\id JAS HARUAI NT James translated by John Davies, 14-October-2009 \h Jems \toc1 Jems köp kai kɨtöŋa \toc2 Jems \mt1 Jems köp kai kɨtöŋa \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Mat 13:55; Apos 15:13; Gal 1:19; 1Pit 1:1\x*Nɨ Jems. God, Nöbö Dib Jisas Krais, nuarö hogwa mabö ñɨŋa rɨ nölmɨdla. Ñɨgö nöbö mö Jisas Krais mönö wä nuŋ aku nugw pön, röd du mögörɨb hör piaku piaku mɨdöi akuyöbö, köp kɨ kai kɨtön, “Ñɨŋ mɨdöiŋ ä?” rɨmɨdla. \s1 Ömörö pödpödiö hön aku, ñɨŋ rɨb mɨga yöxmɨjeñ \p \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Rom 5:3-5\x*Haul nöbö mölöu nöbö. Ömörö pödpödiö hön aku, rɨb mɨga yöxmɨjeñ; wahax pɨ gör mɨjöña. \v 3 \x - \xo 1:3 \xt 1Pit 1:7\x*Ömörö haŋ öliöxmɨjöñ aku, ñɨŋ Jisas Krais nugwo cɨrɨp ri aböña. Ñɨŋ nugwöia, ñɨŋ aliö almɨjöñ aku, mai ömörö pödpödiö ñɨgö hön aku, ñɨŋ ipöxmɨjeñ, Jisas Krais nugw pɨ gö nɨgön, nugwo cɨrɨp ri aböña. \v 4 Ñɨŋ amɨn mɨd öliöx gɨr mɨdön, Jisas Krais nugwo cɨrɨp gö nɨg gɨr mɨdön, rɨp duön mɨ, ñɨŋ nöbö mö ölɨsö, nöbö mö wä, nöbö mö hölul mɨdöla, mɨjöña. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt Prop 2:3-6\x*Ñɨŋ nöbö mö bli, an pödpödiö rɨŋ wä diönɨŋö, cöñ aku, God nöbö anɨŋ pɨ ri abmɨd Nöbö aku nugwo yad nugwɨŋ, nuŋ ñɨgö rɨb wä ödöriö aku nöiöna. God nugwo yad nugumɨjöñ aku, nɨ pödpöd rɨmɨn aliö yad nugumɨdöiŋö, rön, yaden. \v 6 Jɨ God nugwo yad nugunöb, rɨb paŋyöbö iör yöxön yad nugwöña. Anɨŋ nugwönɨŋönö nugwenɨŋö, rön, rɨb mös yöxön yad nugumɨjeñ. Ñɨŋ rɨb mös yöxön yad nugwöñ aku, hödala hön, ban yuö diba wödön pɨ pikwo pik rɨ mag akuyöbö aku cöña. \v 7-8 Nöbö mö piaku röxg, rɨb bli bli yöxɨm dumɨd aku mɨ, Nöbö Diba nugwo yad nugwöñ aku, ap i ñɨgö nölen. \s1 Nöbö mö ap mɨdöl akuyöbö; nöbö mö ap mɨga mɨd akuyöbö \p \v 9 Haul nöbö mölöu nöbö lɨblɨb mɨdö bla, God mämäg il rol nuŋwa an iba mɨda, an halöu ha nuŋwa mɨdölɨŋö, rön, wahax pöña; \v 10 \x - \xo 1:10 \xt Ais 40:6-7\x*jɨ nöbö mö ap mɨga mɨd bla, ap ñɨŋ bla wahax pöña, jɨ God mämäg il nuŋwa, ñɨŋ nöbö ap mɨdölɨbi röxg mɨjöña. Aku agapɨm: ap wä ñɨŋ aku bɨ pɨpɨl röxgöb rɨmgör yöm cöna. \v 11 Naiö ölɨsö bɨ pɨpɨl wä wä akuyöbö nɨgmɨn, wödö wölɨm pɨna. Nöbö mö ap mɨga mɨd akuyöbö, mabö ñɨŋa rɨp duön duŋ nugugɨrön, ñɨgö mag aliö akuyöbö cöna. Ñɨŋ mag aliö akuyöbö algör yöm cöña. \s1 Nöbö mö ömörö höm, God nugwo röböxölöi \p \v 12 Nöbö mö ömörö höm, God nugwo röböxölön, cɨrɨp gö nɨg gör mɨjöñ piaku, usaŋ öim mɨdɨb mea aku pɨnɨŋö, rön, wahax pöña. Nöbö mö ñɨŋ God madmag nɨgmɨdöi piaku, God ñɨgö usaŋ öim mɨdɨb mea aku röb nöiöna. God nuŋ mönö ölɨsö ma yadön aliö yad nɨgöŋa. \p \v 13 Nöbö mö, mag gwogwo rɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwöñ aku, God nuŋ rɨba nölmɨn rɨb aliö yöxlö, rön, yadölɨŋ. God nuŋ keir, ap kib mag gwogwo cɨnö, rɨ rɨbyöx nugwen. God nuŋ nöbö mö bli ñɨgö rɨb aliö akuyöbö nölen. \v 14 Rɨb gwogwo ñɨŋa keir yöx nugumɨdöi adaku, ñɨgö pön pɨxɨp dumɨn, ap kib mag gwogwo cɨnɨŋö, rɨ rɨbyöx nugumɨdöia. \v 15 Rɨb aliö yöx nugwöñ aku, ap iñ röxg yuaŋ wölön jöjö du gö nɨgön mag aliö akuyöbö, ap kib mag gwogwo cöña. Makwam ap kib mag gwogwo cöñ aku, aŋadö gö nɨgön mɨdaŋ, wöröxöña. \p \v 16 Makwam, haul nöbö mölöu nöbö wä nɨ bla. Mönö inakmönö hörön yadmɨjöñ mönö akuyöbö nugumɨjeñ. \v 17 An ap wä agap apɨm ödöriar pöl piaku, hör piaku höm pölöl. Acö nuŋ naiö, röun, gupö mila abmɨd piaku rɨ nɨgöŋ Nöbö akwör, anɨŋ bɨl pi sebö nöla. Nuŋ mag i rɨp duön, ap inöm röxg pɨ höuöilön, mag i keir ren. \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Jon 1:13\x*Acö rɨb nuŋwa keir yöxön rɨmɨn, an mönö mɨ nuŋ aku nugw pön, kömö yoŋyöbö maga pön, halöu ha nuŋwa keir wöxnö nɨgön, möriwö ap mag hödyöbö wahax pɨ gɨrön pɨliöxmɨdöi mag akuyöbö mɨdöla. \s1 God Mönö aku nugw ri abön, rɨg yadmɨd mag akwör cöña \p \v 19 Haul nöbö mölöu nöbö wä nɨ piaku mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugwi! Nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö yadmɨjöñ aku, rɨmgör nugwɨŋ. Jɨ ñɨgö mönö yadmɨjöñ aku, paiŋö rɨmgör mönö i yadmɨjeñ; nöbö mö akuyöbö rɨmgör ölɨsö wölaŋ ñɨgö rɨb gwogwo yöxmɨjeñ. \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Ekl 7:9\x*Nöbö mö ölɨsö wölaŋ rɨb gwogwo yöx nugwöñ aku, God ñɨŋ rɨ ri abön mɨd ri abɨŋ, me rön, yadöŋ mönö aku mai duön reñ. \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Kol 3:8; 1Pit 2:1\x*Makwam, rɨb gwogwo yöxön, ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, mag pɨx aku aŋadö röböxön, God madmag yuörɨb ñɨŋ kwo yu mönö aku, pɨ ri aböña. Mönö aku ñɨgö kömö pöna. \p \v 22 \x - \xo 1:22 \xt Mat 7:26; Rom 2:13\x*God Mönö aku rɨmɨj möl akwör audiöx nugwön, mödö nugwölɨŋö, rön, yadmɨjeñ. Aliö almɨjöñ aku, ñɨŋ ñɨŋ keir inakmönö höcöña. God Mönö nugwön, rɨg yadmɨd mag akwör cöña. \v 23 Nöbö mö God Mönö nugwön, rɨg yadmɨd mag akuyöbö rɨmɨdölöi bla, nɨgcölöbö haŋaj mämäg yuö nɨg nugwöi mag akuyöbö rɨmɨdöia. \v 24 Nɨgcölöbö nɨg nugwön, haŋaj mämäg yuö ñɨŋa pödpödiö mɨdö, rön, nugw ri aböi aku, jɨ röböx duön, rɨmgör ör uplöbön, pödpödiö mɨdö, rön, nugwölöi. \v 25 \x - \xo 1:25 \xt Rom 8:2; Jems 2:12\x*Jɨ God Mönö wä, nöbö mö kömö pɨmɨd mönö wä aku nugw ri abön, mönö il aku nugw ri ab gɨrön, mönö wä aku uplöbeñ nöbö mö bla, God ñɨgö nugwidɨx mɨdaŋ, ñɨŋ agap apɨm rɨmɨjöñ aku du wä cöna. Nöbö mö piaku ñɨŋ God Mönö wä aku nugw ri abön, rɨg yadmɨd mag akuyöbö akwör rɨmɨdöia. \p \v 26 \x - \xo 1:26 \xt Sam 141:3\x*Jɨ nöbö mö, God mabö nuŋwa rɨ ri abnɨŋö, rön, albeñ ñɨŋa keir nugw ri abeñ piaku, ñɨŋ gwogwam rön, ñɨŋ ñɨŋ keir inakmönö hörmɨdöia. Ñɨŋ mabö pödiöm rɨmɨjöñ aku, magalɨg hör ap i röxöna. \v 27 Halöu ha, nuö nuöm wöröxɨm urɨb ha öliöxmɨdöi piaku aipam, mö wösrö lɨblɨb mɨdö bla aipam, ñɨgö pɨ ösös rɨ ri aböña. Nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨb gwogwo yöx nugumɨdöi akuyöbö pɨsaŋ mögum rɨŋ, hölul ñɨŋ aku ñɨgö pölaŋ. Ñɨŋ aliö almɨjöñ aku, God nuŋ nugwaŋ, ñɨŋ nöbö mö hölul mɨdöl na mabö rɨ ri aböiŋö, cöna. \c 2 \s1 Nöbö aku nöbö dib, nöbö aku nöbö mölyöbö, me rön, yadmɨjeñ \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Apos 10:34; Jems 2:9\x*Haul nöbö mölöu nöbö. Ñɨŋ Nöbö Dib ana Jisas Krais, Nöbö mɨ wä keiryöbö aku nugwo nugw pöi aku mɨ, nöbö mö piaku nugwön, nuöma hörɨrör nɨgön, nöbö aku nöbö dib, nöbö aku nöbö mölyöbö piaku, me rön, yadmɨjeñ. \v 2-4 Ñɨŋ God höjöpainöb hö mögum cöña. Makwam ap mɨga mɨd nöbö i, wölɨj wä wä röbön, riŋ gol imag nuŋwa nɨgön hömɨjön aku, ñɨŋ nöbö aku nugwön yajöña, “Nagö du hogw rol wä wä piaku römɨdö,” cöña. Jɨ nöbö lɨblɨb rɨbä akuyöbö i, wölɨj gwogwo röbön hömɨjön aku, ñɨŋ nöbö aku nugwön yajöña, “Nagö rɨb piaku öbɨl gɨ mɨdö,” cöñ aku mönö “Nagö mögö rö yödpɨlö il nɨ yörɨk römɨd gɨ mɨdö,” cöña. Makwam ñɨŋ aliö almɨjöñ aku wä ren. Ñɨŋ keir rɨb gwogwo yöxön, aku nuŋ nöbö dib, aku nuŋ nöbö mölyöbö piaku, me rön, aiöña. \p \v 5 \x - \xo 2:5 \xt 1Kor 1:26-28\x*Makwam haul nöbö mölöu nöbö wä nɨ bla nugwi! Nöbö mö mögörɨb il kɨ, nöbö mö lɨblɨb mɨdö bla nugwön, nöbö mö yöraku ñɨŋ nöbö mö mölyöbö piaku, me rɨmɨdöia. Jɨ God nuŋ nöbö mö lɨblɨb mɨdö bla ñɨgö aliö alöl. God nuŋ ñɨŋ pɨ ösös rɨ ri abön, rɨb wä nölaŋ, ñɨŋ God nugw pön cɨrɨp ri abön, inöm ñɨŋa yuö kwo nöbö mö rɨb nuŋ ödöriö piaku mɨdɨŋ nugugɨrön, nuŋ öim öim Kiŋ ñɨŋa mɨjöna. Nuŋ mönö ölɨsö ma yadön, nöbö mö nɨ mɨ madmag nɨgmɨdöi piaku nɨ ñɨgö akuyöbö ainö, röŋa. \v 6-7 Jɨ ñɨŋ nöbö mö lɨblɨb mɨdö bla yadön, “Nagö rɨb piaku öbɨl gɨ mɨdö,” cöñ aku mönö “Nagö mögö rö yödpɨlö il nɨ yörɨk römɨd gɨ mɨdö,” cöñ aku, nuŋ möigw haŋ nugugɨrön römɨjöna. Jɨ nöbö mö ap mɨga mɨd piakwör, Nöbö Dib wä ñɨgö pɨ Nöbö aku nugwo yad höimöuön, ñɨgö yad mag pɨ nɨgön, pön du mönö diba yadöia. \p \v 8 \x - \xo 2:8 \xt Mat 19:19; Gal 5:14\x*God Mönö aku kai kɨtön yadmä, “Naŋ naŋ keir rɨg madmag nɨgmɨdlö mag akuyöbö, nöbö mö hör akwebö ñɨgö kwo paŋ aliar madmag nɨgö,” rɨmä. God lo mönö dib ödöriö rɨg yadöŋ mag akuyöbö rɨmɨjöñ aku, ñɨŋ rɨ ri aböña. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt Diut 1:17\x*Jɨ wölɨj ap bla röbmɨdöi aliar nugwön, nöbö mö nuöm nɨgöñ aku, God lo mönö aku röd abön, ap kib mag gwogwo cöña. \p \v 10 \x - \xo 2:10 \xt Lep 19:37; Naba 20:7-12,24; Mat 5:19\x*Aku agapɨm: God lo mönö nuŋ piaku magalɨg nugup duön, jɨ lo mönö paŋyöbö iör röd aböñ aku, God lo mönö magalɨg röd abɨbä maga nɨgöna. \v 11 \x - \xo 2:11 \xt Eks 20:13-14; Rom 13:9\x*God nuŋ lo mönö yadön, “Nöbö kib mö kib rɨmɨjeñɨŋö,” rön, “Nöbäpö pɨl pal nɨgmɨjeñɨŋö,” rön, yadöŋa. Makwam, ñɨŋ nöbö kib mö kib rɨmɨjeñ, jɨ nöbäpö pɨl pal nɨgöñ aku, ñɨŋ God lo mönö aku röd aböña. \p \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Gal 6:2; Jems 1:25; 1Pit 2:16\x*Makwam, mönö yadɨba aimönö agö magɨm rɨba, rɨb mag i yöx nugwön yajöña, “God Mönö nöbö mö kömö pɨmɨd mönö wä akwör nugwön, God nuŋ anɨŋ mönö diba yajönɨŋö,” rön, rɨb aku yöx nugwöña. \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Mat 5:7; 18:32-35\x*Nöbö mö ñɨŋ nöbö mö bli ögwö yöxeñ aku, God ñɨgö mönö diba yadön, ñɨgö algör ör ögwö yöxen. Jɨ nöbö mö, nöbö mö piaku ögwö yöxöñ aku, God ñɨgö algör ör ögwö yöxön, mönö diba yaden. \s1 Mönö akwör yadmɨjeñ; God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör cöña \p \v 14 Haul nöbö mölöu nöbö. Nöbö mö bli, God nugw pölɨŋö, rɨmɨdöi aku, jɨ God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör rɨmɨdölöi. Hör mönö akwör yadön, God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör reñ aku, God ñɨgö kömö pen. \p \v 15-16 \x - \xo 2:15-16 \xt 1Jon 3:17\x*Makwam, haul nöbö mölöu nöbö bli wölɨj mɨden, ap mag mɨden aku nugwön, ñɨŋ wölɨj ap mag bli pön du nöleñ wöhö, hör, “Duön mɨd ri abnö,” cöñ aku, mag wä i reñ. \v 17 Makwam, ñɨŋ God nugw pöña, jɨ God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör reñ aku, nugw pɨb mag ñɨŋ aku hör ap i röxgöna. \p \v 18 \x - \xo 2:18 \xt Gal 5:6\x*Jɨ ñɨŋ bli yajöña, “Nöbö mö bli God nugw pön mɨdöia; jɨ nöbö mö bli God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör rön, nöbö mö piaku rɨ ösös rɨ ri abmɨdöia. Makwam, mönö mɨdöl,” cöña. Jɨ mönö yajöñ aku, ñɨgö paiŋö yajɨna, “Ñɨŋ God nugwo mör nugw pɨmɨjöñ aku, ñɨŋ pödpöd raŋ nöbö mö piaku pɨ ösös rɨ ri abeñ? Nɨ God nugw pɨla aku mɨ, God Mönö rɨg yadmɨd akuyöbö nugw ri abön, nöbö mö piaku pɨ ösös rɨ ri ab nöilö,” cɨna. \v 19 Ñɨŋ God paŋyöbö akwör mɨdö, rön, rɨbyöx nugwöi aku ri aböia. Jɨ kɨjaki piaku algör ör paŋ rɨb akwör yöx nugwön, ipöxön gɨl gɨl rɨmɨdöia. \v 20 Ñɨŋ nöbö mö u! “God nugw pölɨŋö,” rɨmɨdöi aku, jɨ God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör rɨmɨdölöi. Aliö alöi aku, God nugw pölɨŋö, rɨmɨdöi aku hör ap i röxa. Mönö yadmɨdɨl kɨ mödö nugwöiŋönö nɨ mönö bli kwo yajnam nugwöñ? \p \v 21 \x - \xo 2:21 \xt Jen 22:9-12\x*Ñɨŋ nugwöia, nöso an Ebraham ha nuŋwa Aisak pal God höjöpal ur nölɨba rɨmɨdmɨn, God nugwön, Ebraham nuŋ nöbö waiö, me röŋa. \v 22 \x - \xo 2:22 \xt Hib 11:17-18\x*Makwam, Ebraham nuŋ God nugw pöŋ aku mɨ, God nuŋ nugwo nöbö waiö, me rön, yadölöŋ; Ebraham nuŋ God nugw pöŋ aku aipam, God yadöŋ mag akwör röŋ aku aipam, God nuŋ ap hogw aku nugwön yadöŋa, Ebraham nuŋ nöbö waiö, me röŋa. \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Jen 15:6; 2Kro 20:7; Ais 41:8\x*Il aku mɨ, God Mönö rɨb mɨŋi kai kɨtön yadmä: “Ebraham nuŋ God mönö nuŋwa nugw pöŋ aku mɨ, God nuŋ Ebraham nöbö waiö, me röŋa.” Ebraham alöŋ aku mɨ, God nuŋ Ebraham nugwo, nöbö nugub nɨ, me röŋa. \v 24 Makwam, ñɨŋ yadmɨdɨl mönö kɨ nugwön nugw ri aböña, ñɨŋ God nugw pöñ akwör, God nuŋ ñɨgö, nöbö mö waiö, me ren. Ñɨŋ God nugw pöñ aku aipam, God Mönö rɨg yadmɨd mag akwör rɨmɨjöñ aku aipam, God nuŋ nugwön ñɨgö, nöbö mö waiö, me cöna. \p \v 25 \x - \xo 2:25 \xt Jos 2:1-21; Hib 11:31\x*Mag aliö akuyöbö mö Rehap röŋa. Nuŋ nöbö kib mag yönɨb mö mɨdmɨd aku, jɨ nöbö Isrel mös mögörɨb nuŋ aku tar kwocɨca nuguba hömɨdɨm, Rehap ñɨgö nöbö hogwa pɨ ram nuŋwa umad nɨgön, mai ödöi keiryöbö i yad abmɨn, ñɨŋ bör ram ñɨŋa dumä. Rehap alöŋ aku nugwön, God nuŋ Rehap mö kömö wä, me röŋa. \v 26 Nöbö mö mɨxɨñ ör mɨdön, inöma alɨg mɨdölöi aku, ñɨŋ kömö mɨdɨb mag aku mɨdöl. Mag aliö akuyöbö, nöbö mö God nugw pölɨŋö, rɨmɨdöi aku, jɨ God Mönö yadmɨd mag akuyöbö rɨmɨdölöi piaku, ñɨŋ algör ör kömö mɨdɨb mag aku mɨdöl. \c 3 \s1 Ajmöl ana nugw ri abnɨŋa \p \v 1 Haul nöbö mölöu nöbö wä nɨm. Ñɨŋ nöbö mɨg akwör mönö yad nölɨb nöbö mɨjnɨŋö, rön, rɨbyöx nugumɨjeñ. Aku agapɨm: an mönö yad nölɨb nöbö piaku, mönö dib ölɨsö akuyöbö nugunɨŋa. \v 2 An magalɨg ödöriar rɨmɨdöl mag akuyöbö hörɨrör mɨga akwör rɨmɨdöla. Jɨ nöbö mö ajmöl ñɨŋa nugwidɨx mɨd ri abön, mönö ödöriar rɨg cön mag akwör yajöñ aku, mɨxɨñ ñɨŋa magalɨg nugw ri abön rɨb maga nɨgöna. \v 3 Hön hos aku hön dib mɨŋa makwam, jɨ ap ain yöd ulmɨdö i naga ap yöd aku alɨg wabɨlön, pɨ ajmöla nɨgön, duba rɨmɨdöi adaku adö pɨxɨm dumɨdöia. \fig Hön hos aku hön dib mɨŋa makwam, jɨ ap ain yöd ulmɨdö i naga ap yöd aku alɨg wabɨlön, pɨ ajmöla nɨgön, duba rɨmɨdöi adaku adö pɨxɨm dumɨdöia.|alt="horse & rider" src="LB00035B.TIF" size="col" ref="3:3" \fig* \v 4 Bɨyöj dib bla algör ör, hödal hön ap dib aku pön hör adaku dubä kwo, jɨ, nöbö kapten bla stiö ulmɨdö aku pön, duba rɨmɨdöi adaku adö pɨ ödöriar nɨgmɨn dumɨda. \v 5 Mag aliö akuyöbö, ajmöl ana algör ör ap ulmɨdö ödöriö aku, jɨ mönö yadmɨn mɨg akwör nɨga. Ñɨŋ nugwöia, ki mögörɨb dib aku, wödodö ul wab mɨdöy urɨŋ, yönɨp duön magalɨg yönɨbä maga ra. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Mat 12:36-37; 15:11,18-19\x*Ajmöla rɨn pin röxg mɨda. Mɨxɨñ rɨb an aku, i aliö gwogwo rɨg mɨdöl; ajmöl akwör raŋ, mɨxɨñ ana magalɨg pɨx piöna. Ajmöl akwör dub höb an aku magalɨg raŋ gwogwo cöna. Rɨn pin aku, mögörɨb hör öi yönmɨd rɨn aku hön aliö almɨda. \p \v 7 Urap yöur, kas möjögöñɨñ, ap ki piaku mɨd bla aipam, ap ban yuö dib piaku mɨd bla aipam, pön duön urɨŋ, rɨbyöx nugwön, nuö ñɨŋa yajön mag akuyöbö cöña. Ñɨŋ urap yöur ap piaku pön duön urön almɨdöi aku, \v 8 \x - \xo 3:8 \xt Rom 3:13\x*jɨ ajmöl an aku yadmɨn, rɨbyöx nugub maga nɨgöl. Ajmöla öim öim ap kib mag gwogwo agapɨm cɨnö, rɨ rɨbyöx nugwön, röbö acɨxa nöbö mö pɨl pal nɨgɨb aku aja wöl gɨ mɨda. \v 9 Ajmöl an aku, Acö Nöbö Dib ana ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö diöna, jɨ nöbö mö God nuŋ nuŋ keir röxg rɨ nɨgöŋ nöbö mö piaku, ap gwogwo hön ñɨgö paiönɨŋö, cɨnɨŋa. \v 10 Makwam, ajmöl paŋyöbö akwör, mönö wä aipam yadön, mönö gwogwo aipam yadön, rɨmɨdöla. Haul nöbö mölöu nöbö. Pödpöd rɨmɨn aliö almɨdöl? Aku wä röl. \v 11 Röbö ilam möla paŋyöbö i rödön, röbö wä bli, röbö gwogwo bli hömɨdöl. \v 12 Haul nöbö mölöu nöbö. Bɨ aku, nag maga yaxen; nag aku, bɨ maga yaxen. Usö möl aku röbö kömö wä nɨgen. \s1 Ölɨsö wölaŋ, asɨx hörɨrör nɨgmɨjeñ \p \v 13 Ñɨŋ rɨbyöx nugw ri aböiŋönö wöhö? Nɨ rɨbyöx nugw ri ablö, cɨnö aku, nagö nugw ri abön, ib naŋa keir yadaŋ bɨl sö duölaŋ. God nugwo wä cön adakwör rɨmɨdö. Nagö almɨjɨnö aku, nɨ rɨbyöx nugw ri ablö, cɨnö. \v 14 Jɨ yuörɨb nagö bö, ap wä ñɨŋa nɨ keir pɨnö, rɨ rɨbyöx nugunö aku, mönö nör nöbö diba mɨjɨnö, rɨ rɨbyöx nugunö aku, nɨ rɨbyöx nugw ri ablö, rön, yadmɨjɨnö. Mönö yajɨnö aku, inakmönö hörön yajɨnö; mönö ma aku pölu cɨnö. \v 15 Nöbö mö rɨbyöx nugw ri abölɨŋö, rɨmɨdöia, jɨ ap gwogwo piakuyöbö rɨmɨdöi aku, God rɨb wä nölmɨd adaku nugwölöi; nöbö mö mögörɨb il kɨ rɨbyöx nugumɨdöi mag akuyöbö yöx nugumɨdöia. Rɨb ñɨŋ aku God Inöma nuŋ nölmɨdöl; kɨjaki nuŋwör nölmɨda. \v 16 Nöbö mö, ap wä piaku nɨ keir pɨnö, rɨ rɨbyöx nugwöñ piaku, mönö, nör nöbö diba mɨjɨnö, rɨ rɨbyöx nugwöñ piaku, ñɨŋ öim öim nuö nuö rɨ gɨrön, ap kib mag gwogwo adakwör rɨŋ diöna. \p \v 17 Jɨ nöbö mö God rɨb wä nölmɨd akuyöbö nugumɨdöi piaku, madmag yuörɨb ñɨŋ kwo ap kib mag gwogwo pɨx aku mɨdöl. Nöbö mö kwolmal röxg mɨdöi piaku pɨsaŋ mönö yadön, ñɨŋ pɨ nɨgiö nɨgmɨn paŋör mɨdöia. Ñɨŋ nöbö mö piaku yad wahax pön pɨ ri abmɨdöia. Ñɨŋ nöbö mö piaku mɨ madmag nɨgön, ögwö yöxön, pɨ ösös rɨ ri abön, mag wä akwör rɨmɨdöia. Ñɨŋ nöbö wä aku pɨsaŋ yajɨna, nöbö gwogwo aku pɨsaŋ yadöinö, rön, rɨb aku yöx nugwölöi. Mönö inakmönö hörön yadölöi. \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Mat 5:9; Hib 12:11\x*Ñɨŋ nöbö mö kwolmal röxg mɨdöi piaku pɨsaŋ mönö yadön, ñɨŋ nɨgiö nɨgön mɨd ri abnö, rɨŋ, ñɨŋ mönö aku nugwön nɨgiö nɨgön paŋör mɨjöñ aku, ap iña yuöñ aku mag wä yaxöna. \c 4 \s1 Ñɨŋ God nugwo cɨrɨp ri aböña \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Rom 7:23\x*Öim öim ölɨsö wölɨm nuö nuö pɨmɨdöi aku, rɨb gwogwo yuörɨb ñɨŋ kwo nuö nuö rön, mɨxɨñ ñɨŋa pɨxɨp duba rɨmɨd aku mɨ, aliö almɨdöia. \v 2 Ap wä pɨba rɨbyöx nugumɨdöi piaku pölöi, mɨ ölɨsö diba rödön, nöbö mö pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumɨdöia. Ap wä piaku pɨb maga mɨdölmɨn, ñɨŋ nuö nuö yadön, nuö nuö rɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumɨdöia. Ñɨŋ God nugwo yad nugwöyɨx aku, pöyɨxa. Jɨ nugwo yad nugwölöi. \v 3 God nugwo yad nugwöi aku, rɨbyöx nugw ri abön yad nugwölöi. Anɨŋ keir wä raŋ, me rön, mɨxɨñ ana keir wä raŋ, me rön, yad nugwöi aku mɨ, yad nugwöi mag akuyöbö röl. \p \v 4 \x - \xo 4:4 \xt Rom 8:7; 1Jon 2:15\x*Ñɨŋ nöbö kib pɨb mö röxg mɨdöia! Nugwi! Nöbö mö rɨb ñɨŋa ap mögörɨb il kɨ ör du piaku, God nugwo ölɨsö wölɨm, ap piakwör rɨbyöx nugumɨdöia. Ñɨŋ ap mögörɨb il kɨ mɨd ap piaku madmag nɨgöñ aku, ñɨŋ God kwolmal nuŋwa mɨjöña. \v 5 Adaku God Mönö kai kɨtön yadmä, “God Inöma yuörɨb an kwo nɨgöŋ aku, an ap mögörɨb il kɨ mɨd ap piaku madmag nɨgölɨŋ, me rön, rɨbyöx nugu gör mɨdö,” rɨmä. Jɨ ñɨŋ God Mönö rɨb mɨda nugumɨn, hör ap i röxg ä? \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Prop 3:34; 1Pit 5:5\x*God nuŋ anɨŋ uliöxön, pɨ ösös rɨ ri abön, nugwidɨx mɨd ri ab mɨda. Mag akwör, God Mönö aku kai kɨtön yadmä, \q1 “Nöbö mö keir ör mɨdön, mɨd ri abölɨŋö, rɨmɨdöi piaku, \q2 God ñɨgö mönö ölɨsö yadmɨda; \q1 jɨ nöbö mö ib ñɨŋa keir yadɨŋ bɨl sö duen piaku, \q2 ñɨgö uliöxön, pɨ ösös rɨ ri abön, nugwidɨx mɨd ri ab mɨdö,” rɨmä. \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Epes 6:12\x*Makwam, God adö mɨdön, nuŋ rɨg yadmɨd mag akwör cöña. Kɨjaki nugwo yad wöhö rɨŋ, ñɨgö röböx diöna. \v 8 \x - \xo 4:8 \xt Ais 1:16; Sek 1:3; Mal 3:7\x*God nugwo cɨrɨp ri abɨŋ, nuŋ piöŋö ñɨgö cɨrɨp ri aböna. Ñɨŋ nöbö mö ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi aku, nöbö mö wä mɨjnɨŋö, rön, imag ñɨŋa pɨx pɨl aku röbö äbäd ri aböña. Ñɨŋ God nugwo mai duölɨŋö, rön, mönö inakmönö hörmɨdöi aku, rɨb mös yöxmɨdöi aku röböxön, rɨb wä paŋyöbö iör yöx nugwön, God nugwör cɨrɨp ri ab gɨ mɨjöña. \v 9 Imöuöi aku röböxön, lɨb pɨlaŋ nugugɨrön im gör mɨjöña. \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Job 5:11; 1Pit 5:6\x*Nöbö Diba nugu gör mɨd aku, an nöbö mö iba mɨdölö, rön, nugwo höjöpaiöña mɨ, nuŋ ib ñɨŋa raŋ bɨl sö diöna. \p \v 11 Haul nöbö mölöu nöbö. Haul nöbö mölöu nöbö bli, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn akuyöbö alöiŋö, rön, ñɨgö yad mag pɨn nɨgmɨjeñ. Nöbö mö haul nöbö mölöu nöbö yad mag pɨn nɨgmɨdöi bla, God lo mönö nuŋ aku aipam yad mag pɨn nɨgmɨdöia. Akuyöbö alön, nöbö mö God lo mönö mai dumɨdöi mag aliö akuyöbö mɨdeñ; nöbö mö God lo mönö wä mɨdönö pödpödiö mɨdö, rön, rɨba hölu nugumɨdöi akuyöbö mɨjöña. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Rom 2:1; 14:4\x*God nuŋwör lo mönö yad nɨgöŋa. Nuŋwör lo mönö nugwön, nöbö mö mönö diba nugwöna. Nuŋwör an kömö pönɨŋönö pɨl pal nɨgön. Makwaim, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn, “Nöbö mö piaku nöbö mö wä, nöbö mö piaku nöbö mö gwogwo,” me rön yadmɨdöi? Akuyöbö almɨjeñ. \s1 Ib ñɨŋa keir yadɨŋ bɨl sö duölaŋ \p \v 13 \x - \xo 4:13 \xt Luk 12:18-20\x*Makwam nugwi! Ñɨŋ bli yadöia, weik mönö aiaŋɨm, nɨ taun dib i duön, piaku kɨm paŋyöbö i mabö sɨmaim rön, rɨg diba pön, höuöil hönɨm, röia. Aku nugw ri aböña. \v 14 \x - \xo 4:14 \xt Sam 39:5,11; Prop 27:1\x*Jɨ mai agö magɨm cön aku nugwön yadölöi. Weik kömö mɨdöla aku, jɨ kömö mɨdɨb mag aku mɨjöi yuö ab mag akuyöbö rɨg mɨda. Mag mɨŋa aku mɨda, mag mɨŋa aku tar yöm rɨm dua. \v 15 Al mag akuyöbö, mönö yadöi aku röböxön yajöña, “Nöbö Diba nugwo wä cön aku, an kömö mɨdön, al aliö cɨnɨŋö,” cöña. \v 16 Nöbö dib mö diba mɨdölɨŋö, rön, ib ñɨŋa keir rɨm bɨl sö du aku, mɨ gwogwo ra. \p \v 17 \x - \xo 4:17 \xt Luk 12:47\x*Mag aliö akuyöbö rɨb mag aku wä, me rɨ rɨbyöx nugwöla, jɨ mag akuyöbö alöinɨŋ aku, ap kib mag gwogwo cɨnɨŋa. \c 5 \s1 Nöbö mö ap mɨga mɨd piaku \p \v 1 Ñɨŋ nöbö mö rɨb ödöriö piaku, mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugwi! Ömörö diba pɨba rɨmɨdöi aku, lɨb pɨlaŋ im gör mɨjöña. \v 2 \x - \xo 5:2 \xt Mat 6:19\x*Köme ulnöu löpöi gol rɨg ap wä ñɨŋa mɨga mɨdmɨd akuyöbö mödö pöpɨl u lɨdu lɨl rɨ pɨna. Wölɨj ap wä ñɨŋa mɨga mɨdmɨd piaku, mej ulul nɨmɨm nɨmɨm möl möl röda. \v 3 Gol silpa ñɨŋa lɨdu lɨl rɨ pɨn aku nugwön, ñɨŋ ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi aku nugw ri aböña. Ñɨŋ köme ulnöu löpöi gol rɨg ap piaku mɨga akwör pɨ umadöi ap aku, mai wop aku mɨxɨñ ñɨŋa rɨna yönmɨjöna. \v 4 \x - \xo 5:4 \xt Diut 24:14-15\x*Nugwi! Nöbö mö mabö rɨb ñɨŋa rɨmɨdöi piaku, ñɨgö pe nölölɨm, ñɨŋ amɨn rɨmɨd öliöxön immɨdöi aku, Nöbö Dib ölɨsö keiryöbö aku nugwa. \v 5 \x - \xo 5:5 \xt Luk 16:25\x*Ñɨŋ mögörɨb döul il kɨ mɨdön, mörö mabö rɨmɨdölöi; hör mɨdön, hör mɨ wahax pɨ gɨrön yönmɨdöia. Makwam, hön bla ur ri abön, päja nɨgɨm pal nɨmmɨdöi mag aliö akuyöbö mɨdöi aku, mag mɨxɨl mɨŋi mɨdeñɨm. \v 6 Nöbö mö wä bla ñɨgö ap gwogwo i rölöi akuyöbö, ñɨgö inakmönö hörön pɨl pal nɨgöia. \s1 Ömörö hömɨdaŋ, ipɨtaipɨtö rön röböxöinɨŋ; Nöbö Diba hömɨdö, rön, nugwo pöx mɨjnɨŋa \p \v 7 \x - \xo 5:7 \xt Diut 11:14; Jer 5:24\x*Makwam, haul nöbö mölöu nöbö. Ömörö hömɨdaŋ, ipɨtaipɨtö rön röböxöinɨŋ; Nöbö Diba hömɨdö, rön, nugwo pöx mɨjnɨŋa. Nöbö mö ap möriwö rɨ yu nɨgön, pöx mɨdɨm nugugɨrön, ruö pɨlmɨn, wölön mag wä yöna. Ñɨŋ algör ör Nöbö Diba pöx mɨjöña. \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Rom 13:11-12; 1Pit 4:7\x*Nöbö Diba hön wop aku hör womiöx mɨdö, rön, rɨbyöx gɨba alɨg pöx mɨjöña. \p \v 9 Makwam haul nöbö mölöu nöbö. Haul nöbö mölöu nöbö bli ñɨgö yad mönö nɨgmɨjeñ. Ñɨŋ haul nöbö mölöu nöbö yad mönö nɨgmɨjöñ aku, Nöbö Diba ñɨgö paiŋö mönö diba yajöna. Mönö diba yadɨb Nöbö aku igöp yöraku mɨda; metyöbö mag mɨŋi höna. \v 10 Haul nöbö mölöu nöbö. God mönö yadɨb nöbö maduar ör mɨdmɨdöi piaku, Nöbö Diba mönö nuŋwa yadɨm, ñɨgö rɨ gwogwam rɨm nugugɨrön, ömörö aku pön öliöx mɨdmɨdöi aku, jɨ ñɨŋ ipɨtaipɨtö rön röböxölim. Ñɨŋ tar mɨd ri ab gɨ mɨdmä. Ñɨŋ kwo algör paŋ mag akwör cöña. \v 11 \x - \xo 5:11 \xt Eks 34:6; Job 1:21-22; 2:10; Sam 103:8\x*Ñɨŋ nugwöia, nöbö mö rɨ ri abön, ipɨtaipɨtö rön röböxölim piaku, ñɨŋ wopik wahax pɨ gɨrön mɨd ri ab gɨ mɨdöiŋö, rɨmɨdöla. Nöbö nagö Job maduar ör mɨdmɨd, haiwo aku nugwöia. Nuŋ ömörö diba pön öliöx mɨdöŋa, jɨ nuŋ Nöbö Diba rɨbyöx nugu gör mɨdɨm, Nöbö Diba nuŋ Job pɨ ri ab gɨ mɨdɨm, mai mɨd ri aböŋa. Aku agapɨm: Nöbö Diba nuŋ öim öim nöbö mö ögwö ödöriö yöxön, pɨ ösös rɨ ri abmɨda. \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xt Mat 5:34-37\x*Makwam haul nöbö mölöu nöbö. Ap dib ödöriö aku, God ib nuŋ aku hör urmɨjeñ. “God nugugu mɨd aku, mi yadmɨdölɨŋö,” rön, yadmɨjeñ. “Adöx yöd röul adö kau sö mɨd aku, mi yadmɨdölɨŋö,” rön, yadmɨjeñ. “Mögörɨb il kɨ mɨd aku, mi yadmɨdölɨŋö,” rön, yadmɨjeñ. “Ap piaku ap bli mɨd aku, mi yadmɨdölɨŋö,” rön, yadmɨjeñ. Yöwö cöñ aku, “Yöwö” akwör cöña. Ehöu cöñ aku, “Ehöu” akwör cöña. Nöi mɨjön aku, mönö diba yöxöña. \s1 Höjöpaiöña \p \v 13 Ñɨŋ nöbö mö bli ömörö pöñ aku, Nöbö Diba nugwo höjöpaiöña. Ñɨŋ nöbö mö bli wahax pɨmɨjöñ aku, wopal bli yadön Nöbö Diba ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö duaŋ. \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Mak 6:13\x*Ñɨŋ nöbö mö bli ap raŋ wöröxmɨjöñ aku, Krais nöbö mö nuŋwa nugwidɨx mɨdöi nöbö piaku yadɨŋ hön, höjöpalön Nöbö Diba ib urön wel röbö bli nɨg nölɨŋ. \v 15 \x - \xo 5:15 \xt Mat 17:18-20\x*Nöbö Diba nugw pön höjöpalmɨjöñ aku, nuŋ raŋ, ap cön aku kömö nɨgöna; ap kib mag gwogwo röi aku, Nöbö Diba nugwön röböxöna. \p \v 16 Makwam, ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi aku, nuö nuö yad wöxnö nɨgön, naŋ keir aipam, haul nöbö mölöu nöbö bla aipam, Nöbö Diba höjöpalɨŋ, nuŋ raŋ ñɨgö kömö nɨgöna. Nöbö mö Nöbö Diba rɨg yadmɨd mag akwör rɨmɨdöi piaku, nugwo höjöpalɨŋ, Nöbö Diba nuŋ ölɨsö nuŋwa raŋ, mɨ mag keiryöbö cöna. \v 17 \x - \xo 5:17 \xt 1Kiŋ 17:1; 18:1\x*God mönö yadɨb nöbö Ilaija, nöbö hör an röxgɨb aku, jɨ ruö pɨlölaŋ, me rön, God höjöpalön ususör rön yad nugumɨn, kɨm mös paŋ röun akuyöbö iŋösu sö ruö pɨlölöŋ. \v 18 \x - \xo 5:18 \xt 1Kiŋ 18:42-45\x*Mai piöŋö nuŋ iswob God höjöpalön yad nugumɨn, adöx yöd röul adö kau sebö ruö pɨlmɨn, mögörɨb il kɨ ap möriwö piaku wölön, ap mag yaxöŋa. \p \v 19-20 \x - \xo 5:19-20 \xt Prop 10:12; Gal 6:1; 1Pit 4:8\x*Haul nöbö mölöu nöbö. Nöbö mö ñɨŋa bli Krais mönö ödöriö aku röböxɨŋ, ñɨgö yad nöl ri abɨŋ, höuöil Krais nugw pöñ aku waiö. Akuyöbö aiöñ aku, ap kib mag gwogwo agap apɨm röi piaku, God nugwön röböxaŋ, mai wöröxön aŋadö wöröxeñ.