\id TIT HARUAI NT Titus translated by John Davies, 14-October-2009 
\h Taitas 
\toc1 Pol nuŋ Taitas köp kai kɨtöŋa 
\toc2 Taitas 
\mt1 Pol nuŋ Taitas köp kai kɨtöŋa  
\c 1  
\p
\v 1 Nɨ Pol. God nɨ yad nɨgmɨn mabö rɨ nölɨb nöbö nuŋ i mɨdön, Jisas Krais mönö wä pön dub nöbö nuŋ i mɨdla.  
\p God nɨ yad nɨgöŋ aku, nöbö mö nuŋ pɨba rɨmɨd akuyöbö ñɨgö God Mönö aku yad nölmön, ñɨŋ mönö aku nugw pɨ gö nɨgön, mönö mɨ il aku nugw ri abön, rɨg yadmɨd mag akuyöbö akwör rɨŋ, me rön, God nɨ mabö aku yad nɨgöŋa.  
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Kol 1:27\x*God nuŋ inakmönö i hörölöm. Nuŋ maduar ör mögörɨb rɨ nɨgölöŋ wop aku mönö ma yadön yad nɨgöŋ aku, nöbö mö bɨl kai mönö mɨ nuŋ aku nugw pön, mönö mɨ il aku nugw ri abön, rɨg yadmɨd mag akuyöbö akwör cöñ akuyöbö, nuŋ ñɨgö öim mɨdɨb mag aku nöiöna.   
\p
\v 3 Wop nuŋ keir yad nɨgöŋ wop akwör, God mönö nuŋwa wöxnö nɨgöŋa. God, Kömö Pɨb Nöbö an aku, nɨ yad nɨgmɨn, mönö wä nuŋwa wöxnö yad nöl yönmɨdla.   
\p
\v 4 \x - \xo 1:4 \xt Rom 1:7; 2Kor 8:23; Gal 2:3\x*Taitas, nagö köp kɨ kai kɨtmɨdla. God Mönö akwör yad nölmɨdmön, naŋ Krais Jisas nugw pön, mönö wä adö paŋyöbö akwör nugumɨdöla aku mɨ, nagö ha wä nɨ, me rɨmɨdla. Acö God aipam, Kömö Pɨb Nöbö ana Krais Jisas aipam, nagö ögwö yöxön, pɨ ösös rɨ ri abön nugwidɨx mɨdɨŋ, naŋ tar mɨd ri abö.   
\p
\v 5 Nɨ nagö röbö wödoböŋ mögörɨb Krit yad nɨgön yadma, “Nöbö mö ñɨgö Krais mönö wä aku yad nölmɨŋ piaku, naŋ iswob du nugwön, mabö bli rölmɨŋ aku rɨ gɨrön, Jisas nugw pöi nöbö mö nuŋwa mögörɨb hörɨrör mɨdöi bla, ñɨgö nugwidɨx mɨdɨb nöbö bli yad nɨgö,” rɨma.   
\p
\v 6 \x - \xo 1:6-9 \xt 1Tim 3:2-7; 2Tim 2:24-26\x*Makwam Jisas nugw pöi nöbö mö bla ñɨgö nugwidɨx mɨdɨb nöbö bli yad nɨgnöb, nöbö hör yad nɨgmɨjɨnö. Nöbö mag wä rön mɨd ri abmɨdöi piakwör nugwön yad nɨgö. Mö ñɨŋ paŋyöbö iör pön, mönɨŋ halöu ha kap bla nugwidɨx mɨd ri abaŋ, ñɨŋ Krais nugw pön, acö mam mönö yöxön mai duön amnɨmab rɨmɨdölöi, nöbö piakwör nugwön yad nɨgö.  
\v 7 Krais nöbö mö nuŋwa nugwidɨx mɨdɨb nöbö piaku ñɨŋ God mabö nuŋwa keir nugwidɨx mɨdöia. Makwam, nugwidɨx mɨdɨb nöbö piaku ñɨŋ rɨ ri abɨŋ, nöbö mö bli ñɨgö yad höimöubä maga nɨgölaŋ. Nöbö mönö nuö nuö yadmɨdöi piaku, nöbö rɨmgör ölɨsö rödmɨdöi piaku, nöbö röbö ölɨsö nɨmön u pɨlmɨdöi piaku, nöbö öbɨl nuö nuö palmɨdöi piaku, nöbö köme ulnöu rɨg ap bla kib pɨmɨdöi piaku, ñɨgö nugwön yad nɨgmɨjɨnö.  
\v 8 Nöbö mö Krais nugw pöi bla ñɨgö nugwidɨx mɨdɨb nöbö piaku, nöbö mö pad piakuyöbö höm, ñɨŋ ñɨgö yad wahax pön, pön ram ñɨŋa yuö kwo pön du nɨgöña; ap agap apɨm wä mɨd piaku madmag nɨgöña; rɨb mɨxɨñ ñɨŋa keir rɨbyöx nölmɨd mag akuyöbö rɨmɨdölöi; nöbö mö rɨb aipam nöbö mö mölyöbö piaku aipam magalɨg pɨ ri aböña; nöbö leia mɨjnɨŋö, rön, öim öim God Mönö rɨg yadmɨd mag akuyöbö akwör rɨbyöx nugwön, ususör rön rɨg yadmɨd mag aliö akuyöbö cöña.  
\v 9 Ñɨŋ keir Krais mönö ma höd yad nölmɨn nugwim akwör nugw pɨ cɨcɨ nɨgön rɨ gɨrön, Krais nöbö mö piaku ñɨgö Krais mönö paxdöriö akwör yad nöl ri abɨŋ, ñɨŋ nugw pön rɨbyöx gɨba alɨg mɨjöña. Nöbö mö mönö paxdöriö aku röd abmɨdöi piaku, ñɨgö mönö paxdöriö adaku yad nöl ri abɨŋ, mönö paiŋö yadɨb maga nɨgen.   
\p
\v 10 \x - \xo 1:10 \xt 1Tim 4:7\x*Aku agapɨm: Krais nöbö mö nuŋwa mɨdölɨŋö, rɨmɨdöi nöbö mö akuyöbö mɨga akwör God Mönö aku röd abön, mönö inakmönö piaku pön nöbö mö bli ñɨgö yad nölön, pön pɨxɨp ödöi gwogwo aku dumɨdöia. Nöbö piaku mɨga akwör nöbö Juda yöbö. Ñɨŋ Krais nugw pöi aku, jɨ Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨŋ Krais nugw pön, uña ödöröñ aku mɨ, Krais nöbö mö nuŋwa mɨjöñɨŋö, rɨmɨdöia.  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt 2Tim 3:5-6; 1Pit 5:2\x*Nagö yadaŋ ñɨŋ mönö inakmönö aku röböxɨŋ. Rɨg ap piaku pɨnɨŋö, rön, ñɨŋ mönö inakmönö akwör yad nölmɨn, nöbö bli nöbö mö halöu ha ram ñɨŋa pɨsaŋ hölɨmmɨdöi piaku magalɨg mönö inakmönö aku nugw pöia.   
\p
\v 12 Krit yöbö mönö yadɨb nöbö ñɨŋ keir i yadöŋa, “Nöbö mö Krit piaku öim mönö inakmönö hörön, mag gwogwo akwör rön, ipɨtön mabö rölöi; ap wä mɨga akwör pɨnɨŋö, rön, wöñö höpebö röxg mɨdöiŋö,” röŋa.  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt 2Tim 4:2\x*Nöbö Krit yöbö mönö yadöŋ aku mɨ ödöriö yadöŋa. Aliö almɨdöi aku, naŋ ñɨgö mönö ölɨsö yadön yadyöxaŋ, ñɨŋ inakmönö hörmɨdöi adaku röböxön, Krais mönö wä paxdöriö akwör nugw pɨŋ.   
\p
\v 14 \x - \xo 1:14 \xt 1Tim 4:7\x*Ñɨgö mönö ölɨsö yadön yadyöxaŋ, Juda nöbö mö hör haiwo maduebö piaku yadmɨdöi mag aku röböxɨŋ; nöbö mö Krais mönö ma aku höj nugwön, ñɨgö al aliö cɨnö, rɨmɨdöi nöbö piaku, mönö ñɨŋ aku yöxmɨjeñ.   
\p
\v 15 God nöbö mö wä nuŋ piaku ap bli hölul rɨmɨdölöi; ap wä me rön amnɨmab pɨmɨdöia. Jɨ nöbö mö ap kib mag gwogwo akwör rɨmɨdöi piaku aipam, nöbö mö Krais nugw pölöi piaku aipam, ap mɨga akwör hölul rɨmɨdöia. Nöbö mö piaku röxgöb, rɨb mag ñɨŋa aŋadö gwogwo rɨmɨn, rɨbyöx nugw ri abmɨdölöi.  
\v 16 \x - \xo 1:16 \xt 1Jon 1:6; 2:4\x*God Mönö nugw pön, nöbö mö nuŋwa mɨdölɨŋö, rɨmɨdöi aku, jɨ ñɨŋ rɨg rɨmɨdöi mag aku nugwön nugwöla, ñɨŋ God nöbö mö nuŋwa yöi. Ñɨŋ God Mönö wä rɨg yadmɨd mag akuyöbö höj nugumɨdöi aku mɨ, ñɨŋ ap wä i rɨb maga nɨgöl. Almɨdöi mag aku God nugumɨn ölɨsö wöla.   
\c 2  
\s1 Krais nöbö mö nuŋwa akuyöbö ñɨgö nugwidɨx mɨd ri abö  
\p
\v 1 Nagö nöbö mö piaku ñɨgö God Mönö mag paxdöriö akwör yad nölmɨdö.  
\v 2 Nöbö dib röxgöi piaku ñɨgö yad nöl ri abaŋ, röbö wain ap akuyöbö mɨga nɨmɨŋ u pɨlenɨm; ñɨŋ rɨbyöx nugw ri abön, mag gwogwo rölɨŋ; mɨxɨñ ñɨŋa keir rɨbyöx nölmɨd mag akuyöbö rölɨŋ; ap agapɨm rɨmɨjön aku, ñɨŋ ususör rön Krais mönö wä nuŋ aku nugw pɨ gö nɨgön, Krais nugwo cɨrɨp gö nɨgön, nöbö mö piaku madmag ödöriö nɨgön, ususör rön rɨp duön, nöbö tar höimölɨb mɨda mɨjöña.  
\v 3 \x - \xo 2:3 \xt 1Tim 3:11\x*Mö dib röxgöi piaku ñɨgö algör ör yad nöl ri abaŋ, ñɨŋ God Mönö rɨg yadmɨd akuyöbö akwör rön rɨ ri abɨŋ; ñɨŋ nöbö mö bli yad höimöuŋ ib ñɨŋa pɨn duenɨm; ñɨŋ röbö wain ap akuyöbö mɨga nɨmɨŋ u pɨlenɨm; ñɨŋ mag wä rol akwör yad nöl ri abɨŋ.  
\v 4 Ñɨŋ aliö mɨd ri abön, yoŋdöŋ nöbö pöi mö bla ñɨgö yad nöl ri abɨŋ, ñɨŋ piöŋö nöbönɨŋ nöbö ñɨŋ bla madmag nɨgön, halöu ha ñɨŋ bla madmag nɨgöña;  
\v 5 \x - \xo 2:5 \xt Epes 5:22\x*mɨxɨñ ñɨŋa keir rɨbyöx nölmɨd mag akwör reñ; ñɨŋ hölul mɨdöl mag akuyöbö mɨdön, mabö, ram ñɨŋ piaku rɨ ri abön, nöbö mö bla pɨ ri abön, nöbönɨŋ nöbö mönö yajöñ aku yöxön mai diöña. Aliö almɨjöñ aku, nöbö mö bli nugwön, God Mönö aku yad höimöueñ.   
\p
\v 6 Ha nöbö piaku ñɨgö mönö ölɨsö yadaŋ, mɨxɨñ ñɨŋa keir rɨbyöx nölmɨd mag akuyöbö reñ.  
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt 1Tim 4:12\x*Nagö agö mönö bɨlɨm ñɨgö yad nöinö aku, naŋ keir öim öim ap magalɨg paŋ mag akwör raŋ, ha nöbö piakwör nugwön, ñɨŋ kwo paŋ mag aliö akuyöbö akwör rɨmɨdɨŋ. Makwam nagö nöbö mö bla mönö yad nöinö aku, imöu imöu gɨrön yadmɨjɨnö; rɨbyöx nugw ri abön God Mönö paxdöriar yad nöl ri abö.  
\v 8 \x - \xo 2:8 \xt 1Pit 2:15\x*Mönö yadɨba rɨmɨdlö aku nugw ri abön yadaŋ, nöbö mö anɨŋ nugum ölɨsö wölmɨd piaku mönö bli hölu wöhö nugwön ñɨŋ keir möigw yöxöña.   
\p
\v 9 \x - \xo 2:9 \xt 1Tim 6:1\x*Makwam Krais nöbö mö nuŋwa, nöbö mö bli rɨg wob pön höm, nag mabö röxg rɨmɨdöi piaku ñɨgö yadaŋ, nöbö dib na wä cön adakwör cɨnö, rön, mönö bli paiŋö yadölön, nöbö dib ñɨŋ bla rɨg yajöñ mag akwör rɨmɨdɨŋ.  
\v 10 Nuö nöbö ñɨŋ piaku ap bla kib peñ; öim nuö nöbö ñɨŋ piaku ap bla magalɨg nugwidɨx ri abön, mabö magalɨg rɨ ri ab mɨdɨŋ. Aliö alön ösös rɨ ri abmɨjöñ aku, nöbö mö piaku nugwön, God Kömö Pɨb Nöbö an aku mönö nuŋwa nugwön yajöña, mönö aku mönö mɨm, nugw pɨb mönö maku, me cöña.   
\p
\v 11 God nöbö mö piaku magalɨg mɨ ödöriö ögwö yöxmɨd aku mɨ, Krais Jisas mögörɨb il kɨ wöxnö hön wöröxɨm nugugɨrön, nöbö mö piaku magalɨg ram nuŋwa adöx yöd röul adö kau sö öim öim kömö mɨdɨbä maga ra.  
\v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1Jon 2:16\x*God nuŋ anɨŋ mɨ ödöriö ögwö yöxmɨd aku nugwön nugwöla, ap kib mag gwogwo rɨmɨdöl piaku aipam, mɨxɨñ ana keir rɨbyöx nölmɨd mag akuyöbö rɨmɨdöl aku aipam, röböxön, mögörɨb il kɨ mɨdöl yörɨk mɨdön, rɨbyöx nugw ri abön, nöbö mö bli ap gwogwo i röinɨŋ, kwockwoc palön God Mönö rɨg yadmɨd mag akuyöbö akwör cɨnɨŋa.  
\v 13 Makwam, God an Jisas Krais anɨŋ kömö pɨ Nöbö aku mila alɨg höuöil hönɨŋö, rön, rɨbyöx gɨba alɨg mɨdön, wahax pön rɨb wä yöx nugu gör mɨdöla.  
\v 14 \x - \xo 2:14 \xt Eks 19:5; Diut 7:6; Esik 37:23; Gal 1:4; 1Pit 2:9\x*Jisas anɨŋ ñöx nɨgön wöröxöŋ aku, “Ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi piaku magalɨg paiŋö nölmön, ñɨŋ nöbö mö hölul mɨdöl na keir mɨdön, mag wä akwör rɨ ri abnɨŋö, rɨ rɨbyöx nugugu mɨdɨŋ,” me rön, anɨŋ ñöx nɨgön wöröxöŋa.   
\p
\v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1Tim 4:12\x*Mönö yadmɨdɨl kɨ nöbö mö piaku ñɨgö yad nöl ri abö. Nöbö mö amnɨmab rɨmɨdöi piaku ñɨgö kwockwoc palön yad nölaŋ, mönö nagö yöxöña.   
\c 3  
\s1 Krais nöbö mö nuŋwa pödpöd cöñ  
\p
\v 1 \x - \xo 3:1 \xt Rom 13:1-7; 1Pit 2:13-14\x*Krais nöbö mö nuŋ piaku ñɨgö yadaŋ, kiŋ bla aipam, gapman nöbö dib bla aipam mönö rɨg yajöñ mag akwör rɨŋ. Öim ör ñɨŋ nöbö mö bli ñɨgö rɨ ri abɨb maga nɨgön aku, ñɨgö rɨ ri abɨŋ.  
\v 2 Nöbö mö bli ñɨgö inakmönö hörön yadɨŋ ib ñɨŋa pɨn duenɨm; mönö nuö nuö yadeñ; nöbö mö bli yad pön rɨ ri abön, nöbö mö piaku magalɨg pɨsaŋ nöbö mö höimöliö mɨd ri abɨŋ.  
\v 3 \x - \xo 3:3 \xt 1Kor 6:9-11; Epes 2:1-2; 5:8\x*Aku agapɨm: an keir höd algör ör rɨbyöx nugw ri abmɨdölöl. God Mönö rɨg yadmɨd akuyöbö höj nugwön, mɨxɨñ ana keir rɨbyöx nölmɨd mag akwör cɨnɨŋö, rön, kɨlabɨs nöbö röxg mɨdmɨdmɨŋa. An ap kib mag gwogwo akwör rɨ gɨr mɨdmɨdmɨŋa; nöbö mö piaku ñɨgö rɨb gwogwo yöxön, ap ñɨŋ bla ap ana alɨg mɨdöxisöŋö, rön, ñɨgö paiŋö paiŋö nugum ölɨsö wölɨm rɨmɨdmɨŋa.   
\p
\v 4 Höd almɨdöl aku, jɨ mai Kömö Pɨb Nöbö an aku, God nöbö mö ögwö yöxön madmag nɨg Nöbö aku, wöxnö nɨgöŋa.  
\v 5 \x - \xo 3:5 \xt 2Tim 1:9; Hib 10:22\x*God nuŋ anɨŋ kömö pöŋa. Anɨŋ kömö pöŋ aku, an keir ap wä bli rɨmɨn anɨŋ kömö pölöŋ. Nuŋ anɨŋ mɨ ödöriö ögwö yöxmɨd aku mɨ, anɨŋ kömö pöŋa. Alöŋ aku, Inöm Leia anɨŋ yad abmɨn hön, pɨx ana örɨx abmɨn, nöbö mö yoŋyöbö ödöriö wöxnö nɨgöla.  
\v 6 \x - \xo 3:6 \xt Apos 2:17-18\x*Kömö Pɨb Nöbö an Jisas Krais anɨŋ ñöx nɨgön wöröxön an kömö pöŋ aku mɨ, God nuŋ Inöm Leia anɨŋ aŋadö yad abmɨn hön yuö an kwo mɨda.  
\v 7 God alöŋ mag aku, anɨŋ uliöxön nöbö mö kömö wä na pɨmön, kömö öim mɨdɨb mag aku pɨŋ, me rön, röŋa.  
\v 8 Mönö mɨ ödöriö aku maku.  
\p Naŋ mönö yadmɨdɨl kɨ nugw ri abön ususör rön yad nölaŋ, God nugw pöi nöbö mö piaku rɨb paŋyöbö akwör nugwön, nöbö mö bli ñɨgö rɨ ri ab gɨrön mɨdɨŋ. Aliö almɨjöñ aku rɨ ri aböña. Mönö kɨ mönö wä mɨdöm; ñɨŋ mönö wä kɨ mögörɨb piaku piaku pön duŋ, rɨg yad mag akuyöbö akwör rɨmɨjöñ aku, nöbö mö magalɨg tar mɨd ri aböña.   
\p
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt 2Tim 2:14,16\x*Jɨ nöbö mö bli mönö amnör yadɨp uhö gɨrön, nöso auso an bla al aliö yöxɨm hö, rön, Juda lo mönö aku al aliö mɨdö, rön, mönö nuö nuö yadmɨjöñ aku, nagö pɨsaŋ yadmɨjɨnö. Mönö piaku il i mɨdöl; nöbö mö mönö hör aku nugwön tar mɨd ri abɨb maga nɨgöl.   
\p
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt Mat 18:15-17\x*Nöbö mö bli God Mönö ödöriö aku röböxön hör mönö bli yadmɨdɨŋ, wop paŋyöbö i ñɨŋ yadyöxö. Nugumɨdölɨŋ mönö, wop igwö aipam yadyöxö. Wop igwö yadaŋ nugweñ aku, mödö ñɨgö aŋadö röböxö.  
\v 11 Naŋ nugulö, nöbö mö aliö almɨdöi piaku ñɨŋ rɨb gwogwo akwör yöxön, ap kib mag gwogwo akwör rɨ gɨr mɨdɨm, rɨb madmag yuö ñɨŋ kwo pɨxa mɨd aku wöxnö nɨgmɨn nugwöla.   
\p
\v 12 \x - \xo 3:12 \xt Epes 6:21-22; Kol 4:7-8\x*Nɨ mai Atemas mönö Ticikas yad abmön, naŋ mɨdlö yöra waŋ, naŋ yadkap höb maga rɨmɨjön aku, yadkap Nikopolis tauna hö. Ibaud rön ij rɨmɨjön wop aku nɨ du mɨjɨn Nikopolis tauna.  
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt Apos 18:24; 1Kor 3:5-6\x*Sinas lo mönö nugw nöbö aku Apolos yöŋö, ñɨgö pɨ ri abaŋ, ñɨŋ ödöi duba rɨmɨjöñ aku, ap ñɨŋ bli mɨden aku nölaŋ pɨragön diöña.  
\v 14 \x - \xo 3:14 \xt Epes 4:28\x*Krais nöbö mö nuŋwa Krit mɨdöi piaku, ñɨŋ mabö rɨ gɨr mɨdɨŋ ap maga waŋ. Ñɨŋ ususör rön öim öim mag wä akwör rɨ ri ab gɨr mɨdön, mabö rɨ gɨr mɨdön, ap maga nɨmön, nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö bli nöiöña.   
\p
\v 15 Taitas. Nöbö mö nɨ pɨsaŋ mɨdöl yörɨk nagö, “Mɨdlö ä?” rɨmɨdöia. An Krais mönö wä nugw pön mɨdöl mag aliö akuyöbö nugw pön anɨŋ madmag nɨgmɨdöi nöbö mö piaku ñɨgö, “Mɨdöiŋ ä?” rö.  
\p God ñɨgö magalɨg ögwö yöxön nugwidɨx mɨdaŋ.