\id HEB \h HIBRU \toc1 Tinum maak tebe Hibru kasel imi suuk kon dola kobesa uta ko \toc2 HIBRU \mt1 Tinum maak tebe Hibru kasel imi suuk kon dola kobesa uta ko \ib \ip \it Yesus iyo tam abiil tigiin unata, bii atol ulumi kup 35 umaak binimanuta, tinum maak imi win dola kosaala iyo kota suuk kon koyo dola ko Hibru kasel imi kobesa ko. Kale Hibru kasel bilip imi win maak uyo, Israel kasel o agan-bom, Juda kasel o agan-bom no kem-nuubip kale, Juda tinum milii iip maak maak isiik mitam Kristen ke-nilipta, Yesus imi kuguup waafusip kale, Juda tinum milii Kristen kelin-tem iyo weng mafak mafak uyo baga-e-bilipta, Yesus imi ilak dugamin uyo kupkaa yak nulumi siin kuguup uta kup waafulum o agan-bilipta, suuk kon koyo dola ko bogobe-nala e, “Ipmi Yesus imi ilak dugamin uyo kup-kagamin ba kale, Yesus iyo ensel iyo imdaak tama-nala e, ita ita ke-nala e, Moses imi win uyo kwaak tama-nala e minte, profet migik iyo alugum imdaak tama no kesa kale, iyo God imi Man aligaap e minte, numi tinum amem imi kamok miton ko age hetpris kale, iyo Aalap God imi mep sino kugol bom-nalata, nuyo suun kup beten ke-em-nuuba ko. Kale siin sugamiyok uyo hetpris imi tolop kwe fuulip ken tebelu God imi kobe-nilip tinum imi bogobe-nilip kano, “Kapmi fengmin uyo God iyo kupkapkela o,” agan-bii-silip kuta, boyo tebe-nuluta, fengmin uyo fen kupkan ke-numu binim kale, Yesus at diim kaan-se ita kup tii numi fengmin uyo kupkan kebelan-tema kale, tii Yesus ita kup o,” age-nalata, God imi ogok kemin tinum iyo kam age-nalata, dong daga-emin weng uyo kwaapma Hibru kasel Kristen unang tinum imi finang unsu ko.\it* \c 1 \s1 God imi Man imi tebe numi weng kupka-emsa uta ko \sr (Jon 1:1-4, Fpai 2:5-11, Kol 1:15-20, 1 Jon 1:1-4, Rev 19:13) \p \v 1 Sugayok uyo God iyo yak ilep migik migik uyo kwep mek kafalepmata, imi weng uyo profet ko age ilami weng kem baga-emin tinum kwiin tagang imi suun kup kupka-e-balata, ita tebe nulumi olal fegep tam iinsip iyo weng uyo baga-e-bii una una kemsip kale minte, \v 2 am afungim, daan mitam tolon o agan-bulu bom tebesup koyo, God ilami weng uyo man imi diim kobelata, man iyo nuyo baga-emsa kale, man beyo God iyo tebe ulaa du-nalata, bogobe-nala e, “Son-temu uyo, alugum mufekmufek uyo kwaap-kami yak kapmi sagaal diim abelan-temu o,” age-nala e minte, God iyo man ilami sagaal diim ku-tele kafin koyo telela ko no kesa ko. \v 3 Kale man beyo atin tinum tambal utamta, nuyo ilami Aalap iyo kafalebelata, God iyo atamupta e, atin tambal kalaa agan-nuubup e minte, man yagal mungkup fen ki ilami Aalap God ilatap kale, imi weng boyo titil kup tebe-nulu e minte, weng bota tebe mufekmufek alugum uyo kuntuk saanem-nuubu kale, man beta tebe fengmin takan kemin umi ilep uyo telela kobe-nala e, yagal mitam kamogim ke-nalata, atin abiil tigiin kayaak God imi sagaal ipkuk diim kal ton-bom nuuba ko. \s1 God imi Man ita ita ke ensel kubaganip imkasa uta ko \sr (Fpai 2:5-11, Kol 1:15-20, Hib 2:5-18, 3:1-6) \p \v 4 Kale Aalap imi win kobesa bota tebe ensel imi win uyo kubaganu imkaa atin tambaliim kup keluta, man yagal mitam ensel imi atin kamok aligaap kelata, alugum ensel iyo imi afak tem iinsip ko. \v 5 Kale nuyo utamupta, boyo aafen kalaa agan-bulup kale, sugayok uyo God iyo ilami Man imi bogobe-nala e, \pi1 “Kabo nimi man kale, kamano koyo kaalap niyo ulaa kamduli mitam nimi ogok uyo waafuu kwep unon-temap o,” \m age-nala e minte, tam maak uyo bogo-nala e, \pi1 “Niyo imi aalap kebeli e minte, ita nimi man kepnela no kelan-temup o,” \m agesa kuta, God iyo ensel imi diim umaak ise weng alop boyo bogobesaala binim kale, ilami man beyo ensel iyo kubaganip ita ita kesa atamta, imi diim uta kup bogobe-se ko. \v 6 Kuta ilami man diil yaan maak iyo daala malaak kafin diim e talata, ilami ensel iyo bogobe-nala, \pi1 “Ibo deng tebe-bom-nilipta, nimi man iyo bogobe-nilip, ‘Kabo numi God o,’ agan-bom-nilipta o,” \m agesa kale, \v 7 God iyo ensel imi sang uyo bogo-nala e, \pi1 “Nalami ensel aa ogok tubulin aa iyo telela imoli mitam dulul ong sagam fuunbu ulutap aa-e min, at dong kena-bulu mufekmufek yuut binimabu ulutap ke nimi ogok uyo yuut dital fagaa ogok kem-nuubip o,” \m agesa kuta, \v 8 God iyo tebe ilami man iyo bogobe-nala e, \pi1 “Kabo God kale, suun kup kamok king kelin kup bom-nalapta, tol kuguup uta kup ku-nalapta, kapmi unang tinum iyo tiin mosap ko. \v 9 Kale kabo tol kuguup umi aget uta kup ugaa kwaa waafu-nalap e minte, ulo ilo kupkamin boyo mafak kalaa age kupkek kupkek ke-bom no kem-nuubap atamta, fen kalapmi God iyo tebe-nalata, kabo ulaa kamdula kabo win so ke-nalapta, atin deng taban-nuubap kale, kapkumal iyo dogonubeta kanupmin deng umaak taban-nuubaalip o,” \m agesa ko. \v 10 God iyo tam maak uyo bogobe-nala e, \pi1 “Kamaki magam tem kutop uyo kamogim kapkal kafin koyo telela kolap mitam sii molu e, abiil ugol mungkup kalapmi titil uta telela ko no kesap kale, \v 11 abiil so kafin so uyo binimanan-temu kuta, kabo fen biniman-namap binim kale, kabo suun kup nin kup bomap kale, abiil so kafin so boyo alugum ilim kaal dusabanin ulutap kelan-temu kale, \v 12 kabo boyo tinum ilim kaal dusabanu kup-kagabip ulutap ke-nalap kupkaa migik telela kolan-temap kale, kabo tinum ilim migik tiiba ulutap ke abiil so kafin so boyo fupkela kolap mitam migik kelan-temu kuta, kabo fupkela kup-kiit mo kup-kalaak mo kemin tinum ba e minte, kaanamin tinum ba no kale, kapde suun nin tinum o,” \m agesa ko. \v 13 Kale sugayok uyo God iyo utamata e, ilami Man beyo ensel iyo kubaganip ita ita kesa kalaa age-nalata, man bemi bogobe-nala, \pi1 “Kabo nimi sagaal ipkuk ilo keng kal ton-balapta bole, son-temu uyo, kapmi waasi iyo imdep daalita, kapta kamok kelapta, kapmi weng kup tinangka-bom kapmi afak tem kal nan-temip o,” \m agesa kuta, God iyo maak tebe-nalata, weng boyo ensel imi diim umaak bogobesaala binim ko. \v 14 Kale ensel bilip iyo sinik e minte, God imi ogok kemin tinum no kale, God iyo unang tinum asok ulaa imdulan-tema bilip imi aget uta fuguno-nalata, ilami ensel iyo imdala tal dong daga-em-nuubip ko. \c 2 \s1 “God imi weng tele kwep aget tem daa waafu-bom-nulupta o,” agan-kalin uta ko \sr (Mak 16:20, Ap 7:38,53, 1 Kor 12:4,11, Hib 12:25) \p \v 1 Kale God imi weng ko tinangkan tebesup boyo bet bet ke-bom tele waafulin-tem ke-nulup e, uk kugan ko-numup kale, ensel iyo kubaganipta, God imi Man beyo ita ita ke-se kale, weng boyo tele kwep aget tem daa waafu-bom-nulupta o ageta ko. \v 2 Kale sugayok uyo God iyo ilami weng ko age ulo uyo ensel imi kobela kwep daalip mitam titil faga-suu kuta, alugum unang tinum iyo weng boyo ilo ko kwaasule-bilipta kale, ko ilimi kuguup mafak kanu-bilip bota God isiik bomi yan uta tii-e-bom-nalata, kaal fuyap uyo kupka-e-bii-se kale minte, \v 3 kamano kota asok God iyo, nuyo dong dogobe ulaa imdulan o agan-be boyo atin mufekmufek kwiin kiim kale, boyo tebe ensel imi kanube-silip boyo kubaganuta, uta uta kesu ko. Kale kanube nuyo God imi kanupmin kuguup boyo umik ugobelup umdii, nuyo dogobeta fengmin umi yan kemin boyo uk kugan ko bilii unon-temup a? Boyo uk kugan ko bilii unon-temaalup binim kuba. \p Kamaki kutop uyo Kamogim yagal numi sang uyo bogo-nala, “Bilip iyo imdep meng nalami miit tem daalan-temi o,” agelata, unang tinum iyo imi weng uyo tinangku-nilipta, bilip iyo tebe nuyo bogobe-nilip e, “Ise Yesus imi weng baga-emsa boyo atin dam o,” age-silip ko. \v 4 Kale God imi aget fugunin uyo, kek kek iyo, nimi unang tinum imi weng bagan-bilip boyo dam bagan-bilip kalaa agelin o age-nalata, yak ogok titil tebesu migik migik uyo ke-bom-nala e minte, ilami Sinik Tambal imi sagaal diim ilep God iyo titil ugulumi migik migik uyo unang tinum iyo God ilami aget fugunin uta kup dala-em tebesa ko. \s1 God imi Yesus dep iit so ke kamok kela dupkasa umi sang uta ko \sr (Ap 4:12, Ro 5:8-10, Fpai 2:5-11, Hib 2:14-18, 5:9, 1 Fit 1:17-21, 1 Jon 4:9,14) \p \v 5 Kale nimi weng kaa bagan-bii boyo, kamano komi kafin diim unang tinum imi tiinemin tonamin migik maak mitam talan-bo umi sang uta bagan-bii kale, boyo God iyo ensel ita ulu-nalata, bogobe-nala, “Ibo unang tinum ko nan-temip iyo tiin molin o,” agesaala binim kale, ilami man ita bogobe-se kale, \v 6 God imi suuk kon tem uyo tinum maak bogo-nala, \pi1 “Tinum kafin diim kayaak iyo win so tinum aa-e min kamok kesaala kale, bisop tinum kuta, God kabo bemi aget kup fugun-bom bemi ilak kup dugan tebesap kale, \v 7 kafin diim komi bii-se uyo, kabo dep ensel bilip imi afak tem daalap siit ilugolin tap kelata, kota dep iit so kelap mitam kamok kelata, unang tinum iyo imi tok uyo bagamsip ko. \v 8 Kale alugum mufekmufek uyo kulep yak ilami afak tem tobelapta, yagal tebe-nalata, alugum mufekmufek uyo tiin mosa o,” \m age God imi suuk kon tem uyo bogosu ko. Kale God iyo kanube-nalata kale, mufekmufek umaak kupkalata, bisop albaalu binim kale, alugum mufekmufek uyo kulula yak tinum imi diim abe-suu kuta, kamano koyo alugum mufekmufek umaak tinum iyo tiin mosip kalaa age utamanbaalup binim kale, \v 9 nugol Yesus iyo ataman-bulup kale, sugayok uyo God iyo alugum unang tinum imi i-filin daa-nalata, Yesus beta daali no kaan-nalata, dong dogobelak o age-nalata, God iyo dep ensel imi afak tem daala siit ilugo-nalata, kaal fuyap ogen uyo ku-nalata, kaanata, God iyo tebe dufo-nalata, dep iit so ke kamok kela dupkalata, unang tinum iyo imi tok uyo bagan tebesip ko. \p \v 10 Kale Yesus imi kaan-se bomi magam uyo ki, God iyo alugum mufekmufek uyo telela-nalata, tiin mola tambaliim kup nuubu kale, God imi aget fugunin uyo, nalami man kelin kwiin tagang iyo kulep no abiil tigiin tolita, nisino tambaliim kup num o age-nalata, Yesus iyo kaal fuyap kobelata, bota tebe Yesus imi dong dogobeluta, mitam tii bagaang age-nalata, ilep uyo telata, unang tinum iyo meng tamipta, God iyo imdep meng ilami miit tem daagan-nuuba kale, God imi kaal fuyap Yesus imi kobela tii kela kupka-se boyo felebeluta, kanube-se ko. \v 11 Kale nugol utamum. Yesus iyo tebe unang tinum iyo kulep meng tolata, God ilami man aligaap kem-nuubip kale, Yesus so minte unang tinum kuso alugum kulip imi aalap iyo God maagup ita kup atamta, Yesus iyo aget binim bubul binim bogo-nala, “Bilip iyo nalami nugumal o,” agan-nuuba ko. \v 12 Kale Yesus iyo God imi bogobe-nala e, \pi1 “Niyo kapmi mufekmufek kanu-balap umi sang uyo nalami duubal imi diim uyo baga-e-bom-nili e minte, Kanumin-miin tala tala keman-temu umi diim uyo kapmi win uyo kufu-bom-nilita, kapmi tok uyo baga-bom no keman-temi o,” \m age-se kale, \v 13 Yesus iyo weng maak uyo bogo-nala e, \pi1 “Niyo utamita, God beyo tii niyo tiin mo-nama kalaa age-nilita, no bemi sagaal diim unon-temi o,” \m age-se kale minte, weng maak uyo bogo-nala e, \pi1 “Kabo niyo nitamal. Niyo God tebe man kulup-nama mek nimi diim abe-silip iyo niso ulimal maagup albup o,” \m age-se ko. \s1 Yesus imi mitam tinum kem ke-nala dong daga-emin tinum kesa uta ko \sr (Luk 4:1-13, Hib 2:5-13, 4:14-5:10) \p \v 14 Kale, “Man o,” age-se bilip iyo fen tinum kem kale, Yesus yagal mungkup mitam tinum kem nulutap ke-se kale, bomi magam uyo, Yesus iyo utamata e, Saatan beyo tii tebe tinum iyo anola kaan-nimip kalaa age-nalata, Saatan beyo dufak daalita binimanak o age-nalata, unang tinum imi ilak uta do kaan-se ko. \v 15 Kale unang tinum iyo suun kafin diim kaa nuubip uyo kaanamin atul uyo finan-bilipta, ilimi finanin bota tebe sok de imolin kesuta, Yesus iyo kaan-nilita, ise finanin tebe sok de imolin tap kesu boyo takan kebelan o age-nalata, kanube-se ko. \v 16 Dam kale, beyo, ensel ita dong dogopman o ageta kanumsaala binim kale, beyo Abraham imi, God beyo fen kanubelan-tema kalaa age-se ulutap kem-nuubup nuta dong dogobelan o ageta kanube-se ko. \v 17 Kam age-nala e, Yesus imi aget fugunin uyo, “Nimi Aatum God imi ogok keman-temi boyo, mitam pris ko age tinum amem ke-nilita, unang tinum iyo dong dogobelita, God iyo tebe bilip imi fengmin uyo takan kepmak o,” agan-be kuta, Yesus iyo utamata e, ilep migik maak uyo binim kalaa age-nalata, Yesus ilami dam min, kuguup min, kanumin kanumin uyo fen alugum unang tinum numi dam min, kuguup min, kanumin ulutap kelu kupka-nalata kale, Yesus iyo bomi tem ilep te tam tinum amem miton ko age hetpris ke-nalata, inal o age God iyo unang tinum imi fengmin uyo takan kebelak o age-nalata, ilami dam so isak so uyo God imi kobe-se kale, \v 18 mufekmufek mafak kwiin tagang uyo tebe kaal fuyap kupka-e-bulu e minte, umi tem ku-tele Saatan iyo dup-kugu-bom no ke-bala utam-se kuta, daak abesaala binim kale, beyo intap intap tebe, unang tinum iyo im-kugulan o agelu uyo, beyo tii dong dogopman-tema ko. \c 3 \s1 Yesus imi win uta uta ke Moses imi win uyo kubaganu kupkasu uta ko \sr (Mak 16:20, Ap 14:3, Fpai 2:5-11, Kol 1:15-20, Hib 1:4-14, 2:5-18) \p \v 1 Kale duubal ibaa. God abiil tigiin alba beyo ipkil olabela mitam atin Yesus imi unang tinum aligaap ke-silip kale, nuyo unang tinum iyo bogobe-nulup e, “Nuyo Yesus imi ilak uyo do-sulup o,” agan-bulup kale, Yesus beta God iyo daala tal abe mitam tinum amem miton ko age hetpris ke-nalata, nuyo dong daga-emsa kale, God iyo kanube-se kale, ibo Moses imi aget kup fugunin ba kale, Yesus imi aget uta atin tele fugun-bom-nilipta o ageta ko. \v 2 Kale God iyo ise ogok boyo Yesus imi kobelata, kupkasaala binim kale, suun kup waafu-nalata, sugayok Moses imi tebe God imi unang tinum imi iibak tem bom suun dong daga-emin kup kemsa ulutap ke-bii-se ko. \v 3-5 Kale alugum unang tinum miit maak maak ilimi afalik maagup maagup iyo ko bii-silip kale, kanube tinum iyo maak tebe man ilop kutela mitam tinum miit senganu umdii, son-temu nala kek kek iyo tinum miit imi win uyo kufu-eman-temaalip kale, man ilop kute-se imi win uta kup kufu-eman-temip ko. Kale ulutap kale, Moses beyo God imi tinum miit imi iibak tem kal bom-nalata, God imi ogok uyo waafu-bii-se kale, ogok boyo kupkasaala binim kale, suun kup waafu-bom-nalata, God imi son-temu nala weng maak bogobelan-tema umi sang uyo baga-emsa ko. Kuta tinum mufekmufek alugum telela kosa beyo God ita kup kale, God iyo utamata e, Yesus iyo nimi unang tinum imi miit kayaak ke-se kalaa age-nalata, aget fugunolata e, son-temu uyo, Yesus imi win so kesa bota uta uta ke-nuluta, Moses imi win so kesa boyo kubaganu kupkabelan-temu boyo felebelan-temu kalaa age-nalata, Yesus imi win uta kufu-emsa ko. \v 6 Kale Krais beyo God imi Man kale, beyo yagal God imi tinum miit imi dubom ke-nalata, tiin mo-nalata, ise ogok boyo kupkasaala binim kale, suun kup waafusa ko. \s1 Unang tinum God imi weng kwaasulmin iyo kun fingkamin baan diim uyo unomip binim uta ko \sr (Hib 3:12-4:13) \p Kale kanube suun nuyo aget alop tagamin binim ke-bom utamupta, dam God iyo kuguup tambal uyo kobelan-tema kalaa agan-bom deng kup tebe-bom fenin kup kemup umdii, God imi unang tinum ke-nulupta, boyo kanuman-temup kale, \v 7-8 nuyo atin God imi Sinik Tambal imi weng uta tinangka-bom-nulupta o ageta kale, God imi suuk kon tem uyo Sinik iyo bogo-nala e, \pi1 “Kamano koyo God iyo ibo weng uyo baga-e-be kale, ibo bogobe-nilip, ‘Nuyo tinangkulan-temaalup o,’ agan-bom sugayok ilipmi olal imi kutaang tebe-bom God imi weng kwaasulemsip ulutap uyo kemin ba kale, ibo atin tele tinangku waafuna-bom-nilipta o ageta ko. Kale sugayok umi tinum binim iibaan umi bii-silip kota, bilip imi aget fugunin uyo bogo-nilip, ‘Kalo. God beyo titil binim kesa boyo di nugol imi weng uyo kwaasule-bomta utamupta, dogobe dogobe kela kalaa agelum o,’ age-nilipta, God imi weng uyo kwaasule-bomta dup-kugumsip o,” \m age Sinik Tambal iyo bogobe-se kale, \v 9 God yagal asok bogobe-nala e, \pi1 “Anang iibaan boyo bom-bilip kuguup kwiin kiim deng mit kal uyo kanu-bili utama-bilip bii, atol ulumi kup 40 koyo dakan ke-silip kuta, aget umaak fuguno-nilipta, kanupmin kuguup boyo God yagal kanu-be kalaa agan-biisaalip kale, kupkaa kanube nim-kugumin bota kup kemsip ko. \v 10 Kale kanu-bilipta, niyo unang tinum kulip iyo olsak afaligen uyo kupka-e-bom-nilita, niyo Moses iyo bogobe-nili, ‘Suun bagane-bom-nilip, “Kabo numi kamogim ba o,” agan-bom-nilip e minte, “Nuyo kapmi kuguup uyo waafulan-temaalup o,” agan-bom no kemsip o,’ age-sii kale, \v 11 siin uyo nimi aget fugunin uyo, Israel kasel bilip iyo kulep talanbu tal kafin ugaa kusi kutam tolita, kun fingkamin o agan-bii-sii kuta, bilip iyo igil tebe nimi weng uyo kwaasula-bilip kalaa age-nilita, olsak depneluta, weng uyo fomtuup kwep daa-nili kano, ‘Bilip iyo kun fingkamin baan diim boyo kulep tam unon-temaali binim kale, imkali iibaan albip kugol nan-temip o,’ age Moses imi bogobe-sii o,” \m age-nalata, God ita kam age-se ko. \s1 “Nuyo Yesus iyo umik uga-emin ba o,” agan-kalin uta ko \sr (Mat 21:32, Jon 10:25-38, 2 Kor 4:4, Hib 3:7-11, 4:1-13, 5:11-6:8, 10:26-31, 1 Fit 2:8) \p \v 12 Kale duubal ibe. Kanube ipmi duup maagup iyo maak aget fugunin mafak uyo imi aget tem kal nu umdii, bemi God imi ilak dugamin uyo kupkaa tiin kafan miit kayaak God iyo umik ugobelan-tema kale, ibo atin tele utama-bom-nilipta o ageta ko. \v 13 Kale fengmin umi kuguup uyo maak tebe ilipmi iibak tem kutam iyo maak bisop bogobelu tinangku-nala e, God imi weng uyo kwaasuleman-tema kale, kamano koyo God imi bogo-nala, “Kamano o,” age-se uyo binimanin-tem albu kale, son-temu nala bomi binimanan-temu uyo, tinum beyo dogobeta imi aget uyo fupkela kolan-temaala kale, ibo tebe-nilip weng tambal uyo suun kup suun kup kupka-e-bom duubal iyo dong dogobina tala kemin kup ke-bilipta o ageta kale, \v 14 kamaki kutop uyo nuyo Krais imi ilak uyo dosup kale, imi ilak dosup bomi aget uyo fomtuup kobe-nulupta, tam tam abe-bulupta unanbu top numi kaanan-temup kwek diliit kemum o ageta kale, kanube bom kanumup umdii, nuyo Krais ilami fen unang tinum ke-nulupta, boyo kanuman-temup ko. \p \v 15 Kale God imi suuk kon tem uyo bogo-nulu, \pi1 “Kamano koyo niyo ibo weng uyo baga-e-bii kale, ibo bogopne-nilip, ‘Nuyo tinangkulan-temaalup o,’ agan-bom sugayok ilipmi olal imi kutaang tebe-bom nimi weng kwaasulnemsip ulutap uyo kemin ba kale, ibo atin tele tinangku waafuna-bom-nilipta o,” \m agesu ko. \p \v 16 Kale sugayok uyo dok ita God imi weng uyo tinangku-nilipta, kutaang tebe-bom God imi weng uyo kwaasule-bom kemsip a? Iyo? Unang tinum kamaki ki God imi weng boyo aafen kalaa agelip ki Moses iyo tebe imtamola kafin Isip uyo kupkaa unsip unang tinum bilip ita asok aaltam kota God imi weng uyo kwaasulemsip kuba. \v 17 Kale God iyo waami olsak uyo kupka-em-nuubata, bii atol ulumi kup 40 koyo dakan kesa a? Iyo? Unang tinum fenga-bii kaanip tinum binim iibaan kugol imamsip bilip ita God iyo olsak uyo kupka-emsa kuba. \v 18 Kale God iyo waami sang uta weng uyo fomtuup kwep daa-nala, “Bilip iyo kun fingkamin baan diim boyo kulep tam unon-temaali binim o,” age-se a? Iyo? Ise unang tinum God imi weng kwaasulemin bilip imi sang uta bogobe-se kuba. \v 19 Agelu kale, nugol utamum. Boyo igil God imi weng uyo aafen kalaa agelin-tem kelipta, bota God imi kafin ugaa kusa uyo imkala tam fingkamin baan diim boyo tam unsaalip ko. \c 4 \s1 “Nuyo dital fagaa tamta kun fingkamin baan diim boyo tam unum o,” agan-kalin uta ko \sr (Hib 3:7-19) \p \v 1 Kale God imi weng kwep daa Israel kasel imi bogobe-nala, “Kaal binim kale, ibo nimi kun fingkamin baan diim uyo unon-temip o,” age-se boyo binimanin-tem nulumi diim kal albu kale, God iyo atamata, tinum ipmi iibak tem alba iyo maak fingkamin baan diim boyo uk kugan kola kalaa agelan-tema uta, yega dopman-tema kale, nuyo utama-bom finan-bom-nulupta o ageta ko. \v 2 Kale nuyo kun fingkamin baan diim bomi sang uyo Israel kasel imi tinangkamsip ulutap ke tinangkan tebesup kuta minte, bilip iyo God imi ilak uyo dolin-tem ke-nilipta, imi weng uyo kwaasulemsip kale, weng ko tinangkamsip boyo tebe dong daga-emsaalu binim kale minte, \v 3 unang tinum God imi weng kwep daa-se boyo aafen kalaa agan-bulup nuta tam kun fingkamin baan diim boyo tam unon-temup ko. Kale bomi magam uyo ki, sugayok God imi mufekmufek telela kosa kota, alugum mufekmufek uyo telela koli binimanu kalaa age-nalata, kun fingka-bom-nalata, unang tinum imi fingkamin baan diim uyo telela kobela nuubu kuta minte, aaltam kota God iyo kafin Kenan bomi sang uyo bogo-nala e, \pi1 “Niyo olsak depneluta, weng uyo fomtuup kwep daa-nili kano, ‘Israel kasel bilip iyo kun fingkamin baan diim boyo kulep tam unon-temaali binim o,’ age-sii o,” \m age-nalata, \v 4 God ita kam age-se kalaa age-nulupta, utamupta e, numi suun kun fingkaman-temup umi baan diim uyo kulbu kalaa agan-bulup boyo dok uta ba kale, God imi suuk kon tem weng maak uyo am ban diim umi sang uyo bogo-nulu, \pi1 “God iyo alugum mufekmufek uyo telela-bii ko kupka-nalata, am ban diim beta kun fingkamsa o,” \m agelu e minte, \v 5 suuk kon tem weng maak uyo bomi sang uyo bogo-nulu, \pi1 “Israel kasel bilip iyo kun fingkamin baan diim boyo kulep tam unon-temaali binim o,” \m agelu no kesu ko. \p \v 6 Kale sugayok uyo unang tinum iyo fingkamin sang boyo tinangku-nilipta, God imi weng uyo kwaasula-bilip kalaa age-nalata, imkala tam iinsaalip kale, weng boyo binimanin-tem bom-suluta, God iyo iip maak maak iyo imkala tam kun fingkamin baan diim uyo tam unon-temip ko. \v 7 Kale God iyo am daanamin migik maak asok kwep daa-nala e, am daanamin bemi win uyo bogobe-nala e, “Kamano o,” agela nuubuta, weng kaa bogolup koyo God iyo tebe Devit imi kafalebelata, God imi suuk kon tem kwegal dola ko-nalata, bogo-nala e, \pi1 “Kamano koyo niyo ibo weng uyo baga-e-bii kale, ibo bogopne-nilip, ‘Nuyo tinangkulan-temaalup o,’ agan-bom sugayok ilipmi olal imi kutaang tebe-bom nimi weng kwaasulnemsip ulutap uyo kemin ba kale, ibo atin tele tinangku waafuna-bom-nilipta o,” \m age-se ko. \p \v 8 Sugayok uyo God iyo weng kwep daa-nala e, “Nimi kun fingkamin uyo kobelan-temi o,” age-se kuta, kanube kamok Josua iyo kanupmin fingkamin boyo Israel unang tinum imi kobe-se nimnam, aaltam uyo God iyo yak am daanamin migik sang uyo maak bogosaala kuta, \v 9 Josua iyo kobelin-tem ke-se kale, boyo utamupta e, kun fingkamin uyo bom-nuluta, God imi unang tinum imi fen-bo kalaa agan-bulup kale, boyo sugayok God imi am ban diim kun fingkamsa ulutap uta ko. \v 10 Kale tinum iyo tam God imi fingkamin baan diim uyo tam una umdii, imi ogok ke-be boyo kupka-nalata, sugayok God ilami ogok kupka-nala kun fingkamsa ulutap ke-nalata, begal tamta kun fingkaman-tema ko. \v 11 Kale tinum iyo maak tebe God imi weng kwaasule-bom siin Israel kasel kanumsip ulutap kem tolom-nala e, atin daak abe-nala e, maagalo kelan-tema kale, nuyo dital fagaa tamta kun fingkamin baan diim boyo tam unum o ageta ko. \p \v 12 Kale God imi weng boyo mufekmufek tiin kafan albu ulutap ke titil fagaa bom-nuluta, albu ko. Kale nugol utamsup kale, benat ko age un kong uyo milii so milii so taalin kale, boyo tii tinum iyo bigilu yak iibak tem kwek iinom kun kwegi degi kelin kuso kun kuso afal kuso bigi tam iinon-temu kale, ulutap God imi weng boyo atin bul taalin kale, numi iibak tem uyo bigilu yak aget tem kuso aget fugunin kuso bigi kupka-buluta, God iyo numi aget tem so aget fugunin so umi fugun-bo uyo kup-kugu-bomta utaman-nuuba ko. \v 13 Kale God yagal alugum mufekmufek so unang tinum so uyo telela kosa kale, dogobeta God imi tibit diim uyo maak yang waan-numu binim kale, alugum boyo God imi tiin diim uyo kemansu kale, son-temu uyo, God maagup ita kup numi kuguup alugum kanum-nuubup uyo im-kugu-bom dagaga-balata, nusiik yan ke-eman-temup ko. \s1 Numi kaal binim no God imi miit tem mep so unon-temup umi sang uta ko \sr (Hib 2:17-3:2, 7:15-28, 10:19,23) \p \v 14 Kale numi atin ki tinum amem miton ko age numi dong daga-emin iyo daage tam God imi tibit diim kal alba kale, beyo God imi man Yesus ita kale, nuyo Yesus imi ilak do bom-nulup unang tinum baga-em tiinan-bomup boyo telela fomtuup waafu-bom-nulupta o ageta ko. \v 15 Kale kuguup mafak ko tebe numi im-kugu-bomu boyo alugum tebe numi tinum amem miton ko age hetpris Yesus yagal dup-kugu no ke-suu kuta, iyo maak fenga kosaala binim kale, unang tinum nuyo fengmin uyo dogobe kupdaak tama-numup binim kuta, beyo numi im-kugu-bulu bong fagan-bulup uyo utamsa kale, beyo tii nuyo dong daga-emin kup boma kale, \v 16 nuyo kaal binim no God imi miit tem mep so uyo unon-temup ko. Kale God beyo kuguup tambal kupka-emin tinum kale, nuyo finanin ba kale, imi finang uyo no dagalupta, kuguup tambal uyo kobelata, kulum o ageta kale, kanube mufekmufek mafak tebe nuyo im-kugulan-temu uyo, God iyo tebe nuyo i-filin daa dong dogopman-tema ko. \c 5 \s1 God imi Yesus ulaa dula mitam numi tinum amem miton ko age hetpris kesa uta ko \sr (Mat 26:39,41, Hib 2:17-3:2, 7:15-28) \p \v 1 Kale tinum mitam tinum amem miton ko age hetpris kemin bomi kuguup uyo ki, tam tinum amem bilip iyo tebe ilimi tinum iyo ulaa dulip mitam tinum amem miton ke unang tinum imi sang uyo God iyo aman duga-e-bala dong daga-emin ita kale, bemi ogok uyo ki, unang tinum, deng tebe-bom mufekmufek koyo misiim God imi kobelum o age kulep tal tolip tinum amem beta tebe God imi kuga-e-bom-nala e minte, nuyo fenga-bulup kalaa age mufekmufek kulep tal tolip tinum amem beta tebe ano fuula ken tebe-bom tang kuun-bulu unang tinum imi fengmin uyo God tebe takan ke-e-bom no kemin tinum ita ko. \v 2 Kale tinum amem miton beyo unang tinum kek kek ilitap ke begal mungkup tii fenga ko-nama kale, kanube tinum iyo maak utamata, boyo fengmin kalaa age-nalata ba kale, maagalo fenga kola umdii, tinum amem miton beyo tebe yuut olsak kupka-eman-temaala ko. \v 3 Tinum amem miton beyo tii fenga ko-nama kale, beyo mufekmufek fuuli ken tebe-bulu, God iyo tebe fengmin takan ke-emak o agela uyo, unang tinum imi mufekmufek so ilami mufekmufek so uyo fuu God iyo kobela fengmin takan ke-emin ko. \p \v 4 Kale ise tinum amem miton ko age hetpris imi ogok uyo, win so ke-nalata, ogok kiim boyo kemin kale, tinum iyo maak ilami aget fugunin uta kup tebe-nalata, ise ogok boyo ku-nalata, win so kem-nuubaala binim kale, God yagal sugayok Moses imi fik Aron imi olabela mitam tinum amem miton ke-se ulutap ke tinum iyo olabelata, ogok boyo ku-nalata kemin ko. \p \v 5 Ulutap kale, Krais iyo ilami win uyo kufo-nalata, mitam tinum amem miton kesaala binim kale, God yagal ulaa dulata, ogok boyo ke-boma kale, God iyo bogobe-nala e, \pi1 “Kabo nimi man kale, kamano koyo kaalap niyo ulaa kamduli mitam nimi ogok uyo waafuu kwep unon-temap o,” \m age-se kale minte, \v 6 God imi suuk kon tem maak ugol bogo-nulu, \pi1 “Kabo tinum amem ke-nalapta, Melkisedek imi tinum amem ke-se ilatap ke-nalapta, suun kup tinum amem imi ogok uyo waafulan-temap o,” \m age no kesu ko. \p \v 7 Kale siin uyo Yesus imi kafin diim tinum ke-bii-se kota, God iyo fomtuup aman duga-e-bilita, yagal tebe dong dogopne-nalata, kaanan-temi umi ilep boyo tagaa nimkan kelak o age-nalata, fomtuup aman duga-e-bom ame-bom ke-bom-nala e, ilami aget fugunin uyo kupka-nala e, God imi afak tem iinata, kanubela kalaa age-nalata, God iyo imi beten ke-be boyo tinangkusa ko. \v 8 Kale Yesus beyo God ilami man kuta, kaal fuyap uyo ku yakyak kelata, kaal fuyap bota tebe Yesus iyo kafale-buluta, God imi weng kup tinangkamin umi kuguup uyo utam tigin ke-se kuba. \v 9 Kale aalap imi aget fugunin, “Bota kanubelal o,” ageba uyo alugum binimanu kupka-nalata, yagal mitam unang tinum imi dong daga-emin miit kayaak ke-se kale, alugum waantap ita ilami weng tinangkamip umdii, yagal tebe bilip iyo dong dogobelata, suun kup suun kup tambaliim nan-temip ko. \v 10 Kale God iyo ulaa du bogobe-nala e, “Kabo tinum amem miton ko age hetpris ke-nalapta, Melkisedek imi tinum amem miton ke-nala bii-se ilatap kelap o,” age-nalata, bogobe-se ko. \s1 Ipmi aget fugunin yuut utaman-temaalip umi sang uta ko \sr (Mat 21:32, Jon 10:25-38, 2 Kor 4:4, Hib 3:7-4:13, 10:26-31, 1 Fit 2:8) \p \v 11 Kale Melkisedek imi sang uyo kwiin tagang albu kale, nuyo ibo baga-eman agin kuta, ipmi aget fugunin uyo yuut utaman-temaalip kale, nuyo weng bomi magam uyo bong faga-bom-nulupta, kafaleman-temup ko. \v 12 Kale ipmi mitam dagaa ku kafalemin tinum kelan agin umi taem uyo siin biniman-suu kuta, ipmi aget fugunin uyo duumatan-suu kale, tinum iyo maak tebe-nalata, asok ibo God imi weng magam uyo kafale-balata, utamin o ageta ko. Kale ibo tii iman titil tebesu uyo unanbaalip kale, muuk uta kup unan-bilip ko. \v 13 Kale nugol utamsup kale, alugum unang tinum muuk uta kup unan-kalip iyo man kangkang ilitap bom-nilipta, utamta, boyo kuguup tambal kalaa, mafak kalaa age utaman-nuubaalip binim kuta, \v 14 unan-kalin titil tebesu boyo tinum bisel imi kale, ulutap mungkup, unang tinum God imi ilak dolin bilip imi aget fugunin uyo, boyo kuguup tambal kalaa, kuguup mafak kalaa age kupkek kupkek ke-bilip bii, utam tigin kesip ko. \c 6 \p \v 1-2 Kale kamaki kutop uyo kafalemin iyo tebe Krais imi sang iip maak uyo kafale-bom ibo bogobe-nilip e, “Ipmi aget uyo fupkela ko-nilipta, kaanamin ilep bomi kuguup uyo alugum umik ugobe God imi ilak uta dolin o,” age-nilip e minte, ok sam migik migik ugamin min, sagaal kwep yak tinum imi dubom diim daabe beten ke-bom kemin umi sang uyo, iyo tebe ibo baga-e-bom-nilip e minte, “Alugum kaansip iyo asok fenan-temip o,” age-nilip e minte, “Fengmin unang tinum iyo God iyo tebe yega dobe-nalata, amiit sok de imolan-tema o,” age no ke-bom kafalemsip ko. Kale kanupmin weng kamaki kafalemsip bomi magam uyo bong faga-bomta utamamin ba kale, ibo atin tele utamsip kale, kanupmin weng koyo maak so suun kup ibo baga-eman-temaalup binim kuta, God imi weng migik maak albu uyo bong fagamin tap kale, kamano koyo nuyo dital fagaa bong fagamin weng bogal mungkup utama-bom no ke-bulupta, numi Yesus imi ilak dugamin uyo titil fagaluk o ageta ko. \v 3 Kale kanube God iyo ise boyo, “Tambaliim o,” agela umdii, bota kanuman-temup ko. \s1 “Numi God imi ilak dugamin umi fomtuup waafulum o,” agan-kalin uta ko \sr (Mat 12:31-32, Mak 3:28-30, 1 Kor 15:58, Hib 10:26-29, 32-34) \p \v 4-6 Kale unang tinum iip maak maak iyo God imi yogon dong kefola ilagenin diim meng-nilipta, God imi weng tambal uyo utam-nilip e minte, mufekmufek God imi misiim kobe-se uyo ku-nilip e minte, alugum maagup God imi Sinik Tambal iyo du no ke-nilipta, God imi weng uyo kup-kuguta utamipta e, boyo atin tambaliim kalaa age-nilipta, God imi tiin mo tabon-tema umi titil uyo utam no ke-silip kale, kanube tinum bilip iyo fenga ko God iyo umik ugobelip umdii, nuyo dogobeta bilip iyo dong dogobelupta, asok maak so imi aget uyo fupkela ko meng tolon-temaalip binim kale, kanupmin kuguup bomi kanuman-temip bole, igil God imi man iyo aget mafak kupka-e-bom asok dep yak at diim daa sil bigilin tap kelipta, kek kek iyo Yesus iyo weng mafak uyo kupka-eman-temip ko. \v 7 Unang tinum nuyo kafin ulutap kale, suun kup wep uyo malaak abe-buluta, kafin uyo tambala-bom-nuluta, unang tinum imi unan-kalin digin-bilip uyo dong daga-e-buluta kale, boyo God yagal tebe kafin tambal koyo tiin mola bom-nuluta, unan-kalin uyo kupka-em-nuubu ko. \v 8 Kuta kanube kafin koyo ifuul mafak so minte sok ningiling so sino uta kup mitam tebemu umdii, kafin boyo tunanu kale, mep so God iyo, kufak daali binimanuk o age-nalata, at kwaala tebe ken tebelan o angbu kale, nuyo kuguup mafak uyo kupkata kuguup tambal uta kup waafulum o ageta ko. \p \v 9 Atin duubal ibe. God imi asok umik ugobe dupkaa yang iinemin bomi sang uyo iluum weng ipmi kobeli kuta, niyo fen utamsi kale, ibo kulutap ke mafaganan-temaalip kale, God iyo tebe ibo dong dogobe-nala e, imtamo ilami abiip unon-tema ko. \v 10 Kale ibo God imi aget uyo kobe-silip kale, ise bota tebe ibo kanumin o agan-buluta, Krais imi unang tinum iyo dong daga-em tebesip kale, God iyo kuguup tambal uta kup kupka-emin tinum kale, dogobeta God iyo ipmi ogok kem-nak-bilip umi aget uyo ilumanan-temaala binim kale, imtamo ilami abiip unon-tema ko. \v 11 Kale numi aget fugunin uyo ki, alugum ibo kanube titil kup fagalin kup bom-nilipta, ipmi God imi ilak dugamin uyo fomtuup waafu-bom-nilip e, God imi imdulan-tema uyo fen-bom kanum kwep abe-bilipta, unanbu top ipmi binimanan-temip kwek diliit kelin o ageta ko. \v 12 Kale unang tinum iip maak maak iyo God imi ilak uyo do-nilipta, yuut daal tebemin binim ke-bom-nilipta, ilami ogok uyo waafulin kup kem-nuubip kale, bilip iyo bomi diim ilep alugum mufekmufek siin God imi bogo-nala, “Nalami man kelin imi kobelan-temi o,” age-se uyo kululan-temip kale, ipkil mungkup daal uyo tebemin ba kale, bilip imi kuguup bota ku waafuu kwep abe-bom-nilipta o ageta ko. \s1 Nugol God imi weng kwep daasa boyo fen kanubelan-tema kalaa agan-nuubup umi sang uta ko \sr (Rom 4:13-25, Gal 3:6-20) \p \v 13 Kale dok ita tebe God iyo dupkan ke iit iinsaala kale, God iyo bemi win uta kufo-nalata, bogo-nala, “Beyo nitaba kale, atin tuluun weng uta kup bagan-bii o,” agelan-temaala kale, sugayok God tebe Abraham imi weng kwep daabe-se uyo, ilami win uta kup kufo-nalata, weng uyo kwep daa \v 14 bogobe-nala e, \pi1 “Niyo God kale, niyo weng uyo atin tuluun bogopkelan-temi kale, nimi kuguup tambal kupkakemin boyo kwiin kiim kale, niyo tebe man iyo dopke-nilita, kapmi man ilop kutop iyo fomtuup senganu kupkapkelan-temi o,” \m age-se ko. \v 15 Kale agelata, Abraham iyo yuut daal tebebe-numu binim fen-balata, biita aaltam kota God imi, “Man dopkelan-temi o,” age-se iyo dobela do-se ko. \p \v 16 Kale unang tinum numi bogo-nulup, “Nimi weng bagan-bii boyo atin tuluun bagan-bii o,” agan-kalin bomi kuguup uyo kanumin kale, nuyo wengaal digin-bulupta, kanube tinum maak tebe God imi win uyo kufo bogo-nala, “God iyo nitaba kale, atin tuluun weng uta kup bagan-bii o,” agela umdii, utamupta e, nugum beyo dam bagan-be kalaa age-nulupta, wengaal digin-bulup boyo kupkalan-temup ko. \v 17 Kale sugayok uyo God imi aget fugunin uyo, nuyo tol kafalebelita, utamipta e, aafen God imi aget fugunin uyo fupkela kup-kiit mo kup-kalaak mo kelan-temaala kalaa agelin o age-nalata, weng alop maak kwego dego ke Abraham imi bogobe-se kale, maak uyo, weng kwep daa bogobe-nala, “Kapmi man ilop iyo dong dogobelan-temi o,” age-nala e minte, maak uyo, kuntuk saanemin weng uyo bogobe-nala, “Niyo God kale, weng kwep daapkeli koyo atin tuluun waafulan-temi o,” age no ke-se ko. \v 18 Kale minte God imi weng alop boyo fupkela kup-kiit mo kup-kalaak mo kelan-temaalu kale minte, God iyo dogobeta ise weng alop boyo maak ilo kolan-temaala kale, nuyo utamupta e, God imi, “Kapmi man ilop o,” age-se boyo Israel kasel so Kristen unang tinum so alugum numi sang uyo bogobe-se kalaa age-nulupta, bilii meng God imi miit tem iinom waalanupta, weng alop bota tebe numi aget tem uyo kuntuk mobe-suu kale, nuyo God imi weng kwep daa-nala, “Numi dong dogobelan-temi o,” age-se bomi deng uyo tebe-bom-nulupta, ise boyo kwep aget tem daa bom-nulupta, fen-sulupta o ageta ko. \v 19 Kale God imi tebe mufekmufek sang maak bogobe-nala, “Fen-bilipta o,” age-se boyo numi tiinemin tonamin umi dong dogopmu titil fagagamin umdii kulbu ko. Kale minte numi tinum fen tebesup iyo Yesus ita kale, Yesus beyo tinum amem miton ko age hetpris ita kup ilim kaal afaligen kup-diisip umi magaang tem ku-tele tam God imi abiin amem unan-nuuba ulutap ke-nalata, tam God imi tibit kun diim tam un-se ko. \v 20 Kale Yesus imi mitam tinum amem miton ke suun kup nuuba boyo ki, Melkisedek ilatap atamta, beyo nuyo dong daga-eman o age-nalata, beyo isiik bon tem tam am amem kutam uyo tam un-se ko. \c 7 \s1 God imi tebe tinum amem ko age pris kemin kuguup so ulotu kemin umi ulo so fupkela kola mitam migik kesu uta ko \p \v 1 Kale Melkisedek beyo abiip afalik maak Salem kutam imi kamok king e minte, Atin Win Tibin God imi tinum amem ko age pris no kale, sugayok uyo Abraham so minte ilami ogok kemin so iyo king kalbinim maak kulip imi tinum so waasi dinan-bom-nilip e, king iyo ano-nilipta, kupkaa asok abiip unum o age abe-bilipta, Melkisedek iyo meng Abraham iyo abu daa-nalata, iyo sagaal kwep yak Abraham im dubom diim daa God iyo daga-nala e, “Kabo keyo kuguup tambali kup kupka-e-balapta o,” age-nala e, aman duga-ema kale. \v 2 Abraham iyo alugum waasi imi mufekmufek dugu kulep talan-be uyo fegela-bii ko baan nagaal kal ke yakyak ke-nala e, baan tugal uta ilami kulu-nala e minte, baan maagup uta kup Melkisedek imi kobe-se ko. \p Kale Melkisedek o age fupkela kup-kiit molan-temup uyo, “Beyo kuguup tambal uta waafu-bom-nalata, king kesa o,” agelu e minte, beyo Salem kasel imi king kale, umi magam uyo, “Beyo bet bubul aget fugunin kuguup waafu-bom-nalata, king kesa o,” age no kesu ko. \v 3 Kale God imi suuk kon tem uyo maak Melkisedek bemi ogen aalap imi win min, olal imi win min, ogen do-suu umi sang min, imi kaansa umi sang min uyo maak bogosaalu kale, beyo God imi Man Yesus ilatap ke tinum amem ko age pris ke suun kup nin tinum ilatap ke-bii-se ko. \p \v 4 Kale ipkil Melkisedek bemi aget uyo fugunolin. Beyo win tibin kale, numi afalik Abraham iyo waasi dinan-bom-nala an-bii ko mufekmufek tambal tambal dugu kulep talan-be uyo fegela-bii ko baan nagaal kal ke telela kwep to yakyak ke-nala e, baan maagup uta kup Melkisedek imi ugaa kobe-se ko. \v 5 Kale aaltam kota Livai imi man ilop iyo tinum amem ko age pris kemin umi ogok kemip uyo, ulo uyo bogobe-nulu e, “Livai tinum ibo mufekmufek san uyo umin ba kale, ipkumal Israel kasel imi unan-kalin uyo baan nagaal kal fagalan-temip uyo, ibo baan maagup uta kup kugamin o,” agesu kale, Israel kasel bilip iyo fen ilimi duup e minte, Abraham imi man ilop no kuta, Livai imi tinum iyo tebe ilimi duup imi unan-kalin uyo baan maagup uta kup kugan-nuubip ko. \v 6 Kale Melkisedek beyo Livai imi man ilop ba kuta, Abraham imi mufekmufek baan nagaal kal fagalata, Melkisedek iyo baan maagup uta kup ugaa ku-se kale minte, siin uyo God yagal Abraham imi weng kwep daabe, “Bo kanubelan-temi o,” age dong dogobelata, Abraham iyo win tibin ke-se kuta, Melkisedek iyo tebe-nalata, imi sagaal uyo kwep yak Abraham imi dubom diim daa-nala e, God imi daga-nala e, “Kabo keyo kuguup tambal kup kupka-e-balapta o,” age-se ko. \v 7 Kale nugol utamsup kale, Juda kasel numi kuguup uyo ki, tinum iyo sagaal kwep yak ipkum imi dubom diim daa God iyo aman duga-e-bom-nala, “God kabo kuguup tambal kup kupka-e-balapta o,” agela umdii, sagaal kwep yak ipkum dubom diim daala beyo iit so kelin tinum e minte, imi dubom diim kal sagaal kwep yak daala beta minte malaak so kelin tinum no kale, Melkisedek iyo kanube-se kale, beta iit so kelin tinum e minte, Abraham ita malaak so kelin tinum no ko. \v 8 Kale Livai imi tinum mitam tinum amem ko age pris kelin bilip iyo mufekmufek baan nagaal kal fagalip kalaa age baan maagup uta kup kugan-nuubip kale, bilip iyo kaanamin tinum ita kuta, Melkisedek beyo mufekmufek baan maagup uta kup kugamin tinum e minte, kaanamin binim kafan so kup nin tinum no kale, God imi suuk kon tem uyo bomi sang uyo bogosu ko. \v 9 Kale numi weng felepmu bogolan-temup maak uyo ki kulbu kale, Livai imi tinum kulip iyo baan maagup uta kup kugamin tinum kuta, Livai imi ogen dolin-tem bom-sulu Abraham imi mufekmufek uyo baan nagaal kal faga-nala baan maagup uta kup ku Melkisedek imi kobe-se boyo Livai imi tebe Melkisedek imi kobelin tap ke-se kale, \v 10 dogobeta kobe-se a? Uyo? Livai beyo Abraham imi dam atuk kale, kamaki kutop uyo ki ogen uyo Livai iyo dolin-tem bom-suluta, Melkisedek iyo ilep kal Abraham iyo abu daalata, Abraham iyo mufekmufek umi atuk uyo maagup kup man ilop Livai imi win tolop diim Melkisedek imi kobe-se kale, Melkisedek beta iit so kelin ko. \p \v 11 Kale sugayok uyo God iyo ilami ulo uyo kwep daa-nala e minte, Livai tinum imi mitam tinum amem ko age pris ke ogok kemin umi sang uyo bogo no ke-nalata, Israel kasel iyo weng alop kano kobe-se kuta, Livai tinum imi tinum amem imi tolop ano fuulip ken tebemin boyo fen bagang-kale-nuluta, tebe unang tinum imi kuguup uyo telela kobelu mitam atin tambalanan-temaalu kalaa age-nalata, God iyo tinum amem ko age pris iyo migik ulaa daala umik tem ti-se kale, beyo siin kamaki umi tinum amem Livai man ilop Aron ilatap ba kale, beyo fen Melkisedek ilatap kale, \v 12-14 ise God imi tinum ko daala ti-se beyo numi Kamogim Yesus ita ko. Kale atin nugol utamsup kale, beyo Livai imi tinum ba kale, tinum miit migik imi tinum kale, beyo Juda kasel imi diim ilep mitam ti-se kale, Moses iyo bogo-nala, “Juda imi tinum miit kutop iyo maak mitam tinum amem ko age pris kemin o,” agesaala binim kale, bilip iyo siin uyo maak God imi ulotu am miton umi mufekmufek God imi kobelum o age kwep no kwe fuulip ken tebemin umi baan diim uyo maak ogok kemsaalip kale, God iyo utamata, Yesus iyo Juda imi man ilop kelan-tema kalaa age-nalata, tebe tinum amem kemin kuguup uta kup fupkela kola mitam migik kesaalu kale, ulotu kemin umi ulo ugol mungkup migik kwep daa no ke-se ko. \s1 Yesus bemi tii unang tinum tal God imi mep so e tilip iyo suun ulaa imdep meng daa daa kem-nuuba uta ko \sr (Rom 8:34, Hib 2:17-3:2, 4:14-5:10, 8:6, 12:24, 1 Jon 2:1) \p \v 15 Kale nuyo aget fugunolupta, tinum amem ko age pris migik Yesus iyo Melkisedek ilatap ke mitam ti-se kalaa agelup uyo, nimi weng bagan-bii bomi magam uyo tele utaman-temup ko. \v 16 Kale ulotu umi ulo umaak Yesus imi bogobe-nuluta, “Kabo Juda kasel ita kamo-silip kale, kabo mitam tinum amem ke nap o,” agesaalu binim kale, ilami kaanamin binim, suun kup nin umi titil uta tebe kuntuk mobeluta, mitam tinum amem ke-se kale, \v 17 God iyo numi Kamok imi bogobe-nala e, “Kabo Melkisedek ilatap tinum amem ke suun kup nap o,” age-se kale, \v 18-19 ulotu umi ulo uyo maak tebe-nuluta, mufekmufek umaak telela koluta, mitam atin tambalansaalu binim e minte, ulotu umi ulo boyo titil binim no kale, nuyo dogobeta dong dogopmomu binim kelu kalaa age-nalata, God iyo siin ulotu umi ulo uyo tagaa kupkan ke-nalata, ilep migik maak uta kafalebelata, bota atin tambaliim ke-nulu e, uta uta ke siin umi ulotu umi ulo uyo kubaganu kupka-suu kale, numi ku-tele no God imi mep so unon-temup umi ilep uyo kulbu ko. \p \v 20 Kale siin umi tinum mitam tinum amem ko age pris ke bii-silip uyo, God imi kuntuk saanemin weng binim bisop ululata, mitam tinum amem ke bii-silip kuta, \v 21 kamano komi God imi Yesus ulaa dula mitam tinum amem ke-se uyo, bisop ulaa dusaala binim kale, God iyo ilami win kamkaam uta kufo ilami weng uyo kuntuk mobe-nalata, Yesus iyo ulaa dula mitam tinum amem kelata, God iyo bogobe-nala, \pi1 “Bisel nita titil weng uyo kwep daali kale, maak so aget fugunin uyo fupkela kup-kiit mo kup-kalaak mo kelan-temaali kale, kabo mitam tinum amem ko age pris ke suun kup nin kup tabap o,” \m age-se kale, \v 22 ilami win kamkaam bogo-se bota tebe kafalebeluta, utamupta e, Yesus iyo ilep te-se kalaa age-nulup e minte, God imi kamaa weng de ko-se boyo atin tambaliim ke-nuluta, God imi sugayok weng de kosa boyo kubaganu kupka-suu kalaa age no keta utaman-bulup ko. \p \v 23 Kale siin uyo tinum kwiin tagang iyo maak isiik tinum amem ko age pris kela kela kemsip kale, bomi magam uyo dok uta ba kale, bilip iyo suun nin tinum ba kale, bilip iyo fen tinum kale, kaana kaana ke-bii-silip kuta, \v 24 Yesus beele suun kup nin tinum kale, bemi tinum amem imi ogok kemin boyo amiit ogok uta suun kup waafu-boma ko. \v 25 Kale beyo suun kup nin tinum kale, bemi win tolop diim unang tinum tal God imi mep so e tilip iyo kamano kaso son-temu kuso uyo suun beyo tii ulaa imdep meng daa daa ke-bom-nalata, God imi aman duga-e-balata, unang tinum kulip iyo dong daga-e-boma ko. \s1 “Tinum amem miton Yesus beyo tii nuyo dong dogopmoma o,” agan-kalin uta ko \sr (Hib 4:15, 5:1-3,9, 10:10) \p \v 26 Kale Yesus beyo atin tambal kale, bemi diim uyo fengmin maagup umaak albaalu kale, yuum binim, fengmin binim, beyo atin yagalami migik man atamta, God iyo ulaa dufolata, abiil tigiin kal Aalap iso albip kale, ise kanupmin tinum amem miton ko age hetpris beta tii nuyo dong dogopmoma ko. \v 27 Kale siin umi tinum amem miton bilip iyo am maagup maagup daana uyo suun kup mufekmufek kwep tal kwe fuulip ken tebe-bulu God tebe dong daga-emin uyo kanumin kup bii-silip kale, kamaki uyo ilimi fengmin usiik mufekmufek uyo kwe fuulip ken tebe-bulu God iyo imi fengmin uyo takan kebelata minte, asok unang tinum imi fengmin uta aaltam mufekmufek uyo kwep tal daalipta, kwe fuulip ken tebe-buluta, imi fengmin uyo God iyo takan ke-em-nuuba kuta, Yesus imi kanube-se boyo ugulumi migik kale, beyo fengmin binim kale, beyo dogobeta mufekmufek umaak kwe fuula ken tebe-bulu God iyo imi fengmin uyo takan ke-emin binim kale minte, Yesus iyo ilep maagup uta kup tinum amem imi kanum-nuubip ulutap ke-nalata, mufekmufek uyo maak kwe fuusaala binim kale, ilami dam uta God imi kobelan o age-nalata, imkala angkolipta, kaanata, God iyo imi sinik iyo du-se ko. \v 28 Kale ulotu umi ulo uyo tebe-nulu e, tinum titil binim nulutap ita ululuta, tinum amem miton ko age hetpris ke-bii-silip kuta, aaltam God iyo ilami win kamkaam kufo ilami weng uyo kuntuk mobe-nalata, ise weng boyo ilami man iyo ulaa dulata, mitam tinum amem miton kelata bole, tam God iyo tebe man iyo atin tii kela dupkalata, yak alugum kanumin kanumin boyo Yesus ilami sagaal diim ilep telela kupkan-boma ko. \c 8 \s1 Yesus God imi sagaal ipkuk ilo keng alba umi sang uta ko \sr (Rom 8:1-17, Hib 1:3, 7:22, 9:15, 10:12) \p \v 1 Kale weng kaa bagan-bulup bomi magam afaligen uyo kulbu kale, nuyo kanupmin tinum amem miton ko age hetpris iyo alba kale, beyo tam abiil tigiin umi king afaligen God imi miit tem ipkuk ilo keng kal ton-bom-nalata, \v 2 God imi am amem aligaap uyo ogok ke-be kale, am amem boyo ki, tinum iyo maak desaala binim kale, Bisel ita kup atin ilami am tambal boyo desa ko. \p \v 3 Kale alugum tinum amem miton bilip imi ogok uyo ki, mufekmufek tambal uyo God imi kuga-e-bom-nilip e minte, unang tinum imi tolop kulep tal tolip uyo ano fuulip ken tebe-bulu God tebe unang tinum imi fengmin uyo takan ke-e-bom no kemin kale, Yesus yagal mungkup te tam tinum amem miton ke-se atamta, imi ogok ugol mungkup mufekmufek God imi kupka-emin uta no ko. \v 4 Kale Jerusalam uyo tinum amem ko age pris iyo bom-nilipta kale, ulotu kemin umi ulo uyo waafu-nilipta, mufekmufek migik migik uyo God iyo kuga-em-nuubip kuta, Yesus imi ogok uyo ugulumi migik kale, beyo kafin diim koyo alba nimnam, beyo tinum amem kulitap ke albaala binim kuta, abiil tigiin kal alba ko. \v 5 Kale alugum tinum amem Jerusalam umi ulotu am miton umi ogok waafunam-nuubip boyo kafalebeluta, nuyo utamupta, Yesus beyo abiil tigiin kal tinum amem imi ogok uyo waafuba kalaa agan-bulup kale, boyo God imi Moses bogobe-se ulutap kale, kota Moses iyo sel am ko age ulotu am uyo delan o agan-salata, God iyo bogobe-nala e, “Kabo tambaliim kup tele utama-bom-nalapta, atin mufekmufek uyo amdu tigiin umi kafalepke-sii ulutap telelalal o,” age-se kuta, \v 6 Krais iyo te tam tinum amem kemin umi ogok uyo ku-nalata, alugum tinum amem migik migik imi ogok uyo atin kubaganu imka-se kale, boyo ki, Krais iyo tebe God iyo ugaa dep kulolo daa som, minte unang tinum iyo ugaa imdep kalolo daa no ke iip kalagal mo-nalata, God imi dong dogobelata, ulim ke-nilipta, kamaa weng uyo de ko-silip kale, ise God imi kamaa weng de ko-se boyo tebe-nuluta, God imi weng siin de kosa uyo kubaganu kupka-suu kale, bomi uyo ki, God iyo bogo-nala e, “Unang tinum iyo dong dogopmita, tambaliim nan-temip o,” age-se kale, bomi diim ku-tele ilami kamaa weng de ko-se uyo titil fagalu kupka-se kale, ise tambaliim kaa albup bota tebe-nuluta, siin umi bii-silip uyo kubaganu kupka-suu ko. \s1 Kamaa umi weng de ko-se uta uta ke-suu uta ko \sr (Mat 26:28, 2 Kor 3:1-18, Hib 9:1-10:18) \p \v 7 Kale kanube kamaki sugayok weng de kosa boyo alugum tambaliim nuubu nimnam, God iyo, weng migik uyo maak de kolan o agesaala binim kuta, \v 8 God iyo utamata e, siin sugayok weng de ko-sii boyo unang tinum iyo atin tambaliim kup dong daga-emin binim kalaa age-nalata, unang tinum imi fengmin uyo kupkem daabe-nala e, ilami suuk kon tem uyo bogo-nala e, \pi1 “Bisel nita weng bogolan-temi kale, tinangku-silipta. Son-temu nala am maak daanan-temu uyo, niyo Israel unang tinum so Juda unang tinum so kwego-nilita, weng migik uyo maak de ko kwep daalan-temi kale, \v 9 kamaa weng ko de ko kwep daalan-temi boyo sugayok kulip imi olal so weng kwep daa de ko-sii ulutap ba kale, sugayok uyo niyo weng uyo de ko kwep daa-nili e, unang tinum iyo tambaliim kup tiin mo imtamo-nilita, kafin Isip uyo kupkaa un-sii kuta, nimi weng ko de ko kwep daa-sii umi weng uyo maak waafu-nimip binim kelip kalaa age-nilita, bota Bisel niyo umik ugobe-sii ko. \v 10 Kale Bisel nita weng uyo maak so bogolan o ageta kale, son-temu nala am ko daanan-temu uyo mitam tuluta, niyo Israel unang tinum iso weng migik maak uyo de kolan-temi kale, weng bomi magam uyo kulbu kale, nimi alugum ulo umi sang uyo kwep yak imi aget tem uyo daabe kwegal dola kobe-nilita, nita imi God keli e minte, ita minte nimi unang tinum kepne no kelan-temip ko. \v 11 Kale am ko daanan-temu boyo alugum unang tinum iyo bisel so tan so atin tele Bisel God niyo nitaman-temip kale, alugum tinum maagup maagup iyo dogobeta imi duup so minte niing fik so iyo kafale-bom-nilipta, ‘Kabo Bisel iyo atin atamapta o,’ agan-kalon-temaalip binim ko. \v 12 Kale nimi kanubelan-temi bomi magam uyo ki, niyo i-filin daa imi kuguup mafak so imi fengmin so uyo takan kebe-nilita, bomi aget uyo maak so fugunolan-temaali binim o,” \m age-nalata, God iyo kam age-se ko. \p \v 13 Kale God bemi, “Kamaa umi weng de kolan-temi o,” age-se bomi sang uta kale, “Siin kamaki umi weng de kosa uyo atin dusabanbu o,” age-se kale, mufekmufek dusaban men sap dalata tibin ulutap ke-bo uyo mep siit ilugo-nulu e, atin kup binimanan-temu ko. \c 9 \s1 Siin umi tam God imi diim unemin ilep umi kemanin-tem kesu uta ko \sr (Luk 23:45, 2 Kor 3:1-18, Hib 8:7-13) \p \v 1 Kale God imi weng kamaki de kosa uyo ulotu kemin umi kuguup iip maak maak uyo Israel kasel imi, “Kanumin o,” age bogobelata bole, ulotu am uyo kafin kugol kanu-bom-nilipta, dinan-bii-silip kale, \v 2 ulotu am boyo ki, sel am de-nilip e, ilim afaligen maak iip kugol kup-dii kwaalip malaak abelu e, atuk kamet abiin e minte, atuk katop abiin no kelin kale, tam kamaki abiin maak kutam uyo ilaam umi kefo kwep tam daagamin umi baan diim so tinum amem imi iman ko age bret kulep tal tebol diim to God imi kuga-emin so uyo albu kale, ise abiin kutam umi win uyo bogo-nilip kano, “God imi abiin o,” agan-bii-silip ko. \v 3 Kale minte tam abiin maak ilim kup-diilin umi iibak tem kutam albu umi win uta bogobe-nilip kano, “Atin ki God imi abiin amem o,” agan-bom ke-bii-silip kale, \v 4 abiin kutam umi mep so boyo tebol maak albu kale, tebol boyo at so gol ko age fining agin tambal so uta kulu telelasip kale, tebol bomi diim kugol at dan min at kon uyo kwe kolip ken tebe-bom tang tambal uyo kuun-bulu God iyo deng tebemin kale, abiin kutam uyo God imi weng de kosa umi mufekmufek uyo bokis tem kutam kal albu kale, bokis boyo gol uyo te-bilip kalfatanu kulep yak bokis umi kaal diim uyo daalip feba tubusu kale, umi iibak tem kulaak uyo tet maak gol kulu telela kolip sugayok iman ko age mana fuu-bom unan-bii-silip umi atuk tet tem kulaak abusip uyo albu e minte, Aron imi kafung sugayok ifing tebesa so, minte tuum kom alop God imi weng de ko-nala kwegal dolasa kusino uyo albu no ko. \v 5 Kale bokis bomi tip diim uyo ensel alop maak telela kulep tosip kale, alop kulip iyo kafalebe-nilip, “God iyo am katam kal alba o,” agan-kalin o age-nilip telela kulep tosip kale, alop kulip imi afak tem boyo tolop isak kulu feleta-bilip God tebe fengmin takan ke-emin kuta, kamano koyo niyo alugum mufekmufek bomi magam uyo tele dupkop dagaman-temaali ko. \p \v 6 Kale kanupmin mufekmufek bota telela-bii kulep tolipta, tinum amem ko age pris iyo tam kamaki abiin ko age God imi abiin uyo tam-nilipta, ilimi ogok uyo kemin kup kem-nuubip ko. \v 7 Kale minte abiin maak tinum amem miton ko age hetpris ita kup tam unemin kutam uyo atol maagup diim uyo maagup kup fagaa tam o mitam e tal tal kemin kale, boyo bisop uyo tam unemin binim kale, tolop umi isak uta ilep tam-nalata, God imi kobelata, tinum amem miton ilami maagalo fenga-be kuso unang tinum imi maagalo fenga-bilip kuso uyo God iyo tebe takan ke-em-nuuba kale, \v 8 God imi Sinik Tambal iyo bomi magam uyo kafale-be kale, utamum. Siin tinum amem bilip imi kafin diim komi am amem umi ogok uyo ke-bilip binimanin-tem bom-bulu uyo, numi tam God imi tibit diim unemin umi ilep boyo atin kemanin-tem kesuta, Yesus iyo kaan-nalata, ilep boyo teebe-se ko. \v 9 Kale bilip imi ulotu kemin kuguup sugayok waafuu bii-silip bota tebe-nuluta, kafalebeluta, nuyo am kaa daansu komi kamaa kuguup umi aget uta fugun-bulup kale, numi utamup boyo ki, ulotu kemin kuguup boyo unang tinum bilip iyo God imi deng tebe-bom min, ilimi fengmin umi aget iluum uta fugun-bom mufekmufek uyo kulep tal ulotu am kutam kal God imi kuga-em-nuubip kuta, mufekmufek kwiin tagang bota tebe-nuluta, ulotu kemin tinum imi aget tem uyo telela kobeluta, mitam atin tambalanepmomu binim kale, \v 10 bomi magam uyo ki, ise kanube God imi mufekmufek kuga-emin kuguup boyo iman unan-kalin umi mufekmufek so e minte ok unan-kalin umi mufekmufek so yak ugulumi miit maak maak diing dagamin umi mufekmufek no kale, boyo kaal diim tiin momin umi ulo uta kup kale, God iyo ulo boyo kwep daalita, waafuu kwep abe-bilipta, unanbu top alugum mufekmufek telela koli asok mitam tambalanan-temu kwek diliit kelin o ageta kwep daa-se ko. \s1 Yesus imi ilep maagup fagaa ilami isak ilu kwep tam God imi kobesa uta ko \sr (Ef 1:7, Hib 10:4, 1 Fit 1:18-19, 1 Jon 1:7) \p \v 11 Kuta kamano koyo Krais iyo mitam tinum amem miton ko age hetpris ke-se kale, God imi kuguup tambal numi kobe-se boyo Krais ita kwep ti-se ko. Kale tal abe-nalata, te tam ulotu am maak ko age sel am maak tam-nalata, ilami ogok uyo kema kale, am boyo atin tambaliim kup tebesu kale, bota uta uta ke-nuluta, siin umi ulotu am ko age sel am uyo kubaganu kupka-suu kale, boyo tinum iyo sagaal tuup desaalip e minte, boyo kafin diim komi mufekmufek ba no kale, am boyo abiil tigiin umi mufekmufek ko. \v 12 Kale Krais iyo kong ko age meme imi isak uyo ilu som, minte kong ko age kao man imi isak uyo ilu no ke kulep tam ulotu am umi abiin amem kutam uyo unsaala binim kale, ilami isak uta kulep-nala e, ilep maagup fagaa tam God imi am amem tambal abiil tigiin albu uyo tam-nalata, God imi kobe-se kale, nuyo asok mola biniman-suu boyo suun kup nan-temu ko. \v 13 Kale unang tinum iyo utamipta, numi kuguup maak tebe nuyo ifak daalu kalaa agelan-temip uyo, bilip iyo tilipta, tinum amem ko age pris iyo meme so kao man so imi isak uyo kulu som, minte kong ko age kao igit ungkwaa kwe fuulip ken tebelu umi tip uyo kulu no ke-nilip e, unang tinum bilip imi kaal diim uyo felete-bilipta, ise unang tinum bilip imi win uyo asok mitam tambalanan-nuubu kuta, bilip imi aget tem uyo mitam tambalanebelin-tem bii-suu kale, \v 14 Krais iyo kaan-nalata, imi isak uyo singkam daa uta uta ke-nuluta, boyo kubaganu kupka-suu kale, Krais beyo fengmin maagup umaak imi diim uyo albaalu e minte, tolop uta ku-nalata, God iyo kobe no kesaala binim kale ki, God imi Sinik suun kup boma ita tebe Krais iyo kuntuk mobelata, mufekmufek God imi atin kupka-emin ulutap ke-nalata, ilami dam uta God iyo kobe-nalata, imkala angkolip kaan-se kale, sugayok uta nuyo tolop uyo kulep tal God iyo kuga-emsup kuta, tolop umi isak boyo bagang-kale-nuluta, numi aget tem uyo diing daaluta, tambalan-numu binim ke-bii-suu kale minte, Krais imi isak uta tebe-nuluta, numi aget tem uyo diing daabe-nulu e, fengmin uyo takan kebe no ke-suu kale, nuyo aget tambal uyo fugun-bom-nulupta, suun kup nin tinum God imi aget fugunin uyo waafuu no ke-bom-nulupta o ageta ko. \s1 Yesus imi isak tebe God imi kamaa weng de kosa umi kuntuk mobesu uta ko \sr (1 Tim 2:5-6) \p \v 15 Kale Krais imi aget fugunin uyo, sugayok God imi weng de kosa umi diim bom-nilip fengam-nuubip bota alugum molan o age-nalata, kaan-se kale, imi aget fugunin uyo, alugum unang tinum iyo God imi weng uyo tinangku waafu-nilipta, sugayok God imi bogo-nala, “Suun nin umi magam uyo nalami man bilip imi kobelan-temi o,” age-se uta ku-nilipta, suun kup tambaliim nin o age-nalata, Krais iyo iibak tem kalagal mo-nalata, God iyo dep keng daa som, minte unang tinum iyo imdep keng daa no ke-nalata, God imi kamaa weng de kola umi kuntuk mobe-se ko. \p \v 16-17 Kale weng dola ko kwep daagamin kuguup boyo ki, tinum dok ita ilami kaanan-tema umi aget uyo fugunolata, dok imi win uyo bogobelita, kaanan-temi uyo, beta nimi mufekmufek kupkalan-temi boyo kululan-tema kalaa agela umdii, bomi sang uyo suuk kon tem dola kolan-tema kale, weng dola kolan-tema boyo bisop bom-bulu bii, tinum mufekmufek kayaak bemi kaanan-tema kota, weng dola kosa boyo mitam titil fagalan-temu kale, kanube ilami man iyo aalap imi weng de kobesa bota waafu-nilita, aatum imi mufekmufek kupkapneba uyo kululan o agela umdii, man beyo aalap imi suuk kon dola kobesa boyo kwep tal gavman iyo kafalebelata, utamata e, aalap iyo kaanba kalaa age-nalata, man beyo dupkalata, aalap imi mufekmufek kupkabeba boyo kululan-tema ko. \v 18 Ulutap kale, kamaki God imi weng de ko-se umi kuguup boyo ki, siin uyo Moses iyo tolop uta ano-nalata, isak uyo kulu God imi weng de ko-se boyo kuntuk mobe-se kale, \v 19 bomi uyo ki, kamaki uyo Moses iyo alugum ulo sang uyo alugum unang tinum imi bogobe-nalata, aaltam kota kao man so meme so imi isak uyo kulu-nalata, ok kuso kwego fiksigi ko-nalata, tam at husop umi tung kon so uyo tagaa ku-nalata, sipsip kon isagulut uyo kulu fufala ko-nalata, kwep daak isak tem uyo kup-kubu-nalata, kwep mitam kupku molata, isak uyo daak God imi ulo suuk kon umi tip diim uyo abe-nulu e minte, alugum unang tinum imi kaal diim uyo abe no kesu ko. \v 20 Kale Moses iyo bogo-nala e, \pi1 “Isak koyo God imi weng de ko ipmi bogobe-nala, ‘Boyo waafulin o,’ age-se bomi kuntuk saanemin mufekmufek uyo kulbu o,” \m age-se kale, \v 21 ulutap mungkup, Moses iyo isak uyo ilu-nala e, ulotu am ko age sel am uyo felet-bom-nala e minte, ulotu am umi tet min, ilaat min, mufekmufek alugum umi diim uyo felet-bom no kemsa ko. \v 22 Kale ulotu kemin umi ulo umi kuguup uyo kanumin kale, tolop isak uyo tebe mep sino alugum mufekmufek uyo telela kolu atin tambalansu kale, kanube isak uyo singkam daa daak abelin-tem kelu uyo, God iyo unang tinum imi fengmin uyo kup-kaga-em-nuubaala binim ko. \s1 Yesus ilami dam uta God imi kobe-nala numi fengmin takan kebesa uta ko \sr (Fpai 3:20-21, Hib 10:10, 13:12, 1 Fit 2:24, 1 Jon 1:9, 2:1-2) \p \v 23 Kale ulotu am ko age sel am kutam umi mufekmufek boyo abiil tigiin umi mufekmufek albu ulutap kale, ulotu kemin umi ulo uta Moses iyo bogobeluta, tolop isak uyo kulu felet-bom-nalata, kafin kutam umi ulotu am umi mufekmufek boyo tambalanu kupka-se kuta, tolop umi isak boyo bagang-kale-nuluta, tebe abiil tigiin umi mufekmufek fen albu uyo telela kolu mitam atin tambalanan-temaalu kale, God iyo tebe mufekmufek migik atin tambaliim tebesu uta kup ku numi God imi finang unemin ilep uyo telela kola mitam atin tambalanan-temu ko. \v 24 Kale am amem kafin diim albu boyo felep yak abiil tigiin God imi am amem umi diim tosu kale, Krais iyo tam tinum ilimi sagaal tuup ulotu am desip umi abiin amem kutam umaak tam-nalata, nuyo dong dogobesaala binim kale, no Aatum iyo dagalita, yagal bilip imi yuum uyo takan kepmak o age-nalata, fen ki no abiil tigiin no-nalata, kamano koyo God imi tibit diim kal alba ko. \p \v 25 Kale alugum atol mitam iinan-nuubu umi iibak tem kwek uyo tinum amem miton ko age hetpris iyo ilep maagup fagaa tolop isak uyo ilu kulep tam God iyo kobe-nalata, tam God imi abiin amem atin tambal boyo tam kanube-nala e, kupkaa mitam e talan-nuuba kuta, Yesus ile atin no abiil tigiin uyo no-nalata, ilami dam so isak so uta God imi kobe-se kuta, boyo suun kupka-em-nuubaala binim ko. \v 26 Kale kanube boyo suun kanum-nuuba nimnam, sugayok God imi kafin telela kosa kulota kaal fuyap utama-bom kaanamin kup kwep tal kaa diibela kuta, boyo binim ko. Kale kota mililanamin daanamin uyo, mep so binimanan o agan-suluta, Krais iyo, alugum unang tinum numi fengmin uyo takan kebelan o age-nalata, ilep maagup uta kup fagaa malaak kafin diim malaak-nalata, ilami dam uyo God imi kobe-nalata, imkalata, angkolip kaan-se ko. \p \v 27 Kale alugum unang tinum nuyo ilep maagup uta kup fagaa kaanup son-temuta, aaltam no God imi yegemin baan diim uyo nota weng telelman-temup ko. \v 28 Ulutap kale, Krais iyo ilep maagup uta kup fagaa imi dam uyo God imi kobe-nalata, unang tinum kwiin tagang imi fengmin uyo mobe-se kale, aaltam asok tolon-tema uyo, talta fengmin takan ke-eman o age-nalata, tolon-temaala kale, boyo unang tinum, tolon-tema o age-nilip imi fen-nuubip ita imtamo ilami abiip unon o ageta tolon-tema ko. \c 10 \s1 Siin mufekmufek God imi kuga-emsip umi bagang-kale fengmin uyo takan ke-numu binim uta ko \sr (Kol 2:17, Hib 8:5, 9:9,12,28) \p \v 1 Utamsup kale, mufekmufek umi sinik ataan diim bumalan-bo boyo fen mufekmufek aligaap ba kale, umi sinik uta kup kale, ulutap kale, Krais imi unang tinum imi kuguup tambal kupka-eman-tema uyo fen mufekmufek aligaap kuta, Israel kasel imi ulotu kemin umi ulo boyo bisop ataan umi sinik uta kup ulutap kale, atol kwiin tagang mitam iinan-nuubu uyo, unang tinum iyo ulotu kemin umi ulo uyo waafu-nilipta, asok suun kanupmin tolop boyo kulep no God imi kuga-em-nuubip kuta, ilimi ulotu kemin umi ulo waafulin kup kem-nuubip boyo bagang-kale-nuluta, unang tinum tal ulotu am e tilip iyo telela imolu atin mitam tambalanan-temaalip binim kale, \v 2 kanube unang tinum iyo tal ulotu am uyo ilep maagup uta kup fagaa mufekmufek uyo God imi kobela telela imola mitam tambalan utamipta, imi aget tem uyo fengmin uyo binimanu kalaa agesip nimnam, mufekmufek uyo maak so God iyo kobelip telela imkamsaala kuta, \v 3-4 boyo binim kale, kao imagal imi isak so meme imi isak so boyo fen bagang-kale-nuluta, fengmin uyo takan keluta binimanan-temaalu kale, suun atol tiinan-nuubu uyo, unang tinum iyo tinum amem miton ko age hetpris iyo ata-bom-bilip tolop uyo ino God imi kuga-ema uyo, ilimi fengmin umi aget uyo asok fugun-nuubip ko. \p \v 5 Kanubelu kalaa age-nalata, Krais iyo tal, kafin diim e tolon o agan-bom-nalata, ilami kaanan-tema umi sang uyo God imi bogobe-nala e, \pi1 “Kapmi aget fugunin uyo, unang tinum iyo tolop uyo kulep tal ano kuganeman-temaalip o agan-balap kuta, kabo dam umaak telela kopnebap kale, \v 6 mufekmufek kulep tal alugum kwe kolip ken tebemin so e minte fengmin takan kemin umi mufekmufek so boyo kabo utafinon-balap o,” age-nala e, \m \v 7 Krais ita bogobe-nala e, \pi1 “God kabaa. Sugayok uyo bilip iyo nimi sang uyo kapmi suuk kon tem uyo dola-silip kale, mungkup kamano koyo niyo kapmi, ‘Bota kanubelal o,’ nagelan-temap uta kup tinangku-nili kanubelan o agan-bomta fikobi o,” \m age-se ko. \v 8 Kamaki uyo Krais iyo tolop kulep no ulotu kemin umi ulo ku God imi kuga-emin umi sang uta God imi bogobe-nala e, “Kapmi aget fugunin uyo, unang tinum imi tolop kulep tal ano kuganemin so e minte mufekmufek kulep tal alugum kwe kolip ken tebemin so fengmin takan kemin umi mufekmufek so boyo kulep tal kuganeman-temaalip o agan-bom-nalapta, utafinon-balap o,” agela nuubuta, \v 9 minte aaltam kota God iyo bogobe-nala e, “Niyo kapmi, ‘Bota kanubelal o,’ nagelan-temap uta kup tinangku-nili kanubelan o agan-bomta fikobi o,” age-se ko. Kale weng bomi magam uyo kulbu kale, kamaki umi kuguup uyo kupkan ke-nalata, aaltam umi kuguup bota fomtuup kwep daalata, titil fagasu ko. \v 10 Kale Yesus Krais iyo God imi, “Bota kanubelal o,” agela uta kup waafu-nalata, ilami dam uyo ilep maagup uta kup fagaa tolop God imi kuga-em-nuubip ulutap ke kobelata kale, bomi diim ilep nuyo telela imolata, mitam fen ilami unang tinum aligaap ke-sulup ko. \s1 Yesus tebe unang tinum imi fengmin umi yuum uyo binimanu kupkabesa uta ko \p \v 11 Kale tinum amem ko age pris kwiin tagang iyo kanupmin tolop bota kup God imi kuga-emin kup ke-bomip kuta, boyo fen bagang-kale-nuluta, fengmin uyo takan kem-nuubaalu binim ko. \v 12 Kuta Krais iyo, fengmin uyo takan kebelan o age-nalata, ilep maagup uta kup fagaa ilami dam so isak so uyo God imi kobe-nalata, kaan-se kale, kanubeli boyo suun kup titil fagaa nan-temu kalaa age-nalata, te God imi sagaal ipkuk ilo keng kal ton-bom-nalata, nuuba kale, \v 13 kanube bom-nalata, God imi tebe Krais imi waasi kulula te daak Krais ilami afak tem iinon-temip uta fen-be ko. \v 14 Kale ilami dam so isak so uyo God iyo ilep maagup uta kup fagaa kobelata kale, ilep maagup faga-se bota tebe-nuluta, unang tinum imi fengmin umi yuum uyo binimanu kupkabeluta bole, yagal tebe unang tinum iyo telela imolata, mitam atin ilami unang tinum aligaap ke-silip kale, God iso suun kup nan-temip ko. \p \v 15 Kale God imi suuk kon tem kwek uyo imi Sinik Tambal yagal mungkup bomi sang uyo nuyo kamaki uyo bogobe-nala kano, \q1 \v 16 “Bisel iyo bogo-nala e, ‘Niyo ibo weng maak bogobelan-temi kale, tinangku-silipta. Son-temu uyo, niyo unang tinum isino weng migik umaak de kolan-temi kale, weng de kolan-temup boyo ki, nimi ulo uyo alugum kwep yak imi aget tem daabe-nili e minte, imi aget fugunin diim kwegal dola kobe no kelan-temi o,’ agela o,” \m age-nala e, \v 17 aaltam kota God imi Sinik yagal tebe-nalata, God imi weng boyo atuk tifi ko numi bogobe-nala e, \pi1 “God iyo bogo-nala e, ‘Niyo imi fengmin so imi kuguup mafak siin kanum-nuubip so umi aget uyo maak so fugunolan-temaali o,’ age God iyo agela o,” \m age Sinik Tambal iyo kam age-se ko. \v 18 Kale God iyo numi fengmin kupkabelan-tema uyo, God iyo maak so maak bogobe-nala e, “Ibo mufekmufek uyo kopnelip fengmin uyo takan ke-eman o,” agelan-temaala binim ko. \s1 “Nuyo God imi ilak uyo fomtuup do-nulupta, no God imi mep so unum o,” agan-kalin umi sang uta ko \sr (Mat 27:51, Mak 15:38, Ef 5:26, Hib 4:14-16, 9:8,24) \p \v 19 Age-se kale, duubal ibe. Yesus imi kaan-se umi tolop diim bota nuyo finanin binim, tinum amem miton ko age hetpris imi suun tam God imi am amem tam unan-nuuba ulutap ke-nulupta, suun kup no God imi tibit diim uyo nota aman duga-em-nuubup ko. \v 20 Kale kamaa kafan so ilep unemin boyo, nuyo tii, tam God imi am amem ko age boyo tam unan-nuubup kale, do weng boyo ki, Yesus yagal ilep boyo te-nalata, daage tam ilim afalik kup-dii faal ilolin kesip ku-tele tam un-se kale, ise ko ilim afalik o agesu boyo ilami dam umi sang ko. \v 21 Kale numi fen ki tinum amem miton ko age hetpris iyo alba kale, beta tebe-nalata, God imi unang tinum iyo tiin mosa kale, \v 22 beyo ilami isak uta ku feleta kwaabela te yak numi aget tem unom-nuluta, numi aget tem uyo diing daa-nulu e minte, numi alugum yuum umi aget fugun-bomup uyo takan kebe no ke-suu kale, kanube-nalata, nuyo ok tambal ifip binim umi ku ok sam ugobelin tap ke-se kale, numi aget tem bisop bagamin boyo alugum kupkan ke-nulupta, nuyo atin God ilami ilak uta do-nulupta, no ilami mep so unum o ageta ko. \v 23 Kale nugol utamsup kale, God imi alugum mufekmufek, “Kanuman-temi o,” age-se boyo aafen kanuman-tema kale, nugol kanubelan-tema kalaa age imi fen-bom-nulup bomi sang uyo unang tinum imi baga-e-bom no kem-nuubup kale, fomtuup fenin kup kem tebe-bom-bulupta o ageta ko. \v 24 Kale nuyo nugumal Kristen unang tinum migik imi aget uyo fugun-bom-nulup e, wit saane-bom imi aget fugunin uyo kufu-e-bulupta, iyo ipkumal imi ilak uyo duga-bom-nilip e minte, kuguup tambal uyo waafuu no kelin o ageta ko. \v 25 Kale tinum iip maak maak iyo Kristen unang tinum sino tala tala ke bo kanumin umi kuguup uyo kupkaa yang iin-silip kuta, nuyo kulutap ke kup-kagamin ba kale, ipkil utamin. Nuyo, Krais imi tolon-tema uyo mep so so kem talan-bo kalaa agan-bom-nulupta, dital fagaa Kristen unang tinum imi aget tem uyo fomtuup wit saane-bom dong dogobina tala ke-bulupta, titil fagaa bom-bilipta o ageta ko. \s1 “Nuyo God imi Man iyo umik uga-emin ba o,” agan-kalin uta ko \sr (Mat 21:32, Jon 10:25-38, 2 Kor 4:4, Hib 3:7-4:13, 5:11-6:8, 1 Fit 2:8) \p \v 26 Kale bomi magam uyo, kanube nuyo Krais imi fen tol weng uyo utam-nulup minte, aaltam kutop umi nulumi aget fugunin uta kup kuguup mafak uyo waafulan-temup uyo, ilep uyo binimanuta, nuyo bagang-kale-nulupta, mufekmufek umaak God iyo kobelupta, numi aaltam fengmin boyo takan kepman-temaala binim kale, \v 27 nuyo atin finan-bom weng telelman-temup uta kup fenan-temup kale, God imi waasi iyo ilami at mimin kup tebesu bota tebe fuulu ken tebelan-temip uyo albu ko. \v 28 Kale nugol utamsup kale, kanube tinum iyo maak tebe Moses imi ulo uyo ilo kola tinum alop tap asuno tap iyo maak imi fenga koba boyo utam-nilip kupkem daabelip kano, weng telelmin tinum iyo bemi fenga koba boyo utamebe-nala e bogola, “Boyo kalapmi san kale, kaanan-temap o,” agela umdii, tinum bemi aget uyo fugun-bom du-filinan-temaalip binim kuta, tinum bemi angkalip kaanan-tema boyo katip kale minte, \v 29 tinum God imi Man iyo umik ugobe dupkaa yang iinon-tema boyo ipmi aget uyo intaben o agan-bilip? Tinum beyo ki atin iluum afaligen uyo kulan-tema kale, boyo dok umi kalan uta ba kale, siin uyo Krais imi isak singkam daa-nulu God imi weng de ko-se umi kuntuk mobe-suu uta tebe tinum beyo telela dolu mitam atin tambalan-se kuta, bemi aget fugunin uyo, Krais imi isak boyo win binim o age kupkaa yagal siin God tebe du-filin daa-se imi Sinik iyo kuguup mafak kupka-ema kalaa age-nalata, God iyo bomi kalan uta tinum beyo atin kaal fuyap kwiin kiim uta kobe yan kebelata, felebelan-temu ko. \v 30 Kale nugol utamsup kale, God yagal bogo-nala kano, \pi1 “Tinum iyo tebe ipkum imi fenga kobela isiik yan kebina tala kemin boyo nalami ogok kale, bomi yan uyo nagal tebe-nilita, atin kuguup mafak uyo kobelan-temi o,” \m age-nala e minte, weng maak uyo bogola, \pi1 “Tinum Bisel nagal tebe-nilita, weng telelmin baan diim katam kal nimi unang tinum iyo im-kuguman-temi o,” \m age-se kale, \v 31 God beyo titil so bom suun kup boma kale, kanube nuyo imdep yang miit tem daa kuguup mafak umi yan kebe numi kupka-eman-tema boyo atin finanin kiil ko. \s1 “Numi God imi ilak dugamin boyo dital fagaa waafu-nulupta o,” agan-kalin uta ko \sr (Mat 6:20, Rom 1:17, 1 Kor 15:58, Hib 6:4-10,12) \p \v 32 Kale ilipmi siin Kristen ke bii-silip umi aget uyo asok fugunolin. Kek kek iyo, ibo mitam God imi ilak dolip kalaa age-nilipta, bomi kalan uta kuguup mafak uyo kupka-e-bilip ibo bong fagamsip kuta, ibo titil fagaa mo-nilipta, God imi ilak dugamin uyo titil fagaa waafu-bii-silip ko. \v 33 Kale iip maak uyo kek kek iyo tebe ibo imdep tam alugum unang tinum imi tiin diim daa ibo weng mafak uyo kupka-e-bom kaal fuyap uyo kupka-e-bom no kemsip kale, iip maak uyo ibo utamipta, kek kek iyo tebe nugumal iyo kuguup mafak kupka-e-bilip kalaa age-nilipta, ibo tebe ipkumal iyo dong daga-e-bom imi iluum umi anung uyo ipkil kuga-bom-nilip e minte, \v 34 ibo utamipta, ipmi ipkumal Kristen iyo sok de imolip albip kalaa age i-filin-bom-nilip e minte, ibo yak kwek iinip iso kaal fuyap uyo kuga-bom no kemsip kale, iip maak uyo kek kek iyo tebe ipmi mufekmufek dugubelip uyo, deng tebe-bom tiin itam im-kaga-bom no kemsip kale, boyo kanube ipkil utamipta, God imi weng tambal kup, “Bo kanubelan-temi o,” age kwep daa-se boyo mufekmufek dugubelip boyo kubaganuta, uta uta ke-nuluta, ipmi diim kal bomta suun kup nu kalaa age utam-silip atamta, kuguup boyo kanumsip ko. \v 35 Kanum tebesip kale, ko ipmi God imi ilak dugamin titil fagaa waafuu kwep tebesip boyo bisat kup-kagamin ba kale, atin tambaliim kup waafu-bom-bilipta, bota God iyo tisol afek tambal kobelata, ipmi diim kal suun kup nuk o ageta ko. \v 36 Kale ipmi titil fagaa God imi ilak dugamin umi waafuu kwep tam tam unemin boyo duumatan-suu kale, titil fagaa mo-nilipta, God imi weng, “Bota kanumin o,” agan-be uta waafu-nilipta, siin God imi bogobe-nala, “Mufekmufek tambal ipmi kobelan-temi o,” age-se boyo kulin o ageta ko. \v 37 Kale bomi sang uyo God iyo bogo-nala kano, \pi1 “Siit ilugolan-temaalu kale, ilugolin tap kelan-temu kota, tinum, ko tolon o agan-be beyo tolon-tema kale, beyo fiyaap tolon-temaala binim ko. \v 38 Kuta unang tinum nimi weng tol waafulan-temip bilip ita niyo tebe itamita, nimi ilak uyo dugan-bilip kalaa age-nilita, bota dong daga-e-bilita, atin tiin kafan nan-temip kale minte, tinum asok nimkaa yang iinon-temip bilip ita niyo aget tambal kopman-temaali o,” age God iyo bogo-se kuta, \m \v 39 nuyo Krais imi dupkaa yang maagalo ke win binim kemin unang tinum ba kale, nuyo ilami ilak do suun nin unang tinum kemin iyo nuta ko. \c 11 \s1 Numi utamupta, God imi, “Kanubelan-temi o,” age-se boyo fen kanupman-tema kalaa agan-kalin umi magam uta ko \sr (Rom 4:18, 2 Kor 5:7) \p \v 1 Kale kanube nuyo atamupta, God iyo ilami weng uyo fen waafulan-tema kalaa agelup umdii, nuyo tele utamupta, God imi weng kwep daa-nala, “Mufekmufek numi kopman-temi o,” age-se boyo fen tuluun kopman-tema kalaa age-nulupta, fenan-temup kale, mufekmufek maak uyo God iyo nuyo kopmin-tem bom-balata, nuyo tiin fala utamin-tem albup kuta, nugol utamum. Boyo fen albu ko. \p \v 2 Kale sugayok olal bii-silip bilip iyo utamipta, God imi weng kam agela boyo fen kanubelan-tema kalaa agan-bilipta, God iyo bogo-nala, “Bilip imi aget tem ko kam agan-bilip boyo tambaliim o,” agan-bii-se ko. \p \v 3 Kale nuyo utamupta, God iyo ilami weng uyo waafu-nalata, kanum-nuuba kalaa age-nulupta, nuyo utamupta, God iyo mufekmufek utam-numup binim fen bisop diim kugol weng uta kup bogolata, weng bota tebe-nuluta, abiil so kafin so alugum mufekmufek utaman-bulup boyo telela kosu kalaa age utamsup ko. \s1 Abel so Enok so Noa so imi sang uta ko \p \v 4 Kale Abel iyo utamata e, fen God iyo alba kalaa age-nalata, tolop uyo kulep tal God iyo kobelata, God iyo utamata e, Abel imi tolop kopnela boyo atin tambal ke uta uta ke-nuluta, imi fik Kein imi mufekmufek kulep tal nimi kopnela uyo kubaganu kupkabelu kalaa age-se kale, Abel beyo, fen God iyo alba kalaa agelata, bota God iyo bogobe-nala kano, “Kabo tol tinum kelap o,” age-nala e minte, Abel imi tolop kobela bomi deng uyo tebe-bomta kulu no ke-se kale, Abel iyo kaan-se kuta, kamano koyo imi, fen God iyo alba kalaa age-se kuso imi kuguup kusino bota tebe-nuluta, nuyo ilep tambal uyo kafale-bo ko. \v 5 Kale minte nuubuta, Enok yagal mungkup utamata, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa agelata, God iyo dupkala kaansaala binim kale, Enok iyo kafan so bom-salata, God iyo tebe ilum so duptamo abiil tigiin unata, ipkumal iyo tebe fen-biita atamin-tem ke-silip kale, God imi suuk kon tem uyo bogo-nulu kano, \pi1 “Sugayok uyo God iyo tebe Enok iyo dep unin-tem bom-bala kutop uyo Enok iyo God imi, ‘Kanubelal o,’ agan-be uta kup waafula kalaa age-nalata, God iyo Enok imi deng uyo taban-bii-se o,” \m agesu ko. \v 6 Kale kanube unang tinum iyo, yang God imi mep so unum o agelip umdii, unang tinum bilip iyo utamipta, fen God iyo alba kalaa age-nilip e minte, utamipta, unang tinum God imi finang meng tala iyo God iyo tebe kuguup tambal uyo kupka-em-nuuba kalaa age no ke-nilipta, no God imi mep so uyo no aman duga-emin o ageta kale minte, tinum iyo boyo kanupmin-tem kelip umdii, bota God iyo deng tebeman-temaala ko. \p \v 7 Kale nuubu nala tam God imi Noa bogobe-nala, “Son-temu uyo, mufekmufek uyo kanum mitam tabon-temu o,” agesa uyo, kota Noa iyo ilami tiin fala utamin-tem kuta, iyo utamata, God imi kam agela boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nalata, God imi weng bota tinangku-nalata, sip ko age bot afek uyo dinan-bii ko-nalata, ilami kalel man iyo kulep tam sip afek tem kutam iinata kale, ok uyo tebe anolu kaansaalip kale, Noa ilami kuguup kanu-be bota tebe-nuluta, alugum kafin diim unang tinum imi kafalebe-nulu kano, “Ibo kuguup mafak kanu-bilip o,” agan-bii-suu kale, God iyo Noa imi utamata, God iyo fen kanubelan-tema kalaa agan-be bota God iyo, “Noa beyo tol tinum o,” age-se kale, mungkup alugum unang tinum utamipta, God ilami weng uyo fen kanubelan-tema kalaa agan-bilip uyo, God iyo tebe, “Bilip iyo tol unang tinum o,” agan-bom no kem-nuuba ko. \s1 Abraham imi sang uta ko \sr (Rom 4:1-2,11-12, Jems 2:20-22) \p \v 8 Sugayok uyo God iyo, kafin maak Abraham ilami kup kobelan o age-nalata, kota Abraham iyo bogobelata, utamata e, God ilami weng kwep daala boyo fen kopnelan-tema kalaa age-nalata, Abraham iyo God imi weng uyo waafu-nalata, ilami abiip uyo kupkaa daagina kuta, iyo utamata, niyo dogap iinon o ageta talan-bii kalaa agesaala binim ko. \v 9 Kale kafin boyo tinum miit maak imi kuta, Abraham iyo utamata, kafin boyo fen God iyo kopnelan-tema kalaa age-nalata, abiip simanim tinum ilatap abiin mafak uyo ton-nalata, am tambaliim de-nama binim sel am kutam kal Aisak so e minte Jekop sino iyo bii-silip kale, sugayok God ilami suuk kon tem uyo alop bilip imi sang uyo bogo-nala, “Kapmi man ilop so ulimal ibo kafin boyo kulan-temip o,” age-se ko. \v 10 Kale Abraham iyo son-temu nala no abiip afalik nan-tema umi aget uta fugun-bom-nalata, fen-nuuba kuta, abiip afek bomi aget fugun-nuuba uyo ugulumi migik kale, God maagup ita kup abiip afek telelamin bomi aget uyo fuguno, kanubelan-temi kalaa age-nalata, yagal telela kosa kale, ise abiip afalik boyo suun abiip ko. \p \v 11 Kale Abraham iyo tinum usom ke-nalata, dogobe man iyo do-nama binim kela e minte, Sara ugol fuunan no ke-nuluta, dogobe man iyo do-numu binim kelu kuta, God iyo utamata e, Abraham iyo utamata, God imi, “Kanubelan-temi o,” age weng kwep daa-se boyo fen kanubelan-tema kalaa agela kalaa age-nalata, God yagal Abraham iyo titil kobelata, man iyo do-se ko. \v 12 Kale tinum maagup Abraham beyo, tinum usoman mep so kaanan o angba umi diim kota man ilop deng mit kal uyo kutelata, tinum miit uyo mitam sengan-nuluta, iit abiil tigiin biningok mobu ulutap aa-e min, daak yol ok kan tem umi ok diniing tem ulutap uyo dogobeta tiki-namap binim kesip ko. \p \v 13 Kale Abel so Noa so Abraham so iyo utamipta, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nilipta, bota kup waafuu kwep tam tam top kaana kaana ke-bii-silip kale, God imi bogo-nala, “Mufekmufek tambal kobelan-temi o,” age-se boyo kafin diim komi bii-silip uyo bilip iyo boyo kusaalip binim kale, bilip iyo tinum imi utamipta, boyo simanim kal talan-bo kalaa angbip ulutap ke-bom-nilipta, deng taban-bii-silip kale, weng uyo tol bogo-nilip e, “Nuyo ise kafin kaa albup koyo abiip maak tinum ilitap ke-bom albup kale, nuyo kuun tinum kale, tal kafin diim koyo bii ilugolan-temaalup o,” agan-bii-silip ko. \v 14 Kale nugol utamupta, tinum kanupmin weng bagan-bilip iyo, fen-bom-nulup kafin maak kulupta, bota nulumi kafin aligaap keluk o age-nilipta, kam agan-bii-silip kalaa agelan-temup kale, \v 15 kanube imi aget fugunin uyo, siin ilimi abiip kupkaa ti-silip bomi aget uyo fugun-bii-silip nimnam, asok unemin umi ilep uyo albu kale, unemsip kuta, \v 16 boyo kanumsaalip kale, imi aget fugunin uyo kafin migik maak atin tambal kup tebesu umi aget uta fugun-bom-nilipta kale, boyo ki abiil tigiin uta kale, God iyo abiip afalik maak telela kobe-se ko. Kale ise tinum bilip iyo bogo-nilip kano, “Kabo numi God o,” agan-bii-silip uyo, God iyo bilip imi deng uyo tebe-bom bogo-nala e, “Ibo nalami unang tinum o,” agan-bii-se ko. \v 17-18 Kale sugayok uyo Abraham iyo utamata, God imi weng bogola boyo fen kanubelan-tema kalaa agela nuubuta, kota God iyo tebe Abraham iyo dup-kugu-salata, Abraham iyo tebe man Aisak iyo mufekmufek kwep tal kwe fuulip ken tebe-bulu God tebe fengmin takan kemin ulutap ke dobe-se kale, siin uyo God iyo Abraham imi weng kwep daabe Aisak imi sang uyo bogobe-nala kano, “Son-temu uyo, Aisak imi mulup tan kutop iyo mitam bogo-nilip e, ‘Nuyo Abraham imi man ilop o,’ agelan-temip o,” age-se kuta, Abraham iyo kupkaa ilami man yaan maak beyo angkaa God imi dobelan o agan-kalata kale, \v 19 Abraham imi aget fugunin uyo, “Kanube man beyo angkoli umdii, atin kaanan-tema kuta, God iyo tii asok dufola fen-nalata, man ilop kutela tinum miit ugilan-temu o,” age-nalata, sagam uyo ku fiko angkolan o agan-salata, God iyo tebe fegelebe-se kale, boyo ki fen Abraham iyo man iyo begel ilet tem ilo asok ulaa dep mitam e tilin tap ke-se ko. \s1 Aisak so Jekop so Josep so imi sang uta ko \p \v 20 Kale Aisak iyo utamata, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nalata, ilami man Jekop so Iso so alop iyo Jekop isiik sagaal kwep yak imi dubom diim daa bogobe-nala e, “Son-temu uyo, God iyo kuguup tambal tambal uyo kabo kupkakeman-tema o,” age-nala e minte, Iso yagal mungkup kanube bogobe no ke-se ko. \v 21 Kale biiluta, Jekop iyo utamata, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nala e, kota atin mep so kaanan o angbi kalaa age-nala e, kota kul kwep yak ilami man Josep imi man alop imi dubom diim daa-nala e, alop iyo maak imi bogobe yakyak ke-nala e, “Son-temu uyo, God iyo dogonupmin dogonupmin kuguup tambal tambal uyo kupka-eman-tema o,” age bogobe-nala e, Jekop iyo kafung ku mo fen-nala e, suk mo-bom God imi deng uyo tebe-bom-nala e, beten kema ko. \v 22 Kale biiluta, Josep yagal mungkup utamata, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nalata, kota mep so kaanan o angbi kalaa age-nala e bogola, “Son-temu uyo, Israel kasel ibo kafin Isip koyo kupkaa unon-temip kale, niyo kaanan-temi uyo, nimi dam so kun so uyo kulep tolip atatanu biiluta, ipmi kafin Isip komi kupkaa unon-temip kota, kulep unanbu no kafin Kenan kugol kubalin o,” age baga-ema ko. \s1 Moses imi man katip bom-sala, Isip kasel imi king imi man unang bomi Moses duptamo tal ifemsu umi sang uta ko \p \v 23 Kale nuubipta, Isip kasel imi kamok king iyo ulo maak kwep daa-nala e, “Israel kasel ipmi man tinum fogolip uyo anolip kaanamin o,” agesata, tam Moses iyo ogen aalap iyo do-nilipta, atamipta e, man tambal ko age migik kalaa age-nilip e, agam iyo king imi ulo umi atul uyo finano-nimip binim, utamipta e, God iyo nuyo tiin molan-tema kalaa age-nilipta, agam iyo tebe man iyo dep no daalip bantap bii kayop asuno kota dakan ke-se ko. \p \v 24 Kale Moses iyo mitam fito ko-nala e, utamata, fen God iyo tii Israel kayaak niyo dong dogopnelan-tema kalaa age-nala e, kek kek iyo bogo-nilip kano, “Kabo Isip umi king imi man unang umi man o,” nagan-kalin ba o age-nalata, king imi man unang uyo kupka-se kale, \v 25 bomi magam uyo ki, Moses imi aget fugunin uyo, “Yak Isip kasel imi iibak tem kwek iini fengmin kuguup umi waafuu kwep tebe-bom kuun umi deng taban kwep top iip daagamin boyo kupka-nilita, yak God imi unang tinum ko age Israel kasel imi tem iinita, iso niso kaal fuyap uyo kuga-bom umtal dagaman-temup bota tambaliim o,” age-nalata kale, \v 26 imi aget fugunin uyo ki, “Kanube niyo Isip kasel imi king man unang uso afaat nan-temup bole, niyo mani so mufekmufek kwiin tagang so uyo kwaaman-temi kale minte, kupkaa yak God imi unang tinum imi tem iini Isip unang tinum iyo tebe weng mafak kupkane-bom God imi tinum ulaa du daala tolon-tema bemi kanu-eman-temip ulutap keneman-temip kuta, weng mafak kupkanemin bo saak kuso abo fiilmin ba kale, God imi mufekmufek tambal kopnelan-tema bota tebe-nuluta, Isip kasel imi mani so mufekmufek so boyo kubaganu kupkabelan-temu o,” age-nalata, Moses iyo kanu-bii-se ko. \p \v 27 Kale Moses iyo utamata, fen God iyo tii niyo dong dogopnelan-tema kalaa age-nalata, king bemi olsak tebemin bomi atul uyo finano-nama binim kota tam abe Isip uyo kupka-nala e, daagina kale, God beyo tiin kan tinum kuta, Moses ita ilami tiin fala atamin tap ke-nalata, titil fagaa un-se ko. \v 28 Kale Moses iyo utamata, God iyo ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nalata, Israel kasel imi bogobe-nala e, “Ensel tebe alugum man diil imi an tolon-tema beyo tal numi am mep so uyo tolon-tema kale, nuyo Pasova ko age uk kugan kupkamin umi kong sipsip uyo ano-nulup isak uyo kulu feletalup yak nulumi amitung diim abe yakyak kelan-temu uta, ensel iyo tal utam-nalata, uk kugan imola nuyo waalanan-temup o,” age-nalata, baga-emsa ko. \s1 Israel kasel migik kwiin tagang imi utamipta, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa agansip uta ko \p \v 29 Kale Israel kasel iyo utamipta, God iyo fen nuyo dong dogobela unon-temup kalaa age-nilipta, tam tam no Yol Ok Isagulut o agan-nuubip umi kan tem tamipta, ok uyo ilo ko kamet iinu katop iinu kelu kafin danganu umi diim ku-tele yak iinipta minte, Isip kasel igil boyo mungkup kanube-numup ko age yak iip tamipta, ok uyo kamet tulu katop tulu ke imdaak tamalu ok tebe mimilepmuta, kaan-silip ko. \p \v 30 Kale Israel kasel iyo utamipta, God ilami weng uyo fen kanubelan-tema kalaa age-nilipta, abiip afalik Jeriko umi tuum daam fogosip uyo fufala unemin kup bii am ban kal kelipta, tuum daam fogosip uyo balaa kumen daak abe-suu ko. \v 31 Kale Rahap boyo sa dagamin unang kuta, utamuta e, Israel kasel imi God beyo niyo tiin mo no kelan-tema kalaa age-nuluta, boyo tebe Israel kasel imi tinum alop maak imdalip tal Jeriko kasel imi im-kugu-bilip iyo dong dogobeluta, un-silip utamta, Israel kasel tebe tal God imi weng kwaasulemin unang tinum ko age Jeriko kasel fogolip binimansip uyo, unang boyo uso ungkwalip kaansaalu ko. \p \v 32 Kuta kamano koyo niyo intap weng uta maak so tifili top unon-temu a? Koyo taem uyo duumatanu kalaa age-nilita, niyo Gideon so Barak so Samson so Jepta so Devit so Samuel so God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum so bilip imi sang uyo maak bogolan-temaali ko. \v 33 Kale unang tinum bilip iyo utamipta, God ilami weng boyo fen kanubelan-tema kalaa age-nilipta, iip maak iyo waasi uyo dinan-bom-nilip e, kamok king kwiin tagang imi waasi dinan-kalin tinum iyo kubaganip imkaa ita ita ke-bilip e minte, iip maak iyo kuguup tambal uyo ke-bilipta, God iyo weng kwep daa, “Kanubelan-temi o,” age-se uyo mungkup kanube dong daga-e-bala e minte, iip maak iyo tebe God iyo aman duga-e-bilipta, layon ko age pusi afek umi olsak uyo kupkan kebelata, tebe tinum iyo maak angkolu no kemsaalu ko. \v 34 Kale unang tinum iip maak bilip iyo waasi tebe kululip at tiil iinon agin kuta, God tebe dong dogobela yang waalana-bala, iip maak iyo waasi iyo tebe, benat ko age un kong tuup anolum o agan-kalip e, God tebe dong dogobela waalana-bala, iip maak iyo titil binim kesip kuta, aaltam kota tal God imi diim kal titil uyo kuga-bala, iip maak iyo mitam titil faga-nilipta, waasi dinan-kalin tinum ke-nilipta, abiip maak maak imi waasi dinan-kalin iso dinan-bom-nilip e, ita ita ke-bala no ke-bii-silip kale, \v 35 man iip maak maak kaanbip imi ogenal iyo utamipta, God beyo tii dong dogobelan-tema kalaa agan-bilip kalaa age-nalata, God iyo asok imi man iyo ifobela tigi molipta, ogenal iyo asok tiin mo-bii-silip ko. \p Kale minte unang tinum migik igil mungkup God imi ilak uyo fomtuup dugan-bii-silip kuta, mufekmufek migik uta mitam imdaak tamaga-buluta, bii-silip kale, God imi ilak dolin iip maak maak iyo waasi iyo tebe sok de imo atin saal daga-bilip kaanip imka-silip kale, kanube God iyo umik ugobe kafin diim komi kuguup uta waafulipta nimnam, waasi iyo deng tebe-bom imkalip waalan-silip kuta, begel ilet tem ilo fen tigi mo tambaliim nan-temip umi aget uta fuguno-nilipta, God iyo umik ugobesaalip binim ko. \v 36 Kale minte God imi ilak dolin iip maak iyo waasi iyo tebe weng mafak kupka-e-bom min, saal daga-bom min ke-bilip umi aget iluum uta kuga-bilip e minte, waasi iyo sen ko age ain sok uyo kulu iip maak iyo de kulep no kalabus am to-bom-nilip e, \v 37 tuum kulu iip maak iyo anolip kaana-bilip e minte, waasi iyo so uta kulu tinum iip maak iyo iip kalagal milto atuk so atuk so kulep to-bom-nilip e, iip maak iyo benat ko age un kong tuup aa-bom no ke-bii-silip ko. Kale unang tinum God imi ilak dolin iip maak maak bilip imi waasi iyo tebe-nilipta, atin kuguup mafak uyo kupka-e-bilipta, aget iluum kup kuga-bom-nilip e, imi diim uyo mufekmufek uyo atin duumatan-bom-nilipta, ilim kasaak binim kale, sipsip so meme so umi kaal uta ilim kelu migi-bii tiinan-bii-silip ko. \v 38 Kale waasi iyo tebe kuguup mafak uyo kupka-e-bilipta, no abe tinum binim iibaan kugol waana-bala, no amdu tigiin kal waana-bala, no tuum tem kal waana-bala, minte iip maak iyo no mamal tem kal waana-bala no ke-bii-silip ko. Kale unang tinum kanupmin ko God imi ilak do kuguup tambal waafulin bilip iyo yak kafin diim komi unang tinum kuguup mafak waafulin bilip imi diim kal bii-silip kuta, kafin diim unang tinum iyo utamipta, nugumal bilip iyo unang tinum tambal kalaa agan-biisaalip ko. \p \v 39 Kale ise alugum unang tinum God imi ilak do-silip bilip iyo utamipta, God ilami weng uyo fen kanubelan-tema kalaa age-nilipta, bota God imi tiin diim uyo win tambal uyo ku-silip kuta, kuguup tambal ko siin God imi bogobe-nala, “Kobelan-temi o,” age-se uyo kulin-tem som-nilipta kale, \v 40 bomi magam uyo dok uta ba kale, God imi aget fugunin tambal uyo kulbu kale, sugayok Krais iyo tilin-tem bom-salata, God imi ilak dolin unang tinum bilip ita nuyo imkan ke-nilipta, isiik bon tem nota atin tambaliim ke-nilipta, kulan-temaalip binim kale, fen-silipta, nugol mitam kwek no kelupta, iso nuso kwego dego ke atin tambal kup ke-nulupta, kulan-temup kale, sugayok uyo God iyo, bomi kanubelan-temip bota tambaliim kalaa age-nalata, numi abiin tonan-temup maak uyo telela kobesa ko. \c 12 \s1 Yesus imi dagak diibe-nulup ilami aget kup ugel kalagamin umi sang uta ko \sr (Ap 5:31, 1 Kor 9:23-27, Fpai 3:12-14, 2 Tim 2:5, 4:6-8) \p \v 1 Kale minte nule a? Tinum unang kwiin tagang sugayok ko kanu-bii-silip boyo kamano koyo tebe numi kafalebeluta, utamupta, God ilami, “Kanubelan-temi o,” age-se uyo fen kanubelan-tema kalaa agan-kalin bomi kuguup uyo kulbu kalaa agan-bulup kale, nugol mungkup yuut unemin kuguup umi aget uyo fuguno-nulupta, alugum mufekmufek iluum tebesu ko age fengmin tebe numi sok de imkamin kem-nuubu boyo atin kupkan ke-nulupta bole, numi aget tem uyo titil kup faga-nulupta, God imi bogo-nala, “Yuut unemin o,” age-nala kwep daabeba boyo dital fagaa kanu-bom no ke-bom-nulupta o ageta kale, \v 2 yuut no kugol fungolan-temi kalaa agebap kwek ulumi kup dagak diibe yuut unebap ulutap ke Yesus iyo dagak diibe imi aget kup ugel kala-bom-nulupta o ageta ko. Kale kamaki uyo Yesus iyo ilep uyo kafalebelata, nuyo God imi ilak uyo do-sulup kale, aaltam kogal mungkup nuyo dong daga-e-balata, fomtuup utamupta e, God ilami weng uyo fen kanubelan-tema kalaa agan-bulup no ko. Kale siin uyo Yesus iyo son-temu nala imi deng tebemin kulan-tema umi aget uta titil faga-nalata, kaal fuyap uyo utam at diim uyo kaan-se kale, unang tinum imi aget fugunin uyo, “At diim kaanamin boyo atin fitom o,” agansip kuta, Yesus iyo aget fuguno-nala e, “Fitom kuta, saak o,” age-nalata, kaan-se kale, God iyo titil kup tebesa kale, kamano koyo Yesus iyo tam God imi titil boyo ku-nalata, te imi sagaal ipkuk diim ilo keng kal tonba ko. \s1 God imi tebe numi kaal fuyap kobe telela imkamin umi sang uta ko \sr (Mat 27:28-44, Mak 9:49, Fpai 2:5-11, Hib 2:9-10, 5:7-9, 1 Fit 2:21-24) \p \v 3 Kale ipkil di tele utamin. Siin uyo fengmin tinum iyo tebe Yesus iyo atafinon-bom weng mafak mafak uyo kupka-e-bilipta, bii atin ogen utam-se kuta, titil fagaa sining age-bii-se kale, ipkil bomi aget uyo fugun-bom-nilipta o ageta kale, ipmi aget tem uyo mafaganebeluta, daal uyo tebemin ba ko. \v 4 Kale ibo titil faga-bom-nilipta, fengmin tinum imi tebe ipmi waasi ke-e-bilip uyo, ibo fagaa kwaalip une-bulu tebesip kuta, fagaa kwaalip unan tebesu bomi kalan uta maak tebe-nilipta, ibo maak anolip kaanin-tem albip ko. \v 5 Kale God imi suuk kon tem kwek uyo ipmi kuntuk saanemin weng uyo bogobe-suu kale, ibo bomi aget uyo iluman-silip aga? Kwek uyo bogo-nulu, “Ibo God ilami man o,” age bogo-nulu e, \pi1 “Nimi man kabaa. Bisel imi tebe, aget iluum min, kaal fuyap umaak kopkeli kapmi kuguup mafak kanu-balap boyo kupkalak o kage-nala kanuke-be uyo, ‘Boyo saak o,’ agan-kalin ba ko. Kanube iyo, weng kem uyo kupkake-bili kuguup mafak uyo kupkalak o kagan-be uyo, kapmi aget tem uyo mafak mafak ke-bom iluum tebemin ba ko. \v 6 Kuta kapkal utamal. Kanube Bisel iyo tinum iyo maak imi aget uyo kobela umdii, bemi kuguup mafak boyo kupkalak o age-nalata, aget iluum min, kaal fuyap uyo kupka-eman-tema e minte, mungkup kanube yagal tinum iyo maak dep meng daa-nala, ‘Kabo nimi man o,’ agela umdii, bemi fengmin bomi kalan uta kaal fuyap uyo kupka-e-bom no keman-tema o,” \m age God imi suuk kon tem uyo bogosu ko. \p \v 7 Kale kafin diim komi aalabal iyo alugum ilimi man iyo yan-togon-bom saal daga-bom ke-bomta kafalem-nuubip kale, mufekmufek mafak tal ipmi diim abelu uyo, ipkil sining age-bom-nilip e, utamipta, God yagal mungkup aalabal imi man kafalem-nuubip ulutap ke nuyo kafale-be kalaa age utamin o ageta ko. \v 8 Ale minte kanube God iyo, kanu-e-bilita, kuguup mafak kanu-bilip boyo kupkalin o age-nala mufekmufek mafak uyo kupkala mek alugum ilami man imi diim uyo abe-bom-nuluta minte, mek ipmi diim uta abemin binim kemu umdii, ipkil boyo utamipta, nuyo fen God ilami man ba kale, nuyo sa man ilitap kelup kalaa age-nalata, nuyo tambaliim kafalemin binim ke-be kalaa agelan-temip ko. \v 9 Kale ipkil minte maak komi aget uyo fuguno no kelin. Tam numi kafin diim komi aalabal iyo, kanu-e-bulupta, man iyo kuguup mafak kanu-bilip boyo kupkalin o age-nilipta, nuyo yan-togon-bom saal daga-bom ke-bomta kafale-bilipta, nuyo imi weng uyo tinangkan-bii-sulup kale, ulutap mungkup son-temu nala numi Aalap abiil tigiin kayaak iyo imdep tam daala isino suun kup tambaliim num o age-nulupta, atin ki ilami afak tem iinum o ageta ko. \v 10 Kale numi kafin diim komi aalabal bilip ile ilimi aget fugunin uta kup nuyo yan-togon-bom saal daga-bom ke-bom kafalem kwep top ilugolin tap ke utamipta, tii kelu kalaa agelip umdii, kwek diliit ke kup-kagan-nuubip kuta, God beele bilip iyo dong dogobelita, abiin tambal ton-bom-nilipta, fen ki nimi kuguup tambal uta kulin o age-nalata, aget iluum min, kaal fuyap uyo nuyo kupka-em-nuuba ko. \v 11 Kale numi Aatum God imi, kanu-bom kafaleman o age-nala mufekmufek mafak uyo kupkala tal numi diim abelan-temu kota, deng tebeman-temaalup binim, numi aget tem uyo iluum kup tebebelan-temu kuta, kanube nuyo, God imi tebe aget iluum min, kaal fuyap kupka-e-be boyo felepmu o age-nulup fupkela God imi, “Bota kanumal o,” agan-be uta waafulup umdii, aaltam kota nuyo kuguup tambal uyo kanu-bom-nulup e minte, numi aget tem uyo bilili agan-bom no keman-temup ko. \s1 “Nuyo mitam titil fagaa mo-nulupta o,” agan-kalin uta ko \sr (Ef 5:1-20, Kol 3:5-17, 1 Tes 4:1-12) \p \v 12 Kale, ipmi tiinemin tonamin uyo ibo titil faga-nilip e minte, ipmi aget tem uyo telela-bilip tambaliim kup bom-buluta o ageta ko. \v 13 Kale ibo dagal dagal kemin ba kale, tol kup mo tiine-bilipta, ipmi kuguup tambal tambal keman-temip bota tebe ipmi tiinemin uyo kuntuk mobeluk o ageta kale, kanube yaan milii uyo mafaganebelu kalaa age utabala-nilip tiinemin kup keman-temip uyo, katuun uyo atin mafaganebelan-temaalu binim kale, asok tambalanan-temu ko. \p \v 14 Kale ibo dital fagaa alugum ipkumal so aget maagup kiina tala ke-bom-nilip e minte, ibo atin kuguup tambal kup ke-bom no ke-bom-nilipta o ageta kale, tinum iyo atin kuguup tambal uyo imi diim uyo albaalu beyo Bisel iyo ataman-temaala binim ko. \v 15 Kale ibo tele utama-bom-nilipta. God iyo tebe Kristen nuyo kuguup tambal kup kupka-e-boma kuta, tinum iyo maak God iyo dupkaa yang iinon-tema e minte, Kristen ipmi iibak tem alba iyo maak aget mafak uyo ku-nala e, ibo iluum uyo kupka-e-bom ifak daga-bala kwiin tagang ibo God imi tiin diim uyo mafaganan-temip no kale, tele utama-bom-nilipta o ageta kale, \v 16 tinum iyo maak tebe sa dagaman-tema min, sugayok Jekop fik Iso imi God umik ugobe-se ulutap kelan-tema min kale, tele utama-bom-nilipta o ageta ko. Kale Iso beyo man diil kale, aalap imi mufekmufek atuk seng uyo Iso bemi kobelan agin kuta, am maak daanu e, Iso iyo iman tep tebebeluta, ilep maagup uta kup fagaa niing imi unan-kalin uyo mo-nalata, une-se kale, niing imi unan-kalin bomi kun mo-se uyo ki, Iso beyo tele aget fuguno-nalata ba kale, ilami fik kesa umi titil uta kwaabela yak niing imi diim abeluta, niing isiik mitam fik kelata, ko moli o age-nalata, mo-se kuta, \v 17 aaltam kota, Iso imi aget fugunin uyo, “Niyo man diil kale, Aatum iyo weng tambal umaak kopne-nama o,” agelata, aalap iyo, “Waago o,” agela kalaa age-nalata, Iso iyo weng umaak kobelin-tem kela bomi kalan uta suun kup ame-bom ilep fen-biita e, niyo kwaabeli yak niing imi diim abe-suu boyo dogobeta asok niyo kulan-temaali binim kalaa age kupka-se boyo ibo utamsip kale, Iso imi ko aget tele fugunolin-tem ke-nala kanube-se kulutap uyo kemin ba ko. \s1 Numi meng God imi tibit diim ti-sulup uta ko \sr (Luk 10:20, Hib 8:6, Rev 5:11, 21:2) \p \v 18 Kale sugayok uyo Israel kasel iyo no Sainai Tigiin umi afak tem uyo yang unsip kuta, kamano koyo ibo mek amdu tigiin umi mep so boyo mek tilin-tem albip kale, Israel kasel iyo no at afalik kenan-bo so, atin mililanbu so minte, dulul afek so, \v 19 bigul olan-bo so minte, God imi weng kwegal bagan-bo so umi mep so ko nota unang tinum iyo ise God imi weng kwegal bagan-bo bomi atul uta finano-nilipta, Moses iyo bogobe-nilip e, “Nuyo weng boyo maak so tinangkulan-temaalup o,” age baga-emsip ko. \v 20 Kale bomi magam uyo dok uta ba kale, God iyo bogo-nala e, “Kanube tinum iyo maak sagaal kwep yak amdu boyo waafula umdii, ibo tuum tuup angkolip kaanak o ageta kale minte, kanube mungkup kao min, sipsip ugol mungkup yak amdu unu umdii, ungkwalip kaanuk o,” agelata, unang tinum iyo finanip ko. \v 21 Kale minte mufekmufek ko utaman-bilip umi atul uyo atin finan-bilip e minte, Moses yagal bogo-nala e, “Nagal mungkup atin finano-nili e, bumban kup keng keng ke-bii o,” agan-bom no kemsa ko. \p \v 22 Kale ibo no kanupmin mufekmufek bomi mep so uyo no unin-tem kale, ibo meng God suun kup nin imi tibit diim uta ti-silip kale, imi abiip katam uyo ensel deng saak saak iyo albip ko. \v 23 Kale ibo tal God ilami man diil kwiin tagang imi tala tala ke-bom deng taban-bilip imi diim ti-silip kale, God iyo bilip imi win uyo abiil tigiin kal dola kobe-se ko. Kale ibo tal mep so mo-silip kale, katam uyo God alugum unang tinum imi yegemin tinum iyo alba e minte, sugayok God imi bogo-nala, “Ibo tol unang tinum o,” age-nala telela imola mitam atin tambalanamsip bilip iyo God iso albip no ko. \v 24 Kale tinum God imi dong dogobela weng migik de ko-se iyo Yesus ita kale, iyo katam uyo alba kale, siin uyo ilami isak uyo feleta kwaala tebe-nuluta, ise kamaa weng de ko-se boyo titil fagalu kupka-suu uyo albu no kale, bemi isak bomi weng bagan-bo uyo siin Abel imi isak bomi weng bagamsu ulutap ba kale, Yesus imi isak bota uta uta ke-nuluta, Abel imi isak uyo kubaganu kupka-nuluta, atin weng tambal uyo bagan-nuubu ko. \s1 “Nuyo tele utama-bom-nulupta o,” agan-kalin uta ko \sr (Hib 2:1-2, 10:28-29) \p \v 25 Kale ibo tele utama-bom-nilipta. Ibo kamano tinum kaa weng bagan-be boyo tolong tem uyo kati imi weng uyo kwaasulemin ba ko. Kale sugayok kota kafin diim koyo God iyo Israel unang tinum iyo titil weng uyo kobe-se kuta, imi weng uyo kwaasule-bii-silip atamta, dogobeta bilii unom-nilipta, ilimi fengmin bomi yan kepman-tema uyo uk kugan kosaalip binim kale, kamano koyo God iyo abiil tigiin kal bom-nalata, nuyo titil weng uyo kupka-e-be kale, kanube beyo umik ugobelup umdii, dogobeta numi fengmin umi yan kepman-tema uyo uk kugan kolan-temaalup binim kale, boyo atin binim ko. \v 26 Kale siin uyo God yagal weng uta kup bogolata, Sainai Tigiin kutam uyo bamban keng keng ke-bii kupka-suu kuta, kamano koyo nuyo bogobe-nala, \pi1 “Kafin koyo ilep maagup maak asok fagaa kupku mo no kelan-temi kuta, kafin uta kup ba kale, kafin so abiil so maagup kupku molan-temi o,” \m age-se ko. \v 27 Kale weng ko bogo-nala, “Ilep maagup maak asok fagaa no kelan-temi o,” age-se bota nuyo kafalebelu utamsup kale, son-temu uyo, God imi sugayok mufekmufek telela kosa boyo kupku mola bamban keng keng bii kolu kupkan kelan-tema kale, maak so nan-temaalu kuta, mufekmufek iip maak maak uta kupku saanin binim kupkalata, bota kup suun kup nan-temu ko. \v 28-29 Kale God imi daam tem ko mitam ti-sulup boyo tinum iyo maak tebe-nalata, kupku mola fiit fiit keman-temaalu kale, nuyo boyo atin God iyo, “Misam o,” agan-bom-nulupta o ageta ko. Kale numi God beyo tii at afek tebe alugum mufekmufek fuulu ken tebemin ulutap kelan-tema kuta, beyo numi am maak abiil tigiin kal telela kobesa kale, nuyo atin imi titil ko kanu-boma bomi aget uyo tele fugun-bom imi deng kup tebe-bom no ke-bom-nulupta, ilami “Kanube-nilipta o,” age kafale-be bota kup kanu-bomta, imi ulotu uta kup ke-e-bom-nulupta o ageta ko. \c 13 \s1 “Nuyo duubal Kristen imi aget uyo atin kupka-e-bom-nulupta o,” agan-kalin uta ko \sr (Mat 25:35-36, 1 Tim 6:8-10, 1 Fit 4:9) \p \v 1 Kale ibo suun kup ipkumal Kristen imi aget uyo kobina tala ke-bom-nilipta o ageta ko. \v 2 Ipkil utamsip kale, siin uyo tinum iip maak maak iyo tinum fital tal imi am e tilip dong daga-e-bii-silip kale, am maak daanu uyo, utamipta, kalip iyo ensel tilip kalaa age-nilipta ba kale, maagalo kulep tal ilimi am to tiin molip somip nala un un kemsip kale, ibo kanumin bomi aget uyo ilumanamin ba ko. \p \v 3 Kale kanube kek kek iyo tebe ipmi ipkumal Kristen iyo sok de imolip kalaa agelip umdii, ibo aget fugunolipta e, kek kek iyo tebe nugol mungkup kanube de imo-nimip kalaa age-nilipta, ipkumal de imolip albip bilip imi aget uyo fugun-bomta dong daga-e-bilipta o ageta kale minte, aa mungkup kanube ipkumal iyo kaal fuyap kulip kalaa agelip umdii, ipmi siin kaal fuyap ku ogen utaman-bii-silip umi aget uta fugun-bom-nilipta bole, ipkumal imi aget uyo fugun-bomta dong daga-e-bilipta o ageta ko. \p \v 4 Kale unang digin tinum digin kemin boyo tambaliim kale, alugum ibo boyo atin tele tiin mo-bom-nilipta o ageta kale, kalel so imak so iyo bisat kebina tala kemin ba kale, tambaliim kup imak tiin mola kalel tiin mola ke-bom-nilipta o ageta kale, binim umdii, son-temu uyo, tinum unang sa dagamin so minte tinum digin unang digin bomi kufak dagamin so bilip iyo God iyo tebe bomi yan uyo kupka-eman-tema ko. \p \v 5 Kale, God iyo bogo-nala, “Atin niyo kamkalan-temaali e minte, umik ugopke no kelan-temaali binim o,” age-se kale, ibo mani bomi mok uyo unan-kalin ba kale, ibo utamipta, mep katip maak aafulup kalaa agelip umdii, ipmi aget uyo fuguno-nilip e, “Beyo tii kale, tambaliim o,” agan-bom-nilipta o ageta ko. \v 6 Age-se kale, nugol nulumi aget tem uyo titil kup faga-bom-nulupta, bogo-nulup e, “Bisel iyo dong daganeman-tema kale, niyo finanbaali kale, tinum iyo dok ita tebeta niyo intap intap nupnelan-temaala binim o,” agan-bom-nulupta o ageta ko. \s1 “Siin Kristen kamok imi kuguup kanu-bii-silip ulutap kemum o,” agan-kalin uta ko \sr (Rom 14:17, 1 Kor 8:8, Rev 1:17-18) \p \v 7 Kale ipmi siin Kristen kamok imi tebe God imi weng ipmi kupka-e-bii-silip imi aget uyo asok fugun-bom-nilip e minte, imi tiinemin tonamin tambal so kanum-siit-nilip kaansip so umi aget uyo fugun-bom-nilip e minte, imi God imi ilak dugan-bii-silip bomi kuguup uta waafuu no ke-bom-nilipta o ageta ko. \p \v 8 Kale Yesus Krais imi aget fugunin sino kuguup tambal kanu-boma so boyo, kutop kutop tebesu so kamano so nu nu kutop so umi kuguup uyo ugulumi migik migik ba kale, maagup uta kup ko. \v 9 Kale tinum iyo maak tebe weng ugulumi migik migik uyo kafale-bilipta, tal ipmi aget tem iinon-temu uyo, ibo God imi kuguup uyo kup-kaga-emin ba kale, God iyo dagaga-bilipta, ibo kuguup tambal kup kupka-e-balata, bota tebe ipmi aget tem uyo kuntuk mobe dong daga-emuk o ageta kale, kanube nuyo kupkaa yak unan-kalin umi ulo migik migik uta waafulan-temup uyo, boyo bagang-kale tebe numi aget tem uyo kuntuk mobelan-temaalu binim kale, kanupmin kuguup bota tebe-nuluta, unang tinum iyo dong daga-em tebesaalu ko. \s1 God imi bogo-nala, “Mufekmufek kanupmin bota kup kuganemin o,” agan-nuuba umi sang uta ko \sr (Jon 19:17, 1 Tes 5:12-13, Hib 11:16) \p \v 10 Kale Juda kasel unang tinum iyo tolop uyo kulep no God imi kuga-e-bilipta, tinum amem ko age pris bilip iyo tolop umi atuk uyo uga-bom unan-nuubip kale minte, Krais imi mufekmufek God imi kobe-se bota ugulumi migik kale, Krais iyo numi ilak uyo do-nalata, ilami dam so isak so uta God imi kobe-se kale, tinum amem iyo dogobeta talta ugaa ku unelan-temaalip binim ko. \v 11 Kale tinum amem miton ko age hetpris iyo tebe-nala e, tolop bomi isak uta ilep tam God imi abiin amem kal God imi kobelata, unang tinum imi fengmin uyo takan kebelata minte, tolop dam bota kwep mitambe abiip uyo kupkaa yang afap kweng kal fuu-balata, ken tebe-bulu no kemsu kale, \v 12 ulutap mungkup Yesus yagal mitam Jerusalam umi daam tem abiip afap kugol kaan-se kale, unang tinum iyo telela imolita, mitam atin tambalanin o age-nalata, kaal fuyap uyo kulata, ilami isak uyo singkam daa-nuluta telela imo-suu ko. \v 13 Aa mungkup ulutap kale, nugol mungkup fomtuup Yesus imi diim uyo feba-nulupta o ageta kale, bilip iyo weng mafak uyo nuyo kupka-e-bilip kuta, Yesus imi, “Boyo saak o,” age-nala kanube-se ulutap ke-nulupta, meng tulum o ageta ko. \v 14 Kale nugol utamsup kale, kafin diim koyo numi suun abiip afalik umaak albaalu kuta, nuyo son-temu nala suun abiip ko age mitam tolon-temu bota fen-bulup ko. \v 15 Kale nuyo Yesus imi win bomi deng uyo God iyo kupka-e-bom-nulup e minte, nuyo God imi tolop kuga-em-nuubip ulutap ke deng boyo suun kup God iyo kupka-e-bom-nulup e minte, numi bon tem weng uyo unang tinum iyo Yesus imi sang uyo baga-e-bom no ke-bom-nulupta o ageta ko. \v 16 Kale ibo kuguup tambal unang tinum imi kupka-emin umi aget uyo ilumanamin ba kale, mufekmufek ipmi diim albu uyo afeta ko tinum mufekmufek duumatanba iyo dong daga-e-bom-nilipta o ageta kale, kanupmin kuguup boyo God imi mufekmufek kupka-emin ulutap kale, God iyo kanupmin kuguup bomi deng uyo taban-nuuba ko. \p \v 17 Kale Kristen ipmi kamok kamok iyo ibo dong daga-e-bulup tambaliim bom-bilip bomta o age-nilipta, ibo suun kup tiin mo-bomip kale, biilan-temu uyo, ilimi ogok kem-nuubip bomi sang uyo alugum God iyo kupka-eman-temip kale, kanube aget iluum tebe-bom ibo tiin molip umdii, boyo tebe ibo dong dogopman-temaalu binim kale, ibo bilip imi afak tem iinom imi weng kup tinangka-bom-nilipta o ageta kale, kanube ibo bota kanuman-temip uyo, aget iluum tebeman-temaalip binim kale, bilip imi ogok bomi deng uta tebe-bom ogok boyo tambaliim kup waafulan-temip ko. \s1 God iyo dagalup numi dong daga-emin umi sang uta ko \sr (Fpai 4:4-9, Kol 4:2-5, 1 Tes 5:16-25, Jems 5:13-20) \p \v 18 Kale numi aget tem uyo utamupta, God imi tiin diim uyo tol kalaa age-nulupta, nuyo suun tol kup tiinemum o agan-bulup kale, ibo God iyo aman duga-e-bilip nuyo dong daga-e-balata, kanumum o ageta ko. \v 19 Kale minte kapkum nimi aget fugunin uyo ki, ibo God iyo aman duga-e-bilip dong dogopnelata, niyo asok yuut ipmi finang uyo no tolon o agan-bii ko. \p \v 20-21 Kale Yesus imi angkolip kaan-se boyo tolop kwep no God imi kupka-emin ulutap kelipta, imi isak bota tebe-nuluta, God imi aaltam weng migik de ko-se boyo kuntuk mopmuta, suun kup nuubu kale, God iyo asok numi Kamogim Yesus iyo dufo-se kale, bemi kaan-se bota, beyo imi sipsip nuyo atin ki tambaliim kup tiin molin kup boma ko. Kale God beyo aget bilili agan-kalin umi miit kayaak kale, yagal tebe kuguup tambal kwiin tagang uyo ibo kupka-e-balata, ibo tii tebe imi, “Bota kanubelin o,” agan-be uta waafulin o ageta kale, God imi, “Bota kanubelan o,” agan-be uyo alugum Yesus Krais imi kobelata, yagal alugum numi aget tem kwek uyo kafale-balata, kanum-nuubup kale, Krais imi deng uyo suun kup suun kup tebe-bom-nulupta o ageta kale, bota kwa. \s1 Weng iip maak maak uta ko \p \v 22 Kale nita suuk kon duumaat so tap maak keyo ipmi dola dobeli kuta, nimi duubal ibe. Niyo dong daga-emin weng maak fomtuup kobelan o ageta kale, ibo weng koyo tolong umo-silipta o ageta ko. \v 23 Kale ipkil utamin. Nulumi duup Timoti iyo talaa daalipta, kalabus am uyo maak so albaala kale, kanube yuut tal nimi diim uyo tala kalaa ageli umdii, kota alop nuyo no ibo itaman-temup ko. \p \v 24 Kale ibo numi weng umobelup koyo ku ipmi Kristen dubom dubom so alugum God imi unang tinum so iyo kobelin o ageta kale, Provins Itali umi Kristen unang tinum iyo ibo weng umobe no kelip ko. \p \v 25 Kale God iyo tebe alugum ibo telele-bom tiin mola tambaliim kup bom-bilipta o ageta ko.