nare mitẽrĩtiyarãñurĩmi rõ'õjĩrãja ritajare jã'merimaji mire ñimarũjerãñu”, Tuᵽarãte kire ãᵽakã'ã. \v 26 I'suᵽaka simarãka ᵽoto ᵽo'imajare reyaika ᵽariji Cristore tiyetarãñu. Saᵽi ãrĩwa'ri ritaja majamarãika maimaoka tiyiᵽatarãka. \v 27 Mia je'e, ikuᵽaka sabojayu Tuᵽarãrika o'oeka ᵽũñurã: “Ritaja ĩᵽamaki imarũkikaro'si Tuᵽarãte kire ᵽũataeka”, ãrĩwa'ri sabojayu. I'suᵽaka simako'omakaja Tuᵽarãte ᵽuri jã'mebeyuka kime Cristo, “Ritajate yiro'si mijã'mebe”, kire kẽrĩka simamaka. \v 28 Suᵽa imarĩ ritaja kimajamarãre Cristore tẽrĩrãka be'erõ'õᵽi nimauᵽatireje jã'merimaji kijarirãñu. Suᵽabatirã “Mae ñiᵽamaki mime”, Tuᵽarãte kẽrĩrãñu. I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã ritaja dika jariwa'ririmarĩa ĩᵽamaki Tuᵽarãte jarirãñu. \p \v 29 “Reyariᵽototaka õñia jariᵽe'ririka imabeyua”, aᵽerãte ãrĩkoᵽeikakaka mijare yibojaerã baayu mae. I'suᵽaka ãrĩᵽuᵽajoariᵽotojo ¿dako baaerã aᵽerãteje reyaekarãro'si ruᵽuko'a najũjerũjeyu ĩ'rãrimarã je'e? Reyaekarã õñia jariᵽe'ririka imaberirikareka ᵽuri, waᵽuju dakowaᵽamarĩaja ruᵽuko'a naro'si najũjeĩjikoᵽejããeka. \v 30 Yijaro'si ᵽuri, Tuᵽarãrika yija wãrõika ᵽoto werika sime, rĩkimarãja yijare jããrika ri'kairãte imamaka. ¿Marãkã'ã ãrĩwa'ri werika yijaro'si simako'omakaja sayija wãrõrija'atabeyu ruᵽu bai je'e? \v 31 Rita mijare ñañu yijeyomarã. Ĩ'rãrĩmi jariwa'ririmarĩaja yire jããrika nari'kayu. I'suᵽaka yiro'si simako'omakaja mijare yiwãrõikaᵽi jia Jesucristore mija yi'yua simamaka jĩjimaka ñimarijayuaoka rita ima. \v 32 Éfesowejearã yiwãrõraᵽaka ᵽoto, yaiwẽkoa boebaitaka ima uᵽaka imawa'ri yire jããrika ri'kakoᵽeraᵽarã yire yi'ririyaᵽaberaᵽarã. I'suᵽaka yire nabaamaka “Reyariᵽotojo õñia majariᵽe'rirũkia imabeyua”, ãñuka ñimarikareka dako baaerã ba'iaja jũariᵽotojo nare wãrõka'wisijũaberijããekaki yi'i. Reyariᵽotojo õñia majariᵽe'rirũkia imaberirikareka ᵽuri “Ñoaka õñia imarũkimarĩrã maime. Suᵽa imarĩ õñia maimatiyikuriji mayaᵽaika uᵽakaja ukubaraka, ba'abaraka maimaerã”, ãᵽaraka Jesúre yi'ribeyurãte baaika uᵽakaja baairã maimajããeka maro'si. \p \v 33 I'suᵽaka simamaka waᵽuju bojaᵽakirimajare mija ã'mitiriᵽẽa'si. Ikuᵽaka sime: Ba'iaja baairãka mija jeyoarirãka, jia baarijayurã imariᵽotojo nuᵽaka ba'iaja baairã mija jarirãñu mijaro'sioka. \v 34 Jia wãjirokaᵽi mija ᵽuᵽajoaᵽe'awa'ri ba'iaja baarika mija ja'atabe. Mija ᵽõ'irã ĩ'rãrimarã Tuᵽarãte õrĩbeyurã imarã je'e. Mija i'yoᵽi'yaokaro'si i'suᵽaka mijare ñañu. \s1 Ikuᵽaka simarãñu maᵽo'ia õñia majariᵽe'rirãka be'erõ'õ \p \v 35 “Reyariᵽotojo õñia reyaekarãte jariᵽe'rirãñu”, ñañua simako'omakaja, ikuᵽaka ĩ'rãrimarãre jẽrĩajĩñu je'e: “¿Marãkã'ã simamaka reyaeka imariᵽotojo naᵽo'ia õñia jariᵽe'ritiyarãka ruku? I'suᵽakajaoka ¿marãkã'ã ĩoirã nimarãñu ruku koᵽakaja rabaekarã imariᵽotojo?”, nañu. \v 36 I'suᵽaka yire jẽrĩairã jia ᵽuᵽajoabeyurã imarã. Ikuᵽaka sime ĩakõrĩ je'e: Õterikiyaᵽea moteika sajetakaja rabaika. I'suᵽaka simako'omakaja satõsirõ'õrã imaᵽi saᵽu'yu. Sajea rababerijĩkareka, marãkã'ã baatirã saᵽu'riberijĩñu. \v 37 Ĩakõrĩ je'e: Trigo wãmeika õterikia, sayaᵽeaᵽi motemaka saᵽu'yu, samoteika uᵽakamarĩa. \v 38 Samoterãka be'erõ'õ ᵽu'ritirã Tuᵽarãte yaᵽatika uᵽakaja sajayu. Suᵽa imarĩ õterikiba'i ima uᵽakaja saᵽu'ririjayu saro'si. \v 39 Suᵽabatirã i'suᵽakajaoka sime ika. Ã'mitirikõrĩ je'e: Wa'ia, wa'iro'sia, wĩ'ñaka, ᵽo'imajaoka ĩ'rĩka ta'iarã oyiajamarĩa ᵽo'ikirã maime. \v 40 I'suᵽakajaoka mabo'ikakurirã imarũkiaro'siji Tuᵽarãte torã ᵽo'ijiaeka. Suᵽabatirã õ'õrã imarũkirãteoka kibaaeka. Ĩ'rãtijitakamarĩaja imariᵽotojo ĩ'ᵽaba'iwã'taja jiyurika sime. \v 41 Aiyate yaaika uᵽakamarĩa kiyaaboayu ñamikaki aiya. I'suᵽakajaoka sime tã'ᵽia saro'si. Tã'ᵽirãka natiyiaja rakaka oyiaja ya'tairã nime. \p \v 42 I'suᵽakajaoka maimarãñu maro'si. Reyaekakite mayayerãka be'erõ'õ kiᵽo'ia rabarãka. I'suᵽaka simako'omakaja Tuᵽarãte õñia kire jarirũjerãka be'erõ'õ ᵽuri, imajiᵽarũkikaja imarĩ, aᵽekurioka reyarũkimarĩka kimarãñu. \v 43 Reyaekakite mayayeika, jiamarĩa ima kiᵽo'ia mayayeyu. I'suᵽaka simako'omakaja õñia kijariᵽe'rirãrõ'õjĩrã ᵽuri jia jiyurika, rikitubaka kiᵽo'ia jarirãka. \v 44 “Jia ika ka'iareka nimarũ”, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte mare ᵽo'ijiaeka. I'suᵽaka simako'omakaja mareyarãka be'erõ'õ õñia mare kijarirũjerãka ᵽoto jiibaji kika imarũkirã maime. Õ'õrã õñia maime maᵽo'iaᵽi. I'suᵽaka simamaka Tuᵽarã ᵽõ'irã eyatirãoka aᵽeuᵽakakaka ᵽo'iaᵽi maimarãñu, torã jia imarũkia. \p \v 45 Ikuᵽaka sabojayu Tuᵽarã majaroᵽũñurã: “Mamarĩtaka Adán wãmeiki ᵽo'imajire Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka. Suᵽabatirã õñika kire kimarũjeka”, ãrĩwa'ri sabojayu. Cristo ᵽuri, Adán uᵽakamarĩa imaki, mareyarãka ᵽoto Tuᵽarã ᵽõ'irã õñia mare imajiᵽarũjerimaji kime. \v 46 I'suᵽaka simako'omakaja õ'õrã maᵽo'ia ima saᵽiji õñia mabo'ikakurirã kika maimajiᵽarũkimarĩa sime ruᵽu. Mareyarãka be'erõ'õ mare kija'atarãñu ᵽo'i imarãka ᵽuri mabo'ikakurirã kika maimajiᵽarũkia. \v 47 Mamarĩ imaũ'muekakite ka'iaᵽi Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka. Saᵽi ãrĩwa'ri õ'õrã imarũkikaro'siji kimaeka. Kibe'erõ'õ Cristo ᵽuri mabo'ikakurikaki imaki. \v 48-49 Ika ka'iareka imarã maimamaka, Adán ᵽo'ia imaeka uᵽakaja sime maᵽo'ia. Ĩmirã Tuᵽarã ᵽõ'irã õñia majarirãka ᵽoto ᵽuri, Jesúᵽo'ia uᵽakaja maᵽo'ia imarãka. I'suᵽaka maro'si simamaka, kiuᵽaka maimarijariye'e mae. \p \v 50 Ikuᵽaka mijare yibojaerã baayu yijeyomarã: Maekaka ima maᵽo'ia wejejẽ'rãkaja imarũkimarĩa imarĩ, Tuᵽarãte ritaja jã'merõ'õrã imabesarãka. \v 51 Mija ã'mitiᵽe. Ᵽo'imajare õrĩberika mijare yibojaerã baayu. Cristore ᵽe'rietaerã baarãka ruᵽu ritaja reyaᵽataekarãmarĩa maimarãñu. I'suᵽaka simako'omakaja ĩ'rĩka uᵽakaja Tuᵽarãte maᵽo'ia o'aᵽatarãñu. \v 52 Ikuᵽarõ'õᵽiji maᵽĩ'rũtaika uᵽaka maᵽo'ia Tuᵽarãte o'arãñu. Tromᵽeta wãmeika okaarirãka ᵽoto, “Wejetiyia seyayu mirãkiyu”, marĩwãrũrãñu. Sokaarirãka ᵽoto reyakoᵽekarãre mamaka naᵽo'iaᵽi õñia jariᵽe'rirãñu. I'sirĩmi õñia imarãñurãteoka naᵽo'ia Tuᵽarãte o'arãñu. \v 53 Maekaka maᵽo'ia ima rabarũkia ima simamaka kika õñia maimajiᵽarũkiaᵽi Tuᵽarãte mare so'arãñu. I'suᵽaka kibaarãñurã imarĩ aᵽekurioka reyarũkimarĩa maimarãñu. \v 54-55 I'suᵽaka Tuᵽarãte mare baarãñu kimajaroᵽũñurã sabojaeka uᵽakaja simamaka. Mia je'e: “Maᵽo'ia mare o'awa'ri ᵽo'imajare reyaika Tuᵽarãte tiyetamaka, reyarika imabesarãka. Suᵽa simamaka ‘Yija reyarãñu’, ãrĩwa'ri kĩkirika imabesarãka maro'si”, sabojayu. \v 56 Ba'iaja baawa'ri mareyarãñu. Tuᵽarãte jã'meika yi'ribeyurãte reyarika simamaka i'suᵽaka mare sariatayu. \v 57 I'suᵽaka simako'omakaja maiᵽamaki Jesucristoᵽi ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã ma'rirũkia imakoᵽekareka mare kitããmaka “Jiitaka mibaayu Tuᵽarã”, jĩjimakaᵽi kire marĩrijayu. \p \v 58 I'suᵽaka simamaka ᵽuᵽarukubekaja, jia Jesucristore yi'ᵽaraka mija imabe yijeyomarã. Suᵽabatirãoka “Waᵽuju Tuᵽarãro'si yija ba'irabekoᵽeyu”, ãrĩᵽuᵽajoabekaja, jiaᵽi kirika mija ba'iraberijaᵽe. \c 16 \s1 Aᵽerãte jeyobaaokaro'si niñerũ rẽarika \p \v 1 Aᵽerã Jesúre yi'yurãte jeyobaabaraka niñerũ mija rẽarũkiakaka mijare yijaierã baayu mae. Jesúre yi'yurã Galacia ka'iakarãre yibojaraᵽaka uᵽakaja mija baajĩkareka jia sime mijaro'sioka. \v 2 Ikuᵽaka mija baabe: Domingo rakakaja mija tõᵽorijayu uᵽaka kũᵽajĩritirĩjaka mija jierijaᵽe. I'suᵽaka mija baarijayua simamaka, yeyarãñurĩmi imatikaja simarãñu. \v 3 Mija ᵽõ'irã eyatirã, Jerusalénrã niñerũ e'ewa'rirũkirãte “Ĩrã nime se'ewa'rirũkirã”, mija ãrĩrãñu. Suᵽa imarĩ “Jiirã ᵽo'imaja nime. Nare mija e'etoᵽe”, ãrĩwa'ri ᵽaᵽera nare yo'oĩjirãñu Jerusalénkarãre nabeaeyaerã. \v 4 “Naka ya'riye'e je'e”, ñarĩᵽuᵽajoarãkareka, naka ya'rirãñu. \s1 Corintowejearã a'ririka Ᵽablote ᵽuᵽajoaeka \p \v 5 Õ'õᵽi a'ritirã Macedonia wejearã yeyarãñu. Toᵽi turitaᵽabaraka mija wejea Corintorã yeyarãñu. \v 6 Ñoaᵽañaka mija ᵽõ'irã ñimarãñu je'e aᵽeyari. Ᵽu'ejẽ'rãkarõ'õjĩrã torã ñimarãñu je'e aᵽeyari. I'sia be'erõ'õ aᵽea wejea yiyaᵽairõ'õrãja ya'yaokaro'si yire imabeyuakaka yire mija ĩjijeyobaarãkareka jia simarãñu yiro'si. \v 7 Jajuaᵽi mija ᵽõ'irã ĩawa'ririka yaᵽabeyuka yi'i. I'suᵽaka simamaka, karemarĩtaka Maiᵽamakire yaᵽarãka ᵽoto ñoaka mija ᵽõ'irã ñimarãñu je'e. \v 8-9 I'suᵽaka simako'omakaja Éfeso wejearã yituirãñu Ᵽentecostés baya o'rirãñurõ'õjĩrã. Õ'õrãja ñimariyaᵽayu ruᵽu rĩkimarãja yiwãrõika ĩaᵽe'yoirãte imako'omakaja, rĩkimarãjaoka Tuᵽarãrika yiwãrõika jia sana'mitiririyaᵽaika simamaka. \p \v 10 Timoteore mija ᵽõ'irã eyarãka ᵽoto jia kire mija baabe mijare kĩkibekaja kimaokaro'si. I'suᵽaka kire mija baabe yuᵽakajaoka Maiᵽamakirika ba'irabeiki kimamaka. \v 11 Ba'iaja kire baabekaja kire mija e'etoᵽe. Suᵽabatirã jia kire mija jeyobaabe yiᵽõ'irã ĩarĩ ketaokaro'si. “I'suᵽaka kire mija baabe”, ñañua simamaka ketarika yita'ayu, aᵽerã Jesúre yi'yurãᵽitiyika. \p \v 12 “¿Marãᵽate majeyomaki Aᵽolore etarãñu ate?”, ãᵽaraka ᵽaᵽeraᵽi yire mija jẽrĩaeka ñiaraᵽe. Suᵽa imarĩ aᵽerã Jesúre yi'yurãka mija ᵽõ'irã turirĩ keyaokaro'si kire yiᵽakatarikoᵽeraᵽe. I'suᵽaka yibaako'omakaja, “Torã ya'ririka Tuᵽarãte yaᵽayu maekaka”, kẽrĩᵽuᵽajoabeyu ruᵽu. Suᵽa imarĩ “Mae ya'rijĩkareka jia sime”, kẽrĩᵽuᵽajoarãñurĩmi mija ᵽõ'irã turirĩ ke'rirãñu je'e. \s1 Ᵽiyia jia Ᵽablote nare bojatiyaeka \p \v 13 Jia ᵽuᵽajoatirã rakajetikarãja mija imabe. Suᵽabatirã maiᵽamaki Jesucristore yi'ririja'atabekaja, okajãjiaᵽi mija ᵽuᵽajoabe. \v 14 Rakakaja ritaja mija baarijayua aᵽerãte wayuĩarikaᵽitiyika oyiaja samija baarijaᵽe. \p \v 15 Estéfanas imaki, kika imarãᵽitiyika Acaya ka'iakarã mamarĩtaka Tuᵽarãrika yibojaraᵽaka yi'riũ'muraᵽarã. Suᵽa imarĩ maekaka aᵽerã Jesúre yi'yurãte jeyobaarimaja imarĩ, i'suᵽakajaoka nabaarijayu naro'si. I'suᵽaka simaraᵽaka õñurã mija ime. \v 16 I'suᵽaka simamaka jiaᵽi nare mija yi'ririjaririka yiyaᵽayu. I'suᵽakajaoka naka Tuᵽarãrika ba'iraberimajaka jia mija imarika yiyaᵽayu. \p \v 17 Mija tã'omaja Estéfanas, Fortunato suᵽabatirã Acaicotatarãre etamaka jia jĩjimaka ñime. Mija ᵽuri yoeᵽi imarã imarĩ, yire jeyobaawãrũbeyurã. I'suᵽaka simamaka mija ᵽõ'ikarã yiᵽõ'irã etairã tarãja ᵽuri yire jeyobaairã. \v 18 Okajãjia mija imaerã mijare najeyobaaika uᵽakaja yiᵽõ'irã etatirã okajãjia ñimaerã yire najeyobaayu. I'suᵽaka baairãte majiyiᵽuᵽayeejĩkareka jia sime. \s1 “Jia nimarũ ᵽo'imaja”, Ᵽablote ãrĩᵽũaeka \p \v 19 Asia ka'iakarã Jesúre yi'yurã, “Jia nimarũ”, mijare ãrĩᵽũairã. Aquila, kirũmu Ᵽrisca, suᵽabatirã nawi'iarã Maiᵽamakire yi'riwa'ri rẽñurãoka, “Jia nimarũ”, mijare ãrĩᵽũairã. \v 20 Õ'õkarã muᵽaka Jesúre yi'yurãoka, “Jia nimarũ”, mijare ãrĩᵽũairã naro'si. Tuᵽarãte yi'yurã imarĩ, jia jĩjimakaᵽi mija jẽñetoribu'abe. \p \v 21 Yi'i Ᵽablo, ñoñu uᵽakaja “Jia nimarũ”, ãrĩwa'ri ikuᵽaka yiᵽitakaᵽi mijaro'si yo'oᵽũayu.\f + \fr 16:21 \ft Después de dictar la carta a otra para escribir, Pablo añade su firma para que los lectores sepan que la carta realmente es de él. (Véase 2 Tesalonicenses 3.17)\f* \p \v 22 Torã maiᵽamaki Jesucristore yaᵽabeyurãte “Ba'iaja Tuᵽarãte nare baarũ”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka mijare ñañu. “No'ojĩrãmarĩaja Maiᵽamakire ᵽe'rietarũkirĩmi seyaᵽarũ”, ãrĩwa'ri yaᵽatiyaiki ñime. \p \v 23 “Jia maiᵽamaki Jesúre mijare baarijarirũ”, mijare ñarĩᵽũayu. \v 24 I'suᵽakajaoka “Jesucristore ã'mitiriᵽẽairã mija imamaka, jimarĩtakaja nare yiwayuĩayu”, mijareka ñarĩᵽũatayu. \p I'tojĩrãja sime ruᵽu.