\id MRK KOBON NT Mark translated by John Davies, 7-October-2009 
\h Mak 
\toc1 Jisas Krais Mönö Wä aku Mak kai kɨtöŋa 
\toc2 Mak 
\mt1 Jisas Krais Mönö Wä aku Mak kai kɨtöŋa  
\c 1  
\s1 Röbö Pal Nölɨb Nöbö Jon God mönö yad nölmɨda  
\r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)  
\p \fig Kapaneam|alt="Caperneum" src="HK00368B.TIF" size="col" \fig*
\v 1 Jisas Krais, God Ha nuŋwa mönö wä aku yadɨba rɨmɨdla.  
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Mal 3:1\x*God maduar ör Ha nuŋwa Jisas Krais nugwo mönö rɨg yadöŋ akuyöbö, God mönö yadɨb nöbö Aisaia, mönö aku God Mönö kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 “Mɨ! Mönö na pön dub nöbö aku, höd yad abmön duön,  
\q2 ödöi nagö aku röb nöl ri aböna.   
\q1
\v 3 \x - \xo 1:3 \xt Ais 40:3\x*Nöbö aku, mögörɨb nöbö mö mɨga mɨdölöi,  
\q2 mögörɨb rɨg kap mibɨl yöraku du mɨdön, wö rön yajöna,  
\q1 ‘Nöbö Diba hömɨda! Ödöi höña pisö pibö rɨg mɨjön bla,  
\q2 pɨd kwol pɨlɨx rɨg mɨjön bla, pɨn wöd höimöl ri abne,’ cönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 4 \x - \xo 1:4 \xt Apos 13:24; 19:4\x*God mönö yadɨb nöbö aku höd aliö rɨg yadöŋ mag akwör, röbö pal nölɨb nöbö Jon duön, mögörɨb nöbö mö mɨga mɨdmɨdölöi, mögörɨb rɨg kap mibɨl yöra mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö bla hömɨn, ñɨgö mönö yad nölön yadmɨda, “Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxɨŋ nɨ ñɨgö röbö pal nölmön, God ap kib mag gwogwo röi akuyöbö nugwön röböxaŋ,” me rɨmɨda.  
\v 5 Nuŋ aliö rɨmɨn nugugɨrön, nöbö mö mögörɨb Judia womiöx il me bla mɨdim akuyöbö aipam, Jerusalem nöbö mö mɨdim akuyöbö aipam, ñɨŋ magalɨg mönö nugwo aku nuguba dumä. Duön, ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi akuyöbö, yad wöxnö nɨgɨm, Jon ñɨgö röbö Jodan yuö röbö pal nölöŋa.   
\p
\v 6 \x - \xo 1:6 \xt 2Kiŋ 1:8; Mat 11:8\x*Makwam Jon wölɨj nuŋ aku, hön kamel panö pön rim wölɨj i yömön, hön kau uña amanö höbiöda pɨ nɨgmɨda. Ap nɨmɨb nuŋ aku, baŋ pabladö aku aipam, böm röbö aku aipam nɨmmɨda.  
\v 7 \x - \xo 1:7 \xt Apos 13:25\x*Nuŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadmɨda, “Nöbö nɨ mai hömɨd aku, nuŋ nɨ röxgɨb yöi; nuŋ nöbö dib ödöriö, nɨ nöbö ulmɨdö. Nɨ nugwo nugumön möigw höna. Nɨ du il yöra höxmax yuön yamsö uñ nuŋ aku nag yaub maga mɨdöl.  
\v 8 Nɨ ñɨgö röbö akwör pal nölmɨdɨl aku, jɨ nuŋ hön ñɨgö Inöm Lei akwör pal nöiönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jon Jisas nugwo röbö pal nölöŋa  
\r (Mat 3:13-17; Luk 3:21-22)  
\p
\v 9 Makwam wop i, Jisas Nasaret taun, Galili Propins yuadö mɨdmɨd yöra röböxön, Jon mɨdöŋ yöra höm, Jon Jisas nugwo röbö Jodan yuö pal nölöŋa.  
\v 10 Nugwo röbö pal nölmɨn, Jisas röbö kwol yör sö duön laxiö nugumɨn, adöx yöd röul adö kau sö waglöxmɨn, God Inöma nuŋ yöur döpwö röxgɨb, bɨbɨ rɨ pɨn Jisas göröŋa.  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt Sam 2:7; Ais 42:1; Mat 12:18; Mak 9:7\x*Akuyöbö alön bɨbɨ rɨ pɨnɨm nugugɨrön, mönö i adöx yöd röul adö kau sebö yadöŋa, “Nagö Ha madmag yöbö nɨ. Nagö nugumön, nɨ mɨ ödöriö wä rö,” röŋa.   
\s1 Seten hön, “Jisas nugwo rɨmön mag gwogwo raŋ,” me röŋa  
\r (Mat 4:1-11; Luk 4:1-13)  
\p
\v 12 Makwam wop akwör, God Inöma nuŋ Jisas nugwo yad abmɨn, mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku duön,  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt Sam 91:11-13\x*wop akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) yöraku mɨdöŋa. Piaku mɨdmɨn nugugɨrön, Seten, “Jisas nugwo rɨmön, mönö na aku mai duön, mag gwogwo raŋ,” me rön, hön yadmɨda. Mögörɨb mɨdmɨd möl aku hör wöñö ap bla akwör mɨdmɨda. Makwam ejol bla hön, Jisas nugwo nugwidɨx mɨdmɨdöia.   
\s1 Jisas God mönö wä aku yad nöl mɨda  
\p
\v 14 \x - \xo 1:14 \xt Mak 6:17\x*Makwam mai gapman nöbö dib Herod Jon nugwo nag nɨgɨm nugwön Jisas nuŋ mögörɨb Galili duön, God mönö wä aku nöbö mö akuyöbö ñɨgö yad nöl gɨr yadöŋa,  
\v 15 \x - \xo 1:15 \xt Mat 3:2\x*“God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb wop öim pöx mɨdmɨdöi aku weik mödö ha! Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxön, God mönö wä aku mi yadö, rön, nugw pɨne,” röŋa.   
\s1 Jisas nöbö nuŋ mös mös pöŋa  
\r (Mat 4:18-22)  
\p
\v 16 Jisas Ban Yuö Galili pö yöra padɨx gɨrön nugumɨn, nöbö dölöm pɨb hödpɨg nöbö rama, dölöm pɨŋö, rön, uben i pɨ röbö yuö bö abön mɨdmä. Nöbö hödpɨg ram aku ib ñɨŋ hogwa aku, i Saimon i Edru.  
\v 17 Jisas ñɨgö nöbö hogwa nugwön yadöŋa, “Höŋ, nɨ pɨsaŋ yönön, nɨ ñɨgö nöbö hogwa yad nöl ri abön rɨmön, nöbö mö pɨb nöbö hogwa mɨjöñɨŋö,” röŋa. \fig Jisas yadöŋa, “Nöbö mö pɨb nöbö hogwa mɨjöñɨŋö,” röŋa.|alt="Jesus calling disciples" src="CN01682B.TIF" size="col" ref="1:17" \fig*  
\v 18 Aliö rɨmɨn, mi yadö, rön, rɨb pia uben bla röböxön, Jisas pɨsaŋ dumä.   
\p
\v 19 Makwam Jisas hör ul mag mɨŋi duön nugumɨn, Sebedi ha nuŋwa Jems Jon yöŋö röbö alebö möla mɨd gɨr, uben paxdöröŋ aku, lɨdɨx gɨr mɨdmä.  
\v 20 Jisas nuŋ nöbö rama nugwön yadöŋa, “Ñɨŋ nöbö hogwa höne!” röŋa. Jisas aliö rɨmɨn, ñɨŋ hödpɨg hogwa nugwön, nuö mabö rɨ nölɨb nöbö bli pɨsaŋ ñɨgö röbö alebö rol yöraku röböxön, Jisas pɨsaŋ dumä.   
\s1 Ragwo ha nöbö i öim nɨgöŋ aku, Jisas yad abɨm röu duöŋa  
\r (Luk 4:31-37)  
\p
\v 21 Makwam ñɨŋ taun ulmɨdö Kapaneam duön, Juda God höjöpalɨb wopa, Jisas Juda mögum rɨb ram möl yuadö duön, God Mönö aku yad nölmɨn,  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt Mat 7:28-29\x*nöbö mö bla nugwön, aiö waiö rön yadmä, “God lo mönö yad nölɨb nöbö piaku rɨg yadöi akuyöbö yadölöm; nuŋ nöbö dib ödöriö nugw ri abön rɨg yadöi aliar yadö,” rɨmä.  
\v 23 Makwam wop akwör, nöbö ragwo ha öim nɨgöŋ i, mögum rɨb ram möl aku hön bölölö rön yadöŋa,  
\v 24 \x - \xo 1:24 \xt Mak 5:7\x*“Jisas nöbö Nasaret yöbö! Nagö anɨŋ pödpöd rɨba hölö? Anɨŋ ragwo ha bla pɨl pal nɨgɨba hölanö ä? Nɨ nagö nugula, nagö God Ha Lei nuŋ aku,” me röŋa.   
\p
\v 25 Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö ragwo ha nöbö aku öim nɨgöŋ aku nugwo mönö ölɨsö yadön yadöŋa, “Mönö pɨmɨjɨnö! Nöbö aku nugwo röböxön röu duö!” röŋa.  
\v 26 \x - \xo 1:26 \xt Mak 9:26\x*Jisas aliö rɨmɨn, ragwo ha aku nöbö aku nugwo pɨ yös röd abön, wö diba rön, röu duöŋa.  
\v 27 Jisas aliö almɨn, nöbö mö mɨdim akuyöbö mɨ aiö rön, mönö yad nugwob nugwob rön yadmä, “Aku agapɨm? Nöbö kɨ mönö yoŋyöbö mönö adö i pön yad nölmɨda. Nuŋ nöbö ölöm. Ragwo ha mönö nuŋwa yöxön rɨg yad mag akwör röiŋö,” rɨmä.  
\v 28 \x - \xo 1:28 \xt Mat 4:24\x*Nöbö mö piaku aliö yad gɨr, Jisas ragwo ha yad aböŋ mönö aku, mögörɨb Galili yuada magalɨg yad nölmɨn duöŋa.   
\s1 Jisas rɨmɨn, Saimon nɨmemö kömö nɨgöŋa  
\r (Mat 8:14-15; Luk 4:38-39)  
\p
\v 29 Makwam Jisas, Jems, Jon, Saimon, Edru, ñɨŋ nöbö adö Juda mögum rɨb ram aku röböxön, rɨŋö bö röu duön, Saimon hödnɨŋ Edru yöŋö rama dumä.  
\v 30 Rama uröpɨnön, Jisas nugwo yadmä, “Saimon nɨmemö mɨxɨña rɨn röxg yönmɨn, hölɨm gɨ mɨde,” rɨmä.  
\v 31 Aliö rɨmɨn, Jisas du iŋpɨlö nuŋwa pön pabɨl nölmɨn nugugɨrön, mɨxɨñ nuŋwa rɨn röxg yönmɨdöŋ aku kömö nɨgmɨn, rɨb pia ñɨŋ ap mag röŋa.   
\s1 Jisas rɨmɨn, nöbö mö mɨga akwör kömö nɨgöŋa  
\r (Mat 8:16-17; Luk 4:40-41)  
\p
\v 32 Makwam naiö rödɨp duöŋ mag aku, nöbö mö ap röŋ bla aipam, nöbö mö ragwo ha öim nɨgöŋ bla aipam, Jisas raŋ kömö nɨgaŋ, me rön, Jisas mɨdöŋ yöra pön hömä.  
\v 33 Taun ulmɨdö Kapaneam nöbö mö akuyöbö magalɨg hön rama ubalɨj il rɨŋadö adö bö nugugu mɨdɨm nugwön,  
\v 34 \x - \xo 1:34 \xt Mak 3:10-12\x*nöbö mö mɨga akwör ap hörɨrör röŋ akuyöbö, Jisas rɨmɨn, kömö nɨgöŋa. Ragwo ha öim nɨgöŋ akuyöbö mɨga akwör yad abɨm röu dumä. Makwam ragwo ha piaku Jisas nuŋ nöbö pödiöm nugw ri abim akuyöbö, Jisas nuŋ ñɨgö, “Mönö pɨmɨjeñɨŋö,” rön, yad abɨm röu dumä.   
\s1 Jisas nuŋ möl i hör duön, Nuö höjöpal gɨr mɨdöŋa  
\r (Luk 4:42-44)  
\p
\v 35 \x - \xo 1:35 \xt Mat 14:23; Mak 6:46\x*Löum yöbö, Jisas pɨxmag alɨg öbɨlön, hölɨmöŋ ram aku röböxön, taun aku aipam röböxön, möl i hör duön, Nuö höjöpal gɨr mɨdöŋa.  
\v 36 Makwam nöbö nuŋwa Saimon, nöbö nuŋ bli pɨsaŋ, Jisas mɨ kai, me rön, nugwo hölu nuguba dumä.  
\v 37 Jisas nugwo hölu nugup du nugwön yadmä, “Nöbö mö magalɨg nagö mɨkai, me rön, hölumɨdöiŋö,” rɨmä.  
\v 38 Aliö rɨmɨdɨm, Jisas yadöŋa, “An ram yöj lɨglɨg agrö bli kwo aipam il me bɨlɨk dinɨm. Nɨ höl aku, nöbö mö mögörɨb möl piaku piaku ñɨgö mönö yad nöinö, rön, hölö,” röŋa.  
\v 39 \x - \xo 1:39 \xt Mat 4:23; 9:35\x*Jisas aliö yadön, mögörɨb Galili mibɨl piaku rɨp yön gɨrön, du Juda mögum rɨb ram möl yuadö akuyöbö duön, God Mönö yad nöl gɨrön, ragwo ha nöbö mö ñɨgö öim nɨgöŋ bla yad abɨm röu dumä.   
\s1 Jisas, uj höpebö nɨgöŋ nöbö i rɨmɨn, wödö wölöŋa  
\r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)  
\p
\v 40 Uj höpebö nɨgöŋ nöbö i, Jisas mɨdöŋ yöra hön, höxmax yuön yadöŋa, “Nagö uj na wödö wölaŋ, me cɨnö aku, wödö wöiönɨŋö,” röŋa.  
\v 41 Aliö rɨmɨn, Jisas nugwo ögwö yöxön imaga mɨlkap abön nöbö aku nugwo pɨ nugwön yadöŋa, “Yöwö, cɨna. Wödö wölö,” röŋa.  
\v 42 Jisas nugwo pɨ nugum rɨb pia uj höpebö nɨgöŋ aku lɨl rɨmɨn kömö nɨgöŋa.  
\v 43-44 \x - \xo 1:43‑44 \xt Lep 14:1-32\x*Makwam Jisas nöbö aku nugwo mönö ölɨsö yadön yadöŋa, “Ödöi mibɨl piaku nöbö mö bli ñɨgö nugwön, Jisas nɨ rɨm wödö wölö, rön, yadmɨjɨnö. Ödöriö akwör duön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö aku nugwo mɨxɨñ naŋ aku yabuön yajɨnö, ‘Uj höpebö na aku wödö wölö,’ ranö. Aliö yadön, Mosɨs höd rɨg yadöŋ mag akuyöbö, ap bli pön du God ap höjöpal ur nölɨb nöbö aku nölö, nuŋ pal God höjöpal ur nölaŋ, nöbö mö piaku, nöbö aku weik wä rö, rön, nugwöñɨŋö,” röŋa. Jisas mönö akwör yadön nöbö aku yad abmɨn duöŋa.  
\v 45 Jisas aliö röŋ aku, jɨ nöbö aku, nuŋ duön, mönö aku nöbö mö amnör yad nölmɨn duöŋa. Almɨn, Jisas taun piaku wöxnö yönɨb maga nɨgölöŋa nugwön, nuŋ duön nöbö mö mɨga mɨdölim mibɨl piakwör mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö mögörɨb piaku piaku magalɨg nugwo nuguba hömɨdmä.   
\c 2  
\s1 Jisas rɨmɨn, iŋ wajmag lɨd pɨlöŋ nöbö i wä röŋa  
\r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26)  
\p
\v 1-2 Wop mösör padɨxmɨn nugugɨrön Jisas höbkal taun ulmɨdö Kapaneam höm, Jisas hö mɨd ram nuŋ aku, me rɨm, nöbö mö mɨga akwör hön rɨm rɨm, ram möl yuadö mönö yad nölmɨdöŋ möl aku cɨcɨ rɨmɨn, ubalɨja il rɨŋadö yör bö algör ör mɨ cɨcɨ röŋa. Almɨn, Jisas nuŋ ñɨgö God Mönö maga yad nölmɨdöŋa.  
\v 3 Jisas ñɨgö yad nölmɨdmɨn nugugɨrön, nöbö akuyöbö igwö mɨxɨl aku nöbö bli pɨsaŋ, nöbö iŋ wajmag lɨd pɨlöŋ i rɨp nɨgön, rag Jisas mɨdöŋ yöra pön hömä.  
\v 4 Hön nugumɨn, nöbö mö cɨcɨ rɨg mɨdim nugwön nöbö iŋ wajmag lɨd pɨlöŋ aku nugwo rag ram cölöbö sö wöluön, ram cölöbö sö mibɨl möl söi bö pu waglöxön möl rödön, rɨp wab hölɨm gɨ mɨdöŋ aku nag nɨgön abɨm, Jisas mɨdöŋ yör bö pɨn duöŋa. \fig Nöbö iŋ wajmag lɨd pɨlöŋ aku nugwo rag ram cölöbö sö wöluön, ram cölöbö sö mibɨl möl söi bö pu waglöxön möl rödön, rɨp wab hölɨm gɨ mɨdöŋ aku nag nɨgön abɨm, Jisas mɨdöŋ yör bö pɨn duöŋa.|alt="paralysed man lowered thru roof" src="LB00305B.TIF" size="col" ref="2:4" \fig*  
\v 5 Makwam ñɨŋ Jisas raŋ kömö nɨgönɨŋö, rön, rɨbyöx nugw pim aku nugwön, Jisas yadöŋa, “Ha na. Ap kib mag gwogwo rɨlö piaku nugwön röböxmɨdlö,” röŋa.   
\p
\v 6 Jisas aliö rɨmɨn, Juda lo mönö yad nölɨb nöbö bli römɨd gɨ mɨdim akuyöbö, rɨb ñɨŋ bla akwör yöx nugwön yadmä,  
\v 7 “Nöbö gɨ pödpöd rɨmɨn, God yad höimöuön, inakmönö hörön yadmɨd? Nöbö mö bla ap kib mag gwogwo rɨŋ, nöbö i pɨx ñɨŋ aku örɨx abɨb maga mɨdöl; God nuŋwör mag akuyöbö aiönɨŋö,” rɨmä.  
\v 8 Makwam aliö rɨbyöx nugwim rɨb maga aku Jisas nuŋ keir nugwön yadöŋa, “Ñɨŋ pödpöd rɨmɨn rɨb mag aliö akuyöbö yöx nugumɨdöi?  
\v 9 Nöbö iŋ wajmag lɨd pɨl aku nugwo pödi yadmön, ñɨgö wä cön? Ap kib mag gwogwo rɨlö aku nugwön röböxmɨdla, rɨmön, ñɨgö wä cönɨŋönö, owa öbɨlön köp nagö aku röd pɨrag duö, rɨmön, ñɨgö wä cön?  
\v 10 Nɨ rɨmön, ñɨŋ nugwöña, Nöbö Ha nuŋwa mögörɨb il kɨ höm aku, rɨb na keir yöx nugwön hölɨm. God yadmɨn höm aku mɨ, ap kib mag gwogwo röi aku nugwön röböxmɨdla, cɨn aku, röböxmɨdlö,” röŋa.  
\v 11 Aliö yadön, iŋ wajmag lɨd pɨlöŋ nöbö aku nugwo yadöŋa, “Nɨ nagö yadmɨdla, öbɨlön, köp naŋ aku röd pɨragön rama duö,” röŋa.  
\v 12 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö mö nugugu mɨdɨm nugugɨrön, nöbö aku öbɨlön, köp nuŋ bla röd ragön duöŋa. Almɨn nugwön, nöbö mö piaku magalɨg mɨ aiö rön, God ib nuŋwa yadmɨn bɨl sö dumɨn nugugɨrön yadmä, “Höd ap aliö akuyöbö i rɨm, an nugumɨdölölɨŋö,” rɨmä.   
\s1 Jisas Lipai yad wö rɨ pöŋa  
\r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32)  
\p
\v 13 Jisas iswob höuöil duön, Ban Yuö Galili pö yöra yönmɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö mɨga nugwön mɨdöŋ yöra hö mögum rɨmɨdɨm nugwön Jisas nuŋ ñɨgö God Mönö maga yad nölöŋa.  
\v 14 Jisas mönö yad nöl pörön, ödöi mibɨl yöra du gɨrön nugumɨn, takis pɨb nöbö i, Alpias ha nuŋwa Lipai, mabö rɨmɨd rama ram möl yuadö römɨd gɨ mɨdöŋa. Jisas nugwo nugwön yadöŋa, “Haŋ, nɨ pɨsaŋ dinɨŋö,” rɨmɨn, öbɨlön Jisas pɨsaŋ dumä.   
\p
\v 15 Makwam Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ du Lipai rama ap nɨmmɨdɨm nugugɨrön, takis pɨb nöbö bla aipam, nöbö ap kib mag gwogwo rim bla aipam, Jisas pɨsaŋ yönmɨdim blaku, du nɨgiö nɨgön ap nɨmmɨdmä.  
\v 16 \x - \xo 2:16 \xt Mat 11:19\x*Lo mönö yad nölɨb nöbö Perisi bli, Jisas nuŋ takis pɨb nöbö bla pɨsaŋ, nöbö ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi bla pɨsaŋ mɨdön ap nɨmmɨdöŋ aku nugwön, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö yadmä, “Jisas nuŋ pödpöd rɨmɨn nöbö takis pɨmɨdöi bla nɨgön, nöbö ap kib mag gwogwo röi bla nɨgön pɨsaŋ römɨd gɨ mɨdön ap nɨmmɨd?” rɨmä.   
\p
\v 17 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas mönö aku nugwön yadöŋa, “Nöbö mö kömö mɨdöi piaku, uj wobɨb nöbö nuguba duölöi; nöbö mö ap rɨ bla akwör uj wobɨb nöbö nuguba duöia. Makwam mag aliö akuyöbö, nöbö mö, mag wä rölɨŋö, rön rɨbyöx nugwöi piaku, ñɨgö pɨba höi; nöbö mö, ap kib mag gwogwo rölɨŋö, rön rɨbyöx nugwöi piakwör, ñɨgö pɨba hölö,” röŋa.   
\s1 Ap mag mödön rɨb  
\r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39)  
\p
\v 18 Jon nöbö nuŋ bla aipam, Perisi ada nöbö ñɨŋ bla aipam, wop bli God höjöpal gör mɨjnɨŋö, rön, ap nɨmmɨdölöi. Wop i ñɨŋ aliö almɨdmä aku nugwön, nöbö mö bli hön Jisas nugwo yadmä, “Jon nöbö nuŋ bla aipam, Perisi ada nöbö ñɨŋ bla aipam, wop paŋ paŋ ap mödön nɨmölöi. Makwam nöbö nagö bla, pödpöd rɨmɨn alölöiŋö?” rɨmä.  
\v 19 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas mönö höd röxön yadöŋa, “Nöbö mö pɨba cön nöbö i, haul hödpɨg nuŋ bla pɨsaŋ mɨdön, wä raŋ nugugɨrön mɨjöñ makwam, ap maga röböxeñ.  
\v 20 Makwam mai, nöbö bli hön, nöbö ñɨŋ aku nugwo pön dumɨjöñ aku, lɨb pɨlaŋ, wop aku ap nɨmeñ.  
\v 21 Makwam wölɨj yoŋyöbö pɨd i pön, wölɨj lɨduön adö cön möla lɨdɨx pɨŋ, wölɨj yoŋyöbö aku ölɨsö mɨdaŋ, wölɨj lɨdiön aku paxdörön, wölɨj ñɨŋ aku mɨ uplöb waglöxaŋ diöna.   
\p
\v 22 “Röbö wain aku, algör ör. Röbö wain kömö pön, hön meme uñ hödyöbö möla hör nɨgölöi. Aku agapɨm: hör nɨgön mämugw nölmɨn, hön meme uña pɨnpɨn yadaŋ, waglöxön hör du pöcöna. Mag aliö akuyöbö, röbö wain kömö aku, hön meme uñ kömö möl akwör hör nɨgɨbɨm,” me röŋa.   
\s1 Nöbö ha nuŋwa God höjöpalɨb wop aku Nöbö Diba mɨda  
\p
\v 23 Mai Juda God höjöpalɨb wopa ñɨŋ hö, Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ wit möriwö mibɨla padɨx gɨr, nöbö nuŋ bla wit mag bli pɨlɨl rɨ rag dumɨdmä.  
\v 24 \x - \xo 2:24 \xt Diut 23:25\x*Akuyöbö almɨn, Perisi nöbö piaku nugwön, Jisas nugwo yadmä, “Weik God höjöpalɨb wop an mabö rölɨb aku, nöbö nagö bla aliö mabö rön, lo ana röd abmɨdöiŋö,” rɨmä.  
\v 25 \x - \xo 2:25 \xt 1Sam 21:1-6\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöso Depid maduar ör kiö pɨlmɨn röŋ haiwo kai kɨtim aku, ñɨŋ nugwölöi ä?  
\v 26 \x - \xo 2:26 \xt Lep 24:5-9\x*Maduar ör nöbö nagö Abiada God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö mɨdmɨd wop aku, Depid nöbö nuŋ bla pɨsaŋ ñɨgö kiö pɨlmɨn, God höjöpalɨb rama duön, bred nöbö mö hör bla nɨmmɨdölöi, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö bla akwör nɨmöi aku pön, nöbö nuŋ bla ñɨgö nölɨm nɨmɨmä.   
\p
\v 27 \x - \xo 2:27 \xt Diut 5:14\x*“God nuŋ wop hör mɨdɨb mönö aku höd yadön, mai nöbö mö rɨ nɨgölöŋ; nöbö mö rɨ nɨgön, aŋöi abön mɨd ri abɨŋ, me rön, wop i hör mɨdɨŋ, me röŋa.  
\v 28 Makwam, an nugwöla, Nöbö Ha nuŋwa God höjöpalɨb wop aku aipam Nöbö Diba mɨdö,” röŋa.   
\c 3  
\s1 Jisas imag lɨd pɨlöŋ nöbö i, God höjöpalɨb wopa rɨmɨn, kömö nɨgöŋa  
\r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11)  
\p
\v 1 Makwam wop i Jisas höbkal Juda mögum rɨb rama duön nugumɨn, nöbö imag lɨd pɨlöŋ i ram möl yuadö hö mɨdöŋa.  
\v 2 Perisi nöbö mɨdim bla bli, Jisas agö magɨm raŋ, nugwo pön du mönö diba yajnɨŋö, rön, nöbö aku God höjöpalɨb wop kɨ raŋ kömö nɨgönɨŋönö wöhö, rön, tar riö nugugu mɨdmä.   
\p
\v 3 Jisas nuŋ nöbö imag lɨd pɨlöŋ aku nugwo yadöŋa, “Öbɨlön yörɨk hö,” röŋa.  
\v 4 \x - \xo 3:4 \xt Luk 14:3\x*Jisas aliö rɨmɨn, nuŋ mɨdöŋ yöra höm, Jisas nöbö mö piaku ñɨgö yadöŋa, “God höjöpalɨb wop aku agö magɨm rɨbɨm? Rɨ ri abɨb mönö rɨ gwogwam rɨbɨm? Nöbö mö akuyöbö ñɨgö uliöxön rɨŋ kömö diöñɨŋönö, owa rɨb gwogwo yöx nugwön röböxɨŋ wöröxöñɨŋö?” röŋa. Aliö rɨmɨn, ñɨŋ nugwo mönö i paiŋö yadölim.  
\v 5 Jisas mönö yöxöinɨŋö, rön, nugwim nöbö piaku, Jisas ñɨgö nugumɨn ölɨsö wölöŋa. Ñɨŋ nöbö imag lɨd pɨlö aku madmag nɨgölim aku nugwön, Jisas nuŋ ñɨgö mämäg il kap rogwa nugwön ñɨŋ yadyöxöŋa. Akuyöbö alön, nöbö imag lɨd pɨlöŋ aku nugwo yadöŋa, “Imag naŋa mɨlkap abö!” röŋa. Aliö rɨmɨn, imaga mɨlkap abmɨn nugugɨrön, wä röŋa.  
\v 6 \x - \xo 3:6 \xt Mat 22:15-16\x*Akuyöbö alöŋa nugwön, Perisi nöbö Juda mögum rɨb ram aku röböxön, Herod nöbö nuŋ bla mɨdim yöra duön, mönö yad nugwob nugwob rön, “Jisas nugwo pödpöd rön pɨl pal nɨgnɨŋö?” rɨmä.   
\s1 Nöbö mö magöri maga rɨp Jisas mai dumä  
\p
\v 7-8 Jisas nuŋ nöbö nuŋ bla pön, duön Ban Yuö Galili kwol yöra du mɨdmä. Jɨ nöbö mö Galili yöbö magöri maga rɨp nugwo mai hömä. Nuŋ ap agap apɨm rɨmɨd adaku yadmɨn piaku dumɨn nugugɨrön, Judia nöbö mö bli, Jerusalem nöbö mö bli, mögörɨb Idumia nöbö mö bli, röbö Jodan pö kwo nöbö mö bli, taun diba mös Taia, Saidon mögörɨb il yör akuyöbö nöbö mö bli, nöbö mö mɨga Jisas nugwo nuguba hömä.  
\v 9-10 \x - \xo 3:9-10 \xt Mat 14:36\x*Jisas nöbö mö mɨga akwör rɨmɨn, kömö nɨgöŋ aku mɨ, nugwo pɨ nugwɨŋ kömö nɨgönɨŋö, rön, nöbö mö magöri maga rɨp hön, nugwo wabnaŋnaŋ rɨp höm, nɨ wob yuö nɨgöñɨŋö, rön, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö yadɨm, röbö alebö i pɨ nɨgmä.  
\v 11 \x - \xo 3:11 \xt Luk 4:41\x*Makwam nöbö mö ragwo ha öim nɨgöŋ piaku, Jisas nugwön, yödpɨlö nuŋwa ila mɨgrö bö pɨn bɨrön, mönö diba pön, “Nagö God Ha nuŋ!” me rɨmɨdöia.  
\v 12 \x - \xo 3:12 \xt Mak 1:34\x*Jisas paiŋö ragwo ha bla mönö ölɨsö yadön yadöŋa, “Nɨ Nöbö pödiöm mɨdɨl aku wöxnö yadmɨjeñ wöhö,” röŋa.   
\s1 Jisas nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö pöŋa  
\r (Mat 10:14; Luk 6:12-16)  
\p
\v 13 Makwam Jisas mögörɨb önöŋ i duön, nöbö nuŋ pɨba röŋ piaku yadɨm hömä.  
\v 14 Nöbö akuyöbö möl sö yad nɨgön yadöŋa, “Ñɨŋ nɨ pɨsaŋ yönön, mönö na pön dub nöbö bla mɨdön, ñɨgö yad abmön, du gɨrön nöbö mö piaku ñɨgö God Mönö wä mag aku yad nöiöña.  
\v 15 Nɨ ñɨgö yadmɨdɨl aku mɨ, ragwo ha piaku algör ör yad aböñɨŋö,” röŋa.  
\v 16 \x - \xo 3:16 \xt Jon 1:42\x*Jisas nöbö nuŋ pöŋ adaku ib ñɨŋ akuyöbö, i Saimon, mai Jisas ib i kwo nölön Pita röŋa.  
\v 17 \x - \xo 3:17 \xt Luk 9:54\x*I Jems, i Jems pɨgnɨŋ nuŋwa Jon, nuö ñɨŋa iba Sebedi. Jisas ñɨgö nöbö hogwa Boanerges röŋa. Ib aku il aku “Gunɨm Nöbö”.  
\v 18 Nöbö nuŋ i Edru; i Pilip; i Batolomiu; i Matiu; i Tomas; i Jems, Alpias ha nuŋwa; i Padias; i Saimon, nugwo Saimon Selot me rɨmɨdöia.  
\v 19 Makwam i Judas Iskariot. Nuŋ mai Jisas höuöu röŋa.   
\s1 Jisas ragwo kap nöbö, me rɨmä  
\p
\v 20 Makwam Jisas ram i dumɨn, yörbö nöbö mö mɨga akwör hö mögum rɨg mɨdmä nugwön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ nɨmɨb ap mag akuyöbö mɨdölöŋ.  
\v 21 Almɨn, nöbö mö bli Jisas u pɨlö, rɨmɨn nugwön, nuöm pɨgnɨŋ nöbö nuŋ ada yölɨŋ pön höba dumä.   
\p
\v 22 \x - \xo 3:22 \xt Mat 9:34; 10:25\x*Makwam lo mönö yad nölɨb nöbö Jerusalem yöbö höm akuyöbö yadmä, “Ragwo ha akuyöbö nuö ñɨŋa Bielsebul Jisas nugwo yuö wöl aku, ragwo ha piaku yad abmɨdö,” rɨmä. Mönö inakmönö aku hörmɨdɨm,  
\v 23 Jisas nuŋ nugwön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadɨm hömɨdmɨn, mönö adaku mönö höd röxön yadöŋa, “Seten pödpöd rön Seten nugwör yad abön?  
\v 24 Kiŋ paŋyöbö i nugwidɨx mɨjön mögörɨb aku, nöbö mö bli öbɨlön ñɨŋ ñɨŋör nuö nuö pɨlmɨjöñ aku, mögörɨb aku asɨx hörɨrör nɨgön pɨn bɨcöna.  
\v 25 Makwam nuarö nuömarö piaku algör ör, ñɨŋ nöbö mö ñɨŋ keir nuö nuö pɨlmɨjöñ aku, il aku asɨx hörɨrör nɨgön pɨn bɨcöna.  
\v 26 Makwaim mag akuyöbö, Seten nuŋ keir ragwo ha nuŋ bla yad abmɨdaŋ mönö, asɨx hörɨrör nɨgön aŋadö pɨn bɨcöna.   
\p
\v 27 “Nöbö ölɨsö ödöriö i ram nuŋwa mɨdaŋ nugugɨrön, nöbö i hön, ap nuŋ bla pön duen; höd nöbö ölɨsö aku nugwo nag nɨg gö nɨgön, mai du ram nuŋwa mɨjön ap akuyöbö pɨrag diöna.   
\p
\v 28 “Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö akuyöbö ap kib mag gwogwo agap apɨm rɨmɨjöñ aku, God nugwön röböxöna. God nugwo yad höimöuöñ aku, nuŋ nugwön röböxöna.  
\v 29 Jɨ Inöm Leia nugwo yad höimöuöñ aku, God nugwön röböxenɨm. Ap kib mag gwogwo cön aku öim mɨjönɨŋö,” röŋa.  
\v 30 Jisas nugwo, “Ragwo ha akuyöbö nugwo öim nɨgö,” rim makwam, nuŋ aliö yadöŋa.   
\s1 Jisas pɨgnɨŋ nuöm nöbö bla  
\p
\v 31 \x - \xo 3:31 \xt Mak 6:3; Jon 2:12; Apos 1:14\x*Makwam Jisas pɨgnɨŋ nuöm nöbö hön, rɨŋadö bö mɨdön, nöbö i nugwo, “Nagö du Jisas yadaŋ haŋ,” me rɨmä.  
\v 32 Makwam, nöbö mö ram möl yuadö Jisas nugwo wob yuö nɨgön römɨd gɨ mɨdim akuyöbö nugwo yadmä, “Nam nölöunaŋ pɨgnaŋ nöbö piaku rɨŋadö bö hö mɨdön, ‘Nagö hane,’ rɨmɨdöiŋö,” rɨmä.  
\v 33 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Mam na, haul nöbö na yönɨmɨm?” röŋa.  
\v 34 Aliö rön, Jisas nöbö mö mɨdim bla nugw padɨx gɨr yadöŋa, “Ñɨgö mɨ mam na, haul nöbö na mɨdöia.  
\v 35 Nöbö mö God rɨg yad mag akwör röi akuyöbö, haul na, mölöu na, mam na mɨdöiŋö,” röŋa.   
\c 4  
\s1 Nöbö ap iñ yu aku, Jisas mönö höd röxön yadöŋa  
\r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8)  
\p
\v 1 \x - \xo 4:1 \xt Mak 3:7-9; Luk 5:1-3\x*Jisas Ban Yuö Galili pö yöra duön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö iswob mönö maga yad nöl mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö mɨga hö mögum rɨmä. Almɨdmɨn, Jisas röbö alebö i rola römɨdön, du röbö yuö igöp yöraku mɨd gɨrön, nöbö mö röbö halaia öbɨl gɨ mɨdim akuyöbö ñɨgö mönö yad nölöŋa.  
\v 2 \x - \xo 4:2 \xt Mat 13:34; Mak 4:33-34\x*Jisas mönö piaku mönö höd röxön ada hörɨrör mönö mɨga akwör yad nölöŋa.   
\p
\v 3 Jisas mönö adö i mönö höd röxön yadöŋa, “Mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugwi! Nöbö i möriwö rɨb nuŋ aku wit iña wölaŋ, me rön, pön du abaŋ duaŋ nugugɨrön,  
\v 4 iñ bli ödöi uhöb rol yöra pɨnaŋ, yöur bla hön nɨmöña.  
\v 5 Iñ bli rɨg rol mögö ulul mɨjön yöra pɨnön rɨmgör wöiön aku  
\v 6 jɨ jöjö abaŋ duen aku, naiö nɨgaŋ, wöröxöna.  
\v 7 Iñ bli nag kaigapa mɨjön mibɨl yöra pɨnön wöiön aku, jɨ nag kaigap bla höu wobön pal nɨmaŋ maga yaxen.  
\v 8 Jɨ iñ bli mögö wä rola pɨnön, wöl ri abön, maga yax ri aböna. Bli maga padokwo paŋyöbö i höuöiliö hö wölu mɨj sö (30) yaxöna, bli maga padokwo padök mös höuöiliö hö du adokwebö ragpɨd kwo (60) yaxöna, bli padokwo padök mös mös höuöiliö hö wölu amñaxɨb sö (100) yaxönɨŋö,” röŋa.  
\v 9 Jisas mönö aku yad pör gɨrön yadöŋa, “Ñɨŋ nöbö mö rɨmɨj möla mɨjön akuyöbö, mönö yadmɨdɨl kɨ rɨmɨj pal nugw ri abne,” röŋa.   
\s1 Jisas pödpöd rɨmɨn aliö mönö höd röx yadmɨd?  
\r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10)  
\p
\v 10 Jisas mönö yadmɨn nugugɨrön, nöbö mö nugugu mɨdmä akuyöbö yau hörɨrör dumɨn nugwön nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö bla aipam, nöbö mö nuŋ bli kwo aipam, Jisas nugwo yadmä, “Mönö höd röxön yadlö il aku mɨkai?” rɨmä.  
\v 11 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb mönö aku, God rɨmɨn ñɨŋ nugwöi aku, jɨ nöbö mö akuyöbö ñɨgö höd akwör röxön yad nölmɨdla.  
\v 12 \x - \xo 4:12 \xt Ais 6:9-10; Apos 28:26-27\x*Akuyöbö almön, God mönö yadɨb nöbö i God Mönö kai kɨtön rɨg yadöŋ mag akwör cöna. Nuŋ yadöŋa,  
\q1 ‘Mämäga nugwöña jɨ ap bli nugweñ.  
\q2 Mönö yöxöña jɨ mönö ila rɨg yada aliö, me rön, nugweñ.  
\q1 Nugw ri aböyɨx aku, God nugwo yad nugumɨdöyɨx aku,  
\q2 ap kib mag gwogwo röi akuyöbö nugwön röböxöx,’ me rö,” röŋa.   
\s1 Jisas nöbö ap iñ yub mönö höd röxön yadöŋ aku, mönö ila aku yad nölöŋa  
\r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15)  
\p
\v 13 Jisas aliö rön ñɨgö yadöŋa, “Mönö höd röxön yadmɨdɨl akuyöbö nugwölöi aku, mai mönö bli kwo höd röx yadmɨjɨn aku, pödpödiö nugwöñɨŋö?” röŋa.  
\v 14 Wit iña nöbö pɨ abönɨŋö, rɨl aku, God Mönö maga ai, me rön, yadla.  
\v 15 Iña bli ödöi uhömɨdöi rol yöra pɨñönɨŋö, rɨl aku, nöbö mö akuyöbö God Mönö nugwöña, jɨ wop mɨd akwör Seten hön mönö aku pɨ gɨ du pɨrag diönɨŋö, rön, yadla.  
\v 16-17 Makwam iña bli rɨg rol mögö ulul mɨjön yöra pɨnön rɨmgör wöiöna aku, jɨ jöjö yuö bö duön ölɨsö pɨlölaŋ naiö nɨgaŋ wöröxönɨŋö, rɨl aku, nöbö mö akuyöbö God Mönö aku yoŋyöbö wop aku nugwɨŋ wä raŋ nugugɨrön, wahax pɨmɨjöña, jɨ hör ulul mag mɨŋi mɨdɨŋ nugugɨrön, ömörö bli hönɨŋönö nöbö bli ñɨgö rɨ gwogwam rɨŋ nugugɨrön, mönö mag aku rɨmgör röböxöñɨŋö, rön, yadla.  
\v 18 Iña bli nag kaigap mibɨl yöra pɨnön wöiönɨŋö, rɨl aku, nöbö mö God Mönö nugwöña aku,  
\v 19 \x - \xo 4:19 \xt Mat 19:23-24\x*jɨ mörö mabö, ram köp hölɨb, hön ap akuyöbö rɨb mɨga yöxön, yu köme, ulnöu rɨg ap akuyöbö rɨb mɨga yöxön, ap piakwör rɨbyöx nugwöñ aku mɨ, God Mönö aku höu wobön pal nɨmaŋ, maga yaxenɨŋö, rön, yadla.  
\v 20 Wit iña mögö wä rol yöra pɨñönɨŋö, rɨl aku, nöbö mö God Mönö nugwön, nugw pɨ gö nɨgmɨjöña nugwön maga padokwo paŋyöbö i höuöiliö hö wölu mɨj sö (30) mönö padokwo padök mös höuöiliö hö du adokwebö ragpɨd kwo (60) mönö padokwo padök mös mös höuöiliö hö wölu amñaxɨb sö (100) akuyöbö yaxöna; rɨba aliö yöx nugwön yadɨl maku,” me röŋa.   
\s1 Jisas mönö höd röxön yadöŋa, nöbö mö na hötɨkö mila röxg mɨdöiŋö, röŋa  
\r (Luk 8:16-18)  
\p
\v 21 \x - \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x*Jisas nuŋ iswob mönö i höd röxön yadöŋa, “Nöbö mö bla hötɨkö urön wi yöj mo möl böisö mönö äbäñ rol hölɨmmɨdöi akum mo bö umadeñɨm; bɨl yöra sö pɨ cɨx gɨŋ mila ab gɨ mɨjöna. \fig Hötɨkö urön, bɨl yöra sö pɨ cɨx gɨŋ mila ab gɨ mɨjöna.|alt="lamp on top of bushell" src="HK00152B.TIF" size="col" ref="4:21" \fig*  
\v 22 \x - \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x*Mag akuyöbö, agap bɨlɨm weik umad gɨ mɨd aku, mai wöxnö nɨgaŋ nugwöña.  
\v 23 Ñɨŋ nöbö mö rɨmɨj möla mɨjön bla, mönö yadmɨdɨl kɨ rɨmɨj pal nugw ri abne,” röŋa.   
\p
\v 24 \x - \xo 4:24 \xt Mat 7:2\x*Ñɨgö mönö i yadöŋa, “Mönö yöxmɨdöi mönö aku röx nugup du ila nugw ri aböña. Ñɨŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö diba yadön, paiŋö pödpödiö nöinö rɨmɨjöñ aku, God nuŋ nugwön ñɨgö kwo algör mönö diba yadön, paiŋö kwo algör aliar nölɨŋ, me cöna. Makwam nuŋ ñɨgö paiŋö bli kwo rola ab nöine, cöna.  
\v 25 \x - \xo 4:25 \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26\x*Nöbö mö ap mɨd akuyöbö, bli kwo rol ab pöña; jɨ nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö, ap ulul ñɨŋ mɨd bla aipam pɨrag diöña.   
\s1 Krais mönö mag wä aku yad nölɨŋ duaŋ, nöbö mö mɨga akwör nugw pöña  
\p
\v 26 Jisas mönö i mönö höd röxön yadöŋa, “God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb aku, haiwo aliö kɨyöbö mɨda. Nöbö möriwö mɨnöbö i wit iña wölaŋ, me rön, rag du möriwö rɨb nuŋ piaku aböna.  
\v 27 Wit iña möriwö rɨb aku abön, hölɨm yönmɨdaŋ nugugɨrön, mogw bɨrön, wölɨba rɨmɨda. Pödpödiö wölmɨdö, rön, nugwen.  
\v 28 Mögö nuŋ keir raŋ, mogwa röpɨnön, wölön, maga yaxön, göj yöna.  
\v 29 \x - \xo 4:29 \xt Joel 3:13; Rep 14:15\x*Makwam möriwö rɨb mɨnöbö aku göj waŋ nugwön, ödör rag du nɨgɨb wop aku hö, rön, yu ogomaj mea rag duön, ödör pön hönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Bɨ masted aku, Jisas mönö höd röxön yadöŋa  
\r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19)  
\p
\v 30 Jisas aliö rön yadöŋa, “God nöbö mö pön nugwidɨx mɨjön aku, haiwo pödiöm pön yadmön nugwöñ?  
\v 31-32 Mɨ, bɨ masted iña röxg yajɨna. Ap iñ bli diba yuöi akuyöbö ulmɨdö wöla, jɨ masted iñ mag ul cokulä yuŋ, wöl dib röxön, padö diba pɨlaŋ, yöur bla hön höxia görön mɨdöiŋö,” röŋa.   
\s1 Jisas mönö höd röxön yadmɨda  
\r (Mat 13:34-35)  
\p
\v 33 Jisas nuŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö höd röxɨb piaku mönö mɨga akwör yad nölmɨda; akuyöbö alön, mönö wä aku ñɨŋ yad nölmɨda. Ñɨŋ mönö nugw ri abmɨdöi mönö akwör ñɨgö yad nölmɨda; mönö nugw ri abmɨdölöi mönö aku yad nölmɨdöl.  
\v 34 Jisas nuŋ ñɨgö mönö höd akwör röxön yad nölmɨda. Mai nöbö nuŋ bla pɨsaŋ ñɨŋ keir mɨd gɨrön, mönö ila magalɨg yad nöl ri abmɨda.   
\s1 Jisas yadmɨn, hödala hölögɨpöŋa  
\r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25)  
\p
\v 35 Wop akwör ruö höxi guröŋ mag aku, Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yadöŋa, “Röbö bana pö kwo duŋö,” röŋa.  
\v 36 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ akuyöbö nöbö mö mɨga akwör hö mɨdim akuyöbö ñɨgö röböxön, röbö alebö Jisas mɨdöŋ möl aku wölön, dumä. Röbö alebö bli alɨg pɨsaŋ dumä.  
\v 37 Mibɨl kwo dum nugugɨrön, rɨb pia hödal diba hön, röbö wödön alebö möla wölɨm, mɨñ pɨn dubä röŋa.  
\v 38 Jisas nuŋ röbö alebö möla rɨb adö sö röxiö, yöcmac ijib nɨgön hölɨmöŋa nugugɨrön, nöbö nuŋ bla nugwo du ruob gɨrön yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö, an magalɨg wöröxɨba rɨmɨdöl gɨ, naŋ nuguman an hör ap i röx ä?” rɨmä.  
\v 39 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas öbɨlön, hödal diba hömɨdöŋ aku aipam, röbö wöd hömɨdöŋ aku aipam, tar mɨdö rɨmɨn, hödal hömɨdöŋ aku hölögɨpɨm, röbö wöd hömɨdöŋ aku aŋadö höx rödɨm du aŋöi nɨgöŋa.   
\p
\v 40 Makwam Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ pödpöd rɨmɨn ipöxmɨdöi? Ñɨŋ nugw pɨb mag ñɨŋa ul mɨŋi mɨdɨm ipöxmɨdöiŋ ä?” röŋa.  
\v 41 Aliö rɨmɨn, ñɨŋ aiö rön, ñɨŋ ñɨŋ keir nuö nuö yad nugwön yadmä, “Nöbö gɨ nöbö pödiöm? Pödpödiö yadmɨn, hödal diba hömɨd aku aipam, röbö wöd hömɨd aku aipam, mönö nuŋ aku yöxön, rɨg yad mag akwör röiŋö?” rɨmä.   
\c 5  
\s1 Ragwo ha nöbö i yuö wöl mɨdöŋ aku, Jisas yad abɨm röu duöŋa  
\r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39)  
\p
\v 1 Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ röbö alebö pön, Ban Yuö Galili möxön, mögörɨb Gerasa nöbö mö mɨdim pö ir kwo uröpɨnön,  
\v 2 röbö alebö aku röböxön, mämäliö pɨñɨrmɨn nugugɨrön, mag akwör, ragwo ha yuö wöl mɨdöŋ nöbö i, nöbäpö hogw möl piakuyöbö hön, Jisas mɨdöŋ aku höŋa.  
\v 3-4 Nöbö aku nöbäpö hogw pɨlim rɨg möl piaku hölɨmön yönmɨda. Nugwo öim sen pön, iŋ wajmag nuŋ bla nɨg gö nɨgmɨdöi aku, jɨ sen bla rɨmɨn, ödörmɨn, dumɨda. Nuŋ mɨ usus rɨmɨd makwam, nugwo rɨm rɨbyöx nugub maga mɨdölöŋ.  
\v 5 Mil, pɨxmag yuö, nöbäpö hogw pɨlmɨdöi rɨg möl piaku aipam, önöŋ ajmag piaku aipam, göul nöl gɨrön, rɨg pön, mɨxɨñ nuŋwa keir wölɨxdörmɨda.  
\v 6 Makwam wop aku, nuŋ Jisas nugwo irmär nugwön, ipalɨp duön, Jisas mɨdöŋ yöra höxmax yumɨn,  
\v 7-8 \x - \xo 5:7-8 \xt Mak 1:24\x*Jisas ragwo ha nöbö aku yuö wöl mɨdöŋ aku nugwo yadöŋa, “Nagö ragwo ha, nöbö gɨ röböxön röu duö!” röŋa.  
\p Jisas aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Jisas, God ölɨsö mag keiryöbö alɨg mɨda Ha nuŋwa. Nɨ pödpöd rɨba hölö? Mönö mi yadö, ‘God nugugu mɨd aku, nɨ nagö ölɨŋ höba pɨn nölöinö,’ rane!” röŋa.   
\p
\v 9 Aliö rɨmɨn, Jisas nöbö aku nugwo yadöŋa, “Ib nagö mɨkai?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nɨ ragwo ha mɨga akwör yuö wöl aku, ib na ‘Magöri,’” me röŋa.  
\v 10 Nuŋ Jisas nugwo, ragwo ha bla mögörɨb hör pad piaku yad abmɨjnaŋö, rön, yad nugu gör mɨdöŋa.   
\p
\v 11 Wop akwör, hön mɨga ödöriö amñö nɨmmɨdim sɨnaŋ höñ piaku.  
\v 12 Makwam, ragwo ha bla Jisas nugwo yad gögö rön yadmä, “Anɨŋ yadaŋ, duön hön pisö yuö wöluŋö,” rɨmä.   
\p
\v 13 Aliö rɨmɨn, Jisas yöwö rɨmɨn, ragwo ha bla nöbö aku nugwo röböxön, duön hön piaku yuö wölmɨn, magalɨg tu tausan akuyöbö bɨrɨg bör rɨg aj bö duön, rɨp du röbö palön, magalɨg röbö nɨmön wöröx pörmä.   
\p
\v 14 Makwam nöbö hön urmɨdöi piaku, alöŋ aku nugwön, rɨmgör du taun aku aipam, mögörɨb piaku aipam, mönö aku yad nölmɨn nugugɨrön, nöbö mö akuyöbö du nuguŋö, rön, Jisas mɨdöŋ yöra hömä.  
\v 15 Hön nugumɨn, nöbö höd ragwo ha mɨga akwör öim nɨgöŋ aku, wölɨj yömön, mɨd ri abön, römɨd gɨ mɨdöŋa. Nugumɨn, ölölö rɨmɨn ipöxmä.   
\p
\v 16 Nöbö mö höd mɨdim piaku, nöbö mö mai höm akuyöbö ñɨgö, nöbö ragwo ha yuö wöl mɨdöŋ nöbö aku nugwo Jisas agapɨm rɨg röŋ akuyöbö yad nölmä. Makwam hön piaku rɨg röŋ aku aipam yad nölmä.  
\v 17 Makwam nöbö mö piaku, mönö yadim aku nugwön, Jisas nugwo yad gögö rön yadmä, “Mögörɨb an gɨ röböx duö!” rɨmä.  
\v 18 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas röbö alebö pön duba rɨmɨn, nöbö ragwo ha öim nɨgɨm Jisas rɨm wä röŋ nöbö aku nugwo yad gögö rön yadöŋa, “Nɨ pɨsaŋ dinɨŋönö wöhö?” röŋa.  
\v 19 Aliö rɨmɨn, Jisas nöbö aku nugwo wöhö rön yadöŋa, “Ram nagö duön, nöbö mö nagö bla ñɨgö, Nöbö Diba nagö mɨ göj uliöxön, agap apɨm rɨg rɨ mönö aku magalɨg yad nölö,” röŋa.  
\v 20 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö aku mögörɨb Dekapolis mibɨl yöra, taun yuadö aku rɨp yön gɨrön, Jisas nugwo rɨg röŋ akuyöbö, nöbö mö piaku ñɨgö magalɨg yad nölmɨn, ñɨŋ magalɨg aiö waiö rɨmä.   
\s1 Jisas rɨmɨn, mö i wä röŋa, wöröxöŋ halöu i öbɨlöŋa  
\r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56)  
\p
\v 21 Jisas piöŋö röbö alebö pön, iswob höbkal du Ban Yuö Galili ir kwo pö yöra mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö mɨga hön nuŋ mɨdöŋ yöra hö rɨbmä.   
\p
\v 22 Nöbö i ib nuŋwa Jairas. Nuŋ Juda mögum rɨb ram i nugwidɨx mɨdmɨda. Jairas Jisas nugwo nugwön, hö mɨdöŋ yöra höxmax yuön,  
\v 23 nugwo yad gögö rön yadöŋa, “Halöu ulmɨdö madmag yöbö na aku wöröxɨba rɨmɨda. Nagö han nɨ pɨsaŋ du nugwo pɨ nugwaŋ, öbɨl kömö duaŋ,” me röŋa.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, Jisas Jairas pɨsaŋ dum nugugɨrön, nöbö mö magöri maga rɨp duön, Jisas nugwo mibɨl mibɨl nɨgön pön dumɨdmä.   
\p
\v 25 Makwam mö i, nuŋ mö ödöi dumɨdɨm kɨm akuyöbö möl sö yönöŋa.  
\v 26 Mö aku uj wobɨb nöbö bla ñɨgö, nɨ rɨŋ wä raŋ, me rön, rɨg nuŋ bla magalɨg mödö nölöŋ aku, jɨ nugwo rɨm wä rɨb maga rölöŋ, mɨ uplöb du dib röxöŋa.  
\v 27-28 Makwam nuŋ Jisas rɨg rɨmɨd mönö maga yadmɨn nugwöŋ aku, du wölɨj wab nugwo aku pɨ nugumön wä raŋ, me rön, nöbö mö mɨga mɨdim mibɨl aku höglöm ada hön, Jisas wölɨja pɨ nugumɨn,  
\v 29 wop akwör haña pɨnmɨdöŋ aku gö nɨgmɨn, yuö nuŋ bö nugumɨn, nugwo röŋ mag aku wä röŋa.  
\v 30 \x - \xo 5:30 \xt Luk 6:19\x*Makwam Jisas keir rɨmgör nugumɨn, ölɨsö nuŋwa bli duöŋa nugwön, höuöiliö, nöbö mö mɨga mɨdim piaku ñɨgö yadöŋa, “Wölɨj na aku yönɨm pɨ nugw?” röŋa.  
\v 31 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla yadmä, “Nöbö mö mɨga akwör nagö wabnaŋnaŋ röi aku, pödpöd rɨmɨn nɨ nöbö kai pɨ nugwö, rön, yadmɨdlö?” rɨmä.  
\v 32 Jɨ Jisas mönö ñɨŋ yadim aku nugwölöŋ, nɨ nöbö kai pɨ nugwö, rön, hölu nugu gɨrön mɨdöŋa.  
\v 33 Makwam mö aku, nugwo agap apɨm röŋ aku nugwön, ipöxiö gɨl gɨl rɨ gɨr hön, Jisas mɨdöŋ yödpɨlö il yöra höxmax yuön, nugwo wä röŋ mönö aku magalɨg wöxnö yad nölöŋa.   
\p
\v 34 \x - \xo 5:34 \xt Mak 10:52; Luk 7:50; 17:19\x*Jisas paiŋö nugwo yadöŋa, “Halöu na. Jisas nɨ raŋ kömö nɨgaŋ, me rön, rɨg nugw pɨlö aliar, nagö rɨmön wä rɨ maku pal. Ap naŋ ra aku wä rɨ makwam, nagö duön mɨd ri abane,” röŋa.   
\p
\v 35 Jisas mönö aku yadmɨn nugugɨrön, Jairas nuŋ ram nuŋwa nöbö nuŋ bli yad abɨm hön yadmä, “Halöu nagö aku mödö wöröxa; yad nölɨb nöbö kɨ yadaŋ, yödpɨlö ölɨŋa wöröxɨp henmöm, höuöil duaŋ,” me rɨmä.  
\v 36 Aliö rɨmä aku, jɨ Jisas mönö ñɨgö aku yöxölöŋ, Jairas nugwo yadöŋa, “Ipöxmɨjɨnö; rɨb ölɨsö yöx nugwanö,” röŋa.  
\v 37 Jisas aliö rön, nöbö mö akuyöbö pɨsaŋ duöinɨŋö, rön, ñɨgö piaku yad nɨgön, Pita, Jems, Jems pɨgnɨŋ Jon, ñɨŋ yam adakwör yölɨŋön duöŋa.  
\v 38 Ñɨŋ Jairas rama uröpɨnön Jisas nugumɨn, nöbö mö mönö ib mögö möul rön, mɨ göj im gɨr mɨdmä.  
\v 39 Ram möl yuadö duön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn mönö ua nɨgön immɨdöi? Halöu aku wöröxöl; hör inɨmö hölɨmmɨdö,” röŋa.  
\v 40 Aliö rɨmɨn, nugwo yad imöum, ñɨgö yad rɨŋö bö abön, halöu nuö nuöm mönöbö rama pön, nöbö nuŋ pɨd aku pön, yölɨŋön halöu aku wöröx gɨ mɨdöŋ ram möl yuadö duöŋa.  
\v 41 \x - \xo 5:41 \xt Luk 7:14\x*Duön, halöu aku iŋpɨlö nugwo pön, Arameik mönö nɨgön yadöŋa, “Talita kom!” röŋa. Aliö röŋ mönö il aku, “Halöu ulmɨdö! Nagö yadmɨdla, öbɨlö!”  
\v 42 Jisas halöu aku nugwo aliö rɨmɨn, wop akwör öbɨlön yönmɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö akuyöbö aiö waiö rɨmä. Halöu aku kɨm nuŋwa akuyöbö möl sö yönöŋa.  
\v 43 Nöbö mö mɨdim bla aiö rɨm nugugɨrön, Jisas mönö ölɨsö yadön yadöŋa, “Ail mag aku nöbö mö akuyöbö ñɨgö wöxnö yad nölmɨjeñɨŋö,” röŋa. Aliö yad gɨr ñɨgö yadöŋa, “Halöu aku nugwo ap maga bli nölɨŋ nɨmaŋ,” me röŋa.   
\c 6  
\s1 Nasaret nöbö mö Jisas nugw pölim  
\r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30)  
\p
\v 1 Jisas nöbö nuŋ bla yölɨŋön mögörɨb aku röböxön, taun nuŋwa keir Nasaret duöŋa.  
\v 2-3 \x - \xo 6:2-3 \xt Jon 7:15\x*Du mɨdön, Juda God höjöpalɨb wop aku, mögum rɨb ram aku duön, nöbö mö mɨga akwör hö mɨdim akuyöbö ñɨgö mönö yad nölmɨn nugugɨrön, aiö rön yadmä, “Nöbö kɨ kapeda mögörɨb kɨyöbö nöbö, Maria ha nuŋwa i. Pɨgnɨŋ nöbö Jems, Josep, Judas, Saimon maku. Nölöunɨŋ nöbö nuŋ bla pɨsaŋ mɨdöl kɨ. Jɨ mönö wä aku pikai yöbö nugwön yad? Ap rölɨbä akuyöbö agö magɨm rön rɨ?” rɨmä. Aliö rön, nugwo rɨb gwogwo yöxön höglöm nölön pölim.   
\p
\v 4 \x - \xo 6:4 \xt Jon 4:44\x*Makwam Jisas ñɨgö yadöŋa, “Nöbö God mönö yadɨb bla, mögörɨb möl bli rɨp yönɨŋ, nöbö dib an, me rön, pɨmɨjöñ aku, jɨ mögörɨb ñɨŋ keir piaku rɨp yönmɨdɨŋ, nöbö mö ñɨŋ keir bla mönö ñɨŋ aku nugweñɨŋö,” röŋa.  
\v 5 Nugwo nugw pölim makwam, ap rölɨbä akuyöbö bli rön alɨb maga nɨgölöŋ; nöbö mö ap röŋ piaku mösör pɨ nugumɨn, kömö nɨgöŋa.  
\v 6 Nasaret nöbö mö nugwo nugw pölim aku nugwön Jisas aiö röŋa.  
\s1 Jisas nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö, mabö na rɨŋ, me rön, yad aböŋa  
\r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6)  
\p Jisas nuŋ piöŋö ram yöj lɨglɨg agrö mögörɨb piaku rɨp yön gɨrön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö God Mönö maga yad nölöŋa.  
\v 7 Wop i nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö piaku wö rɨm hömɨdmɨn yadöŋa, “Nöbö mös keir, nöbö mös keir mögörɨb piaku hörɨrör duön, mönö wä na aku yad nöiöña. Nɨ ñɨgö yad abmɨdɨl akuyöbö, mönö yad nöl yön gɨrön, ragwo ha bla yad abnöb, yad aböñɨŋö,” röŋa.  
\v 8 \x - \xo 6:8-11 \xt Luk 10:4-11\x*Mönö i piöŋö yadöŋa, “Dinöb cöñ aku, ap mag nɨmɨb, yogw, rɨg pɨrag dumɨjeñ; sauö rɨb akwör pɨrag diöña.  
\v 9 Yam uñ röbön kwönö ap uñ mɨxɨl paŋyöbö iör röb diöña; ap uñ bli kwo alɨg pɨrag dueñɨm.  
\v 10 Ram i duŋ ñɨgö yad pöña, rama akwör mɨdön, mabö rɨ pörön, taun aku röböx dinöb cöñ wop akwör diöña.  
\v 11 \x - \xo 6:11 \xt Apos 13:51\x*Makwam mögörɨb i uröpɨnɨŋ ñɨgö yad pön, mönö ñɨgö aku nugweñ, mögörɨb aku röböx dinöb, nugwɨŋ, me rön, yamsö hauya palɨŋ pɨnaŋ dinö,” röŋa.  
\v 12 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö bla, ñɨŋ mögörɨb piaku piaku duön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö yad nöl gɨr yadmä, “Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxnö,” rɨmä.  
\v 13 \x - \xo 6:13 \xt Jems 5:14\x*Aliö rön, ragwo ha nöbö mö yuö wöl mɨdöŋ piaku mɨga yadɨm röu dum, nöbö mö ap röŋ bla mɨga wel röbö nɨg nölmɨn, kömö nɨgöŋa.   
\s1 Herod yadmɨn, Röbö Pal Nölɨb Nöbö Jon göliöda römaxdörmä  
\r (Mat 14:1-12; Luk 3:19-20; 9:7-9)  
\p
\v 14 \x - \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19-20\x*Makwam Jisas röŋ akuyöbö mönö aku, mögörɨb rɨgwoŋ rɨgwoŋ akuyöbö dumɨn, kiŋ Herod algör nugwöŋa. Nöbö mö piaku, mönö aku yad nugup duön, bli yadmä, “Röbö pal nölɨb nöbö Jon wöröxɨm hogw pɨlim aku, höuöil öbɨl hön ap rölɨbä akuyöbö rɨmɨdö,” rɨmä.  
\v 15 Bli yadmä, “Nöbö aku nöbö nagö Ilaija,” me rɨmä. Jɨ nöbö bli yadmä, “God mönö yadɨb nöbö maduar ör mɨdmɨdöi akuyöbö nöbö i hön mɨdö,” rɨmä.  
\v 16 Jɨ kiŋ Herod nuŋ nugwön yadöŋa, “Aku röbö pal nölɨb nöbö Jon höd göliöda römaxdörɨm akwör öbɨl hön mag akuyöbö rɨmɨdö,” röŋa.   
\p
\v 17-19 \x - \xo 6:17-19 \xt Lep 18:16\x*Aku agapɨm: höd Herod, pɨgnɨŋ Pilip mönɨŋ Herodias röd pöŋa. Pɨmɨn, Jon “Ailö aku, mag waiö i röiö. Nobɨlnɨŋ nobɨlnɨŋ nuŋwa penɨŋö,” röŋa. Makwam Jon aliö rɨmɨn, Herodias Jon nugwo nugumɨn ölɨsö wölmɨn yadɨm, Herod nöbö nuŋ bla bli yad abmɨn duön Jon nugwo nag nɨgmä. Mö Herodias, nuŋ nɨ pödpöd rön Jon nugwo pɨl pal nɨgɨnö, rön, rɨb akwör yöx nugumɨda aku,  
\v 20 jɨ Jon mag gwogwo i rɨmɨdölöm. Nuŋ mönö kai kai yadöŋ aku, Herod nugwön mönö wä paxdöriö akwör yadö, rön, wahax pön, Jon nuŋ nöbö wä lei mɨdö, me rön, ipöxön mönö, Herodias nugwo rɨ gwogwam cönɨŋö, rön, Jon nugwidɨx ri abmɨda.  
\v 21 Mö Herodias, Jon nugwo pɨl pal nɨgɨnö, rön, nugugu mɨd mɨd aku wop i, Herod nuöma nugwo yöx pön höŋ hörögö röbön wop akwör, ap diba nɨmɨba, gapman nöbö dib bla nɨgön, ami nöbö dib bla nɨgön, mögörɨb Galili nöbö dib akuyöbö mönö wob abɨm, ap diba nɨmɨba hömä.  
\v 22 Hön ap nɨmmɨdmɨn nugugɨrön, Herodias halöu nuŋwa yuadö möl aku hön höx wödmɨn, Herod aipam, nöbö dib hön ap nɨmmɨdim bla aipam nugumɨn, ñɨgö wä rɨmɨn, kiŋ Herod halöu aku nugwo yadöŋa, “Ailö aku, ap agapɨm yad nugumɨjɨnö aku nagö nöinö,” röŋa.  
\v 23 Makwam mönö ölɨsö mönö ma yadön yadöŋa, “Nɨ nagö mönö mɨ ödöriö yadmɨdla, naŋ agapɨm yad nugumɨjɨnö aku nagö nöina. Mögörɨb dib nugwidɨx mɨdɨl kɨ yad nugwaŋ, nagö rɨba yadmön nugwidɨx mɨjnaŋö,” röŋa.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, halöua nuŋ duön nuöm Herodias nugwo, ap kai yad nugunö, rön nugumɨn, nuöma paiŋö yadöŋa, “Röbö pal nölɨb nöbö Jon yöcmac maga yadanö,” röŋa.  
\v 25 Nuöma aliö rɨmɨn, rɨba halöu nuŋwa rɨmgör kiŋ Herod mɨdöŋ yöra duön yadöŋa, “Wopik wop mɨdö gör, röbö pal nölɨb nöbö Jon yöcmac mag nuŋwa pön kwosö möla nɨgön rag hö nölö,” röŋa.   
\p
\v 26 Aliö rɨmɨn, kiŋ Herod Jon nugwo rɨbyöx nugumɨn, mɨ ödöriö lɨb pɨlöŋa. Makwam nuŋ nöbö dib bla nugugu mɨdɨm nugugɨrön, mönö ölɨsö mönö ma halöu aku nugwo yadöŋ aku rɨbyöx nugwön,  
\v 27 mag akwör ami nöbö nuŋ i, “Du Jon yöcmac maga rag hane,” rön yad abmɨn, du Jon göliöda römaxdörön,  
\v 28 yöcmac maga pɨ kwosö möl i nɨgön, rag hö halöu aku nugwo nölɨm, nuŋ piöŋö rag du nuöma nölöŋa.  
\v 29 Makwam Jon nöbö nuŋ bla, Jon nugwo göliöda römaxdörim mönö nugwön, ñɨŋ du nöbäpö rag duön, rɨg möla hogw pɨlmä.   
\s1 Jisas nöbö mö mɨga ap mag rɨmɨn nɨmɨmä  
\r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13)  
\p
\v 30 \x - \xo 6:30 \xt Luk 10:17\x*Jisas mönö wä pön dub nöbö bla, ñɨŋ piaku piaku mabö rɨp yön pörön, höuöil hön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö bɨl kai yad nölön, ap bɨl kai rim akuyöbö, magalɨg Jisas nugwo yad nölmä.  
\v 31 Nöbö mö mɨga uhömɨdmä makwam, Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ ap nɨmɨb maga nɨgölɨm, nuŋ ñɨgö yadöŋa, “An, nöbö mö mɨdölöi mibɨl yör i duön, hör mɨdɨŋ, ñɨŋ mag mɨŋi aŋöi nɨgöñɨŋö,” röŋa.  
\v 32 Aliö rön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ röbö alebö pön, mögörɨb nöbö mö mɨdmɨdölöi yöra dumä.  
\v 33 Makwam ñɨŋ röbö alebö pön dum nugugɨrön, nöbö mö mɨga akwör, Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ piaku dumɨdöiŋö, rön, taun piaku piaku rɨmgör ipalɨp duön, röbö pö pö ödöi mɨxɨl aku höd duön, Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ duba rɨmɨdim piaku, höd du mɨdmä.  
\v 34 \x - \xo 6:34 \xt Naba 27:17; Mat 9:36\x*Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ röbö pö yöra uröpɨnön gö nɨgön, röbö alebö röböxön, nöbö mö mɨga mɨdim akuyöbö nugwön rɨb nuŋwa keir rɨbyöx nugwön nugwöŋa, ñɨŋ hön sipsip nöbö nugwidɨx mɨdɨb i mɨdöl mag aliö akuyöbö mɨdmä. Aku nugumɨn, nuŋ lɨb pɨlmɨn, ila nɨgön ñɨgö mönö bli uplöb yad nöl mɨdöŋa.  
\v 35 \x - \xo 6:35-44 \xt Mak 8:1-9\x*Naiö mödö rödɨp duöŋa nugwön nöbö nuŋ bla hön nugwo yadmä, “Naiö mödö rödɨpa. Ki mögörɨb ör yörɨk mɨdöla.  
\v 36 Makwam, nöbö mö kɨyöbö yad abaŋ, ñɨŋ du ram yöj lɨglɨg agrö mögörɨb hör il me bɨlɨk duön, ap mag ñɨŋ bli wob nɨmɨŋ,” me rɨmä.   
\p
\v 37 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ keir ñɨgö ap mag bli nöine,” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Aliö yadlö aku, nöbö röun akuyöbö amñaxɨb sö mabö rön rɨg pöi akuyöbö pön ap mag wob rag hön, ñɨgö nölɨb mönö?” rɨmä.  
\v 38 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Bred mag ñɨŋa pödiö mɨd? Du nugwi!” röŋa. Aliö rɨmɨn, du nugwön yadmä, “An bred mag akuyöbö mömɨd sö, dölöm mös alɨg mɨdö,” rɨmä.  
\v 39 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö kɨyöbö yadɨŋ, asɨx pɨd nuöma hörɨrör nɨgön, ap panö rol kɨyöbö römɨd gɨ mɨdɨŋ,” me röŋa.  
\v 40 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ piaku nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadmɨn, bli nöbö mö padokwo padök mös höuöiliö igwö sö (50) rogwa hörɨrör paŋör rɨb gɨ mɨdön, bli nöbö mö padokwo padök mös mös höuöiliö hö wölu amñaxɨb sö (100) rogwa hörɨrör paŋör rɨb gɨ mɨdmä.  
\v 41 Makwam Jisas nuŋ bred mag akuyöbö mömɨd sö aipam, dölöm hogwa aipam pön, adöx yöd röul adö kau sö laxiö nugwön, God nugwo, ri ablaŋe rön, bred aku pɨ gɨlɨxön, nöbö nuŋ bla ñɨgö nölmɨn, ñɨŋ piöŋö nöbö mö akuyöbö nuöm nɨg nölmä. Dölöm hogwa aku, algör ör nöbö nuŋ bla nölmɨn, nöbö mö akuyöbö ñɨgö nuöm nɨg nölmä.  
\v 42 Nölmɨn, nɨmmɨdɨm nɨmmɨdɨm, ñɨgö wöta bɨröŋa.  
\v 43 Bred dölöm rɨb rɨba röböxmä akuyöbö, Jisas nöbö nuŋ bla yogw pön piöxmɨn piöxmɨn, yogw akuyöbö möl sö aja wölöŋa.  
\v 44 Ap nɨmim wop aku, nöbö piakwör paip tausan duöŋa.   
\s1 Jisas röbö panö rola röbɨp duöŋa  
\p
\v 45 Makwam mag akwör Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yadmɨn, röbö alebö pön Betsaida taun pö kwo dumɨn nugugɨrön, Jisas yöraku mɨdön nöbö mö pia yad abmɨn dumä.  
\v 46 \x - \xo 6:46 \xt Luk 5:16\x*Yad abön, önöŋ ajmag i pisö pɨd sö wöluön, God höjöpal gɨr mɨdöŋa.   
\p
\v 47-48 Pɨxmag gurɨba röŋ mag aku, Jisas nuŋwör mɨdön nugumɨn, nöbö nuŋ bla ñɨŋ röbö alebö pön, röbö yuö mibɨl yörkwo dumɨdmɨn nugugɨrön, hödala dumɨdim adaku pik röxiö höm, mɨŋi rɨ öliöxön röbö panö rola ipöx gɨr rɨp dumɨdmä. Ruö yöudöŋ löuöŋ mag aku, Jisas röbö panö rola nöbö nuŋ bla mɨdim yöra duön, ñɨgö röb höx rɨ nɨgön, duba rɨm nugugɨrön,  
\v 49-50 \x - \xo 6:49-50 \xt Luk 24:37\x*nugwo röbö panö rola dumɨdöŋ aku nugwön, aku nöbäpö höjöl, me rön, ölölö rɨmɨn ipöxön aiö rön göul göul nölmä. Almɨn Jisas ñɨgö yadöŋa, “Rɨb diba yöxmɨjeñ! Nɨ nör hömɨdla! Ipöxmɨjeñɨŋö!” röŋa.  
\v 51 \x - \xo 6:51 \xt Mak 4:39\x*Aliö rön, röbö alebö möla dumɨn, hödal hömɨdöŋ aku hölögɨpöŋa. Almɨn, Jisas nuŋ pödpödiö aliö alö, rön, rɨb mɨga yöxmä.  
\v 52 Nuŋ bred pön nöbö mö mɨga nuöm nɨg nölöŋa nugwim aku, jɨ wop aku ñɨŋ Jisas nugw pɨ cɨcɨ nɨgölim.  
\v 53 Makwam röbö mibɨla dumɨd dumɨd mögörɨb Genesaret uröpɨnön, röbö alebö aku nag wabɨl nɨgmä.  
\v 54 Röbö alebö yöraku röböx dum nugugɨrön, nöbö mö piaku Jisas hö, rɨmä nugwön,  
\v 55 rɨmgör mögörɨb piaku piaku hörɨrör duön, nöbö mö ap röŋ akuyöbö pön, Jisas du mɨdöŋ yöra pön hömɨdmä.  
\v 56 Wop adaku, Jisas ram yöj lɨglɨg agrö piaku mönö taun piaku mönö mögörɨb hör piaku uröpɨnmɨn, nöbö mö ap röŋ akuyöbö ñɨgö pön hö sɨmaim mibɨl yöra nɨgön, Jisas nugwo yad gögö rön yadmä, “Nagö mɨdaŋ, nöbö mö ap rɨ bla, wölɨj nagö pɨ nugwɨŋ, ñɨgö kömö nɨgaŋ,” me rɨmä. Jisas yöwö röŋa nugwön nöbö mö nugwo pɨ nugwim akuyöbö ñɨgö magalɨg wä röŋa.   
\c 7  
\s1 Ap höbwab yuö bebö röpɨn rɨŋadö hön akwör pɨxa mɨjöna  
\p
\v 1 Perisi nöbö bli, lo mönö yad nölɨb nöbö bli, Jerusalem yöbö hön, Jisas mɨdöŋ yöra du mɨdön,  
\v 2 \x - \xo 7:2 \xt Luk 11:38\x*nugumɨn Jisas nöbö nuŋ bli, nöhönɨŋ apɨnɨŋ nöbö hölul rɨ ri abön, imaga röbö äbäd ab gɨrön ap nɨmmɨdöi mag akuyöbö rölim.  
\v 3 Perisi nöbö piaku aipam, Juda nöbö mö piaku aipam magalɨg, nöhönɨŋ apɨnɨŋ nöbö rɨg yadmɨdöi akuyöbö nugwön, imaga röbö äbäd abö döŋö, ap pɨ nɨmöia. \fig Juda nöbö mö piaku magalɨg, nöhönɨŋ apɨnɨŋ nöbö rɨg yadmɨdöi akuyöbö nugwön, imaga röbö äbäd abö döŋö, ap pɨ nɨmöia.|alt="pharisee washing hand" src="LB00280B.TIF" size="col" ref="7:3" \fig*  
\v 4 \x - \xo 7:4 \xt Mat 23:25\x*Sɨmaim mibɨl yöra du mɨdön, höuöil rama hön, paŋ mag akwör röbö äbäd abö döŋö, ap pɨ nɨmöia. Makwam namaga, kwosö, wi yöja, köp hölɨmɨb ap bla algör röbö äbäd abö döŋö, ap pɨ nɨmöia. Ap akuyöbö magalɨg mag kɨtɨb wä röia.   
\p
\v 5 Makwam, Jisas nöbö nuŋ bla hör ap nɨmim aku nugwön, Perisi nöbö piaku aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam Jisas nugwo yadmä, “Nöbö nagö piaku pödpöd rɨmɨn, nöso auso nöbö rɨg yadim mag akuyöbö, imag ñɨŋ aku röbö äbäd abölöi wöhö, hör ör ap nɨmmɨdöi?” rɨmä.  
\v 6 \x - \xo 7:6-7 \xt Ais 29:13\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ inakmönö hörmɨdöi aku, Aisaia mönö mɨ ödöriö yadön, God Mönö aku kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Nöbö mö kɨyöbö, God iba yadɨm bɨl sö dumɨda, röi aku,  
\q2 jɨ hör mönö akwör yadöia; nɨ madmag nɨgölöi.   
\q1
\v 7 God lo mönö aku yad nölölɨŋö, röi aku,  
\q2 jɨ nöbö mö mönö ñɨŋ keir yadöi mönö piakwör yad nölöia.  
\q1 Makwam, nɨ höjöpalön ib na yadɨŋ bɨl sö duen.  
\q2 Hör mönö akwör yadmɨdöiŋö,’ röŋa.   
\p
\v 8 Mag akuyöbö, ñɨŋ God mönö yad nɨgɨm aku röböxön, nöbö mö mönö ñɨŋ keir yadöi aku pön, nuö nöhönɨŋ nöbö rɨg yadöi mag akwör nugw pön mai duöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 9 Jisas ñɨgö iswob yadön yadöŋa, “Ñɨŋ rɨb wä yöx nugwön, God mönö yad nɨgöŋ aku pɨ hör piaku abön, rɨb mag ñɨŋa keir akwör nugw pön mai dumɨdöia.  
\v 10 \x - \xo 7:10 \xt Eks 20:12; 21:17; Diut 5:16\x*Mosɨs God Mönö rɨb mɨŋi kai kɨtön yadöŋa, ‘Nauö nam rɨg yajöñ akuyöbö nugw pön, ñɨŋ pɨ ösös rɨ ri aböña; jɨ halöu ha bli nuö nuöm ñɨŋ bla ölɨsö wölaŋ mönö diba yadmɨjöñ aku, ñɨŋ ñɨgö pɨl pal nɨgɨŋ wöröxɨŋ,’ me röŋa.  
\v 11 Makwam ñɨŋ mönö adaku ödöriar yad nölölöi. Nöbö i, acö mam röböxnöb, cön aku, nuö nuöm yajöna, ‘Acö mam, nɨ ap wä bli ñɨŋ nöbö hogwa nöilöxa, jɨ rɨg ñɨŋ nöbö hogwa nölɨb rɨg aku, wopik nɨ God nugwo nöinö, rɨl makwam, ñɨŋ nöbö hogwa nölɨb rɨg i mɨdölö,’ cöna.  
\v 12 Akuyöbö alɨŋ, ñɨŋ nugwön yajöña, ‘Ñɨŋ akuyöbö alöi aku, mönö mɨdölö,’ cöña. Aliö yadɨŋ, ñɨŋ God Mönö aku röböxön, ap wä bli nuö nuöm ñɨgö nöleñ.  
\v 13 Makwam, rɨb mag ñɨŋa keir akwör yöx nugwön, mai duön, nöbö yoŋyöbö bli aipam yad nölɨŋ, ñɨŋ piöŋö nöbö yoŋyöbö bli yad nölɨŋ, alɨp duŋ nugugɨrön, God Mönö hör ap i röxg pɨ hör ki bö aböia. Makwam nuö nuöm mönö yadɨl akwör yöi; ñɨŋ ap mɨga akwör aliö paŋ mag akwör rɨmɨdöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 14 Jisas aliö rön, nöbö mö magöri rɨg mɨdim akuyöbö ñɨgö yadmɨn, nuŋ mɨdöŋ il yöra hömɨdmɨn yadöŋa, “Mönö yadɨba rɨmɨdɨl gɨ ñɨŋ magalɨg nugwön, mönö ila röx nugw ri aböña.  
\v 15 \x - \xo 7:15 \xt Apos 10:14-15\x*Ñɨŋ ap nɨmɨŋ yuö bö pɨn diön aku pɨx pɨlenɨm; ap höbwab yuö ñɨŋ bebö röpɨn rɨŋadö höna akwör raŋ, ñɨŋ pɨxa alɨg mɨjöña.  
\v 16 Ñɨŋ nöbö mö rɨmɨj möla mɨjön bla, rɨmɨj pal nɨg nugw ri abne,” röŋa.   
\p
\v 17 Jisas aliö rön, nöbö mö bla ñɨgö röböxön, ram möl yuadö dumɨn, nöbö nuŋ bla nugwo yad nugumä, “Mönö höd röxön yadlö aku, ila aku mɨkai?” rɨmä.  
\v 18 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö bla ñɨŋ nugwölöi mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör nugwölöi ä? Ap mödöi bla amnör nɨmɨŋ, höbwab bö pɨn duaŋ, God nugum pɨx pɨlöl.  
\v 19 Aku agapɨm: ap nɨmöi piaku, madmag yuö bö duen; höbwab yuö bö ör pɨn duaŋ, höb alɨg yax aböñɨŋö,” röŋa. Jisas yadöŋ mönö aku, ap bla magalɨg paŋ nɨmɨb akwör mɨda, mödɨb ap bli mɨdölö, röŋa.   
\p
\v 20 Makwam Jisas aliö rön yadöŋa, “Rɨb gwogwo yuörɨb ñɨŋ bebö röpɨn rɨŋadö hön ap akwör raŋ, nöbö mö pɨxa alɨg mɨjöña.  
\v 21 Nöbö mö bla yuörɨb ñɨgö bö rɨb gwogwo yöx nugu gɨrön, ñɨŋ mag gwogwo rön, ap kib pön, nöbäpö pɨlön, mö kib nöbö kib rön,  
\v 22 ap piaku ap ana alɨg mɨdölö, rön, nöbö mö bli rɨb gwogwo yöxön, inakmönö hörön, mönö gwogwo yadön, ap piaku ap na alɨg mɨdölö rɨŋ, ölɨsö wölaŋ, nöbö mö yad höimöuön, ib ñɨŋ keira mag wölön, amɨn rön, mag gwogwo rɨb rɨb akwör yöx nugwön, röia.  
\v 23 Mag gwogwo röi piaku rɨb mag i hör piakuyöbö höl. Rɨb gwogwo maga yuörɨb ñɨŋ bebö wöl aku rɨmɨn, nöbö mö God mämäg il rol nuŋwa pɨxa alɨg mɨdöia.   
\s1 Mö i, Jisas raŋ, halöu na kömö nɨgönɨŋö, rön, nugw pöŋa  
\r (Mat 15:21-28)  
\p
\v 24 Jisas mögörɨb aku röböxön, du mögörɨb taun dib Taia womiöx yörakwam duöŋa. Duön, nöbö mö piaku nɨ weik nugwölɨŋ, me rön, ram möl yuadö möl i duön umad gɨ mɨdöŋa aku, jɨ umad gɨ mɨdɨb maga mɨdölöŋ.  
\v 25 Mö i, halöu nuŋ mɨda ragwo ha öim nɨgöŋ makwam, Jisas hö, rɨmɨn, nuŋ duön Jisas yödpɨlö il yöra höxmax yuön,  
\v 26 Jisas nugwo yad gögö rön yadöŋa, “Halöu na ragwo ha yuö wöl aku, yad abaŋ röu duaŋ,” me röŋa. Mö aku nuŋ Juda mö yöi. Nuŋ yöx pön hem mögörɨb Pönisia, mögörɨb Siria nöbö nugwidɨx mɨdmɨdmä.  
\v 27 Makwam aliö rɨmɨn, Jisas nugwo yadöŋa, “Höd halöu ha ap nɨmɨŋ, wöt bɨcön aku waiö. Halöu ha nölɨb ap mag aku pön wöñö abnɨŋ aku wä renɨŋö,” röŋa.  
\v 28 Aliö rɨmɨn, mö aku paiŋö yadöŋa, “Nöbö Dib! Aku wä yadlö makwam, jɨ halöu ha piaku ap nɨmɨŋ, rɨb rɨba akuyöbö äbäñ mo aku pɨnaŋ, wöñö bla aipam nɨmöñɨŋö,” röŋa.  
\v 29 Aliö rɨmɨn, Jisas mönö aku nugwön yadöŋa, “Nagö aliö yadlö aku, halöu nagö ragwo ha yuö wölön mɨd aku mödö röu dua; naŋ duö,” röŋa.  
\v 30 Jisas aliö rɨmɨn, mö aku höbkal duön nugumɨn, ragwo ha röböx röu dumɨn, halöu nuŋwa köp rol yöra tar hölɨm gɨ mɨdöŋa.   
\s1 Rɨmɨj möl idɨxöŋ nöbö i Jisas rɨmɨn, rɨmɨj möla rödöŋa  
\p
\v 31 Jisas mögörɨb taun dib Taia il yöra röböxön, du mögörɨb taun dib Saidon il piaku palön, mögörɨb Dekapolis duön Ban Yuö Galili duöŋa.  
\v 32 Umɨn nugugɨrön, nöbö mö piaku nöbö rɨmɨj möl idɨxɨm mönö pɨ ri abmɨdöl nöbö i pön hön, Jisas nugwo yad gögö rön yadmä, “Nöbö kɨ nugwo pɨ nugwaŋ, wä raŋ,” me rɨmä.  
\v 33 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas nöbö aku nugwo yölɨŋön hör hör yöraku duön, imag nuŋ aku rɨmɨj möla abön, imag höpöl pɨlön, albeñ nuŋ aku pɨ nugwön,  
\v 34 laxiö adöx sö nugwön, aŋöi nɨg gɨrön, “Epata!” röŋa. Mönö yöbö yadön, “Epata,” röŋ aku, mönö il aku “Rödö,” röŋa.  
\v 35 Jisas aliö rɨmɨn nugugɨrön, nöbö aku rɨmɨj möla rödmɨn, ajmöla womiöxɨm nugugɨrön, mönö ödöriar pöŋa.  
\v 36 \x - \xo 7:36 \xt Mak 1:43-45\x*Jisas nuŋ piöŋö nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Mönö aku nöbö mö bli yad nölmɨjeñɨŋö,” röŋa. Mönö aku mönö ölɨsö yadöŋa, jɨ ñɨŋ du mɨ usus rön nöbö mö mɨga yad nölmä.  
\v 37 \x - \xo 7:37 \xt Ais 35:5\x*Mönö aku yad nölmɨdmɨn nöbö mö nugwön aiö waiö rön yadmä, “Jisas ap piaku magalɨg rɨmɨdmɨn mɨ wä ra. Nuŋ nöbö mö rɨmɨj möl idɨxön rɨ piaku rɨmɨn, rɨmɨj möla rödmɨn, nöbö mö albeñ ömörö rɨ piaku rɨmɨn, mönö pɨ ri aböiŋö,” rɨmä.   
\c 8  
\s1 Jisas nöbö mö mɨga ap mag nölmɨn nɨmɨmä  
\r (Mat 15:32-39)  
\p
\v 1 \x - \xo 8:1-9 \xt Mak 6:35-44\x*Wop mibɨl yör akwör, nöbö mö mɨga hö mɨdɨm, ap maga mɨdölmɨn, Jisas nöbö nuŋ bla wö rɨm hömɨdmɨn yadöŋa,  
\v 2 “Nɨ nöbö mö kɨyöbö ñɨgö uliöxmɨdla. Wop mös paŋ nɨ pɨsaŋ mɨdön hör mɨdöia.  
\v 3 Ñɨŋ kiö akwör yad abmön, bli pad piaku höi akuyöbö, ödöi mibɨl piaku duön, mämäga mömöinö palaŋ, pɨn bɨcöñɨŋö,” röŋa.  
\v 4 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla yadmä, “Mögörɨb ki mibɨl ör yörɨk, ap maga pikai yöbö pön nöinɨŋö?” rɨmä.  
\v 5 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Bred mag ñɨŋa pödiö mɨd?” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Akuyöbö mɨj sö,” me rɨmä.  
\v 6 Aliö rɨmɨn, Jisas nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadmɨn, römɨdɨm nugugɨrön, bred mag akuyöbö mɨj sö aku pön, God nugwo ri ablaŋe, rön, pɨ gɨlɨxön, nöbö nuŋ bla nölɨm, ñɨŋ piöŋö pön, nuöm nɨgön nöbö mö nölmä.  
\v 7 Dölöm ulul pɨ gɨ mɨdim aku algör pön, God nugwo ri ablaŋe rön, nöbö nuŋ bla nölɨm, nuöm nɨg nölmä.  
\v 8 Nölmɨn, nɨmmɨdɨm nɨmmɨdɨm ñɨŋ wöta bɨrɨm, rɨb rɨba röböx röböxɨp rim piaku, Jisas nöbö nuŋ bla yogw akuyöbö mɨj sö piöxmɨn aja wölöŋa.   
\p
\v 9 Nöbö ap nɨmim adaku, po tausan akuyöbö. Jisas nuŋ nöbö mö adaku ñɨgö yad abön,  
\v 10 nöbö nuŋ bla pɨsaŋ röbö alebö pön, mögörɨb Dalmanuta dumä.   
\s1 Perisi nöbö bli, “Ap rölɨbä akuyöbö i raŋ nuguŋö,” rɨmä  
\r (Mat 16:1-4; Luk 12:54-56)  
\p
\v 11 Perisi nöbö bli Jisas nugwo inakmönö hörɨŋ pödiö yajönɨŋö, rön, hön nugwo pɨsaŋ mönö yad nugup duön yadmä, “God adöx yöd röul adö kau sö mɨd ölɨsö nuŋwa pön ap rölɨbä mag cɨmala raŋ, an nugwön, God nagö yad abmɨn höraŋö, rön, nugunɨŋö,” rɨmä.  
\v 12 \x - \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x*Aliö rɨmɨn, Jisas aŋöi mag diba abön yadöŋa, “Nöbö mö weik mɨdöi wop kɨ, pödpöd rɨmɨn yadöi, ‘Ap rölɨbä mag cɨmal i raŋ nuguŋö,’ röi? Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, ñɨgö ap rölɨbä akuyöbö i rɨmön, nugweñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 13 Aliö yadön, ñɨgö röböxön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ röbö alebö pön, ban yuö ir kwo wölumä.   
\s1 Jisas, nöbö nuŋ bla Perisi mönö ñɨŋa peñɨŋö, rön, mönö höd röxön yadöŋa  
\r (Mat 16:5-12)  
\p
\v 14 Makwam nöbö nuŋ bla uplöbön, bred mɨg yöi, mag paŋyöbö iör pɨ röbö alebö möla nɨgön, pɨrag dumä.  
\v 15 \x - \xo 8:15 \xt Luk 12:1\x*Mibɨl kwo du gɨrön, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Perisi is ñɨŋ aku aipam, Herod is nuŋ aku aipam, nugw ri abne,” röŋa.   
\p
\v 16 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla ñɨŋ keir yad nugwob nugwob rön yadmä, “Bred mag bla aipam ragölöl aku yadmɨdö,” rɨmä.  
\v 17 \x - \xo 8:17 \xt Mak 6:52\x*Jisas nuŋ keir ñɨŋ rɨg yadim aku nugwön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn bred maga ragölölɨŋö, rön, yadmɨdöi? Ñɨŋ mönö nugwön il aku nugwölöi ä?  
\v 18 Mämäga nɨgöŋ aku nugwölöi? Rɨmɨj möla nɨgöŋ aku yöxölöi? Owa nugwön uplöböi?  
\v 19 \x - \xo 8:19 \xt Mak 6:41-44\x*Nöbö paip tausan mɨdim wop aku, bred mag akuyöbö mömɨd sö pön pɨ gɨlɨx nölmön, nɨmön rɨb rɨba röböxim bla, yogw akuyöbö pödiö piöxim?” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Yogw akuyöbö möl sö piöxmɨŋö,” rɨmä.  
\v 20 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Makwam nöbö po tausan mɨdim wop aku, bred mag akuyöbö mɨj sö pɨ gɨlɨx nölmön, nɨmön rɨb rɨba röböxim bla, yogw akuyöbö pödiö piöxim?” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Yogw akuyöbö mɨj sö piöxmɨŋö,” rɨmä.  
\v 21 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Ñɨŋ mönö yöxön, mönö ila nugwölöiŋ ä?” röŋa.   
\s1 Mämäg we wölöŋ nöbö i Jisas rɨmɨn, mämäga ix nugwöŋa  
\p
\v 22 Makwam ñɨŋ Betsaida tauna uröpɨnmɨn nugugɨrön, nöbö mö bli nöbö mämäg we wölöŋ i pön hön, Jisas nugwo yad gögö rön yadmä, “Nugwo pɨ nugwö,” rɨmä.  
\v 23 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas nöbö mämäg we aku nugwo iŋpɨlö pön, yölɨŋön ram yöj lɨglɨg agrö rɨb yöra duön, mämäg nugwo aku höpöl pɨlön, nugwo pɨ nugwön, yadöŋa, “Mämäg nagö ap bli nugumɨdlanö owa?” röŋa.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Yöwö. Nöbö mö bla nugumɨdla, jɨ bɨ höu röxgɨb bla yönmɨdöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 25 Aliö rɨmɨn, Jisas iswob mämäg nuŋwa pɨ nugumɨn, rɨb pia wä rɨmɨn ap bla magalɨg nugw ri aböŋa.  
\v 26 Makwam Jisas nöbö aku nugwo yadöŋa, “Iswob höbkal ram yöj lɨglɨg agrö nöbö mö mɨdöi pö kwo wölumɨjɨnö; ram nagö paxdöriar duö,” röŋa.   
\s1 Pita Jisas nugwo yadöŋa, “Nagör mɨ Mesaia,” me röŋa  
\r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21)  
\p
\v 27 Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ ram yöj lɨglɨg agrö taun dib Sisaria Pilipai il yöra dumä. Ödöi mibɨl yöra du gɨrön ñɨgö yadöŋa, “Nöbö mö piaku, nɨ yönɨmɨm me rön nugwöiŋö?” röŋa.  
\v 28 \x - \xo 8:28 \xt Mak 6:15\x*Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nöbö mö bli nagö röbö pal nölɨb nöbö Jon aku, me röia; bli Ilaija, me röia; bli God mönö yadɨb nöbö keir i, me röiŋö,” rɨmä.  
\v 29 \x - \xo 8:29 \xt Jon 6:68-69\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ keir nɨ yönɨm, me rön, nugwöi?” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Naŋör mɨ Mesaia\f + \fr 8:29 \ft Grik mönö “Krais” aipam, Hibru mönö “Mesaia” aipam ila paŋyöbö iör mɨda: “God yad nɨgöŋ Nöbö maku.”\f* maku,” me röŋa.  
\v 30 \x - \xo 8:30 \xt Mak 9:9\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö akuyöbö mönö aku wöxnö yad nölmɨjeñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jisas yadöŋa, “Nɨ wöröxön höbkal öbinö,” röŋa  
\r (Mat 16:21-28; Luk 9:22-27)  
\p
\v 31 Jisas nuŋ ila nɨgön, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö mönö yad nölön yadöŋa, “Nöbö Ha nuŋwa ölɨŋ höb diba ödöriö pöna. Mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö dib bla aipam, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam, nugwo nugwɨŋ, ölɨsö wölaŋ, pɨl pal nɨg gɨŋ, nuŋ wöröxön, wop mös mɨdön, wop paŋ aku höbkal öbiönɨŋö,” röŋa.  
\v 32 Jisas mönö aku wöxnö yadɨm, Pita nugum, wä rölɨm, Jisas nugwo pön du rɨb yöraku duön, nugwo yad gɨrön yadöŋa, “Mönö aliö akuyöbö yadmɨjɨnö,” röŋa.  
\v 33 Jɨ Jisas höuöiliö, nöbö nuŋ bla ñɨgö nugwön, Pita nugwo yadöŋa, “Seten! Naŋ höglöm nɨ adö duö! God rɨbyöx nugw rɨb akuyöbö yadmɨdöiö; nöbö mö piaku rɨbyöx nugwöi rɨb akuyöbö yöx nugwön yadmɨdlanö,” röŋa.   
\p
\v 34 \x - \xo 8:34 \xt Mat 10:38-39; Luk 14:27\x*Jisas aliö rön, nöbö nuŋ bla aipam, nöbö mö mɨga mɨdim akuyöbö aipam wö rɨm, il yöra hömɨdmɨn yadöŋa, “Nöbö mö yön yön nɨ pɨsaŋ mɨdɨba cöñ bla, ap agapɨm mögörɨb rol il kɨ rɨb diba yöx nugwöi aku röböxön, mɨxɨñ ñɨŋa keir rɨb diba yöx nugwöi aku röböxön, bɨ katlö watlö waba pɨ ragpɨd nɨg ragön nɨ mai höŋ.  
\v 35 Nöbö mö, Jisas nugw pön mɨdɨŋ wä renɨŋö, rön, nugwöñ bla, mɨ aŋadö pɨn bɨcöña. Makwam nöbö mö, Jisas nugw pön, mönö wä nuŋwa nugw pön mɨdɨŋ, anɨŋ rɨ gwogwam cöñ aku mönö mɨdölö, rön, rɨŋ diön nöbö mö akuyöbö, God raŋ öim öim mɨjöña.   
\p
\v 36 “Makwam nöbö mö, ap waiö mögörɨb rol il kɨ mɨga akwör pɨnɨŋö, rön, rɨŋ duaŋ, mögörɨb il kɨ mɨd ap akuyöbö magalɨg pöña, jɨ öim mɨdɨb mag aku peñɨm.  
\v 37 Ap waiö akuyöbö magalɨg rag du sɨm rön, öim mɨdɨb mag aku wobɨb maga mɨdöl.   
\p
\v 38 \x - \xo 8:38 \xt Mat 10:33\x*“Weik wop kɨ nöbö mö ñɨŋ nöbö mö kib mag yönön, ap kib mag gwogwo rɨ gör mɨdöi aku, nöbö mö kai nɨ aipam mönö na aipam möigw yöxöñ aku, mai Nöbö Ha nuŋwa Nuö mil mag wä keiryöbö pön, ejol lei bla pɨsaŋ hön wop aku, nuŋ ñɨgö algör ör möigw yöxön, ‘Nöbö mö akuyöbö ñɨgö nugumɨdöiö,’ cönɨŋö,” röŋa.   
\c 9  
\p
\v 1 \x - \xo 9:1 \xt Mak 13:30\x*Jisas aliö rön, mönö i yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mönö mi yadmɨdla, ñɨŋ nöbö mö mɨdöi kɨyöbö bli kömö mɨdɨŋ nugugɨrön, God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb wop aku, mil ölɨsö mag diba alɨp haŋ nugwöñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jisas mɨxɨñ nuŋwa mɨ keiryöbö wöxnö nɨgöŋa  
\r (Mat 17:1-12; Luk 9:28-36)  
\p
\v 2 \x - \xo 9:2-7 \xt Apos 3:22; 2Pit 1:17-18\x*Makwam mai wop akuyöbö iŋösu bö mɨdön, Jisas nuŋ Pita Jems Jon ñɨgö yam ada yölɨŋön, mögörɨb nöbö mö mɨdölim höñ i pisö wölu önöŋ ajmag pɨd sö wölumä. Wöluön, Jisas nugwo nugumɨn nugugɨrön, mɨxɨñ nuŋwa mɨ keiryöbö wöxnö nɨgöŋa.  
\v 3 Wölɨj nuŋ aku lei gudogudö wä keiryöbö wöxnö nɨgɨm, mil milöu gɨ mɨdöŋa. Nöbö mö mögörɨb mɨgrö kɨ i wölɨj bli röbö pɨlön pɨl patön rɨm, lei gudogudö aliö akuyöbö röxgɨb maga mɨdöl.  
\v 4 Makwam nugumɨn, Ilaija Mosɨs yöŋö hön Jisas pɨsaŋ mönö pɨmɨdmä.  
\v 5 Ñɨŋ nugwön, Pita Jisas nugwo yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö, an yörɨk mɨdɨm mɨ wä ra! Makwam, an ram bötö mea mös paŋ urön; nagö i, Mosɨs i, Ilaija i,” me röŋa.  
\v 6 Ñɨŋ ipöxmɨdim aku döŋö, Pita rɨbyöx nugw ri abölöŋ wöhö, amnör aliö yadöŋa.   
\p
\v 7 Makwam mɨjöi wab i hön, ñɨgö pɨ yuö abmɨn nugugɨrön, mönö i mɨjöi yuö yör sö pik yadöŋa, “Aku Ha madmag yöbö nɨ ödöriö. Mönö yajöna akuyöbö nugune,” röŋa.  
\v 8 Aliö rɨmɨn nugugɨrön, ñɨŋ adadö nugumɨn, nöbö hogw aku mɨdölɨmem; Jisas nuŋwör mɨdöŋa.   
\p
\v 9 Makwam ñɨŋ pɨd sö röböxön, hö pɨn gɨrön, Jisas yadöŋa, “Pɨd gɨ hömɨdmɨn ap rɨmɨda nugwöi aku, weik nöbö mö bli yad nölmɨjeñ. Mai Nöbö Ha nuŋwa wöröxön öbiön wop aku, wöxnö yad nöine,” röŋa.  
\v 10 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla nöbö mö bli yad nölölim; ñɨŋ keir yad nugwob nugwob rön yadmä, “Wöröxön öbinö, ra aku, mönö il aku mɨkai?” rɨmä.  
\v 11 \x - \xo 9:11 \xt Mal 3:1\x*Aliö rön, Jisas nugwo yad nugwön yadmä, “Lo mönö yad nölɨb nöbö bla pödpöd rɨmɨn yadöi, ‘Ilaija höd hönɨŋö,’ röi?” rɨmä.  
\v 12 \x - \xo 9:12 \xt Sam 22:1-18; Ais 53:3; Mal 4:5-6\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Mi yadöia. God Mönö maga kai kɨtön yadmä, ‘Nöbö Ilaija höd hön ap piaku rɨ pɨdɨlumɨjönɨŋö,’ rɨmä. Makwam God Mönö aku mönö i kai kɨtön yadmä, ‘Nöbö mö piaku Nöbö Ha nuŋwa nugwo peñ; ñɨŋ nugwo ölɨŋ höb diba pɨ nöiöñɨŋö,’ rim mönö aku, pödpöd rɨmɨn aliö yadöiŋö, rön, nugwöi?  
\v 13 \x - \xo 9:13 \xt Mat 11:14\x*Ilaija mönö yadmä aku, mai hönɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumɨjeñ. Nuŋ mödö höm nugwön, rɨb ñɨŋa keir yöx nugwön nugwo amnör rɨ gwogwam rɨmä. Aku makwam, God Mönö aku kai kɨtön, nugwo rɨg cöñɨŋö, rim mag akwör röiŋö,” röŋa.   
\s1 Ragwo asa ha ulmɨdö i öim nɨgöŋ aku, Jisas yad abɨm röu duöŋa  
\r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43)  
\p
\v 14 Makwam ñɨŋ up bö pɨn duön nugumɨn, lo mönö yad nölɨb nöbö bli, Jisas nöbö nuŋ akuyöbö mac sö pɨsaŋ nuö nuö yad mɨdɨm nugugɨrön, nöbö mö mɨga akwör hön, ñɨgö pɨ yuö abön nugugu mɨdmä.  
\v 15 Aliö nugugu mɨdɨm nugugɨrön, Jisas höröpɨnmɨn, nöbö mö hö mɨdim akuyöbö, aiö rön, du nugwo yad wahax pɨmä.   
\p
\v 16 Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yad nugwön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn nuö nuö yadmɨdöiŋö?” röŋa.  
\v 17 Aliö rɨmɨn nugugɨrön, nöbö i nöbö mö mɨdim mibɨl yöra yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Ha na aku, ragwo asa yuö wölɨm, mönö pöl.  
\v 18 Wop bli nugwo uplöb rɨmɨn, pɨn bɨrön, ajmöla höpöl höbwa röpɨnmɨn, ajmaga öbɨx kɨt kɨt yuön, iŋ wajmag mɨxɨñ pɨ iñ rɨ nölɨp ra. Öim akuyöbö almɨn almɨn, nɨ pön höl aku, jɨ nöbö nagö akuyöbö ñɨgö yadmön, ragwo asa aku yad ab wöhö nugwön röböxöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 19 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ nöbö mö weik mɨdöi kɨyöbö God nugw pɨ cɨcɨ nɨgölöi. Wop kai nugwo nugw pön, ap piaku ñɨŋ keir cöñ? Mönö öim yadmön nugwöi aku, jɨ nɨ pödpödiö mönö kɨtɨb wä yadmön nugwöñ? Ha aku pɨn mɨdɨl yörɨk pön höi!” röŋa.  
\v 20 Aliö rɨmɨn, pön Jisas mɨdöŋ il yöra pön höm, ragwo asa nugwo öim nɨgöŋ aku, Jisas nugwo nugwön, ha aku nugwo rɨmɨn, pɨn bɨrön, wöj wöj nölmɨn, höpöl wöl höpöl höbwa hör pɨnöŋa.  
\v 21 Almɨn, Jisas ha aku nuö yad nugwön yadöŋa, “Ap aku wop kai röŋ?” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Maduar haŋala mɨdöŋ wop akwör röŋa.  
\v 22 Ragwo as aku, nugwo öim pɨl pal nɨgɨnö, rön, rɨn yönmɨd rɨn yuö bla aipam, röbö yuö bla aipam pal wöd abmɨda. Almɨd makwam, anɨŋ nuarö uliöxön, ap aku yad abɨb maga cön aku, yad abö,” röŋa.  
\v 23 \x - \xo 9:23 \xt Mat 21:21; Mak 11:23\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ pödpöd rɨmɨn, ‘Yad abɨb maga cön aku, yad abö,’ rön, yadmɨdlö? Rɨg yad nugun mag akuyöbö cönɨŋö, rön, rɨbyöx nugunö aku, rɨg yad nugunö mag akwör cönɨŋö,” röŋa.  
\v 24 Jisas aliö rɨmɨn, ha nuö aku yadkap ör yadöŋa, “Nagö nugw pɨla; mag aku cɨnaŋö, rön, rɨb aku yöx nugul aku, jɨ rɨb mös yöxbä maga ra aku, nɨ rɨb wä nölan nugwön nɨ mɨ aŋadö nugw pɨnöm,” röŋa.   
\p
\v 25 Makwam nöbö mö mɨga, nuarö hogwa Jisas pɨsaŋ mɨdim yöra, ipalɨp hömɨdmɨn nugwön Jisas ragwo as aku nugwo yadöŋa, “Nagö ragwo asa, nöbö mö rɨman rɨmɨj möla idɨxim mönö pɨmɨdölöi aku, nagö yadmɨdla, ha aku nugwo röböxön, aŋadö röu duö, mai höuöil hömɨjnaŋö!” röŋa.  
\v 26 \x - \xo 9:26 \xt Mak 1:26\x*Jisas aliö rɨmɨn, ragwo as aku aiö diba rön, röu dinöb rön, ha aku nugwo rɨmɨn, göur du pɨn bɨrön, gɨl gɨl rɨ, rɨ gö nɨgmɨn, nöbö mö mɨga yadmä, “Ha mödö wöröxö,” rɨmä.  
\v 27 Aliö yadɨm aku, jɨ Jisas iŋpɨlö nuŋ aku pön, nugwo pabɨl nölɨm, nuŋ kömö mɨdöŋa.  
\v 28 Mai Jisas ram möl yuadö duön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ ñɨŋör mɨd gɨr, nugwo yadmä, “Pödpöd rɨmɨn an ragwo as aku yad ab wöhö nugwöl?” rɨmä.  
\v 29 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ragwo as akuyöbö hör yad abeñ; God höjöpal mɨjöñ akwör röu diöña. Hör aku röu dueñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jisas iswob, “Wöröxön öbinö,” röŋa  
\r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45)  
\p
\v 30-31 \x - \xo 9:30 \xt Jon 7:1\x* \x - \xo 9:30-31 \xt Mak 8:31; 10:32-34; Jon 7:1\x*Jisas nöbö nuŋ bla yölɨŋön, mögörɨb aku röböxön, mögörɨb Galili mibɨl yöra du gɨrön, nöbö nɨ akuyöbö ñɨgö mönö yad nöl ri abne, rön, tar umad gɨ mɨdön, ñɨgö yad nölmɨda. Ñɨŋ yad nölön yadöŋa, “Nöbö Ha nuŋwa nugwo wöñö u rön nöbö bli ñɨgö nölaŋ, nugwo pɨl pal nɨg gɨŋ, wöröxön, wop mös mɨdön, wop paŋ aku höbkal öbiönɨŋö,” röŋa.  
\v 32 \x - \xo 9:32 \xt Luk 9:45\x*Nuŋ aliö rɨmɨn nugugɨrön, mönö il aku mɨkai, me rön, nugwo yad nugwöyɨx aku, jɨ ipöxön yad nugwölim.   
\s1 Nör nöbö diba mɨdlö, rön, mönö nuö nuö yadmä  
\r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48)  
\p
\v 33-34 Makwam ödöi mibɨl yöra du gɨrön, Jisas nöbö nuŋ piaku, “Nör nöbö diba, nagö nöbö dib yöi,” me rɨ gɨrön, nuö nuö yadmɨn duöŋa. Du Kapaneam uröpɨnön, ram möl yuadö duön, Jisas ñɨgö yad nugwön yadöŋa, “Ödöi mibɨl yöraku hö gɨrön, mönö kai yadɨp höi?” röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla mönö aku yad nugu gɨrön hem aku nugwön, möigw yöxön, paiŋö yad nölölim.  
\v 35 \x - \xo 9:35 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:43-44; Luk 22:24-26\x*Yad nölmɨdölɨm, Jisas du römɨdön, nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö akuyöbö ñɨgö yadɨm hömɨdmɨn yadöŋa, “Nöbö mö diba mɨdɨba cöñ piaku, nöbö mö hör mabö rɨ nölöi akuyöbö mɨdön, nöbö mö bli ñɨgö magalɨg mabö rɨ nölɨŋ,” me röŋa.  
\v 36 Aliö rön, ha ulmɨdö i pön hön mɨdim mibɨl yöra nɨgön, wob gɨrön yadöŋa,  
\v 37 \x - \xo 9:37 \xt Mat 10:40\x*“Nöbö mö nɨ nugw pön, ha ulmɨdö aliö kɨyöbö röxgɨb paŋyöbö i pɨ ösös ri abmɨjöñ aku, ha aku nugwör wöhö, nɨ aipam pöña. Makwam nɨ pöñ aku, nör wöhö, Acö na yad abmɨn höm aku nugwo aipam pöñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Nöbö mö an höx mɨdölöi akuyöbö, ñɨŋ nöbö mö nugub an  
\r (Luk 9:49-50)  
\p
\v 38 Makwam Jon Jisas nugwo yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nöbö i ib nagö urön, ragwo ha yad abɨm röu dumɨn, an nugwön nugwo yadmɨŋa, ‘Nagö nöbö an pɨsaŋ nɨgiö nɨgön yönölöl aku, akuyöbö almɨjɨnö,’ rɨmɨŋö,” röŋa.  
\v 39 Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö nugwo yadöŋa, “Nugwo pödpöd rɨmɨn wöhö rim? Nöbö mö nɨ rɨbyöx nugwön, ib na urön, ap rölɨbä akuyöbö bli rɨmɨjöñ aku, mai höuöilön nɨ mönö gwogwo yadeñ.  
\v 40 \x - \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x*Nöbö mö an höx mɨdölöi akuyöbö, ñɨŋ nöbö mö nugub an.  
\v 41 \x - \xo 9:41 \xt Mat 10:42\x*Makwam nugwi! Nöbö mö yönɨmɨm, ñɨgö Jisas nöbö nuŋ, me rön, röbö un nölɨŋ nɨmöñ aku, God ñɨgö pɨ ri abönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Ñɨŋ mag gwogwo rɨb maga rö, rön, nugw ri aböña  
\r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2)  
\p
\v 42 “Makwam nöbö mö bli hön, halöu ha nɨ nugw pöi bla, ñɨgö ap kib mag gwogwo mag aku rɨ yabuŋ, ñɨŋ nɨ uplöbön mag gwogwo rɨmɨjöña. Nöbö mö akuyöbö alɨba rɨmɨjöñ aku, höd rɨg dib i göliöda aku nɨgiö nag nɨg gö nɨgön, pön du ban yuö diba aböyɨx aku waiö. Jɨ kömö mɨdön, aliö mag gwogwo rɨmɨjöñ aku, mɨ ödöriö ölɨŋ höb diba pöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 43 \x - \xo 9:43 \xt Mat 5:30\x*Jisas aliö rön yadöŋa, “Imag i raŋ, ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨba rɨmɨdöi aku, iŋpɨlö adaku römaxdör abɨŋ, iŋpɨlö paŋ adöi ör mɨjöna. Akuyöbö alön, ap kib mag gwogwo akuyöbö reñ aku, kömö diöña. Makwam imag hogwa mösör mɨdaŋ, mag gwogwo rön, mögörɨb rɨn öim yönmɨd yöra diöña.  
\v 44 Mögörɨb aku,  
\q1 ‘ñɨgö meja öim nölaŋ mɨd gɨrön,  
\q2 rɨna yön gör mɨjöna.’   
\m
\v 45 “Yampɨlö aku algör. Yampɨlö i raŋ, ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨba rɨmɨdöi aku, yampɨlö adaku römaxdör abɨŋ, yampɨlö paŋ adöi ör mɨjöna. Akuyöbö alön, ap kib mag gwogwo akuyöbö reñ aku, kömö diöña. Makwam yödpɨlö hogwa mösör mɨdaŋ, ñɨŋ mag gwogwo rɨŋ, ñɨgö mögörɨb rɨn hör yönmɨd möl bö abaŋ, ölɨŋ höb diba pöña.  
\v 46 Mögörɨb aku,  
\q1 ‘ñɨgö meja öim nölaŋ mɨd gɨrön,  
\q2 rɨna yön gör mɨjöna.’   
\m
\v 47 \x - \xo 9:47 \xt Mat 5:29\x*Mämäg aku algör. Mämäg i raŋ, ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨba rɨmɨdöi aku, mämäg pɨlö adaku pɨn gul rɨ abɨŋ, mämäg paŋ adöi ör mɨjöna. Akuyöbö alön, ap kib mag gwogwo akuyöbö reñ aku, God mögörɨb nuŋ sö diöña. Makwam mämäg hogwa mösör mɨdaŋ, ñɨŋ mag gwogwo rɨŋ, ñɨgö mögörɨb rɨn hör yönmɨd möl bö abaŋ, ölɨŋ höb diba pöña.  
\v 48 \x - \xo 9:48 \xt Ais 66:24\x*Mögörɨb aku,  
\q1 ‘ñɨgö meja öim nölaŋ mɨd gɨrön,  
\q2 rɨna yön gör mɨjöna.’   
\p
\v 49 “Hömñaŋ uña bɨ urɨŋ yönön usö wä nɨgön mag akuyöbö, God nuŋ ñɨgö nöbö mö magalɨg mag aliö akuyöbö cöna.   
\p
\v 50 \x - \xo 9:50 \xt Mat 5:13; Luk 14:34\x*“Usö sol ap id wä ödöriö aku, jɨ usö id nuŋ aku pal mag duaŋ, pödpödiö rön rɨŋ, yöra usö id yöñön? Aku makwam, ñɨŋ nöbö mö usö id akuyöbö röxg mɨdön, nöbö mö bli madmag nɨgön, pɨsaŋ tar mɨjne,” röŋa.   
\c 10  
\s1 “Mö yad abɨb mönö wöhö?” rɨmä  
\r (Mat 19:1-12; Luk 16:18)  
\p
\v 1 Jisas Kapaneam röböxön, mögörɨb Judia mibɨl piaku duön, du röbö Jodan möxön, ir kwo duöŋa. Nöbö mö piaku nugwön, hö mögum rɨmɨdɨm nugwön nuŋ öim rɨg rɨmɨd akuyöbö ñɨgö mönö yad nölöŋa.   
\p
\v 2 Perisi nöbö bli, Jisas pödi yajönɨŋö, rön, hön nugwo yad nugwön yadmä, “Lo mönö kaiyöbö mɨd? Nöbö piaku mö pön, yad abnöb, yad aböñɨŋönö owa?” rɨmä.  
\v 3 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Mosɨs God Mönö kai kɨtön, ñɨgö mönö kai yadöŋ?” röŋa.  
\v 4 \x - \xo 10:4 \xt Diut 24:1-4; Mat 5:31\x*Aliö rɨmɨn yadmä, “Mosɨs yadöŋa, ‘Mö yad abnöb, “Nagö yad abmɨdlö,” rön, köp mea i kai kɨtön nugwo nölön, yad abɨb,’ me rö,” rɨmä.  
\v 5 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨgö mi yadmɨdöi aku, jɨ maduar God nuŋ nöbö aiöñɨŋö, rön, rɨbyöx nugwölöŋ. Mosɨs ñɨgö God mönö yad nölmɨn, ñɨŋ rɨmgör pölöi aku, nuŋ lo mönö aku kai kɨtöŋa.  
\v 6 \x - \xo 10:6 \xt Jen 1:27; 5:2\x*Makwam God mögörɨb maduar ib hör i rɨ nɨgöŋ wop aku, nöbö rɨ nɨgön, mö rɨ nɨgön, röŋa.  
\v 7 \x - \xo 10:7-8 \xt Jen 2:24; Epes 5:31-33\x*Adaku mɨ, nöbö piaku nuö nuöm nöbö pɨsaŋ mɨdön, du mö pön, ñɨgö röböxön,  
\v 8 ñɨŋ mönöbö hogwa nɨgiö nɨgön hölɨmɨŋ nugugɨrön mɨxɨñ paŋyöbö i nɨgöna. Mai hörɨrör mɨdeñ wöhö, nɨgiö nɨgön paŋör mɨjöña.  
\v 9 God yadmɨn, nöbö mö pön mɨxɨñ paŋyöbö nɨgön aku, nöbö bli du ñɨgö yadön pal kɨtu hörɨrör nɨgeñɨŋö,” röŋa.  
\v 10 Aliö rön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ höuöil ram möl yuadö duön, Jisas nugwo mönö adaku iswob yad nugumä.  
\v 11 \x - \xo 10:11 \xt Mat 5:32\x*Jisas yadöŋa, “Nöbö i mö pön, yad abön, du mö yoŋyöbö pön aku, God mämäg il yöra, nuŋ mö kib pɨb nöböm.  
\v 12 Mö aku, algör ör, nöbö pön, röböxön du nöbö yoŋyöbö pön aku, nuŋ nöbö kib pɨb mö,” me röŋa.   
\s1 Jisas halöu ha ulul bla ñɨgö pɨ wob gɨrön, imag nuŋwa yöcmac ñɨŋa rol sö nɨgöŋa  
\r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Nöbö mö bli, Jisas halöu ha an bla pɨ nugwaŋ, me rön, pön hömä, jɨ nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö yadyöxmä.  
\v 14 Almɨdɨm, Jisas nugum, ölɨsö wölɨm, yadöŋa, “Halöu ha ulul bla röböxɨŋ, nɨ pöl höŋ. God mögörɨb aku halöu ha ulul aliö akuyöbö röxg mɨdöia. \fig Jisas yadöŋa, “Halöu ha ulul bla röböxɨŋ, nɨ pöl höŋ,” me röŋa.|alt="Jesus & children" src="cn01772B.tif" size="col" ref="10:14" \fig*  
\v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mat 18:3\x*Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö piaku, halöu ha ulul bla God mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö mönö aku nugw pöi mag akuyöbö ñɨŋ kwo nugw peñ aku, God mögörɨb nuŋ sö dueñɨŋö,” röŋa.  
\v 16 Aliö rön, halöu ha ulul bla ñɨgö pɨ wob gɨrön, imag nuŋwa yöcmac ñɨŋa rol sö nɨgön yadöŋa, “God ñɨgö nugwidɨx mɨdaŋ,” me röŋa.   
\s1 Nöbö ap mɨga mɨdöŋ i  
\r (Mat 19:16-22; Luk 18:18-23)  
\p
\v 17 Makwam Jisas dumɨn nugugɨrön, nöbö i ipalɨp hön, Jisas mɨdöŋ il yöra höxmax yuön, yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö wä! Nɨ pödpöd rön öim mɨdɨb maga pɨn?” röŋa.  
\v 18 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ pödpöd rɨmɨn, ‘Nöbö wä,’ me rɨlö? Nöbö mö i wä mɨdölöi; God paŋyöbö akwör wä mɨda.  
\v 19 \x - \xo 10:19 \xt Eks 20:12-17; Diut 5:16-20\x*Makwam nagö God lo mönö aku nugulö: ‘Nöbäpö pɨlmɨjeñ; mö kib nöbö kib rɨmɨjeñ; ap kib pɨmɨjeñ; mönö diba yadön inakmönö hörmɨjeñ; inakmönö hörön nöbö mö bli ap ñɨŋ bla röul ab pɨmɨjeñ; nauö nam yöŋö rɨg yajöñ mag algör rön mai cɨne,’” röŋa.   
\p
\v 20 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö aku Jisas nugwo yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nɨ ha ulmɨdö akwör mɨdön, lo mönö piaku magalɨg nugu gɨrön mɨdlö,” röŋa.  
\v 21 Aliö rɨmɨn, Jisas nugwo nugwön, madmag nɨgön, yadöŋa, “Nagö ap paŋyöbö iör röiö. Nagö duön, ap nagö pödpödiö mɨd akuyöbö sɨm rɨ, rɨg pön, nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö ñɨgö nölö. Akuyöbö ainö aku, ap wä naŋ aku mɨjön God mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö. Rɨg yadɨl akuyöbö rön, han, nɨ pɨsaŋ yönmɨdɨŋö,” röŋa.  
\v 22 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö aku ap nuŋwa mɨga mɨdöŋ makwam, lɨb pɨlɨm, rɨb diba yöx nugu gɨrön duöŋa. \fig Jisas aliö rɨmɨn, nöbö aku ap nuŋwa mɨga mɨdöŋ makwam, lɨb pɨlɨm, rɨb diba yöx nugu gɨrön duöŋa.|alt="rich young ruler talking to Jesus" src="cn01773B.tif" size="col" ref="10:22" \fig*  
\v 23 Jisas nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö nugw yön pörön yadöŋa, “Nöbö mö ap mɨga mɨjön akuyöbö mɨŋi rɨ öliöxön God nöbö mö nuŋwa mɨdɨŋ, ñɨgö pön ram nuŋ sö nugwidɨx mɨjönɨŋö,” röŋa.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla mönö aku nugwön, rɨb mɨga yöxmɨdɨm nugugɨrön, Jisas ñɨgö iswob yadöŋa, “Halöu ha nɨ kɨyöbö, mönö yadmɨdɨl kɨ nugwi. God mögörɨb sö mɨŋi rɨ öliöxön dub maga mɨda!  
\v 25 Hön kamel i kai mauöla nag aböi möla dinöb diöna, jɨ nöbö mö köme ulnöu rɨg ap piaku mɨga mɨd akuyöbö, God mögörɨb nuŋ sö mɨŋi rɨ öliöxön diöñɨŋö,” röŋa. \fig Hön kamel i kai mauöla nag aböi möla dinöb diöna.|alt="man with 2 camels" src="HK00038B.TIF" size="col" ref="10:25" \fig*   
\p
\v 26 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla aiö waiö rön, paiŋö yad nugwob nugwob rön yadmä, “Aku makwaim, yönɨm öim mɨdɨb maga pön?” rɨmä.  
\v 27 Aliö rɨmɨn, Jisas ñɨgö nugu gɨrön yadöŋa, “Nöbö mö ñɨŋ keir rɨb maga mɨdöl; God nuŋwör agap apɨm cɨnöb, paŋ rɨb akwör mɨdö,” röŋa.  
\v 28 Makwam Pita Jisas nugwo yadöŋa, “Mɨ! An nagö pɨsaŋ yön gɨrön, ap an bla magalɨg röböxölɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 29 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö nɨ rɨbyöx nugwön, mönö wä na mabö aku rɨba, mögörɨb ñɨŋa röböxön, nɨmam nölöunɨŋ ñɨŋ bla röböxön, nuö nuöm ñɨŋ bla röböxön, halöu ha ñɨŋ bla röböxön, mabö rɨb ñɨŋ bla röböxön, mabö na rɨmɨjöñ aku,  
\v 30 God ñɨgö pɨ ösös rɨ ri aböna. Ñɨgö nugwidɨx mɨdaŋ, mögörɨb rol il kɨ mɨjöñ wop aku, ram rɨb, nɨmam nölöunɨŋ, nuöm, halöu ha, mabö rɨba ñɨŋa mɨ mɨga mɨjöna. Makwam wop bli nöbö mö piaku bli, ñɨgö nöbö mö nɨ pɨsaŋ mɨdöi aku nugwön, ñɨgö rɨ gwogwam cöña. Mai God nuŋ ñɨgö pön mögörɨb nuŋ sö pön duaŋ, nuŋ pɨsaŋ öim mɨjöña.  
\v 31 \x - \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*Jɨ nöbö mö wopik höd dumɨdöi piaku, mai mɨga mɨ höglöm adö bö mɨjöña. Makwam nöbö mö wopik mɨ höglöm adö bö mɨdöi piaku, mai mɨga akwör höd dumɨjöñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jisas iswob, “Wöröxön öbinö,” röŋa  
\r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34)  
\p
\v 32 \x - \xo 10:32-34 \xt Mak 8:31; 9:31\x*Makwam ñɨŋ Jerusalem du gɨrön, Jisas höd dumɨn, nöbö nuŋ bla mai duön, rɨb mɨg mɨga yöx nugu gɨrön dumɨdmɨn nugwön nöbö mö mai hömɨdim piaku nugwön ipöxmä. Jisas nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö piaku ñɨgör yölɨŋön, rɨb piaku duön, ap agapɨm nugwo rɨba röŋ aku ñɨgö iswob yad nölöŋa.  
\v 33 Jisas yadöŋa, “An Jerusalem duŋ nugugɨrön, nöbö i Nöbö Ha nuŋwa nugwo höuöu rɨ pön du, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam imag ñɨgö nɨgaŋ, nugwo mönö diba yadön, ‘Nöbö kɨ nugwo pɨl pal nɨgɨb,’ me rön, pɨ Juda nöbö yöi akuyöbö ñɨŋ nöiöña.  
\v 34 Nölɨŋ, nugwo yad höimöuön, höpöl pɨlön, naga pɨ palön, pön du aŋadö pɨl pal nɨg gɨŋ wöröxöna. Makwam wop mös mɨdön, wop paŋ aku höbkal öbiönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jems Jon yöŋö nöbö diba mɨdɨŋö, rön rɨbyöx nugumä  
\r (Mat 20:20-28)  
\p
\v 35 Sebedi ha nuŋ hogwa, Jems Jon yöŋö hön Jisas nugwo yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö, an nöbö hogwa nagö mönö i yad nugwɨŋ, naŋ yöwö cɨnö aku ri abnaŋö,” rɨmä.  
\v 36 Aliö rɨmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ nɨ yad nuguba rɨmɨdöi aku, nɨ ñɨgö pödpöd cɨnö?” röŋa.  
\v 37 Aliö rɨmɨn yadmä, “Mai nagö mil mag wä alɨg mɨdön, mögörɨb magalɨg kiŋ röxg nugwidɨx mɨjɨnö wop aku, anɨŋ nöbö hogwa, nöbö i pɨ imag mɨrɨx adö nɨgön, nöbö i pɨ imag cökö adö nɨgaŋ, römɨd gɨ mɨdɨŋö,” rɨmä.  
\v 38 \x - \xo 10:38 \xt Mak 14:36; Luk 12:50\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ hödpɨg nöbö hogwa, nugw ri abön yadmɨdölöi. Röbö acɨxa nɨ nɨmɨba rɨmɨdɨl aku, ñɨŋ nöbö hogwa algör nɨmöñɨŋöd? Nɨ röbö yaxɨn aku, ñɨŋ nöbö hogwa algör yaxöñɨŋöd?” röŋa.  
\v 39 \x - \xo 10:39 \xt Apos 12:2; Rep 1:9\x*Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “Yöwö, ainɨŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mi yadmɨdöia. Röbö acɨxa nɨ nɨmɨba rɨmɨdɨl aku, ñɨŋ nöbö hogwa algör nɨmöña; nɨ röbö yaxɨn aku, ñɨŋ nöbö hogwa algör yaxöña.  
\v 40 Jɨ nöbö kai imag mɨrɨx nɨ adö mɨjön, nöbö kai imag cökö nɨ adö mɨjön, aku nɨ yadöin; aku Acö ap nuŋ; nuŋ keir rɨbyöx nugw mag akwör cönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 41 Makwam Jisas nöbö nuŋ akuyöbö ragpɨd sö mönö aku nugumɨn, ñɨŋ ölɨsö wölmɨn, Jems Jon nöbö hogwa yadyöxmä.  
\v 42 \x - \xo 10:42 \xt Luk 22:25-26\x*Akuyöbö almɨn, Jisas ñɨgö magalɨg yadɨm hömɨdmɨn yadöŋa, “Ñɨŋ nugwöia, Juda nöbö mö yöi piaku, kiŋ ñɨŋa ususör rön nugwidɨx mɨdöia; nöbö dib ñɨŋa mönö kai kai yajöñ aku nugwön anau pön mai diöña.  
\v 43 \x - \xo 10:43 \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x*Makwam ñɨŋ rɨg röi mag akuyöbö rɨmɨjeñ. Nöbö kai nöbö diba mɨjön aku, nöbö ulmɨdö röxg mɨdön, nöbö mö bli mabö rɨ nölɨb nöbö röxg mɨjöna.  
\v 44 Nöbö kai nöbö dib ödöriö mɨjön aku, nöbö ulmɨdö mɨdöi röxg mɨdön, nöbö mö adö bli ñɨgö magalɨg nag mabö rɨ nölɨb nöbö i röxg mɨjöna.  
\v 45 Nöbö Ha nuŋ aku, nöbö mö akuyöbö ñɨŋ mabö na rɨŋ, me rön, hölöŋ; mabö ñɨgö rɨ nölɨp dumɨdön, mai ap kib mag gwogwo röi rol aku höj rɨ wöröxmön, nöbö mö mabuö kömö duŋ, me rön, hö,” röŋa.   
\s1 Jisas mämäg we wölöŋ nöbö i rɨmɨn, mämäga ix nugwöŋa  
\r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43)  
\p
\v 46 Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ taun dib Jeriko uröpɨnmä. Ñɨŋ Jeriko röböx duba, nöbö mö mɨga pɨsaŋ dumä. Nöbö Timeas ha nuŋwa Batimeas mämäg we wölöŋ aku, rɨg nöine, rön, sö rɨg rɨ, ödöi kwol yöraku römɨd gɨ mɨdöŋa.  
\v 47 Römɨd gɨ mɨdmɨn nugugɨrön, “Jisas nöbö Nasaret yöbö aku hömɨdö,” rɨmɨn nugwön, nuŋ wö rön yadöŋa, “Jisas, Depid Ha nuŋwa, nɨ ögwö yöxanö!” röŋa.   
\p
\v 48 Aliö rɨmɨn, nöbö mö akuyöbö nugwo yad gɨrön yadmä, “Mönö pɨmɨjɨnö! Dar mɨdö!” rɨmä. Aliö yadim aku, jɨ nuŋ tar mɨdölöŋ, aja halön wö diba rön yadöŋa, “Depid Ha nuŋwa, nɨ ögwö yöxanö!” röŋa.  
\v 49 Aliö rɨmɨn, Jisas il yöraku aŋöi nɨgön yadöŋa, “Nugwo yad wö rɨŋ, yörɨk haŋ,” me röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö mö akuyöbö nöbö mämäg we aku nugwo yadmä, “Jisas nagö yad wö rɨmɨda. Öbɨlön rɨbyöx nugu gɨba hö,” rɨmä.  
\v 50 Aliö rɨmɨdmɨn, wölɨj mɨlkap nuŋ aku pɨ röd abön, rɨmgör ör öbɨlön, Jisas mɨdöŋ yöra duöŋa.  
\v 51 Dumɨdɨm, Jisas nugwo yadöŋa, “Nɨ pödpöd raŋ, me rön, hömɨdlö?” röŋa. Aliö rɨmɨn, mämäga we wölöŋ nöbö aku yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Mämäg na iswob ix nugunö, rön, hömɨdlö,” röŋa.  
\v 52 \x - \xo 10:52 \xt Mak 5:34\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Jisas nɨ raŋ wä raŋ, me rön, nugw pɨlö aku döŋö, nagö wä rɨ makwam naŋ duö,” röŋa. Aliö rɨmɨn nugugɨrön, wop akwör mämäga ix nugwön Jisas pɨsaŋ duöŋa.   
\c 11  
\s1 Jisas kiŋ röxg Jerusalem duöŋa  
\r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)  
\p
\v 1 Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ dumɨd dumɨd Jerusalem womiöx rɨg rɨ, Olip Pɨda, ram yöj lɨglɨg agrö Betpagi Betani me röi aku uröpɨnön, Jisas nöbö nuŋ mös yadön yadöŋa,  
\v 2 “Mögörɨb möl aku duön nugwöña, hön ha donki maua nöbö mö pön yönölöi i wabɨl nɨgɨŋ mɨjöna. Nugwön, yau pön höña.  
\v 3 Nöbö mö bli ñɨgö pödpöd rɨba akuyöbö almɨdöiŋö, rɨmɨdɨŋ, yajöña, ‘Nöbö Diba mabö i rön, yörbö höbkal abaŋ, hönɨŋö,’ cɨne,” röŋa.  
\v 4 Aliö rɨmɨn, duön nugumɨn, hön ha donki maua ödöi ramɨxrö ubalɨj il yöra wabɨl nɨgɨm mɨdöŋa. Yaumɨn nugugɨrön,  
\v 5 nöbö mö il yöraku mɨdim bla yadmä, “Pödpöd rɨba hön ha donki mau aku yaumɨdöi?” rɨmä.  
\v 6 Aliö rɨmɨn, Jisas rɨg yadöŋ akwör yadmɨn, yöwö rɨmɨn,  
\v 7 hön ha donki mau aku pön Jisas mɨdöŋ yöra hön, wölɨj mɨxɨl dib ñɨŋa rödön hön donkia rol sö nɨgɨm, Jisas rola römɨdön duöŋa.  
\v 8 Nöbö mö piaku mɨga wölɨj mɨlkap ñɨŋ bla rödön ödöia yödmä; bli bɨ panö bla pɨ gɨ du rag hö yödmä.  
\v 9 \x - \xo 11:9 \xt Sam 118:25-26\x*Akuyöbö alön, nöbö mö nugwo höd duim bla aipam, nugwo mai hem bla aipam, wö diba rɨg rɨ yadmä,  
\q1 “God ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö duaŋ!  
\q2 Nöbö Diba nöbö nuŋwa abmɨn hömɨd kɨ;  
\q2 God nugwo nugwidɨx ri aböna.   
\q1
\v 10 Nöso Depid kiŋ mɨdön, nöbö mö rɨg nugwidɨx mɨdmɨd mag akuyöbö,  
\q2 nuŋ an paŋ mag aliö akwör rön nugwidɨx mɨjöna!  
\q2 God ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö duaŋ!” me rɨmä.   
\p
\v 11 Jisas akuyöbö alön, Jerusalem duön, God höjöpalɨb ram möla duön, ap akuyöbö nugup yönmɨdɨm, naiö rödɨpmɨn nugugɨrön, nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö piaku pɨsaŋ ram yöj lɨglɨg agrö Betani dumä.   
\s1 Bɨ göj nɨmɨb i maga yaxölöŋ  
\r (Mat 21:18-19)  
\p
\v 12 Löum yöbö, Betani röböx höbkal ödöi mibɨl yöra hö gɨr, Jisas nugwo höböinö pɨlöŋa.  
\v 13 \x - \xo 11:13 \xt Luk 13:6\x*Höböinö pɨlɨm, pad irmär nugumɨn bɨ kaucö i mɨdöŋa. Mag bli yax gɨ mɨd pak e rön, duön nugumɨn, maga yaxölöŋ; bɨ panö akwör mɨdöŋa. Aku agapɨm: maga ub wop aku wölöŋ.  
\v 14 Almɨn, Jisas bɨ aku yadöŋa, “Mai nöbö mö bli mag naŋ aku nɨmeñɨŋö,” röŋa. Nöbö nuŋ bla mönö yadöŋ aku nugumä.   
\s1 God höjöpalɨb rama ap sɨmaim rɨmɨdim akuyöbö, Jisas ñɨgö höju abɨm röu dumä  
\r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)  
\p
\v 15 Jisas nöbö nuŋ bla yölɨŋön, Jerusalem duön, God höjöpalɨb rama ram möl yuadö duön nugumɨn, nöbö mö akuyöbö sɨmaim rɨ gɨrön, rɨg imcɨx gɨr mɨdmä. Akuyöbö almɨdmɨn, Jisas rɨg imcɨxmɨdim äbäñ wab bla pɨ göur abön, yöur rag hö nɨgɨm wob gɨr mɨdim bäpö wab bla pɨ göur abön, nöbö mö sɨm rɨ gɨrön, ap wob gɨrön, ram möl yuadö aku mɨdim bla, ñɨgö höju rɨŋö bö aböŋa.  
\v 16 Höju rɨŋö bö abön yadöŋa, “Ap bli rag hö God höjöpalɨb rama rɨg kul wob dɨdɨb rɨg mɨd yuadö kɨ hön dumɨjeñɨŋö,” röŋa.  
\v 17 \x - \xo 11:17 \xt Ais 56:7; Jer 7:11\x*Aliö rön yadöŋa, “God Mönö aku kai kɨtön yadmä, ‘God yada, “Ram na aku, nöbö mö mögörɨb piaku piaku magalɨg hön, nɨ höjöpal mɨjöñɨŋö,” rö,’ rɨmä. Makwam ñɨŋ akuyöbö almɨdmɨn, ap kib pɨb nöbö umad gɨ mɨdöi ram i röxgö,” röŋa.   
\p
\v 18 \x - \xo 11:18 \xt Mak 14:1\x*Jisas aliö rɨmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam, mönö aku nugwön, nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö, rɨmä. Makwam nöbö mö akuyöbö magalɨg mönö nugwo aku nugwön aiö rim aku mɨ, Jisas nugwo ipöxön, agö magɨm rön nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, rɨb aku yöxön hölu nugw mɨdmä.  
\v 19 Ruö wadɨxöŋ mag aku, Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ Jerusalem röböxön dumä.   
\s1 God nugwo yad nugunɨŋ mag akwör cönɨŋö, rön, rɨb mag paŋyöbö i yöx nugwön yad nugumɨjöñ aku, rɨg yad nugwöñ mag akwör cöna  
\r (Mat 21:20-22)  
\p
\v 20 Löum pɨxmag alɨg ödöi mibɨl yöra iswob du gɨrön nugumɨn, bɨ kaucö Jisas yadyöxöŋ bɨ aku il alɨg aŋadö wöröx gɨ mɨdöŋa.  
\v 21 Akuyöbö almɨn nugwön Pita yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö, nugwö! Bɨ kaucö idöm yadyöxmö bɨ römö kɨ wöröx gɨ mɨdö!” röŋa.  
\v 22 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “God nugw pi.  
\v 23 \x - \xo 11:23 \xt Mat 17:20\x*Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, God nugwo yad nugunɨŋ mag akwör cönɨŋö, rön, rɨb mös yöxeñ, rɨb mag paŋyöbö iör yöx nugwön, önöŋ ajmag kɨ, ‘Wöd du ban yuö mibɨl yörkwo bɨrö,’ cöñ aku, rɨg yad nugwöñ mag akwör cöna.  
\v 24 \x - \xo 11:24 \xt Mat 7:7\x*Aku agapɨm, God nugwo rɨg yad nugunɨŋ mag akwör cönɨŋö, rön, rɨb mag paŋyöbö iör yöx nugwön yad nugumɨjöñ aku, rɨg yad nugwöñ mag akwör cöna.  
\v 25 \x - \xo 11:25 \xt Mat 6:14-15\x*Makwam God höjöpainöb rön, nöbö mö bli ñɨgö rɨ gwogwam röi ap piaku nugwön röböxɨŋ, Nuö ñɨŋa adöx yöd röul adö kau sö mɨd aku, ap kib mag gwogwo ñɨŋ röi ap piaku algör ör nugwön röböxöna.  
\v 26 Makwam nöbö mö bli ñɨgö rɨ gwogwam röi ap piaku nugwön röböxeñ aku, Nuö ñɨŋa adöx yöd röul adö kau sö mɨd aku, ap kib mag gwogwo ñɨŋ röi ap piaku algör ör nugwön röböxenɨm.   
\s1 Jisas nugwo yadmä, “Nagö yönɨm mag akuyöbö rane, rɨm, nugwön alɨp yönmɨdlö?” rɨmä  
\r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8)  
\p
\v 27 Makwam Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ höuöil Jerusalem höröpɨnön, nuŋ God höjöpalɨb rama ram möl yuadö bla rɨp yönmɨdɨm nugugɨrön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib piaku aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö piaku aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö piaku aipam, Jisas mɨdöŋ yöra hön yadmä,  
\v 28 “Nagö yönɨm mag akuyöbö rane, rɨm, nugwön alɨp yönmɨdlö?” rɨmä.  
\v 29 Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mönö i yad nugumön, nɨ yad nölmɨjöñ aku, nɨ paiŋö nɨ yönɨm yadmɨn rɨp yönmɨdɨl aku, ñɨgö yad nöina.  
\v 30 Jon nöbö mö akuyöbö ñɨgö röbö pal nölöŋ aku, God yadɨm röbö pal nölöŋ mönö rɨb nuŋwa keir yöx nugwön röbö pal nölöŋ? Nɨ yad nölɨŋ nugunöm!” röŋa.   
\p
\v 31 Jisas aliö rɨmɨn, ñɨŋ keir yad nugwob nugwob rön yadmä, “An yajnɨŋa, ‘God yadɨm, Jon nöbö mö akuyöbö ñɨgö röbö pal nölö,’ cɨnɨŋ aku, an yajöna, ‘Aku makwaim, pödpöd rɨmɨn Jon mönö nuŋ aku nugw pölöiŋönö?’ cöna.  
\v 32 Makwam an yajnɨŋa, ‘Jon rɨb nuŋwa keir yöx nugwön ñɨgö röbö pal nölö,’ cɨnɨŋ aku, an pödpöd cöñɨŋö?” rɨmä. Aku agapɨm: nöbö mö akuyöbö magalɨg, God yadɨm Jon mabö nuŋwa rɨmɨdö, rön nugumɨdöi makwam, Juda nöbö dib piaku ipöxön mönö hör i yadölim.  
\v 33 Rɨb aku yöxön yadmä, “An nugwölölɨŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨn, Jisas ñɨgö paiŋö yadöŋa, “Ñɨŋ nɨ yad nölölöi aku, nɨ yönɨm yadɨm rɨp yönmɨdɨl aku, ñɨgö algör yad nölöinö,” röŋa.   
\c 12  
\s1 Juda ada God nöbö nuŋ akuyöbö rɨ gwogwam röiŋö, röŋa  
\r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19)  
\p
\v 1 \x - \xo 12:1 \xt Ais 5:1-2\x*Jisas nuŋ ñɨgö mönö adö i höd röxön yadöŋa, “Nöbö i kul wobön, nag wain mabö rɨ yuön, wain maga pal caku rɨb, me rön, möl i rɨ nɨg ri aböna. Nöbö mö hön nag maga kib pöñam aku nugugu mɨdɨŋ, me rön, rama mɨ bɨl sö ur nɨgön, nöbö bli yajöna, ‘Ñɨŋ nag wain möriwö na aku nugwidɨx mɨdɨŋ, mai mag yaxön göj waŋ, nɨ bli, ñɨŋ bli pɨnö,’ rön, mögörɨb pad piaku diöna. \fig Nöbö i kul wobön, nag wain mabö rɨ yuön, wain maga pal caku rɨb, me rön, möl i rɨ nɨg ri aböna.|alt="vineyard with wall around" src="LB00103B.TIF" size="col" ref="12:1" \fig*  
\v 2 Wain maga göj yön mag aku, nöbö nuŋ i yad abön yajöna, ‘Wain mag na bli nölɨŋ rag hane!’ cöna.  
\v 3 Yadaŋ, uröpɨnaŋ, nöbö mabö rɨmɨjöñ piaku, nugwo pɨ palmɨd palmɨd nɨgön, hör yad aböña.  
\v 4 Akuyöbö alɨŋ, nöbö wain möriwö mɨnöbö aku nöbö i piöŋö yad aböna. Duaŋ, nugwo yöcmac sö palön, rɨ gwogwam cöña.  
\v 5 Akuyöbö alɨŋ, nöbö wain möriwö mɨnöbö aku, nöbö i piöŋö yad abaŋ duaŋ, nugwo aŋadö pɨl pal nɨgöña. Nöbö bli mɨga akwör yad abaŋ, mag akuyöbö akwör rɨ gɨrön, bli mɨ göj paiöña, bli aŋadö pɨl pal nɨgöña.  
\v 6 Akuyöbö alɨŋ alɨŋ aku, nöbö wain möriwö mɨnöbö aku nöbö nuŋ i mɨdenɨm; ha madmag yöbö nuŋ paŋyöbö mɨjön aku, mönö nuŋ aku yöxöñɨŋö, rön, yad abaŋ diöna.  
\v 7 Makwam uröpɨnaŋ, nöbö mö wain mabö rɨmɨjöñ piaku nugwo nugwön yajöña, ‘Hö ha kɨ, nöbö wain möriwö mɨnöbö aku ha nuŋwa ha. Aku makwam, nugwo pɨl pal nɨgnɨm me, ap nuŋ pɨbä röxgɨb piaku an pɨnɨŋö,’ cöña.  
\v 8 \x - \xo 12:8 \xt Hib 13:12\x*Aliö rön, ha aku nugwo mɨ aŋadö pɨl pal nɨgön, pön du rɨŋadö piaku aböña.  
\v 9 Akuyöbö almɨdɨŋ, nöbö wain möriwö mɨnöbö aku hön, pödpöd cön? Nuŋ hön, nöbö mö wain mabö rɨmɨjöñ piaku ñɨgö pɨl pal nɨgön, nöbö mö bli piöŋö yöra yadaŋ, wain möriwö aku nugwidɨx mɨjöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 10 \x - \xo 12:10-11 \xt Sam 118:22-23\x*Jisas aliö rön ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ God Mönö kai kɨtön yadim um mɨŋi nugwölöiŋödö? God Mönö um aku kai kɨtön yadmä,  
\q1 ‘Nöbö ram urɨb bla rɨg mɨxɨl röböxim aku,  
\q2 rɨg akwör weik ram padö mibɨl yöbö bö aku pɨn nöl gɨ mɨda.   
\q1
\v 11 Nöbö Dib akuyöbö alöŋ aku,  
\q2 an nugwön ri abö rɨmɨdölɨŋö,’ röiŋö,” röŋa.   
\p
\v 12 Jisas aliö rɨmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla aipam, anɨŋör yadmɨdö, rön, nugwo pɨŋö, rön nugwim aku, jɨ ñɨŋ nöbö mö piaku ipöxiö nɨg duön röböxmä.   
\s1 “Takis nölɨb mönö nölölɨbɨm?” me rɨmä  
\r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26)  
\p
\v 13 \x - \xo 12:13 \xt Luk 11:53-54\x*Makwam mai Juda nöbö dib piaku, Perisi nöbö bli pɨsaŋ, Herod nöbö nuŋ bli pɨsaŋ ñɨgö yadmä, “Ñɨŋ Jisas mɨd yöra duön, nugwo mönö bli yad nugwɨŋ, nuŋ agö mönö gwogwam yadmɨdaŋ, nugwo pön du nag nɨgnɨŋö,” rɨmä.  
\v 14 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas mɨdöŋ yöra duön yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. An nugumɨn nagö nöbö mɨ ödöriö akwör yadlö. Nöbö mö dib bla aipam, nöbö mö hör bla aipam, ñɨŋ nugwön ipöxöiö. God rɨg yad akwör nugwön, nöbö mö ñɨgö paxdöriö yad nöilö. Aku makwam, anɨŋ yad nölö! An Juda nöbö mö lo bla pödiö mɨd? Gapman nöbö dib Sisa aku nugwo takisa nölɨb mönö nölölɨbɨm?” rɨmä.  
\v 15 Aliö rɨmɨn, Jisas inakmönö hörön yadmɨdim aku nugwön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn, mönö gwogwam yadaŋ, me rön, nɨ mönö inakmönö aku hörmɨdöi? Rɨg mag i pön höŋ, nɨ nugunöm,” röŋa.  
\v 16 Aliö rɨmɨn, rɨg mag i rag hö nölmɨn nugwön yadöŋa, “Rɨg höñ aku, nöbö kai haŋaj mämäg yuö mɨdɨm, yönɨm ib aku mɨd?” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nöbö dib Sisa aku pal,” me rɨmä.  
\v 17 \x - \xo 12:17 \xt Rom 13:7\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Sisa apa mɨjön aku Sisa nuŋwör nöiöña; God apa mɨjön aku God nuŋwör nöiöñɨŋö,” röŋa. Aliö rön, inakmönö hörim mönö höjɨl ñɨŋ aku röb mögö ñɨxöŋ aku nugwön, aiö rɨmä.   
\s1 Nöbö mö wöröxön öbiöña  
\r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40)  
\p
\v 18 \x - \xo 12:18 \xt Apos 23:8\x*Sadiusi nöbö mö akuyöbö, nöbö mö wöröxön öbɨleñɨŋö, rön, nugumɨdöi akuyöbö, bli Jisas mɨdöŋ yöra hön yadmä,  
\v 19 \x - \xo 12:19 \xt Diut 25:5\x*“Mönö yad nölɨb nöbö. God mönö yadɨb nöbö Mosɨs, mönö i an kai kɨtön yadöŋa, ‘Nöbö i mö pön, ha yöxen wöhö, hör wöröxön aku, pɨgnɨŋ nuŋ i piöŋö mö wösrö aku pön, nöböhöd wöröxöŋ aku halöu ha nuŋ aku, me rön, yöxönɨŋö,’ röŋa.  
\v 20 Aku makwam, nöbö ila alɨg akuyöbö mɨj sö mɨjöña. Nöbö höda mö pön, ha yöxen wöhö, hör wöröxöna.  
\v 21 Wöröxaŋ, pɨgnɨŋ nöbö agñɨŋ rɨbyöbö aku piöŋö mö aku nugwo pön, algör ha yöxen wöhö, hör wöröxöna. Akuyöbö alaŋ, pɨgnɨŋ nöbö igwö wölö aku piöŋö mö aku pön, algör ha yöxen wöhö, hör wöröxöna.  
\v 22 Akuyöbö alɨp dumɨd dumɨd, pɨgnɨŋ nöbö akuyöbö mɨj sö mö aku pön, ha yöxeñ wöhö, magalɨg mɨ hör ör wöröxöña. Mai mö aku kwo algör wöröxöna.  
\v 23 Nöbö mö wöröxön öbiöñɨŋö, rɨlö aku, mö paŋyöbö i nöbö nuŋwa akuyöbö mɨj sö nɨgön aku, mai pɨgnɨŋ nöbö kai mö nuŋwa mɨjön?” rɨmä.   
\p
\v 24 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ God Mönö kai kɨtim aku aipam, God ölɨsö nuŋ aku aipam nugwölöi aku, rɨb wä yöx nugwölöi.  
\v 25 Nöbö mö wöröxöi piaku öbiöñ wop aku, God ejol nuŋ bla rɨg mɨdöi mag akuyöbö rɨg mɨdön, nöbö piaku mö peñɨm; mö piaku nöbö peñɨm.  
\v 26 \x - \xo 12:26 \xt Eks 3:2,6\x*Makwam nöbö mö höbkal öbɨleñɨŋö, röi aku, Mosɨs rɨn ulmɨdö yön gör mɨdöŋ haiwo kai kɨtöŋ aku nugwölöi ä? God, bɨ yönmɨdöŋ mibɨl yöra mɨdön Mosɨs yadöŋa, ‘Ebraham, Aisak, Jekop, God ñɨŋ aku nɨ mɨdlö,’ röŋa.  
\v 27 Ñɨŋ nugw ri abölön, nöbö mö wöröxöi piaku nugwön, aŋadö wöröxöiŋö, röi aku, jɨ God nugumɨn ñɨŋ kömö mɨdöia. Nöbö mö kömö mɨdöi piaku, nuŋ God ñɨgö mɨdö,” röŋa.   
\s1 God lo mönö dib ödöriö aku  
\r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28)  
\p
\v 28 \x - \xo 12:28 \xt Luk 10:25-28\x*Lo mönö yad nölɨb nöbö i, Jisas Sadiusi nöbö mö akuyöbö ñɨgö yad ri abön röŋ aku nugwön, hön nugwo yad nugwön yadöŋa, “Lo ada kai lo dib ödöriö?” röŋa.  
\v 29 \x - \xo 12:29-30 \xt Diut 6:4-5\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Lo dib ödöriö aku, God Mönö aku kai kɨtön yadmä, ‘Isrel nöbö mö nugwi! Nöbö Dib ana God, nuŋ paŋyöbö mɨd akwör Nöbö Diba mɨda.  
\v 30 Madmag naŋ aku magalɨg, rɨb naŋ aku magalɨg, ölɨsö naŋ aku magalɨg pön God Nöbö Dib naŋ aku nugwo madmag nɨgö,’ rɨmä.  
\v 31 \x - \xo 12:31 \xt Lep 19:18\x*Mönö dib ödöriö i, God Mönö aku kai kɨtön yadmä, ‘Naŋ naŋ keir madmag rɨg nɨglö mag akwör, nöbö mö hör akwebö ñɨgö algön nör madmag nɨgö,’ rɨmä. Lo mönö bla magalɨg, lo hogw aku lo dib ödöriö hogwa mɨdö,” röŋa.  
\v 32 Jisas aliö rɨmɨn, lo mönö yad nölɨb nöbö aku yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nagö mɨ ödöriö yadlö, God paŋyöbö aku Nöbö Dib akwör mɨda; nuŋ röxgɨb nöbö bli mɨdölöi.  
\v 33 \x - \xo 12:33 \xt 1Sam 15:22; Hos 6:6\x*An God ap pal höjöpal ur nöinɨŋönö ap pal höjöpal ur nölön aŋadö winɨŋ, aku ap dib yöi. Ap dib ödöriö aku, madmag an aku magalɨg, rɨb an aku magalɨg, ölɨsö an aku magalɨg pön God Nöbö Dib akwör nugwo madmag nɨgön; an an keir madmag rɨg nɨgöl mag akwör, nöbö mö hör akwebö ñɨgö algön nör madmag nɨgnɨŋö,” röŋa.  
\v 34 Aliö rɨmɨn, Jisas nöbö aku, nuŋ rɨbyöx nugw ri abön yadö, rön, nugwo yadöŋa, “Nagö God nöbö nuŋ i mɨdɨbä röxlaŋö,” röŋa. Jisas paiŋö mönö mɨ ödöriö bla akwör yadmɨd aku nugwön, nöbö mö nugugu mɨdim akuyöbö ipöxön, mai mönö inakmönö hörmɨdöi akuyöbö bli kwo nugwo yad nugwölim.   
\s1 Krais nuŋ agö nöböm?  
\r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44)  
\p
\v 35 Jisas nuŋ God höjöpalɨb rama mɨdön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö yad nöl gɨr mɨdön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Lo mönö yad nölɨb nöbö piaku pödpöd rɨmɨn yadöi, ‘Krais aku nuŋ Depid ha nuŋwör,’ me röi?  
\v 36 \x - \xo 12:36 \xt Sam 110:1\x*Inöm Leia, Depid nugwo rɨbyöx nölmɨn, Depid nuŋ keir kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Nöbö Diba nuŋ Nöbö Dib na aku nugwo yadöŋa,  
\q1 “Nagö imag mɨrɨx na ada mɨdan,  
\q2 nɨ nöbö mö kwolmal nagö piaku ñɨgö pön yödpɨlö mo naŋ aku nɨgɨnö,” rö,’ röŋa.   
\m
\v 37 Makwam, Depid nuŋ keir Krais nugwo ‘Nöbö Dib nɨ’ me röŋa. Makwam Krais Depid ha nuŋwa mɨdöx aku, nugwo ‘Nöbö Dib nɨ’ me rölöx,” me röŋa. Jisas mönö il aliö nugwön yad ri aböŋ aku, nöbö mö mɨga ödöriö mɨdim akuyöbö mönö nugwo aku mɨ wahax pön nugumä.   
\s1 Lo mönö yad nölɨb nöbö piaku rɨg röi mag akuyöbö rɨmɨjeñɨŋö, röŋa  
\r (Mat 23:1-36; Luk 11:37-54; 20:4)  
\p
\v 38 Jisas nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö yad nöl gɨrön yadöŋa, “Ñɨgö lo mönö yad nölɨb nöbö bla ñɨgö nugw ri aböña. Ñɨŋ rɨg röi adaku, wölɨj mɨxɨl dib bla röbön, sɨmaim rɨmɨdöi akuyöbö duŋ, nöbö mö piaku, ñɨŋ hömɨdöiŋ e, rɨŋ, ib ana kɨ bɨl sö mɨdaŋ, me rön, rɨbyöx nugwöia.  
\v 39 Makwam Juda mögum rɨb ram aku duŋ, anɨŋ yör wä wä nöbö dib römɨdöi hogw rol aku römɨjɨnö, rɨŋ, me rön, rɨb aku yöx nugwöia. Nöbö mö ap diba nɨmöi mibɨl aku algör ör, nöbö mö mämäg il rol yöra römɨdɨŋ, an nugwön, an nöbö rɨb iba mɨdö, rɨŋ, me rön, rɨb aku yöx nugwöia.  
\v 40 Lo mönö yad nölɨb nöbö akuyöbö, mö wösrö rama ap ñɨŋ bla ap an aliö nɨgaŋ, me rön, hölu ab pöia. God höjöpalön cɨnɨŋ aku, nöbö mö nugwöñɨŋö, rön, hör mönö mɨxɨla inakmönö hörön adö bli hör yadöia. Akuyöbö alöi aku, mai God ñɨŋa mɨ ölɨŋ höb diba pɨ nöiönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Lap wösrö lɨblɨb röŋ mɨda nuŋ God ap diba nölöŋa  
\r (Luk 21:1-4)  
\p
\v 41 Jisas God höjöpalɨb rama rɨg rag hö nölmɨdöi möl il yöra römɨd gɨ mɨdön nugumɨn, nöbö mö piaku rɨga rag hö abmɨdmä. Nöbö mö rɨb bla rɨg mɨga akwör rag hö abmä.  
\v 42 Jɨ lap wösrö rɨg mɨdölöŋ i, rɨg paskwolö mag ulul mös rag hö aböŋa.  
\v 43 \x - \xo 12:43 \xt 2Kor 8:12\x*Akuyöbö almɨn nugwön, Jisas nuŋ nöbö nuŋ piaku yadmɨn hömɨn yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, nöbö mö akuyöbö ñɨŋ rɨg ulmɨdö nölöia, jɨ lap wösrö kɨ rɨg diba nöla.  
\v 44 Aku agapɨm: nöbö mö rɨg mɨga mɨd akuyöbö, rɨg ap ñɨŋa mɨga akwör mɨdmɨn nugugɨrön, rɨg um bli ör rag hö God nölöia; jɨ lap wösrö kɨ, rɨg nuŋwa mag mösör mɨdam magalɨg rag hö nöla. Nuŋ ap wob nɨmɨb rɨg i mɨdöl. Akuyöbö al aku, God nugum, nöbö mö bli ulmɨdö nölöi aku, jɨ lap wösrö kɨ rɨg diba nölö,” röŋa.   
\c 13  
\s1 God höjöpalɨb rama hajalöñɨŋö, röŋa  
\r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6)  
\p
\v 1 Jisas God höjöpalɨb ram aku röböxön rɨŋadö dumɨn nugugɨrön, nöbö nuŋ i nugwo yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Rɨg wä pön, ram wä urim kɨ nugwö!” röŋa.  
\v 2 \x - \xo 13:2 \xt Luk 19:44\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Naŋ rɨg ram dib aku nuguman, wä rɨmɨn yadmɨdlanö ä? Mai ram kɨ pal gɨlɨx ab gɨlɨx rɨ abɨŋ, rɨg i, rɨg i rola mɨdenɨm; aŋadö pal gɨlɨx aböñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Ömörö ragön öliöx mɨjöñɨŋö, röŋa  
\r (Mat 24:3-14; Luk 21:7-19)  
\p
\v 3 Jisas aliö rön, God höjöpalɨb ram aku röböxön, Olip Pɨda duöŋa. God höjöpalɨb ram aku önöŋ adokwo mɨda, Olip Pɨda önöŋ adök mɨda. Jisas Olip Pɨda römɨd gɨ mɨdmɨn nugugɨrön, Pita, Jon, Jems, Edru yam aku ñɨŋ hön nugwo yadmä,  
\v 4 “Yadlö mag aku wop kaiyöbö cön? Makwam mag pödiöm akuyöbö alaŋ nugwön yajnɨŋ, ‘Mag adaku weik rɨba rɨmɨdö,’ cɨnɨŋ?” rɨmä.  
\v 5 Aliö rɨmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Nugw ri abön inakmönö hörɨŋ yöxmɨjeñ!  
\v 6 Nöbö mö mɨga akwör hön, inakmönö hörön, ib na aku pön yajöña, ‘Nɨ Jisas ör hömɨdlö,’ cöña. Aliö rɨŋ, nöbö mö mɨga, mi yadmɨdöiŋö, rön, ñɨgö mai diöña.  
\v 7 ‘Mögörɨb kɨyöbö nuö nuö pɨlmɨdöia, mögörɨb piaku nuö nuö pɨlmɨdöiŋö,’ rɨmɨdɨŋ, rɨb mɨga yöx nugumɨjeñ. Ap adaku cön aku, jɨ wopik mögörɨb il kɨ ap piaku magalɨg yöm cönɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumɨjeñ.  
\v 8 Nöbö mö möl bli öbɨlön, nöbö mö möl bli pɨsaŋ nuö nuö pɨlmɨjöña. Kiŋ möl bli öbɨlön, kiŋ möl bli pɨsaŋ nuö nuö pɨlmɨjöña. Mögörɨb adadö mɨga mɨmön paŋ, kiö diba wöröxmɨjöña. Aiön ap piaku, mö piaku ñɨgö höd ha nɨmɨmɨn, mai ha yöxöi mag akuyöbö cöna.  
\v 9 \x - \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20\x*Makwam ñɨŋ nugw ri abön mɨjöña. Wop bli ñɨgö pön du Juda kansol nöbö piaku nölɨŋ, mönö diba yajöña. Wop bli, Juda mögum rɨb ram möl yuadö bla kaiö pön ñɨgö paiöña. Wop bli, Jisas nöbö nuŋ, me rön, ñɨgö pön du gapman nöbö dib bla aipam kiŋ bla aipam mɨjöñ yöra duön, mönö diba yajöña. Makwam aliö pön du mɨjöñ aku, mönö wä na aku gapman nöbö dib piaku aipam, kiŋ piaku aipam yad nöiöña.  
\v 10 Makwam höd mönö wä na aku, nöbö mö mögörɨb hör piaku piaku magalɨg yad nölɨŋ duaŋ nugwön mai yadmɨdɨl wop aku wöxnö nɨgöna.   
\p
\v 11 \x - \xo 13:11 \xt Luk 12:11-12\x*“Nɨ ada mɨjöñ aku nugwön, ñɨgö mönö diba yadɨba pön dumɨjöñ aku, mönö paiŋö pödi yajnɨŋö, rön, rɨb diba yöxmɨjeñ. Ñɨŋ yadɨba rɨŋ nugugɨrön, Inöm Leia ñɨgö rɨb wä nölaŋ, yajöña. Mönö aku ñɨŋ keir yadeñ; Inöm Leia nuŋ keir yajöna.  
\v 12 \x - \xo 13:12 \xt Mat 10:21\x*Wop aku, nöböhöda öbɨlön, nöböpɨga pɨl pal nɨgɨŋ, me rön, nugwo höuöu rɨ pön du mönö nugub nöbö piaku iŋsö nɨgɨŋ, nugwo pɨl pal nɨgöña. Nuö nöbö piaku öbɨlön, halöu ha ñɨŋ keir piaku ñɨgö pɨl pal nɨgɨŋ, me rön, ñɨgö höuöu rɨ pön du mönö nugub nöbö piaku iŋsö nɨgɨŋ, ñɨŋ pɨl pal nɨgöña. Halöu ha piaku öbɨlön, nuö nuöm nöbö ñɨgö nugwɨŋ, ölɨsö wölaŋ, ñɨŋ pɨl pal nɨgɨŋ, me rön, ñɨgö höuöu rɨ pön du mönö nugub nöbö piaku iŋsö nɨgɨŋ, ñɨgö pɨl pal nɨgöña.  
\v 13 \x - \xo 13:13 \xt Mat 10:22; Jon 15:21\x*Nɨ adö mɨjöñ aku ñɨgö nugwɨŋ, mɨ ölɨsö wöiön aku, jɨ ñɨŋ nöbö mö kai kai, mɨ ususör rön nɨ röböxölön, cɨrɨp gö nɨgön mɨjöñ piaku, mai yadmɨdɨl wop aku wöxnö nɨgaŋ, God ñɨgö kömö pönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Mai mɨ ap gwogwo ödöriö wöxnö nɨgönɨŋö, röŋa  
\r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24)  
\p
\v 14 \x - \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*“Makwam ap mödön hölul rɨb aku, nuŋ duölɨb yöra du öbɨl gɨ mɨdaŋ nugwöñ aku, ñɨŋ nöbö mö mögörɨb Judia mɨjöñ akuyöbö, yadkap bör önöŋ ajmag bla diöña. (Ñɨŋ nöbö mö mönö kɨ wopik ör mämäg nɨg nugumɨdöi akuyöbö, mönö il aku röx nugw ri aböña.)  
\v 15 \x - \xo 13:15 \xt Luk 17:31\x*Nöbö mö ram cölöbö sö mɨjöñ akuyöbö, ap na bli pɨnö, rön, höbkal ram möl yuadö dueñɨm. \fig Ram hölɨmɨb taun dib akuyöbö.|alt="houses in city" src="HK00232B.TIF" size="col" ref="13:15" \fig*  
\v 16 Nöbö mö möriwö rɨb piaku yönmɨjöñ akuyöbö, wölɨj mɨxɨl na i pɨnö, rön, höbkal rama dueñɨm.  
\v 17 \x - \xo 13:17 \xt Luk 23:29\x*Makwam wop aku, mö ha wöta alɨg mɨjöñ piaku aipam, mö halöu ha kiaia kau nölmɨjöñ piaku aipam, amɨn bör yön öliöxöña.  
\v 18 Aiön ap aku, God höjöpalön, ruö ij rɨ wop aku alölaŋ, me cöña.  
\v 19 \x - \xo 13:19 \xt Dan 12:1; Rep 7:14\x*Aku agapɨm: God maduö ib hör i mögörɨb kɨ rɨ nɨgöŋ wop aku ila nɨgön, mɨdɨp hön weik mɨdöl wop kɨ, ap gwogwo akuyöbö i rölöŋ; mai piaku algör ör ap gwogwo akuyöbö i ren.  
\v 20 Ap gwogwo aku öim röx aku, nöbö mö magalɨg wöröx pöröyɨxa. Jɨ Nöbö Diba nuŋ pön nöbö mö akuyöbö rɨbyöx nugwön, wöhö raŋ mönö, ap gwogwo aku hör mag ul mɨŋi cöna.   
\p
\v 21 “Wop aku nöbö mö bli ñɨgö yajöña, ‘Nugwi! Krais yörɨk mɨda! Krais yörkwo mɨda!’ cöñ aku, jɨ mi yadmɨdöiŋö, rön nugumɨjeñ.  
\v 22 \x - \xo 13:22 \xt Rep 13:13\x*Nöbö mö bli, God nuŋ keir yad nɨgöŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö pɨnɨŋö, rön, inakmönö hörön yajöña, ‘Nɨ mɨ Krais; nɨ God mönö yadɨb nöbö i,’ me rön, ap rölɨbä akuyöbö bli rɨmɨjöña. Jɨ God nuŋ keir yad nɨgöŋ nöbö mö akuyöbö peñ, wöhö.  
\v 23 Makwam, nugw ri aböña. Ap kai kai mai cön aku, nɨ ñɨgö yadmön nugwöi makwam, nugw ri ab gɨr mɨjöña.   
\s1 Jisas mai höbkal höna  
\r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28)  
\p
\v 24 \x - \xo 13:24-25 \xt Ais 13:10; Joel 2:10,31; 3:15; Rep 6:12-13\x*“Makwam ömörö dib piaku rɨ pöraŋ nugugɨrön, naiö aku pɨxmag guraŋ, röun aku mil aben.  
\v 25 Gupö adöx yöd sebö gɨ du pɨnaŋ nugugɨrön, ap adöx yöd sö mɨd akuyöbö, i rɨ bɨröb yön bör yönmɨjöna.  
\v 26 \x - \xo 13:26 \xt Rep 1:7\x*Wop aku, Nöbö Ha nuŋwa ölɨsö maga pön, mil wä maga alɨp mɨjöi waba mibɨl yöra sö haŋ nugugɨrön, nöbö mö nugwo nugwöña.  
\v 27 \x - \xo 13:27 \xt Mat 13:41\x*Makwam ejol nuŋ bla yad abaŋ mögörɨb hör bɨl adadö piaku piaku magalɨg duön, nöbö mö nuŋ keir yad nɨgöŋ akuyöbö pön nugwo pöl höña.   
\s1 Bɨ yösa nɨgöna  
\r (Mat 24:32-35; Luk 21:29-33)  
\p
\v 28 Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ bɨ röui bla nugwöñ aku, mönö yadmɨdɨl kɨ nugw ri abön rɨmɨjöña. Bɨ röui bla yösa nɨgön, gö nɨgmɨn nugugɨrön, weik naiö nɨgɨba rɨmɨdö, rön nugwöia.  
\v 29 Mag akuyöbö, mai ap yadmɨdɨl akuyöbö raŋ nugugɨrön, ‘Weik womiöx mɨda, Jisas yadöŋ mag akuyöbö rɨba rɨmɨdö,’ rön nugwöña.  
\v 30 Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö weik mɨdöi bla bli mɨdɨŋ nugugɨrön, ap piaku rɨ pöraŋ, mai döŋö wöröxöña.  
\v 31 Adöx sö aipam, mögörɨb mɨgrö kɨ aipam hölögɨpöna, jɨ mönö mag na hölögɨpen.   
\s1 Nɨ wop kai hön aku nöbö i nugwölö, röŋa  
\r (Mat 24:36-44; Luk 17:26-30, 34-36)  
\p
\v 32 “Nɨ wop kaim mag kaim hön aku, nöbö mö bli nugwölöi, ejol bla nugwölöi, nɨ Ha aku algör ör nugwöi; Acö nuŋwör nugwa.  
\v 33 Makwam, nɨ wop kaiyöbö hön aku nugwölöi makwam, öim öim nugw ri abön rɨ gɨr mɨjöña.   
\p
\v 34 “Hön wop aku, haiwo aliö kɨyöbö mɨda. Nöbö dib i ram nuŋwa röböxön möl i duba rön, nöbö mabö rɨb nuŋ akuyöbö ñɨgö mabö adö hörɨrör yad nɨgön, ‘Mabö al aliö cɨne,’ rön, ubalɨj ila nugwidɨx mɨdɨb nöbö aku nugwo yajöna, ‘Nugw ri abön mɨdane,’ rön, diöna.  
\v 35 \x - \xo 13:35 \xt Luk 12:38\x*Ñɨgö kwo algör, mag kaiyöbö nöbö ram mɨnöbö aku hön makwam nugwölöi aku, nugw ri abön mɨjöña. Höxi raŋ mag aku hönɨŋönö, pɨxmag yuö mibɨl kwo hönɨŋönö, kulakul wö cön mag aku hönɨŋönö, pɨxmag alɨg hönɨŋö, rön, nugwölöi.  
\v 36 Ñɨŋ hölɨmɨŋ nugugɨrön, rɨmgör höb maga rɨ makwam, nugw ri abön mɨjöña.  
\v 37 Makwam ñɨgör yadmɨdöi; ñɨgö nöbö mö magalɨg yadmɨdla, nugw ri abön mɨjne!” röŋa.   
\c 14  
\s1 Jisas nugwo agö magɨm rön pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumä  
\r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)  
\p
\v 1 Makwam Juda ada Pasopa wop dib aku aipam, Bred Is Alɨg Nɨmɨb wop dib aku aipam hör wop mösör mɨdmɨn nugugɨrön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam, Jisas nugwo agö magɨm rön, tar pɨ cɨcɨ nɨgön, pön du pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, al gɨrön rɨbyöx nugumä.  
\v 2 Makwam rɨb i yöx nugwön yadmä, “Pasopa wop kɨ alön rɨŋ, nöbö mö mɨg kɨyöbö öbɨlön, nuö nuö rön, an rɨ gwogwam cöñɨŋö,” rön, röböxmä.   
\p
\v 3 \x - \xo 14:3 \xt Luk 7:37-38\x*Jisas ram yöj lɨglɨg agrö Betani duön, Saimon rama du römɨdön, ap nɨmmɨdmä. Nöbö Saimon aku, höd uj höpebö nɨgöŋ aku, Jisas rɨmɨn wä röŋa. Makwam ap nɨmmɨdmɨn nugugɨrön, mö i wel röbö hölɨŋ wä höb rɨg diba woböi aku, balol alɨg pön hön, mibɨl yöra pal gɨlɨxön Jisas yöcmac sö höröŋa.  
\v 4-5 Hörɨm, nöbö mɨdim adaku, bli nugumɨn, höbwab ñɨgö aku gwogwo rɨmɨn, ñɨŋ keir yadmä, “Wel aku sɨm rön, kɨm paŋyöbö i nöbö i mabö rön rɨg pön mag akuyöbö aku pön, nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö ñɨgö nölɨbä aku, jɨ pödpöd rɨmɨn aliö hör hör rö?” rɨmä. Aliö rön mö aku nugwo yad höimöumä.   
\p
\v 6 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn aliö rɨmɨdöi? Nugwo röböxi! Nɨ al aku mag wä ra.  
\v 7 \x - \xo 14:7 \xt Diut 15:11\x*Nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö ñɨŋ pɨsaŋ öim mɨjöñ aku, wop bli ñɨgö ap nöinöb, nöiöña. Makwam nɨ pɨsaŋ öim mɨdöinɨŋ.  
\v 8 \x - \xo 14:8 \xt Jon 19:40\x*Mö kɨ, ap nuŋ rɨb akuyöbö mödö ra. Wöröxmön, wel röbö hölɨŋ wä höb aku nɨg nölön hogw piöñ mag akuyöbö, nɨ höd nɨg nölmɨda.  
\v 9 Makwam, nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, mai mönö mag wä na mögörɨb piaku piaku magalɨg yad nölɨŋ duaŋ nugugɨrön, nuŋ rɨ mag aku alɨg yadɨŋ, ñɨŋ mö kɨ uplöbeñɨŋö,” röŋa.   
\s1 Judas, Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨŋ, me rön, höuöu röŋa  
\r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6)  
\p
\v 10 Makwam Jisas nöbö nuŋwa i Judas Iskariot, Jisas nugwo höuöu cɨnö, rön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla mɨdim yöra duöŋa.  
\v 11 God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib piaku, Judas nuŋ ñɨŋ wöñö u röŋ aku nugwön, wä rɨmɨn, yadmä, “Nagö rɨg bli nölɨŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨn mönö, Judas, “Pödpöd rön yadmön, ñɨŋ hön Jisas nugwo pön diöñɨŋö,” rön, rɨb aku yöx nugw mɨdöŋa.   
\s1 Pasopa wop aku weik, me rön, ap nɨmɨmä  
\r (Mat 17:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Jon 13:21-30)  
\p
\v 12 \x - \xo 14:12 \xt Eks 12:6\x*Bred Is Alɨg Nɨmɨb wop dib aku höm, Pasopa hön sipsip asa pal höjöpal ur nɨmɨb wop aku, Jisas nöbö nuŋ bla nugwo yad nugwön yadmä, “Pasopa ap ana nɨmɨnɨŋ aku, möl kai pɨdɨlinɨŋö?” rɨmä.  
\v 13 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas nöbö nuŋ mös yad abön yadöŋa, “Ñɨŋ taun dib aku duön nugwöña, nöbö i röbö un rag hö dumɨjöna; nugwo möigw pölön pɨsaŋ diöña.  
\v 14 Nöbö aku duön ram möl yuadö dumɨjöna, ñɨŋ nöbö hogwa ram aku nöbö mɨnöbö aku nugwo yad nugwön yajöña, ‘Mönö yad nölɨb nöbö yada, “Nöbö nɨ bla pɨsaŋ Pasopa ap nɨmɨnɨŋ ram möla mɨkai?” me cɨnö,’ cöña.  
\v 15 Ñɨŋ yad nugwɨŋ, nuŋ ñɨŋ pön du ram bɨl yöbö sö, ap bla magalɨg mɨd ram möl diba yabuöna. Yabuaŋ, ap nɨmɨb piaku ram möl aku rɨ pɨdɨlumɨjɨnö,” röŋa.   
\p
\v 16 Jisas ñɨŋ nöbö hogwa aliö rön yad abmɨn, taun dib aku duön nugumɨn, Jisas rɨg yadöŋ mag akwör rɨg mɨdöŋa. Nugwön, Pasopa ap nɨmɨba rim aku rɨ pɨdɨlumä.   
\p
\v 17 Höxi röŋ mag aku, Jisas nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö pɨsaŋ uröpɨnön,  
\v 18 \x - \xo 14:18 \xt Sam 41:9\x*ap nɨm gɨrön yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö nɨ pɨsaŋ ap nɨgiö paŋör nɨmmɨdöl yörɨk ör, nöbö i nɨ pɨl pal nɨgɨŋ, me rön, nɨ höuöu cönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 19 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla lɨb pɨlɨm, rɨb diba yöx nugu gɨrön, nugwo paŋ paŋ yad nugwön yadmä, “Nagö nɨ yadmɨdlanö ä?” rɨmä.  
\v 20 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ nöbö na akuyöbö möl sö mɨdöi aku, nöbö nɨ i mag akuyöbö aiöna. Nöbö aku nɨ pɨsaŋ ap kwosö paŋyöbö i nɨgiö nɨmmɨdöl mɨk.  
\v 21 Nɨ Nöbö Ha nuŋwa, God Mönö kai kɨtön rɨg yadim mag akwör wöröxɨn aku, jɨ nöbö nɨ pɨl pal nɨgɨŋ, me rön, höuöu cön aku, nugwo ögwö yöxmɨdla. Nuŋ ölɨŋ höb diba pön makwam, nugwo yöx pön hölöxisöŋö aku waiö,” me röŋa.   
\s1 Jisas nöbö nuŋ bla bred wain nölöŋa  
\r (Mat 26:26-30; Luk 22:14-20; 1Ko 11:23-25)  
\p
\v 22 Ap nɨm gɨrön, Jisas bred aku pön, God nugwo ri ablaŋe, rön, pɨ gɨlɨxön, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö nöl gɨr yadöŋa, “Pön nɨmi! Aku mɨxɨñ nɨ,” me röŋa.   
\p
\v 23 Makwam röbö wain namag aku algör pön, God nugwo ri ablaŋe, rön, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö nölmɨn, magalɨg nɨmmɨdɨm nugugɨrön, yadöŋa,  
\v 24 \x - \xo 14:24 \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34; Sek 9:11; 1Kor 10:16; Hib 9:20\x*“Röbö kɨ, hañ nɨ. Hañ na hör pɨñön aku mɨ, God mönö mi yad nɨgöŋ akuyöbö, nöbö mö mɨga akwör pɨ nuŋ pɨsaŋ nɨgiö nɨgönɨŋö,” röŋa.  
\v 25 Jisas aliö rön yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, weik wop mɨdö kɨ ila nɨgön röbö waina iswob nɨmöin. Hör ör mɨdmön mɨdmön, God nöbö mö pön adöx yöd röul adö kau sö nugwidɨx mɨjön wop akwör röbö waina iswob nɨmnö,” röŋa.  
\v 26 Aliö rön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ God höjöpalɨb wopal i yadön, Olip Pɨda dumä.   
\s1 Jisas Pita nugwo yadöŋa, “‘Nɨ Jisas nugwo nugumɨdöiö,’ rön, wai nöinaŋö,” röŋa  
\r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)  
\p
\v 27 \x - \xo 14:27 \xt Sek 13:7\x*Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yadöŋa, “God Mönö maga kai kɨtön yadmä, ‘God nuŋ yadöŋa, “Nɨ nöbö hön sipsip uröi aku nugwo pal nɨgmön, hön sipsip akuyöbö bör pɨñwañ rɨ diöñɨŋö,” rö,’ rɨmä. Makwam, mɨd mɨdiö ñɨŋ magalɨg nɨ röböxön bör diöña.  
\v 28 \x - \xo 14:28 \xt Mat 28:16; Mak 16:7\x*Makwam nɨ wöröxön, öbɨlön mögörɨb Galili dumön, ñɨŋ mai yöñɨŋö,” röŋa.  
\v 29 Jisas aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Nöbö bli nagö röböxbä maga röia, jɨ nör nagö röböxöin, wöhö,” röŋa.  
\v 30 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ nagö mi yadmɨdla, weik wop mɨdö gör, pɨxmag yuö mibɨl kwo kulakula wop mös wö ren mag aku, ‘Nɨ Jisas nugwo nugumɨdöiö,’ rön, wab mös paŋ wai nöinaŋö,” röŋa.   
\p
\v 31 \x - \xo 14:31 \xt Jon 11:16\x*Jisas aliö rɨmɨn, Pita mönö ölɨsö yadön yadöŋa, “Nɨ nagö pɨsaŋ pɨl pal nɨgnöb, pɨl pal nɨgɨŋ, jɨ nɨ Jisas nugwo nugumɨdöiö, rön yadöinö,” röŋa. Jisas nöbö nuŋ bla magalɨg Pita rɨg yadöŋ akwör yadmä.   
\s1 Jisas nuŋ God höjöpal gɨr mɨdöŋa  
\r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46)  
\p
\v 32 \x - \xo 14:32 \xt Jon 18:1\x*Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ bɨ yuö Getsemani duön ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ yörɨk römɨd mɨjöña; nɨ du höjöpalɨba dumɨdlö,” röŋa. \fig Jisas bɨ yuö Getsemani duön, Nuö nuŋwa höjöpalöŋa.|alt="Jesus praying in garden" src="cn01810B.tif" size="col" ref="14:32" \fig*  
\v 33 Aliö rön, Pita, Jems, Jon nöbö ada yölɨŋ pön duön, rɨb diba yöx nugu gɨrön yadöŋa,  
\v 34 \x - \xo 14:34 \xt Jon 12:27\x*“Madmag na aku ölɨŋ pɨlɨp pɨn dum, wöröxɨb maga ra. Ñɨŋ il yörɨk mɨdön nugugu mɨjne,” röŋa.  
\v 35 Aliö rön, ñɨgö yöraku yad nɨgön, nuŋ hör ör ir kwo duön, mɨgrö bö pɨn palön, ölɨŋ höb diba pɨba rɨmɨdöŋ aku, Nuö nuŋwa wöhö cönɨŋönö wöhö renɨŋö, rön, höjöpal gɨr mɨdöŋa.  
\v 36 \x - \xo 14:36 \xt Mak 10:38; Jon 6:38\x*Nuö höjöpalön yadöŋa, “Acö, naŋ ap bla magalɨg rɨb akwör mɨda. Ap nɨ rɨba rɨmɨd aku, nɨ ömörö diba mɨda. Naŋ yöwö raŋ, nɨ akuyöbö alölaŋ. Makwam ap nɨ agapɨm rɨba rɨmɨjöñ aku, rɨb nɨ yöx nugul mag akuyöbö rölaŋ; rɨb naŋ keir yöx nugulö mag akwör nɨ ranö,” röŋa.   
\p
\v 37 Jisas aliö rön, höbkal nöbö nuŋ mös paŋ mɨdim yöra hön nugwöŋa, ñɨŋ aŋadö inɨmö hölɨm dumä. Makwam, nuŋ Pita nugwo yadöŋa, “Saimon, pöd rɨmɨn inɨmö hölɨmmɨdlö? Hör aua ul mɨŋi nugugu mɨdɨbä maga mɨdöl ä?” röŋa.  
\v 38 Aliö rön, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “An mag gwogwo rɨb maga rö, rön, nugw ri abön, God höjöpal gɨr mɨjöña. Rɨb mag ñɨŋ aku rɨb maga ra aku, jɨ mɨxɨñ ñɨŋa höx rɨ pɨnö,” röŋa.  
\v 39 Aliö rön, iswob höbkal duön, Nuö höd höjöpalön rɨg yadöŋ mag akwör iswob höjöpalön röŋa.  
\v 40 Makwam iswob höbkal hön nugumɨn, nöbö nuŋ bla aŋadö inɨmö göj nɨgɨm hölɨm dumä. Nugwön, ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ inɨmö hölɨm mɨdöiŋ ä?” röŋa. Aliö rɨmɨn ñɨŋ anau pön, paiŋö yadɨb maga nɨgölöŋ.   
\p
\v 41 Makwam Jisas yöudöŋdöŋ duön, höbkal hön iswob inɨmö hölɨm gɨ mɨdmä aku nugwön yadöŋa, “Ñɨŋ hör hölɨm gɨ mɨdöiŋ ä? Aku wä ra! Wopa mödö ha. Nugwi! Nöbö i hön, Nöbö Ha nuŋwa wöñö u rön, nöbö ap kib mag gwogwo röi piaku ñɨgö nölɨba rɨmɨda.  
\v 42 Öbɨlɨŋ dinɨm! Nugwi! Nöbö nɨ wöñö u ra hömɨd mɨk,” me röŋa.   
\s1 Jisas nugwo pɨ cɨcɨ nɨgmä  
\r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)  
\p
\v 43 Jisas ñɨgö mönö aku yadmɨn nugugɨrön, mag akwör, nöbö nuŋwa akuyöbö möl sö i, Judas, nöbö mɨga akwör pön höröpɨnöŋa. Nöbö adaku, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla aipam, yad abɨm hömä. Ñɨŋ yu mɨxɨl ölɨsö bli kaiö bli pön rag hömä.  
\v 44 Judas höd ñɨgö yad nɨgön yadöŋa, “Nɨ nöbö i nugwo du yad wahax pön, alguna bɨmɨl nɨmmɨjɨn aku, nöbö maku, me rön, nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, pön di,” röŋa.   
\p
\v 45 Judas Jisas mɨdöŋ yöra uröpɨnön, “Mönö yad nölɨb nöbö,” me rön, nugwo pɨ alguna bɨmɨlɨm nugugɨrön,  
\v 46 nöbö bli hön, Jisas nugwo pɨ cɨcɨ nɨgmä.   
\p
\v 47 Jisas pɨ cɨcɨ nɨgɨm nugugɨrön, Jisas nöbö nuŋ i öbɨlön, yu mɨxɨl ölɨsö nuŋ aku pɨ pugul pön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku mabö rɨ nölmɨd nöbö aku, nugwo rɨmɨj adöi aŋadö römal cö gɨ aböŋa.   
\p
\v 48 Makwam Jisas nöbö nugwo pɨ cɨcɨ nɨgim akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ yu mɨxɨl ölɨsö pön, kaiö pön, nɨ ap kib pɨb nöbö i me rön hömɨdöi ä?  
\v 49 \x - \xo 14:49 \xt Luk 19:47; 21:37; Jon 18:20\x*Nɨ öim öim God höjöpalɨb rama duön, ñɨŋ pɨsaŋ mɨdön, ñɨgö nöbö mö akuyöbö mönö yad nölmɨdɨl aku, jɨ nɨ pɨ cɨcɨ nɨgölim. Makwam wopik ñɨŋ God Mönö aku kai kɨtön rɨg yadmä akwör rɨmɨdöiŋö,” röŋa.  
\v 50 \x - \xo 14:50 \xt Sam 31:11\x*Makwam mag akwör, Jisas nöbö nuŋ bla magalɨg nugwo röböxön bör du pörmä.  
\v 51 Ha nöbö i, wölɨj mɨlkap iör yömön, Jisas nugwo pön dumɨdim aku mai dum, nugwo aipam pɨba rɨmɨn,  
\v 52 bör dumɨdɨm, wölɨj wab nuŋwa röd pɨm, nuŋ magör bör duöŋa.   
\s1 Jisas nugwo mönö diba yadmä  
\r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55, 63‑71; Jon 18:13-14, 19-24)  
\p
\v 53 Jisas nugwo pön du, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö rama dumä. Pön dumɨdɨm, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla nɨgön, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla nɨgön, lo mönö yad nölɨb nöbö bla nɨgön, hö ram aku mögum rɨmä.  
\v 54 Pita piöŋö häp häp nugup duön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku rama uröpɨnön, nöbö ram aku mabö rɨmɨdöi bla pɨsaŋ römɨdön, rɨn mau mɨdmä.  
\v 55 God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla nɨgön, Juda Kansol dib nöbö bla nɨgön, Jisas rɨ yönmɨd akuyöbö mönö il i pön, nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, hölu nugw yualöbmä.  
\v 56 Nöbö mö mɨga pön höm, Jisas nugwo mönö inakmönö adö bli yadmä aku, jɨ mönö yadmä aku paŋ höjɨl i yadölim. Hörɨrör yadmɨn, mönö il bli nugwölim.  
\v 57 Makwam bli öbɨlön, inakmönö hörön, yadmä,  
\v 58 \x - \xo 14:58 \xt Jon 2:19-21\x*“An nugugu mɨdmɨn, nuŋ yadöŋa, ‘God höjöpalɨb rama, imag pön urim kɨ, nɨ hajal abön, wop mös paŋ iswob ur nɨgɨnö. Imag pön uröi akuyöbö röin; nɨ ram yoŋyöbö ur nɨgɨnö,’ rö,” rɨmä.  
\v 59 Mönö yadmä aku algör ör paŋ höjɨl i yadölim; hörɨrör yadmä.   
\p
\v 60 God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku öbɨlön, Jisas nugwo yadöŋa, “Nagö yadmɨdöi mönö aku, naŋ mönö paiŋö i yadöine ä?” röŋa.  
\v 61 Aliö rɨmɨn, Jisas mönö i paiŋö yadölmɨn, iswob yad nugwön yadöŋa, “Nagö mɨ Mesaia aku, Nöbö Dib wä aku Ha nuŋ mönö ä?” röŋa.  
\v 62 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Yöwö mɨ. Aku nör. Nɨ, Nöbö Ha nuŋwa, Nöbö Dib ölɨsö ödöriö aku imag mɨrɨx pɨlö adö römɨd mɨd pörön, adöx yöd röul adö kau sebö mɨjöi wab i yuö sö pik hömɨdmön, nugwöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 63-64 \x - \xo 14:63-64 \xt Lep 24:16; Jon 19:7\x*Jisas aliö rɨmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku, wölɨj nuŋ bla keir pɨ waglöx gɨrön yadöŋa, “Nuŋ God iba yad höimöu aku nugwöia! Makwam, nöbö mö bli yad nugwöinɨŋ. Nuŋ rɨ gwogwam rɨ maga wöxnö yad maku pal. Makwam, ñɨŋ agö rɨbɨm yöx nugumɨdöi?” röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö dib bla magalɨg öbɨlön yadmä, “Nöbö aliö ra aku, nugwo pɨl pal nɨgɨb,” me rɨmä.  
\v 65 Aliö rön, nöbö bli Jisas nugwo höpöl pɨlön, wölɨj wab i pɨ mämäg nugwo aku pöröb nölön, nugwo pal gɨrön yadmä, “Naŋ keir nugwön an yadaŋ nugunɨŋ, nagö yönɨmɨm palmɨd?” rɨmä. God höjöpalɨb rama ömdö nöbö bla, algör ör nugwo mɨ göj göj palmä.   
\s1 Pita yadöŋa, “Nɨ Jisas nugwo nugumɨdöiö,” röŋa  
\r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18, 25-27)  
\p
\v 66 Pita du römɨdöŋ yör akwör mɨdmɨn nugugɨrön, ha mö i, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku mabö rɨ nölmɨd i höröpɨnön,  
\v 67 Pita bɨ yuö mɨdöŋ yöraku nugwön yadöŋa, “Nagö kwo algör Jisas nöbö Nasaret yöbö aku pɨsaŋ yönmɨdlaŋö,” röŋa.  
\v 68 Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Nagö agapɨm yadmɨdlö? Yadmɨdlö mönö aku nɨ nugumɨdöiö,” röŋa. Aliö rön, rɨŋö bö dumɨn nugugɨrön, kulakula wö röŋa.  
\v 69 Ha mö akwör, Pita nugwo iswob nugwön, nöbö mö mɨdim akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Nöbö kɨ Jisas nöbö nuŋ i,” me röŋa.  
\v 70 Aliö rɨmɨn, Pita iswob wöhö röŋa.  
\p Hör mag ul mɨŋi mɨdɨm, nöbö mö öbɨl gɨ mɨdim piaku, Pita nugwo iswob yadmä, “Nagö kwo algör mögörɨb Galili yöbö makwam, an nugumɨn nagö nöbö nuŋ akwör i mɨdlaŋö,” rɨmä.  
\v 71 Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Nöbö Diba nugugu mɨda; makwam wai nölmön pɨl pal nɨgöna. Makwam mɨ ödöriö yadmɨdla! Nöbö aliö yadmɨdöi nöbö aku nɨ nugumɨdöiö, mɨ wöhö!” me röŋa. \fig Pita yadöŋa, “Mɨ ödöriö yadmɨdla! Nöbö aliö yadmɨdöi nöbö aku nɨ nugumɨdöi, mɨ wöhö!” me röŋa.|alt="Peter being asked" src="cn01820B.tif" size="col" ref="14:71" \fig*  
\v 72 Aliö rɨmɨn nugugɨrön, kulakula aku iswob wö röŋa. Wö rɨm, Jisas Pita höd yadöŋa, “Kulakula wö mös ren mag aku, ‘Nɨ Jisas nugumɨdöiö,’ rön, wab mös paŋ wai nöinaŋö,” röŋ mönö aku nugumɨn, lɨb pɨlɨm, mɨ göj imöŋa.   
\c 15  
\s1 Jisas nugwo pön Pailot mɨdöŋ yöra dumä  
\r (Mat 27:1-2, 11-14; Luk 23: 1-5; Jon 18:28-38)  
\p
\v 1 \x - \xo 15:1 \xt Luk 22:66\x*Pɨxmag alɨg, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla nɨgön, lo mönö yad nölɨb nöbö bla nɨgön, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla nɨgön, Juda Kansol dib nöbö bla magalɨg nɨgön, magalɨg mönö yad ödör nɨgön, Jisas nugwo nag nɨgön, pön gapman nöbö dib Pailot mɨdöŋ yöra dumä.  
\v 2 Pön dum, Pailot Jisas nugwo yadöŋa, “Nagö Juda nöbö mö kiŋ ñɨŋ me?” röŋa. Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mɨ mönö naŋ yadlö maku pal,” röŋa.   
\p
\v 3 God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla Jisas mönö diba yadön mönö hörɨrör mɨga akwör yadmä.  
\v 4 Almɨn, Pailot Jisas nugwo yadöŋa, “Nagö mönö mɨga yadmɨdöi aku, nagö paiŋö mönö bli yadöine ä?” röŋa.  
\v 5 \x - \xo 15:5 \xt Ais 53:7; Mak 14:61\x*Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö mönö i yadölmɨn, Pailot rɨb mɨga yöx nugwöŋa.   
\s1 Juda nöbö mö piaku yadmä, “Jisas nugwo bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgö!” rɨmä  
\r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39–19:16)  
\p
\v 6 Makwam Juda ada Pasopa wop dib aku höm, öim du Rom gapman nöbö dib Pailot nugwo yad nugumɨn, ñɨgö kɨlabɨs nöbö ñɨŋ yad nugumɨdöi nöbö akwör hör yad abmɨda.  
\v 7 Makwam wop aku, nöbö i, ib nuŋwa Barabas, nuŋ nöbö mö bli ödör pön du, Rom gapman pɨsaŋ nuö pɨlön, nöbäpö i pɨl pal nɨgɨm, ñɨgö nag nɨgɨm mɨdmä.  
\v 8 Makwam nöbö mö akuyöbö hö mögum rön, Pailot nugwo kɨlabɨs nöbö öim rɨg yad nugumɨdöi mag akuyöbö yad nugumɨn,  
\v 9 Pailot ñɨgö yadöŋa, “Juda kiŋ dib ñɨŋ aku yau abɨn ä?” röŋa.  
\v 10 Aku agapɨm: Pailot nuŋ keir nugwöŋa, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla, Jisas nugwo rɨb gwogwo yöx nugwön, nugwo pön hö nölmä.  
\v 11 \x - \xo 15:11 \xt Apos 3:13-14\xo 15:21 \xt Rom 16:13\x*Makwam God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla, nöbö mö piaku ñɨgö yadmä, “Pailot nugwo yadɨŋ, Jisas wöhö, Barabas nugwo yau abaŋ,” me rɨmä. Aliö rɨmɨn, nöbö mö piaku Pailot yadmä, “Barabas ana yau abne,” rɨmä.  
\v 12 Aliö rɨmɨdmɨn, Pailot yadöŋa, “Aliö yadöi aku, jɨ nöbö kɨ ñɨŋ Juda kiŋ an, me röi aku, nugwo pödi yajɨnö?” röŋa.  
\v 13 Aliö rɨmɨn, ñɨŋ mönö bölölö rön yadmä, “Nugwo bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgö!” rɨmä.  
\v 14 Aliö rɨmɨdmɨn, Pailot yadöŋa, “Nuŋ agapɨm rɨ gwogwam raŋ, nugwo aliö ain?” röŋa. Aliö rɨmɨdmɨn, jɨ ñɨŋ bölölö diba rön yadmä, “Bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgö! Bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgö!” rɨmä.   
\p
\v 15 Pailot, mönö ölɨsö kapa yadim aku yöxön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö wä raŋ, me rön, Barabas nugwo hör yad abön, nöbö nuŋ bli ñɨgö yadmɨn, Jisas nugwo nag nɨgön, mɨ göj göj palmä. Jisas pal pörɨm nugugɨrön, Pailot yadöŋa, “Nugwo pön du bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgɨŋ,” me röŋa.   
\s1 Ami nöbö piaku Jisas nugwo yad höimöumä  
\r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3)  
\p
\v 16 Ami nöbö piaku, Jisas nugwo pön gapna Pailot ram dib nuŋ aku ram möl yuadö duön, nöbö yam ñɨŋ bla magalɨg yad wö rɨmɨn hömɨdmɨn,  
\v 17 wölɨj paskwolö mɨlkap i, gapman nöbö dib bla röböi akuyöbö Jisas nugwo yöm nölön, ap kaigap alɨg bli ödör pön hön, kiŋ röböi usaŋ mea akuyöbö i rön, nugwo yöcmac sö röb nölmä.  
\v 18 Röb nölön, Jisas nugwo ölɨsö wölolö rɨ gɨrön yadmä, “Nagö Juda kiŋ diba öim mɨdane!” rɨmä.   
\p
\v 19 Aliö rön, kaiö pön, yöcmac nuŋwa palön, nuŋ höpöl pɨl nölmä. Mɨdöŋ il yöra höxmax yuön, ñɨŋ kiŋ nugwo rɨg röi mag akuyöbö, yöcmaca ubɨlmä.  
\v 20 Nugwo aliö yad höimöuön, wölɨj paskwolö mɨlkapa nugwo yöm nölim aku pɨ röd abön, wölɨj nuŋwa keir aku yöm nölön, bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgɨba pön dumä.   
\s1 Jisas nugwo bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgmä  
\r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)  
\p
\v 21 \x - \xo 15:21 \xt Rom 16:13\x*Ñɨŋ mibɨl yöra du gɨrön, Aleksada Rupas hödpɨg hogwa nuö ñɨŋa Saimon, Sairini taun yöbö nöbö aku, piaku rɨp yönön, hön Jerusalem duba dumɨdöŋ aku, nugwo möigw palön, ususör rön, yadmä, “Jisas bɨ katlö watlö wab aku pɨ ragpɨd nɨg rag duö!” rɨmɨn, pön ñɨgö pɨsaŋ duöŋa.  
\v 22 Akuyöbö alɨp duön, Jisas nugwo pön du mögörɨb yöraku mönö yöbö iba urön Golgota me rɨmɨdöi yöra uröpɨnmä. Golgota mönö ila aku “Nöbäpö Yöcmac Yöj Lei.”  
\v 23 Uröpɨnmɨn, nugwo röbö wain i pön, marasɨn mö röia bli pɨ pɨn höbkal mal rön, Jisas nugwo nölmä jɨ nɨmölöŋ.  
\v 24 \x - \xo 15:24 \xt Sam 22:18\x*Jisas nuŋ bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgön, wölɨj nugwo bla pön, nuöm nɨg hörɨrör pɨba, höbai sadu röxg wobön pɨmä.   
\p
\v 25 Pipai naiö wölön yöra sö höŋ mag aku, Jisas nugwo bɨ katlö watlö höñ sö cɨpɨl pal nɨgmä.  
\v 26 Cɨpɨl pal nɨgön, pödpöd rɨmɨn pɨl pal nɨgim mönö aku, bɨ katlö watlö waba höñ rol sö kai kɨtmä:   
\qc JUDA ADA KIŊ ÑƗŊA MƗK.  
\m
\v 27 Wop aku, ap kib pɨb nöbö mös hogwa algör bɨ katlö watlö um sö, i imag mɨrɨx adö bɨ höña, i imag cökö adö bɨ höña pɨl pal nɨgmä.  
\v 28 \x - \xo 15:28 \xt Ais 53:12\x*Alim mag aku, God Mönö aku kai kɨtön, rɨg cöñɨŋö rim mag akwör rɨmä. Mönö aku kai kɨtön yadmä, “Nugwo nugwɨŋ, mag gwogwo rɨb nöbö i röxg nɨgönɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 29 \x - \xo 15:29 \xt Sam 22:7; 109:25; Mak 14:58\x*Nöbö mö bla uhö gɨrön, Jisas nugwo nugwön, yöcmac kwatkwat rön, nugwo yad höimöuön yadmä, “Nagö, ‘God höjöpalɨb ram aku hajalön, wop mös paŋ iswob rɨ nɨgɨnö,’ rɨmö aku,  
\v 30 weik naŋ keir rön, il bö pɨnön kömö duanö,” rɨmä.   
\p
\v 31 God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö piaku aipam, Jisas nugwo algör ör yad höimöuön, ñɨŋ keir nuö nuö yadɨp duön yadmä, “Nöbö mö bli ñɨgö rɨmɨdmɨn kömö duöia, jɨ wopik nuŋ keir algör rön kömö dubä maga mɨdöl.  
\v 32 Nuŋ öim yada, ‘Nɨ Mesaia mɨdla, Isrel nöbö mö Kiŋ ñɨŋa mɨdlö,’ rɨ aku, weik nuŋ yör sö cɨpɨl pal nɨgöi aku, nuŋ keir algör ör öbɨl yörɨk haŋ nugwön mi yadlaŋö, rön, nugwo nugw pɨnɨŋö,” rɨmä. Makwam Jisas pɨsaŋ pɨl pal nɨgim nöbö hogwa, Jisas nugwo algön nör yad höimöumä.   
\s1 Jisas wöröxöŋa  
\r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)  
\p
\v 33 Naiö mibɨl yör kɨpisö höŋ mag aku, pɨxmag urön, mɨdɨp duön, naiö pibö pik röŋ mag aku iswob mil pöröŋa.  
\v 34 \x - \xo 15:34 \xt Sam 22:1\x*Mil abmɨn nugugɨrön, Jisas ajmöla aj halön, wö rön yadön yadöŋa, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” röŋa. Hibru mönö yadöŋ aku mönö il aku, “God nɨ. God nɨ. Nɨ pödpöd rɨmɨn röböxlö?”  
\v 35 Aliö rɨmɨn, nöbö mö il yöraku mɨdim bla nugwön yadmä, “Nugwi! Nuŋ Ilaija yad wö rɨmɨdö,” rɨmä.   
\p
\v 36 \x - \xo 15:36 \xt Sam 69:21\x*Nöbö i ap höx mei pön, röbö wain rɨg ulmɨdö woböi möl bö pɨlön, Jisas nugwo nölmön nɨmaŋ, me rön, aiwölö mɨxɨl i pɨ idu pɨlön, mɨdöŋ bɨl sö nöl gɨr, yadöŋa, “An nugugu mɨdɨŋ, Ilaija hön, nugwo pɨ öröu rag pɨn mɨgrö bö nɨgönɨŋönö wöhö?” röŋa.   
\p
\v 37 Aliö rön, nugugu mɨdɨm nugugɨrön, Jisas wö diba rön, aŋöi maga ödör pöŋa.  
\v 38 Wop akwör, wölɨj mɨxɨl dib God höjöpalɨb ram möl yuebö ubalɨja idɨxmä aku, mibɨl bö waglöxmɨn adöi hör adöi hör dum möl röd gɨ mɨdöŋa.   
\p
\v 39 Nöbö ami bla nugwidɨx mɨdmɨd nöbö diba, bɨ katlö watlö waba höña il yöra mɨdön, Jisas aliö rön wöröxöŋ aku nugwön yadöŋa, “Mɨ! Nöbö kɨ God Ha nuŋ!” me röŋa. \fig “Mɨ! Nöbö kɨ God Ha nuŋ!” me röŋa.|alt="centurion looking at Jesus at cross" src="cn01844B.tif" size="col" ref="15:39" \fig*   
\p
\v 40-41 \x - \xo 15:40-41 \xt Luk 8:2-3\x*Mö mɨga akwör Jisas pɨsaŋ Jerusalem hem piaku, hön rɨb yöraku mɨdmä. Mibɨl aku, mö mös paŋ Jisas nugwo mai duön mabö bli rɨ nölmɨdöi mögörɨb Galili. Mö Maria ib nɨgiö hogwa mös mɨdmä; mö ib nɨgiö hogw aku, i Magdala taun yöbö, i Jems Josep hödpɨg hogwa nuöm ñɨŋ aku. Mö i ib nuŋwa Salomi. Mö ada bla magalɨg nugugu mɨdɨm nugugɨrön, Jisas wöröxöŋa.   
\s1 Josep nuŋ Jisas mɨxɨña rɨg möla hogw pɨlöŋa  
\r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42)  
\p
\v 42-43 Josep Arimatia taun yöbö nöbö aku, Juda Kansol dib nöbö rɨb i, God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb wop aku pöx mɨdmɨda. Nöbö aku, aiaŋ God höjöpalɨb wop aku, wopik ap pɨdɨlub wop, me rön, ap rɨ pɨdɨlumɨdöŋa. Jisas wöröxöŋ aku nugwön, ruö igöp höxi rɨmɨdö, rön, weik nöbäpö högia pɨ öröu rag du hogw pinö, rön, ipöxölöŋ; Pailot mɨdöŋ yöra duön, yad nugwöŋa.  
\v 44 Yad nugum, Pailot, Jisas mödö wöröxöŋ mönö aku nugwön, pɨlɨx rön, ami nöbö nugwidɨx mɨdmɨd nöbö dib aku nugwo wö rɨm, hömɨdmɨn, yad nugwöŋa.  
\v 45 Yad nugumɨn, yadöŋa, “Maduö wöröxö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pailot Josep nugwo yadöŋa, “Yöwö. Nöbäpö rag du hogw pɨlö,” röŋa.   
\p
\v 46 Aliö rɨmɨn, Josep wölɨj lei dib i wobön, rag du nöbäpö högia pɨ öröu pön pɨn il bö nɨgön, wölɨj aku pɨ magalɨg wobön, pön du rɨg möl yoŋyöbö akwör yölu nɨgim rɨg möla hogw pɨlöŋa. Hogw pɨlön, rɨg aso dib i pɨraiup pikopik rɨp duön, nöbäpö hogwaj möla idɨxön duöŋa.   
\p
\v 47 Maria Magdala pɨsaŋ, Maria Josep nuöm aku pɨsaŋ, nugugu mɨdɨm nugugɨrön, nöbäpö hogw pɨlmä.   
\c 16  
\s1 Jisas öbɨlöŋa  
\r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)  
\p
\v 1 Juda God höjöpalɨb wop ñɨŋ aku i padɨxmɨn, Maria Magdala aku, Maria Jems nuöm aku, mö Salomi aku, nöbäpö högia wel röbö nɨg nöinɨŋö, rön, du wel röbö hölɨŋ wä höb bli wob rag hö nɨgɨm hölɨmöŋa.   
\p
\v 2 Löum yöbö Sade wop aku, pɨxmag alɨg öbɨlön, naiö yöudöŋdöŋ wölɨm nugugɨrön, nöbäpö hogw pɨlim yöra dumɨdmä.  
\v 3 Ödöi mibɨl yöra du gɨrön yadmä, “Nöbäpö hogw möla idɨxim rɨg dib aku, yönɨm pɨ göur abön?” rɨmä.  
\v 4 Aliö rön, uröpɨnön nugumɨn, rɨg dib ödöriö nöbäpö hogw möla ŋöl idɨxim aku, mödö kɨrɨrɨ rɨ du rɨb gägäp ada mɨdöŋa.  
\v 5 Nugwön, möl bö ipalɨp duön nugum, ha nöbö wölɨj lei mɨlkap yömöŋ i, imag mɨrɨx adö römɨd gɨ mɨdöŋa. Nugwo nugwön ipöxmä.  
\v 6 Ipöxmɨdɨm, ñɨgö yadöŋa, “Ipöxmɨjeñ. Nɨ nugula, ñɨŋ Jisas nöbö Nasaret yöbö, bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgmä aku nugwo nuguba hömɨdöia. Makwam nugwi! Nuŋ yörɨk mɨdöl. Nuŋ maduö öbɨlön dua. Nugwo hogw pɨlön nɨgim yöra yör akwör mɨd mɨ göm hö nugwi.  
\v 7 \x - \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x*Makwam yadkap duön, nöbö nuŋ bla Pita pɨsaŋ yajöña, ‘Jisas nuŋ höd duön Galili mɨjöna. Nuŋ keir ñɨgö höd yadöŋ mag akuyöbö, ñɨŋ du nuŋ nugwöñ ödöi piaku,’ me cɨne,” röŋa.   
\p
\v 8 Aliö rɨmɨn, mö bla ölölö rɨmɨn, iŋ wajmag bla gɨl gɨl rɨmɨn, nöbäpö hogw möla rɨŋadö röpɨnön röböx ipalɨp dumä. Ipöxön nöbö mö bli ñɨgö mönö aku yad nölölim.   
\s1 Maria Magdala Jisas nugwo nugwöŋa  
\r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18)  
\p
\v 9 Jisas wöröxön, wop agñɨŋ yöbö aku öbɨlön, höd duön, Maria Magdala mɨdöŋ yöra wöxnö nɨgmɨn, nugwo nugwöŋa. Makwam mö aku nugwo höd ragwo ha akuyöbö mɨj sö aku yuö wöl mɨdöŋa nugwön Jisas ragwo ha yad aböŋa.  
\v 10-11 Nuŋ Jisas nugwo nugwön, du nöbö nuŋ bla immɨdim mibɨl yöra duön, Jisas kömö mɨda nugwo nugula, rɨmɨn, ñɨŋ mɨ aŋadö wöröxa, rön, mönö nugwo aku yöxölim.   
\s1 Jisas nöbö nuŋ mös ödöi mibɨl yöra duön nugwo nugumä  
\r (Luk 24:13-15)  
\p
\v 12 Mai piöŋö, Jisas nöbö nuŋ mös mögörɨb möl i rɨp yönmɨdmɨn, Jisas nuŋ nöbö hör i röxgön hön, ödöi mibɨl yöra wöxnö nɨgmɨn, nugwo nugwön,  
\v 13 du nöbö nuŋwa bli ñɨgö yad nölmɨn aku, jɨ mi yadmɨdöiŋö, rön, mönö ñɨŋa yöxölim.   
\s1 Mönö wä na aku nöbö mö yad nöine, röŋa  
\r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Apo 1:6-8)  
\p
\v 14 \x - \xo 16:14 \xt 1Kor 15:5\x*Mai wop i, Jisas nöbö nuŋwa akuyöbö agɨp sö piaku ap nɨmmɨdim mibɨl yöra wöxnö nɨgön, ñɨgö yad gɨr yadöŋa, “Nɨ öbɨlmön, nöbö mö bli nɨ wöxnö nugwön, hön ñɨgö yad nölmɨn, pödpöd rɨmɨn inakmönö hörön yadöi, öbɨlölö, rön nugwöi?” röŋa.   
\p
\v 15 \x - \xo 16:15 \xt Apos 1:8\x*Aliö rön ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ mönö wä na aku pɨrag mögörɨb adadö magalɨg du gɨrön, nöbö mö akuyöbö magalɨg yad nöiöña.  
\v 16 \x - \xo 16:16 \xt Apos 2:38\x*Nöbö mö bɨl kai mönö wä na nugw pön röbö paiöñ akuyöbö, kömö diöña. Makwam nöbö mö bɨl kai mönö wä na nugw peñ akuyöbö, God ñɨgö mönö diba yadaŋ ölɨŋ höb pɨmɨjöña.   
\p
\v 17 \x - \xo 16:17 \xt Apos 2:4; 8:7\x*“Nöbö mö mönö na nugwön, ‘Mi yadö,’ rön, nugw pöñ akuyöbö, ap rölɨbä mag cɨmala cöña. Ragwo ha akuyöbö nöbö mö ñɨgö yuö wöiön akuyöbö, ib na urön, yad abɨŋ röu diöña. Mönö yöbö ñɨŋ aku röböxön, mönö yöbö adö hörɨrör yajöña.  
\v 18 \x - \xo 16:18 \xt Luk 10:19; Apos 28:3-6\x*Kas kadkwol nöbö mö öbɨx akuyöbö pɨ nugwɨŋ, ap i raŋ wöröxeñ. Ap gwogwo nöbö mö nɨmön wöröxöi akuyöbö bli nɨmɨŋ, ap i raŋ wöröxeñ. Makwam nöbö mö ap cön akuyöbö, ñɨgö imaga calɨŋ, kömö nɨgönɨŋö,” röŋa.   
\s1 God Jisas nugwo pön mögörɨb nuŋwa adöx yöd röul adö kau sö pön duöŋa  
\r (Luk 24:50-53; Apo 1:9-11)  
\p
\v 19 \x - \xo 16:19 \xt Apos 1:9-11; 2:33-34\x*Nöbö Dib Jisas mönö mag aku ñɨgö yad pörmɨn nugugɨrön, God nugwo pön, mögörɨb nuŋwa adöx yöd röul adö kau sö pön duöŋa. Pön dumɨn, God imag mɨrɨx nuŋ ada römɨdöŋa.  
\p \fig Taun diba ubalɨj aku|alt="city street scene outside gate" src="HK00238B.TIF" size="col" \fig*  
\v 20 \x - \xo 16:20 \xt Apos 14:3; Hib 2:3-4\x*Makwam nöbö nuŋ akuyöbö duön, Krais mönö wä aku mögörɨb piaku piaku magalɨg yad nölɨŋ duaŋ nugugɨrön, Nöbö Diba, mönö wä na mɨ nɨgönɨŋö, rön, ñɨgö pɨsaŋ mɨdön ölɨsö nölɨm, ap rölɨbä mag cɨmal akuyöbö rɨmä.   
\p  
\p  
\p