\id JHN HARUAI NT John translated by John Davies, 9-October-2009 \h Jon \toc1 Jisas Krais Mönö Wä aku Jon kai kɨtöŋa \toc2 Jon \mt1 Jisas Krais Mönö Wä aku Jon kai kɨtöŋa \c 1 \s1 Mönö aku nuŋ mögörɨb il kɨ höŋa \fig Jerusalem|alt="town of Jerusalem" src="HK00379B.TIF" size="col" \fig* \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Jon 17:5; 1Jon 1:1-2; Rep 19:13\x*Mögörɨb mɨgrö kɨ maduar ör ib hör i rɨ nɨgölöŋ wop aku, Mönö aku mɨdöŋa. Mönö aku nuŋ God pɨsaŋ mɨdöŋa. Mönö aku nuŋ keir nuŋ God. \v 2 Mögörɨb mai rɨ nɨgöŋa; höd meme Mönö aku nuŋ God pɨsaŋ mɨdöŋa. \v 3 \x - \xo 1:3 \xt 1Kor 8:6; Kol 1:16-17; Hib 1:2\x*God nuŋ rɨmɨn, Mönö aku nuŋ ap piaku magalɨg rɨ nɨgöŋa. Ap i hör nɨgölöŋ; nuŋ keir rɨ nɨgöŋ ap piakwör mɨda. \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Jon 5:26\x*Mönö aku nuŋ kömö mɨdɨb ila maku. Kömö mɨdɨb mag aku nöbö mö ñɨgö mila nölöŋa. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt Jon 3:19\x*Mil aku duön nöbö mö pɨxmag yuö mɨdöi bla mäp ixmɨda nugwön pɨxmaga Mil aku pal wöröxbä maga mɨdöl. \p \v 6-7 \x - \xo 1:6-7 \xt Mat 3:1; Luk 1:13-17,76\x*Nöbö mö akuyöbö magalɨg Mil aku nugwo nugw pɨŋ, me rön, God nöbö i nugwo yad nɨgmɨn, nuŋ hön Mil aku mönö yad nölmɨda. Mönö yad nölmɨd nöbö aku ib nuŋwa Jon. \v 8 Jon nuŋ Mil aku yöi. Nuŋ hör Nöbö kaim Mila mɨd mönö aku nöbö mö akuyöbö ñɨgö yad nölɨba höŋa. \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Jon 8:12\x*Mil mɨ ödöriö aku nuŋ mögörɨb il kɨ hön, nöbö mö akuyöbö magalɨg ñɨgö mila nölmɨda. \p \v 10 Mönö aku nuŋ mögörɨb mɨgrö kɨ hön mɨdmɨda. God nuŋ rɨmɨn, Mönö aku nuŋ keir mögörɨb il kɨ rɨ nɨgön, nöbö mö bla rɨ nɨgön röŋa. Nuŋ keir mögörɨb mɨgrö kɨ hö mɨdöŋ aku, jɨ nöbö mö nugwo mämäga nugwön, aku Nöbö Dib, me rön, nugwölim. \v 11 Nuŋ mögörɨb nuŋwa keir höŋ aku, jɨ nöbö mö nuŋ keir bla nugwo pölim. \v 12 Makwam nöbö mö bɨl kai, mönö wä nuŋ aku nugw pön, nugwo Nöbö Dib an, me rön, nugw pöi nöbö mö piaku, nuŋ ñɨgö rɨmɨn magalɨg God halöu ha nuŋwa mɨdɨb maga ra. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Jon 2:11; 3:3-6; 1Pit 1:23\x*God halöu ha nuŋwa mɨjöñ aku, nöbö bla mö pön, halöu ha yöx pön höm rɨg mɨdöi mag akuyöbö rɨg mɨdeñ. God nuŋ keir raŋ halöu ha nuŋwa mɨjöña. \p \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Pil 2:7\x*Mönö aku, nuŋ hön nöbial mɨxɨña nɨgön, anɨŋ pɨsaŋ hölɨmön mɨdmɨda. Makwam, an mil mag wä nuŋwa mödö nugwöla. Nuŋ Acö Ha nuŋwa paŋyöbö ödöriö makwam, Acö nuŋ mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku, Ha nuŋwa algör mil mag wä keiryöbö alɨg mɨda. Makwam nuŋ mɨxɨña nɨgön nöbial röxg hön, anɨŋ magalɨg uliöxön mɨ ödöriö madmag nɨgön, mönö ma aku magalɨg yad nöl ri abmɨda. \p \v 15 Mönö aku nuŋ höŋ aku, Jon nuŋ nugwön, wö rön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Weik hö Nöbö mɨdö kɨ, nɨ ñɨgö höd yadma, ‘Nöbö i nuŋ nɨ mai hömɨd aku, jɨ nɨ yöx pön hölim wop aku, nuŋ maduar ör ib hör i mɨdmɨda. Makwam, nuŋ nɨ röxgɨb yöi; nuŋ Nöbö Dib ödöriö,’ me rɨma aku, nöbö aku maku pal,” röŋa. \p \v 16 Nuŋ anɨŋ nöbö mö magalɨg mɨ ödöriö ögwö yöxön, pɨ ösös rɨ ri abön, ap wä wä mɨga akwör nöla. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Eks 34:28; Rom 6:14\x*Höd meme wop aku lo mönö adaku, God Mosɨs nölmɨn, Mosɨs anɨŋ nölöŋ aku, jɨ God nöbö mö uliöxön pɨ ri abmɨd mönö ma aku, Jisas Krais höŋ makwam, weik wöxnö nugumɨdöla. \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Eks 33:20; Jon 6:46; 1Tim 6:16\x*Nöbö mö bli God nugwo nugwölöi. Ha nuŋ paŋyöbö mɨd akwör nuŋ keir nuŋ God. Nuŋ Nuö pɨsaŋ mɨdöia. Nuŋ Nuö nuŋwa yad wöxnö nɨgöŋa nugwön weik an Acö God mödö nugwöla. \s1 Röbö Pal Nölɨb nöbö Jon yadöŋa, “Nɨ Mesaia yöi wöhö,” röŋa \r (Mat 3:1-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-17) \p \v 19 Juda nöbö dib Jerusalem yöbö piaku, ñɨŋ God ap höjöpal ur nölɨb nöbö bli nɨgön, God höjöpalɨb rama mabö rɨ nölmɨdöi nöbö bli\f + \fr 1:19 \ft Iba ñɨŋa Lipait rɨmɨdmä\f* pɨsaŋ yad abön yadmä, “Ñɨŋ Jon mɨd yöra duön, ‘Nagö agö nöböm?’ me rön, yad nugune,” rɨmä. \p \v 20 Ñɨŋ Jon mɨdöŋ yöra uröpɨnön, nugwo yad nugwön yadmä, “Nagö agö nöböm?” rɨmä. \p Yad nugumɨdmɨn, nuŋ wai nölölöŋ. Nuŋ ñɨŋ wöxnö yadön yadöŋa, “Nɨ Krais\f + \fr 1:20 \ft Grik mönö “Krais” aipam, Hibru mönö “Mesaia” aipam ila paŋyöbö iör mɨda: “God yad nɨgöŋ Nöbö maku.”\f* yöi wöhö,” röŋa. \p \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Diut 18:15,18; Mat 11:14\x*Aliö rɨmɨn, ñɨŋ paiŋö yadmä, “Aliö rɨlö aku, nagö agö nöböm? Nagö Ilaija mönö ä?” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Jon yadöŋa, “Nɨ Ilaija yöi,” me röŋa. \p Aliö rɨmɨn, ñɨŋ yadmä, “Nagö God mönö yadɨb nöbö öim pöx mɨdmɨdöl akwör mönö ä?” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Jon wöhö röŋa. \p \v 22 Jon aliö rɨmɨn, nöbö piaku yadmä, “Makwam, nagö agö nöböm? Nagö agö nöböm yadan, an nugwön du nöbö dib anɨŋ yad aböi akuyöbö ñɨgö yad nölɨŋö?” rɨmä. \p \v 23 \x - \xo 1:23 \xt Ais 40:3\x*Aliö rɨmɨn, Jon nuŋ ñɨgö yadöŋa, “Nɨ weik rɨmɨdɨl mag kɨ, God mönö yadɨb nöbö Aisaia höd rɨg yadöŋ mag akwör rɨmɨdla. Nuŋ yadöŋa, \q1 ‘Mögörɨb nöbö mö mɨga mɨdölöi, \q2 mögörɨb rɨg kap mibɨl yöraku du mɨdön, \q2 nɨ wö diba rɨ gɨrön yadmɨdla, \q1 “Öim Nöbö Diba hömɨdö, rön, \q2 ödöi röb rɨ ri abmɨjɨnö,” rɨmɨdlö,’ röŋa. \m Nɨ Jon weik rɨmɨdɨl maku,” me röŋa. \p \v 24 Makwam Jon nugwo yad nuguba hem nöbö piaku, Perisi nöbö bli pɨsaŋ hömä. \v 25 Ñɨŋ Jon nugwo yad nugwön yadmä, “Nagö yadlö, nɨ Krais yöi, Ilaija yöi, God mönö yadɨb nöbö pöx mɨdmɨdöl aku yöi wöhö, rɨlö makwam, pödpöd rɨmɨn nöbö mö akuyöbö ñɨgö röbö pal nölmɨdlö?” rɨmä. \p \v 26 Aliö rɨmɨn, Jon yadöŋa, “Nɨ ñɨgö hör röbö akwör pal nölmɨdla. Makwam nöbö i mibɨl ñɨgö yörɨk mödö mɨda, nuŋ nöbö pödiöm mɨdö rön nugwölöi. \v 27 \x - \xo 1:27 \xt Jon 1:15\x*Nöbö aku nuŋ nɨ mai höna jɨ nuŋ nɨ röxgɨb yöi; nuŋ nöbö dib ödöriö, nɨ nöbö ulmɨdö. Nɨ yam uñ nuŋ aku naga yaub maga mɨdöl,” röŋa. \p \v 28 Jon nöbö mö akuyöbö ñɨgö röbö pal nölmɨd ram yöj lɨglɨg agrö Betani, röbö Jodan pö ir kwo, nugwön nöbö piaku hön nugwo mönö aku yad nugumä. \s1 Jisas nuŋ God Sipsip Ha nuŋ aku \p \v 29 \x - \xo 1:29 \xt Ais 53:6-7; 1Pit 1:18-19\x*Löum yöbö Jisas höm nugugɨrön, Jon Jisas nugwön nöbö mö piaku ñɨgö yadöŋa, “Nugwi! God Sipsip Ha nuŋwa maku pal. Nuŋwör nöbö mö mögörɨb il kɨ adadö magalɨg ap kib mag gwogwo röi pɨx aku örɨx aböna. \v 30 \x - \xo 1:30 \xt Jon 1:15\x*Nöbö aku mɨ nɨ yadma, ‘Nöbö i nuŋ nɨ mai hön aku, jɨ nɨ yöx pön hölim wop aku, nuŋ maduar ör ib hör i mɨdmɨda. Makwam, nuŋ nɨ röxgɨb yöi; nuŋ Nöbö Dib ödöriö,’ rɨma. \v 31 Nöbö Dib aku nöbö kai me rön nɨ höd nugwölɨm. Jɨ Isrel nöbö mö, Nöbö Dib aku nöbö pödiöm mɨd aku nugwɨŋ, me rön, nɨ ñɨgö röbö pal nölɨba hölö,” röŋa. \p \v 32-33 \x - \xo 1:32-33 \xt Mat 3:16\x*Makwam Jon Jisas mönö adakwör yadön yadöŋa, “Nöbö kɨ nöbö kai, me rön, nɨ keir nugwöyöx; jɨ Nöbö nɨ yad abmɨn hön, nöbö mö ñɨgö röbö pal nölmɨdɨl aku yadöŋa, ‘Nagö nugwaŋ, Inöma nuŋ hön nöbö kai pɨsaŋ mɨjön, Nöbö akwör nuŋ nöbö mö piaku ñɨgö Inöm Leia pal nöiönɨŋö,’ röŋa. Yadöŋ mönö aku, weik Inöma adöx yöd röul adö kau sebö yöur döpwö röxg bɨbɨ rɨ pɨn nugwo görmɨn \v 34 \x - \xo 1:34 \xt Mat 3:17\x*nugwön nɨ nugw ri abön ñɨgö mönö mi yadmɨdla, Nöbö kɨ nuŋ God Ha nuŋ akwör,” me röŋa. \s1 Jisas nöbö nuŋ mös höd pöŋa \p \v 35 Löum yöbö Jon nöbö nuŋ hogwa pɨsaŋ, iswob hö röbö pal nölmɨd kau aku mɨdɨm nugugɨrön, \v 36 \x - \xo 1:36 \xt Jon 1:29\x*Jisas hö padɨxmɨn, Jon nuŋ Jisas nugwön nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Nöbö kɨ God Sipsip Ha nuŋwa maku pal,” röŋa. \v 37 Jon aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ hogwa, mönö aku nugwön, Jisas dumɨdöŋ möl aku mai dumä. \v 38 Makwam Jisas höuöiliö nöbö hogwa nugwön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn hömɨdöi?” röŋa. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Rabai! Nagö hölɨmlö pikai owa?” rɨmä. Hibru mönö yadön “Rabai” me rim mönö aku il aku “Mönö Yad Nölɨb Nöbö.” \v 39 Makwam ñɨŋ akuyöbö alön yad nugumɨn, Jisas yadöŋa, “Makwam, nɨ pɨsaŋ duön nugwöñɨŋö,” röŋa. Jisas aliö rɨmɨn, ñɨŋ wop akwör pɨgö mɨdöŋ mag aku duön nuŋ pɨsaŋ mɨdmä. \p \v 40 \x - \xo 1:40 \xt Mat 4:18-20\x*Jon nöbö nuŋ hogw aku, nöbö i ib nuŋwa Edru, nöbö i Edru pɨgnɨŋ nuŋwa Saimon Pita. \v 41 Edru mag akwör du pɨgnɨŋ nuŋwa Saimon nugwo hölu nugwön yadöŋa, “Mesaia hönɨŋö rön öim pöx mɨdmɨdöl nöbö aku weik nugwölɨŋö,” röŋa. “Mesaia” röŋ mönö mag aku, Grik mönö yadön “Krais” me röia. \p \v 42 \x - \xo 1:42 \xt Mat 16:18\x*Edru aliö rön, pɨgnɨŋ Saimon nugwo yölɨŋön, Jisas mɨdöŋ yöra dumɨn, Jisas Saimon nugwo nugwön yadöŋa, “Jon ha nuŋwa Saimon. Nagö Sipas me cöñɨŋö,” röŋa. Arameik mönö yadön, iba Sipas me röŋ mönö mag aku, Grik mönö yadön Pita me röia. Sipas aipam Pita aipam ila paŋyöbö aku “rɨg.” \s1 Jisas nuŋ Pilip Nataniel yöŋö nöbö hogwa pöŋa \p \v 43 Löum yöbö, Jisas mögörɨb Galili duba, du Pilip nugwön yadöŋa, “Nɨ pɨsaŋ duŋö,” röŋa. \v 44 Pilip, Edru, Pita, mögörɨb ñɨŋa Betsaida yöbö. \v 45 \x - \xo 1:45 \xt Diut 18:18; Ais 7:14; 9:6; Jer 23:5; Esik 34:23\x*Makwam Pilip du Nataniel nugwo nugwön yadöŋa, “An nöbö aku, Mosɨs aipam, God mönö yadɨb nöbö bli aipam kai kɨtön yadim nöbö aku nugwo weik nugwöla. Nuŋ mɨ Jisas, Josep ha nuŋwa. Mögörɨb nuŋwa Nasaret yöbö,” me röŋa. \p \v 46 Pilip aliö rɨmɨn, Nataniel yadöŋa, “Nöbö wä i mögörɨb gwogwo akuyöbö henɨŋö,” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Pilip yadöŋa, “Aliö rɨlö aku, han du nuguŋö!” röŋa. \p \v 47 Aliö rön, ñɨŋ nöbö hogwa duön igöp igöp rɨm nugugɨrön, Jisas Nataniel nugwön yadöŋa, “Nöbö aku nöbö Isrel ödöriö makwam, nuŋ inakmönö hörɨb nöbö yöi; nuŋ mönö mör wöxnö yajönɨŋö,” röŋa. \p \v 48 Jisas aliö rɨmɨn, Nataniel yadöŋa, “Nagö pödpödiö nɨ nugulö?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Pilip nagö mai yölɨŋ pön höba wa; nɨ nagö höd nugula, nagö römɨd gɨ mɨdlö bɨ röui il yöraku,” me röŋa. \p \v 49 \x - \xo 1:49 \xt Mat 14:33; 16:16; Mak 3:11\x*Jisas aliö rɨmɨn, Nataniel yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nagö nugula! Nagö God Ha nuŋwa, Isrel nöbö mö Kiŋ an,” me röŋa. \p \v 50 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nagö hör röui il yöraku nugula rɨl makwam, nɨ nugw pɨlanö? Mai ap keiryöbö bli nugunaŋö,” röŋa. \p \v 51 \x - \xo 1:51 \xt Jen 28:12\x*Jisas aliö rön yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, adöx yöd röul adö kau sö waglöx möla rödaŋ, ejol bla hön, nɨ Nöbö Ha nuŋwa nugup pikwo pik rön, nugup uhömɨdɨŋ, nugwöñɨŋö,” röŋa. \c 2 \s1 Jisas nuŋ röbö yöbö aku rɨmɨn, röbö wain röxgöŋa \p \v 1-2 Wop mös mɨdön, nöbö i mö pɨba rön, nöbö mö wö rɨm, Kena taun, mögörɨb Galili mibɨl yöra duön ap nɨmɨmä. Wop aku, Jisas nɨgön, nöbö nuŋ bla nɨgön, ñɨgö algör yad wö rɨmɨn dumä. Makwam Jisas nuöma aipam duön ram aku mɨdöŋa. \v 3 Röbö wain aku nɨm pörmɨdmɨn, Jisas nuöma hön Jisas nugwo yadöŋa, “Waina nɨm pöröiŋö,” röŋa. \p \v 4 \x - \xo 2:4 \xt Jon 7:30; 8:20\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ al aliö re, rön, nɨ yadmɨjɨnö. Wop na aku wöxnö nɨgölö,” röŋa. \p \v 5 Jisas aliö rɨmɨn, nuöm nuŋwa du mabö rɨ nölɨb nöbö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Jisas mönö i yadmɨjön aku, rɨg yajön mag akuyöbö akwör cɨne,” röŋa. \p \v 6 Makwam Juda nöbö mö rɨg pön röi wi yöj dib ödöriö akuyöbö iŋösu sö pɨ nɨgɨm mɨdöŋa. Wi yöj diba paŋ paŋ röbö lita akuyöbö padokwo padök mös mös höuöiliö hö wölu amñaxɨb sö (100) un rag hörɨbɨm. Makwam Juda nöbö mö ñɨŋ rɨg rɨmɨdöi mag akuyöbö, God mämäg il yöra nöbö mö lei wä mɨjnɨŋö, rön, wi yöj piaku röbö un rag hö hörön, iŋ wajmag äbäd abmɨdöia. \v 7 Jisas nuŋ mabö rɨ nölɨb nöbö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Rɨg wi yöj kɨyöbö, röbö un pön hö pörɨŋ, aja wölaŋ,” me röŋa.\fig Jisas yadöŋa, “Rɨg wi yöj kɨyöbö, röbö un pön hö pörɨŋ, aja wölaŋ,” me röŋa. Jisas aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ mag akuyöbö rɨmä.|alt="Jesus watching water jars being filled" src="CNT5194.tif" size="col" ref="2:7" \fig* \p Jisas aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ mag akuyöbö rɨmɨn yadöŋa, \v 8 “Weik röbö un rag hö nɨgöi aku, un pön duön, ap nɨmmɨdöl yörɨk nugwidɨx mɨd nöbö aku nugwo nöine,” röŋa. \p \v 9 Jisas aliö rɨmɨn, röbö aku un pön du nöbö dib aku nugwo nölmɨn, nuŋ pön nɨm nugumɨn, röbö waina mɨdöŋa. Jɨ nuŋ röbö wain aku pikai yöbö me rön nugwölöŋ; mabö rɨ nölɨb nöbö bla ñɨŋör nugumä. Makwam nuŋ nugwölöŋ, nöbö mö pɨba röŋ aku nugwo wö rɨm hömɨdmɨn yadöŋa, \v 10 “Öim ör, röbö wain wä aku höd rag hö nölɨŋ nɨm pöcöñ aku, mai röbö wain gwogwo aku nölmɨn nɨmöia. Makwam nagö röbö wain wä aku rag hö nɨgman mɨdam, weik ör rag hö nölmɨdlaŋö,” röŋa. \p \v 11 Jisas ap rölɨbä höd meme ila nɨgön röŋ aku, nuŋ Kena taun, mögörɨb Galili mibɨl yöra mɨdön röŋa. Ap rölɨbä aku rön, nuŋ nöbö pödiöm mɨdöŋ aku yabumɨn, nöbö nuŋ bla nugwön, nugwo nugw pɨmä. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Mat 4:13\x*Makwam Kena taun röböxön, Jisas nuŋ keir, nuöm, pɨgnɨŋ nöbö nuŋ bla pɨsaŋ taun ulmɨdö Kapaneam duön, hör wop mɨdöy piaku mɨdmä. \s1 God höjöpalɨb ram aku ap sɨm rɨmɨdim, Jisas ñɨgö rɨbɨx rɨŋö bö aböŋa \r (Mat 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46) \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Eks 12:1-27\x*Juda ada Pasopa wop dib ñɨŋ aku womiöx höŋa nugwön Jisas Jerusalem duöŋa. \v 14 Jisas Jerusalem duön, God höjöpalɨb rama ram möl yuadö nugumɨn, nöbö bli ñɨŋ hön kau, hön sipsip, yöur döpwö bla rag hö sɨm rön, nöbö bli äbäñ mɨdö bla nɨgön, bäpö rola römɨd gɨ mɨdön, rɨg imcɨxön rɨmɨdmä. \v 15 Jisas nugwön, nag i pön wajɨxön, hön sipsip hön kau bla rɨbɨx rɨŋö bö abön, rɨg rag hö nuö nuö imcɨxmɨdim äbäñ wab bla rɨg bla alɨg pɨ göur aböŋa. \fig Jisas nag i pön wajɨxön, hön sipsip hön kau bla rɨbɨx rɨŋö bö abön, rɨg rag hö nuö nuö imcɨxmɨdim äbäñ wab bla rɨg bla alɨg pɨ göur aböŋa.|alt="Jesus cleansing temple" src="CN01787B.TIF" size="col" ref="2:15" \fig* \v 16 Akuyöbö alön, nöbö mö yöur döpwö rag hö sɨm rɨmɨdim akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Ap piaku pɨrag di. Acö na ram nuŋ aku rɨm sɨmaim ram i röxg nɨgölaŋ,” me röŋa. \p \v 17 \x - \xo 2:17 \xt Sam 69:9\x*Jisas almɨdmɨn, nöbö nuŋ bla rɨb ñɨŋa duöŋ God Mönö kai kɨtim mönö adaku. Mönö aku kai kɨtön yadmä, “Höjöpalɨb ram nagö aku madmag ödöriö nɨgön wöröxnö,” rɨmä. \p \v 18 Makwam Juda nöbö dib bli hön, Jisas nugwo yad nugwön yadmä, “Nagö yön yadmɨn hön aliö almɨdlö? God nuŋwör yadmɨn hön rɨmɨdla rön kwönö, ap rölɨbä akuyöbö i raŋ nugwön, ‘Mi yadlaŋe,’ rön nugunɨŋö,” rɨmä. \p \v 19 \x - \xo 2:19 \xt Mat 26:61; 27:40\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas ñɨgö paiŋö yadöŋa, “Ñɨŋ God höjöpalɨb ram kɨ hajal aböñ aku, wop mös paŋ iswob ur nɨgɨnö,” röŋa. \p \v 20 Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “God höjöpalɨb ram kɨ, kɨm padokwo padök mös höuöiliö hö pɨn du adokwebö agñɨŋ bö (46) rɨ pörim magwaim, jɨ naŋ iswob wop mös paŋör ur nɨgɨnö, rön, yadmɨdlö ä?” rɨmä. \v 21 \x - \xo 2:21 \xt 1Kor 6:19\x*Makwam Jisas nuŋ höjöpalɨb rama mönö yadöŋ aku, mɨxɨñ nuŋwa keir akwör yadöŋa. \v 22 \x - \xo 2:22 \xt Luk 24:6-8; Jon 12:16\x*Makwam, mai Jisas nuŋ wöröxön öbɨlöŋ aku, nöbö nugwo pɨsaŋ yönmɨdöi piaku God Mönö aku aipam, Jisas nuŋ keir mönö yadöŋ aku aipam rɨbyöx nugwön, “Mi yadö,” rön nugw pɨmä. \s1 Jisas nöbö mö bla magalɨg nugwa \p \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Jon 7:31\x*Jisas, Juda ada Pasopa wop dib ñɨŋ aku Jerusalem mɨdön, ap rölɨbä akuyöbö bli rɨmɨdöŋ aku nugwön, nöbö mö bla, “Nuŋwör Mesaia aku,” me rön, nugwo nugw pɨmä. \v 24-25 Nöbö mö pödiöm mɨdöi akuyöbö, Jisas nuŋ höd nöbö i yad nugwölöŋ. Nöbö mö pödiö mödöi aku nuŋ keir mödö nugwön, rɨg rɨmɨdöi mag aku nugw ri aba. Nöbö mö piaku rɨb ñɨŋa adö kai du aku nuŋ keir nugw ri ab aku mɨ, nuŋ nöbö mö piaku ñɨgö nöbö mö nugub nɨ, me rön, pölöŋ. \c 3 \s1 Jisas Nikodimas nugwo yad nöl ri aböŋa \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt Jon 7:50; 19:39\x*Juda Kansol dib aku nöbö i mɨdmɨda, ib nuŋwa Nikodimas. Nuŋ Perisi nöböm. \v 2 Nuŋ pɨxmag yuö bö, Jisas nugwo nuguba, mɨdöŋ yöra hön yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö. An nugwöla, ap rölɨbä akuyöbö rɨlö piaku, naŋ keir röyax; God nuŋ keir nagö pɨsaŋ mɨd makwam, ap rölɨbä akuyöbö rɨlö. Makwam, an nugumɨn, God nuŋwör nagö abmɨn hön anɨŋ mönö yad nöilaŋö,” röŋa. \p \v 3 \x - \xo 3:3 \xt Mat 18:3; 1Pit 1:23\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ nagö mi yadmɨdla, nöbö mö kömö yoŋyöbö wöxnö nɨgöñ piakwör, God ñɨgö pön, ‘Nöbö mö nɨ’ me rön, nugwidɨx mɨjönɨŋö,” röŋa. \p \v 4 Jisas aliö rɨmɨn, Nikodimas aiö rön rɨb mɨga yöxön yadöŋa, “Nöbö mö yöx nɨgɨm dib röxgöi akuyöbö, höbkal nuöm wöta yuö kwo duŋ, iswob yöx pön höŋ, nöbö mö kömö yoŋyöbö nɨgɨŋ, me rön, yadmɨdlanö owa agapɨm?” röŋa. \p \v 5 \x - \xo 3:5 \xt Esik 36:25-27\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nagö mɨ ödöriö yadmɨdla, nöbö mö piaku, röbö aku aipam God Inöma aipam pön, hör kömö yoŋyöbö nɨgöñ nöbö mö akwör, God ñɨgö pön, ‘Nöbö mö nɨ’, me rön, nugwidɨx mɨjöna. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Jon 1:13\x*Nöbö mö yöx pön höi paŋ aliar yöx pön höm rɨg mɨdöi aku, jɨ God Inöma nuŋ hön inöm mag ñɨŋa yuö kwo raŋ kömö mɨjöña. \v 7 Makwam, ñɨŋ nöbö mö magalɨg kömö yoŋyöbö wöxnö nɨgɨb mönö yadɨl aku, naŋ aiö rön rɨb mɨga yöx nugumɨjɨnö. \v 8 Hödal inina aku rɨb nuŋwa keir hön dumɨda. Inina pɨrmɨn nugwöi aku, jɨ hö adaku du adaku, me rön, röx nugwölöi. Makwam mag aliö akuyöbö, God Inöma hön nöbö mö yuö kwo mɨdaŋ, nöbö mö kömö yoŋyöbö mɨjöñɨŋö,” röŋa. \p \v 9 Jisas aliö rɨmɨn, Nikodimas yadöŋa, “Nagö yadmɨdlö adaku, pödpöd cön?” röŋa. \p \v 10 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Naŋ Isrel nöbö mö mönö yad nölɨb nöbö dib ñɨŋa i, jɨ naŋ nugwöiö ä? \v 11 Nagö mɨ ödöriö yadmɨdla, an keir ap agapɨm nugw ri abön, ap agapɨm mämäg ana keir nugwön, nugwöl aku akwör ñɨgö yad nölmɨdöl aku, jɨ yadmɨdöl mönö aku ñɨŋ nugw pölöi. \v 12 Nɨ ñɨgö mögörɨb il kɨ rɨg rɨ akuyöbö yadmön, nugw pölöi aku, pödpöd rön God mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö rɨ akuyöbö yadmön, nugw pöñ? \v 13 Makwam nöbö mö i God mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö yöraku yönön nugwölöŋ; nɨ keir Nöbö Ha nuŋwa akwör paŋ sar mɨdön höma. \p \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Naba 21:9; Jon 8:28; 12:32\x*“Makwam maduar ör mögörɨb rɨg kap mibɨl yöra mɨdmɨn, kas gwogwo bla Isrel nöbö mö ñɨgö öbɨxɨm wöröxmɨn nugwön Mosɨs kas gwogwo piakuyöbö i pɨ bɨ höñ sö nɨgmɨn, nöbö mö bɨl kai ñɨŋ paŋ kas akwör nugwim piaku, ñɨgö kömö nɨgöŋa. Makwam mag aliö akuyöbö, Nöbö Ha nuŋwa nugwo bɨ höñ sö pɨl pal nɨgɨŋ, \v 15 \x - \xo 3:15 \xt Jon 20:31\x*nöbö mö bɨl kai nugwo nugw pöñ piaku, kömö öim mɨdɨb maga pöña. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Jon 3:36; 10:28; Rom 5:8; 8:32; 1Jon 4:9-10\x*God nöbö mö mögörɨb mɨgrö kɨ mɨdöi akuyöbö ñɨgö mɨ ödöriö madmag nɨgön, Ha paŋyöbö nuŋ mɨd aku ñɨgö me rön nölöŋa. Makwam, nöbö mö bɨl kai Ha nuŋwa nugw pöñ akuyöbö, ñɨgö kömö öim mɨdɨb mag aku nölaŋ, wöröxön hölögɨpeñɨm. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Luk 19:10\x*God Ha nuŋwa agal aböŋ aku, nöbö mö bla ñɨgö mönö diba yajönɨŋö, rön, agal abölöŋ; nöbö mö akuyöbö kömö paŋ, me rön, agal aböŋa. \p \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Jon 5:24\x*“Nöbö mö bɨl kai Ha nuŋwa nugw pöñ akuyöbö, God ñɨgö mönö diba yadön paiŋö ölɨŋ höb pɨ nölen. Jɨ nöbö mö nugwo nugw peñ akuyöbö, God Ha nuŋwa paŋyöbö ödöriö aku nugwo nugw peñ akwör, God nuŋ mönö diba yadaŋ, paiŋö ölɨŋ höb pöñɨŋö, röŋa. \v 19 \x - \xo 3:19 \xt Jon 1:5,9; 8:12\x*God nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö diba yadön paiŋö ölɨŋ höb pɨ nölön, il aku aliö mɨda: Mila mögörɨb mɨgrö kɨ hö aku, jɨ nöbö mö ñɨŋ, mila mɨd yöraku duŋö, rön, rɨb aku yöx nugwölöi. Ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨ gɨr mɨdöi aku, pɨxmag gur piakwör mɨjnɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugwöia. \v 20 Mil aku nugumɨn ölɨsö wölɨm, ‘Gwogwam röl aku, wöxnö nugweñɨŋö,’ rön, mila mɨd yöra heñɨm. \v 21 Makwam nöbö mö ödöriar rɨmɨdöi piaku, ‘God rɨg yad mag akwör rɨmɨdöl aku wöxnö nugwɨŋ,’ me rön, mila mɨd yöra höiŋö,” röŋa. \s1 Röbö Pal Nölɨb Nöbö Jon, Jisas nöbö pödiöm mɨdö, rön, mönö yad nölöŋa \p \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Jon 4:1-2\x*Mai Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ du mögörɨb Judia mibɨl piaku du mɨd gɨrön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö röbö pal nölmɨdöŋa. \v 23 Ainon mögörɨb Salim il yöra mɨdöŋa. Makwam mögörɨb Ainon yöraku röbö mɨga mɨdöŋa. Makwam, wop mibɨl yöraku, Jon nuŋ Ainon yöraku mɨdön, nöbö mö mɨga hömɨdmɨn, nuŋ ñɨgö röbö pal nölmɨdöŋa. \v 24 Wop aku ñɨŋ röbö pal nölɨb nöbö Jon nugwo nag nɨgmä. \v 25 Makwam Juda nöbö i hön, Juda mag ñɨŋ akuyöbö, röbö äbäd abön God mämäg ila mɨd ri abnɨŋö rɨmɨdöi mönö adaku yadön, Jon nöbö nuŋ bli pɨsaŋ nuö nuö yadmä. \v 26 Nuö nuö yadön, Jon nöbö nuŋ bla hön nugwo yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nöbö röbö Jodan pö ir kwo mɨdmɨn, nugwo Nöbö Dib me rɨmö aku, weik hö nöbö mö ñɨgö röbö pal nölmɨda nugwön nöbö mö magalɨg nugwo dumɨdöiŋö,” rɨmä. \p \v 27 Aliö rɨmɨdmɨn, Jon yadöŋa, “God rɨb nuŋwa keir yöx nugwön, anɨŋ mabö hörɨrör yad nɨga. \v 28 \x - \xo 3:28 \xt Mat 11:10; Jon 1:20\x*Ñɨŋ keir nugwöia nɨ ñɨgö yadma, ‘Nɨ Krais yöi; God yadmɨn nɨ hör ödöi nuŋ aku röb mɨdlö,’ rɨma. \v 29 Nöbö i mö pön wop aku, nuŋ mö nuŋwa pöna. Mö aku mö nuŋwa maku pal. Mö pön nöbö aku, nöbö nugub nuŋwa i hön nugwo rɨ nöiöna. Wop kai mö nuŋwa pɨba hönɨŋö, rön, nugwo pöx mɨjöna. Makwam nuŋ mö pɨba hön ‘Mödö hölö’ cön aku, nöbö nugub nuŋwa wahax pöna. Mag akuyöbö nɨ algör. Jisas nuŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö aliö almɨd aku, nɨ wä ra. Wopik nɨ mɨ ödöriö wahax pɨmɨdla. \v 30 Ib nuŋwa wöluaŋ nugugɨrön, ib na pɨn diön aku wä. \p \v 31 \x - \xo 3:31 \xt Jon 8:23\x*“Nöbö adöx yöd röul adö kau sebö hö aku, nuŋ nöbö mö bla magalɨg padɨx rol yöra sö mɨda. Nöbö mögörɨb il kɨyöbö nöbö aku, nuŋ mögörɨb il kɨyöbö makwam, mögörɨb il kɨ rɨbyöx nugwön mönö rɨg yadöi aliar yadmɨda. Jɨ nöbö adöx yöd röul adö kau sebö hö aku, nuŋ nöbö mö akuyöbö magalɨg padɨx rol yöra sö mɨda. \v 32 \x - \xo 3:32 \xt Jon 3:11\x*Nuŋ adöx yöd röul adö kau sö mɨdön ap agapɨm mämäga nugwa aku, mönö kai audiöx nugwa aku, nöbö mö piaku ñɨgö yad nölmɨda, jɨ mönö nuŋ aku yöxmɨdölöi. \v 33 Jɨ nöbö mö mönö nuŋwa nugw pöi piaku, God mönö ma akwör yadö, rön, nugw pöia. \v 34 God nuŋ Jisas aböŋ aku, Inöm nuŋ aku nugwo nölmɨn aja wölmɨn, God mönö mag nuŋ akwör yad nölmɨda. \v 35 \x - \xo 3:35 \xt Mat 11:27; Jon 5:20\x*Nuö Ha nuŋwa nugwo madmag nɨgön, ‘Ap bla magalɨg nugwidɨx mɨdane,’ rön, pɨ imag döul nuŋwa nɨga. \v 36 \x - \xo 3:36 \xt Jon 3:16-18; 1Jon 5:12\x*Nöbö mö bɨl kai Ha nuŋwa nugw pöi piaku, kömö öim mɨdɨb maga mödö pöia. Jɨ nöbö mö bɨl kai Ha nuŋwa nugw pölöi piaku, ñɨŋ kömö öim mɨdɨb maga peñɨm; God nöbö mö adaku ñɨgö mönö diba yadaŋ, ömörö pɨ gör mɨjöñɨŋö,” röŋa. \c 4 \s1 Jisas nuŋ mö Sameria yöbö i mönö yad nölöŋa \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Jon 3:22\x*Perisi nöbö bla mönö bli audiöx nugumä, nöbö mö mɨg mɨŋa Jisas pɨsaŋ mɨjnɨŋö, rön, nuŋ mɨdöŋ yöra höm, nuŋ ñɨgö nöbö mö mɨga röbö pal nölmɨdöŋa; jɨ nöbö mö mösör bli Jon mɨdöŋ yöra höm, nuŋ ñɨgö röbö pal nölmɨdöŋa. \v 2 Jisas nuŋ keir nöbö mö akuyöbö ñɨgö röbö pal nölölöŋ; nöbö nuŋ piakwör ñɨgö röbö pal nölmä. \v 3 Perisi ada mönö akuyöbö yadmɨdmä nugwön, Jisas mögörɨb Judia röböxön, höbkal mögörɨb Galili duöŋa. \v 4 Ödöi mibɨl yöra duön nuŋ mögörɨb Sameria uröpɨnöŋa. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Jen 33:19; Jos 24:32\x*Mögörɨb Sameria mibɨl yöra duön, Sikar tauna uröpɨnöŋa. Sikar il yöraku makwam, maduar ör Jekop ha nuŋwa Josep nugwo mögörɨb i yadöŋa. \v 6 Jekop röbö ulöm pön yölu göŋ aku mɨdöŋ makwam, Jisas höm höm, naiö mibɨl yör kɨpisö mag aku ipɨtmɨn, du röbö ulöm möla il yöra römɨd gɨ mɨdöŋa. \p \v 7-8 Makwam nöbö nuŋ piaku ap mag wobɨba Sikar taun aku dumä. Jisas röbö ulöm möla il yöra römɨd gɨ mɨdöŋa nugwön mö Sameria yöbö i röbö unba höŋa. Hömɨdmɨn, Jisas nugwön yadöŋa, “Nɨ röbö un nölan nɨmnö,” röŋa. \p \v 9 \x - \xo 4:9 \xt Esra 4:1-5\x*Jisas aliö rɨmɨn, mö aku yadöŋa, “Ñɨŋ Juda nöbö mö, anɨŋ Sameria nöbö mö nugwön, hölul rɨ ri abön röi aku, pödpöd rɨmɨn, ‘Nɨ röbö un nölan nɨmnö,’ rön yadmɨdlö?” röŋa. \p \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Jon 7:37-38; Rep 21:6\x*Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “God ap wä nöbö mö nölɨba rɨmɨd aku nugwön, nɨ nagö, röbö un rag hö nölö, rɨmɨdla, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl kɨ nugulax aku, naŋ nɨ yadlax aku, nɨ nagö röbö kömö mag nɨg nölɨba nöilöxa. \p \v 11 Jisas aliö rɨmɨn, mö aku yadöŋa, “Nöbö dib. Röbö unɨb röbej nagö i mɨdöl; röbö ulöm möla algör ör mɨ yuö pibö mɨda. Makwam, röbö kömö mag nölɨb aku pikai yöbö pɨnö? \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Jon 8:53\x*Nöso maduebö ana Jekop röbö ulöm möl kɨ anɨŋ nölöŋa. Röbö pɨñ gör, nuŋ keir aipam, ha nuŋ pia aipam nɨmɨm, hön sipsip ap nuŋ piaku aipam nɨmön rɨmɨdöia. Makwam, nagö rɨb kai yöx nugulö? Nɨ nöbö dib, Jekop nöbö ulmɨdö, me rön, rɨbyöx nugulö ä?” röŋa. \p \v 13 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö röbö kɨ nɨmöñ akuyöbö, ñɨgö iswob röbö de piöna; \v 14 \x - \xo 4:14 \xt Jon 6:35\x*jɨ nöbö mö röbö nɨ nölmön nɨmöñ akuyöbö, ñɨgö iswob röbö de pɨlen. Röbö nɨ nöin aku nɨmɨŋ, yuö ñɨŋ kwo röbö ilam möla röd gɨrön, ñɨgö kömö öim mɨdɨb mag aku nöiönɨŋö,” röŋa. \p \v 15 Jisas aliö rɨmɨn, mö aku paiŋö yadöŋa, “Nöbö dib. Nɨ röbö aku nölaŋ nɨmɨmön, mai nɨ röbö de pɨlölaŋ; nɨ hön röbö kɨ unöinö,” röŋa. \p \v 16 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Du nöbönaŋ nagö yad pön hö,” röŋa. \p \v 17 Jisas aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nɨ nöbö kap mö yöi wöhö,” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mönö aku mi yadmɨdlö. \v 18 Nöbö akuyöbö mömɨd sö pɨmö aku, jɨ nöbö weik pɨsaŋ mɨdlö aku, nöbönaŋ nagö yöi. Makwam, mi yadmɨdlaŋö,” röŋa. \p \v 19 Jisas aliö rɨmɨn, mö aku yadöŋa, “Nöbö dib. Nɨ nugula, nagö God mönö yadɨb nöböm. \v 20 \x - \xo 4:20 \xt Diut 12:5-14; Sam 122:1-5\x*Nöso auso an maduar ör pɨd kɨ God höjöpalön rɨg rɨmɨdöi mag akwör, an kwo algör ör höjöpal mɨdöla aku, jɨ ñɨŋ Juda ada yadöia, ‘Jerusalem ör God höjöpalɨŋ,’ me röiŋö,” röŋa. \p \v 21 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ mönö mi yadmɨdɨl kɨ nugwö. Mai pɨd kɨ aipam Jerusalem aipam Acö nugwo höjöpaleñɨm. \v 22 \x - \xo 4:22 \xt 2Kiŋ 17:29-41; Ais 2:3; Rom 9:4-5\x*Ñɨŋ Sameria nöbö mö höjöpalöi aku, nöbö pödiöm nugwo höjöpalöi aku nugwölöi; jɨ an Juda nöbö mö, Nöbö höjöpalmɨdöl Nöbö aku nugwöla. Aku agapɨm: God nuŋ pödpöd rön nöbö mö kömö pön aku, anɨŋ Juda nöbö mö yadöŋa. \v 23 Wopa womiöx hömɨda, makwam weik mödö hö mɨk, God Inöma nuŋ nöbö mö rɨba nölmɨn nugugɨrön, ñɨŋ Acö nugwo ödöriö akwör höjöpaiöña; almɨjöñ aku, nugwo mɨ wä cöna. \v 24 \x - \xo 4:24 \xt Rom 12:1; 2Kor 3:17; Pil 3:3\x*God nuŋ Inöma mɨd aku mɨ, nöbö mö God höjöpalön, inöm ñɨŋa yuö kwo mör höjöpalɨŋ. \p \v 25 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, mö aku paiŋö yadöŋa, “Nɨ nugula, mai Mesaia aku hön, anɨŋ ap magalɨg yad nöl ri abönɨŋö,” röŋa. \p \v 26 \x - \xo 4:26 \xt Mak 14:61-62\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö aku mɨ nɨ mɨdla. Nagö pɨsaŋ mönö pɨmɨdöl mɨk,” me röŋa. \p \v 27 Jisas aliö rɨmɨn nugwön mag aku nöbö nuŋ piaku höröpɨnön nugumɨn, Jisas mö i pɨsaŋ mönö nɨgmɨdöŋa. Nugwön ñɨŋ pɨlɨx rɨmä, jɨ nöbö ñɨŋ i öbɨlön, mö aku nugwo “Nagö mönö kai mɨd?” rön yadölim. Jisas nugwo algör ör, “Pödpöd rɨmɨn mö aku pɨsaŋ mönö rɨb rɨb pɨmɨdlö?” rön yadölim. \p \v 28 Makwam mö aku, röbej aku röböxön, höbkal taun aku duön, nöbö mö mɨdim piaku ñɨgö yadöŋa, \v 29 “Hön, ap piaku magalɨg rɨl akuyöbö yad nöl nöbö aku nugwi! Nuŋ Mesaia aku mönö?” röŋa. \p \v 30 Aliö rɨmɨn, nöbö mö piaku taun aku röböxön, Jisas nugwo nuguŋö, rön, hömɨdmä. \v 31 Makwam Jisas nöbö nuŋ piaku Jisas nugwo yad gögö rön yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. Ap nɨmö!” rɨmä. \v 32 Aliö rɨmɨn, nuŋ paiŋö yadöŋa, “Ap mag nɨmɨb na mɨd aku ñɨŋ nugwölöi,” röŋa. \v 33 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ piaku ñɨŋ keir ör yad nugwob nugwob rön yadmä, “Nöbö mö bli nugwo ap mag rag hö nölöi ä?” rɨmä. \p \v 34 \x - \xo 4:34 \xt Jon 6:38\x*Makwam Jisas ñɨgö yadöŋa, “Ñɨgö ap mag piaku rɨbyöx nugwöia; nɨ ap mag piaku rɨbyöx nugwöi. Acö mönö yadöŋ akwör rɨbyöx nugula aku, rɨb aku yöx nugwön, mabö yad aku rɨ pöcɨnö, rön, rɨbyöx nugula. Ap mag nɨmɨb na maku pal. \v 35 \x - \xo 4:35 \xt Luk 10:2\x*Makwam ñɨŋ mönö i yadöia, ‘Mɨlmej mös mös mɨdɨŋ, wit maga göj waŋ du ödör pön hönɨŋö,’ röi aku, jɨ weik aliö yadmɨjeñ. Mämäg ñɨŋa keir yöraku nugup padɨx gɨrön nugwi! Wit möriwö piaku mödö göj umɨn röx rag höb maga mɨda. \v 36 Makwam wopik ör, nöbö mö wit göja ödör pön hömɨdöi nöbö mö piaku, wahax pɨ gɨrön wit göj wä aku ödör pön du kömö öim mɨdɨb möl aku nɨgön, pe ñɨŋa pɨmɨdöi maku pal. Makwam, nöbö mö wit maga wölaŋ, me rön, pön du abmɨdöi piaku aipam, nöbö mö wit göj um ödör pön hömɨdöi piaku aipam nɨgiö nɨgön, wit göj aku kömö öim mɨdɨb möl aku mɨjön aku nugwön, mɨ wahax pöña. \v 37 An mönö i yadöla, ‘Nöbö mö bli wit maga abɨŋ wöiöna, nöbö mö bli du ödör pön höñɨŋö,’ röl aku, mɨ ödöriö yadöla. \v 38 Nɨ ñɨgö yad abmön, du wit ödör rag hömɨdöia. Wit möriwö aku ñɨŋ mabö kwockwoc palön rölöi; nöbö mö bli ölɨsö ñɨŋ akwör rɨm wöla. Ñɨŋ hör du ödör pön hön ap wä pɨmɨdöiŋö,” röŋa. \p \v 39 Mö Sameria yöbö aku du nöbö mö nuŋ akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Nöbö aku ap rɨg rɨl rɨl piaku magalɨg nɨ yad nölö,” röŋa nugwön, Sameria yöbö nöbö mö taun aku mɨdim piaku nöbö mö mɨga Jisas nugw pɨmä. \p \v 40 Makwam Sameria nöbö mö, Jisas mɨdöŋ yöra hön, Jisas yad gögö rön, an pɨsaŋ du mɨjnɨŋö, rɨmɨn, nuŋ wop mös ñɨŋ pɨsaŋ mɨdön, \v 41 mönö yad nölmɨn, nöbö mö mɨga mönö aku nugwön nugwo nugw pɨmä. \v 42 \x - \xo 4:42 \xt 1Jon 4:14\x*Ñɨŋ akuyöbö alön nugw pön, mö aku nugwo yadmä, “Weik mönö naŋ akwör yadman nugwön nugw pölöl; Jisas ajmöl nuŋwa keir yadmɨn nugwön nugwöla, nuŋwör nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi piaku piaku magalɨg ñɨgö kömö pɨba höŋa. \s1 Jisas, nöbö dib i ha nuŋwa rɨmɨn, kömö nɨgöŋa \p \v 43 Jisas wop hogw aku mögörɨb aku mɨdön, löum mögörɨb Galili duöŋa. \v 44 \x - \xo 4:44 \xt Mat 13:57\x*Nuŋ höd mönö i yadön yadöŋa, “God mönö yadɨb nöbö bla, mögörɨb ñɨŋa keira mɨdön mönö yad nöiöñ aku, mönö ñɨgö aku nugw peñɨŋö,” röŋa. \v 45 \x - \xo 4:45 \xt Jon 2:23\x*Pasopa wop aku Galili nöbö mö bli du Jerusalem mɨdmä. Ñɨŋ Jerusalem mɨdɨm nugugɨrön, Jisas ap rölɨbä piaku rɨmɨn nugwim makwam, Jisas wopik mögörɨb Galili uröpɨnmɨn, ñɨŋ ap rölɨbä akuyöbö Jerusalem röŋ aku rɨbyöx nugwön, nugwo wahax pɨ gɨrön yad pɨmä. \p \v 46 \x - \xo 4:46 \xt Jon 2:1-11\x*Jisas du Galili mɨdön, höbkal Kena taun duöŋa. Kena taun aku mɨ, höd röbö yöbö aku rɨmɨn röbö wain röxgöŋa. \p Makwam taun ulmɨdö Kapaneam yöraku, nöbö dib i ha nuŋwa ap röŋa. \v 47 \x - \xo 4:47 \xt Mat 8:5-6\x*Nöbö dib aku mönö i nugwöŋa, Jisas mögörɨb Judia röböxön, hö mögörɨb Galili mɨdöŋa. Makwam, Jisas mɨdöŋ yöra hön, nugwo yad gögö rön yadöŋa, “Ha nɨ aku ap rɨmɨn wöröxɨba rɨmɨda. Nagö yadkap du nugwo raŋ kömö nɨgaŋ!” me röŋa. \p \v 48 \x - \xo 4:48 \xt Jon 2:18; 1Kor 1:22\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ hör nɨ nugw peñɨm; ap rölɨbä akuyöbö bli rɨmön nugwön döŋö, nɨ nugw pöñɨŋö,” röŋa. \p \v 49 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö dib aku yadöŋa, “Nöbö Dib! Hö dinɨm! Nöi mɨjön aku, ha na wöröxönɨŋö!” röŋa. \p \v 50 \x - \xo 4:50 \xt Mat 8:13\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Duö! Ha naŋ aku kömö nɨgön mɨjönɨŋö,” röŋa. \p Jisas aliö rɨmɨn, nöbö aku, Jisas mi yadö, rön, duöŋa. \v 51 Ödöi mibɨl yöra dumɨn nugugɨrön, mabö rɨ nölɨb nöbö nuŋ bli hö nugwo möigw palön yadmä, “Ha naŋ aku wöröxöl; mɨdö,” rɨmä. \p \v 52 Aliö rɨmɨdmɨn, ha na aku mag kaiyöbö kömö nɨg, rön, ñɨgö yad nugumɨn yadmä, “Idöm naiö pikwo röŋ mag aku, mɨxɨña rɨn abɨŋ aku kömö nɨgö,” rɨmä. \p \v 53 Aliö rɨmɨn, ha nuö nuŋ nugwöŋa, Jisas, “Ha naŋ aku kömö nɨgön mɨjönɨŋö,” röŋ mag akwör kömö nɨgöŋa. Makwam, nöbö mö nuŋ piaku pɨsaŋ magalɨg Jisas nugw pɨmä. \p \v 54 \x - \xo 4:54 \xt Jon 2:11\x*Makwam Jisas nuŋ höd Kena hön, ap rölɨbä agñɨŋ yöbö rön, röbö yöbö aku rɨmɨn röbö wain nɨgöŋa; mai piöŋö ap rölɨbä agñɨŋ rɨbyöbö aku rön, nöbö dib aku ha nuŋwa rɨmɨn kömö nɨgöŋa. \c 5 \s1 Nöbö ap röŋ i ban yuö pö yöra mɨdöŋa, Jisas rɨmɨn kömö nɨgöŋa \p \v 1 Juda ada ap dib nɨmɨb wop aku wopik, me rön, Jisas Jerusalem duöŋa. \v 2 Taun dib Jerusalem, hön sipsip pön pikwo pik röi ödöi ubalɨj möla pedöx pedöxiö ban yuö dib i mɨda. Ban aku Arameik mönö nɨgön, Betesda, me röia. Ban rɨb rɨba ram bötö akuyöbö mömɨd sö mɨda. \v 3 Makwam nöbö mö ap röŋ akuyöbö mɨg mɨŋa hö ram bötö piaku hölɨmön mɨdmɨdöia. Nöbö mö adaku, bli mämäga we wölöŋa, bli yödpɨlö gwogwo rɨmɨn yönmɨdölöi, bli mɨxɨñ ñɨŋa mɨ aŋadö lɨd pɨlöŋa. Makwam ban yuö aku memexönɨŋönö, rön, hön hölɨmön mɨdmɨdöia. \v 4 Wop bli God ejol i hön ban yuö aku ruobmɨn, nöbö mö kai rɨmgör ban yuö höd pɨ dumɨd aku, nuŋ ap agap bɨlɨm rɨmɨd aku kömö nɨgmɨda. \v 5 Makwam nöbö i ap rɨmɨn, öim öim wöröx mɨdmɨn, kɨma yöniö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mac kwo (38) pɨnöŋa, ban yuö pö yöra pön du nɨgɨm mɨdöŋa. \v 6 Jisas nöbö aku nugwön, mɨxɨl magi aliö mɨdmɨd aku nugwön, nugwo yadöŋa, “Naŋ kömö nɨgönɨŋö, rön, nugulö ä?” röŋa. \p \v 7 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö ap röŋ aku yadöŋa, “Nöbö dib. Ban yuö aku memexaŋ nugugɨrön, nɨ pɨ ban yuö bö pɨ nɨgɨb nöbö i mɨdöl. Nɨ ban yuö bö höd dinö, rɨl aku, jɨ nöbö mö bli ñɨŋ rɨmgör höd duöiŋö,” röŋa.\fig “Nöbö dib. Ban yuö aku memexaŋ nugugɨrön, nɨ pɨ ban yuö bö pɨ nɨgɨb nöbö mö i mɨdölöiŋö,” röŋa.|alt="pool of Siloam" src="LB00307B.TIF" size="col" ref="5:7" \fig* \p \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Mat 9:6\x*Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö nugwo yadöŋa, “Öbɨlön, köp naŋ aku röd pön duö,” röŋa. \v 9 Jisas aliö rɨmɨn, mag akwör nugwo kömö nɨgmɨn nugugɨrön, öbɨlön köp nuŋ aku röd pön, pɨrag duöŋa. \p Makwam Jisas nöbö aku nugwo rɨmɨn kömö nɨgöŋ wop aku, Juda ada God höjöpalɨb wop ñɨŋa makwam, \v 10 \x - \xo 5:10 \xt Nehe 13:19; Jer 17:21\x*Juda nöbö dib bla, nöbö kömö nɨgöŋ aku nugwo yadmä, “Wop kɨ God höjöpalɨb wop an. Makwam nagö köp pɨd nagö aku pɨrag yönmɨdlö aku, lo mönö an aku wöhö rö,” rɨmä. \p \v 11 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nöbö nɨ rɨmɨn kömö nɨg aku yada, ‘Öbɨlön, köp pɨd naŋ aku röd pön duö,’ rɨmɨn nugwön pön yönmɨdlö,” röŋa. \v 12 Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nöbö nagö yadɨm, köp pɨda röd pön yönmɨdlö nöbö aku nöbö kai?” rɨmä. \v 13 Makwam Jisas nuŋ nöbö mö mɨga mɨdim mibɨla tar duöŋ aku, kömö nɨgöŋ nöbö aku, “Nöbö nɨ rɨmɨn kömö nɨg nöbö mɨk,” me rön, yadɨbä maga nɨgölöŋ. \p \v 14 Mai Jisas nuŋ nöbö aku God höjöpalɨb rama ram möl yuadö nugwön yadöŋa, “Mɨ! Nagö kömö nɨga. Makwam, ap kib mag gwogwo rɨmɨdlö aku röböxö. Nöi mɨjön aku, nagö mɨ ap diba rɨb maga rö,” röŋa. \p \v 15 Makwam nöbö aku nuŋ höbkal duön, Juda nöbö dib akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Jisas nuŋwör nɨ rɨmɨn kömö nɨgö,” röŋa. \v 16 Jisas nuŋ God höjöpalɨb wop aku rɨmɨn nöbö mö kömö nɨgmɨd aku mɨ, Juda nöbö piaku ñɨŋ Jisas nugwo rɨb gwogwo yöx nugumä. \v 17 Makwam Jisas nuŋ ñɨgö yadöŋa, “Acö na öim mabö rɨ gör mɨd aku, nɨ algör paŋ mag akwör cɨnö,” röŋa. \v 18 \x - \xo 5:18 \xt Mat 26:4; Jon 7:1; 10:30\x*Jisas aliö rɨmɨn, Juda nöbö dib bla, höd nugwo pɨl pal nɨgɨŋö, rön, rɨbyöx nugumä aku, wopik mɨ ususör rɨ nugumä. Ñɨŋ yadmä, “Nuŋ God höjöpalɨb wop an aku röd abön, ‘Nɨ God Ha nuŋ,’ me ra. Makwam, God nuŋ rɨg mɨd mag akuyöbö, nɨ kwo paŋ mag akwör rɨg mɨdlö, rö,” rɨmä. \s1 Nuö rɨg yadmɨd akuyöbö nugwön, Ha nuŋwa mabö adö hörɨrör rɨmɨda \p \v 19 \x - \xo 5:19 \xt Jon 5:30\x*Jisas piöŋö ñɨgö yadöŋa, “Ñɨgö mi yadmɨdla, Ha aku nuŋ hör ap i rɨb maga nɨgöl; Nuö cön ap piakwör nugwön cöna. Makwam, Nuö cön mag akuyöbö, Ha nuŋwa algör cöna. \v 20 Nuö Ha nuŋwa nugwo madmag nɨgön, ap nuŋ rɨmɨd rɨmɨd piaku magalɨg yabumɨda. Ap bli kwo aipam yabuaŋ, Ha nuŋwa ap keiryöbö piaku raŋ nugwön ñɨŋ magalɨg aiö cöña. \v 21 Makwam Nuö nöbö mö wöröxöi piaku rɨmɨn öbɨlöi aku, Ha nuŋwa algör ör, nöbö mö bli, ñɨgö rɨmön öbɨlɨŋ, me cön aku, raŋ öbiöña. \v 22 \x - \xo 5:22 \xt Jon 5:27; Apos 10:42\x*Nöbö mö agap apɨm röi, rɨb kai kai yöx nugwöi aku, Nuö nugwön ñɨgö mönö diba yaden; Ha nuŋwa nugwo yadaŋ, nuŋ ñɨgö magalɨg mönö diba yajöna. \v 23 \x - \xo 5:23 \xt Pil 2:10-11; 1Jon 2:23\x*Makwam, nöbö mö ñɨŋ Nuö ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö diön mag akuyöbö, Ha nuŋwa ib aku aipam algör ör yadɨŋ bɨl sö diöna. Makwam nöbö mö God Ha nuŋwa nugwön, ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö duen piaku, Nuö Ha nuŋwa yad aböŋ aku aipam algör ör iba yadɨŋ bɨl sö duen. \p \v 24 \x - \xo 5:24 \xt Jon 3:15-18\x*“Ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö yön mönö nɨ aku nugwön, Nöbö nɨ yad abmɨn höm aku nugwo nugw pöi piaku, mönö diba yadön ölɨŋ höb pɨb adaku nugweñ; ñɨŋ kömö öim mɨdɨb mag aku mödö pöia. Makwam, ñɨŋ wöröxɨb ila aku röböxön, kömö öim mɨdɨb adaku mödö mɨdöia. \v 25 Ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, wop mai öim pöx mɨdmɨdöi aku womiöx hömɨda – jɨ weik mödö hö mɨk – nöbö mö wöröxɨbi röxg mɨdöi piaku, God Ha nuŋwa mönö yadaŋ, mönö aku nugwön nugw pɨmɨjöñ piaku, kömö nɨgöña. \v 26 Acö ap bla magalɨg kömö mɨdɨb ila mɨd aku, nɨ Ha nuŋwa algör ör kömö mɨdɨb ila mɨdla. \v 27 Nɨ Nöbö Ha nuŋwa mɨdɨl makwam, Acö nɨ yadaŋ, nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö diba yadön döŋö mai nuöm nɨgna. \v 28 Mönö yadmɨdɨl aku nugwön aiö rɨmɨjeñ: mai nɨ yadmön, nöbö mö wöröxɨm hogw pɨlöi piaku, \v 29 \x - \xo 5:29 \xt Dan 12:2; Mat 16:27; Apos 24:15\x*magalɨg mönö na nugwön, öbɨlön, nöbö mö mag wä rɨ ri aböi piaku, du nɨ pɨsaŋ kömö mɨjöña; jɨ nöbö mö mag gwogwo röi piaku, öbɨlön mönö diba nugwön paiŋö ölɨŋ höb diba pɨmɨjöña. \v 30 \x - \xo 5:30 \xt Jon 5:19; 6:38\x*Makwam nɨ ap agap apɨm rɨmɨjɨn piaku, keir nugwön röin; Acö na rɨg yajön mag akwör cɨna. Makwam, nöbö mö mönö diba yadön döŋö nuöm nɨgɨn aku, Acö rɨg yajön akwör nugwön, ödöriö akwör nuöm nɨgna. Aku agapɨm: nɨ wä cön adaku mönö diba yadöin. Nöbö nɨ yad abmɨn höm Nöbö aku nugwo wä cön adakwör rɨbyöx nugwön, mönö diba yadön döŋö mai nuöm nɨgna. \s1 Jisas nuŋ nöbö pödiöm mɨdöŋ aku yadöŋa \p \v 31 “Nɨ keir, ‘God nɨ agal abmɨn hölö,’ rɨlɨx aku, mönö aku ödöriö mɨdölö röyɨxa. \v 32 Makwam Nöbö i kwo aipam\f + \fr 5:32 \ft “Nöbö i kwo aipam” röŋ aku, God nuŋ keir\f* nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl aku yada. Nɨ nugula mönö yad aku mör yada. \v 33 Ñɨŋ Juda ada nöbö ñɨŋ bli yad abɨŋ, ñɨŋ Jon nugwo duön, nɨ nöbö pödiöm mɨdlö, rön, yad nugwim aku, nuŋ paiŋö mönö ma akwör ñɨgö yadöŋ maku pal. \v 34 Jon mönö mögörɨb il kɨ nöbö i, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl aku yajön aku, nɨ ap dib yöi. Makwam ñɨŋ Jon mönö yadöŋ aku nugwön, mönö mɨ me rön nugw pön kömö diöñɨŋö, rön, Jon mönö nɨ aliö yadöŋ maku, me rön, yadmɨdla. \v 35 Jon mönö yadöŋ aku, nuŋ hötɨkö mila abmɨd mag akuyöbö mɨdmɨn, ñɨŋ mönö yadöŋ aku mil röxg nugwön, mag metyöbö ul mɨŋi wahax pɨmä. \p \v 36 \x - \xo 5:36 \xt Jon 3:2; 14:11\x*“Jon ñɨgö yad ri aböŋa, jɨ hör mönö akwör yadöŋa. Nɨ mögörɨb il kɨ hön, Acö nɨ rane, röŋ aku, ap keiryöbö rɨmɨdɨl makwam, ñɨŋ Acö nuŋwör nɨ yad ab aku, me rön, mɨ wöxnö nugwöyɨxa. \v 37 \x - \xo 5:37 \xt Mat 3:17; Jon 5:32; 8:18\x*Acö nɨ yad aböŋ aku, nuŋ keir, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl aku, ñɨgö mönö mi yadmɨda. Makwam ñɨŋ ajmöl nuŋ aku audiöx nugwölöi. Nuŋ nöbö pödiöm mɨd aku, me rön, nugwölöi. \v 38 Acö nɨ yad aböŋ aku, jɨ ñɨŋ mönö na nugw pölöi makwam, God Mönö maga madmag ñɨgö yuö kwo mɨdöl. \p \v 39-40 \x - \xo 5:39-40 \xt Luk 24:27\x*“Ñɨŋ, öim mɨdɨb maga pɨnɨŋö, rön, God Mönö aku mämäga nɨg nugw ri aböi aku, jɨ mönö aku, nɨ me rön kai kɨtim aku nugwön, öim mɨdɨb maga pɨnɨŋö, rön, nɨ hölöi. \p \v 41 “Nöbö mö piaku ib na yadɨŋ bɨl sö duaŋ, me rön, yadmɨdöi. \v 42 Makwam ñɨŋ nöbö mö pödiö bɨlɨm mɨdöi aku mödö nugula. Ñɨŋ God nugwo madmag nɨgölöi aku nugwön yadmɨdla. \v 43 Acö nuŋ keir nɨ yad abmɨn höl aku, jɨ nɨ pölöi. Makwam nöbö hör i rɨb nuŋwa keir yöx nugwön hömɨdaŋ mönö, nugwo pöña. \v 44 Nöbö mö piaku bli ib ñɨŋa yadɨŋ bɨl sö dumɨjön aku, ñɨgö wä cöna. God paŋyöbö akwör mɨd aku anɨŋ nugwaŋ wä raŋ, me rön, rɨb aku yöx nugwölöi. Makwam, ñɨŋ pödpöd rön nɨ nugw pöñ? \p \v 45 “Acö mönö na pön, ñɨgö mönö diba yajönɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumɨjeñ, wöhö. Mosɨs anɨŋ rɨ nöiönɨŋö, röi aku, jɨ Acö nuŋ Mosɨs yadöŋ mönö aku pön ñɨgö mönö diba yajöna. \v 46 \x - \xo 5:46 \xt Apos 3:22\x*Mosɨs nuŋ God Mönö kai kɨtön mönö bli nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl aku kai kɨtöŋa. Makwam, Mosɨs mönö kai kɨtöŋ mönö aku nugw pöyɨx aku, mönö nɨ yadmɨdɨl aku kwo algör pöyɨxa. \v 47 Makwam Mosɨs kai kɨtöŋ mönö pölöi aku, ñɨŋ pödpöd rön mönö nɨ yadmɨdɨl aku pöñ?” röŋa. \c 6 \s1 Jisas nöbö akuyöbö paip tausan ap mag rɨm nɨmɨmä \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17) \p \v 1 Makwam Jisas aliö mɨdön, mai röbö alebö pön, Ban Yuö Galili möxön, ir kwo duöŋa. Ban Yuö Galili akwör ib i Ban Yuö Taibirias me röia. \v 2 Makwam Jisas nuŋ nöbö mö ap röŋ piaku rɨmɨn kömö nɨgöŋ aku nugumɨdöi aku, nöbö mö mɨg mɨŋa nugwo mai dumä. \v 3 Makwam Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ du höñ aku pisö wöluön, pɨd sö römɨd gɨ mɨdmä. \v 4 Wop mibɨl piaku Juda ada Pasopa wop dib ñɨŋ aku womiöx igöp höŋa. \v 5-6 Jisas nöbö nuŋ adö pɨsaŋ pɨd yöraku römɨd gɨ mɨdön, mämäga pisö riö nugumɨn, nöbö mö mɨga nugwo pöl hömɨdmä. Jisas nugwön, nuŋ agap apɨm cön aku keir nugwöŋ aku, jɨ nöbö nuŋ Pilip pöd yajönɨŋö, rön, nugwo yadöŋa, “An ap mag pikai yöbö pön, nöbö mö mɨg kɨyöbö ñɨgö nölɨŋ nɨmöñ?” röŋa. \p \v 7 Jisas aliö rɨmɨn, Pilip yadöŋa, “Rɨg silpa mag akuyöbö tu hadred (200) abön, bred wob pön hön, pɨ gɨlɨx ulul rön, nöbö mö pikyöbö nölmɨdɨŋ, magalɨg ap ulul nɨmɨbä maga cönɨŋö,” röŋa. \p \v 8 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋwa Edru, Saimon Pita hödnɨŋ aku yadöŋa, \v 9 “Ha ulmɨdö i bred bali mag hauya pɨ uröi bred mag akuyöbö mömɨda, dölöm mös alɨg pɨ gɨ mɨd kɨ, nöbö mö mɨg aliö dib ap aku nöbö mö mɨg kɨyöbö ap mag dib yöi gö,” me röŋa. \p \v 10 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö piaku yadɨŋ, römɨdɨŋ,” me röŋa. Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ piaku nöbö mö piaku yadmɨn, ap panö rol wä akuyöbö magalɨg rola römɨdmä. Nöbö piakwör, paip tausan (5000) akuyöbö duöŋa. \p \v 11 Ñɨŋ akuyöbö alön römɨdmä nugwön, Jisas bred mag piaku pön, God nugwo ri ablaŋe rön, ñɨgö nuöm nɨg nölöŋa. Dölöm aku algör röŋa. Ñɨgö akuyöbö alön nuöm nɨgmɨn, nöbö mö piaku ñɨŋ magalɨg bred dölöm ap aliö pɨnɨŋö rön rɨbyöx nugwim mag akuyöbö akwör pɨmä. \v 12 Alön nɨmmɨdɨm nɨmmɨdɨm wöta bɨrmɨn rɨba röböxmä. Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yadöŋa, “Nöbö mö ap nɨmön röböxöi bla, pɨmag pikwo pik rɨmɨjeñɨŋö,” röŋa. \v 13 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ piaku bred rɨb rɨb piaku hölu yogw piöxmɨn piöxmɨn, yogw akuyöbö möl sö bla aja wölöŋa. \p \v 14 Nöbö mö akuyöbö Jisas ap rölɨbä akuyöbö röŋ aku nugwön yadmä, “An weik nugwöla, nöbö kɨ mɨ, God Mönö Yadɨb Nöbö mögörɨb il kɨ hönɨŋö rön öim yadmɨdöl nöbö aku mɨk pal,” rɨmä. \v 15 \x - \xo 6:15 \xt Jon 18:36\x*Nöbö mö bla, Jisas kiŋ ana mɨjönɨŋö, rön, nugwo usus rɨ pön dinɨŋö, rön, rɨbyöx nugwim aku, Jisas nuŋ keir nugwön, höuöil du pɨd piaku nuŋwör mɨdöŋa. \s1 Jisas röbö panö rola röbɨp duöŋa \r (Mat 14:22-23; Mak 6:45-52) \p \v 16 Makwam pɨgöŋ mag aku, Jisas nöbö nuŋ akuyöbö Ban Yuö Galili duön nugumɨn, \v 17 Jisas hölöŋa nugwön, pɨxmag gurɨm, ñɨŋör röbö alebö pön höuöil taun ulmɨdö Kapaneam duba dumä. \v 18 Dumɨdmɨn nugugɨrön, hödal diba höm, röbö wödöŋa. \v 19 Makwam ñɨŋ uplöb röbö alebö röbö panö yaxɨp mibɨl kwo kilomita akuyöbö mömɨd aku mönö iŋösu sö duön nugumɨn, Jisas röbö rola röbɨp hömɨdöŋa. Ñɨŋ nugumɨn madmaga duöŋa nugwön ipöxmä. \v 20 Jɨ Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ ipöxmɨjeñ. Nör hömɨdlö,” röŋa. \v 21 Jisas aliö rɨmɨn, ñɨŋ ipöxölim; nugwo pɨ röbö alebö möl aku nɨgɨm nugugɨrön, röbö alebö aku wop akwör rɨmgör mögörɨb duba rim möl aku uröpɨnön duöŋa. \s1 Jisas nugwo hölu nugumä \p \v 22 Löum yöbö nöbö mö Ban Yuö Galili pö kwo hölɨmɨmä akuyöbö rɨbyöx nugwön nugumä, idöm pɨgöbiö röbö alebö paŋyöbö iör mɨdöŋa nugwön Jisas nöbö nuŋ piakwör röbö alebö aku dumä; Jisas nuŋ keir röbö alebö aku duölöŋ. \v 23 Mɨdmɨn nugugɨrön, röbö alebö bli nöbö mö bli taun dib Taibirias yöbö hön, Nöbö Diba nuŋ God nugwo ri ablaŋe rön ap nölmɨn nɨmim kau aku röbö pö yöra gö nɨgmä. \v 24 Makwam nöbö mö mɨdim akuyöbö nugumɨn, Jisas aipam nöbö nuŋ bla aipam mɨdölim; aku Jisas nugwo hölu nuguŋö, rön, ñɨŋ röbö alebö piaku duön Kapaneam dumä. \s1 Nɨ bred röxg pön, kömö mɨjöñɨŋö, röŋa \p \v 25 Ban Yuö Galili dumɨd dumɨd pö kwo uröpɨnön, Jisas nugwo nugwön yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nagö mag kai kɨ hölö?” rɨmä. \v 26 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨgö mönö mi yadmɨdla, bred nölmön nɨmɨm wöt bɨröŋ makwam, nɨ hölup yönmɨdöia; makwam ap rölɨbä akuyöbö rɨl piaku mönö il aku nugwön nɨ hölup yönmɨdölöi. \v 27 \x - \xo 6:27 \xt Jon 6:48-58\x*Ap maga lɨduba rɨmɨd aku pɨnɨŋö, rön, mabö ususör rɨmɨjeñ; God nuŋ Nöbö Ha nuŋwa nugwogwo yadmɨn ha aku, ap mag öim mɨdɨb nuŋ nöiön aku pɨnɨŋö, rön, mabö ususör cɨne,” röŋa. \p \v 28 Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “An mabö kai rɨŋ, God nugwo wä cön?” rɨmä. \p \v 29 \x - \xo 6:29 \xt 1Jon 3:23\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “God nuŋ Nöbö abmɨn höŋ aku, Nöbö aku nugwo nugw pöñ aku, God nugwo wä cönɨŋö,” röŋa. \p \v 30 \x - \xo 6:30 \xt Mat 16:1; Jon 2:18\x*Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “An ap rölɨbä akuyöbö i nugunɨŋ aku, yajnɨŋa, ‘God ör nagö yad abö,’ rön, nagö nugw pɨnɨŋa. Makwam, anɨŋ ap rölɨbä kaiyöbö cɨnö? \v 31 \x - \xo 6:31 \xt Eks 16:14-15; Naba 11:7-9; Sam 78:24\x*Maduar ör nöso auso nöbö mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku mɨdön, ap mana aku nɨmmɨdöia. God Mönö kai kɨtön yadmä, ‘Nuŋ bred adöx yöd röul adö kau sebö bli ñɨgö nölmɨn nɨmmɨdöiŋö,’ röiŋö,” rɨmä. \p \v 32 Aliö yadim aku, jɨ Jisas ñɨgö paiŋö yadöŋa, “Ñɨgö mönö mɨ ödöriö yadmɨdla, Mosɨs maduar ör bred ñɨgö nölmɨn nɨmim bred aku, bred adöx yöd röul adö kau sebö yöi. Bred adöx yöd röul adö kau sebö bred ödöriö aku, Acö na ñɨgö nölmɨda. \v 33 God bred nuŋ aku, God yad abmɨn, adöx yöd röul adö kau sebö mögörɨb il kɨ hön, nöbö mö bla ñɨgö kömö mɨdɨb maga nölmɨdö,” röŋa. \p \v 34 Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “Nöbö Dib. Wopik bred aku anɨŋ öim öim nöl gör mɨdane,” rɨmä. \p \v 35 \x - \xo 6:35 \xt Jon 4:14\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nör bred kömö mɨdɨb aku. Nöbö mö nɨ höñ akuyöbö, ñɨgö iswob kiö pɨlen. Nöbö mö nɨ nugw pɨmɨjöñ akuyöbö, ñɨgö iswob röbö sɨpösɨpö ren. \v 36 Makwam ñɨgö maduö yad nöil aku, nɨ mämäga nugwöi aku, jɨ nɨ nugw pölöi. \v 37 Acö na yad nöbö mö akuyöbö ñɨŋ magalɨg nɨ höña. Nöbö mö nɨ höñ akuyöbö, nɨ ñɨŋ yad aböin, mɨ wöhö. \v 38 Aku agapɨm: nɨ adöx yöd röul adö kau sebö höl aku, rɨb nɨ yöx nugul adakwör cɨnö, rön, höi; Acö nɨ agal aböŋ aku, nɨ rɨb nuŋwa rɨg yöx nugw akwör nugwön, rɨg yad mag akwör cɨnö, rön, höla. \v 39 \x - \xo 6:39 \xt Jon 10:28‑29; 17:12\x*Acö nöbö mö nɨ yad akuyöbö ñɨgö nugugu mɨdmön, i yöm renɨm; mönö diba yadɨb wop aku, nɨ rɨmön, ñɨŋ magalɨg öbiöña. Aiön aku, Acö nɨ yad aböŋ Nöbö aku, nugwo wä cöna. \v 40 Acö na nugwo wä cön aku, nöbö mö kai kai nɨ nugwön nugw pöñ akuyöbö, ñɨŋ magalɨg öim öim kömö mɨjöña. Makwam mönö diba yadɨb wop aku, nɨ keir rɨmön ñɨŋ magalɨg öbiöñɨŋö,” röŋa. \p \v 41 Makwam Jisas, “Nɨ keir, bred adöx yöd röul adö kau sebö höl aku,” me röŋ aku mɨ, Juda nöbö mö akuyöbö hamal pɨxön mönö nɨgmä. \v 42 \x - \xo 6:42 \xt Mat 13:55\x*Juda nöbö mö akuyöbö hamal pɨxön yadmä, “Nöbö kɨ, nuö nuöm nuŋwa an keir nugwöla. Nuŋ Josep ha nuŋwa Jisas ör. Makwam, nuŋ pödpöd rɨmɨn yad, ‘Nɨ adöx yöd röul adö kau sebö hölö,’ rö?” rɨmä. \p \v 43 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Hamal pɨxmɨjeñ. \v 44 \x - \xo 6:44 \xt Jon 6:65\x*Nöbö mö i nuŋ keir nɨ nugw pen. God nugwo rɨb wä nölaŋ mönö, nɨ haŋ, mönö diba yadɨb wop maiyöbö aku nɨ rɨmön nuŋ höbkal öbiöna. \v 45 \x - \xo 6:45 \xt Ais 54:13\x*Nöbö God mönö yadɨb nöbö bla ñɨŋ God Mönö kai kɨtön yadmä, ‘God nuŋ nöbö mö piaku magalɨg ñɨgö yad nöiönɨŋö,’ rɨmä. Nöbö mö Acö ñɨgö mönö yad nölaŋ aku nugw pöñ piaku, ñɨŋ magalɨg nɨ höña. \v 46 \x - \xo 6:46 \xt Jon 1:18\x*Nöbö mö bli ñɨŋ God nugwo mämäga nugwölöi; nɨ Nöbö nuŋ abmɨn höm akwör mämäga na Acö nugula. \p \v 47 \x - \xo 6:47 \xt Jon 3:15-16\x*“Makwam nɨ ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö nɨ nugw pöñ piaku, öim mɨdɨb mag aku mödö pön, öim öim mɨjöña. \v 48 \x - \xo 6:48 \xt Jon 6:32,58\x*Bred nɨmön kömö mɨjöñ aku, nɨ keir bred aku. \v 49 Nöhönɨŋ maduebö nöbö maduar ör mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku mɨdön, ap mana nɨmim aku, jɨ mɨdɨp duön wöröxmä. \v 50 Makwam bred Acö yad abmɨn adöx yöd röul adö kau sebö hö bred aku, nöbö mö nɨmön, kömö öim öim mɨdön wöröxeñ. \p \v 51 “Nɨ keir bred kömö adöx yöd röul adö kau sebö höl aku. Nöbö mö kai kai bred kɨ nɨm yuö bö nɨgöñ aku, öim öim kömö mɨjöña. Bred yadmɨdɨl kɨ mɨxɨñ nɨ aku pal. Nöbö mö mögörɨb il kɨ öim öim kömö mɨdɨŋ, me rön, mɨxɨñ nɨ aku nöinö,” röŋa. \p \v 52 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Juda nöbö mö adaku ñɨŋ keir mönö nuö nuö yadön, bli yadmä, “Nöbö kɨ agö magɨm raŋ, anɨŋ mɨxɨñ nuŋ aku nölaŋ nɨmɨnɨŋ?” rɨmä. \p \v 53 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, ñɨŋ Nöbö Ha nuŋwa mɨxɨñ nuŋwa, haña nuŋwa nɨmeñ aku, kömö mɨdɨb mag aku yuö ñɨŋ kwo mɨden. \v 54 Nöbö mö kai mɨxɨñ na, hañ na nɨmön aku, nuŋ kömö öim mɨdɨb mag aku mödö pa nugwön mönö diba yadɨb wop aku nɨ rɨmön nuŋ höbkal öbiöna. \p \v 55 “Aku agapɨm: mɨxɨñ na aku ap nɨmɨb yöbö; hañ na aku röbö nɨmɨb yöbö. \v 56 Nöbö mö bɨl kai mɨxɨñ na hañ na nɨmöñ bla, yuö nɨ kwo mɨdɨŋ, nɨ yuö ñɨŋ kwo mɨjɨna. \v 57 \x - \xo 6:57 \xt 1Jon 3:24\x*Acö öim öim kömö mɨd Nöbö aku, nuŋ nɨ agal aböŋ aku, nɨ rɨmɨn kömö mɨdɨl makwam, nöbö mö nɨ pɨ yuö ñɨŋ kwo nɨgöñ akuyöbö, ñɨgö algör ör raŋ, kömö mɨjöña. \v 58 Mönö adaku maku, bred adöx yöd röul adö kau sebö hö, rɨla. Bred aku, nöso auso nöbö ap mana aku nɨmön mɨdɨp duön wöröxim akuyöbö yöi; nöbö mö bred nɨ yadɨl aku nɨm yuö bö nɨgöñ aku, kömö öim öim mɨjöñɨŋö,” röŋa. \s1 Nöbö mö mɨg mɨŋa Jisas nugwo röböxmä \p \v 59 Jisas Juda mögum rɨb ram Kapaneam yöraku mɨdön, mönö aku yadɨm, \v 60 nöbö mö nuŋ bla mɨg mɨŋa nugwön yadmä, “Jisas mönö yadmɨd aku mönö ölɨsö ödöriö. Mönö nuŋwa nugw pön rɨbä nɨgölö,” rɨmä. \p \v 61 Ñɨŋ hamal gigu rön yadmɨdmä, Jisas nuŋ keir nugwön yadöŋa, “Mönö yadɨl aku nugwön rɨb mɨga yöxön röböxnɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwöi ä? \v 62 Aku Nöbö Ha nuŋwa adöx yöd röul adö kau sö mɨdön höŋ aku, nuŋ kau aku höuöil dumɨjön aku, ñɨŋ rɨb pödiöm yöx nugwöñ? \v 63 God Inöma kömö mɨdɨb mag aku nölaŋ, nöbö mö kömö nɨgöña; nöbö mö ölɨsö ñɨŋa keir kömö nɨgeñɨm, mɨ wöhö. Nɨ mönö ñɨgö yadɨl aku, mönö aku raŋ, God Inöma ñɨgö hön, kömö mɨdɨb mag aku ñɨgö nölaŋ nugwön ñɨŋ kömö nɨgöñɨŋö,” röŋa. \v 64 \x - \xo 6:64 \xt Jon 13:11\x*Makwam Jisas nuŋ höd nöbö mö bɨl kai nugwo nugw pöñ, nöbö mö bɨl kai nugwo höuöu cöñ aku nugwöŋ makwam, nuŋ yadöŋa, “Ñɨŋ bli nɨ nugw pölöiŋö,” röŋa. \v 65 \x - \xo 6:65 \xt Jon 6:44\x*Makwam mönö bli kwo yadön yadöŋa, “Paŋ adakwör ñɨgö yadla, nöbö mö i rɨb nuŋwa keir yöx nugwön nɨ nugw pen; Acö nagö rɨmɨdaŋ aku mɨ, nöbö mö i nɨ hön nɨ nugw pönɨŋö,” röŋa. \p \v 66 Jisas mönö aku yad pörmɨn nugugɨrön, nöbö mö hön mönö nugwo nugumɨdöi akuyöbö, nöbö mö mɨga nugwo röböxön yau dumä. \v 67 Alön dum nugugɨrön, Jisas nöbö nuŋ möl sö piaku ñɨgö yad nugwön yadöŋa, “Ñɨŋ algör nɨ röböx diöñɨŋönö ä?” röŋa. \p \v 68 \x - \xo 6:68-69 \xt Mat 16:16\x*Jisas aliö rɨmɨn, Saimon Pita yadöŋa, “Nöbö Dib. Yönɨm nugwo duŋ? Mönö nagö yadmɨdlö aku nugwön aku, öim öim kömö mɨjnɨŋ. \v 69 Anör nugw pöl aku, an nugwöla, God nuŋ Nöbö Leia anɨŋ ab aku, nagö Nöbö aku maku, me rön nugwölɨŋö,” röŋa. \p \v 70-71 Saimon Pita aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö Saimon Iskariot ha nuŋwa Judas aku, mai nugwo mönömɨm cön aku nugwön, ñɨgö yadöŋa, “Nɨ ñɨgö nöbö akuyöbö möl sö pɨl aku, jɨ nöbö ñɨŋ paŋyöbö i kɨjaki nöbö nuŋ,” me röŋa. \c 7 \s1 Jisas pɨgnɨŋ nöbö nugwo mönö yadmä \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt Jon 5:18\x*Mai piöŋö Juda nöbö dib bla Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdim aku nugwön Jisas mögörɨb Judia piaku yönmɨdöl; mögörɨb Galili piakwör yönmɨda. \v 2 \x - \xo 7:2 \xt Lep 23:34\x*Makwam Juda wop dib ñɨŋa, ram bötö ulmɨdö urön wop bli hölɨmmɨdöi wop aku igöp igöp höŋa nugwön, \v 3 Jisas pɨgnɨŋ nöbö piaku Jisas mɨdöŋ yöra hön nugwo yadmä, “Nagö möl kɨ röböxön mögörɨb Judia duön, nöbö mö mönö nagö nugw pöi piaku ñɨgö ap rölɨbä rɨlö akuyöbö raŋ nugwöña. \v 4 Nöbö ñɨŋ nöbö diba mɨdɨba rɨmɨjöñ akuyöbö, ap ñɨŋ bla umadeñɨm; wöxnö cöña. Makwam, nagö ap keiryöbö ödöriö rɨlö aku, nöbö mö mɨga mɨdöi mibɨl yöraku ap rölɨbä bli raŋ, nöbö mö magalɨg nugwöñɨŋö,” rɨmä. \v 5 \x - \xo 7:5 \xt Apos 1:14\x*Makwam Jisas pɨgnɨŋ nöbö nuŋ bla keir nugwo nugw pölim. \p \v 6 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas paiŋö ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ wop kai dinöb cöñ aku diöña; jɨ nɨ dub wop aku höl makwam nɨ wopik duöin. \v 7 Nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö, ñɨgö nöbö rɨb gwogwo yöx nugub il i mɨdöl. Makwam nɨ nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö ap kib mag gwogwo röi aku yad wöxnö nɨgmön, nɨ rɨb gwogwo yöx nugwöia. \v 8 Makwam, Ram Bötö wop diba womiöx hömɨd aku, ñɨŋ Jerusalem di; jɨ nɨ dub wop aku höl makwam nɨ pɨsaŋ duöinö,” röŋa. \v 9 Jisas aliö rön, nuŋ mögörɨb Galili mɨdöŋa. \s1 Ram Bötö wop diba wöxnö nɨgɨm nugwön Jisas Jerusalem duöŋa \p \v 10 Makwam Jisas pɨgnɨŋ nöbö bla Jerusalem dumä nugwön Jisas nuŋ tar mai duöŋa. \fig Jerusalem taun dib ödöi i|alt="Jerusalem street" src="HK00195B.TIF" size="col" ref="7:10" \fig* \v 11 Juda nöbö dib bla, “Jisas mɨkai owa?” rön, nöbö mö mɨg mɨŋa hö mɨdim akuyöbö ñɨgö yad nugumä. \v 12 Makwam nöbö mö hör akuyöbö, Jisas mönö aku ñɨŋ keir yad nugwob nugwob rön, bli yadmä, “Nuŋ nöbö wä mɨdö,” me rɨmä; bli piöŋö yadmä, “Ehöu, nuŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö inakmönö hör yad nöl yönmɨd nöbö,” me rɨmä. \v 13 Makwam nöbö mö hör bla, Juda nöbö dib piaku ipöxmä aku, ñɨŋ mönö bli wöxnö yadölim. \p \v 14 Ram Bötö wop dib ñɨŋ aku wop bli padɨxöŋa. Hör wop mɨdö iör mɨdmɨn, Jisas höröpɨnön, God höjöpalɨb rama duön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö yad nölöŋa. \v 15 \x - \xo 7:15 \xt Mat 13:54; Luk 2:47\x*Jisas mönö yad nöl mɨdmɨn nugugɨrön, Juda nöbö dib bla aiö rön yadmä, “Nöbö kɨ skul pölöŋ makwam, pödpödiö mönö piaku magalɨg nugwö?” rɨmä. \p \v 16 \x - \xo 7:16 \xt Jon 12:49; 14:10\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Mönö nɨ yad nölmɨdɨl aku, rɨb na keir yöx nugwön yad nölmɨdöi; Nöbö nɨ yad abmɨn höm akwör nɨ rɨba nölmɨn yad nölmɨdla. \v 17 Nöbö mö yön, God rɨg yad mag akwör cɨnö, rön, rɨp diön aku, God nuŋ mönö nɨ nölmɨd aku yadmɨdɨl aimönö mönö nɨ keir yadmɨdɨl aku, nugwöna. \v 18 \x - \xo 7:18 \xt Jon 8:50\x*Ñɨŋ nugwöia, nöbö mö yön mönö nuŋwa keir yajön aku, ib na wöluaŋ, me rön, hör mönö piaku piaku pön yajöna. Makwam nöbö mö yön nuŋ Nöbö nuŋwa yad aböŋ ib nuŋwa akwör wöluaŋ, me rön rɨbyöx nugwön aku, nöbö aku nöbö ödöriö mönö mɨ akwör yadmɨda; nuŋ mönö inakmönö bli hörmɨdöl. \v 19 \x - \xo 7:19 \xt Apos 7:53; Rom 2:21-24\x*Mosɨs, God rɨg yadöŋ yadöŋ akwör ñɨgö lo mönö yad nölöŋ aku, jɨ lo ada piaku ñɨŋ magalɨg mai duölöi. Jɨ nɨ mönö i mɨdöl wöhö, nɨ hör pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdöiŋö,” röŋa. \p \v 20 \x - \xo 7:20 \xt Jon 8:48; 10:20\x*Jisas aliö rɨmɨn, nöbö mö hö mɨdim akuyöbö yadmä, “Nagö yön pɨl pal nɨgɨba rɨmɨd? Nagö ragwo asa yuö wölmɨn yadmɨdlanö,” rɨmä. \p \v 21 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ ap rölɨbä paŋyöbö i rɨmön, ñɨŋ magalɨg aiö waiö rɨmä.\f + \fr 7:21 \ft God höjöpalɨb wop aku ap rölɨbä ban yuö Betesda röŋ aku nugwön pɨlɨx rɨmä.\f* \v 22-23 \x - \xo 7:22-23 \xt Jen 17:9-13; Lep 12:3\x* \x - \xo 7:23 \xt Jon 5:8-10,16\x*Ñɨŋ Mosɨs God lo mönö rɨg yadöŋ mag akuyöbö, ha ñɨŋ bla yöx pön hön, wop akuyöbö mɨj sö mɨdön, löuaŋ amñaxɨb wop aku rɨl uñ ödöröia. Alöi mag aku, Mosɨs nuŋ wöhö, nöhönɨŋ maduebö nöbö höd ila nɨgön rɨg rɨmɨdöi mag akuyöbö mai duön alöia. Makwam uñ ödörɨb wop amñaxɨb aku, wop bli God höjöpalɨb wop akwör nɨgöna, makwam weik God höjöpalɨb wop aku, me rön, röböxölöi; amɨn uñ ödöröia. Alöi mag akuyöbö, nɨ God höjöpalɨb wop aku nöbö i nugwo rɨmön, mɨxɨñ magalɨg kömö nɨgöŋ aku, ñɨŋ pöd rɨmɨn nɨ nugumɨn ölɨsö wöl? \v 24 Makwam, mai mönö rolrol sö nugwön yadmɨjeñ; ödöriar mɨjön mag akwör nugw ri abön yajne,” röŋa. \s1 “Jisas mɨ Krais mönö?” rön nugumä \p \v 25 Jerusalem nöbö mö bli yadmä, “Juda nöbö dib bla nöbö pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdöi nöbö aku mɨk mönö ä? \v 26 Makwam nugwi! Nuŋ nöbö mö mibɨl dib kɨ mönö yadmɨn nugugɨrön ñɨŋ nugwo mönö i yadmɨdölöi. Makwam, ñɨŋör keir nugwöia nuŋ Krais ödöriö mɨdɨb maga ra! \v 27 \x - \xo 7:27 \xt Jon 7:41; 9:29\x*Jɨ Krais nuŋ höx aku, an nuŋ mögörɨb pikai yöbö hö aku nugwölölɨx; jɨ nöbö kɨ nuŋ mögörɨb pikai yöbö hö aku an magalɨg nugwöla. Makwam nuŋ Krais yöi,” rɨmä. \p \v 28-29 \x - \xo 7:28-29 \xt Mat 11:27; Jon 8:55\x*Makwam Jisas nuŋ God höjöpalɨb rama ram möl yuadö mönö yad nöl gör mɨdön, ajmöl aj halön yadöŋa, “Ñɨŋ rɨbyöx nugwöia, ñɨŋ nɨ nugw ri abön, pikai yöbö höm aku nugwöia. Aku yöi wöhö. Rɨb na keir yöx nugwön hölɨm. Nöbö nɨ yad abmɨn höm Nöbö aku nuŋ Nöbö ödöriö, Nöbö mönö mɨ akwör yadmɨd Nöbö. Nɨ nuŋ pɨsaŋ mɨdön, nɨ yad abmɨn höm aku, nugwo nugula; jɨ ñɨŋ nugwo nugwölöiŋö,” röŋa. \p \v 30 \x - \xo 7:30 \xt Jon 7:44\x*Jisas aliö rɨmɨn, nugwo pɨ cɨcɨ nɨgnɨŋö, rön, nugwim aku, jɨ wop nuŋwa hölöŋ, nöbö i nugwo pɨ cɨcɨ nɨgölöŋ. \v 31 Makwam nöbö mö piaku, nöbö mö mɨg mɨŋa Jisas ap rölɨbä akuyöbö röŋa nugwön yadmä, “Krais mai hönɨŋö röi aku, jɨ ap rölɨbä mɨga akwör rön, nöbö kɨ rɨg rɨmɨd mag akuyöbö rɨb maga nɨgenɨŋö,” rɨmä. Rɨb aku yöx nugwön ñɨŋ yadmä, “Jisas nuŋ Krais akwör,” me rön, nugwo nugw pɨmä. \s1 Juda nöbö dib bla, ñɨŋ du Jisas pön höne, rön, nöbö bli yad abmä \p \v 32 Makwam nöbö mö akuyöbö ñɨŋ mönö aku algön nör yadmɨdmä nugwön, Perisi nöbö dib bla aipam, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Jisas nugwo du pɨ cɨcɨ nɨgön pön höŋ, me rön, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdmɨdöi ömdö nöbö bli yad abmä. \p \v 33 Jisas nuŋ yadöŋa, “Nɨ mag ul mɨŋi ñɨgö pɨsaŋ mɨdön, Nöbö nɨ agal abmɨn höm aku mɨdɨba höbkal dina. \v 34 \x - \xo 7:34 \xt Jon 8:21; 13:36\x*Nɨ pikai duö, rön, hölumɨjöñ aku, jɨ nɨ nugweñ. Nɨ dina adaku, ñɨŋ mai ub maga nɨgenɨŋö,” röŋa. \p \v 35 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Juda nöbö dib bla ñɨŋ keir yadmä, “Nuŋ pikai duaŋ an nugwo nugwöinɨŋ? Nuŋ du Juda nöbö mö röd du Grik nöbö mö pɨsaŋ mɨdöi akuyöbö duön, nöbö mö piaku ñɨgö mönö yad nöl gɨr mɨjönɨŋönö pödpöd cön? \v 36 Makwam nuŋ pöd rɨmɨn yad, ‘Nɨ pikai duö, rön, hölumɨjöñ aku, jɨ nɨ nugweñ. Nɨ dina adaku, ñɨŋ mai ub maga nɨgenɨŋö,’ rö?” rɨmä. \s1 Röbö ilam möl rödön umɨd mag akuyöbö God Inöma umɨjöna \p \v 37 \x - \xo 7:37 \xt Lep 23:36; Ais 55:1; Jon 4:14\x*Juda Ram Bötö wop dib ñɨŋ aku wop bli padɨxmɨn nugwön laŋ dub wop, me rön, mɨ wop dib aku Jisas öbɨlön, ajmöla aj halön yadöŋa, “Nöbö mö yönɨm iröpa wödö wöiön aku, nɨ hön röbö nɨmaŋ. \v 38 \x - \xo 7:38 \xt Ais 58:11\x*Nöbö mö kai nɨ nugw pön aku, God Mönö rɨg yad akuyöbö, röbö kömö mɨdɨb aku yuö nugwebö ilam möla rödön umɨjönɨŋö,” röŋa. \v 39 \x - \xo 7:39 \xt Jon 16:7; 20:22; Apos 2:4\x*Wop aku Jisas wöröxön öbɨlön Nuö mɨdɨba duölöŋ mag aku, Jisas nuŋ Inöma nöbö mö bla ñɨgö nölölöŋ. Makwam röbö ilam möla rödön hönɨŋö, rön, yadöŋ mönö aku ila alɨg mɨda: nöbö mö Jisas nugw pöñ akuyöbö, Jisas nuŋ ñɨgö Inöma nöiönɨŋö, rön, yadöŋa. \s1 Ñɨŋ keir pɨ asɨx hörɨrör nɨgmä \p \v 40 \x - \xo 7:40 \xt Jon 6:14\x*Jisas aliö rɨmɨn, nöbö mö mɨga akwör mɨdmä akuyöbö, bli mönö yadöŋ aku nugwön yadmä, “Nöbö kɨ, nuŋ God Mönö yadɨb nöbö hönɨŋö, rön, pöx mɨdmɨdöl nöbö akwör,” me rɨmä. \p \v 41 \x - \xo 7:41 \xt Jon 1:46\x*Bli yadmä, “Ehöu, nuŋ Krais aku!” me rɨmä. \p Aliö rɨmɨdmɨn, bli piöŋö yadmä, “Ehöu, Jisas nuŋ nöbö Galili yöbö; nöbö Krais aku nuŋ Galili yöbö hen! \v 42 \x - \xo 7:42 \xt Sam 89:3-4; Maik 5:2\x*God Mönö aku rɨg yad akuyöbö, Krais aku, Depid yöxɨm yöxɨŋ yöxɨp höuöilmel rön, Krais aku Depid taun nuŋwa Betlehem yöraku yöx pön höñɨŋö,” rɨmä. \v 43 Jisas mönö aku yadmɨdmɨn nugwön, nöbö mö mɨga mɨdim piaku lɨbak hörɨrör nɨgmä. \v 44 Bli nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön pön du mönö diba yadɨba pön duŋö, rɨmä aku, jɨ nöbö paŋyöbö i nugwo pölöŋ. \s1 Juda nöbö dib bla Jisas mönö yadöŋ aku nugw pölim \p \v 45 Makwam God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdmɨdöi ömdö nöbö bla höuöil dumɨn nugugɨrön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Perisi nöbö bla aipam ñɨgö yadyöxön yadmä, “Nöbö aku nugwo pödpöd rɨmɨn pön hölöiŋö?” rɨmä. \p \v 46 \x - \xo 7:46 \xt Mak 1:22\x*Aliö rɨmɨn, God höjöpalɨb rama ömdö nöbö piaku yadmä, “Nöbö mö piaku bli, nöbö aku mönö wä mɨda rɨg yadmɨd mag akuyöbö yadölöiŋö,” rɨmä. \p \v 47 Aliö rɨmɨdmɨn, Perisi nöbö bla paiŋö yadmä, “Inakmönö hör nöbö aku, nöbö mö bli ñɨŋ nuŋ mi yadö, rön nugwöi aku, ñɨgö kwo algör ör nugwöiŋönö ä? \v 48 \x - \xo 7:48 \xt Jon 12:42\x*An nöbö dib ada nöbö i mönö Perisi nöbö i Jisas nugw pölöl. \v 49 Nöbö mö kɨyöbö ñɨŋ lo mönö aku nugwölöi makwam, God ñɨgö rɨb gwogwo yöxön mɨ rɨ gwogwam cönɨŋö,” rɨmä. \p \v 50 \x - \xo 7:50 \xt Jon 3:1-2\x*Makwam nöbö ñɨŋ Nikodimas, nöbö aku nuŋ höd pɨxmag yuö bö duön, Jisas nugwo mönö bli yad nugwöŋ nöbö aku nuŋ ñɨgö yadöŋa, \v 51 “An Juda lo rol aku, nöbö i nugwo hör ölɨŋ höb pɨ nölön rɨ gwogwam röinɨŋö; mönö diba yadön mönö ila hölu nugwön döŋö, mai mag aliö akuyöbö cɨnɨŋö,” röŋa. \p \v 52 \x - \xo 7:52 \xt Jon 7:41-42\x*Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nagö kwo algör Galili yöbö ä? God Mönö aku mämäga nɨg nugup duön nugunö, God mönö yadɨb nöbö i Galili yöbö henɨŋö,” rɨmä. \v 53 Aliö rön, ñɨŋ röböxön yau ram ñɨŋ bla hörɨrör dumä. \c 8 \s1 Mö i duön nöbö i pɨsaŋ yönöŋa \p \v 1 Jisas nuŋ Olip Pɨda duöŋa. \v 2 Löum yöbö ruö löu mil pörɨm hö nɨgöŋa nugwön, Jisas nuŋ iswob God höjöpalɨb rama höm, nöbö mö magöri maga rɨp hö nugwo wob yuö nɨgmɨdɨm nugwön nuŋ römɨd gɨ mɨdön, ñɨgö mönö maga yad nölmɨdöŋa. \v 3 Jisas aliö mönö yad nölmɨdmɨn nugugɨrön, lo mönö yad nölɨb nöbö bla bli nɨgön, Perisi nöbö bli nɨgön, ñɨŋ mö i du nöbö i pɨsaŋ yönmɨdöŋ, mö aku nugwo pön hö nöbö mö mɨdim mämäg il rola öbɨl nölön, \v 4 Jisas nugwo yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. Mö kɨ nöbö kap mö jɨ nöbö hör i pɨsaŋ yönmɨdɨm nugwön pön höl mɨk. \v 5 \x - \xo 8:5 \xt Lep 20:10; Diut 22:22-24\x*Mosɨs lo anɨŋ nölöŋ aku yadöŋa, ‘Aiöñ mö piakuyöbö, rɨg röd pal nɨgɨŋ wöröxɨŋ,’ me röŋa. Makwam nagö pödi yajnaŋö?” rɨmä. \v 6 Ñɨŋ inakmönö hörön yadim aku, an inag inag aliö yadɨŋ Jisas pödi yadaŋ, nugwo mönö diba yadɨŋö, rön, yadmä. \p Makwam Jisas nuŋ iröpa ubɨlön, haui rol bö imaga mönö mag bli kɨt gɨr mɨdöŋa. \v 7 \x - \xo 8:7 \xt Diut 17:7\x*Makwam ñɨŋ Jisas nugwo mönö akuyöbö yad nugumɨdɨm, nuŋ höglöma mɨrɨxön ñɨgö yadöŋa, “Nöbö ap kib mag gwogwo röl i mɨjön aku, rɨg röd mö kɨ höd palaŋ,” me röŋa. \v 8 Aliö rön iswob ubɨlön, mɨgrö bö mönö mag bli kɨt mɨdɨm nugugɨrön, \v 9 nöbö Jisas nugwo mönö diba yajnɨŋö, rim piaku, Jisas mönö yadöŋ aku nugwön, nöbö dib dib röböx dumɨn nugwön nöbö piaku magalɨg paŋ paŋ röböxön hörɨrör du pörmä; Jisas nuŋwör mö aku pɨsaŋ mɨdmä. \v 10 Jisas nuŋ höglöma mɨrɨxön mö aku nugwo yadöŋa, “Nöbö pia mɨkai? Nöbö nagö mönö diba yadɨbä i mɨdöl ä?” röŋa. \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Jon 5:14\x*Jisas aliö rɨmɨn, mö aku yadöŋa, “Nöbö Dib. Nöbö nɨ mönö diba yadɨbä i mɨdölö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ algör ör nagö mönö diba yadöin. Makwam ap kib mag gwogwo rɨmɨdlö aku mai rɨmɨjɨnö; wopik naŋ duö,” röŋa. \s1 Nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö mil ñɨŋ aku Jisas \p \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Ais 49:6; Jon 1:4-9; 9:5; 12:46\x*Jisas mönö i nöbö mö akuyöbö ñɨgö iswob yadön yadöŋa, “Nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö, nɨ mil ñɨŋa mɨdla. Nöbö mö bɨl kai nɨ mai yönmɨjön aku, pɨxmag yuö yönmɨden; kömö öim mɨdɨb mil mag wä aku pön yönmɨjönɨŋö,” röŋa. \p \v 13 Jisas aliö rɨmɨn, Perisi nöbö bla nugwo yadmä, “Mönö naŋ keir yad nöilö aku, an nugumɨn mönö aku pɨba nɨgölö,” rɨmä. \p \v 14 \x - \xo 8:14 \xt Jon 5:31-32; 7:28\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mönö aku nɨ keir yadmɨdɨl aku, jɨ mönö mi yadmɨdla. Aku agapɨm: nɨ höl piaku nugwön, din piaku aipam nugula. Makwam ñɨŋ, nɨ höl piaku nugwölöi; din piaku aipam nugwölöi. \v 15 \x - \xo 8:15 \xt Jon 12:47\x*Ñɨŋ mönö pɨ lɨbak gɨrön, ‘Adaku mag wä röia; adaku mag gwogwo röiŋö,’ rɨmɨdöi aku, nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨbyöx nugwön rɨg yadöi akwör rɨbyöx nugwön yadmɨdöia. Makwam nɨ nöbö i nugwo mönö diba yadmɨdöi. \v 16 \x - \xo 8:16 \xt Jon 5:30; 8:29\x*Acö nɨ agal abmɨn höm aku, nuŋ nɨ pɨsaŋ mɨdöl aku, nɨ mönö pɨ nuöm nɨgnöb, mɨ ödöriö pɨ nuöm nɨgna. \v 17 \x - \xo 8:17 \xt Diut 19:15\x*Lo mönö ñɨŋ adaku yadöia, ‘Nöbö mö mös mönö höjɨl paŋyöbö akwör yajöñ aku mɨ, nöbö mö nugwön yajöña, aku mi yadöiŋö, cöñɨŋö,’ röia. \v 18 \x - \xo 8:18 \xt 1Jon 5:9\x*Lo ñɨŋa yad akuyöbö, nɨ nöbö pödiöm aliö mɨdɨl aku, nɨ keir mönö mödö yadmɨdla; jɨ Acö nɨ agal ab aku aipam, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl mönö aku mödö yada. Mönö an nuarö mönö paŋyöbö iör yadöl makwam, mi yadöiŋö, röyɨx,” me röŋa. \p \v 19 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, nugwo yadmä, “Nauö nagö mɨkai?” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Ñɨŋ nɨ nugwölöi aku, Acö na nugwo aipam nugwölöi. Nɨ nugwöyɨx aku, Acö na aipam nugwöyɨx,” me röŋa. \p \v 20 \x - \xo 8:20 \xt Jon 7:30\x*Jisas God höjöpalɨb rama yuadö, rɨg ñɨŋ bla God nölɨba rag hö aböi möl aku, mönö aku yad nöl mɨdöŋa, jɨ wop nuŋwa hölöŋ aku, nöbö i nugwo pɨ cɨcɨ nɨgölöŋ. \s1 Nɨ din piaku ñɨŋ dueñ \p \v 21 \x - \xo 8:21 \xt Jon 7:34; 13:33\x*Jisas ñɨgö iswob yadöŋa, “Nɨ röböx dina. Nɨ hölu nugwöñ aku, jɨ ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨ rɨ gör mɨdön wöröxöñ aku mɨ, nɨ din piaku dueñɨŋö,” röŋa. \p \v 22 Jisas aliö rɨmɨn, Juda nöbö dib bla yadmä, “Nuŋ yada, ‘Nɨ din piaku dueñɨŋö,’ rɨ aku, pödpöd rɨmɨn aliö yad? Nuŋ keir pɨl pal nɨgɨba, rön, aliö yad ä?” rɨmä. \p \v 23 \x - \xo 8:23 \xt Jon 3:31\x*Aliö yadmä aku, jɨ Jisas ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ il bebö; nɨ bɨl sebö. Ñɨŋ mögörɨb il kɨyöbö; nɨ mögörɨb il kɨyöbö yöi. \v 24 Makwam adaku nugwön yadla, ‘Ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨ rɨ gör mɨdön wöröxöñɨŋö,’ rɨla. Makwam nɨ, Nɨ Rɨg Mɨdɨl Akwör Mɨdla,\f + \fr 8:24 \ft God mönö rɨb Eksodas aku (Eks 3:14) God ib nuŋwa keir yadön, Nɨ Rɨg Mɨdɨl Akwör Mɨdlö, röŋa. Makwam yörɨk Jisas aipam ib nuŋwa keir yadön, Nɨ Rɨg Mɨdɨl Akwör Mɨdlö, röŋa. Makwam, Juda nöbö mö bla bli, Jisas mönö yadöŋ aku nugwön, nugwo rɨb gwogwo yöxön, pɨl pal nɨgnɨŋö, rɨmä.\f* nugw peñ aku, ap kib mag gwogwo pɨxa alɨg mɨdöi aku mɨdön, wöröxöñɨŋö,” röŋa. \p \v 25 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, nugwo yad nugwön yadmä, “Nagö yönɨm?” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ ñɨgö öim rɨg yad nölmɨdɨl aliö akwör mɨdla. \v 26 Ñɨgö mönö diba yadön cɨn adaku, mönö mɨga akwör mɨda. Nöbö nɨ yad abmɨn höm aku, magalɨg nugw ri abön rɨ aku, nɨ rɨba nölmɨn nugugɨrön, nɨ paiŋö nöbö mö akuyöbö ñɨgö yad nölmɨdlö,” röŋa. \p \v 27 Jisas nuŋ Nuö mönö yad nölöŋ aku nugwölim aku, ñɨgö yadöŋa, \v 28 \x - \xo 8:28 \xt Jon 3:14\x*“Nöbö Ha nuŋwa nugwo pɨ pisö nɨgöñ wop aku, rɨg cön cön mag akuyöbö nugwön wop aku nugwöña Nɨ Rɨg Mɨdɨl Akwör Mɨdla. Ñɨŋ nugwöña nɨ ap i keir nugwön röi; Acö mönö nɨ rɨg yad akwör yad nölmɨdla. \v 29 Nöbö nɨ abmɨn höm Nöbö aku, nɨ pɨsaŋ mɨda. Nugwo wä rɨ adakwör öim öim rɨl aku, nɨ röböxöl; nɨ pɨsaŋ ör mɨdö,” röŋa. \p \v 30 Jisas mönö aku yadmɨn nugugɨrön, nöbö mö mɨga ñɨŋ, Krais öim pöx mɨdöl nöbö mɨk, me rön, nugw pɨmä. \v 31 Makwam Jisas nuŋ Juda nöbö mö nugwo Krais, me rön, nugwim piaku ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ mönö na mɨ aŋadö nugw pön, rɨg yadɨl mag akuyöbö akwör rɨmɨjöñ aku makwam, mɨ nöbö mö na mɨjöña. \v 32 Almɨjöñ aku, God nuŋ nöbö pödiöm mɨd aku nugwön, nag mabö röi mag aku röböxön, mɨd ri ab gɨ mɨjöñɨŋö,” röŋa. \p \v 33 \x - \xo 8:33 \xt Mat 3:9\x*Jisas aliö rɨmɨdmɨn, yadmä, “Mönö yadlö aku mɨkai? An nöso Ebraham halöu ha nuŋwa mɨdöl aku, an nöbö mö bli ñɨgö nag mabö rölöl. Makwam, an pöd rɨmɨn, ‘Nag mabö röi mag aku röböxön, mɨd ri ab gɨ mɨjöñɨŋö,’ rɨlö?” rɨmä. \p \v 34 \x - \xo 8:34 \xt Rom 6:16,20\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, nöbö mö ap kib mag gwogwo röi akuyöbö, ap kib mag gwogwo rɨb mag akwör nag mabö rɨb nöbö mö akuyöbö mɨdöia. \v 35 Nag mabö rɨb nöbö i, nuö nuŋwa rama öim mɨden; mai nöbö hör i rɨg abön nugwo wobön paŋ, nuö hödyöbö rama röböxön, ram hör duön nuö yoŋyöbö aku nugwo nag mabö cöna. Makwam ha i nuö rama öim öim mɨjöna. \v 36 God Ha nuŋwa ñɨgö nöbö mö wobön, nag mɨdöi aku yau abmɨdaŋ, ñɨŋ nag mabö rɨmɨdöi adaku aŋadö röböxön mɨd ri aböña. \v 37 Ñɨgö Ebraham yöxɨm yöxɨŋ yöxɨp höuöilmel rön höm mɨdöi aku nugula aku, jɨ mönö yadmɨdɨl aku yöxölön, nɨ pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdöia. \v 38 Nɨ Acö pɨsaŋ mɨdön nugula aku ñɨgö yad nölmɨdla; jɨ ñɨŋ, nuö ñɨŋ aku mönö rɨg yad mag akwör rɨmɨdöiŋö,” röŋa. \p \v 39 \x - \xo 8:39 \xt Mat 3:9\x*Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “Acö an aku Ebraham,” me rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ Ebraham halöu ha nuŋwa mɨdöyɨx aku, nuŋ rɨg rɨmɨd mag akwör röyɨxa. \v 40 Nɨ God mönö yad akuyöbö nugwön, mönö mɨ ödöriö aku ñɨgö yad nöil aku mɨ, nɨ pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdöia. Makwam ñɨŋ rɨba rɨmɨdöi mag akuyöbö, Ebraham nuŋ rölöŋ. \v 41 \x - \xo 8:41 \xt Ais 63:16\x*Makwam, nuö ñɨŋa rɨg rɨ mag akwör, ñɨŋ keir paŋ mag akwör rɨmɨdöiŋö,” röŋa. \p Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “An mö kib pön yöxölöi; God paŋyöbö akwör Acö an ödöriö,” me rɨmä. \s1 Kɨjaki halöu ha nuŋwa \p \v 42 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “‘God paŋyöbö akwör Acö an ödöriö,’ me röi aku, jɨ God nuŋ Acö ñɨŋa mɨdöx aku, nɨ God yöbö hön, wopik yörɨk mɨdɨl aku nugwön, nɨ madmag nɨgöyɨxa. Nɨ piaku mɨdön, rɨb na keir yöx nugwön hölɨm; God pɨsaŋ mɨdön, nɨ nugwogwo yad abmɨn yörɨk höma. \v 43 Makwam, mönö nɨ aku pödpöd rɨmɨn nugw ri abölöi? Alöi aku, an nugw pöinɨŋö, rön, röia. \v 44 \x - \xo 8:44 \xt 1Jon 3:8\x*Ñɨŋ nuö ñɨŋa kɨjaki halöu ha nuŋwa mɨdöi aku makwam, nugwo wä rɨ mag akwör rɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugwöia. Nuŋ höd ila nɨgön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö pɨl pal nɨgmɨd aku, mag nuŋ adaku aliö akwör mɨda. Rɨb wä bli, rɨb mɨ bli yöx nugwöl; nuŋ mönö mɨ bli yadöl. Mönö inakmönö hörmɨd aku, mönö yöbö nuŋ aku maku. Nuŋ öim öim mönö inakmönö hörmɨda; mönö inakmönö hörɨb il aku kɨjaki maku pal. \v 45 Makwam nɨ ñɨgö mönö ma akwör yadmɨdɨl aku, ñɨŋ nugwön pölöi. \v 46 \x - \xo 8:46 \xt 2Kor 5:21; 1Pit 2:22\x*Nɨ rɨl aku nugwön, adaku ap kib mag gwogwo rɨlaŋö, rön, yadɨb maga nɨgöl. Makwam, nɨ mönö ma akwör yadɨl aku nugwön, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn mönö na nugw pölöi? \v 47 \x - \xo 8:47 \xt 1Jon 4:6\x*Nöbö mö God pɨsaŋ mɨdöi akuyöbö, mönö nuŋ aku pöia. Jɨ ñɨŋ nugwo pɨsaŋ mɨdölöi makwam, mönö nuŋ aku pölöiŋödö,” röŋa. \s1 Ebraham nugwo yöx pön hölɨbör wop aku, Nɨ Mɨdlö, röŋa \p \v 48 \x - \xo 8:48 \xt Mak 3:21-22\x*Juda nöbö dib bla Jisas nugwo yadmä, “Nagö nöbö Sameria yöbö, nagö ragwo as öim nɨgö, röl aku, mi yadölɨŋödö,” rɨmä. \p \v 49 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ ragwo asa mɨdöl. Nɨ Acö ib nuŋwa yadmön bɨl sö dumɨda, jɨ ñɨŋ ib na aku yadmɨn yöraku pibö pɨn dumɨda. \v 50 Ib na keir yadmön bɨl sö duaŋ, me rön, rɨb aku yöx nugwöi; jɨ God nuŋ nöbö mö agap apɨm röi aku nugw ri ab Nöbö aku, nöbö mö ib na yadɨŋ bɨl sö duaŋ, me rön, rɨb aku yöx nugwa. \v 51 \x - \xo 8:51 \xt Jon 5:24\x*Ñɨgö mi yadmɨdla, nöbö mö yönɨm mönö na aku nugwön, yadɨl mag akuyöbö cön aku, nuŋ wöröxen; nuŋ öim öim kömö mɨjönɨŋö,” röŋa. \p \v 52 Jisas aliö rɨmɨn, ñɨŋ yadmä, “Naŋ mönö yadlö aku nugwön nugumɨn, nagö ragwo as öim nɨgɨm yadmɨdlö. Ebraham aipam, God mönö yadɨb nöbö bla aipam magalɨg wöröxmä, makwaim nagö pöd rɨmɨn yadlö, ‘Nöbö mö yönɨm mönö na aku nugwön, yadɨl mag akuyöbö cön aku, wöröxen; nuŋ öim öim kömö mɨjönɨŋö,’ rɨlö? \v 53 Nöso ana Ebraham aipam, God mönö yadɨb nöbö bla aipam magalɨg wöröxim aku, nöbö piaku nöbö ulmɨdö, nɨ nöbö dib, me rön, rɨb aku yöx nugulö ä?” rɨmä. \p \v 54 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ib na keir yadmön bɨl sö duöx aku, hör ap i röxgöxa. Makwam nöbö ib na yadmɨn möx dumɨd nöbö aku Acö na. Ñɨŋ nöbö paŋyöbö akwör nugwo God an, me röia. \v 55 God an me röi aku, jɨ nugwo nugwölöi; makwam nɨ nugwo nugula. ‘Nugwo nugwöiö,’ rɨlöx aku, ñɨŋ mönö inakmönö höröi mag akuyöbö yadlöxa. Nɨ nugwo nugul makwam, nuŋ mönö rɨg yad mag akuyöbö akwör rɨla. \v 56 God maduar ör nauö Ebraham nugwo yadön, nɨ Jisas weik hön mɨdɨl wop kɨ yadön, ‘Wop maiyöbö hönɨŋö,’ röŋa. Makwam nauö Ebraham God mönö yadöŋ aku nugwön, mönö aku God mi yadö, rön, wahax pön rɨb wä yöx nugu gör mɨdöŋa; wop maiyöbö weik höl aku rɨbyöx nugwön mɨ wahax pö,” röŋa. \p \v 57 Jisas aliö rɨmɨn, Juda nöbö bla yadmä, “Kɨm nagö padokwo padök mös höuöiliö igwö sö (50) mɨdöiö aku, jɨ Ebraham nugumö, rɨladö?” rɨmä. \p \v 58 \x - \xo 8:58 \xt Jon 1:1\x*Aliö rɨmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, Ebraham nugwo yöx pön hölöŋ wop aku, Nɨ Mɨdlö,” röŋa. \p \v 59 Jisas aliö rɨmɨn, nugwo rɨg röd pal nɨgɨba rɨmɨdim aku, jɨ God höjöpalɨb rama ram möl yuadö mɨdöŋ aku, nöbö mö alebö tar röpɨn rɨŋadö duön duöŋa. \c 9 \s1 Nöbö i yöx pön hem wop akwör mämäga we wölöŋa, Jisas rɨmɨn mämäga ix nugwöŋa \p \v 1 Makwam Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ du gɨrön nugumɨn, nöbö yöx pön hem wop akwör mämäga we wölöŋ i mɨdöŋa. \v 2 \x - \xo 9:2 \xt Esik 18:20; Luk 13:2,4\x*Jisas nöbö nuŋ bla nöbö aku nugwön Jisas nugwo yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. Nöbö kai ap kib mag gwogwo rɨ mɨdmɨn, nöbö kɨ yöx pön hem wop aku mämäg nuŋ aku we wölöŋ? Nuŋ keir mönö nuö nuöm rɨmɨn rö?” rɨmä. \p \v 3 \x - \xo 9:3 \xt Jon 11:4\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mämäg nuŋwa we wölöŋ aku, nuŋ keir mönö nuö nuöm ap kib mag gwogwo rɨ mɨdmɨn röl. Mämäg nuŋwa we wölöŋ aku, nöbö mö akuyöbö God nuŋ mɨ Nöbö ölö mɨdö, me rön, nugw ri abɨŋ, me rön, ra. \v 4 Weik naiö nɨgmɨd wop kɨ, Nöbö nɨ agal abmɨn höm aku, mabö nuŋ aku cɨnɨŋa. Pɨxmag gurɨba rɨmɨda nugwön an mabö rɨb maga nɨgen. \v 5 \x - \xo 9:5 \xt Mat 5:14; Jon 8:12\x*Nɨ mögörɨb il kɨ mɨdɨl wop kɨ, nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö mil ñɨŋ aku nɨ mɨdlö,” röŋa. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xt Mak 8:23\x*Jisas mönö aku yadön, mɨgrö bö höpöl pɨlön, rɨmɨn lug cɨx rɨmɨn, pön nöbö mämäg we wölöŋ aku nugwo mämäg nuŋ aku nɨgön, \v 7 yadöŋa, “Siloam bana duön, mämäg nagö aku röbö nɨgö,” röŋa. Al gɨrön yad abmɨn, du röbö nɨgɨm, mämäga ixmɨn nugwön ram nuŋwa duöŋa. Siloam mönö il aku “Yad Abmɨn Duöŋa.” \p \v 8 Makwam nöbö mö rama yam nuŋ pɨsaŋ nɨgiö akuyöbö aipam, höd nuŋ ap sö rɨmɨda nugumɨdöi nöbö mö akuyöbö aipam yadmä, “Nöbö kɨ, nöbö yöraku römɨd mɨd gɨrön, ap sö rɨmɨd aku röxg nɨgö,” rɨmä. \v 9 Aliö rɨmɨn, bli yadmä, “Yöwö pal, nöbö akwör,” me rɨmä. Bli piöŋö yadmä, “Ehöu. Nöbö akwör nɨga aku, jɨ nöbö kɨ nöbö hör,” me rɨmä. Aliö rɨmɨdmɨn, nöbö aku nuŋ keir yadöŋa, “Nɨ keir nöbö aku,” me röŋa. \v 10 Aliö rɨmɨn, nugwo yadmä, “Mämäg nagö aku pödpöd rɨman wä rö?” rɨmä. \v 11 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nöbö Jisas, röi aku, mɨgrö bö höpöl pɨlön, rɨmɨn lug cɨx rɨmɨn, pön mämäg na aku nɨgön yada, ‘Siloam bana duön, mämäg nagö aku röbö nɨgö,’ rɨmɨn, du mämäg na röbö nɨgön, rɨb pia mämäga ix nugulö,” röŋa. \v 12 Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nöbö aku weik pikai?” rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nɨ nugwöiö,” röŋa. \s1 Perisi nöbö bla, “Nöbö mämäg we wölöŋ aku pödpöd rɨmɨn wä rö?” rɨmä \p \v 13-14 Makwam Jisas rɨmɨn mämäga ix nugwöŋ nöbö aku, Juda ada God höjöpalɨb wop ñɨŋ akuyöbö röŋ makwam, nöbö mö bli nöbö aku nugwo pön Perisi nöbö mɨdim yöra hömä. \v 15 Perisi nöbö, nöbö aku nugwo yadmä, “Naŋ agö magɨm rön mämäga ix nugulö?” rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Jisas mögö lug i pön, mämäg na aku nɨgɨm, nɨ du mämäg na röbö nɨgön wopik mämäg na ix nugulö,” röŋa. \p \v 16 Aliö rɨmɨn, Perisi nöbö bli yadmä, “God höjöpalɨb wop aku akuyöbö al aku, nuŋ God höjöpalɨb wop aku lo adaku röd aba. Makwam an nugwöla, God nugwo yad abɨm hölö,” rɨmä. Aliö rɨmɨdmɨn, nöbö ñɨŋ bli paiŋö yadmä, “Nöbö ap kib mag gwogwo rɨb i mɨdöxisöŋö, nuŋ pödpödiö ap rölɨbä aku röxö?” rɨmä. Aliö yadön ñɨŋ keir ör asɨx hörɨrör nɨgmä. \v 17 \x - \xo 9:17 \xt Jon 4:19\x*Perisi nöbö bla, nöbö aku nugwo iswob yad nugwön yadmä, “‘Nöbö mämäg na rɨmɨn mämäg na ix nugulö,’ rɨlö aku, naŋ nöbö aku nöbö pödiöm, me rɨ rɨbyöx nugulö?” rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nɨ nugula nuŋ God mönö yadɨb nöbö i,” me röŋa. \p \v 18 Makwam Juda nöbö dib bla, nöbö mämäg we wölöŋa rɨmɨn wä röŋ mönö nuŋ aku yöxölim; nuö nuöm yöŋö höŋ, me rɨm, mönöbö hogwa hömɨn, \v 19 yadmä, “Ha kɨ ha ñɨŋ?” me rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Yöwö, ha aku ha an,” me rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Ñɨŋ nugwo mämäg we alɨg yöx pön hömɨŋönö ä?” rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Yöwö, nugwo mämäg we alɨg yöx pön hömɨŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨn, yadmä, “Makwam, wopik pödpöd rön mämäga ix nugumɨd?” rɨmä. \p \v 20-23 Aliö rɨmɨn, ñɨŋ mönöbö rama mödö nugumɨn, Juda nöbö dib piaku höd mönö ölɨsö magi yadön yadmä, “Nöbö mö yön yön Jisas nuŋ Krais me rön wöxnö yajöñ akuyöbö, Juda mögum rɨb ram aku iswob heñɨm,” rɨmä. Mönö yadim aku mödö nugwön mönö, ipöxön, yadmä, “Ha aku, ha ana mɨd aku nugwöla; ha an aku mämäg we alɨg yöx pön hömɨŋ aku aipam nugwöla; makwaim weik pödpöd rɨmɨn mämäga ix nugumɨd aku nugwölöl; nöbö kai nuŋ almɨdmɨn mämäga ix nugumɨd aku aipam nugwölöl. Makwam nuŋ ha ulmɨdö yöi; nuŋ keir yad nugumɨjöñ aku, yajönɨŋö,” rɨmä. \p \v 24 Aliö rɨmɨdmɨn, nöbö dib bla nöbö aku nugwo iswob wö rɨmɨn hömɨdmɨn yadmä, “Nagö kömö nɨg aku, God mämäg il rol aku mönö ödöriar yadö. An nugwöla, nöbö yadmɨdöl aku, nöbö aku ap kib mag gwogwo rɨb nöbö i,” me rɨmä. \p \v 25 Aliö rɨmɨn, nöbö aku paiŋö yadöŋa, “Nuŋ nöbö ap kib mag gwogwo rɨb nöbö i mönö wöhö, nɨ nugwöi. Nɨ ap paŋyöbö iör nugula. Höd mämäg we wöl gɨ mɨdɨm aku, jɨ weik mämäga ix nugulö,” röŋa. \p \v 26 Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nuŋ nagö pödpöd rɨmɨdmɨn, mämäga ix nugulö?” rɨmä. \p \v 27 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nɨ ñɨgö maduö yad nöil aku, jɨ ñɨŋ mönö na aku pölöiŋöd. Pödpöd rɨmɨn mönö maduö yadɨl mönö aku iswob yadö, rön, yadmɨdöi? Ñɨŋ keir algör nöbö nuŋ i mɨjnɨŋö, rön, yad nugumɨdöi ä?” röŋa. \p \v 28 Aliö rɨmɨdmɨn, nugwo rɨb gwogwo yöxön, nugwo mönö gwogwo yadön yadmä, “An Mosɨs nöbö nuŋ aku, jɨ nagö nöbö hör aku nöbö nuŋ im! \v 29 God Mosɨs nugwo mönö yad nölmɨn yadmɨd aku nugwöla, jɨ nöbö kɨ pikai yöbö hö aku nugwölölɨŋö!” rɨmä. \p \v 30 Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Ake! Ha ruai! Nuŋ mämäg na aku rɨmɨn wä ra, jɨ nuŋ pikai yöbö nöböm ñɨŋ nugwölöi ä! \v 31 \x - \xo 9:31 \xt Sam 34:15\x*Makwam an nugwöla, ap kib mag gwogwo rɨ gɨrön, God höjöpalmɨjöñ aku, nuŋ mönö ñɨŋa pen; nöbö mö God nugw pön, mönö rɨg yad mag akwör rɨ gɨrön, nugwo höjöpalmɨjöñ aku, nuŋ mönö ñɨŋa nugwöna. \v 32 Mögörɨb rɨ nɨgöŋ wop aku ila nɨgön, mɨdɨp hö weik mɨdöl wop kɨ, nöbö mö mämäg we alɨg yöx pön hem i rɨmɨn wä rölöŋ. \v 33 Nöbö aku God agal abmɨn hölöx aku, nuŋ ap i rɨbä maga nɨgölöx,” me röŋa. \p \v 34 \x - \xo 9:34 \xt Sam 51:5\x*Aliö rɨmɨn, ñɨŋ paiŋö yadmä, “Nauö nam nagö yöx pön hem wop aku, nöbö ap kib mag gwogwo rɨb aku yöx pön hömä, jɨ nagö anɨŋ mönö yad nölɨba rɨmɨdlö ä? Aliö yadön, Juda mögum rɨb ram kɨ iswob höuöil höinaŋö,” rön, nugwo pɨ pɨraiup du rɨŋö bö abmä. \s1 Nöbö mö Jisas nugw pölöi akuyöbö, mämäg we röxg mɨdöia \p \v 35 Makwam nöbö aku nugwo pɨ rɨŋö bö abim mönö aku nugwön, Jisas du nugwo hölu nugwön yadöŋa, “Nagö Nöbö Ha nuŋwa nugw pɨlanö wöhö?” röŋa. \p \v 36 Jisas aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nöbö Ha nuŋwa nöbö kai? Nöbö aku maku, me ran, nɨ nugwo nugw pɨnö,” röŋa. \p \v 37 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö aku maduö nugulö maku pal. Mɨ nagö pɨsaŋ mönö pɨmɨdöl mɨk,” röŋa. \p \v 38 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö aku Jisas mɨdöŋ il yöra höxmax yuön yadöŋa, “Nöbö Dib! Nɨ nagö nugw pɨmɨdlö,” röŋa. \v 39 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ mögörɨb il kɨ höl aku, nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö ñɨgö nuöm nɨgɨba höla. Nöbö mö mämäg we wöl piaku mila hön nugwöña; makwam nöbö mö an mödö nugw ri abölɨŋö, röi piaku, mila röböxön, pɨxmag yuö bö duön nugweñɨŋö,” röŋa. \p \v 40 \x - \xo 9:40 \xt Mat 15:14\x*Jisas aliö rɨmɨn, Perisi nöbö il yöraku mɨdim bli, mönö aku nugwön yadmä, “Aliö rɨlö aku, an aipam mämäg we wölö, rön, yadmɨdlanö ä?” rɨmä. \p \v 41 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ mämäg we mɨdöyɨx aku, ap kib mag gwogwo röi aku mönö diba yöxölöyɨx; makwam nugw ri abölɨŋö, röi aku, ñɨŋ pɨxa alɨg mɨdön mönö diba yöxöñɨŋö,” röŋa. \c 10 \s1 Hön Sipsip urɨb Nöbö Wä aku \p \v 1 Jisas mönö i höd röxön yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, hön sipsip mɨdöi kul yuadö aku duba, ubalɨj mɨrɨx möla mɨdaŋ nugugɨrön, hör um möla luad diöñ akuyöbö, ñɨŋ ap kib pɨb nöbö mö pal. \v 2 Nöbö sipsip urɨb aku, hör um möla luad duen; ubalɨj mɨrɨx möl akwör duön, kul yuadö möl diöna. \p \v 3 “Makwam nöbö sipsip urɨb aku uröpɨnaŋ, nöbö ubalɨj ila nugwidɨx mɨjön aku nugwo nugw ri abön aku, uba röjöna. Makwam sipsip bla algör ör, nöbö aku ajmöl nugwo aku nugwöñ akuyöbö, sipsip nuŋ keir bla iba ur yad pön rɨŋö bö diöna. \v 4 Sipsip nuŋ bla yad pön rɨŋö bö duön, nuŋ höd duaŋ nugugɨrön, ñɨŋ ajmöl nuŋwa nugwöñ aku, nugwo mai diöña. \v 5 Makwam nöbö hör i yadaŋ, nugwo mai dueñ; ajmöl nuŋwa nugweñ aku, bör diöñɨŋö,” röŋa. \v 6 Jisas nuŋ aliö mönö höd röxön yadöŋa, jɨ mönö rɨg yadmɨd adaku, me rön, röx nugwölim. \s1 Jisas nuŋ Sipsip Urɨb Nöbö Wä aku \p \v 7 Jisas mönö röx nugwölim aku, nuŋ iswob yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, nɨ keir sipsip bla höb ram möl ubalɨja mɨdla. \v 8 \x - \xo 10:8 \xt Jer 23:1-2; Esik 34:2-3\x*Makwam, ‘An hön sipsip urɨb nöbö,’ me rön, höd hem nöbö bla, ñɨŋ magalɨg ap kib pɨb nöbö mɨdmɨdöia. Sipsip bla mönö ñɨŋ aku nugumɨdölöi. \v 9 Makwam nɨ keir sipsip bla höb ram möl ubalɨja mɨdla. Nöbö mö nɨ hön kul yuadö möla diöñ akuyöbö, kömö akwör mɨjöña. Ubalɨja pikwo pik rɨ gɨrön, ap panö panö nɨmöña. \v 10 Ap kib pɨb nöbö bla höi aku, ap kib pɨba, nöbäpö pɨl pal nɨgɨba, mag gwogwo rɨba, rɨb akwör höia. Makwam nɨ höl aku, ñɨgö rɨmön, ñɨŋ kömö öim mɨdɨb mag aku pön, kömö mɨd ri abön rɨb mag akwör rön mɨdɨŋ duaŋ, me rön, höla. \p \v 11 \x - \xo 10:11 \xt Sam 23:1; Rep 7:17\x*“Nɨ Sipsip Urɨb Nöbö Wä. Sipsip Urɨb Nöbö Wä aku, hön sipsip blai ñöx nɨgön wöröxöna. \fig Jisas yadöŋa, “Nɨ Sipsip Urɨb Nöbö Wä. Sipsip Urɨb Nöbö Wä aku, hön sipsip blai ñöx nɨgön wöröxönɨŋö,” röŋa.|alt="good shepherd" src="ABS-035.tif" size="col" ref="10:11" \fig* \v 12 \x - \xo 10:12 \xt Apos 20:29\x*Nöbö i nuŋ rɨg pɨba inag hön sipsip nugwidɨx mɨjön aku, hön sipsip uröi nöbö ödöriö yöi wöhö; sipsip bla sipsip nuŋ yöi makwam, wöñö höpebö bla hömɨjöñ aku nugwön bör diöna. Makwam mɨ, wöñö höpebö piaku sipsip bla ñɨgö rɨböxɨp du hör piaku piaku aböña. \v 13 Nöbö aku rɨg pɨba inag hön sipsip nugwidɨx mɨdön, sipsip bla ñɨgö rɨbyöx nugwen makwam, bör diöna. \p \v 14-15 \x - \xo 10:14-15 \xt Mat 11:27; 1Jon 3:16\x*“Nɨ Sipsip Urɨb Nöbö Wä. Acö an nuarö nuö nuö nugw ri aböl aku, nɨ sipsip nɨ bla nugw ri abla; sipsip nɨ bla ñɨŋ nɨ nugw ri aböia. Makwam, nɨ ñɨgö ñöx nɨgön wöröxna. \fig Jisas yadöŋa, “Nɨ Sipsip Urɨb Nöbö Wä. Acö an nuarö nuö nuö nugw ri aböl aku, nɨ sipsip nɨ bla nugw ri abla; sipsip nɨ bla ñɨŋ nɨ nugw ri aböiŋö,” röŋa.|alt="sheep in sheepfold with shepherd" src="LB00014B.TIF" size="col" ref="10:14-15" \fig* \v 16 \x - \xo 10:16 \xt Ais 56:8; Esik 34:23\x*Sipsip kul kɨ yuadö mɨdöi piakwör yöi, sipsip bli kwo aipam mɨdöia. Sipsip piaku algör ör pɨna. Ñɨŋ algör ör mönö nɨ aku nugwöña. Sipsip yuadö möl paŋyöbö iör mögum rɨ mɨdön, ñɨŋ urɨb nöbö paŋyöbö iör mɨjöna. \p \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Pil 2:8-9\x*“Nɨ ñɨgö ñöx nɨgön wöröxön öbin aku mɨ, Acö nɨ madmag nɨga. \v 18 Nöbö mö bli rɨb ñɨŋa yöx nugwön nɨ rɨŋ wöröxöin; nɨ rɨb na keir yöx nugwön wöröxna. Nɨ keir wöröxnö, rön, wöröxna; nɨ keir öbinö, rön, öbina. Makwam, Acö na, nɨ nagö mag akuyöbö rane, rɨ mönö nuŋ aku pön, rɨg yad mag akwör cɨnö,” röŋa. \p \v 19 Jisas mönö aku yadmɨn, Juda ada iswob lɨbak adöi keir adöi keir nɨgön, \v 20 bli yadmä, “Nuŋ ragwo as öim nɨgɨm, mönö inakmönö hörmɨd aku, pödpöd rɨmɨn mönö nuŋ aku nugumɨdöi?” rɨmä. \p \v 21 Aliö rɨmɨdmɨn, bli paiŋö yadmä, “Nuŋ ragwo as öim nɨgöx aku, aliö yad ri abön rölöx. Makwam ragwo as öim nɨgöx aku, pödpödiö nöbö mö mämäg we wöl akuyöbö rɨmɨn iswob nugwöyɨx?” me rɨmä. \p \v 22 Makwam mai Juda nöbö mö, God höjöpalɨb ram lei wä mɨd aku wahax pɨb wop dib aku wopik, me rön, Jerusalem du mögum rɨmä. Wop dib aku ij rɨb wopa makwam, \v 23 Jisas nuŋ God höjöpalɨb rama rɨŋadö “Solomon Ram Bötö” röi piaku yönmɨdmɨn nugugɨrön, \v 24 Juda nöbö mö bla Jisas mɨdöŋ yöra hön yadmä, “Anɨŋ yadaŋ öim pöx mɨdöinɨŋ; nagö Krais mɨjɨnö aku, wöxnö yadaŋ nuguŋö,” rɨmä. \p \v 25 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ ñɨgö mödö yad nöl aku, jɨ mönö nɨ aku mönö mɨ me rön nugw pölim. Acö na ölɨsö nuŋwa pön ap rölɨbä mag cɨmal piaku rɨl aku nugwön, mönö na aku mönö mɨ, me rön, nugw pöyɨxa. \v 26 Makwam sipsip na mɨdölöi aku mɨ, mönö na aku mönö mɨ, me rön, nugw pölöi. \v 27 Sipsip nɨ bla yadmɨdɨl mönö na aku nugwöia. Nɨ ñɨgö nugula nugwön ñɨŋ nɨ mai höia. \v 28 \x - \xo 10:28 \xt Jon 3:16; 6:39\x*Nɨ mai höi bla, nɨ ñɨgö kömö öim mɨdɨb mag aku nöil makwam ñɨŋ wöröxeñ. Imag rol na mɨdöi aku, nöbö mö bli hön ñɨgö pön pɨxɨp dub maga nɨgöl. \v 29 Acö na ñɨgö pön nɨ nöl aku, nuŋ Nöbö ölɨsö keiryöbö mɨd pal. Imag rol nuŋwa mɨdöi aku, nöbö mö bli hön ñɨgö pön pɨxɨp dub maga nɨgöl. \v 30 Acö keir, nɨ keir, yöi; an nuarö paŋyöbö iör mɨdölɨŋö,” röŋa. \p \v 31 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Juda ada nugwo iswob rɨg röd palɨba rɨmɨdmä. \v 32 Almɨdmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Acö nuŋ nɨ yadmɨn nugwön nɨ ñɨŋ ap wä hörɨrör mɨga akwör rɨma. Makwam ap wä rɨm piaku, mag kai rɨ gwogwam rɨmön nugwön, nɨ pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdöiŋö?” röŋa. \p \v 33 \x - \xo 10:33 \xt Lep 24:16\x*Jisas aliö rɨmɨn, yadmä, “Ap wä ada piaku nugwön, nagö pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdölöl; nagö nöbö yöbö jɨ, nɨ God röxg mɨdlö, rön, God ib nuŋwa pɨmag pɨn dulö makwam, naŋ pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdölɨŋö,” rɨmä. \p \v 34 \x - \xo 10:34 \xt Sam 82:6\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Lo ñɨŋa keir rɨb mɨŋi kai kɨtön yadmä, ‘God nuŋ yadöŋa, “Ñɨŋ keir god röxg mɨdöiŋö,” rö,’ rɨmä. \v 35 God Mönö aku mönö umi inakmönö hörenɨm; öim öim mör mɨjöna. God nuŋ nöbö mö hör piaku mönö yadɨl kɨ nölön, ‘Ñɨŋ god röxg mɨdöiŋö,’ röŋa. \v 36 Nɨ mögörɨb il kɨ höl aku, Acö nɨ mabö nuŋwa yad nɨgön yad abmɨn höla. Makwam nɨ God Ha nuŋwa mɨdlö, rɨmön, mönö aku nugwön, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn, God ib nuŋwa yad mag pɨn nɨgmɨdö, rön, nɨ pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdöi? \v 37 Nɨ God mabö nuŋwa rɨmɨjɨn aku, mönö na nugw pöña. Nöi mɨjön aku, wöhö. \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Jon 14:10-11\x*Makwam mönö na nugw pöinɨŋö, cöñ aku, nɨ ap rölɨbä akuyöbö rɨl bla nugwön, nugw pöña. Ñɨŋ alön nugw pöñ aku, nɨ Acö pɨsaŋ mɨdla, Acö nɨ pɨsaŋ mɨd aku nugwöñɨŋö,” röŋa. \p \v 39 Jisas nugwo iswob pɨ cɨcɨ nɨgnɨŋö, rɨmä aku, jɨ nuŋ tar duön duöŋa. \v 40 \x - \xo 10:40 \xt Jon 1:28\x*Jisas aliö tar duön, höbkal röbö Jodan möxön pö kwo duön, Jon höd mɨdön nöbö mö röbö pal nölmɨd mögörɨb rɨgwoŋ piaku du mɨdöŋa. \v 41 Nöbö mö mɨga akwör mɨdöŋ aku hön yadmä, “Jon ap rölɨbä akuyöbö bli rɨmɨdöl, makwam nuŋ nöbö kɨ nugwo, me rön, mönö kai kai yadmɨd aku, magalɨg mönö mɨ akwör yadmɨdö,” rɨmä. \v 42 Aliö rön, nöbö mö möl aku mɨdim piaku mɨga akwör Jisas nugw pɨmä. \c 11 \s1 Lasaras wöröxöŋ \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xt Luk 10:38-39\x*Ram yöj agrö Betani yöbö nöbö i ap röŋa. Ib nuŋwa Lasaras. Nöbö aku, nölöunɨŋ nuŋwa mös mɨdmɨdöia; i Maria, i Mata. \v 2 \x - \xo 11:2 \xt Jon 12:3\x*Maria aku, Jisas nugwo yamsö pɨlö nuŋwa wel röbö hör nölön, yöj panö nuŋwa pɨ mɨxsa örɨx aböŋ mö aku. Haul nuŋwa Lasaras ap röŋa. \v 3 Lasaras nölöunɨŋ hogwa Jisas nugwo mönö pɨn abön yadmä, “Nöbö Dib! Nöbö madmag yöbö nagö aku ap rö,” rɨmä. \p \v 4 \x - \xo 11:4 \xt Jon 9:3\x*Makwam Jisas mönö yad abim aku nugwön yadöŋa, “Nuŋ ap rɨ makwam jɨ nuŋ aŋadö wöröxen. God nuŋ keir nugwa aku, nuŋ ölɨsö mag nuŋwa keir raŋ, nöbö mö bla God ib nuŋwa aipam, God Ha ib nuŋwa aipam yadɨŋ bɨl sö diönɨŋö, rön, rö,” röŋa. \p \v 5 Jisas nuŋ Mata, Maria, Lasaras nɨmamañö adaku ñɨgö madmag nɨgmɨda. \v 6 Lasaras ap röŋ mönö aku nugwön, Jisas nuŋ Lasaras nuguba yadkap duölöŋ; mögörɨb mɨdöŋ yöra wop mös alɨg mɨdöŋa. \v 7 Wop mös pɨnmɨn, nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Mögörɨb Judia höbkal duŋö,” röŋa. \v 8 Aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla yadmä, “Mönö yad nölɨb nöbö. Idöm yoŋwör kwo, Juda nöbö bla nagö rɨg röd palɨba rɨmɨdim aku, jɨ nagö iswob höbkal mögörɨb akwör duba rɨmɨdlö ä?” rɨmä. \p \v 9 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ nugwöia, wop paŋyöbö i, aua akuyöbö möl sö mɨda. Nöbö mö mil alɨg yönmɨjöñ bla, mögörɨb mil aku mil ab gɨ mɨdaŋ, ap bli ñɨŋ pölöpösöx abaŋ pɨn bɨreñ. \v 10 Makwam nöbö mö pɨxmag yuö bö yönmɨjöñ bla, mil ñɨŋa mɨdölaŋ, ap bli ñɨŋ pölöpösöx abaŋ pɨn bɨcöñɨŋö,” röŋa. \p \v 11 Jisas aliö rön, mönö i kwo ñɨgö yadön yadöŋa, “Nöbö nugub ana Lasaras inɨmö hölɨmmɨda; jɨ nɨ duön nugwo yadmön öbɨl diönɨŋö,” röŋa. \p \v 12 Jisas aliö rɨmɨn, nöbö nuŋ bla paiŋö yadmä, “Nöbö Dib. Nuŋ hölɨmmɨdö, rɨlö aku, kömö nɨgönɨŋö,” rɨmä. \v 13 Jisas nuŋ Lasaras mödö wöröxöŋ aku nugwön, “Lasaras inɨmö hölɨmmɨdö,” röŋa. Makwam nöbö nuŋ bla Jisas mönö nuŋwa nugwön, Lasaras hör inɨmö hölɨmmɨdö, rɨ rɨbyöx nugumä. \v 14 Nöbö nuŋ bla nugwölɨbör mɨdmä nugwön Jisas ñɨgö wöxnö yadön yadöŋa, “Lasaras mödö wöröxa. \v 15 Makwam nɨ Lasaras pɨsaŋ mɨdölmön wöröx aku, ñɨgö, me rön, wahax pɨla. Aliö al aku, ñɨŋ mönö na nugw pɨb maga nɨga. Makwam Lasaras mɨd yöra duŋö,” röŋa. \p \v 16 \x - \xo 11:16 \xt Mak 14:31\x*Jisas aliö rɨmɨn, Tomas Didimas nuŋ Jisas nöbö adö bli ñɨgö yadöŋa, “An magalɨg mönö yad nölɨb nöbö ana pɨsaŋ mögörɨb Judia duŋ, nugwo pɨl pal nɨgön, anɨŋ aipam pɨl pal nɨgɨŋ,” me röŋa. \s1 Jisas Mata Maria hödpɨg hogwa ñɨgö mönö yad nölöŋa \p \v 17 Makwam ñɨŋ ram yöj lɨglɨg agrö Betani uröpɨnmɨn, nöbö mö bla Jisas nugwo yadmä, “Lasaras wöröxɨm hogw pɨlɨm, wop mös mös padɨxö,” rɨmä. \v 18 Makwam ram yöj lɨglɨg agrö Betani aku, Jerusalem il yöra, kilomita akuyöbö mös paŋ mɨdmɨd aku, \v 19 Lasaras wöröxɨm, Juda nöbö mö mɨga hön, Mata Maria mö hödpɨg hogwa ögwö yöxön imön möb nɨgmɨdmä. \v 20 Makwam Jisas hömɨdö, rɨmɨn, Mata nugwön, pɨgnɨŋ Maria nugwo rama röböxön, Jisas nuguba duöŋa. \v 21 Mata nuŋ du Jisas nugwo nugwön yadöŋa, “Nöbö Dib. Nagö yörɨk mɨdlaxisöŋö, haul na Lasaras wöröxölöx. \v 22 Makwam nɨ nugula, weik God nugwo ap agapɨm yad nugumɨjɨnö aku, rɨg yajɨnö mag akwör cönɨŋö,” röŋa. \p \v 23 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Haul nagö höbkal öbiönɨŋö,” röŋa. \v 24 \x - \xo 11:24 \xt Jon 6:40\x*Aliö rɨmɨn, Mata yadöŋa, “Nɨ nugula mönö diba yadɨb wop aku öbiönɨŋö,” röŋa. \v 25 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ keir rɨmön nöbö mö öbiöña; nɨ keir rɨmön nöbö mö kömö mɨjöña. Nöbö mö nɨ nugw pön wöröxöñ akuyöbö, kömö mɨjöña. \v 26 Nöbö mö kömö mɨdön nɨ nugw pöñ akuyöbö, wöröxeñ; öim öim kömö mɨjöña. Mönö yadmɨdɨl kɨ nugw pɨlanö owa?” röŋa. \p \v 27 \x - \xo 11:27 \xt Jon 6:69\x*Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Mata yadöŋa, “Nöbö Dib. Yöwä, nɨ nugula, naŋ mɨ Krais aku, God Ha nuŋwa mögörɨb kɨ hönɨŋö, röi akwör,” me röŋa. \p \v 28 Mata mönö aku yadön, rama höbkal duön, pɨgnɨŋ nuŋwa Maria nugwo rɨmɨj möl piaku mönömɨm rön yadöŋa, “Mönö yad nölɨb nöbö mödö ha; nagö mɨkai me rön yad nugumɨdö,” röŋa. \v 29 Maria mönö aku nugwön rɨmgör öbɨlön, Jisas nugwo nuguba duöŋa. \v 30 Makwam Jisas nuŋ ram yöj lɨglɨg agrö Betani hölöŋ; Mata nugwo nugwöŋ yör akwör mɨdöŋa. \v 31 Maria nuŋ aliö ipalɨp dumɨn, Juda nöbö mö nugwo pɨsaŋ ram möl yuadö mɨdim piaku rɨbyöx nugumä, nöbäpö hogwaj kwo imɨba dumɨdö, rön, dumɨn nugugɨrön mai dumä. \p \v 32 Maria du Jisas nugwön, mɨdöŋ yödpɨlö il yöra mödömödö pɨlön yadöŋa, “Nöbö Dib, nagö yörɨk mɨdlaxisöŋö, haul na wöröxölöx!” me röŋa. \p \v 33 Makwam Maria aipam, Juda nöbö mö nuŋ pɨsaŋ hem piaku aipam immɨdmä aku nugwön, Jisas höbwab rɨb madmag nuŋwa mɨ ödöriö ögwö diba röŋa. \v 34 Almɨn, Jisas yadöŋa, “Nugwo hogw pɨlöi pikai?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, yadmä, “Han du nuguŋö,” rɨmä. \p \v 35 Jisas mäp röbö pɨnöŋa. \v 36 Jisas mäp röbö pɨnmɨdöŋ aku nugwön, Juda nöbö mö piaku nugwön yadmä, “Nugwi! Nuŋ Lasaras nugwo mɨ ödöriö madmag nɨgö!” rɨmä. \p \v 37 \x - \xo 11:37 \xt Jon 9:6-7\x*Bli piöŋö yadmä, “Nuŋ nöbö mämäg we wölöŋ aku nugwo rɨmɨn mämäga ix nugwöŋ aku, pödpöd rɨmɨn ap nöbö kɨ nugwo röŋ aku rɨmɨn kömö nɨgölöŋ?” rɨmä. \s1 Jisas Lasaras nugwo rɨmɨn öbɨlöŋa \p \v 38 Makwam Jisas iswob höbwab rɨb madmag nuŋwa mɨ ödöriö ögwö diba rɨmɨn, Lasaras nugwo hogw pɨlim hogw möla uröpɨnöŋa. Nöbäpö hogw pɨlim aku, rɨg möl i hogw pɨlmä; makwam rɨg dib i pɨ mölaja idɨx gɨmɨn mɨdöŋa. \v 39 Makwam Jisas nuŋ nöbö bla yadöŋa, “Rɨg aku pɨ abnö,” röŋa. \p Jisas aliö rɨmɨn, nöbö Lasaras wöröxöŋ aku nölöunɨŋ nuŋwa Mata yadöŋa, “Nöbö Dib, nöbäpö aku wöröxɨm hogw pɨlɨm, wop mös mös padɨxa aku, mɨ hölɨŋ gwogwo hönɨŋö,” röŋa. \fig Jisas nuŋ nöbö bla yadöŋa, “Rɨg aku pɨ abnö,” röŋa.|alt="rolling stone from Lazarus’ tomb" src="CN01768B.TIF" size="col" ref="11:39" \fig* \p \v 40 Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Nagö agamö rɨl? Nagö yadla, ‘Nɨ nugw pɨ mɨjɨnö aku, God ölɨsö nuŋwa keir nugunaŋö,’ rɨlö,” röŋa. \p \v 41 Jisas aliö rɨmɨn, rɨg aku pɨ abɨm, Jisas pisö rɨ laxiö nugwön yadöŋa, “Acö, nɨ nagö yad nugumön nɨ nugulö aku, nagö wä rö rɨmɨdla. \v 42 Nɨ nagö yad nugumön nɨ öim nugulö aku mödö nugula. Makwam mönö yadmɨdɨl kɨ, nöbö mö yörɨk öbɨl gɨ mɨdöi pik, nagör nɨ agal abman höm aku nugw pɨŋ, me rön, yadmɨdlö,” röŋa. \p \v 43 Jisas aliö rön, ajmöla aj halön yadöŋa, “Lasaras, nagö rɨŋö yörɨk hö!” röŋa. \v 44 Jisas aliö rɨmɨn, wölɨj iŋ wajmag nugwo wobön, haŋaj mämäg yuö wölɨj wobön, pön du hogw pɨlim wölɨj piaku, aliö mɨdmɨn nugugɨrön, nöbäpö högi mɨŋ aku öbɨl wölɨj waba alɨg röpɨn rɨŋadö höŋa. Höm, Jisas nöbö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Nugwo wobim wölɨj piaku yau abɨŋ duaŋ,” me röŋa. Aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ mag akuyöbö rɨmä. \s1 Jisas nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö rön rɨb aku yöx nugumä \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Luk 22:1-2) \p \v 45 \x - \xo 11:45 \xt Jon 7:31\x*Juda nöbö mö Maria nugwo nuguba hem piaku, Jisas Lasaras nugwo rɨm öbɨlöŋ aku nugwön, nöbö mö mɨg mɨŋa Jisas nuŋ Krais öim pöx mɨdmɨdöl Nöbö aku, me rön, nugwo nugw pɨmä. \v 46 \x - \xo 11:46 \xt Luk 16:31\x*Makwam bli höbkal Perisi nöbö mɨdim yöra duön, Jisas rɨg röŋ akuyöbö ñɨgö yad nölmä. \v 47 Yad nölmɨn, Perisi nöbö bla aipam, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, ñɨŋ Juda Kansol mönö pɨ asɨx nɨgmɨdöi nöbö dib akuyöbö ñɨgö wö rɨmɨn, du mögum rɨmɨn, ñɨgö yadmä, “Nöbö aku ap rölɨbä mɨga akwör rɨmɨd aku, an pödpöd cɨnɨŋ? \v 48 An nugwön röböxɨŋ, nuŋ paŋ mag akwör raŋ duaŋ, nöbö mö magalɨg nugwo nugw pön, kiŋ an, me rɨmɨjöñ aku, Rom nöbö dib piaku hön, God höjöpalɨb ram an aku rɨ gwogwam rön, anɨŋ Juda nöbö mö rɨ ajö nɨgön, cöñɨŋö,” rɨmä. \p \v 49 Makwam kɨm akwör, nöbö i nugwo yad nɨgɨm, nuŋ God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö mɨdöŋa. Nöbö aku ib nuŋwa Kaiapas. Nuŋ mögum rɨmɨdim mibɨl aku mönö yadön yadöŋa, “Ñɨgö rɨb nɨgöl. \v 50 Nɨ ñɨgö yadmɨdla, nöbö paŋyöbö i wöröxaŋ an magalɨg kömö dinɨŋ aku wä; an magalɨg wöröxnɨŋ aku gwogwo cönɨŋö,” röŋa. \p \v 51 Kaiapas nuŋ mönö yadöŋ aku, nuŋ keir yadölöŋ; nuŋ God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö kɨm aku mɨdöŋ aku mɨ, nuŋ ap agap apɨm mai cön akuyöbö rɨbyöx nugwön, Jisas nuŋ Juda nöbö mö bla ñɨgö me rön wöröxönɨŋö, rön, mönö aku yadöŋa. \v 52 \x - \xo 11:52 \xt Jon 10:16\x*Makwam Juda ada ñɨgör yöi; nöbö mö God halöu ha nuŋ pɨba rɨmɨd piaku magalɨg pɨ nɨgiö nɨgön nɨgaŋ, il nuŋwa paŋyöbö iör mɨjöñɨŋö, rön, wöröxönɨŋö, rön, mönö aku yadöŋa. \p \v 53 \x - \xo 11:53 \xt Jon 5:18\x*Makwam, wop aku ila nɨgön, Juda nöbö dib piaku Jisas nugwo pödpöd rön pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, öim mönö akwör yad nugup uhömɨdmä. \p \v 54 Juda nöbö dib bla Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdim aku nugwön, Jisas nuŋ mögörɨb ñɨŋ Judia wöxnö yönmɨdöl; nuŋ nöbö nuŋ bla pɨsaŋ mögörɨb Judia yöra röd du Epraim tauna uröpɨnön, mögörɨb rɨg kap rɨb piaku du mɨdmɨdöia. \p \v 55 Makwam Juda ada Pasopa wop dib ñɨŋ aku womiöx igöp hömɨdöŋa nugwön, nöbö mö mɨga mögörɨb ñɨŋ keir bla röböxön, an God mämäg il rola nöbö mö lei wä mɨdön, Pasopa ap nɨmɨŋö, rön, mabö adö ñɨŋa maduar ör rɨg rɨmɨdöi mag akuyöbö rɨba Jerusalem dumä. \v 56 Ñɨŋ Jerusalem du nɨgön Jisas hölu nugw mɨdmä. Ñɨŋ duön God höjöpalɨb rama ram möl yuadö du mɨdön, Jisas mɨkai, me rön, nuö nuö yad nugwön yadmä, “Ñɨŋ agö rɨbɨm yöx nugwöi? Nuŋ Pasopa wop kɨ hönɨŋönö wöhö?” rɨmä. \v 57 Makwam God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Perisi nöbö bla aipam, mönö i yadmä, “Nöbö mö i Jisas nugumɨjön aku, nuŋ hö anɨŋ yadaŋ, an du Jisas nugwo pɨ cɨcɨ nɨgnɨŋö,” rɨmä. \c 12 \s1 Maria Jisas nugwo wel röbö hölɨŋ wä höba nɨg nölöŋa \r (Mat 26:6-13; Mak 14:3-9) \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Jon 11:1,43\x*Pasopa ap nɨmɨba rɨmä aku wop akuyöbö iŋösu sö mɨdmɨn nugugɨrön, Jisas nuŋ Lasaras wöröxɨm nugwo rɨmɨn öbɨlöŋ nöbö aku rama duöŋa. Ram yöj agrö aku iba Betani. \v 2 \x - \xo 12:2 \xt Luk 10:40\x*Betani duön, ap nɨmnɨŋö, rön, Jisas Lasaras yöŋö, nöbö mö bli pɨsaŋ, römɨd gɨ mɨdmä nugwön, Mata ap mag bla nuöm nɨgöŋa. \v 3 \x - \xo 12:3 \xt Luk 7:37-38\x*Pɨgnɨŋ Maria, wel röbö hölɨŋ wä rɨg dib ödöriö woböi balol i pön hön, Jisas yamsö rol aku hör nölön, yöj panö nuŋwa pön Jisas yamsö örɨxöŋa. Almɨdmɨn, wel röbö hölɨŋ wä aku, hölɨŋa ram möl yuadö aku magalɨg duöŋa. \v 4 Akuyöbö almɨdmɨn, Judas Iskariot, Jisas nöbö nuŋ aku nugwo mai höuöu röŋ nöbö aku, hölɨŋ wä aku nugwön yadöŋa, \v 5 “Rɨg dib ödöriö woböi wel röbö kɨ aliö abön, rɨg pön, nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö ñɨgö nölöx aku wä. Nöbö wel röbö aliö akuyöbö wobɨba rɨmɨd aku, nuŋ röun akuyöbö ragpɨd sö mabö rön rɨg pön duön wel röbö kɨ wobönɨŋö,” röŋa. \v 6 Nuŋ aliö yadöŋ aku, nöbö mö ap mɨdöl bla uliöxön yadölöŋ; nuŋ rɨg yogw aku rag yönön, bli tar kib pɨmɨd makwam aliö yadöŋa. \p \v 7 Makwam Jisas yadöŋa, “Nugwo yadyöxmɨjɨnö. Nɨ hogw piöñ wop aku nɨg nölɨba rag hö nɨg aku, wopik rag hö nɨg nöla. \v 8 \x - \xo 12:8 \xt Diut 15:11\x*Nöbö mö rɨg mɨdöl piaku pɨsaŋ öim mɨjöña; makwam nɨ pɨsaŋ öim mɨdeñɨŋö,” röŋa. \s1 Lasaras nugwo tar pɨl pal nɨgnɨŋö, rɨmä \p \v 9 Jisas Betani hö mɨdö rim mönö aku nugwön, Juda nöbö mö mɨga nugwo nuguba dumä. Makwam Jisas nugwör nuguba duölim; Lasaras wöröxɨm Jisas rɨmɨn öbɨlöŋ nöbö aku nugwo aipam nuguba dumä. \v 10-11 \x - \xo 12:10-11 \xt Jon 11:45\x*Makwam Lasaras wöröxɨm Jisas nugwo rɨmɨn öbɨlöŋ aku, Juda nöbö mö mɨg mɨŋa mag ñɨŋ rɨg mɨdmɨdöi mag aku röböxön, Jisas nugw pɨmä. Akuyöbö almɨdmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib piaku, Lasaras aipam pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumä. \s1 Jisas kiŋ röxgöb Jerusalem duöŋa \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40) \p \v 12 Löum yöbö, nöbö mö mɨga ödöriö Pasopa ap nɨmɨba hem akuyöbö, Jisas Jerusalem hömɨdö, rim mönö aku nugwön, \v 13 \x - \xo 12:13 \xt Sam 118:25-26; Jon 1:49\x*nugwo du nugunɨŋö, rön, albad panö röx rag hö papal rɨ gɨrön, wö diba rɨ gɨrön yadmä, \q1 “Nöbö Diba ib nuŋwa yadɨŋ adöx sö duaŋ!” \q2 “Nöbö Diba nuŋ Nöbö nuŋwa kɨ agal abmɨn hö mɨk!” \q1 “Nuŋ Nöbö wä. Ib nuŋwa yadɨŋ adöx sö duaŋ!” \q2 “Nuŋ Isrel Kiŋa hömɨd mɨg pal! Ib nuŋwa yadɨŋ adöx sö duaŋ!” \m \v 14 Jisas hön donki maua i pön, rol aku römɨdön dumɨdöŋa. Akuyöbö alöŋ aku, God Mönö aku kai kɨtön rɨg yadim mag akwör röŋa. God Mönö rɨb aku kai kɨtön yadmä, \q1 \v 15 \x - \xo 12:15 \xt Sek 9:9\x*“Saion halöu, nagö ipöxmɨjɨnö. \q2 Kiŋ naŋ aku hön donki ha maua rola römɨdön hömɨdö,” rɨmä. \p \v 16 \x - \xo 12:16 \xt Jon 2:22\x*Alöŋ wop aku, Jisas nöbö nuŋ bla, God nuŋ aliö cönɨŋö röŋ mag akwör rɨmɨd aku, me rön, nugwölim; jɨ mai Jisas wöröxön öbɨlön, God mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö wöluöŋ wop akwör, Jisas nöbö nuŋ bla rɨbyöx nugw ri abön nugumä, Jisas Jerusalem dumɨdöŋ wop aku ap agap bɨlɨm nugwo rim piaku, höd God mönö yadɨb nöbö bla God Mönö kai kɨtön yadim mag akwör rɨmä. \p \v 17 Jisas Lasaras wöröxɨm nugwo rɨmɨn öbɨlöŋ aku, nöbö mö nugugu mɨdim bla mönö aku pɨrag adadö dumä. \v 18 Makwam, nöbö mö mɨga akwör ap rölɨbä röŋ aku nugwön, Jerusalem röböxön, nugwo ödöi mibɨl yöra nuguba dumä. \v 19 Ñɨŋ almɨdim aku, Perisi nöbö akuyöbö nugwön, ñɨŋ keir ör mönö yadön yadmä, “Nugwi! An ap i rɨb maga nɨgöl. Nöbö mö mögörɨb il kɨ magalɨg nöbö aku mai dumɨdöiŋö,” rɨmä. \s1 Grik nöbö mö bli Jisas nuguba dumä \p \v 20 Makwam Pasopa wop aku womiöx hömɨdö, rön, God höjöpalɨba Jerusalem duim wop aku, Grik nöbö mö bli pɨsaŋ dumä. \v 21 Grik nöbö mö piaku hön, Pilip mögörɨb Galili yöraku Betsaida taun yöbö nöbö aku nugwo yadmä, “Nöbö dib nugub, an Jisas nugunɨŋö,” rɨmä. \p \v 22 Aliö rɨmɨn, Pilip du Edru nugwo yad nölön, Edru pɨsaŋ mösör duön Jisas nugwo yad nölmä. \v 23 \x - \xo 12:23 \xt Jon 13:31-32; 17:1\x*Yad nölmɨn, Jisas yadöŋa, “Weik God raŋ, Nöbö Ha nuŋwa Nöbö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku nugwöñ wop aku mödö ha. \v 24 \x - \xo 12:24 \xt 1Kor 15:36\x*Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, wit mag i mɨgrö bö pɨnön wöröxen aku, hör wit mag paŋyöbö iör mɨjöna. Makwam wit mag aku mɨgrö bö pɨnön wöröxmɨjön aku, mai mogw bɨrön mag mɨga yaxöna. \v 25 \x - \xo 12:25 \xt Mat 16:25\x*Nöbö mö kai, ‘Mögörɨb il kɨ kömö mɨdɨb mag na keir ör rɨbyöx nugwön mɨd ri abnö,’ rön raŋ diön aku, nuŋ wöröxön mɨ aŋadö wöröxöna; jɨ nöbö mö kai, ‘Mögörɨb il kɨ kömö mɨdɨb mag na keir rɨb mɨga yöx nugwöinöm, mɨd ri abnönö mɨd ri aböin aku ap dib yöi,’ me rön raŋ diön aku, kömö mɨdɨb mag nuŋ aku öim öim mɨjöna. \v 26 Makwam nöbö mö kai mabö na cɨnö cön aku, nuŋ nɨ mai höŋ; nɨ pikai mɨjɨn aku, mabö rɨ nölɨb nöbö na nɨ pɨsaŋ piaku mɨjöna. Nöbö mö kai mabö na rɨ nöiön, Acö na nöbö aku iba nuŋ aku pɨrag wöliöna. \s1 Jisas, “Wöröxnö,” röŋa \p \v 27 \x - \xo 12:27 \xt Sam 6:3; 42:5; Mat 26:38\x*“Weik nɨ ömörö rɨmɨd aku pödi yajɨn? ‘Acö nɨ haŋad rɨb gɨ mɨdaŋ, nɨ ap kai rɨba rɨmɨd aku rölaŋ,’ me rön yajɨn owa? Nöi! Ömörö aku pɨba höma. \v 28 Makwam Acö, nagö raŋ nöbö mö akuyöbö nugwöña, nagö Nöbö mil wä keiryöbö alɨg mɨdlaŋö,” röŋa. \p Jisas aliö rɨmɨn nugugɨrön, mönö i adöx yöd röul adö kau sebö hön yadöŋa, “Nɨ rɨmön, nöbö mö akuyöbö mödö nugwöia nɨ Nöbö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨdla. Makwam nɨ iswob rɨmön, nöbö mö akuyöbö iswob nugwöñɨŋö,” röŋa. \p \v 29 Makwam nöbö mö mɨdim akuyöbö, God mönö yadöŋ aku nugwön, bli yadmä, “Gunɨm gigu rɨmɨdö,” rɨmä; bli piöŋö yadmä, “Ejol i Jisas nugwo mönö bli yadmɨdö,” rɨmä. \p \v 30 Aliö yadmä aku, jɨ Jisas ñɨgö yadöŋa, “Yad mönö aku nɨ me rön yadölöm; ñɨgö me rön yada. \v 31 Aku agapɨm: weik nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö, ñɨŋ agö magɨm röi aku, God nuŋ keir nugwön, paiŋö nölön, ñɨŋ pɨ nuöm nɨg hörɨrör nɨgöna. Nöbö mö mögörɨb il kɨ nɨ nugw pölöi akuyöbö ñɨgö kiŋ röxg nugwidɨx mɨd Nöbö Gwogwo aku, God nuŋ nugwo rɨbɨx aböna. \v 32 \x - \xo 12:32 \xt Jon 3:14\x*Nɨ pɨ bɨl yör sö nɨgöñ aku, nɨ nöbö mö mögörɨb hör piaku piaku magalɨg pɨxɨp pön hön nör pɨnö,” röŋa. \v 33 \x - \xo 12:33 \xt Jon 19:6\x*Jisas mönö yadöŋ aku, nɨ agö magɨm rɨŋ wöröxnö, rön, yadöŋa. \p \v 34 \x - \xo 12:34 \xt Sam 110:4; Ais 9:7; Dan 7:14\x*Makwam nöbö mö mɨga akwör hö mɨdim piaku Jisas nugwo paiŋö yadmä, “Lo mönö an aku yad, ‘Krais aku öim öim kömö mɨjönɨŋö,’ ra aku, jɨ nagö pöd rɨmɨn yadmɨdlö, ‘Nöbö Ha nuŋwa nugwo pɨ bɨl yör sö nɨgöñɨŋö,’ rɨmɨdlö? Makwam Nöbö Ha nuŋ me rön yadmɨdɨl aku, yönɨm yadmɨdlaŋö?” rɨmä. \p \v 35 \x - \xo 12:35 \xt Jon 8:12\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mil mag aku ul mɨŋi alɨg ñɨgö pɨsaŋ mɨjöna. Makwam, mil maga ñɨgö pɨsaŋ mɨd wop kɨ, ödöia yön ri aböña; nöi mɨjön aku, pɨxmaga hön ñɨgö yuö aböna. Nöbö mö kai pɨxmag yuö yönmɨjön aku, pikai dinö rön nugwen. \v 36 \x - \xo 12:36 \xt Epes 5:8\x*Mila ñɨgö pɨsaŋ mɨd wop kɨ, mil aku nugw pöña. Mil aku nugw pɨmɨjöñ aku, mil halöu ha nuŋwa wöxnö nɨgöñɨŋö,” röŋa. Jisas aliö rön, nöbö mö piaku röböxön hör piaku duön umadiö mɨdöŋa. \s1 Nöbö mö mɨga Jisas nugw pölöi \p \v 37 Jisas nuŋ ap rölɨbä mɨga akwör nöbö mö akuyöbö mämäg il rol ñɨŋa rɨm nugumä jɨ nugwo nugw pölim. \v 38 \x - \xo 12:38 \xt Ais 53:1\x*Nöbö mö Jisas nugw pölim aku, God mönö yadɨb nöbö Aisaia maduar ör God Mönö rɨb mɨŋi kai kɨtön rɨg yadöŋ mag akwör rɨmä. Nuŋ mönö aku kai kɨtön yadöŋa, \q1 “Nöbö Dib, mönö wä nagö ñɨŋ yad nölöl aku \q2 jɨ ñɨŋ mönö aku mönö wä, me rön, pölöi; \q1 nagö ölɨsö mag keiryöbö naŋ keir rön rɨmö aku nugwöi aku, \q2 jɨ nagö Nöbö Dib, me rön, nugw pölöiŋö,” röŋa. \m \v 39-40 \x - \xo 12:39-40 \xt Ais 6:10\x*Makwam, ñɨŋ Jisas nugw pölim. Akuyöbö almä aku, Aisaia God Mönö rɨb mɨŋi kai kɨtön rɨg yadöŋ mag akwör rɨmä. Nuŋ mönö aku kai kɨtön yadöŋa, \q1 “God nuŋ nöbö mö akuyöbö ñɨgö rɨm, ñɨŋ mämäg we röxg mɨdöia; \q2 God nuŋ rɨm, ñɨŋ rɨb mag wä mɨdöl. \q1 God nuŋ ñɨgö röŋ aku, ñɨŋ mämäga nugw ri abön, \q2 rɨb maga yöx nugw ri abön, nɨ höyɨx aku, \q1 nɨ rɨmön ñɨgö kömö nɨgöx, me rön, rɨb aku yöx nugwön, \q2 nuŋ nugwogwo rɨm ñɨŋ mämäg we röxg mɨdöiŋö,” röŋa. \p Adakwör ñɨŋ Jisas nugw pɨb maga nɨgölöŋ. \v 41 \x - \xo 12:41 \xt Ais 6:1\x*Aisaia maduar ör mönö yadöŋ aku, nuŋ Jisas mil mag wä nuŋ aku nugwön aliö yadöŋa. \p \v 42 \x - \xo 12:42 \xt Jon 9:22\x*Makwam Juda nöbö dib bla ñɨŋ magalɨg Jisas nugwo röböxölim; nöbö dib mɨga nugwo nugw pɨmä. Jɨ Perisi nöbö anɨŋ yad abɨŋ an Juda mögum rɨb rama ram möl yuadö iswob dub maga nɨgenɨŋö, rön yadmä mönö aku nugwön, Jisas nugw pɨmä aku wöxnö yadölim. \v 43 \x - \xo 12:43 \xt Jon 5:44\x*Jisas nugw pɨmä aku wöxnö yadölim aku, nöbö mö akuyöbö ib ana yadɨŋ bɨl sö duaŋ, me rɨ rɨbyöx nugwön, aliö almä. Ap agapɨm rɨŋ God nugwaŋ, nugwo wä cönɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugwölim. \s1 Jisas mönö wä nuŋ akwör nöbö mö ñɨgö mönö diba yajöna \p \v 44 Makwam Jisas ajmöla aj halön yadöŋa, “Nöbö mö kai nɨ nugw pön aku, nör wöhö, nöbö nɨ yad abmɨn höm Nöbö aku nugwo aipam nugw pöna. \v 45 \x - \xo 12:45 \xt Jon 14:9\x*Nöbö mö kai nɨ mämäga nugwön aku, nör wöhö, nöbö nɨ yad abmɨn höm Nöbö aku nugwo aipam mämäga nugwöna. \v 46 Nɨ mögörɨb il kɨ hön nöbö mö bla ñɨgö mila nölmɨdla. Makwam, nöbö mö nɨ nugw pöñ akuyöbö, pɨxmag yuö piaku mɨdeñɨm. \p \v 47 \x - \xo 12:47 \xt Jon 3:17\x*“Nöbö mö mönö na nugwön rɨg yadmɨdɨl mag akuyöbö reñ aku, ñɨgö mönö diba yadöin. Aku agapɨm: nɨ nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö ñɨgö mönö diba yadɨba hölɨm; ñɨgö kömö pɨba höma. \v 48 Makwam nöbö mö nɨ pölön, mönö na peñ aku, mönö diba yadɨb wop aku, mönö nɨ yadɨl piakwör ñɨgö pɨsaŋ mönö diba yajöna. \v 49 Aku agapɨm: mönö nɨ yadɨl aku, nɨ hör rɨbyöx nugwön yadöi; Acö nɨ yad aböŋ aku, al aliö akuyöbö yadanö, rɨ akwör yadla. \v 50 Nɨ nugula, mönö nuŋ aku nugw pöñ aku, ñɨgö öim mɨdɨb maga nöiöna. Makwam, mönö nɨ yadmɨdɨl aku, Acö mönö al aliö akuyöbö yadanö, rɨ akwör yadmɨdlö,” röŋa. \c 13 \s1 Jisas nöbö nuŋ akuyöbö yamsö ñɨŋa röbö äbäd aböŋa \p \v 1 Wop dib Pasopa nɨmɨb wop aku aiaŋ, me rön, Jisas nugwöŋa, Nuö nugwo mögörɨb il kɨ yad nɨgöŋ wop aku padɨxöŋa nugwön nuŋ höbkal Nuö dub wop aku womiöx höŋa. Makwam, nöbö mö nuŋwa keir mögörɨb il kɨ madmag nɨgön mɨdön, mɨdɨp duön, nugwo pɨl pal nɨgɨm, nuŋ wöröxön höuöil Nuö nuŋwa mɨda duöŋa. \v 2 \x - \xo 13:2 \xt Luk 22:3; Jon 13:27\x*Kɨjaki nuŋ Saimon Iskariot ha nuŋwa Judas nugwo rɨba nölmɨn, Jisas nugwo pödpöd rön pön duön nöbö dib akuyöbö ñɨgö nöinö, rön, rɨb aku höd ör yöx nugw umad nɨgön, mai an Jisas nöbö nuŋ bla Jisas pɨsaŋ Pasopa ap nɨmɨba römɨdmɨŋa. \v 3 \x - \xo 13:3 \xt Jon 3:35; 16:28\x*Jisas nuŋ nugwa, God nuŋ ap bla magalɨg pɨ imag rol nuŋwa nɨgöŋa. Jisas nugwa, nuŋ Nuö God pɨsaŋ mɨdön mögörɨb il kɨ hön, mɨdön, mai wöröxön, höbkal Nuö mɨda duba rɨmɨdöŋa. \v 4 Makwam, Jisas öbɨlön, wölɨj mɨxɨl dib nuŋ aku pɨ rödön, raul i höbiöda pal wödön, \v 5 röbö bli pɨ ap yöj möl i hörön, anɨŋ nöbö nuŋ bla yamsö an aku röbö pɨlön äbäd ab gɨrön, raul pal wödöŋ aku pɨ möxisa örɨx ab gɨr mɨdöŋa. \p \v 6 Jisas aliö pön du pön du, Saimon Pita yödpɨlö nuŋwa röbö pɨlön äbäd abnö, rɨmɨn, Pita nugwo yadöŋa, “Nöbö Dib. Nagö keir yamsö na aku röbö äbäd abɨba rɨmɨdlanö?” röŋa. \p \v 7 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Weik rɨmɨdɨl mag kɨ naŋ wopik nugwöia, jɨ mɨdön mai nugunaŋö,” röŋa. \p \v 8 Jisas aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Wopik mönö mai piaku, yödpɨlö na aku röbö äbäd aböinö, mɨ wöhö!” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Yamsö nagö röbö äbäd aböin aku, nöbö na mɨdöinaŋö,” röŋa. \p \v 9 Jisas aliö rɨmɨn, Saimon Pita yadöŋa, “Nöbö Dib! Aliö rɨlö aku, yamsö nɨ akwör röbö äbäd abmɨjɨnö; imag, yöcmac na aipam röbö äbäd abö!” röŋa. \p \v 10 \x - \xo 13:10 \xt Jon 6:64,70-71; 15:3\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö kai röbö mödö pal, nöbö aku mɨxɨñ nuŋwa magalɨg leia mɨda. Mɨxɨña alɨg äbäd aben; yamsö wab akwör röbö äbäd ri aböna. Ñɨŋ leia mɨdöia, jɨ ñɨŋ nöbö paŋyöbö iör leia mɨdölö,” röŋa. \v 11 Jisas aliö yadöŋ aku, nugwo höuöu rɨba rɨmɨdöŋ nöbö aku nugwo mödö nugwöŋ makwam, nuŋ yadöŋa, “Ñɨŋ nöbö paŋyöbö iör leia mɨdölö,” röŋa. \p \v 12 Makwam Jisas yamsö anɨŋa röbö äbäd ab pörön, wölɨj pɨ röd nɨgöŋ aku pɨ röbön, du kau nuŋwa römɨdön yadöŋa, “Ñɨgö yamsö röbö pɨlön äbäd abɨl mönö il aku nugwöiŋönö owa?” röŋa. \v 13 Jisas aliö rön yadöŋa, “Nɨ Mönö Yad Nölɨb Nöbö mönö Nöbö Dib, me röi aku, mi yadöia. Nɨ Mönö Yad Nölɨb Nöbö ñɨŋ aipam Nöbö Dib ñɨŋ aipam mɨdla. \v 14 \x - \xo 13:14 \xt Mat 20:28; Luk 22:27\x*Makwam, nɨ Mönö Yad Nölɨb Nöbö ñɨŋa, Nöbö Dib ñɨŋa yamsö ñɨgö röbö pɨlön äbäd abɨl aku, ñɨŋ algör ör nuö nuö yamsö röbö pɨlön äbäd aböña. \v 15 \x - \xo 13:15 \xt Pil 2:5; Kol 3:13; 1Pit 2:21\x*Nɨ ñɨgö ail mag aku nugwön, ñɨŋ piöŋö du nöbö mö bli paŋ mag akwör cɨnö, rön, ñɨgö ödöi wä kɨ yabula. \v 16 \x - \xo 13:16 \xt Mat 10:24\x*Ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, mabö rɨ nölɨb nöbö aku nöbö dib, nugwo nugwidɨx nöbö aku nöbö ulmɨdö mɨdöl; paŋ mag akwör algör mönö pön dub nöbö aku nöbö dib, nugwo agal aböŋ nöbö aku nöbö ulmɨdö mɨdöl. \v 17 Mag wä yadmɨdmön nugwöi adakwör rɨŋ duaŋ, ñɨŋ wahax pöña. \p \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Sam 41:9\x*“‘Ñɨŋ paŋyöbö iör leia mɨdölö,’ rɨl aku, ñɨgö magalɨg me rön yadöi. Makwam nɨ ñɨgö nöbö na pɨl piaku nugw ri abla. Nöbö i nɨ höuöu rɨba cön nöbö aku, God Mönö aku kai kɨtön rɨg yadim mag akwör cöna. Mönö aku kai kɨtön yadmä, ‘Nöbö nɨ pɨsaŋ ap nɨgiö nɨgön nɨmmɨdmɨŋ nöbö aku, kwolmal röxg nɨgön nɨ rɨ gwogwam rö,’ rɨmä. \v 19 \x - \xo 13:19 \xt Jon 14:29; 16:4\x*Ñɨgö höd, al aliö cönɨŋö, rön yadmɨdɨl mag akuyöbö, mai paŋ mag akwör rɨmɨjön aku, ‘Nɨ Rɨg Mɨdɨl Akwör Mɨdlö’ rɨl mönö aku mönö mɨ, me rön, nugw pöñɨŋö, rön, yadmɨdla. \p \v 20 \x - \xo 13:20 \xt Mat 10:40\x*“Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, nöbö mö nɨ yad abɨn piaku, nöbö mö bɨl kai ñɨgö pöñ akuyöbö, ñɨgör peñ; nɨ aipam pöña. Makwam nöbö mö bɨl kai nɨ pöñ akuyöbö, nör peñ; Nöbö nɨ yad abmɨn höm Nöbö aku aipam pöñɨŋö,” röŋa. \s1 Jon Jisas nugwo yad nugwöŋa, “Yönɨm nagö mönömɨm cön?” röŋa \p \v 21 Jisas mönö aku yadmɨn, höbwab rɨb madmag nuŋwa pɨ ömörö rɨmɨn, yadöŋa, “Ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, ñɨŋ nöbö i nɨ mönömɨm cönɨŋö,” röŋa. \p \v 22 Jisas aliö rɨmɨn, an nöbö nuŋ bla, nöbö kai yadmɨdö, rön, rɨb mɨxɨla yöxön mämäga nuö nuö nugumɨŋa. \v 23 Jɨ Jisas nöbö nuŋ madmag ödöriö nɨgmɨd nöbö aku, Jisas mɨdöŋ il yöra römɨd gɨ mɨdöŋ makwam, \v 24 Saimon Pita nöbö aku nugwo mämäga ipax ipax gɨrön yadöŋa, “Yönɨm nugwo yadmɨd aku yad nugwö,” röŋa. \p \v 25 Aliö rɨmɨn, nuŋ Jisas mɨdöŋ il yöra kɨrɨrɨ rɨp duön yadöŋa, “Nöbö Dib. Nöbö aku nöbö kai yadlö?” röŋa. \p \v 26 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ bred kɨ pɨ röbö bai bö pɨlön nugwo nöin nöbö aku maku,” me röŋa. Aliö rön, bred mag pɨ gɨ mɨd aku röbö acɨx bö pɨlön, pɨ Saimon Iskariot ha nuŋwa Judas nölöŋa. \v 27 \x - \xo 13:27 \xt Jon 13:2\x*Judas bred mag aku pɨ mag akwör Seten nuŋ Judas yuö nuŋ kwo wölöŋa. Jisas Judas nugwo yadöŋa, “Pödpöd rɨba rɨmɨdlö aku, rɨmɨg rö!” röŋa. \v 28 Jɨ an Jisas nöbö nuŋ pia, pödpöd rɨmɨn Judas nugwo aliö rɨmɨdö, rön rɨbyöx nugwölmɨŋ. \v 29 Judas nuŋ rɨg yogw aku nugwidɨx mɨdmɨd aku, an Jisas nöbö nuŋ bli rɨbyöxmɨŋa, Jisas nuŋ Judas yadön, “Nagö duön Pasopa ap nɨmɨb bli wobanö,” rön, yad abmɨdö, rɨ rɨbyöx nugumɨŋa; an bli rɨbyöxmɨŋa, Jisas nuŋ Judas yadön, “Nagö duön nöbö mö rɨg mɨdöl akuyöbö ñɨgö rɨg bli nölanö,” rön, yad abmɨdö, rɨ rɨbyöx nugumɨŋa. \v 30 Makwam Judas bred mag aku pön öbɨlön rɨŋö bö röu duöŋa. Ruö mödö pɨxmag guröŋa. \s1 Nöbö Diba lo yoŋyöbö nölöŋa \p \v 31 \x - \xo 13:31 \xt Jon 12:23\x*Judas rɨŋö bö röu duöŋa nugwön Jisas yadöŋa, “Womiöx mɨda God nuŋ raŋ nöbö mö bla nugwöña, Nöbö Ha nuŋwa mil mag wä keiryöbö alɨg mɨda. Makwam Nöbö Ha nuŋwa mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku nugwön, God mil wä nuŋwa aipam nugwöña. \v 32 \x - \xo 13:32 \xt Jon 17:5\x*Makwam nöbö mö ñɨŋ Nöbö Ha nuŋwa nugw pɨmɨjöñ aku, God mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku nugwöña. Makwam, rɨb pia God raŋ nöbö mö bla Nöbö Ha nuŋwa mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku wöxnö nugwöña. \p \v 33 \x - \xo 13:33 \xt Jon 7:33-34\x*“Ha madmag yöbö nɨ bɨlɨk! Nɨ ñɨgö pɨsaŋ uplöb mɨdöinöm. Nɨ din aku, nɨ du pikai, me rön, nɨ hölu yualöböña. Makwam Juda nöbö dib bla ñɨgö rɨg yadɨl mag akuyöbö, wopik ñɨgö kwo algör yadmɨdla: nɨ din yöraku, ñɨŋ dubä maga nɨgöl. \p \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Jon 15:12,17; 1Jon 3:23; 2Jon 5\x*“Makwam weik ñɨgö lo yoŋyöbö i yad nölmɨdla: nuö nuö madmag nɨgöña. Nɨ ñɨgö rɨg madmag nɨgɨl mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör nuö nuö madmag nɨgi. \v 35 Nuö nuö madmag nɨgmɨjöñ aku, nöbö mö bla magalɨg wöxnö nugwöña, ñɨŋ nöbö na mɨdöiŋö,” röŋa. \s1 Jisas Pita nugwo yadöŋa, “‘Jisas nugwo nugumɨdöiö,’ cɨnaŋö,” röŋa \p \v 36 Aliö rɨmɨdmɨn, Saimon Pita yadöŋa, “Nöbö Dib. Pikai duba rɨmɨdlö?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ din piaku nagö weik mai ub maga nɨgöl; jɨ mai, nɨ mai dinaŋö,” röŋa. \p \v 37 Jisas aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Pödpöd raŋ weik nagö mai duöin? Nagö nugwidɨx mɨjɨna; nɨ pɨl pal nɨgöñ aku, mönö mɨdölö,” röŋa. \p \v 38 Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Pɨsaŋ wöröxnö rɨlö mönö aku mönö mi yadlanö owa? Nagö mɨ ödöriö yadmɨdla, kulakula mai wö cöna; höd nagö wop mös paŋ yajɨnö, ‘Nɨ Jisas nugwo nugumɨdöiö,’ cɨnaŋö,” röŋa. \c 14 \s1 Jisas nuŋ ödöi \p \v 1 Makwam Jisas yadöŋa, “Ñɨŋ rɨb diba yöx nugwön ipöxmɨjeñ. Acö nugwo rɨg nugw pöi mag akuyöbö, nɨ kwo algör nugw pöña. \v 2 Acö na ram nuŋ aku ram möl mɨga akwör mɨda. Nɨ duön kau ñɨgö röb nɨg pɨdɨlina. Nöi mɨdöx aku, aliö yadöyöx. \v 3 \x - \xo 14:3 \xt Jon 12:26\x*Nɨ du kau ñɨgö röb nɨg pɨdɨluön, hön ñɨgö yölɨŋ pön du, nɨ mɨjɨn yöra ñɨŋ pɨsaŋ paŋör mɨjnɨŋa. \v 4 Nɨ duba rɨmɨdɨl ödöi aku ñɨŋ nugwöiŋö,” röŋa. \p \v 5 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Tomas yadöŋa, “Nöbö Dib! Nagö pikai dinö aku an nugwölöl. Makwam, an pödpöd rön dub ödöia nugunɨŋ?” röŋa. \p \v 6 \x - \xo 14:6 \xt Jon 11:25; Rom 5:1-2\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nör ödöi; nör mönö mɨ; nör kömö mɨdɨb ila. Nöbö mö nɨ höñ akuyöbö akwör, Acö pöl höña. Nöbö mö nɨ heñ akuyöbö, Acö pöl heñɨm. \v 7 \x - \xo 14:7 \xt Jon 8:19\x*Nɨ nugw ri aböyɨx aku, Acö na algör nugw ri aböyɨxa. Makwam wopik ñɨŋ Acö mödö nugwöia; mämäg mag ñɨŋa keir Acö mödö nugwöia. \p \v 8 Aliö rɨmɨdmɨn, Pilip yadöŋa, “Nöbö Dib! Nagö Acö an yabuan, nugwön, mai ap i nagö yad nugwöinɨŋö,” röŋa. \p \v 9 \x - \xo 14:9 \xt Jon 12:45; Kol 1:15; Hib 1:3\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Pilip. Nɨ ñɨgö pɨsaŋ mɨxɨl magi mɨdɨm aku, nɨ nugwölön aliö rɨmɨdlanö ä? Nöbö mö nɨ mämäga nugwöi bla, Acö aipam mödö mämäga nugwöia. Makwam, nagö pödpöd rɨmɨn yadmɨdlö, ‘Acö an yabuan nuguŋö,’ rɨmɨdlö? \v 10 \x - \xo 14:10 \xt Jon 12:49\x*Nɨ Acö yuö nuŋ kwo mɨdla, Acö yuö nɨ kwo mɨd mönö aku nugw pöiö ä? Mönö ñɨgö yadmɨdɨl aku mönö nɨ keir yöi. Makwam Acö nuŋ yuö nɨ kwo mɨdön rɨm, an nuarö hogwa mabö nuŋwa akwör rɨmɨdöl aku maku. \v 11 \x - \xo 14:11 \xt Jon 10:38\x*Makwam, nɨ Acö yuö nuŋ kwo mɨdla, Acö yuö nɨ kwo mɨd mönö aku, mönö mɨ, me rön, nugw pöyɨxa. Jɨ mönö yadɨl aku nugw peñ aku, Acö raŋ an nuarö hogwa ap rölɨbä piaku rɨmɨdöl aku rɨbyöx nugwön, ‘Ha aku Acö yuö nuŋ kwo mɨda, Acö Ha nuŋwa yuö kwo mɨd aku makwam, almɨdöiŋö,’ rön, nugw pöña. \p \v 12 \x - \xo 14:12 \xt Mak 16:19-20\x*“Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, nöbö mö nɨ nugw pɨmɨjöñ bla, nɨ ap rölɨbä rɨl piaku, ñɨŋ aipam algör ör cöña. Makwam nɨ Acö mɨda din aku, ñɨŋ mag aliö akuyöbö reñ; ñɨŋ ap mag keiryöbö cöña. \v 13 \x - \xo 14:13 \xt Mat 7:7; Jon 15:16\x*Makwam ñɨŋ nöbö na mɨdöi aku, ib na aku urön, ap agap apɨm yad nugwöñ aku, Acö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku nugwɨŋ, me rön, yajöñ mag akuyöbö cɨna. \v 14 Aku mɨ, ap agap apɨm ib na urön yad nugwöñ aku, rɨg yajöñ mag akwör cɨnö,” röŋa. \s1 Jisas yadöŋa, “Nɨ ñɨgö Inöm Leia agal abnö,” röŋa \p \v 15 \x - \xo 14:15 \xt Jon 15:10; 1Jon 5:3\x*“Ñɨŋ nɨ madmag nɨgmɨjöñ aku, ñɨgö yadɨl maga akwör cöña. \v 16 \x - \xo 14:16 \xt Jon 14:26; 15:26; 16:7\x*Ñɨŋ akuyöbö almɨjöñ aku, nɨ piöŋö Acö nugwo yadmön, nuŋ ñɨgö Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku agal abaŋ hön, ñɨgö pɨsaŋ öim öim mɨdön, nɨ ñɨgö rɨ nölmɨdɨl mag akuyöbö, nuŋ ñɨgö algör ör rɨ nöiöna. \v 17 \x - \xo 14:17 \xt Jon 16:13\x*Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku nuŋ mönö mɨ akwör yad nölɨb Inöm aku mɨ. Nöbö mö mögörɨb il kɨ piaku Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö nugwo mämäga nugwölöi; nuŋ nöbö pödiöm mɨd aku nugwölöi. Makwam, nugwo nugw pɨb maga mɨdöl. Makwam weik Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö nuŋ ñɨŋ pɨsaŋ mɨda; mai yuörɨb ñɨŋ kwo mɨjöna. Ñɨŋ nugwo mödö nugwöia. \v 18 Nɨ wöröxön, ñɨgö ha nuö mɨdöl nöbö mö akuyöbö aŋadö röböxöin; nɨ ñɨgö pöl höbkal höna. \v 19 Womiöx mɨda, nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö nɨ nugweñ, jɨ ñɨŋ nɨ nugwöña. Nɨ kömö mɨjɨn aku, ñɨŋ algör ör kömö mɨjöña. \v 20 \x - \xo 14:20 \xt Jon 17:21-23\x*Wop aku nɨ Acö na yuörɨb nuŋ kwo mɨdɨl mönö yadɨm il aku nugw ri aböña. Makwam ñɨŋ yuö nɨ kwo mɨdɨm, nɨ yuö ñɨŋ kwo mɨdɨl il aku algör ör nugw ri aböña. \v 21 Nöbö mö mönö nɨ yadɨl aku nugw pön, rɨg yadɨl mag akuyöbö akwör röi piaku, nɨ madmag nɨgön, aliö alöia. Nöbö mö nɨ madmag nɨgöi piaku, Acö na ñɨgö kwo algör ör madmag nɨgöna; nɨ algör ör ñɨgö madmag nɨgön, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl aku ñɨgö yabumön, ñɨŋ nɨ nugw ri aböñɨŋö,” röŋa. \p \v 22 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Judas (Judas nugwo höuöu röŋ aku yöi, Judas hör i) nuŋ Jisas nugwo yadöŋa, “Nöbö Dib. Pödpöd raŋ, nagö nöbö pödiöm mɨdlö aku anɨŋör yabunö, jɨ nöbö mö mögörɨb hör piaku piaku naŋ nugw pölöi piaku ñɨgö yabuöinanö?” röŋa. \p \v 23 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö mö kai nɨ madmag nɨgön aku, mönö yadɨl aku pön rɨg yadɨl mag akuyöbö akwör cöna. Acö na nugwo madmag nɨgön, an nuarö nugwo pöl hön, nugwo pɨsaŋ mɨjnɨŋa. \v 24 \x - \xo 14:24 \xt Jon 7:16\x*Nöbö mö kai nɨ madmag nɨgen aku, mönö yadɨl aku pön rɨg yadɨl mag akuyöbö ren. Makwam nɨ yadmön nugumɨdöi mönö aku mönö nɨ keir yöi; Acö nɨ yad abmɨn höm aku, mönö mag nuŋ aku mɨ. \p \v 25 “Nɨ ñɨgö pɨsaŋ mɨdɨl wop kɨ mɨ, mönö kɨ yad nölɨla. \v 26 Nɨ dina jɨ Acö nuŋ Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku, Inöm Lei aku, agal abaŋ hön mabö nɨ rɨg rɨl mag akwör cöna. Inöm Leia nuŋ ñɨgö pɨsaŋ mɨdön, mönö wä aku magalɨg yad nöl ri abön, ñɨgö rɨb wä nölaŋ, ñɨŋ nɨ mönö kai kai yadɨl piaku magalɨg rɨbyöx nugu gɨrön mɨjöña. \v 27 Nɨ dina jɨ ñɨŋ tar mɨd ri ab gɨ mɨjöña. Mönö aku nöbö mö mögörɨb il kɨ piaku hör mönö yadöi akuyöbö yadmɨdöi. Nɨ keir hön rɨmön, nöbö mö tar mɨd ri abɨb maga ra. Makwam, nɨ ñɨgö yadmɨdla, tar mɨd ri ab gɨ mɨjöña. Makwam, höbwab rɨb madmag ömörö pön ipöxmɨjeñ. \p \v 28 \x - \xo 14:28 \xt Jon 20:17\x*“Nɨ duön höuöil höna, rɨl mönö aku nugwön, ñɨŋ pöd rɨmɨn höbwab rɨb madmag ömörö pɨ gɨrön mɨdöi? Ñɨŋ nɨ madmag nɨgöyɨx aku, Jisas duön Nuö nuŋwa pɨsaŋ mɨdɨba rɨmɨdö, rön, wahax pɨ gɨr mɨdöyɨxa. Aku agapɨm: Acö nuŋ nɨ röxgɨb yöi; Acö nuŋ Nöbö dib. \v 29 \x - \xo 14:29 \xt Jon 13:19\x*Makwam, ñɨgö röböx duöi mag kɨ, ñɨgö höd yadmɨdɨl maku pal; mai dina aku, ñɨŋ rɨb bli hölu nugweñ; mönö yadmɨdɨl mönö aku nugw pöñɨŋö, rön, yadmɨdla. \v 30 Nöbö mö mögörɨb il kɨ nɨ nugw pölöi piaku ñɨgö kiŋ röxg nugwidɨx mɨd Nöbö Gwogwo aku nuŋ hömɨd aku mɨ, nɨ ñɨgö pɨsaŋ mönö mɨxɨl diba yad mɨdɨb maga nɨgöl. Makwam Nöbö Gwogwo nɨ rɨ gwogwam cɨnö, rɨmɨd aku, ölɨsö nuŋwa mɨdöl. \v 31 Nɨ Acö na madmag nɨgɨl aku, nöbö mö akuyöbö nugwɨŋ, me rön, Acö nɨ yad mag akuyöbö akwör magalɨg rɨmɨdla. \p “Makwam wopik höŋ mödö duŋö,” röŋa. \c 15 \s1 Jisas nuŋ keir nag wain, nöbö mö nuŋ bla nag löx löx \p \v 1 Jisas mönö yadön yadöŋa, “Nɨ keir nag wain aku; Acö na möriwö rɨb mɨnöbö aku. \fig Jisas yadöŋa, “Nɨ keir nag wain aku; Acö na möriwö rɨb mɨnöbö aku,” röŋa.|alt="grapevine" src="LB00107B.TIF" size="col" ref="15:1" \fig* \v 2 \x - \xo 15:2 \xt Mat 3:10\x*Löx pɨlö nɨ i mag yaxen aku, Acö nuŋ löx pɨlö aku römal aböna. Makwam löx pɨlö yaxön aku, mai mag mɨga akwör yaxönɨŋö, rön, nuŋ römaxdör ri aböna. \p \v 3 “Nɨ ñɨgö mönö wä yad nölmön nugwöi aku, ñɨŋ mödö lei wä röxg mɨdöia. \v 4 Ñɨŋ yuö nɨ kwo mɨdɨŋ; nɨ yuö ñɨŋ kwo mɨjɨna. Löx pɨlö bla, ila alɨg nɨgiö nɨgön mɨjön akwör, maga yaxöna; hör ör mɨdön maga yaxen. Mag akuyöbö akwör, ñɨŋ nɨ nɨgiö nɨgön mɨdeñ aku, mag bli yaxen. \p \v 5 “Nɨ keir nag wain aku, ñɨŋ pɨñ löx bla. Nöbö mö bɨl kai nɨ pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨjöñ bla, mag mɨga akwör yaxöña; jɨ ñɨŋ ñɨŋ keir mɨjöñ aku, ap i reñɨm. \v 6 \x - \xo 15:6 \xt Mat 7:19; 13:42\x*Makwam, nöbö mö bɨl kaim yuö nɨ kwo mɨden aku, nag löx römaxdörɨŋ il bö pɨnön wöröxön mag akuyöbö rɨg mɨjöna; nag löx piaku pɨrag du urɨŋ yöñöna. \v 7 Makwam ñɨŋ yuö nɨ kwo mɨdön, mönö mag na yuö ñɨŋ kwo nugw pɨ gɨr mɨjöñ aku, ap agap apɨm yad nugwöñ aku, Acö rɨg yajöñ mag akwör cöna. \v 8 \x - \xo 15:8 \xt Mat 5:16\x*Ñɨŋ ap maga magöri maga rɨ yaxön aku, nöbö mö na mɨ ödöriö mɨjöña. Makwam, nöbö mö bla ñɨŋ nugwön, Acö na Nöbö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku nugwöña. \p \v 9 “Acö nɨ mɨ ödöriö madmag nɨg aku, nɨ kwo algör ör ñɨgö mɨ ödöriö madmag nɨgla. Makwam, ñɨŋ nɨ cɨrɨp gɨ mɨdɨŋ, nɨ ñɨgö madmag nɨg gɨr mɨjɨna. \v 10 \x - \xo 15:10 \xt Jon 14:15; 1Jon 2:5\x*Nɨ Acö mönö nuŋ aku mai rɨmön, nɨ madmag nɨg gɨr mɨda. Makwam mag akuyöbö akwör, ñɨŋ mönö na aku mai rɨmɨjöñ aku, nɨ ñɨgö madmag nɨg gɨr mɨjɨna. \p \v 11 “Mönö ñɨgö yadmɨdɨl kɨ, nɨ pödpöd rɨmɨn yadmɨdɨl? Nɨ mɨ ödöriö wahax pɨl mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör ör wahax mɨ ödöriö wahax pɨnö, rön, mönö kɨ yadmɨdla. \v 12 \x - \xo 15:12 \xt Jon 13:34\x*Nɨ ñɨgö mönö ölɨsö i yadmɨdla: nɨ ñɨgö mɨ ödöriö madmag nɨgɨl mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör nuö nuö mɨ ödöriö madmag nɨgɨnö. \v 13 \x - \xo 15:13 \xt Jon 10:11; 1Jon 3:16\x*Nöbö i nuŋ nöbö nugub nuŋ bla rɨbyöx nugwön, ñɨgö ñöx nɨgön wöröxön aku, nöbö aku nuŋ nöbö nugub nuŋwa mɨ ödöriö madmag nɨgön aku mɨ, mag akuyöbö cöna. \v 14 \x - \xo 15:14 \xt Mat 12:50\x*Nɨ yajɨn mag akuyöbö cöñ aku, ñɨŋ nöbö nugub na mɨjöña. \v 15 Makwam wopik nɨ ñɨgö mabö rɨ nölɨb nöbö nɨ bla yadmɨdöi; ñɨgö nöbö nugub nɨ bla yadmɨdla. Mabö rɨ nölɨb nöbö bla, nugwidɨx mɨdɨb nöbö ñɨŋa, ap ñɨŋ piaku nugwölöi. Makwam nɨ Acö mönö kai kai nɨ yad nöl aku, ñɨgö wöxnö yad nöil aku, ñɨgö nöbö nugub na yadmɨdla. \v 16 Ñɨŋ nɨ pɨnɨŋö rön pölim; nɨ ñɨgö pɨnö rön pɨma. Ñɨŋ duön, ap mag mɨga akwör, ap mag öim öim mɨjön aku yaxönɨŋö, rön, ñɨgö mabö aku yad nɨgla. Ñɨŋ akuyöbö almɨjöñ aku, ib na urön Acö nugwo yad nugwöñ aku, rɨg yad nugwöñ mag akwör cöna. \p \v 17 \x - \xo 15:17 \xt Jon 13:34\x*“Nɨ ñɨgö mönö ölɨsö yadön yadmɨdla, nuö nuö madmag nɨgɨnö,” röŋa. \s1 Nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö, ñɨŋ Jisas nöbö mö nuŋ akuyöbö ñɨgö rɨb gwogwo yöx nugwöia \p \v 18 Jisas nöbö nuŋ akuyöbö ñɨgö mönö bli kwo yadön yadöŋa, “Nöbö mö mögörɨb il kɨ ñɨgö rɨb gwogwo yöx nugwöñ aku, rɨb dib aku yöx nugumɨjeñ; Jisas nugwo höd ölɨsö wölɨm rɨg rɨm mag akuyöbö anɨŋ piöŋö rɨmɨdöiŋö, rön, rɨb aku yöx nugwöña. \v 19 \x - \xo 15:19 \xt Jon 17:14\x*Ñɨŋ nöbö mö mögörɨb il kɨ nɨ nugw pölöi akuyöbö mɨdöyɨx aku, ñɨgö, nöbö mö an, me rön, pɨ madmag nɨgöyɨxa. Nɨ ñɨgö pölɨm wop aku, mögörɨb il kɨ rɨg rɨbyöx nugwöi akuyöbö rɨbyöx nugumɨdim aku, jɨ ñɨgö pɨnö rön pɨmön, nöbö mö na mɨdöia. Makwam mɨ, nöbö mö mögörɨb il kɨ ñɨgö rɨb gwogwo yöx nugwöia. \v 20 \x - \xo 15:20 \xt Jon 13:16\x*Makwam höd ñɨgö mönö yadɨm aku uplöbmɨjeñ: ‘Mabö rɨ nölɨb nöbö aku nöbö dib, nugwo nugwidɨx mɨd nöbö aku nöbö ulmɨdö mɨdöl.’ Makwam, nöbö mö bli nɨ rɨ gwogwam röi aku, ñɨgö kwo algör ör rɨ gwogwam cöña; nöbö mö bli mönö na nugw pön mai duöi aku, mönö ñɨŋ yad nöiöñ aku algör ör nugw pön mai diöña. \v 21 Ñɨŋ Nöbö nɨ agal abmɨn höm Nöbö aku nugwo nugwölöi makwam, ñɨŋ nöbö na mɨdöi aku nugwön, ñɨgö rɨ gwogwam cöña. \p \v 22 “Nɨ hön ñɨgö mönö wä yadöyöx aku, ap kib mag gwogwo rön mönö diba yöxölöyɨx. Makwam nɨ hön ñɨgö yad nöl ri abɨm aku, ödöi ñɨŋ dub i mɨdöl; ñɨŋ ap kib mag gwogwo röi aku mödö nugwöia, jɨ wopik ñɨŋ algör ör ap kib mag gwogwo nugwogwo rɨmɨdöia. \v 23 \x - \xo 15:23 \xt Luk 10:16\x*Makwam nɨ ölɨsö wölɨm nugwöi aku, nör yöi, Acö nugwo aipam rɨb gwogwo yöx nugwöia. \v 24 Nɨ ñɨgö pɨsaŋ mɨdön, ap rölɨbä akuyöbö röyöx aku, ap kib mag gwogwo rön mönö diba yöxölöyɨx. Makwam nɨ hön ap rölɨbä akuyöbö rɨmön, nɨ rɨb gwogwo yöx nugwöi aku, Acö na aipam nugwo rɨb gwogwo yöx nugwöi makwam, mönö diba yöxöña. \p \v 25 \x - \xo 15:25 \xt Sam 35:19; 69:4\x*“Alöi aku, Depid nuŋ God Mönö aku Juda ada lo an me röi mönö bli kai kɨtön rɨg yadöŋ mag akwör röia. Nuŋ mönö aku kai kɨtön yadöŋa, ‘Mönö il i mɨdölöm wöhö, nɨ hör rɨb gwogwo yöx nugwöiŋö,’ röŋa. \p \v 26 \x - \xo 15:26 \xt Jon 14:26\x*“Makwam nɨ du Acö nugwo yadmön, nuŋ Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku nugwo yad abaŋ, nuŋ hön ñɨgö nugwidɨx mɨjöna. Mönö mör yad nölmɨd Inöm aku, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl aku, ñɨgö rɨbyöx nölaŋ, nugwöña. \v 27 Ñɨŋ nɨ pɨsaŋ öim yönmɨdim makwam, ñɨŋ kwo aipam du yönön nöbö mö akuyöbö ñɨgö nɨ nöbö pödiöm mɨdɨl mönö aku yad nölɨŋ duaŋ,” me röŋa. \c 16 \p \v 1 Jisas mönö yadön yadöŋa, “Nɨ ñɨgö yadɨl mönö kɨ, nugw ri aböñ aku, mai agapɨm raŋ, nɨ röböxön pɨn bɨceñɨŋö, rön yadla. \v 2 \x - \xo 16:2 \xt Mat 24:9; Luk 6:22; Jon 9:22\x*Makwam ñɨgö Juda mögum rɨb ram akuyöbö yad rɨŋö bö abön, ‘Höuöil hömɨjeñɨŋö,’ cöña. Makwam akwör yöi; mai ñɨgö pɨl pal nɨgɨba cöñ aku, akuyöbö alɨŋ God nugwo wä cönɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwöña. \v 3 \x - \xo 16:3 \xt Jon 15:21\x*Almɨjöñ aku, Acö an nuarö nugwölöi aku, akuyöbö aiöña. \v 4 Nɨ ñɨgö höd, al aliö cönɨŋö, rön yadɨl mönö aku, mai mag aliö akuyöbö rɨmɨjön aku, Jisas an aliö cönɨŋö, röŋ, mag akuyöbö rɨmɨdö, rön nugw ri aböñɨŋö, rön, ñɨgö mönö kɨ yadmɨdla. \s1 Jisas, “Inöm Leia hönɨŋö,” röŋa \p “Höd nɨ ñɨgö pɨsaŋ mɨdmɨdɨl makwam, ñɨgö mönö aku höd yadölɨm. \v 5 Weik Nöbö nɨ agal abmɨn höm Nöbö aku höbkal mɨdɨba dumɨdla, jɨ ñɨŋ nöbö i nɨ, ‘Pikai duba rɨmɨdlaŋö?’ rön, yad nugwöl. \v 6 Mönö nɨ kɨ nugwön, madmag ñɨŋa ölɨŋ pɨlɨm, rɨb mɨga yöx nugumɨdöia. \v 7 \x - \xo 16:7 \xt Jon 14:16\x*Makwam ñɨgö mi yadmɨdla, nɨ din aku, ñɨgö wä cöna. Aku agapɨm: nɨ duöin aku, Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku nuŋ ñɨgö pöl hen; jɨ nɨ din aku, nɨ nugwo yad abmön, ñɨgö pöl höna. \v 8 Nuŋ hön, nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö ñɨgö rɨb ölɨsö nölaŋ, ñɨŋ ap kib mag gwogwo rön pɨx alɨg mɨdöi il aku nugwön, ñɨŋ pödpöd rön God mämäg il nuŋ yöra kömö wä mɨjöñ il aku nugwön, God ñɨgö mönö diba yajön il aku nugwön, nugwöña. \v 9 Nɨ nugw pölöi aku, Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku nuŋ, ñɨgö ap kib mag gwogwo rɨb il aku ödöriö akwör yad nölön, ‘Pɨx alɨg mɨdöiŋö,’ cöna. \v 10 Nɨ höbkal Acö nuŋ mɨdɨba dumön, ñɨŋ nɨ nugweñ makwam, Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku nuŋ, nöbö mö akuyöbö ñɨgö God mämäg il nuŋ yöra kömö wä mɨdɨb il aku ödöriar yad nölön, ‘Pɨx alɨg mɨdöiŋö,’ cöna. \v 11 \x - \xo 16:11 \xt Jon 12:31\x*Makwam nöbö mö mögörɨb il kɨ nɨ nugw pölöi akuyöbö ñɨgö kiŋ röxg nugwidɨx mɨd Nöbö Gwogwo aku, God nuŋ nugwo mönö diba mödö yadöŋ makwam, Höñ Yöra Mɨdɨb Nöbö aku nuŋ, Seten nöbö mö nuŋ bla algör ör mönö diba nugwöñɨŋö, cöna. \p \v 12 \x - \xo 16:12 \xt 1Kor 3:1-2\x*“Mönö na mɨga akwör mɨda, jɨ mönö piaku weik ñɨŋ pɨb maga nɨgöl. \v 13 Makwam mönö ma yad nölmɨd Inöm aku hömɨjön aku, God nuŋ nöbö pödiöm mɨd mönö mɨ aku magalɨg ñɨgö yad nöl ri aböna. Mönö nuŋ adö bli keir pön yaden; mönö audiöx nugwön mönö akwör yad nöl gɨrön, mai cön mönö adaku ñɨgö yad nöiöna. \v 14 Nuŋ mönö nɨ aku pön ñɨgö yad nöiöna. Nuŋ alaŋ, nöbö mö bla mil mag wä keiryöbö nɨ aku nugwöña. \v 15 Makwam Acö ap nuŋ agap apɨm mɨd akuyöbö, magalɨg ap na mɨda. Makwam mɨ yadla, ‘Inöma nuŋ mönö na aku pön, ñɨgö yad nöiönɨŋö,’ rɨla. \p \v 16 \x - \xo 16:16 \xt Jon 14:19\x*“Hör mag ul mɨŋi mɨda nɨ nugweñ; jɨ mai hör mag ul mɨŋi mɨdön, nɨ iswob nugwöñɨŋö,” röŋa. \p \v 17 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, nöbö nuŋ bla ñɨŋ keir ör yadmä, “Mönö yöraku yada, ‘Hör mag ul mɨŋi mɨda, nɨ nugweñ; jɨ mai hör mag ul mɨŋi mɨdön, nɨ iswob nugwöñɨŋö,’ rɨ mönö aku ila mɨkai? Makwam mönö i yada, ‘Nɨ Acö dinö,’ rɨ aku, agö mönöm yad?” rɨmä. \v 18 Aliö rön, ñɨŋ nuö nuö yad nugw paiŋö yad nugwön yadmä, “‘Hör mag ul mɨŋi’ me rɨ aku, pödpöd rɨmɨn yad? Yad aku an ila nugwölölɨŋö,” rɨmä. \p \v 19 Aliö rön Jisas nugwo yad nuguba rɨmɨdɨm, nuŋ keir nugwön yadöŋa, “‘Hör mag ul mɨŋi mɨda, nɨ nugweñ; jɨ mai hör mag ul mɨŋi mɨdön, nɨ iswob nugwöñɨŋö,’ rɨl mönö aku nugwön nuö nuö yad nugumɨdöi ä? \v 20 Nɨ ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, nöbö mö mögörɨb il kɨ nɨ nugw pölöi akuyöbö, ap ñɨŋ keir akuyöbö rɨbyöx nugwön wahax pɨmɨjöña; jɨ ñɨŋ ñɨŋör ögwö yöxön im gör mɨjöña. Im gör mɨjöña, jɨ mai ñɨŋ mɨ ödöriö wahax pɨmɨjöña. \v 21 Mö i ha nɨmɨm nugugɨrön, ölɨŋ höb diba pa, jɨ mai ha yöx pön hö nɨgön, mag aku nuŋ ha kiai yöudöŋdöŋ mögörɨb yörɨk hö aku nugwön, ölɨŋ höb aku uplöbön, wahax pɨ gɨr mɨjöna. \v 22 Ñɨŋ mag aliö akuyöbö, weik madmag ñɨŋa aipam ölɨŋ pɨl mɨda, jɨ mai nɨ iswob nugwön, mɨ ödöriö wahax pɨmɨjöña. Nöbö mö bli hön wahax pɨb ñɨŋ aku peñɨm. \p \v 23 \x - \xo 16:23 \xt Mat 7:7\x*“Wop maiyöbö aku, ñɨŋ ap i nɨ yad nugweñ. Ñɨgö mɨ ödöriö yadmɨdla, ib na urön Acö nugwo yad nugwöñ aku, rɨg yad nugwöñ mag akwör cöna. \v 24 Ñɨŋ höd ib na urön, Acö nugwo ap i yad nugwölöi. Makwam weik, ib na urön yad nugwɨŋ, rɨg yad nugwöñ mag akwör cöna, nugwön ñɨŋ mɨ ödöriö wahax pɨmɨjöña. \p \v 25 “Acö mönö nuŋ adaku yadön, öim mönö höd röxön yadɨl aku, jɨ weik womiöx mɨda, mönö akuyöbö yadöin; wöxnö akwör yajɨna. \v 26 Wop aku haŋ, Acö nugwo yad nugwöñ aku, ib na urön yad nugwɨŋ nugwöna. Ib na urön Acö yad nugwöñ ap aku, nɨ keir ap aku Acö yad nugwöin; ñɨŋ keir ib na urön Acö yad nugwöñ aku, nugwöna. \v 27 \x - \xo 16:27 \xt Jon 14:21,23\x*Aku agapɨm: Acö nuŋwör nɨ agal abmɨn höm aku nugw pön, nɨ madmag nɨgöi aku mɨ, Acö nuŋ keir ñɨgö madmag nɨga. \v 28 Acö pɨsaŋ mɨdön röböxön mögörɨb il kɨ höma; weik mögörɨb il kɨ röböxön höuöil Acö mɨd yöra duön pɨsaŋ mɨjnɨŋö,” röŋa. \p \v 29 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, nöbö nuŋ bla yadmä, “Weik mönö höd röxön yadmɨdöiö; ödöriö mɨ wöxnö yadmɨdlö maku. \v 30 Wopik an nugwöla, naŋ mönö piaku magalɨg mödö nugulö. Nöbö mö bli mönö yad nugub ñɨŋa mɨjön aku, nagö yad nugwölöi wop akwör, naŋ keir mödö nugwön paiŋö yad nöinö. Ailö aku an nugwöla, nagö God pɨsaŋ mɨdön hömö maku,” me rɨmä. \p \v 31 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Makwam, ‘An wopik nugw pölɨŋö,’ rɨ rɨbyöx nugwöiŋönö ä? \v 32 \x - \xo 16:32 \xt Mat 26:31,56\x*Womiöx hömɨda – jɨ weik mödö hö mɨk – nɨ röböxön ñɨŋ ram hörɨrör duŋ, nɨ keir öñör mɨjɨna. Jɨ nɨ keir öñör mɨdöin; Acö mɨd aku pɨsaŋ mɨjnɨŋa. \p \v 33 \x - \xo 16:33 \xt Jon 14:27; Rom 5:1; 1Jon 5:4\x*“Makwam ñɨgö mönö yad nölɨl kɨ, ñɨŋ yuö nɨ kwo mɨdön, tar mɨd ri abnö, rön, yad nölɨla. Mögörɨb il kɨ mɨdöi akuyöbö ñɨgö ömörö pɨ nöiöña. Makwam wahax pön rɨb wä yöx nugu gör mɨjöña, ap agap apɨm mögörɨb il kɨ ñɨgö cön aku, nɨ ölɨsö aku magalɨg pɨ wöktaitö möl na aku mödö nɨglö,” röŋa. \c 17 \s1 Jisas Nuö nuŋwa höjöpalöŋa \p \v 1 Jisas mönö aku yad pörön, laxiö adöx yöd röul adö kau sö nugwön yadöŋa, \pi1 “Acö. Nɨ yadmö wop aku weik wöxnö nɨga. Makwam, naŋ ran, nöbö mö bla nugwöña, nɨ Ha naŋa mil mag wä keiryöbö alɨg mɨdla; makwam nɨ Ha naŋa rɨmön, ñɨŋ nugwöña, nagö Acö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨdlö. \v 2 Aku agapɨm: nɨ keir yadmö akuyöbö, nöbö mö piaku piaku magalɨg nugwidɨx mɨdön, nöbö mö nɨ yad nɨglö akuyöbö ñɨgö pön, kömö öim mɨdɨb mag aku ñɨgö nöina. \v 3 \x - \xo 17:3 \xt 1Jon 5:20\x*Nöbö mö ñɨŋ, nagö God mɨ paŋyöbö akwör mɨdlö aku nugwön, nɨ Jisas Krais yad ablö aku nugwöñ nöbö mö akuyöbö, öim öim kömö mɨjöña. \v 4 \x - \xo 17:4 \xt Jon 4:34\x*Nɨ mögörɨb il kɨ yadmö mabö aku, rɨp duön rɨ pörɨl makwam, nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi piaku ñɨŋ nugwöia, naŋ Nöbö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨdlö. \v 5 \x - \xo 17:5 \xt Jon 1:1\x*Makwam Acö. Weik naŋ rɨmɨdaŋ, höd mögörɨb rɨ nɨgölmɨŋ wop aku, an nuarö mil mag wä keiryöbö alɨg mɨdmɨdmɨŋ mag akuyöbö, wopik iswob paŋ mag aliö akwör alɨg mɨjnɨŋa. \s1 Jisas nöbö nuŋ piaku me rön Nuö nuŋwa höjöpalöŋa \pi1 \v 6 “Nöbö mö mögörɨb il kɨ bla bli nɨ nölmö. Nöbö mö piaku, ñɨŋ nöbö mö nagö mɨdmɨdmä aku, jɨ nɨ nölmö. Nagö nöbö pödiöm mɨdlö aku ñɨgö yad nölma. Nɨ mönö wä naŋa ñɨgö yad nölmön, ñɨŋ nugw pön, rɨg yad mag akwör röia. \v 7 Wopik ñɨŋ mödö nugwöia, nɨ ap agapɨm rɨl piaku, nɨ keir röi. Ñɨŋ nugwöia, agapɨm nɨ nöil aku, mɨ naŋör nɨ nöilö. \v 8 Mönö kai kai nɨ yadmö aku, ñɨgö yad nölmön nugw pöia. Makwam, nɨ höd nagö pɨsaŋ mɨdmɨdöla, nagö nɨ yad abman mögörɨb il kɨ höm mönö aku, nugw pöia. \pi1 \v 9 “Nɨ ñɨŋör höjöpalmɨdla. Nöbö mö mögörɨb il kɨ nagö nugumɨn ölɨsö wöl bla, nɨ ñɨŋ höjöpalmɨdöi. Nöbö mö nɨ nöilö piakwör, nöbö mö nagö mɨdöi aku, nɨ ñɨŋör höjöpalmɨdla. \v 10 Nöbö mö nɨ bla keir, nöbö mö nagö bla keir yöi. Nöbö mö an nuarö paŋör mɨdöia mɨ. Ñɨŋ röi mag aku nugwön, nöbö mö piaku bli nugwöia, nɨ nöbö mil wä keiryöbö alɨg mɨdla. \v 11 Makwam wopik nɨ mɨdlö yöra in aku, ñɨŋ keir alɨg mɨjöña. Acö Lei! Ib nagö ölɨsö mag keiryöbö alɨg mɨd ib aku, nɨ kwo algör paŋ ib akwör nöilö. Ib ölɨsö keiryöbö mag nagö aku pön, ñɨgö haŋad röbön, an nuarö nɨgiö nɨgön mɨdöl aku, ñɨŋ mag akuyöbö algör ör nɨgiö nɨgön mɨjöña. \v 12 \x - \xo 17:12 \xt Jon 6:39; 13:18\x*Nɨ ñɨgö pɨsaŋ mɨdön, ib ölɨsö nagö nɨ nölmö aku pön, ñɨgö haŋad röbön nugwidɨx mɨd ri abön rɨla. Nöbö i yöm röl. God Mönö kai kɨtön, nöbö i aŋadö hö pɨn palön ölɨŋ höb diba pönɨŋö, rɨmä aku, nöbö akwör hölögɨpöŋa. Alöŋ aku, God Mönö höd rɨg kai kɨtim mag akwör röŋa. \pi1 \v 13 “Makwam nagö mɨdlö yöra uba rɨmɨdɨl aku, weik metyöbö mag i mögörɨb il kɨ rɨg mɨdla nugwön ñɨŋ nugugu mɨdɨm nugugɨrön, nagö mönö kɨ yadmɨdla. Makwam, nɨ mɨ ödöriö wahax pɨmɨdɨl mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör ör wahax pɨŋ. \v 14 Mönö wä nagö aku ñɨgö yad nölmön nugw pöi aku, nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö ñɨgö ölɨsö wölɨm nugwöia. Nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨg rɨbyöx nugwöi mag akuyöbö, nɨ kwo algör aliö rɨbyöx nugwöi aku, ñɨŋ kwo algör, nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨg rɨbyöx nugwöi mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör aliö rɨbyöx nugwölöi. Aku mɨ, nöbö mö mögörɨb il kɨ ñɨgö ölɨsö wölɨm rɨb gwogwo yöx nugwöia. \v 15 \x - \xo 17:15 \xt Mat 6:13; 2Tes 3:3\x*Makwam ñɨŋ mögörɨb il kɨyöbö pön nagö mɨdlö yöra pön duö, rön, yadmɨdöi; nagö ñɨŋ nugwidɨx mɨdaŋ mögörɨb il kɨ mɨdɨŋ, Nöbö Gwogwo ñɨŋ rɨ gwogwam rölaŋ, me rön, yadmɨdla. \v 16 Nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨg rɨbyöx nugwöi mag akuyöbö, nɨ kwo algör aliö rɨbyöx nugwöi aku, ñɨŋ kwo algör, nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨg rɨbyöx nugwöi mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör aliö rɨbyöx nugwölöi. \v 17 Mönö nagö aku, mönö ma aku, ñɨgö yad nölaŋ, ñɨŋ leia mɨjöña. \v 18 \x - \xo 17:18 \xt Jon 20:21\x*Nagö nɨ nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi mibɨl kɨyöbö abmö aku, nɨ ñɨgö kwo algör ör nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi mibɨl piaku abla. \v 19 Mabö bɨl kai nɨ nöilö aku, nɨ rɨ pöcɨna. Nɨ almɨdla aku, nöbö nɨ bla ñɨŋ nɨ nugwön, an kwo algör God mabö rɨ nölɨb nöbö nuŋwa akwör mɨdɨŋö, rön, mabö ñɨgö kai nöinö aku, ñɨŋ kwo paŋ algör ör rɨ pörɨŋ, me rön, rɨmɨdla. \s1 Jisas nöbö mö nuŋ bla magalɨg, me rön, Nuö nuŋwa höjöpalöŋa \pi1 \v 20 “Nɨ nagö höjöpalmɨdɨl kɨ, wopik yadɨl nöbö pik ñɨgör höjöpalmɨdöi; ñɨŋ mönö yad nölɨŋ, nöbö mö bla mönö ñɨŋa nugw pön, nɨ nugw pöñ nöbö mö akuyöbö aipam höjöpalmɨdla. \v 21 Acö, nagö yuö nɨ kwo mɨdman, nɨ yuö nagö kwo mɨdla. An nuarö nɨgiö nɨgön mɨdöl mag akuyöbö, ñɨŋ magalɨg algör paŋ mag akwör rön an nuarö pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨdɨŋ. Aiöñ aku, nagör nɨ yad abman höm aku, nöbö mö mögörɨb il kɨ mɨdöi piaku nugw pɨŋ. \v 22 \x - \xo 17:22 \xt Apos 4:32\x*An nuö nɨc nɨgiö nɨgön mɨdöl aku, ñɨŋ kwo algör nɨgiö nɨgön mɨdɨŋ, me rön, nagö mil mag wä keiryöbö nɨ nölmö aku, nɨ piöŋö ñɨŋ aipam algör nöila. \v 23 Nagö yuö nɨ kwo mɨdman, nɨ yuö ñɨŋ kwo mɨdmön mönö, ñɨŋ nɨgiö nɨgön paŋör mɨjöña. Almɨdɨŋ mönö, nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö nugwöña, nagör nɨ abman höma, nugwön nagö nɨ madmag nɨglö aku, ñɨgö algör ör madmag nɨglö. \pi1 \v 24 “Acö! Nɨ wä rö aku, nöbö mö nɨ nöilö piaku du nɨ mɨjɨn yöra pɨsaŋ mɨdön, mögörɨb rɨ nɨgölmɨŋ wop aku, naŋ nɨ madmag nɨgön mil mag wä keiryöbö nɨ nölmö aku nugwöña. \pi1 \v 25 “Acö! Nagö Nöbö kömö wä! Nöbö mö mögörɨb il kɨyöbö naŋ nugwölöi. Nör naŋ nugula. Nöbö mö nɨ kɨyöbö, naŋör nɨ abman höm aku nugwöia. \v 26 Nagö nöbö pödiöm mɨdlö aku, nɨ ñɨgö yad nöila. Mai kwo algör, nagö nöbö pödiöm mɨdlö aku, nɨ ñɨgö yad nöl ri abna. Alön, nɨ keir yuö ñɨgö kwo mɨdmön, nagö nɨ madmag nɨglö aku nugw ri abön, ñɨŋ kwo algör nuö nuö madmag nɨgɨŋ,” me röŋa. \c 18 \s1 Jisas nugwo pɨ cɨcɨ nɨgmä \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53) \p \v 1 Jisas Nuö nugwo höjöpal pörön, nöbö nuŋ bla pɨsaŋ röbö ulmɨdö Kidron möxön, ir kwo duön, olip yuö dumä. \v 2 Olip yuö aku Jisas nöbö nuŋ bla pɨsaŋ öim du rɨb gɨ mɨdmɨdöi makwam, Jisas nugwo höuöu rɨba rɨmɨdöŋ nöbö Judas nuŋ möl aku nugw ri aböŋa. \v 3 Perisi nöbö bla aipam, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Judas nugwo yadmɨn, nuŋ du ami nöbö bli yölɨŋön, God höjöpalɨb rama ömdö nöbö bli yölɨŋön, pön du Jisas mɨdöŋ yöra uröpɨnöŋa. Ñɨŋ nuö nuö pɨlɨb ap bli pön, hötɨkö bli ur pɨragön, hömɨdmä. \v 4 Jisas nugwo ap agapɨm rɨba röŋ aku nugwöŋ makwam, hömɨdmä aku duön yadöŋa, “Yönɨm hölup yönmɨdöi?” röŋa. \p \v 5 Aliö rɨmɨn, yadmä, “Jisas, nöbö Nasaret yöbö aku,” me rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nöbö aku mɨ nɨ mɨk,” me röŋa. Jɨ mag aku, nugwo höuöu röŋ nöbö Judas, nuŋ ñɨŋ pɨsaŋ yöraku mɨdöŋa. \v 6 Makwam Jisas, “Nöbö aku mɨ nɨ mɨk,” me rɨm, ñɨŋ höglöm adadö rɨp du pɨn bɨrmä. \p \v 7 Jisas iswob ñɨgö yadöŋa, “Yönɨm hölup yönmɨdöi?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, yadmä, “Jisas, nöbö Nasaret yöbö aku,” me rɨmä. \p \v 8 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Ñɨgö maduö yadla, ‘Nöbö aku mɨ nɨ mɨk.’ Nɨ hölu nugw yönöi aku, nöbö kɨyöbö ñɨgö röböxɨŋ duŋ,” me röŋa. \p \v 9 \x - \xo 18:9 \xt Jon 17:12\x*Röŋ aku, Jisas höd Nuö nugwo yadöŋ mag akwör röŋa. Nuŋ Nuö yadöŋa, “Acö. Nöbö nɨ nölmö piaku, paŋyöbö i yöm rölö,” röŋa. \p \v 10 Wop akwör, Saimon Pita yu mɨxɨl ölɨsö rag höŋ aku pugul pön, nöbö i nugwo rɨmɨj mɨrɨx adö aŋadö römal cö gɨ aböŋa. Nöbö aku ib nuŋwa Malkas. Nuŋ God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku nugwo mabö rɨ nölɨb nöbö nuŋ aku mɨdmɨda. \v 11 \x - \xo 18:11 \xt Mat 26:39\x*Pita almɨdmɨn, Jisas yadöŋa, “Yu mɨxɨl ölɨsö pɨlö aku yöra röbaŋ pɨn duaŋ! Nagö Acö röbö acɨx nɨ nöl aku nɨmöinö, rön nugulö ä?” röŋa. \s1 Jisas pön Anas mɨdöŋ yöra dumä \p \v 12 Jisas aliö rɨmɨn nugugɨrön, ami nöbö bla aipam, God höjöpalɨb rama ömdö nöbö bla aipam, Jisas nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, nag nɨg gö nɨgön, \v 13 ñɨŋ höd Jisas pön Anas mɨdöŋ yöra dumä. Anas nuŋ Kaiapas nɨcmöx nuŋwa. Kaiapas kɨm paŋyöbö aku, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö mabö aku yad nɨgɨm rɨmɨdöŋa. \v 14 \x - \xo 18:14 \xt Jon 11:49-51\x*Kaiapas nuŋ höd Juda mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla ñɨgö yadöŋa, “Nöbö paŋyöbö i wöröxaŋ an magalɨg kömö dinɨŋ aku wä cönɨŋö,” röŋa. \s1 Pita, “Jisas nugwo nugumɨdöiö,” röŋa \r (Mat 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57) \p \v 15 Makwam Jisas nugwo alön, pön du Anas rama dumɨdmä nugwön, Saimon Pita, nɨ Jon, anɨŋ mai mai dumɨŋa. God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku nɨ nugw ri aböŋ makwam, nɨ duön aŋadö ram nuŋwa kula yuadö bö duma; \v 16 jɨ Pita nuŋ rɨŋadö hör yör bö mɨdöŋa. Nɨ höbkal hön, mö ubalɨj ila nugwidɨx mɨdöŋ aku nugwo yadön, Pita nugwo yölɨŋön kul yuadö bö dumɨŋa. \v 17 Jɨ mö ubalɨj ila nugwidɨx mɨdöŋ aku, Pita nugwön yadöŋa, “Nagö algör ör Jisas nöbö nuŋ i ä?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Nɨ yöi,” röŋa. \p \v 18 Makwam Kaiapas nugwo mabö rɨ nölmɨdim nöbö bla aipam, God höjöpalɨb rama ömdö nöbö bla aipam, ñɨŋ ij rɨmɨn, rɨn urim rɨn yuö öbɨl gɨ mɨd mau mɨdmä. Pita nugwo algön nör ij rɨmɨn, hö mibɨl yöraku paŋör mɨdön, rɨn yuö mau mɨdöŋa. \s1 Anas Jisas nugwo mönö yad nugwöŋa \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71) \p \v 19 Makwam Anas, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö höd mɨdöŋ aku, Jisas nugwo yad nugwöŋa, “Nöbö naŋ bla nöbö bɨl kai bɨl kai mɨdöi? Nagö mönö bɨl kai nöbö mö yad nöilö?” rɨ nugwöŋa. \v 20 Aliö rɨmɨn, Jisas paiŋö yadöŋa, “Nɨ mönö bli umadiö yad nölölɨm; nöbö ñɨŋ piaku nugugu mɨdɨm nugugɨrön, Juda mögum rɨb ram bla aipam, God höjöpalɨb ram aku aipam, öim wöxnö yad nöila. \v 21 Makwam, pödpöd rɨmɨn nɨ mönö yad nugumɨdlö? Nöbö mö mönö yadmön nugugu mɨdim bli pön hön yad nugwö. Mönö bɨl kai yadɨm aku ñɨŋ mɨ nugwöiŋö,” röŋa. \p \v 22 Jisas aliö rɨmɨn, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdöŋ ömdö nöbö i, nugwo alguna palön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku nugwo mönö akuyöbö yadmɨdlö?” röŋa. \p \v 23 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ mönö inakmönö i yadlaŋö, cɨnö aku, mönö inakmönö hörɨl aku nöbö mö kɨyöbö ñɨgö wöxnö yad nölö. Makwam mönö mi yadɨl aku, nagö pödpöd rɨmɨn nɨ pailaŋö?” röŋa. \p \v 24 Jisas nugwo nag nɨg gö nɨgmä aku mɨdmɨn nugugɨrön, Anas yadmɨn ñɨŋ Jisas nugwo pön du, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö yoŋyöbö aku Kaiapas pön dumä. \s1 Pita iswob, “Jisas nugwo nugumɨdöiö,” röŋa \p \v 25 Makwam Pita nuŋ aliö öbɨl gɨ mɨdön rɨn mau mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö bli nugwo yadmä, “Naŋ aipam nöbö nuŋ i mɨdlö ä?” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, Pita iswob wai nölön yadöŋa, “Nɨ yöi,” röŋa. \v 26 Makwam nöbö yöraku Pita rɨmɨja römal cö göŋ aku, nöbö hödɨg rɨb nuŋ i God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib aku nugwo mabö rɨ mɨdöŋa. Nuŋ hön, Pita nugwo yadöŋa, “Nɨ nagö nugula, nagö nöbö aku pɨsaŋ olip yuö mɨdlö ä?” röŋa. \p \v 27 \x - \xo 18:27 \xt Jon 13:38\x*Aliö rɨmɨn, Pita iswob wai nölön yadöŋa, “Nɨ yöi,” röŋa. Aliö rɨmɨn nugugɨrön, rɨb pia kulakula wö röŋa. \fig Pita aliö rɨmɨn nugugɨrön, rɨb pia kulakula wö röŋa.|alt="rooster" src="HK007D.tif" size="col" ref="18:27" \fig* \s1 Jisas nugwo pön Pailot mɨdöŋ yöra dumä \r (Mat 27:1-2, 11-14; Mak 15: 1-5; Luk 23:1-5) \p \v 28 Ruö löu mil pörɨm nugugɨrön, Juda ada ñɨŋ Jisas nugwo Kaiapas rama pön, Rom gapman nöbö dib Pailot ram diba pön dumä. Juda ada yadmä, “An Rom nöbö ram möl yuadö kɨ du cölmal cɨnɨŋ aku, anɨŋ pɨx alɨg mɨdön, Pasopa ap nɨmɨb maga mɨdenɨŋö,” rön, rɨŋadö bö mɨdmä. \v 29 Makwam, Pailot rɨŋö bö duön yadöŋa, “Nöbö kɨ nugwo agö mönöm mɨdɨm nugwön pön höi?” röŋa. \p \v 30 Aliö rɨmɨn, ñɨŋ yadmä, “Nuŋ ap gwogwo i rölöxisöŋö, nuŋ aliö pön hölölɨx,” me rɨmä. \p \v 31 \x - \xo 18:31 \xt Jon 19:6-7\x*Aliö rɨmɨn, Pailot yadöŋa, “Ñɨŋ pön du lo ñɨŋa keir rɨg yad akuyöbö nugwön, mönö diba yajne,” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Juda ada paiŋö yadmä, “An nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö diba yadön, pɨl pal nɨgɨŋ wöröxɨb lo adaku mɨdöl. Rom gapman ada anɨŋ wöhö röiŋö,” rɨmä. \v 32 \x - \xo 18:32 \xt Jon 3:14; 12:33\x*Juda ada aliö rɨmä aku, Jisas nɨ agö magɨm rɨŋ wöröxnö, rön, rɨg yadöŋ mag akwör rɨmä. \p \v 33 Makwam Juda ada aliö rɨmɨdmɨn, Pailot iswob höbkal ram möl yuadö duön, Jisas haŋ, me rɨm, hömɨn nugwo yadöŋa, “Nagö Juda ada kiŋ ñɨŋ aku mä?” röŋa. \p \v 34 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mönö nɨ yad nugumɨdlö aku, ajmöl naŋ aku keir yadmɨdlanö owa nöbö mö bli ajmöl ñɨŋ aku pön yadmɨdlö?” röŋa. \p \v 35 \x - \xo 18:35 \xt Jon 1:11\x*Aliö rɨmɨn, Pailot yadöŋa, “Nɨ Juda nöbö yöi. Juda ada nagö piakwör, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib nagö bla akwör, nagö pön hön imag na nölöia. Naŋ agapɨm rɨman nagö aliö pön höiŋö?” röŋa. \p \v 36 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ nöbö mö pön nugwidɨx mɨjɨn aku, kiŋ mögörɨb il kɨ rɨg mɨdöi mag akuyöbö mɨdöinöm. Nɨ mögörɨb il kɨ kiŋ mɨdɨba rɨlöx aku, Juda nöbö mö bla nɨ nag nɨgnɨŋö, rim akuyöbö, nöbö mö nɨ bla öbɨlön ñɨŋ pɨsaŋ nuö nuö pɨlöyɨxa. Makwam nɨ nöbö mö pön nugwidɨx mɨjɨn mag aku keir mɨda; mögörɨb il kɨyöbö wöhö,” röŋa. \p \v 37 Jisas aliö rɨmɨdmɨn, Pailot yadöŋa, “Aku, nagö kiŋ i mä?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Mɨ nagö yadlö maku pal. Adakwör mɨ, nɨ mögörɨb il kɨ yöx pön höm, dib röxön, mönö ma aku yad nöila. Nöbö mö mönö ma ödöriö pɨnɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwöi akuyöbö, mönö na aku pöiŋö,” röŋa. \p \v 38 Jisas aliö rɨmɨn, Pailot yadöŋa, “Mönö adadö hörɨrör mɨga akwör mɨd aku, an pödpödiö mönö ma ödöriö maku, me rön, nugunɨŋö?” röŋa. \s1 Juda nöbö mö Pailot nugwo yadmä, “Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨŋ,” me rɨmä \r (Mat 27:15-31; Mak 15:6-20; Luk 23:13-25) \p Pailot mönö aku yadön, höuöil rɨŋö bö röu duön, Juda ada ñɨgö yadöŋa, “Nɨ nuŋ ap gwogwo i rɨ iöra nugwöi. \v 39 Makwam an Rom gapman, kɨm aku kɨm aku, Pasopa wop dib aku höm, kɨlabɨs nöbö ñɨŋ i hör yau aböla. Makwam, Juda ada kiŋ ñɨŋ aku, hör yau abmön diönɨŋönö ä?” röŋa. \v 40 Aliö rɨmɨn, ajmöla aj halön yadmä, “Nugwo yöi! An Barabas yau abne!” rɨmä. Barabas aku, nöbö mö bla mönö nöl pön duön gapman nöbö pɨsaŋ nuö pɨlmä. \c 19 \s1 Pailot Jisas mönö diba yadöŋa \p \v 1 Aliö rɨmɨdmɨn, Pailot ami nöbö nuŋ bla yadmɨn, Jisas nugwo naga pön pal höuöilmel rɨmä. \v 2 \x - \xo 19:2 \xt Luk 23:11\x*Aliö palön, ap kaigap alɨg bli pön, kiŋ nɨgöi usaŋ akuyöbö mei rön, Jisas nugwo röb nölön, wölɨj paskwolö mi mɨlkap i röb nölön, \v 3 nugwo iswob duön iswob duön yadmä, “Naŋ Juda ada kiŋ ñɨŋa, nagö öim öim mɨdane!” rɨmä. Aliö yad gɨrön, nugwo haŋaj mämäg yuö adö palmä. \p \v 4 Makwam Pailot iswob rɨŋö bö duön, Juda nöbö mö ñɨgö yadöŋa, “Nugwi! Nɨ Jisas nugwo pön rɨŋö kɨ hömön ñɨŋ nugwöña, nɨ nuŋ ap gwogwo rɨ il i hölu nugwöiö,” röŋa. \v 5 Makwam Jisas nugwo usaŋ kaigap alɨg mɨd aku röb rɨ nölön, wölɨj paskwolö mi mɨlkap adö röb nölmä aku alɨg höm nugugɨrön, Pailot ñɨgö yadöŋa, “Nugwo nugune!” röŋa. \p \v 6 Aliö rɨmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, God höjöpalɨb rama ömdö nöbö bla aipam, Jisas nugwo nugwön mönö bölölö rön yadmä, “Nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgi! Nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgi!” rɨmä. Aliö rɨmɨdmɨn, Pailot yadöŋa, “Ñɨŋ keir nugwo pön duön, bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgi. Nɨ ap gwogwo rɨ ila hölu nugwöiö!” röŋa. \p \v 7 Aliö rɨmɨn, Juda ada yadmä, “Nuŋ, ‘Nɨ God Ha nuŋ,’ me ra aku, lo an i yada, ‘Wöröxaŋ,’ me rö,” rɨmä. \p \v 8 Aliö rɨmɨn, Pailot nugwön, mɨ göj ipöxön, \v 9 \x - \xo 19:9 \xt Mat 27:12\x*höuöil ram möl yuadö duön, Jisas nugwo yad nugwön yadöŋa, “Nagö mögörɨb pikai yöbö?” röŋa. Aliö rɨmɨn, Jisas mönö i paiŋö yadölöŋ. \v 10 Pailot yadöŋa, “Naŋ nɨ mönö i yadöinö ä? Naŋ nugulö, nɨ nagö nugwidɨx mɨdla. Makwam, nagö yau abnöb yau abna; nagö bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgɨŋ, me rɨmön, pɨl pal nɨgɨŋ,” me röŋa. \p \v 11 \x - \xo 19:11 \xt Jon 10:18; Apos 2:23; Rom 13:1\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Naŋ nɨ nugwidɨx mɨdlö aku, naŋ keir yöi, God nagö yadmɨn nugwidɨx mɨdlö. Makwam, nɨ rɨ gwogwam rɨmɨdlö ömörö aku naŋör pöinam; nɨ pön nagö nöl nöbö aku mɨ ölɨŋ höb diba pönɨŋö,” röŋa. \p \v 12 \x - \xo 19:12 \xt Luk 23:2; Apos 17:7\x*Jisas aliö rɨmɨn, Pailot nugwo hör yad abnö, rön, rɨbyöx nugwöŋa, jɨ Juda ada nugwo bölölö rɨ yadön yadmä, “Nagö Jisas nugwo yau abmɨjɨnö aku, Rom nöbö dib Sisa nöbö nugub nuŋwa mɨdöinö. Nöbö, nɨ kiŋ mɨdlö, röi piaku, Sisa pɨsaŋ nuö nuö pinɨŋö, rön, mönö akuyöbö yadöiŋö,” rɨmä. \p \v 13 Aliö rɨmɨdmɨn, Pailot mönö aku nugwön, du Jisas nugwo yölɨŋ rɨŋö bö hön, nuŋ du mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö hogw rol yör sö rim rol aku römɨdöŋa. Kau römɨdöŋ aku, “Rɨg Ödöi” me röia. Makwam Arameik mönö nɨgön, “Gabata” me röia. \p \v 14 Makwam wop aku, Juda nöbö mö Pasopa ap aŋalön pɨdɨlub wop ñɨŋ. Naiö mibɨl yör kɨpisö mag aku, Pailot ñɨgö yadöŋa, “Kiŋ ñɨŋ aku mɨk!” me röŋa. \v 15 Aliö rɨmɨn, ajmöl aj halön yadmä, “Nugwo pɨl pal nɨgö! Nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgö!” rɨmä. \fig Pailot aliö rɨmɨn, ajmöl aj halön yadmä, “Nugwo pɨl pal nɨgö! Nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgö!” rɨmä.|alt="Pilate, Jesus & soldiers" src="cn01825B.tif" size="col" ref="19:15" \fig* \p Aliö rɨmɨn, Pailot yadöŋa, “Kiŋ ñɨŋ kɨ bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgɨnö ä?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla yadmä, “Kiŋ an i mɨdöl; Rom nöbö dib Sisa akwör mɨdö,” rɨmä. \p \v 16 Makwam aliö yadɨp dumɨdmɨn, Pailot mönö ñɨgö aku pön, ami nöbö bla ñɨgö yadöŋa, “Jisas nugwo pön du bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgɨŋ,” me röŋa. \s1 Jisas nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgmä \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43) \p \v 17 Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨŋö rim bɨ katlö watlö wab aku, Jisas nuŋ keir nölmɨn, nuŋ pɨrag pɨd nɨg rag “Nöbäpö Yöcmac Yöj Lei” me röi pɨda duöŋa. Pɨd aku, Arameik mönö nɨgön “Golgota” me röia. \v 18 Jisas nugwo bɨ katlö watlö um sö cɨpɨl pal nɨgön, nöbö mös, i adöi, i adöi, pɨl pal nɨgmä. Jisas mibɨl yöra mɨdöŋa. \p \v 19 Pailot yadmɨn, nöbö nuŋ bla bäpö i pön kai kɨtön, Jisas nugwo pɨl pal nɨgim bɨ katlö watlö waba höñ sö yöcmac yöra pikwo audiö nɨgmä. Kai kɨtim mönö aku: \qc JISAS NASARET YÖBÖ​ JUDA ADA KIŊ ÑƗŊA MƗK. \m \v 20 Mönö paŋyöbö adakwör, Arameik mönö kai kɨtön, Latin mönö kai kɨtön, Grik mönö kai kɨtön rɨmä aku, Jerusalem il yöraku mɨdöŋ aku, Juda nöbö mö mɨga akwör mämäga nɨg nugumä. \v 21 Makwam God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla du Pailot nugwo yadmä, “Mönö kai kɨtlö aku wä röl. ‘Juda ada kiŋ ñɨŋa’ mönö aku mɨdenɨm; hör yadö, ‘Nuŋ keir yada, “Nɨ Juda ada kiŋ ñɨŋa mɨdlö,” rö,’ mönö akwör kai kɨtö,” rɨmä. \p \v 22 Aliö rɨmɨdmɨn, Pailot paiŋö yadöŋa, “Nɨ mönö pödiö kai kɨtɨl aku, aliö akwör mɨjönɨŋö,” röŋa. \p \v 23 Makwam Jisas nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgön, ami nöbö mös mös Jisas wölɨj nuŋ bla nuöm hörɨrör nɨg pön, wölɨj mɨlkapa rön lɨdɨxölim aku, algör ör nuöm nɨg pɨba yadmä, \v 24 \x - \xo 19:24 \xt Sam 22:18\x*“Pɨ waglöxöinɨŋ! Hör höbai sadu röxg wobön, nöbö kai pön aku nuŋ pönɨŋö,” rɨmä. Alim mag akuyöbö, God maduar ör nöbö mö bla ñɨgö rɨbyöx nölmɨn, God Mönö aku kai kɨtön, mai aiöñɨŋö, rɨmä aku makwam, mai paŋ mag akwör rɨmä. Mönö aku kai kɨtön yadmä, \q1 “Wölɨj na aku nuöm nɨg hörɨrör pön, \q2 wölɨj mɨlkap na aku, höbai sadu röxg wobön pöiŋö,” rɨmä. \p \v 25 \x - \xo 19:25 \xt Mat 27:55-56\x*Makwam wop aku, Jisas nuöm aku, nobnɨŋ aku, Klopas mönɨŋ Maria aku, Maria Magdala aku, ñɨŋ hön Jisas nugwo bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgim il yöra hör hör yörkwo mɨdmä. \v 26 \x - \xo 19:26 \xt Jon 13:23\x*Nɨ Jon, Jisas nɨ madmag nɨgmɨd nöbö aku, algör ör il yöra mɨdɨm makwam, Jisas nɨ nugwön, nuöm Maria nugwo yadöŋa, “Mö mɨg, ha naŋa maku pal,” röŋa. \fig Jisas Jon nugwön, nuöm Maria nugwo yadöŋa, “Mö mɨg, ha naŋa maku pal,” röŋa.|alt="Jesus on cross" src="CN01840B.TIF" size="col" ref="19:26" \fig* \v 27 Aliö rön, nuŋ piöŋö nuöm Maria nugwön nɨ yadöŋa, “Nam naŋa maku pal,” röŋa. Aliö rɨmɨn nugugɨrön, wop aku, Jisas nuöm nugwo yölɨŋ pön ram na du nɨgön, pɨsaŋ mɨdmɨdöla. \s1 Jisas wöröxöŋa \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49) \p \v 28 \x - \xo 19:28 \xt Sam 22:15\x*Jisas nugwöŋa, mabö nuŋ adaku magalɨg rɨ pöröŋ makwam, God Mönö yadöŋ aku mönö ma nɨgaŋ, me rön, yadöŋa, “Nɨ iröpa ub rö,” röŋa. \v 29 \x - \xo 19:29 \xt Sam 69:21\x*Makwam röbö wain acɨx balol i rag hö yöraku nɨgɨm mɨdöŋ makwam, ami nöbö i, ap höx wab i pön, wain acɨx aku pɨlön, pɨ bɨ hisop löx rɨba idu pɨlön, rag hö Jisas ajmöl cuep uñ röula nɨgöŋa. \v 30 Jisas röbö wain acɨx aku nɨmön yadöŋa, “Rɨba pörö,” rön, iröpa ubɨlön, inöm nuŋwa God nölöŋa. \s1 Jisas señ nuŋ pala pɨn gɨlɨxmä \p \v 31 \x - \xo 19:31 \xt Diut 21:22-23\x*Makwam Juda nöbö dib bla, iŋösu wop aku pɨgö pɨgö mɨdöŋ mag aku mödö hömɨdmɨn nugwön yadmä, “Löuaŋ God höjöpalɨb wop an aku, nöbäpö bla bɨ katlö watlö höñ sö mɨdölɨŋ,” me rön, du Pailot nugwo yadmä, “Nöbö bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgöi piaku, ami nöbö bla yödpɨlö ñɨŋ bla pal gɨlɨxɨŋ, rɨmgör wöröxɨŋ, pɨ il bö nɨgɨŋ,” me rɨmä. \v 32 Aliö rɨmɨn, Pailot ami nöbö piaku ñɨgö yadmɨn, du nöbö Jisas pɨsaŋ pɨl pal nɨgim hogwa, yödpɨlö ñɨŋ bla pal gɨlɨxmä. \v 33 Jisas yödpɨlö nuŋ aku pal gɨlɨxŋö, rön du nugumɨn, nuŋ mödö wöröxöŋa. Alöŋ aku makwam, yödpɨlö nuŋ aku pal gɨlɨxölim. \v 34 Jɨ ami nöbö i, nugwopö i pön, Jisas nugwo señ palö pɨnmɨn nugugɨrön, rɨb pia haña röbö alɨg pɨnöŋa. \v 35 \x - \xo 19:35 \xt Jon 21:24\x*Makwam, ñɨŋ nöbö mö mönö kai kɨtmɨdɨl kɨ nugwöñ piaku aipam, Jisas nugw pɨne, rön, nɨ Jon, Jisas nugwo röŋ aku mämäg na keir nugul aku, ñɨgö mönö mɨ ödöriö kɨ yadön döŋö, kai kɨtmɨdla. \v 36 \x - \xo 19:36 \xt Eks 12:46; Naba 9:12; Sam 34:20\x*Makwam alöŋ aku, God maduar ör nöbö mö bla ñɨgö rɨbyöx nölmɨn, God Mönö aku kai kɨtön, mai akuyöbö aiöñɨŋö, rim makwam, mai mag aliö akuyöbö akwör rɨmä. God Mönö aku kai kɨtön yadmä, “Yöd nuŋwa i pal gɨlɨxeñɨŋö,” rɨmä. \v 37 \x - \xo 19:37 \xt Sek 12:10; Rep 1:7\x*Makwam mönö i yadmä, “Nöbö nugwo nugwo pɨlöi bla, nugwo nugwöñɨŋö,” rɨmä. \s1 Josep nuŋ Jisas mɨxɨña pön du hogw pɨlöŋa \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56) \p \v 38 Nöbö Arimatia taun yöbö i, Jisas mönö maga nugw pöŋ aku, jɨ Juda nöbö dib ñɨgö ipöxön, Jisas nugw pɨlö, rön, wöxnö yadmɨdöl. Nöbö aku ib nuŋwa Josep. Nuŋ Jisas nugwo pön du hogw pinö, rön, du Pailot nugwo yad nugumɨn, yöwö rɨm, pɨrag duöŋa. \v 39 \x - \xo 19:39 \xt Jon 3:1-2\x*Nikodimas nuŋ Josep pɨsaŋ dumä. Nikodimas nuŋ höd du Jisas nugwo pɨxmag yuö bö nugwöŋ nöbö aku. Nikodimas ap hölɨŋ wä höb mɨga akwör, kilo akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö wölu möl sö (35) pön duöŋa. Ap hölɨŋ wä höb aku, bɨ mö bɨñugw aku aipam, bɨ alos bɨñugw aku aipam pön rɨmä. \v 40 Makwam ñɨŋ mös du nöbäpö högi aku pɨ lɨbɨx rɨ rag pɨnön, Juda nöbö mö rɨg rɨmɨdöi mag akuyöbö, bɨ bɨñugwa pɨrag duöŋ aku, nöbäpö högi akuyöbö nɨn kapa pugul nölön, linɨn pɨ wölɨj lei rim ulmɨdö mɨxɨl aku pön, wobmä. \v 41 Jisas bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgim il yöra möriwö i mɨdöŋa. Möriwö aku mibɨl yöra rɨg möl yöudöŋdöŋ ör yöluön, nöbäpö hogw pɨlölim i mɨdöŋa. \v 42 Juda ada God höjöpalɨb wop ñɨŋ aku womiöx womiöx röŋ aku, yadkap hogw pɨlɨŋö, rön, rɨg möl hör il yöraku hogw pɨlmä. \c 20 \s1 Nöbäpö hogw pɨlmä aku yör akwör mɨdöŋa \r (Mat 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12) \p \v 1 Sade wop aku, ruö löuba rɨmɨn nugugɨrön, Maria Magdala nöbäpö hogw pɨlim möla duön nugwöŋa, rɨg dib nöbäpö hogw möla idɨx gim aku, kɨrɨrɨ rɨ du gägäp adö mɨdöŋa. \v 2 Nuŋ nugwön, höbkal ipalɨp hö Saimon Pita an mɨdmɨŋ yöraku hön yadöŋa, “Nöbö Dib aku nugwo tar pɨrag duöia; jɨ rag hö nɨgöi yöra nugwölölɨŋö,” röŋa. \p \v 3-4 Aliö rɨmɨn, Pita an yöŋö nuguba rɨmgör ipalɨp dumɨŋa. Nɨ höd duön, \v 5 rɨŋadö bö ör mɨdön, rɨg möl sö amnɨmab nugumön wölɨj wab bla akwör mɨdöŋa. \v 6-7 Makwam Saimon Pita nuŋ mai hön, rɨg möla yuadö duön nugwöŋa, Jisas nugwo ap uñ wobön alɨg nɨgim akuyöbö yauölöŋ; rɨg hogw pɨlim aliö akwör mɨdöŋa. Wölɨj yöcmac sö pal wöd wob gim aku, algör yauölöŋ; rɨg pal wöd wob gim akwör öröu hör yöra mɨdöŋa. \v 8 Nɨ höd nöbäpö hogw pɨlim yöra uröpɨnma, jɨ wopik nɨ algör rɨg möla yuadö duön nugumön, wölɨj bla wobön rɨgim akwör mɨdöŋ makwam, aku mɨ Jisas öbɨlö, rön, nugw pɨma. \v 9 \x - \xo 20:9 \xt Apos 2:24-32; 1Kor 15:4\x*Makwam wop aku, God Mönö kai kɨtön, Jisas wöröxön öbɨlönɨŋö, rim mönö aku, an nugw ri abölmɨŋ. \v 10 Aliö nugwön höbkal rama dumɨŋa. \s1 Maria Magdala Jisas wöxnö nɨgmɨn nugwöŋa \r (Mat 28:9-10; Mak 16:9-11) \p \v 11-12 Makwam Maria nöbäpö hogw pɨlim hogw möl aku rɨŋadö yöra öbɨl gɨ mɨdön im gɨr mɨdöŋa. Im gɨr mɨd gɨrön, höglöma wei hölön rɨg möl sö amnɨmab nugumɨn, ejol wölɨj lei röbim hogwa, Jisas nöbäpö högi höd mɨdöŋ kau aku römɨd gɨ mɨdön, i yöcmac adö sö, i yödpɨlö adö bö mɨdmä. \v 13 Ejol hogw aku Maria nugwo yadmä, “Pödpöd rɨmɨn immɨdlaŋö?” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn yadöŋa, “Nöbö Dib na aku nugwo pön du pikai nɨgöi aku nugwöiö!” röŋa. \v 14 \x - \xo 20:14 \xt Luk 24:16; Jon 21:4\x*Aliö rön, höuöiliö nugumɨn, Jisas öbɨl gɨ mɨdöŋa. Jɨ nugwo nugumɨn, nöbö aku nöbö hör i röxg mɨdöŋa. Jisas nugwöŋ aku, jɨ aku Jisas ör, me rön, nugwölöŋ. \p \v 15 Jisas piöŋö Maria nugwo yadöŋa, “Mö mɨg. Pödpöd rɨmɨn immɨdlö? Yönɨm hölu nugumɨdlö?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Maria rɨbyöx nugwöŋa, möriwö mabö rɨb nöbö akwör nɨ yadmɨdö, rön, rɨbyöx nugwöŋa. Aliö rɨbyöx nugwön yadöŋa, “Nöbö dib nugub. Nöbäpö aku pɨrag dulö aku, pikai nɨglö aku nɨ yadan, pɨrag dinö,” röŋa. \p \v 16 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Maria!” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Maria, Arameik mönö nɨgön, “Rabonai!” röŋa. Mönö yadöŋ aku, “Mönö Yad Nölɨb Nöbö.” \p \v 17 \x - \xo 20:17 \xt Rom 8:29; Hib 2:11-12\x*Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Nɨ mögörɨb il kɨ röböxön, höbkal Acö mɨd yör sö duöi aku, nɨ pɨ gɨ mɨdölö. Makwam nagö duön, haul nöbö nɨ bla ñɨgö yadö, ‘Jisas yada, “Nɨ Acö nɨ, Acö ñɨŋa, God nɨ, God ñɨŋa mɨd yöra höbkal dumɨdlö,” rö,’ rane,” röŋa. \p \v 18 Jisas aliö rɨmɨn, Maria Magdala du Jisas nöbö nuŋ bla ñɨgö yadöŋa, “Nɨ Nöbö Diba nugwo nugwön hömɨdlö,” röŋa. Aliö rön, Jisas agö mönö bɨlɨm yadöŋ aku, Maria nuŋ Jisas nöbö nuŋ pia mönö aku yad nölöŋa. \s1 Jisas wöxnö nɨgmɨn nöbö nuŋ bla nugwo nugumä \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49) \p \v 19 Makwam Sade wop aku, naiö rödɨp duöŋa nugwön, nöbö nuŋ bla Juda nöbö dib akuyöbö ipöxön, ram möla duön ubalɨj aku wöl gö nɨgön, tar mɨdmä nugwön, Jisas hö mibɨl yöraku wöxnö nɨgön yadöŋa, “God ñɨgö nugwidɨx mɨdaŋ,” me röŋa. \v 20 \x - \xo 20:20 \xt Jon 16:22; 1Jon 1:1\x*Jisas aliö rön, imag wab nuŋwa ñɨgö yabuön, mɨxɨñ señ nuŋwa yabuöŋa. Nöbö nuŋ bla nugwön, aku Nöbö Dib akwör, me rön, mɨ ödöriö wahax pɨmä. \p \v 21 Jisas piöŋö ñɨgö iswob yadöŋa, “God ñɨgö nugwidɨx mɨdaŋ. Acö nɨ yad abmɨn hön mabö nuŋwa rɨl mag akuyöbö, ñɨgö piöŋö aipam yad abmɨdlö,” röŋa. \v 22 Aliö rön, ñɨgö pɨr gɨrön yadöŋa, “Inöm Leia pi. \v 23 \x - \xo 20:23 \xt Mat 16:19\x*Nöbö mö ap kib mag gwogwo röi mag bla nugwön röböxöñ aku, God nuŋ kwo algör ör ap kib mag gwogwo ñɨŋa nugwön röböxöna. Jɨ ap kib mag gwogwo röi mag bla nugwön röböxeñ aku, God nuŋ kwo algör ör ap kib mag gwogwo ñɨŋa nugwön röböxenɨŋö,” röŋa. \s1 Jisas wöxnö nɨgmɨn nöbö nuŋwa Tomas nugwo nugwöŋa \p \v 24 Makwam Jisas hö wöxnö nɨgön ñɨgö mönö yadöŋ wop aku, nöbö nuŋwa Tomas, ib i Ha Wab me röi aku, ñɨgö pɨsaŋ mɨdölöŋ. \v 25 Makwam, mai Jisas nöbö nuŋ bli Tomas nugwo yadmä, “Nöbö Dib aku nugwölɨŋö,” rɨmä. \p Aliö rɨmɨn, nuŋ paiŋö yadöŋa, “Aliö yadmɨdöi aku, jɨ imag nuŋwa cɨpɨl palim aku aipam, señ nugwo pɨlim aku aipam, mämäg na keir nugwön imag na pɨ nugun aku makwam, mönö aku nugw pön, öbɨlö, rön nugw pɨna; nöi mɨjön aku, wöhö,” röŋa. \p \v 26 Aliö rön, iŋpɨlö paŋyöbö i mɨdön, Jisas nöbö nuŋ bla Tomas pɨsaŋ iswob ram möla mɨdmä. Ubalɨj wöl gö nɨgmä aku, jɨ Jisas nuŋ hö mibɨl yöraku wöxnö nɨgön yadöŋa, “God ñɨgö nugwidɨx mɨdaŋ,” me röŋa. \v 27 Jisas aliö rön, Tomas nugwo yadöŋa, “Imag nagö aku, nɨ cɨpɨl palim yörɨk pɨ nugwö. Imag na nugwö. Señ nɨ nugwo pɨlim yörɨk aipam pɨ nugwö. Rɨb diba yöxölön, nɨ nugw panö,” röŋa. \p \v 28 Aliö rɨmɨn, Tomas yadöŋa, “Nöbö Dib nɨ, God nɨ!” me röŋa. \p \v 29 \x - \xo 20:29 \xt 1Pit 1:8\x*Makwam Jisas nuŋ Tomas nugwo yadöŋa, “Nɨ wöxnö nɨgmön nugwön mönö, nɨ nugw pɨlö. Makwam nöbö mö nɨ wöxnö nɨgmön nugwölön, nɨ nugw pɨmɨjöñ piaku, mɨ ödöriö wahax pɨmɨdɨŋ,” me röŋa. \s1 Jon mönö kɨ pödpöd rɨmɨn kai kɨtöŋ \p \v 30 Makwam mönö kai kɨtmɨdɨl kɨ, an Jisas nöbö nuŋ bla nugugu mɨdmɨn nugugɨrön, Jisas ap rölɨbä hörɨrör mɨga akwör rɨmɨd piaku, magalɨg kai kɨtöi. \v 31 \x - \xo 20:31 \xt Jon 3:15; Rom 1:17; 1Jon 5:13\x*Makwam ñɨŋ, Jisas nuŋwör Krais aku, God Ha nuŋwa ödöriö akwör, me rön, nugwo nugw pɨŋ, ñɨgö paŋ, nugwo pɨsaŋ kömö mɨjöñɨŋö, rön, mönö kɨ kai kɨtla. \c 21 \s1 Jisas wöxnö nɨgmɨn nöbö nuŋ akuyöbö mɨj sö piaku nugwo nugumä \p \v 1 Makwam mai an Jisas nöbö nuŋ bla Ban Yuö Taibirias yöraku mɨdmɨn nugugɨrön, Jisas nuŋ wöxnö nɨgmɨn nugumɨŋa. Agapɨm rɨg röŋ aku yadɨba rɨmɨdla. \v 2 Saimon Pita aku, Tomas aku (ib i Ha Wab me rɨmɨdöi aku), Nataniel Kena taun, mögörɨb Galili yuadö yöbö nöbö aku, Sebedi ha Jems an hödpɨg nöbö hogwa aku, Jisas nöbö nuŋ mös aipam pɨsaŋ, nɨgiö nɨgön du Ban Yuö Taibirias yöra mɨdmɨŋa. \p \v 3 \x - \xo 21:3-6 \xt Luk 5:4-7\x*Saimon Pita anɨŋ yadöŋa, “Nɨ dölöm pɨba dumɨdlö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, “An pɨsaŋ dinɨŋö,” rön, du nugwo pɨsaŋ röbö alebö pön, rɨp yönmɨdɨm yönmɨdɨm ruö löuöŋa jɨ dölöm bli pölmɨŋ. \p \v 4 Makwam naiö wölɨba rɨmɨn nugugɨrön, Jisas hö ban yuö pö halai rola öbɨl gɨ mɨdöŋa. Nugwo nugumɨŋa jɨ aku Jisas ör me rön nugwölmɨŋ. \v 5 Nuŋ an yadöŋa, “Ha ruai. Ñɨŋ dölöm pɨba rɨp yön wöhö nugwöiŋönö ä?” röŋa. Aliö rɨmɨn, an yöwö rɨmɨŋa. \v 6 Aliö rɨmɨn, Jisas nuŋ an yadöŋa, “Uben aku pɨ röbö alebö imag mɨrɨx pɨlö adö abön, dölöm bli pöñɨŋö!” röŋa. Aliö rɨmɨn, uben aku pɨ röbö yuö bö abön, dölöm mɨga akwör pön, pɨxmɨn höb maga rölöŋ. \v 7 \x - \xo 21:7 \xt Mat 14:29; Jon 13:23\x*Almɨdmɨn, nɨ Jon, Pita nugwo yadma, “Nöbö aku Nöbö Dib akwör,” me rɨma. Aliö rɨmön, Pita nugwön, wölɨj nuŋwa yöraku nɨgöŋ aku pɨ höbiöda pal wödön, mämäliö röbö yuö bö pɨñɨröŋa. \v 8 An nöbö bli röbö alebö rola mɨdön, uben dölöm alɨg hö wölön mɨdöŋ aku, pɨxɨp hö, pad piaku yöi, mita akuyöbö padokwo padök mös mös höuöiliö hö wölu amñaxɨb sö (100) ör, röbö cakö yöra hömɨŋa. \p \v 9 Cakö yöraku hön nugumɨn, rɨn yuö bɨca pɨnöŋ bɨc rola dölöm bli yön mɨdöŋa. Bred bli algör mɨdöŋa. \v 10 Makwam Jisas anɨŋ yadöŋa, “Dölöm weik pöi akuyöbö bli pön höi,” röŋa. \v 11 \x - \xo 21:11 \xt Luk 5:6\x*Aliö rɨmɨn, Saimon Pita röbö alebö rola duön, nuŋ pɨsaŋ uben dölöm mɨga akwör (153) mɨdöŋ aku rɨg jɨmi döula pɨxɨp hömɨŋa. Uben aku ömörö röŋa jɨ ödörölöŋ. \p \v 12 Jisas nuŋ anɨŋ yadöŋa, “Hön ap nɨmi,” röŋa. An möigw yöxön, nagö nöbö kai hön mɨdlö, rön, nugwo yad nugwölmɨŋ; aku Nöbö Dib akwör, me rön, nugwön röböxmɨŋa. \v 13 Jisas nuŋ du bred aku pön, pɨ nuöm nɨg an nölön, dölöm aipam pɨ nuöm nɨg an nölɨm, nɨmɨmɨŋa. \fig Jisas nuŋ du bred aku pön, pɨ nuöm nɨg an nölön, dölöm aipam pɨ nuöm nɨg an nölɨm, nɨmɨmɨŋa.|alt="Jesus serving breakfast" src="LB00330B.TIF" size="col" ref="21:13" \fig* \p \v 14 \x - \xo 21:14 \xt Jon 20:19,26\x*Makwam Jisas wöröxön öbɨlön, anɨŋ nöbö nuŋ bla wop mös paŋ wöxnö nɨgmɨn nugwo nugumɨŋa. \s1 Jisas nuŋ Pita nugwo yad nugwöŋa \p \v 15 Makwam an ap nɨm pörön, Jisas Saimon Pita nugwo yad nugwöŋa, “Saimon Jon ha nuŋwa. Nöbö kɨyöbö wöhö; nagö nɨ mör madmag nɨgmɨdlö ä?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Nöbö Dib. Nɨ nagö madmag nɨgmɨdɨl aku mɨ, nagö nugulö maku pal,” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Sipsip as nɨ bla, nugwidɨx mɨdane,” röŋa. \p \v 16 \x - \xo 21:16 \xt Apos 20:28\x*Jisas aliö rön, iswob yad nugwöŋa, “Saimon Jon ha nuŋwa. Nagö nɨ mör madmag nɨgmɨdlö ä?” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Nöbö Dib. Nɨ nagö madmag nɨgmɨdɨl aku mɨ, nagö nugulö maku pal,” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Sipsip nɨ bla nugwidɨx mɨdane,” röŋa. \p \v 17 Jisas iswob nugwo yad nugwöŋa, “Saimon Jon ha nuŋwa. Nagö nɨ mör madmag nɨgmɨdlö ä?” röŋa. \p Jisas akuyöbö alön, mönö adö paŋyöbö akwör, “Nagö nɨ mör madmag nɨgmɨdlö ä?” rön yad nugwön iswob yad nugwön röŋ aku, Pita rɨb mɨga yöx nugu gɨrön yadöŋa, “Nöbö Dib. Nagö ap bla magalɨg nugulö. Makwam, nɨ nagö madmag nɨgmɨdɨl aku mɨ, nagö mödö nugulö maku pal,” röŋa. \p Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Makwam, sipsip nɨ bla nugwidɨx mɨdö. \v 18 Nɨ nagö mɨ ödöriö yadmɨdla, nagö ha nöbö röxg mɨdmö wop aku, wölɨja rɨb naŋa keir rɨg yöx nugumö akwör pɨ yömön yönmɨdlö. Jɨ nagö mai nöbö nom röxgɨnö wop aku, nagö imag nagö pisö abmɨdaŋ nugugɨrön, nöbö hör hön nagö nag wabɨlön, duöinö cɨnö möl aku yölɨŋön pön diönɨŋö,” röŋa. \v 19 \x - \xo 21:19 \xt Mat 16:24-25; 2Pit 1:14\x*Jisas mönö yadöŋ aku, nöbö mö bli ñɨŋ mai Pita pɨl pal nɨgöñ aku, nuŋ höd nugwön yadöŋ maku. Nöbö mö maiyöbö piaku, Pita nugwo ap agapɨm rɨmɨdɨŋ wöröxön aku nugwön, God nuŋ mil mag wä keiryöbö alɨg mɨd aku, nugwöña. Makwam Jisas Pita nugwo yadöŋa, “Nɨ mai hane,” röŋa. \p \v 20 \x - \xo 21:20 \xt Jon 13:23-25\x*Jisas mönö aku yadmɨn, Pita höuöiliö nugwöŋa, nɨ nöbö Jisas madmag nɨgmɨdɨl aku mɨdma. Nɨ nöbö aku pal, höd Jisas Pasopa ap nɨmmɨdöŋ il yöra römɨd gɨ mɨdön yad nuguma, “Nöbö Dib. Agö nöböm nagö höuöu cönɨŋö?” rɨma. \v 21 Pita nɨ nugwön Jisas nugwo yadöŋa, “Nöbö Dib. Nöbö kɨ nugwo pödpöd cön?” röŋa. \p \v 22 Aliö rɨmɨn, Jisas yadöŋa, “Aku rɨb nɨ. Nɨ yadmön nuŋ mɨdɨb ör mɨdaŋ nugugɨrön, höbkal hön aku, mönö naŋ yöi mɨ. Makwam naŋ nɨ mai hane,” röŋa. \p \v 23 Jisas mönö yadöŋ aku, nöbö mö nugwo nugw pim bla yadmä, “Jisas nöbö nuŋ aku wöröxenɨŋö,” rɨmä. Jɨ Jisas nöbö nuŋ aku wöröxenɨŋö, rön, mönö aku yadölöŋ; nuŋ hör yadöŋa, “Nɨ yadmön nuŋ mɨdɨb ör mɨdaŋ nugugɨrön, höbkal hön aku, mönö naŋ yöi,” röŋa. \p \v 24 \x - \xo 21:24 \xt Jon 19:35\x*Jisas nöbö nuŋwa yadöŋ aku nɨ Jon. Nɨ keir mönö kɨ kai kɨtön, magalɨg mönö ma mɨd aku nugwön kai kɨtɨl maku. \p Jisas nuŋ rɨg yadöŋ mönö akuyöbö nugwön mönö akwör kai kɨtla. Makwam an magalɨg nugumɨn mönö kai kɨt aku, mönö ma akwör kɨta. \v 25 \x - \xo 21:25 \xt Jon 20:30\x*Jisas ap adö hörɨrör mɨga akwör röŋ aku, jɨ mönö aku hör bli ör mibɨl yörɨk kai kɨta. Nɨ nugula, nöbö bli mönö piaku magalɨg köp bö kai kɨt nɨgöyɨx aku, mögörɨb kɨ ulmɨdö röxmɨn, pön du nɨgɨb yöra mɨdölöx.