\id COL HARUAI NT Colossians translated by John Davies, 13-October-2009 \h Kolosi \toc1 Pol Kolosi nöbö mö ñɨgö köp kai kɨtöŋa \toc2 Kolosi \mt1 Pol Kolosi nöbö mö ñɨgö köp kai kɨtöŋa \c 1 \p \v 1-2 Nɨ Pol. God nuŋ keir nɨ yad nɨgmɨn, Krais Jisas mönö wä pön dub nöbö i mɨdla. Makwam weik haul ana Timoti nɨ pɨsaŋ mɨdmɨn nugugɨrön, ñɨgö haul nöbö mölöu nöbö Krais Jisas nugw pön cɨrɨp ri abön taun dib Kolosi mɨdöi bla, köp kɨ kai kɨtmɨdla. \p God Acö ana ñɨgö uliöxön pɨ ri abaŋ, mɨd ri aböña. \s1 Pol Krais nöbö mö Kolosi mɨdim bla höjöpalön, God nugwo ri ablaŋe röŋa \p \v 3-4 \x - \xo 1:3-4 \xt Epes 1:15-16\x*Yadɨm nugwöla, ñɨŋ Krais Jisas nugw pön cɨrɨp ri abön, nöbö mö nugwo nugw pɨmɨdöi bla ñɨgö magalɨg madmag nɨgmɨdöia. Makwam, an höjöpalön, ñɨgö rɨbyöx nugwön, öim öim God Nöbö Dib ana Jisas Krais Nuö nuŋ aku nugwo ri ablaŋe rɨmɨdöla. \v 5 \x - \xo 1:5-6 \xt Epes 1:13; 1Pit 1:4\x*Mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö yöraku wöluön ap wä pɨnɨŋö, rɨ rɨbyöx nugumɨdöi aku mɨ, ñɨŋ Krais Jisas nugwo cɨrɨp gö nɨgön, nöbö mö nuŋ bla madmag nɨgmɨdöia. Mönö mɨ ödöriö, Krais mönö wä aku höd höm, ñɨŋ ap wä ñɨŋa adöx yöd röul adö kau sö mɨd aku mödö nugwöia. \p \v 6 Ñɨŋ höd meme Krais mönö mag wä aku nugwön, God nuŋ nöbö mö akuyöbö uliöxön pɨ ösös rɨ ri abmɨd mönö ma aku nugwön, ñɨŋ keir alɨg nugw pim wop aku ila nɨgön, Krais mönö wä aku yuö ñɨŋ kwo mag yaxɨm diba dumɨd mag aliö akuyöbö, Krais mönö wä aku mögörɨb piaku piaku hörɨrör magalɨg duön, nöbö mö yuö ñɨŋ kwo maga yaxɨm diba dumɨda. \p \v 7 \x - \xo 1:7-8 \xt Kol 4:12; Plm 23\x*Nöbö madmag yöbö an Epapras, an pɨsaŋ mabö rön, Krais mabö nuŋwa öim rɨ ri abmɨd aku, ñɨgö höd meme Krais mönö wä aku yad nölöŋa. Alöŋ mag aku, anɨŋ rɨ nölöŋa. \v 8 Inöma yuö ñɨŋ kwo mɨdmɨn nugugɨrön, ñɨŋ nöbö mö bla madmag nɨgmɨdöi aku, Epapras yörɨk hön anɨŋ yad nölöŋa. \p \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Epes 1:16-17\x*Makwam, Epapras nuŋ höd meme anɨŋ mönö aku yad nölmɨn nugumɨŋ wop aku ila nɨgön, ñɨgö me rön God nugwo öim höjöpalmɨdöla. God höjöpalön yadmɨdöla, nuŋ inöm ñɨŋa rɨba nölaŋ, ñɨŋ rɨbyöx nugw ri abön, ap agapɨm God nugwo wä cön aku nugw ri aböñɨŋö, rɨmɨdöla. \v 10 Makwam, ñɨŋ Nöbö Diba nöbö mö nuŋ ödöriö akuyöbö mɨdön, nugwo mɨ wä cön adakwör rɨŋ duaŋ. Ñɨŋ aliö alön, ap wä hörɨrör mɨga akwör rɨp duön, God nuŋ nöbö pödiöm mɨd aku nugw ri aböña. Aliö alɨŋ, ap mag mɨga akwör yaxöna. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Epes 1:19; 3:16\x*God nuŋ Nöbö ölö ödöriö mil alɨg mɨd aku, nuŋ ölɨsö nuŋwa magalɨg ñɨgö nölaŋ, ñɨŋ ölɨsö nuŋwa pön, ömörö bli haŋ rɨb aku yöx nugweñ, rɨbyöx gɨba alɨg mɨdön, wahax pɨ gɨrön, \v 12 \x - \xo 1:12 \xt Epes 1:11,18\x*Acö nugwo ri ablaŋe rɨ gɨr mɨjöña. Krais nöbö mö nuŋwa mögörɨb öim mila mɨd yöraku ap wä pɨmɨjöñ aku, Acö nuŋ ñɨgö raŋ, ñɨŋ kwo algör ör ap wä aku pöña. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Luk 22:53; Epes 2:2\x*Kɨjaki, cɨcɨbö adaku nugwidɨx mɨd nöbö aku, anɨŋ nag nɨg cɨcɨ nɨgmɨn mɨdmɨŋ aku, jɨ God nuŋ anɨŋ yau abɨm, weik Ha madmag yöbö nuŋwa anɨŋ pɨ ri abön nugwidɨx mɨda. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Epes 1:7\x*Ha nuŋ akwör anɨŋ ñöx nɨgön wöröxön, naga mɨdmɨŋ aku yau aböŋa; nuŋ ap kib mag gwogwo rɨmɨdöl piaku nugwön röböxöŋa. \s1 Krais ap bla magalɨg nugwidɨx mɨda \p \v 15 \x - \xo 1:15 \xt Jon 1:18; 2Kor 4:4\x*Nuö God nugwo wöxnö nugub maga nɨgöl aku, jɨ Ha nuŋwa Nuö röxg mɨda. Nöbö mö ap piaku rɨ nɨgölöŋ wop aku, Ha Nuö pɨsaŋ mɨdöŋa. Nöbö mö ap piaku magalɨg yöra bö mɨda; Krais nuŋ röul yöra sö mɨda. \v 16 Ap adöx yöd röul adö kau sö piaku aipam, ap mögörɨb il kɨ aipam, ap mämäga nugwöl bla aipam, ap mämäga nugwölöl bla aipam, inöm ap bla nugwidɨx mɨdöi bla aipam, magalɨg nuŋwör rɨ nɨgöŋa. Rɨ nɨgöŋ aku, Krais ib nuŋwa yadɨŋ bɨl sö duaŋ, me rön, rɨ nɨgöŋa. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Jon 1:1; 8:58\x*Mögörɨb maduar ör rɨ nɨgölöŋ wop aku, Krais mɨdöŋa. Nuŋ mɨda aku mɨ, ap bla magalɨg yör ñɨŋ keir akwör mɨdön nɨgiö nɨgön mɨda. \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Apos 26:23; Epes 1:22-23; Rep 1:5\x*Krais nuŋ yöcmaca mɨda; nöbö mö nuŋ bla, cöc aku, mɨxɨñ nuŋwa mɨda. Nuŋ ila nɨgön wöröxön höbkal öbɨlöŋ aku mɨ, nöbö mö nuŋ bla höbkal öbɨlön öim kömö mɨjöña. Nuŋ ila nɨgön wöröxön höbkal öbɨlöŋ aku mɨ, ap agap apɨm mɨd piaku yöra bö mɨda; nuŋwör bɨl yöra sö mɨda. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Kol 2:9\x*God rɨb nuŋwa keir yöx nugwön rɨmɨn, God nuŋ rɨg mɨd mag akwör, Krais nuŋ kwo algör rɨg mɨda. \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Epes 1:10\x*Makwam, ap agap apɨm mögörɨb il kɨ mɨda aipam, mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö mɨda aipam, ap bla magalɨg God pɨsaŋ nɨgiö nɨgɨb maga ra. Höd ap piaku God nugwo kwolmal röxg mɨdmɨdöia. Makwam Ha nuŋwa, Nuö nuŋwa keir rɨg mɨd mag akwör rɨg mɨdön, bɨ katlö watlö um sö haña pɨnmɨn wöröxɨm, wopik ap piaku magalɨg God pɨsaŋ nɨgiö nɨgɨb maga ra. \p \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Rom 5:10; Epes 2:12\x*Ñɨŋ höd ap kib mag gwogwo rɨbyöx nugu gɨrön, paŋ mag akwör rɨ gɨr mɨdön, God nöbö mö pɨlgɨb nuŋwa mɨdön, pad piaku mɨdmɨdöia. \v 22 \x - \xo 1:22 \xt Rom 5:10; Epes 5:27\x*Jɨ weik Ha nuŋwa nöbial mɨxɨña nɨgön wöröxöŋ aku mɨ, God nuŋ ñɨgö pɨ nuŋ keir pɨsaŋ nɨgliu nöl nɨgmɨn, ñɨŋ mögörɨb nuŋwa adöx yöd röul adö kau sö yöraku wöluön, God mämäg il rol nuŋ yöra nöbö mö leia, nöbö mö hölul mɨdöla, nöbö mö mönö i mɨdöla, mɨjöña. \v 23 Makwam ñɨŋ Krais mönö wä nugw pɨmɨdöi aku, ram padö röxg nugw pɨ gö nɨg gɨrön, God ap wä ñɨgö nöiön aku rɨb madmag yuö ñɨŋ kwo pɨ cɨcɨ nɨgön, rɨbyöx nugu gɨrön mɨjöña. Krais mönö mag wä ñɨgö yad nölmɨn nugumä aku, ñɨgör yöi, nöbö mö mögörɨb akuyöbö hörɨrör magalɨg yad nölmɨn duöŋa. Nɨ Pol kwo algör ör mabö adakwör rɨmɨdla. \s1 Pol nuŋ Krais mabö nuŋwa rɨmɨdöŋa \p \v 24 Ñɨgö me rön Krais mönö wä yad nölmɨdmön nɨ rɨ gwogwam rɨm ömörö pɨm aku, weik nɨ wahax pɨmɨdla. Krais nuŋ keir mɨ ödöriö ömörö diba pöŋ mag akuyöbö, Krais nöbö mö nuŋ bla ñɨŋ kwo algör mɨ ödöriö ömörö diba pöñɨŋö, rön, Krais mɨxɨñ nuŋ aku, cöc nuŋ aku, rɨ nöinö, rön, mɨxɨñ na ömörö bli pɨmɨdla. \p \v 25 \x - \xo 1:25 \xt Epes 3:2,7-8\x*God nɨ yad nɨgmɨn, ñɨgö God Mönö aku magalɨg yad nöl ri abmɨdɨl aku mɨ, nɨ cöc nuŋwa mabö rɨ nölɨb nöbö mɨdla. \v 26 \x - \xo 1:26 \xt Rom 16:25-26; Epes 3:5,9\x*Mönö wä aku maduar ör kɨm mɨga umad gɨ mɨdmɨda, jɨ weik God nuŋ Krais nöbö mö nuŋwa ñɨgö mönö wä aku pɨ wöxnö nɨga. \v 27 God rɨbyöx nugwön mönö yad nɨgöŋ aku, mönö wä ödöriö, mönö mila alɨg umad gɨ mɨdmɨd aku, nöbö mö bla magalɨg nugwɨŋ, me rön, nöbö mö nuŋwa ñɨgö wöxnö yabuöna. Mönö wä aku il aku aliö mɨda: Krais madmag yuö ñɨŋ kwo mɨd aku mɨ, ñɨŋ mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö yöraku wöluön, God mil mag keiryöbö alɨg mɨd yöra pɨsaŋ öim mɨjöña. \v 28 Makwam, an Krais nuŋwör yad nöl yönmɨdöla. Ñɨŋ magalɨg Krais nugwo cɨrɨp ri ab gɨrön, mönö nuŋwa nugw ri abön, rɨg yad mag akwör rɨ gɨrön mɨjöñɨŋö, rön, an rɨbyöx nugw ri abön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö magalɨg mönö nölön, Krais mönö wä aku yad nölmɨdöla. \v 29 \x - \xo 1:29 \xt Epes 3:7,20; Pil 4:13\x*Mag akwör, Krais ölɨsö mag nuŋwa keir magalɨg nɨ nöl aku pön, mɨ ususör rön mabö nuŋwa rɨ gɨrön mɨdla. \c 2 \s1 Ñɨgö inakmönö hörön yadmɨjöñ mönö aku yöxmɨjeñ \p \v 1 Makwam nugwi! Ñɨŋ Kolosi nöbö mö bla aipam, Leodisia nöbö mö bla aipam, nöbö mö bli haŋaj mämäg yuö na nugwölöi bla aipam, ñɨŋ mɨd ri abne, rön, nɨ mabö mɨ ususör rön rɨmɨdla. \v 2 Ñɨŋ wahax pön rɨb wä yöx nugu gör mɨdön, rɨb paŋyöbö iör nugwön, nuö nuö madmag nɨgön, rɨbyöx nugw ri abön, God Mönö umadiö mɨdmɨd aku magalɨg nugw ri abɨŋ, me rön, rɨb aku yöx nugumɨdla. God Mönö umadiö mɨdmɨd aku Krais. \v 3 \x - \xo 2:3 \xt 1Kor 1:24,30\x*God rɨb wä wä nuŋ bla magalɨg Krais yuö nuŋ kwo umad gɨ mɨd aku mɨ, nuŋ keir ör God rɨb wä aku pɨ wöxnö nɨgɨb maga ra. \p \v 4 \x - \xo 2:4 \xt Rom 16:18\x*Nöbö mö bli inakmönö hörön, mönö kɨtɨb wä bli yadmɨn nugugɨrön, inakmönö ñɨŋ aku nugw pɨbä mag rö, rön, ñɨgö mönö kɨ yad nöl ri abmɨdla. \v 5 \x - \xo 2:5 \xt 1Kor 5:3\x*Nɨ mögörɨb pad yörɨk mɨdɨl aku, jɨ rɨb na aku ñɨgö ada mɨdɨm nugugɨrön, ñɨgö rɨbyöx nugugu mɨdla. Makwam ñɨŋ Krais nugw pɨ gö nɨgön, tar mɨdön, nɨgiö nɨgön mɨdöi aku, nɨ wä ra. \s1 Krais pɨsaŋ mɨdön nuŋ rɨg yad mag akwör cɨnɨŋa \p \v 6 Ñɨŋ Jisas Krais nugw pön, Nöbö Dib an me rön nugw pɨmɨdöi mag akuyöbö, paŋ adakwör nugwön rɨŋ duaŋ. \v 7 \x - \xo 2:7 \xt Epes 3:17\x*Ñɨŋ Krais nugwo cɨrɨp ri abön, mönö mɨ nuŋwa yad nölɨm nugumä aku nugw pɨ gö nɨgön, rɨg yad mag akwör rön, God nugwo ri ablaŋe rɨ gɨrön mɨjöña. \p \v 8 Makwam nugw ri aböña. Nöbö mö bli ñɨgö mönö hör inakmönö hörön yadɨm, ñɨŋ nöbö mö piaku adö dub maga ra. Mönö hör inakmönö hörmɨdöi aku, nöso nöbö haiwo ñɨŋ aipam, inöm gwogwo ap bla mögörɨb il kɨ nugwidɨx mɨdöi bla haiwo aipam pön yadmɨdöia. Krais mönö wä aku pön yadmɨdölöi. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt Jon 1:14,16\x*Aku agapɨm: Krais mɨxɨñ alɨg mɨd aku, jɨ God rɨg mɨd mag akuyöbö, Krais nuŋ kwo paŋ mag akwör rɨg mɨda. \v 10 \x - \xo 2:10 \xt Epes 1:21-22\x*God nuŋ rɨmɨn, ñɨŋ Krais nugwo cɨrɨpön, nugwo pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨdön, kömö ödöriö mɨdöia. Krais nuŋwör mɨ, inöm gwogwo ap piaku mögörɨb il kɨ nugwidɨx mɨdöi bla magalɨg padɨx bɨl yöra sö mɨda. \p \v 11 \x - \xo 2:11 \xt Rom 2:29\x*Ñɨŋ Krais pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨdöi aku mɨ, ñɨŋ mödö Juda nöbö mö uña ödöröi mag akuyöbö röxg mɨdöia. Juda nöbö mö bla yu asa pön uña ödörmɨdöia, jɨ ñɨŋ Krais pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨdöi aku mɨ, Krais nuŋ ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi nag akwör ödöra. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Rom 6:4\x*Ñɨgö röbö palmä aku, ñɨgö Krais pɨsaŋ hogw pɨlmä; ñɨŋ God ölɨsö nuŋwa Jisas pɨ pabɨl nölöŋa aku nugw pɨmä aku mɨ, God ñɨgö Krais pɨsaŋ pɨ pabɨl nölmɨn, nöbö mö kömö yoŋyöbö nuŋwa mɨdöia. \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Epes 2:1,4-5\x*Ñɨŋ höd ap kib mag gwogwo adakwör rɨmɨdöia. Krais nuŋ ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi nag aku ödörölöŋ wop aku, ñɨŋ nöbö mö mödö wöröxöi akuyöbö aliö alɨg mɨdmä. Makwam God nuŋ keir rɨmɨn, wopik ñɨŋ Krais pɨsaŋ kömö mɨdöia. God ap kib mag gwogwo rɨmɨdöl aku magalɨg nugwön röböxa. \v 14 \x - \xo 2:14 \xt Epes 2:14‑16; 1Pit 2:24\x*Ap kib mag gwogwo rɨmɨdöl aku, lo mönö hörɨrör paiŋö nölɨb mönö kai kɨtim aku, God pɨ bɨ katlö watlö um sö cɨpɨl pal nɨgmɨn, aŋadö pöröŋa. \v 15 Bɨ katlö watlö um sö mɨdön wöröxön öbɨlön, Krais nuŋ inöm gwogwo ap bla mögörɨb il kɨ nugwidɨx mɨdöi piaku pɨ mo nuŋwa nɨgön, nöbö mö akuyöbö nugumɨdɨm nugugɨrön, ñɨgö nag wabɨlön pön pɨxɨp duöŋa. \p \v 16 \x - \xo 2:16 \xt Rom 14:1-13\x*Alöŋ mag akuyöbö, ñɨŋ ap mag piaku bli röbö piaku bli nɨmmɨdɨŋ, nöbö mö bli ñɨgö yad höimöumɨdɨŋ, rɨb mɨga yöx nugumɨjeñ. Weik God höjöpalɨb wop dib me rön hölul cöñ mag aku ñɨŋ alölɨŋ, ñɨgö yad höimöumɨdɨŋ, rɨb mɨga yöx nugumɨjeñ. Weik mɨlmeja yöudöŋdöŋ wöl wopik wop dib me rön hölul cöñ mag aku ñɨŋ alölɨŋ, ñɨgö yad höimöumɨdɨŋ, rɨb mɨga yöx nugumɨjeñ. Weik Juda God höjöpalɨb wop dib me rön hölul cöñ mag aku ñɨŋ alölɨŋ, ñɨgö yad höimöumɨdɨŋ, rɨb mɨga yöx nugumɨjeñ. \v 17 \x - \xo 2:17 \xt Hib 8:5\x*Krais hölöŋ wop aku, ap piaku inöm röxg nugwön rɨmɨdöia; jɨ ap yöbö aku Krais. \p \v 18 Makwam, nöbö mö bli hön, mönö mɨxɨla pɨxön, “An rɨb nugwöl aku mɨ, ñɨŋ al aliö cöñɨŋönö nöbö mö mölyöbö mɨjöñɨŋönö ejol bla höjöpainö,” rɨmɨjöñ aku, mönö ñɨŋa yöxön, God ap wä ñɨgö nöiön ap aku röböxeñ. Nöbö mö piaku, Krais mönö wä aku nugwölöi; rɨb ñɨŋa keir akwör nugwön, rɨb inakmönö piakuyöbö pön, an nöbö mö dib, me rön, hör haiwo mɨxɨla urmɨdöia. \v 19 \x - \xo 2:19 \xt Epes 2:21; 4:16\x*Nöbö mö piaku, ñɨŋ Krais röböxön mag gwogwo aku rola dumɨdöia. Makwam Krais nuŋ yöcmac maga mɨdön, mɨxɨñ nuŋ aku, magalɨg löxlö akuyöbö nɨgliu nöl nɨgön, ap wä nölön, nugwidɨx mɨd ri abmɨn nugugɨrön, God nuŋ rɨm mɨxɨña dib röxmɨn dumɨda. \p \v 20 \x - \xo 2:20-21 \xt Gal 4:3,9; 1Tim 4:3\x*Ñɨŋ Krais cɨrɨp gɨ mɨdöi aku mɨ, ñɨŋ nugwo pɨsaŋ wöröxön, inöm gwogwo ap akuyöbö mögörɨb il kɨ nugwidɨx mɨdöi piaku mo ñɨŋa mɨdölöi. Ap i ñɨgö rɨ gwogwam rɨb ölɨsö mɨdöl. Makwam, pödpöd rɨmɨn nöbö mö bla rɨg rɨbyöx nugumɨdöi mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör rɨbyöx nugumɨdöi? \v 21 “Ap aku imaga pɨmɨjeñ! Ap aku nɨmmɨjeñ! Ap aku pɨ nugumɨjeñɨŋö,” rɨmɨdöia. \v 22 \x - \xo 2:22 \xt Mat 15:9\x*Jɨ ap mag röbö ap yadmɨdöi bla magalɨg nɨmɨŋ pöcöna. Mönö kɨtɨb wä yad nölmɨdöi piaku magalɨg nöbö mö rɨb hör yöxön yadmɨdöi adakwör nugwön yad nölmɨdöia. \p \v 23 Nöbö mö piaku aliö yadön yadmɨdöia, ñɨŋ mönö ana mai duön paŋ aliö akwör höjöpalön, nöbö mö lɨblɨb mɨdö bla röxg mɨdön, mɨ ususör rön ap hölul rön, akuyöbö aiöñ aku wä cönɨŋö rɨmɨdöia. Aliö alɨŋ, nöbö mö bli nugwɨŋ, mönö mi röxgöna, jɨ ap kib mag gwogwo rɨb rɨb mag aku haŋ, ap inakmönö bla akwör rɨbyöx nugwön, Krais cɨrɨp gɨ mɨdölöi aku mɨ, ñɨŋ ölɨsö mɨdölaŋ nugugɨrön mɨxɨñ ñɨŋa keir rɨbyöx nölmɨd adaku röböxɨb maga nɨgöl. \c 3 \s1 God rɨmɨn, an Krais pɨsaŋ öbɨlmɨŋa \p \v 1-2 \x - \xo 3:1-2 \xt Mat 6:33; Mak 12:36; 16:19; Epes 1:20\x*Makwam ñɨŋ Krais pɨsaŋ öbɨlön kömö mag yoŋyöbö pön mɨdöi aku, mögörɨb döul il kɨ ap blaku rɨbyöx nugumɨjeñ. Rɨb dib ñɨŋ aku diön ap mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö mɨd piaku. Krais nuŋ öbɨlön adöx yöd röul adö kau sö yöraku duön, God imag mɨrɨx adö römɨd gɨ mɨda. \v 3 Ñɨŋ Krais pɨsaŋ wöröxmä aku mɨ, kömö mɨdɨb mag ñɨŋ aku God Krais yöŋö nuarö hogwa pɨsaŋ umadiö mɨda. \v 4 Kömö mɨdɨb mag ñɨŋa il aku Krais. Mai nuŋ hön wop aku, ñɨŋ duön nuŋ pɨsaŋ mil mag keiryöbö alɨg mɨd ri aböña. \s1 Höd mɨdmɨdöi aku keiryöbö, wopik mɨdöi aku keiryöbö \p \v 5 \x - \xo 3:5-6 \xt Rom 6:6,11; Epes 4:19; 5:3-6\x*Makwam, ap agapɨm mɨxɨña rɨbyöx nöl adaku pɨl pal nɨgöña. Mö kib nöbö kib rön, rɨb gwogwo yöxön, amnɨmab rön, ap kib mag gwogwo akwör rɨŋö, rön, köme ulnöu löpöi gol rɨg ap piaku mɨga akwör pɨnɨŋö, rön, rɨb rɨb aku pɨl pal nɨgöña. Köme ulnöu löpöi gol rɨg ap akuyöbö mɨga akwör pɨnɨŋö, rɨ rɨbyöx nugumɨdöi nöbö mö bla, ñɨŋ nöbö mö ap inakmönö höjöpal ur nölmɨdöi akuyöbö akwör mɨdöia. \v 6 Ñɨŋ paŋ ap piakwör rɨŋ, God nuŋ ölɨsö rödön, ñɨgö mɨ ölɨŋ höb diba pɨ nöiöna. \v 7 Ñɨŋ keir höd mag gwogwo rol akwör rɨbyöx nugwön, paŋ mag aliö akuyöbö akwör rɨmɨdöia. \v 8 \x - \xo 3:8 \xt Epes 4:25-29; 5:4\x*Makwam weik mag gwogwo rol aku aŋadö röböxöña. Höd ölɨsö diba wölmɨn, mɨ ölɨsö diba rödön, rɨb gwogwo yöxön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö yad höimöuön, mönö gwogwo gwogwo yadön rɨmɨdöi aku, weik rɨmɨjeñ. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Epes 4:22,25\x*Mönö inakmönö hörön nuö nuö yadmɨjeñ. Krais pɨsaŋ wöröxmä aku mɨ, rɨ gwogwam rɨmɨdöi mag aku ñɨgö wölɨj röxg woböŋ aku aipam, höbwab rɨb madmag hödyöbö ñɨŋ aku aipam, pɨ asɨx aböia. \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Epes 4:24\x*Höbwab rɨb madmag hödyöbö ñɨŋ aku pɨ asɨx abön, höbwab rɨb madmag yoŋyöbö ñɨŋ aku wölɨj röxg röb nɨgöia. Nöbö mö yoŋyöbö mɨdön, God ñɨgö rɨ nɨgöŋ Nöbö aku nuŋ öim öim raŋ, ñɨŋ nuŋ keir rɨg mɨd aliö akwör röxg nɨgön, nugwo mɨ nugw ri aböña. \v 11 \x - \xo 3:11 \xt Gal 3:28\x*God aliö alöŋ aku mɨ, Grik nöbö mö bla keir, Juda nöbö mö bla keir mɨdölöi. Nöbö mö uña ödörmɨdöi bla keir, nöbö mö uña ödörmɨdölöi bla keir mɨdölöi. Nöbö mö kai kɨtɨba nugumɨdöi bla keir, nöbö mö kai kɨtɨba nugumɨdölöi bla keir mɨdölöi. Nöbö mö alömö bla keir, nöbö mö wödɨx bla keir mɨdölöi. Nöbö mö wob pön du nɨgɨm nag mabö rɨmɨdöi bla keir, nöbö mö rɨb ñɨŋa keir yöx nugwön mabö rɨmɨdöi bla keir mɨdölöi. Nöbö mö yoŋyöbö mɨdöl aku mɨ, Krais nuŋ keir ör anɨŋ magalɨg madmag yuö kwo mɨdmɨn, ap bli magalɨg hör ap i röxa. \p \v 12 \x - \xo 3:12 \xt 1Pit 2:9\x*God nöbö mö nuŋwa mɨdöia. Nuŋ ñɨgö madmag nɨgön, nöbö mö nuŋwa keir yad nɨgöŋa. Makwam, wölɨj röb gɨ mɨdöi mag akuyöbö, rɨ ri abɨb mag aku röb nɨgöña. Ñɨŋ nöbö mö bla uliöxön pɨ ösös rɨ ri aböña; ib ñɨŋa keir yadɨŋ bɨl sö duölaŋ; nöbö mö höimölɨb wä mɨjöña; nöbö mö akuyöbö mönö höimöliö yadön ölɨsö rödmɨjeñ. \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Epes 4:2,32\x*Krais nöbö mö nuŋwa bli ñɨgö rɨ gwogwam rɨmɨdɨŋ, ñɨgö paiŋö mag i rɨmɨjeñ. Mönö bli mɨjöna, Nöbö Dib ñɨŋa ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi aku nugwön röböx mag akuyöbö, nöbö mö bla ñɨgö rɨ gwogwam rɨmɨdɨŋ, ñɨŋ algör mag ñɨŋ cöñ aku nugwön röböxöña. \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Rom 13:8-10\x*Makwam ñɨŋ rɨ ri abɨb mag aku röb nɨgön, madmag nɨgɨb mag aku rola röböña. Madmag nɨgɨb mag aku, ap wä akuyöbö magalɨg wob paŋ nɨgiö nɨgaŋ, ap wä i met wenɨm. \p \v 15 \x - \xo 3:15 \xt 1Kor 12:27; Epes 4:4; Pil 4:7\x*God ñɨgö pön mɨxɨñ paŋyöbö akwör nɨgliu nöl nɨgöŋ aku, ñɨŋ tar mɨdön nuö nuö pɨ ösös rɨ ri abne, rön, röŋa. Makwam, Krais höbwab höimölɨb maga nöl aku, nugwo yad nugwɨŋ, madmag yuö ñɨŋ kwo höbwab höimölɨb mag aku nɨgaŋ, ñɨŋ tar mɨdön, ap agapɨm nugwo wä cön aku nugwöña. Makwam, nugwo ri ablaŋe rɨ gɨrön mɨjöña. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Epes 5:19\x*Krais mönö wä aku yuö ñɨŋ kwo aja wöl gɨ mɨdaŋ, ñɨŋ mönö nuŋ aku nugw ri abön, nuö nuö yad nöl ri ab gɨrön, God Mönö rɨb Sam bli wopal yad gɨrön, God ib nuŋwa pɨrag wölub wopal bli yad gɨrön, God nugwo ri ablaŋe rɨ gɨrön mɨjöña. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt 1Kor 10:31; Epes 5:20\x*Makwam mönö yadɨba aimönö agap apɨm rɨba, Nöbö Dib Jisas nöbö mö nuŋwa mɨdölɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwön, God Jisas ñɨgö nuarö hogwa ri ablaŋe rɨ gɨrön rɨŋ duaŋ. \s1 Krais nöbö mö nuŋ bla mɨd ri abɨŋ \p \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Epes 5:22\x*Ñɨŋ mö piaku, ñɨŋ Krais nugw pön mɨdöi makwam, nöbönɨŋ nöbö ñɨŋ bla yajöñ mönö aku yöxön mai diöña. \p \v 19 \x - \xo 3:19 \xt Epes 5:25\x*Makwam ñɨŋ nöbö bla, mö ñɨŋ bla mönö ölɨsö yadön palmɨjeñ; ñɨŋ madmag nɨgöña. \p \v 20 \x - \xo 3:20 \xt Epes 6:1\x*Ñɨŋ halöu ha bla, ñɨŋ Krais nugw pön mɨdöi makwam, nauö nam yajöñ mönö aku yöxön mai diöña. Aliö almɨdɨŋ God nugwo wä cöna. \p \v 21 \x - \xo 3:21 \xt Epes 6:4\x*Makwam ñɨŋ nuö nöbö, halöu ha ñɨŋ bla ñɨgö mönö ölɨsö yadön palɨŋ, ñɨŋ rɨb gwogwo yöxön, mɨd ri abɨb maga nɨgöl aku, nugw ri aböña. \s1 Nöbö mö nag mabö rɨmɨdöi piaku pödpödiö rɨmɨjöñ? Nöbö dib ñɨŋ piaku pödpödiö rɨmɨjöñ? \p \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Epes 6:5-8\x*Ñɨgö nöbö mö, nöbö bli ñɨgö nag nɨgön wabɨl pɨxɨp höm, nag mabö rɨ nölmɨdim akuyöbö, mönö bli yadɨba rɨmɨdla. Nöbö diba nugugu mɨjöñ mag akwör mabö rɨmɨdɨŋ, ñɨŋ wä raŋ, me rön, rɨmɨjeñ. Rɨb mös yöxmɨjeñ, Nöbö Dib ana adöx yöd röul adö kau sö nugugu mɨd makwam, an mabö rɨ ri abnɨŋö, rön, rɨb wä akwör yöx nugwön wahax pɨ gɨrön mabö cöña. \v 23 Ñɨŋ ap agap apɨm rɨmɨjöñ aku, nöbö mö mögörɨb il kɨ bli mabö ñɨŋ rɨ nölmɨdölɨŋö, rön, rɨmɨjeñ; Nöbö Dib adöx yöd röul adö kau sö mɨd Nöbö aku mabö nuŋ akwör rɨ nölmɨdölɨŋö, rön, mɨ ususör rön, rɨb wä akwör yöx nugwön wahax pɨ gɨrön mabö cöña. \v 24 Mabö rɨ nölmɨdöi aku, Nöbö Dib Krais mabö nuŋwa rɨ nölmɨdöia. Ñɨŋ nugwöia Nöbö Diba nuŋ paiŋö nölön ñɨgö ap wä nöiöna. \v 25 \x - \xo 3:25 \xt Rom 2:11\x*Makwam God nuŋ nöbö mö rɨ gwogwam cöñ akuyöbö mönö diba yadɨba, nöbö mö dib blaku, nöbö mö ulul blaku, me rön, mönö diba yaden; mag paŋyöbö akwör yadön, ölɨŋ höb pɨ nöiöna. \c 4 \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Epes 6:9\x*Makwam, ñɨŋ nöbö dib röxg mɨdöi piaku, Nöbö Dib ñɨŋa adöx yöd röul adö kau sö mɨd aku rɨbyöx nugu gɨrön, nöbö mö ñɨŋ nag mabö rɨ nölmɨdöi akuyöbö ñɨgö nugwidɨx mɨd ri abön, ap ñɨŋ nölɨbä akuyöbö amnɨmab nöiöña. \s1 God höjöpal gɨr mɨjöña \p \v 2 \x - \xo 4:2 \xt Epes 6:18; Pil 4:6\x*Ñɨŋ rɨbyöx nugw ri ab gɨrön, God nugwo ri ablaŋe rɨ gɨrön, höjöpal gɨr mɨjöña. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt Rom 15:30; Epes 6:19\x*Ñɨŋ anɨŋ algör God höjöpalɨŋ, nuŋ ödöi nɨgaŋ, Krais mönö wä umadiö mɨdmɨd aku nöbö mö akuyöbö ñɨgö wöxnö yad nöinɨŋa. Krais mönö wä akwör yadmön, nɨ nag nɨg gɨm mɨdla. \v 4 Makwam ñɨŋ God höjöpalɨŋ, nɨ nugwidɨx mɨdaŋ nugugɨrön, mönö aku yad nöl ri abmön, nöbö mö nugw ri abɨŋ. Nɨ paŋ mag akwör cɨna aku waiö. \p \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Epes 5:15-16\x*Ñɨŋ öim öim rɨbyöx nugu gör mɨdɨŋ, uba rödaŋ, nöbö mö Krais nugw pölöi bla ñɨgö pɨ ösös rɨ ri abön, Krais mönö wä mag aku ñɨgö yad nöiöña. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Epes 4:29; 1Pit 3:15\x*Ajmöl ñɨŋ aku usö id röxg yönaŋ. Alaŋ, nöbö mö mönö ñɨŋa nugwɨŋ, id yönaŋ, nugw ri aböña. Ñɨgö mönö kai yad nugwöñ aku, ñɨgö paiŋö yad nöl ri aböña. \s1 Pol Ticikas Onesimas yöŋö nöbö hogwa ñɨgö yad aböŋa \p \v 7-8 \x - \xo 4:7-8 \xt Epes 6:21-22\x*Nöböhöd madmag yöbö ana Ticikas, nɨ Nöbö Diba mabö ususör rɨmɨdɨl mag akuyöbö akwör rɨmɨd nöbö aku, nugwo yad abmön ñɨŋ mɨdöi yöraku yöna. Nuŋ wön, nɨ pödpödiö mɨdɨl aku ñɨgö yad nölaŋ nugwön wahax pɨne, rön, yad abna. \v 9 \x - \xo 4:9 \xt Plm 10-12\x*Makwam haul madmag yöbö ana Onesimas, nöbö ñɨŋa keir aku, Ticikas pɨsaŋ yöña. Nɨ Nöbö Diba mabö nuŋwa ususör rɨmɨdɨl mag akuyöbö, Onesimas nuŋ algör ör rɨmɨda. Nöbö hogwa wön, an ap agap apɨm pik rɨmɨdöl piaku magalɨg ñɨgö yad nöl ri aböña. \s1 Pol mönö yad rɨba pöröŋa \p \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Apos 12:12; 13:13; 15:37-39; 2Tim 4:11\x*Nöbö Aristakas, nɨ pɨsaŋ nag mɨdöl aku aipam, nöbö an Mak aipam ñɨgö, “Mɨdöiŋ ä?” röia. Mak mɨ, nöbö an Banabas nölpönɨŋ nuŋ aku. Nöbö akwör höd mönö abön yadma, “Nugwo yöraku waŋ pɨ ösös cɨne,” rɨma. \v 11 Nöbö ana Jisas, ib nuŋ i Jastas me rɨmɨdöi aku, algör ör ñɨgö, “Mɨdöiŋ ä?” ra. Juda nöbö mös paŋ piakwör nɨ pɨsaŋ mabö rɨmɨdöla. Juda nöbö bli nɨ pɨsaŋ mabö rɨmɨdölöl; ñɨŋ nöbö adakwör nɨ pɨsaŋ God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb mönö wä aku yad nölmɨdöla. \p \v 12 \x - \xo 4:12-14 \xt Kol 1:7; Plm 23-24\x*Nöbö ñɨŋ Epapras, Krais Jisas mabö rɨmɨd nöbö aku ñɨgö, “Mɨdöiŋ ä?” ra. Nuŋ öim öim ususör rön ñɨgö God höjöpal gɨrön yadmɨda, “Ñɨŋ rɨb bli yöxmɨjeñ; Krais mönö wä aku nugw pɨ gö nɨgön, nugwo cɨrɨp ri ab gɨrön, naŋ rɨg yajɨnö mag akwör rɨŋ duaŋ,” me rɨmɨda. \v 13 Mämäg na keir nugwön ñɨgö yadmɨdla, Epapras nuŋ mɨ kwockwoc palön ñɨgö mabö rɨ nölön, Leodisia nöbö mö ñɨgö mabö rɨ nölön, Hirapolis nöbö mö ñɨgö mabö rɨ nölön rɨmɨda. \p \v 14 Makwam nöbö wä ana, uj wobɨb nöbö Luk aipam, Demas aipam ñɨgö, “Mɨdöiŋ ä?” röia. \v 15 Haul nöbö mölöu nöbö taun dib Leodisia bla, nöbö mö hön mö Nimpa rama God höjöpalmɨdöi bla magalɨg, “Pol ñɨgö, ‘Mɨdöiŋ ä?’ rö,” cöña. \p \v 16 Ñɨgö köp röx abmɨdɨl kɨ nugwön, nölɨŋ duaŋ, Krais nöbö mö Leodisia mɨdöi bla algör ör nugwɨŋ. Makwam Leodisia nöbö mö ñɨgö köp röx abɨl aku, ñɨŋ algör ör pön nugwöña. \p \v 17 \x - \xo 4:17 \xt Plm 2\x*Makwam Akipas nugwo yajöña, “Nöbö Diba mabö nagö yad nɨgöŋ aku rɨ pöranö,” cöña. \p \v 18 \x - \xo 4:18 \xt 1Kor 16:21\x*Nɨ Pol, weik imag na keir, mönö rɨb mag kɨ kai kɨtmɨdla. Nɨ nag sena pön nag nɨg gö nɨgöi aku, nɨ uplöbmɨjeñ. God ñɨgö uliöxön pɨ ri abaŋ, mɨd ri aböña.