\id ACT KOBON NT Acts translated by John Davies; 12-October-2009 
\h Aposol 
\toc1 Aposɨl  Jisas mönö wä pön dub nöbö piaku ñɨŋ agap apɨm rim mönö aku 
\toc2 Aposol 
\mt1 Aposɨl  
\mt2 Jisas mönö wä pön dub nöbö piaku ñɨŋ agap apɨm rim mönö aku  
\c 1  
\s1 Luk Tiopilas nugwo iswob kai kɨtöŋa  
\p
\v 1 \x - \xo 1:1 \xt Luk 1:3\x*Nöböhöd Tiopilas. Nɨ nagö mönö höd kai kɨtma aku, Jisas nugwo yöx pön höm, dib röxön mabö ila nɨgön mɨdɨp duön, agap apɨm rön, mönö kai kai yad nölöŋ aku, nagö köp agñɨŋ aku kai kɨtma.  
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Mak 16:19; Luk 24:49-51\x*Mai, God nuŋ Jisas pön mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö pön wöluöŋa. Jɨ nuŋ adöx yöd röul adö kau sö wöluba röŋ mag aku, nuŋ rɨmɨn Inöm Leia nuŋ mönö nuŋwa pön dub nöbö yad nɨgöŋ nöbö akuyöbö ñɨgö yad nöl ri aböŋa. Mönö aku magalɨg höd kai kɨtön nagö nölɨm maku.  
\v 3 \x - \xo 1:3 \xt Luk 24:36-49; Apos 10:41\x*Jisas wöröxöŋa jɨ höbkal öbɨlön, wop akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) mibɨl yöra wop mɨga wöxnö nɨgön, mönö nuŋwa pön dub nöbö nuŋ bla pɨsaŋ mɨdön, God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb mönö aku ñɨgö yad nölmɨda. Almɨdmɨn, ñɨŋ mämäg ñɨŋa keir nugumɨn nuŋ kömö mɨdöŋa.  
\v 4 \x - \xo 1:4 \xt Luk 24:49; Jon 14:16-17; Apos 2:33\x*Makwam wöröxön öbɨlön, mögörɨb döul il kɨ mɨdmɨd wop mibɨl yöraku, wop i nöbö nuŋ piaku pɨsaŋ ap nɨm gɨrön yadöŋa, “Nɨ ñɨgö höd yadɨm mag akuyöbö, Acö na ap kai ñɨgö nöinö, röŋ aku, Jerusalem yörɨk ör mɨdön pöx mɨjöña.  
\v 5 \x - \xo 1:5 \xt Mat 3:11\x*Jon röbö pal nölɨb nöbö aku hör nöbö mö ñɨgö röbö akwör pal nölmɨda, jɨ wop mösör hö duaŋ, Inöm Leia nuŋ hön ñɨgö pal nöiönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Jisas nuŋ mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö wöluöŋa  
\p
\v 6 \x - \xo 1:6 \xt Luk 24:21\x*Makwam wop i Jisas nuŋ nöbö nuŋ piaku mɨdim mibɨl yöra wöxnö nɨgmɨn, ñɨŋ nugwo yadmä, “Nöbö Dib, nagö weik kiŋ ana mɨdaŋ, an Isrel nöbö mö mögörɨb an kɨ iswob an keir nugwidɨx mɨdön, mögörɨb bli nugwidɨx mɨjnɨŋönö ä?” rɨmä.  
\v 7 \x - \xo 1:7 \xt Mak 13:32\x*Aliö rɨmɨn, Jisas ñɨgö yadöŋa, “Wop kai cön aku, Acö rɨb nuŋwa keir yöx nugwön yad nɨgöŋa; ap ñɨŋ yöi.  
\v 8 \x - \xo 1:8 \xt Mat 28:19; Luk 24:48\x*Makwam Inöm Leia nuŋ ñɨgö haŋ, ñɨŋ ölɨsö mag aku pön, duön Jerusalem nöbö mö, Judia nöbö mö, Sameria nöbö mö, nöbö mö mögörɨb adadö piaku piaku magalɨg, nɨ agap apɨm rɨl mönö aku pön duön nöbö mö akuyöbö yad nöiöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 9 Jisas aliö rön, nöbö nuŋ bla nugugu mɨdɨm nugugɨrön, God nuŋ Jisas adöx sö pön wölumɨn nugugɨrön, mɨjöi wab i hön nugwo yuö aböŋa.   
\p
\v 10 Makwam nuŋ wölumɨdöŋa, ñɨŋ laxiö adöx sö nugugu mɨdɨm nugugɨrön, wop akwör nöbö wölɨj lei yömɨm hogwa hö ñɨgö pɨsaŋ öbɨl gɨ mɨdmä.  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt Mat 26:64; Luk 21:27\x*Nöbö hogw aku yadmä, “Nöbö Galili yöbö kɨyöbö, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn laxiö adöx sö nugugu mɨdöi? Ñɨŋ nugugu mɨdɨŋ nugugɨrön, God nuŋ rɨmɨn, Jisas nugwo pön mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö pön wölu mag akuyöbö, mai nuŋ keir höuöil aliar alɨp hönɨŋö,” rɨmä.   
\s1 Judas wöröxmɨn nugugɨrön Mataias yör nuŋwa pöŋa  
\p
\v 12 \x - \xo 1:12 \xt Luk 24:50-53\x*Olip Pɨd sö mɨdmä aku röböxön Jerusalem höuöil dumä. Ödöi mɨxɨl yöi, Olip Pɨda Jerusalem womiöx; Juda nöbö mö ñɨŋ God höjöpalɨb wop aku rɨg rɨp yönmɨdöi mag akuyöbö.\f + \fr 1:12 \ft kilomita paŋyöbö iör aliö\f* \fig Ödöi mɨxɨl yöi, Olip Pɨda Jerusalem womiöx.|alt="mt of Olives & Jerusalem" src="LB00352B.TIF" size="col" ref="1:12" \fig*  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt Mat 10:2-4\x*Jerusalem duön, ram hölɨmɨb ñɨŋa uröpɨnön, ram möl bɨl sebö möla dumä. Nöbö mɨdim akuyöbö: Pita, Jon, Jems, Edru, Pilip, Tomas, Batolomiu, Matiu, Alpias ha nuŋwa Jems, Saimon Selot, Jems ha nuŋwa Judas.  
\v 14 Ñɨŋ öim öim mögum rön, God höjöpalmɨdmä. Jisas nuöm Maria, Jisas pɨgnɨŋ nöbö bla, mö bli pɨsaŋ öim almɨdmä.   
\p
\v 15 Makwam wop mibɨl yöraku, nöbö mö padokwo padök mömɨd so höuöiliö mömɨd sö (120) hö mögum rɨm nugugɨrön, Pita öbɨlön ñɨgö yadöŋa,  
\v 16 \x - \xo 1:16 \xt Sam 41:9\x*“Haul nöbö mölöu nöbö nugwi. Inöm Leia nuŋ maduar ör Depid nugwo rɨbyöx nölmɨn, Judas Jisas nugwo höuöu cön aku höd nugwön kai kɨtmɨn, rɨg yadöŋ yadöŋ mag akuyöbö akwör röŋa.  
\v 17 Jisas nöbö Judas aku pɨmɨn, an pɨsaŋ mɨdön, mabö nuŋ aku nɨgiö nɨgön rɨmɨdölɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 18 \x - \xo 1:18 \xt Mat 27:3-8\x*Judas nuŋ Jisas nugwo höuöu rön, rɨg pöŋ aku rag duön, mögörɨb i wobön, mɨdɨp duön, wop paŋyöbö i gupɨn pal wödmɨn, wöt nuŋwa bɨrmɨn, höbwaba magalɨg kul rɨ röpɨnmɨn wöröxöŋa.  
\v 19 Aliö wöröxɨm, Jerusalem nöbö mö magalɨg nugwön, mögörɨb wobön wöröxöŋ aku iba Akeldama me rɨmä. Akeldama yadɨm mönö il aku, “Haña pɨnöŋ Mögörɨb,” me rön yadmä.   
\p
\v 20 \x - \xo 1:20 \xt Sam 69:25; 109:8\x*Pita yadöŋa, “Depid maduar ör God Mönö rɨb Sam mönö um bli kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Ram nuŋwa yöja akwör mɨdaŋ;  
\q2 Nöbö mö bli ram nuŋwa du mɨdölɨŋ,’ me röŋa.  
\m Depid mönö i piöŋö yadöŋa,  
\q1 ‘Mabö nuŋ aku nöbö i paŋ,’ me röŋa.   
\m
\v 21 Aliö röŋ aku, nöbö an keir i nugwön pɨnɨŋa. An Nöbö Dib Jisas pɨsaŋ yön mɨdöl aku, nöbö an pɨsaŋ öim yönmɨd nöbö i nugwön pɨnɨŋa.  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt Mak 1:9; 16:19; Jon 15:27\x*Nöbö an pɨsaŋ öim yönön, Jon nuŋ Jisas röbö pal nölöŋ aku nugwön, mɨdɨp duön, Jisas wöröxön öbɨlön adöx yöd röul adö kau sö dumɨn nugwöŋ nöbö i nugwön pɨnɨŋa. Nöbö akuyöbö pɨnɨŋ aku, Nöbö Dib Jisas wöröxön öbɨlöŋ mönö aku yad nöl ri abönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 23 Pita aliö rɨmɨn, Mataias Josep yöŋö nöbö hogwa yad nɨgmä. Josep wop bli ib nuŋwa i Basabas, i Jastas, me rɨmɨdmä.  
\v 24-25 Nöbö hogw aku ñɨgö aliö yad nɨgön, God höjöpalön yadmä, “Nöbö Dib, Judas höd rɨ gwogwam rön wöröxön, nuŋ mɨdɨb yöra duöŋ makwam, yör nuŋwa yön pönɨŋö, rön, nöbö mös hogwa kɨ yad nɨgöla. Makwam, nagö nöbö mö magalɨg rɨbyöx nugwön, rɨg röi mag akuyöbö nugulö makwam, an nagö yad nugumɨdöla, naŋ keir nöbö maku, me raŋ, an nugwön pɨnɨŋö,” rɨmä.  
\v 26 Aliö rön, nöbö hogw aku rɨp ñɨña pugul pɨm, Mataias iba wölmɨn, Jisas mönö wä pön dub nöbö akuyöbö agɨp sö pɨsaŋ nɨgiö nɨgɨm, iswob nöbö akuyöbö möl sö nɨgöŋa.   
\c 2  
\s1 Inöm Leia höŋa  
\p
\v 1 \x - \xo 2:1 \xt Lep 23:15-21; Diut 16:9-11\x*Nöbö mö Jisas nugw pim bla, Pedikos wop dib aku weik, me rön, hö ram möl paŋyöbö i mɨdmä.  
\v 2 Aliö mɨdɨm nugugɨrön, rɨba gɨgɨ diba adöx yöd röul adö kau sebö rön, hödal röxg hön, ram möl yuadö römɨd mɨdim yöra höŋa.  
\v 3 \x - \xo 2:3 \xt Mat 3:11\x*Makwam wop akwör nugumɨn, rɨn pin röxgɨb ap aku hön, paxdörɨm paŋ paŋ nuöm nɨgön, nöbö mö yöcmac paŋ paŋ rol sö du mɨdöŋa. \fig Rɨn pin röxgɨb ap aku hön, paxdörɨm paŋ paŋ nuöm nɨgön, nöbö mö yöcmac paŋ paŋ rol sö du mɨdöŋa.|alt="tongues of fire on disciples" src="CN01890B.TIF" size="col" ref="2:3" \fig*  
\v 4 \x - \xo 2:4 \xt Mak 16:17; Apos 4:31; 10:44-46; 19:6\x*Du mɨdmɨn nugugɨrön, Inöm Leia hön, inöm ñɨgö yuö kwo aja wölöŋa nugwön ñɨŋ mönö yöbö adö hörɨrör yadmä.   
\p
\v 5 Makwam wop aku, Juda nöbö mö bla, ñɨŋ mögörɨb pia pia möl hörɨrör hön, Jerusalem mögum rɨmɨdmä. Nöbö mö piaku ñɨŋ God Mönö rɨg yadöŋ mag akwör nugwön rɨmɨdmä.  
\v 6 Gɨgɨ dib aku rɨmɨdöŋ nugwön, pödpöd rɨmɨdö, rön, nöbö mö mɨga akwör rɨmgör ram aku hön nugumɨn, mönö yöbö adö hörɨrör ödöriar yadmɨdmä.  
\v 7 Ñɨŋ nugwön aiö waiö rön yadmä, “Nöbö mö bɨlɨk magalɨg Galili yöbö.  
\v 8 Makwaim pödiö mönö yöbö ana hörɨrör rɨg yadöl mag akuyöbö ödöriar yadmɨdöia nugumɨdöl?  
\v 9 An bli Padia, bli Midia, bli Ilam, bli Mesopotemia, bli Judia, bli Kapadosia, bli Podas, bli Esia,  
\v 10 bli Prijia, bli Pampilia, bli Ijip, bli mögörɨb Libia, Sairini taun kwol piaku, bli Rom yöbö höla.  
\v 11 (Nöbö mö Rom yöbö höi aku, bli Juda nöbö mö ödöriö, bli Juda nöbö mö yöi jɨ mai Juda nöbö mö rɨg röi mag akuyöbö röia.) Bli Krit, bli Arebia yöbö höla. Makwam an nugumɨdmɨn nugugɨrön, mönö yöbö ana hörɨrör rɨg yadöl aliar ödöriar yadön, God nuŋ mag keiryöbö rö, rön, ib nuŋwa yadɨm bɨl sö dumɨda, nugumɨdölɨŋö,” rɨmä. \fig Pedikos Wop aku nöbö mö mögörɨb piaku piaku hön Jerusalem rɨb gɨ mɨdmä.|alt="map of pentecost" src="Pentecos.tif" size="col" ref="2:5-11" \fig*  
\v 12 Aliö rön, rɨb mɨga yöx nugu gɨrön, bli bli yad nugum bli bli yad nugwön yadmä, “Mag höra rɨmɨd aku pödpöd rɨba rɨmɨdö,” rön, rɨb mɨga yöx nugumä.   
\p
\v 13 Nöbö mö bli piöŋö ñɨŋ ñɨlöŋ nɨg yadmä, “Aku röbö wain mɨga nɨmön u pɨlön yadmɨdöiŋö,” rɨmä.   
\s1 Pita mönö yad nölöŋa  
\p
\v 14 Makwam Pita nuŋ Jisas mönö wä pön dub nöbö akuyöbö agɨp sö pɨsaŋ öbɨlön, ajmöla aj halön, nöbö mö mɨga akwör mɨdmä akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ Juda nöbö mö an aipam, ñɨŋ nöbö mö Jerusalem yörɨk hölɨm mɨdim bla aipam, yörɨk agö magɨm rɨmɨd aku nɨ ñɨgö mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugw ri aböña.  
\v 15 Ñɨŋ bli yadmɨdöia, ‘Nöbö pik röbö wain mɨga nɨmön u pɨlön yadmɨdöiŋö,’ röi aku, jɨ ñɨŋ röbö wain nɨmön u pɨlölöi. Weik naiö yöudöŋdöŋ ör wöl mag akwör pal.  
\v 16 Makwam mönö yöbö hörɨrör yadmɨdöia nugumɨdöi kɨ, God mönö yadɨb nöbö Joel maduar ör yadön kai kɨtöŋ mag akuyöbö akwör rɨmɨd maku pal. Nuŋ mönö aku kai kɨtön yadöŋa,   
\q1
\v 17 \x - \xo 2:17-21 \xt Joel 2:28-32\x*‘God yada, “Wop maiyöbö aku,  
\q2 ñɨgö nöbö mö akuyöbö magalɨg Inöm na abna.  
\q1 Halöu ha ñɨŋ bla God Mönö maga ñɨgö nöbö mö yad nöiöña.  
\q2 Ha nöbö ñɨŋ bla rɨba nugwöña.  
\q2 Nöbö dib ñɨŋ bla inɨmö nugwöña.   
\q1
\v 18 Wop aku, mabö na rɨ nölɨb nöbö mö nɨ bla, nöbö bla aipam mö bla aipam,  
\q2 ñɨgö Inöm na abmön, mönö wä na aku nöbö mö akuyöbö yad nöiöña.   
\q1
\v 19 Nɨ adöx yöd röul adö kau sö ap keiryöbö rölɨbä akuyöbö bli rön,  
\q2 mögörɨb rol il kɨ ap nugub nugwölɨbä keiryöbö bli cɨna.  
\q2 Paskwolö pɨlön, rɨn yönön, rɨn haub autaut diba rön cöna.   
\q1
\v 20 Naiö mila aben;  
\q2 röuna paskwolö piöna.  
\q1 Almɨdaŋ, mai wop aku wop keiryöbö wöxnö nɨgöna.  
\q2 Nöbö Diba mil mag wä keiryöbö alɨg höna.   
\q1
\v 21 Makwam nöbö mö yön yön, Nöbö Diba nɨ kömö paŋ, me rön, yad nugwöñ bla,  
\q2 ñɨgö kömö pönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 22 Pita nuŋ Joel kai kɨtöŋ mönö aku yad pörön yadöŋa, “Ñɨŋ Isrel nöbö mö, mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugw ri aböña. Jisas nöbö Nasaret yöbö aku nöbö hör yöi; God nuŋ keir nugwo yad abmɨn höŋa. Ha na aku agal abmön, ap rölɨbä akuyöbö mɨga akwör rön, ap nugub nugwölɨbä mɨga akwör rön cön mibɨl ñɨgö yöraku nugwön, nöbö aku God nuŋ keir yad abmɨn höŋ aku nugwɨŋ, me rön, nugwo yad abmɨn höŋa. Jisas nuŋ ap rölɨbä akuyöbö mibɨl ñɨŋa röŋ aku, ñɨŋ keir mödö nugwöia.  
\v 23 God nuŋ ñɨŋ rɨg cöñ mag akuyöbö höd nugwön, Jisas nugwo pɨ imag rol ñɨgö aku nɨgmɨn, ñɨŋ nugwo pön du nöbö mö ap kib mag gwogwo röi akuyöbö nölɨm, nugwo bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋa.  
\v 24 Nuŋ mɨ ödöriö ölɨŋ höb diba pön wöröxöŋ aku, jɨ aŋadö nöbäpö hogw möl yöra mɨdön, lɨdu pɨn pal dubä maga nɨgölöŋ. God rɨmɨn nuŋ höbkal öbɨlöŋa.  
\v 25 \x - \xo 2:25-28 \xt Sam 16:8-11\x*Depid nuŋ maduar ör Jisas nugwo mönö kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Nɨ nugula, Nöbö Diba nɨ pɨsaŋ öim öim mɨda.  
\q2 Nuŋ imag mɨrɨx na adö mɨd aku mɨ, nɨ ipöxöin.   
\q1
\v 26 Almɨn, höbwab madmag na yauaba; nɨ wahax pön wä rö rɨmɨdla.  
\q2 Mɨxɨñ na wöröxöna jɨ nɨ wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön ipöxöinöm.   
\q1
\v 27 Pöd raŋ? Nagö nɨ nöbäpö hogw möla röböxöinö.  
\q2 Nagö Nöbö Lei nagö röböxaŋ, mɨxɨñ nuŋwa lɨdu pɨn pal duenɨm.   
\q1
\v 28 Nagö nɨ kömö mɨdɨb ödöi aku yabumö.  
\q2 Nɨ nagö pɨsaŋ mɨdön, mɨ ödöriö wahax pɨmɨjɨnö,’ rö,” röŋa.   
\p
\v 29 \x - \xo 2:29 \xt 1Kiŋ 2:10\x*Pita Depid yadöŋ mönö aku yad pörön yadöŋa, “Haul nöbö mölöu nöbö, nɨ ñɨgö mönö ödöriar yadmön, nugw ri aböña. Nöso maduebö Depid wöröxɨm hogw pɨlim ulöm möla mɨda; ulöm möl aku weik an kwo algör nugwöla.  
\v 30 \x - \xo 2:30 \xt 2Sam 7:12; Sam 89:3-4; 132:11\x*Makwam Depid nuŋ God mönö yadɨb nöbö mɨdmɨd makwam nuŋ nugwöŋa, God maduar ör mönö yad nɨgön yadöŋa, ‘Nagö ha yöxön yöxɨp duön yöx nɨgöñ ha i nuŋ yör nagö pön, kiŋ mɨjönɨŋö,’ röŋa.  
\v 31 \x - \xo 2:31 \xt Sam 16:10\x*Depid ap mai rɨg cön aku nugwön, Mesaia aku\f + \fr 2:31 \ft Grik mönö “Krais” aipam, Hibru mönö “Mesaia” aipam ila paŋyöbö iör mɨda: “God yad nɨgöŋ \f* nuŋ wöröxön öbiönɨŋö, rön, yadöŋa, ‘Nugwo nöbäpö hogw möla röböxölöŋ. Mɨxɨñ nuŋwa lɨdu pɨn pal duölöŋ,’ me röŋa.  
\p 32“Wopik God rɨmɨn, Jisas nuŋ öbɨlön kömö mɨda. Nuŋ kömö mɨd aku an magalɨg mämäg ana keir nugwöla.  
\v 33 \x - \xo 2:33 \xt Apos 5:32; 7:55-56\x*God Jisas nugwo pön du imag mɨrɨx nuŋwa adö nɨgöŋa. Nɨgön, nuŋ Inöm Leia nöinö, rön yadöŋ aku, Jisas nugwo nölmɨn, nuŋ piöŋö anɨŋ nölmɨn, hön gɨgɨ diba rɨmɨn, an mönö hörɨrör yadmɨdöl kɨ nugumɨdöia.  
\v 34 \x - \xo 2:34-35 \xt Sam 110:1\x*Makwam Depid mönö yadöŋ aku, nuŋ keir yadölöŋ. Depid nuŋ mögörɨb il kɨ mɨdön, adöx yöd röul adö kau sö duölöŋ. Makwam nuŋ yadöŋa,  
\q1 ‘Nöbö Diba nuŋ Nöbö Dib na aku nugwo yadöŋa,  
\q2 “Imag mɨrɨx na adö römɨd gɨ mɨjɨnö;   
\q1
\v 35 nɨ rɨmön kwolmal nagö bla,  
\q2 wöktaitö möl nagö piaku mɨjöñɨŋö,” rö,’ röŋa.   
\p
\v 36 \x - \xo 2:36 \xt Apos 5:30-31\x*“Makwam, ñɨŋ Isrel nöbö mö magalɨg nugw ri aböña: Jisas nöbö bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋ Nöbö akwör, God rɨmɨn Nöbö Dib ödöriö mɨda. Nuŋwör Mesaia öim pöx mɨdmɨdöl aku maku,” me röŋa.   
\p
\v 37 Pita mönö aku yadmɨn, nöbö mö mɨdim akuyöbö nugumɨn aiöuñ rɨm duöŋa. Almɨdmɨn, ñɨŋ Pita aipam, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, yad nugwön yadmä, “Makwam, haul nöbö, an weik pödpöd rɨŋö?” rɨmä.   
\p
\v 38 Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “Ñɨŋ paŋ paŋ magalɨg mɨdöi akuyöbö, ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxön, Jisas Krais nugw pön, röbö yaxöña. Almɨdɨŋ, God ap kib mag gwogwo röi aku nugwön röböxön, Inöm Leia ñɨgö nöiöna.  
\v 39 \x - \xo 2:39 \xt Ais 57:19\x*God maduar ör yadöŋa, ‘Inöm na ñɨgö Isrel nöbö mö nölön, halöu ha ñɨŋa yöx pön höñ bla nölön, nöbö mö mögörɨb pad bla aipam nölön cɨnö,’ röŋa. Makwam, an nugwöla, God nöbö mö yön yön höŋ, me cön akuyöbö, ñɨgö magalɨg Inöm Leia nöiönɨŋö,” röŋa.  
\v 40 Pita ñɨgö uliöxön, mönö mɨga akwör yadön yadöŋa, “Nöbö mö wopik mɨdöi bli amnör rɨ gwogwam röi mag akuyöbö röböxön mɨd ri aböña. Nöi mɨjön aku, ölɨŋ höb diba pöñɨŋe,” röŋa.  
\v 41 \x - \xo 2:41 \xt Apos 2:47; 4:4\x*Nöbö mö mɨga akwör Pita mönö yadöŋ aku nugwön, Jisas Krais nugw pön, röbö palmä. Wop mɨd akwör, nöbö mö tri tausan (3000) akuyöbö Jisas Krais nugw pön, Jisas nöbö mö nuŋwa adöi pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨdmä.   
\p
\v 42 \x - \xo 2:42 \xt Apos 20:7\x*Makwam, ñɨŋ öim öim hön, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla pɨsaŋ paŋör mɨdön, God Mönö yad nölmɨdöi aku nugw ri abnɨŋö, rön, yadɨp wöhö gɨrön, bred pɨ gɨlɨxön paŋör nɨm gɨrön, God höjöpal gɨrön mɨdmɨdmä.   
\s1 Jisas nöbö mö nuŋ bla rɨg rɨmɨdöi mag akuyöbö  
\p
\v 43 God nuŋ Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö ölɨsö nölmɨn, ap rölɨbä akuyöbö mɨga akwör rön, ap nugub nugwölɨbä mɨga akwör rön rɨm, nöbö mö bla nugwön, aiö waiö rɨmä.  
\v 44 \x - \xo 2:44 \xt Apos 4:32-35\x*Nöbö mö Jisas nugw pim bla paŋör mɨdön, nöbö mö ap mɨdölöŋ bla, bli ap amnör nuöm nɨg nölmä.  
\v 45 Mögörɨb ap blaku kwo algör sɨm rön, rɨg pön, nöbö mö ap mɨdölöŋ bla nuöm nɨg nölmä.  
\v 46 Ñɨŋ öim öim, wop paŋ paŋ, God höjöpalɨb rama du mögum rɨmɨdmä. Ram ñɨŋ piaku kwo algör du mögum rön, bred pɨ gɨlɨxön, nuö nuö madmag nɨg gɨrön, wahax pɨ gɨrön, ap paŋör nɨm gɨr mɨdmɨdmä.  
\v 47 \x - \xo 2:47 \xt Apos 6:7; 11:21\x*Makwam nöbö mö mɨdim akuyöbö magalɨg, Jisas nugw pim nöbö mö ñɨgö nugumɨn, wä röŋa. Öim öim, wop paŋ paŋ, Nöbö Diba nuŋ nöbö mö bli aipam kömö pɨmɨn, ñɨŋ Jisas nugw pön, hö Jisas nöbö mö nuŋwa hödyöbö piaku pɨsaŋ nɨgiö nɨgön paŋör mɨdmɨdmä.   
\c 3  
\s1 Nöbö yödpɨlö gwogwo röŋ aku, Pita rɨmɨn, kömö nɨgöŋa  
\p
\v 1-3 Nuö nuöm yöx pön hem wop akwör yödpɨlö gwogwo röŋ nöbö i, nugwo wop paŋ paŋ öim öim pön hön, God höjöpalɨb rama ubalɨj il, Ubalɨj Kɨtɨb Wä, me röi aku, pedöx pedöxiö yöra nɨg gɨm römɨd gɨ mɨdmɨda. Mɨd gɨrön, nöbö mö God höjöpalɨb rama ram möl yuadö duba hö dumɨdöi piaku, ñɨŋ rɨg ap nɨ bli nöine, rön, sö rɨ gɨr mɨdmɨda.  
\p Makwam wop i, Pita Jon yöŋö naiö pikwo rɨm pɨgöŋ mag aku, God höjöpalɨb mag aku, God höjöpalɨba hö padɨxmɨn nugugɨrön, nöbö yödpɨlö gwogwo röŋ aku ñɨgö nöbö hogwa nugwön yadöŋa, “Nɨ rɨg bli nöi,” röŋa.  
\v 4 \x - \xo 3:4 \xt Apos 14:9\x*Aliö rɨmɨn, ñɨŋ nöbö hogwa nugwo tar riö nugugu mɨdön, Pita yadöŋa, “An nöbö hogwa nugwö!” röŋa.  
\v 5 Yadöŋa, nɨ ap i nölɨba mɨdöiŋö, rön, nöbö hogwa nugugu mɨdmɨn nugugɨrön,  
\v 6 \x - \xo 3:6 \xt Apos 4:10; 16:18\x*Pita yadöŋa, “Rɨg silpa, rɨg gol aku nɨ mɨdöl, jɨ ap nɨ paŋyöbö i mɨd aku nagö nöina. Jisas Krais nöbö Nasaret yöbö aku, ib nuŋwa urön nagö yadmɨdla, ‘Öbɨl duö!’  
\v 7 Pita aliö rön, imag mɨrɨx nugwo adö pön, pɨ pabɨl nölmɨn nugugɨrön, mag akwör yödpɨlö aipam, yödpɨlö kwola aipam wä röŋa.  
\v 8 Wä rɨmɨn, rɨmgör öbɨl du gɨrön, höx höx wöd gɨrön, God nugwo ri ablaŋe rɨ gɨrön, ñɨŋ nöbö hogwa pɨsaŋ God höjöpalɨb rama ram möl yuadö duöŋa.  
\v 9 God nugwo ri ablaŋe rön, röb gɨrön yönmɨdöŋ aku, nöbö mö mɨdim akuyöbö nugwön,  
\v 10 nöbö yödpɨlö gwogwo öim hön, God höjöpalɨb rama ubalɨj il, Ubalɨj Kɨtɨb Wä, me röi aku, pedöx pedöxiö yöra römɨd gɨ mɨdön, rɨg ap bla sö rɨ mɨdmɨd nöbö aku, pödpöd rön yöda ödöriö röb gɨr hömɨdö, rön, rɨb mɨga yöx nugwön aiö waiö rɨmä.   
\s1 Pita mönö yad nölöŋa  
\p
\v 11 Nöbö aku nuŋ God höjöpalɨb rama rɨŋadö bö, Solomon Ram Bötö, me röi möl aku mɨdön, Pita Jon yöŋö nöbö hogwa mibɨl nɨg gɨm mɨdɨm nugugɨrön, nöbö mö magalɨg aiö waiö rɨ gɨrön ipalɨp hömä.  
\v 12 Nöbö mö hömɨdmɨn, Pita nuŋ nugwön yadöŋa, “Isrel nöbö mö kɨyöbö, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn rɨb mɨga yöxön anɨŋ nöbö hogwa riö nugugu mɨdöi? ‘Ñɨŋ nöbö hogwa nöbö ölɨsö, nöbö wä mɨdön rɨmɨdmɨn, nöbö kɨ ödöia yön ri abmɨdö,’ rön, rɨb aku yöx nugumɨdöi ä? Aku wöhö.  
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt Eks 3:6,15; Luk 23:13-25; Apos 2:23\x*Ebraham, Aisak, Jekop, nöso maduebö an bla höjöpalmɨdim God akwör nuŋ keir rɨmɨn, mabö rɨ nölɨb nöbö nuŋwa Jisas öbɨlmɨn, nöbö mö bla nugwön, nuŋ mil mag wä keiryöbö alɨg mɨdö, rön, nugwöia. Ñɨŋ Jisas nugw pölim. Pailot nuŋ Jisas yau abnö röŋa, jɨ ñɨŋ keir yadön yadmä, nugwo pön du bɨ katlö watlö um sö pɨl pal nɨgɨŋ me rɨmä.  
\v 14 Jisas nuŋ Nöbö Lei; nuŋ Nöbö Kömö Wä öim öim God rɨg yad mag akwör ra. Makwam ñɨŋ yadmä, Jisas nuŋ nöbö nugub an yöi; nöbäpö pɨlmɨd nöbö aku anɨŋ yau abö, rɨmä.  
\v 15 Al gɨrön, Nöbö kömö mɨdɨb maga nöl aku nugwo pɨl pal nɨgmä. Makwam God rɨmɨn, nuŋ öbɨlöŋ aku, an mämäg ana keir nugwön yad nölmɨdöla.  
\v 16 Nöbö yödpɨlö gwogwo öim nugumɨdöi nöbö kɨ, weik kömö nɨgmɨn nugwöia. Jisas ölɨsö nuŋwa rɨmɨn mönö, kömö nɨga. An Jisas nugw pön, ib nuŋwa yadmɨn, Jisas nuŋ rɨmɨn, aŋadö kömö nɨga.   
\p
\v 17 \x - \xo 3:17 \xt Luk 23:34; 1Tim 1:13\x*“Makwam nöböhöd möhöd nɨ pik. Ñɨŋ keir aipam, nöbö dib ñɨŋ bla aipam, ua alɨg mɨdön, Jisas nugwo mag akuyöbö almä.  
\v 18 Makwam God nuŋ mönö nuŋwa yadɨb nöbö bla ñɨgö maduar ör rɨbyöx nölmɨn yadmä, ‘Mai God Mesaia nuŋwa mɨ ölɨŋ höb diba pön wöröxönɨŋö,’ rɨmä aku, rɨg yadim mag akwör rɨmä.  
\v 19 \x - \xo 3:19 \xt Apos 2:38\x*Makwam, ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxön, höbkal God nugwo höŋ, nuŋ ap kib mag gwogwo röi pɨx aku örɨx aböna. Aliö alɨŋ, Nöbö Diba nuŋ inöm ñɨgö yuö kwo ölɨsö nuŋwa nölön,  
\v 20 Krais ñɨgö maduar ör yad nɨgöŋ Krais aku yad aböna. Krais aku Jisas maku.  
\v 21 God nuŋ maduar ör yadmɨn, mönö yadɨb nöbö lei nuŋ bla rɨg yadim mag akuyöbö, Jisas nuŋ mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö rɨg mɨd akwör mɨdaŋ nugugɨrön, God ap magalɨg iswob rɨ nɨg ri abön wop aku höna.  
\v 22 \x - \xo 3:22-23 \xt Diut 18:15,18-19\x*Mosɨs yadöŋa, ‘Mai Nöbö Dib God ñɨŋa, nuŋ mönö yadɨb nöbö nɨ röxgɨb, il ñɨŋa keir nöbö i yad aböna. Nuŋ hön, mönö yajön aku magalɨg nugw ri aböña.  
\v 23 Nöbö mö mönö nuŋwa peñ akuyöbö, nöbö mö nuŋwa mɨdeñɨm; ñɨŋ aŋadö rɨŋadö bö duön wöröxöñɨŋö,’ röŋa.   
\p
\v 24 “God mönö yadɨb nöbö Samuel aipam, God mönö yadɨb nöbö mai hem bla aipam magalɨg ap wopik wöxnö nɨgmɨda nugumɨdöl aku mödö höd yad nölmä.  
\v 25 \x - \xo 3:25 \xt Jen 22:18\x*God maduar ör nöhönɨŋ maduebö ñɨŋa mönö yad nɨgöŋ aku, ñɨŋ keir ap ame pɨmɨdöi aku maku. God nöso Ebraham nugwo cɨnö, rön, mönö yad nɨgöŋa. Mönö yad nɨgön yadöŋa, ‘Halöu ha nagö yöxaŋ, ñɨŋ yöxɨp höuöilmel rön yöxöñ bla, nöbö i mɨdön aku nuŋ raŋ, nöbö mö akuyöbö magalɨg wahax pɨmɨjöñɨŋö,’ röŋa.  
\v 26 \x - \xo 3:26 \xt Apos 13:46\x*God nuŋ Mabö Rɨ Nölɨb Nöbö nuŋwa Jisas mögörɨb il kɨ agal aböŋ aku, ñɨgö me rön, höd agal abmɨn höŋa. Isrel nöbö mö ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxön mɨd ri abɨŋ, me rön, ñɨgö Isrel nöbö mö kɨyöbö höd agal abmɨn hö,” röŋa.   
\c 4  
\s1 Pita Jon yöŋö ñɨgö mönö diba yadmä  
\p
\v 1 Pita Jon yöŋö nöbö mö ñɨgö mönö yad nölmɨdmɨn nugugɨrön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö bla aipam, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdmɨdöi nöbö bla yöj nöbö ñɨŋ aku aipam, Sadiusi nöbö bla aipam, hön mönö yadmɨdmä aku audiöx nugumä.  
\v 2 Jisas wöröxön öbɨlöŋ mag akuyöbö, nöbö mö Jisas nugw pöñ akuyöbö ñɨŋ kwo algör wöröxön öbiöñ mönö aku, pödpöd rɨmɨn yad nölmɨdöiŋö, rɨmɨn, ölɨsö wölöŋa.  
\v 3 Makwam, ñɨŋ Pita Jon yöŋö pɨ cɨcɨ nɨgön, wopik höxi guröŋ mag kɨ wöhö, laŋ mönö diba yajnɨŋö, rön, ñɨgö nöbö hogwa pön du nag nɨgmä.  
\v 4 \x - \xo 4:4 \xt Apos 2:41\x*Makwam Pita Jon nöbö hogwa mönö wä aku yad nölmɨdmɨn, nöbö mö nugwön, nöbö mö mɨga mönö wä aku nugw pɨmä. Makwam, nöbö mö Jisas nugw pim bla akuyöbö paip tausan (5000) duöŋa.   
\p
\v 5 Makwam löumɨn, Juda nöbö dib mögörɨb aku nugwidɨx mɨdmɨdmä bla aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla aipam, lo mönö yad nölɨb nöbö bla aipam, Jerusalem piaku hö mögum rɨmä.  
\v 6 God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö Anas Kaiapas yöŋö, yam ñɨŋ ada Jon Aleksada yöŋö, nöbö yam ñɨŋ ada bli kwo aipam hön, mibɨl yöraku mɨdmä.  
\v 7 Ñɨŋ mögum rön yadmɨn, Pita Jon yöŋö nöbö hogwa yölɨŋ pön hö mibɨl yöraku nɨgɨm, ñɨŋ nöbö hogwa yad nugwön yadmä, “Nöbö yödpɨlö gwogwo röŋ aku pödpöd rɨmɨdmɨn kömö nɨg? Ölɨsö pikai yöbö pön, ib kai urön, aliö röiŋö?” rɨmä.  
\v 8 Aliö rɨmɨn, Inöm Leia nuŋ du Pita yuö kwo aja wölmɨn nugugɨrön, nuŋ yadöŋa, “Ñɨŋ Juda nöbö dib aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö aipam, mönö yadmɨdɨl kɨ nugwi.  
\v 9 Nöbö lɨblɨb rɨbä yödpɨlö gwogwo röŋ aku rɨmɨdmɨn kömö nɨgöŋ aku nugwön, ‘Ñɨŋ pödpöd rɨmɨdmɨn kömö nɨgö?’ rön, anɨŋ mönö diba yadmɨdöiŋ ä?  
\v 10 \x - \xo 4:10 \xt Apos 3:6,13-16\x*Makwam, ñɨŋ mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugw ri aböña. Isrel nöbö mö bla magalɨg algör nugw ri abɨŋ. Jisas Krais nöbö Nasaret yöbö ib nuŋ akwör nugw pön, ib nuŋwa yadmɨn, nuŋ rɨmɨn, nöbö kɨ nugwo aŋadö kömö nɨgmɨn, yön ri abmɨda nugwöia. Ñɨŋ Jisas Krais nugwo bɨ katlö watlö höñ sö pɨl pal nɨgmä, jɨ God rɨmɨn höbkal öbɨlöŋa.  
\v 11 \x - \xo 4:11 \xt Sam 118:22\x*Jisas nugwo rɨbyöx nugwön, God Mönö rɨb i kai kɨtön yadmä,  
\q1 ‘Ñɨŋ ram urɨb nöbö piaku, rɨg mɨxɨl i, aku rɨg gwogwo, me rön, röböx aku,  
\q2 wopik ram padö mibɨl yöbö bö pɨn nöl gɨ mɨdö,’ rɨmä.   
\m
\v 12 \x - \xo 4:12 \xt Mat 1:21\x*God nuŋ Jisas ib nuŋ akwör anɨŋ yadöŋa nugwön Jisas nuŋwör anɨŋ kömö pɨb maga ra. Mögörɨb il kɨ nöbö hör i anɨŋ kömö pɨb maga mɨdöl, mɨ wöhö,” röŋa.   
\p
\v 13 Pita Jon nöbö hogwa öbɨlön ipöxölim; amɨn ödöriö akwör yadmɨn, nöbö dib piaku nugwön aiö waiö rön yadmä, “Nöbö hogw kɨ ñɨŋ skul pölim aku, jɨ ñɨŋ Jisas pɨsaŋ mɨdön mag akuyöbö alöiŋö,” rɨmä.  
\v 14 Nöbö yödpɨlö gwogwo röŋa rɨm kömö nɨgöŋ aku mibɨl ñɨŋ yöraku mɨdmɨn nugugɨrön, ñɨŋ nöbö hogwa mönö yadɨb maga mɨdölöŋ.  
\v 15 Makwam, ñɨŋ yadmä, “Kansol ram kɨ rɨŋadö bö du mɨjne,” rɨmä. Rɨŋö bö du mɨdɨm nugugɨrön, ñɨŋ keir yad nugwob nugwob rön yadmä,  
\v 16 “Nöbö hogwa kɨ an pödpöd cɨnɨŋ? Ñɨŋ ap rölɨbä akuyöbö aku rɨm, Jerusalem nöbö mö magalɨg mödö nugwöia. Makwam, ñɨŋ nöbö hogwa ap rölɨbä akuyöbö i rölöiŋö rön yadɨba mɨdöl.  
\v 17 Jɨ ñɨŋ duön, mönö aku nöbö mö rɨgwoŋ bli yadɨŋ, ñɨŋ algör nugubä maga ra. Alɨg mɨd aku, an ñɨŋ nöbö hogwa mönö ölɨsö yadön yajnɨŋa, ‘Jisas ib nuŋwa mai nöbö mö bli yad nölmɨjeñ, mɨ wöhö,’ cɨnɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 18 \x - \xo 4:18 \xt Apos 5:28\x*Aliö rön, nöbö hogwa yadɨm hömɨn yadmä, “Jisas ib aku mai urmɨjeñ; nöbö mö bli Jisas mönö aku yad nölmɨjeñ, mɨ wöhö,” rɨmä.  
\v 19 \x - \xo 4:19 \xt Apos 5:29\x*Aliö rɨmɨn, Pita Jon yöŋö ñɨŋ paiŋö yadmä, “An God mönö nuŋ aku röböxön, mönö ñɨŋ aku pɨŋ, God nugwo wä cönɨŋönö wöhö? Ñɨŋ keir nugwi.  
\v 20 Makwam Jisas agap bɨlɨm röŋ, agö mönö bɨlɨm yadöŋ aku, an nöbö mö akuyöbö ñɨgö yad nölön röböxɨb maga mɨdölö,” rɨmä.   
\p
\v 21-22 Aliö rɨmɨdmɨn, Kansol nöbö dib piaku rɨb ñɨŋa keir yöx nugwön, ‘Nöbö kɨ kɨm padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) mɨdön, wopik kömö nɨg kɨ, nöbö mö bla nugwön magalɨg God nugwo ri ablaŋe rɨmɨdöia. An nöbö hogw kɨ ñɨgö ap i rɨmɨjnɨŋ aku, nöbö mö kɨyöbö ölɨsö röjöñɨŋö,’ rön, ñɨŋ nöbö hogwa hör mönö ölɨsö yadön, yad abɨm röu dumä.   
\s1 Nöbö mö Jisas nugw pim piaku God höjöpalmä  
\p
\v 23 Pita Jon ñɨgö nöbö hogwa aliö yad rɨŋö bö abɨm, ñɨŋ du Jisas nöbö mö nuŋ akuyöbö ñɨgö nugwön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla aipam, agö mönöm yadim aku ñɨgö yad nölmä.  
\v 24 \x - \xo 4:24 \xt Eks 20:11; Nehe 9:6; Sam 146:6\x*Yad nölmɨdmɨn, ñɨŋ nugwön magalɨg God höjöpalön yadmä, “Naŋ Nöbö Dib paŋyöbö mɨdlö. Naŋ adöx yöd röul adö kau sö rɨ nɨgön, mögörɨb il kɨ rɨ nɨgön, ban yuö diba rɨ nɨgön, ap agap apɨm mɨd piaku magalɨg rɨ nɨgön, rɨ nɨgmö.  
\v 25 \x - \xo 4:25-26 \xt Sam 2:1-2\x*Maduar ör naŋ rɨman, Inöm Leia nuŋ nöso ana Depid nugwo rɨbyöx nölmɨn, mönö nagö aku yadön yadöŋa,  
\q1 ‘Juda nöbö mö yöi piaku ñɨŋ pödpöd rɨmɨn ölɨsö rödöi?  
\q1 Nöbö mö piaku pödpöd rɨmɨn rɨbyöx nugw ri abön wöhö,  
\q2 mönö adö paŋyöbö i yad nɨgön höuöu rɨbi röxg yadöi?   
\q1
\v 26 Kiŋ mögörɨb hörɨrör nugwidɨx mɨdöi piaku aipam,  
\q2 gapman nöbö dib mögörɨb hörɨrör nugwidɨx mɨdöi piaku aipam,  
\q1 mönö adö paŋyöbö i yad nɨgön yadöia,  
\q2 “God Nöbö Diba pɨsaŋ, Mesaia nuŋwa pɨsaŋ, an ñɨgö pɨsaŋ nuö nuö pinɨŋö,” röiŋö,’ röŋa.   
\m
\v 27 \x - \xo 4:27 \xt Mat 27:1-2; Luk 23:7-11; Apos 3:13\x*Kiŋ Herod aipam, gapman nöbö dib Podias Pailot aipam, Juda nöbö mö yöi akuyöbö bli aipam, Isrel nöbö mö bɨlɨk yöbö bli aipam, Jerusalem yörɨk hön, Mabö Rɨ Nölɨb Nöbö lei naŋ aku Jisas, Mesaia yad nɨgmö akwör, mönö paŋyöbö i yad ödör nɨgmä.  
\v 28 \x - \xo 4:28 \xt Apos 2:23\x*Makwam nagö Nöbö ölɨsö höd rɨb naŋa keir yöx nugwön yadmö, Krais nugwo al aliö cöñɨŋö, rɨmö makwam, ñɨgö rɨb maga nɨgöŋa; hör aku ölɨsö ñɨŋa mɨdölöx.  
\v 29 \x - \xo 4:29 \xt Epes 6:19\x*Nöbö Dib, weik anɨŋ mönö ölɨsö gwogwo ödöriö yadmɨdöi aku, nagö rɨbyöx nugwö. Naŋ anɨŋ mabö rɨ nölɨb nöbö mö naŋ bla nugwidɨx mɨdön, ölɨsö nagö anɨŋ nölaŋ, an ipöxöinɨŋ; mɨ ususör rön mönö nagö nöbö mö piaku ñɨgö wöxnö yad nöinɨŋa.  
\v 30 Nöbö mö ap rɨ piaku, nagö raŋ, an Mabö Rɨ Nölɨb Nöbö lei nagö Jisas ib nuŋwa urɨŋ, ñɨgö kömö nɨgaŋ. Nagö raŋ, an Jisas ib nuŋwa yadɨŋ, ap rölɨbä akuyöbö bli, ap nugub nugwölɨbä akuyöbö bli rɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 31 Makwam ñɨŋ God nugwo aliö höjöpalön rɨ gɨr mɨdɨm nugugɨrön, ram mɨdmä aku mɨmön röxg pɨmɨn, Inöm Leia nuŋ hö yuö ñɨŋ kwo aja wölmɨn ipöxölim; ñɨŋ mɨ ususör rön God Mönö aku yad nölmä.   
\s1 Jisas nöbö mö nuŋwa ap nuöm nɨg nöl ri abmä  
\p
\v 32 \x - \xo 4:32 \xt Apos 2:44\x*Makwam nöbö mö Jisas nugw pim piaku, mönö paŋyöbö i yad ödör nɨgön, rɨb paŋyöbö yöxön, ap ñɨŋ ap agapɨm mɨdöŋ piaku, ap ñɨŋ nɨgiö paŋör ör mɨdmɨn, ap anör, me rön, nugwölim.  
\v 33 Jisas mönö wä pön dub nöbö piaku, nöbö mö akuyöbö ñɨgö mönö ususör rɨ yadön yadmɨdmä, “Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨm, wöröxön öbɨlmɨn, mämäga ana keir nugwo nugwölɨŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨdmɨn, God ñɨgö magalɨg mɨ ödöriö uliöxön pɨ ri abmɨda.  
\v 34 \x - \xo 4:34 \xt Apos 2:45\x*Nöbö mö i ap i met wölöŋ. Nöbö mö mögörɨb mönö ram bli mɨdöŋ piaku, sɨm rɨ rɨg pön,  
\v 35 Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö nölmɨdmä. Ñɨŋ piöŋö pön, nöbö mö ap mɨdölöŋ akuyöbö ñɨgö nuöm nɨg nölmɨdmä.   
\p
\v 36 Makwam nöbö Lipai ila yöxɨp duön yöxim nöbö i ib nuŋwa Josep. Mögörɨb nuŋwa Saipras yöbö. Nöbö aku nuŋ nöbö mö bli ñɨgö mönö höimöliö yadön yad nöl ri abmɨn, ñɨŋ nugwön wahax pön rɨb wä yöx nugu gör mɨdmɨdöi makwam, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ib nuŋwa Banabas me rɨmä.  
\v 37 Josep mögörɨb nuŋwa i yadmɨn, nöbö mö bli wobɨm nugugɨrön rɨg aku rag hö Jisas mönö wä pön dub nöbö akuyöbö ñɨgö nölöŋa.   
\c 5  
\s1 Ananaias mönöbö hogwa inakmönö hörmä  
\p
\v 1 Makwam mönöbö wab i mɨdmä. Nöbönɨŋa iba Ananaias, mönɨŋ nuŋwa iba Sapaira. Mönöbö hogwa ñɨŋ mögörɨb ñɨŋ i yadmɨn wobmä.  
\v 2 \x - \xo 5:2 \xt Apos 4:34-35\x*Wobmɨn, Ananaias nuŋ rɨg aku adöi ñɨŋ keir nuöm nɨg nɨgön, adöi pön du Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö nölöŋa. Mönɨŋa aipam nugwöŋa.   
\p
\v 3 \x - \xo 5:3 \xt Jon 13:2\x*Makwam Ananaias rɨg aku aliö rag hö nölmɨn, Pita yadöŋa, “Ananaias, Seten nagö rɨba nölmɨn, naŋ inakmönö hörön yadlö, ‘Mögörɨb woböi rɨga magalɨg pön höl kɨ,’ rɨlö. Naŋ anɨŋ mönö inakmönö höirö aku, Inöm Leia nugwo kwo algör inakmönö höirö. Mögörɨb woböi aku rɨg adöi umadön hölö.  
\v 4 Mögörɨb aku, mögörɨb nagö. Sɨm cɨnöb, sɨm rɨlax; röböxnöb, röböxlax. Makwam mögörɨb sɨm rɨman, rɨg wobmä aku, magalɨg pön hönöb, magalɨg pön hölax; bli ör pön hönöb, bli ör pön hölax; magalɨg ram nagö yöraku röböx hönöb, röböx hölax. Aku mönö mɨdölöx. Jɨ naŋ inakmönö höirö aku, anör inakmönö höröiö; God nugwo kwo algör ör inakmönö höirö. Naŋ pödpöd rɨmɨn mag akuyöbö ailö?” röŋa.   
\p
\v 5 Pita aliö rɨmɨn, Ananaias nugwön mag akwör hö pɨn mɨgrö bö palön aŋadö wöröxöŋa. Almɨn nugugɨrön, nöbö mö bla alöŋ mag aku nugwön, ölölö rɨmɨn ipöxmä.  
\v 6 Ha nöbö bla hön, nöbäpö högi mɨŋ aku ñapñap uñ wobön, pön du hogw pɨlmä.   
\p
\v 7-8 Makwam mönɨŋa nuŋ nöbönɨŋ nuŋwa wöröxɨm pön du hogw pɨlim aku nugwölöŋ. Nuŋ hör metyöbö mag i mɨdön hömɨn, Pita nugwo yadöŋa, “Mögörɨb ñɨŋ mönöbö aku sɨm rɨm, rɨg aliö akwör woböi ä?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, mönɨŋa yadöŋa, “Woböi rɨg aku rag hö maku pal,” röŋa.   
\p
\v 9 Aliö rɨmɨn, Pita nugwo yadöŋa, “Ñɨŋ mönöbö rama pödpöd rɨmɨn mönö paŋyöbö i yad ödör nɨgön alöi? Nöbö Diba Inöm nuŋwa inakmönö höröi aku nugwenɨŋö, rön, akuyöbö alöi ä? Nugwö! Nöbönaŋ wöröxmɨn, pön du hogw pɨlöi nöbö bla mɨdöi ubalɨj il yörɨk. Nagö kwo algör pɨrag duba rɨmɨdöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 10 Aliö rɨmɨn nugugɨrön, mag mɨd akwör, Pita yödpɨlö il yöra pɨn mɨgrö bö palön wöröxöŋa. Nöbönɨŋ nugwo pön du hogw pɨlim ha nöbö rogw aku hön, mönɨŋa algör ör mödö aŋadö wöröxöŋ aku nugwön, nugwo pön du nöbönɨŋ nugwo hogw pɨlim yöra pedöx pedöxiö hogw pɨlmä.  
\v 11 Krais nugw pim nöbö mö bla aipam, nöbö mö bla aipam, ap rɨg röŋ aku nugwön, magalɨg ölölö rɨmɨn ipöxmä.   
\s1 Ap rölɨbä akuyöbö bli hörɨrör rɨmä  
\p
\v 12 \x - \xo 5:12 \xt Apos 2:43; 14:3\x*Jisas mönö wä pön dub nöbö akuyöbö möl sö ap rölɨbä akuyöbö mɨga akwör nöbö mö mɨdim mibɨl yöraku rɨmɨdmä. Makwam nöbö mö God Mönö nugwön Krais nugw pim bla, magalɨg hö mögum rɨmɨdmä God höjöpalɨb rama rɨŋadö bö “Solomon Ram Bötö” me röi möl aku.  
\v 13 Nöbö mö piaku bli, Krais nugw pim nöbö mö akuyöbö ñɨgö nugumɨn wä röŋa, jɨ Krais nöbö mö nuŋ mɨdöi piaku, an pödpödiö du ñɨŋ pɨsaŋ mögum cɨnɨŋö, rön, ipöxmä.  
\v 14 Makwam öim öim nöbö mö yoŋyöbö mɨga akwör, Nöbö Diba nugw pön, nöbö mö hödyöbö piaku pɨsaŋ hö nɨgiö nɨgön paŋör mögum rɨmɨdmä.  
\v 15 Jerusalem nöbö mö, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla rɨmä akuyöbö nugwön, nöbö mö wöj pɨlmɨdim bla pön hö ödöi diba pedöx pedöxiö nɨgön, köp malö malö yöd nɨgön yadmä, “Pita hö duaŋ, naiö inaua nuŋwa ñɨgö palaŋ, kömö nɨgaŋ,” me rɨmä.  
\v 16 Nöbö mö hör mögörɨb Jerusalem il yöra mɨdim bla, akuyöbö algör nöbö mö ap röŋ bla aipam, nöbö mö ragwo as alɨg mɨdim bla aipam pön hömä. Pön hömɨdmɨn, ñɨgö rɨm, magalɨg kömö nɨgöŋa.   
\s1 Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö rɨ gwogwam rön nag nɨgmä  
\p
\v 17 Almɨdmɨn, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku aipam, nöbö nugub nuŋwa Sadiusi nöbö bla aipam, ñɨŋ ap rölɨbä akuyöbö aliö rɨŋ ib ana pɨn diönɨŋö, rön, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö nugumɨn ölɨsö wölöŋa.  
\v 18 Ñɨgö ölɨsö wölmɨn, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨŋ pɨ cɨcɨ nɨgön, pön hön gapman adö ñɨgö nölmɨn, nag nɨgmä.  
\v 19 \x - \xo 5:19 \xt Apos 12:7-10\x*Nag nɨgmä aku, jɨ wop akwör pɨxmag yuö bö, Nöbö Diba ejol i yad abmɨn, hön ubalɨja rödön, ñɨgö yölɨŋ pön rɨŋö bö dumä.  
\v 20 Rɨŋö bö pön duön ejola yadöŋa, “Ñɨŋ God höjöpalɨb rama du gɨrön, nöbö mö bla ñɨgö, God raŋ öim öim mɨjöñ mönö mag wä aku magalɨg yad nöl ri abne,” röŋa.   
\p
\v 21 Aliö rɨmɨn, ruö löumɨn nugugɨrön, ñɨŋ God höjöpalɨb rama duön, ejola yadöŋ mag akuyöbö, ñɨŋ ila nɨgön nöbö mö bla ñɨgö mönö mag wä aku yad nölmä. Aliö yad nölmɨn nugugɨrön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku aipam, nöbö nugub nuŋ bla aipam hömɨn, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla ñɨgö magalɨg wö rɨmɨn, hö Kansol diba mögum rɨm, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdɨb nöbö bla yad abön yadmä, “Jisas mönö wä pön dub nöbö bla nag nɨgöl aku weik du yölɨŋ pön höne,” rɨmä.  
\v 22 Aliö rɨmɨn, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdɨb nöbö bla kɨlabɨs ram aku duön nugumɨn, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla mɨdölim. Ñɨŋ höuöil hön yadmä,  
\v 23 “An du nugumɨn, ubalɨja rɨg wöl göi akwör mɨdmɨn, nugwidɨx mɨdɨb nöbö bla algör ör ubalɨj il aku nugugu mɨdöi aku, jɨ an uba rödön, ram möl yuadö wölu nugumɨn, nöbö i mɨ mɨdölö,” rɨmä.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdöi nöbö bla nöbö dib ñɨŋ aku aipam, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, mönö aku nugwön, aliö al aku pödpöd cönɨŋö, rön, rɨb mɨga akwör yöx nugumä.   
\p
\v 25 Aliö rɨb mɨga yöx nugw mɨdɨm nugugɨrön, nöbö i hön ñɨgö yadöŋa, “Nöbö nag nɨgim bla, ñɨŋ du God höjöpalɨb rama mɨd gɨrön, nöbö mö mönö yad nölmɨdöiŋö,” röŋa.  
\v 26 Aliö rɨmɨn, God höjöpalɨb rama nugwidɨx mɨdɨb nöbö diba, nöbö nuŋ bli ñɨgö yölɨŋön, Jisas mönö wä pön dub nöbö rama pɨba dumä. Duön, Jerusalem nöbö mö kɨyöbö anɨŋ rɨg röd paiöñɨŋö, rön, ñɨgö yadyöxön rölim; tar yölɨŋ pön hömä.   
\p
\v 27 Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö tar yölɨŋ pön Kansol hö mögum rɨ mɨdim mibɨl yöra pön höm, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku ñɨgö yadöŋa,  
\v 28 \x - \xo 5:28 \xt Mat 27:25\x*“Ñɨgö, Jisas mönö mag aku yad nölmɨjeñɨŋe, rön, mönö ölɨsö yadön yadöla aku, jɨ yad wöhö nugwön röböxöla. Ñɨŋ du Jerusalem nöbö mö ñɨgö magalɨg Jisas mönö mag aku yad nöl gɨrön, anör yad höimöuön yadmɨdöia, ‘Ñɨŋör Jisas nugwo pɨl pal nɨgöiŋö,’ rɨmɨdöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 29 \x - \xo 5:29 \xt Apos 4:19\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Pita Jisas mönö wä pön dub nöbö bli pɨsaŋ yadmä, “Nöbö mö mönö yadöi aku pöinɨŋ; God mönö nuŋ akwör pɨnɨŋa!  
\v 30 Jisas nugwo bɨ höñ sö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋ aku, jɨ nöso auso nöbö höjöpalmɨdim God akwör rɨmɨn, höbkal öbɨlöŋa.  
\v 31 \x - \xo 5:31 \xt Apos 2:33-34; Epes 1:20; Hib 2:10; 12:2\x*Öbɨlmɨn, God nuŋ rɨmɨn, wölu mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö yöraku duön, God imag mɨrɨx nuŋ adö mɨda. Makwam an nugumɨn, nuŋwör Kiŋ mɨdön, anɨŋ kömö pöna. Nuŋ anɨŋ Isrel nöbö mö uliöxön, ap kib mag gwogwo röl aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxɨŋ, nuŋ nugwön ap gwogwo röl aku röböxön, anɨŋ kömö pöna.  
\v 32 God rɨ aku, an mämäg ana keir nugwön, rɨmɨj möl ana keir audiöx nugwön, nöbö mö bla ñɨgö yad nölmɨdöla. Nöbö mö God mönö nuŋwa nugw pön rɨg yad mag akwör rɨmɨjöñ akuyöbö, God nuŋ Inöm Leia ñɨgö nölön, nuŋ ñɨgö kwo algör mönö wä aku yad nöl ri abön raŋ nugwöñɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 33 Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aliö rɨmɨdmɨn, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö hö mögum rɨ mɨdim yöraku ölɨsö rödön yadmä, “Ñɨŋ mɨ aŋadö pɨl pal nɨgnɨŋö,” rɨmä.  
\v 34 Aliö rɨmɨn mönö, mibɨl yöraku nöbö i mɨdöŋa, ib nuŋwa Gameliel. Nuŋ Perisi nöbö, lo mönö yad nölɨb nöbö ñɨŋa i. Juda nöbö mö magalɨg nugwo nugumɨn wä rɨmɨdöŋa. Nöbö aku öbɨlön yadöŋa, “Nöbö rogw kɨ ñɨgö yadɨŋ rɨŋö bö röu duŋ. Nɨ ñɨgö mönö i yad nöinö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö adaku yad rɨŋö bö abmä.  
\v 35 Nöbö adaku yad rɨŋö bö abɨm nugugɨrön, Gameliel nuŋ nöbö Kansol bla ñɨgö yadöŋa, “Isrel nöbö ruai, ñɨŋ nöbö pik ñɨgö agö magɨm rɨba rɨmɨdöi aku, rɨbyöx nugw ri aböña.  
\v 36 \x - \xo 5:36 \xt Apos 21:38\x*Ñɨŋ nugwöia, höd Tudas, nɨ nöbö dib me rön yadmɨn, mönö nuŋwa yadmɨd aku nöbö mö mɨga akwör, po hadred akuyöbö, nugw pɨmä. Jɨ mai nöbö bli nugwo pɨl pal nɨg gɨm, nöbö mö mönö nugwo nugw pɨmɨdim bla yau hörɨrör dum pöröŋa.  
\v 37 Makwam mai, ib ana pim wop aku, algör Judas nöbö Galili yöbö aku yadöŋa, ‘An gapman bla pɨsaŋ nuö nuö rön, ñɨŋ rɨbɨx abnɨŋö,’ röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö mö mɨga akwör mönö nugwo pön, öbɨl gapman pɨsaŋ nuö nuö pɨlmä. Jɨ mɨdɨp duön, nöbö aku nugwo algör pɨl pal nɨg gɨm, nöbö mö mönö nugwo nugw pɨmɨdim bla yau hörɨrör dum pöröŋa.  
\v 38 Makwam mɨ, nɨ ñɨgö yadmɨdla, nöbö mönö diba yadmɨdöl kɨyöbö ñɨŋ rɨ gwogwam rɨmɨjeñ. Ñɨgö hör yad abɨŋ duŋ. Rɨb ñɨŋ keira yöx nugwön röi aku, du dib röxönɨŋönö wöhö rön nugwɨŋ pɨn diöna.  
\v 39 Jɨ God nuŋ yadmɨn röi aku, ñɨŋ nöbö Kansol ap i rɨbä maga nɨgen. Ñɨŋ rɨ gwogwam cöñ aku, nöbö piaku pɨsaŋ nuö nuö peñ; God pɨsaŋ nuö nuö pöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 40 \x - \xo 5:40 \xt Apos 4:18\x*Gameliel aliö rɨmɨn, nöbö Kansol bla rɨg yadöŋ akuyöbö nugwön, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla ñɨgö yadmɨn hömɨn, naga pɨ ñɨgö uplöb palcɨx bacɨx rɨ palön, “Jisas mönö mag aku mai yad nölmɨjeñ, mɨ wöhö,” rön, ñɨgö yad abɨm dumä.   
\p
\v 41 \x - \xo 5:41 \xt Mat 5:10-12; 1Pit 4:13\x*Makwam Jisas mönö wä pön dub nöbö bla, anɨŋ pödpöd rɨmɨn aliö alöiŋö, rön, nugwölim. God anɨŋ Jisas nöbö nuŋwa ödöriö, me rön, rɨm, an mag akuyöbö alöiŋö, rön, Jisas nugwo ri ablaŋe rön, Kansol dib aku röböxön dumä.  
\v 42 Duön, öim öim God höjöpalɨb rama rɨŋö yöraku duön, ram ram piaku duön, Jisas nuŋ Krais, me rön, mönö wä aku yad nölmɨdmä.   
\c 6  
\s1 Ap nuöm nɨg nölɨb nöbö akuyöbö mɨj sö yad nɨgmä  
\p
\v 1 \x - \xo 6:1 \xt Apos 4:35\x*Mɨdɨp duön, nöbö mö Jisas nugw pim bla, mɨga magöri rɨ gɨ mɨdmä. Makwam Juda nöbö mö Grik mönö nugwim akuyöbö, Juda nöbö mö Juda mönö yöbö nugwim akuyöbö ñɨgö yadyöxön yadmä, “Lap wösrö ñɨŋ akuyöbö ñɨgö rɨg, ap mag, ap bla nuöm nɨg nöl ri aböia, jɨ lap wösrö an bla ñɨgö ap nuöm nɨg nöl ri abölöiŋö,” rɨmä.  
\v 2 Aliö rɨmɨdmɨn, Jisas mönö wä pön dub nöbö akuyöbö möl sö piaku nugwön, nöbö mö Jisas nugw pim bla magalɨg wö rɨmɨn hömɨn yadmä, “Haul nöbö mölöu nöbö. An God Mönö yad nölöl mönö aku röböxön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö ap nuöm nɨg nöinɨŋ aku, wä renɨm.  
\v 3 Makwam, ñɨŋ nöbö akuyöbö mɨj sö hölu nugwön yadɨŋ, an ñɨŋ mabö aku yad nɨgɨŋ, mabö aku cöña. Makwam God Inöma ñɨgö aja wölön rɨb wä nöl nöbö piakwör nugwön yad nɨgöña.  
\v 4 An piöŋö God höjöpal gɨrön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö God Mönö aku yad nöl gɨrön mɨjnɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 5 Mönö yadmɨdim aku nugumɨn, ñɨgö magalɨg wä rɨmɨn, nöbö akuyöbö mɨj sö yad nɨgmä. Nöbö piaku i Stipen. Stipen nuŋ God nugw pɨ gö nɨgön rɨmɨdöŋa. Inöm Leia nugwo aja wöl gɨ mɨdmɨda. I Pilip, i Prokoras, i Naikena, i Timon, i Pamenas, i Nikolas. Nikolas nuŋ taun dib Adiok yöbö. Nuŋ höd Juda nöbö yöi aku, jɨ mai Juda nöbö mö rɨbyöx nugwim akuyöbö nugw pöŋa. Makwam mai nuŋ Jisas nugw pöŋa.  
\v 6 Nöbö mɨj sö piaku yad nɨgön, ñɨgö pön Jisas mönö wä pön dub nöbö bla mɨdim yöra pön höm, ñɨŋ God höjöpalön, imaga yöcmac ñɨgö rol sö nɨgmä.   
\p
\v 7 \x - \xo 6:7 \xt Apos 2:41; 16:5\x*Makwam ñɨŋ God Mönö yad nölmɨn, dumɨn nugugɨrön, Jerusalem nöbö mö mɨga akwör Jisas nugw pɨmä. God ap höjöpal ur nölɨb nöbö bla mɨga akwör Jisas mönö wä aku nugwön nugw pɨmä.   
\s1 Stipen nugwo mönö diba yadmä  
\p
\v 8 God nuŋ Stipen nugwo pɨ ri abön, ölɨsö nuŋwa nugwo nölmɨn, Stipen nuŋ ap rölɨbä piaku, ap nugub nugwölɨbä piaku, mɨga akwör nöbö mö mɨdim mibɨl yöra rɨmɨdöŋa.  
\v 9 Makwam Juda nöbö mö mögörɨb hör hör piakuyöbö bli hön Juda mögum rɨb ram i hön, God höjöpalmɨdmä; Juda mögum rɨb ram aku, “Weik Nag Mɨdölöl Ram” me rɨmɨdmä. Juda nöbö piaku, bli Sairini taun yöbö, bli taun dib Aleksadria yöbö, bli Silisia Propins yöbö, bli Esia Propins yöbö. Ñɨŋ Stipen röŋ akuyöbö nugwön, ususör rön nugwo mönö nuö nuö yadmä aku,  
\v 10 \x - \xo 6:10 \xt Luk 21:15\x*jɨ God Inöma nuŋ Stipen nugwo rɨb wä mɨda nölmɨn nugugɨrön, Juda nöbö bla nugwo mönö kai yadmä aku, rɨbyöx nugw ri abön paiŋö algör ör mönö wä mɨd akwör yadmɨn, nugwo paiŋö yadɨb maga nɨgölöŋ.   
\p
\v 11 Jɨ ñɨŋ Stipen nugwo yad wöhö nugwön, du nöbö inakmönö hörɨb bli ñɨgö tar yad ri abmɨn, ñɨŋ hön yadmä, “An nugwöla, nöbö kɨ nuŋ Mosɨs mönö kai kɨtöŋ aku yad höimöuön, God nugwo yad höimöuön rö,” rɨmä.   
\p
\v 12 Ñɨŋ inakmönö aku hörmɨdmɨn, nöbö mö hör piaku nɨgön, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla nɨgön, lo mönö yad nölɨb nöbö bla nɨgön, höbwab ñɨgö aku gwogwo rɨmɨn, Stipen nugwo mönö diba yadɨba pön, Juda Kansol diba mɨdim piaku pön dumä.  
\v 13 Pön duön, nöbö inakmönö hörɨb bli alɨg pön höm, ñɨŋ yadmä, “An nugumɨn, nöbö kɨ öim öim God höjöpalɨb ram lei kɨ aipam yad mönö nɨgön, Mosɨs lo mönö kai kɨtöŋ aku aipam yad mönö nɨgön ra.  
\v 14 Makwam nuŋ mönö i yadmɨn nugwöl aku yada, ‘Jisas nöbö Nasaret yöbö aku, mai God höjöpalɨb ram kɨ hajal aböna. Jisas nuŋ raŋ, Mosɨs anɨŋ yad nölöŋ mönö adaku röböxön, mönö yoŋyöbö pön mai dinɨŋö,’ rö,” rɨmä.   
\p
\v 15 Makwam Juda Kansol diba mɨdim nöbö bla, Stipen nugwo riö cɨx nugugu mɨdön nugumɨn, haŋaj mämäg yuö nuŋ adaku ejol haŋaj mämäg yuö röxg nɨgöŋa.   
\c 7  
\s1 Stipen Juda Kansol nöbö dib bla ñɨgö Krais mönö wä aku yad nölöŋa  
\p
\v 1 Ñɨŋ mönö inakmönö aku hörɨm, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku Stipen nugwo yadöŋa, “Mönö nagö yadöi aku mi yadöiŋönö inakmönö höröi?” röŋa.   
\p
\v 2 \x - \xo 7:2-3 \xt Jen 11:31; 12:1\x*Aliö rɨmɨn, Stipen yadöŋa, “Acö nöböhöd nöbö, nugwi! Nöso maduebö ana Ebraham maduar ör taun dib Haran duölöŋ mag aku, mögörɨb Mesopotemia mɨdöŋ mag aku, God mil wä keiryöbö alɨg mɨd aku nugwo yadöŋa,  
\v 3 ‘Mögörɨb nagö kɨ röböxön, nöbö mö nagö bla röböxön, mögörɨb hör i nɨ nagö yabun aku duö,’ röŋa.   
\p
\v 4 \x - \xo 7:4 \xt Jen 11:31–12:5\x*“Aliö rɨmɨn, Ebraham mögörɨb dib Kaldia mɨdmɨd yöraku röböxön, taun dib Haran du mɨdmɨda. Mai Ebraham nuö wöröxɨm, God nuŋ yadmɨn, Ebraham nuŋ hö mögörɨb ñɨŋ mɨdöi yörɨk mɨdmɨda.  
\v 5 \x - \xo 7:5 \xt Jen 12:7; 15:18; 17:8\x*Wop aku God nuŋ Ebraham nugwo mögörɨb möl i yadölöŋ. Hön hör ör mɨdmɨda. Wop aku Ebraham ha i yöxölöŋ; hör ör mɨdmɨda. Jɨ God nuŋ Ebraham nugwo yadöŋa, ‘Mai mögörɨb kɨ nagö pɨnö. Halöu ha nagö yöx pön haŋ yöx pön höŋ diön piaku, mögörɨb kɨ algör ör pön mɨjöñɨŋö,’ röŋa.  
\v 6 \x - \xo 7:6-7 \xt Jen 15:13-14; Eks 12:40\x*Makwam God mönö i yadön yadöŋa, ‘Halöu ha nagö yöx pön haŋ yöx pön höŋ diön piaku, du nöbö mö hör mögörɨb piaku mɨdɨŋ, ñɨgö magalɨg nag nɨgön, mɨ rɨ gwogwam rön, nag mabö röxg yad nɨg gɨŋ rɨmɨdɨŋ nugugɨrön, kɨm akuyöbö po hadred (400) yöñöna.  
\v 7 \x - \xo 7:7 \xt Eks 3:12\x*Makwam nöbö mö ñɨgö almɨjöñ akuyöbö, nɨ piöŋö paiŋö ñɨgö rɨ gwogwam cɨna. Nöbö mö naŋ bla, mögörɨb aku röböxön, hö nɨ höjöpalön rɨ gör mɨjöñ mögörɨb kɨ,’ me röŋa.  
\v 8 \x - \xo 7:8 \xt Jen 17:9‑14; 21:4\x*Makwam God nuŋ Ebraham nugwo mönö ölɨsö ma i yad nɨgön yadöŋa, ‘Halöu ha nagö yöx pön haŋ yöx pön höŋ diön piaku, ñɨgö nugwidɨx mɨjɨn makwam, ha kiai hañkapa rɨl uña ödörɨŋ,’ me röŋa. God aliö rɨmɨn, mai Ebraham ha nuŋwa Aisak nugwo yöx pön hön, wop akuyöbö mɨj sö mɨdön, wop amñaxɨb aku ha aku nugwo rɨl uña ödöröŋa. Aisak piöŋö Jekop nugwo yöx pön höŋa. Jekop nuŋ piöŋö ha akuyöbö möl sö yöx pön höŋ makwam, an Isrel nöbö mö ila hörɨrör mɨdöla.   
\p
\v 9 \x - \xo 7:9 \xt 37:11,28; 39:2,21-23\x*“Nöso maduebö an piaku, nöbö höd adö bla pɨgnɨŋ ñɨŋa Josep rɨb gwogwo yöx nugumɨn, ölɨsö wölmɨn, nugwo pön nöbö adö bli nölmɨn, nugwo wobön pön mögörɨb Ijip dumä. Pön dumɨn, mɨd ri abölöŋ, jɨ God nuŋ Josep röböxölöŋ.  
\v 10 \x - \xo 7:10 \xt Jen 41:37-44\x*Ömörö diba Josep nugwo hömɨdöŋ aku, God nuŋ nugwön Josep nugwo nugwidɨx mɨd ri abmɨdöŋa. God nuŋ Josep nugwo rɨb wä nölön rɨmɨn, Ijip Kiŋ Pero, nöbö Josep kɨ nuŋ rɨbyöx nugw ri abön rö, rön, nugwo yad nɨgmɨn, mögörɨb Ijip aipam, ram ap nuŋ bla magalɨg aipam nugwidɨx mɨdmɨda.   
\p
\v 11 \x - \xo 7:11 \xt Jen 41:54; 42:1-2\x*“Mai wop i kiö dib ödöriö aku, mögörɨb Ijip aipam, mögörɨb an Kenan kɨ aipam höm, nöso an mögörɨb Kenan kɨ mɨdim bla, ap maga hölu nugumɨn, ap mag nɨmɨb i mɨdölmɨn, rɨb diba yöxmä.  
\v 12 Makwam nuö ñɨŋ Jekop mönö i nugwöŋa, ap mag mɨga mögörɨb Ijip mɨdöŋa. Makwam nugwön ha nuŋ bla ñɨgö yadmɨn, ap mag wobɨba Ijip dumä.  
\v 13 \x - \xo 7:13 \xt Jen 45:1-4,16\x*Du wob pön hön, nɨm pörön, iswob wobɨba dumä. Dumɨn, pɨgnɨŋ Josep ñɨgö yadöŋa, ‘Nöböhöd nöbö, ñɨŋ nɨ yönɨmɨm me rön nugwöiŋönö? Nɨ haul ñɨŋa Josep ör,’ me röŋa. Aliö rɨmɨn, Ijip Kiŋ Pero mönö aku nugwön yadöŋa, ‘Aku Josep haul nöbö nuŋ bɨlɨm e!’ röŋa.  
\v 14 \x - \xo 7:14 \xt Jen 45:9-11; 46:27\x*Josep piöŋö, acö na Jekop, nöbö mö nuŋ bla pɨsaŋ yadkap höŋ, me rön, mönö yad abmɨn, nuö Jekop nöbö mö padokwo padök mös paŋ höuöiliö hö wölu iŋösu sö (75) pön pɨsaŋ dumä.  
\v 15 \x - \xo 7:15 \xt Jen 46:1-7; 49:33\x*Nuö Jekop aliö alön, mögörɨb Ijip du mɨdön, wöröxöŋa. Mɨdɨp duön, nöso nöbö piaku magalɨg wöröx pörmä.  
\v 16 \x - \xo 7:16 \xt Jen 23:2-20; 33:19; Jos 24:32\x*Makwam mai ha ñɨŋ bla nuö yöd bla hölu rag duön, taun dib Sekem hogw pɨlmä. Nöbäpö hogwaj aku, nöso maduebö Ebraham, Hemor ha nuŋ bla ñɨgö rɨg i nölön woböŋa.   
\p
\v 17 \x - \xo 7:17-18 \xt Eks 1:7-8\x*“Makwam God Ebraham nugwo höd rɨg cɨnö, rön, mönö rɨg yad nɨgöŋ akuyöbö rɨba rön röŋ makwam, nöbö mö an Isrel mögörɨb Ijip mɨdim akuyöbö, halöu ha yöxɨp duön yöxɨp höuöilmel rön, nöbö mö mɨga mɨdmä.  
\v 18 Nöbö mö an Isrel mɨga akwör mɨdim wop aku, mögörɨb Ijip aku kiŋ yoŋyöbö wöxnö nɨgöŋa. Kiŋ yoŋyöbö aku nöso Josep nugwo nugwölöŋ makwam,  
\v 19 \x - \xo 7:19 \xt Eks 1:11-22\x*nöbö mö an bla rɨ gwogwam ödöriö rön, mönö ölɨsö yadmɨn, halöu ha ñɨŋ bla yöx pön hön, rɨŋadö pi blaku abɨm, ñɨŋ keir mɨdön wöröxmɨdmä.  
\v 20 \x - \xo 7:20 \xt Eks 2:2\x*Aliö almä aku, jɨ wop mibɨl yöraku, mönöbö hogwi ha wä mɨdöy yöx pön hön, ib nuŋwa Mosɨs me rɨmä. Ha aku nugwo röun mös paŋ ram möl piaku umad gɨm mɨdmɨda.  
\v 21 \x - \xo 7:21 \xt Eks 2:3-10\x*Mai ha kiai aku nugwo pön du rɨŋadö bö nɨgɨm, Pero halöu nuŋ aku hön, nugwo nugwön, rag du ha nɨ, me rön, rɨg urmɨdöŋa.  
\v 22 Nuŋ mag akuyöbö alön rɨg urɨm, Mosɨs nuŋ dib röxmɨn, Ijip nöbö mö ñɨŋ agap apɨm rɨmɨdim aku, nugwo yad nöl ri abmä. Nuŋ mönö ölɨsö yadön, mabö ususör rön rɨmɨdöŋa.   
\p
\v 23 “Makwam Mosɨs kɨm nuŋ akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) yönmɨn, nɨ du nöbö mö nɨ Isrel pia nugwön hönö, röŋa.  
\v 24 \x - \xo 7:24 \xt Eks 2:11-15\x*Makwam du nugumɨn, Ijip nöbö hö Isrel nöbö i nugwo mɨ göj palmɨdöŋa. Mosɨs nugwön, Isrel nöbö aku nugwo kömö pön, Ijip nöbö aku nugwo aŋadö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋa.  
\v 25 Makwam Mosɨs rɨb nuŋwa yöx nugwöŋa, ‘Nöbö mö nɨ Isrel yajöña, “God Mosɨs nugwo rɨba nölmɨn, hön anɨŋ pɨ asɨx abmɨn, mɨd ri aböñɨŋö,” cöñɨŋö,’ rön rɨbyöx nugwöŋa, jɨ ñɨŋ rɨb aku yöx nugwölim.  
\v 26 Makwam löumɨn Mosɨs duön nugumɨn, Isrel nöbö mös nuö pɨlmɨdmä. Almɨdmɨn nugwön yadöŋa, ‘Nöbö mɨg, ñɨŋ hödpɨg hogwa mɨdöia; nuö pɨlmɨdöi aku röböxi!’ röŋa.   
\p
\v 27 “Aliö rɨmɨn, nöbö i nöbö i nugwo palmɨdöŋ aku, Mosɨs nugwo pɨgöur pikwo abön yadöŋa, ‘Nagö yönɨm yadmɨn, nöbö diba mɨdön, anɨŋ mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö akuyöbö nugwidɨx mɨdlö?  
\v 28 \x - \xo 7:28 \xt Eks 2:14\x*Nagö idöm Ijip nöbö aku pɨl pal nɨgmö aku, weik nɨ piöŋö pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdlanö ä?’ röŋa.  
\v 29 \x - \xo 7:29 \xt Eks 2:21-22; 18:3-4\x*Aliö rɨmɨn, Mosɨs nöbö pɨl pal nɨgɨl aku nugwöiŋö, rön, bör du mögörɨb Midian duön, nöbö hör i röxg mɨdmɨda. Wop mibɨl yöraku, nuŋ mö pön, ha mös yöx pön höŋa.  
\v 30 \x - \xo 7:30-34 \xt Eks 3:1-10\x*Al gɨrön hör ör mɨdmɨn kɨm padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) yönöŋa. Mai wop i Sainai pɨda il bö mögörɨb rɨg kap yöra mɨdön nugumɨn, ejol i hön, bɨ wab paŋyöbö i pina nɨgmɨdöŋ mibɨl yöra wöxnö nɨgmɨn nugwöŋa.  
\v 31 Almɨdmɨn Mosɨs nugwön, ap aku pödpöd rɨmɨdö, rön, du il yöra nugumɨn nugugɨrön, Nöbö Diba yadöŋa,  
\v 32 ‘Nöhönɨŋ maduebö Ebraham, Aisak, Jekop, God ñɨŋa nɨ mɨdlö,’ röŋa. Aliö rɨmɨn, Mosɨs, aku Nöbö Diba akwör yadmɨdö, rön, ipöxön gɨl gɨl rön, ubɨlön mämäga nugwölöŋ.   
\p
\v 33 “Makwam Nöbö Diba Mosɨs nugwo yadöŋa, ‘Mögörɨb lei kɨ hö mɨdlö aku, yamsö uñ nagö wab aku pɨ rödö.  
\v 34 Ijip nöbö mö bla, Isrel nöbö mö na mögörɨb Ijip mɨdöi akuyöbö ñɨgö mɨ rɨ gwogwam röi aku nɨ nugula. Ñɨŋ imön rɨmɨdöi aku audiöx nugwön, hön ñɨgö pɨ asɨx abɨba höla. Makwam, nagö höbkal Ijip duö,’ röŋa.   
\p
\v 35 \x - \xo 7:35 \xt Eks 2:14\x*“Isrel nöbö mö höd Mosɨs nugwo yadmä, ‘Nagö yön yadmɨn, nöbö diba mɨdön, anɨŋ mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö akuyöbö nugwidɨx mɨdlö?’ rɨmä. Jɨ mai, God ejol nuŋwa yad abmɨn hön, rɨn yön pina nɨgmɨdöŋ mibɨl aku Mosɨs nugwo wöxnö nɨgmɨn, God nuŋ keir Mosɨs nugwo nöbö dib ñɨŋa mɨdön ñɨgö kömö paŋ, me rön, yad aböŋa.  
\v 36 \x - \xo 7:36 \xt Eks 7:3; 14:21; Naba 14:33\x*Mosɨs Ijip duön, ap rölɨbä akuyöbö bli piaku rön, nöbö mö nuŋ Isrel bla ñɨgö pön ban yuö dib ‘Paskwolö’ me röi aku duön, ap rölɨbä akuyöbö bli piaku rön, mai Isrel nöbö mö yölɨŋ pön du mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku duön, ap rölɨbä akuyöbö bli piaku rɨ gɨrön mɨdmɨda. Al gɨr mɨdɨm mɨdɨm, kɨm akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) yönöŋa.   
\p
\v 37 \x - \xo 7:37 \xt Diut 18:15\x*“Mosɨs nuŋwör nöbö mö Isrel ñɨgö yadöŋa, ‘God nuŋ, mönö nuŋwa yadɨb nöbö i, ha ñɨŋa keir nöbö nɨ röxgɨb i, yad abaŋ, ñɨgö hönɨŋö,’ röŋa.  
\v 38 \x - \xo 7:38 \xt Eks 19:3\x*Mosɨs nuŋ mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku mɨdöŋa; nuŋ nöso auso an bla pɨsaŋ mɨdöŋa; Sainai Pɨd piaku ejol i hön Mosɨs nugwo mönö yad nölöŋa. Mosɨs mönö aku pön an Isrel nöbö mö yad nöiönɨŋö, rön, God nuŋ mönö kömö aku Mosɨs nugwo nölöŋa.   
\p
\v 39 “Mosɨs mönö kömö aku yad nölöŋ aku, jɨ nöso an bla mönö aku pölim. Ñɨŋ Mosɨs nugwo yad mönö nɨgön, höuöil Ijip duŋö, rön, rɨb aku yöxmä.  
\v 40 \x - \xo 7:40 \xt Eks 32:1\x*Ñɨŋ Mosɨs pɨgnɨŋ Eron nugwo yadmä, ‘Nöbö nagö Mosɨs anɨŋ Ijip yöbö pön hö aku, nugwo agapɨm rɨ aku an nugwölöl. Makwam, nagö anɨŋ ap god akuyöbö bli raŋ, nöbö an bli god rɨmɨjɨnö piaku pɨrag höd duŋ, an mai duŋö,’ rɨmä.  
\v 41 \x - \xo 7:41 \xt Eks 32:2-6\x*Wop akwör, god inakmönö hön kau ha i röxg rɨ nɨgön, yöur ap bla pal rag hö höjöpal ur nölmä. Ñɨŋ imag ñɨŋa keir rɨmä ap aku nugwön, aku god an, me rön, wahax pɨ gɨrön ap diba ur nɨmɨmä.  
\v 42 \x - \xo 7:42-43 \xt Emos 5:25-27\x*Almɨdmɨn, God ñɨgö röböxön yadöŋa, ‘Alöi aku, naiö, röun, gupö ap bla amnör höjöpalön mɨdɨŋ,’ me röŋa. Wop aku ñɨŋ ap piakwör höjöpalmɨdim aku mɨ, God mönö yadɨb nöbö i God Mönö rɨb i kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Isrel nöbö mö.  
\q2 Ñɨŋ höd kɨm padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku yönmɨdim wop aku,  
\q2 hön kau hön sipsip ap bla pal nɨ höjöpal ur nölmɨdölim.   
\q1
\v 43 Ñɨŋ hör ap inakmönö mös ñɨŋ keir rɨ nɨgim aku  
\q2 nugwo ap pal höjöpal ur nöl gɨr mɨdmɨdmä.  
\q1 Ap aku, i Molok me rɨmɨdmä;  
\q2 i gupö röxg rɨ nɨgön, Repan me rɨmɨdmä.  
\q1 Ap god inakmönö hogw akwör,  
\q2 ap uñ rama ur rag yön gɨrön, höjöpal ur nöl gɨr mɨdmɨdmä.  
\q1 Rɨ mɨdmɨdöi aku, nɨ ñɨgö yad abmön,  
\q2 du nag mɨjöñ taun dib Babilon sɨnaŋ adokwöik,’ me röŋa.   
\p
\v 44 “Nöso nöbö an bla mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku mɨdim wop aku ap uñ rama pɨrag yönmɨdmä. Ap uñ ram aku mɨdöŋ aku nugwön, God an pɨsaŋ mɨdö, rön nugumɨdmä. Ap uñ ram aku, God mönö rɨg yadöŋ mag akwör ur nɨg gɨm mɨdöŋa.  
\v 45 \x - \xo 7:45 \xt Jos 3:14-17\x*Mai nöso nöbö an bla ñɨŋ ap uñ ram aku Josua nöso nöbö an bla ñɨŋ nölmɨn pɨmä. Mai, ñɨŋ ap uñ ram aku pön hö mɨdmɨn nugugɨrön, God nuŋ nöbö mö mögörɨb yörɨk mɨdim bla höju aböŋa. Ap uñ ram aku mɨdön, mɨdɨp duön, mai Depid yöx pön hömä.  
\v 46 \x - \xo 7:46 \xt 2Sam 7:1-16\x*Nöso Depid, God nugumɨn wä röŋ nöbö aku, nuŋ God nugwo yad nugwön yadöŋa, ‘Nagö yöwö ran, nɨ ram nagö wä i rɨ nɨgmön, nagö God Jekop höd höjöpalön rɨg rɨmɨd akuyöbö, ram aku mɨjnaŋö,’ röŋa.  
\v 47 \x - \xo 7:47 \xt 1Kiŋ 6:1-38\x*Aliö rɨmɨn, God nuŋ yöwö rölöŋ. Mai Solomon nuŋ God höjöpalɨb rama ur nɨgöŋa.   
\p
\v 48 “Makwam God mɨ bɨl möx sö mɨd Nöbö aku, nöbö mö imaga pön ur nɨgöñ ram bla mɨdenɨm. God mönö yadɨb nöbö i mönö aku yadön yadöŋa,   
\q1
\v 49 \x - \xo 7:49-50 \xt Ais 66:1-2\x*“‘Nöbö Diba nuŋ yada,  
\q1 “Mögörɨb adöx yöd röul adö kau sö yöraku  
\q2 hogw rol kiŋ na aku rola römɨd gɨ mɨdön,  
\q2 mögörɨb il kɨ yödpɨlö na röb gɨ mɨdla.  
\q1 Nɨ agö ramɨm ur nɨgɨŋ, nɨ hölɨmmɨjɨn?  
\q2 Nɨ ram möl kai aŋöi nɨgɨn?   
\q1
\v 50 Ap bla magalɨg imag na keir rɨ nɨgöiödö?” rö,’ röŋa.   
\p
\v 51 \x - \xo 7:51 \xt Ais 63:10\x*“An keir nugw ri abölɨŋö, rön, ap kib mag gwogwo akwör rön, God Mönö yöxölöi. Nöhönɨŋ nöbö rɨg rɨmɨdöi mag akwör röia. Inöm Leia nuŋ ñɨgö rɨb wä nölɨm nugwöyɨxa, jɨ öim wöhö röia.  
\v 52 \x - \xo 7:52 \xt Mat 23:31\x*Nöhönɨŋ nöbö bla, God mönö yadɨb nöbö bla ñɨgö magalɨg rɨ ajö nɨgmä. God mönö yadɨb nöbö maduebö piaku, ‘God Mabö Rɨ Nölɨb Nöbö Wä Ödöriö aku hönɨŋö,’ rɨmä. Jɨ nöhönɨŋ nöbö piaku ñɨŋ nöbö piaku algör ör pɨl pal nɨgmä. Makwam weik God Mabö Rɨ Nölɨb Nöbö Wä Ödöriö aku höm, ñɨŋ nugwo mönömɨm nugwön pɨl pal nɨgmä.  
\v 53 God lo mönö nuŋ aku, ejol nuŋ akuyöbö ñɨgö yad abmɨn pön höm pɨmä, jɨ rɨg yad akuyöbö nugwön rölöiŋö,” röŋa.   
\s1 Stipen nugwo rɨg röd pal nɨgmä  
\p
\v 54 Stipen mönö aku yadmɨn nugugɨrön, ñɨgö ölɨsö diba ödöriö wölmɨn, ajmaga öbɨx gɨg yuön ölɨsö rödmä.  
\v 55 \x - \xo 7:55 \xt Sam 110:1\x*Makwam Inöm Leia nuŋ Stipen aja wöl gɨ mɨdmɨn nugugɨrön, nuŋ laxiö pisö nugwön adöx yöd röul adö kau sö yöraku nugwöŋa, God mil mag wä keiryöbö nuŋwa mɨdöŋa nugwön Jisas nuŋ God imag mɨrɨx adö öbɨl gɨ mɨdöŋa.  
\v 56 \x - \xo 7:56 \xt Kol 3:1\x*Stipen nugwön yadöŋa, “Nugwi! Nɨ nugumɨdla, adöx yöd röul adö kau sö yöraku uba röd gɨ mɨda. Nöbö Ha nuŋ aku God imag mɨrɨx adö öbɨl gɨ mɨdö!” röŋa.   
\p
\v 57 Stipen aliö rɨmɨn, rɨmɨj möl ñɨŋ aku iŋsö pidɨxön, rɨb pia magalɨg öbɨlön, mönö bölölö rön mönö diba yadön, ipalɨp du nuŋ mɨdöŋ yöra dumä.  
\v 58 Nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, pön dumɨd pön dumɨd taun dib aku rɨŋadö bö pön dumä. Nöbö nugwo inakmönö hörim bla ölɨsö rödön, wölɨj mɨxɨl ñɨŋ bla pɨ rödön, ha nöbö Sol mɨdöŋ il yöra abɨm, nuŋ nugwidɨx mɨdmɨn nugugɨrön, ñɨŋ Stipen nugwo rɨg röd palmä.  
\v 59 Nugwo aliö palɨm nugugɨrön, Stipen Nöbö Dib nugwo wö rɨ yadön yadöŋa, “Nöbö Dib Jisas, inöm na pö,” röŋa. \fig Nugwo aliö palɨm nugugɨrön, Stipen Nöbö Dib nugwo wö rɨ yadön yadöŋa, “Nöbö Dib Jisas, inöm na pö,” röŋa.|alt="Stephen being stoned" src="ABS-118.tif" size="col" ref="7:59" \fig*  
\v 60 \x - \xo 7:60 \xt Luk 23:34\x*Aliö rön, höxmax yuön, wö diba rɨ yadön yadöŋa, “Nöbö Dib! Nɨ pɨl pal nɨgmɨdöi kɨ, ap kib mag gwogwo rɨmɨdöi aku nugwön röböxö,” röŋa. Aliö rɨ gɨrön wöröxöŋa.   
\c 8  
\p
\v 1 Stipen nugwo rɨg röd pal nɨgim wop aku, Sol il yöra mɨdön, päja yadön wobiö lero röŋa.  
\s1 Jisas nöbö mö nuŋwa ñɨgö rɨbɨx abɨm, malö malö dumä  
\p Wop akwör, Jerusalem ada ila nɨgön, nöbö mö Jisas nugw pɨmɨdim bla ñɨgö mɨ ödöriö rɨ gwogwam rɨmɨdmä. Almɨdmɨn, nöbö mö Jisas nugw pɨmɨdim bla ñɨŋ magalɨg bör mögörɨb Judia piaku aipam, mögörɨb Sameria piaku aipam, malö malö dumä. Makwam Jisas mönö wä pön dub nöbö akuyöbö möl sö piaku ñɨŋör Jerusalem mɨdmä.  
\v 2 Makwam God Mönö rɨg yad mag akwör rɨmɨdöi nöbö bli, Stipen nugwo mɨ ögwö yöxön, mɨ göj imön, nöbäpö högia pön du hogw pɨlmä.  
\v 3 \x - \xo 8:3 \xt Apos 9:1,13; 22:4; 26:9-11\x*Sol nuŋ piöŋö, nöbö mö Jisas nugw pɨmɨdöi bla rɨ gwogwam ödöriö cɨnö, rön, ram ram rɨ gɨrön, nöbö mö piaku ñɨgö amnör pön pɨxɨp du nag nɨgmɨdöŋa.   
\s1 Pilip mögörɨb Sameria duön mönö yad nölöŋa  
\p
\v 4 Nöbö mö Jisas nugw pɨmɨdim bla bör du mögörɨb hör piaku piaku mɨdmä. Makwam piaku du mɨdön, Jisas mönö wä aku pön du nöbö mö piaku ñɨgö yad nölmɨdmä.  
\v 5-6 Nöbö nagö Pilip nuŋ kwo algör du taun dib i mögörɨb Sameria yuadö mɨdön, nöbö mö piaku ñɨgö, Mesaia höŋ mönö wä aku yad nölöŋa. Pilip mönö yadöŋ aku aipam, ap rölɨbä akuyöbö röŋ aku aipam nugwön, mönö nuŋ rɨg yadöŋ akuyöbö rɨmɨj pal nugw ri abmä.  
\v 7 Pilip nuŋ nöbö mö ragwo as alɨg mɨdim piaku mɨga akwör rɨmɨn, ap piaku aiö rön röu dumä. Nuŋ nöbö mö iŋ wajmag po rɨmɨn lɨd pɨlöŋ bla mɨga akwör aipam, nöbö mö yödpɨlö kakabail um nɨgöŋ bla mɨga akwör aipam, ñɨgö rɨmɨn kömö nɨgöŋa.  
\v 8 Almɨn nugugɨrön, nöbö mö taun aku hölɨmmɨdim akuyöbö magalɨg mɨ ödöriö wahax pɨmä.   
\p
\v 9 Makwam taun dib aku nöbö i hölɨm mɨdmɨda, ib nuŋwa Saimon. Nuŋ kɨj rön, ap rölɨbä akuyöbö bli rɨmɨn, Sameria nöbö mö bla magalɨg rɨb mɨga ödöriö yöx nugumɨdmä. Nɨ mɨ nöbö diba mɨdlö, rɨmɨdöŋa.  
\v 10 Saimon nuŋ akuyöbö almɨdmɨn, nöbö mö ib mɨdöŋ piaku aipam, nöbö mö ib mɨdölöŋ piaku aipam, Saimon mönö rɨg yadöŋ akuyöbö nugwön yadmä, “Nöbö kɨ nuŋ god ‘Ölɨsö Dib’ me röl akwör,” me rɨmä.  
\v 11 Ap rölɨbä akuyöbö piaku öim rɨmɨdöŋa nugwön nöbö mö bla rɨb mɨga yöxön, mönö rɨg yadmɨdöŋ akwör nugumɨdmä.  
\v 12 Makwam mai Pilip hön, God nöbö mö pön ram nuŋwa adöx yöd röul adö kau sö yöra nugwidɨx mɨdɨb mönö wä aku aipam, Jisas Krais mönö wä nuŋwa aipam, yad nölmɨn, nöbö mö bla ñɨŋ mönö nuŋwa nugw pön, röbö palmä.  
\v 13 Saimon nuŋ keir algör ör Jisas nugw pön röbö palöŋa. Pilip dumɨn, Saimon nugwo mai dumɨn nugugɨrön, Pilip ap rölɨbä rɨmɨdöŋ akuyöbö nugwön, Saimon nuŋ aiö waiö röŋa.   
\p
\v 14 Jisas mönö wä pön dub nöbö bla Jerusalem mɨdɨm nugugɨrön, ñɨgö mönö i yadmä, “Sameria nöbö mö God Mönö nugw pöiŋö,” rɨmä. Ñɨŋ mönö aku nugwön, Pita Jon ñɨgö nöbö hogwa yad abɨm, mögörɨb Sameria dumä.  
\v 15-17 \x - \xo 8:15-17 \xt Apos 19:6\x*Duön nugumɨn, nöbö mö piaku Jisas nugw pɨm, Nöbö Dib Jisas iba yadön ñɨgö röbö pal nölmä, jɨ Inöm Leia nuŋ ñɨgö hölöŋ. Makwam, Pita Jon nöbö hogwa, Inöm Leia nuŋ ñɨgö haŋ, me rön, höjöpalön, imaga yöcmac ñɨgö rol sö nɨgɨm, Inöm Leia nuŋ ñɨgö paŋ paŋ höŋa.   
\p
\v 18 Nöbö hogwa imaga yöcmac ñɨgö rol sö nɨgɨm, God nuŋ Inöm Leia nöbö mö piaku ñɨgö nölöŋ aku, Saimon nugwön, nɨ kwo algör ör cɨnö, rön, ñɨgö nöbö hogwa rɨg yabuön yadöŋa,  
\v 19 “Rɨg kɨ pön, nɨ ölɨsö aku nölɨŋ, nɨ nöbö mö kai kai imag na yöcmac ñɨgö rol sö nɨgmön, ñɨŋ kwo algör ör Inöm Leia pöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 20 Aliö rɨmɨn, Pita yadöŋa, “God ap wä nuŋwa hör nöl aku, pödpöd rɨmɨn rɨg wobɨba rɨmɨdlö? Rɨg aku nagö keir pɨsaŋ lɨdiöna!  
\v 21 Mabö an röl aku nagö pɨsaŋ röinö wöhö. Höbwab rɨb madmag nagö nugw pɨmɨdlö aku, God nugumɨn wä röl.  
\v 22 Ap kib mag gwogwo cɨnö, rön, rɨbyöx nugulö adaku röböxön, God höjöpalmɨjɨn aku, rɨb gwogwo yöx nugulö aku nugwön röböxbä maga rö,” röŋa.  
\v 23 Nɨ nugula, ap wä ñɨŋ piaku ap nɨ aliö alɨg mɨdöx, me rön, rɨb gwogwo yöx nugwön, ap kib mag gwogwo rɨman dumɨda. Makwam, nagö ap kib mag gwogwo rɨb mag aku, nag mabö rɨb nöbö röxg mɨdlö.   
\p
\v 24 Aliö rɨmɨn, Saimon yadöŋa, “Ñɨŋ nöbö hogwa Nöbö Diba nugwo höjöpalɨŋ, ap nɨ rɨb maga rö, rön yadmɨdöi aku rölaŋ,” me röŋa.   
\p
\v 25 Makwam Pita Jon yöŋö, Jisas ñɨgö nöbö hogwa agap apɨm röŋ mönö aku aipam, Nöbö Dib mönö wä aku aipam, nöbö mö bla ñɨgö yad nöl pörön, höuöil Jerusalem duba, ödöi um piaku du gɨrön, mögörɨb Sameria mibɨl yöra ram yöj lɨglɨg agrö mɨga akwör nöbö mö piaku ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nöl gɨrön dumä.   
\s1 Pilip nuŋ nöbö Itiopia yöbö i nugwo Jisas mönö wä aku yad nölöŋa  
\p
\v 26 Makwam Nöbö Diba ejol i hön Pilip nugwo yadöŋa, “Jerusalem yöbö taun dib Gasa duöi ödöi mɨxɨl aku duö,” röŋa.  
\v 27 Aliö rɨmɨn, Pilip ödöi yadöŋ mɨxɨl aku duön nugumɨn, nöbö dib i, hön hos pɨxɨp pön du yönmɨd ap waba rol sö römɨdön, ödöi mɨxɨl aku dumɨdöŋa. Nöbö aku nuŋ kwin Kadaki, mögörɨb dib Itiopia nugwidɨx mɨdöŋ mö aku nugwo mabö rɨ gɨrön, rɨg nuŋwa nugwidɨx mɨdmɨda. Nuŋ Jerusalem God höjöpalɨb ram aku duön höjöpal gɨrön mɨd pörön,  
\v 28 höbkal mögörɨb Itiopia duön, God Mönö rɨb Aisaia kai kɨtöŋ aku pön, mämäg nɨg nugu gɨrön dumɨdöŋa.  
\v 29 Makwam God Inöma Pilip nugwo yadöŋa, “Hos ap waba pɨxɨp pön dumɨd kwo du il höñ yöra duön, nöbö aku pɨsaŋ duö,” röŋa.   
\p
\v 30 God Inöma rɨg yadöŋ mag akwör, Pilip ipalɨp il höñ yöra duön nugumɨn, nöbö Itiopia yöbö aku, God mönö yadɨb nöbö Aisaia God Mönö rɨba kai kɨtöŋ aku, mämäg nɨg nugu gɨrön dumɨdöŋa. Pilip nugwön yadöŋa, “Naŋ köp mämäg nɨg nugu gɨrön dumɨdlö aku, mönö il aku aliö rö, rön, nugumɨdlanö wöhö?” röŋa. \fig God Inöma rɨg yadöŋ mag akwör, Pilip ipalɨp il höñ yöra duön nugumɨn, nöbö Itiopia yöbö aku, God mönö yadɨb nöbö Aisaia God Mönö rɨba kai kɨtöŋ aku, mämäg nɨg nugu gɨrön dumɨdöŋa.|alt="Philip running chariot" src="LB00331B.TIF" size="col" ref="8:30" \fig*   
\p
\v 31 Aliö rɨmɨn, nuŋ yadöŋa, “Nöbö mö bli nɨ yad nölɨŋ nugwön aku yajɨnö,” röŋa. Aliö rön Pilip nugwo yadöŋa, “Wöl rol yörɨk römɨdaŋ an pɨsaŋ duŋö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pilip du rol yöra römɨdöŋa.   
\p
\v 32 \x - \xo 8:32-33 \xt Ais 53:7-8\x*Nöbö aku God Mönö rɨba Aisaia kai kɨtöŋ aku mämäg nɨg nugumɨdöŋa. Mönö aku aliö mɨda:  
\q1 “Nuŋ hön sipsip yölɨŋ pön du pɨl pal nɨgöi mag akuyöbö rɨg mɨdöŋa.  
\q2 Hön sipsip ha panö waxmɨn, aiö röl mag akuyöbö,  
\q2 nuŋ algör ör mönö i yadölöŋ.   
\q1
\v 33 Ap gwogwo i rölöŋ aku, jɨ nugwo inakmönö hörön, rɨ gwogwam rɨmä.  
\q2 Nugwo aŋadö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋ makwam, mai agö nöböm röxg mɨdön,  
\q2 ‘Al aliö rɨmɨdö,’ cönɨŋö?” röŋa.   
\p
\v 34 Nöbö dib Itiopia yöbö aku mönö aku nugwön, Pilip nugwo yadöŋa, “Mönö yadmɨd kɨ, God mönö yadɨb nöbö aku nuŋ keir yadmɨdönö nöbö hör i yadmɨdö?” röŋa.  
\v 35 Aliö rɨmɨn, Pilip God Mönö rɨba mämäg nɨg nugwöi akwör ila nɨgön yadɨp duön duön, Jisas mönö wä aku yad nöl ri aböŋa.   
\p
\v 36 \x - \xo 8:36 \xt Apos 10:47\x*Makwam aliö mönö pɨp du gɨrön nugumɨn röbö i mɨdöŋa. Nöbö aku Pilip nugwo yadöŋa, “Röbö mɨd kɨ nɨ röbö pal nöinanö ö?” röŋa.  
\v 37 Aliö rɨmɨn, Pilip yadöŋa, “Naŋ Krais nugwo höbwab rɨb madmag na mɨ ödöriö nugw pɨlö, rɨmɨjɨnö aku, nɨ nagö röbö pal nöinö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö aku paiŋö yadöŋa, “Jisas Krais nuŋ God Ha nuŋwa mɨd aku, nɨ nugw pɨlö,” röŋa.  
\v 38 Aliö rɨmɨn, hön hos ap pɨxɨp pön du yönɨb rola römɨdön hömɨdim aku, hos aku alɨg ödöi yöraku nɨgön, röbö yuö duön, Pilip nöbö aku nugwo röbö pal nölöŋa.  
\v 39 Al gɨrön röbö pal nölön, rɨb yöraku hömɨn nugugɨrön, rɨb pia Nöbö Dib Inöm nuŋwa Pilip nugwo pön, hör möl i pön dumɨn nugugɨrön, nöbö dib aku nugwo nugwölöŋ. Nuŋ piöŋö mɨ ödöriö wahax pɨ gɨrön ödöi aku duöŋa.  
\v 40 \x - \xo 8:40 \xt Apos 21:8\x*Makwam Nöbö Dib Inöm nuŋwa Pilip nugwo pön du mögörɨb Asotas nɨgmɨn, nöbö mö mögörɨb piaku taun hörɨrör mɨdim akuyöbö ñɨgö magalɨg Jisas mönö wä aku yad nölɨp dumɨd dumɨd, taun dib Sisaria uröpɨnöŋa.   
\c 9  
\s1 Sol Jisas nugw pöŋa  
\p
\v 1 \x - \xo 9:1 \xt Apos 8:3\x*Sol nuŋ Nöbö Dib mönö wä nugw pön mai dumɨdim nöbö mö akuyöbö ñɨgö pɨl pal nɨgɨnö, rön, öim mɨ ususör rɨmɨdöŋa. Wop i nuŋ du God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku nugwo yadöŋa,  
\v 2 “Nɨ köp bli kai kɨt nölaŋ, nɨ pön du Juda mögum rɨb ram hörɨrör mɨd taun dib Damaskas duön, ñɨgö nöina. Köp aku kai kɨtön yajɨnö, ‘Taun dib Damaskas yöraku, ñɨŋ nöbö mö Jisas nugw pöi bli Juda mögum rɨb ram bla mɨjöñ aku, Sol nugwo yadɨŋ, ñɨgö nag nɨgön, Jerusalem pön haŋ,’ me rön, kai kɨtö,” röŋa.  
\v 3 Sol köp aku pön, Damaskas igöp igöp rɨmɨn nugugɨrön, rɨb pia adöx yöd röul adö kau sebö mil maga nugwo aböŋa.  
\v 4 Sol hön hos rol sö bokwɨr pɨm pɨn mɨgrö bö bɨrmɨn nugugɨrön, mönö i nugwo yadöŋa, “Sol, Sol, nɨ pödpöd rɨmɨn öim rɨ gwogwam rɨmɨdlö?” röŋa.  
\v 5 Aliö rɨmɨn, Sol yadöŋa, “Nöbö Dib, nagö yönɨmɨm?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, yadöŋa, “Nɨ Jisas, nɨ öim rɨ gwogwam rɨmɨdlö akwör yadmɨdla.  
\v 6 Makwam nagö öbɨlön, Damaskas duön, nöbö i hön nagö mönö yajön akuyöbö nugwön rane,” röŋa.   
\p
\v 7 Makwam nöbö Sol pɨsaŋ hem bla mönö mag akwör nugwön, nöbö ma aku nugwölön, rɨb diba yöxön mönö bli yadölim.  
\v 8 Makwam Sol öbɨlön mämäga ix nugwöŋa, mämäg nuŋwa aŋadö we wölöŋa. Almɨn, nöbö nuŋ pɨsaŋ hem bla iŋpɨlö nuŋwa pön, iŋröb Damaskas dumä.  
\v 9 Nugwo aliö mämäga we wölmɨn, röbö ap mag ap bla nɨmölön, wop mös paŋ hör ör mɨdöŋa.   
\p
\v 10 Jisas nugw pöŋ nöbö i Damaskas mɨdöŋa, ib nuŋwa Ananaias. Nöbö aku nuŋ rɨba nugwöŋa, Nöbö Dib nugwo yadöŋa, “Ananaias!” röŋa.  
\p Nöbö Diba aliö rɨmɨn, Ananaias yadöŋa, “Nöbö Dib, nɨ mɨdlö,” röŋa.  
\v 11-12 Aliö rɨmɨn, Nöbö Diba yadöŋa, “Sol taun dib Tasas yöbö nöbö aku, God höjöpal gɨrön, rɨba nugwa, nöbö Ananaias me röi aku nugwo du pɨ nugumɨdmɨn, mämäg nuŋwa we wölöŋ aku ix nugwa. Nuŋ weik nɨ höjöpal gɨr mɨd Judas ram aku. Makwam, nagö ödöi ‘Ödöriö’ me röi aku duön, Judas ram aku uröpɨnön ñɨgö yadaŋ, ‘Sol nugwo nuguba hömɨdlö,’ rane,” röŋa.   
\p
\v 13 Nöbö Diba aliö rɨmɨn, Ananaias yadöŋa, “Nöbö Dib. Nɨ nugula nöbö mö mɨga yadöia, ‘Nöbö Sol aku Jerusalem nagö adö mɨdöi nöbö mö akuyöbö ñɨgö öim mɨ rɨ gwogwam rö,’ röia.  
\v 14 Nuŋ weik Damaskas kɨ hö aku, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla köp bli nugwo nölmɨn, nöbö mö yön yön ib nagö yadmɨn bɨl sö diön akuyöbö, ñɨgö nag nɨgɨnö, rön, hö,” röŋa.   
\p
\v 15 \x - \xo 9:15 \xt Apos 26:2,6; 27:24; Rom 1:5\x*Ananaias aliö rɨmɨn, Nöbö Diba nugwo yadöŋa, “Duö! Nöbö aku mabö bli nɨ keir nugwo yad nɨgla. Nuŋ mönö wä na aku Isrel nöbö mö bla ñɨgö yad nölön, Isrel nöbö mö yöi bla ñɨgö yad nölön, kiŋ bla ñɨgö yad nölön, cöna.  
\v 16 \x - \xo 9:16 \xt 2Kor 11:23-28\x*Makwam nuŋ ölɨŋ höb diba pön, ömörö diba pɨ gɨrön, mabö na aku cöna. Aliö alaŋ mönö nɨ keir nugwo yad nöl ri abnö,” röŋa.   
\p
\v 17 Nöbö Diba aliö rɨmɨn, Ananaias dumɨdön, Sol mɨdöŋ ram aku uröpɨnön, ram möl yuadö duön, Sol nugwo yöcmac rol sö imaga nɨgön yadöŋa, “Nöböhöd Sol. Nöbö Dib Jisas nagö ödöi mibɨl yöra höman wöxnö nɨgɨm nugumö aku, nɨ yad abmɨn höl mɨk. Nagö mämäg naŋ iswob ix nugwaŋ, Inöm Leia nuŋ hö yuö nagö bö aja wölaŋ, me rön, nɨ yad abɨm höl gö,” röŋa.  
\v 18 Ananaias aliö rɨmɨn nugugɨrön, ap hogwai wab röxgɨb Sol mämäg nugwo pöröb mɨdöŋ aku, lɨl rɨ pɨnmɨn nugugɨrön, rɨb pia mämäga ix nugwöŋa. Mämäga nugwön, öbɨl duön, röbö palöŋa.  
\v 19 Sol ap nɨmön ölɨsö pöŋa.  
\s1 Sol Damaskas nöbö mö bla ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nölöŋa  
\p Makwam Sol nuŋ wop bli nöbö mö Jisas nugw pim piaku pɨsaŋ Damaskas mɨd gɨrön,  
\v 20 Juda mögum rɨb ram bla yönön, Jisas nuŋ God Ha nuŋwa mɨd mönö wä aku nöbö mö piaku ñɨgö yad nölöŋa.  
\v 21 \x - \xo 9:21 \xt Apos 8:3\x*Nuŋ aliö yad nölmɨdmɨn nugugɨrön, ñɨŋ nugwön aiö waiö rön yadmä, “Nöbö kɨ mɨ, Jerusalem nöbö mö Jisas nugw pöi piaku ñɨgö rɨ gwogwam rɨmɨd nöbö aku! Weik nöbö mö bli kwo nag nɨg pön du, nöbö God höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla ñɨgö nöinö, rön, hö,” rɨmä.  
\v 22 \x - \xo 9:22 \xt Apos 18:28\x*Makwam Sol Jisas mönö wä aku yad nölɨp duön, Jisas nuŋwör Mesaia aku mönö paxdöriö yadmɨn, Juda nöbö Damaskas hölɨmmɨdim bla mönö i paiŋö yadɨb maga mɨdölöŋ.   
\p
\v 23 Makwam mai mɨdɨp duön, Juda ada hö mögum rön, mönö paŋyöbö i yad ödör nɨgön yadmä, “Sol nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö,” rɨmä.  
\v 24 Makwam mönö yadim aku, nöbö i nugwön Sol yad nölöŋa. Taun dib aku, maduar ör rɨg kul wob gwogwäbö rim makwam, ubalɨj uhömɨdöi piaku, Sol nugwo pɨl pal nɨgɨŋö, rön, mil pɨxmag yuö bö lɨgɨn nɨgmɨdmä.  
\v 25 \x - \xo 9:25 \xt 2Kor 11:32-33\x*Almɨdmä nugwön Sol nöbö nuŋ bla pɨxmag yuö mibɨl kwo nugwo yogw möl dib i piöxön, nag wabɨlön, pön kul mokwac möla rɨŋö bö abön naga pɨxiö röböxiö rɨmɨn pɨn du mɨgrö bö pɨnön duöŋa.   
\s1 Sol Jerusalem du mɨdöŋa  
\p
\v 26 \x - \xo 9:26 \xt Gal 1:17-19\x*Sol Jerusalem duön, nöbö mö Jisas adö mɨdim piaku pɨsaŋ mɨjɨnö, rɨmɨdöŋ aku, jɨ ñɨŋ nugwön, nöbö kɨ Jisas nöbö nuŋ i yöi, anɨŋ pɨl pal nɨgɨba hö, rön, ipöxmä.  
\v 27 \x - \xo 9:27 \xt 1Kor 9:1\x*Almɨdmɨn, Banabas nuŋ Sol nugwo pön Jisas mönö wä pön dub nöbö bla mɨdim yöra pön duön, ñɨgö yadöŋa, “Nöbö kɨ nugwo nugwön ipöxmɨjeñ. Wop i taun dib Damaskas du gɨrön, ödöi mibɨl yöra duön, Nöbö Diba nugwo nugumɨn, nugwo mönö bli yadöŋa. Mai du Damaskas nöbö mö ñɨgö ipöxölön, Jisas mönö wä aku amɨn ödöriö akwör yad nölö,” röŋa.  
\v 28 Banabas aliö rɨmɨn, Sol nugwo pɨm, ñɨgö pɨsaŋ Jerusalem mɨdön, taun dib aku yuadö yönön, Jisas mönö wä aku amɨn ödöriö akwör yad nölmɨdöŋa.  
\v 29 Makwam Juda nöbö Grik mönö nugwim piaku nugwo pɨsaŋ mönö nuö nuö yadɨp duön, nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, rɨb aku yöxmä.  
\v 30 Makwam nöbö Jisas nugw pim bli mönö aku nugwön, nugwo yölɨŋ pön du taun dib Sisaria duön abɨm, taun dib Tasas duöŋa.   
\p
\v 31 Wop mibɨl yöraku, mögörɨb Judia, Galili, Sameria piaku, nöbö mö Jisas nugw pim bla mɨd ri abmɨdmä. Inöm Leia nuŋ ñɨgö nugwidɨx mɨd ri abön, ölɨsö nölmɨn nugugɨrön, ñɨŋ ususör rön, Nöbö Diba nugwo rɨbyöx nugu gɨrön mɨdön, nöbö mö bli aipam Jisas mönö wä aku yad nölmɨn, ñɨŋ kwo algör ör Jisas nugw pɨmä.   
\s1 Pita Inias nugwo rɨmɨn öbɨl duöŋa  
\p
\v 32 Pita mögörɨb hörɨrör akuyöbö rɨp yön gɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö nugw yönmɨdöŋa. Aliö nugw yönön, wop i, nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö nugunö, rön, ram yöj lɨglɨg agrö Lida duöŋa.  
\v 33 Mögörɨb aku nöbö i mɨdöŋa, ib nuŋwa Inias. Makwam iŋ wajmag nuŋ bla lɨd pɨlmɨn, yör nuŋ mɨd akwör hölɨm gɨ mɨdɨm kɨm akuyöbö amñaxɨb sö yönöŋa.  
\v 34 Pita nöbö aku nugwo yadöŋa, “Inias. Ap nagö rɨ aku Jisas raŋ kömö nɨgöna. Öbɨlön, yör nagö aku yöd ri abö,” röŋa. Aliö rɨmɨn nugugɨrön, mag mɨd akwör Inias nugwo kömö nɨgmɨn öbɨlöŋa.  
\v 35 Inias öbɨlön alɨp yönmɨdöŋa nugugɨrön, ram yöj lɨglɨg agrö Lida nöbö mö piaku aipam, mögörɨb Seron nöbö mö piaku aipam nugwo nugwön, Nöbö Diba nugwo nugw pɨmä.   
\s1 Tabita wöröxöŋa, Pita rɨmɨn, öbɨlöŋa  
\p
\v 36 Makwam Pita ram yöj lɨglɨg agrö Lida aku mɨdmɨn nugugɨrön, mö Jisas nugw pöŋ i wöröxöŋa igöp taun dib Jopa yöraku. Mö aku ib nuŋwa Tabita. Makwam Grik mönö yadön nugwo Dokas me rɨmɨdöia. Nuŋ nöbö mö piaku ñɨgö nugwidɨx mɨd ri abön, nöbö mö lɨblɨb röŋ akuyöbö mabö rɨ nölmɨdöŋa.  
\v 37 Mö aku nugwo ap rɨmɨn mödö wöröxɨm, nugwo röbö pal nölön nöbäpö högia pön wölu ram möl bɨl yöbö sö nɨgmä.  
\v 38 Jisas nöbö mö nuŋwa Jopa mɨdim piaku mönö i nugumɨn, Pita hö mɨdöŋa ram yöj lɨglɨg agrö Lida aku. Lida taun dib Jopa il yöra mɨdöŋa, nugwön ñɨŋ nöbö mös ñɨgö yad abɨm, Pita mɨdöŋ yöraku duön mönö ölɨsö yadön yadmä, “Nagö an pɨsaŋ yadkap han duŋö,” rɨmä.  
\v 39 Aliö rɨmɨn, Pita ñɨgö nöbö hogwa pɨsaŋ Jopa uröpɨnmɨn nugugɨrön, nugwo yölɨŋ pön Tabita wöröxɨm pön du nɨgim ram möl bɨl yöbö sö wölumä. Yölɨŋ pön wölumɨn nugugɨrön, mö wösrö hö mɨdim piaku, mö wöröxöŋ aku höd kömö mɨdmɨd aku, wölɨj mɨxɨl wölɨj bli ñɨgö hör nölmɨd piaku, Pita nugwo yabuön, im gɨr mɨdmä.   
\p
\v 40 Pita nöbö mö hö mɨdim piaku ñɨgö yad rɨŋö bö abön, höxmax yuön, God höjöpal gɨrön, höuöiliö, nöbäpö högia nugu gɨrön yadöŋa, “Tabita, öbɨlö!” röŋa. Aliö rɨmɨn, Tabita mämäga ix Pita nugwo nugwön öbɨl römɨdöŋa.  
\v 41 Pita imag wab nuŋwa pön, pɨ pabɨl nölön, mö wösrö piaku aipam, nöbö mö Jisas nugw pim piaku aipam, ñɨgö magalɨg wö rɨm hömɨdmɨn yadöŋa, “Tabita mɨk,” me röŋa.  
\v 42 Makwam Pita almɨdmɨn, mönö aku Jopa nöbö mö magalɨg nugwön, nöbö mö mɨga akwör Nöbö Diba nugw pɨmä.  
\v 43 Makwam Pita nuŋ taun dib Jopa aku, nöbö hön kau uñ mabö rɨmɨd nöbö i pɨsaŋ wop bli uplöb mɨdmɨdöia. Nöbö aku ib nuŋwa Saimon.   
\c 10  
\s1 Ejol i hön Konilias nugwo mönö yadöŋa  
\p
\v 1 Makwam ami nöbö piaku ñɨgö nugwidɨx mɨdmɨd nöbö dib i taun dib Sisaria mɨdmɨda. Ib nuŋwa Konilias. Ami nöbö nuŋ nugwidɨx mɨdmɨdöŋ piaku ñɨgö “Itali Ami Nöbö” me rɨmɨdmä.  
\v 2 Nöbö dib Konilias aku pɨsaŋ, nöbö mö ram nuŋ piaku pɨsaŋ, God nugw pɨmä. Juda nöbö mö ap ñɨŋ bli mɨdmɨdöl aku, Konilias nuŋ rɨg ap bla amnɨmab nölmɨdöŋa. Makwam nuŋ God nugwo öim höjöpalmɨdöŋa.  
\v 3 Wop i naiö pikwo röŋ mag aku, Konilias nuŋ rɨba nugwöŋa, God ejol i hön yadöŋa, “Konilias!” röŋa.  
\v 4 Aliö rɨmɨn, Konilias ipöxön nugwo riö nugugu mɨdön yadöŋa, “Nöbö Dib, nɨ agamö rɨmɨdlaŋö?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, ejol aku nugwo yadöŋa, “Nagö God höjöpalön, nöbö mö lɨblɨb rɨ piaku ñɨgö ap amnɨmab nölön rɨlö aku, God nuŋ wä rɨm nagö uplöböl.  
\v 5 Nagö nöbö bli yadaŋ, ñɨŋ du taun dib Jopa duön, nöbö Saimon Pita me röi aku nugwo yadɨŋ haŋ.  
\v 6 Nuŋ Saimon, nöbö hön kau uñ mabö rɨ aku pɨsaŋ mɨd ban yuö dib pö yöraku,” me röŋa.   
\p
\v 7 Ejol mönö aku yadön dumɨn nugugɨrön, Konilias mabö nugwo rɨ nölmɨdim nöbö hogwa aipam, God nugw pöŋ ami nöbö i aipam yadmɨn hömɨn,  
\v 8 ñɨgö ejol aku mönö agap apɨm yadöŋ aku yad nöl ri abön yad abmɨn, Jopa duba dumä.   
\p
\v 9 Ñɨŋ dumɨd dumɨd ödöi mibɨl yöra hölɨmɨmä. Löumɨn dumɨd dumɨd, naiö mibɨl yörkisö mag aku, Jopa igöp igöp rɨmä. Mag aku Pita nuŋ God höjöpalɨba wölu mɨdöŋa ram cölöbö sö.  
\v 10 God höjöpal gɨr mɨdmɨn nugugɨrön, nugwo kiö dib ödöriö pɨlöŋa. Makwam nöbö mö bla ap maga urmɨdɨm nugugɨrön, Pita nuŋ rɨba nugwöŋa.  
\v 11 Pita nuŋ rɨba nugwön nugumɨn, adöx yöd röul adö kau sö möla rödɨm, yogw dib i ñöxɨb mɨxɨl mös mös kwol adöi adöi wabɨl gɨ mɨdöŋ mibɨl yöraku pisö pɨn pɨn mɨgrö il bö pɨnöŋa. \fig Pita nuŋ rɨba nugwön nugumɨn, adöx yöd röul adö kau sö möla rödɨm, yogw dib i ñöxɨb mɨxɨl mös mös kwol adöi adöi wabɨl gɨ mɨdöŋ mibɨl yöraku pisö pɨn pɨn mɨgrö il bö pɨnöŋa.|alt="Peter’s vision of animals" src="cn01945B.tif" size="col" ref="10:11" \fig*  
\v 12 Yogw möl bö, hön, urap, döuyö, kas, yöur ap hörɨrör piaku magalɨg mɨdöŋa.  
\v 13 Mönö i piöŋö nugwo yadöŋa, “Pita, naŋ öbɨlön ap nɨmɨb piabö pal nɨmö,” röŋa.   
\p
\v 14 \x - \xo 10:14 \xt Lep 11:1-47; Esik 4:14\x*Aliö rɨmɨn, Pita paiŋö yadöŋa, “Nöbö Dib. Mɨ wöhö! Pödpöd rɨmɨn nɨmanö, rön yadlö? An Juda nöbö mö ap mödön röl piaku ap bli mɨ nɨmmɨdöiö,” röŋa.   
\p
\v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mak 7:15,19\x*Aliö rɨmɨn, mönö aku iswob yadöŋa, “Ap agap apɨm God ap nɨmɨb, me rɨ piaku, ap mödɨb me rön yadmɨjɨnö,” röŋa.   
\p
\v 16 Alöŋ aku, wop mös paŋ röŋa. Mai ap yogw dib aku höuöil adöx yöd röul adö kau sö duöŋa.   
\p
\v 17 Almɨn, Pita rɨba nugul aku pödpöd cönɨŋö, rön, rɨb mɨga yöx nugugu mɨdmɨn nugugɨrön, Konilias nöbö yad abmɨn nugwo yadɨba hem nöbö rogw aku ödöi il yöra höröpɨnmä.  
\v 18 Höröpɨn gɨrön yadmä, “Nöbö Saimon Pita yöraku mɨdönö ö?” rɨmä.   
\p
\v 19 Pita rɨba nugwa aku rɨbyöx nugu gɨr mɨdmɨn nugugɨrön, God Inöma nugwo yadöŋa, “Nagö nugwö! Nöbö mös paŋ nagö hölu nugup hömɨdöia.  
\v 20 Makwam, naŋ öbɨlön yöraku pibö pɨn duö. Nɨ keir ñɨŋ yad abmön hömɨdöia. Makwam, haŋ pɨsaŋ duŋö, rɨmɨdɨŋ mönö, rɨb mɨga yöx nugumɨjɨnö, pɨsaŋ duö,” röŋa.   
\p
\v 21 God Inöma aliö rɨmɨn, Pita yör bö pɨn duön nöbö piaku ñɨgö yadöŋa, “Hölup hömɨdöi nöbö aku nɨ mɨk pal. Nɨ mönö i yadɨba höiŋönö?” röŋa.   
\p
\v 22 Aliö rɨmɨn, yadmä, “Nöbö dib Konilias, ami nöbö piaku ñɨgö nugwidɨx mɨd nöbö dib aku anɨŋ yad abmɨn höla. Konilias nuŋ God nugw pön, God Mönö rɨg yad mag akuyöbö ra; Juda ada nugwo nugumɨn ñɨgö magalɨg wä ra. Makwam nuŋ rɨb nugwöŋa, God ejol i hön nugwo yadöŋa, ‘Nagö nöbö bli yad abaŋ, du Saimon Pita nugwo yölɨŋ pön höŋ, mönö yadmɨjön aku nugwanö,’ rö,” rɨmä.   
\s1 Pita Konilias rama duöŋa  
\p
\v 23 Aliö rɨmɨdmɨn, Pita ñɨgö yadmɨn ram möl yuadö du hölɨmɨmä.  
\p Löumɨn Pita, Jisas nugw pim nöbö Jopa yöbö bli pön, Konilias yad aböŋ nöbö rogw aku pɨsaŋ dumɨd dumɨd ödöi mibɨl yöra hölɨmɨmä.  
\v 24 Löumɨn, Sisaria uröpɨnön, Konilias rama uröpɨnmä. Konilias nuŋ Pita hömɨdö, rön, nöbö mö nuŋ piaku aipam, haul hödpɨg nuŋ piaku aipam, ñɨgö wö rɨm hö mögum rön mɨdmä.  
\v 25 Pita nuŋ duön ram möl yuadö duba rɨmɨn nugugɨrön, Konilias nugwo möigw palön, nugwo nöbö dib, me rön, du yödpɨlö il nuŋwa yöra höxmax yuöŋa.  
\v 26 \x - \xo 10:26 \xt Apos 14:13-15; Rep 19:10\x*Konilias almɨn nugugɨrön, Pita nugwo pɨ pabɨl nölön yadöŋa, “Nagö öbɨlö! Nɨ kwo algör ör nöbö i mɨk,” me röŋa.   
\p
\v 27 Pita aliö rɨmɨn, Konilias öbɨlmɨn nugugɨrön, mönö yad gɨrön, ram möl yuadö dumä. Duön Pita nugumɨn, nöbö mö mɨga akwör hö mögum rön mɨdmä.  
\v 28 Pita ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ keir nugwöia, an Juda nöbö mö hölul rɨ ri aböla. Juda nöbö mö yöi akuyöbö pɨsaŋ yönölöl; ram ñɨŋa duölöl. Makwam nɨ rɨb nugumön, God nɨ mönö i yadöŋa. Nuŋ mönö yadöŋ aku, nɨ nöbö mö bli hölul mɨdöiŋö, rön, ñɨgö hölul rɨbä maga mɨdöl.  
\v 29 Makwam nɨ rɨb aku yöx nugwön, Konilias mönö yad aböŋ aku nugwön röböxöi; rɨg yad aböŋ akwör nugwön höla. Makwam, nɨ pödpöd rön yadmɨn höl?” röŋa.   
\p
\v 30 Pita aliö rɨmɨn, Konilias yadöŋa, “Nɨ idöm döŋö ör, weik naiö pikwo rɨ mag akuyöbö, ram möl yuadö bö God höjöpal gɨr mɨd nugumön, nöbö wölɨj lei ödöriö yömöŋ i hön, mɨdɨm il yöra öbɨl gɨ mɨdöŋa.  
\v 31 Nuŋ nɨ yadöŋa, ‘Konilias, nagö God höjöpalön, rɨg ap bla nöbö mö ap mɨdöl piaku ñɨgö amnɨmab nölön rɨlö aku, God nugwa.  
\v 32 Makwam, nöbö bli yad abmɨn, taun dib Jopa duön, Saimon ib nuŋwa i Pita röi nöbö aku, nugwo yölɨŋ pön höŋ. Nuŋ Saimon hön kau uñ mabö rɨ nöbö aku pɨsaŋ mɨdöi ban yuö diba pö yöraku,’ me röŋa.  
\v 33 Ejol aku nɨ aliö rɨmɨn, nɨ rɨmgör nöbö nɨ bli yad abmön, u nagö yölɨŋ pön höi aku, nɨ wä ra. An nöbö mö yörɨk God pɨsaŋ mɨdöl aku, Nöbö Dib mönö ñɨgö yad nölö, rön, nagö yad abmɨn hölö aku, wopik anɨŋ yad nölan nuguŋö,” röŋa.   
\s1 Pita Konilias nöbö mö nuŋ bla ñɨgö mönö yad nölöŋa  
\p
\v 34 \x - \xo 10:34 \xt Diut 10:17; Rom 2:11\x*Konilias aliö rɨmɨdmɨn, Pita yadöŋa, “Nɨ wopik nugula, God nuŋ, nöbö il yörɨk yöbö akwör nöbö waiö, nöbö pad piakuyöbö nöbö gwogwo, me rön, nugwöl.  
\v 35 Mögörɨb hörɨrör piakuyöbö, ila hörɨrör piakuyöbö, nöbö mö kai kai God nugwo nugwön anau pön, mönö nuŋwa nugwön rɨg yad akuyöbö rɨmɨjöñ piaku, ñɨgö magalɨg pöna.  
\v 36 Makwam God nuŋ anɨŋ Isrel nöbö mö mönö wä yad aböŋ aku mödö nugwöia. Nɨ keir pɨsaŋ nɨgiö nɨgön mɨdɨŋ, me rön, God nuŋ Jisas Krais nugwo yad aböŋa. Jisas Krais nuŋwör nöbö mö piaku magalɨg Nöbö Dib ñɨŋa mɨda.  
\v 37 \x - \xo 10:37 \xt Mat 4:12-17\x*Ñɨŋ keir mödö nugwöia, röbö pal nölɨb nöbö Jon aku, röbö pal nöl gɨrön, mönö wä aku ila nɨgön, mögörɨb Galili yad nölöŋa. Aliö rɨmɨn, yadɨp duön, yadɨp duön, nöbö mö mögörɨb Isrel mɨdöi bla magalɨg nugumä.  
\v 38 \x - \xo 10:38 \xt Mat 3:16; Luk 4:17-21\x*Makwam ñɨŋ mödö nugwöia, Jisas Nasaret yöbö nöbö aku, God nuŋ nugwo pɨsaŋ mɨdön, Inöm Leia nugwo nölön, nugwidɨx mɨdmɨn nugugɨrön, ölɨsö nuŋ akwör pön, mögörɨb hörɨrör akuyöbö magalɨg yön gɨrön, nöbö mö piaku rɨ ri ab gɨrön, nöbö mö kɨjaki ñɨgö rɨmɨn öliöxön mɨdim piaku ñɨgö rɨmɨn, kömö nɨgmɨda.   
\p
\v 39 “Makwam Jisas Juda nöbö mö mögörɨb ñɨŋ akuyöbö rɨp yön gɨrön, Jerusalem rɨp yön gɨrön, rɨg röŋ röŋ akuyöbö an mämäg ana keir nugumɨŋ aku yadmɨdla. Makwam mai nugwo bɨ höñ sö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋa.  
\v 40 Wöröxöŋ aku, jɨ wop mös mɨdön, God rɨmɨn, wop paŋ aku höbkal öbɨlön, du wöxnö nɨgmɨn mämäga ana keir nugumɨŋa.  
\v 41 \x - \xo 10:41 \xt Luk 24:42-43; Apos 1:8\x*Nöbö mö magalɨg nugwo mämäga nugwölim. God anɨŋ nöbö mö yad nɨgöŋ bla akwör mämäga ana Jisas nugumɨŋa. Nuŋ wöröxön öbɨlmɨn nugugɨrön, pɨsaŋ mɨdön nɨgiö nɨgön ap nɨmön röbö nɨmɨmɨŋa.  
\v 42 \x - \xo 10:42 \xt Apos 17:31; 1Pit 4:5\x*Jisas anɨŋ yadöŋa, ‘Mönö wä na aku nöbö mö piaku yad nölön yajöña, “God rɨg yadöŋ mag akuyöbö, mai Jisas nöbö mö kömö mɨjöñ bla aipam, nöbö mö wöröxöñ bla aipam, ñɨgö magalɨg mönö diba yajönɨŋö,” cɨne,’ röŋa.  
\v 43 \x - \xo 10:43 \xt Ais 53:5-6; Jer 31:34; Apos 2:38\x*Makwam adaku, God mönö yadɨb nöbö bla magalɨg Jisas Krais nugwo yadön yadmä, ‘Nöbö mö bɨl kai Krais ib ölɨsö nuŋwa pɨmɨjöñ akuyöbö, ap kib mag gwogwo röi aku God nugwön röböxönɨŋö,’ röiŋö,” röŋa.   
\s1 Juda nöbö mö yöi akuyöbö Inöm Leia pɨmä  
\p
\v 44 \x - \xo 10:44 \xt Apos 11:15; 15:8\x*Makwam Pita aliö mönö yadmɨdmɨn nugugɨrön, Inöm Leia nuŋ nöbö mö nugugu mɨdim akuyöbö ñɨgö magalɨg höŋa.  
\v 45-46 \x - \xo 10:45-46 \xt Apos 2:4; 19:6\x*Inöm Leia ñɨgö pöl höm, ñɨŋ aj il höra nɨgön mönö il nugwölɨbä nɨg gɨrön, God ib nuŋwa yadmɨn bɨl sö dumɨn, Juda nöbö mö Jisas nugw pɨmä Pita pɨsaŋ Jopa yöbö hem bla, God Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö Inöm Leia nölöŋ aku, me rön, aiö waiö rɨmä.  
\p Almɨdmɨn Pita yadöŋa,  
\v 47 “God nuŋ Inöm Leia anɨŋ nölöŋ aku, weik nöbö mö kɨyöbö ñɨgö kwo algör nöla. Makwam, ñɨŋ röbö yaxnɨŋö, rɨŋ, nöbö mö bli ñɨgö wöhö rɨb maga mɨdölö,” röŋa.  
\v 48 \x - \xo 10:48 \xt Apos 19:5\x*Pita aliö rön nöbö nuŋ bli ñɨgö yadöŋa, “Nöbö mö kɨyöbö ñɨgö Jisas Krais iba urön röbö pal nöine,” röŋa. Röbö pal nölmɨn nugugɨrön, ñɨŋ yadmä, “Pita, nagö an pɨsaŋ wop ulul mag mɨŋi yörɨk mɨdane,” rɨmä. Aliö rɨmɨn, wop ul mag mɨŋi ñɨgö pɨsaŋ mɨdöŋa.   
\c 11  
\s1 Pita Jerusalem dumɨn nugwo yadyöxmä  
\p
\v 1 Makwam Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, mögörɨb Judia nöbö mö Jisas nugw pim bla aipam nugumɨn, Juda nöbö mö yöi akuyöbö bli God Mönö nugw pɨmä.  
\v 2 Makwam, mai Pita Jerusalem dumɨn, Juda nöbö yöi akuyöbö algör ör uñ ödöröñɨŋö, rɨmɨdöi nöbö piaku, Pita nugwo ölɨsö rödön yadmä,  
\v 3 \x - \xo 11:3 \xt Apos 10:28; Gal 2:12\x*“Nagö pödpöd rɨmɨn nöbö uñ ödörölöi piaku ram ñɨŋa duön, ñɨŋ pɨsaŋ ap paŋör nɨgiö nɨgön nɨmɨmadö?” rɨmä.   
\p
\v 4 Aliö rɨmɨdɨm, Pita taun dib Jopa mɨdön rɨb nugwöŋ haiwo aku ñɨgö yad nöl gɨrön yadöŋa,  
\v 5 \x - \xo 11:5-15 \xt Apos 10:9-48\x*“Nɨ taun dib Jopa mɨdön, God höjöpal gɨr mɨdön, rɨba nugumön, adöx yöd röul adö kau sebö, yogw dib i ñöxɨb mɨxɨla akuyöbö mös mös kwol adöi adöi wabɨl gɨ mɨdöŋa pɨn pɨn il nɨ mɨdɨm yöra pɨnöŋa.  
\v 6 Pɨnmɨn, nɨ yogw aku mɨdöŋ il yöra duön nugumön, hön, urap, döuyö, kas, yöur ap piaku magalɨg mɨdöŋa.  
\v 7 Makwam mönö i nɨ yadöŋa, ‘Pita, nagö öbɨlön ap piabö pal nɨmö,’ röŋa.   
\p
\v 8 “Aliö rɨmɨn, nɨ paiŋö yadma, ‘Nöbö Dib. Mɨ wöhö! Pödpöd rɨmɨn nɨmö rön yadlö? An Juda nöbö mö ap mödɨb piaku ap bli nɨmmɨdöiö,’ rɨma.   
\p
\v 9 “Aliö rɨmön, mönö aku iswob yadöŋa, ‘Ap agapɨm God ap nɨmɨb pi me rɨ piaku, ap mödɨb me rön yadmɨjɨnö,’ röŋa.  
\v 10 Alöŋ aku, wop mös paŋ röŋa. Makwam mai ap yogw dib aku höuöil adöx yöd röul adö kau sö duöŋa.   
\p
\v 11 “Makwam wop akwör, nöbö mös paŋ ram hölɨm gɨ mɨdɨm aku höröpɨnmä. Nöbö piaku nöbö dib Konilias, Sisaria yöbö yad abmɨn, nɨ yölɨŋ pön duba hömä.  
\v 12 God Inöma nɨ yadöŋa, ‘Rɨb mɨga yöx nugumɨjɨnö; ñɨgö pɨsaŋ amɨn duö,’ röŋa. Aliö rɨmɨn, nɨ nöböhöd Jisas mönö nugw pöi nöbö akuyöbö iŋösu sö pön, ñɨgö pɨsaŋ Konilias rama dumɨŋa.  
\v 13 Uröpɨnmɨn, Konilias yadöŋa, ‘Ejol i hön nɨ yadöŋa, “Nöbö bli yadman, taun dib Jopa duön, nöbö i Saimon Pita me röi aku nugwo yölɨŋ pön höŋ.  
\v 14 \x - \xo 11:14 \xt Apos 16:31\x*Yölɨŋ pön höŋ, nuŋwör mönö bli yad nölaŋ, nöbö mö ram nagö pɨsaŋ mɨdöi akuyöbö, God ñɨgö magalɨg kömö paŋ, nöbö mö nuŋwa mɨjöñɨŋö,” rö,’ röŋa.   
\p
\v 15 \x - \xo 11:15 \xt Apos 2:4\x*“Konilias nɨ aliö rɨmɨn, nɨ ila nɨgön mönö yad nölmön nugugɨrön, Inöm Leia nuŋ anɨŋ höd höŋ akuyöbö, nöbö mö piaku ñɨgö algör ör höŋa.  
\v 16 \x - \xo 11:16 \xt Apos 1:5\x*Almɨn, Nöbö Diba anɨŋ höd yadöŋ mönö aku rɨbyöx nuguma. Nuŋ yadöŋa, ‘Jon ñɨgö röbö pal nölöŋ aku, jɨ womiöx mɨda, God nuŋ ñɨgö Inöm Leia pal nöiönɨŋö,’ röŋa.  
\v 17 Makwam an Nöbö Dib Jisas Krais nugw pɨnɨŋ wop aku, God ap wä ödöriö anɨŋ nölöŋ akuyöbö, ñɨgö algör ör nölöŋa. Makwam, nɨ pödpöd rɨmön God nugwo, ‘Al mɨjnaŋö,’ rɨlöxmö?” röŋa.   
\p
\v 18 \x - \xo 11:18 \xt Apos 13:48; 14:27\x*Pita aliö rɨmɨn, nöbö nugwo mönö ölɨsö yadim bla mönö yadöŋ aku nugwön, mönö ölɨsö bli kwo yadölim. God iba yadmɨn bɨl sö dumɨn nugugɨrön yadmä, “Anɨŋör yöi; Juda nöbö mö yöi akuyöbö algör ör, ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, nugwo höjöpalmɨjöñ aku, nuŋ nugwön, ap kib mag gwogwo röi akuyöbö röböxön, kömö öim mɨdɨb mag aku ñɨgö nöiönɨŋö,” rɨmä.   
\s1 Adiok nöbö mö Jisas mönö wä aku nugw pɨmä  
\p
\v 19 \x - \xo 11:19 \xt Apos 8:1-4\x*Makwam Stipen nugwo rɨg röd pal nɨgim wop mibɨl yöraku, Juda nöbö Jerusalem mɨdim piaku, nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö ñɨgö mɨ ödöriö rɨ gwogwam rɨm, ñɨŋ bör malö malö dumä. Bli bör mögörɨb Pönisia dumä, bli bör röbö wödoböŋ mögörɨb Saipras dumä, bli ipöxön bör taun dib Adiok dumä. Duön, Jisas mönö wä aku Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö yad nölölim; nöbö mö ñɨŋ keir Juda ada röd du hör piaku mɨdmɨdöi piakwör yad nölmɨdmä.  
\v 20 Makwam nöbö mö Jisas mönö wä aku nugw pim bla bli Saipras yöbö, bli Sairini taun yöbö, bör Adiok duön, Nöbö Dib Jisas mönö wä aku Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö yad nölmɨdmä.  
\v 21 Nöbö Dib ölɨsö nuŋ aku ñɨgö pɨsaŋ mɨdöŋ makwam, nöbö mö akuyöbö ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nölmɨn, nöbö mö mɨga akwör Nöbö Diba nugwo nugw pɨmä.   
\p
\v 22 \x - \xo 11:22 \xt Apos 4:36\x*Makwam Jerusalem nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö, mönö aku nugwön, nöbö ñɨŋa Banabas nugwo yad abmɨn, Adiok duöŋa.  
\v 23 Banabas nuŋ Adiok uröpɨnön nugumɨn, God nuŋ nöbö mö piaku ögwö yöxön rɨmɨn, Jisas mönö wä aku nugw pɨmä. Makwam, nuŋ wahax pön, ñɨgö mönö bli kwo yad nöl gɨrön yadöŋa, “Nöbö Diba nugwo nugw pöi aku röböxmɨjeñ; nugwo paŋyöbö akwör höbwab rɨb madmag ñɨŋa yuö kwo nugw pɨ cɨcɨ nɨgön, nugwo cɨrɨp gör mɨjne,” röŋa.  
\v 24 Banabas nuŋ nöbö wä mɨdöm. Inöm Leia nuŋ hö Banabas yuö kwo aja wölmɨdöŋa. Nuŋ Jisas mönö wä aku mɨ aŋadö nugw pöŋa. Nuŋ Jisas mönö wä aku nöbö mö akuyöbö yad nölmɨn, nöbö mö mɨga akwör Nöbö Diba nugwo nugw pɨmä.   
\p
\v 25 \x - \xo 11:25 \xt Apos 9:30\x*Banabas nɨ du Sol nugwo pön hönö, rön, taun dib Tasas duöŋa.  
\v 26 Banabas Tasas uröpɨnön, Sol nugwo hölu nugwön, yölɨŋ höuöil Adiok duön, kɨm paŋyöbö aku nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nöl gɨr mɨdmä. Adiok nöbö mö Jisas Krais nugw pim piaku, ñɨgö höd ib urön “Krais Nöbö Mö” me rɨmä.   
\p
\v 27 Wop mibɨl yöraku, God mönö yadɨb nöbö bli Jerusalem yöbö Adiok dumä.  
\v 28 \x - \xo 11:28 \xt Apos 21:10\x*Duön, God Inöma nuŋ nöbö ñɨŋ i Agabas nugwo rɨbyöx nölmɨn yadöŋa, “Kiö diba ödöriö mögörɨb magalɨg pɨlɨba rɨmɨdö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ aliar kiö dib ödöriö aku, gapman nöbö dib Klodias nugwidɨx mɨdmɨd wop aku pɨlöŋa.  
\v 29 Aliö kiö diba pɨlöŋa nugwön Jisas nugw pim Adiok mɨdmɨdim nöbö mö akuyöbö yadmä, “Nöbö mö Jisas mönö wä aku nugw pöi bli mögörɨb Judia piaku mɨdɨm nugugɨrön, ñɨgö kiö diba wöröxmɨdöi aku, an paŋ paŋ ñɨgö rɨg bli mögum rön nöinɨŋö,” rɨmä.  
\v 30 \x - \xo 11:30 \xt Apos 12:25\x*Aliö rön, rɨg nɨg mögum rön, Banabas Sol yöŋö ñɨgö nölön yadmä, “Ñɨŋ nöbö hogwa rɨg kɨ pön duön, Krais nöbö mö nuŋwa nugwidɨx mɨdöi nöbö dib akuyöbö ñɨgö nöinö,” rɨmä.   
\c 12  
\s1 Herod nuŋ Jems nugwo pɨl pal nɨgön, Pita nugwo nag nɨgöŋa  
\p
\v 1 Wop mibɨl yöraku, gapman nöbö dib Herod, nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö bli ñɨgö rɨ gwogwam rɨ gɨrön, pön du nag nɨgöŋa.  
\v 2 Herod nuŋ ami nöbö nuŋwa bli yadmɨn, Jon hödnɨŋ nuŋwa Jems nugwo yu mɨxɨl ölɨsö pön aŋadö pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋa.  
\v 3 Herod yadmɨn aliö almɨn, Juda nöbö mö bla nugwön wahax pɨmä. Ñɨñɨ nɨgmä aku, Herod nugwön ami nöbö nuŋwa bli yadmɨn, Pita aipam nag nɨgɨba dumä. Alim aku, Juda nöbö mö Bred Is Alɨg Nɨmölɨb wop mibɨl yöraku rɨmä.  
\v 4 Herod Pita nugwo aliö pön du nag nɨgön, ami nöbö akuyöbö padokwo adokwebö amñaxɨb bö (16) ñɨgö nuöm nɨg, igwö wölö igwö wölö nɨgön, yadöŋa, “Mil pɨxmag yuö bö nöbö mös mös nugwidɨx mɨd ri abmɨjne,” röŋa. Herod rɨb nuŋwa keir nugwön yadöŋa, “Pasopa wop aku hö dumɨjön aku, mai Pita nugwo pön du nöbö mö mɨjöñ mibɨl yöra duön mönö diba yajnɨŋö,” rön nugwöŋa.   
\p
\v 5 Pita nuŋ aliö nag mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku Pita nugwo rɨbyöx nugwön, ususör rön God höjöpal gör mɨdmä.   
\p
\v 6 Makwam gapman nöbö dib Herod Pita nugwo mönö diba yajɨnö, rön, nugwöŋ wop akwör pɨxmag yuö kwo, Pita nugwo sen mös wabɨlön, ami nöbö hogwa adöi adöi nugugu mɨdɨm nugugɨrön, Pita mibɨl bö hölɨmmɨdöŋa. Ami nöbö bli ubalɨja nugugu mɨdmä. \fig Pita nugwo sen mös wabɨlön, ami nöbö hogwa adöi adöi nugugu mɨdɨm nugugɨrön, Pita mibɨl bö hölɨmmɨdöŋa. Ami nöbö bli ubalɨja nugugu mɨdmä.|alt="Peter in prison" src="LB00335B.TIF" size="col" ref="12:6" \fig*  
\v 7 Makwam rɨb pia Nöbö Diba ejol nuŋ i öbɨl gɨ mɨdmɨn nugugɨrön, rɨn pin röxgɨb apa du kɨlabɨs rama ram möl yuadö mil aböŋa. Ejol aku du Pita nugwo höglöma pal nugwön yadöŋa, “Rɨmɨg öbɨlö!” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pita öbɨlmɨn nugugɨrön, sen nugwo wabɨlim aku yauöŋa.   
\p
\v 8 Ejola Pita nugwo yadöŋa, “Amanö nagö pɨx nɨgön, yam uñ nagö röbö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pita ejol rɨg yadöŋ mag akwör rɨmɨn, ejol aku yadöŋa, “Wölɨj mɨxɨl dib nagö aku yöman, nɨ pɨsaŋ duŋö,” röŋa.  
\v 9 Aliö rɨmɨn, wölɨj mɨxɨl dib nuŋwa yömön, ram möl mɨdöŋ aku röböxön, ejol aku pɨsaŋ dumä. Ejol rɨg röŋ aku, Pita nuŋ yad nugwöŋa, wa, aku rɨb nugumɨdɨlönö, rön nugwöŋa.  
\v 10 \x - \xo 12:10 \xt Apos 5:19\x*Makwam ami nöbö ubalɨj mös mɨdim bla i höl rön, i aipam höl rön, ubalɨj ölɨsö ödöriö ain pön rim ubalɨj rɨŋebö bö aku keir rödmɨn nugugɨrön, röpɨn rɨŋadö dumä. Duön, ödöi mibɨl piaku du gɨrön Pita nugumɨn, ejol aku mɨdölöŋ.   
\p
\v 11 Alöŋ aku nugwön Pita yadöŋa, “Wopik nugw ri abla. Aku Nöbö Dib akwör, ejol nuŋwa yad abmɨn, hö gapman nöbö dib Herod nɨ nag ölɨsö nɨg aku yau aba. Gapman nöbö dib Herod aipam, Juda nöbö mö bla aipam, ap gwogwo nɨ rɨba röi aku, weik nɨ rɨb maga mɨdölö,” röŋa.  
\v 12 Pita aliö rön, rɨbyöx nugw ri abön, nöbö nagö Jon Mak nuöm Maria rama duöŋa. Ram aku nöbö mö mɨga akwör hön, God höjöpal gɨr mɨdmä.  
\v 13 Pita hön, ubalɨja pal gigu rɨmɨn, halöu Roda, ram aku mabö rɨmɨd halöu aku uba rödɨba höŋa.  
\v 14 Halöu aku ubalɨja hön nugumɨn, Pita ajmöla akwör yadmɨdöŋa. Nuŋ aliö nugwön, wahax pön, uplöb uba rödölöŋ; du nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Pita hö mɨd rɨŋö bö,” me röŋa.   
\p
\v 15 Aliö rɨmɨn, ñɨŋ yadmä, “Nagö u pɨlön yadmɨdlanö,” rɨmä. Aliö rɨmɨdɨm, nuŋ ususör rön yadöŋa, “Inakmönö höröi; mɨ ödöriö yadmɨdla. Pita mɨd rɨŋö bö,” me röŋa. Aliö rɨmɨn yadmä, “Aku inöm nuŋwa hö mɨdö,” rɨmä.  
\v 16 Jɨ Pita nuŋ ubalɨja iswob pal gigu rɨm rɨm rɨm, du uba rödön nugumɨn, Pita ör mɨdöŋa nugwön aiö waiö rɨmä.  
\v 17 Aiö rɨm nugugɨrön, Pita ñɨgö iŋ cɨcɨmu nölön yadöŋa, “Mönö pɨmɨjeñ!” röŋa. Aliö rön, kɨlabɨs rama mɨdmɨn nugugɨrön, God ejol i yad abmɨn hön, nugwo agap apɨm rɨg rön pön höŋ mönö aku ñɨgö yad nöl gɨrön yadöŋa, “Mönö kɨ Jems aipam, nöbö mö Jisas nugw pöi piaku aipam, ñɨgö yad nöine,” rön, hör möl i duöŋa.   
\p
\v 18 \x - \xo 12:18 \xt Apos 5:22-24\x*Löum yöbö ruö löumɨn nugugɨrön, ami nöbö bla Pita mɨdölöŋ aku nugwön, pödpöd rɨ, rön, yadön yadɨp uhömɨdmä. Ipöxön, “Mɨkai,” me rön, hölumä aku jɨ nugwölim.  
\v 19 Herod ami nöbö piaku ñɨgö, Pita nugwo rɨmgör hölu nugwön pön höŋ, me rɨmɨn, hölu yualöbön nugumɨn, ñɨgö mönö diba yadön mönö yadmɨn, ami nöbö nuŋwa bli ami nöbö piaku aŋadö pɨl pal nɨgmä.  
\s1 Herod wöröxöŋa  
\p Mai Herod mögörɨb Judia röböxön, du taun dib Sisaria mɨdmɨda.  
\v 20 Herod du Sisaria mɨdön, taun dib mös Taia Saidon nöbö mö piaku ñɨgö nugumɨn ölɨsö wölöŋa. Makwam Taia Saidon nöbö mö hön, nöbö Herod ram nuŋwa nugwidɨx mɨdöŋ nöbö Blastas nugwo im nölön yadmä, “Anɨŋ kiö pɨlɨm, öim hö Herod mögörɨb nuŋ kɨ ap mag wob rag dumɨdöla aipam. Makwam, ölɨsö rödmɨjeñ; an tar nɨgiö nɨgön mɨjnɨŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨn, Blastas nuŋ paiŋö yadöŋa, “Aku mi yadmɨdöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 21 Makwam Herod mönö aku nugwön, wop i mönö yajɨnö, rön, yad nɨgöŋa. Mai yad nɨgöŋ wop aku höm, nuŋ kiŋ adö yömöi akuyöbö wölɨj wä wä ödöriö bla yömön, kiŋ hogw rol nuŋwa rol aku römɨdön, nöbö mö piaku ñɨgö mönö yad nölöŋa.  
\v 22 Herod mönö aku yad nölmɨn nugugɨrön yadmä, “Nöbö i aliö yadmɨdöl; god i röxg yadmɨdö,” rɨmä.  
\v 23 \x - \xo 12:23 \xt Dan 5:20\x*Makwam Herod mönö aku nugwön, “Nɨ mönö akuyöbö yadmɨjeñ; God ib nuŋ akwör yadɨŋ bɨl sö duaŋ,” me rölöŋ. Makwam, Nöbö Dib ejol nuŋwa i yad abmɨn, hön Herod nugwo rɨmɨn, wöj diba nɨgön, mej yaxmɨn aŋadö wöröxöŋa.   
\p
\v 24 \x - \xo 12:24 \xt Ais 55:11\x*Makwam God Mönö aku yad nölmɨn dumɨn nugugɨrön, mögörɨb akuyöbö hörɨrör duöŋa.   
\p
\v 25 \x - \xo 12:25 \xt Apos 11:29-30; 15:37\x*Banabas Sol yöŋö Jerusalem mɨdön, agap rɨba höl aku mödö rölɨŋö, rön, Jon Mak nugwo yölɨŋön höuöil Adiok dumä.   
\c 13  
\s1 Banabas Sol yöŋö mönö yad nölɨp dumä  
\p
\v 1 Taun dib Adiok yöraku God mönö yadɨb nöbö bli, God mönö yad nölɨb nöbö bli mɨdmä. Nöbö piaku, i Banabas; i Simion. Nöbö Simion aku nugwo Nöbö Pɨx me rɨmɨdmä. Nöbö i Lusias, nuŋ Sairini taun yöbö. Nöbö i Maneyen, nuŋ Kiŋ Herod nöbö nugub nuŋ i. Nöbö i Sol.  
\v 2 \x - \xo 13:2 \xt Apos 9:15\x*Makwam wop i ñɨŋ ap nɨmölön, Nöbö Diba akwör höjöpal gɨr mɨdɨm nugugɨrön, Inöm Leia nuŋ ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ Banabas Sol yöŋö yadɨŋ, nɨ mabö ñɨgö yad nɨgɨm aku rɨŋ duaŋ,” me röŋa.  
\v 3 \x - \xo 13:3 \xt Apos 6:6\x*Inöm Leia aliö rɨmɨn, ñɨŋ ap mag nɨmölön, God höjöpalön, Banabas Sol yöŋö ñɨgö imaga yöcmac sö nɨgön, God ñɨgö nöbö hogwa nugwidɨx mɨdaŋ, me rön, ñɨgö yad abmä. \fig |alt="Pauljr map" src="PAULJR1.tif" size="col" \fig*   
\p
\v 4-5 \x - \xo 13:4-5 \xt Apos 12:12; 15:39\x*Inöm Leia nuŋ ñɨgö nugwidɨx mɨdmɨn nugugɨrön, Jon Mak, mabö ana ulul bli rɨ nölaŋ, me rön, nugwo yölɨŋön Selusia taun röbö kwol bö duön, bɨyöja pön, röbö wödoböŋ mögörɨb Saipras dumä. Duön, taun dib Salamis duön, Banabas Sol yöŋö Juda mögum rɨb ram bla duön, nöbö mö bla ñɨgö God Mönö yad nölmä.  
\v 6 Makwam Banabas Sol yöŋö nöbö mö Saipras mɨdim piaku ñɨgö God Mönö yad nölɨp dumɨd dumɨd, taun dib Pepos uröpɨnön, Juda nöbö i kɨj cokwöi öimöb rɨb nöbö i möigw palmä. Nöbö aku ib nuŋwa Ba-Jisas. Nuŋ inakmönö hörön yadöŋa, “Nɨ God mönö yadɨb nöbö i,” me röŋa.  
\v 7 Taun dib Pepos aku, Saipras gapman nöbö dib ödöriö mɨdmɨda, ib nuŋwa Segias Polas. Nöbö aku nuŋ rɨbyöx nugw ri abmɨdöŋa. Nuŋ Banabas Sol yöŋö, God Mönö nɨ yad nölɨŋ nugunö, rön, ñɨgö yadmɨn hön nugwo God Mönö yad nölmä. Makwam kɨj cokwöi öimöb rɨb nöbö aku nuŋ nöbö dib aku nöbö nugub nuŋ i.  
\v 8 Nöbö Ba-Jisas aku, Grik mönö yadön nugwo Elimas me rɨmɨdmä. Banabas Pol yöŋö ñɨŋ Segias Polas nugwo God Mönö wä aku yad nölmɨn, nuŋ rɨmɨj pal audiöx nugw ri aböŋa, jɨ kɨj öimöb rɨb nöbö aku nugwön, Banabas Pol mönö gwogwo yadön göj göj yadyöxön, Segias Polas Jisas mönö aku nugw pönɨŋö, rön, nugwo yadöŋa, “Nöbö hogw aku inakmönö hörmɨdöi aku nugumɨjɨnö,” röŋa.  
\v 9 Sol ib nuŋwa i Pol me rɨmɨdmä. Inöm Leia nuŋ Pol nugwo yuö kwo aja wölön rɨb wä nölmɨn nugugɨrön, kɨj öimöb rɨb nöbö aku nugwo cɨx nugugu mɨdön yadöŋa,  
\v 10 “Nagö kɨjaki ha yöx pön höŋa; mag gwogwo akwör rɨlö. Ap kai kai wä mɨd aku röböxön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö inakmönö hörön rɨmɨdlö. Nagö öim öim Nöbö Diba mönö mɨ nuŋ aku pön inakmönö hörön aliö nɨgmɨdlö. Nagö wop kai rɨ gwogwam rɨmɨdlö mag aku röböxnanö?  
\v 11 \x - \xo 13:11 \xt Apos 9:8\x*Almɨdlö aku, God raŋ, wop mɨdöy mämäg nagö we wölaŋ naiö mila nugwöinaŋö,” röŋa.  
\p Pol mönö aku yadmɨn, rɨb pia Ba-Jisas nugumɨn, mɨjöi pɨ wab i mämäg nuŋwa pöröbmɨn aŋadö pɨxmag guröŋa. Almɨn, nöbö i nɨ imaga pön ödöi yabuaŋ, me rön, piö piö rɨ gɨr mɨdöŋa.  
\v 12 Banabas Pol yöŋö ñɨŋ Nöbö Diba mönö aku nugwo yad nölmɨdmɨn aku nugwön, Segias Polas nuŋ aiö röŋa. Makwam, Ba-Jisas rɨg röŋ mag aku nugwön, nuŋ Jisas nugw pöŋa.   
\s1 Banabas Pol yöŋö ñɨŋ taun dib Adiok mögörɨb dib Pisidia yuadö dumä  
\p
\v 13 \x - \xo 13:13 \xt Apos 15:38\x*Makwam Pol nöbö nuŋ bla pɨsaŋ bɨyöja pön, Pepos röböxön, Pega taun, mögörɨb Pampilia yöraku dumä. Du mɨdön, Jon Mak nuŋ ñɨŋ nöbö hogwa röböxön höbkal Jerusalem duöŋa.  
\v 14 Ñɨŋ piöŋö Pega taun röböxön, taun dib Adiok mögörɨb dib Pisidia yuadö dumä. Du mɨdön, Juda God höjöpalɨb wop aku, Juda mögum rɨb rama duön, römɨd gɨ mɨdmä.  
\v 15 Juda mögum rama nugwidɨx mɨdmɨdöi nöbö bla öbɨlön, Mosɨs lo mönö kai kɨtöŋ rɨba bli aipam, God mönö yadɨb nöbö piaku kai kɨtim rɨb bli aipam, mämäg nɨg nugwön nöbö mö mɨdim akuyöbö ñɨgö yadmä. Ñɨŋ mönö yad pörön, nöbö i yad abɨm Banabas Pol yöŋö römɨd mɨdim yöra duön yadöŋa, “Ha ruai. Nöbö mö kɨyöbö nugw pɨb mönö bli mɨjön aku, an yad nölɨŋ nuguŋö,” rɨmä.   
\p
\v 16 Aliö rɨmɨn, Pol öbɨlön mönö yadɨba imaga pabɨlön yadöŋa, “Ñɨŋ Juda nöbö mö bla aipam, Juda nöbö mö yöi God höjöpal gɨr mɨdöi bla aipam, mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ rɨmɨj pal nugwi.  
\v 17 \x - \xo 13:17 \xt Eks 1:7; 6:6; 12:51\x*God nuŋ maduar ör nöso auso nöbö an bla pöŋa. God aku nuŋ Isrel nöbö mö God an pal. Mai ñɨŋ mögörɨb Ijip du mɨdmä, God ñɨgö nugwidɨx mɨd ri abmɨn, yöx pön hem halöu ha akuyöbö mɨga mɨdmä. Nöbö dib Pero ñɨgö dueñɨŋö, röŋ aku, jɨ God ölɨsö nuŋ maga rön, ñɨgö yölɨŋ pön höm Ijip rɨŋadö hömä.  
\v 18 \x - \xo 13:18 \xt Naba 14:34; Diut 1:31-32\x*Ñɨŋ kɨm padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) mögörɨb rɨg kap piaku mɨdön, God mönö rödön ap kib mag gwogwo ususör rɨmɨdmä, jɨ God ñɨgö nugwidɨx mɨd ri aböŋa.  
\v 19 \x - \xo 13:19 \xt Diut 7:1; Jos 14:1\x*Makwam höd mögörɨb Kenan nöbö mö rɨgwoŋ hörɨrör akuyöbö mɨj sö mɨdmɨdmä, jɨ God nöbö mö nuŋwa nugwidɨx mɨd ri abön ölɨsö mag nuŋwa nölmɨn, nöbö mö rɨgwoŋ hörɨrör akuyöbö mɨj sö höd mɨdmɨdim akuyöbö ñɨgö pɨsaŋ nuö nuö pön, bli rɨbɨx abön bli pɨl pal nɨgön, mögörɨb aku ñɨŋ aŋö pɨmä.  
\v 20 \x - \xo 13:20 \xt Jaj 2:16; 1Sam 3:20\x*Ñɨŋ Ijip mɨdɨm kɨm yönöŋa iŋ wödön, mögörɨb rɨg kap piaku mɨdɨm kɨm yönöŋa iŋ wödön, nöbö mö rɨbɨx abön mögörɨb ñɨŋ aŋö pɨm aku mɨdim kɨm yönöŋa aipam iŋ wödɨmdɨm, kɨm akuyöbö po hadred pipti (450) yönöŋa.  
\p “Makwam God ñɨgö pön du mögörɨb Kenan yöraku nɨgön, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bli yad nɨgmɨn, ñɨgö nugwidɨx mɨdmɨdmä. Mai God mönö yadɨb nöbö Samuel mɨdöŋ wop aku,  
\v 21 \x - \xo 13:21 \xt 1Sam 8:5,19; 10:20-24\x*nöbö mö Isrel bla ñɨŋ Samuel nugwo yadmä, ‘Nagö kiŋ i yad nɨgaŋ, anɨŋ nöbö mö magalɨg nugwidɨx mɨdaŋ,’ me rɨmä. Aliö rɨmɨn, God nuŋ Kis ha nuŋwa Sol nugwo yad nɨgmɨn, kiŋ ñɨŋa mɨdmɨda. Nöbö aku Benjamin hödɨga yöxɨp duön yöxɨp duön yöx nɨgmä. Sol kiŋ ñɨŋa mɨdmɨn, kɨm padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) yönöŋa.  
\v 22 \x - \xo 13:22 \xt 1Sam 13:14; 16:12; Sam 89:20\x*Makwam mai God nuŋ rɨmɨn Sol kiŋ mɨdölöŋ. God nuŋ Depid kiŋ ñɨŋa yad nɨgöŋa. God nuŋ Depid mönö yadön yadöŋa, ‘Höbwab rɨb madmag nɨ keir rɨbyöxɨl mag akwör, Jesi ha nuŋwa Depid höbwab rɨb madmag nuŋwa algör paŋ rɨb akwör yöxa; ap agap apɨm raŋ, me rön nugun aku, nuŋ paŋ mag akwör cönɨŋö,’ röŋa.   
\p
\v 23 \x - \xo 13:23 \xt 2Sam 7:12-16\x*“Makwam God nuŋ rɨmɨn, Depid halöu ha yöxɨm yöxɨp höuöilmel rön, Jisas nugwo yöx pön hömä. Makwam, God höd mönö ölɨsö yad nɨgöŋ akuyöbö, nuŋ Isrel nöbö mö ñɨgö Kömö Pɨb Nöbö i yad aböŋa.  
\v 24 \x - \xo 13:24 \xt Mat 3:1‑2\x*Makwam Jisas ila nɨgön mabö rölöŋ mag aku, Jon nuŋ hön, Isrel nöbö mö ñɨgö yadöŋa, ‘Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxɨŋ, ñɨgö röbö pal nöinö,’ röŋa.  
\v 25 \x - \xo 13:25 \xt Jon 1:20,27\x*Jon mabö nuŋwa rɨ pörɨba rɨmɨdöŋ wop mibɨl aku, nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, ‘Ñɨŋ nɨ nöbö kai, me rön, rɨbyöx nugwöi? Nöbö Dib öim pöx mɨdmɨdöi nöbö aku, nɨ yöi. Nöbö aku mai höna. Yam uñ nuŋ aku pɨ naga yaub maga mɨdölö,’ röŋa.   
\p
\v 26 “Nöböhöd möhöd nɨ, ñɨŋ bli Ebraham halöu ha nuŋwa mɨdöia; ñɨŋ bli Juda nöbö mö yöi jɨ God höjöpalöia. Krais nöbö mö kömö pɨb mönö Jon yad nöl mɨdmɨd aku, God nuŋ anɨŋ, me rön, yadöŋa.  
\v 27 Jerusalem nöbö mö bla aipam, nöbö dib ñɨŋ bla aipam, Jisas nuŋ Krais aku hö, rön nugwölim. Jisas nugwo pɨl pal nɨgɨŋ wöröxaŋ, me rɨmä aku, God mönö yadɨb nöbö piaku mönö kai kɨtim mag akwör rɨmä. Makwam God höjöpainöb Juda mögum rɨb rama öim hömɨdöi aku, ñɨŋ mönö kai kɨtim mönö mag aku öim öim nugumɨdöia.  
\v 28 \x - \xo 13:28 \xt Mat 27:22-23\x*Ñɨŋ Jisas ap gwogwo i rönö wöhö, rön, hölu wöhö nugwön, gapman nöbö dib Pailot nugwo yadmä, ‘Nagö yadaŋ nugwo pɨl pal nɨgɨŋ,’ me rɨmä.  
\v 29 \x - \xo 13:29 \xt Mat 27:59-60\x*Makwam God Mönö rɨg yadöŋ mag akuyöbö, magalɨg Jisas nugwo rɨmä. Mai nöbö mö nuŋ bla hön, nöbäpö högia pɨ öröu pön du rɨg möl hogw pɨlmä.  
\v 30 Hogw pɨlim aku, jɨ God rɨmɨn höbkal öbɨlöŋa.  
\v 31 \x - \xo 13:31 \xt Apos 1:3,8\x*Nuŋ öbɨlön kömö mɨdmɨn nugugɨrön, nöbö mö nuŋ pɨsaŋ Galili yöbö Jerusalem hem piaku, nugwo wop mɨga akwör nugwim akuyöbö, wopik Isrel nöbö mö ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nölmɨdöia.   
\p
\v 32 “Makwam an nöbö hogwa höl kɨ, ñɨgö Krais mönö wä aku yad nölɨba höla. God maduar ör nöso auso nöbö an bla ñɨgö mönö ölɨsö yad nɨgön cɨnö röŋ mönö akwör rɨbyöx nugugu mɨdön,  
\v 33 \x - \xo 13:33 \xt Sam 2:7\x*God nuŋ Jisas nugwo pɨ pabɨl nölöŋa. Alöŋ aku nöso auso nöbö bla nugwölim aku, jɨ an halöu ha yöx nɨgɨb ñɨŋ bla wopik nugwöla. Depid nuŋ God Mönö Sam rɨb aku Wopal agñɨŋ rɨbyöbö kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Nagö Ha na.  
\q2 Nɨ weik Nauö nagö mɨdlö,’ röŋa.   
\m
\v 34 \x - \xo 13:34 \xt Ais 55:3\x*God nuŋ rɨmɨn, Jisas öbɨlöŋ makwam, mai wöröxön mɨxɨñ nuŋwa lɨdu pɨn pal dubä maga nɨgöl. Mönö aku God Mönö rɨb mɨŋi aliö mɨda:  
\q1 ‘Nɨ Depid nugwo mönö lei, mönö ölɨsö, mönö ma yad nɨgɨm aku,  
\q2 ñɨgör nöinö,’ röŋa.   
\m
\v 35 \x - \xo 13:35 \xt Sam 16:10\x*Makwam God Mönö rɨb mɨŋi aliö mɨda:  
\q1 “‘Naŋ Nöbö Leia nagö röböxaŋ,  
\q2 mɨxɨñ nuŋwa lɨdu pɨn pal duölaŋ,’ me röŋa.   
\p
\v 36 “Makwam Depid nuŋ God mabö nuŋwa yad nɨgöŋ aku, nöbö mö nuŋwa mɨdmɨdim wop aku rɨp duön wöröxöŋa. Makwam Depid nuŋ wöröxɨm, nuö nöhönɨŋ nöbö ñɨgö hogw pɨlmɨdim yöra pön du hogw pɨlɨm, mɨxɨñ nuŋwa lɨdu pɨn pal duöŋa.  
\v 37 Jɨ God nuŋ rɨmɨn öbɨlöŋ Nöbö aku, mɨxɨñ nuŋwa lɨdu pɨn pal duölöŋ.   
\p
\v 38 “Makwam, nöböhöd möhöd nugwi. Jisas nuŋ wöröxön öbɨlöŋ makwam, God ap kib mag gwogwo röi aku nugwön röböxön mönö wä aku ñɨgö yad nölmɨdöla.  
\v 39 \x - \xo 13:39 \xt Rom 10:4\x*An Juda lo mönö adakwör nugwön rɨmɨjnɨŋ aku, God ap kib mag gwogwo röl aku nugw gör mɨjöna. Jɨ Jisas pɨl pal nɨgɨm wöröxöŋ makwam, an Jisas nugw pɨmɨjɨnɨŋ aku, God ap kib mag gwogwo röl aku nugwön, röböxön, anɨŋ nöbö mö kömö wä nɨ, me cöna.  
\v 40 Makwam God mönö yadɨb nöbö piaku maduar ör rɨg yadim mag akuyöbö anɨŋ alölaŋ, me rön, rɨb aku yöx nugw ri aböña. Ñɨŋ yadmä,   
\q1
\v 41 \x - \xo 13:41 \xt Hab 1:5\x*‘Ñɨŋ nöbö mö nɨ albeñ albeñ nölöi piaku nugwi!  
\q2 Ñɨŋ mɨdöi mag kɨ, ap keiryöbö i cɨna.  
\q1 Cɨn ap aku ñɨgö höd yadmɨjöñ aku,  
\q2 ñɨlöŋ nɨg yadmɨdöiŋö, rön, nugwöña.  
\q1 Makwam, ñɨŋ aiö waiö rön,  
\q2 aŋadö wöröx yöm rɨ pöcöñɨŋö!’ röiŋö,” röŋa.   
\p
\v 42 Pol Banabas yöŋö mönö aku yadön, Juda mögum rɨb ram aku rɨŋadö röu dum nugugɨrön, nöbö mö bla yadmä, “God höjöpalɨb wop maiyöbö aku höuöil hön, mönö aku an bli kwo aipam yad nöinö,” rɨmä.  
\v 43 Nöbö mö mögum rɨ mɨdim ram aku röböxön, hörɨrör dumɨn nugugɨrön, Juda nöbö mö ödöriö bli aipam, nöbö mö piakuyöbö Juda ada nugumɨdöi akuyöbö nugw pim nöbö mö bli aipam, Pol Banabas yöŋö mai dumä. Pol Banabas ödöi mibɨl yöra du gɨrön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadmä, “‘God anɨŋ uliöxön pɨ ri abön rö,’ rön, rɨb aku yöx nugu gɨrön mɨjɨnö,” rɨmä.   
\p
\v 44 Makwam Juda God höjöpalɨb wop maiyöbö aku, taun dib aku mɨdim nöbö mö akuyöbö magalɨg Nöbö Diba mönö nuguba hö mögum rɨmä.  
\v 45 Makwam Juda nöbö dib bla, nöbö mö mɨga ödöriö hömɨdmä aku nugumɨn, ölɨsö wölɨm, Pol Banabas nöbö hogwa nugwön rɨb gwogwo yöxmä. Pol mönö bɨl kai nöbö mö piaku yadöŋ aku nugwo yad höimöuön, ib nuŋwa yadɨp pɨmag pɨn du nɨgmä.  
\v 46 \x - \xo 13:46 \xt Apos 3:26; 18:6\x*Juda nöbö bla almɨdɨm, Pol Banabas yöŋö ipöxölim; paiŋö mönö ölɨsö yadön yadmä, “God Mönö wä aku ñɨgö Juda nöbö mö höd yadɨŋö, röl aku, jɨ ñɨŋ mönö wä aku pölön, an öim mɨdɨb mag aku nugw pɨb maga mɨdölö, röi aku makwam, wopik Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö yad nöinɨŋa.  
\v 47 \x - \xo 13:47 \xt Ais 49:6\x*Aku agapɨm: Nöbö Diba anɨŋ yadön mönö aliö yadöŋa,  
\q1 ‘Nɨ yadmön, ñɨŋ Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö mil ñɨŋa mɨdön,  
\q2 mögörɨb hörɨrör piaku duŋ,  
\q1 nöbö mö bla magalɨg mil maga nugwɨŋ nugugɨrön,  
\q2 nɨ ñɨgö kömö pɨnö,’ rö,” rɨmä.   
\p
\v 48 Juda nöbö mö yöi piaku mönö aku nugwön, mɨ ödöriö wahax pön, Nöbö Diba mönö aku mɨ mönö waiö, me rɨmä. Makwam, nöbö mö God, öim öim mɨdɨŋ, me rön, yad nɨgöŋ nöbö mö piaku magalɨg mönö wä aku nugw pɨmä.   
\p
\v 49 Makwam Nöbö Diba mönö mag aku, mögörɨb piaku magalɨg yad nölmɨn duöŋa.  
\v 50 Alöŋ aku, Juda nöbö mö bla nugumɨn ölɨsö wölɨm, du Adiok mö dib God nugw pim bli aipam, mögörɨb piaku nugwidɨx mɨdmɨdim nöbö dib bli aipam ñɨgö yadmɨn, ñɨŋ du nöbö mö mɨga akwör pön hön, Pol Banabas yöŋö ñɨgö rɨ gwogwam, rön, mögörɨb ñɨŋ piaku yad rɨŋö bö abmä.  
\v 51 \x - \xo 13:51 \xt Mat 10:14; Apos 18:6\x*Aliö yad rɨŋö bö abɨm, nöbö hogwa ñɨŋ Adiok röböx du gɨrön, mönö wä pön hö yad nölöla ñɨŋ pölöiŋö, rön, yamsö ñɨŋa bɨcep cep bla pɨlɨl rɨ abön taun dib Aikoniam dumä.  
\v 52 Makwam Inöm Leia nuŋ Jisas nugw pim nöbö mö piaku yuö kwo aja wölmɨn, ñɨŋ mɨ ödöriö wahax pɨ gɨr mɨdmä.   
\c 14  
\s1 Pol Banabas yöŋö taun dib Aikoniam yönmɨdmä  
\p
\v 1 Pol Banabas yöŋö du taun dib Aikoniam mɨdön, Juda mögum rɨb ram aku duön, mönö yad nöl ri abɨm nugugɨrön, Juda nöbö mö bla nɨgön, Juda nöbö mö yöi akuyöbö nɨgön, nöbö mö mɨga akwör Jisas nugw pɨmä.  
\v 2 Makwam Juda nöbö mö bli, Jisas mönö yadmɨdöi aku nugw pöinɨŋö, rön, duön Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö mönö nugub nugwölɨbä inakmönö hörmɨdɨm nugwön, ñɨŋ Jisas nugw pim nöbö mö akuyöbö ñɨgö nugumɨn ölɨsö diba wölöŋa.  
\v 3 \x - \xo 14:3 \xt Mak 16:20; Hib 2:4\x*Jɨ Pol Banabas yöŋö mönö aku nugwön, mögörɨb aku röböx duölim. Ñɨŋ yöraku ör mɨdön, Nöbö Diba mönö aku ususör rön wöxnö akwör yad nölmɨdmä. Nöbö Dib nuŋ ñɨgö nöbö hogwa pɨsaŋ nugwidɨx mɨdmɨn nugugɨrön, ap rölɨbä akuyöbö bli, ap nugub nugwölɨbä akuyöbö bli rɨmɨdmɨn, nöbö mö bli nugwön yadmä, “Makwam, mönö yadmɨdöi kɨ mör yadmɨdöiŋö,” rön nugumä.  
\v 4 Makwam Aikoniam nöbö mö piaku asɨx hörɨrör nɨgön, yam adöi Juda nöbö mö piaku mönö rɨg yadim akuyöbö nugumɨn, yam adöi Jisas mönö wä pön dub nöbö bla rɨg yadim akuyöbö nugumä.  
\v 5 \x - \xo 14:5 \xt Apos 14:19\x*Makwam Juda nöbö mö bli nɨgön, Juda nöbö mö yöi akuyöbö bli nɨgön, nöbö dib ñɨŋ bla aipam, Pol Banabas yöŋö ñɨgö rɨ gwogwam rön, rɨg röd pal nɨgnɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugumä.  
\v 6 Makwam nöbö hogwa ñɨŋör mönö aku nugwön, bör du taun dib hogwa Listra Debi, mögörɨb dib Likonia yuadö dumä.  
\v 7 Duön, piaku rɨp yön gɨrön, Krais mönö wä aku yad nölmɨdmä.   
\s1 Yöd pɨlö gwogwo röŋ nöbö i, Pol rɨmɨn, kömö nɨgöŋa  
\p
\v 8 Makwam taun dib Listra aku, nuöm nugwo yöx pön höŋ wop akwör yödpɨlö gwogwo rɨmɨn ödöi yönmɨdöl nöbö i mɨdmɨda.  
\v 9 Nöbö aku nuŋ hö römɨd mɨdön, Pol mönö yadmɨdöŋ aku nugw mɨdöŋa. Pol nöbö aku nugwo cɨx nugugu mɨdön rɨbyöx nugwöŋa, nöbö kɨ, God nɨ raŋ kömö nɨgɨb maga rö, rɨ rɨbyöx nugumɨdö, rɨ rɨbyöx nugwöŋa.  
\v 10 Makwam, Pol nugwo nugwön, ajmöla aj halön yadöŋa, “Öbɨlö!” röŋa. Aliö rɨmɨn, nöbö aku rɨmgör öbɨlön, yöda röbön duöŋa.   
\p
\v 11 \x - \xo 14:11 \xt Apos 28:6\x*Pol almɨn, nöbö mö nugugu mɨdim bla mönö yöbö ñɨŋa Likonia mönö aku yadön yadmä, “Nöbö adöx yöd röul adö kau sebö piaku, god mös nöbial röxg nɨgön hö yadmɨdöi kɨ,” me rɨmä.  
\v 12 Aliö rön, Banabas nugwo god Sus, me rɨmä. Jɨ Pol nuŋ mönö mɨga akwör yadmɨdöŋ aku, nugwo god Hemis, me rɨmä.  
\v 13 God inakmönö Sus höjöpalmɨdim aku, höjöpalɨb rama ur nɨgim taun kwol yöra makwam, god inakmönö Sus höjöpal ur nölɨb nöbö dib aku aipam, nöbö mö yöraku mɨdim bla aipam, god Sus öim höjöpalmɨdöl aku weik hö mɨk, me rön, hön kau nöbönɨŋ bli pön, bɨ pɨpɨl wä wä wab bli pɨragön, mɨ nöbö mö mɨga hömä.   
\p
\v 14 Makwam Pol Banabas, rɨmɨdim aku nugwön, wölɨj ñɨŋ bla pɨ waglöxön, nöbö mö mɨga akwör mɨdim mibɨl yöra duön yadmä,  
\v 15 \x - \xo 14:15 \xt Sam 146:6; Apos 10:26\x*“Ñɨŋ pödpöd rɨmɨn almɨdöi? An nöbö hogwa god yöi! Ñɨŋ nöbö mö yöbö mɨdöi mag akuyöbö, an kwo algön nör alɨg mɨdöla. An Jisas Krais mönö wä nuŋ aku ñɨgö yad nölɨba höla. God nuŋ adöx sö rɨ nɨgön, mögörɨb il kɨ rɨ nɨgön, ban yuö dib aku rɨ nɨgön, ap agap apɨm mɨd akuyöbö magalɨg rɨ nɨgön, röŋa. An ñɨgö Krais mönö wä aku yad nölɨŋ, hör ap inakmönö hörön höjöpalmɨdöi piaku röböxön, God kömö mɨd Nöbö akwör höjöpal gɨr mɨjɨnö, rön, ñɨgö yadmɨdöla.  
\v 16 \x - \xo 14:16 \xt Apos 17:30\x*Makwam höd nöbö mö mögörɨb hörɨrör piaku mɨdön, rɨb ñɨŋ keir nugwön ap hör höjöpalmɨdim piaku, God nugwön ñɨgö rɨ gwogwam rölöŋ.  
\v 17 \x - \xo 14:17 \xt Jer 5:24\x*Makwam ñɨŋ hör mɨdölöi; nugwo nugunöb, nugwöña. Nuŋ öim öim ñɨgö pɨ ösös rɨ ri aba. Nuŋwör rɨmɨn, ruö pɨlmɨn, ap mag mɨga akwör mɨdmɨn nugugɨrön, wahax pɨ gɨrön ap nɨmmɨdöia. Makwam, nuŋ aliö rɨmɨd mag aku nugwön, mör God ana mɨdö, rön, mödö nugwöyɨx,” me rɨmä.  
\v 18 Aliö rɨmɨn mönö, jɨ nöbö mö piaku ususör rön, nöbö hogw kɨ adöx yöd röul adö kau sebö höiŋö, rön, hön kau nöbönɨŋ bli pal höjöpal ur nölɨba rɨmɨdim aku nugwön Pol Banabas yöŋö hör wöhö rɨ öliöxmä.   
\s1 Pol nugwo rɨg röd palmä  
\p
\v 19 \x - \xo 14:19 \xt Apos 17:13; 2Kor 11:25\x*Makwam ñɨŋ nöbö hogwa taun dib Listra akwör mɨdɨm nugugɨrön, Juda ada taun dib Adiok mögörɨb dib Pisidia yuadö mɨdmɨdim nöbö mö bli aipam, taun dib Aikoniam mɨdmɨdim nöbö mö bli aipam hön, nöbö mö piaku ñɨgö inakmönö hörön yadmä, “Nöbö hogwa mönö wä yadmɨdölöi; inakmönö hörön yadmɨdöiŋö,” rɨmä. Aliö rɨmɨdmɨn, nöbö mö piaku nugwön, Pol nugwo rɨg röd pal nɨgön, nuŋ aŋadö wöröxö, rön, pön pɨxɨp du rɨg kul wob gwogwäbö rim aku rɨŋadö bö abmä.  
\v 20 Almɨdɨm nugwön nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨŋ hö Pol wob yuö abɨm nugugɨrön, nuŋ öbɨlön taun dib aku höuöil duön duöŋa. Makwam löum Pol Banabas yöŋö Listra röböxön Debi dumä.  
\v 21-22 \x - \xo 14:21-22 \xt Apos 15:32; 1Tes 3:3\x*Pol Banabas yöŋö Debi duön, Jisas mönö wä aku nöbö mö piaku ñɨgö yad nölmɨdmɨn, nöbö mö mɨg mɨŋa Jisas nugw pɨmä. Makwam ñɨŋ nöbö hogwa, höd hömɨŋ ödöi akwör duŋö, rön, höuöil Listra, Aikoniam, Adiok mögörɨb dib Pisidia yuadö du gɨrön, nöbö mö Jisas mönö wä aku yadmɨn nugw pim piaku ñɨgö iswob yad nöl ri ab gɨrön rɨp dumä. Ñɨgö yad nöl ri ab gɨr yadmä, “Jisas mönö wä aku röböxmɨjeñ; rɨg nugw pöi mag akwör nugw pön mɨjöña. Akuyöbö alɨŋ, ñɨgö ömörö mɨga pɨ nöiöña, jɨ aku rɨb diba yöx nugumɨjeñ; God anɨŋ pön nugwidɨx mɨjönɨŋö, rön, ususör rön, paŋ rɨb akwör yöx nugwɨŋ duaŋ,” me rɨmä.  
\v 23 Aliö rön, cöc hörɨrör piaku, nöbö mö Jisas nugw pim bla nöbö bli nöbö diba mɨdɨŋ, me rön, mabö aku yad nɨgmä. Aliö alön, ñɨŋ nöbö hogwa ap mag nɨmölön, God höjöpal gɨrön yadmä, “Nöbö Diba, nöbö kɨyöbö naŋ nugw pöi aku, ñɨgö nugwidɨx mɨdane,” rɨmä.   
\s1 Pol Banabas yöŋö taun dib Adiok, Siria Propins yuadö dumä  
\p
\v 24 Pol Banabas yöŋö mögörɨb Pisidia piaku yönmɨdön mögörɨb Pampilia dumä.  
\v 25 Pampilia duön, Jisas mönö wä aku nöbö mö Pega taun piaku ñɨgö yad nölön, taun dib Atalia dumä.   
\p
\v 26 \x - \xo 14:26 \xt Apos 13:1-2\x*Atalia duön, bɨyöja pön, taun dib Adiok, Siria Propins yuadö, höd mɨdön hem yöra höuöil dumä. Ñɨŋ höd duba rɨmɨdim wop aku, Adiok nöbö mö Jisas nugw pim bla God höjöpalön yadmä, “Pol Banabas yöŋö mönö wä nagö aku nöbö mö bla ñɨgö yad nölɨba dumɨdöi aku, ñɨŋ nöbö hogwa nugwidɨx mɨd ri abane,” rön, ñɨgö nöbö hogwa yad abɨm, duön Jisas mönö wä aku yad nöl yönmɨdmä.  
\v 27 \x - \xo 14:27 \xt Apos 15:4,12\x*Makwam, höbkal Adiok hön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö wö rɨmɨn hömɨn, God nuŋ rɨmɨn ñɨŋ agap apɨm rim akuyöbö magalɨg yad nöl ri abmä. Juda nöbö mö yöi akuyöbö mɨga akwör Jisas mönö wä aku nugw pim haiwo aku aipam yad nölmä.  
\v 28 Ñɨgö aliö yad nölön, ñɨgö pɨsaŋ wop mɨdöy uplöb mɨdmä.   
\c 15  
\s1 Nöbö dib Jerusalem hö mögum rön mönö yadmä  
\p
\v 1 \x - \xo 15:1 \xt Gal 5:2\x*Makwam nöbö bli mögörɨb Judia yöbö Adiok hön, Juda nöbö yöi Jisas nugw pim piaku ñɨgö yad nölmä, “Mosɨs maduar ör an Juda nöbö mö yadöŋa, ‘Ha kiai yöudöŋdöŋ yöx pön hö gɨrön, rɨl uña ödöcɨnö,’ röŋa. Aku, ñɨŋ algör ör uñ ödöreñ aku, God ñɨgö kömö penɨŋö,” rɨmä.  
\v 2 \x - \xo 15:2 \xt Gal 2:1\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Pol Banabas yöŋö mönö aku ödöriö yadmɨdölöiŋö, rön, ñɨgö pɨsaŋ mönö nuö nuö yadmɨn duöŋa. Almɨdmɨn, Adiok nöbö mö Jisas nugw pim piaku, nöbö mö ñɨŋ keir bli aipam, Pol Banabas nöbö hogwa aipam yad nɨgön yadmä, “Ñɨŋ Jerusalem duön, mönö kɨ pön du, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, Jisas nöbö mö nuŋ bla nugwidɨx mɨdöi nöbö bla aipam ñɨgö yad nölɨŋ, ñɨŋ piöŋö yadɨp duön rɨb kai yöx nugwöñ aku, ñɨŋ nugwön höuöil hö yadɨŋ nuguŋö,” rɨmä.  
\v 3 Aliö rön, ñɨgö yad abɨŋ, ñɨŋ du mögörɨb Pönisia mibɨl yöra du gɨrön, Juda nöbö mö yöi akuyöbö Jisas nugw pim mönö aku yad nölmɨn nugugɨrön, haul nöbö mölöu nöbö piaku nugwön magalɨg wahax pɨmä. Mögörɨb Pönisia aku röböxön, ñɨŋ duön mögörɨb Sameria mibɨl yöra du gɨrön, mönö algör yad nölmɨn nugugɨrön, haul nöbö mölöu nöbö piaku algör ör nugwön wahax pɨmä.  
\v 4 \x - \xo 15:4 \xt Apos 14:27\x*Makwam ñɨŋ mögörɨb Sameria röböxön, duön Jerusalem uröpɨnmɨn, nöbö mö Jisas nugw pim bla aipam, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, Jisas nöbö mö nuŋ piaku nugwidɨx mɨdim nöbö piaku aipam, ñɨgö yad wahax pön, wä höiŋö, rɨmä. Aliö rɨmɨn, Pol Banabas yöŋö, God nuŋ rɨmɨn ap agap bɨlɨm rɨmä akuyöbö magalɨg ñɨgö yad nöl ri abmä.   
\p
\v 5 Aliö rɨmɨdmɨn, Perisi nöbö Jisas nugw pim bla bli öbɨlön yadmä, “Juda nöbö mö yöi bla Jisas nugw pɨmɨjöñ aku, uñ ödörön, Mosɨs lo rɨg yadöŋ yadöŋ mag akwör rɨŋ,” me rɨmä.   
\p
\v 6 Aliö rɨmɨdɨm, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, Jisas nöbö mö nuŋwa nugwidɨx mɨdmɨdim nöbö piaku aipam, mönö aku yad ri abɨŋö, rön, hö mögum rɨmä.  
\v 7 \x - \xo 15:7 \xt Apos 10:1-43\x*Hö mögum rön, mönö aku yadɨp dumɨdmɨn nugugɨrön, Pita öbɨlön yadöŋa, “Nöböhöd nöbö. Ñɨŋ nugwöia, höd God an nuöm nɨgön, Juda nöbö mö yöi piaku Jisas mönö wä aku nugw pɨŋ, me rön, nɨ yad nɨgmɨn, nɨ du ñɨgö Krais mönö wä aku yad nöl yönmɨdla.  
\v 8 \x - \xo 15:8 \xt Apos 10:44; 11:15\x*God yuörɨb madmag ana magalɨg nugumɨd aku, Inöm Leia anɨŋ nölöŋ aku, Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö kwo algör ör nölöŋa. Alöŋ mag aku an nugumɨn, nuŋ ñɨgö aipam pɨ ri aba.  
\v 9 Anɨŋ Juda ada mönö i hör yadön, Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö mönö i hör yadön röl. Ñɨgö kwo algör Krais mönö wä aku nugw pim makwam, God nuŋ ap kib mag gwogwo röi pɨxa yuörɨb madmag ñɨgö kwo mɨd aku örɨx aböŋa.  
\v 10 \x - \xo 15:10 \xt Mat 11:30; Gal 3:10\x*God Juda nöbö mö yöi akuyöbö aŋadö pöŋ aliar, ñɨŋ pödpöd rɨmɨn, inakmönö hörön yadmɨdöi, ‘Mosɨs lo mönö kai kɨtön rɨg yadöŋ yadöŋ aliar lo ulmɨdö i rɨmɨjeñ aku, God ñɨgö kömö penɨŋö,’ rɨmɨdöi? Hölul rɨ ri abne, rɨmɨdöi aku, nöso auso cɨnɨŋö, rön, hör rɨp duiö duön nɨg dumä. An kwo algör ör cɨnɨŋö, rön, hör rɨp duiö duön nɨg duöl aku, jɨ wopik Juda nöbö mö yöi Jisas nugw pim bla ñɨgö, ömörö aku pɨŋ, me rön, yadmɨdöi ä?  
\v 11 \x - \xo 15:11 \xt Gal 2:16; Epes 2:5-8\x*Aku mag wä yöi. Nöbö Dib Jisas anɨŋ Juda ada uliöxön nugw aku, il paŋyöbö akwör makwam, Nöbö Dib Jisas nuŋ keir rɨmɨn, an nugwo nugw pɨŋ, anɨŋ kömö pöna. Mag akuyöbö aliar, Nöbö Dib Jisas Juda nöbö mö yöi piaku ñɨgö uliöxön nugw aku, il paŋyöbö akwör makwam, Nöbö Dib Jisas nuŋ keir rɨmɨn, ñɨŋ nugwo nugw pɨŋ, ñɨgö kwo algör ör kömö pönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 12 Makwam nöbö mö hö mɨdim piaku magalɨg mönö i pölim wöhö, tar mɨdɨm nugugɨrön, Banabas Pol yöŋö ñɨgö haiwo pön, ñɨŋ nöbö hogwa mögörɨb hör piaku piaku du gɨrön, Juda nöbö mö yöi bla Jisas mönö wä aku yad nöl yönmɨdmɨn nugugɨrön, God nuŋ ap rölɨbä akuyöbö, ap nugub nugwölɨbä akuyöbö röŋ aku, haiwo piaku magalɨg ñɨgö yad nöl ri abmä.  
\v 13 \x - \xo 15:13 \xt Gal 2:9\x*Makwam nöbö hogwa mönö yad pörɨm nugugɨrön, Jems öbɨlön yadöŋa, “Nöböhöd nöbö. Mönö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ nugwi!  
\v 14 God nuŋ Juda nöbö mö yöi piaku ñɨgö uliöxön pɨ ri abön, nöbö mö na keir mɨjöñɨŋö, rön, mödö pöŋ aku, Saimon wopik ör mönö yad aku nugwöla.  
\v 15 God röŋ aku, God mönö yadɨb nöbö piaku maduar ör yadön kai kɨtim mag akwör röŋa. Mönö aku kai kɨtön yadmä,   
\q1
\v 16 \x - \xo 15:16-18 \xt Emos 9:11-12\x*‘Nöbö Diba nuŋ yadmɨda,  
\q2 “Mai nɨ höbkal hön,  
\q1 Depid rama waglöx bɨlöx rɨ gɨlɨx rɨ pɨn aku,  
\q2 nɨ keir iswob ur gö nɨgmön, mɨ gö nɨg gɨ mɨjöna.   
\q1
\v 17 Makwam, Juda nöbö mö yöi mögörɨb hör piaku piaku yöbö,  
\q2 bli nöbö mö na mɨjöñɨŋö, rɨl bla, nɨ hölu nugwöña.   
\q1
\v 18 Ap agap bɨlɨm mai cön aku, nɨ maduö ib hör i yad nɨgma.  
\q2 Nɨ Nöbö Dib akwör aliö yadmɨdlö,” rö,’ röiŋö,” röŋa.   
\p
\v 19 Jems mönö aku yadön yadöŋa, “Rɨb na yöx nugul aku, Juda nöbö mö yöi Jisas nugw pöñ akuyöbö, ñɨgö ömörö bli nölöinɨŋ.  
\v 20 \x - \xo 15:20 \xt Eks 34:15-17; Lep 17:10-16\x*Makwam ñɨgö köp kai kɨt abön yajnɨŋa, ‘Nöbö mö bli god inakmönö piaku nugwo ap höjöpal ur nöinöb, urap hön ap bla pön du palmɨdɨŋ, ñɨŋ nɨmmɨjeñ. Mö kib nöbö kib rɨmɨjeñ. Urap hön ap bla iröpa nag wabɨlön pɨxɨŋ wöröxöñ aku, nɨmmɨjeñ. Urap hön ap bla haña nɨmmɨjeñɨŋö,’ cɨnɨŋa. Mönö hör i alɨg yadöinɨŋ.  
\v 21 Aku agapɨm: nöso nöbö maduar ör rɨg rim mag akuyöbö, weik kwo algör ör taun piaku piaku magalɨg, God höjöpalɨb wop aku Juda mögum rɨb rama du mögum rön, öim öim Mosɨs yadön kai kɨtöŋ mönö aku mämäg nɨg nugumɨdöiŋö,” röŋa.   
\s1 Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö köp kai kɨt abmä  
\p
\v 22 Jems aliö rɨmɨn, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla nɨgön, Jisas nöbö mö nuŋ bla nugwidɨx mɨdim nöbö bla nɨgön, nöbö mö Jisas nugw pim bla magalɨg nɨgön, yadmä, “An nöbö an bli yad nɨgɨŋ, Pol Banabas nöbö hogwa pɨsaŋ Adiok duŋ,” me rɨmä. Aliö rɨmɨn, Jisas nöbö mö nuŋ bla nugwidɨx mɨdim nöbö hogwa Judas Basabas aipam, Sailas aipam yad nɨgmä.  
\v 23 Köp i kai kɨtön, Pol Banabas nöbö bla nölmä. Köp aliö kai kɨtmä:  
\pi1 Nöböhöd nöbö, ñɨŋ mɨdöiŋ ä?  
\b  
\pi1 An haul ñɨŋ, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, Jisas nöbö mö nuŋwa nugwidɨx mɨdöl nöbö bla aipam, ñɨŋ Juda nöbö mö yöi taun dib Adiok aipam, Siria Propins aipam, Silisia Propins aipam mɨdön, Jisas nugw pöi akuyöbö ñɨgö köp kɨ kai kɨt ab mɨdöla.  
\v 24 Aku agapɨm: mönö i höm nugwöla, nöbö mö an kɨyöbö bli, anɨŋ yad nugwölöi wöhö, rɨb ñɨŋa keir akwör yöx nugwön, u ñɨgö mönö rɨb diba yöxbä mönö bli yad nölmä.  
\v 25 Makwam, an nöbö bli an keir yad nɨgɨŋ, nöbö madmag yöbö an wä ödöriö Pol Banabas nöbö hogwa mösör yöña.  
\v 26 Pol Banabas nöbö hogwa piaku yönɨŋ, anɨŋ pɨl pal nɨgöñɨŋö, rön, rɨb aku yöx nugwölöi. Nöbö Dib Jisas Krais mönö wä nuŋ aku nöbö mö piaku ñɨgö yad nölɨŋö, rön, rɨb paŋyöbö akwör nugwön, amnör yad nöl ri ab gɨrön yönmɨdöia.  
\v 27 Judas Sailas nöbö hogwa agal abɨba rɨmɨdöla. Ñɨŋ wön köp kai kɨtmɨdöl kɨ mönö adakwör ñɨgö yad nöl ri aböña.  
\v 28 \x - \xo 15:28 \xt Mat 23:4\x*An mögum rön, mönö aku yadɨp dumɨn nugugɨrön, Inöm Leia nuŋ an rɨb wä nölmɨn, köp kai kɨtön ömörö bli ñɨgö nölöinɨŋö, rön, yad nɨgöla. Hör mönö mösör yajnɨŋö, rön, yad nɨgöla.  
\v 29 Nöbö mö bli god inakmönö piaku nugwo ap höjöpal ur nöinöb, urap hön ap bla pön du palmɨdɨŋ, ñɨŋ nɨmmɨjeñ. Urap hön ap bla haña nɨmmɨjeñ. Urap hön ap bla iröpa nag wabɨlön pɨxɨŋ wöröxöñ aku, nɨmmɨjeñ. Mö kib nöbö kib rɨmɨjeñ. Ap yadmɨdöl kɨ röböxöñ aku, rɨ ri aböña.  
\mi Yadöl mönö aku maku. Ñɨŋ mɨd ri aböña.  
\m Köp kai kɨtim aku maku pal.   
\p
\v 30 Köp aku kai kɨtön nöbö piaku nölmɨn, ñɨŋ Jerusalem röböxön, taun dib Adiok, Siria Propins yuadö höbkal dumä. Uröpɨnmɨn, nöbö mö Jisas nugw pim piaku yadmɨn, magalɨg hö mögum rɨmɨn nugugɨrön, köp pön hem aku nölmä.  
\v 31 Köp nölmɨn, nöbö mö ñɨŋ mönö aku mämäg nɨg nugumɨn, ñɨgö mɨ wä rɨmɨn, ñɨŋ wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön mɨdmä.  
\v 32 Judas Sailas yöŋö God mönö yadɨb nöbö rama mɨdmɨdim makwam, wop mɨdöy Adiok mɨdön, Jisas nöbö mö nuŋ bla ñɨgö mönö mɨga akwör yad nöl ri abmɨn nugugɨrön, ñɨŋ Jisas mönö wä nuŋwa nugw pɨ gö nɨgön, wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön mɨdmä.  
\v 33-34 Judas Sailas yöŋö aliö yad nöl pörön, duba rɨm nugugɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku hö mögum rön, höjöpalön, Nöbö Diba ñɨŋ nöbö hogwa nugwidɨx mɨd ri abaŋ, ñɨŋ tar mɨd ri abɨŋ, me rön, ñɨgö nöbö hogwa yad abmä.  
\v 35 Makwam Pol Banabas yöŋö Adiok yöraku mɨdön, nöbö piakuyöbö bli pɨsaŋ, Nöbö Dib mönö wä aku nöbö mö bla ñɨgö yad nöl gɨrön mɨdmä.   
\s1 Pol Banabas hörɨrör dumä  
\p
\v 36 Makwam mɨdɨp duön, Pol nuŋ Banabas nugwo yadöŋa, “An nöbö hogwa höd yönön Nöbö Dib mönö yad nölmɨn duöŋ mögörɨb piaku, nugw pɨ gö nɨgön mɨdöiŋönö wöhö, rön, du nugw yönɨŋö,” röŋa. \fig |alt="Pauljr map2" src="Pauljr2.tif" size="col" \fig*  
\v 37 \x - \xo 15:37 \xt Apos 12:12,25\x*Pol aliö rɨmɨn, Banabas yadöŋa, “Makwam, Jon Mak aipam yölɨŋ pön duŋö,” röŋa.  
\v 38 \x - \xo 15:38 \xt Apos 13:13; Kol 4:10\x*Banabas aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Ha aku höd yölɨŋ pön dumɨŋa, jɨ nuŋ mabö rɨ pörön hölöŋ; nuŋ Pampilia ör duön röböx duöŋa. Makwam, weik nugwo yölɨŋ pön duöinɨŋö,” röŋa.  
\v 39 Pol aliö rɨmɨn, ñɨŋ nöbö hogwa keir nuö nuö yadön, Banabas nuŋ Jon Mak pɨsaŋ bɨyöja pön, röbö wödoböŋ mögörɨb Saipras dumä.  
\v 40 Pol nuŋ piöŋö Sailas nugwo pöŋa. Nöbö mö Jisas nugw pim piaku höjöpalön, Nöbö Dib nuŋ Pol Sailas ñɨgö nöbö hogwa nugwidɨx mɨdaŋ, me rön, nöbö rama yad abmä.  
\v 41 Pol nuŋ Siria Propins piaku aipam, Silisia Propins piaku aipam rɨp yön gɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö God Mönö bli kwo yad nöl ri abmɨn, ñɨŋ nugwön nugw pɨ gö nɨgön mɨdmä.   
\c 16  
\s1 Pol mögörɨb yönöŋ piaku iswob höbkal duöŋa  
\p
\v 1 \x - \xo 16:1 \xt Apos 14:6; 2Tim 1:5\x*Pol Sailas ñɨŋ nöbö hogwa yönmɨd yönmɨd nɨgön, Debi duön, Listra uröpɨnmä. Mögörɨb piaku Jisas nugw pöŋ nöbö i mɨdöŋa, ib nuŋwa Timoti. Nöbö aku nuöm nuŋwa Juda yöbö mö i, jɨ nuŋ Jisas nugw pöŋa. Nuö nuŋwa Grik yöbö nöböm.  
\v 2 \x - \xo 16:2 \xt Pil 2:19-22\x*Listra nöbö mö Jisas nugw pɨmä akuyöbö aipam, Aikoniam nöbö mö Jisas nugw pɨmä akuyöbö aipam, Timoti nöbö wä, me rɨmä.  
\v 3 Pol piöŋö, Timoti nɨ pɨsaŋ Jisas mönö aku yad nöl yönmɨdɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwöŋ aku, jɨ Juda nöbö mö akuyöbö yajöña, “Timoti nuö nuŋwa Grik nöbö i makwam, ha nuŋwa uñ ödörölöŋ aku, mönö nuŋwa pöiñɨŋö,” cöñɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwön, Pol nuŋ Timoti pön duön uñ ödöröŋa.  
\v 4 \x - \xo 16:4 \xt Apos 15:23-29\x*Pol Sailas Timoti ñɨŋ taun taun piaku rɨp yön gɨrön, Jisas mönö wä pön dub nöbö bla aipam, Jisas nöbö mö nuŋ bla nugwidɨx mɨdim nöbö bla aipam, Jerusalem piaku mögum rön mönö bɨl kai yadmä aku, nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö yad nölön, al aliö cɨne, rɨmä.  
\v 5 Aliö piaku piaku rɨp yön gɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku, ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nöl ri abmɨn, ñɨŋ mönö aku nugw pön, kwockwoc palön, Jisas nuŋ rɨg yadöŋ mag akwör rɨ mɨdmä. Wop paŋ paŋ öim öim nöbö mö bli aipam Jisas mönö wä aku nugwön, Jisas nugw pɨmä.   
\s1 Pol rɨb nugwöŋa  
\p
\v 6 \x - \xo 16:6 \xt Apos 18:23\x*Pol nöbö nuŋ bla pɨsaŋ, Esia Propins mɨdöi nöbö mö bla ñɨgö Krais mönö wä yad nölɨŋö, rön, duba rɨmɨdmä, jɨ Inöm Leia nuŋ, duba wöhö, röŋa. Inöm Leia aliö rɨmɨn, mögörɨb Prijia mibɨl piaku yönön, Galesia Propins mibɨl piaku yönön, rɨmä.  
\v 7 Ñɨŋ dumɨd dumɨd, mögörɨb Misia igöp igöp u gɨrön, Bitinia Propins duŋö rɨmɨdmä aku, jɨ Jisas Inöm nuŋwa ñɨgö, duba wöhö, röŋa.  
\v 8 Jisas Inöm nuŋwa aliö rɨmɨn, ñɨŋ Bitinia Propins duölim; mögörɨb Misia mibɨl yöra duön taun dib Troas dumä.  
\v 9 Troas duön, pɨxmag yuö mibɨl bö Pol rɨb nugwöŋa, Masedonia Propins yöbö nöbö i öbɨl gɨ mɨdön, nugwo mönö yad gögö rön yadöŋa, “Nagö röbö möx pö kɨ Masedonia hön, an ösös rɨ nölö,” röŋa.  
\v 10 Pol aliö rɨba nugumɨdmɨn, an yadmɨŋa, “Aku God nuŋwör, ‘Masedonia nöbö mö ñɨgö Jisas mönö wä aku du yad nöine,’ rö,” rön, wop akwör Masedonia duba rön ap pɨ pɨdɨlumɨŋa.   
\s1 Lidia nuŋ Jisas nugw pöŋa  
\p
\v 11 Du bɨyöja pön, Troas röböxön, röbö wödoböŋ mögörɨb Samotres dumɨŋa. Löum yöbö Samotres röböxön, Niapolis tauna uröpɨnmɨŋa.  
\v 12 Bɨyöja pön, taun dib Pilipai, Masedonia Propins yuadö uröpɨnmɨŋa. Rom gapman nöbö mö mɨga akwör du Pilipai mɨdön nugwidɨx mɨdmɨdmä. Makwam, mögörɨb mibɨl yöra Pilipai taun dib ödöriö mɨdöŋa. An wop mɨdöy Pilipai yöraku mɨdmɨŋa.  
\v 13 Juda God höjöpalɨb wop aku, God höjöpalɨb kau i mɨjönɨŋö, rön, taun ubalɨja röböxön röbö pöpö bö dumɨŋa. Duön nugumɨn mö bli hö mɨdmä. Yöraku römɨdön ñɨgö mönö yad nölmɨŋa.  
\v 14 Mö mönö an audiöx nugumɨdim piaku, mö i taun dib Taiataira yöbö, ib nuŋwa Lidia. Nuŋ wölɨj mɨ paskwolö bla rɨ nɨgmɨn, wob mɨdöia. Nuŋ God höjöpal mɨdmɨda. Nöbö Diba nuŋ mö aku nugwo rɨb wä nölmɨn, Pol mönö wä yadöŋ aku, mi yadmɨdö, rön, nugw pöŋa.  
\v 15 Makwam an Lidia aipam, nöbö mö ram nuŋwa pɨsaŋ hölɨmmɨdim akuyöbö aipam, ñɨgö röbö pal nölmɨn, Lidia yadöŋa, “Nɨ Nöbö Diba mɨ ödöriö nugw pö, rɨ rɨbyöx nugwöi aku, ñɨŋ hö ram na hölɨmmɨjɨnö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, an mönö nuŋwa yöxön du ram nuŋwa hölɨmmɨdmɨŋa.   
\s1 Pol Sailas ñɨgö nöbö hogwa nag nɨgmä  
\p
\v 16 An wop i God höjöpalɨb kau aku duön, nag mabö rɨb halöu i nugwo möigw palmɨŋa. Halöu aku nugwo ragwo as öim nɨgɨm, ap agap apɨm mai cön aku, nöbö mö bla ñɨgö yad nölmɨn, nugwo rɨg nölmɨdmä. Nuŋ aliö almɨn, nöbö nugwo wob pön hem, nag mabö ñɨŋa rɨmɨdöŋ piaku, rɨg diba pɨmɨdmä.  
\v 17 \x - \xo 16:17 \xt Mak 1:24\x*An dumɨn nugugɨrön, halöu aku an mai rɨ gɨrön yadöŋa, “Nöbö kɨyöbö ñɨŋ God adöx mɨ bɨl sö mɨd Nöbö aku mabö nuŋwa röia. God pödpöd rön ñɨgö kömö pön, mönö mag akwör ñɨgö yad nölmɨdöiŋö,” röŋa.  
\v 18 Makwam halöu aku mönö akuyöbö öim öim yadmɨdɨm, wop i Pol nugwo mɨ ipɨtmɨn, höuöiliö halöu öim nɨgöŋ ragwo as aku yadöŋa, “Jisas Krais ib nuŋwa nugwön, halöu kɨ nugwo röböx röu duö!” röŋa. Aliö rɨmɨn, rɨb pia ragwo as nugwo öim nɨgöŋ aku röpɨn duöŋa.   
\p
\v 19 Makwam halöu aku nugwo rɨg wobmɨn, ñɨgö nag mabö rɨmɨd nöbö bla, Pol ragwo as yad aböŋ mönö aku nugwön, rɨg diba pɨmɨdöl aku mai pöinɨŋö, rön, Pol Sailas yöŋö nöbö hogwa pɨ cɨcɨ nɨgön pön, Rom nöbö dib mɨdim yöraku mönö diba yajnɨŋö, rön, pön pɨxɨp du mönö diba yadɨb yöra dumä.  
\v 20 \x - \xo 16:20 \xt Mak 13:9\x*Rom mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö dib bla ñɨgö mönö diba yadön yadmä, “Nöbö ram kɨ Juda nöbö. Taun dib an kɨ hön rɨmɨn, an mögörɨb mɨnöbö nugumɨn, ölɨsö wölmɨn, pön höla.  
\v 21 An Rom nöbö mö mönö hödyöbö adaku keir mɨda, jɨ ñɨŋ mönö yoŋyöbö mönö an nugwölöl aku nugwön cɨnö, rön, yad nölɨp yönmɨdöiŋö,” rɨmä.   
\p
\v 22 \x - \xo 16:22 \xt 2Kor 11:25; 1Tes 2:2\x*Nöbö mö nugugu mɨdim piaku algör ör, mönö adakwör yadön, Pol Sailas yöŋö nöbö hogwa mönö diba yadmɨn, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö dib bla yadmä, “Wölɨj ñɨŋ bla röd abön kaiö pön pali,” rɨmä.  
\v 23 Aliö rɨmɨn, kaiö pɨ pal höuöilmel rön, pön du kɨlabɨs rama ram möl yuadö abön, kɨlabɨs rama nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku yadmä, “Naŋ nöbö hogwa nugw ri ab gɨ mɨdane,” rɨmä.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, kɨlabɨs rama nugwidɨx mɨdmɨd nöbö aku, ñɨgö nöbö hogwa yölɨŋ pön du kɨlabɨs rama ram möl yuö kwo nɨgön, yödpɨlö wab ñɨgö hogwa pɨ bɨ dib möla abɨm dumɨn, pal cɨr gö nɨgöŋa.   
\p
\v 25 Makwam pɨxmag yuö mibɨl dib bö, Pol Sailas ñɨŋ nöbö hogwa God höjöpal gɨrön, wopal bli yadmɨdɨm nugugɨrön, kɨlabɨs nöbö bli ñɨŋ audiöx nugumɨdmä.  
\v 26 Almɨdɨm nugugɨrön, rɨb pia mɨmön diba hön, kɨlabɨs ram aku alɨg pɨ pikwo pik rön, uba bla keir rödɨm, kɨlabɨs nöbö bla ñɨgö sen wabɨlim bla magalɨg yauöŋa.  
\v 27 \x - \xo 16:27 \xt Apos 12:18-19\x*Almɨn, kɨlabɨs nöbö bla ñɨgö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku öbɨlön nugumɨn, ubalɨj bla magalɨg röd gɨ mɨdöŋa. Nuŋ aku nugwön, “Kɨlabɨs nöbö bla, uba rödmɨn, bör du pöröi aku, nöbö dib na aku nɨ pɨl pal nɨgönɨŋö,” rön, yu ölɨsö mɨxɨl nuŋ me pugul pön, nuŋ keir nugwo pɨlɨba rɨmɨdöŋa.  
\v 28 Pol piöŋö nugwo wö diba rön yadöŋa, “Pödpöd rɨmɨn nagö keir nugwo pɨlɨba rɨmɨdlö? An bör duölöl. Magalɨg mɨdöl mɨk,” me röŋa.   
\p
\v 29 Pol aliö rɨmɨn, kɨlabɨs nöbö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku wö rön yadöŋa, “Hötɨkö rɨmɨg rag höi,” röŋa. Aliö rɨmɨn, hötɨkö pön höm, nuŋ pön ipalɨp ram möl yuadö bö duön, ölölö rɨmɨn, gɨl gɨl rɨ gɨrön, du Pol Sailas yöŋö mɨdim il yöra höxmax yuöŋa.  
\v 30 \x - \xo 16:30 \xt Apos 2:37\x*Makwam aliö höxmax yuön, öbɨlön, ñɨgö nöbö hogwa yölɨŋön rɨŋadö bö duön yadöŋa, “Nöbö dib wä nɨ hogw kɨ, nɨ pödpöd rɨmön, God nɨ kömö pön?” röŋa.   
\p
\v 31 Aliö rɨmɨn, nugwo yadmä, “Nöbö Dib Jisas nugw pɨnö aku, naŋ keir aipam, nöbö mö nagö pɨsaŋ hölɨmmɨdöi piaku aipam, ñɨgö kömö pönɨŋö,” rɨmä.  
\v 32 Aliö rön, nöbö aku nugwo nɨgön, nöbö mö nuŋ pɨsaŋ hölɨmmɨdim akuyöbö magalɨg nɨgön, ñɨgö Nöbö Dib mönö wä aku yad nölmä.  
\v 33 Aliö yad nölmɨn, kɨlabɨs nöbö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku ñɨgö nöbö hogwa pɨxmag yuö mibɨl kwo pön duön, mɨxɨñ palmä akuyöbö röbö äbäd aböŋa. Almɨn, wop akwör nuŋ keir aipam, nöbö mö nuŋ piaku aipam, ñɨgö magalɨg röbö pal nölmä.  
\v 34 Ñɨgö magalɨg röbö pal nölmɨn, kɨlabɨs nöbö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku ñɨgö nöbö hogwa yölɨŋ pön ram nuŋwa duön, ap mag nölmɨn, nɨmɨmä. Nöbö aku nuŋ keir aipam, mönɨŋ halöu ha nuŋ bla aipam, weik an God nugw pölɨŋö, rön, mɨ ödöriö wahax pɨ gɨrön mɨdöŋa.  
\v 35 Löumɨn, Rom nöbö dib piaku ömdö nöbö bla ñɨgö yadmä, “Nöbö nag mɨdöi hogwa ñɨgö yau abɨŋ, duŋ,” me rɨmä.  
\v 36 Aliö rɨmɨn, kɨlabɨs nöbö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku, mönö aku pön du Pol Sailas mɨdim yöraku duön yadöŋa, “Mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö dib bla yadöia, ‘Nöbö nag mɨdöi hogwa yau abɨŋ duŋ,’ me röia. Makwam, ñɨŋ nöbö hogwa di. Nöbö Diba ñɨŋa nugwidɨx mɨd ri abön raŋ, tar mɨd ri ab gɨ mɨjɨnö!” röŋa.   
\p
\v 37 Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “An nöbö hogwa algör ör Rom yöbö nöbö hogwa, jɨ mönö diba nugwölmɨŋ wöhö, nöbö mö mibɨl yöra anɨŋ nöbö hogwa kaiö pɨ pal höuöilmel rön, pön du nag nɨgöi aku, wä röl. Makwam, anɨŋ nöbö hogwa tar umadiö yad abnɨŋö, rön, yadmɨdöi ä? Nöbö dib bla ñɨŋ keir kɨlabɨs ram kɨ hön, anɨŋ nöbö hogwa yölɨŋ pön paŋör rɨŋö bö duŋö,” röŋa.   
\p
\v 38 Pol aliö rɨmɨn, ömdö nöbö bla mönö aku nugwön, höbkal du mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö dib bla ñɨgö yad nölmɨn, Pol Sailas ñɨŋ Rom yöbö nöbö hogwa mönö aku nugwön, ipöxmä.  
\v 39 Ipöxön, ñɨŋ du Pol Sailas ñɨgö nöbö rama yölɨŋ pön paŋör rɨŋö bö duön, mönö höimöliö mɨda yadmä, “Ñɨgö nöbö hogwa wä rɨmɨjön aku, taun dib kɨ röböx dinö,” rɨmä.  
\v 40 Pol Sailas kɨlabɨs ram aku röböxön, mö Lidia rama du mɨdön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku pɨsaŋ mögum rön, Nöbö Diba mönö wä ñɨgö yad nölmɨn, ñɨŋ nugwön mönö wä aku pön, wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön mɨdmä. Pol Banabas yöŋö mönö yad nöl pörön ñɨŋ röböxön mödö dumä.   
\c 17  
\s1 Tesalonaika nöbö mö Pol Sailas ñɨgö nöbö hogwa pɨl pal nɨgɨba rɨmä  
\p
\v 1 Makwam Pol Sailas ñɨŋ nöbö hogwa taun dib Pilipai röböxön, du taun dib Ampipolis uröpɨnmä. Ampipolis röböxön, du taun dib Apolonia uröpɨnmä. Makwam Apolonia röböxön, du taun dib Tesalonaika uröpɨnön nugumɨn, Juda mögum rɨb ram i mɨdöŋa.  
\v 2 Nugwön, Pol öim rɨg rɨmɨd mag akuyöbö, Juda God höjöpalɨb wop mös paŋ, nöbö mö bla pɨsaŋ Juda mögum rɨb rama ram möl yuadö duön, ñɨgö pɨsaŋ mönö nɨgɨp duön yadöŋa.  
\v 3 God Mönö il aku ñɨgö yad nöl ri abön, God mönö yadɨb nöbö bla maduar ör, Mesaia aku ölɨŋ höb diba pön wöröxön höbkal öbiönɨŋö, rim mönö aku yad nöl ri abön, “Mesaia aku Jisas, nöbö ñɨgö yadmɨdɨl mɨk,” me röŋa.  
\v 4 Pol aliö rɨmɨn, nöbö mö bli mi yadö, rön, mönö yadöŋ aku nugw pön, Pol Sailas yöŋö adö hömä. Iba mɨdöŋ mö mɨga nɨgön, Grik nöbö mö God nugw pim akuyöbö mɨga nɨgön, Pol yadöŋ mönö aku nugw pɨmä.   
\p
\v 5 Pol Sailas ñɨŋ mönö yadmɨn nöbö mö mɨga akwör nugw pɨmä aku, Juda nöbö piaku bli nugumɨn, ölɨsö wölɨm, nöbö gwogwo hör taun ödöi mibɨl yöra mɨdim piaku bli pɨmɨn, ñɨŋ piöŋö du nöbö mö mɨga akwör pön hö nɨgön, mɨ mönö diba nɨgmä. “Pol Sailas ñɨgö nöbö hogwa hölu nugwön, nöbö mö kɨyöbö ñɨgö nölɨŋ, nöbö rama pɨl pal nɨgɨŋ,” me rön, du Jeson rama yuadö wöluön hölu nugw yualöbmä.  
\v 6 Hölu yön nöi nugwön, Jeson nugwo pön, nöbö mö Jisas nugw pim bli alɨg pön gapman nöbö dib mɨdim yöra duön, mönö diba yadmä. Mönö diba yadön yadmä, “Pol Sailas nöbö rama mögörɨb hör piaku piaku magalɨg yönön yadmɨn, nöbö mö piaku magalɨg mönö nuö nuö yadön mönö ua nɨgöia. Makwam weik hö mɨdöi mögörɨb an kɨ.  
\v 7 \x - \xo 17:7 \xt Luk 23:2; Jon 19:12\x*Ñɨŋ gapman nöbö dib an Sisa mönö nuŋwa röd abön, Kiŋ an keir i mɨdö, rön, Kiŋ aku Jisas me röia. Makwam nöbö Jeson kɨ, nöbö hogw aku ñɨgö pön du ram nuŋ aku nɨgmɨn hölɨmmɨdöiŋö,” rɨmä.  
\v 8 Aliö rɨmɨdmɨn, nöbö mö mɨga akwör hö mɨdim akuyöbö aipam, taun gapman nöbö dib bla aipam nugwön, mönö diba nɨgmä.  
\v 9 Mönö diba nɨgön, Jeson nugwo rɨg bli pön, nöbö mö nugwo pɨsaŋ pön hem akuyöbö rɨg bli pön, yadmä, “Mai mönö aku iswob yadmɨjöñ aku, rɨg ñɨŋa kɨ aŋadö pɨnɨŋö,” rɨmä. Aliö rön, ñɨgö yad rɨŋö bö abmä.   
\s1 Taun dib Beria nöbö mö mɨga akwör Jisas mönö wä aku nugw pɨmä  
\p
\v 10 Pɨxmag guröŋ mag akwör, nöbö mö Krais nugw pim akuyöbö, Pol Sailas ñɨgö nöbö hogwa pön du abɨm, taun dib Beria dumä. Beria uröpɨnön, Juda mögum rɨb ram aku dumä.  
\v 11 Duön, Jisas mönö wä aku yad nölmɨn, Juda nöbö mö Beria mɨdim piaku, nöbö mö Tesalonaika rɨg mɨdmɨdim akuyöbö yöi, mönö ñɨgö nöbö hogwa nugumɨn, wä rɨmɨn nugugɨrön, “Pol mi yadmɨdönö wöhö?” rön, God Mönö aku wop paŋ paŋ öim öim mämäg nɨg nugw ri abön rɨmɨdmä.  
\v 12 Makwam Juda mögum rɨb ram aku nöbö mö hem piaku mɨga Jisas nugw pɨmä. Grik mö ib mɨdöŋ piaku algör mɨga akwör Jisas nugw pɨmä. Grik nöbö algör ör mɨga akwör Jisas nugw pɨmä.   
\p
\v 13 Jɨ Pol du Beria nöbö mö God Mönö yad nölmɨdmɨn, Juda nöbö mö Tesalonaika mɨdmɨdim akuyöbö mönö aku nugumɨn, ölɨsö wölɨm, ñɨŋ hön Beria nöbö mö mönö yuaiwö rɨm, ñɨŋ ölɨsö rödɨba rɨmɨdmä.  
\v 14 Almɨdɨm nugugɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö, Pol nugwo pön du abɨm, ban yuö diba pö piaku duöŋa. Makwam Sailas Timoti nöbö hogwa Beria yöraku mɨdmä.  
\v 15 Nöbö bli Pol nugwo pön du taun dib Atens abön, höbkal duba rɨmɨdɨm nugugɨrön Pol ñɨgö yadöŋa, “Sailas Timoti yöŋö yadɨŋ yadkap höŋ,” me röŋa.   
\s1 Pol taun dib Atens mɨdöŋa  
\p
\v 16 Pol nuŋ Sailas Timoti yöŋö taun dib Atens yöra pöx mɨd gɨrön nugumɨn, nöbö mö piaku god inakmönö ñɨŋa höjöpalmɨdöi ap bla, mɨga akwör mɨdöŋa. Nuŋ nugumɨn, höbwab nuŋwa mɨ gwogwo röŋa.  
\v 17 \x - \xo 17:17 \xt Apos 18:19\x*Almɨn, Juda mögum rɨb ram aku duön, Juda nöbö mö bla aipam, Grik nöbö mö God nugw pim bla aipam, ñɨgö pɨsaŋ mönö nɨgɨp duön yadmɨdöŋa. Makwam wop paŋ paŋ öim öim mönö yadɨb yöra duön, nöbö mö hö mɨdim piaku ñɨgö kwo aipam mönö nɨgɨp duön yadmɨdöŋa.  
\v 18 Taun dib Atens aku, nöbö mö rɨb adö hörɨrör yöxmä akuyöbö, iba hörɨrör urön, bli Epikorian nöbö mö rɨmä, bli Stowɨk nöbö mö rɨmä. Wop i, Pol nöbö mö piaku ñɨgö Jisas wöröxön öbɨlöŋ mönö wä aku yadmɨn, Epikorian nöbö rɨb wä yöx nugub bli, Stowɨk nöbö rɨb wä yöx nugub bli, Pol mönö yadöŋ aku nugwön, nugwo pɨsaŋ nɨgɨp duön, bli yadmä, “Nöbö kɨ mönö yös yös mɨda nɨg mönö aku agö mönö yadɨba rɨmɨdö?” rɨmä. Makwam bli yadmä, “Nöbö mö pad piaku höjöpalöi god ñɨŋ piaku algör ör yadmɨdö,” rɨmä.  
\v 19-20 Makwam Pol nugwo pön du kansol ada mɨdim yöra duön yadmä, “Nagö mönö yoŋyöbö keiryöbö nöbö mö akuyöbö ñɨgö yadmɨdlö aku, weik an kwo algör yad nöl ri abaŋ, an aipam mönö il aku nugw ri abnɨŋö,” rɨmä.  
\v 21 Nöbö mö Atens yöbö piaku aipam, nöbö mö hör piakuyöbö hön Atens mɨdim akuyöbö aipam, mönö yoŋyöbö bli nugwön yajnɨŋö, rön, rɨb akwör yöx nugumɨdmä.   
\p
\v 22 Pol piöŋö nuŋ kansol ada mɨdim mibɨl yöra öbɨlön yadöŋa, “Ñɨŋ Atens nöbö mö. Nɨ nugula ñɨŋ mɨ ususör rön, ap bli höjöpainɨŋö, rön, rɨ rɨbyöx nugwöia.  
\v 23 Nɨ pik yönön nugula, ñɨŋ rɨg anau hörɨrör rɨ nɨgön, ap hörɨrör höjöpalöi aku, ib adaku kai kɨtöia. Makwam ap höjöpal ur nölɨb rɨgpɨd i rɨ nɨgim aku, ib aku kai kɨtöia, ‘Iba nugwölöl god aku, rɨg anau nuŋwa mɨk pal,’ röia. Mönö nugwölölɨŋö, rön, kai kɨtöi aku, weik ñɨgö mönö il aku yadɨba rɨmɨdla. \fig Pol yadöŋa, “Ap höjöpal ur nölɨb rɨgpɨd i rɨ nɨgim aku, ib aku kai kɨtöia, ‘Iba nugwölöl god aku, rɨg anau nuŋwa mɨk pal,’ röiŋö,” röŋa.|alt="Paul looking at altar" src="cn01996B.tif" size="col" ref="17:23" \fig*   
\p
\v 24 \x - \xo 17:24-25 \xt 1Kiŋ 8:27; Apos 7:48\x*“God mögörɨb il kɨ rɨ nɨgön, ap mögörɨb il kɨ mɨd piaku magalɨg rɨ nɨgöŋ aku, nuŋ mɨ Nöbö Dib ödöriö. Adöx yöd röul adö kau sö aipam, mögörɨb il kɨ aipam, nuŋ Nöbö Diba mɨdön nugwidɨx mɨda. Nöbö mö piaku God höjöpalɨb rama imag ñɨŋa rɨ nɨgɨm, nuŋ hö ram möl yuö piaku mɨden wöhö.  
\v 25 \x - \xo 17:25 \xt Sam 50:12\x*God nuŋ anɨŋ rɨ nɨgön, aŋöi maga nölmɨn, aŋöi ab gɨr mɨdöla. An ap mɨd blaku magalɨg nuŋwör an nöla. Nuŋ Nöbö ölɨsö ödöriö aku nugwön an imag ana ap wä i rön nugwo nölɨb maga mɨdöl.  
\v 26 Nuŋ nöbö paŋyöbö iör, Adam nugwo rɨ nɨgmɨn, Adam nuŋ piöŋö yöxɨp duön, yöxɨp höuöilmel rɨm, weik nöbö mö hörɨrör piaku mögörɨb il kɨ rɨgwoŋ rɨgwoŋ magalɨg piaku mɨdöla. Makwam God nuŋwör höd rɨbyöx nugwön rɨmɨdöŋ aku, nöbö mö bli mögörɨb i hö mɨdön, mɨdɨp duön, mai nuŋ keir yadöŋ wop aku, nöbö mö hör piakuyöbö bli hö kau ñɨŋ aku pöia.  
\v 27 \x - \xo 17:27 \xt Sam 145:18; Jer 23:23\x*God nuŋ keir rɨbyöx nugwön rɨmɨd aku, ñɨŋ wop bli öliöxön mɨdön, nɨ hölu nugwön, pɨ piö piö rɨmɨd rɨmɨd nɨ hölu nugw pɨŋ, me rön, rɨmɨda. Makwam an nugwo nugw pɨba rɨmɨjöñ aku, nuŋ pad piaku mɨdöl. An magalɨg pɨsaŋ mɨd mɨk.  
\v 28 God nuŋ rɨmɨn, an kömö mɨdön, yön bör yönön, mɨdöla. Makwam mönö kai kɨtɨb nöbö ñɨŋ keir bli köp kɨtön yadöia, ‘An aipam halöu ha nuŋwa mɨdölɨŋö,’ röi aku, mi yadöia.   
\p
\v 29 \x - \xo 17:29 \xt Ais 40:18-20; 44:10-17; Apos 19:26\x*“Makwam an God halöu ha nuŋwa mɨdöl aku, gol, silpa, rɨg bla pön, rɨb ana keir yöx nugwön imag ana ap bli anaua rɨ nɨgön höjöpalöinɨŋ.  
\v 30 Höd God mönö wä nuŋwa nugumɨdölöi makwam, ñɨgö mönö diba yadölöŋ. Makwam wopik nöbö mö mögörɨb hör piaku piaku magalɨg ñɨgö yadmɨda, ‘Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxnö,’ rɨmɨda.  
\v 31 \x - \xo 17:31 \xt Sam 96:13\x*Mai nuŋ keir ör nugw wop aku, Nöbö nuŋ yad nɨgöŋ aku nugwo agal abaŋ hön, mögörɨb il kɨ mɨdöi nöbö mö akuyöbö magalɨg mönö diba yadön, pɨ nuöm nɨgöna. An nugwöla, Nöbö mönö diba yajön aku, nugwo pɨl pal nɨgɨm wöröxɨm, God rɨmɨn höbkal öbɨlöŋa. Alöŋ mag aku, nöbö mö bla magalɨg nugwön, mönö diba yadɨba yad nɨgöŋ wop aku, wöxnö ör yadöŋ aku nugwɨŋ, me rön, rö,” röŋa.   
\p
\v 32 Pol, nöbö i wöröxön höbkal öbɨlö, rön yadmɨd mönö aku nugwön, nöbö mö mɨdim piaku bli yad imöumä; jɨ bli yadmä, “Wop bli kwo mönö aku iswob yadmɨdan nugunɨŋö,” rɨmä.  
\v 33 Aliö rɨmɨn nugugɨrön, Pol kansol ada mɨdim piaku ñɨgö röböx duöŋa.  
\v 34 Makwam taun dib Atens aku, nöbö mö bli Pol mönö nuŋ aku pön, Jisas nugw pɨmä. Nöbö mö piaku nöbö i ib nuŋwa Dionisias. Nuŋ nöbö dib kansol dib ñɨŋ mögörɨb akuyöbö nöbö i. Mö i ib nuŋwa Damaris. Makwam nöbö mö bli kwo aipam Jisas nugw pɨmä.   
\c 18  
\s1 Pol du taun dib Korid mɨdöŋa  
\p
\v 1 Pol taun dib Atens röböxön, taun dib Korid duöŋa.  
\v 2 \x - \xo 18:2 \xt Rom 16:3\x*Pol Korid duön nugumɨn, Juda nöbö mönöbö hogwi mɨdmä. Nöbönɨŋa ib nuŋwa Akwila. Nugwo mögörɨb Podas yöx pön höm, dib röxön nuŋ röd du mögörɨb Itali, taun dib Rom il yöra mɨdöŋa. Makwam mai gapman nöbö dib Klodias, Juda nöbö mö bli Rom mɨdölɨŋ, me rɨm, Akwila Prisila mönöbö hogwa Itali röböxön, du Korid yöraku mɨdmä. Makwam Pol, mönöbö hogw aku du nuguba rön, ram ñɨŋa duöŋa.  
\v 3 \x - \xo 18:3 \xt Apos 20:34\x*Mönöbö hogw aku, ñɨŋ ap uñ rama urmɨdmä. Makwam Pol wobiö mabö aliö rɨmɨda nugwön nuŋ du ñɨgö pɨsaŋ hölɨm mɨdön, ap uñ möl bla rɨmɨdmä.  
\v 4 Pol nuŋ piöŋö, Juda nöbö mö piaku aipam, Grik nöbö mö piaku aipam, ñɨŋ magalɨg Jisas mönö wä aku nugw pɨŋ, me rön, Juda God höjöpalɨb wop aku, nuŋ öim öim Juda mögum rɨb ram aku duön, ususör rön ñɨgö pɨsaŋ mönö nɨgɨp duön yadmɨdöŋa.   
\p
\v 5 \x - \xo 18:5 \xt Apos 17:14-15\x*Makwam mai Sailas Timoti yöŋö Masedonia Propins röböxön, Pol Korid mɨdöŋ yöra hömɨn, Pol nuŋ öim öim Jisas mönö wä aku yad nölɨp dumɨd dumɨd, Juda nöbö mö piaku ñɨgö mönö yad nölön, Mesaia öim pöx mɨdmɨdöl aku mɨ Jisas ör, me rɨmɨdöŋa.  
\v 6 \x - \xo 18:6 \xt Apos 13:46,51; 20:26\x*Pol aliö rɨmɨn, Juda nöbö mö bla mönö nuŋ aku nugwölim; nugwo yad mönö nɨgön, mönö gwogwo yadmɨn nugugɨrön, Pol nuŋ, Jisas mönö wä aku pödpöd rɨmɨn röböxöiŋö, rön, wölɨj nuŋ aku pal gögö rɨ gɨr yadöŋa, “Nɨ ñɨgö Jisas mönö wä aku yad nölmön nugwölöi aku, God ñɨgö kömö pen aku, ap ñɨŋ keir. Weik ñɨgö Juda nöbö mö röböxön, Juda nöbö mö yöi piaku ñɨgö du yad nöinö,” röŋa.   
\p
\v 7 Pol aliö rön, ñɨgö röböxön, Juda nöbö yöi i rama duöŋa. Nöbö aku ib nuŋwa Titias Jastas. Nuŋ God höjöpalmɨdöŋa. Ram nuŋ aku Juda mögum rɨb rama il yöra.  
\v 8 Makwam Krispas, Juda nöbö mögum rɨb rama nugwidɨx mɨdmɨdöŋ nöbö aku, nöbö mö nuŋ pɨsaŋ hölɨmmɨdim piaku pɨsaŋ Jisas nugw pɨmä. Taun dib Korid aku, nöbö mö mɨga akwör, Pol nuŋ Jisas mönö yad ri aböŋ aku nugwön, mi yadö, rön, mönö aku nugw pön, röbö palmä.   
\p
\v 9 Wop i pɨxmag yuö bö Pol rɨb nugwöŋa, Nöbö Diba nugwo yadöŋa, “Nagö ipöxmɨjɨnö. Nagö rɨbyöx gɨba alɨg mɨdön, ususör rön, mönö wä nɨ aku nöbö mö piaku ñɨgö amɨn yad nölaŋ duaŋ.  
\v 10 \x - \xo 18:10 \xt Jos 1:9; Ais 41:10\x*Nɨ nagö pɨsaŋ mɨdla. Taun dib kɨ nöbö mö na mɨga akwör mɨdöia. Nöbö mö bli nagö rɨ gwogwam rɨb maga mɨdölö,” röŋa.  
\v 11 Nöbö Diba aliö rɨmɨn, Pol Korid ör mɨdön, kɨm paŋ i mɨlmej akuyöbö iŋösu sö aku, nöbö mö bla ñɨgö God Mönö aku yad nölmɨdöŋa.   
\p
\v 12 Makwam Rom nöbö dib bla Galio nugwo yad nɨgɨm, nuŋ duön Akaia Propins nugwidɨx mɨdöŋ wop aku, Juda nöbö mö bla, Pol nugwo nugumɨn ölɨsö wölɨm, mönö yad ödör paŋyöbö i nɨgön, nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, pön mönö diba yadɨba dumä.  
\v 13 Pol nugwo mönö diba yadön yadmä, “Nöbö kɨ nöbö mö kɨyöbö ñɨgö yadön, ‘Ñɨŋ God höjöpainöb al aliö cɨne,’ ra. Makwam mönö yadmɨd aku pön rɨmɨjöñ aku, ñɨŋ lo ana röd aböñɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 14 Aliö rɨmɨdmɨn, Pol paiŋö yadɨba rɨmɨdlö, rön nugwöŋ aku, jɨ Galio nuŋ öbɨlön, Juda nöbö mö bla ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ Juda nöbö mö. Nöbö kɨ ap gwogwo i röx aku, mönö diba yadɨba rɨmɨdöi aku nɨ nugulöxa.  
\v 15 Jɨ ñɨŋ hör mönö mag bɨlɨm mönö nöbö ib bɨlɨm pön nuö nuö yadöi aku mönö dib yöi; hör mönö aku nɨ nugwöinöm. Aku mönö nɨ yöi. Mönö aku ñɨŋ keir yajɨnö!” röŋa.  
\v 16 Aliö rɨmɨn, nöbö ömdö nöbö nuŋ bla yadmɨn, mönö diba yadɨb möl aku ñɨgö yad pön du rɨŋö bö abmä.  
\v 17 Ñɨŋ rɨŋö bö röu dumɨn, Juda nöbö mögum rɨb rama nugwidɨx mɨdmɨd nöbö Sostenes, ömdö nöbö piaku kaiö pön nugwo pal pörmä. Gapman nöbö dib Galio nugwön mönö i yadölöŋ.   
\s1 Pol höbkal taun dib Adiok, Siria Propins yuadö duöŋa  
\p
\v 18 \x - \xo 18:18 \xt Naba 6:18; Apos 21:24\x*Makwam Pol Korid mɨŋi uplöb mɨdön, nöbö mö Jisas mönö nugw pim bla ñɨgö, “Ñɨŋ yörɨk mɨjɨnö,” rön, Akwila Prisila mönöbö hogwa pɨsaŋ mögörɨb Siria duŋö, rön, Senkria taun, ban yuö diba pö yöra dumä. Senkria piaku du mɨdön, Pol mönö ölɨsö ödöriö God nugwo yadmɨdlö, rön, yöj panö nuŋwa waxöŋa.  
\v 19-21 Bɨyöja pön, Senkria röböxön, dumɨd dumɨd taun dib Epesas uröpɨnmä. Pol nuŋ Juda mögum rɨb rama ram möl yuadö duön, Juda nöbö mö bla pɨsaŋ mönö nɨgɨp duön yadmɨdöŋa. Almɨn, nöbö mö bla nugwo yadmä, “Wop bli kwo an pɨsaŋ yörɨk mɨdane,” rɨmä. Jɨ Pol mönö ñɨŋ aku pölön yadöŋa, “Ñɨŋ yörɨk mɨjɨnö. God nɨ yöwö rɨmɨjön aku, mai höbkal ñɨgö mɨdɨba hönö,” röŋa. Aliö rön, Akwila Prisila mönöbö rama ñɨgö nöbö mö piaku pɨsaŋ Epesas yöra yad nɨgön, nuŋ bɨyöja pön duöŋa.  
\v 22 Bɨyöj aku dumɨd dumɨd Sisaria uröpɨnmɨn, Pol bɨyöj aku röböxön, il ila dumɨdön rɨba Jerusalem duöŋa. Jerusalem uröpɨnön, nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö, “Ñɨŋ mɨdöiŋ ä?” rön, ñɨgö pɨsaŋ mönö bli yadöŋa. Pol aliö rön, Jerusalem röböxön, bɨyöja iswob pön, taun dib Adiok, Siria Propins yuadö duöŋa.   
\p
\v 23 Pol Adiok duön,\fig |alt="Pauljr map3" src="Pauljr3.tif" size="col" \fig* hör wop mɨŋi uplöb mɨdön yöraku röböxön, du Galesia Propins yöra aipam, mögörɨb Prijia yöra aipam rɨp yön gɨrön, nöbö mö Jisas nugwo höd nugw pim bla, ñɨŋ Jisas mönö wä aku nugw pɨ gö nɨgɨnö, rön, ñɨgö magalɨg yad nöl ri aböŋa.   
\s1 Nöbö Apolos mönö aku  
\p
\v 24 Makwam taun dib Aleksadria yöbö Juda nöbö i hön Epesas mɨdöŋa. Ib nuŋwa Apolos. Nuŋ rɨb wä yöx nugwön mönö yad ri abɨb nöbö. Nuŋ God Mönö rɨba höd kai kɨtim aku nugw ri aböŋa.  
\v 25 Nöbö bli nugwo Nöbö Dib Ödöi Nuŋwa mönö aku yad nölmä. Makwam, nuŋ mɨ ususör rön, Jisas nuŋ pikai yöbö hön, nöbö pödiöm mɨdöŋ aku, nöbö mö bla ñɨgö ödöriö mɨd akwör yad nölmɨdöŋa. Makwam mönö yad nölmɨdöŋ aku, röbö pal nölɨb nöbö Jon yad nölmɨdöŋ mag akwör nugwön yad nölmɨdöŋa. Mönö bli kwo nugwölöŋ.  
\v 26 Makwam Apolos ipöxölön, Juda mögum rɨb ram aku duön, mönö aku amɨn ödöriö yad nölmɨdöŋa. Makwam wop i mönö yad nöl mɨdöŋa nugwön Prisila Akwila mönöbö rama mönö nuŋwa nugwön, nugwo yölɨŋ pön ram ñɨŋa duön, God Ödöi Nuŋwa mönö nugwölöŋ mag bli yad nöl ri abmä.   
\p
\v 27-28 \x - \xo 18:27-28 \xt Apos 9:22\x*Mai Apolos nuŋ Akaia Propins duba rɨmɨn, Epesas nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö, Apolos nuŋ du ñɨgö mönö wä aku yad nöiön aku waiö, me rön, Akaia nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö ñɨgö köp i kai kɨtön yadmä, “God mabö rɨb nöbö Apolos uröpɨnaŋ, nugwo pɨne,” rɨmä. Almä aku, Apolos Akaia Propins uröpɨnön, köp aku yabumɨn, Akaia nöbö mö God ñɨgö uliöxön rɨb wä nölmɨn Jisas nugw pim bla Apolos nugwo pɨmä. Nugwo pɨmɨn, nuŋ piöŋö kau ñɨgö pön, mönö yadɨb yöra Juda nöbö mö bla pɨsaŋ mönö nɨgɨp duön, God Mönö adaku yad nöl ri ab gɨrön, “Mesaia pöx mɨdmɨdöi aku Jisas ör,” me röŋa. Alön, yad nöl ri abön rɨmɨn, nugwo mönö i paiŋö yadɨb maga mɨdölöŋ. Almɨdmɨn, nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö rɨ nöl ri abmɨn, mɨd ri abmä.   
\c 19  
\s1 Pol Epesas du mɨdön Krais mönö wä aku yad nölöŋa  
\p
\v 1 \x - \xo 19:1 \xt 1Kor 3:6\x*Apolos Korid mɨdöŋ wop mibɨl yöraku, Pol nuŋ du Galesia Propins yöraku aipam, mögörɨb Prijia yöraku aipam, mibɨl yöraku rɨp yön gɨrön, taun dib Epesas uröpɨnöŋa. Uröpɨnön nugumɨn, nöbö mö Jisas nugw pim bli mɨdmä.  
\v 2 \x - \xo 19:2 \xt Apos 8:16\x*Pol ñɨgö yad nugwöŋa, “Ñɨŋ Jisas nugw pim wop aku, Inöm Leia alɨg pɨmɨŋönö wöhö?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, yadmä, “Wöhö. Inöm Leia i mɨda an nugwölölɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 3 Aliö rɨmɨn, Pol ñɨgö yadöŋa, “Makwam ñɨŋ röbö palim aku, il agapɨm, me rɨ rɨbyöx nugwön röbö palöiŋö?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, yadmä, “An Jon yadmɨdöŋ mönö aku pön röbö palölɨŋö,” me rɨmä.   
\p
\v 4 \x - \xo 19:4 \xt Mat 3:11\x*Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Jon Isrel nöbö mö bla yadmɨn, röbö palmɨdöi aku, ap kib mag gwogwo röl aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön nugumɨn mönö, ñɨgö röbö pal nölmɨda. Makwam Jon ñɨgö yadmɨdöŋa, ‘Nöbö Dib mai hön aku haŋ, nugwo nugw pɨne,’ rɨmɨda. Nöbö mai hönɨŋö, röŋ aku, Jisas ör,” me röŋa.  
\v 5 Pol aliö rɨmɨn, Nöbö Dib Jisas nugw pön, nöbö mö nuŋwa mɨjnɨŋö, rön, röbö palmä.  
\v 6 \x - \xo 19:6 \xt Apos 8:17; 10:44,46\x*Ñɨŋ röbö palɨm nugugɨrön, Pol imag nuŋwa ñɨgö rola nɨgmɨn, Inöm Leia ñɨgö pöl höm, ñɨŋ aj il hör akuyöbö nɨgön mönö il nugwölɨbä nɨg gɨrön, God mönö wä aku yad nölmä.  
\v 7 Nöbö akuyöbö möl sö piaku aliö almä.   
\p
\v 8 Pol mɨlmej mös paŋ, Juda nöbö mö mögum rɨb rama hem bla pɨsaŋ, God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb mönö aku nugw pɨŋ, me rön, ususör rön, wöxnö ör mönö nɨgɨp duön yadmɨdöŋa.  
\v 9 Makwam nöbö mö bli rɨb mag ñɨŋa yuö ñɨŋ akwör mɨdöŋa nugwön, Pol mönö yadöŋ aku nugwöinɨŋö, rön, nöbö mö magalɨg mɨdim mibɨl yöra duön, Nöbö Dib Ödöi Nuŋ aku mönö gwogwo yadmä. Aliö rɨmɨn, Pol nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö ñɨgör yölɨŋ pön du, Tiranas skul ram dib aku duön, wop paŋ paŋ ñɨgö mönö yad nöl gɨr mɨdmɨda.  
\v 10 Pol aliö yad nöl gɨr mɨdmɨn, kɨm mös yönmɨn mönö, Juda nöbö mö bla nɨgön, Grik nöbö mö bla nɨgön, Esia Propins mɨdim akuyöbö magalɨg Jisas mönö wä aku nugumä.   
\s1 Sipa ha nuŋ bla  
\p
\v 11 \x - \xo 19:11 \xt Apos 14:3\x*God nuŋ Pol pɨsaŋ mɨdöŋa nugwön nuŋ ap rölɨbä keiryöbö bli rɨmɨdöŋa.  
\v 12 \x - \xo 19:12 \xt Apos 5:15\x*Nöbö mö bli ñɨŋ Pol agsip wölɨj ap nuŋ bla pön du, nöbö mö wöj pɨlmɨdim piaku mɨxɨñ ñɨŋa calɨm, öbɨl dumɨdmä; ragwo as nöbö mö öim nɨgmɨdöŋ piaku ñɨŋ kwo algör röpɨn rɨŋadö dumɨdmä.   
\p
\v 13 Juda nöbö mö bli ñɨŋ kɨj rön, ragwo as bla yad rɨŋö abön yönmɨdmä. Makwam mai, Pol rɨmɨdöŋ akuyöbö nugwön, an kwo algör ör Nöbö Dib Jisas iba yadɨŋ, ragwo as rɨŋö duŋ, me rön, ragwo as bla nöbö mö öim nɨgöŋ akuyöbö ñɨgö yadmä, “Pol mönö nuŋwa yadmɨd nöbö aku Jisas, ib nuŋwa yadmɨdöl aku nugwön, röu duö!” rɨmä.  
\v 14 Makwam God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö i Sipa, ha nuŋ akuyöbö mɨj sö aliö mɨdmä.  
\v 15 Makwam wop i ñɨŋ, ragwo as yad abnɨŋö, rön, aliö rɨmɨn nugugɨrön, ragwo as öim nɨgöŋ nöbö aku mönö ñɨŋ aku nugwön ñɨgö paiŋö yadöŋa, “Nɨ Jisas nugula, Pol nugwo nugula, jɨ ñɨŋ agö nöbö bɨlɨm?” röŋa.  
\v 16 Aliö rön, ragwo as öim nɨgöŋ nöbö aku ölɨsö diba rödön ñɨgö wöktaitö röbön, mɨ göj göj pal höuöilmel rön, wölɨj ñɨgö bla pɨ waglöx abɨm, ñɨŋ wop akwör ram aku röböxön, hañ kapa bör dumä.   
\p
\v 17 \x - \xo 19:17 \xt Apos 5:11\x*Makwam mönö aku, Juda nöbö mö aipam, Grik nöbö mö aipam Epesas mɨdim akuyöbö magalɨg nugwön, ölölö rɨmɨn ipöxön, Nöbö Dib Jisas ib nuŋ akwör yadmɨn bɨl sö duöŋa.  
\v 18 Almɨn, nöbö mö Jisas nugw pim bla mɨga akwör hö mögum rön, ap agap bɨlɨm rɨ gwogwam rim piaku yad wöxnö nɨgmä.  
\v 19 Kɨj ap bla rön köp kai kɨt nɨgim piaku, kɨj rɨb nöbö bli köp piaku pön höm, nöbö mö magalɨg nugugu mɨdɨm nugugɨrön, ñɨŋ rɨn ab urɨm yönöŋa. Köp ap piaku, rɨg mag silpa wobɨb iŋ wödmɨn, pipti tausan (50,000) duöŋa. \fig Kɨj ap bla rön köp kai kɨt nɨgim piaku, kɨj rɨb nöbö bli köp piaku pön höm, nöbö mö magalɨg nugugu mɨdɨm nugugɨrön, ñɨŋ rɨn ab urɨm yönöŋa.|alt="Paul watching Ephesians burning books" src="cn02002B.tif" size="col" ref="19:19" \fig*  
\v 20 Makwam taun dib Epesas almɨdim aku, Nöbö Dib mönö wä piaku piaku du ölɨsö pɨlɨm duöŋa.   
\s1 Epesas nöbö mö mönö ua nɨgmä  
\p
\v 21 \x - \xo 19:21 \xt Apos 23:11; Rom 1:13\x*Makwam mai, God Inöma nuŋ Pol nugwo rɨba nölmɨn, Pol yadöŋa, “Nɨ Masedonia duön, Akaia duön, Jerusalem dina. Makwam mai Rom kwo algör ör dinö,” röŋa.  
\v 22 Pol aliö rön, nöbö hogwa nuŋ pɨsaŋ mabö rɨmɨdmä, Timoti Erastas yöŋö ñɨgö yad abmɨn, Masedonia Propins dumä. Nuŋ piöŋö Esia Propins wop mɨŋi uplöb mɨdöŋa.   
\p
\v 23 \x - \xo 19:23 \xt 2Kor 1:8\x*Pol Epesas mɨdöŋ wop mibɨl yöraku, Epesas nöbö mö bli öbɨlön, Nöbö Dib Ödöi Nuŋwa mönö wä aku nugw pim nöbö mö akuyöbö ñɨgö nugumɨn, ölɨsö wölmɨn, nuö nuö rɨbä maga rɨmä.  
\v 24 Makwam nöbö i, ib nuŋwa Demitrias, nöbö nuŋ bli pɨsaŋ rɨg silpa pön, höjöpal gɨr mɨdim god inakmönö iba Atemis, me rɨmɨdim aku, ram ulmɨdö kɨtɨb wä bli rɨ nɨgɨm, nöbö mö bli hön wob pön du nɨgön, mö dib ana Atemis nugwo höjöpalɨb ram aku, me rön, höjöpal gɨr mɨdmɨdmä. Nöbö piaku mabö aku rön, rɨg diba pɨmɨdmä.  
\v 25 Demitrias nuŋ, mabö nuŋwa rɨmɨdim nöbö akuyöbö aipam, mabö ñɨŋ rɨmɨdim akuyöbö rɨmɨdim nöbö bla aipam yadɨm, hö mögum rɨm yadöŋa, “Ñɨŋ nugwöia, an mabö paŋyöbö akwör rön rɨg diba pöla.  
\v 26 Makwam weik nöbö Pol nuŋ hön, nöbö mö akuyöbö ñɨgö inakmönö hörön yadmɨda, ‘Imag pön röi ap piaku höjöpalɨba wöhö,’ rɨmɨda. Aliö rɨmɨdmɨn, Epesas yörɨk aipam, Esia Propins yuadö magalɨg aipam, nöbö mö mɨga mönö nuŋwa pöia.  
\v 27 Pol inakmönö aku höraŋ, nugw pön, an ap rɨ nɨgmɨn wobmɨdöi aku, mai wobeñ. Makwam adakwör yadmɨdöi. An keir aipam, nöbö mö Esia Propins yuadö magalɨg aipam, nöbö mö mögörɨb hör piaku piaku magalɨg aipam, god diba Atemis nugwo höjöpalöla. Makwam Atemis nugwo röböxön, nugwo höjöpalmɨdöi ram dib aku kwo algör röböxbä maga rö, rön, yadmɨdlö,” röŋa.   
\p
\v 28 Demitrias aliö rɨmɨn, nöbö piaku nugumɨn, mɨ ölɨsö diba wölmɨn, ajmöla aj halön yadmä, “Atemis Epesas yöbö nuŋ god dib ödöriö! Atemis Epesas yöbö nuŋ god dib ödöriö!” rɨmä.  
\v 29 \x - \xo 19:29 \xt Apos 20:4; 27:2; Kol 4:10; Plm 24\x*Aliö mönö diba yadmɨn dumɨn nugugɨrön, nöbö mö taun dib aku magalɨg hön, Pol nöbö nuŋ hogwa pɨ cɨcɨ nɨgön, pön pɨxɨp du mönö yadɨb kau aku pön dumä. Pol nöbö nuŋ hogw aku Masedonia Propins yöbö. Ñɨŋ Pol pɨsaŋ yönmɨdmä. Ib ñɨŋ hogwa aku Gaias Aristakas yöŋö.  
\v 30 Pol piöŋö, nöbö mö hö mögum rön mönö yadmɨdim mibɨl yöra dinö, röŋ aku, jɨ nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö nugwo wöhö rɨmä.  
\v 31 Makwam Esia Propins gapman nöbö dib bli, Pol nöbö nugub nuŋwa makwam, nugwo mönö abön yadmä, “Nöbö mö mönö yadɨb kau yöra hö mögum rön mönö yadmɨdöi yöraku dumɨjɨnö wöhö,” rɨmä.   
\p
\v 32 Makwam nöbö mö mɨga akwör hö mögum rön, mönö diba yadön, mönö mɨ hörɨrör yadmä. Nöbö mö mɨga akwör ñɨŋ mönö ila mɨda nugwön yadmɨdöl aku, me rön, nugwölim; amɨn ör yadmä.  
\v 33 Makwam Juda nöbö bli, nöbö an Aleksada ñɨgö yad ri abönɨŋö, rön, nugwo nöbö mö ajmag ada abön, nöbö mö bli mönö adö bli al aliö yajönɨŋö, rön, wö rɨ yadmɨn, nuŋ mönö yadɨba rön, ñɨgö mönö pɨmɨjeñɨŋö rön, imaga cɨcɨmu nölöŋa.  
\v 34 Aleksada imaga pɨ cɨcɨmu rɨ nölmɨn nugugɨrön, nöbö mö bla nugumɨn, nuŋ Juda yöbö nöbö i nugwön, ajmöla aj halön mönö adö paŋyöbö iör wö diba rɨ yadön yadmä, “Atemis Epesas yöbö nuŋ god dib ödöriö! Atemis Epesas yöbö nuŋ god dib ödöriö!” me rön, mönö adö paŋyöbö akwör paŋör wö wop mɨxɨl mag mɨŋi rön yadmɨdmä.   
\p
\v 35 Ñɨŋ tu aua iör aliö wö rɨ yad mɨdɨm mɨdɨm, mai nöbö taun gapman mabö rön, kai kɨtɨb nöbö dib ñɨŋ aku öbɨlön, ñɨgö yadöŋa, “Dar mɨjne!” röŋa. Aliö rɨmɨn rɨmɨn, tar mɨdɨm nugugɨrön, nuŋ yadöŋa, “Epesas nöbö mö. Mögörɨb an kɨ, god dib Atemis rɨg anau nuŋwa mɨjöi adöx sebö mölöd pɨnöŋ aku pön, ram ur nɨg ri abön, höjöpalön röl aku, nöbö kai nugwölö, rön, mönö ua nɨgmɨdöi?  
\v 36 Mönö aku, nöbö mö bla magalɨg mödö nugwöia. Makwam, ñɨŋ tar mɨdön gwogwam rɨmɨjeñ.  
\v 37 Makwam ñɨŋ pön höi nöbö hogw kɨ, god an Atemis nugwo yad mönö nɨgön, höjöpalɨb ram nuŋ aku ap bli kib pölöi aku, jɨ ñɨŋ pön yörɨk höia.  
\v 38 Makwam, Demitrias mönö nöbö nuŋ bli nöbö i ñɨgö mönö diba yadɨba rɨmɨjöñ aku, mönö diba pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bla mɨdöi yöra duön mönö yadɨŋ, ñɨŋ mönö dib aku nugwöña.  
\v 39 Makwam ömörö mönö bli mɨjön aku, gapman mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö nugugu mɨdɨŋ nugugɨrön, mämäg il rol ñɨŋa yadɨŋ nugwɨŋ.  
\v 40 An weik yörɨk hö mögum rön, mönö ua nɨgmɨdöl aku, mönö il i mɨdɨm mönö nɨgmɨdölöl. Gapman nöbö dib ödöriö i, ‘Pödpöd rɨmɨn hö mögum rön aliö almɨdöiŋö,’ rɨmɨn, mönö paiŋö i yadɨb maga nɨgölö,” röŋa.  
\v 41 Nuŋ aliö rön, nöbö mö bla ñɨgö yad abmɨn, hörɨrör dumä.   
\c 20  
\s1 Pol Masedonia Propins duön, Akaia Propins duöŋa  
\p
\v 1 Makwam nöbö mö bla mönö diba nɨgmɨd pörön, ram ñɨŋ bla hörɨrör dumä. Pol Jisas nugw pim nöbö mö piaku ñɨgö yad wö rɨm, hömɨn, ñɨŋ wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön, Jisas nugw pɨ gö nɨg gɨrön rɨ mɨdɨŋ, me rön, nuŋ mönö bli yad nöl ri abön, “Ñɨŋ yörɨk mɨjne,” rön, ñɨgö röböxön Masedonia Propins duöŋa.  
\v 2 Duön, piaku rɨp yön gɨrön, nöbö mö Jisas nugw pim piaku, ñɨŋ wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön, Jisas nugw pɨ gö nɨgön rɨ mɨdɨŋ, me rön, nuŋ mönö bli yad nöl ri abön rɨp duön, Akaia Propins uröpɨnöŋa.  
\v 3 Akaia Propins uröpɨnön, mɨlmej mös paŋ piaku mɨdön, bɨyöja pön Siria Propins dinö, röŋ aku, jɨ nuŋ mönö i nugwöŋa, Juda ada nugwo pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdmä. Mönö aku nugwön yadöŋa, “Il ila akwör höbkal Masedonia dinö,” röŋa.  
\v 4 Makwam Pol nuŋ pɨsaŋ yönmɨdim nöbö bla ib aku: Piras ha nuŋwa Sopata taun dib Beria yöbö nöbö aku; Aristakas Sekadas yöŋö taun dib Tesalonaika yöbö nöbö hogwa aku; Gaias taun dib Debi yöbö nöbö aku; Ticikas Tropimas yöŋö Esia Propins yöbö nöbö hogwa aku; Timoti aku.  
\v 5 Nöbö piaku ñɨŋ höd duön, taun dib Troas duön, anɨŋ pöx mɨdmä.  
\v 6 Makwam wop dib Bred Is Alɨg Nɨmölɨb wop aku hö dumɨn nugugɨrön, bɨyöja pön, wop akuyöbö mömɨd sö mibɨl hölɨmön, Troas duön, nöbö höd duim piaku pɨsaŋ du paŋör mɨdön wop akuyöbö mɨj sö piaku mɨdmɨŋa.   
\s1 Pol ha wöröxöŋ i nugwo rɨmɨn, höbkal öbɨlöŋa  
\p
\v 7-8 Iŋpɨlö paŋyöbö i Troas mɨdmɨŋ aku, wop agñɨŋ aku, bred pɨ gɨlɨx nɨmɨba rön, ram yuadö möl bɨl sö wölu mögum rön, Pol, aiaŋ dinö, rön, mönö yadɨm nugugu mɨdmɨŋa. Aliö nugugu mɨdmɨn mɨdmɨn, pɨxmag gurɨm, hötɨkö mɨga ur bɨl yör sö nɨgön, Pol mönö yadmɨdöŋ aku nugugu mɨdmɨŋa.  
\v 9 Makwam ha nöbö i mokwac möla römɨdön, Pol mönö yadmɨdöŋ aku nugugu mɨdöŋa. Ib nuŋwa Yutikas. Nuŋ aliö nugugu mɨdmɨn, inɨmö göj nɨgmɨn, göuröduiö rön, rɨmɨdköp bokwɨr pɨn du mɨgrö bö pal wödöŋa. Almɨn, ñɨŋ du yör bö pɨ nugumɨn, mɨ aŋadö wöröx gɨ mɨdöŋa.  
\v 10 Pol nuŋ piöŋö yör bö duön, ha aku nugwo uma uma pön, yadöŋa, “Rɨb mɨga yöxmɨjeñ; nuŋ kömö mɨdö,” röŋa.  
\v 11 Pol aliö rön, höbkal ram yuadö bɨl sö wöluön, bred bli pɨ gɨlɨxön, nɨgiö nɨgön paŋör nɨmön, iswob mönö yad mɨdɨm mɨdɨm, ruö löum mil pörɨm nugwön duöŋa.  
\v 12 Makwam ha nöbö pɨn pal wöd wöröxöŋ aku, nuŋ kömö rama duön mɨ ödöriö wahax pɨmä.   
\s1 Pol Troas röböxön, Mitilini duöŋa  
\p
\v 13 Pol anɨŋ yadöŋa, “Ñɨŋ bɨyöja pön, taun dib Asos du mɨjöña; jɨ nɨ il ila adö wön, taun dib aku bɨyöja paŋör pön mögörɨb Mitilini duŋö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, an bɨyöja pön Asos dumɨŋa.  
\v 14 Asos duön, Pol nugwo pön, mögörɨb Mitilini dumɨŋa.  
\v 15-16 Löum yöbö Mitilini röböxön, röbö wödoböŋ mögörɨb Kaios il yöra uröpɨnmɨŋa. Löum aku, röbö wödoböŋ mögörɨb Semos uröpɨnön, Pol nuŋ rɨb i yöx nugwöŋa, Epesas duön, höimöliö mɨda akwör duön, Pedikos wop aku Jerusalem nugup maga mɨdölö, rön, rɨbyöx nugwöŋa. Makwam, an Epesas adaku pedöx pedöxɨp duön, aŋadö taun dib Mailitas dumɨŋa.   
\s1 Pol Epesas nöbö mö ñɨgö yadöŋa, “Nɨ aŋadö dumɨdlö,” röŋa  
\p
\v 17 \x - \xo 20:17 \xt Apos 18:21\x*Taun dib Mailitas uröpɨnön, Pol mönö abmɨn, Epesas dumɨn, nöbö mö Jisas nugw pim bla nugwidɨx mɨdmɨdim nöbö akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Nɨ Mailitas mɨdɨl yörɨk hönö,” röŋa.  
\v 18 \x - \xo 20:18 \xt Apos 18:19–19:10\x*Aliö rɨmɨn, nöbö piaku hömɨn, ñɨgö yadöŋa, “Höd Esia Propins ñɨŋ yöra hön, ñɨŋ pɨsaŋ mɨdön, mɨdɨp dumɨdön, agap apɨm rɨmɨdɨl aku nugwöia.  
\v 19 Ib na pɨmön bɨl sö duölöŋ. Nöbö Diba mabö nuŋ aku rɨmön nugugɨrön, Juda nöbö mö nɨ rɨ gwogwam rön rɨmɨn nugugɨrön, im gɨrön mönö yad nölmön duöŋa.  
\v 20 Ñɨŋ nugwöia, nɨ Jisas mönö wä nuŋ i röböxölɨm, jɨ mögum röi kau akuyöbö aipam, ram ñɨŋ akuyöbö aipam duön, agö mönöm ñɨgö rɨ nöiön aku magalɨg amnɨmab yad nölmön duöŋa.  
\v 21 Ñɨŋ Juda nöbö mö bla nɨgön, Grik nöbö mö bla nɨgön, mönö ölɨsö yadön döŋö, yad nöl ri abön yadmön, ‘Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxön, God yad mönö aku pön, Nöbö Dib ana Jisas nugw pɨne,’ rɨma.   
\p
\v 22 “Makwam weik nugwi! God Inöma nɨ nag röxg nɨgön, pön Jerusalem dumɨd aku, nɨ agö magɨm cön aku nugwöi.  
\v 23 \x - \xo 20:23 \xt Apos 9:16; 21:11\x*Makwam nɨ nugula, taun dib piaku piaku uröpɨnɨmön, Inöm Leia nuŋ nɨ öim yada, ‘Nagö Jerusalem duaŋ, nagö nag nɨgɨŋ, öliöx mɨjnaŋö,’ ra.  
\v 24 \x - \xo 20:24 \xt Apos 21:13; 2Tim 4:7\x*Makwam aku mönö mɨdöl. Nɨ keir ör mɨd ri abnö, rön, aku rɨbyöx nugwöi. Nɨ paiöñɨŋö, rön, ipöxöi wöhö. Nöbö Dib Jisas, nɨ yad nɨgöŋ mabö akwör rɨbyöx nugwön, God an uliöxön pɨ mönö wä aku, yad nöl gör mɨjɨna. Nɨ rɨb paŋyöbö akwör yöxön, duön, ödöi aku aŋadö dina.   
\p
\v 25 “Makwam nɨ nugula, ñɨŋ nöbö mö piaku pik magalɨg, God nöbö mö pön nugwidɨx mɨdɨb mönö aku yadmön nugwöi bla, nɨ iswob nugweñ wöhö.  
\v 26 Nɨ weik duba rön, ñɨgö wöxnö yadmɨdla, nöbö mö bɨl kai God mönö wä aku nugw pölön, ölɨŋ höb diba pɨmɨjöñ akuyöbö, aku ap ñɨŋ keir, nɨ wöhö.  
\v 27 Nɨ God ap agap apɨm rɨba rɨmɨd mönö aku i röböxöi, wöhö; magalɨg mɨ ödöriö ñɨgö yad nöila.  
\v 28 \x - \xo 20:28 \xt 1Tim 4:16; 1Pit 5:2-4\x*Ñɨŋ keir nugw ri ab gɨ mɨjöña; Inöm Leia yadmɨn nöbö mö nugwidɨx mɨdöi bla aipam nugw ri ab gɨ mɨjöña. Nöbö hön sipsip urɨb piaku hön sipsip ñɨŋ bla nugwidɨx mɨd ri aböi mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör, God nöbö mö nuŋ bla, hañ nuŋwa keir wobön höbkal pöŋ nöbö mö piaku, ñɨgö nugwidɨx mɨd ri ab gɨ mɨjöña.  
\v 29 \x - \xo 20:29 \xt Mat 7:15; Jon 10:12\x*Nɨ nugula, nɨ dumön, wöñö höpebö bla hön, hön sipsip ñɨŋ uröi piaku bli öbɨx nɨmöña.  
\v 30 Makwam nöbö mö mibɨl ñɨŋ aku mɨdöi bli kwo algör ör, nöbö mö Jisas nugw pöi piaku ñɨgö pɨxɨp pön duŋ, ñɨŋ an pɨsaŋ duŋö, rön, inakmönö hörön ñɨgö yajöña.  
\v 31 \x - \xo 20:31 \xt 1Tes 2:11\x*Makwam nɨ kɨm mös paŋ, mögörɨb ñɨŋa Epesas mɨdön, mil pɨxmag yuö, ñɨgö lɨblɨb rɨm, im gɨrön, ñɨgö magalɨg paŋ paŋ yad nöl ri abma. Mönö yad nölɨm aku uplöbmɨjeñ; nugw ri ab gɨ mɨjöña.   
\p
\v 32 “Nɨ ñɨgö God iŋsö rol nuŋwa nɨgön, mönö wä nuŋ aku, nuŋ nöbö mö uliöx mönö wä rol aku nɨgön, dumɨdla. God ñɨgö pɨsaŋ mɨjöna. God mönö wä nuŋ aku nugw pɨmɨjöñ aku, nuŋ raŋ, ñɨŋ Jisas nugw pɨ gö nɨgön, nöbö mö nuŋwa keir mɨdön, ap wä wä nöbö mö nuŋwa nölɨba rɨmɨd aku pöña.  
\v 33 \x - \xo 20:33-34 \xt 1Kor 9:11-12\x*Nɨ ñɨŋ pɨsaŋ mɨdɨm wop aku, nöbö mö bli rɨg gol, rɨg silpa, wölɨj ap ñɨŋ piaku sö rölɨm.  
\v 34 \x - \xo 20:34 \xt Apos 18:3; 1Tes 2:9\x*Ñɨŋ nugwöia, imag na keir mabö rön, nöbö nɨ pɨsaŋ yönmɨdöl piaku pɨsaŋ ap mag nɨmön wölɨj wob yömön mɨdmɨdöla.  
\v 35 Makwam nɨ rɨl mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör rön, nöbö mö lɨblɨb rɨ mɨdö bla ñɨgö pɨ ösös rɨ nöiöña. Nöbö Dib ana Jisas nuŋ keir mönö yadöŋ aku nugugu mɨjöña. Jisas nuŋ keir yadöŋa, ‘Nöbö bli naŋ ap nöiöñ aku, naŋ wä cöna; jɨ naŋ nöbö mö piaku ap nöinö aku, naŋ mɨ wä cönɨŋö,’ rö,” röŋa.   
\p
\v 36 Pol mönö aku yad pörön, Epesas nöbö mö Jisas nugw pim bla ñɨgö nugwidɨx mɨdmɨdim nöbö bla pɨsaŋ höxmax yuön, God höjöpalöŋa.  
\v 37 Pol höjöpalmɨn nugugɨrön, ñɨŋ im gɨrön, nugwo pɨ wob gɨrön, alguna bɨmɨl nɨmɨmä.  
\v 38 Mai haŋaj mämäg yuö na aku nugweñɨŋö, röŋ mönö aku nugwön, ñɨŋ mɨ ödöriö ögwö yöxön, im gɨr mɨdmä. Al gɨrön, Pol nugwo mibɨl nɨg pön du bɨyöj möla abmä. \fig Al gɨrön, Pol nugwo mibɨl nɨg pön du bɨyöj möla abmä.|alt="Paul on shore with friends" src="cn02009B.tif" size="col" ref="20:38" \fig*   
\c 21  
\s1 Pol bɨyöja pön Jerusalem duba duöŋa  
\p
\v 1 Makwam an Epesas nöbö mö bla, “Ñɨŋ yörɨk mɨjne,” rön, bɨyöja pön dumɨŋa. Hödal hö ri abɨm, paxdöriö akwör du du, röbö wödoböŋ mögörɨb Kos dumɨŋa. Löumɨn, Kos röböxön, röbö wödoböŋ mögörɨb Rodos dumɨŋa. Löumɨn, Rodos röböxön, taun dib Patara dumɨŋa.  
\v 2 Taun dib Patara duön nugumɨn, bɨyöj i mögörɨb Pönisia duba rɨmɨdöŋa. Makwam, an bɨyöj aku pön dumɨŋa.  
\v 3 Dumɨd dumɨd, röbö wödoböŋ mögörɨb Saipras imag cökö adö mɨdɨm nugugɨrön, dumɨd dumɨd, mögörɨb Siria igöp hön mönö, ömdö yogw ap bla pɨ abɨba du taun dib Taia aŋöi nɨgmɨŋa.  
\v 4 \x - \xo 21:4 \xt Apos 20:23\x*Taia du aŋöi nɨgön, du nöbö mö Jisas nugw pim piaku ñɨgö hölu nugwön, ñɨgö pɨsaŋ iŋpɨlö paŋyöbö i mɨdmɨŋa. Makwam God Inöma nuŋ ñɨgö rɨbyöx nölmɨn, ñɨŋ Pol nugwo yadmä, “Jerusalem duba rɨmɨdlö aku, dumɨjɨnö,” rɨmä.  
\v 5 Makwam duba rɨmɨŋ mag aku, nöbö mö Jisas nugw pim piaku, nöbö mö, halöu ha ñɨŋ bla magalɨg anɨŋ pön du taun dib ödöi rɨŋadö röbö pö yöra duön, ñɨgö pɨsaŋ höxmax yuön, God höjöpalmɨŋa.  
\v 6 Makwam an, “Ñɨŋ yörɨk mɨjne,” rɨmɨn, ñɨŋ an paiŋö, “Ñɨŋ piaku dinö,” rɨmɨn, an du bɨyöj möla dum nugugɨrön, ñɨŋ höuöil ram ñɨŋa dumä.   
\s1 Agabas, Pol nugwo al aliö cöñɨŋö, röŋa  
\p
\v 7 Makwam an bɨyöja pön, taun dib Taia röböxön, du taun dib Tolemais aŋöi nɨgmɨŋa. Aŋöi nɨgön, nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö ñɨgö, “Ñɨŋ mɨdöiŋ ä?” rön, wop mɨdöy ñɨgö pɨsaŋ mibɨl yöraku mɨdmɨŋa.  
\v 8 \x - \xo 21:8 \xt Apos 6:5; 8:40\x*Löum yöbö wop aku ñɨgö röböxön, du Sisaria uröpɨnön, Pilip rama du hölɨmɨmɨŋa. Nuŋ Jisas mönö wä yad nöl yönɨb nöbö i. Nöbö Pilip aku, nuŋ höd Jerusalem mɨdön, nöbö akuyöbö iŋösu sö pɨsaŋ ap mag nuöm nɨgmɨdöŋa.  
\v 9 Makwam nöbö Pilip aku, halöu nuŋ mös mös, Jisas mönö wä aku yad nölmɨdmä. Halöu piaku ñɨŋ nöbö pölim.   
\p
\v 10 \x - \xo 21:10 \xt Apos 11:28\x*An Pilip pɨsaŋ mɨdmɨŋ wop mibɨl yöra, God mönö yadɨb nöbö Agabas mögörɨb Judia yöbö höŋa.  
\v 11 \x - \xo 21:11 \xt Apos 20:23; 21:33\x*Agabas nuŋ hön, Pol amanö nuŋ aku pön, iŋ wajmag nuŋwa keir nag nɨgön yadöŋa, “Inöm Leia nuŋ yada, ‘Nöbö amanö mɨnöbö kɨ, Juda ada Jerusalem yöra nugwo nag nɨgön, pön du Juda nöbö mö yöi akuyöbö ñɨgö nöiöñɨŋö,’ rɨ gö,” me röŋa.   
\p
\v 12 An magalɨg mönö aku nugwön, Pol nugwo mɨ ususör rön yadmɨŋa, “Jerusalem dumɨjɨnö,” rɨmɨŋa.  
\v 13 \x - \xo 21:13 \xt Apos 20:24\x*Aliö rɨmɨn, Pol paiŋö yadöŋa, “Nɨ pödpöd rɨmɨn uliöxön imɨmɨn, madmag na ölɨŋ pɨl? Nɨ Jerusalem duön, ‘Nöbö Dib na Jisas,’ me cɨna. Ñɨŋ mönö aku nugwɨŋ, ölɨsö wölaŋ, nɨ nag nɨgöñɨŋönö aŋadö pɨl pal nɨgöñ aku, ipöxöin. Amɨn du yajɨnö,” röŋa.  
\v 14 Makwam an Pol nugwo aliö yad wöhö riö duön röböxön yadmɨŋa, “Nöbö Diba nuŋ keir nugw mag akuyöbö cönɨŋö,” rɨmɨŋa.   
\s1 Jerusalem nöbö mö Pol nugwo yad höimöumä  
\p
\v 15 Makwam an aliö Sisaria mɨdön, Jerusalem dinɨŋö, rön, ap an bla rɨ pɨdɨlu nɨgön, dumɨŋa.  
\v 16 Nöbö mö Jisas nugw pim Sisaria yöbö bli pɨsaŋ Jerusalem dumɨŋa. Ñɨŋ anɨŋ pön du Neson rama nɨgɨm, pɨsaŋ hölɨmɨmɨŋa. Nöbö Neson aku Saipras yöbö. Nuŋ höd ör Jisas nugw pöŋa.   
\p
\v 17 Jerusalem uröpɨnmɨŋa, nöbö mö Jisas nugw pim piaku magalɨg anɨŋ nugumɨn wä röŋa.  
\v 18 Idöm Pol an pɨsaŋ Jems nugwo mönö yadɨba dumɨŋa. Jerusalem Jisas nugw pim nöbö mö bla nugwidɨx mɨdmɨdim nöbö piaku magalɨg hö mögum rön mɨdmä.  
\v 19 \x - \xo 21:19 \xt Apos 15:12\x*Makwam an uröpɨnön, Pol ñɨgö, “Ñɨŋ mɨdöiŋ ä?” rön, God nugwo nugwidɨx mɨdmɨn nugugɨrön, mögörɨb piaku piaku yönön, Juda nöbö mö yöi piaku ap agap bɨlɨm röŋ haiwo piaku magalɨg nöbö piaku yad nölöŋa.  
\v 20 \x - \xo 21:20 \xt Apos 15:1,5\x*Pol aliö haiwo urmɨdmɨn nugwön, God nugwo ri ablaŋe rön, Pol nugwo yadmä, “Nöböhöd. Nagö nugulö, Juda nöbö mö mɨga ödöriö Jisas nugw pöi aku, jɨ mɨ ususör rön yadöia, ‘An Juda nöbö mö mɨdöla. Makwam, Juda lo adakwör cɨnɨŋö,’ röia.  
\v 21 Makwam Juda nöbö mö piaku bli Jerusalem kɨ hön, ‘Pol nuŋ, Mosɨs maduar ör lo mönö kai kɨtöŋ aku röböxön, an Juda ada rɨg röl adaku röböxön, Juda nöbö mö röd du Juda nöbö mö yöi mɨdöi mögörɨb mibɨl akuyöbö ñɨgö yada, “Ha ñɨŋ bla uñ ödörmɨjeñ; Juda ada röi mag akuyöbö rɨmɨjeñɨŋö,” rɨ gö,’ me röia.  
\v 22 Nagö wopik Jerusalem kɨ hölö makwam, mönö aku piaku piaku duaŋ nugwöña. Makwam, an pödpöd cɨnɨŋö, rön, mönö aku nɨgɨp dumɨŋa.  
\v 23 \x - \xo 21:23-24 \xt Naba 6:1-20; Apos 18:18\x*Mönö yadɨp dumɨdön, mönö adö paŋyöbö i yad nɨgmɨŋ aku wopik nagö yadɨŋ, naŋ nugwön mai duö. Nöbö ana kɨ nöbö mös mös, mönö ölɨsö ma God nugwo yad nɨgmɨdölɨŋö, röia.  
\v 24 Aliö alöi aku, God nugwo ap pal höjöpal ur nölɨba rɨmɨdöia. Makwam, nagö du wop bli ñɨgö pɨsaŋ mɨdön, ap kai kai rön God mämäg il rola leia mɨjöñ aku, nagö rɨ nöl ri abön, ap God höjöpal ur nöiöñ piaku nagö wob nölön, ñɨgö rɨ nölön mönö, mai yöcmac panö ñɨŋa wöxöña. Aliö almɨdaŋ mönö, nöbö mö piaku magalɨg nugwöña, nagö yadöi mönö akuyöbö inakmönö höröia. Ñɨŋ nugwöña, nagö Juda nöbö makwam, an Juda ada rɨmɨdöl mag akwör rɨmɨdlö.  
\v 25 \x - \xo 21:25 \xt Apos 15:29\x*Makwam Juda nöbö mö yöi Jisas nugw pim akuyöbö ñɨgö köp kai kɨt nölön yadmɨŋa, ‘Nöbö mö bli god inakmönö piaku nugwo ap höjöpal ur nöinöb, urap hön ap bla pön du palmɨdɨŋ, ñɨŋ nɨmmɨjeñ. Urap hön ap bla haña nɨmmɨjeñ. Urap hön ap bla iröpa nag wabɨlön pɨxɨŋ wöröxöñ aku, nɨmmɨjeñ. Mö kib nöbö kib rɨmɨjeñ,’ rön, köp kai kɨt nölölɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 26 \x - \xo 21:26 \xt 1Kor 9:20\x*Aliö rɨmɨdmɨn, Pol mönö ñɨŋa pön, löum nöbö igwö sö ap höjöpal ur nölɨba rim nöbö piaku pɨsaŋ, ñɨŋ ap kai kai rön God mämäg il rola leia mɨjöñ aku, rɨ ri abön, God höjöpalɨb rama dumä. Duön, Pol nöbö nugwidɨx mɨdim bla ñɨgö yadöŋa, “An wop akuyöbö iŋösu sö hör mɨdön, weik wop mɨj aku ap bli hörɨrör pön hön, God höjöpal ur nöinɨŋö,” röŋa.   
\s1 Juda nöbö mö Pol nugwo pɨ cɨcɨ nɨgmä  
\p
\v 27 Pol aliö rön, ñɨŋ ap pödpödiö God mämäg il rola leia mɨjöñ aku rɨp duön, mɨj sö wop aku womiöx höm nugugɨrön, Juda nöbö mö Esia Propins mɨdön hem bli nugumɨn, Pol God höjöpalɨb rama ram möl yuadö mɨdöŋa. Nuŋ mɨdöŋ yöra nugwön, nöbö mö mɨdim akuyöbö mönö yadmɨn, ñɨŋ ölɨsö rödön Pol nugwo pɨ cɨcɨ nɨgmä.  
\v 28 Pol nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, wö diba rön yadmä, “Nöbö mö Isrel ruai. Nöbö kɨ nuŋ mögörɨb hör piaku piaku magalɨg yönön, nöbö mö piaku ñɨgö mönö inakmönö hörön, an Isrel nöbö mö aipam, lo an aipam, God höjöpalɨb ram kɨ aipam mönö gwogwo yadmɨda. Makwam adakwör, wopik nuŋ Juda nöbö mö yöi akuyöbö God höjöpalɨb rama ram möl yuadö duölɨb piaku, ñɨgö amɨn yölɨŋ pön ha. Makwam, nuŋ ram lei kɨ rɨ gwogwam rö,” rɨmä.  
\v 29 \x - \xo 21:29 \xt Apos 20:4\x*Ñɨŋ mönö yadmä aku, rɨb ñɨŋa keir yöx nugwön inakmönö hörmä. Pol hör Tropimas pɨsaŋ Jerusalem mibɨl me blaku yönmɨdɨm nugugɨrön, rɨb ñɨŋa keir yöx nugwön yadmä, “Pol nöbö Tropimas Epesas yöbö aku pɨsaŋ God höjöpalɨb rama ram möl yuadö duöiŋö,” rɨmä.   
\p
\v 30 Ñɨŋ aliö rɨmɨn, mönö aku nöbö mö akuyöbö magalɨg nugwön, piaku piaku hön Pol nugwo pɨxɨp pön du God höjöpalɨb rama rɨŋadö bö abön, rɨb pia uba ŋölmä.  
\v 31-32 Nöbö mö mɨga mönö diba nɨg gɨrön, ölɨsö rödön Pol nugwo aŋadö pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdmä. Makwam almɨdim mönö aku Rom ami nöbö dib ödöriö mɨdöŋ yöra dumɨn, nuŋ ami nöbö nugwidɨx mɨdmɨdöi nöbö dib nuŋwa bli pön, ami nöbö bli pön, yadkap du nöbö mö mögum rɨ mɨdim yöra uröpɨnmɨn nugwön Pol nugwo pal höuöilmel rɨmɨdim aku röböxmä.   
\p
\v 33 Ami nöbö dib aku hön, Pol nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, nöbö nuŋ bla ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ nugwo sen mös nɨgɨnö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ mag akwör rɨmä. Makwam nuŋ nöbö höd mɨdim bla ñɨgö yad nugwöŋa, “Nuŋ ap agapɨm rɨmɨdmɨn nugwo almɨdöi?” röŋa.  
\v 34 Aliö rɨmɨn, ñɨŋ mönö hörɨrör yadön, mönö nuö nuö diba yadmä. Almɨdɨm, ami nöbö dib aku mönö il i nugwölön, nöbö nuŋ pia yadöŋa, “Nugwo pön du ram ölɨsö dib ñɨŋa pön dinö,” röŋa.  
\v 35 Aliö rɨmɨn, ami nöbö ñɨŋ Pol nugwo pön du ubalɨja il yöra uröpɨnmɨn nugugɨrön, nöbö mö mɨg mɨŋa paŋör duön Pol nugwo yadyöxön, pɨ palön, nuö nuö pal raiu abmɨdmä nugwön, ami nöbö bli Pol nugwo pɨ ragpɨd nɨg ragön, ram möl yuadö ñɨŋa pön dumä.  
\v 36 \x - \xo 21:36 \xt Luk 23:18\x*Makwam nöbö mö piaku ñɨŋ mönö ölɨsö yadön yadmä, “Nugwo aŋadö pɨl pal nɨgi!” rɨmä.   
\p
\v 37 Jɨ ami nöbö bla Pol nugwo pön du ram möl yuadö bö duba rɨmɨn nugugɨrön, Pol ami nöbö dib ödöriö aku nugwo yadöŋa, “Mönö nɨ i nagö yajɨnönö?” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, ami nöbö dib ödöriö aku yadöŋa, “Nɨ nugula naŋ Grik mönö nugulö.  
\v 38 \x - \xo 21:38 \xt Apos 5:36-37\x*Nɨ rɨbyöx nugula, wa, nagö aku nöbö Ijip yöbö, nöbö nuö nuö röi po tausan (4,000) akwör pön, pön du mögörɨb rɨg kap mibɨl piaku umadiö mɨdmä, naŋ nöbö akwör, me rön nugula. Makwam nagö Grik mönö nugulö aku, nagö nöbö aku wöhö,” röŋa.   
\p
\v 39 Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Wöhö, nɨ Juda nöbö i. Nɨ yöx pön hem taun dib Tasas, Silisia Propins yöraku. Taun dib na aku iba mɨda. Makwam nɨ yöwö ran, nɨ nöbö mö kɨyöbö ñɨgö mönö i yad nöinö,” röŋa.   
\p
\v 40 Pol aliö rɨmɨn, ami nöbö dib aku yöwö rɨmɨn, Pol rɨg ub wöl dub rol aku röb gɨ mɨdön, imaga cɨcɨmu nölmɨn, nöbö mö akuyöbö mönö röböxmɨn nugugɨrön, Juda nöbö mö nɨgmɨdöi mönö aku nɨgön, ñɨgö mönö yadöŋa.   
\c 22  
\p
\v 1 Pol nuŋ Juda nöbö mö yadmɨdöi mönö aku nɨgön yadöŋa, “Acö nöböhöd nöbö. Mönö ñɨgö yadɨba rɨmɨdɨl aku nugugu mɨjne,” röŋa.   
\p
\v 2 Aliö rɨmɨn, nuŋ Juda nöbö mö yadmɨdöi mönö yöbö yadöŋ aku nugwön, mönö mönö pölim; tar mɨda akwör mɨdmä.  
\v 3 \x - \xo 22:3 \xt Apos 5:34\x*Ñɨŋ tar mɨdɨm nugugɨrön, Pol ñɨgö yadöŋa, “Nɨ Juda yöbö aku, jɨ nɨ yöx pön hem taun dib Tasas, Silisia Propins yöraku. Makwam nɨ hö Jerusalem kɨ, mönö yad nölɨb nöbö Gameliel pɨsaŋ mɨdön dib röxɨm makwam, nöso auso nöbö lo mönö kai kai yadim aku magalɨg nɨ yad nölmɨn, nugula. Makwam, ñɨŋ God nugwo pɨ ösös cɨnɨŋö, rön, mag wä mɨda akwör röi aku, nɨ kwo algör ör rɨmɨdla.  
\v 4 \x - \xo 22:4 \xt Apos 8:3\x*Nöbö mö Jisas Ödöi aku duim piaku ñɨgö mɨ ödöriö rɨ gwogwam rɨ mɨdla. Ñɨgö pɨl pal nɨgɨnö, rön, nöbö aipam mö aipam nag nɨgön pön du nag nɨgmɨdla. Makwam bli rɨ gwogwam rɨ pön du pal nɨgmön, aŋadö wöröxmɨdmä.  
\v 5 Almɨdɨl aku, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö Kansol mɨdöi nöbö dib bla aipam, ñɨŋ ñɨgö yad nugwɨŋ, Pol inakmönö hörö, rön, yadeñɨm; mi yadö, cöña. Wop i nɨ Damaskas duba rɨmön, nöbö dib piaku nɨ köp bli kai kɨtön, Damaskas mɨdim nöbö piaku kai kɨtmä. Köp piaku kai kɨtön yadmä, ‘Pol nugwo nugwidɨx mɨjöña. Damaskas nöbö mö Jisas nugw pöi piaku ñɨgö nag nɨgön, pön Jerusalem kɨ haŋ,’ me rɨmä. Nɨ köp piaku pön, ñɨgö nag nɨg Jerusalem pön hömön, ölɨŋ höb pöñɨŋö, rön, Damaskas duma.   
\s1 Pol höd Jisas nugw pöŋ, haiwo aku uröŋa  
\p
\v 6 “Makwam nɨ köp piaku pön, nöbö bli pɨsaŋ dumɨd dumɨd naiö mibɨl yörkisö mag aku, Damaskas igöp igöp rɨmön nugugɨrön, rɨb pia mil mag dib keiryöbö adöx yöd röul adö kau sebö i pɨnön nɨ palöŋa.  
\v 7 Almɨn, nɨ bokwɨr pɨm pɨn mɨgrö bö bɨrmɨn nugugɨrön, mönö i nɨ yadöŋa, “Sol, Sol, nɨ pödpöd rɨmɨn öim rɨ gwogwam rɨmɨdlö?” röŋa.   
\p
\v 8 “Aliö rɨmɨn, nɨ yadma, ‘Nöbö Dib! Nagö yönɨm?’ rɨma.  
\p “Aliö rɨmön, yadöŋa, ‘Nɨ Jisas Nasaret yöbö; nɨ öim rɨ gwogwam rɨmɨdlö akwör yadmɨdlö,’ röŋa.  
\v 9 Nöbö nɨ pɨsaŋ dumɨdmɨŋ bla, mil dib aku nugumä, jɨ mönö mag nɨ yadöŋ aku audiöx nugwölim.   
\p
\v 10 “Nɨ piöŋö yadma, ‘Nöbö Dib. Nɨ pödpöd cɨnö owa?’ rɨma.  
\p “Aliö rɨmön, Nöbö Dib nɨ yadöŋa, ‘Nagö öbɨlön, Damaskas duaŋ, nöbö i hön, agap apɨm cɨnö akwör yajönɨŋö,’ röŋa.  
\v 11 Mil aku mil mag dib abɨm, mämäg nɨ aku aŋadö we wölöŋa. Almɨn, nöbö nɨ pɨsaŋ dumɨdmɨŋ piaku, iŋpɨlö na pön, iŋröb Damaskas dumɨŋa.   
\p
\v 12 “Makwam taun dib aku nöbö i mɨdöŋa, ib nuŋwa Ananaias. Nuŋ lo ana nugw ri abön, rɨg yadöŋ yadöŋ akwör rɨmɨdöŋa. Nöbö akwör, Juda nöbö mö Damaskas mɨdim piaku magalɨg yadmä, ‘Aku nöbö wä mɨdö,’ me rɨmä.  
\v 13 Nuŋ nɨ mɨdɨm il yöra hön nɨ yadöŋa, ‘Nöböhöd Sol. Mämäg naŋa iswob ix nugwö,’ röŋa. Aliö rɨmɨn nugugɨrön, rɨb pia mämäg na we wölöŋ aku aŋadö wä rɨmɨn, ix nugwön nugwo nuguma.   
\p
\v 14 “Almɨn, Ananaias nɨ yadöŋa, ‘God nöso auso nöbö an höjöpalmɨdim God akwör naŋ pöŋa. Pön, nuŋ ap agap apɨm cɨnö, rön, rɨbyöx nugw aku, mag akwör nagö yabuaŋ nugunö. Nuŋ rɨbyöx nugwa, nagö Nöbö Kömö Wä nuŋ aku wöxnö nugwön, mönö ajmöl nuŋwa keir yadmɨjön mönö aku naŋ keir wöxnö nugunö.  
\v 15 Naŋ God mabö rɨ nölɨb nöbö mɨdön, nagö agö magɨm rɨmɨdmɨn mämäga nugulö aku, mönö bɨl kai yadmɨdmɨn audiöx nugulö aku, nöbö mö bla magalɨg yad nölaŋ nugwöña.  
\v 16 Makwam, pöxölön, öbɨl God höjöpalön, röbö yaxaŋ, nuŋ ap kib mag gwogwo rɨlö pɨx aku örɨx abönɨŋö,’ röŋa.   
\s1 Juda nöbö mö yöi piaku ñɨgö mönö wä na aku yad nölö, röŋa  
\p
\v 17 “Jisas aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ mag akwör rɨma. Mai Jerusalem kɨ hön, God höjöpalɨb ram aku duön, God höjöpal gɨr mɨdön, rɨb nuguma.  
\v 18 \x - \xo 22:18 \xt Apos 9:29-30\x*Rɨb nugwön, nɨ Nöbö Diba nugumön nugugɨrön, nuŋ nɨ yadöŋa, ‘Rɨmɨg Jerusalem röböxön, mögörɨb hör piaku duö. Nöbö mö kɨyöbö mönö wä na yadmɨjɨnö aku nugweñɨŋö,’ röŋa.   
\p
\v 19 \x - \xo 22:19 \xt Apos 8:3; 26:9-11\x*“Aliö rɨmɨn, nɨ yadma, ‘Nöbö Dib. Ñɨŋ keir nɨ nugwöia, nɨ höd Juda mögum rɨb ram piaku yönön, nöbö mö nagö nugw pim bla ñɨgö nag nɨgön, mɨ göj göj palmɨdla.  
\v 20 \x - \xo 22:20 \xt Apos 8:1\x*Makwam wop i, mönö wä nagö yadɨb nöbö Stipen nugwo rɨg röd pal nɨgɨm nugugɨrön, nɨ nöbö nugwo pal nɨgmɨdim bla wölɨj ñɨŋa pɨ röd nɨgɨm piaku nugwidɨx mɨdön, päja yadmö,’ rɨma.   
\p
\v 21 \x - \xo 22:21 \xt Apos 9:15\x*“Aliö rɨmön, Nöbö Diba nɨ yadöŋa, ‘Nɨ nagö yad abmön, duön Juda nöbö mö yöi mögörɨb pad mɨdöi piaku dinaŋö,’ rö,” röŋa.   
\s1 Ami nöbö dib aku Pol nugwo nugwidɨx mɨdöŋa  
\p
\v 22 Juda nöbö mö Pol mönö yadöŋ aku nugugu mɨdɨp duön, Pol nuŋ Juda nöbö yöi mönö maga yadöŋ aku nugumɨn, ölɨsö wölɨm, ñɨŋ ajmöla aj halön mönö ölɨsö yadön yadmä, “Nugwo pɨ pɨl pal nɨgi! Nöbö aliö aku kömö mɨdenɨm,” rɨmä.   
\p
\v 23 Mönö ölɨsö aliö yad gɨrön, wölɨj ñɨŋa bli pɨ pugul nɨgön, hauya pön bɨl sö abmɨn, muömua wöluöŋa.  
\v 24 Aliö almɨdɨm, ami nöbö dib ödöriö aku, nöbö nuŋ bli ñɨgö yadöŋa, “Nugwo pön ram möl yuadö duön palmɨdɨŋ, nöbö mö kɨyöbö pödpöd rɨmɨn nugwo mönö ölɨsö yadmɨdöi mönö il aku ñɨgö yad nöiönɨŋö,” röŋa.  
\v 25 \x - \xo 22:25 \xt Apos 16:37\x*Aliö rɨmɨn, nugwo palɨba pön duön, nag wabɨl nɨgmä. Jɨ Pol nuŋ ami nöbö dib il yöraku öbɨl gɨ mɨdöŋ aku nugwo yadöŋa, “An Rom nöbö mö lo i aliö mɨdöl. Nöbö Rom yöbö ödöriö piaku hör paleñ. Ñɨŋ höd mönö diba yadön, mönö pɨ nuöm nɨgön, paiöñɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 26 Pol aliö rɨmɨn, ami nöbö dib aku du nöbö dib ödöriö aku nugwo yadöŋa, “Nagö pödpöd rɨmɨn rɨmɨdlö? Nöbö aku nuŋ Rom yöbö nöbö i,” me röŋa.   
\p
\v 27 Aliö rɨmɨn, ami nöbö dib ödöriö aku hön, Pol nugwo yadöŋa, “Nagö mɨ Rom yöbö nöbö me ä? Nɨ yadaŋ nugunöm,” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Yöwö. Mɨ, nɨ Rom yöbö nöbö mɨdlö,” röŋa.   
\p
\v 28 Aliö rɨmɨn, ami nöbö dib ödöriö aku yadöŋa, “Nɨ rɨg dib ödöriö wobön Rom nöbö mɨdlö,” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, Pol paiŋö yadöŋa, “Nɨ Rom yöbö aku yöx pön hem makwam, nɨ Rom yöbö nöbö mɨdlö,” röŋa.   
\p
\v 29 \x - \xo 22:29 \xt Apos 16:38\x*Pol aliö rɨmɨn, nöbö nugwo nag nɨgim bla ipöxmä. Ami nöbö dib ödöriö aku, “Nöbö kɨ Rom yöbö nöbö i kaim jɨ nugwo nag nɨglö,” rön, algör ör ipöxöŋa.   
\p
\v 30 Löum yöbö ami nöbö dib ödöriö aku, Juda ada Pol nugwo mönö yadmɨdöi akuyöbö nugw ri abnö, rön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Juda kansol nöbö piaku magalɨg aipam, hönö rɨm, hö mögum rɨm nugugɨrön, Pol nugwo du yau pön hön, mɨdim mibɨl yöra nɨgöŋa.   
\c 23  
\s1 Pol Juda Kansol dib nöbö piaku ñɨgö mönö yadöŋa  
\p
\v 1 Pol nuŋ Juda Kansol dib nöbö piaku ñɨgö cɨx nugugu mɨdön yadöŋa, “Nöböhöd nöbö. Nɨ God rɨg yad mag akuyöbö öim rɨl makwam, rɨb mɨxɨla yöx gɨrön mɨdöiö,” röŋa.  
\v 2 \x - \xo 23:2 \xt Jon 18:22-23\x*Pol aliö rɨmɨdmɨn, Ananaias, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku, nöbö il yöra mɨdim akuyöbö ñɨgö yadöŋa, “Ajmöl cuep nugwo painö,” röŋa.  
\v 3 \x - \xo 23:3 \xt Mat 23:27\x*Aliö rɨmɨn, Pol Ananaias nugwo yadöŋa, “Nagö haŋaj sɨgi nɨg gör mɨdlö. Nöbö mö piaku nagö nugum, nöbö wä röxg mɨdlö aku, jɨ rɨb mag nagö yöx nugulö aku mɨ gwogwo ra. Aliö yadɨl aku, God nuŋ paiŋö nagö yajöna. An Juda röl akuyöbö nugwön nɨ mönö diba yadlö aku, jɨ Juda röl adaku röböxön, ‘Nugwo amɨn pali,’ rɨmɨdlaŋö,” röŋa.   
\p
\v 4 Pol aliö rɨmɨn, nöbö il yöra mɨdim piaku yadmä, “God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö aku nugwo yad höimöumɨdle ä?” rɨmä.   
\p
\v 5 \x - \xo 23:5 \xt Eks 22:28\x*Aliö rɨmɨn, Pol paiŋö yadöŋa, “Nöböhöd nöbö. Nuŋ God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö yadö, rön, nugwöi. God Mönö aku kai kɨtön yadmä, ‘Nöbö dib ñɨŋ piaku ñɨgö yad höimöumɨjeñ, wöhö,’ röiŋö,” röŋa.   
\p
\v 6-8 \x - \xo 23:6-8 \xt Mat 22:23; Apos 26:5\x*Makwam Pol nuŋ nugwöŋa, nöbö Kansol dib mɨdim piaku bli Sadiusi nöbö mö rɨg rɨbyöx nugwim rɨb akuyöbö yöx nugumä, bli Perisi nöbö mö rɨg rɨbyöx nugwim rɨb akuyöbö yöx nugumä. Sadiusi nöbö bla rɨb ñɨŋa yöx nugwön yadmɨdöia, “Ejol bla mɨdölöi. Inöma mɨdöl. Nöbö mö piaku wöröxön, aŋadö wöröxön, öbɨleñɨŋö,” rɨmɨdöia. Makwam Perisi nöbö bla rɨb aliö yöx nugumɨdölöi. Rɨb ñɨŋa yöx nugwön yadmɨdöia, “Ejol bla mɨdöia. Inöma mɨda. Nöbö mö akuyöbö wöröxön, aŋadö wöröxeñ; höbkal öbiöñɨŋö,” rɨmɨdöia. Pol nuŋ yam hörɨrör mɨdim aku nugwön, mönö diba yadön yadöŋa, “Nöböhöd nöbö. Nöso nöbö na akuyöbö magalɨg Perisi yöbö; nɨ kwo algör ör Perisi yöbö ör. Nɨ nöbö mö wöröxön öbiöñɨŋö, rön, yadɨm makwam, nɨ mönö diba yadmɨdöiŋö,” röŋa. Pol aliö rɨmɨdmɨn, Sadiusi nöbö Kansol dib bla asɨx hör nɨgön, Perisi nöbö Kansol dib bla asɨx hör nɨgön, mönö nuö nuö yadmä.  
\v 9 Mönö nuö nuö yadön, mönö bölölö rön, mönö diba nɨgmä. Aliö rɨmɨn, Perisi ada lo yad nölɨb nöbö ñɨŋ bli öbɨlön, mönö nuö nuö yadön yadmä, “Nöbö kɨ ap gwogwo i rö, rön, rɨmɨdölöl. Nuŋ Damaskas dumɨdöŋ wop aku, inöm i mönö ejol i nugwo yadɨm nugwöŋ akuyöbö röxga; an nugwölölɨŋö,” rɨmä.  
\v 10 Ñɨŋ aliö rön, nuö nuö yad pön dumɨdɨm nugwön, ami nöbö dib ödöriö aku nugwön, mɨdmɨn mɨdmɨn aliö yadɨp duön Pol nugwo pɨ döbdö rɨ umaumö nɨgɨb maga rö, rön, ami nöbö nuŋ bla ñɨgö yadmɨn, Pol nugwo yölɨŋ pön du ram dib ram möl ñɨŋa pön hö nɨgmä.   
\p
\v 11 \x - \xo 23:11 \xt Apos 27:24; 28:16,23\x*Makwam wop aku pɨxmag yuö mibɨl bö Nöbö Dib hön Pol mɨdöŋ il yöra öbɨl gɨ mɨdön yadöŋa, “Wahax pön rɨb wä yöx nugu gör mɨdö. Mönö wä na aku Jerusalem kɨ rɨg yadlö mag akuyöbö, taun dib Rom duön algör ör yadanö,” röŋa.   
\s1 Pol nugwo pɨl pal nɨgnɨŋö, rɨmä  
\p
\v 12-13 Löumɨn Juda nöbö akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) hö mögum rön, mönö paŋyöbö i yad ödör nɨgön yadmä, “An Pol nugwo aŋadö pɨl pal nɨgnɨŋa. Nugwo pɨl pal nɨgölöl wop kɨ, ap nɨmöinɨŋ, röbö nɨmöinɨŋö!” rɨmä.  
\v 14 Aliö rön, du God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib akuyöbö aipam, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö akuyöbö aipam, ñɨgö yadmä, “An mönö ölɨsö mönö mɨ ma God nugwo yadöla. Ap maga nɨmöinɨŋö; Pol nugwo aŋadö pɨl pal nɨgön mönö, mai ap nɨmnɨŋa.  
\v 15 \x - \xo 23:15 \xt Apos 25:3\x*Makwam, ñɨŋ aipam Juda Kansol dib nöbö bla aipam, Rom ami nöbö dib ödöriö aku nugwo mönö abön, mönö inakmönö hörön yajöña, ‘Pol nugwo yölɨŋ kɨ pön höŋ, nugwo mönö bli kwo yad nugw ri abnɨŋö!’ cöña. Ñɨŋ mönö inakmönö aliö yajöñ aku, an lɨgɨna nɨg gɨ mɨdɨŋ, nuŋ kɨ haŋ, aŋadö pɨl pal nɨgnɨŋö,” rɨmä.   
\p
\v 16 Makwam Pol imalnɨŋ nuŋ aku, Pol nugwo pɨlɨba rim mönö aku nugwön, nɨpap Pol nugwo pön du nɨgɨm mɨdöŋ ram aku duön, nɨpap yad nölöŋa.   
\p
\v 17 Yad nölmɨn, Pol nugwön, ami nöbö ñɨgö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö i wö rɨm, hömɨn, nugwo yadöŋa, “Ha nöbö kɨ nuŋ mönö i mɨda. Nugwo yölɨŋön ami nöbö dib ödöriö mɨd yöra duaŋ, mönö aku yadaŋ,” me röŋa.  
\v 18 Pol aliö rɨmɨn, ami nöbö aku imalnɨŋ nuŋ aku yölɨŋön, ami nöbö dib ödöriö mɨdöŋ yöra duön yadöŋa, “Kɨlabɨs nöbö Pol aku yada, ‘Ha nöbö kɨ mönö i mɨda nugwön nugwo yölɨŋ pön du ami nöbö dib ödöriö mɨd yöra duaŋ, mönö aku yadaŋ,’ me rɨmɨn, nugwo yölɨŋ pön höl mɨk,” me röŋa.   
\p
\v 19 Aliö rɨmɨn, ami nöbö dib ödöriö aku, nöbö mö bli nugwöñɨŋö, rön, ha aku iŋpɨlö pön, yölɨŋ hör hör rɨb piaku duön yadöŋa, “Nɨ mönö yadɨba rɨmɨdlö mönö aku yadö,” röŋa.   
\p
\v 20 Aliö rɨmɨn, ha nöbö aku yadöŋa, “Juda nöbö piaku idöm ör mönö abön, mönö inakmönö hörön yajöña, ‘Pol nugwo pön Juda Kansol dib mɨdöi aku pön hömɨdɨŋ, mönö bli kwo yad nugw ri abnɨŋö,’ cöña.  
\v 21 Makwam, mönö ñɨŋ yadmɨjöñ aku nugumɨjɨnö, wöhö. Nöbö ñɨŋ akuyöbö padokwo padök paŋyöbö i höuöiliö hö pɨn du adokwebö mɨj bö (40) Pol nugwo pɨl pal nɨgön mönö, yörbö ap mag nɨmön röbö nɨmön cɨnɨŋö, rön, mönö yad nɨgöia. Ñɨŋ mönö nagö nugwön akuyöbö cɨnɨŋö, rön, pöx mɨdöiŋö,” röŋa.   
\p
\v 22 Ha nöbö aliö rɨmɨn, ami nöbö dib ödöriö aku nugwön, nugwo yad ab gɨrön yadöŋa, “Nöbö mö bli ñɨgö nugwön, ‘Ami nöbö dib ödöriö aku nugwo al aliö rön hömɨdlö,’ rön, yadmɨjɨnö, mɨ wöhö,” rön rɨg nɨgöŋa.   
\s1 Pol gapman nöbö dib Piliks mɨdöŋ yöra duöŋa  
\p
\v 23 Ami nöbö dib ödöriö aku aliö rön, ami nöbö nugwidɨx mɨdɨb nuŋ hogwa yad wö rɨm, hömɨn, yadöŋa, “Ami nöbö akuyöbö tu hadred (200) pön, ami nöbö hön hos rola römɨdön nuö nuö röi piaku padokwo padök mös paŋ höuöiliö agñɨŋ bö (70) pön, ami nöbö ömdö nugwopö nuö nuö röi piaku tu hadred (200) pön, weik pɨxmag yuö mibɨl kwo Sisaria diöña.  
\v 24 Pol nugwo hön hos bli alɨg nölön, nugwo yölɨŋ pön du ri abön, gapman nöbö dib Piliks mɨd aku abön, hönö,” röŋa.   
\p
\v 25 Aliö rön, nuŋ nöbö dib Piliks nugwo köp i kai kɨtöŋa:   
\pi1
\v 26 Nɨ Klodias Lisias. Nagö gapman nöbö dib Piliks köp kɨ kai kɨtmɨdla.  
\pi1 Nagö mɨdlö ä?   
\pi1
\v 27 \x - \xo 23:27 \xt Apos 21:30-33; 22:25-27\x*Nagö yad abmɨdɨl nöbö kɨ, Juda nöbö mö nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön, pɨl pal nɨgɨba rɨmɨdim aku, jɨ nɨ nugumön nuŋ nöbö Rom yöbö i röxg aku nugwön mönö, ami nöbö nɨ bli pɨsaŋ du nugwo yölɨŋ pön höma.  
\v 28 \x - \xo 23:28 \xt Apos 22:30\x*Pön hön, nugwo pɨl pal nɨgɨba rim mönö il aku nugunö, rön, nugwo pön du Juda Kansol dib mönö yadɨb yör ñɨŋa duön nugumön,  
\v 29 Juda nöbö mö ñɨŋ rɨg röi lo mönö adö bli ör mɨdöŋa. Makwam nuŋ ap gwogwo bli rɨmɨn, nugwo aŋadö pɨl pal nɨgɨb mönö nag nɨgɨb mag i mɨdölöŋ.  
\v 30 \x - \xo 23:30 \xt Apos 23:16-23; 24:1-9\x*Makwam mönö i yadmä, ‘Nöbö aku nugwo lɨgɨn nɨgön pɨl pal nɨgnɨŋö,’ rim mönö aku nugwön, nagö mɨdlö aku yad abmɨdla. Nöbö nugwo mönö yadöi piaku bli yad abmön, wön nagö mönö il aku yad nöiöña.  
\mi Mönö yadɨl maku pal.   
\p
\v 31 Ami nöbö dib ödöriö aku aliö rön, köp aku nölmɨn, ami nöbö bla Pol nugwo pɨxmag yuö bö yölɨŋ pön taun dib Adipatris dumä.  
\v 32 Löumɨn ami nöbö ila yönmɨdöi piaku magalɨg höbkal Jerusalem dumä. Ami nöbö hön hos rola römɨdön nuö nuö rɨmɨdöi piakwör Pol nugwo pön taun dib Sisaria dumä.  
\v 33 Sisaria uröpɨnön, du köp pön höi aku Gapna Piliks nugwo köp me nölön, Pol aipam iŋsö nuŋwa nɨgmä.  
\v 34 Gapna nuŋ köp aku mämäg nɨg nugwön, Pol nugwo yadöŋa, “Mögörɨb naŋ pik yöbö?” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Nɨ Silisia Propins yöbö,” me röŋa.  
\v 35 Pol Silisia Propins yöbö nöbö mɨdöŋ mönö aku nugwön, nöbö diba nugwo yadöŋa, “Nöbö nagö pɨsaŋ mönö yajöñ akuyöbö hömɨjöñ aku, nɨ mönö naŋ aku nugunö,” röŋa. Aliö rön, nöbö nuŋ bli ñɨgö yadöŋa, “Nöbö kɨ pön du Herod ram diba ur nɨgöŋ aku nɨgön, nugwidɨx mɨd ri abne,” röŋa.   
\c 24  
\s1 Juda nöbö dib bla Pol nugwo mönö diba yadmä  
\p
\v 1 Ñɨŋ Pol nugwo pön du Herod ur nɨgöŋ ram aku nɨgɨm, wop akuyöbö igwö sö mɨdöŋa. Löum yöbö mömɨd wop aku, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib ödöriö Ananaias, taun dib Sisaria aku duba, mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö bli yölɨŋön, mönö yadɨb nöbö ñɨŋ Tetalas pɨsaŋ Sisaria dumä. Mönö diba yadɨb rama duön, ñɨŋ gapman nöbö dib Gapna Piliks nugwo, Pol al aliö röŋ aku mönö diba yadɨba mɨdölɨŋö, rɨmä.  
\v 2 Pol ram möl yuadö aku pön höm nugugɨrön, mönö yadɨb nöbö Tetalas Gapna Piliks nugwo yadöŋa, “Nagö mɨxɨl magi anɨŋ nugwidɨx mɨdman mönö, nuö nuö pɨlmɨdölöl; tar mɨd ri ab gɨ mɨdmɨdöla. Nagö rɨbyöx nugw ri abön rɨlö makwam, mögörɨb an kɨ ap wä yoŋyöbö wöxnö nɨg aku, an mɨd ri aböla.  
\v 3 Mögörɨb an kɨ rɨgwoŋ rɨgwoŋ piaku magalɨg öim öim rɨ ri abmɨdlö aku nugwön an wahax pön nagö ri ablaŋe rɨmɨdöla.  
\v 4 Makwam nagö mönö mɨxɨl diba yadöin. Mönö metyöbö mag mɨŋi yadɨba rɨmɨdɨl aku, rɨmɨj pal nugwö.   
\p
\v 5 \x - \xo 24:5 \xt Apos 17:6\x*“Yörɨk mɨd nöbö kɨ, an nugumɨn nuŋ öim öim rɨ gwogwam ra. Nöbö mö piaku ñɨgö mönö inakmönö hörön yadmɨn, ñɨŋ mönö inakmönö aku nugw pön, nuŋ rɨ gwogwam rɨ mag akuyöbö, ñɨŋ kwo algör ör rɨ gwogwam röia. Mögörɨb hör piaku piaku magalɨg yönön mönö inakmönö hör yad nölön, Juda ada ñɨgö pɨ asɨx hörɨrör nɨgmɨn nugugɨrön, ñɨŋ gapman mönö yad höimöuön nuö nuö röia. Nöbö mö Jisas nöbö Nasaret yöbö aku nugwo nugw pöi piaku, nöbö dib ñɨŋa i maku pal.  
\v 6-7 \x - \xo 24:6-7 \xt Apos 21:28-30\x*Nuŋ God höjöpalɨb rama rɨ gwogwam rɨba rɨmɨdmɨn, an nugwön nugwo pɨ cɨcɨ nɨgön ap an rɨ gwogwam röŋ aku lo ana keir mönö diba yadɨba rɨmɨdmɨn, ami nöbö dib ödöriö Lisias ölɨsö rödɨp hön, nugwo pön duön yadöŋa, ‘Nöbö aku nugwo mönö diba yadɨba röi piaku, nöbö dib Piliks mɨd yöra pön duön, mönö diba yajöñɨŋö,’ röŋa. Aliö rɨmɨn mönö, an weik höla.  
\v 8 Naŋ mönö aku Pol nugwo yad nugumɨdaŋ, nuŋ keir, an nugwo mönö diba yadmɨdöl mönö il aku yadaŋ, nugunaŋö,” röŋa.   
\p
\v 9 Tetalas aliö rɨmɨn, Juda nöbö hö mɨdim piaku, mönö nuŋ yadöŋ adakwör yadön yadmä, “Mɨ ödöriö yadö,” rɨmä.   
\s1 Pol gapna Piliks nugwo mönö yadöŋa  
\p
\v 10 Gapna Piliks nuŋ imaga pabɨlön, Pol nugwo, mönö yadö, rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Nagö kɨm mɨga akwör mögörɨb kɨ nugwidɨx mɨdön, nugw ri abön, mönö pɨ asɨx ri abmɨdlö. Makwam nugumön, nɨ wä rɨmɨn nugugɨrön nagö mönö yadmɨdla.  
\v 11 Nagö nöbö piaku yad nugumɨdaŋ yajöña, wop akuyöbö möl sö duölöŋ wop akwör, nɨ Jerusalem duön, God höjöpalɨb rama höjöpainö, rön, duma.  
\v 12 Nɨ nöbö mö bli pön, God höjöpalɨb ram aku mönö Juda mögum rɨb ram piaku mönö Jerusalem mibɨl aku, höbwab gwogwo rɨbä rɨ gɨb mönö bli yadölɨm, wöhö.  
\v 13 Nɨ weik mönö diba yadmɨdöi aku, nagö nugwaŋ mönö il i mɨdenɨm, wöhö.  
\v 14 Makwam nagö mönö i wöxnö yadɨba rɨmɨdla. Nɨ yadöia, ‘Pol an Juda nöbö mɨ rɨg röl mag akuyöbö bli röl; nuŋ mönö inakmönö hörön, Ödöi yoŋyöbö adaku dumɨdö,’ röia. Nɨ Ödöi yoŋyöbö adaku dumɨdö, röi aku, mi yadöia. Nɨ Ödöi yoŋyöbö adaku duön, nöso nöbö höjöpalmɨdöi God paŋyöbö akwör höjöpalmɨdla. Mosɨs lo mönö kai kɨtöŋ aku aipam, God mönö yadɨb nöbö piaku mönö kai kɨtim aku aipam, magalɨg nugw pön rɨmɨdla.  
\v 15 \x - \xo 24:15 \xt Jon 5:28-29\x*Juda nöbö yörɨk mɨdöi, nöbö mö wä piaku aipam, nöbö mö gwogwo piaku aipam, magalɨg wöröxön öbiöñɨŋö, rön nugwöi akuyöbö, nɨ kwo algör ör nugula.  
\v 16 Nɨ du God pɨsaŋ mɨjɨnö, rön, amnɨmab röi, wöhö. God nugwön mönö nöbö mö piaku nugwön, Pol mag ödöriö rɨmɨdö, cöñ aku wä raŋ, me rön, nɨ öim nugw ri abön, mɨd ri abön rɨla.   
\p
\v 17 “Nɨ kɨm bli Jerusalem duölɨm. Makwam nöbö mö nɨ ap mɨdöl piaku ñɨgö rɨg bli nölön, God ap höjöpal ur nöinö rön, Jerusalem duma.  
\v 18 \x - \xo 24:18 \xt Apos 21:17-28\x*Jerusalem duön, God höjöpalɨb rama ram möl yuadö duön, an Juda nöbö God mämäg il rol nuŋwa mɨd ri abnɨŋö, rön, agap apɨm rɨmɨdöl aku, rɨma. Aliö rɨ pörön, God höjöpalɨb rama ram möl yuadö mɨdmön, nöbö yörɨk ñɨŋ hön nɨ nugumä. Makwam nöbö mö mɨga nɨ pɨsaŋ hö mɨdölim. Nuö nuö yadɨp mönö bli yadölɨm.  
\v 19 Jɨ Juda nöbö mö Esia Propins yöbö piaku Jerusalem hön, God höjöpalɨb ram yöraku mɨdmä. Mönö ñɨŋ mɨdöxisöŋö aku, ñɨŋ yörɨk hön, mönö aku yadöyɨxa.  
\v 20 Hölöi aku, Juda nöbö Kansol dib kɨyöbö nɨ Jerusalem mönö diba yadön, nɨ ap gwogwo rɨm mönö ila nugwim aku yadɨŋ, nagö nugwö!  
\v 21 \x - \xo 24:21 \xt Apos 23:6\x*Makwam nɨ mönö diba yadim wop aku, nɨ mönö paŋyöbö iör yadma. Ajmöla aj halön yadma, ‘Nɨ nöbö mö wöröxön öbiöñɨŋö, rön, rɨb akwör yöx nugul makwam, nɨ mönö diba yadmɨdöi kɨ,’ rɨmö,” röŋa.   
\p
\v 22 \x - \xo 24:22 \xt Apos 23:26\x*Pol aliö rɨmɨn nugugɨrön, Gapna Piliks, Ödöi rɨmɨdöi mönö aku nugw ri aböŋ makwam, Juda nöbö piaku mönö yadmɨdim aku pölön yadöŋa, “Mai ami nöbö dib ödöriö Lisias haŋ, nɨ mönö nuŋwa nugwön, mönö kɨ yajɨnö,” röŋa.  
\v 23 Aliö rön, kɨlabɨs nöbö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku nugwo yadöŋa, “Pol nugwo nugwidɨx mɨd ri abön, nugwo aŋadö nag nɨgölö. Nuŋ ap bli mɨden aku, nöbö mö nuŋ piaku yad nugwaŋ, nugwo nölɨŋ,” me röŋa.   
\s1 Pol kɨm mös nag mɨdöŋa  
\p
\v 24 Wop ulmɨdö mɨdöy hön dumɨn, wop i Piliks mönɨŋ nuŋwa Drusila pɨsaŋ hömä. Drusila nuŋ Juda yöbö mö. Makwam ñɨŋ mönöbö hön, nöbönɨŋa nuŋ Pol nugwo wö rɨm, hön, Krais Jisas nugwo agö magɨm rön nugw pöi mönö aku yadmɨn, Piliks nugugu mɨdöŋa.  
\v 25 Pol nuŋ mönö yadɨp du gɨrön, an pödpöd rön rɨ ri abnɨŋ mag aku aipam, an pödpöd rön höbwab rɨb madmag ana rɨg rɨbyöx nöl mag akuyöbö röinɨŋ mag aku aipam, God mai anɨŋ mönö diba yajön mag aku aipam, Piliks nugwo yad nölöŋa. Pol aliö rɨmɨn, Gapna Piliks mönö aku nugwön, ipöxön, Pol nugwo yadöŋa, “Nagö weik du mɨdö. Mai wop i nɨ nagö yadmön hane,” röŋa.  
\v 26 Gapman nöbö dib aku, rɨb nuŋwa keir piakwör nugwöŋa, “Nɨ Pol nugwo öim öim yad wö rɨmɨjɨn aku, nuŋ piöŋö rɨbyöx nugwöna, ‘Nɨ nöbö kɨ nugwo tar rɨg bli nölmön, yadaŋ dinö,’ rön, nɨ rɨg bli nöiönɨŋö,” rön, rɨb aku yöx nugwöŋa. Makwam rɨb aku yöx nugugu mɨdön, löu pɨgöm Pol nugwo yad wö rɨm rɨm, hön mönö yadmɨdmä.   
\p
\v 27 Kɨm mös pöröŋa nugwön nöbö nagö Posias Pestas, Piliks yöra nuŋ pön, mögörɨb aku gapna mɨdöŋa. Makwam Piliks, Juda ada nɨ nöbö waiö, me rɨŋ, me rön, Pol nag mɨdöŋ aku yau abölöŋ.   
\c 25  
\s1 Pestas nuŋ Pol mönö diba nugwöŋa  
\p
\v 1 Pestas taun dib Sisaria aku du gapna mabö aku pön, wop mös paŋör mɨdön, Jerusalem duöŋa.  
\v 2-3 \x - \xo 25:2-3 \xt Apos 23:15; 24:1\x*Pestas Jerusalem dumɨn nugugɨrön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Juda nöbö dib bli aipam nugwo du nugwön, Pol al aliö rɨ gwogwam röŋ mönö aku nugwo yadmä. Juda nöbö bla ñɨŋ keir tar mönö adö paŋyöbö i yad ödör nɨgön, Pol nugwo ödöi mibɨl yöraku lɨgɨn nɨgön, pɨl pal nɨgnɨŋö, rön, yadmä, “Anɨŋ uliöxön, nöbö nagö bli yadmɨdan, Pol nugwo yadkap yölɨŋön Jerusalem pön höŋ,” me rɨmä.  
\v 4 Aliö rɨmɨn, Pestas yadöŋa, “Pol nag mɨd Sisaria. Makwam nɨ Sisaria duba rɨmɨdɨl aku,  
\v 5 ñɨŋ mönö bli mɨjön aku, nöbö dib ñɨŋ bli yadɨŋ, nɨ pɨsaŋ Sisaria duön, mönö diba yadɨŋ,” me röŋa.   
\p
\v 6 Pestas aliö rɨmɨn, wop amñaxɨb sö mönö ragpɨd sö alɨg Jerusalem mɨdön, höuöiliö Sisaria duöŋa. Löum yöbö, Pestas nuŋ mönö diba yadɨb ram yuadö möl aku duön, ñɨŋ du Pol nugwo pön hönö, röŋa.  
\v 7 \x - \xo 25:7 \xt Apos 24:5-6\x*Pol nugwo pön höm, Juda nöbö Jerusalem yöbö hem piaku hön, nugwo wob yuö nɨgön, mönö adö hörɨrör mɨga akwör yadmä. Makwam mönö yadim adö piaku mönö ila mɨdmɨn yadölim.   
\p
\v 8 Ñɨŋ aliö rɨmɨdmɨn, Pol öbɨlön paiŋö yadöŋa, “Nɨ Juda nöbö mö lo mönö ñɨŋ aku röd aböi; nɨ God höjöpalɨb ram aku ap gwogwo i röi; nɨ Rom Empra Sisa nugwo mönö gwogwo i yadöiö,” röŋa.   
\p
\v 9 Aliö rɨmɨn, nöbö dib Pestas, Juda nöbö mö bla nɨ nöbö waiö, me rɨŋ, me rön, Pol nugwo yad nugwön yadöŋa, “Mönö diba yadmɨdöl kɨ Jerusalem duön yajnɨŋönö?” röŋa.   
\p
\v 10 Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Wopik Sisa mönö dib adö nuŋwa mödö mɨdla. Nɨ Juda nöbö mö ñɨgö ap gwogwam i röi aku, naŋ kwo algör ör mödö nugulö maku.  
\v 11 Ap gwogwo i rɨmön, nɨ mönö diba yadön, pɨl pal nɨgnɨŋö, röyɨx aku, ipöxöyöx; makwam nɨ pɨl pal nɨgöyɨxa. Jɨ mönö diba yadön, mönö il i mɨdöl aku, nöbö i nɨ Juda nöbö mö ñɨgö nölɨb maga mɨdöl. Makwam, nagö nɨ Sisa mɨd yöra yad abaŋ, nuŋ keir mönö kɨ nugwönɨŋö,” röŋa.   
\p
\v 12 Pol aliö rɨmɨn, nöbö dib Pestas du nöbö nuŋ piaku pɨsaŋ mönö aku nɨgɨp du pörön, höbkal hön yadöŋa, “‘Sisa mönö dib na aku nugwönɨŋö,’ rɨlö makwam, nagö Sisa mɨd yöra yad abnö,” röŋa.   
\s1 Kiŋ Agripa nölöunɨŋ nuŋwa Benis yöŋö  
\p
\v 13 Makwam hör wop mös pɨnmɨn nugugɨrön, Kiŋ Agripa nölöunɨŋ nuŋwa Benis yöŋö, Pestas yöudöŋdöŋ ör gapna höŋ aku du nuguŋö, rön, Sisaria duön, Pestas pɨsaŋ wop mɨdöy uplöb mɨdmä.  
\v 14 \x - \xo 25:14 \xt Apos 24:27\x*Ñɨŋ wop mɨga yöraku mɨdɨba rɨm nugugɨrön, Pestas nuŋ Kiŋ Agripa nugwo yadöŋa, “Höd Piliks gapna mɨdöŋ wop aku, nuŋ nöbö i nag nɨgöŋa. Makwam gapna mabö nuŋ aku röböxön, nöbö aku nag nɨgɨb yöraku röböx duöŋa.  
\v 15 Nɨ Jerusalem dumɨdmön, Juda nöbö God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib bla aipam, Juda nöbö mö mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö dib bla aipam, nöbö aku nugwo nɨ mönö diba yadön yadmä, ‘Nagö yadaŋ, Pol nugwo pɨl pal nɨgɨŋ,’ me rɨmä.  
\v 16 Jɨ mönö il i yadölim nugwön nɨ ñɨgö yadma, ‘An Rom nöbö mö lo i aliö mɨdöl. Nöbö mö hör pɨl pal nɨgöinɨŋ. Mönö diba yadɨŋ, nöbö mönö mɨjön piaku duön, nöbö ñɨgö rɨ gwogwam röŋ mämäg il nuŋ yöra mönö aku wöxnö yajöña. Nuŋ paiŋö yadaŋ, mönö il i mɨjön aku, nugwo pɨl pal nɨgɨŋ, me cɨnɨŋö,’ rɨma.  
\v 17 Aliö rön, Juda nöbö bla nɨ pɨsaŋ Sisaria kɨ hön, aiaŋ nɨ du mönö diba yadɨb ram möl yuadö möl aku römɨdön, Pol nugwo du pön hönö, rɨmön, pön hömä.  
\v 18 Nɨ rɨbyöx nuguma, mönö dib i mɨdö, rɨm aku, jɨ mönö diba yadmä akuyöbö mönö yadmɨn nugumön mönö dib i mɨdölöŋ, wöhö.  
\v 19 Ñɨŋ hör yadmä, ‘God mönö aku, an yad ri aböl akuyöbö yadöl. Makwam Jisas mödö wöröxöŋ nöbö aku, Pol yada, nuŋ kömö mɨdö, rö,’ rɨmä.  
\v 20 Mönö yadmɨdɨm nɨ nugw ri abölɨm makwam, nɨ Pol nugwo yad nugumön, ‘Nagö Jerusalem duaŋ, nagö mönö diba yajöñɨŋ ä?’ rɨma.  
\v 21 Aliö rɨmön, nuŋ wöhö röŋa. Nuŋ yadöŋa, ‘Nɨ nag akwör mɨjɨna. Mai Empra Sisa nuŋ keir mönö aku yajönɨŋö,’ röŋa. Aliö rɨmɨn, nɨ nugwo Sisa mɨd piaku yad abnö, rön, nag nɨgmön aliö akwör mɨdö,” röŋa.   
\p
\v 22 Pestas aliö rɨmɨdmɨn, Kiŋ Agripa yadöŋa, “Pestas. Nöbö aku mönö nuŋwa keir yadaŋ, nɨ nugunö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pestas yadöŋa, “Makwam, laŋ nugunaŋö,” röŋa.   
\p
\v 23 Aliö rɨmɨn, löumɨn, Agripa nölöunɨŋ Benis yöŋö, wölɨj wä wä akwör yömön, ami nöbö dib bli aipam, nöbö dib ödöriö bli aipam yölɨŋön, nöbö mö diba hömɨdölɨŋö, rön, wahax pɨ gɨrön mönö diba nɨgɨb rama ram möl yuadö dumä. Hö mɨdɨm nugugɨrön, Pestas nöbö nuŋ bli ñɨgö yadöŋa, “Ñɨŋ du Pol nugwo pön höi,” röŋa.  
\v 24 Aliö rɨmɨn, pön hömɨn, Pestas yadöŋa, “Kiŋ Agripa aipam, nöbö mö hö mɨdöi pik aipam, nöbö kɨ nugwo nugwi. Juda nöbö mö nugwo mönö diba yadön, nöbö kɨ aŋadö pɨl pal nɨgɨbɨm, me röia. Nɨ Jerusalem mɨdmön, nɨ paŋ mönö akwör yadmä. Yörɨk hömön, paŋ aliar yadöia.  
\v 25 Nɨ nugula, nöbö mö piaku ap gwogwam ödöriö rɨm, wop bli pɨl pal nɨgöi aku, jɨ nöbö kɨ nugwo mönö diba yadön nugumön, ap akuyöbö i rölöŋ, wöhö. Makwam nuŋ keir yadöŋa, ‘Empra nuŋ keir mönö nɨ yajönɨŋö,’ röŋa. Makwam, nɨ nugwo Empra yad abɨba rɨmɨdla.  
\v 26 Nöbö kɨ Empra nugwo yad abɨn aku, jɨ nuŋ ap agap apɨm rɨ mönö il aku, köp alɨg kai kɨt nölɨb maga nɨgöl. Makwam, nagö Kiŋ Agripa aipam, nöbö mö bɨlɨk aipam, nöbö kɨ ap agap apɨm rɨ mönö il aku nugwöña. Ñɨŋ mönö nuŋ aku nugwön, mönö il mag aku nɨ yadɨŋ nɨ kai kɨtön, Empra mɨd yöra abna.  
\v 27 Rɨb na yöx nugul aku, kɨlabɨs nöbö Empra mɨd yöra hör yad abön, lo pödpödiö röd aböŋ aku yadölɨm aku wä röinɨŋö,” röŋa.   
\c 26  
\s1 Pol Kiŋ Agripa nugwo mönö yadöŋa  
\p
\v 1 Makwam Kiŋ Agripa nuŋ Pol nugwo yadöŋa, “Nɨ nagö audiöx nugugu mɨdla; mönö yadö!” röŋa.  
\p Aliö rɨmɨn, Pol imaga pabɨlön yadöŋa,  
\v 2 “Kiŋ Agripa. Nagör nɨ mönö yadö, rɨmɨdman aku, Juda nöbö mö mönö nɨ yadmɨdöi aku, weik nagö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ, nɨ wä ra.  
\v 3 An Juda nöbö mö röl röl adaku aipam, mönö nuö nuö yadöl yadöl adaku aipam, naŋ magalɨg mödö nugulö makwam, nagö yadɨba rɨmɨdɨl kɨ, nɨ wä ra. Makwam, nɨ mönö yadmön rödmɨjɨnö.   
\p
\v 4 “Nɨ ha ulmɨdö mögörɨb nɨ keir piaku mɨdɨm wop aku aipam, mai du Jerusalem mɨdɨm wop aku aipam, nɨ nöbö pödiöm mɨdɨm aku, Juda nöbö mö bla magalɨg mödö nugwöia.  
\v 5 \x - \xo 26:5 \xt Pil 3:5-6\x*Ñɨŋ nɨ mɨxɨl magi nugumɨdöia. Nɨ Perisi nöbö, Juda lo mönö nugwön, mɨ ususör rön, hölul rɨ ri abön mɨdmɨdla. Ñɨŋör mönö aku wöxnö yadmɨjöñ aku, nɨ mönö mi yadmɨd, aku me rön, nugunö.  
\v 6 \x - \xo 26:6-7 \xt Apos 23:6; 28:20\x*Makwam God maduar ör nöso auso nöbö ñɨgö mönö wä yadmɨn, rɨbyöx gɨba pöx mɨdmɨdöi mönö akwör nugw pɨl makwam, ñɨŋ nɨ mönö diba yadmɨdöia.  
\v 7 An Juda il hörɨrör akuyöbö möl sö magalɨg, God nöso auso nöbö ñɨgö yad nɨgöŋ mönö wä aku pöxmɨdöla. God nuŋ ap wä nöinö, röŋ ap wä aku pɨnɨŋö, rön, mil pɨxmag yuö bö nugwo höjöpal gɨr mɨdöla. Makwam Kiŋ Agripa, nagö nugwö! God nuŋ mönö yadöŋ aku mönö mör yadö, rön, nugw pön mɨdɨl makwam, nɨ mönö diba yadmɨdöi mɨk.  
\v 8 Makwam ñɨŋ pödpöd rɨmɨn nöbö mö wöröxöi akuyöbö, God raŋ öbɨleñɨŋö, rɨ rɨbyöx nugwöi?   
\p
\v 9 \x - \xo 26:9 \xt Apos 8:3\x*“Makwam höd nɨ keir, Jisas Nasaret yöbö mönö yad nölmɨdim nöbö mö piaku ñɨgö rɨ gwogwam cɨnö, rön, rɨb aku yöx nugumɨdla.  
\v 10 Makwam nɨ Jerusalem mɨdön paŋ mag akwör rɨma. God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib piaku nɨ yadmɨn, nöbö mö Jisas nugw pim akuyöbö mɨga akwör du pön hömön, naga nɨgmɨdmä. Nɨ keir mönö pɨ nuöm nɨgɨb nöbö akuyöbö pɨsaŋ yöwö rɨmön, bli aŋadö pɨl pal nɨgmɨn wöröxɨm, nɨ päja yadmɨdma.  
\v 11 Juda mögum rɨb ram piaku yönön, nöbö mö Jisas nugw pɨmɨdöi piaku ñɨgö rɨb gwogwo yöxön, ñɨŋ Jisas mönö nuŋ aku röböxɨŋ, me rön, ñɨgö rɨ gwogwam rɨmɨdma. Nɨ rɨb adö paŋyöbö iör nugwön, wop bli nöbö mö piaku ñɨgö hölu nugunö, rön, mögörɨb dib pad piaku yönmɨdma.   
\s1 Jisas nuŋ Pol pöŋ haiwo aku uröŋa  
\p
\v 12 “Makwam wop i Damaskas nöbö mö Jisas nugw pɨmɨdöi piaku ñɨgö nag nɨg pön hönö, rɨmön, God ap höjöpal ur nölɨb nöbö dib piaku ñɨŋ, yöwö rön, köp bli kɨt nölmɨn, pön duma.  
\v 13 Makwam kiŋ wä na nugwö! Nɨ naiö mibɨl yör kɨpisö höŋ mag aku, ödöi mibɨl yöra du gɨrön nugumön, mil mag keiryöbö adöx yöd röul adö kau sebö nɨ nöbö bli pɨsaŋ dumɨdmɨŋ yöra ab nölöŋa. Mil aböŋ aku, naiö mil akuyöbö yöi; mil keiryöbö ödöriö aböŋa.  
\v 14 Almɨn, an magalɨg mɨgrö bö hö pɨn palön, nɨ nugumön, mönö i, mönö ödöriö ana Arameik mönö yadön, nɨ yadöŋa, ‘Sol! Sol! Nɨ pödpöd rɨmɨn öim rɨ gwogwam rɨmɨdlö? Nagö öim ödöi wä yabunö, rɨl aku, jɨ naŋ nɨ pɨsaŋ nuö nuö rɨmɨdlö aku, naŋ keir ölɨŋ höb pɨmɨdlaŋö,’ röŋa.   
\p
\v 15 “Aliö rɨmɨn, nɨ yadma, ‘Nöbö Dib, nagö agö nöböm?’ rɨma.  
\p “Aliö rɨmɨdmön, Nöbö Diba yadöŋa, ‘Nɨ Jisas, öim rɨ gwogwam rɨmɨdlö Nöbö akwör yadmɨdlö,’ röŋa.  
\v 16 Aliö rön nɨ yadöŋa, ‘Makwam wopik nagö öbɨlö! Nɨ nagö mönö yadɨba hömɨdla. Nagö mabö rɨ nölɨb nöbö na mɨdön, nɨ weik mämäga nugulö aku aipam, nɨ nagö mai yabun aku aipam, nöbö mö piaku ñɨgö yad nöinö.  
\v 17 Nɨ nagö yad abmön, nagö duön, Juda nöbö mö bla aipam, Juda nöbö mö yöi piaku aipam yad nölaŋ, nagö rɨ gwogwam rɨmɨdɨŋ nugugɨrön, nɨ nagö nugwidɨx mɨdön pɨ asɨx abna.  
\v 18 \x - \xo 26:18 \xt Ais 42:16; Epes 2:2; Kol 1:13\x*Nagö mönö wä na ñɨgö yad nölaŋ, mämäg we mɨdöi aku mämäga ix nugwöña. Nagö mönö wä na ñɨgö yad nölaŋ, cɨcɨbö yuö piaku mɨdöi aku röböxön mila höña. Nagö mönö wä na ñɨgö yad nölaŋ, Seten ölɨsö mag nuŋwa mo piaku mɨdöi aku röböxön God pöl höña. Aliö almɨjöñ aku, ap kib mag gwogwo röi piaku, Acö nugwön röböxaŋ, nöbö mö höd nɨ nugw pöi akuyöbö pɨsaŋ paŋör kömö mɨjöñɨŋö,’ röŋa.   
\s1 Pol God mabö rɨ nölmɨd mönö aku yadöŋa  
\p
\v 19 “Makwam Kiŋ Agripa. Nɨ rɨba nugwön nugumön, mögörɨb adöx yöd röul adö kau sebö hön yadöŋ mönö maga nugum aku röböxölɨm.  
\v 20 Damaskas duön, nöbö mö piaku ñɨgö mönö wä aku yad nölma. Mai du Jerusalem nöbö mö ñɨgö yad nölön, mögörɨb Juda nöbö mö mɨdöi piaku magalɨg ñɨgö yad nölön, Juda nöbö mö yöi piaku yad nölön, rɨma. Ñɨgö yad nölön yadma, ‘Ap kib mag gwogwo röi aku, pödpöd rɨmɨn aliö alölɨŋö, rön, röböxön, God paŋyöbö akwör nugw pön, ap gwogwo piaku mödö röböxöl aku nugwɨŋ, me rön, God nuŋ rɨg yad mag akwör cɨne,’ rɨma.  
\v 21 Nɨ aliö alɨm makwam, wop i God höjöpalɨb ram aku dumɨdmön, Juda nöbö yörɨk ñɨŋ nɨ pɨ cɨcɨ nɨgön pɨl pal nɨgɨba rɨmä.  
\v 22 Makwam God nɨ öim öim nugwidɨx mɨd makwam, nɨ wopik yörɨk öbɨl gɨ mɨdön, mönö wä nuŋ aku, nöbö mö ib mɨd piaku aipam, nöbö mö ib mɨdöl piaku aipam yad nölmɨdla. Mönö yad nölmɨdɨl aku, adöi keir wöhö; God mönö yadɨb nöbö bla aipam, Mosɨs aipam, mai cönɨŋö, rön, kai kɨtim mönö akwör yad nölmɨdla.  
\v 23 \x - \xo 26:23 \xt Luk 24:44-47; 1Kor 15:20\x*God mönö yadɨb nöbö Aisaia God Mönö kai kɨtön yadöŋa, ‘Krais hön, ölɨŋ höb pön wöröxön aku, jɨ nuŋ nöbö höd höbkal öbiön makwam, Juda nöbö mö bla aipam, Juda nöbö mö yöi bla aipam nugwöña, God ñɨgö algör ör kömö pɨb maga ra. Aliö aiön aku, nuŋ ñɨgö mil ab nöiönɨŋö,’ rö,” röŋa.   
\p
\v 24 Pol mönö aku yadɨm nugugɨrön, Gapna Pestas mönö diba yadön yadöŋa, “Pol, nagö nöbö mönö adö hörɨrör nugulö akuyöbö, yöcmac pɨpi nagö gwogwo rɨm u pɨlön yadmɨdlanö,” röŋa.   
\p
\v 25 Aliö rɨmɨn, Pol paiŋö yadöŋa, “Nöbö dib wä na Pestas. Nɨ u pɨlɨm yadmɨdöi. Rɨbyöx nugwön nugw ri abön, mönö mɨ ödöriö aku yadmɨdla.  
\v 26 Nɨ agö mönöm yadmɨdɨl kɨ, Kiŋ Agripa nuŋ keir mödö nugwa. Jisas nugwo agap apɨm rön, mönö kai kai rön rim aku umadön rölim. Wöxnö akwör rɨmä aku, nɨ nugula, Kiŋ Agripa nuŋ magalɨg mödö nugwa. Almɨn nugwön nɨ nugwo ipöxön yadmɨdöi, wöhö,” röŋa.  
\v 27 Pol aliö rön Kiŋ Agripa nugwo yadön yadöŋa, “Kiŋ Agripa. Naŋ God mönö yadɨb nöbö bla mönö yadim aku, mi yadöiŋö, rön, rɨbyöx nugulö ä? Nɨ nugula, mönö aku mi yadöiŋö, rön nugulaŋö,” röŋa.   
\p
\v 28 Pol aliö rɨmɨn, Kiŋ Agripa paiŋö yadöŋa, “Pol. Naŋ nɨ, mönö ulmɨdö i yadmön, Jisas nöbö nuŋ i mɨdaŋ, me rön, nɨ mönö aku yadmɨdlanö owa?” röŋa.   
\p
\v 29 Aliö rɨmɨn, Pol yadöŋa, “Mönö mɨxɨla yajɨnönö mönö metyöbö yajɨn, nɨ rɨb paŋyöbö iör yöx nugwön, God höjöpalön yadmɨdla, nagö aipam, nöbö mö mönö yadmön nugumɨdöi kɨyöbö aipam magalɨg, nɨ rɨg mɨdɨl akuyöbö mɨjne, rön, höjöpalmɨdla. Makwam nɨ sen wabɨlöi akuyöbö ñɨgö nɨgöñɨŋö, rön, höjöpalmɨdöiö,” röŋa.   
\p
\v 30-31 Pol aliö rɨmɨn, Kiŋ Agripa aku, Gapna Pestas aku, Agripa nölöunɨŋ Benis aku, nöbö mö mɨdim piaku magalɨg öbɨlön, rɨŋö bö duön, yadmä, “Nöbö mö bli rɨ gwogwam rɨŋ aku, mönö diba yadön, bli nag nɨgön, bli aŋadö pɨl pal nɨgöña. Makwam nöbö kɨ mag gwogwo i röl, wöhö,” rɨmä.   
\p
\v 32 Aliö rön, Kiŋ Agripa nuŋ Pestas nugwo yadöŋa, “Weik kɨlabɨs rama röböxön röpɨn duöx aku, jɨ nuŋ, ‘Sisa mönö dib na nugwönɨŋö,’ rɨ makwam, nag mɨdön, nöbö dib Sisa mɨd aku diönɨŋö,” röŋa.   
\c 27  
\s1 Pol Rom duba rön bɨyöja pöŋa  
\p
\v 1 Gapna Pestas Pol Rom wopik diönɨŋö, rön yadmɨn, ami nöbö bla nugwidɨx mɨdɨb nöbö dib Julias aku, Pol aipam kɨlabɨs nöbö bli kwo aipam pön nugwidɨx mɨdöŋa. Ami nöbö piaku ñɨgö “Empra Ami Nöbö Nuŋ” me rɨmɨdmä.  
\v 2 \x - \xo 27:2 \xt Apos 19:29\x*Makwam wop aku, bɨyöj mögörɨb Adramitiam yöbö aku, Esia Propins duba rön, Sisaria du aŋöi nɨgöŋa. Makwam, bɨyöj aku pön röbö yuö bö dumɨŋa. Nöbö taun dib Tesalonaika, Masedonia Propins yuadö nöbö i pɨsaŋ dumɨŋa. Ib nuŋwa Aristakas. \fig |alt="pauljr to Rome map" src="Paulrome.tif" size="col" \fig*   
\p
\v 3 Löum yöbö taun dib Saidon uröpɨnön du aŋöi nɨgmɨŋa. Julias nuŋ Pol nugwo pɨ ösös rɨ ri abön yadöŋa, “Du nöböhöd möhöd nöbö ñɨgö nugwön, nagö ap agapɨm mɨden bla nagö nölɨŋ,” me röŋa.  
\v 4 Makwam an Saidon röböx duba rön nugumɨn, hödal diba ödöriö aku hön, röbö diba aipam wöd hömɨdöŋa. Almɨn, röbö wödoböŋ mögörɨb Saipras pö adöi dumɨŋa.  
\v 5 Al gɨrön, dumɨd dumɨd Silisia Propins pedöx pedöxɨp rön, du mögörɨb Pampilia pedöx pedöxɨp rön, du Lisia Propins duön, taun dib Maira uröpɨnön aŋöi nɨgmɨŋa.  
\v 6 U aŋöi nɨgön, ami nöbö dib kɨlabɨs nöbö bla ñɨgö nugwidɨx mɨdöŋ nöbö aku nugwöŋa, bɨyöj Aleksadria yöbö i mögörɨb Itali duba rɨmɨdöŋa. Makwam, nuŋ anɨŋ yadmɨn, bɨyöj aku wöl dumɨŋa.  
\v 7 Bɨyöj aku möla wölön, röbö yuö dib bö duön, höimöliö amɨn dumɨd dumɨd taun dib Kɨnidos uröpɨnmɨŋa. Makwam hödal diba dumɨdmɨŋ adö hömɨn paxdöriö dub maga nɨgölöŋ. Makwam, pö adakwör dumɨd dumɨd mögörɨb Salmoni pedöx pedöxɨp gɨrön, röbö wödoböŋ mögörɨb Krit sɨnaŋ ada pal duön,  
\v 8 öliöxɨp dumɨd dumɨd mögörɨb ulmɨdö röbö pö yöra, “Bɨyöj Mɨd Ri Abɨb Kau,” me rɨmɨdöi yöra u aŋöi nɨgmɨŋa. Mögörɨb aku Lasia taun il yöra.   
\p
\v 9 An akuyöbö alön, höimöliö akwör rɨp yönmɨdɨm nugugɨrön, Juda nöbö mö ap nɨmölim wop aku hö padɨxmɨn, röbö diba wödɨb wop aku mödö höŋa.  
\v 10 Makwam Pol nuŋ ñɨgö yadöŋa, “Nöbö ruai. Dub maga nɨgöl aku, dumɨdɨŋ mönö, ap ömdö yogw ap bla magalɨg gwogwo rön, bɨyöja aipam gwogwo raŋ, an magalɨg röbö nɨmɨb maga rö,” röŋa.  
\v 11 Pol aliö röŋ aku, jɨ nöbö bɨyöj mabö rɨmɨdim nugwidɨx mɨdöŋ nöbö dib aku aipam, bɨyöj mɨnöbö aku aipam, mönö hör yadmɨdmɨn nugwön, ami nöbö dib Julias, Pol mönö röböxön mönö ñɨŋa yöxöŋa.  
\v 12 Nöbö mɨga akwör yadmä, “Mögörɨb kɨ mögörɨb gwogwo. Hödal diba höb wop kɨ, mögörɨb gwogwo kɨ pöx mɨdöinɨŋ; Piniks womiöx mɨd aku du mɨjnɨŋa. Hödal diba hön wop aku, bɨyöja pön du mögörɨb aku nɨgɨŋ, gwogwo rölaŋ,” me rɨmä. Piniks taun aku, röbö wödoböŋ mögörɨb Krit mɨda. Bɨyöj Piniks hömɨd aku, hödal diba naiö wöl hömɨd adö hömɨdaŋ mönö, bɨyöja tar naiö rödɨp pɨn dumɨd adö diöna; jɨ hödal diba naiö rödɨp pɨn dumɨd adö hömɨdaŋ mönö, bɨyöja tar naiö wöl hömɨd adö diöna.   
\s1 Hödal diba hön, röbö diba wödöŋa  
\p
\v 13 Makwam ñɨŋ aliö rɨmɨn, yöraku mɨdmɨn nugugɨrön, hödal ulula hömɨdöŋ aku nugwön, “Weik duön dinɨŋö,” rön, bɨyöj mabö rɨmɨdim nöbö piaku, anka abmä aku pɨxɨm wölɨm, röbö wödoböŋ mögörɨb Krit pö röbö rola dumɨŋa.  
\v 14 Al gɨrön dumɨdɨm nugugɨrön, rɨb pia hödal dib ödöriö, mögörɨb Krit adöi yöbö, bɨyöj duba rɨmɨŋ adö hön, bɨyöja pɨ höuöilmel röŋa.  
\v 15 Almɨn, bɨyöj mabö rɨmɨdim nöbö piaku nugwön, pön paxdöriö duŋö, rön, rɨ nöi nugwön, röböxmɨn, anɨŋ aipam pön ban yuö mibɨla duöŋa.  
\v 16 Hödal aliö rön pön dumɨn, dumɨd dumɨd röbö wödoböŋ mögörɨb ulmɨdö Kauda me rɨmɨdöi aku, pö adöi dumɨn nugwön hödal diba hömɨdöŋ aku ödör pöŋa. Almɨn nugugɨrön, yadmɨŋa, “Hödal ulmɨdö hömɨd aku, bɨyöj ulmɨdö mɨd aku pön, bɨyöj dib möl aku pɨ nɨgnɨŋö,” rön, pɨ öliöx mɨdön nɨgmɨŋa.  
\v 17 Bɨyöj ulmɨdö aku pön bɨyöj diba möla nɨg ri abön, bɨyöj diba pal gɨlɨxɨb maga rö, rön, bɨyöja naga pɨlɨmñaxiö nɨg gö nɨgmä. Makwam, “Hödal öñöñ diba hömɨd kɨ, bɨyöj an aku pön du rɨg jɨmi Sötis me rɨmɨdöi piaku duön, rɨg jɨmi gwogwo aku pɨnaŋ, gwogwo cönɨŋö,” rön, ap uñ sel wabɨlim aku yau abön, ölölö rɨmɨn ipöx gɨr dumɨŋa.  
\v 18 Hödal diba hö gör mɨdöŋ makwam, löumɨn bɨyöj aku womiöxaŋ, me rön, ömdö yogw ap piaku pɨ röbö yuö abmä.  
\v 19 Löum yöbö aku kwo algör ör, hödal diba hö gör mɨdöŋ makwam, bɨyöja mɨd ri abaŋ, me rön, ap pödpödiö bɨyöj möla nɨg gɨm mɨdöŋ ap bla, magalɨg nugwogwo pɨ röbö yuö abmä.  
\v 20 Makwam an öim öim naiö gupö bla nugumɨdölöl, wöhö. Hödal diba algör hö gör mɨdöŋ makwam, rɨb i yöx nugwön, yadmɨŋa, “Mögörɨb i duöinɨŋ; wöröx pöcnɨŋö,” rön, rɨb aku yöx nugumɨŋa.   
\p
\v 21 Makwam mɨxɨl magi ñɨŋ ap mag nɨmmɨdölim. Mai Pol mɨdim mibɨl yöraku öbɨlön yadöŋa, “Nöbö ruai, mönö nɨ yadɨm aku nugwöyɨx aku, an röbö wödoböŋ mögörɨb Krit ör mɨdön, ömdö yogw ap piaku pɨ röbö yuö bö abölölɨx.  
\v 22 Makwam nɨ ñɨgö yadmɨdla, wopik rɨb mɨga yöxmɨjeñ; wahax pön rɨb wä yöx nugu gɨrön mɨjöña. An i wöröxöinɨŋ. Bɨyöj akwör aŋadö gwogwo cöna.  
\v 23 Nɨ God nugwo mabö rɨ nölɨb nöbö nuŋwa mɨdɨl aku mɨ, weik cɨcɨbö yuö God ejol nuŋ i agal abmɨn, nɨ mɨdɨl il yöra hön nɨ yada,  
\v 24 \x - \xo 27:24 \xt Apos 23:11\x*‘Pol, nagö ipöxmɨjɨnö! Mɨdön, nöbö dib Sisa mɨd yöra duön, mönö diba nugunö. Makwam bɨyöj möla mɨdöi nöbö mö akuyöbö, God ñɨgö algör nugwidɨx mɨdaŋ bli wöröxeñ. God nuŋ nagö uliöxön mönö, kömö mɨdɨb mag ñɨŋa naŋ nölö,’ ra.  
\v 25 Makwam, ha ruai, ñɨŋ ipöxmɨjeñ; rɨbyöx gɨba alɨg mɨjöña. Nɨ nugula, nɨ nugw pɨl God aku, nuŋ rɨg yad mag akwör cöna.  
\v 26 \x - \xo 27:26 \xt Apos 28:1\x*Makwam an dumɨd dumɨd, röbö wödoböŋ mögörɨb i duŋ, bɨyöja rɨg jɨmi rola pɨn gö nɨgönɨŋö,” röŋa.   
\s1 Bɨyöja aŋadö gwogwo röŋa  
\p
\v 27 Makwam hödal aku anɨŋ aliö pɨrag dumɨd dumɨd wop akuyöbö ragpɨd adokwebö kwo (14) duöŋa nugwön pɨxmag yuö bö aku, ban yuö dib Edriatik, rɨmɨdöi aku, mibɨl yöra du gɨrön, bɨyöj mabö rɨmɨdim nöbö piaku, rɨb i nugwön, mögörɨb i womiöx uröpɨnɨb maga rö, rɨmä.  
\v 28 Ñɨŋ rɨb aku yöx nugwön, rɨg jɨmi rola womiöx mɨdönö wöhö, rön, ap röbö nɨg nugwöi i nɨgön nugumɨn mɨxɨl dib dib 40 mita mɨdöŋa. Hör ulul mag mɨŋi duön, ap aku iswob nɨgön nugumɨn mɨxɨl dib dib 30 mita mɨdöŋa.  
\v 29 Almɨn, an rɨg dib aso rol yöra dub maga rö, rön, ipöxön, anka hogwa mös abmɨn nugwön, bɨyöja gö nɨgöŋa. Gö nɨgmɨn nugugɨrön, God höjöpalön yadmä, “Ruö yadkap löuaŋ naiö nɨgaŋ,” me rɨmä.  
\v 30 Makwam bɨyöj mabö rɨmɨdim nöbö piaku, röbö wödoböŋ mögörɨb aku hör il yöraku duba, nöbö mö bli nugugu mɨdim aku nugwön mönö wai nölön, yadmä, “Bɨyöj ulmɨdö aku pön du bɨyöj yöcmac adö kwo abön, anka bli alɨg abɨŋ,” me rɨmä.  
\v 31 Ñɨŋ wai nölön aliö almɨn nugugɨrön, Pol nugwön, Julias ami nöbö nuŋ bla pɨsaŋ ñɨgö yadöŋa, “Bɨyöj mabö rɨmɨdim nöbö kɨ, ñɨŋ bɨyöj ulmɨdö aku pön bör dumɨjöñ aku, ñɨgö magalɨg wöröx pöcöñɨŋö,” röŋa.  
\v 32 Pol aliö rɨmɨn, ami nöbö piaku, bɨyöja röbö yuö bö abɨba rɨmɨdim nag aku, aŋadö römaxdör abmɨn, röbö yuö bö pɨnöŋa.   
\p
\v 33 Makwam ruö löuba röŋ mag aku, Pol ñɨgö yadöŋa, “Wop akuyöbö ragpɨd adokwebö kwo (14) rɨb mɨga yöx nugwön, ap mag nɨmölöi; hör ör mɨdöia.  
\v 34 Makwam, wopik ap bli nɨmöña. Nöi mɨjön aku, pödiö mɨjöñ? Nöbö mö paŋyöbö i yöcmac panö paŋyöbö i röd pɨnenɨŋö,” röŋa.  
\v 35 Pol aliö rön, bred bli pön, ñɨŋ mɨdim mibɨl yöra God nugwo ri ablaŋe rön, pɨ gɨlɨxön, ap bli nɨmöŋa.  
\v 36 Pol nuŋ nɨmɨm nugugɨrön, ñɨŋ kwo algör höbwab ñɨŋa wä rɨmɨn, ap bli pɨ nɨmɨmä.  
\v 37 An nöbö mö padokwo padök akuyöbö möl sö (276) nöbö mö bɨyöj möl aku mɨdmɨŋa.  
\v 38 Makwam ap nɨm pörön, bɨyöja womiöxaŋ, me rön, wit mɨdöŋ piaku pɨ röbö yuö bö abmɨŋa.   
\p
\v 39 Ruö löumɨn nugugɨrön, mögörɨb aku nugumɨŋa, jɨ bɨyöj mabö rɨmɨdim nöbö piaku mögörɨb aku pikai, me rön, yualöbmä. Makwam ñɨŋ nugumɨn, ban yuö dib adö sö bɨr dumɨdöŋ aku, röbö halai wä akwör mɨdöŋ adö makwam, yadmä, “Bɨyöj rol ödöriö akwör dinɨŋö,” rɨmä.  
\v 40 Makwam, bɨyöj anka abmä nag piaku aŋadö römaxdörön, bɨyöj adöi adöi nɨgim stiö hogwa yauiö röböxön, ap uñ sel diba yau nɨgmä aku, iswob pɨrag wöl wabɨlön, dumä.  
\v 41 Dumɨd dumɨd, bɨyöj yöcmac adö du rɨg jɨmi rola pɨnön, aŋadö pɨlö röb gö nɨgöŋa. Aliö pɨlö röb gö nɨgmɨn, ban yuö dib aku wöd hön, bɨyöj höbäj adö aŋadö pal gɨlɨx ab gɨlɨx rɨ pön duöŋa.   
\p
\v 42 Almɨn, ami nöbö bli hön, nöbö dib ñɨŋa Julias nugwo yadmä, “Bɨyöj kɨ gwogwo rɨmɨda. Kɨlabɨs nöbö piaku bör dumɨdɨŋ, anɨŋ yadyöxöña. Makwam, ñɨgö pɨl pal nɨgnɨŋö,” rɨmä.  
\v 43 Aliö rɨmä aku, jɨ Julias, Pol nugwo rɨbyöx nugwön, ñɨgö wöhö rön, yadöŋa, “Nöbö röbö pɨxdör nugwöi piaku höd röbö pɨxdör diöña.  
\v 44 Mai nöbö röbö pɨxdör nugwölöi piaku, bäpö rɨb rɨb bla pön, pɨ cɨcɨ nɨgön yaxɨp duŋ,” me röŋa. Aliö rɨmɨn, rɨg yadöŋ mag akwör rɨmɨŋa. Nöbö i röbö nɨmölmɨŋ; magalɨg kömö dumɨŋa. \fig Nöbö i röbö nɨmölmɨŋ; magalɨg kömö dumɨŋa.|alt="shipwreck" src="LB00219B.TIF" size="col" ref="27:44" \fig*   
\c 28  
\s1 Pol mögörɨb Molta du mɨdöŋa  
\p
\v 1 Makwam an röbö wödoböŋ mögörɨb dumɨŋa, nöbö mö piaku mɨdim bla anɨŋ yadmä, “Kɨ mögörɨb Molta,” me rɨmä.  
\v 2 \x - \xo 28:2 \xt 2Kor 11:27\x*Aliö rön, anɨŋ pön ösös rɨ ri abmä. Anɨŋ ruö pɨl pal nɨgɨm lɨd pɨlöŋ makwam, anɨŋ pɨ ösös rɨ ri abön, rɨn rag hö urmɨn, mauön rɨmɨŋa.  
\v 3 Pol piöŋö du bɨ löx löx bli hölu rag hö urmɨn nugugɨrön, hakai i bɨ löx löx rag hömɨdöŋ alebö piaku mɨdöŋ makwam, rɨn aña abmɨn, wölön Pol nugwo imag wab aku öbɨx rɨp alɨg nɨgöŋa.  
\v 4 Almɨn, nöbö mö mögörɨb aku mɨdim piaku nugwön, ñɨŋ keir yadmä, “Kɨlabɨs nöbö kɨ nuŋ gwogwam rɨ makwam, kömö dubä maga nɨgöl. Ban yuö yöra mɨdön, bɨyöj aku gwogwo rɨmɨn wöröxöl aku, weik wöröxönɨŋö,” rɨmä.  
\v 5 \x - \xo 28:5 \xt Mak 16:18\x*Aliö rɨmɨn mönö, Pol imag nuŋwa palgwañ rɨmɨn, hakai aku kɨtu pɨnön, rɨn yönöŋa. Makwam Pol nugwo ap i rölöŋ.  
\v 6 \x - \xo 28:6 \xt Apos 14:11\x*Almɨn, nöbö mö piaku ñɨŋ keir yadmä, “Nöbö kɨ nugwo hakai öbɨx aku dɨxönɨŋönö dɨxölaŋ rɨmgör wöröxönɨŋönö,” rön, mɨŋi uplöb nugugu mɨdmä. Makwam aliö nugugu mɨdɨm, nugwo ap i rölöŋ, wöhö. Ñɨŋ nugwön, yadmä, “Nöbö aku nöbö ödöriö i yöi; nuŋ god i mɨdö,” me rɨmä.   
\p
\v 7 Makwam mögörɨb aku nugwidɨx mɨdöŋ nöbö dib aku ib nuŋwa Pablias. Mögörɨb nuŋ aku il yöraku mɨdöŋ makwam, an pön ram nuŋwa duön, wop mös paŋ nugwidɨx mɨd ri aböŋa.  
\v 8 Nöbö dib aku nuö nuŋwa ap rɨmɨn, mɨxɨñ nuŋwa rɨn abɨm, höba yuö röbɨm, wöröxmɨdöŋa. Jɨ Pol nuŋ Pablias nuö nugwön, God höjöpalön, nugwo imaga nɨgmɨn nugugɨrön, ap röŋ aku aŋadö kömö nɨgöŋa.  
\v 9 Almɨn mönö, nöbö mö mögörɨb aku ap röŋ piaku audiöx nugwön hömɨn nugugɨrön, Pol nuŋ God höjöpalmɨn, ñɨgö kömö nɨgöŋa.  
\v 10 Pol almɨn mönö, anɨŋ nugwidɨx mɨd ri abön, bɨyöja pön duba rɨmɨdmɨŋ wop aku, ap agap apɨm mɨdölöŋ bla anɨŋ amnɨmab nölmä.   
\s1 Pol taun dib Rom uröpɨnöŋa  
\p
\v 11 Makwam mögörɨb aku, bɨyöj Aleksadria yöbö i hö mɨdöŋa. Bɨyöj aku ib nuŋwa “Ha Wab” me rɨmä. Wop aku hödal diba höb wop aku höŋ makwam, dub maga nɨgölmɨn, yöraku mɨdöŋa. An aipam mögörɨb akwör mɨdmɨn, mɨlmej mös paŋ röd pöŋa.  
\v 12 Bɨyöj Ha Wab aku möla wöl duön, taun dib Sairakius uröpɨnön aŋöi nɨgmɨŋa. U aŋöi nɨgön, wop mös paŋ yöraku mɨdmɨŋa.  
\v 13 Bɨyöj akwör pön, Sairakius röböxön, taun dib Regium dumɨŋa. Löum yöbö hödal dib i höglöm adö hö pɨraiumɨn, bɨyöja rɨmgör pön dumɨn, wop mösör röbö yuö yöra mɨdön, Putiolai taun uröpɨnön aŋöi nɨgmɨŋa.  
\v 14 Mögörɨb aku Jisas nugw pim nöbö mö bli mɨdim makwam, anɨŋ yadmä, “An pɨsaŋ hölɨm mɨdön, dine,” rɨmä. Aliö rɨmɨn, ñɨgö pɨsaŋ wop akuyöbö mɨj sö hölɨm mɨdön, “Rom duŋö,” rön, dumɨŋa.  
\v 15 Makwam Rom nöbö mö Jisas nugw pim bla, “Pol nöbö piaku höñɨŋö,” rɨmɨn nugwön, bli hö anɨŋ Apias Sɨmaim mibɨl aku möigw palmä; bli hö anɨŋ Hölɨmɨb Ram Mös Paŋ mɨdöŋ mögörɨb aku möigw palmä. Pol ñɨgö nugumɨn, höbwab nuŋwa wä rɨmɨn, God nugwo ri ablaŋe röŋa.  
\v 16 Makwam an du Rom mɨdmɨŋa, gapman nöbö dib aku Pol nugwo yadöŋa, “Ram naŋ i keir hölɨmanö,” röŋa. Aliö rɨmɨn, Pol nuŋ ram i hölu nugwön hölɨmön mɨdɨm nugugɨrön, ami nöbö i nugwo nugwidɨx mɨdöŋa.   
\s1 Pol Jisas mönö wä aku taun dib Rom yöra yad nölöŋa  
\p
\v 17 Pol wop mös paŋ mɨdön, Juda nöbö dib mögörɨb aku mɨdim piaku ñɨgö wö rɨm, hö mögum rɨmɨn, yadöŋa, “Nöböhöd nöbö. Nɨ nöbö mö an piaku ap gwogwo i rön, nöso auso nöbö mönö rɨg yadim akuyöbö i röd aböi aku, jɨ Juda nöbö dib Jerusalem yöbö piaku nɨ pɨ cɨcɨ nɨgön, pön du Rom gapman nöbö dib piaku nölmä.  
\v 18-19 \x - \xo 28:18-19 \xt Apos 25:11; 26:31\x*Rom gapman nöbö piaku nɨ mönö diba yadön nugumɨn mönö il i mɨdölöŋ. Nɨ pɨl pal nɨgɨb maga nɨgölöŋ. Makwam, nɨ, yau abnɨŋö, rön, nugumä aku, jɨ Juda ada mɨdim piaku mɨ ususör rön, nɨ iswob mönö diba yadmä. Akuyöbö almɨdmɨn mönö, nɨ yadma, ‘Sisa nuŋ keir mönö na nugwönɨŋö,’ rɨma. Makwam nɨ nöbö mö nɨ Juda bla ñɨgö mönö i yadɨba höi.  
\v 20 \x - \xo 28:20 \xt Apos 26:6-7\x*An Juda ada Nöbö Diba nugwo rɨbyöx gɨba alɨg mɨdöl mönö wä nuŋwa akwör yad nölmön, nɨ nag nɨgöi kɨ. Mönö aku yadɨba mɨ ñɨgö wö rɨmön höiŋö,” röŋa.   
\p
\v 21 Pol aliö rɨmɨn, nugwo paiŋö yadmä, “Nöbö mögörɨb Judia yöbö piaku, kɨ hön mönö köp nölmɨn höm, mönö gwogwo bli yadmɨn, nugwölöl.  
\v 22 \x - \xo 28:22 \xt Apos 24:14\x*Makwam an nugumɨn, Juda nöbö mö piaku piaku magalɨg yadöia, ‘Nöbö mö rɨb nagö yöxlö akuyöbö nugwöi piaku, nöbö mö waiö yöi,’ me röia. Makwam, naŋ mönö naŋa keir yadaŋ, an keir nuguŋö,” rɨmä.   
\p
\v 23 Ñɨŋ aliö rön, wop i mönö yajnɨŋö, rön, yad nɨgmä. Yad nɨgim wop akwör, nöbö mö höd hem akuyöbö yöi, mɨ nöbö mö mɨga Pol mɨdöŋ ram aku cɨcɨbö yuö alɨg hö mögum rɨmä. Alön hö mögum rɨm nugugɨrön, Pol nuŋ, God nöbö mö pɨba rön, Ha nuŋwa yad abmɨn, Kiŋ röxg höŋ mönö aku yad nölɨba, Mosɨs aipam, God mönö yadɨb nöbö piaku aipam, maduar ör Jisas al aliö cönɨŋö, rön, kai kɨtim mönö aku ñɨgö yad nölöŋa. Jisas mönö aku yadmön nugwɨŋ, me rön, Pol mönö aku yad nölmɨdmɨn nugugɨrön, naiö röd pöŋa.  
\v 24 Makwam mönö yadöŋ aku, bli yadöŋ akuyöbö nugw pɨmä jɨ bli nugw pölim.  
\v 25 Pol nöbö mö nugw pölim bla ñɨgö yadöŋa, “Maduar ör Inöm Leia nuŋ Aisaia pɨsaŋ mɨdɨm nugugɨrön, nuŋ nöso auso ñɨŋ bla mönö ma yadöŋa.  
\v 26 \x - \xo 28:26-27 \xt Ais 6:9-10\x*Mönö aku Aisaia nuŋ God Mönö rɨb mɨŋi kai kɨtön yadöŋa,  
\q1 ‘Naŋ duön Juda nöbö mö bla ñɨgö yajɨnö,  
\q1 “Mönö yadɨŋ nugwöñ aku,  
\q2 jɨ mönö rɨg yada maku, me rön, röx nugweñ.  
\q1 Mämäga nugwöñ aku,  
\q2 jɨ ap i nugweñ.   
\q1
\v 27 Nöbö mö bɨlɨk mönö na yadɨl aku  
\q2 ñɨgö ipɨtmɨn nugwölöi.  
\q1 God Mönö nugwɨŋ, anɨŋ raŋ,  
\q2 nöbö mö nuŋwa keir mɨdɨb maga rö, rön,  
\q2 rɨmɨj möla pidɨxön, mämäga ipax gɨ mɨdöiŋö,” rane,’ röŋa.   
\p
\v 28 “Makwam, Juda nöbö mö bɨlɨk nugwi! Ñɨŋ Juda ada, God mönö wä aku röböxöi aku, nuŋ yadmɨn, mönö wä aku Juda nöbö mö yöi möl bli duaŋ nugwön ñɨŋ mönö aku pöñɨŋö,” röŋa.  
\v 29 Pol ñɨgö mönö aku yad pörmɨn nugugɨrön, Juda nöbö mö piaku ñɨŋ keir du gɨrön, paiŋö yadɨm paiŋö yadɨp dumä.   
\p
\v 30 Pol taun dib Rom hölɨmön mɨdmɨd ram aku wobön hölɨm gɨr mɨdɨm, kɨm mös yönöŋa. Nöbö mö nugwo nuguba hömɨdim piaku ñɨgö magalɨg yad wahax pön, pɨ ösös rɨ ri aböŋa.  
\v 31 Nöbö mö nugwo hem piaku, God nöbö mö pɨba rön, Ha nuŋwa yad abmɨn, Kiŋ röxg höŋ mönö aku ñɨgö yad nölön, Nöbö Dib Jisas Krais mönö wä aku yad nölön, rɨmɨda. Nuŋ alön rɨmɨdmɨn, Rom gapman nöbö dib bla nugwo yadyöxölim makwam, nuŋ mɨ ususör rön nöbö mö piaku ñɨgö mönö yadön, ödöriö akwör yad nölmɨda.