\id ACT \h APOSEL \toc1 Yesus imi aposel ko age kalaan tinum bilip imi kanumsip uta ko \toc2 APOSEL \mt1 Yesus imi aposel ko age kalaan tinum bilip imi kanumsip uta ko \ib \ip \it Yesus iyo tam abiil tigiin unata, bii atol ulumi kup 33 umaak yak iinuta, Luk iyo suuk kon alop dola kosa kale, kamaki uyo Yesus imi kanumsa umi sang uyo dola ko-nala e minte, aaltam kota suuk kon tem weng koyo dola ko Yesus imi okumop man kanum tebesip umi sang uyo bogo no kesa ko. Kale bogo-nala e, “Unang tinum imi God imi finang unemin uyo ki, siin uyo Juda kasel imi aget fugunin uyo, God imi ulotu uyo tambaliim kup ke-bom-nulupta, bomi tem ku-tele God imi finang unum o agan-bilipta minte, Yesus iyo tal bogobe-nala e, ‘Ibo nimi ilak do-nilipta, bomi tem ku-tele meng God imi finang tilin o,’ agan kwep top ku diibe-nalata, imkaa abiil tigiin un-se ko. Kale God imi Sinik Tambal iyo tebe Yesus imi okumop man iyo titil kobelata, igil Yesus imi weng uyo kuptamo no Juda kasel Jerusalam albip isiik bogobelipta, iip maak maak iyo tolong do, aafen o age-nilipta, isiik Yesus imi weng uyo kuptamo yang Juda kasel abiip maak maak albip iyo tiine-bom baga-e-bilip e, kota iip maak maak iyo Yesus imi weng uyo kwep no tinum miit migik migik imi baga-e-bom no kemsip o,” age Luk iyo kanupmin weng boyo dola kosa ko.\it* \c 1 \s1 Yesus imi weng kwep daa-nala, “God imi Sinik Tambal iyo daali ipmi finang tolon-tema o,” agesa uta ko \sr (Luk 1:1-4) \p \v 1 Tiofilus kabaa, Siin uyo Luk niyo suuk kon maak dola ko-sii uyo ki, kamaki Yesus imi kanumin kanumin kanu-bom-nala minte, kafale-bom no ke-bii kupkala \v 2 God iyo tebe dep tam abiil tigiin un-se umi sang uta dola kobe-sii kale, dep tam unin-tem som-nalata, God imi Sinik Tambal tebe Yesus iyo dong dogopmata, weng uyo ilami kalaan tinum ulu-se bilip imi kobe bogobelata bole, God tebe dep tam un-se kale, kamano kota komi sang uyo suuk kon maak uyo dola kopkelan o agan-bii ko. \v 3 Kale Yesus iyo angkolip kaan-nala e, asok fen tigi mo-nalata, ilami kalaan tinum imi diim uyo kemanata, atamipta e, fen tuluun tigi moba kalaa age atama atama kemsip kale, bilip imi diim kemanata, atama-bilipta, God imi unang tinum imdep mitam ilami daam tem daa tiin molan-tema umi sang uyo baga-e-balata bii, am ulumi kup 40 kota dakan ke-nala e, \v 4 Yesus iyo no ilami kalaan tinum itama isino bom-nilip e, bogobe-nala e, “Ibo Jerusalam uyo kupkaa keng keng ke-nimip kale, kugol bom-bilipta, ipmi bogobe-nili, ‘Aatum ilami Sinik Tambal iyo daala tolon-tema o,’ age-sii uyo fen-bom bom-silipta o ageta ko. \v 5 Kale Jon beele unang tinum iyo fen ok sam uta kup uga-e-bii-se kale, nile am iip maak maak ita kup dakan ke-nilita, God imi Sinik Tambal ita daali tal-nalata, ita tebe ipmi iibak tem uyo telela kobelata, ibo alugum tambalanan-temip o,” age-se ko. \s1 Yesus imi God tebe dep tam abiil tigiin unsa uta ko \sr Mak 16:19-20, Luk 24:50-53, (Mat 28:19, Luk 19:11, 24:4,21) \p \v 6 Kale Yesus imi kalaan tinum iyo tala tala ke-nilip e, Yesus iyo daga-nilip e, “Kamogim kabaa. Waasi iyo tebe numi kafin koyo waafusip kale, kota kabo tal-nalap Israel kasel numi kafin uyo ulaa ku Israel kasel nulumi kobelapta, nugol numi siin kanumsup ulutap ke asok tiin molan-temup bele ki?” agan-kalip e minte, \v 7 Yesus isiik bogo-nala e, “Aatum ilami aget uta kup fugun-nuuba kale, yagal utamata, dogonupmin diim kota boyo kanuman-temi kalaa agesa kale, ibo boyo dok kota kanuman-tema kalaa age utaman-temaalip kale, boyo ipmi mufekmufek ba kale, \v 8 ipmi mufekmufek uyo ki, suuk nala God imi Sinik Tambal tal ilipmi diim abela ipso nan-temip uyo, titil fagalan-temip kale, kota ibo no abiip Jerusalam une-bala, alugum Provins Yuudiya une-bala, unanbu yang Provins Samaria une-bala, alugum kafin kaa kutufosu koyo une-bala une-bala ke-nilipta, ipmi nita-bilip kanumin kanumin kanum-nuubi umi sang uyo baga-em tam tam tiineman-temip o,” agan-kala ko. \p \v 9 Kale bomi sang uyo baga-e-bala bom atamamip e, God tebe dugola dufo dep tam una e, iip tebe dubalu e, atamin-tem kelip ko. \v 10 Kale imi ilep kiit e abeba uyo kiit fenin kup ke-bilipta minte, mep boyo tinum ilim namaal so alop maak tal mep miit tem ko mo \v 11 bogobe-nilip e, “Galili tinum ibaa. Intaben o ageta suun kup bomta, abiil tigiin uyo kiit fenin kup albip a? Yesus ko imkala God tebe dep tam abiil tigiin una beyo biiluta, kanube atamip tam una kulutap, asok malaak talata, ibo ataman-temip kale, kupka-nilip unin o,” agelip ko. \s1 Tinum maak ulaa dulip Judas imi baan diim uyo uksusa uta ko \sr (Jon 17:12) \p \v 12 Kale amdu tigiin ko mobip boyo Oliv Tigiin o agan-nuubip kale, boyo Jerusalam umi mep so kal albu kale, bomi ilep uyo ki God imi ifin am daanu Juda tinum ilimi kuguup ilep duumaat unemin ulutap kale, tinum alop imi imkaa unip uyo, Yesus imi kalaan tinum iyo Oliv Tigiin uyo kupka-nilip e, \v 13 dagaa dep no Jerusalam abe-nilip e, tam ilimi abiin maak am dong tem kwiit kal sinan-nuubip uyo tam unip kale, tam Fita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas, Batolomyu, Matyu, Alfius imi man Jems, Rom kasel itafinonin tinum Saimon, asegim Jems imi man Judas no ninggil iyo tam unip kale, \v 14 isino, unang bilip iso, Yesus ogen Maria so, Yesus ilami nagalal ninggil bilip iso alugum bilip imi aget fugunip uyo maagup ke-bom-nilip e, dital fagaa God iyo aman duga-emin kup kemip ko. \p \v 15 Kale am asuno umaak kelip binimanu e, kota tala tala kelip bilip iyo 120 min kalip ita kale, Fita ita iibak tem kal mo weng bogobe-nala e, \v 16 “Nugumal ibaa. Tinangku-silipta. Sugamiyok uyo God imi Sinik Tambal iyo tebe King Devit imi bogobe-nala e, ‘Son-temu nala tinum maak tebe bota kanubelan-tema o,’ agelata, Devit ita kwep yak suuk kon tem dola kosa kale, kamano koyo Keriot kayaak Judas iyo tebe tinum bilip iyo ilep kafalepma no Yesus iyo aafuu de do-silip kale, boyo Devit imi weng uyo fen tol mitam ti-suu ko. \v 17 Kale beyo Yesus yagal ulaa dep mek kum kal numi iibak tem daa-nalata, ogok koyo numi togobe-nala e minte, begal mungkup kobe no ke-se o,” age-se ko. \p \v 18 Kale Judas bemi fuut taban-bii kupka-se umi tisol kobe-silip uyo asok ku-nilipta, kafin atuk maak mo-silip kale, bemi kaan-se boyo ki, ol ban isin kumen malaak kafin diim abe-nalata, mat bigin-nalata, alugum imi ol mat tem kwek uyo bigin mitam abe-suu kale, \v 19 alugum Jerusalam kasel iyo bomi sang tinangku-nilip e, kafin atuk komi win uyo Akeldama ko age isak diim bagan o age ilimi weng uyo kam agan-nuubip ko. \p \v 20 Kale Fita iyo Judas imi sang uyo maak so bogo-nala e, “Minte Devit iyo aseng maak Juda kasel imi aseng umi suuk kon tem kal dola ko bogo-nala e, \pi1 ‘Tinum iyo maak bemi am kutam uyo nin ba kale, uyo fegel fegel tebeluk o,’ \m age-nala e minte, \pi1 ‘Tinum migik iyo maak bemi baan uksu-nalata, ogok kemak o,’ \m age Judas imi sang uyo siin sugayok bogosa ko. \p \v 21-22 “Kale Kamogim Yesus iyo nuso bom-nulup te te nuubup uyo ki, kamaki Jon tebe unang tinum imi ok sam uga-emsa uyo, tinum maak bilip iyo suun nuso nuubup nala talanbu tal kaa diibelupta, Yesus iyo tebe nuyo tagaa imkalata, asok God tebe Yesus iyo duptamo tam un-se kale, kota maak tinum maagup iyo maak ulaa dulupta, mitam-nalata, Judas imi baan uyo uksulata, nuso ogok ke-bom-nulupta, Kamogim Yesus fen tigi mo-se umi sang uyo unang tinum imi baga-emum o,” age Fita ita baga-ema ko. \p \v 23 Kale kanupmin tinum alop maak imi win uyo kufobelip kale, tam maak iyo Josep kale minte, ilami win maak alop uyo Basabas, Jastus no, ilami win asuno kale, yagal e minte, maak ita Matias no kale, \v 24-25 God imi aman duga-e-bom bogo-nilip e, “Bisel kabaa. Judas iyo yang iinom-nalata, kaanata, kabo tebe daalap abiip mafak un-se kale, kabo alugum tinum bilip imi aget tem uyo utamsap kale, kabo tinum iyo maak siin ulaa du-nalap e, beyo Judas imi baan diim uyo uksu-nalata, nimi kalaan tinum ke-nalata, ogok boyo keman-tema o age ulaa du-salap umdii, kota kafalepmap utamupta e, tinum alop kalip iyo maak beta kalaa age atamum o,” age-nilip e, \v 26 tuum kangkang uyo kulu binolip iit o malaak o ke-bomta e, Matias ita kalaa age-nilip e bole, Matias iyo dep mek Yesus imi kalaan tinum imi iibak tem daalip tuluun kal ke-silip ko. \c 2 \s1 God imi Sinik Tambal imi tisa uta ko \sr (Luk 24:49, Ap 1:4, 2:33, 11:15) \p \v 1 Kale am ban kal umaak tiinuta, Pentikos ko age iman dung am daan-bom-suluta, Yesus imi ilak dolin bilip iyo alugum tala tala ke am maak kutam kal bom-bilipta, \v 2 biileng dulul afalik umi biileng ulutap maak abiil tigiin kutam-tele ong sagam kup uun tuluta, alugum am tonbip kutam iyo tinangku-nilip e, \v 3 utamipta e, ugem dong ilatap kefola kefola kem te te alugum bilip imi diim abelu kalaa agelip ko. \v 4 Kale bole alugum bilip iyo God imi Sinik Tambal tebe bilip imi diim abe titil kobelata, abiip maak maak imi weng migik migik utamsaalip binim umdii kota ku-nilipta, bagamip kale, boyo God imi Sinik ita dong dogopmata, bagamip ko. \p \v 5 Kale tam Juda kasel maak God imi kuguup tambal waafulin tinum iyo tebe alugum kafin kaa kutufosu umi tinum miit maak maak iyo imkaa Jerusalam kutam kal tala tala ke-bom nip kale, yagalami weng uyo baga-bala baga-bala kem-nuubip kale, \v 6 biileng boyo uun-bulu e, bilip imi unang tinum kwiin tagang iyo tinangku-nilip e, yuut tala tala ke-nilipta, tinangkulipta e, Ai. Kalip iyo nimi weng uyo ko bagan-bilip kalaa agela agela ke kumang mo \v 7 aget yamyam fugun-bom bogo-nilip e, “Mep alugum bagan-bilip kalip iyo utamsip tinum ba kale, Galili kasel ita kup kwei. \v 8 Kalip iyo numi weng uyo bagan-bilip tinangkula tinangkula kelup kuta, dogobe-nilipta, numi weng uyo baga-bala baga-bala ke-bilip a? \v 9 Patia kasel, Midia kasel, Elam kasel, Mesopotemia kasel, Yuudiya kasel, Kapadosia kasel, Pontus kasel, Esia kasel, \v 10-11 Frigia kasel, Pamfilia kasel, Isip kasel, Sairini umi mep so kugol Libia kasel aa-e min, Krit kasel aa-e min, Arebia kasel aa-e min, Juda kasel imi Rom kugol bom-nilip kuun ti-silip aa-e min, Rom kasel tebe Juda kasel imi kuguup uta waafusip igil min tele-bala tele-bala ke-bom-bulupta, mep kalip iyo God imi kuguup ugulumi migik migik kanum tebesa umi sang uyo baga-e-bilipta, numi weng uyo alugum bagan-bilip kalaa age tinangka-bala tinangka-bala ke-bulup o,” age-nilipta, \v 12 kumang mo-bom-nilip e, aget yamyam taga-bom bogobina tala ke-bom-nilip e, “Kanu-bilip bomi magam uyo intaben o?” agan-kalip kale minte, \v 13 tinum migik ita titul weng uyo Yesus imi ilak dolin imi bogobe-nilip e, “Ok mafak abalim tebesu uyo kwiin tagang unan-bii-nilipta, ilum ilum ke-bom kanupmin weng boyo bagan-bilip o,” agan-kalip ko. \s1 Fita imi weng baga-emsa uta ko \p \v 14 Kale Fita iyo ipkumal Yesus imi kalaan tinum kum kal so mo-bom-nala e, weng uyo fomtuup unang tinum imi bogobe-nala e, “Nugumal Juda kasel so alugum tinum migik Jerusalam kaa albip so ibaa. Komi magam uyo bogobelan o ageta kale, tinangku-silipta. \v 15 Ibo, ninggil iyo ok mafak unan-bii ilum ilum ke-bom-nilipta o agan-bilip aga? Umbae. Kamano koyo ataan te tam iip kwek iinu kutim koba. \v 16 Kuta God imi profet Joel imi sugamiyok uyo God imi weng suuk kon tem dola kosa mitam tulu boyo ko utamip kale, beyo kam age-nala e, \q1 \v 17 ‘God iyo bogo-nala e, “Biilu kafin komi mep so binimanan-temu uyo, nimi Sinik iyo daali daak alugum unang tinum imi diim abe dong dogobelata, ipmi man tinum so e man unang so iyo nimi weng uyo ku unang tinum kupka-eman-temip kale, niyo ilam duluun weng maak maak uyo ipmi man tinum maat kasaak kasaak imi kafale-bom-nili e minte, ilam duluun weng maak maak uyo ipmi tinum usom usom imi baga-e-bom no keman-temi kale, \v 18 am ko daanan-temu kota, niyo mungkup nimi Sinik iyo daali daak nimi bon tem kiit fenin unang tinum imi diim abela nimi weng uyo ku unang tinum kupka-e-bom bom-bilip e minte, \v 19 niyo mirakel ko age kuguup ugulumi migik migik maak iit abiil tigiin kugol kafalebe-nili e minte, mufekmufek ugulumi migik maak daak kafin diim kugol kafalebe no kelan-temi kale, isak so at kenan-bo so at tum afalik so uyo mitam abelu e minte, \v 20 ataan uyo atin mililanu e minte, kayop uyo isagulut ke no kelu bii-nulu e, kota Bisel nimi am afalik daanu e, utamipta, God beyo titil tebesa kalaa agelan-temip ko. \v 21 Kale waantap ita Bisel niyo olapnelip umdii, bilip iyo dong dogobelita, waalanan-temip o,” ageta God iyo kam agan-kala o,’ \m ageta Joel iyo kam agesa kale, kota boyo tol mitam tuluta, ibo utamip o,” age Fita iyo kam agan-kala ko. \p \v 22 Age-nala e, Fita iyo weng maak bogobe-nala e, “Nugumal Israel tinum ibaa. Nimi weng koyo tinangku-silipta. Ipkil utamsip kale, Nasaret kayaak Yesus beyo ipmi iibak tem kal bom-balata, God iyo dong daga-e-balata, kuguup afaligen min kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel uyo telelam-nuuba kale, God imi kanu-bii-se uyo ipmi kafale-bala utamipta e, God yagal daala ti-se kalaa age utam-silip uta kale, \v 23 sugamiyok uyo God iyo imi aget fugunin uyo de ko-nala e, ‘Bota tambaliim kale, kupkali mitam tolon-temu o,’ agesa kale, God iyo Yesus iyo daala yak ipmi sagaal diim abelata, ibo imkalata, Yesus iyo dep no-nilipta, God imi ilak dolin binim tinum imi diim daalipta, dep yak at diim kal dubiit mo angkolip kaanata, duba-silip kuta, \v 24 beyo begel am kal suun nuubaala kale, asok God iyo tebe ulaa du dufolata, fen tigi mo-se ko. \v 25 Kale sugayok uyo King Devit iyo Yesus suun nan-tema imi sang uyo bogo-nala e, \pi1 ‘Niyo, Kamogim iyo nimi mep sino kagal suun kup boma kalaa age atami kale, iyo nimi sagaal ipkuk diim mep so kagal bom-nala dong dogopnela titil faga-bom-nilita, finanin binim tambal kup nan-temi kale, \v 26 nimi aget tem uyo tambalanep-namu e minte, deng kup tebe-bom weng bagan-bii kale, niyo utamita e, kaanan-temi kuta, asok fen tigi molan-temi kalaa age-nilita, bilili agebi kale, \v 27 boyo dok uta ba kale, kapmi tuup tem man niyo kam-kagamin binim kale, nimi kaanan-temi uyo, kabo nimi sinik uyo bisat kupkap-namapta, begel am uyo nan-temaalu e minte, nimi dam uyo sing daalan-temaalu no kale, \v 28 kabo kafan so ilep uyo kafalepnebap kale, kabo niso nap uyo, deng kup tebeman-temi kalaa age-nilita, bilili agebi o,’ \m age-nalata, Devit iyo kam agesa o,” age Fita iyo kam agan-kala ko. \p \v 29 Age-nala e, aa mungkup Fita iyo weng maak bogobe-nala e, “Nugumal ibaa. Numi afalik Devit imi sang uyo ipmi dupkop daabelan o agan-bii kale, sugayok uyo beyo atin kaanata, dubasip kale, imi tuum tem kutam kal dubasip uyo nuubu kale, kamano koyo mep yang kugol albu (kalaa age-nulupta, utamupta e, Devit beyo ilami sang uyo bogosaala kale, tinum migik imi sang uta bogosa kalaa agan-bulup) ko. \v 30 Kale Devit beyo God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum kale, utamata e, God iyo bogopne-nala e, \pi1 ‘Nimi weng uyo aafen bogopkelan-temi kale, biilan-temu uyo, niyo kapmi man ilop kutop ita maak ulaa dulita, kalaptap kamok ke-nalata, Israel iyo tiin molan-tema o,’ \m ageba kalaa age-nala e minte, \v 31 biilan-temu uyo, God iyo kanumin kanumin uyo kanuman-tema kalaa age no ke-nalata, God imi ulaa dula kamok kesa tinum Krais imi fen tigi molan-tema umi sang uyo bogo-nala e, \pi1 ‘God iyo bemi sinik uyo bisat dupkalata, begel am uyo nan-temaala e minte, bemi dam uyo sing daalan-temaalu no o,’ \m agesa ko. \v 32 Kale Yesus beyo God yagal tebe dufolata, fen tigi mo-se kale, alugum mep kaa albip kalip iso atam-sulup ko. \v 33 Kale imi Aalap God iyo dufola fen tigi molata, dep tam-nalata, ilami sagaal ipkuk diim umi mep so daa-nala e bole, kamano koyo sugamiyok God tebe ilami Man Yesus imi bogobe-nala, ‘Nimi Sinik Tambal iyo kapmi unang tinum imi dobelan-temi o,’ agesa uta kanube-nalata, daala malaak numi diim abe dong daga-e-be kale, numi weng migik migik utamsaalup umi baga-bala baga-bala ke-bulup itaman-bilip min tinangkan-bilip boyo God imi Sinik bemi ogok uta ko. \v 34 Kale Devit iyo tiin kafan tam abiil tigiin tam unsaala kale, Yesus ita kale, Devit yagal Yesus imi sang uyo bogo-nala e, \pi1 ‘Bisel God iyo nimi Kamogim imi bogobe-nala e, “Kabo nimi sagaal ipkuk ilo keng kal ton-balapta bole, \v 35 son-temu uyo, kapmi waasi iyo imdep daalita, kapta kamok kelapta, kapmi weng kup tinangka-bom kapmi afak tem kal nan-temip o,” ageba o,’ \m age Devit iyo kam agesa ko. \p \v 36 “Kale alugum Israel kasel ibo tele utamin. Yesus iyo ipkil daalip yak waasi imi sagaal diim abela dep yak at diim kal dubiit mo angko-silip kuta, beyo God tebe bogobe-nala e, ‘Kabo Kamogim e minte nimi tinum ulaa kamduli kamok kesap no o,’ age-se o,” age Fita iyo kam agan-kala ko. \s1 Unang tinum kwiin tagang imi aget fupkela ko ok sam ugosip uta ko \p \v 37 Kale unang tinum iyo tinangku-nilip e, bubul fuyap tebebeluta, Fita so e ipkumal Yesus imi kalaan tinum ninggil so imi bogobe-nilip e, “Nugumal ibaa. Nuyo dogonupman-temup o?” agelip e, \v 38 Fita isiik bogobe-nala e, “Ibo aget fupkela ko-nilip e minte, Yesus Krais imi olabe ok sam ugo no kela kela kelipta bole, God iyo ipmi fengmin uyo kupkan kepma binimanepmu e minte, God yagal tebe maagup maagup ibo ilami Sinik Tambal iyo dobe dobe ke no kelak o ageta ko. \v 39 Kale sugamiyok uyo God iyo bogo-nala e, ‘Nimi Sinik Tambal iyo alugum bilip imi dobelan-temi o,’ agesa kale, kanube ipso e minte ipmi man so alugum simanim kal nuubip so ipmi dobelan o agan-be kale, waantap ita numi Bisel God tebe olapma meng ilami tagan tem e tilip umdii, alugum imi dobelan-tema o,” age Fita iyo kam agan-kala ko. \p \v 40 Kale Fita iyo weng kwiin tagang uyo baga-e-bom-nala e, fomtuup bogobe-nala e, “Utama-bom-nilipta, alugum unang tinum imi kuguup mafak uyo kupka-nilipta, bilip imi kaal fuyabok kulan-temip uyo waalanin o,” agela e bole, \v 41 waantap ita Fita imi weng uyo tinangku-nilip, “O,” agelip umdii, bilip iyo ok sam uyo ugolip kale, am ko daanbu kota, unang tinum ilimi kup 3,000 ita Yesus imi ilak uyo do-nilip e, mitam Yesus imi ilak dolin imi iibak tem e ti-silip ko. \s1 Yesus imi ilak dolin unang tinum imi kuguup tambal waafunamsip uta ko \sr (Luk 24:53, Ap 4:32-35, 5:12-16) \p \v 42 Kale Yesus imi ilak dolin iyo dital faga-bom-nilipta, Yesus imi kalaan tinum bilip imi weng uyo tinangka-bom-nilip e minte, negal kabelal maagup ke-nilip e, iman uyo dagaap unan-bom-nilip e, God imi aman duga-e-bom no ke-bii-silip ko. \v 43 Kale God yagal Yesus imi kalaan tinum iyo dong dogobelata, kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel kwiin tagang uyo telela-bilipta, alugum unang tinum iyo kumang mo-nilipta, aget yamyam fugun-bii-silip ko. \v 44 Kale alugum Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo negal kabelal maagup ke-nilip e minte, alugum mufekmufek uyo dagaap dagaap ke-bom no kem-nuubip kale, \v 45 imi bagan min mufekmufek maak uyo tinum migik imi baabelip molipta, tisol uyo kulu-nilipta, mufekmufek binim man imi kuga-em tiinemsip ko. \v 46 Kale bilip iyo aget maagup kale, alugum am daanamsu uyo, no ulotu am miton katam kal tala tala ke ulotu ke-bom-nilip e minte, tala tala ke ilimi am kal iman uyo dagaap unan-bom-nilip e, tagaal tebe-bom mangkal ninggil iman uyo un-bom deng tebe-bom-nilip e, \v 47 God imi ifup tebe-bom no ke-bilipta, alugum unang tinum migik iyo bilip imi deng uyo tebemsip ko. Kale suun am maagup daan daan kemsu uyo, unang tinum iyo Kamogim Yesus ilami ilak dolipta, yagal tebe dong dogobela imi fengmin uyo kupkalip kalaa age-nalata, telela imola mitam unang tinum isiik Yesus imi ilak do-silip imi iibak tem iine-bilipta, mitam sengan kwep talan-bii suu ko. \c 3 \s1 Tinum ibiit God tebe telela dola tambalansa uta ko \p \v 1 Kale am maak daan bom-bulu bii, kwiinu e, unang tinum iyo God imi ulotu am miton no, God imi aman duga-emum o agan-bilipta, minte Fita so e Jon so alop iyo daage, met ulotu am miton unum o age unip ko. \v 2 Kale tinum maak ogen uyo doluta, magal fugupmu nuubata kale, suun kup ipkumal tebe ade dep no-nilipta, ulotu am miton umi amitem maak umi mep so daak kafin diim ku daalipta kale, amitem bomi win uyo Amitem Tambal o agan-nuubip kale, unang tinum iyo, amitem kutam iinemum o age abe-bilipta, tam tinum ade dep no daabip iyo nen-bom-nala e, “Ibo mani aa-e min iman aa umaak kuganemin o,” age-nalata, nen-nuubata ko. \v 3 Kale Fita so e Jon so alop iyo no tamip e, tinum ibiit iyo itamata e, alop iyo, ulotu am miton kutam iinum o age tilip kalaa age-nala e, nen-kala e, \v 4 Fita so e Yon so alop iyo tinum ibiit iyo tele dagak diibe atam-nilip e, Fita ita bogobe-nala e, “Kabo itamal o,” agela e, \v 5 tinum ibiit bemi aget uyo fuguno-nala e, “Alop iyo mufekmufek umaak kop-naman-temip ko,” age alop iyo tele kup itamama e, \v 6 Fita ita bogo-nala e, “Niyo tuumon bisel min kangkang min uyo binim kale, nimi albu uyo kopkelan-temi kale, Nasaret kayaak Yesus Krais imi win tolop diim uta kale, kabo fen mo tiinemal o,” age-nala e, \v 7 imi sagaal ipkuk uyo waafube dufola e bole, kota imi yaan so kapmuk so uyo tambalanu e, \v 8 titil fagaa yuut fen mo-nala e, tiinema kale, alop iso ulotu am miton tam unip kale, beyo abe-bom-nala e, fuut iit o daak o ke-bom-nala e, God imi tok uyo bagama kale, \v 9 unang tinum iyo atamipta e, tinum ibiit iyo fen tiine-bom-nala e, God imi tok uyo bagan-be kalaa age-nilip e, \v 10 beyo tinum Amitem Tambal umi magaang tem kal ton-bom-nala nen-nuuba ita kalaa age-nilip e, aget kup fugun-bom-nilip e, “Ai-i. Kwiin. Bemi yaan uyo tambalanepmu kwei,” age kumang molip ko. \s1 Fita imi weng ulotu am miton kal baga-emsa uta ko \sr (Ap 3:6, 4:10) \p \v 11 Kale (ulotu am miton umi daam uyo tuum daam afaligen fogolin kale, bomi daam dong diim uyo am timitim uyo dinan kwep unanbu yang daasip kale, am timitim bomi win uyo Solomon imi Daam Dong Diim Am o agan-nuubip kale,) tinum beyo Fita so Jon so alop iyo yaafu-bom-balata, Solomon imi Am ku-tele tiine-bilipta, unang tinum iyo alugum kumang mo-nilipta, yuut tala tala kemip ko. \v 12 Kale Fita iyo utamata e, tala tala ke-bilip kalaa age-nala e, bogobela ko. “Nugumal Israel kasel ibaa. Ibo intaben o ageta bomi aget kup fugun-bom-nilipta, nuyo tele kup itaman-bilip a? Ibo ipmi aget uyo ki, ‘Alop iyo fen titil tebesip min tinum fen tambal kale, igil tebe-nilipta, tinum beyo telela dolipta, tiinan-be ko,’ agan-bilip aga? Umbae. \v 13 Numi olal Abraham so imi man Aisak so minte imi man ilop Jekop so imi God iyo ilami bon tem kiit fenin man Yesus imi deng uyo tebe-bom-nalata, kanube bemi win uyo kufu-e-balata, senganu ko. Kale siin uyo ibo Yesus iyo dep no kiyap Pailat imi diim daalipta, Pailat ita, tinum tambal keyo sok talaa daalan o agelata minte, \v 14 ipkil, ‘Waaguu. Beyo God imi fengmin binim tinum tambal ba o,’ age dupka-nilipta, Pailat imi uget togo bogobelipta, tinum an-nuuba Barabas ita sok talaa daalata minte, \v 15 ibo fomtuup weng bogobelipta, tiin kafan miit kayaak ita angkolip kaanata bole, God tebe dufola fen tigi molata, alop nuyo atam-sulup ko. \v 16 Kale mep tinum ataman-bilip keyo ipkil atamsip kale, Yesus iyo alop nuyo itamata, alop imi aget fugunin uyo, Yesus beyo tii tinum keyo dufolan-tema kalaa agan-bilip kalaa age-nalata, bota Yesus iyo tebe tinum keyo titil kobela fen mola kale, Yesus yagal alop numi aget fugunin boyo dong dogobe-nala e minte, tinum keyo kuguup tambal kobe no kelata, imi yaan uyo atin tambalanepmuta, alugum ipmi tibit diim uyo kaa mitam molata, ataman-bilip ko. \p \v 17 “Kale kamano koyo nimi duubal sino numi kamogimal so ibo itamita e, ibo Yesus beyo God imi ulaa dula kamok kesa tinum ita kalaa age utamin-tem ke-nilipta, ilum ilum ke-bom bogobelip angkolip kaan-se kalaa agan-bii kale, \v 18 boyo ki sugayok uyo God iyo kaltem kemin weng uyo bogolata, alugum imi profet ko age weng kem baga-emin tinum isiik tinangku bogo-nilip e, ‘God iyo bogo-nala, “Nimi ulaa duli kamok kesa tinum iyo kaal fuyap uyo ku-nalata, kaanan-tema o,” agela o,’ age baga-em-nuubipta, God iyo Yesus iyo daala tal bom-balata, ibo angkolipta, imi weng uyo mitam tol ke-suu ko. \p \v 19 “Kanube-silip kale, ipmi aget uyo fupkela ko-nilipta, God imi ilunipta, God iyo tebe ipmi fengmin uyo takan kepmata, \v 20 Bisel iyo ipso suun kup bom-balata, ipmi aget tem uyo bilili agepmu titil fagalin o ageta ko. Kale sugayok God imi bogo-nala, ‘Kabo nimi ulaa kamduli kamok kesap tinum o,’ agesa iyo Yesus ita kale, ibo, God iyo asok Yesus iyo daala numi finang talak o agelip umdii, ipmi aget uyo fupkela kolipta o ageta ko. \v 21 Kuta Yesus iyo abiil tigiin kal bom-bala bii, God iyo tebe alugum mufekmufek uyo telela kola mitam migik tambalanuta, kota Yesus iyo tolon-tema kale, sugayok uyo God iyo bomi sang uyo bogolata, ilami profet ko age weng kem baga-emin tinum tambal isiik bogosip ko. \p \v 22 “Kale sugayok uyo Moses iyo Yesus imi sang uyo bogo-nala e, \pi1 ‘Bisel God iyo ulaa nimdu-nalata, nimdala talta imi weng kem uyo ipmi baga-em-nak-bii ulutap ke-nalata, ipmi tinum iyo maak ulaa dubelata, mitam profet ke-nalata, God imi weng kem uyo ipmi baga-eman-tema kale, ibo alugum bemi weng bogobe-nala, “Kanumin o,” agan-kalon-tema uyo tinangku waafulin o ageta ko. \v 23 Kale unang tinum iyo God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum bemi weng uyo tinangkamin binim kelan-temip iyo God tebe ilami unang tinum imi iibak tem kugol ulaa imdu-nalata, anolata, binimanan-temip o,’ \m agesa ko. \v 24 Kale Moses iyo kam agela nuubipta, mungkup Samuel yagal baga-bala nuubipta, mungkup God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum maak maak bilip igil baga-bilip no kemsip kale, alugum God imi profet iyo kamano komi mufekmufek kaa mitam tulu mitam tulu kem tebesu bomi sang uta sugamiyok uyo baga-emsip ko. \p \v 25 “Kale sugayok uyo God iyo Abraham imi bogobe-nala e, \pi1 ‘Niyo kapmi man ilop kutop ita dong dogobelita, bilip iyo alugum kafin kaa kutufosu komi unang tinum iyo telele-bilipta, deng tebeman-temip o,’ \m agesa kale, ibo God imi profet ko age weng kem baga-emsip imi man ilop ilitap kale, God imi weng kwep daasa boyo ipmi olal imi kobe-nala e minte, ipkil mungkup kobe no kesa ko. \v 26 Kale God iyo ilami bon tem kiit fenin man iyo ulaa du daala malaak numi finang ti-se kale, beyo alugum Juda kasel isiik dong dogobe-nilita, fupkela imolita, imi fengmin uyo kupkalin o age-nalata, daala numi finang usiik tal-nalata o,” age Fita ita baga-ema ko. \c 4 \s1 Kamok kamok imi tebe Fita so Jon so alop sok de imosip uta ko \p \v 1 Kale Fita so Jon so alop iyo unang tinum iyo weng baga-em-silipta ki, pris ko age tinum amem amem so e minte ulotu am miton umi un tubulin imi kamogim so Sadusi so iyo tal \v 2 itamipta, Yesus imi kalaan tinum alop iyo unang tinum iyo kafale-bom-nilip e, Yesus imi fen tigi mo-se umi sang uyo baga-e-bom-nilip e minte, “Biilan-temu uyo, unang tinum kaansip iyo mungkup fen tigi molan-temip o,” agan-bilip kalaa age-nilipta, olsak kup depmu un tubulin iyo bogobelipta, \v 3 alop iyo sagaal togobe yaafulipta e, am kwiinu kalaa age-nilipta, sok de imo-nilipta, “Siinta, amsapta o,” agelip ko. \p \v 4 Kuta unang tinum kwiin tagang iyo alop imi weng uyo tinangku-nilipta, Yesus imi ilak uyo dolip kale, tinum kwiin tagang iyo mitam talta kem unanbu topta afaligenan ko-suu umi tikimin ulumi kup uyo ki 5,000 uyo kalbu ko. \s1 Kamok kamok imi tebe Fita so Jon so imi yega dobesip uta ko \sr (Mat 10:19-20, 27:25, Ap 5:28-29,40-42) \p \v 5 Kale silip nala e, Juda kasel imi dubom dubom so e minte imi kamogimal so ulo utamsip tinum so iyo Jerusalam kutam kal tala tala kelip kale, \v 6 hetpris ko age tinum amem miton Anas so e minte Kayafas so asegim Jon so Aleksanda so Anas imi duubal alugum so iyo tala tala kelip ko. \v 7 Kale un tubulin iyo tal Yesus imi kalaan tinum alop iyo kulep no kamok kamok bilip imi tibit diim kal tolip molip e, daga-nilip e, “Alop ibo waanta bogobe dong dogopmata, titil faga-nilipta, boyo kanu-maansip o?” agelip e bole, \v 8 God imi Sinik Tambal ita Fita imi aget tem uyo dong dogobe kuntuk mopmata, bogobe-nala e, “Juda kasel imi dubom dubom so imi kamogimal so ibaa. \v 9 Ipmi kamaa kagal alop nuyo daga-nilip, ‘Alop ibo tinum ibiit beyo telela do-maansip aga o?’ agomip uyo ki, ibo utamta, dogobeta tinum beyo tambalan-maansa kalaa agelum o agelip umdii, \v 10 bomi magam uyo ipso alugum Israel kasel so ipmi bogopmupta, utamin o ageta kale, Nasaret kayaak Yesus Krais ita tebe tinum keyo telela dolata, ipmi tibit diim kal mola kuba. Ipkil Yesus iyo dep yak at diim kal dubiit mo angkolip kaanata, dubalip e bole, God tebe dufola fen tigi mo-se ita ko. \v 11 Kale God imi suuk kon tem weng uyo bemi sang uyo bogo-nulu e, \pi1 ‘Ibo am dinan-kalin tinum ilitap ke-nilipta, at kun maak uyo, “Mafak o,” age kupka-silip kuta, kamano koyo at kun boyo am umi am dol molu o,’ \m agesu kale, am dol boyo Yesus ita ko. \v 12 Kale Yesus maagup ita kup tebe-nalata, numi fengmin uyo kupkabelata, kaal fuyabok umaak kulan-temaalup binim, waalanan-temup kale, God iyo tinum migik iyo maak kafin diim kaa bom-nala nuyo dong dogopma waalanan-temup umi sang uyo numi bogobesaala o,” age Fita iyo kamok kamok bilip imi baga-ema ko. \p \v 13 Kale kamok kamok bilip iyo itamipta e, Fita so Jon so alop iyo finanin uyo kupka-nilipta, baga-emip kalaa age-nilip e minte, utamipta e, alop iyo skul kesaalip binim kale, bisop nin tinum kalaa age-nilipta, kumang mo aget yamyam fugun-bom-nilip e, kota utamipta e, bilip iyo Yesus so nuubip kalaa agelip ko. \v 14 Kale tinum tambalan-maansa beyo alop imi miit tem kal molata, kamok kamok bilip iyo atamip kale, dogobeta bogobe-nilip e, “Ibo bisop bagan-bilip o,” agomip binim. \p \v 15 Kale bilip iyo alop imi bogobelipta, alop iyo tam abiip iinip e, weng uyo tegen-bom-nilip e, \v 16 bogobina tala ke-bom-nilip e, “Tinum alop kalip ita dogonupman-temup a? Alop kalip iyo fen kuguup ugulumi migik maak telela dolipta, alugum Jerusalam kasel iyo tinangku-nilipta, kumang mobip kale, nuyo bogo-nulup, ‘Tinum alop kalip ita tinum beyo telela do-maansaalip o,’ age bogopman-temaalup kuta, \v 17 weng boyo senganuta, unang tinum iyo bagan kwep una tala keman-temip kale, finanin weng bogobe-nulup e, ‘Alop ibo Yesus imi win boyo kufu-bom maak so unang tinum imi baga-emin ba o,’ agelum o,” age-nilip e bole, \v 18 alop iyo olapmip tam tamip bogobe-nilip e, “Alop ibo Yesus imi win boyo kufu-bom maak so unang tinum imi baga-e-bom kafalemin ba o,” agelip e, \v 19 Fita so Jon so alop isiik bogobe-nilip e, “Ibo agan-bilip kuta minte, alop nuyo God imi weng uyo kwaasulebe ipmi weng uta tinangkulan-temup boyo ki God imi tiin diim uyo tambal bele, mafak a? Di ipkil aget fugunin. \v 20 Kuta alop nuyo dogobeta Yesus imi kuguup nulumi tiin fala utam-sulup so e minte imi weng tinangku-sulup so boyo kubalan-temaalup o,” agan-kalip ko. \p \v 21 Kale kamok kamok bilip iyo alop iyo sok de imolan agin kuta, utamipta e, alugum unang tinum iyo God imi tinum telela do-maansa umi deng uyo taban-bilip kalaa age-nilipta, bilip imi atul uta finanolip kale, alop iyo finanin weng uyo asok aaltam so fomtuup bogobe-nilip e, imkalip unip ko. \v 22 Kale tinum iyo God tebe kuguup ugulumi migik telela dola tambalan-maansa beyo man tinum maat ba kale, imi atol uyo 40 kupkan ke iit iinsu ko. \s1 Yesus imi ilak dolin unang tinum God imi aman duga-e-bom bogo-nilip, “Nuyo dong dogopmata, finanin uyo kupka-nulupta o,” agesip uta ko \p \v 23 Imkalip e, Fita so Jon so alop iyo daage no alop ilimi duup imi finang no-nilipta, tinum amem ko age pris imi kamogimal so e minte Juda kasel imi kamogimal so imi weng uyo baga-e-bilip \v 24 tinangku-nilipta bole, alugum iyo aget maagup kale, God imi aman duga-e-bom-nilip e, “Bisel kabaa. Kapta titil magam kayaak kale, kapta abiil so kafin so yol ok so alugum mufekmufek kaa nuubu so uyo telela kolapta, nuubu ko. \v 25 Kale sugayok uyo kapmi Sinik Tambal ita kapmi bon tem kiit fenin man numi afalik Devit imi bogobelata, yagal kanupmin finanin weng ko baga-e-bilip bomi sang uyo bogo-nala e, \pi1 ‘Intaben o ageta asit kek kek iyo olsak depmu e, tegen-bom-nilip e, God imi ulaa dula kamok kesa tinum imi dufak daalum o age no-nilipta, uk kugan ko tisip a? \v 26 Kafin kaa kutufosu komi kamogimal ko age king iyo telela ko tala tala ke-nilipta, Bisel God so ilami ulaa dula kamok kesa tinum so waasi dinan-kalon-temip o agansip o,’ \m age Devit iyo kam agesa ko. \v 27 “Aafen kale, siin uyo Herot so minte Pontius Pailat so asit kek kek tinum migik so Israel kasel numi kamogimal so iyo tebe Jerusalam kutam kal tala tala ke-nilipta, kapmi bon tem kiit fenin man tambal Yesus imi, ‘Kapta o,’ agesap iyo angkolum o agansip kale minte, \v 28 sugamiyok uyo Bisel kabo kalapmi aget uta kup fuguno-nalap e, ‘Imkalita, bo kanuman-temip o,’ agesap kale, tala tala ke alugum boyo kanube-silip ko. \v 29 Kale Bisel kabo bilip iyo tebe finanin weng numi kupka-e-bilip boyo utam-nalapta, kapmi ogok kemin tinum nuyo dong daga-e-balapta, finanin uyo kupka-nulupta, dital fagaa kapmi weng uyo baga-emum o ageta kale, \v 30 kabo nuyo dong daga-e-balapta, kapmi bon tem kiit fenin man tambal Yesus imi win uta kufu-bom-nulupta, tinum unang mafak ilin iyo telela imolupta, tambalanip e minte, kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel uyo telela kolupta, unang tinum iyo utamta kumang mo kapmi ilak uyo do no kemin o,” age aman duga-emip ko. \p \v 31 Aman dobe kupkalipta, tala tala ke-bom aman duga-e-bilip umi am kutam uyo bamban keng keng ke-buluta, God imi Sinik Tambal imi titil uyo bilip imi diim abeluta, alugum bilip iyo waasi imi atul finanin uyo kupka-nilipta, no God imi weng uyo fomtuup baga-em tiinemip ko. \s1 God imi ilak dolin unang tinum imi alugum mufekmufek uyo dagaap dagaap kemsip uta ko \sr (Ap 2:43-47, 5:12-16) \p \v 32 Kale Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo alugum imi aget fugunin uyo maagup kale, tinum iyo maak tebe bogo-nala, “Mufekmufek boyo nimi o,” agan-nuubaala binim kale, alugum mufekmufek uyo dagaap dagaap kem-nuubip kale, \v 33 Yesus imi kalaan tinum ninggil iyo titil kup faga-nilipta, Kamogim Yesus imi kaan-nala fen tigi mola atam-silip umi sang uyo baga-em tiinemip kale, God iyo alugum bilip imi bet bubul kobe-nalata, dong daga-e-bala kuguup tambal uta kup waafu-silip ko. \v 34-35 Kale bagan so kasel am so kasel iyo alugum baapmipta, molipta, umi tisol uyo kulep tal Yesus imi kalaan tinum bilip imi kobe-nilip e, “Ipkil kulu waafu-bom-nilipta o,” agelipta, kalaan tinum iyo kulu-nilipta, mufekmufek duumatanip man imi kupka-em tiinemsip kale, tinum iyo maak mufekmufek uyo iibamin binim ko. \p \v 36 Kale tinum maak bemi win uyo asegim Josep kale, kalaan tinum iyo win migik maak bogobe-nilip e, “Banabas ko age ipkumal dong daga-emin tinum o,” agelip kale, beyo Lival imi man ilop kale, beyo kafin Saiprus kayaak ita kale mungkup, \v 37 beyo ilami bagan maak ku-nalata, tinum migik imi baabela molipta, mani uyo kulep tal kalaan tinum bilip imi kobe-nilip e, “Ipkil kulu waafu-bom-nilipta o,” agesa ko. \c 5 \s1 Ananayas so Safaira so agam imi kanumsip uta ko \p \v 1 Kale minte mungkup, tinum maak bemi win uyo Ananayas e minte imi kalel bomi win uyo Safaira no kale, begal mungkup ilami bagan maak ku-nalata, tinum migik imi baabelata, molip kuta, \v 2 imak iyo kalel dagalata, uyo bogo-nulu e, “Kanupman-temup uyo tambaliim o,” ageluta, beyo kafin molip umi tisol anung uyo ilami am kal kutu-nalata, anung uta kulep tal Yesus imi kalaan tinum bilip imi kobe bisop bogobe-nala e, “Tuumon koyo alugum numi bagan mobip umi tisol kulubup uta kale, ipkil kulu waafu-bom-nilipta o,” agela ko. \v 3 Kale Fita iyo Ananayas imi bogobe-nala e, “Kabo intaben o ageta Saatan iyo dupkalapta, tebe kapmi aget tem uyo kufak daapkelata, bagan umi tisol umi anung uyo kalapmi am kal kuba-nalapta, God imi Sinik Tambal iyo bisop bogobelap a? \v 4 Kale tinum migik molin-tem uyo, bagan boyo kalapmi bagan kale, tinum migik molip uyo, mani boyo kalapmi mani kale, kapkal tiin mo-bom-nalapta kuba. Kale kanubelu boyo, kabo intaben o ageta kapmi aget uyo fugun-biita bisop bogobelap a? Kabo tinum nuta kup bisop bogobelaalap kale, God imi bisop bogobe no kelap o,” agela e, \v 5 Ananayas iyo tinangku-nala e, kumen daak abe kaanata, weng uyo en unu tulu kelu unang tinum iyo tinangku-nilipta, finanip ko. \v 6 Kale tinum kasaak tonbip iyo fen-nilip e, ilim uyo kulep tal to fufala do-nilip e, dep no dubalum o age-nilip e, duptamo unip ko. \p \v 7 Siit ilugolin tap kota, kalel uyo tal am e tulu kuta, waanta imak sang uyo bogopmaala kale, \v 8 Fita iyo bogobe-nala e, “Kubaa. Agam ibo bagan umi tisol uyo kanupmin kota kulubup kalaa age bogopnelapta o,” agela e, usiik bogo-nulu e, “Aa. Kanupmin bota kulubup o,” agelu e, \v 9 Fita iyo bogobe-nala e, “Intaben o ageta agam ibo digina buguna ke-bom-nilipta, Bisel imi Sinik iyo dup-kugulum o agebip a? Tinangku-salapta. Tinum kupmi timak kaana imi dep no dubalip iyo tal amitem ko talan-bilip bilip iyo itamal. Kale bilip iyo kubo mungkup kamdep unon-temip o,” agela e bole, \v 10 maak fagalin tap kalel uyo kumen daak Fita imi miit tem abe kaanu ko. Kale tinum kasaak ninggil ita tal abe tam abomu, kalel uyo kaanu kalaa age-nilip e, kwep no imak ilami magaang tem mep so kugol kubalip ko. \v 11 Kale God imi unang tinum alugum so e minte waantap waantap ita bo tinangkulip so iyo God imi atul uta finansip ko. \s1 Kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel umi sang uta ko \sr (Mak 6:56, Luk 24:53, Ap 2:43-47, 4:32-35, 19:11-12) \p \v 12 Kale Yesus imi kalaan tinum bilip iyo kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel kwiin tagang uyo unang tinum imi tiin diim kal telelemsip kale, Yesus imi ilak dolin unang tinum bilip iyo Solomon imi daam dong diim am uyo suun kup tala tala ke-bom angge-bomip kale, \v 13 Yesus imi ilak dolin binim unang tinum iyo Yesus imi ilak dolin bilip imi deng kup taban-bilip kuta, God imi atul uta finan-bom-nilipta kale, iyo tal tamip ninggil kwego dego ke-bom anggemsaalip kuta, \v 14 unang tinum kwiin tagang iyo Kamogim imi ilak do mitam imi daam tem e tilip uta sengan kwep talan-bii suu ko. \v 15 Kale unang tinum iyo ipkumal mafak umkan unsip iyo kulep mitam abiip kugol kulep daak abiin kon diim to-nilip e minte, ilet tem to no kelip kale, imi aget fugunin uyo, Fita imi tolon-tema uyo, tal mafak umkan unsip iyo sagaal togobe beten kepma tambalanan-temip maak, minte tiine-balata, ataan uyo kek kwaalu yak Fita imi diim abelu tiine-balata, sinik uyo yak mafak umkan unsip imi kaal diim abeluta, tambalanin o ageta kulep mitam fagagamsip ko. \v 16 Kale minte unang tinum Jerusalam mep so umi abiip maak maak kasel iyo ipkumal mafak umkan unsip so e minte sinik mafak ifak dagan unsu iyo kulep tala tala ke-bilipta, alugum iyo Yesus imi kalaan tinum tebe telela imolip tambalamsip ko. \s1 Kamok kamok tebe Yesus imi kalaan tinum imi kuguup mafak mafak kupka-emsip uta ko \sr (Mat 27:25, Ap 4:17-21) \p \v 17 Kale hetpris ko age tinum amem miton so e minte ipkumal Sadusi so iyo tebe Yesus imi kalaan tinum imi ogok tambal ke-bilip bomi kalan uyo fomtuup titine-bom-nilipta, \v 18 ilimi un tubulin iyo bogobelipta, no sagaal togobe yaafuu sok de imo imtamo no gavman imi kalabus am tolip ko. \v 19 Kale mililep kota Bisel imi ensel maak tal kalabus am umi faal uyo bitobe kalaan tinum ninggil iyo kulep mitam abiip to-nala e, \v 20 bogobe-nala e, “Ibo no ulotu am miton kutam kal mo-nilipta, Yesus imi ilak dolin unang tinum imi alugum tiinemin tonamin umi kamaa kuguup sang uyo unang tinum iyo baga-emin o,” agela e, \v 21 kalaan tinum iyo tinangku-siit-nilip e, kutim mililep kota no ulotu am miton uyo tam-nilipta, unang tinum imi kafalemip ko. \p Kale hetpris ko age tinum amem miton so e minte ipkumal so iyo tal Israel kasel imi kamogimal iyo ole-bilipta, alugum tal kutam kutam kelip e bole, un tubulin iip maak maak imi bogobe-nilip e, “Ibo no kalabus am no-nilipta, tinum bilip iyo kulep tilin o,” agelipta, unip kuta, \v 22 no abomu, Yesus imi kalaan tinum iyo kalabus am kutam kal albaalip kalaa age kupkaa tal kamok kamok imi bogobe-nilip e, \v 23 “Nuyo nota kalabus am umi faal uyo tambaliim kup nagat mo ilo-nilip e minte, tinum iyo amitem uyo bigibip kalaa age-nulupta, faal uyo bitolup kuta, nuyo tinum iyo maak atamin-tem o,” agan-kalip ko. \v 24 Kale pris ko age tinum amem imi kamogimal so ulotu am miton umi un tubulin imi kamok so iyo bilip imi weng uyo tinangku-nilip e, aget yamyam fugun-bom-nilip e, “Boyo dogonupman-temu o?” agan-kalip e, \v 25 tinum maak tal bogobe-nala e, “Ibaa. Ipmi tinum kulep no kalabus am to-maansip iyo ulotu am miton kutam kal mo-nilipta, unang tinum imi kafale-bilip o,” agela e bole, \v 26 un tubulin imi kamogim so e minte ilami kayaam so iyo no-nilipta, finan-bom-nilip e, “Nuyo tinum bilip imi kuguup mafak kobelup umdii, unang tinum bilip iyo tuum tuup nuyo yem-nimip o,” age-nilipta, yemin binim agol kup ninggil iyo imtamo tilip ko. \p \v 27 Kulep tal tamip e, kamok kamok imi tibit diim tolipta, molip e bole, hetpris ko age tinum amem miton iyo bogobe-nala e, \v 28 “Nuyo fomtuup ipmi bogobe-nulup e, ‘Ibo Yesus imi win boyo kufu-bom maak so unang tinum imi kafalem-nimip o,’ age-sulup kuta, ipkil numi weng boyo kwaasule-bom Yesus imi sang boyo alugum Jerusalam kasel imi baga-em-nak-bilip kube. Kale minte ibo numi sang uyo bogobe-nilip e, ‘Bilip ita Yesus iyo daalip yak waasi imi sagaal diim abela angkolip kaan-se o,’ agan-bilip kale, ibo, baga-e-bulupta, uyaang uyo yak kamogimal bilip imi diim abeluk o age-nilipta, baga-e-bilip aga o?” agela e minte, \v 29 Fita so ipkumal kalaan tinum so ninggil isiik bogo-nilip e, “Kanube tinum maak numi bogobe-nala, ‘Bota kanumin o,’ agela e, utamupta e, tinum bemi weng boyo God imi weng ulutap ba kalaa agelup umdii, tinum bemi weng boyo kupka-nulupta, God imi bogo-nala, ‘Bota kanumin o,’ age-se uta kup waafulan-temup ko. \v 30 Kale ipkil bogobelipta, waasi iyo tebe Yesus iyo dep yak at diim kal dubiit mo angkolip kaanata, dubalip bom-bala e bole, numi olal imi God iyo tebe dufolata, fen tigi mo-bom-salata, \v 31 God iyo dufo dep iit nalami sagaal ipkuk diim umi mep so daalita, Yesus iyo kamok miton ke Israel kasel iyo dong dogobela aget fupkela kolip imi fengmin uyo kupkapmi binimanuk o ageta, dep ku daa-se kale, beyo numi Kamogim e minte numi dong dogobela fengmin umi kupkaa waalanan-temup no ita ko. \v 32 Kale nuyo kanupmin kuguup boyo utamsup kale, nuta bomi sang uyo unang tinum imi baga-em-nuubup kale, God imi Sinik Tambal yagal mungkup bomi sang uyo baga-e-bala no kem-nuuba kale, God iyo ilami Sinik Tambal iyo daala ilami weng tinangkamin unang tinum numi diim abe nuso alba o,” age Fita ninggil iyo kam agan-kalip ko. \s1 Gamaliel imi weng kamok kamok imi bogobesa uta ko \p \v 33 Kale kamok kamok iyo Fita ninggil imi weng tinangku-nilipta, olsak kup deebeluta, tinum ninggil bilip iyo anolup kaanin o agan-kalip kuta, \v 34 kamok maak imi ipkuma bilip imi iibak tem kal mo-nala e, bogobelan o agan-be kale bemi win uyo Gamaliel kale, beyo Falosi e minte ulo kafalemin tinum no kale, unang tinum iyo alugum bemi deng kup taban-nuubip kale, un tubulin imi bogobe-nala e, “Mep tinum ninggil kalip iyo kulep tam abiip tolip bom-silip o,” agela e, kulep tam iinip e bole, \v 35 ipkumal kamok kamok imi bogobe-nala e, “Nugumal Israel kasel ibaa. Tele utama-bomta, tinum bilip iyo dogonupman-temup kalaa age-nilipta o ageta kale, \v 36 siin uyo tinum maak Teudas ita mitam bogo-nala e, ‘Nita kamok afalik kelita o,’ agela e, tinum ilimi kup 400 bilip iyo imi daang begebe, gavman ko age Rom kasel iyo anolum o age-silip kuta, gavman iyo tebe angkolip kaanata, alugum imi daang begebesip iyo segela daa una tala ke-nilipta, imi ogok uyo kupkalip maagalo ke biniman-suu ko. \v 37 Biita gavman iyo alugum unang tinum imi win uyo dolemsip kota, Galili kayaak asegim Judas tebe tinum maak uget tagamata, imi daang begebe, Rom kasel iyo anolum o age-silip kuta, aa mungkup, gavman iyo tebe angkolip kaanata, alugum imi daang begebesip iyo segela daa una tala ke-silip ko. \v 38 Kale weng maak bogopman-temi koyo tinangku-silipta. Kamano koyo ibo Yesus imi tinum ninggil iyo fegelemin ba kale, imkalipta, kanumin o ageta ko. Kale fen tinum ilami weng min ogok min boyo kufola umdii, biniman-numu kuta, \v 39 God yagal kufola umdii, ibo bagang-kaleta bilip iyo fegelepman-temaalip binim kale, fegelepmum o agelip umdii, bomi tem ilep ibo God iso dinan-kalon-temip tap o,” age Gamaliel iyo kam agan-kala ko. \p Kale kamok kamok iyo Gamaliel imi weng boyo tinangku-nilipta, \v 40 Yesus imi kalaan tinum ninggil iyo olapmip tal tamip e, un tubulin imi bogobelipta, ita saal dagan-bii ino imkalip e, kamok kamok iyo bogobe-nilip e, “Ibo Yesus imi win boyo maak so kufu-bom baga-emin ba o,” age-nilip e, talaa imkalip \v 41 am uyo kupkaa tam abiip unip kale, ninggil iyo fitom binim kale, aget fugun-bom-nilip e, “Suguul ke God iyo nuyo itamata, bilip iyo tii Yesus imi win uyo kufu-bom kamok kamok imi bogobelan-temip kalaa age-nalata, dong dogobelata, kanubelup o,” age-nilipta, deng taban-bom-nilip e minte, “Bilip imi kuguup mafak numi kobe-nilip numi win kufak daabelip boyo katip o,” agan-bom no kem unsip ko. \v 42 Kale suun am daanamsu uyo, Yesus imi kalaan tinum bilip iyo ulotu am miton so minte unang tinum imi am so uyo no-nilipta, unang tinum imi kafale-bom bogobe-nilip e, “God imi ulaa dula kamok kesa tinum iyo Yesus beta o,” age kalaan weng tambal baga-emin boyo kupkasaalip binim ko. \c 6 \s1 Dong daga-emin tinum ban kal ulusip imi sang uta ko \p \v 1 Kale am ko daan-suu kota, Juda kasel Yesus imi ilak dolin iyo kwiin tagang kem tal-bom-nilipta, Juda kasel Grik weng bagamin iyo tebe Juda kasel ilimi Hibru weng bagamin iyo yagan-bom-nilip e, “Alugum am daanam tebesu koyo, ibo unang tinum iman min mufekmufek duumatanepmu bilip iyo taga-em-nuubip kuta, numi unang kaluun kaluun iyo im-kagan-nuubip kwei,” agan-kalip kale, \v 2 Yesus imi kalaan tinum ninggil tuluun kal iyo alugum Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo olapmip tala tala kelipta, bogobe-nilip e, “Numi God imi weng baga-em-nuubup bomi kupka-nulup mani min, iman uyo taga-em-nak-bulup boyo tol kup ba kale, \v 3 nugumal ipkil ipmi tinum iyo fen-bomta, waantap waantap ita win tambal bogobelip alba min, God imi Sinik tambal tebe dong daga-e-bala ogok tambal ke-be min, kuguup tambal utamsa kalaa agelip umdii, ita ban kal ululipta, nugol tinum ban kal bilip imi bogobelupta, kanupmin ogok boyo waafulin o ageta ko. \v 4 Kale kanube nugol kanupmin ogok boyo kupka-nulupta, titil faga-nulupta, God imi aman duga-e-bom-nulup e minte, God imi weng uyo unang tinum imi kafale-bom no keman-temup o,” agelip e, \v 5 alugum unang tinum iyo, “Weng boyo tambaliim o,” age-nilip e bole, Stiven God imi ilak fomtuup dola God imi Sinik Tambal iyo imi diim alba iyo ulaa du-nilip e minte, Filip so e minte Prokorus so Nikano so Timon so Pamenas so iyo ulu-nilip e minte, abiip Antiok kayaak Nikolas imi suun kuguup kupkaa Juda kasel imi iibak tem iinsa iyo ulaa du no ke-nilipta, \v 6 imtamo no Yesus imi kalaan tinum imi kafalepmip e, ogok boyo kobelum o age-nilipta, sagaal kwep yak dubom diim daabe God iyo aman duga-emsip ko. \p \v 7 Kale God imi weng uyo senganu kale, Jerusalam kasel kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo do ilami unang tinum kelip e minte, pris ko age tinum amem amem kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo duga-bom no kemsip ko. \s1 Kamogimal tebe Stiven aafusip uta ko \sr (Mat 26:59-61, Luk 21:15) \p \v 8 Kale God iyo Stiven imi bet bubul dobe dong daga-e-balata, titil kup tebe-bom-nalata, kwiin mirakel ko age kuguup ugulumi migik migik uyo telel-balata, unang tinum iyo utamta kumang saanip ko. \p \v 9 Kale Juda kasel maak siin Sairini kugol min, Aleksandria kugol min, Silisia kugol min, Esia kugol sok de imolip bisop ogok ke-bii-silip iyo bilip imi tiin molin tinum iyo tebe talaa imdalip tal Jerusalam kugol bom nuubip kale, bilip imi ulotu kemin am uyo, talaa imdalip telemin imi ulotu am o agan-nuubip kale, bilip iyo weng kufo-bom-nilip e, Stiven so wengaal digin-kalip kuta, \v 10 God imi Sinik yagal Stiven iyo dong dogobelata, tele utamsa kale, weng tambal uta kup baga-e-balata, dogobeta ita ita ke-nimip binim ko. \p \v 11 Kale kanube tiin kubabe-nilipta, tinum bilip imi ameyak mobelipta, tebe unang tinum imi bisop bogobe-nilip e, “Stiven beyo Moses so God so iyo itafi-bom weng mafak uyo bogobela tinangkubup o,” agan tiinemip kale, \v 12 wengaal digin-bii-silip tinum iyo unang tinum so imi kamogimal so ulo utamsip tinum so imi wit saane-bilipta, tal Stiven iyo aafu-nilipta, duptamo tal kamok kamok imi tibit diim daalip mola e minte, \v 13 tinum migik maak kulep tal to no kelipta, iyo bisop bogobe-nilip e, “Tinum keyo suun kup bogo-nala e, ‘Ipmi ulotu am miton amem kaso e minte sugayok God ulo Moses imi kobela dolasa so uyo mafak o,’ age-nala e minte, \v 14 bogo-nala e, ‘Nasaret kayaak Yesus beyo ulotu am miton koyo dalata ko-nala e minte, Moses imi, “Kanumin o,” age numi kobesa kuguup uyo kupkan ke-nalata, kamaa kuguup uta kobe no kelan-tema o,’ agela tinangkubup o,” agan-kalip ko. \v 15 Kale alugum kamok kamok am kutam kal tonbip iyo Stiven iyo tele dagak diibe atamipta e, imi tibit kun uyo ensel imi tibit kun ulutap ke felenu bom tambaliim kup moba kalaa agelip ko. \c 7 \s1 Stiven imi tebe Juda kasel imi afaligal sang baga-emsa uta ko \p \v 1 Kale hetpris ko age tinum amem miton iyo Stiven imi bogobe-nala e, “Kalip imi weng boyo aafen bele o?” agela e, \v 2 Stiven isiik bogo-nala e, “Aatumal so baabal so ibaa. Nimi weng umaak bogobelan o ageta kale, tinangku-silipta. Sugamiyok uyo numi afalik Abraham iyo no abiip Haran unin-tem ke kafin Mesopotemia kal bom-bala e, abiil tigiin kayaak God iyo tal tama Abraham iyo atama e, \v 3 bogobe-nala e, ‘Abraham kabaa. Kapmi bagan so igalak so iyo imka-nalapta, no bagan maak kafalepkelan-temi kuunaal o,’ agela e bole, \v 4 Kaldia kasel imi bagan uyo kupkaa no abiip Haran kugol bom-bala bii, imi aalap iyo kaanata, God iyo daala tal numi bagan kal albup koyo tal bii-se kuta, \v 5 God iyo Abraham iyo ilami kafin aligaap umaak kopmin-tem, bagan katip umaak kafalepmin-tem kuta, Abraham imi bogobe-nala e, ‘Biilan-temu uyo, kafin koyo kapso kapmi man ilop so ulimal ilipmi amiit kopman-temi o,’ agela kuta, bogobela uyo, Abraham iyo man binim ko. \v 6 Kale God iyo bogobe-nala e, ‘Biilan-temu uyo, kapmi man ilop iyo kafin migik kugol bom-bilip e, kafin kasel iyo tebe bogobe-nilip e, “Ibo fital man o,” age imdaak tama sok de imolipta, bisop ogok ke-bilip e, kuguup mafak mafak uyo kupka-e-bilipta, nuubipta, atol ulumi kup 400 koyo dakan kelan-temip ko. \v 7 Kale biilan-temu uyo, nagal tebe kafin kasel imdaak tamalan-temip iyo inoli atul kup umtal daalip e bole, kapmi man ilop iyo kafin boyo kupkaa tal bagan kagal bom-nilipta, nimi deng tebe-bom aman duganeman-temip ko. \v 8 Kale ibo kapmi man tinum unaak so mulubal imi man tinum unaak so imi kaal uyo ukan kebelipta bii, fito-nilipta, utamipta e, God iyo numi bogobe-nala e, “Kapmi bogopkeli boyo kanuman-temi o,” agesa kalaa agelin o,’ age God iyo kam age bogobela nuubata, Abraham iyo man tinum Aisak iyo dola bii, am ifaan kal kela e, imi kaal uyo ugaa dupkan kebela bii-nala e, Aisak iyo Jekop iyo do bii imi kaal uyo ugaa dupkan kebela e, bii Jekop iyo numi tinum miit tuluun kal fogo-nala e, bii imi kaal uyo ukan kebesa o,” age Stiven iyo kamok kamok imi baga-ema ko. \p \v 9-10 Age-nala e, Stiven iyo weng maak kamok kamok imi bogobe-nala e, “Jekop imi man bilip iyo imi niing Josep iyo titine-bom-nilip e, tinum migik imi dobelip mo-nilip e, dep no kafin Isip daalip kale, mufekmufek mafak uyo bemi diim abelu kuta, God iyo tebe Josep iyo tiin mo-bom-bala tambaliim bom-nalata, tal Isip umi King Fero imi tibit diim mola e, King Fero iyo Josep imi daga-nala e, ‘Kabo nimi ilam maak dobi umi magam uyo bogopne-namap aga o?’ age dagalata, God imi aget fugunin tambal uyo Josep imi kopmata, Josep iyo king imi weng uyo tambaliim yan kepmata, king iyo deng tebe-nalata, ulaa dula kamok ke-nalata, Isip kasel iyo tiin mo-nala e minte, king imi am kutam umi mufekmufek uyo tiin mo no kesa ko. \p \v 11 “Kale Isip so Kenan so kafin alop boyo iman tebok mitam tuluta, ogen uta umtal daa-nilip e minte, numi olal iyo dogobeta iman umaak ku-nilipta, une-nimip binim kelip e, \v 12 Jekop iyo tinangkulata, ‘Isip bota iman unan-kalin uyo albu o,’ agelip kalaa age-nalata, ilami man bilip iyo imdala no Isip no iman mo kulep tal-bom siit-nilip e, \v 13 asok aaltam no Isip tamipta, Josep iyo ilami sang uyo kupkem daa bogobe-nala e, ‘Niyo ipmi niing Josep nita kale, kaansaali kale, kalbi kuba,’ agela e bole, Fero iyo tinangku-nalata, utamata e, Josep imi figal so niing so umdii kulbip kalaa agela kale, \v 14 Josep iyo weng kwaala yang imi aalap Jekop imi diim abelu e, Jekop so alugum ilami man so man ilop so ilimi kup 75 iyo olabe-nala e, ‘Aatum ulimal ibo nimi finang tilin o,’ agela e, \v 15 aalap Jekop ulimal iyo top Isip unip ko. \p “Kale bii-nala e, kaana e minte, imi man iyo kaan no kelipta, \v 16 imdep no abiip Sekem met-nilipta, ilimi afalik imi kuung tem mobesa kutam kal iman-nuubip kale, kuung tem boyo siin uyo Abraham yagal ilami tisol uyo kulu Sekem kayaak Hamo imi man ilop bilip imi kobe mosa o,” age Stiven iyo kamok kamok imi baga-ema ko. \s1 Stiven imi tebe Moses imi sang baga-emsa uta ko \p \v 17 Kale Stiven iyo weng maak kamok kamok imi bogobe-nala e, “Jekop imi man bilip iyo kaanipta, Israel kasel iyo kafin Isip kugol bom-bilipta bii, man fogolip tinum miit uyo sengan abe-buluta, kwep top diipmu e, kota God imi weng sugamiyok Abraham imi kwep daabe-nala, ‘Son-temu uyo, kafin Kenan koyo kapmi man ilop imi kobelan-temi o,’ agesa uyo mep so tulu kale, \v 18 kota tinum migik maak iyo mitam Isip bomi king kela kuta, king beyo Josep imi ogok tambal ke-bii-se uyo utamsaala kale, \v 19 beyo numi olal imi fomtuup bogobe-nala e, ‘Man tinum dolan-temip iyo kulep yang sep tolipta, kaanamin o,’ age-nala e, at kom fogo-balata, kanumip kale, \v 20 kanu-balata, Moses imi ogen uyo Moses iyo dolu e, God iyo atamata, man beyo man kasagim tambal kup tebela kalaa age-nalata, imi deng uyo taban-be kale, amalap iyo ilimi am kutam kal ifan-bii kayop asuno ke-nilipta, \v 21 dep yang ok kan tem daalipta bole, King Fero ilami man unang uyo tal atamta, dep no-nuluta, ulumi man dolin ke-nuluta, ifemu ko. \v 22 Kale Moses iyo skul ke-bom-nala e, Isip tinum imi kuguup min, aget fugunin min uyo dagaa ku-nalata, weng tambal uyo baga-bom-nala e minte, bemi kuguup tambal uyo dital fagaa telela-bom no kem-nuuba o,” age Stiven iyo kam agan-kala ko. \p \v 23 Age-nala e, Stiven iyo weng maak bogobe-nala e, “Moses iyo bii-nala e, imi atol uyo 40 ke-nalata, imi aget uyo fuguno-nala e, ‘Niyo king imi am uyo kupkaa no nimi duup-afin Israel kasel iyo itaman o,’ age-nalata, \v 24 no bom-nalata, itamata e, Isip tinum maak tebe Israel tinum iyo saal dagan-be kalaa age-nala e, Israel tinum imi ilunom-nalata, alop ke-nilipta, Moses isiik tebe-nalata, Isip tinum beyo angko tiibela kaana ko. \v 25 Kale Moses imi aget fugunin uyo, ‘Nimi duup-afin iyo nitamipta e, God iyo, Moses beyo daali no Israel kasel iyo talaa imdala unin o age-nalata, Moses iyo daala tal-nalata, Isip tinum beyo angkola kalaa nagelan-temip o,’ agela kuta, bilip iyo tele utamin-tem kale, \v 26 silip nala e, Israel tinum alop maak dinan-bilipta, Moses iyo tal itam-nalata, fegelebelita, alop iyo kupkaa kwek dii-nilipta, tambal nin o age-nalata, bogobe-nala e, ‘Nugumal ibaa. Alop ibo Israel kasel kale, tinum miit maagup kale, intaben o ageta duup so dinan-bilip o?’ agela kuta, \v 27 tinum ipkum saal dagan-be beyo tebe-nalata, Moses iyo bagaa daala yang iina e, bogobe-nala e, ‘Waantap ita bogopke-nalata, kabo Israel kasel numi tiin molin min, yegemin tinum o kageba a? \v 28 Kale kabo, amsin Isip tinum angkolap kaan-maansa ulutap kep-naman o age-nalapta aga o?’ agela e, \v 29 Moses iyo tinangku finano-nalata, bilii daage no Midian kasel imi bagan kugol bom-nalata, unang ku-nala e, man tinum alop fogola o,” age Stiven iyo kam agan-kala ko. \p \v 30 Age-nala e, aa mungkup Stiven iyo weng maak bogobe-nala e, “Moses iyo kugol bii-nala e, atol ulumi kup 40 dakan ke-nalata bole, iyo tinum binim iibaan kugol bom-nala e, tal Sainai Tigiin umi mep so tal tama e, at katip maak moba uyo at kenan-bo kale, ensel maak tal at dong tem kwegal alba kale, \v 31 Moses iyo at uyo utam-nalata, aget yamyam uyo taga-bom-nalata, yang at kenan-bo umi mep so uyo yangta, utaman o age una kale, Bisel ilami bon tem weng uyo bogobe-nala e, \v 32 ‘Niyo kapmi olal imi God kale, Abraham so imi man Aisak so imi man ilop Jekop so ulimal imi God nita o,’ agela e bole, Moses iyo tinangku-nalata, bamban keng keng ke-bom finan-bom kalaak fena e, \v 33 Bisel iyo bogobe-nala e, ‘Kabo nimi mep so kaa mobap koyo amem tem kale, kanubelu bole, kapmi yaan ilom uyo daala kupkan ke-nalapta o ageta ko. \v 34 Niyo itamita e, nimi unang tinum Israel kasel iyo Isip kasel tebe kuguup mafak uyo kupka-e-bilip kalaa age-nili e minte, imi yen ugan-bilip uyo tinangku no ke-bii kale, malaak-nilita, dong dogopmita, waalanin o ageta tili kale, fen molapta, kamdali asok Isip no nimi unang tinum iyo kulep talaal o agan-bii o,’ age Bisel iyo bogobela o,” age Stiven iyo kam agan-kala ko. \p \v 35 Age-nala e, aa mungkup Stiven iyo weng maak bogobe-nala e, “Siin uyo Israel kasel bilip iyo Moses iyo dupka-nilip e, bogobe-nilip e, ‘Waantap ita bogopke-nalata, “Kabo Israel kasel numi tiin molin min, yegemin tinum o,” kageba o?’ agelip nuubata kuta, God iyo ensel maak daala tal at katip kenan-bo umi iibak tem kwegal bom-nalata, Moses imi bogobe-nala e, ‘Kabo asok no Isip unaal o,’ agelata, Moses iyo Isip no-nalata, Israel kasel imi talaa imdala bilii unemin tinum e minte, kamogim no ke-nalata bole, \v 36 Isip uyo kupkaa ilep kafal ke-nalata, imtamo daage no yol ok Isak Ok kumun mep so kugol bom siit-nalata, yak abe no tinum binim iibaan kugol bom-balata bii, atol ulumi kup 40 kota dakan ke-se kale, bilip imi Isip ke-bii-silip so iibaan ke-bii-silip so uyo, Moses iyo suun kup kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel uyo kafale-bii-se kale, \v 37 Moses yagal Yesus imi sang uyo Israel kasel bilip imi bogobe-nala e, \pi1 ‘God iyo ulaa nimdu-nalata, nimdala talta imi weng kem uyo ipmi baga-em-nak-bii kale, son-temu uyo, ulutap mungkup ipmi tinum iyo maak ulaa dubelata, mitam profet ke-nalata, God imi weng kem uyo ipmi baga-eman-tema o,’ \m agesa ko. \v 38 Kale numi olal iyo tinum binim iibaan kugol angge ko alula kolip kota, Moses yagal iso bom-nalata, tam Sainai Tigiin tam tamata, God imi ensel imi bogobelata, ita God imi suun weng uyo Moses imi baga-e-balata, tinangku-nalata, yagal kwep malaak-nalata, Israel unang tinum iyo baga-emsa ko. \p \v 39 “Kuta numi olal iyo, ‘Moses imi weng boyo tinangkulaalup o,’ age-nilip e, bisat kupkabe-nilip e, Isip bii-silip umi aget uyo fuguno-nilip e, ‘Kupkaa asok Isip unum o,’ agan-bom-nilip e, \v 40 Moses iyo tam amdu tigiin kugol bom-balata, imi fik Aron imi bogobe-nilip e, ‘Moses iyo nuyo imtamo Isip kupkaa ti-se beyo nuyo atamin-tem kale, dok iinba a? Kanubelu bole, kabo mufekmufek umi sinik umaak telelebelapta, bilip ita numi god kebelipta, nuyo aman duga-emupta, numi ilep uyo kafalebelin o,’ agan-kalip ko. \v 41 Kale kota bilip iyo kong ko age kao man umi sinik maak telela-nilipta, dimduum kulep tal ano-nilipta, sinik ilimi sagaal tuup telela kobip imi kobe-nilip e, aman duga-e-bom deng tebemip kalaa age-nalata, \v 42 God iyo imkalata, ataan min, kayop min, biningok uyo aman duga-emip ko. Kale siin uyo God imi profet Amos iyo suuk kon tem uyo dola ko bomi sang uyo bogo-nala e, \pi1 ‘God iyo bogo-nala e, “Israel kasel ibaa. Ibo siin tinum binim iibaan kugol bii, atol ulumi kup 40 dakan ke bii-silip kota, dimduum uyo ano-nilipta, kupkane-biisaalip kale, \v 43 ipmi tebe sinik maak telela kosip Molok imi sel am kwep tiine-bom kutam kal beyo aman duga-e-bom-nilip e minte, sinik maak telela kosip Refan iyo kwep tiine-bom, ‘Biningok uyo tiin mosap o,’ age aman duga-e-bom no ke-bii-silip kuta, ibo niyo aman dugane-biisaalip kale, ipmi sinik alop telela imosip ita kup aman duga-e-bii-silip ko. Kanu-bii-silip kalaa age-nilita, imkalita, waasi iyo tebe ibo imdep no abiip Babilon umik tem tolipta, no kugol nan-temip o,” age God iyo kam age-se o,’ \m age God imi profet Amos iyo dola kosa o,” age Stiven iyo kamok kamok imi baga-ema ko. \s1 Stiven imi tebe kamok kamok imi dagagamin weng uyo yan kebesa uta ko \p \v 44 Kale Stiven iyo weng maak kamok kamok imi bogobe-nala e, “Ibo ulotu am miton umi sang uyo dagalip kale, tinangku-silipta. Numi olal iyo tinum binim iibaan kugol bii-silip kota, God iyo Moses imi bogobe-nala e, ‘Nimi ulotu am uyo kafalepkeli utamap ulutap umaak ibo delin o,’ agelata, sel am uyo de-silip kale, am boyo alugum tala tala kelip God tebe weng baga-emin am uta kale, \v 45 bii-nilip e, Josua iyo ilep kafal-balata, numi olal imi man ilop iyo no kafin Kenan no tamipta, God iyo tebe Kenan kasel bilip iyo fot tebela daaginipta, imi kafin uyo ku-nilipta, isiik ulotu am ko age sel am uyo kwep no ilimi mep so kugol molip nuubuta bii, Devit iyo mitam king ke-nalata, \v 46 kuguup tambal ke-balata, God iyo Devit imi deng tebema kale, Devit iyo bogobe-nala e, ‘Nimi afalik Jekop imi God kabaa. Kabo nimkalapta, kapmi ulotu am umaak depkelita, kugol nal o,’ age God imi bogopmata, \v 47 ‘Waago o,’ agela kupkalata, Devit imi man Solomon isiik ulotu am boyo deebesa ko. \p \v 48 “Kuta Atin Win Tibin God iyo tinum ilimi sagaal tulum am debip kutam uyo nuubaala kale, mungkup God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum maak bogo-nala e, \q1 \v 49 ‘Bisel iyo bogo-nala e, “Niyo abiil so kafin so alop kano koyo bom-nilita, kamok ke tiin mo-bomi kale, ibo am uyo dogonupmin am depnelan-temip a? Niyo dogap kutam kal kun fungolan-temi a? \v 50 Umbae. Nalami sagaal tuup uyo alugum mufekmufek boyo telela kosi kale, ‘Ibo nimi am umaak depnelin o,’ aganbaali kuba,” age God iyo kam agesa o,’ \m age profet iyo dola kosa ko. \p \v 51 “Kamok kamok ibaa. Ibo, ‘God imi weng tinangkulaalup o,’ agesip kale, ipmi aget tem so tolong so uyo, ‘God imi kobelaalup o,’ agesip kale, suun kup God imi Sinik Tambal iyo, ipmi aget tem uyo bom kafaleman o agan-balata, ipta, ‘Waago o,’ agan-kalin kup kem-nuubip kale, boyo ibo fen ilipmi olal ilitap ko. \v 52 Kale sugamiyok uyo ipmi olal iyo tebe alugum God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum bii-silip iyo kuguup mafak mafak uyo kupka-emsip kale, maagup iyo maak dupkasaalip binim ko. Kale dok ita olal imi bogobe-nilip, ‘Biilan-temu uyo, Tinum Tol Kup Tebesa iyo tolon-tema o,’ agesip iyo anolipta, kaansip kale, kota Tol Kup Tinum Yesus beyo tal-bom-balata, ibo mungkup dupkem daalip waasi imi sagaal diim abelata, angkolip kaan-se kale, \v 53 sugayok uyo ensel iyo God imi ulo uyo numi olal imi bogobelipta, baga-em tam tam talanbu tal numi diim kaa diibelu utamsup kuta, ibo waafulin-tem kesip o,” age-nalata, Stiven iyo kamok kamok imi baga-ema ko. \s1 Kamok kamok tebe tuum tuup Stiven angkolip kaansa uta ko \sr (Ap 8:1, 22:20) \p \v 54 Kale kamok kamok bilip iyo Stiven imi weng boyo tinangku-nilipta, olsak tebepmu e, sit weng dolot molip kuta, \v 55 Stiven iyo God imi Sinik Tambal tebe dong dogobelata, abiil tigiin kiit fen tele kup utamata e, God iyo at dong ulutap ke-bom-bala e minte, Yesus iyo God imi sagaal ipkuk diim kal mo no keba kalaa age-nala e, \v 56 bogobe-nala e, “Ibo utamin. Abiil tigiin uyo tem kalo koluta, utamita e, Mo Tibil imi Man iyo God imi sagaal ipkuk diim kal moba kalaa agan-bii o,” agela e bole, \v 57 falal kup kalin-bom-nilip e minte, tolong kami no ke-nilipta, fen-nilip e, yuut dagaa dep no aafu-nilipta, \v 58 dep no daalip tam abiip afap abela e, tuum kulu-nilip e, kota binolip yak Stiven imi diim abemu kale, tinum Stiven imi sang bisop bogobebip iyo ilimi saket uyo dalkan ke-nilip e, kulep man tinum maat maak imi win Sol o agan-nuubip imi miit tem ku tolip tiin molata, iyo tuum kulu binolip yak Stiven imi diim abemu ko. \v 59 Kale Stiven iyo angkolum o age tuum binu-bilip e, God iyo aman duga-e-bom-nala e, “Kamogim Yesus kabaa. Nimi sinik koyo kupnelal o,” age-nala e, \v 60 katuun duung fegela daak ton-nala e, fomtuup ol-bom-nala e, “Kamogim kabaa. Ilimi fenga-bilip koyo kubaget daa tii-emin ba o,” age-nala e bole, kaana ko. \c 8 \p \v 1 Kale Sol iyo Stiven iyo atama-balata, angkolip kaanata, Sol iyo, suguul ke angkolip o agela ko. \s1 Sol tebe kuguup mafak uyo Yesus imi unang tinum imi kupka-emsa uta ko \sr (Ap 9:1-2, 22:4,19, 26:9-11) \p \v 2 Kale God imi ilak dolin tinum ita Stiven iyo dep no duba tal bom-nilipta, fomtuup ame bom-nilipta, du-filinip ko. Kale am ko daanbu kota, Juda kasel iip maak maak iyo kuguup mafak uyo kufo-nilip e, Yesus imi unang tinum Jerusalam kutam albip iyo kupka-e-bilipta, umtal daa-nilip e bole, Yesus imi kalaan tinum ita kup imka-nilipta, alugum iyo daage sigin-bii ko Provins Yuudiya so Provins Samaria so umi abiip maak maak une-bala une-bala kelip ko. \v 3 Kale Sol iyo, kuguup mafak umaak kupka-e-bilita, Yesus imi unang tinum iyo binimanin o age-nalata, no am am uyo fen tiine-bomta e, unang tinum iyo waantap ita Yesus imi ilak dolin kalaa age-nalata bole, dilili imdep mitam abe kulep no kalabus am tomin kup kem tiinan-bii-se ko. \s1 Yesus imi ilak dolin imi no Samaria kugol bom-nilip God imi weng tambal baga-emsip uta ko \p \v 4 Kale Yesus imi ilak dolin unang tinum sigin-bii ko-silip iyo abiip maak maak uyo no bom-nilipta, God imi weng uyo unang tinum imi baga-e-bom tiinemip ko. \v 5 Kale tam Filip iyo top abiip afalik Samaria no kugol bom-nalata, God imi ulaa dula kamok kesa tinum Krais imi sang uyo unang tinum imi baga-e-balata, \v 6 alugum unang tinum iyo utamipta e, beyo God imi weng tambal uyo baga-e-bom-nala e minte, kuguup ugulumi migik ko age mirakel maak maak telel-bom no kema kalaa age-nilipta, bemi weng uyo tele tinangkamip ko. \v 7 Kale sinik mafak kwiin tagang tebe unang tinum imi aget tem kal albip iyo fomtuup ol-bom-nilip e, imkaa mitam e tilip e minte, ibitansip min, magal fugusip min kwiin tagang iyo tambalana-bom no kemip kale, \v 8 Samaria kasel bilip iyo deng kup tebemip ko. \p \v 9 Kale siin uyo tinum maak bemi win uyo Saimon beyo kugol bom-nalata, usong ke-bom-nala e minte, bogo-nala e, “Niyo kamok o,” agan-bom no ke-bom-nalata, bisop baga-bom kuguup ugulumi migik uyo kanu-balata, Samaria kasel iyo atam-nilipta, kumang mo-nilipta, \v 10 bisel so kangkang so iyo alugum bogo-nilip e, “Utamsip tinum iyo bogo-nilip e, ‘God maak imi win uyo Titil Magam Kayaak o,’ agan-nuubip kale, nuyo Saimon iyo atamupta, titil kiim ku-nalata, kanu-be kalaa agelup kale, beta Titil Magam Kayaak god o,” age-nilipta, imi weng uyo tele tinangkamip ko. \v 11 Sugayok uyo usong imi kuguup uyo waafu-bom telel-balata, atama-bom-nilipta, kumang saan-bom-nilip e minte, imi weng uyo tele tinangka-bom no kem tebesip ko. \v 12 Kuta kota Filip tebe God imi unang tinum imdep tam ilami daam tem daa tiin molan-tema umi sang uyo baga-e-bom-nala e minte, Yesus Krais imi win uyo kufu-bom no ke-balata, unang so tinum so iyo maagup weng tambal boyo aafen kalaa age Yesus imi ilak uyo do-nilipta, ok sam ugamip ko. \v 13 Kale Saimon yagal mungkup Yesus imi ilak uyo do no kelata, ok sam ugolip kale, Saimon beyo suun kup Filip imi daang begebe-nalata, utamata e, Filip iyo, Kwiin. Kuguup ugulumi migik migik ko age mirakel uyo telela-be kalaa age-nalata, kumang mola ko. \p \v 14 Kale Yesus imi kalaan tinum Jerusalam albip iyo tinangkulipta e, Samaria kasel iyo God imi weng uyo tinangkubip kalaa age-nilipta, Fita so Jon so alop iyo imdalip no Samaria kal bom-nilipta, \v 15-17 itamipta e, Samaria kasel iyo Kamogim Yesus imi win uyo kufo-nilipta, ok sam uyo ugobip kuta, God imi Sinik Tambal iyo malaak bilip imi diim uyo abelin-tem alba kalaa age-nilipta, sagaal kwep yak bilip imi dubom diim daabe God iyo aman duga-e-bom bogo-nilip e, “Bisel kabaa. Kapmi Sinik Tambal iyo daalap tal kalip imi diim abelata o,” agelipta bole, God imi Sinik Tambal iyo bilip imi diim uyo abela ko. \p \v 18 Kale Saimon iyo utamata e, Yesus imi kalaan tinum alop iyo sagaal kwep yak unang tinum imi dubom diim daabelipta, God ilami Sinik iyo daala bilip imi diim abela kalaa age-nalata, mani uyo alop imi kafalebe-nalata, \v 19 bogobe-nala e, “Alop ibo kanupmin titil boyo nagal mungkup maak kopnelipta, God imi Sinik Tambal beyo waantap ita nimi sagaal kwep yak dubom diim daapman-temi imi diim uyo abelak o,” agela e, \v 20 Fita isiik bogobe-nala e, “God ilami titil misiim kupka-em-nuuba boyo, kabo, mani uyo kobe-nilita, molan o agan-balap aga? Umbae. Dogobeta molan-temaalap kale, kam agelapta, God iyo kapso kalapmi mani so uyo kamdala at kenamin abiip unaal a. \v 21 Kale God iyo katamata e, kapmi aget tem uyo tambal ba kalaa agan-be kale, numi God imi ogok ke-bulup boyo kabo waafu-namap ba ko. \v 22-23 Kale niyo katamita e, titil bomi mok kup unan-bom-nalap e minte, fengmin uyo mogop kup waafuu no kesap kalaa agan-bii kale, kapmi fengam-nak-balap boyo kupkaa aget fupkela ko-nalapta, Bisel iyo aman duga-e-bom olabe-nalap e, ‘Bisel kabaa. Nimi kanupmin aget fugun-nak-bii koyo kupkap-namapta, binimanuk o,’ agelapta, Bisel iyo kapmi fengmin uyo kupkapkelan-tema o,” agelata bole, \v 24 Saimon isiik Fita so Jon so alop imi bogobe-nala e, “Alop ibo Bisel iyo aman dobelipta bole, dong dogopnelata, kapmi kaal fuyap sang bogopnelap umaak mek nimi kaal diim abomu binim keluk o,” agan-kala ko. \p \v 25 Kale alop iyo Yesus imi sang so Bisel imi weng so uyo bagan-bii kupka-nilipta, alop iyo, asok Jerusalam unum o age-nilipta, daage no Provins Samaria umi abiip kwiin tagang uyo no-nilipta, God imi weng tambal uyo baga-em kwep unanbu no Jerusalam un-silip ko. \s1 Filip imi tebe God imi weng tambal uyo Itiopia kayaak imi baga-emsa uta ko \sr (Ap 6:5, 8:5-8, 21:8-9) \p \v 26 Kale Filip iyo abiip afalik Samaria bom-balata, Bisel imi ensel maak tal bogobe-nala e, “Kabo ataan unemin ilep uyo kupkaa afaan ilep no-nalapta, yak Jerusalam kulota ilep maak te kwep top abiip Gasa daasip ilep kugol bagak mo-nalapta o,” agela kale, Gasa ilep boyo tinum binim iibaan ilep uta ko. \v 27 Kale Filip iyo kan ke-nalata, daage no ilep abe bagak mo top abomu, tinum alop maak tiinan-bilip kalaa agela kale, tinum maak beyo mani tiin molin tinum e minte, tinum afalik no kale, beyo Itiopia kasel imi kamok unang ko age Kwiin Kandasi umi ogok uyo ke-bom-nala e, bomi mani min tiin mo-boma kale, beyo tal Jerusalam kugol ulotu kem siit-nalata, \v 28 kota asok am iinon o age-nalata, iso imi kong ko age hos tiin molin tinum alop iyo trala ko age hos tebe dilili kwep unemin umi tem ilep unan-bilip kale, mani tiin molin tinum iyo kutam kal ton-bom-nala e, God imi profet Aisaya imi sugayok suuk kon tem weng dola kosa uyo tikim tiine-balata, Filip iyo atama ko. \v 29 Kale God imi Sinik Tambal iyo Filip imi bogobe-nala e, “Kabo no trala tiinan-bo umi mep so kugol bom-salapta o,” agela e bole, \v 30 Filip iyo yuut top abomu, beyo profet Aisaya imi sugayok weng dola kosa uyo tikin-be kalaa age tinangku-nalata, bemi daga-nala e, “Nugum kabaa. Kabo weng tikin-balap bomi magam uyo utabap aga o?” agela e, \v 31 isiik bogobe-nala e, “Niyo tol dupkop daganemin tinum iyo binim kale, dogobe-nilita, dagaa kulan-temi a? Mitam talapta, alop ton-nulupta o,” agela e, tam unata, ninggil asuno iyo trala tem ilep tiinemip ko. \q1 \v 32 Kale dola kosa umi weng tikin-be uyo bogo-nulu e, “Beyo kuguup mafak kupka-e-bilip e, sipsip uyo ungkwalum o age kwep abe-bilip sining agan-nuubu ulutap min, sipsip man umi kon bita-e-bilip sining agan-nuubu ulutap mungkup sining age-se ko. \v 33 Kale bilip iyo kuguup mafak uyo bemi kobe-nilip e minte, bisop uta dup-kugu-bom bogo-nilip e, ‘Beyo angkolip kaanak o,’ age no ke-nilipta, angkolip kaan-se kale, kafin diim koyo albaala kuta, bemi duup mitam mitam nan-temip iyo at kon tem ulutap kale, tii-namap binim o.” \m age Aisaya iyo dola kosa ko. \p \v 34 Kale mani tiin molin tinum iyo Filip imi bogobe-nala e, “God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum iyo kam age-nalata, waami sang bogosa a? Ilami sang bogosa bele, tinum migik imi sang bogosa a? Bogopnelapta, tinangkulan o,” agela e, \v 35 Filip isiik kufo-nala e, dola kosa imi weng uyo tol dupkop daabe-nala e, Yesus imi sang uyo baga-em tiinema ko. \v 36 Kale hos uyo dilili imtamo ilep kugol abe-bulu e, ok maak albu umi mep so kuunip kale, mani tiin molin tinum iyo Filip imi bogobe-nala e, “Nugum kabaa. Kabo yang ok bo utamal a. Niyo ok sam ugolan o agan-bii kale, kabo nitamap uyo, mufekmufek umaak nimi diim kal albu kalaa nagelap aga o?” agela e, \v 37 [Filip iyo bogobe-nala e, “Kabo, Yesus imi ilak uyo fomtuup doli kalaa agelapta o?” agela e, tinum beyo bogo-nala e, “Aa. Niyo utamita e, Yesus Krais beyo God imi Man kalaa ageli kale, ok sam ugopne o,” age-nala e,] \v 38 ilami hos tiin molin tinum imi bogobelata, hos imi sok uyo keng agela sining age asok kugol molu kale, Filip so mani tiin molin tinum so alop iyo daak kafin diim abe-nilip e, daak ok tem daak-nilip e, Filip iyo ok sam ugobela e, \v 39 alop iyo yak kan tem abelipta, Bisel imi Sinik iyo tebe Filip iyo dep yuut unata, mani tiin molin tinum iyo maak so atamin-tem ke-nala e bole, daage ilami ilep abe-bom-nala e, deng kup taban una ko. \v 40 Kale Filip iyo, niyo tal abiip Asdot kaa tili kalaa age-nala e, yak abiip maak maak ke-bom-nala e, Yesus imi weng tambal uyo baga-em yakyak kem tal abiip Sisaria ti-se ko. \c 9 \s1 Sol imi aget fupkela kosa uta ko \sr Ap 22:4-16, 26:9-18, (Ap 8:3, 1 Kor 15:8-11, Gal 1:11-23) \p \v 1 Kale Sol iyo suun kup, “Kamogim Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo ifak daa-nili e minte, anolita, kaanin o,” age-nalata, olsak weng so finanin weng so uyo baga-e-bom tiinan-nak-be nala e, no abiip Damaskus no, maak so kanuman o age-nalata, no tinum amem imi kamok miton ko age hetpris imi finang no \v 2 dagalata, yagal tebe Damaskus umi Juda kasel imi ulotu tiin molin tinum bilip imi suuk kon dola kobe bogobe-nala e, “Ibaa. Kanube unang aa tinum aa Yesus imi kuguup uyo waafu-bom-nilip kugol nuubip umdii, Sol beyo itam-nalata, sok de imo imtamo tal Jerusalam tolon o agoma bole, kulep toloma o,” age-nala e, hetpris iyo suuk kon uyo dola ko-nalata, Sol imi kobela ko. \p \v 3 Kale Sol iyo no abiip Damaskus mep so no tamata, dong afalik maak abiil tigiin kutam ilota maak fagalin tap tal bemi diim abe-nulu e, alugum ilagen koluta, \v 4 kumen daak kafin diim abela e bole, weng maak bogobe-nulu e, “Sol kabaa. Intaben o age-nalapta, kuguup mafak uyo kupkanem-nak-balap o?” agelu e, tinangku \v 5 isiik bogobe-nala e, “Kamogim kabo waanta o?” agela e, bogo-nala e, “Niyo Yesus nita kale, nimi unang tinum ita kuguup mafak uyo kupka-em-nak-balap kuba. \v 6 Kabo fen mo-nalapta, yang abiip afalik kutam iinom bom-balapta, tinum maak tal bogopke-nala e, ‘Kanumin kanumin boyo kanumal o,’ agon-tema o,” agan-kala ko. \p \v 7 Kale tinum Sol iso unan-bilip iyo weng baga-e-be iyo tinangkulip kuta, tinum umaak atamin-tem ke-nilipta, mo-bom sining agelip kale, \v 8 Sol iyo kafin diim uyo kupkaa mitam fen-nalata, tiin baala kuta, tiin miliil telepnelu kalaa agela e bole, ninggil iyo sagaal kegal aafuu dep abe-bom-nilip e, ilep kafalem dep yang abiip Damaskus kutam iinip kale, \v 9 tiin mililanepmuta, iman min, ok min uyo fala-bom beten ke-bii am asuno kela ko. \p \v 10 Kale Yesus imi ilak dolin tinum maak Damaskus kugol nin imi win uyo Ananayas kale, Kamogim iyo ilam duluun weng uyo Ananayas bogobe-nala e, “Ananayas kabaa,” agela e, “Kamogim kabaa. Niyo kalbi kuba,” agela e, \v 11-12 Kamogim isiik bogobe-nala e, “Yang ilep maak umi win uyo Ilep Tol o agan-nuubip kale, kabo ilep ku-tono daage no asegim Judas imi am uyo nota bogobe-nalap e, ‘Niyo Tasus kayaak tinum maak imi win Sol iyo fen talan-bii o,’ agelapta o ageta ko. Kale beyo ilam dota atamata e, tinum maak imi win Ananayas iyo mitam sagaal kwep yak dubom diim daapnelata, nimi tiin uyo tambalanepnelan-temu kalaa age-nalata, God iyo aman duga-e-be o,” age Kamogim iyo bogobela e, \v 13 Ananayas isiik bogobe-nala e, “Kamogim kabaa. Unang tinum kwiin tagang iyo bogo-nilip e, ‘Tinum beyo Yesus imi tinum unang Jerusalam albip iyo kuguup mafak mafak uyo kupka-e-bala ogen uyo utaman-nuubip kale, \v 14 alugum Yesus imi win kufo aman duga-emin unang tinum iyo sok de imolan o age-nalata, tinum amem ko age pris imi kamogimal imi bogobelata bole, “O,” age-nilipta, suuk kon uyo dola kobelipta, kaa talba o,’ agelipta, tinangkubi o,” agela e, \v 15 Kamogim isiik bogobe-nala e, “Kabo unaal a. Beyo nimi ogok kenemin tinum kale, nagal ulaa dulita, beyo no unang tinum asit kek kek so bilip imi kamok king maak maak so Israel kasel so imi finang no-nalata, nimi sang uyo baga-emak o age-nilita, ulaa duli kale, \v 16 nagal kafalebe-nilita, ‘Kabo nimi ogok uyo ke-bom-nalap e minte, nimi win uyo kufu-bom no keman-temap umi kalan uta kaal fuyap min kuguup mafak kupkakeman-temip min uyo utamaman-temap o,’ age bemi kafalebelan-temi o,” agela ko. \p \v 17 Kale Ananayas iyo daage tam am tam-nala e, sagaal kwep yak Sol imi dubom diim daabe bogobe-nala e, “Nugum Sol kabaa. Kapmi ilep kugol tal-bom-nalap Kamogim Yesus atabap beta bogopne-nala e, ‘Kabo no Sol iyo sagaal togobelapta, imi tiin uyo tambalanepmu e minte, God imi Sinik Tambal iyo tebe imi diim abe kuntuk mobe no kelak o,’ age-nalata, nimdala tili o,” agan-kala ko. \v 18 Kale kota Sol imi tiin umi mufekmufek aniing imilim ulutap uyo kilino malaak abelu e, bemi tiin uyo yuut tambalanepmu asok mufekmufek utama e bole, fen-nala e, baptisim ke kupka-nala e, \v 19 iman un-bom titil fagala ko. \s1 Sol imi abiip Damaskus kugol God imi weng tambal baga-emsa uta ko \p Kale Sol iyo Yesus imi ilak dolin bilip iso abiip Damaskus kugol bom-bilipta bii, ilugolin tap kela ko. \v 20 Kale yuut yak Juda kasel imi ulotu am maak maak uyo Yesus imi sang uyo bogobe-nala e, “Beyo God imi Man o,” age-nala e, baga-em tiinema kale, \v 21 alugum imi weng tinangkulip iyo kumang mo-nilip e, bogolip, ‘Beyo Yesus imi win kufo aman duga-emin unang tinum imi Jerusalam kugol bom-bilip ifak dagamsa ita tap kuba. Kamano kota mungkup sok de imo imdep no tinum amem ko age pris imi kamogimal imi finang unon o age-nalata, talba kuba,” agelip ko. \v 22 Kale Sol iyo Juda kasel Damaskus kugol nin iyo titil fagaa tol dupkop daabe bogobe-nala e, “God imi ulaa dula kamok kesa tinum iyo Yesus beta o,” age-nalata, baga-emin kup ke-balata, tinangku kumang mo-nilipta, weng amonolip ko. \s1 Juda kasel tebe Sol iyo waasi kepmip bilii unsa uta ko \sr (2 Kor 11:32) \p \v 23 Kale Sol iyo kanu-bom am kwiin tagang dakan kelata, Juda kasel iyo bantap tala tala ke tegen-bom-nilip e, angkolum o age-nilip e, \v 24-25 no abiip umi daam tem uyo no-nilip e, yang amitem fikola meng amitem fikola ke-bom-nilipta, taap so mililep so fikamip kuta, tinum maak tal Sol imi bogobela e, mililep kota ilami okumop man iyo dep no daalip basket afalik tem kulaak iina e, basket uyo sok dup-dii-nilip e, sok kegal aafu-nilipta, dep tam abiip umi tuum daam umi dong tem ilep bilit bilit daalip daak kafin diim abe daagin-se ko. \s1 Sol imi Jerusalam kugol siit ilugosa uta ko \sr (Gal 1:11-23) \p \v 26 Kale Sol iyo no Juda kasel imi abiip miton Jerusalam no-nalata, Yesus imi ilak dolin unang tinum imi iibak tem no-nilita, isino siit-nulupta o agan-be kuta, bilip iyo bemi siin kuguup uyo utamsip kale, “Beyo Yesus imi ilak dolin ba o,” age-nilipta, imi atul uyo finanip kuta, \v 27 Banabas tebe Sol iyo dong daga-e-bom-nalata, dep no Yesus imi kalaan tinum imi diim daa bogobe-nala e, “Ibaa. Sol keyo no Damaskus umi ilep kal abe-bom-nalata, Kamogim Yesus iyo atamata, weng uyo bogobelata, no abiip Damaskus no-nala e, finanin uyo kupka-nalata, Yesus imi win uyo kufu-bom-nalata, unang tinum imi baga-emsa o,” age baga-ema ko. \v 28 Kale Sol iyo isino bom-nilip e, Jerusalam kugol yang abe meng abe tiine-bom-nala e, finanin uyo kupka-nalata, Kamogim imi win uyo kufu-bom-nalata, unang tinum imi baga-ema ko. \v 29 Baga-e-bom bom-bala e, isino Juda kasel Grik weng bagamin iso wengaal digin-bilipta, angkolup kaanak o age ilep fenip kale, \v 30 Yesus imi ilak dosip iyo tinangku-nilipta, duptamo top abiip Sisaria top-nilipta, sip tem daalip daage yak ilami abiip miton Tasus kwek iina ko. \p \v 31 Kale kanube Provins Yuudiya so e minte Provins Galili so Provins Samaria so umi Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo alugum kaal fuyap kugamin binim, abiin tambal ton-nilipta, titil fagalip kale, bilip iyo utamipta, Yesus beyo numi dubom kalaa age Kamogim imi afak tem iinipta bole, God imi Sinik Tambal iyo dong dogobelata, Yesus imi unang tinum iyo kwiin tagang ke-silip ko. \s1 Fita tebe Ainias telela dosa umi sang uta ko \p \v 32 Kale Fita iyo yak abiip maak maak ke-bom-nala e, daak Yesus imi ilak dosip abiip Lida kal nin imi finang daak abomu, \v 33 tinum maak alba bemi win uyo Ainias imi sagaal aa yaan aa uyo disanebelu am kal ton-nuubata, atol ifaan kal koyo dakan kela kalaa age-nalata, \v 34 Fita iyo bogobe-nala e, “Ainias kabaa. Kamano koyo Yesus Krais iyo telela kamola kale, fen-nalap kapmi abiin kon uyo telela kolal o,” agela e, maak fagalin tap fena ko. \v 35 Kale alugum Lida kasel so e minte mep kafin Saron kasel so iyo atam-nilipta, aget fupkela ko Kamogim Yesus imi ilak uyo dolip ko. \s1 Fita tebe unang Tabita kaanu kufosa uta ko \p \v 36 Kale Yesus imi ilak dolin unang maak abiip Jopa kugol nuubu kale, bomi win uyo Tabita ko age Dokas o agan-nuubip kale, unang boyo suun kup kuguup tambal uyo waafu-bom-nulu e minte, unang tinum mufekmufek iibanip bilip imi kupka-e-bom no kem-nuubu kale, \v 37 Fita iyo abiip Lida kugol bom-balata, unang boyo mafak umo kaanu kale bole, ilimi kuguup ku ok sam ugobe-nilip e, kwep tam abiin afaligen maak am tip am kutam daalip ko. \v 38 Kale abiip Lida uyo abiip Jopa umi mep so kugol albu kale, Yesus imi ilak dolin Jopa kasel iyo tinangkulipta e, “Fita iyo mep Lida kugol alba o,” agan-bilip kalaa age-nilipta, tinum alop maak imdalip no-nilipta, weng kwep no Fita bogobe-nilip e, “Numi unang maak kaanu kale, nugum kabo yuut talapta o,” agelip e bole, \v 39 Fita iyo imi weng uyo tinangku-nalata, alop iso ninggil no tamip e, tal Fita iyo dep tam tip am abiin tam daalip kale, alugum unang kaluun kaluun iyo tal mep so kugol ame-bom mo-nilipta, Tabita umi tiin kafan bom-nulu ilim migik migik telela-bii kupkabu uyo kulu Fita imi kafalebelip ko. \v 40 Kuta Fita iyo unang tinum iyo fot tebela tam iinipta, katuun duung fegela daak ton-nala e, God iyo aman duga-e-bomta fupkela kek fen unang kaanbu uyo utam bogobe-nala e, “Tabita kubo fenal o,” agelata, unang kaanbu uyo tiin baa Fita iyo atam-nulu e, fen mitam abiin tonu e, \v 41 Fita iyo sagaal kobela aafulu e, kufola fenu e bole, unang kaluun kaluun isino Yesus imi ilak dolin migik so imi olabela tam tamipta, unang uyo kafalebelata, fen tigi molu kalaa agelip ko. \v 42 Kale alugum Jopa kasel iyo tinangku-nilipta, kwiin tagang iyo Kamogim imi ilak uyo dolip ko. \v 43 Kale Fita iyo Jopa kugol bom-nala e, am kwiin tagang kela kale, kong kaal telelmin tinum maak imi win uyo Saimon kale, isino alop bii-silip ko. \c 10 \s1 Ensel imi tal-nala Konilius weng baga-emsa uta ko \p \v 1 Kale tinum maak abiip Sisaria kal alba bemi win uyo Konilius kale, beyo waasi dinan-kalin tinum ilimi kup 100 imi tiin molin kale, waasi dinan-kalin tinum bilip iyo Itali umi waasi dinan-kalin tinum o agan-nuubip umi atuk kale, \v 2 beyo ulotu kemin tinum kale, iso ilami am maagup nin so ulimal iyo God imi deng uyo taban-nuubip kale, tagalim tebe-bom-nala e, Juda kasel unang tinum mufekmufek iibanbip imi kupka-e-bom-nala e minte, suun kup God imi aman duga-e-bom no kem-nuuba ko. \v 3 Kale am maak daanu e, ataan te yak kuunu kota, Konilius iyo ilam ko age maak do-nalata, kem tele atamata e, God imi ensel maak tal am e tala kalaa agela e, ensel iyo bogobe-nala e, “Konilius kabaa o,” agela e, \v 4 atama-bom finan-bom bogobe-nala e, “Kamogim kabaa. Intaben o?” agela e, bogobe-nala e, “God iyo katamata e, beyo nimi aman dugane-bom-nala e minte, mufekmufek iibanbip imi kupka-e-bom no kem-nuubap kalaa kage-nalata, kapmi deng uyo tebe-bom kuguup tambal maak kopkelan o agan-be ko. \v 5-6 Kale mep abiip Jopa kugol tinum maak alba bemi win uyo alop kale, win maak uyo Fita e minte, maak uta Saimon no kale, beyo kong kaal telelmin tinum maak iso alop albip kale, bemi win uyo asegim Saimon no kale, bemi am uyo yol ok daang diim kugol albu kale, kamano kota kabo tinum iyo maak imdalap no Fita beyo atam dep tilin o,” agela ko. \p \v 7 Kale ensel iyo bogobe daagina e bole, Konilius iyo ilami ogok kemin tinum alop so e minte waasi dinan-kalin tinum maagup maak no ninggil iyo olabela ko. Kale waasi dinan-kalin tinum beyo God imi ulotu ke-emin tinum e minte, Konilius isino bom-nala dong daga-emin tinum no ko. \v 8 Kale ninggil iyo tal tamip e, Konilius iyo alugum ensel imi weng uyo bogobe-nala e, imdala abiip Jopa unip ko. \s1 Fita imi mufekmufek maak kem utamin tap kesa uta ko \p \v 9 Kale ninggil iyo no iip silipta, kutim no abiip mep so abe-silipta, kota ataan tal dubim e tuluta, Fita iyo, God imi aman duga-eman o age-nalata, tam am dong tem abiin maak uyo tam bii, \v 10 iman tep tebebeluta, iman umaak unelan o agan-be kuta, iman uyo kenin-tem kale, fuu-bilip bom-nalata, Fita iyo ilam ko age maak kem utamata e, \v 11 abiil tigiin uyo tem kalo kolu e, mufekmufek maak uyo ilim abiin kon afalik ulutap umi magaang milii keng kal waafula waafula ke-nilip bilit bilit kwep daak kafin diim daalip kale, \v 12 kanumin kanumin nuuk, kong, atiim, inap, uun umi Juda kasel imi, “Amem o,” agan-nuubip uyo ilim men tem kulagal albu kalaa agela ko. \v 13 Kale kota God imi weng maak kwaala tulu uyo Fita imi bogobe-nala e, “Fita kabaa. Kabo fen-nalapta, yak tolop tolop boyo aa-bom fuu-bom unan-kalal o,” agela e, \v 14 Fita isiik bogobe-nala e, “Kamogim kabaa. Juda kasel numi ulo uyo bogo-nulu e, ‘Amem o,’ agesu kale, siin uyo niyo bomaak unesaali kale, kogal mungkup bomaak ino fuu unelan-temaali o,” agela e, \v 15 God iyo weng uyo maak so bogobe-nala e, “Alugum mufekmufek God tebe, ‘Afat o,’ ageba uyo kabo, ‘Amem o,’ agan-kalin ba o,” agela kale, \v 16 kanupmin weng boyo bagan-bii ilep asuno fagalata, maak fagalin tap tebe-nilipta, ilim abiin kon afalik uyo dilila kwep tam abiil tigiin unip ko. \p \v 17 Kale Fita iyo aget yamyam uyo fugun-bom-nala e, “Ilam doli umi magam bota intaben sang umaak o?” agan-bom bom-salata, tinum ninggil Konilius imdala tilip iyo tal-nilip e, tinum iyo daga-nilip e, “Saimon imi am uyo dogap kal albu o?” agelip e, bogobelipta, tal te daak amitem mep so kugol mo-nilipta, \v 18 ol-bom daga-nilip e, “Tinum maak imi win uyo alop Saimon e minte Fita no kale, kagal alba aga o?” agelip kale, \v 19 Fita iyo ilam dola umi aget uyo fugun-bom bom-bala e, God imi Sinik ita tebe bogobe-nala e, “Kabaa. Tinangku-salapta. Tinum asuno maak kapmi fen-bilip bilip iyo itamal a. \v 20 Nagal imdali tilip kale, agaal unbap boyo kupkaa fen daak-nalapta, ‘Unon bele ki, kupkalan o?’ agan-kalomap kale, ninggil unin o,” agela ko. \p \v 21 Kale bole Fita yagal daak-nalata, tinum ninggil imi bogobe-nala e, “Ipmi tinum fen talan-bilip iyo nita kuba. Ibo intap finang tilip o?” agela e, \v 22 bogobe-nilip e, “Konilius iyo waasi dinan-kalin tinum ilimi kup 100 imi tiin molin tinum kale, beyo fen tinum tambal e minte, God imi deng tebemin tinum no kale, alugum Juda kasel iyo bemi tok uyo bagan-nuubip kale, amsinta God imi ensel maak tal bogobe-nala e, ‘Weng kwaalap no Fita imi diim abeluta, tal kalapmi am tal-nalata, imi weng umaak bogopkelata, tinangkulal o,’ kagelata, Konilius iyo imdala tulup o,” agelip ko. \p \v 23 Kale Fita iyo bogobe-nala e, “Mitam tilipta, ninggil suumta o,” agelata, tam tamipta, ninggil silip nala e, tam Fita iyo kan kela e, ninggil iso unip kale, Yesus imi ilak dosip Jopa kugol nin tinum maak iyo Fita iso ninggil unip ko. \s1 Fita no Konilius imi am unsa uta ko \p \v 24 Kale ninggil iyo no iip silipta, ilep abe-bilipta, Konilius iyo utamata e, mep so tolon-temip kalaa age-nalata, ilami igalak so duup-afin so imi bogobe-nala e, “Ibo tal am e tilipta, fenupta o,” agelata, tala tala kelipta, fen-bilip kale, \v 25 Fita iyo tal Sisaria umi abiip mat ku tamata bole, Konilius iyo no Fita imi tibit diim no-nala e, kamok imi weng umka-emin kuguup uyo kanumin kale, katuun duung fegela daak Fita imi miit tem kube suk mo kalaak fen imi deng tebema kuta, \v 26 Fita iyo tebe Konilius iyo dufo bogobe-nala e, “Niyo kafin diim tinum kale, nugum kabo suk mo kalaak fenamin ba kale, fenal o,” agela ko. \v 27 Kale alop iyo weng bagan siit-nilip e, daage tam am tam abomu, unang tinum kwiin tagang iyo afeta ko-bom albip kalaa age itam-nilip e bole, \v 28 Fita iyo bogobe-nala e, “Ipkil Juda kasel numi kuguup uyo utamsip kale, nuyo yagalami tinum miit maak iso alop nin min, no atamup alop ton siit-nulupta, dupkaa telemin min boyo amem kuta, God iyo kafalepne bogopne-nala e, ‘Kabo yagalami tinum miit migik imi sang uyo bogo-nalap e, “Amem kale, felep-namuta, tinum bemi mep so yang unon-temaali o,” agan-kalin ba o,’ age-maansa kale, \v 29 kabo olapnebap kota, ‘Niyo unon bele ki, kupkalan o?’ agebaali kale, tal-maansi ko. Kale niyo weng maak dagalan o ageta kale, intaben o ageta olapnebap o?” agela e, \v 30 Konilius isiik bogobe-nala e, “Bii am kalbinim keli kwek umi am kanube ataan te yak kuunu kota, niyo am katam kal bom-nilita, God imi aman duga-e-bom-nili e, atamita e, tinum ilim dong so migilin maak tal nimi tibit diim kal moba kalaa ageli e, \v 31 bogopne-nala e, ‘Nugum kabaa. God iyo kapmi aman duga-em-nuubap uyo tinangka-bom-nala e, kapmi Juda kasel unang tinum mufekmufek iibanbip bilip imi misiim kupka-em-nuubap uyo katam-nalata, kuguup tambal maak kopkelan o agan-be kale, \v 32 mep Jopa kugol tinum maak alba bemi win uyo alop Fita e minte Saimon no kale, beyo kong kaal telelmin tinum maak iso alop albip kale, bemi win uyo asegim Saimon no kale, bemi am uyo yol ok daang diim kugol albu kale, kabo tinum maak imdalap no-nilip Fita iyo bogobelipta, Konilius kapmi finang talak o,’ agela e bole, \v 33 maak fagalin tap tinum ninggil iyo imdali kapmi finang no tilipta, kabo nimi weng uyo tinangku-nalapta, talap kale, suguul ke talap kale, kamano koyo alugum nuyo tal God imi tiin diim uyo albup kale, alugum Bisel imi weng bogopke-nala, ‘Bilip imi bogobelal o,’ ageba boyo bogobelapta, tinangkulum o,” age Konilius iyo Fita imi bogobela ko. \s1 Fita imi tebe Kamogim Yesus imi sang Konilius ninggil mangkal imi baga-emsa uta ko \p \v 34 Kale Fita iyo weng kufo bogobe-nala e, “Ibaa. Nagal utamita e, aafen kale, God iyo aget fuguno-nala e, ‘Yak tinum miit maak igi ba kale, mek miit maak ita kup o,’ agan-nuubaala kale, \v 35 alugum miit maak unang tinum waantap waantap ita God imi ilak uyo duga-bom-nilip e minte, kuguup tambal uyo waafu-bom no kemip umdii, God iyo tebe bilip imi deng uyo tebeman-tema kalaa agebi ko. \v 36 Ipkil utamsip kale, God iyo Israel kasel numi bogobe-nala e, ‘Yesus Krais beyo alugum unang tinum imi Kamogim maagup kale, unang tinum waantap ita Kamogim bemi ilak uyo dola umdii, Kamogim iyo tebe telela dolata, bemi aget tem uyo bilili age-nalata, tambal kup nan-tema o,’ age-nalata, God iyo weng tambal koyo kwaala ti-suu kale, \v 37 Jon Baptis iyo ok sam ugamin umi sang uyo unang tinum imi bogobelata, Yesus imi kuguup kanum talan-bii-se boyo ibo utamsip kale, beyo no Provins Galili tono, yak Provins Yuudiya tono, abiip maak maak kugol ilami kuguup uyo kafalem tiinemsa kale, \v 38 God iyo tebe ilami Sinik Tambal iyo Nasaret kayaak Yesus imi dobe-nala e, minte, kuntuk mobe no ke daala tal-bom-nalata, God iyo iso bom-balata, abiip maak maak uyo tiine-bom-nalata, unang tinum iyo telela imka-bom-nala e minte, alugum Saatan tebe ifak dagan unsa iyo telela imka-bom no kem tiinan-bii-se ko. \v 39 Kale Yesus iyo Provins Yuudiya abe-nalata, umi abiip miton Jerusalam so umi abiip maak maak so ku-tele tiine-bom-nalata, alugum kanumin kanumin uyo telelam tiine-balata, ilami okumop man nuyo tiin fala utam-sulup kale, bomi sang uta unang tinum imi baga-em tebesup ko. Kale waasi bilip iyo dep yak at diim kal dubiit mo angkolip kuta, \v 40 am alop ke-nalata, am asuno diim kota God iyo tebe dufolata, fen tigi molata, atam-sulup kale, \v 41 alugum unang tinum iyo atamsaalip kale, nuta kup God tebe ulaa imdulata, atam-sulup kale, atamupta e, God iyo bogobe-nala e, ‘Ipmi utamip bomi sang uyo unang tinum imi baga-emin o,’ agelata, koyo ipmi baga-e-bii kale, fen tigi molata, beyo nusino iman aa min ok aa unan-bii-sulup kale, \v 42 numi bogobe-nala e, ‘Ibo nimi weng uyo kwep tiine-bom-nilip e, unang tinum iyo tele bogobe-nilip e, “God iyo bogo-nala e, ‘Biilan-temu uyo, Yesus beta tiin kafan albip so kaansip so iyo tele itama-bom im-kugu-bom yegeman-tema o,’ age-se o,” age-nilipta, baga-em tiinemin o,’ age-se ko. \v 43 Kale alugum God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum bilip iyo bemi sang uyo bogo-nilip e, ‘Alugum waantap ita God imi ulaa dula kamok kesa tinum imi ilak uyo dolip umdii, God iyo bemi win tolop diim o age-nalata, bilip imi fengmin uyo kupkapman-tema o,’ agan-bii-silip o,” age-nalata, Fita iyo baga-ema ko. \s1 God imi Sinik Tambal tebe asit kek kek maak imi diim tisa uta ko \sr (Mak 16:17, Ap 2:4, 4:31, 8:17, 19:6) \p \v 44 Kanube Fita iyo weng boyo baga-em-salata, God imi Sinik Tambal iyo tal-nalata, alugum God imi weng tinangkulip imi diim uyo tala kale, \v 45-46 Juda kasel Yesus imi ilak dosip Fita iso ninggil talbip iyo utamipta e, Juda kasel nuta kup ba kale, asit kek kek unang tinum igil mungkup God iyo tebe ilami Sinik Tambal iyo dobelata, abiip maak maak imi weng migik migik utamsaalip uyo baga-bom-nilipta, God imi kuguup tambal kobela umi deng tebe-bomta, tok bagan-bilip kalaa age-nilipta, kumang molip ko. Kale Fita iyo ipkumal imi bogobe-nala e, \v 47 “Ibaa. God imi Sinik Tambal iyo siin numi diim ti-se ulutap mungkup, unang tinum kalip imi diim tala kalaa agelip kale, waantap ita, ‘Ok sam ugamin ba o,’ agon-temaalip o,” age-nala e, \v 48 mangkal ninggil imi bogobe-nala e, “Ibo Yesus Krais imi win uyo kufo-nilipta, ok sam ugolin o,” agelata, ok sam ugo-nilip e, kota bogobe-nilip e, “Kabo nuso sinan unom ilugo-nalapta o,” agelipta, siit ilugo-se ko. \c 11 \s1 Fita imi Sisaria bom mufekmufek mitam tulu umi utam no-nala Yesus imi ilak dolin unang tinum Jerusalam nin imi baga-emsa uta ko \sr (Ap 15:7-11) \p \v 1 Biita Yesus imi kalaan tinum so Yesus imi ilak dolin Provins Yuudiya albip so ninggil iyo tolong dolipta e, “Juda kasel nuta kup ba kale, asit kek kek unang tinum maak igil mungkup God imi weng uyo tinangka-bom no ke-bilip o,” agelipta, tinangkulip kale, \v 2 Fita iyo met Jerusalam tamata, Juda kasel Yesus imi ilak dolin maak Juda kasel imi kuguup suun kup waafusip iyo tebe Fita imi yegemin weng uyo bogobe-nilip e, \v 3 “Kabo, intaben o ageta no tamapta, tinum kaal ukan kelin-tem imi am kutam kal bom-nilipta, isino ninggil iman une-silip a? Boyo amem o, agelip e, \v 4 Fita isiik kamaki magam uyo kufo-nala e, alugum mufekmufek mitam ti-suu umi sang uyo telela bogobe-nala e, \v 5 “Ibaa. Niyo siin uyo abiip Jopa kugol bom-nilita, God imi aman duga-e-bilita, nimi aget tem uyo migik kepneluta, niyo ilam ko age kem utamita e, mufekmufek maak uyo ilin abiin kon afalik ulutap umi magaang milii keng kal waafula waafula ke-nilipta, abiil tigiin kutam tele bilit bilit kwep malaak nimi miit tem daalip kalaa age \v 6 tele utamita, tiil nuu so e minte nuuk atul tebesip afalik so atiim so inap so uun so uyo ilim men tem kulagal albu kalaa ageli e, \v 7 kota God imi weng maak kwaala tulu uyo bogopne-nala e, ‘Fita kabaa. Kabo fen-nalapta, yak tolop tolop boyo aa-bom fuu-bom unan-kalal o,’ agela e, \v 8 nisiik bogo-nili e, ‘Kamogim kabaa. Juda kasel numi ulo uyo bogo-nulu e, “Amem o,” agesu kale, siin uyo nimi bon tem uyo bomaak unesaali kale, kogal mungkup bomaak ino fuu unelan-temaali o,’ ageli e, \v 9 God imi weng abiil tigiin ilota tulu uyo maak so bogopne-nala e, ‘Alugum mufekmufek God tebe, “Afat o,” ageba uyo kabo, “Amem o,” agan-kalin ba o,’ agela ko. \v 10 Kale kanupmin weng boyo bagan-bii ilep asuno fagalata, tebe-nilipta, ilim abiin kon afalik so tolop so uyo alugum dilila kwep asok tam abiil tigiin unip ko. \p \v 11 “Kale ko kanubelu kota, tinum asuno iyo tal nimi am albi ku tilip kale, Sisaria kayaak maak Konilius tebe-nalata, ninggil imdala nimi finang uyo tilip kale, \v 12 God imi Sinik iyo bogopne-nala e, ‘Kabo, “Unon bele ki, kupkalan o?” agan-kalomap kale, ninggil unin o,’ agela e, iso niso Yesus imi ilak dolin Jopa tinum bugup kal kalip iso ninggil nuyo daage no Konilius imi am tamupta, \v 13 numi bogobe-nala e, ‘Ensel maak tal nimi am katam kal mo bogopne-nala e, “Mep abiip Jopa kugol tinum maak alba bemi win uyo alop kale, maak uyo Fita e minte, maak uta Saimon no kale, kabo tinum iyo maak imdalap no Fita beyo dep tal daalipta, \v 14 weng umaak bogopkela tinangkulapta, God tebe kapso alugum kalapmi am maagup nin so ulimal ipmi aget tem uyo telela kobelata, mitam atin ilami unang tinum kelin o,” age ensel iyo bogopnela o,’ age Konilius iyo bogopnela ko. \p \v 15 “Kale nisiik weng kufo baga-em-kalita, God imi Sinik Tambal iyo siin kamaki numi diim ti-se ulutap mungkup, ulimal imi diim abela kalaa age-nilita bole, \v 16 siin Kamogim Yesus imi weng bogobe-nala, ‘Jon beele unang tinum iyo fen ok sam uta kup uga-e-bii-se kale, nile God imi Sinik Tambal ita daali tal-nalata, ita tebe ipmi iibak tem uyo telela kobelata, ibo alugum tambalanan-temip o,’ age-se umi aget uyo fugunoli kale, \v 17 utamita e, siin uyo nuyo Kamogim Yesus Krais imi ilak do-sulup kota, God iyo ilami Sinik iyo daala tal numi diim abela bii, kamaa kogal mungkup imi Sinik ita daala tal mangkal imi diim abela kalaa age-nilita, kanube dogonube-nilita, God iyo, ‘Waago o,’ age fegelebe-nimi ba o,” age-nalata, Fita iyo baga-ema ko. \p \v 18 Kale Yesus imi kalaan tinum bilip iyo tinangku-nilip e, bilip imi fitom binim weng Fita imi baga-e-bilip uyo kupka-nilipta bole, God imi deng uyo tebe-bom bogo-nilip e, “Kanubelu bole, God iyo tebe asit kek kek unang tinum igil mungkup bogobe-nala e, ‘Ipmi aget uyo fupkela ko mitam suun kup nin unang tinum kelin o,’ agan-be o,” age-silip ko. \s1 Antiok kasel Yesus imi ilak dolin unang tinum imi kanu-bii-silip uta ko \sr (Ap 4:36-37, 8:1, 13:2-3) \p \v 19 Kale siin Stiven iyo angkolip kaan-se kota, Juda kasel iip maak maak iyo kuguup mafak uyo kufo-nilipta, Yesus imi ilak dolin imi kupka-e-bilipta, daage sigin-bii ko bilii unanbu no kafin Fonisia une-bala, kafin Saiprus une-bala, abiip Antiok ku diibe no ke-nilipta, kugol bomta Yesus imi weng tambal uyo ilimi ipkumal Juda kasel ita kup baga-emsip kuta, \v 20-21 ilimi tinum maak iyo Saiprus kasel so Sairini kasel so kale, iip maak maak iyo tal abiip Antiok tal-nilipta, mungkup asit kek kek unang tinum imi baga-emip kale, Bisel iyo dong dogopmata, titil faga-nilipta, Kamogim Yesus imi sang uyo baga-e-bilipta, unang tinum kwiin tagang iyo imi kuguup mafak uyo kupka-nilipta, Kamogim Yesus imi ilak uyo do-silip ko. \p \v 22 Kale Yesus imi ilak dolin unang tinum abiip miton Jerusalam albip iyo kanube-silip bomi sang uyo tolong do-nilipta, Banabas iyo daalip abiip Antiok uyo no-nalata, \v 23 utamata e, God iyo abiip kasel bilip imi telele-balata, ilami deng uyo taban-bilip kalaa age-nalata, deng tebe-bom-nalata, fomtuup bogobe-nala e, “Ibo Kamogim Yesus imi weng uyo kup-kagamin ba kale, dital fagaa waafu-bom-nilipta o,” agan-kala kale, \v 24 Banabas beyo tinum tambal kale, Yesus imi ilak uyo fomtuup dosa kale, God imi Sinik Tambal iyo dong daga-e-balata, weng kupka-e-balata, unang tinum kwiin tagang iyo Kamogim imi ilak uyo do imi daam tem e tilip sengan kwep taban-bii-suu ko. \p \v 25 Kale Banabas iyo no Tasus kugol Sol iyo fen no atam-nalata, \v 26 duptamo tal abiip Antiok e tala kale, alop iyo Yesus imi ilak dolin unang tinum iso bom-nilipta, God imi weng tambal uyo unang tinum kwiin tagang imi kafale-bii, atol maagup kelip ko. Kale kamaki uyo Antiok kasel unang tinum isiik weng kufo-nilipta, Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo, Kristen o age-silip ko. \p \v 27 Kale am ko daansu kota, God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum maak Jerusalam ilota mitop abiip Antiok e tilip kale, \v 28 ilimi tinum maak bemi win uyo Agabus kale, God imi Sinik yagal bogobelata, isiik mo-nalata, unang tinum imi bogobe-nala e, “Biilan-temu uyo, alugum kafin kaa kutufosu koyo iman tebok uyo mitam tolon-temu o,” agela ko. Dam bogo-se kale, biiluta, Klodius iyo king ko age kamok kelata, iman tebok boyo ko mitam abe-suu ko. \v 29 Bogobe kam agelata, Yesus imi ilak dolin bilip iyo tegen-bom bagan siit-nilip e, “Kanupman-temup bota tambaliim kale, ninggil nugol Kristen Provins Yuudiya kasel imi dong dogobe-nulupta, maak imi tuumon uyo utama utama ke afeta ko-nulupta, kulupmup no tamuta o,” age-nilipta bole, \v 30 mani boyo Banabas so Sol so alop imi kobelipta, kulep no Yesus imi ilak dolin unang tinum Provins Yuudiya kugol albip imi kamogimal imi kobe-silip ko. \c 12 \s1 King Herot tebe Kristen unang tinum imi kuguup mafak kupka-emsa uta ko \p \v 1 Kale am ko daansu kota, King Herot iyo kuguup mafak uyo kufo-nala e, Kristen unang tinum iip maak maak iyo kupka-e-bom-nala e, \v 2 kota waasi dinan-kalin tinum maak imdala no-nilipta, Jon imi fik Jems iyo dep tal-nilipta, benat ko age un kong tuup angkolipta bole, \v 3 Herot iyo utamata e, Juda kasel iyo Jems angkobip bomi deng uyo taban-bilip kalaa age-nalata bole, bret fitimin binim umi am daanu unan-bilip kota, asok waasi dinan-kalin tinum iyo maak so imdala no-nilipta, Fita iyo sok de duptamo tal-nilipta, \v 4 kalabus am daalipta, waasi dinan-kalin tinum ilimi kup 16 kalip ita kalbinim kalbinim ke mililep so taap so Fita iyo bigi-bilipta, Herot iyo aget fuguno-nala e, “Niyo bom-sili Pasova umi tolop so bret so fuu-bom unan-bilip komi top binimanan-temu kota, niyo waasi dinan-kalin tinum iyo imdali no Fita iyo dep tal Juda kasel imi tiin diim daalipta, weng telela-nilita, waasi dinan-kalin tinum iyo bogobelita, angkolip kaanan-tema o,” agan-kala ko. \v 5 Kale Fita iyo kalabus am kutam kal bom-balata, bigi-bilip kuta, Kristen unang tinum iyo tigin-bom-nilipta, God imi aman duga-e-bom-nilip e, “Kabo Fita beyo dong dogobelapta o,” agan-kalip ko. \s1 Ensel maak tal-nala Fita imi kalabus talaa daala tam iinsa uta ko \sr (Ap 5:19-20, 16:26) \p \v 6 Pasova umi iman unan-bilip bii binimanu kota, Herot iyo aget fuguno-nala e, “Amsapta Fita iyo dep tilipta, yega dobelita, angkolip kaanak o,” age-nalata, bom-balata, mililep kota Fita iyo kalabus am kutam kal alba kale, waasi dinan-kalin tinum alop iyo ain sok ko age sen alop uyo kulu-nilip e, anung uyo waasi dinin imi binang kun diim kup-dii-nilip e minte, anung uyo kwep yak Fita imi binang kun diim de ko no ke-nilipta, waasi dinin alop maak ita keng agaal una agaal una kelip e minte, Fita ita iibak kagal agaal una no kelip e minte, waasi dinan-kalin tinum migik ita minte kalabus am umi amitem uyo bigi no kelip bom-balata bole, \v 7 maak fagalin tap yogon maak kefo kwaalu tal am kutam uyo ilagen koluta, Bisel imi ensel maak tal-nala e, sagaal kwep malaak Fita imi malan kun kegal binobe dufo bogobe-nala e, “Nugum kabaa. Yuut fenal o,” agela e bole, sagaal bugup diim sen uyo alop kano dilto kulep daak abelu e, fenata, \v 8 ensel iyo bogobe-nala e, “Ol tiil uyo migi-nalap e minte, yaan ilom uyo kulep met tili no kelal o,” agelata, mungkup bogobela boyo kanubelata, bogobe-nala e, “Kapmi ilim afalik uyo kwaak kali-nalapta, nimi daang begepnelal o,” agelata, \v 9 ensel imi daang begebela alop iyo tam iinip kuta, Fita iyo tele utamta, ensel imi weng bagane-be so mufekmufek telelne-be so boyo aafen kalaa agebaala kale, boyo ilam dugan-bii tap o agan-be ko. \v 10 Kale alop iyo tam abe-nilip e, meng waasi dinan-kalin tinum maak mep so kugol bigibip iyo imkan ke-nilip e minte, yang waasi dinan-kalin tinum migik bigibip iyo imkan ke no ke-nilip e, tam daam tem uyo tam tamip e, daam afalik umi amitem umi ain faal ugol bito kolu e, tam abiip afalik tam abe-nilip e, yang ilep fet kiin dam ko yang-nilip e, maak fagalin tap kota ensel iyo Fita iyo dupkaa daagina ko. \p \v 11 Bole Fita imi aget uyo tele fugunolata e, kota niyo atin tele utami kale, Herot iyo de namola e, Juda kasel iyo aget fugun-bom-nilip e, “Herot iyo tele atama-bom dup-kugu-nalata, waasi dinan-kalin tinum imi bogobelata, angkolan-temip tap o,” nagan-nak-bilip kuta, Bisel iyo imi ensel iyo daala tal-nalata, talaa nimdep mitam abiip daalata, waalani kalaa agela ko. \p \v 12 Kale kanupmin aget boyo fuguno-nala e, daage no Jon-Mak imi ogen Maria umi am una kale, unang tinum kwiin tagang iyo afeta ko-bom am kutam kal Fita imi sang uyo God imi aman duga-e-bilip kale, \v 13 Fita iyo no faal dok dok ke-balata, ogok kemin unang maak bomi win uyo Roda kale, faal bitobelan o age met-nuluta, \v 14 tinangkuluta e, Fita ilami weng bogola kalaa age-nuluta, umi aget tem uyo tambal kup kepmuta, faal uyo bitobelin-tem ke-nuluta, kupkaa yuut no mangkal imi bogobe-nulu e, “Ibaa. Fita iyo tal amitem kal mola o,” agelu e, \v 15 isiik bogobe-nilip e, “Kubo ilum ilum ke-bom-nalapta, bisop bagan-balap tap o,” agelip e, fomtuup bogobe-nulu e, “Umbae. Beyo aafen tal mola o,” agelu e, isiik bogobe-nilip e, “Beyo Fita imi sinik tap o,” agan-kalip kuta, \v 16 Fita iyo faal uyo dok dok kemin kup ke-be kalaa age-nilipta, met faal bitobeta atam-nilipta, kumang molip ko. \v 17 Kale Fita iyo sagaal kufolata, mangkal iyo sining agelip e, Bisel ilami ensel daala tal-nala kalabus am talaa dep mitam daala tala umi sang uyo bogobe-nala e, “Ibo Yesus imi niing Jems so Yesus imi ilak dolin tinum migik so ninggil iyo mufekmufek bomi sang uyo bogobelin o,” age bogobe-nala e, imkaa tam abiip abe, abiip maak unon o age bantap una ko. \p \v 18 Kale am daanuta, waasi dinan-kalin tinum iyo Fita imi abiin uyo uga-nilip e, “Kwiin. Fita keyo dogap tele tam iinba o?” age-nilipta, finan-bom aget yamyam tagamip ko. \v 19 Kale Herot iyo waasi dinan-kalin tinum maak imdala no Fita iyo fen-bilip kuta, atamin-tem kelip e, Herot iyo waasi dinan-kalin tinum bigi-bom-silip imi tiin molin iyo bogobelata, ita tele dagagan-bii kupka-nala e, waasi dinan-kalin tinum migik iyo bogobe-nala e, “Tal kalip iyo kulep no-nilip anolip kaanin o,” agelata, anolip kaanip ko. \p Kale kota Herot iyo Provins Yuudiya uyo kupkaa daak abiip Sisaria kugol bii-se ko. \s1 Herot imi kaansa uta ko \p \v 20 Kale yak Taya kasel so Saidon kasel so bilip iyo King Herot imi kafin tiin mosa kugol iman uyo mo-nilipta, kulep talan-nuubip kale, am maak daanu e, Herot iyo bilip imi olsak kobela e, utam-nilipta, aget fuguno-nilip e, “Kanu-be boyo nuyo bogobe-nala e, ‘Ibo tal numi iman boyo saanin ba o,’ agelan-tema tap o,” age-nilipta, tala tala ke afeta-nilip e, tal king imi am tiin molin tinum Blastus iyo kuguup tambal uyo kobe bogobe-nilip e, “Nugum kabo dong daga-e-balapta, king so waasi kebina tala ke-bulup boyo kupkalum o,” agan-kalip kale, \v 21 Herot imi am kwep daaba kota, daanu e, unang tinum iyo tala tala kelip e, Herot iyo king imi ilim tambal uyo migi-nalata, king imi tonamin baan diim uyo ton-nalata, weng afalik weng timitim uyo baga-e-bom bom-balata, \v 22 unang tinum iyo bisop baga-e-bom ol-bom-nilip e, “Weng bagan-be beyo tinum ba kale, god maak ita o,” agan kwep unan-bilip kuta, \v 23 “Niyo God ba o,” agelata, dupka-nimip ba kale, sining age imkalata, “Beyo God o,” age-nilipta, baga-e-bilipta, maak fagalin tap Bisel imi ensel tebe mafak ilin kobelata, ol kasen tebe angkolip kaan-se ko. \p \v 24 Kuta Kamogim Yesus imi weng uyo baga-em tiine-bilip sengan kwep abe-buluta, abiip kwiin tagang iyo tinangkamsip ko. \p \v 25 Kale Banabas so Sol so alop imi mani kulep tal kuga-emin umi ogok uyo binimanu kalaa age-nilipta, abiip miton Jerusalam uyo asok kupkaa Jon-Mak iyo dep-nilipta, ninggil abiip Antiok unip ko. \c 13 \s1 God imi Sinik Tambal tebe Banabas so Sol so alop ulaa imdu-nala imdala unsip uta ko \sr (Ap 6:6, 9:15, 14:26-27, Gal 1:15-16) \p \v 1 Kale Kristen unang tinum abiip Antiok albip imi iibak tem uyo God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum so kafalemin tinum so iyo albip kale, Banabas so e minte iim-tan Simeon so abiip Sairini kayaak Lusius so siin kamok Herot imi duup aligaap maak Manain so Sol so ita ko. \v 2 Kale Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo Kamogim iyo aman duga-e-bom-nilip e minte, iman uyo fala-bom no ke-bilipta, God imi Sinik Tambal iyo tebe bogobe-nala e, “Nagal Banabas so Sol so alop imi bogobe-nili e, ‘Alop ibo no ogok boyo kemin o,’ ageli kale, ninggil ibo dil mo-nimip kale, alop iyo imdalip unin o,” agela e, \v 3 kota asok iman uyo fala-bom-nilip e minte, God iyo aman duga-e-bom no ke-nilipta bole, sagaal kwep yak alop imi dubom diim daabe-nilipta, imdalip unip ko. \s1 Banabas so Sol so alop imi no kafin Saiprus kugol God imi weng baga-e-bii-silip uta ko \p \v 4 Kale God imi Sinik Tambal iyo Banabas so Sol so alop iyo imdala daak abiip Selusia daak-nilipta, sip tem ilep Provins Saiprus unip (kale, Provins Saiprus boyo yol ok daang kun diim umi kafin uta) ko. \v 5 Kale alop iyo no Provins Saiprus umi abiip miton Salamis no-nilipta, Juda kasel imi ulotu am uyo no-nilipta, God imi weng uyo baga-em tiinemip kale, Jon-Mak iyo alop iso bom-nalata, dong daga-ema ko. \p \v 6-8 Kale Provins Saiprus bomi abiip alugum uyo baga-em tam tam no abiip Pafos diibe-nilipta, tinum maak atamip kale, tinum beyo usong ke-bom-nala e minte, bisop bogo-nala, “Niyo God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum o,” agan-kalin e minte, Juda kayaak no kesa kale, bemi win uyo Ba-Jisas ita kale, Grik kasel tebe bemi win migik uyo, Elimas o agan-nuubip kale, beyo Provins Saiprus umi kiyap miton imi duup ko. Kale kiyap Segius Paulus beyo tele utamsa tinum kale, beyo, God imi weng uyo tele tinangkulan o age-nalata, Banabas so Sol so alop imi olabelata, tilip kuta, Elimas bemi aget fugunin uyo ki, “Kiyap beyo Yesus imi ilak uyo do-nama o,” age-nalata, yuut tal tinum alop iyo fegelebe-nala e, “Ibo Yesus imi sang umaak kiyap beyo bogobe-nimip o,” agela kale, \v 9 Sol imi win maak uyo, Fol o age Grik kasel iyo baga-em-nuubip kale, God imi Sinik Tambal iyo Fol imi fomtuup dong dogobelata, Fol iyo dagak diibe usong iyo tele atam-nala e, \v 10 bogobe-nala e, “Kabaa. Bisop bagamin weng uyo kapmi diim kal albu e minte, kabo Saatan imi man ke-nalap e minte, alugum kuguup tambal bomi kalan uta titin-bom-nalapta, unang tinum iyo fot tebe-bom dil saan-nuubap kale, tinum iyo maak, God imi kuguup uyo utaman o agela umdii, kabo suun kup bisop baga-e-bom fegelem-nuubap kale, \v 11 di kabo bo utamal. Bisel God iyo, kangkolan o angba kale, kapmi tiin uyo bigipkeluta, ataan uyo utamin-tem ke-bii, ilugolan-temap kuba,” agela e, kota maak fagalin tap God iyo tebe iibok min, mililebok min uyo kwaala tebeluta, tiin uyo bigibelu e bole, fen tiine-bom-nala e, tinum iyo maak atamta, bogobelita, naafuu nimdep ilep uyo kafalne-balata, unon o age-nalata, fen tiinema ko. \v 12 Kale kiyap beyo mufekmufek mitam tulu boyo utam-nala e, Kamogim Yesus imi sang Fol so Banabas so alop tebe kafale-bilip uyo tinangku-nalata, kumang mo-nala e, Yesus imi ilak uyo dola ko. \s1 Fol so Banabas so alop no Provins Pisidia umi abiip maak Antiok kugol bii ilugo-silip uta ko \p \v 13 Kale Fol so ipkumal so iyo ninggil abiip Pafos uyo kupka-nilip e, sip tem ilep no Provins Pamfilia umi abiip maak Pega kuunip kuta, Jon-Mak iyo imka-nalata, asok Jerusalam una kale, \v 14 kota alop iyo Pega uyo kupka-nilip e, daage no Provins Pisidia umi abiip maak Antiok no bom-nilip e, God imi ifin am daanu kota, tam Juda kasel imi ulotu am tam-nilipta, ton-bom bom-bilip e, \v 15 ulotu am umi tiin molin tinum bilip iyo sugayok Moses so God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum bilip iso imi weng dola kosip atuk maak tiki-bom-nilip e, weng kwaabelip no abelu Fol ninggil imi bogobe-nilip e, “Nugumal ibaa. Ibo, weng umaak unang tinum kalip iyo bogobe-nulup dong dogobelum o agelip umdii, bogopmomip o,” agelip e, \v 16 Fol iyo fen mo sagaal kufola sining agelipta, bogo-nala e, “Israel tinum so asit kek kek God imi aman duga-emin tinum so ninggil ibaa. \v 17 Tinangku-silipta. Israel kasel numi God iyo sugayok uyo numi olal iyo dil molata, fital no Isip kugol bom-bilipta, dong daga-e-balata, imi tinum miit uyo afaligen koluta bii, God ilami titil uyo ku-nalata, imtamolata, Isip uyo kupkaa \v 18 daage no sep tinum binim iibaan kugol bom-nilip e, kuguup mafak waafu-bom fengam unanbu top atol ulumi kup 40 koyo dakan ke-silip kuta, God iyo bisat imkasaala kale, \v 19 dong dogobelata, bilip iyo mek kafin Kenan bomi tinum miit ban kal iyo ifak daalip binimanip e, tinum kaana imi kun dalam-nuubip ulutap ke-nalata, bilip imi kafin uyo kulu-nalata, numi olal imi kobela e, kugol nuubipta, atol ulumi kup 450 koyo dakan kesip ko. \v 20 Kobe-nala e bole, tinum maak ulaa dula kamok ke Israel kasel imi tiin mola bii, kaana e, migik ulaa du ulaa du kem unanbu top ilami profet ko age weng kem baga-emin tinum Samuel imi diim abe ulaa dulata, tiin mo-bii-se ko. \p \v 21 “Kale am ko daanu kota, Israel kasel iyo Samuel imi bogobe-nilip e, ‘Kabo kamok king iyo maak ulaa dulap numi tiin molak o,’ agelipta bole, God iyo Benjamin imi man ilop kutop iyo maak Kis imi man Sol iyo ulaa dulata, king ke tiin mola bii, atol ulumi kup 40 uyo dakan kela e bole, \v 22 God iyo dupkan ke-nalata, Devit isiik ulaa dula bilip imi king kela e, Devit imi sang uyo bogobe-nala e, ‘Niyo Jesi imi man Devit iyo atamita e, beyo nimi weng uta alugum tinangku-nalata, kanubelan-tema kalaa age-nilita, nimi aget tem uyo tinum kanupmin bemi deng uyo taban-bomi o,’ agela ko. \v 23 Kale God iyo bogobe-nala e, ‘Biilan-temu uyo, Devit imi man ilop kutop ita maak ulaa dulita, Israel kasel ipmi dong dogobelata, fengmin uyo kupkaa waalanan-temip o,’ agesa kale, kamaa kagal God iyo ilami sugayok weng kwep daa bogosa uyo kanube-nala e, Yesus iyo Israel kasel imi finang dep tal daabela ko. \p \v 24 “Kale Yesus iyo ilami ogok uyo kufolin-tem bom-salata, Jon iyo alugum Israel unang tinum imi bogobe-nala e, ‘Ipmi fengmin boyo kupkaa ipmi aget fupkela ko-nilipta, ok sam ugolin o,’ agan-bom-nala e bii, \v 25 Jon imi ogok uyo, mep so binimanan o angbu kota, bogobe-nala e, ‘Ipmi tinum maak tolon-tema o age fen-bilip iyo naga ba kale, nisiik tilita, yagal aaltam nimi umik tem tolon-tema kale, beyo afaligen e minte titil so no kalaa age-nilita, fitom tebepnebu kale, niyo fen tinum kale, niyo yang bemi miit tem uyo yang-nilita, imi yaan ilom sok uyo felep-namuta, tiilabelan-temaali o,’ age-nalata, Jon iyo baga-e-bii-se ko. \p \v 26 “Nugumal ibaa. Abraham imi mulup tan so asit kek kek tinum God imi aman duga-emin so ninggil ibaa. God iyo tebe weng maak kwaala numi finang ti-suu kale, weng boyo numi dong dogobela fengmin umi kupkaa waalanan-temup umi sang uta ko. \v 27 Kale Jerusalam kasel so imi kamogimal so iyo atamipta e, Yesus beyo nulumi dong dogobe numi fengmin umi kupkan kebela waalanan-temup tinum ita tala kalaa agesaalip kale minte, alugum God imi ifin am daanamu uyo, sugayok umi God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum imi weng dola kosip uyo suun kup tiki-bilipta, tinangkan-nuubip kuta, bomi magam uyo tele utamsaalip kale, bogobe-nilip e, ‘Yesus iyo angkolip kaanak o,’ agelipta, kanube sugayok weng dola kosip boyo tol kup mitam ti-suu ko. \v 28 Kale bilip iyo dogobeta atamipta e, bemi fengmin umaak albu kalaa ageta felepmuta, angkolip kaanan-tema kalaa agesaalip kuta, di Pailat imi bogobe-nilip e, ‘Kapmi waasi dinin iyo bogobelapta, Yesus iyo angkolip kaanak o,’ agelip e bole, \v 29 alugum kanumin kanumin sugayok God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum tebe Yesus imi sang dola kosip uyo tol kup mitam tulu bilip iyo kanubelipta, kaana kale, kota tinum migik iyo tal at diim dup-diibip uyo, talaa daa dep no tuum tem kutam kal dubalip kuta, \v 30 God tebe dufolata, fen tigi mo-nala e, \v 31 siin Provins Galili kasel tebe iso met abiip Jerusalam un-silip imi finang tal tama ataman-bii, am kwiin tagang ke-silip kale, kamaa kagal atam-silip bilip iyo bemi sang uyo Israel unang tinum imi baga-em tiinan tebesip ko. \p \v 32 “Kale nuyo weng tambal koyo kwep tal ipmi baga-e-bulup kale, sugayok God tebe numi afalik Abraham ulimal imi bogobe-nala, ‘Ipmi man ilop iyo kanubelan-temi o,’ agesa uyo \v 33 kota God iyo ilami weng kwep daasa uta waafu-nalata, Yesus iyo dufola fen tigi mo-se kale, bomi tem kwek tele God iyo bilip imi mulup tan nuyo dong daga-em-nuuba kale, boyo aseng alop diim dolasip kwek uyo bogo-nilip e, \pi1 ‘God iyo bogo-nala e, “Kabo nimi man kale, kamano koyo kamdep unang tinum imi kafalepmita, katamipta e, bemi man kalaa kagelip o,” age God iyo kam agesa o,’ \m age-nilipta, dola kosip kale minte, \v 34 God tebe dufola fen tigi mo-nala e, maak so kaan-nalata, sang daalan-temaala kale, boyo God iyo kam age bogo-nala e, \pi1 ‘Niyo sugayok Devit imi bogobe-nili, “Kapso kapmi mulup tan so ulimal ibo ulaa imdu-nilita, kuguup tambal uyo kupka-eman-temi o,” agesi boyo atin tol kup ipmi kupka-eman-temi o,’ \m age-nala e minte, \v 35 aseng migik umi weng uyo Devit iyo tebe God imi bogobe-nala e, \pi1 ‘Kabo kapmi ulaa dusap tinum iyo dupkalapta, kaanta sang daalan-temaala o,’ \m agesa ko. \v 36 Kuta weng boyo Devit iyo ilami sang uyo bogosaala kale, Devit iyo God imi weng uyo tinangka-bom-nalata, unang tinum am ko daanu bii-silip iyo dong daga-e-bii kupka-nala e, kaanata, dep no ilami olal imi begel ilet tem kutam kal dubalipta, sang daasa kale minte, \v 37 tinum God tebe dufola fen tigi mo-se Yesus beta sang daasaala kuba. \v 38-39 Kale weng kufo-nulupta, baga-e-bulup kale, di nugumal ipkil utamin. Moses imi ulo uyo tebe ipmi fengmin uyo takan kebe-nuluta, ‘Ibo tambaliim kelip o,’ agelan-temaalu kale, Yesus ita unang tinum imi fengmin uyo takan ke-emin kale, alugum waantap ita bemi ilak uyo dolip umdii, Yesus iyo bilip imi fengmin uyo takan kebe-nalata, ‘Ibo tambaliim kelip o,’ agelan-tema ko. \v 40-41 Kale sugayok uyo God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum bilip iyo bogo-nilip e, \pi1 ‘Titul weng bagamin tinum ibaa. Ipmi albip kota, niyo kuguup ugulumi migik maak telela kolan-temi kale, tinum iyo maak tebe bomi sang uyo ipmi bogobela umdii, ibo, “Beyo bisop bagan-be o,” agelan-temip kuta, boyo tebe ibo ifak daalu kaanan-temip kale, ipkil utam-nilipta, aget yamyam uyo fugun-bom-nilipta o,’ \m agesip kale, mungkup boyo tebe ipmi diim abe ifak daalan-temu kale, utama-bom-nilipta o,” age-nalata, Fol iyo baga-ema ko. \p \v 42 Kale Fol so Banabas so alop iyo, ulotu am uyo kupkaa tam abiip iinum o age abe-bom-nilip e, tinum bilip iyo alop imi bogobe-nilip e, “Yak maak umi God imi ifin am daanan-temu kota, alop ibo tal weng boyo maak so baga-emin o,” age-nilip e bole, \v 43 ulotu am uyo kupkaa tam abiip tam abe una tala ke-bom-nilip e, Juda kasel so asit kek kek tinum Juda kasel imi kuguup waafusip isino kwiin tagang iyo alop imi daang begebelip abe-bom-nilip e, bogobe-nilip e, “God iyo ibo kuguup tambal kobe dong daga-e-be kale, ipkil ilami diim kup feba-bilipta o,” age-nilipta, alop iyo baga-emip ko. \p \v 44 Kale yak maak umi God imi ifin am daanu kota, abiip afalik bomi unang tinum iyo, Bisel God imi weng uyo tinangkulum o age-nilipta, mep so alugum iyo ulotu am uyo tala tala kelip kuta, \v 45 Juda kasel iyo itamipta e, unang tinum kwiin tagang iyo tala tala kelip kalaa age-nilipta, titin-bom-nilipta, unang tinum imi bogobe-nilip e, “Fol imi weng boyo fen baganbaala o,” agan-bom-nilip e minte, titul weng baga-e-bom no ke-bilip e minte, \v 46 Fol so Banabas so alop isiik finanin binim bogobe-nilip e, “Nuyo felepmuta, God imi weng uyo kamaki uyo Juda kasel ipsiik bogobelup kuta, ipmi aget fugunin uyo, ‘Nuyo alop imi weng bogo-nilip, “Ibo suun nin unang tinum kelin o,” agan-bilip bomi waafulan-temup boyo felepman-temaalu o,’ age-nilipta, alop numi weng bomi baga-e-bulup boyo umik ugobelip kale, kanubelip bole, kota alop nuyo ibo imka-nulupta, asit kek kek kagal albip imi finang uyo yang God imi weng baga-eman-temup ko. \v 47 Kale boyo dok uta ba kale, Bisel iyo numi bogobe-nala e, \pi1 ‘Ibo nagal ulaa imdulita, yogon ulutap ke-nilipta, kefo-bom bom-bilipta, asit kek kek tinum iyo ilagenin diim kugol bom-nilipta, nimi weng uyo tele dagaa kulan-temip kale minte, ibo alugum kafin kaa kutufosu komi unang tinum imi bogobelipta, waantap ita tinangkulip umdii, dong dogopmita, fengmin uyo kupkaa waalanan-temip o,’ \m ageba o,” age-nalata, alop iyo baga-emip ko. \p \v 48 Kale asit kek kek unang tinum iyo weng boyo tinangku-nilipta, deng kup tebe-bom-nilipta, Kamogim Yesus imi sang bagan-bilip umi tok uyo bagamip kale, unang tinum waantap ita God tebe ulaa imdu-nalata, “Bilip iyo suun nin tinum kelan-temip o,” agesa umdii, Yesus imi ilak uyo dolip kale, \v 49 Yesus imi ilak dolin unang tinum ita tebe Kamogim imi sang uyo segela kolip yak abiip maak maak kemu ko. \p \v 50 Kuta asit kek kek unang win so iip maak maak iyo God iyo aman duga-em-nuubip kale, Juda kasel iyo tebe kanupmin unang so abiip bomi kamogimal so iyo wit saane-bilipta, kuguup mafak uyo Fol sino Banabas so alop imi kupka-e-bom-nilip e, fot tebelip abiip Antiok boyo kupkaa unum o age-nilip e, \v 51 Juda kasel imi kuguup uyo kanumin kale, ilimi yaan diim ifip uyo tolo kululip yak abiip kasel imi ilo unuta bole, abiip unang tinum iyo utamipta e, son-temu uyo, maak so tolon-temaalip kalaa agelip e, kupkaa alop iyo yang abiip Aikoniam unip ko. \v 52 Kuta Antiok kasel Yesus imi ilak dolin bilip iyo deng kup tebe-bilip e, God imi Sinik Tambal iyo imi diim uyo bom dong daga-ema ko. \c 14 \s1 Fol so e Banabas so alop no abiip Aikoniam kugol bii-silip uta ko \p \v 1 Kale mungkup Fol so Banabas so alop iyo no abiip Aikoniam kugol tam Juda kasel imi ulotu am tam-nilip e, Yesus imi sang uyo baga-e-bilipta, Juda kasel so e Grik kasel so kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo dolip kuta, \v 2 Juda kasel iip maak maak Yesus imi ilak dolin-tem iyo Kristen bilip iyo bon diibe-nilip e, tebe asit kek kek unang tinum iyo uget taga-bom-nilip e, imi aget fugunin uyo kufak daabelip igil mungkup Kristen bilip iyo bon diibe no kelip ko. \v 3 Kale alop iyo finanin binim Kamogim Yesus imi sang uyo unang tinum imi baga-e-bom bom-bilip e, Kamogim tebe alop imi dong dogopmata, kuguup ugulumi migik maak telelalipta, unang tinum iyo boyo utamipta e, alop iyo God imi kuguup tambal kobe dong daga-em-nuuba umi sang uyo aafen dam bagan-bilip kalaa agelip e, alop iyo Aikoniam kugol siit ilugo-nilipta, kayop maagup min, alop min uyo undulip ko. \v 4 Kuta abiip bomi unang tinum iyo ilo ko-nilipta, tinum milii iyo Juda kasel imi e minte, milii ita Yesus imi kalaan tinum alop imi no kelip ko. \p \v 5 Kale bii asit kek kek kasel so Juda kasel so imi kamogimal so iyo bogo-nilip e, “Kuguup mafak uyo alop imi kobelum min, tuum tuup saal daga-bulup alop iyo kaanin o,” agelipta, \v 6 alop iyo tinangku-nilipta, bilii daage no Distrik Likonia umi abiip afalik alop maak Listra tono, Debe tono, abiip alop bomi mep so ku-tono no abe-bom-nilipta, \v 7 Yesus imi weng tambal uyo unang tinum imi baga-em tam tam unip ko. \s1 Fol so Banabas so alop no Listra kugol bii-silip uta ko \p \v 8 Kale Fol so Banabas so alop iyo no abiip Listra kugol tinum yaan mafak maak tonba iyo atamip kale, tinum beyo ogen mat tem kwegal dosu kota, ibitan-bom tiinemin binim nuubata kale, \v 9 tinum beyo Fol imi weng baga-e-be uyo tele tinangka-bom bom-salata, Fol iyo tele atamata e, tinum beyo aget fugunolata e, God yagal tebe telela namo-nama kalaa agan-be kalaa age-nalata, Fol iyo kek fen tele atama-bom \v 10 fomtuup bogobe-nala e, “Kabo fen-nalap kapmi yaan uyo tele molal o,” agela e bole, yuut mitam fen mo-nala e, tiinema ko. \p \v 11 Kale unang tinum iyo utamipta, Fol iyo tinum telela dola kalaa age-nilip e, Likonia kasel ilimi weng ol-bom bogo-nilip e, “God bilip iyo kwiin tagang kale, god alop iyo tinum nulutap ke-nilipta, malaak numi tinum dufolip o,” age-nilip e bole, \v 12 Banabas iyo god miton Sus o age-nilip e minte, Fol iyo atamipta e, beyo weng kufo bagamin tinum kalaa age-nilipta, god maak Hemes o age no kelip ko. \v 13 Kale god Sus imi ulotu am uyo tam abiip umi daam tem uyo kupkan ke tam sep kugol albu kale, Sus imi pris ko age tinum amem iyo tebe at ket uyo sok diim iinu talaa ko-nala e, kao imagal imi del tem uyo kwaabe-nala e, kao iyo kulep tal abiip umi daam umi amitem umi mep so tal tamata, tinum amem so unang tinum so iyo, kao kalip iyo ino-nulupta, god alop bilip iyo aman dobe-nulupta, kobelum o agan-bilip ko. \p \v 14 Kuta Yesus imi kalaan tinum Banabas so Fol sino alop iyo bomi sang uyo tinangku-nilipta, aget mafaganepmuta, ilimi aget iluum kugamin kuguup uyo kanumin kale, ilimi ilim uyo fengela ko-nilip e, yuut unang tinum imi iibak tem kweng tele abe-bom-nilip e, olabe-nilip e, \v 15 “Ninggil ibaa. Intaben o ageta boyo kanu-bilip a? Alop nuyo god alop ba kale, tinum kem mungkup iliptap nuta kuba. Nuyo tal weng tambal uta ipmi baga-emum o ageta talbup kale, weng boyo ki, ipmi kuun mufekmufek tinum sagaal tuup telelmin bomi deng taban-bilip boyo kupkaa aget fupkela ko-nilipta, God suun kup nin bemi deng uta tebemin o ageta ko. Kale God beyo abiil so kafin so yol ok so alugum mufekmufek kulbu so uyo telela kosa kale, \v 16 siin uyo alugum tinum miit maak maak iyo imkalata, ilimi kuguup uyo waafu-bii-silip kuta, \v 17 bisat imkasaala kale, God beyo, bilip iyo nitamipta, God beta mufekmufek tambal kupka-em-nuuba kalaa agelin o age-nalata, kuguup tambal uyo ibo kupka-em-nuuba boyo, abiil tigiin ilota wep uyo kwaala malaak abe-bulu e minte, ipmi iman ilang uyo tiin mo-bom-balata, tambaliim dama-bulu e minte, iman uyo kupka-e-balata, unan-bii mafaganu ipmi aget tem uyo deng kup tebe-bom no kem-nuubip o,” agan-kalip kale, \v 18 mep so unang tinum iyo, kao iyo ano kopmum o agan-silipta, alop iyo weng boyo bogobe fegelepmipta, kupka-silip ko. \s1 Listra tinum tebe tuum kulu Fol angkolip kaan fensa uta ko \p \v 19 Kuta Juda kasel maak Provins Pisidia umi abiip Antiok so Aikoniam so kugol nin iyo tal abiip Listra tal-nilip e, Listra tinum iyo uget taga-bilipta bole, igil tuum kulu binolip yakyak bii Fol iyo angkolip daak abelata, utamipta, fen kaana ko age-nilipta bole, tam Fol iyo dilili duptamo abiip uyo kupkaa dep yang afap daalip ko. \v 20 Kuta Yesus imi ilak dolin tinum bilip iyo, Fol angkolip iyo no atamum o age-nilipta, no iip mola mola ke-nilip e, dep iibak kalaak daa-bom-bilipta, asok fen-nala e, abiip kugol seta, kutim uyo Banabas so alop iyo abiip Debe unip ko. \s1 Fol so Banabas so alop imi asok no Provins Siria umi abiip Antiok unsip uta ko \p \v 21 Kale Fol so Banabas so alop iyo abiip Debe kugol God imi weng tambal uyo baga-e-bom-nilip e, dong daga-e-bilipta, unang tinum kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo duga-bilip bii-nilip e, alop iyo imkaa asok daage no abiip Listra tono Aikoniam tono Provins Pisidia umi abiip Antiok unip ko. \v 22 Kale tiine-bom-nilip e, alop iyo Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo kuntuk mobe bogobe-nilip e, “Alugum nuyo, tam God imi abiip uyo tam unum o agan-bulup kuta, kafin diim kaa bom-bulupta, mufekmufek mafak kwiin tagang uyo alugum numi diim abe-buluta, bii umtal daa-nulupta, tam unon-temup kale, numi Yesus imi ilak do-sulup boyo fomtuup waafu-bom-bulupta o,” age-nilip e, alop iyo baga-em tiinemip ko. \v 23 Kale alop iyo alugum abiip maak maak uyo no Kristen unang tinum imi tinum maak iyo ulaa imdu-nilipta, bogobe-nilip e, “Kalip ita ipmi tiin molin o,” age-nilip e bole, iman uyo fala-bom-nilip e, God iyo aman duga-e-bom bogobe-nilip e, “Kamogim kabaa. Kalip iyo kapmi ilak uyo do-silip kale, kabo tiin molap tambaliim kup bom-bilipta o,” age-nilipta, ulaa imdu yakyak kem tiinemip ko. \p \v 24 Kale Fol sino Banabas so alop iyo no Provins Pisidia tono, daage no Provins Pamfilia ko no bom-nilip e, \v 25 umi abiip Pega kugol God imi weng uyo unang tinum imi baga-e-bii kupka-nilip e, daage daak abiip Atalia daak-nilip e, \v 26 kupkaa sip tem ilep asok Provins Siria umi abiip Antiok e tilip ko. Kale Antiok boyo kamaki Yesus imi ilak dolin unang tinum bilip iyo iman fala-bom-nilip e, God iyo aman duga-e-bom bogobe-nilip e, “Kabo kuguup tambal kobe telele-bom-nalapta, alop iyo dong dogopmapta, ogok boyo telelamin o,” age-silip kale, kota alop imi ogok uyo binimanu kupka-nilipta, tilip ko. \p \v 27 Tal abiip Antiok tal-nilip e bole, alop iyo Kristen unang tinum iyo afeta ko-nilip e, alugum kanumin kanumin God tebe dong dogobela kanumsip umi sang uyo baga-em unanbu top daa bogobe-nilip e minte, God imi tebe asit kek kek kafalebela Yesus imi ilak dugan-nak-bilip umi sang uyo baga-e-bom no kemip kale, \v 28 alop iyo Yesus imi ilak dolin unang tinum so bii ilugo-silip ko. \c 15 \s1 Jerusalam kugol tala tala ke-nilip weng tegen-bom bagamsip uta ko \sr (Ap 21:25, Gal 2:1-10) \p \v 1 Kale Yuudiya kasel maak iyo Provins Yuudiya uyo kupkaa tal abiip Antiok tal-nilipta, Kristen tinum bilip iyo kafale-bom bogobe-nilip e, “Ninggil ibaa. Ibo Moses imi kuguup uyo waafu-nilip aalabal bogobelip tebe ipmi kaal uyo ukan kebesaalip umdii, dogobeta God iyo tebe ibo imdep meng ilami miit tem daalan-temaala o,” agan-bilip e bole, \v 2 Fol so Banabas so alop iyo yan-togon-bom-nilip e, wengaal digin-kalip kale, Yesus imi ilak dolin tinum unang iyo Fol so Banabas so Antiok tinum iip maak maak so ninggil iyo ulaa imdu bogobe-nilip e, “Ibo no Jerusalam unipta, Yesus imi kalaan tinum so Kristen imi kamogimal migik so ipsino ibo kaal ukan kemin umi weng boyo telelalin o,” agelip ko. \p \v 3 Kale Kristen tinum unang iyo imdalipta bole, ninggil iyo daage no Provins Fonisia tono, Provins Samaria tono, abiip Jerusalam unum o age-nilipta, abe-bom-nilip e, Kristen iyo maak itamip umdii, bogobe-nilip e, “Asit kek kek unang tinum iip maak maak iyo aget fupkela ko Yesus imi ilak uyo dugan kwep tebesip o,” agelipta, Kristen iyo tinangku-nilipta, deng kup tebemip ko. \p \v 4 Kale ninggil iyo tal abiip Jerusalam tal tamipta, Kristen unang tinum so Yesus imi kalaan tinum so Kristen imi kamogimal migik so iyo tambaliim kup weng umobe fet dobelip e, Fol so Banabas so alop iyo alugum kanumin kanumin God tebe dong dogopma kanumsip umi sang uyo baga-emip ko. \v 5 Kuta Falosi maak Yesus imi ilak dosip iyo fen mo bogobe-nilip e, “Alop ipmi baga-em tiinemip uyo, weng atuk maak daga no ke-nilipta, asit kek kek tinum imi bogobe-nilip e, ‘Ipmi aalabal iyo bogobelipta, iyo tebe ipmi kaal uyo ukan kebelip e minte, ibo Moses imi ulo boyo waafuu no kelipta, God iyo tebe ipmi fengmin uyo kupkapkelak o,’ age baga-em tiinemin o,” agan-kalip ko. \p \v 6 Kale Yesus imi kalaan tinum so Kristen imi kamogimal migik so iyo, weng boyo telelamum o age-nilipta, tala tala ke-nilip e, \v 7 weng yamyam uyo tegen-bii kupkalip e bole, Fita iyo fen mo bogobe-nala e, “Nugumal ibaa. Ipkil utamsip kale, siin uyo God iyo tebe ipmi iibak tem kwegal ulaa nimdu-nala e, ‘Kapta nimi weng tambal uyo asit kek kek unang tinum imi baga-em tiine-balapta, tinangku-nilipta, nimi ilak uyo dugamin o,’ age-se kale, \v 8 God iyo alugum unang tinum imi aget tem uyo utamsa kale, ilami aget fugunin uyo, asit kek kek unang tinum imi tebe nimi ilak dugan-bilip boyo tambaliim kale, niyo Juda kasel iyo kafalebelita, utamin o age-nalata, siin ilami Sinik Tambal numi dobe-se ulutap mungkup asit kek kek imi dobe-se kale, \v 9 God iyo nugulumi weng umaak kobe-nala e minte, igilimi weng umaak kobe no kesaala kale, weng maagup uta kup kobe-nala e, itamata e, bilip iyo nimi ilak uta dolip kalaa age-nalata, bilip imi fengmin uyo kupkabe-se kuba. \v 10 Kale Juda kasel numi ulotu kemin umi ulo waafunamin boyo bong fagamin kale, sugamiyok numi olal so nuso dogonubeta bagang-kale waafu-numup binim kale, di kamaa kota ipkil weng uyo Yesus imi ilak dolin unang tinum bilip imi kobe-nilip e, ‘Waafulin o,’ agelipta, bong fagan-bii mafaganan-temip kuba. Kale intaben o ageta ipkil God imi kamaa weng bogo-nala, ‘Kupkalin o,’ age-se uyo kupka-nilipta, bogo-nilip e, ‘E-e. Ibo kanumin o,’ agan-bilip a? Umbae. \v 11 Nuyo utamupta e, Kamogim Yesus iyo numi i-filin daa kaan-nalata, numi fengmin uyo kupkan kebelata, waalanan-temup kalaa age-sulup kale, bilip igil mungkup kanubeta waalanan-temip o,” age-nalata, Fita iyo kam agan-kala ko. \p \v 12 Kale kam agan-kala e bole, alugum iyo sining age-bom-silip e, Banabas so Fol so alop iyo baga-emip kale, alop imi weng boyo, alop no asit kek kek tinum imi finang no tamip God tebe dong dogobela mirakel ko age kuguup ugulumi migik maak telela-bii-silip umi sang uta baga-e-bilipta, tinangkamip ko. \p \v 13 Kale alop iyo baga-em-siit kupkalip e, Yesus imi niing Jems isiik bogola ko. “Nugumal ibaa. Nimi weng uyo tinangku-silipta. \v 14 Mep Saimon bemi weng ipmi bogobela boyo, God iyo kamaki asit kek kek unang tinum i-filin daa iip maak maak iyo ulaa imdula ilami unang tinum aligaap kebe-silip umi sang uta bogobela kale, \v 15 sugayok God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum bilip imi weng bogosip boyo Saimon bemi weng ulutap kale, imi suuk kon diim kwek uyo dola ko-nilip e, \q1 \v 16 ‘Bisel iyo bogo-nala e, “Siin uyo King Devit imi man ilop maak isiik unang tinum iyo tiin mo-biila tiin mo-biila ke-bii-silip kuta, kamaa kota am dalata tebesu ulutap ke binimanu kupkalip kale, bii-nilita, asok tal-nilita, asok am dinan-kalin ulutap ke-nilita, Devit imi man ilop iyo maak ulaa dulita, ita unang tinum iyo tiin molan-tema kale, \v 17 kanube-nilita, Juda kasel ba kale, tinum migik migik min, asit kek kek maak, ‘Nimi o,’ age ulusi bilip ita Bisel nimi fen-bom-nilipta, nitamin o age-nilita, kanubelan-temi o,” age-nalata, \v 18 Bisel iyo kam age-se kale, sugayok uyo beyo bomi sang uyo numi olal imi baga-e-bii-se o,’ \m age-nilipta, profet bilip iyo dola kosip ko. \p \v 19 “Kale nimi aget fugunin uyo, ‘Nuyo asit kek kek imi aget fupkela ko God imi ilak do-silip iyo weng kem umaak kupka-e-bulup bong faga-bom waafunamin ba kale, \v 20 nusiik suuk kon uyo dola kobe-nulup e, “Ibo mufekmufek tinum tebe men amem uyo aman duga-e-bilip boyo ibo felepmuta, unan-kalin ba e minte, sa dagamin ba e minte, tolop mam kamipmip kaanu min, isak min boyo unan-kalin ba no o,” age-nulupta, dola kobelum o,’ agan-bii kale, \v 21 sugayok uyo Juda kasel iip maak maak iyo alugum abiip afalik kugol na na ke-bom-nilip e, God imi ifin am daanan-nuubu kota, suun kup no imi ulotu am tam tamip e, Moses imi suuk kon uyo tikilip tinangka-bom-nilip e minte, Moses imi weng uyo baga-e-bom kafale-bilip tinangka-bom no ke-bomta utamsip (kale, weng bomi bogobelan-temup uyo, bilip iyo utam bam daata, waafulan-temup boyo felepman-temu kalaa agelan-temip) o,” age-nalata, Jems iyo baga-ema ko. \s1 Suuk kon dola ko-nilip kwaapmip asit kek kek Yesus imi ilak do-silip imi finang unsu uta ko \sr (Ap 16:4, 21:25, Gal 2:1-10) \p \v 22 Kale Yesus imi kalaan tinum so Kristen imi kamogimal migik so alugum Kristen unang tinum so iyo aget fuguno-nilip e, bogolip, “Felepmu kale, numi tinum alop iyo maak ulu imdalup no-nilipta, Fol sino Banabas so ninggil iyo abiip Antiok unin o,” age-nilipta, ilimi tinum alop imi tok bagan-bomip ita ululip kale, Judas imi win migik uyo Basabas so e minte Sailas so alop iyo suuk kon maak kobe-nilip e, imdalip unip kale, \v 23 suuk kon umi weng uyo kam age-nilip e, \p “Nugumal ibo nuubip aga? Yesus imi kalaan tinum so kamogimal migik so Kristen nuyo suuk kon koyo asit kek kek abiip Antiok kasel min, Provins Siria kasel min, Provins Silisia kasel Kristen ke-silip ipmi dola kobelum o agan-bulup kale, \v 24 nuyo tinangkulupta e, numi tinum maak no-nilipta, weng maak ipmi baga-e-bilipta, ibo aget yamyam uyo fugun-bom-nilipta, amon amon ke-bilip kalaa agelup kuta, bilip iyo nugol imdalup no talbaalip kuba. \v 25-26 Kale aget maagup nuta bogo-nulup e, ‘Numi bubul Banabas so Fol so alop iyo waasi tebe anolan agin kuta, waalan-nilipta, numi Kamogim Yesus Krais imi weng uyo baga-e-bii-silip kale, felepmu kale, tinum iyo maak ulu imdalup alop iso ninggil daage bilip imi finang unin o,’ agan-bulup kale, \v 27 Judas so Sailas so alop iyo imdalup no-nilipta, suuk kon tem weng kaa dola-bulup koyo asok imi bon tem weng uyo ipmi bogobe no kelin o age-nulupta, imdalup no tilip ko. \v 28-29 Kale God imi Sinik Tambal so nuso nuyo aget fuguno-nulup e, weng kwiin tagang uyo kopmup umdii, bong fagaman-temip kale, felepmu kale, weng maagup uta kup bogobe-nulup e, ‘Ibo mufekmufek tinum tebe men amem imi aman duga-e-bilip min, isak min, tolop mam kamipmip kaanu min boyo unan-kalin ba e minte, sa dagamin ba no o,’ agan-bulup bomi sang uta kup bogobelum o agan-bulup kale, ibo kanumin kanumin kuguup boyo kupkalip umdii, felepman-temu ko. Nugumal ibo tambaliim kup bom-bilipta o,” age-nilipta, suuk kon umi weng uyo kam agelip ko. \p \v 30 Kale Kristen bilip iyo ninggil iyo imdalip no abiip Antiok no-nilip e, Kristen unang tinum iyo afeta ko-nilip e, suuk kon uyo kobelip e bole, \v 31 tiki-nilipta, suuk kon bomi kuntuk saanin weng umi deng kup tebemip ko. \v 32 Kale Judas so Sailas so alop iyo God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum kale, alop igil weng kwiin tagang uyo Kristen imi baga-e-bilipta, bilip iyo Yesus imi ilak dugamin uyo titil fagalu ko. \v 33 Kale alop iyo abiip Antiok kugol bii ilugolipta, Kristen bilip iyo, imdalup unin o age-nilipta, bogobe-nilip e, “Jerusalam imi Kristen bilip iyo alop ibo imdalip talbip kale, alop ibo numi weng koyo kwep no weng umobelin o,” agelip e, \v 34 [Sailas ita bogo-nala e, “E-e, niyo unon-temaali kale, niyo kagal ni o,” agelata, Judas ita una ko.] \v 35 Kale Fol so Banabas so alop iyo abiip Antiok kugol bom-bilip e, alop iso e minte Kristen tinum migik kwiin tagang sino ninggil iyo Kamogim Yesus imi weng uyo unang tinum imi baga-e-bom kafalemip ko. \s1 Fol so Banabas so iyo yagalami ilep maak ilep una una kemsip uta ko \sr (Ap 11:29-30, 12:12,25, 13:13, 2 Tim 4:11) \p \v 36 Kale sinan sinan unom-nilip e, Fol iyo Banabas imi bogobe-nala e, “Kabaa. Alop nuyo asok daage no alugum abiip maak maak siin Kamogim Yesus imi weng baga-em tiinan-bii kupkaa ti-sulup uyo nota Kristen iyo itamupta, tambal albip kalaa, mafak albip kalaa agelum o agela kale, \v 37 Banabas iyo, Jon-Mak iso ninggil unum o agela kuta, \v 38 Fol iyo aget fuguno-nala e, “Tinum beyo yak Provins Pamfilia kugol nuyo bisat imkala alop nulusinon ogok kem tiinan-bii-sulup kale, tinum beyo kaa daaluta, dep unon-temup o,” agan-bala e, \v 39 alop iyo wengaal kup digin-bom-nilipta, yagalami ilep maak una una kelip kale, Banabas iyo Jon-Mak iyo duptamo sip tem ilep yak kafin Saiprus una kale, \v 40 Fol iyo Sailas iyo ulaa dula e, Kristen iyo bogobe-nilip e, “Kamogim iyo dong dogobela tambaliim unon-temip o,” agan-bilipta, alop unip kale, \v 41 no Provins Siria tono, Provins Silisia tono abe-bom-nilip e, Kristen unang tinum iyo baga-em abe-bom-nilip e, kuntuk saanem tam tam kem unip ko. \c 16 \s1 Fol tebe Timoti ulaa dula Sailas so ninggil unsip uta ko \sr (1 Kor 4:17, 2 Tim 1:5-6) \p \v 1 Kale Fol so Sailas so iyo no abiip Debe tono, abiip Listra tono unip kale, abiip Listra boyo Yesus imi ilak dolin tinum maak alba bemi win uyo Timoti kale, beyo Juda kayaak unang maak Kristen kesu umi man kuta, aalap iyo Grik tinum ko. \v 2 Kale abiip Listra so Aikoniam so bomi Kristen iyo bogo-nilip e, “Timoti beyo tinum tambal kup tebesa o,” agan-nuubip kale, \v 3 Fol imi aget fugunin uyo, Timoti beyo nuso ninggil unum o age-nala e, ulaa dula kuta, Fol iyo aget fugunolata e, alugum Juda kasel abiip maak maak albip iyo atamipta e, Timoti bemi aalap iyo Grik tinum kalaa age-nilipta, bogobe-nilip e, “Kabo asit kek kek tinum o,” agelan-temip tap kalaa age-nalata, Juda kasel imi kuguup uyo ku imi kaal uyo ukan kebe-nala e, duptamo una ko. \p \v 4 Kale ninggil iyo ilep abe-bom-nilip e, yang abiip maak maak uyo yakyak kem no bogobe-nilip e, “Siin uyo Yesus imi kalaan tinum so Kristen kamogimal migik so abiip miton Jerusalam kugol albip iyo tegen-bii kupkaa bogo-nilip e, ‘Asit kek kek Kristen kesip iyo bota kanu-bom-nilipta o,’ age-silip o,” age ninggil iyo weng boyo Kristen imi baga-em yakyak kem tiine-bilipta, \v 5 abiip maak maak umi Kristen unang tinum igil mitam titil kup fagaa God imi ilak uyo dugamip kale, alugum am daanan-nuubu uyo, unang tinum migik iyo mitam mitam ke-nilipta, bilip imi iibak tem iinipta, sengan-bii-suu ko. \s1 Abiip Troas kugol Fol imi ilam maak dosa uta ko \p \v 6 Kale God imi Sinik Tambal iyo tebe ninggil imi bogobe-nala e, “Ibo no Provins Esia no-nilipta, nimi weng uyo baga-em-nimip o,” agela utam daage no Provins Galesia umi atuk Frigia tono, \v 7 Provins Misia umi mep so tilip kale, ninggil iyo, yang Provins Bitinia kuunum o agelip kuta, Yesus imi Sinik Tambal iyo ninggil iyo fegelepmata, \v 8 kupkaa Misia umi ilep uyo no abe-nilipta, daak abiip Troas daak unip ko. \v 9 Kale mililep kota Fol iyo ilam maak dolata, Provins Masedonia tinum maak mo Fol imi olabe-nala e, “Kabo sip tem ilep mek Provins Masedonia mek-nalapta, numi dong daga-emal o,” agan-be kalaa agela ko. \v 10 Ilam uyo dola e bole, ninggil so Luk niso nuyo utamupta e, God iyo numi olabe-nala e, “Ibo yak-nilipta, nimi weng tambal uyo Provins Masedonia unang tinum imi kupka-emin o,” agela kalaa age-nulupta, yuut kan ke-nulupta, sip umaak utam-nulupta, Provins Masedonia unum o age-nulupta, kan ke unup ko. \s1 Abiip Filipai kugol unang maak Lidia umi aget fupkela ko Yesus imi ilak dosu uta ko \p \v 11 Kale ninggil nuyo abiip Troas uyo kupkaa sip tem ilep tol kup yak abiip Samotres yak sulup nala e, kupkaa yak abiip Neapolis yak abe-nulupta, \v 12 sip uyo kupkaa met abiip Filipai met unup kale, Filipai boyo Provins Masedonia umi abiip miton kale, sugayok uyo Rom kasel iyo tal abiip fuko-bii tonsip ko. Kale nuyo kugol siit ilugo-nulupta bole, \v 13 God imi ifin am daanu kota, nuyo aget fugunolupta e, Juda kasel imi God imi aman duga-emin baan diim uyo ok bal kugol tap kalaa age-nulupta, tam abiip bomi daam tem sep abe-nulupta, no ok bal no ton-bom-nulupta, unang tala tala kelip bilip imi baga-e-bulupta bole, \v 14 unang maak numi weng tinangkan-bo bomi win uyo Lidia kale, boyo abiip Tayataira kayaak unang kale, bomi ogok uyo ilim isagulut uta kulep tal to-buluta, saan-bilipta, mufekmufek soyaap unang kesu kale, boyo Grik unang kuta, God iyo aman duga-em-nuubu kale, kota Bisel iyo boyo dong dogobelata, Fol imi weng uyo tele tolong doluta, \v 15 uso ulumi am maagup nin so bilip iyo ok sam ugu-nilip e, Lidia boyo numi bogobe-nulu e, “Ninggil ibo nimi kuguup uyo utamipta, aafen Kamogim Yesus imi ilak uyo dobu kalaa nagelip umdii, ibo tal nimi am kagal bom-nilipta o,” ageluta, nuyo, “Suguul o,” age nota bii-sulup ko. \s1 Fol so Sailas so alop imi abiip Filipai umi kalabus am silip nala uta ko \p \v 16 Kale am maak daanu e, nuyo, God imi aman duga-emin baan diim unum o age-nulupta, abe-bom-nulupta, bisop sok de imolip tinum maak imi ogok kemin unang amaat maak utamup kale, unang boyo sinik mafak kusu kale, sinik mafak iyo dong daga-e-balata, usong ke-nuluta, kanumin kanumin mufekmufek mitam tolon-temu umi sang uyo baga-em-nuubu kale, unang tinum iyo tal tal ke-bilipta, kupkem daga-bom baga-e-buluta, bilip iyo tisol uyo unang amaat umi tiin molin tinum bilip imi kuga-e-bilipta, mani so kasel kesip ko. \v 17 Kale unang boyo Fol iso nuso numi daang begebe-nuluta, ol-bom-nulu e, “Tinum ninggil kalip iyo Atin Win Tibin God imi ogok kemin tinum kale, kalip iyo ipmi intap intap nulip God dong dogobela fengmin uyo kupkaa waalanan-temip umi sang uyo ipmi baga-em talbip o,” agan talan-bo ko. \v 18 Kale suun kup unang boyo kanumin kup ke-buluta bii, am kwiin tagang ke-nala e, Fol iyo daal tebepmu e, fupkela sinik mafak imi bogobe-nala e, “Yesus Krais titil tebesa bemi win tolop diim bagake-bii kale, kabo unang boyo kupkaa yak iinaal o,” agela e bole, maak fagalin tap sinik mafak iyo kupkaa yak iina ko. \p \v 19 Kale unang umi tiin molin tinum bilip iyo utamipta e, Bei. Nulumi tisol kwan-nuubup umi magam uyo binim kelu kalaa age-nilipta bole, Fol so Sailas so alop iyo yaafuu dilili imdep no abiip umi mat kugol abiip umi kamogimal imi diim tolum o ageta kulep no \v 20 Rom kasel imi yegemin tinum bilip imi diim to-nilipta, bogobe-nilip e, “Ibaa. Tinum alop kalip iyo Juda kasel kale, alop kalip iyo tal-nilipta, numi abiip unang tinum iyo ifak dagan-bilip kale, \v 21 alop bilip iyo Juda kasel imi kuguup uyo kafale-bilip kuta, Rom kasel nuyo tinangku-nulup waafulan-temup boyo felepman-temaalu o,” agelip e, \v 22 abiip unang tinum igil tebe alop bilip iyo yan-togon-bilipta, yegemin tinum bilip iyo un tubulin bilip imi bogobelipta, alop imi ilim uyo dalata kogon kebe-nilip e, ifet ku-nilipta, alop iyo saal dagamip ko. \v 23 Kale alop iyo saal daga-bilipta bii, imka-nilip e bole, imdep no kalabus am no-nilip e, ilibe imdalip am kutam iinip e, kalabus tiin molin tinum imi bogobe-nilip e, “Tele tiin mo-bom-nalapta o,” agelipta, \v 24 weng kanupmin boyo tinangku-nala e, imdep tam am maak kutam daala tonip e, alop imi yaan uyo kulep te daak at maak tem kalosip kutop tobe-nalata, sok de imola ko. \p \v 25 Kale am tiip tiip faa-buluta, Fol so Sailas so alop iyo God imi aman duga-e-bom-nilip e minte, aseng uyo kwaa-e-bom no ke-bilipta, kalabus kutam iyo tinangka-bom bom-silipta, \v 26 maak fagalin tap bim afalik uyo mitam abeluta, kalabus am uyo mep so balaa kwaalan o angbu kota, maak fagalin tap kalabus am umi faal uyo alugum bitolu e minte, alugum kalabus de imobip imi ain sok ko age sen uyo telep daak abe no kelu ko. \v 27 Kale kalabus tiin molin tinum iyo fen no abomu, kalabus am umi faal uyo alugum bitolu kalaa age-nala e, alugum kalabus kutam iyo bilii daaginip tap ko age-nalata bole, yagal ilami kamogimal imi atul finano-nalata, benat ko age un kong uyo ulaa ku-nala e, binoli mek-nuluta, nangkoluk o agan-salata, \v 28 Fol iyo fomtuup ol daa-nala e, “Kabaa. Alugum nuyo kalbup kale, kapmi, nangkoluk o agan-balap boyo kupkalal o,” agela e, \v 29 kalabus tiin molin iyo ol daalata, tinum maak yagal yuut yogon uyo ke kwep tal tamata, yuut tam kalabus am tam-nala e, bamban keng keng ke-bom-nala e, Fol so Sailas so imi miit tem kugol katuun duung fegela daak ton-nala e bole, \v 30 alop iyo kulep mitam sep to-nala e, bogobe-nala e, “Nugum alop ibaa. Niyo dogonube-nilita, God iyo dong dogopnelata, fengmin uyo kupkaa waalanan-temi o?” agela e bole, \v 31 alop isiik bogobe-nilip e, “Kabo Kamogim Yesus imi ilak uyo dolapta, God iyo kapmi fengmin uyo kupkapkelata, waalanan-temap kale, kapso kapmi am maagup nin so ipta alugum waalanan-temip o,” age-nilip e bole, \v 32 alop iyo Kamogim Yesus imi sang uyo tinum kuso e alugum ilami am maagup nin so imi baga-emip ko. \v 33 Kale am tiip tiip fan-bo kota, kalabus am tiin molin tinum iyo alop bilip iyo tam am kulep to imi abang uyo diing daabela e bole, alop isiik bemi kalel min, man min, alugum ulimal iyo yuut ok sam uyo ugobelip e bole, \v 34 alop iyo imdep tam ilami am daa-nala e, iman kupka-e-bala unan-kalip ko. Kale tinum kuso alugum ilami am maagup nin so iyo, “Suguul ke God imi ilak uyo dolup o,” agan-bom-nilip e, deng kup tebemip ko. \p \v 35 Bom-silip am daanu e, Rom kasel imi yegemin tinum bilip iyo un tubulin maak imdalip tal kalabus umi tiin molin tinum imi bogobe-nilip e, “Kabo tinum alop bilip iyo talaa imdalap unin o,” agelip e, \v 36 iyo bilip imi weng uyo Fol imi bogobe-nala e, “Yegemin tinum bilip iyo weng kwaalip talta, ‘Alop bilip iyo talaa imdalap unin o,’ agelip kale, alop ibo mitam abiip abe-nilip e, aget tambalanepmu unin o,” agela e, \v 37 Fol isiik un tubulin bilip imi bogobe-nala e, “Alop nuyo Juda kasel kuta, numi win uta Rom kugol dola kosipta, ‘Alop bilip iyo Rom tinum o,’ agan-nuubip kuta, Rom kasel bilip iyo yega dobe-nilipta, numi fengmin umaak utam-nilipta, sok de imosaalip kale, un tubulin iyo bogobelipta, iyo bisop kugol alop nuyo unang tinum imi tiin diim uyo ifet tuup saal daga-bii-nilip e, imdep tal kalabus am daa-maansip kale minte, kamano am kaa daanbu kota, fulmabe-nulupta, bantap kululup unin o agan-bilip aga? Umbae. Igil tal-nilipta, alop nuyo imdep tam abiip daalipta o,” agela e bole, \v 38 un tubulin iyo no Fol imi weng uyo yegemin tinum imi bogobelip tinangkulipta e, Bei. Tinum alop bilip iyo Rom tinum kesip kalaa age-nilipta, finano-nilip e, \v 39 no alop imi bogobe-nilip e, “Usap kale, utamupta, alop ibo Rom tinum kesip kalaa agelin-tem ke-bom-nulupta, un tubulin iyo bogobelupta, ibo bisop ifet tuup saal dagan-maansip o,” age-nilip e, imdep tam abiip daa-nilip e, bogobe-nilip e, “Abiip koyo kupka-nilipta, alop unin o,” agelip ko. \v 40 Kale alop iyo kalabus am kupka-nilip e, daage no Lidia umi am no-nilip e, Kristen iso ton-bom-nilip e, kuntuk saanin weng uyo baga-e-bii kupka-nilip e, daaginip ko. \c 17 \s1 Fol so Sailas so alop imi Tesalonaika kugol bii-silip uta ko \sr (1 Tes 2:1-2) \p \v 1 Kale alop iyo no abiip Amfipolis tono, abiip Apolonia tono, abiip Tesalonaika unip kale, abiip boyo Juda kasel imi ulotu am maak albu ko. \v 2 Kale Fol imi kuguup kanum-nuuba ulutap ke tam ulotu am tam-nala e, God imi suuk kon tem umi weng kwek uyo baga-e-bom kafale-bii God imi ifin am ulumi kup asuno kota dakan kela kale, \v 3 tol dupkop daa kafale-bom bogobe-nala e, “Sugamiyok uyo God ilami ulaa dula kamok kesa tinum imi sang uyo bogobe-nala e, ‘Kuguup mafak uyo kupka-e-bilip bii, umtal daalata, angkolip kaan-som-nalata, fen tigi molan-tema o,’ agesa kale, tol mitam ti-suu kale, niyo Yesus imi sang bogobeli kale, beyo God imi ulaa dula kamok kesa tinum iyo kulba o,” agan-kala ko. \v 4 Kale Juda kasel bilip imi milii iyo Yesus imi ilak uyo do-nilip e, Fol so Sailas so alop imi diim febalip kale, Grik kasel God imi aman duga-em-nuubip imi unang tinum kwiin tagang iyo mungkup Yesus imi ilak uyo dolip e minte, unang win tibin iip maak maak iyo Yesus imi ilak uyo do no kelip ko. \p \v 5 Kuta Juda kasel iyo titine-bom-nilip e, no daal tibin man bisop bomip tinum imi finang no-nilipta, tinum mafak mafak iyo kulep tal-nilip e, unang tinum kwiin tagang iyo afeta-bii ko-nilip e, abiip tinum iyo wit saane-bilipta, no Jeson imi am umi faal uyo degel degel kulupmip unu kupka-nilipta, tamta, alop iyo fen tiine-bom itamta kulep imdala tam abiip unang tinum imi sagaal diim abelin o age-nilipta, fen tiinemip kuta, \v 6 alop iyo itamin-tem ke-nilip e bole, Jeson so minte Kristen iip maak maak so iyo dilili imdep abiip umi kamogimal bilip imi finang no olabe-nilip e, “Ibaa. Fol ninggil iyo abiip maak maak tiine-bom-nilip e, unang tinum imi aget fugunin min, imi kuguup uyo ifak dagan tiinan-nuubip kale, \v 7 kamaa kota tal Jeson imi am e tilip telela tiin mola siinan-nak-bilip kuba. Kale Sisa beyo Rom kasel imi king kamok miton kale, alugum Kristen iyo Sisa imi weng uyo kwaasule-bom bogo-nilip e, ‘Sisa beyo fen king ba kale, king migik maak alba kale, bemi win uyo Yesus o,’ agan-kalip o,” agelip e, \v 8 tinum unang iso abiip umi kamogimal so iyo tinangku-nilip e, aget yamyam uyo fugun-bom-nilip e, \v 9 kamogimal iyo Jeson so ipkumal sino iyo yega dobe-nilipta, bogobe-nilip e, “Ibo mani uyo kula kula ke numi kobelipta, talaa imdalup tiinem-silipta, kot uyo fenuta, tal kot kemin o,” agelipta, kobelipta, imkalip unip ko. \s1 Fol so Sailas so alop imi Beria kugol bii-silip uta ko \p \v 10 Kale Kristen bilip iyo aget fugunolipta e, abiip kasel iyo, Fol so Sailas so alop iyo anolum o agan-bilip kalaa ageta finano-nilipta, mililanu kota yuut imdalip abiip Beria unip ko. Kale no abe-nilip e, tam Juda kasel imi ulotu am tam unip kale, \v 11 Juda kasel abiip Tesalonaika nin iyo alop imi weng uyo tinangkusaalip kale minte, Juda kasel abiip Beria kugol nin ita tinum aget fugunin tambal kup bom ita ita ke-bom-nilip e, alop imi weng uyo tinangku-nilip e, deng kup tebe-bom-nilip e, alop imi weng boyo utamta, aafen tap kalaa agelum o age-nilipta, nip nip uyo suun kup God imi suuk kon tem weng kwek uyo tiki-bom-nilipta, \v 12 Juda kasel kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo dolip kale, Grik kasel win tibin tinum so unang so kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo do no kelip ko. \p \v 13 Kale Juda kasel yang abiip Tesalonaika kugol nin bilip iyo tinangkulipta e, “Fol iyo no abiip Beria kugol mungkup imi weng uyo baga-e-be o,” agan-bilip kalaa age-nilipta, fot tebelum o age-nilipta, talta Beria kasel iyo fomtuup weng baga-e-bom-nilip e minte, wit saan-e-bom no ke-bilipta, \v 14 Kristen iyo utamipta e, tinum kalip imi aget tem uyo olsak tebebebu kalaa age-nilipta, yuut Fol iyo ulaa daalip unanbu daak yol ok bal abela kale minte, Sailas so Timoti so alop iyo Beria kugol imka-nilip e, \v 15 tinum ilep kafal bilip iyo Fol iyo duptamo ilep kafalam dep unanbu no abiip Atens ku daa-nilip e bole, asok ninggil iyo, “Nulumi am iinum o,” agelip e, Fol iyo bogobe-nala e, “Ibo no-nilip Sailas so Timoti so iyo bogobelip alop iyo yuut nimi finang tilin o,” agela e, dupkaa ilimi am unip ko. \s1 Fol imi Atens kugol bii-se uta ko \p \v 16 Kale Fol iyo abiip Atens kugol bom-nala Sailas so Timoti so alop imi fen-bomta utamata e, abiip boyo kanumin kanumin mufekmufek umi sinik kwiin tagang telela-bii ko kulep tosip uyo unang tinum iyo tal uyo aman duga-em-nuubip kalaa age itam-nalata, imi aget tem uyo mafaganepmu ko. \v 17 Kale Juda kasel imi ulotu am uyo tam-nala e, Juda kasel so asit kek kek tinum God imi aman duga-emin so imi kafale-bom-nala e minte, suun kup no abiip mat kugol mo-nala e, waantap ita kugol alba iyo God imi weng uyo baga-e-bom no kem yakyak tiinema ko. \v 18 Grik kasel imi utamsip tinum imi miit maak imi win uyo, Epikurian o agan-bom-nilip e minte, miit maak imi win uta, Stoik o agan-bom no kem-nuubip kale, kanupmin utamsip tinum kulip imi iip maak maak kwek iyo abe-bomta Fol iyo atamip kale, milii iyo ipkumal daga-nilip e, “Tinum weng aa bon tem aa uyo kanube bagan-be beyo intap sang bagan-be o?” agelip e, milii isiik tinangkulipta e, Fol iyo Yesus imi sang so kaan fen tigi saanin umi sang so uyo bagan-be kalaa age-nilipta, bogo-nilip e, “Beyo abiip maak imi sinik migik migik god o agan-nuubip imi sang uta bagan-be tap kuba,” agelip e bole, \v 19 bilip iyo Fol iyo dep no kamok kamok imi weng bagamin baan diim Areopagus daa bogobe-nilip e, “Kabaa. Nuyo kapmi kamaa weng maak unang tinum imi baga-e-bom kafale-balap bomi weng uyo bogobelapta, tinangku utamum o agan-bulup kale, \v 20 nuyo kapmi weng boyo tinangkulupta e, weng migik migik bagan-balap kalaa agelup kale, weng bomi magam uyo utamum o agan-bulup o,” agelip kale, \v 21 bilip imi weng bomi magam uyo, abiip Atens kasel so fital telemin tinum albip so iyo alugum kuguup migik waafusaalip kale, kamaa weng umaak kufu-bom-nilip e minte, kamaa weng umaak tinangka-bom no kemin kup nuubip ko. \p \v 22 Kale Fol iyo fen kamok kamok imi iibak tem kulagal mo bogobe-nala e, “Atens kasel ibaa. Niyo itamita e, ibo titil kup tebe-bom-nilip e, kafin diim komi mufekmufek sinik telela ko kulep tosip ita aman duga-em-nuubip kalaa agebi kale, \v 23 siin uyo niyo abe-bomta mufekmufek ipmi aman duga-em-nuubip uyo utaman yakyak kem tiine-bom-nili e, mufekmufek tal at kwegalip kenu sinik imi kupka-emin baan diim maak utamita e, bomi weng maak dola kosip boyo bogo-nulu e, ‘Baan diim koyo God maak atamsaalup bemi telela kobesup o,’ agesu kalaa age utam tili kale, ibo beyo atamsaalip kuta, beyo aman duga-em-nuubip kale, bemi sang uyo ipmi bogobelan o agan-bii ko. \p \v 24 “Kale God iyo tebe kafin kaa kutufosu kaso mufekmufek alugum kagal albu so uyo telela kosa kale, beyo abiil tigiin umi Kamok e minte kafin diim komi Kamok no kale, beyo aman duga-emin am tinum sagaal tuup desup kutam uyo nuubaala binim kale, \v 25 beyo mufekmufek umaak duumatanebeluta, tinum nulumi sagaal tuup telelmin umaak kupka-em-nuubaalup binim kale, yagal tebe-nalata, alugum unang tinum nuyo telela imo mam kobe-nalata, alugum mufekmufek uyo kupka-em-nuuba kale, \v 26 beyo kamaki tinum maagup maak telela dolata, alugum tinum miit iyo ugisip kale, God beyo kulep kafin kaa kutufosu ku to-nala e, kafin kobe kobe ke-nala e, ogenal imi man fagan tibip so e alugum numi kaanamup so umi am ko age de uyo yagal kwep daasa kale, \v 27 God bemi aget fugunin uyo, bilip iyo niyo fen-bom-nilipta, nitamin o age-nala e minte, fen bom-nilipta, kabal kabal ke-bom nimi finang tolon-temip tap o age no ke-nalata, numi am uyo kwep daabesa kale, God beyo nuyo imkaa simaan kal albaala kale, alugum numi mep so kal alba kale, \v 28 siin uyo tinum maak bogo-nala e, ‘God iyo ogenal iyo dong dogopma man iyo faga-bilipta, God yagal tebe man nuyo dong dogopma biso-nulup e, kagal bomta yak alugum mufekmufek uyo kanum-nuubup o,’ age-se kale minte, ilipmi weng dolamin tinum maak iyo mungkup bogo-nilip e, ‘Nuyo aafen bemi man kale, beyo tiin mosa o,’ agesip ko. \v 29 Kale nuyo God imi man kale, nuyo atamupta, tinum maak iyo ilami aget uyo fugun-bom-nalata, gol min, silva min, tuum tambal min ku-nalata, mufekmufek maak ilami sagaal tuup telela kosa kalaa agelup umdii, aget fugunolupta, God beyo mufekmufek kulutap kalaa agan-nuubup boyo kupkalum o ageta ko. \v 30-31 Kale siin uyo tinum bilip iyo God iyo tele atamin-tem ke-nilipta, kanumin kanumin kuguup mafak uyo waafulip kalaa age-nalata, God iyo tiin kup itam kupkasa kuta, beyo alugum kafin kaa kutufosu komi unang tinum imi tele itama-bom im-kuguman-tema umi am ko age de uyo kwep daasa kale, kamaa kagal alugum abiip maak maak umi unang tinum imi bogobe-nala e, ‘Ipmi kuguup mafak uyo kupkaa ipmi aget uyo fupkela kolin o,’ agan-be kale, God iyo tinum maak ulaa du-nala e, bogobe-nala e, ‘Kabo tebe nimi baan diim uksu-nalapta, tele itama-bom im-kuguman-temap o,’ age-nala e minte, alugum bilip iyo utamta, boyo tuluun aafentap kalaa agelin o age-nalata, bemi angkolip kaan-se uyo, God yagal tebe dufolata, fen tigi mo-se o,” age Fol iyo baga-ema ko. \p \v 32 Kale kamok kamok iyo tinum imi kaan fen tigi mo-se bomi sang uyo tinangku-nilipta, milii iyo titul weng baga-e-bilip e minte, milii iyo bogobe-nilip e, “Biilan-temu uyo, nuyo kapmi bomi sang bagan-balap boyo asok tinangkulan-temup o,” agan-bom no kemip ko. \v 33 Kale kota Fol iyo imka-nala e, daaginata, \v 34 tinum iip maak maak iyo Fol imi diim feba-nilip e, Yesus imi ilak uyo dolip kale, bilip iyo ki, kamok kamok imi tinum maak Dionisius so e minte unang maak Damaris so e unang tinum migik iip maak maak so iyo Yesus imi ilak uyo dolip ko. \c 18 \s1 Fol imi Korin kugol bii-se uta ko \p \v 1 Kale bii-nalata, Fol iyo abiip Atens uyo kupka-nala e, no abiip Korin kugol siit-nalata, \v 2 Juda tinum maak Akwila iyo abu daa atama kale, bemi abiip miton uyo unanbu yak Provins Pontus kugol albu kale, siin uyo iso imi kalel Prisila so agam iyo abiip afalik Rom kugol bom-bilip e, Rom kasel imi King Klodius iyo tebe bogo-nala e, “Alugum Juda kasel ibo Rom kasel numi abiip koyo kupkaa daaginin o,” agela e, agam iyo Provins Itali uyo kupka-nilipta, kamaa kagal tal Korin talbip kale, Fol iyo, agam iyo itaman o ageta no abomu, \v 3 agam bilip imi ogok uyo nalami ogok ulutap kalaa age-nalata, iso kugol bom-nilip e, imi ogok uyo ke-bom sel am uyo bigi kulep ku top saansip ko. \v 4 Kale God imi ifin am daanu uta, suun kup Fol iyo daage tam Juda kasel imi ulotu am tam-nalata, Juda kasel so e Grik kasel so iyo God imi weng uyo fomtuup baga-e-bilita, bilip iyo Yesus imi ilak uyo dolin o age-nalata, kafale-bom baga-emsa ko. \p \v 5 Kale Sailas so Timoti so alop imi Provins Masedonia kupkaa tilip kota, Fol iyo suun kup am daanamu uyo, God imi weng uyo baga-e-bom-nala e, Juda kasel imi bogobe-nala e, “God imi ulaa dula kamok kesa tinum iyo Yesus beta o,” age suun kup baga-e-balata, \v 6 Juda kasel isiik bogobe-nilip e, “Kapmi weng boyo bisop bagan-balap o,” age-nilip e minte, weng mafak uyo bogobe no kelip Fol iyo itam-nalata, Juda kasel imi kuguup uta ku-nalata, ilami ilim diim ifip tububu uyo kupku mola kalino daak iinu kupkaa bogobe-nala e, “Biilan-temu uyo, ibo ifip kalino daak iinebu ulutap ke maagalo ke kaal fuyap ogen utaman-temip boyo nimi san ba kale, ilipmi san kuba. Kamano koyo niyo ibo imkaa asit kek kek ita baga-eman-temi o,” age-nala e bole, \v 7 ulotu am boyo kupkaa daagina kale, asit kek kek tinum God imi aman duga-emin maak bemi win uyo Titius Jastus kale, bemi am uyo Juda kasel imi ulotu am umi magaang tem kugol desip kale, Fol iyo no bemi am kal bom-nala e, unang tinum iyo baga-e-bom kafalema ko. \v 8 Kale Juda kasel imi ulotu am bomi tiin molin tinum Krispus so alugum ilami am maagup nin so iyo Kamogim Yesus imi ilak uyo dolip e, Korin kasel kwiin tagang iyo Fol imi weng uyo tinangku-nilip e, Kamogim Yesus imi ilak uyo do no ke-nilip e, ok sam ugolip ko. \p \v 9-10 Kale am maak daanu umi mililep kota Kamogim Yesus iyo ilam duluun weng maak Fol imi bogobe-nala e, “Niyo kapso albi kale, tinum maagup iyo maak tebe-nalata, kafak daalan-temaala binim kale, kabo finano sining age-namap kale, nimi weng uyo baga-emal a. Kale tinum unang abiip afalik kagal albip iyo kwiin tagang nimi ilak uyo dolan-temip o,” agela ko. \v 11 Kale Fol iyo kugol bom-nala e, God imi weng uyo unang tinum iyo kafale-bii atol maagup e minte kayop bugup kal no kela ko. \p \v 12 Kale Rom tinum migik maak Galio beyo Provins Akaya bomi kiyap miton ke-bom-balata, Juda kasel iyo afeta ibo-nilip e, Fol iyo an-togon-bom-nilip e, aafuu dep tam kot kemin umi am kutam daa-nilip e, \v 13 kiyap imi bogobelip ko. “Kabaa. Tinum keyo unang tinum iyo uget togolata, iyo ulo uyo kupka-nilip e, imi God imi ulotu ke-emin uyo igilimi migik uta ulotu kem-nuubip o,” agelip kale, \v 14 Fol yagal bogolan agin kuta, kiyap Galio iyo Juda kasel imi bogobe-nala e, “Juda kasel ibaa. Tinum keyo kuguup mafak ke-be min, fuut taban-be min keluta, bomi kalan uta dep tilipta, niyo ipmi weng uyo tinangkuta niyo dong dogopman agin kuta, \v 15 ibo tal bemi weng bagan-be min, Yesus imi win kufu-bom bagan-be min, ilipmi ulo umi sang uta kup bogopnelip kale, niyo kanupmin bomi sang uyo tele utama-bom im-kuguman-temaali kale, ipkil telelamin o,” age-nala e, \v 16 bilip iyo fot tebelata, kot kemin umi am uyo kupkaa tam iinip e, \v 17 alugum Grik tinum iyo tebe-nilip e, Juda kasel imi ulotu am tiin molin tinum Sostenes iyo aafu-nilip kot kemin umi am umi amitem mep so kugol saal dagamip kuta, Galio iyo tiin itama ko. \s1 Fol imi asok Antiok unsa uta ko \p \v 18 Kale Fol iyo abiip Korin kugol bii, am kwiin tagang ke-nala e bole, Kristen iyo weng umobe-nala e, imkaa no-nala e, abiip Senkria kugol dubom kon uyo bito-nala e, kafalebelata, atamipta e, beyo God imi fen dam bogobe-nala, “Kota kanubelan-temi o,” age-se uyo fen kanubela binimanu dubom kon bitola kalaa agelip e bole, imkaa Provins Siria unon o age-nalata, tam sip tem una kale, Prisila so Akwila so agam iyo iso tam unip e, \v 19-21 daage yak abiip Efesis yak unip kale, Fol iyo tam Juda kasel imi ulotu am tam-nala e, Yesus imi sang uyo tol kup dupkop daga-e-bom baga-ema e, bogobe-nilip e, “Kabo kagal siit ilugo-nalapta o,” agelip e, “Waago o,” age bogobe-nala e, “Kanube God iyo, ‘Asok maak so no itamal o,’ age-nama bole, asok maak so tolon-temi o,” age-nala e, weng umobe-nala e, Prisila so Akwila so agam iyo imkaa tam sip tem tam-nala e, Efesis uyo kupkaa una ko. \p \v 22 Kale Fol iyo no abiip Sisaria no-nala e, sip uyo kupkaa met Jerusalam met-nala e, Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo weng umobe-nala e, daage malaak abe yang abiip Antiok yang-nala e, \v 23 siit ilugo-nala e, Antiok uyo kupkaa unanbu met Provins Galesia umi atuk Frigia umi abiip maak maak kem tiine-bom-nala e, alugum Yesus imi ilak dolin bilip imi baga-em tiine-balata, igil mitam titil kup fagagamsip ko. \s1 Apolos imi Efesis so Korin so kugol bii-se uta ko \sr (Ap 19:1-3, 1 Kor 1:12-13, 3:4-6) \p \v 24 Kale Juda tinum maak tal Efesis kugol nuuba kale, bemi win uyo Apolos kale, bemi abiip miton uyo Isip umi abiip afalik Aleksandria kale, beyo weng tambal bagamin tinum e minte, God imi suuk kon tem weng uyo tele dagaa ku no kesa kale, \v 25 siin uyo Kamogim Yesus imi sang uyo kafalemsip kuta, Jon Baptis imi ok sam uga-emsa umi sang so Jon imi Yesus imi sang bogo-se umi sang so uta kup utamsa kale, bota dital fagaa unang tinum imi kafale-bom Yesus imi sang boyo tol kup baga-em-nuuba kale, \v 26 Apolos beyo tam Juda kasel imi ulotu am tam-nala e, God imi weng kufo baga-ema kale, alugum imi tiin diim uyo fitom binim baga-emata, Prisila so Akwila so agam iyo imi weng uta tinangku-nilipta, dep no ilimi am daa-nilip e, Yesus imi sang uyo maak so baga-e-bom-nilip e, God imi weng uyo tele tol dupkop daga-emip ko. \v 27 Bii-nala e, Apolos iyo yak Provins Akaya kwek iinon o agela e, Efesis kasel Kristen iyo, “Suguul ke unap o,” age-nilip e, Akaya kasel Kristen imi suuk kon uyo dola kobe bogobe-nilip e, “Ibaa. Tinum keyo ipmi am e no tolon-tema uyo, weng umobe telela tiin mo-bom-nilipta o,” age-nilip e, dola kobelip e bole, daage no Provins Akaya no-nala e, unang tinum God tebe kuguup tambal kobela Yesus imi ilak dosip iyo tele dong daga-ema kale, \v 28 boyo ki, alugum imi tiin diim uyo titil kup fagaa Juda kasel imi kafale-bom bogobe-nala e, “Ipmi weng bagan-bilip boyo bisop bagan-bilip o,” agan-bom-nala e minte, God imi suuk kon tem weng kwek uyo kafale-bom bogobe-nala e, “God imi ulaa dula kamok kesa tinum iyo Yesus beta o,” agan-bom no kema ko. \c 19 \s1 Fol imi Efesis kugol bii-se uta ko \sr (Mat 3:1-2,11, 1 Kor 16:5-12) \p \v 1 Kale Apolos iyo abiip Korin kugol bom-balata, Fol iyo met Provins Esia umi amdu tem tem uyo tiinan-siit-nala e, kupkaa top abiip Efesis top-nala e, \v 2 Yesus imi ilak dolin maak itam bogobe-nala e, “Ibo kamaki Yesus imi ilak do-silip kota, God iyo tebe imi Sinik Tambal iyo ipmi dobe-se aga o?” agela e, isiik bogo-nilip e, “Umbae. Weng umaak numi bogobe-nilip e, ‘Sinik Tambal maak alba o,’ agelip tinangkusaalup kuba,” agelip e, \v 3 isiik bogo-nala e, “Kanubelu bole, bilip iyo dogonupmin weng uta ibo kafalebelipta, ibo ok sam ugo-silip o?” agela e, isiik bogo-nilip e, “Bilip iyo Jon imi weng uta nuyo kafalebelipta, ok sam ugo-sulup o,” agelip e, \v 4 Fol isiik bogo-nala e, “Jon iyo, Israel kasel ko age Juda kasel unang tinum waantap ita ilimi fengmin uyo kupkaa imi aget uyo fupkela kolip umdii, bilip ita ok sam ugobe-nala e, bogobe-nala e, ‘Ipmi, tinum tolon-tema o age fen-bilip iyo nimi umik tem tolon-tema kale, imi ilak uyo dolin o,’ age-nalata, baga-emsa kale, tinum ti-se beyo Yesus ita o,” agan-kala ko. \v 5 Kale Efesis kasel Yesus imi ilak dolin iyo weng boyo tinangku-nilipta, Yesus imi win uyo kufo-nilipta, ok sam uyo ugolip e, \v 6 Fol iyo sagaal kwep yak imi dubom diim daabelata, God imi Sinik Tambal iyo bilip imi diim abelata, weng migik migik utamsaalip binim uyo baga-bom-nilip e minte, God imi weng kem uyo baga-e-bom no kemip kale, \v 7 tinum bilip iyo tol kup te tam tuluun kal tap ko. \p \v 8 Kale Fol iyo tam Juda kasel imi ulotu am tam-nala e, finanin uyo kupka-nalata, fomtuup tinum unang iyo baga-e-bom-nala e, God imi Yesus ulaa dula kamok ke unang tinum tiin mo-boma umi sang uyo kafale-bom-nala e minte, “Weng baga-e-bii koyo fen tuluun weng o,” agan-bom no kem yakyak ke-bii kayop asuno kela e, \v 9 iip maak maak iyo kutaang kup tebe-bom-nilip e, Yesus imi ilak uyo dolan-temaalup o agan-bom-nilip e, ulotu am kutam kal mo-nilip e, itafi-bom bogobe-nilip e, “Kristen ipmi weng uyo mafak o,” agan-kalip kale, Fol iyo imkaa Yesus imi ilak dolin iyo kulep-nala e, daage no Tiranus imi kafalemin am no-nala e, suun kup kafale-bala bii, \v 10 atol alop dakan kela kale, Kamogim Yesus imi sang uyo yak Provins Esia umi abiip maak maak kem tiine-buluta, alugum Juda kasel so Grik kasel so Esia kugol nin iyo tolong dugamip kuta, milii iyo tinangka-bala e minte, milii iyo tinangkamin binim ke-bala no kemsip ko. \s1 Seva imi man tinum ban kal imi kanumsip uta ko \sr (Mak 16:20, Ap 14:3, Hib 2:4) \p \v 11 Kale God iyo Fol iyo dong daga-e-balata, kwiin mirakel ko age mufekmufek ugulumi migik maak telela-balata, \v 12 unang tinum iyo tal Fol imi ifak talamin ilim min, ogok ke-bom migimin ilim uyo kulep no unang tinum mafak ilin imi kaal diim tobelipta, mafak ilin uyo binim ke-e-bulu e minte, sinik mafak iyo imkaa yak iine-bom no kemip ko. \p \v 13 Kale Juda kasel maak iyo yak abiip maak maak uyo tiine-bom-nilipta, unang tinum sinik mafak ifak daasa iyo telela imolip tambalan-nuubip kale, iip maak maak iyo unang tinum sinik mafak ifak daasa umdii, Kamogim Yesus imi win uta kufo kup-kugu-bom-nilip e, sinik mafak imi bogobe-nilip e, “Fol iyo Yesus imi sang uyo bagan-be kale, nugol mungkup Yesus imi win tolop diim ipmi baga-e-bulup kale, yak iinin o,” agan-nuubip kale, \v 14 Juda kasel imi tinum amem ko age pris imi kamok maak imi win uyo Seva kale, bemi man tinum ban kal iyo boyo kanu-bilip kuta, ninggil iyo Yesus imi ilak dosaalip kale, \v 15 sinik mafak iyo bogobe-nala e, “Tinum titil miit kayaak Yesus beyo atamsi, tinum titil tebesa bemi sang uyo Fol tinangkusi no kuta, tinum titil binim ibo waantap ita o?” agela e, \v 16 tinum sinik mafak so beyo yak abata, ninggil iyo imdaak tama ita ita kela kale, ninggil imi kaal uyo duul duul tebelu e minte, imi ilim uyo fengela tebe no ke-nilip e, am uyo kupkaa am uyo kupkaa kaal kem sigin-bii ko bilii daaginip kale, \v 17 bii-nilip e, alugum Juda kasel so Grik kasel so Efesis kugol nin iyo tinangku-nilipta, finan-bii ko-nilip e, “Kamogim Yesus imi win boyo titil so o,” age fomtuup kufu-e-bom deng tebemip ko. \v 18 Kale unang tinum kwiin tagang Yesus imi ilak dugan-bii-silip iyo tal-nilip e, siin umi kuguup waafusip uyo kupkem daga-bom-nilip e, kem bagamip kale, \v 19 timon unin kwiin tagang iyo ilimi timon aamin umi sang suuk kon diim dola kosip uyo afeta-bii kolip e, unang tinum iyo uta-bilipta, at kwegalip ken tebelu kale, suuk kon bomi tisol uyo tikilipta e, mani ulumi kup 50,000 kalaa agelip ko. \v 20 Kale titil fagaa kanu-bilip e, Kamogim Yesus imi weng boyo sengan abe-bulu e, unang tinum kwiin tagang iyo Yesus imi ilak dugan-bii-silip ko. \s1 Efesis kasel tebe tala tala ke wengaal digin-bii-silip uta ko \sr (Ap 17:29) \p \v 21 Kale boyo kanu-bii kupkaluta, God imi Sinik yagal Fol imi aget fugunin uyo kafalebelata, Fol iyo bogo-nala e, “Niyo Provins Masedonia tono, Provins Akaya tono, Jerusalam unon-temi kale, God iyo bogopne-nala e, ‘Kabo abiip Rom unaal o,’ agela kale, Jerusalam kugol siit-nilita, no Rom unon-temi o, “age-nala e, \v 22 Fol ilami dong daga-emin tinum Timoti so Erastus so alop maak iyo imdala Provins Masedonia unip kale, Fol yagal, Provins Esia kagal siit-nilita o age-nalata, kugol na ko. \p \v 23 Kale am ko daan-suu kota, asit kek kek tinum iyo, Kamogim Yesus imi weng boyo nuyo tinangkulaalup o age-nilipta, buuk weng uyo bagamip kale, \v 24 tinum maak bemi win uyo Demitrius kale, beyo silva ku-nala mufekmufek telelmin tinum kale, silva uyo ku ilami god unang Atemis umi ulotu am umi sinik uyo telele-bom-nala e minte, mungkup telelmin tinum migik migik iyo tiin mo no ke-balata, unang tinum iyo, bomi aman duga-emum o age-nilipta, tal saan-bilipta, telelmin tinum bilip iyo tisol kwaa-bomta win so ke-bii-silip ko. \v 25 Kale Demitrius beyo sinik telelmin tinum kuso e mufekmufek ulutap telelmin tinum so iyo afeta ko-nalata, bogobe-nala e, “Ninggil ibaa Ipkil utamsip kale, numi ogok ke-bulup bomi tisol tambal uyo ko kwan-bulup kale, \v 26 ipkil tinangku kupkaa utamsip kale, tinum Fol beyo Efesis kasel so mep so alugum Provins Esia kasel migik so kwiin tagang iyo fomtuup bogobe-nala e, ‘Sinik Demitrius ninggil ilimi sagaal tuup telelam-nuubip boyo fen god ba o,’ age uget taga-bala kup-kagan-nak-bilip kale, \v 27 kam agan-kalata, numi ogok tambal umi win boyo mafaganu kupkapman-temip tap ko. Kale minte alugum Esia kasel so alugum kafin kaa kutufosu komi abiip maak maak kasel so iyo god unang afaligen Atemis umi aman duga-em-nuubip kale, Fol iyo kam agan-kalata, bomi ulotu am tambal umi aget uyo kupkaa no kelan-temip tap ko. Kale kam agan-kalata, Atemis boyo atin win binim kelu kupkaa bomi tok umaak bagaman-temaalip o,” age-nalata, Demitrius iyo baga-ema ko. \p \v 28 Kale tinum ibolip bilip iyo Demitrius imi weng boyo tinangku-nilipta, olsak deebeluta, ol-bom-nilip e, “Efesis kasel numi Atemis boyo afaligen o,” agan-kalin kup ke-bilip e, \v 29 senganuta, alugum abiip kasel iyo tele utamin-tem bom-nilip e, igil mungkup bisop fomtuup ol-bom-nilip e, mafak sang kemip kale, Masedonia tinum Gayus so Aristakus so alop iyo Fol iso ninggil tiinan-nak-bilip kale, alugum iyo alop iyo yaafuu yuut dilili imdep tam abiip mat tala tala ke-bilip diim ku daalip ko. \v 30 Kale Fol iyo, tam unang tinum tala tala kelip imi iibak tem kugol mo-nilita, weng baga-eman o agan-be kuta, Yesus imi ilak dolin iyo fegelebelip kupkala kale, \v 31 Provins Esia umi kamogimal iip maak maak iyo Fol imi duup kale, igil mungkup weng uyo kwaalip tulu Fol imi kobe-nilip e, “Kabo abiip mat tala tala ke-bilip uyo yang unemin ba o,” agelip ko. \p \v 32 Kale tala tala kelip iyo amon amon bii tala tala kelip kale, kwiin tagang iyo atul fagan-bilip bomi magam uyo tele utamin-tem kale, milii iyo igilimi weng maak ol-bilip e minte, milii ita igilimi weng maak ol-bilip no ke-bilipta, \v 33 Juda kasel iyo tinum maak Aleksanda iyo ulaa du bogobe-nilip e, “Kabo mo bogo-nalap, ‘Juda kasel numi san ba o,’ agelapta o,” age-nilip e, ilibe daalip unang tinum kwiin tagang imi tiin tem unata, tinum unang iip maak maak iyo aget fuguno-nilip e, “Tinum beyo kamok ko,” age-nilipta, “Weng umaak bogobelapta o,” agelip e, mo-nala e, sagaal kufo fegelebe-nala e, tol dupkop daabe baga-e-bili tinangkamin o agela kuta, \v 34 alugum iyo atamipta e, tinum beyo Juda tinum kalaa age-nilipta, alugum iyo maagup ol-bom-nilip e, “Efesis kasel numi god unang Atemis boyo afaligen o,” age-nilipta, ol-bilipta biita, atanim sinik fufalamin alop uyo binimanu ko. \p \v 35 Kale ol-bilipta, Efesis umi tiin molin tinum ko age kuskus iyo unang tinum iyo fegele-balata biita, olan-bilip uyo kupkaa sining agelip e, bogola ko. “Efesis tinum ninggil ibaa. Alugum kafin kaa kutufosu komi unang tinum bilip iyo utamsip kale, Efesis kasel nuyo Atemis afaligen umi ulotu am so tuum amem abiil tigiin ilo kumen malaak abesu so umi tiin molin kalaa agesip kale, \v 36 tinum iyo maak, ‘Weng boyo fen ba o,’ agon-temaala binim kale, nugumal ibo atin bilili agelin o ageta kale, ipmi aget uyo tele fugunolin-tem ke-nilipta, ong sagam mufekmufek mafak umaak kanumin ba o ageta ko. \v 37 Kale tinum alop bilip iyo numi ulotu am umi mufekmufek umaak dagaa kubelin-tem e minte, numi god unang uyo weng mafak mafak umaak bogobelin-tem no kuta, ibo alop bilip iyo imdep tilip bole a? \v 38 Kale Demitrius so ilami ipkumal mufekmufek telelmin tinum so ninggil iyo kot kemin am daanamin uyo utamsip e minte, weng telelmin tinum iyo itamsip ko kale, tinum maak bemi kanu-be boyo olsak tebebelu umdii, ninggil iyo dep no weng telelmin baan diim daa-nilipta, kugol bemi fengmin umi sang uyo bogobelipta, yega dobelin o ageta ko. \v 39 Kale ibo, bomi sang uyo maak so bagamum o agelip umdii, abiip kasel ipmi weng bagamin am daanan-temu kwegal, bagamin o ageta ko. \v 40 Kale am kaa daanbu kota, gavman iyo nuyo itam-nilipta, bogo-nilip e, ‘Bilip iyo tala tala ke-nilip e, wengaal digin-bom-nilip e minte, dinan-bom no kemip o,’ agelan-temip tap kale, kanube nuyo bomi magam umaak bogobelan-temaalup binim o,” age-nalata, \v 41 kuskus iyo kam age-nala e, tala tala kelip iyo imdala abiip mat uyo kupkaa daaginip ko. \c 20 \s1 Fol imi Provins Masedonia tono Provins Akaya unsa uta ko \p \v 1 Kale Efesis tinum imi atul weng uyo bagan-bii kupkalipta, Fol iyo weng kwaala no tamuta, Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo tala tala kelip e, kuntuk saane-bom baga-em-siit-nala e, weng umobe-nala e, imkaa daage no Provins Masedonia no abe \v 2 bomi abiip maak maak boyo tiine-bom-nala e, Kristen iyo dong daga-e-bom weng baga-e-balata, titil kup fagalip e, imkaa no Provins Akaya kugol bii, \v 3 kayop asuno dakan ke-nala e, kota sip tem ilep tol kup Provins Siria unon o agan-bom bom-salata, “Juda kasel iyo bantap weng tegen-bom-nilip e, ‘Angkolum o,’ agan-bilip o,” agelip tinangku-nalata, imi aget uyo fuguno-nala e, “Sip tem ilep uyo kupkaa kafin diim ilep no asok Masedonia usiik no abe-nilita, Provins Siria unon o,” agela kale, \v 4 tinum ban kal so Fol so ninggil unip kale, ban kal iyo Beria tinum Pirus imi man Sopata yagal, Tesalonaika tinum Aristakus so Sekundus so alop igil, Debe tinum Gayus yagal, Timoti yagal, Provins Esia tinum Tikikus so Trofimus so alop igil no kale, Provins Akaya uyo kupkaa Provins Masedonia tono tam tam abiip Filipai nota, Luk iyo alba kalaa nage-nilip e, \v 5 ban kal iyo Fol so Luk so alop nuyo imkaa isiik sip tem ilep no abiip Troas kugol numi fen-bilip kale, \v 6 nuyo Filipai kugol Pasova umi bret fitimin binim uyo unan-bii kupka-nulup e, kota Filipai uyo kupkaa sip tem ilep abe-bom bii, am ogal ke-nulup e, no Troas kugol ninggil iyo no itamupta, kugol bii, am ban kal kelup ko. \s1 Troas kal Yutikus imun-bii malaak abe kaana Fol tebe dufosa uta ko \p \v 7 Kale Sarere mililep kota nuyo maagup, komiyon uyo unelum o age-nulupta, tala tala kelup kale, Fol iyo, amsapta un-bon-temi o age-nalata, weng uyo baga-emin kup ke-balata bii, am tiip tiip fan-bo ko. Kale am kutam kal albup boyo am timitim kale, \v 8 tala tala ke iit abiin asuno diim kal tonbup kale, ilaam kwiin tagang uyo kefo-bii kupkalip kenan-buluta, albup kale, \v 9 man tinum maat maak bemi win uyo Yutikus kale, beyo solop tem ko age winduwa tem kugol tonba kale, Fol iyo weng maak so baga-em abe-balata, imun tolom-nala e, fomtuup ugat age agaal unom fii age bii-nala e, kumen unanbu daak kafin diim abela e, dufolum o age-nilipta, daakta dufolipta e, kaana kalaa agelip ko. \v 10 Kanubelipta bole, Fol iyo daak-nala e, suk mo daak duptal migi-nala e, bogobe-nala e, “Amem-nimip kale, kaa tigi mo fena ke atamin o,” agela kale, \v 11 asok iit-nilip e, komiyon uyo une-nilip e, suun kup weng uyo baga-e-balata bii, am daan kolu e, imkaa daagina ko. \v 12 Kale man tinum maat imi duup-afin iyo atamipta, beyo kafan so alba kalaa age-nilipta, deng kup tebe-bom-nilip e, duptamo am iinip ko. \s1 Fol imi Troas uyo kupka-nala no Miletus unsa uta ko \p \v 13 Kale Fol iyo ipkumal numi bogobe-nala e, “Niyo sip tem ilep uyo kupkaa kafin diim ilep no abiip Asos no tolon o agan-bii kale, ibo sip tem ilep no Asos no-nilipta, nitam nimtamolipta, unum o,” agela e, dupkaa unup ko. \v 14 Kale Fol iyo no Asos kugol bom-balata, nuyo tal dep-nulupta, sip tem ilep no abiip Mitilini abe-nulup e, \v 15 daage no iip kugol sulup nala e, no abiip Kios umi mep so kugol sulup nala e, daage no abiip Samos no-nulup e, sulup nala e, daage no abiip Miletus unup ko. \v 16 Kale Fol iyo aget fuguno-nala e, “Sip uyo nimtamo yuut unomu bole, Pentikos ko age iman dung am daanin-tem bom-sulu kota, no Jerusalam unomi kalaa age-nilita, niyo Provins Esia kugol bii ilugolan-temaali kale, no abiip Efesis uyo yang abe kupkan ke unom-nilita, yuut unon o,” agan-be ko. \s1 Fol tebe Efesis imi Kristen unang tinum imi kamogimal imi weng umobe-nala weng baga-emsa uta ko \sr (Ap 21:27-36, 23:10-25:12, 1 Kor 4:1-13, 9:1-27, 2 Kor 4:1-15, 6:1-10, 11:16-32) \p \v 17 Kale ninggil nuyo no Miletus no tamup Fol iyo weng kwaala no abelu Yesus imi ilak dolin unang tinum Efesis albip imi kamogimal iyo bogobe-nala e, “Ibo tilipta, weng umaak bagamum o,” agelata, \v 18 tal tamipta, bogobela ko. “Ipkil nimi kuguup uyo utamsip kale, siin niyo tal Provins Esia kagal ipso suun kup nuubita, imkaa un-sii uyo, \v 19 Juda kasel iyo bantap weng tegen-bom-nilip e, dufak daalum min, angkolum o agan-bii kwiin tagang faga-nilip e, weng mafak so kuguup mafak so uyo kupkane-bilipta, bong fagan-bii-sii kuta, niyo Kamogim Yesus imi bon tem kiit fenin man kale, nalami tok uyo bagamin binim ke-bom nimi kaal ilak dugamin binim ke-bom-nili e minte, nugumal Juda kasel tebe Kamogim Yesus imi umik ugobebip umi kalan uta aget mafaganepneluta, ame-bom no ke-bom-nilita, suun kup Kamogim Yesus imi weng uta fomtuup baga-e-bii-sii kale, \v 20 niyo ipmi atul uyo finan-bom-nilita, sining agesaali kale, intap intap weng ipmi dong daga-emin weng umaak albu kalaa age baga-e-bom-nili e minte, ipmi tala tala kelip uyo kafale-bom-nili e minte, ipmi am maak am maak uyo tiine-bom \v 21 kafale-bom-nili e minte, Juda kasel so Grik kasel so ipmi maagup fomtuup bogobe-nili e, ‘Ibo fengmin uyo kupkaa aget fupkela ko-nilipta, God imi ilunom-nilipta, numi Kamogim Yesus imi ilak dolin o,’ age-nilita, baga-e-bom no ke-bii-sii ko. \p \v 22 “Kale ibo utamin. Kamano koyo God imi Sinik iyo tugu nimdep ila Jerusalam uni kale, intap intap umaak Jerusalam kugol bom-bili mek nimi diim abon-temu uyo niyo utabaali kale, \v 23 niyo maagup maak uta kup utamsi kale, alugum abiip maak maak uyo tiine-bilita, God imi Sinik Tambal yagal nimkem daa bogopne-nala e, ‘Kabo tinum iyo tebe kuguup mafak uyo kupkake-bom-nilip e minte, sok de kamka-bom no keman-temip o,’ age bagane-balata, yakyak tiinan-nak-bii kuta, \v 24 Kamogim Yesus iyo ogok maak kopne bomi sang uyo bogopne-nala e, ‘Kabo nimi weng tambal uyo unang tinum imi bogobe-nalap e, “God iyo unang tinum imi aget uyo kupka-e-bom-nala e minte, kuguup tambal uyo kupka-e-bom no kem-nuuba o,” agelal o,’ age-se kalaa age-nilita, niyo nimi aget fugunin uyo, ‘Nimi kaal diim uyo finanopnebaalu kale, nangko-nimip kuta, ilimi kale, nangko-nimip kuta, niyo ogok God imi kopne-se uyo telelam tam tam top atin ditang agelu kupkalita o,’ agan-bii ko. \p \v 25 “Kale ipkil utamin. Siin uyo ipmi iibak tem uyo bom-nili e, God imi daam tem kutam bilip imi tiin mo-boma umi sang uyo baga-em tiinan-bii-sii kuta, kamano koyo niyo utamita e, ibo maak so nitaman-temaalip kalaa age-nilita, \v 26-27 kota afungim atin weng kem umaak ipmi bogobelan o ageta kale, niyo ipmi atul uyo finan-bom-nilita, sining agesaali kale, alugum God imi weng uyo, ‘Ibo kanumin o,’ agesa bomi sang uyo ipmi baga-em top bogobe-sii kale, biilan-temu uyo, ibo God imi weng kwaasulemip umdii, God iyo tebe ibo inola ogen utaman-temip kuta, boyo nimi san ba ko. \v 28 Kale God imi Sinik Tambal iyo tebe-nala e, ibo ulaa imdu bogobe-nala e, ‘Ibo Kristen bilip iyo tinum sipsip tiin mo-bomip ulutap ke-nilipta, tiin molin o,’ age-se kale, bilip iyo Yesus imi ilak dolin unang tinum kale, beyo kaana ilami isak uta singkam daaluta, bilip imi ilim bobe-se kale, tiin molin ibo alugum bilip imi kuguup so ilipmi kuguup so uyo tele tiin mo utama-bom-nilipta, God imi weng uyo baga-e-bom kafalemin kup kemin o ageta ko. \v 29 Nimi utabi uyo, siit-nili imkaa unita, dungkiil atul kup tebesip ko age tinum mafak iyo tebe tal Kristen ipmi iibak tem iinom-nilipta, sipsip ko age Kristen ibo ifak daalan-temip kalaa agebi kale, \v 30 ilipmi iibak tem kwegal tinum iip maak maak iyo tebe-nilipta, nuyo Kristen bilip iyo tugu imdep meng daalupta, numi daang begebelin o age-nilipta, bisop weng uyo baga-e-bilip yang iinon-temip kale, \v 31 ipkil tele utama-bom-nilipta a. Kale niyo tiin ak tele-bulu ame-bom-nilita, ibo alugum maagup maagup kafale-bom weng kem baga-emin kup ke-bom mililep so taap so kota waafu-bii, atol asuno dakan ke-sii kale, bomi aget uyo fugun-bom-nilipta o ageta ko. \p \v 32 “Kale minte God iyo aman duga-e-bom bogobe-nili e, ‘Bisel kabo Efesis kasel Kristen iyo tiin molapta, bilip iyo kapmi weng uyo tinangka-bom bom-bilipta, kabo kuguup tambal uyo kupka-e-bom tiin molal o,’ agan-bii kale, God imi weng tambal boyo bagang-kale ibo kuntuk mobelan-temu kale, beyo tii ibo imdep unang tinum telela imola tambalansip imi iibak tem tolata, mangkal ibo suun kup tambaliim nan-temip ko. \v 33 Kale nitamipta e, tinum beyo imi mani min, ilim umaak tingine-bom dagan tiinan-bii-sii kalaa nagesip aga? \v 34 Ipkil nitamsip kale, niyo sel am biginamin ogok waafulin kalaa nagesip kale, nimi sagaal alop kota ogok uyo waafu-bom-nilita, niso tinum niso albip iso numi mufekmufek iibanu uyo saan-bii-sii kale, \v 35 alugum nimi kanumin kanumin telela-bii kupka-sii boyo ibo kafale-bom bogobe-nili e, ‘Ipso niso titil faga-nulupta, ogok ke-bom-nulupta, unang mafak ilin umolip min, mufekmufek duumatanip min iyo dong daga-emum o,’ age-nilita, kafalebeli utam-silip kale, Kamogim Yesus yagal bogo-nala e, ‘Kanube tinum maak mufekmufek maak ipkum imi misiim kobela umdii, tinum kobela kula beyo deng tebeman-tema kale minte, tinum kobela beta deng afaligen kup tebeman-tema o,’ age-se kale, ipso niso bemi weng bogo-se bomi aget uyo fugun-bom-nulupta o,” age-nalata, Fol iyo kam agan-kala ko. \p \v 36 Kale Fol iyo weng boyo bogobe kupkala e, Fol iso bilip iso maagup katuun duung fegela daak tonip God iyo aman duga-e-balata, \v 37 ame-bom-nilip e, duptal migi weng umobe-nilip e, \v 38 bilip iyo bemi bogo-nala, “Ibo maak so nitaman-temaalip o,” agela bomi kalan uyo fomtuup du-filin-bom-nilip e, aget mafaganepmu e, dep tam sip tem daalip ko. \c 21 \s1 Fol imi Jerusalam unsa uta ko \p \v 1 Kale Fol ninggil nuyo Efesis kasel Kristen iyo imkaa sip tem ilep tol kup no abiip Kos ko no-nulup e bii, sulupta, no abiip maak Rodes tono abiip Patara unup ko. \v 2 Kale sip uyo kupkaa tam abe-nulup e, sip migik umaak fen-bomta utamta, maak uyo, unanbu yak Provins Fonisia unon o agan-bo kalaa age-nulupta, kutam-tele unum o age-nulupta, bomi tem kutam iinom-nulup e, daage no \v 3 yol ok daang kun diim umi kafin Saiprus uyo utam-nulup e, ugaa kwep afaan kweng daa-nulup e, kupkan ke Provins Siria unup kale, sip uyo imdep no Siria umi abiip Taya ku daalu e, ting uyo alugum kugol kogon kelum o agan-bilip kalaa age-nulupta, nuyo sip uyo kupkaa tam abe-nulup e, \v 4-5 no Yesus imi ilak dolin unang tinum iyo fen-bom itam-nulup e, iso kugol bom-bulupta, God imi Sinik iyo bilip imi aget tem weng uyo bogobela e, Fol imi bogobe-nilip e, “Yuudiya kasel iyo tebe kangkolan-temip kale, kabo Jerusalam uyo unemin ba o,” agelip ko. Kale am ban kal ke kupka-nulup e, abiip boyo kupkaa daaginum o agan-bulup kale, Kristen tinum unang so man sino ulimal ulimal iyo nuyo imdep tam abiip afalik umi sep ko tam abe top yol ok bal top tamip e bole, iso nuso katuun duung fegela daak ok diniing diim ku ton-nulup e, God imi aman duga-e-bom-nulup e, \v 6 igil weng umobelip nugol weng umobelip ke-nulup e, asok tam sip tem iinup e, igil imkaa am iinip ko. \s1 Profet Agabus tebe Fol imi weng kem bogobesa uta ko \sr (Ap 11:27-28, 20:22-25,38, 21:4,27-36) \p \v 7 Kale nuyo abiip Taya uyo kupkaa sip tem ilep daage no abiip Tolemes no Kristen iyo weng umobe-nulup e, iso kugol bii sulup nala e, \v 8 Tolemes uyo kupkaa no abiip Sisaria abe-nulup e, sip uyo kupkaa tam abe-nulup e, no Filip imi am no tamup ninggil nup kale, beyo God imi weng tambal baga-emin tinum e minte, Jerusalam ko ululip dong daga-emin tinum kesip ban kal imi maak no kale, \v 9 bemi man unang kalbinim iyo kapket kale, God imi profet ko age weng kem baga-emin unang ko. \p \v 10 Kale nuyo kugol sinan-bii am kul fagaa kulupta, God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum maak Provins Yuudiya kumet uyo kupkaa mitop tala kale, bemi win uyo Agabus kale, \v 11 numi finang tal-nala e, Fol imi ol tiil ko age let uyo ku-nala e, ilami sagaal so yaan sino uyo de ko bogo-nala e, “God imi Sinik Tambal iyo bogopne-nala e, ‘Fol kabo Jerusalam unon-temap uyo, Juda kasel iyo tebe nimi kapmi let ku yaan sagaal de koli kalutap kepke-nilip e, kamdalip yak Rom kasel imi sagaal diim abelan-temap o,’ age Sinik iyo bogopnela o,” ageta Agabus iyo bogobela kale, \v 12 nuyo weng boyo tinangkulupta, nuso kugol nin iso nuyo Fol imi fomtuup bogobe-nulup e, “Kabo Jerusalam kumet uyo unemin ba o,” agelup e, \v 13 Fol iyo numi weng uyo yan kebe bogo-nala e, “Intaben o age-nilipta, ibo ame-bom-nilipta, nimi, unon o agan-bii uyo tugu nimtal nimtal ke-bilip a? Niyo met Jerusalam met tamita, bilip iyo, beyo Yesus imi win kufum-nuuba kalaa nage-nilipta, sok de namo-nimip min, nangkolip kaan-nimi o agan-bii o,” agan-kala ko. \v 14 Kale nuyo atamupta e, uget togolupta, aget fupkela ko-nama binim kela kalaa age-nulupta, dupka-nulupta, bogo-nulup e, “Kamogim Yesus imi aget fugun-be umdii ko mitam tuluk o,” agelup ko. \s1 Fol imi Jerusalam no-nala Kristen imi kamogimal imi weng baga-emsa uta ko \p \v 15 Sinan-siit-nulupta, mufekmufek uyo kan ke-nulup e, met Jerusalam kumet iinum o agelup e, \v 16 abiip Sisaria umi Yesus imi ilak dolin iip maak maak iyo nuyo imdep no Jerusalam no Nason imi am daalip e, iso bulup kale, beyo Provins Saiprus kayaak kale, beyo sugayok kota Yesus imi ilak dosa ko. \p \v 17 Kale Jerusalam imi Kristen iyo utamipta, Fol ninggil iyo tilip kalaa age-nilipta, deng tebe-bom weng umobelip \v 18 sulup nala e, Fol ninggil nuyo no, Yesus imi niing Jems iyo no atamum o age nota e, Jems imi am uyo alugum Kristen tinum kamok kamok iyo iso albip kalaa age-nulupta, \v 19 Fol iyo bilip imi weng umobe imka-nala e, imi God imi weng ku asit kek kek imi baga-e-bala God tebe kanumin kanumin kafalem-nuuba bomi sang uyo baga-ema ko. \s1 Fol imi kamogimal imi weng tinangku tam ulotu am miton tam unsa uta ko \p \v 20 Kale kamogimal iyo Fol imi weng uyo tinangku-nilipta, God imi deng uyo tebe-bom God imi tok uyo baga-bom-nilip e bole, Fol imi bogobe-nilip e, “Nugum kabaa. Kabo itamapta, Juda kasel mitam e te top figip figip ulumi kup kwiin tagang iyo Yesus imi ilak uyo do-silip kalaa agelap kale, alugum iyo, Moses imi ulo uyo waafulum o age deng kup taban-bilip kale, \v 21 iip maak maak iyo kapmi sang uyo ipkumal iyo bisop bogopke-nilip e, ‘Fol beyo Juda kasel asit kek kek imi abiip albip iyo kafale-bom-nala e, “Ibo Moses imi ulo uyo kupka-nilipta, ipmi man imi kaal uyo ukan ke-emin ba e minte, Juda kasel numi sugayok kuguup uyo waafunamin ba no o,” age bagan-be o,’ kagan-bilip ko. \v 22 Kale bilip iyo tuluun tinangkulipta e, Fol iyo kaa tala kalaa kage-nilipta, olsak kopkelan-temip kale, kapso nuyo dogonupman-temup a? \v 23 Kanubelu umdii, kabo numi bogopkelan-temup uyo kanubelal a. Numi tinum kalbinim iyo weng kwep daa God imi bogobe-nilip e, ‘Atin boyo kanubelan-temup o,’ agebip kale, \v 24 kabo imagolapta, kapso iso ibo God imi ulotu am miton no-nilipta, Moses imi weng bogo-nala, ‘Kabo God imi tiin diim uyo ok sam ugo tambaliim kelal o,’ agesa uta waafu-nilipta bii, kabo tuumon kulu bilip imi sipsip min mobelapta, pris ko age tinum amem imi kobelip kwe fuu God imi kobe kupkalip e bole, kuguup uyo binimanu kalaa age-nilip e, ilimi dubom kon uyo bitolan-temip kale, unang tinum iyo alugum katamipta e, kapkal Moses imi ulo uyo waafusap kalaa age-nilipta, kapmi sang bogolip tinangkubip boyo bisop bogobip kalaa agelan-temip ko. \v 25 Kale minte asit kek kek Yesus imi ilak do-silip iyo nuyo suuk kon uyo dola kobe-nulup e, numi aget fugunin umi sang uyo bogobe-nulup e, ‘Ibo Juda kasel imi kuguup uyo alugum waafunamin ba kale, mufekmufek tinum tebe men amem umi aman duga-e-bilip min, isak min, tolop mapmik ungkwalip kaanu boyo unan-kalin ba e minte, sa dagamin ba no o,’ age dola kobe kwaapmup un-suu o,” age-nilipta, bilip iyo Fol imi baga-emip ko. \p \v 26 Kale kota Fol iyo tinum kalbinim iyo dego ninggil silip nala e, God imi tiin diim uyo ok sam ugo tambaliim ke-nilip e, tam ulotu am miton uyo tam-nilip e, Fol iyo pris ko age tinum amem imi bogobe-nala e, “Am ban kal tiinuta, tinum kalbinim kalip imi weng kwep daa God imi bogobebip bomi ifin am tagan-bilip boyo binimanan-temu kale, kota asok tal-nulupta, kalip iyo, sipsip min uyo God imi kobela kobela kelum o age-nilipta, kulep tal topkelipta, inolan-temap o,” agan-kala ko. \s1 Juda kasel tebe Fol ulotu am miton kutam kal aafuu dep tam iinsip uta ko \sr (Ap 20:17-25,38, 21:4,10-14, 24:6,18-20) \p \v 27 Kale tinum kalbinim imi ifin am ban kal uyo binimanan o agan-suluta, Juda kasel migik Provins Esia ilota talbip iyo utamipta, Fol iyo ulotu am miton kutam kal alba kalaa age-nilipta, ipkumal iyo wit saane-bilipta, sagaal togobe aafu-nilip e, \v 28 ol-bom-nilip e, “Israel tinum ibaa. Nuyo dong dogobelin a. Tinum keyo alugum abiip maak maak tiine-bom abiip kasel iyo kafale-bom baga-e-bom-nala e, ‘Ibo Juda kasel iyo itafi-bom-nilip e minte, Moses imi ulo uyo kwaasula-bom-nilip e, ulotu am miton uyo utafi-bom no kemin o,’ agan tiinan-nuuba kale minte, numi ulo uyo bogo-nulu e, ‘Asit kek kek tinum iyo maak tam ulotu am miton katam iinemin ba o,’ agesu kuta, keyo Grik kasel maak imdep tam ulotu am miton katam iina kole, ulotu am koyo kufak daabela o,” agelip kale, \v 29 kam agelip bomi magam uyo ki, siin uyo bilip iyo atamipta e, Efesis kayaak maak Grik tinum Trofimus iyo Fol iso abiip mat ku-tele tiinan-bilip kalaa age-nilipta, Fol iyo dep tam ulotu am miton tam una ko age-nilipta, kam agan-bom-nilip e, olmip ko. \p \v 30 Kale kota alugum Jerusalam kasel iyo atul fugu olsak depmu e, yuut tala tala ke tal Fol iyo ulotu am miton kutam kal aafuu dilili dep tam abiip iinip e, maak fagalin tap pris ko age tinum amem iyo, katam kal aamin ba o age-nilipta, ulotu am umi faal uyo kwek molip ko. \s1 Waasi dinan-kalin tinum tebe Fol dupkan kelip waalansa uta ko \p \v 31 Juda kasel bilip iyo, Fol iyo angkolum o agan-bilip kota, un tubulin maak iyo weng kwaalip no Rom kasel imi waasi dinan-kalin tinum imi kamogim imi bogobe-nilip e, “Alugum Jerusalam kasel iyo atul fugu olsak depmu o,” agelip \v 32 tinangku-nalata, maak fagalin tap waasi dinan-kalin tinum iyo afeta ko-nala e minte, waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin iyo kwego no ke imdep yuut malaak tama e, Juda kasel bilip iyo itamipta e, kamogim so waasi dinan-kalin tinum so iyo tilip kalaa age-nilipta, Fol imi saal dagan-bilip iyo dupkalip e, \v 33 kamogim iyo tal Fol imi bogobe-nala e, “Kabo sok de kamolan-temi o,” age-nala e, waasi dinan-kalin tinum imi bogobe-nala e, “Ibo sen ko age ain sok alop umaak kulu-nilipta, de dolin o,” age-nala e, kota Juda kasel iyo daga-nala e, “Keyo waanta a? Intaben nuba o?” agela e, \v 34 Juda kasel iyo yagalami mufekmufek sang uta ol-bala ol-bala ke-bom-nilip e, tululuuk faga-bilipta, kamogim iyo dogonube-nalata, Fol imi kanubeba umi sang uyo tele tinangkulin-tem kela kale, beyo waasi dinan-kalin tinum maak bogobe-nala e, “Ibo dep tam numi am afalik iinin o,” agela e, dep no-nilip e, \v 35 tuum tulum agasip kutam-tele unum o agelip kuta, Juda kasel iyo olsak kup deebeluta, Fol iyo sagaal togobe aafuu angkolum o agan-bilip kalaa age-nilipta, waasi dinan-kalin tinum iyo Fol iyo dugola dufo aafuu duptamo unip kale, \v 36 Juda tinum kwiin tagang iyo umik tem abe-bom ol-bom-nilip e, “Angkolip kaanak o,” agan tam tam unip ko. \s1 Fol ilami siin mitam Kristen ke-se umi sang bogobesa uta ko \p \v 37 Kale waasi dinan-kalin tinum iyo, dep tam ilimi am afalik daalum o agan-silip e, kota Fol iyo tebe Grik kasel imi weng uta ku-nalata, waasi dinan-kalin tinum imi kamogim imi bogobe-nala e, “Niyo weng umaak bogopke-nimi bele o?” agela e, isiik kumang mo bogo-nala e, “Kabo Grik kasel imi weng uyo utamsap aga? \v 38 Siin uyo tinum maak tebe gavman so waasi dinan-bom-nala e, tinum ilimi kup foa tausen (4,000) iyo afeta kolata, benat ko age un kong waafuu kulep ilip imdep unanbu no tinum binim iibaan bagan un-se kale, tinum mafak beyo kafin Isip kayaak kuta, kabo Grik weng bagan-balap kale, kapka ba o,” agela e, \v 39 Fol isiik bogo-nala e, “E-e. Niyo Juda kayaak kale, nimi abiip miton uyo Tasus kale, Provins Silisia kugol albu kale, nimi abiip uyo abiip afaligen win so kuba. Nugum kabaa. Nimkalapta, weng umaak Juda kasel kalip imi bogobelan o,” agela e bole, \v 40 “O,” agelata, Fol iyo tulum diim kugol mo-nala e, sagaal kufolata, atin sining agelip e, Juda kasel ilimi Hibru weng uta ku-nalata, bogobela ko. \c 22 \p \v 1 “Nimi negal kabelal ibaa. Nisiik nimi kuguup tambal waafubi umi sang umaak bogobelan o ageta kale, tinangku-silipta o,” agela e, \v 2 tinangkulipta e, Fol iyo nulumi Hibru weng uyo bogola kalaa age-nilipta, atin sining agelip e, bogola ko. \p \v 3 “Niyo Juda kayaak kale, aben uyo Provins Silisia umi abiip maak Tasus kugol namo-suu kale, tal abiip miton Jerusalam kagal fitin abe-bom-nili e, skul ke-bilita, Gamaliel iyo numi olal imi ulo uyo niyo tele kafalnem-nuuba kale, kanube-nilita, ipmi God imi ilak fomtuup dugan-bilip ulutap ke-nilita, nagal God imi ilak uyo fomtuup dugan-bii-sii ko. \v 4 Kale niyo kuguup mafak uyo Kristen imi kupka-e-bom ifak daga-bom-nili e, bilip iyo inoli kaanin o agan-bii-sii kale, tinum so unang so iyo sok de imo-nilita, imdep no kalabus am uyo to-bii-sii kale, \v 5 tinum amem imi kamok miton ko age hetpris so alugum kamok kamok so iyo nitamipta e, beyo tuluun weng bagan-be kalaa age nitabip kale, igil bogo-nimip ko. Kale bilip iyo ipkumal Juda kasel Damaskus kugol nin imi suuk kon uyo dola kobe bogobe-nilip e, ‘Ibaa. Tambaliim kale, Fol kaa no tala keyo Kristen Damaskus kugol nin iyo yaafu-nala e, sok de imo-nala e, imdep tal Jerusalam daalata, im-kugu-nulupta, saal dagamum min, anolup kaanin min o,’ age-nilipta, dola kopnelip e, abiip Damaskus uni o,” age Fol iyo Juda kasel imi baga-ema ko. \s1 Fol ilami aget fupkela kosa umi sang baga-emsa uta ko \sr Ap 9:3-19,26-31, 22:3-5, 26:12-18 \sr (1 Kor 15:8-11, Gal 1:11-23) \p \v 6 Kale age-nala e, Fol iyo bogobe-nala e, “Niyo no ilep Damaskus mep so ko no tamita, ataan tal dubim e tulu e, maak fagalin tap abiil tigiin kutam ilota dong afalik maak ke kwaalu tal nimi diim abe-nulu e, alugum ilagen kolu e, \v 7 kumen daak kafin diim abe-nili e, weng maak tinangkulita, bogopne-nala e, ‘Sol kabaa. Kabo intaben o age-nalapta, kuguup mafak uyo nimi kupkanem-nak-balap o?’ agela e, \v 8 nisiik bogobe-nili e, ‘Kamogim kabo waanta o?’ ageli e, bogopne-nala e, ‘Niyo Nasaret kayaak Yesus nita kale, nimi unang tinum ita kuguup mafak kupka-em-nak-balap o,’ agela kale, \v 9 tinum niso albip iyo dong uyo utamip kuta, weng bagane-be boyo tinangkulin-tem kelip ko. \p \v 10 “Kale bogobe-nili e, ‘Kamogim kabaa. Niyo dogonupman-temi o?’ ageli e, Kamogim isiik bogopne-nala e, ‘Kabo fen mo-nalapta, yang abiip Damaskus kutam iinom bom-balapta, tinum maak tal bogopke-nala e, “God iyo bogopne-nala e, ‘Sol beyo kanumin kanumin bota kanumak o,’ age bogopnela tili kale, bota kanumal o,” agelan-tema o,’ agela e bole, \v 11 dong uyo fomtuup kefo koluta, niyo fen mo mufekmufek uyo utamin-tem kelita, tinum niso albip iyo sagaal kegal naafuu nimdep Damaskus unip ko. \p \v 12 “Kale God imi ilak dolin tinum maak bemi win uyo Ananayas kale, beyo Moses imi ulo uyo tele waafusa kale, alugum Juda kasel Damaskus kugol nin iyo bogo-nilip e, ‘Beyo tinum tambal o,’ agan-nuubip kale, \v 13 beyo tal nimi mep so kugol mo-nala e, bogopne-nala e, ‘Nugum Sol kabaa. Kapmi tiin uyo tambalanepkeluk o,’ age baganem-sala e, nimi tiin uyo tambalanepneluta, Ananayas iyo atami e, \v 14 bogopne-nala e, ‘Numi olal imi God iyo bogopne-nala e, “Fol beta ulaa dulita, nimi aget fugunin uyo utam-nala e minte, Tol Kup Tebesa Tinum beyo atam-nala e minte, imi bon tem weng uyo tinangku no kelak o age-nilita, ulaa duli o,” age bogopnela kale, \v 15 kabo God imi weng uyo unang tinum alugum imi baga-e-bom-nalap e minte, alugum tiin fala utabap so tinangkubap so umi sang uyo baga-e-bom no keman-temap ko. \v 16 Kale kabo, fen-bii ilugo-nilita o agomap kale, kabo fen mo-nalapta, baptisim ke-nalap e minte, Kamogim imi dagalapta, kapmi fengmin uyo diing daa kamo no kelak o,’ age-nalata, Ananayas iyo bogopnela o,” age Fol iyo baga-ema ko. \s1 God tebe Fol imi bogobe-nala, “Kabo nimi weng kwep no asit kek kek imi baga-emal o,” agesa uta ko \p \v 17 Kale age Fol iyo bogobe-nala e, “Bii-nilita, niyo asok tal Jerusalam tal bom-nilita, tam ulotu am tam-nilita, God iyo aman duga-e-bom-nili e, ilam dugabap ulutap ke-bom-nili e, \v 18 Kamogim iyo atamita, bogopne-nala e, ‘Jerusalam kasel bilip iyo kapmi nimi sang baga-e-balap uyo tinangkulan-temaalip kale, yuut imkaa Jerusalam uyo kupkaa unaal o,’ agela e, \v 19 nisiik bogobe-nili e, ‘Kamogim kabaa. Jerusalam kasel igil utamsip kale, niyo alugum ulotu am uyo no-nili e, waantap ita kapmi ilak dolin iyo sok de imo-nili e, imdep no kalabus am to-bom-nili e minte, saal daga-bom no ke-bii-sii kuba. \v 20 Kale minte siin Stiven iyo kapmi sang uyo unang tinum imi baga-e-be kalaa age-nilipta, bilip imi bemi angkolip kaan-se uyo, niyo, “O,” age-nilita, mep so kugol mo-bom-nilita, tinum tebe ilimi ilim dulkan ke-nilip an-bilip uyo nita tiin mobe-sii ko. Bilip iyo nimi kanube-sii boyo utamsip kale, nimi weng uyo tinangkulan-temip tap o,’ age-nilita, Kamogim imi bogobeli e, \v 21 Kamogim isiik bogopne-nala e, ‘Niyo kamdali unanbu no-nalapta, asit kek kek imi diim unon-temap kale, kabo kupkaa daaginaal o,’ agela o,” age-nalata, Fol iyo kam agan-kala ko. \s1 Rom umi waasi dinan-kalin tinum imi kamogim tebe Fol dupkan ke tiin mosa uta ko \sr (Ap 16:35-40, 23:27) \p \v 22 Kale Juda kasel iyo sining age tinangka-bilip e, Fol iyo weng baga-e-balata bii, ilami asit kek kek imi weng baga-em-nuuba umi sang uta bogobela e, kota fomtuup ol-bom-nilip e, “Kanupmin tinum beyo dupkalip kafin diim koyo nin ba kale, ang kubalin a. Dupkalip kafan so nin ba kale, angkolip kaanak o,” age-nilipta, \v 23 atul fiita-bom-nilip e minte, ilimi olsak tebemin kuguup uta ku ilimi ilim uyo dalaa ku kwaalip unbu talbu ke-bom-nilip e minte, ifip uyo uko kululip iit une-bulu no ke-bilipta, \v 24 waasi dinan-kalin tinum imi kamogim iyo bogobelata, waasi dinan-kalin tinum iyo Fol iyo dep tam ilimi am afalik tam daalip e bole, kamogim iyo bogobe-nala e, “Beyo Juda kasel imi atul fiita-bom ol-bom-nilip, ‘Angkolip kaanak o,’ agan-bilip umi magam uyo bogopnelata, tinangkulan o agan-bii kale, ibo ifet ku saal daga-bomta daga daga ke-bilipta, bogobelata, tinangkulum o,” agela kuta, \v 25 waasi dinan-kalin tinum iyo Fol iyo de do-nilipta, kong kaal sok uyo ku-nilip e, saal dagamum o angbip kuta, Fol iyo waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin maak mep so kugol moba imi bogobe-nala e, “Kabaa. Niyo Rom tinum kesi kale, Rom kasel ipmi ulo uyo bogo-nulu e, ‘Rom tinum kesa iyo yega dobelin-tem somta ifet ku saal dagamin boyo tambal o,’ agesu aga o?” agela e, \v 26 tiin molin iyo tinangku-nalata, no kamogim imi bogobe-nala e, “Tinum beyo Rom tinum kesa kale, kabo, dogonubelan o angbap o?” agela e bole, \v 27 kamogim iyo tal Fol imi bogobe-nala e, “Kabo Rom tinum kesap aga? Bogopnelapta o,” agela e, isiik, “O,” agela e, \v 28 kamogim isiik bogobe-nala e, “Niyo tisol afalik uyo ku Rom kasel imi kobe mo-nilita, mitam Rom tinum ke-sii kuba,” agela e, Fol iyo bogobe-nala e, “Niyo ki, nimi aatum beyo Rom tinum kesa kale, mungkup namolata, nagal mitam Rom tinum ke no kesi kuba,” agela e, \v 29 maak fagalin tap waasi dinan-kalin tinum, ifet ku saal daga-bom daga daga kelupta, bemi fengmin sang bogobelak o agan-bilip iyo sigin-bii ko yak iinom dupkalip e, kamogim iyo aget fugunolata e, Fol beyo Rom tinum kesa kale minte, nagal Rom kasel numi ulo uyo ilo ko kayaam iyo bogobelita, sen ko age ain sok uyo ku de dolip kalaa age-nalata, yagal Fol imi atul uyo finanola ko. \s1 Fol tebe Juda kasel imi tinum kamok kamok ibolip imi iibak tem kugol mosa uta ko \sr (Jon 5:28-29, Ap 23:28, 24:15,21, 26:6-8,23, 27:23-24) \p \v 30 Seta, waasi dinan-kalin tinum imi kamogim iyo, tele atamta, Juda kasel iyo intap kalan Fol iyo an-togon-maansip kalaa agelan o age-nalata, beyo waasi dinan-kalin tinum iyo bogobelata, sen ko age ain sok ku Fol imi de do-maansip uyo talaa daalip e, weng uyo tinum amem ko age pris imi kamogimal so alugum tinum kamok kamok so imi kobelata, tala tala kelipta bole, beyo Fol iyo dep malaak imi iibak tem daala mola ko. \c 23 \p \v 1 Kale Fol iyo dagak diibe Juda kasel imi kamok kamok iyo tele itama-bom bogobe-nala e, “Nugumal ibaa. God iyo nimi alugum kanumin kanumin kanum tam tam kwep tal kaa diibeli uyo utaba kale, bemi weng uyo kwaasulebesaali binim utamta, fitom binim bom-nilita, nimi aget tem uyo bilili agepneluta, albi o,” agela e bole, \v 2 tinum amem imi kamok miton ko age hetpris Ananayas iyo tinum Fol imi mep so kugol mobip imi bogobe-nala e, “Ibo bemi fiigaal duuk uyo bo kulupmip unuk o,” agela e, kanubelip e, \v 3 Fol isiik bogobe-nala e, “Kabo kuguup alop waafulin tinum kale, kugol ton-bom-nalapta, ulo bota ku-nalapta, yekne-bom bagane-balap kuta, kapkal ulo uyo kwaasula-bom-nalapta, bogobelap nangkolip kale, kapkal God iyo tebe kon-tema kuba,” agela e, \v 4 tinum Fol imi mep so kugol mobip iyo bogobe-nilip e, “Kabo God imi hetpris ko age tinum amem imi kamok miton beyo tele baga-emin ba o,” agelip e, \v 5 Fol isiik bogobe-nala e, “Nugumal ibaa. Niyo atamta, beyo tinum amem imi kamok miton kalaa age atamsaali kale, God imi suuk kon tem weng kwek uyo bogo-nulu e, ‘Israel kasel ipmi kamogim iyo weng mafak uyo baga-emin ba o,’ agesu kale, weng boyo kwaasulepman o aganbaali o,” agela ko. \p \v 6 Kale Fol iyo itamata e, kamok kamok milii iyo Sadusi e minte, milii iyo Falosi no kalaa age-nalata, kamok kamok imi fomtuup bogobe-nala e, “Nugumal ibaa. Nimi afaligal iyo Falosi kale minte, niyo Falosi ilop kuba. Utamita e, tinum kaansip iyo fen tigi molan-temip kalaa age-nilita, fen-bii kale, bomi sang uta baga-em tiine-bilita, bomi kalan uta yekne-bilip o,” agela ko. \p \v 7 Kam agelata, kamok kamok iyo iip kugol ilo ko-nilip e, Falosi so Sadusi so iyo wengaal digin-kalip kale, \v 8 bomi magam uyo, Sadusi iyo bogo-nilip e, “Tinum kaansip iyo fen tigi molan-temaalip e minte, ensel iyo binim minte, tinum bilip iyo sinik binim no o,” agan-nuubip kuta, Falosi iyo bogo-nilip e, “Umbae. Alugum bilip iyo albip o,” agan-nuubip kale, \v 9 tululuuk kup faga-bom-nilip e, ulo utamsip tinum maak Falosi kesip iyo mo fomtuup bogo-nilip e, “Nuyo tinum keyo atamupta, bemi fengmin umaak albu kalaa agelaalup kuba. Sinik min ensel min tebe-nalata, Damaskus umi ilep unemin kugol imi bogobe-se tap o,” agelip e, \v 10 fomtuup wengaal digin-kalin kup ke-bilipta, waasi dinan-kalin tinum imi kamogim iyo itamata e, yak una mek una ke-bom-nilip wengaal digin-bilip bilip iyo tebe Fol iyo biinga dep una tala ke-bom alon-temip tap kalaa age-nalata, finano-nalata, waasi dinan-kalin tinum imi bogobelata, malaak-nilipta, kamok kamok imi iibak tem kutam kal Fol iyo ulaa dep tam ilimi am afalik kutam iinip ko. \p \v 11 Kale mililep kota Kamogim Yesus iyo tal Fol imi mep so kugol mo bogobe-nala e, “Fol kabaa. Kabo finanin ba kale, atin titil kup faga-bom-balapta a. Nimi sang Jerusalam kagal baga-e-balap ulutap kale, mungkup nimi sang uyo abiip miton Rom kugol baga-e-bom no keman-temap o,” agela ko. \s1 Juda kasel maak tebe bantap weng tegen-bom bogo-nilip, “Fol iyo angkolum o,” agesip uta ko \sr (Ap 25:3) \p \v 12 Am daanu kutim kota Juda kasel iip maak maak iyo tala tala ke bantap weng tegen-bom-nilip e, God imi tiin diim weng kwep daa bogo-nilip e, “Iman so ok so fala-som Fol iyo angkolup kaanata, asok iman so ok so unelum a. Kale angkolin-tem ke-nulup unelup umdii, God iyo tebe nuyo inola kaanan-temup o,” agan-kalip ko. \v 13 Kale tinum ilimi kup 40 e minte anung no iyo kam age-nilip e bole, \v 14 no tinum amem ko age pris imi kamogimal so Juda kasel imi kamogimal so imi bogobe-nilip e, “Alugum nuyo God imi tiin diim weng kwep daa bogo-nulup e, ‘Fol iyo angkolin-tem ke-nulup iman uyo unelup umdii, God iyo tebe nuyo inola kaanan-temup o,’ agelup kale, \v 15 ipso tinum kamok kamok isino ibo weng kwaalip no Rom kasel imi waasi dinan-kalin tinum imi kamogim bemi bisop bogobe-nilip e, ‘Kabo Fol iyo dep malaak daalapta, bemi kuguup min weng min umi sang maak so bogopmata, tele utamum o,’ agelipta kale, nuyo no ilep kugol bigi fikolan-temup kale minte, Fol iyo tal kamok ipmi diim uyo tolon-temaala kale, nuta ilep kal fikota angkolan-temup o,” agelip ko. \p \v 16 Kale Fol imi unang man iyo tinangkulata e, bogo-nilip e, “Juda kasel iip maak maak iyo, fiko-nulupta, Fol iyo angkolum o agan-bilip o,” agelip kalaa age-nalata, mitam waasi dinan-kalin tinum imi am afalik mitam Fol imi bogobela e, \v 17 Fol iyo waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin tinum maak olabela tal tama e, bogobe-nala e, “Mep man tinum maat keyo, kapmi kamogim imi weng maak bogobelan o agan-be kale, kabo dep no daalapta, bogobelak o,” agela e bole, \v 18 waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin iyo dep no kamogim imi bogobe-nala e, “Fol sok de dobip beyo olapnela no tami e, bogopne-nala e, ‘Mep man tinum maat keyo, kapmi kamogim imi weng maak bogobelan o agan-be kale, kabo dep no daalapta, bogobelak o,’ agelata, dep tili o,” agela ko. \p \v 19 Kale kota kamogim iyo man iyo sagaal kegal aafuu duptamo yang asit kweng iinom-nala e, bantap bogobe-nala e, “Kabo, intaben sang uta bogopnelan o age-nalapta o?” age dagala e, \v 20 bogobela ko. “Juda kasel imi kamogimal iyo weng tegen-bom bogo-nilip e, ‘Amsapta nuyo no waasi dinan-kalin tinum imi kamogim imi bisop bogobe-nulupta, Fol imi kuguup so weng so umi sang uyo maak so bogopmata, tele utamum o age bogobelupta, kamok kamok imi finang dep malaak talak o,’ agan-bilip kuta, \v 21 kabo bilip imi uget tagaman-temip weng uyo tinangku-nalap Fol iyo dep unemin ba ko. Bilip imi tinum ilimi kup 40 e minte anung no iyo, ilep kugol fiko-nulupta, angkolum o age-nilipta, God imi tiin diim bogo-nilip e, ‘Nuyo angkolin-tem ke-nulup iman une ok une kelup umdii, God iyo tebe nuyo inola kaanan-temup o,’ agelip kale, kota kan ke-nilipta, kapmi weng uta, ‘O,’ agelap kalaa age-nulupta o age-nilipta, fen-bilip o,” age man iyo kamogim imi bogobela ko. \v 22 Kale waasi dinan-kalin tinum imi kamogim iyo man tinum maat imi bogobe-nala e, “Kapmi weng ko bogopnelap umi sang uyo tinum iyo maak baga-emin ba o,” age-nala e, daala una ko. \s1 Waasi dinan-kalin tinum kamogim tebe Fol iyo kiyap Feliks imi finang daala unsa uta ko \sr (Ap 25:18-19) \p \v 23 Kale bole kamogim iyo waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin tinum alop maak iyo olapma tal tamipta, bogobe-nala e, “Alop ibo no waasi dinan-kalin tinum iyo bogobelip kan kelip mililep kulep unon-temip iyo ki, kafin diim ilep tiinemin tinum ilimi kup 200 minte, hos umi daang kun diim ilep tiinemin tinum ilimi kup 70 minte, kafin diim ilep tiine-bom benat ko age un kong binumin tinum ilimi kup 200 no iyo afeta-bom kan kem-silipta, mililanu ataan sinik te yak tu diim unu kalaa age-nilipta, kota kulep no abiip Sisaria unin a. \v 24 Kale minte Fol iyo hos kobelip hos umi daang kun diim maak kal tonata, kaal binim dep kiyap Feliks imi finang unin o,” age-nala e, \v 25 suuk kon dola kobe-nala e, bogola ko. \p \v 26 “Kiyap tambal Feliks kabo albap aga? Niyo Klodius Lisias nita suuk kon koyo dola kopkeli ko. \v 27 Tinum Fol beyo Juda kasel iyo tebe aafu-nilip e, angkolup kaanak o agan-bilipta, niyo atamita e, beyo Rom tinum kesa kalaa age-nilita, waasi dinan-kalin tinum iyo kulep yuut no-nilita, ulaa duli waalanata, dep tal daali se kale, \v 28 niyo atamta, Juda kasel iyo intap kalan an-togon-maansip kalaa agelan o age-nilita, beyo imi kamok kamok imi diim dep daak daabeli kale, \v 29 niyo utamita e, ilimi ulo umi mufekmufek kalan uta an-togon-bilip kuta, bemi fengmin umaak albu keluta, angkolap kaanamin min, sok de dolap uyo felepman-temaalu kalaa age bom-silita, \v 30 tinum maak iyo weng kupkem daa bogopne-nala e, ‘Juda kasel maak iyo bantap weng tegen-bom bogo-nilip e, “Angkolup kaanak o,” agelip o,’ agelata, maak fagalin tap niyo daap-kami no tala kale, an-togon-bilip bilip imi bogobe-nili e, ‘Ibo, intaben kalan an-togon-bulup kalaa age-nilipta, no kiyap Feliks imi bogobelin o,’ ageli o,” age-nalata, suuk kon uyo dola kobela ko. \p \v 31 Kale waasi dinan-kalin tinum iyo kamogim imi weng uyo tinangku-nilip e, mililep kota Fol iyo duptamo unanbu top abiip Antipatris top tamip e, \v 32 am daanu e, waasi dinan-kalin tinum milii kafin diim ilep tiinemin iyo ipkumal iyo imkaa asok daage am iinip e minte, milii hos daang kun diim ilep tiinemin ita Fol iyo dep no \v 33 abiip Sisaria no-nilip e, suuk kon iyo kiyap imi kobe-nilip e minte, Fol iyo dep no daalip yak kiyap imi sagaal diim abe no kela ko. \v 34 Kiyap iyo suuk kon uyo tiki-nalata, Fol iyo daga-nala e, “Kabo dok umi Provins tinum o?” agela e, Fol iyo bogobe-nala e, “Niyo Provins Silisia tinum o,” agela e, \v 35 tinangku-nala e, bogobela, “Provins Silisia kasel imi tiin molin iyo nita kale, tinum kan-togon-bilip iyo tilipta, kapmi weng uyo tinangku yega dopkelan-temi o,” age-nala e, waasi dinan-kalin tinum maak imi bogobe-nala e, “Ibo Fol iyo dep tam gavman numi am afalik sugayok Herot imi desa kutam daa-nilip e, tiin molin o,” agela ko. \c 24 \s1 Juda kasel tal Fol an-togonsip uta ko \sr (Ap 24:13, 25:7) \p \v 1 Bii, am ogal ke-nilipta, tinum amem imi kamok miton ko age hetpris Ananayas so Juda kasel imi kamogimal iip maak maak so iyo, Rom kasel imi ulo utamsa tinum maak Tetulus iyo dep no daa-nulupta, weng kobelup yagal kot diim kugol weng baga-emak o age-nilipta, Jerusalam uyo kupkaa dep mitop abiip Sisaria abe-nilip e, tal kiyap imi tibit diim mo-nilip e, bogobelip, “Nuyo Fol imi kot kebelum o ageta tulup o,” agelip e, \v 2 weng kwaala no tamu e, waasi dinan-kalin tinum iyo Fol iyo duptamo tal daalip e, Tetulus iyo filto-e-bom uget tagamin weng uyo Feliks imi bogobe-nala e, “Kiyap tambal Feliks kabaa. Kabo nuyo tele tiin mo-bom-balapta, abiin keluta, tambaliim kup nuubup e minte, kabo nuyo bet bubul dobe-bom-nalapta, numi abiip maak maak kasel iyo dong daga-e-bom-nalap e minte, kanumin kanumin umi kuguup uyo kafale-balap telel-bom no kem kwep abe-bomta tambaliim kup nuubup ko. \v 3 Kale kanum-nak-balap boyo utam-nulupta, numi aget tem uyo, tambaliim ke-e-be o kage-nulupta, deng kup tebe-bom-nulupta, ‘Suguul o,’ kagan-bulup ko. \p \v 4 “Niyo kamdaak tama-bom weng timiit umaak bagakeman-temaali kale, niyo nugumal kalip imi weng duumaat maak bogopkelan o ageta kale, kabo nimi bet bubul dopne tinangku-salapta. \v 5 Juda kasel nuyo atamupta, Fol beyo kutaang tebesa kalaa agesup kale, boyo dok uta ba kale, beyo alugum kafin kaa kutufosu koyo no alugum Juda kasel imi baga-em tiine-balata, iyo tebe-nilip e, yak una mek una ke-bom-nilip e, din-bom-nilip e, wengaal digin-bom no kem-nuubip kale, beyo Juda tinum milii nuyo imkaa yang iinom-nala e, Nasaret kayaak imi ilak dosip imi kamok kesa kale, \v 6 beyo God imi, ‘Amem o,’ agesa uyo kwaasule-bom-nala e, ulotu am miton uyo kufak daalan o agelata, no aafu-sulup ko. [Kale dep no weng telelmin diim daa nulumi ulo umi kuguup uta kobelum o agelupta minte, \v 7 waasi dinan-kalin tinum imi kamogim Lisias ita tal atin titil faga-nalata, numi sagaal dagaa kupkan kebe-nalata, Fol iyo ulaa du dep no ilami am daa-nalata, \v 8 bogobe-nala e, ‘Tinum waantap ita, Fol iyo kot kepmum o agelip umdii, tal kapmi tibit diim mo-nilipta, kot kepmin o,’ ageba ko.] Kale alugum numi mufekmufek kalan an-togon-bulup uyo, kapkal tinum beyo maak so dagalapta, yagal bogopkelata, utamal o,” age-nalata, Tetulus iyo kam agan-kala e, \v 9 Juda kasel iyo iso ninggil ke-nilipta, an-togon-bom-nilip e, bogo-nilip e, “Tetulus keyo weng boyo aafen dam bogola o,” agan-kalip ko. \s1 Fol ilami kuguup kanu-bii-se umi magam uyo tol dupkop daabe kiyap Feliks imi baga-emsa uta ko \p \v 10 Kale kiyap iyo, Fol isiik bogolak o age-nalata, sagaal diil fagak kobela e, Fol isiik bogola ko. “Kabaa. Niyo katamsi kale, kabo Juda kasel nuyo yege-bii, atol kwiin tagang uyo dakan ke-balap katamsi kale, nimi kuguup kanu-bii-sii umi magam tol dupkop daabelan-temi koyo kapmi diim uta bogopkelan-temi kalaa age-nilita, nimi aget tem uyo tambaliim kepnelu ko. \v 11 Kapkal dagalapta, bogopkelipta, utam-namap kale, niyo, ulotu am miton kutam kal God imi ulotu keman o age-nilita, met Jerusalam met bii, am tuluun kal kup keli kuta, \v 12 niyo ulotu am miton kugol min, ulotu am katip kugol min, Jerusalam umi abiip mat kugol bom-bilita, Juda kasel bilip iyo nitamipta e, iyo tinum iyo maak iso alop wengaal digin-bilip min, iyo unang tinum iyo afeta-be kalaa nagesaalip binim kuba. \v 13 Bilip iyo nan-togon-bilip kuta, dogonubeta tele kafalepkelipta, kabo utamapta e, weng boyo aafentap dam bagane-bilip kalaa agomap binim. \p \v 14 “Kuta nimi sang maak bogopnelip uyo aafen kale, niyo kalip imi bogo-nilip, ‘Tinum milii bilip iyo nuyo imkaa yang iin-silip o,’ agan-nuubip bilip imi tinum iyo kalbi kale, niyo Kristen bilip imi kuguup uta ku-nilita, Juda kasel numi olal imi God imi ulotu uta ke-em-nuubi kale minte, Moses imi ulo dola kosa so God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum imi weng dola kosip so uyo alugum aafentap kalaa age-nili e minte, \v 15 Falosi kalip imi utamsip ulutap mungkup nagal utamipta e, God tebe fengmin binim tinum so fengmin tinum so alugum ifola fen tigi molan-temip uyo aafentap kalaa agan-bom no ke-bii kale, \v 16 niyo suun titil kup faga-bom-nilita, God imi weng min, tinum imi weng min uyo kwaasulem-nuubaali binim utamta, niyo fitom binim bom-nilita, nimi aget tem uyo bilili agepneluta, nuubi ko. \p \v 17 “Kale niyo Jerusalam uyo kupkaa no kafin maak ku-tele tiine-bili bii, atol iip maak maak dakan ke-nilita, niyo, mani uyo kulep no Kristen waantap ita mufekmufek iibanbip imi kobe-nili e minte, sipsip min uyo mo-nilita, God imi kobe no kelan o age-nilita, \v 18 God imi tiin diim uyo ok sam ugo tambaliim ke-nili e, kulep tam ulotu am miton kutam kal bom-bilita, nitamip kuta, unang tinum kwiin tagang iyo maak nimi finang tala tala ke olmin-tem kelipta, \v 19 Juda kasel Provins Esia ilota talbip iyo tebe bisop kugol naafu-nilipta ko. Kale Esia tinum bilip iyo, mufekmufek kalan umaak nan-togonum o nagebip nimnam, igil tal-nilipta, kapmi tibit diim kagal mo-nilipta, bagane-bilipta, utabap kuta, \v 20 Esia tinum iyo tilin-tem kebip kale, mep kamogimal kalip ita nimi no kamok kamok imi iibak tem kugol mo-bom weng bagam-sili nitam-silip igil, intaben umaak fenga koba kalaa age utam-silip umi sang uyo bogopkelipta, utamal o ageta ko. \v 21 Kale weng maaksinon maak bogopkelum o agan-bilip tap kale, siin bilip imi iibak tem kugol mo-nilita, fomtuup bogobe-nili e, ‘Niyo utamita e, tinum kaansip fen tigi molan-temip boyo aafentap kalaa age-nilita, bomi sang uta baga-em tiine-bilita, am kaa daanbu koyo, ibo bomi kalan uta yekne-bilip o,’ age-sii o,” age-nalata, Fol iyo baga-ema ko. \p \v 22 Kale Feliks iyo Kristen imi weng min kuguup uyo tele utamsa kale, fegela imdaak tama bogobe-nala e, “Ibo fen-bom bom-silipta, waasi dinan-kalin tinum imi kamogim Lisias iyo mitop talata, imi diim kugol ipmi weng kaa bagan-bilip koyo telela koli binimanuk o,” age-nala e, \v 23 waasi dinan-kalin imi tiin molin imi bogobe-nala e, “Kabo Fol iyo dep kalabus am kutam daa-nalap e, tiin molap na kuta, atin amiit sok de do-namap kale, kabo ilami duup iyo fot tebemin ba kale, imkalapta, bilip iyo no atam-nilip e, bemi mufekmufek iibanba min, iman min uyo kuga-emin o,” agela ko. \s1 Fol tebe God imi weng Feliks so Drusila so agam imi baga-emsa uta ko \p \v 24 Feliks beyo sinan-nak-beta, ilami kalel Drusila uso tala kale, Drusila uyo Juda kayaak unang kale, Feliks iyo weng kobela waasi dinan-kalin tinum iyo Fol iyo dep tal daalip e, Yesus Krais imi ilak dugamin umi sang uta baga-em abe-bala tinangkama kale, \v 25 Fol iyo fengmin binim kuguup tambal waafunmin umi sang so, aget tambal fugun-bom kuguup mafak umi aget kup-kagamin umi sang so, God tebe alugum imi tele itama-bom im-kugu-bom yegeman-tema umi sang so uyo tol dupkop daabe baga-ema e, Feliks iyo finano bogobe-nala e, “Kota kabo kamdali unap kale, no bom-salapta, siit-nilita, nimi ogok uyo binimanu kalaa age-nilita, waasi dinan-kalin tinum iyo weng kobelita, maak so kamdep tal daalip kabo bomi sang uyo maak so baganeman-temap o,” agela ko. \v 26 Kale Feliks imi aget fugunin uyo, Fol iyo mani umaak bantap kopnelata, talaa daali unak o age-nalata, fen-bom-nalata, suun kup weng kobela waasi dinan-kalin tinum iyo dep tal daalip iso God imi weng uyo bogobe bogobe kema kuta, \v 27 bii, atol alop uyo binimanuta, Posius Festus iyo Feliks imi baan diim uyo ku-nalata, kiyap kela kota, Feliks iyo, kanubelita, Juda kasel iyo nimi deng uyo tebe-bom nimi tok uyo kwaalip Rom unuk o age-nalata, Fol iyo kalabus am kugol dupkalata, bom-balata, Feliks iyo abiip Sisaria kupkaa amiit daagina ko. \c 25 \s1 Fol imi bogo-nala, “Nimdalap no tami King Sisa yagal yega dopnelak o,” agesa uta ko \sr (Ap 25:21,25, 26:31-32, 28:18-19) \p \v 1 Kale kiyap Festus beyo no, Provins Yuudiya boyo no-nilita, nimi ogok uyo kufolan o age-nalata, tal abiip Sisaria kugol siit-nala e, am asuno ke-nalata, kupkaa met Jerusalam met tama e, \v 2-3 tinum amem ko age pris imi kamogimal so Juda kasel imi kamogimal so iyo tal Fol imi sang uyo Festus iyo bogobe-nilip e, “Kanubeta fengamsa o,” agan-kalip kale, bilip imi aget fugunin uyo, nuyo ilep kugol fiko-nulupta, Fol iyo angkolum o age-nilipta, Festus iyo fomtuup bogobe-nilip e, “Numi kamok aa. Kabo nuyo dong dogobe-nalap tinum beyo daalap mamet Jerusalam talata, kot kebelum o,” agelip e, \v 4 Festus isiik bilip imi weng uyo yan kebe-nala e, “Fol iyo Sisaria kugol sok de dolip nuuba kale, niyo nagal mep so kota asok top Sisaria top unon-temi kale, \v 5 ipmi kamogimal iyo imdalip niso ninggil top Sisaria tamupta, tinum beyo fengam tiinan-nuuba umdii, bilip iyo tebe bemi sang uyo baganemin o,” agela ko. \p \v 6 Festus iyo Jerusalam kugol bii, am ifaan kal tap min, nagaal kal tap kup ke-nala e, kupkaa top Sisaria kugol se nala e, tam weng telelmin am tam ton-nala e, waasi dinan-kalin tinum iyo weng kobe-nala e, “Fol iyo dep tilin o,” age bogobela ko. \v 7 Fol iyo tal tama e, Juda kasel Jerusalam kupkaa mitop tal-maansip iyo iip mola mola ke-bom-nilip e, kuguup mafak kwiin tagang umi kalan uyo an-togon-bilip kuta, bilip imi weng magam uyo tele dupkop daa bogobelipta, Festus iyo tinangkulata e, fen tuluun weng bagan-bilip kalaa agelin-tem kela ko. \v 8 Kale kota Fol isiik bilip imi an-togon-bilip weng uyo yan kebe bogobe-nala e, “Niyo Juda kasel numi ulo min, numi ulotu am miton umi kuguup min, Rom kasel ipmi King Sisa imi ulo min umaak kwaasulebe fengam-nuubaali kuba,” agela e, Festus iyo utamata e, tol weng bogola kalaa agela kuta, \v 9 Festus imi aget fugunin uyo, mufekmufek umaak kanubelita, Juda kasel iyo nimi deng uyo tebemin o age-nalata, Fol imi bogobe-nala e, “Kabo, Jerusalam unon o agan-balap bele ki? Unon o agelap bole, no Jerusalam kugol kapmi weng uyo bagane-balapta, tele tinangka-bom kam-kugu-bom yega dopkelan-temi o,” agela e, \v 10 Fol isiik bogobe-nala e, “Umbae. Am katam kal moli koyo Rom kasel imi weng telelmin am e minte, nim-kugu-balap kabo Rom kasel imi kiyap no kale, kagal moli boyo felepnelu kale, kapkal niyo tele nitamapta, Juda kasel bilip imi mufekmufek umaak niyo fenga kobelin-tem kalaa nagelap ko. \v 11 Kale niyo fengmin tinum ke-nilita, mufekmufek umaak fenga koli kabo nitam-nalapta, bomi kalan uta felebeluta, angkolip kaanak o nagelap bole, namkalal o agon-temaali kale, waasi dinan-kalin tinum iyo bogobelapta, nangko-nimip kwa. Kuta weng ko bagane-bilip boyo bisop bogo weng uyo kwep mek nimi tem tili-bilip umdii, Rom kasel ipmi ulo uyo bogo-nulu e, ‘Tinum dogap kapta kanupmin tinum beyo daalap ilami waasi imi sagaal diim abemin ba o,’ nagesu ko. Kabo namkalap bom-silita bii, nimdalap ipmi abiip miton Rom no-nilita, King Sisa yagal yega dopnelak o agan-bii o,” age-nalata, Fol iyo kam agan-kala kale, \v 12 Festus isiik ilami dong daga-emin tinum so tegen-siit-nilipta, Fol imi bogobe-nala e, “Kapkal bogo-nalap, ‘Sisa yagal yega dopnelak o,’ agelap kale, kamdali imi finang unon-temap o,” agela ko. \s1 Festus tebe Fol imi sang King Agripa imi bogobesa uta ko \sr (Ap 9:15, Rom 1:5) \p \v 13 Kale Festus iyo abiip Sisaria kugol bii ilugolata, King Agripa so Benaisi so migim iyo no, Festus imi weng umobelum o age-nilipta, tal Sisaria tal-nilipta, \v 14 kugol sinan-bii, ilugo-nilipta bole, Festus iyo Fol imi sang uyo king bemi bogobela ko. “Siin umi kiyap Feliks iyo tinum maak kalabus am kugol dupkaa daaginata, be kale, beyo Fol kale, \v 15 niyo met Jerusalam kugol bii-sii kota, tinum amem ko age pris imi kamogimal so Juda kasel imi kamogimal so iyo tal bemi sang uyo kupkem daa bogopne-nilip e, ‘Kabo waasi dinan-kalin tinum imi bogobelapta, beyo angkolip kaanak o,’ agelip e, \v 16 nisiik bogobe-nili e, ‘Rom kasel imi yegemin tinum numi kuguup uyo tinum iyo maak bisop uyo, “O,” age-nulup dobelup numi waasi dinan-kalin tinum iyo angkolan-temaalip kale, kamaki uyo nuyo tinum an-togon-bilip beyo dupkalup tal an-togon-bilip bilip imi tiin diim kugol mo-bom ilami kuguup kanubeba umi sang uyo dupkop daabe bogobelata, tinangkulupta e, bemi kuguup uyo atin mafak kalaa age-nulupta, aaltam yega dobe daalup yak numi waasi dinan-kalin tinum imi sagaal diim abela angkolan-temip o,’ ageli ko. \p \v 17 “Kale bilip iyo kaa tal tamupta, fiyaap fiyaap ke-bom bii, ilugolaali kale, siita tam weng telelmin am tam ton-nili e, weng kobelita, waasi dinan-kalin tinum tebe Fol beyo dep tilip kale, \v 18 nimi utabi uyo, bemi fengmin uyo afaligen tap kalaa agebi kuta, an-togon-bilip iyo mo-nilip e, kanupmin umi fengmin bomi kalan umaak an-togon-bom bogobelaalip kale, \v 19 ilimi ulotu kemin umi kuguup umi kalan so tinum maak Yesus bemi kaan-se bemi kalan so uta kup Fol iso wengaal digin-bilip kale, Fol iyo bogo-nala e, ‘Beyo kafan so alba o,’ agan-nuuba kale bole, \v 20 nimi aget yamyam uyo fugunolita, dogonube-nilita, mufekmufek kanupmin sang boyo tele utaman-temaali kalaa age-nilita, beyo daga bogobe-nili e, ‘Kabo, Jerusalam unon o agan-balap bele ki? Unon o agelap bole, no Jerusalam kugol kapmi weng uyo bagane-balapta, tele tinangka-bom kam-kugu-bom yega dopkelan-temi o,’ ageli kuta, \v 21 Fol iyo bogopne-nala e, ‘Kabo nimkalap kalabus am kugol bom-silita bii, nimdalap Rom no-nilita, King Sisa yagal yega dopnelak o,’ agelata bole, niyo waasi dinan-kalin tinum imi bogobe-nili e, ‘Ibo dep no kalabus am daalip, bom-salata, daali Sisa imi finang unata, yagal yega dobelak o,’ agebi o,” age-nalata, Festus iyo baga-ema e bole, \v 22 Agripa isiik Festus imi bogobe-nala e, “Nagal bemi weng uyo tinangkulan o,” agela e, bogobe-nala e, “Amsapta bemi weng uyo tinangkulan-temap o,” agela ko. \p \v 23 Kale silip nala e, Agripa so Benaisi so migim iyo ilim tambal so ket kon so uyo tii-bii tal bilipta, ilami tinum igil kuguup tambal tambal uyo king imi kupka-emip kale, migim iso waasi dinan-kalin tinum imi kamogimal so abiip bomi tinum kamok kamok so iyo tam weng telelmin am uyo tam tamip e, Festus iyo weng kobela waasi dinan-kalin tinum iyo Fol iyo dep tal daalip e, \v 24 Festus iyo bogola ko. “King Agripa kapso alugum ipso ibaa. Tinum ataman-bilip keyo ki alugum Juda kasel Jerusalam kugol nin so kagal nin so iyo olne-bom bagane-bom-nilip e, ‘Dupkalap nin ba kale, angkolal o,’ agan-bilip kuta, \v 25 niyo utamita e, bemi fengmin umaak albu keluta, angkolan-temip uyo felepman-temaalu kalaa ageli kale minte, yagal bogopne-nala e, ‘Kabo nimkalap bom-silita bii, nimdalap Rom unita, King Sisa yagal yega dopnelak o,’ agela utam-nilita, ‘Kamdali unon-temap o,’ agebi kuta, \v 26 niyo kemi mufekmufek umaak tele utami keluta, bomi sang uyo nimi kamogim Sisa imi dola kobelan-temaali kale, kanube niyo weng kobeli tinum keyo dep King Agripa kapso alugum ipso ipmi diim daalip kale, nuyo dagaga-bulupta, bogobelata, tinangku-nulupta, niyo, weng umaak dola kobelan o age-nilita, weng kobeli dep tal daalip ko. \v 27 Kale boyo dok uta ba kale, niyo utamita, tinum sok de dobi iyo daali numi kamogim imi finang unemin uyo, ilami fengmin umi sang uyo dola kobelin-tem ke daali unemin uyo mafak kalaa agan-bii o,” age-nalata, Festus iyo bagama ko. \c 26 \s1 Fol ilami kuguup kanu-bii-se umi magam uyo tol dupkop daabe King Agripa imi baga-emsa uta ko \p \v 1 Kale Agripa iyo Fol imi bogobe-nala e, “Tambaliim kale, kapmi kuguup sang uyo baganemal o,” agela e bole, Fol iyo sagaal kufo baga-ema ko. \p \v 2 “King Agripa kabaa. Niyo misam ke kamano koyo kalapmi tibit diim kal mo-nilita, alugum Juda kasel imi ko bagane-bom-nilip, ‘Kanu-bomta fengamsa o,’ agan tebesip umi sang uyo weng kupkek daa bagake-bii kale, \v 3 bomi magam uyo ki, kabo Juda kasel numi kuguup so numi wengaal digin-nuubup so uyo alugum tele utamsap kale, nimi weng bagakeman-temi uyo daal tebepke-numu kale, nugum kabo tele tinangku-salapta. \p \v 4 “Kale alugum Juda kasel igil nitamsip kale, siin uyo niyo man katip bom-nilita, Juda kasel iso Jerusalam kugol bom-nilita, fitolita, nimi kuguup uyo utaman-bii-silip kale, \v 5 Juda kasel numi milii Falosi iyo titil kup faga-nilipta, ilimi God imi ilak dugamin kuguup uyo fomtuup waafusip kale, niyo Falosi ke-bilita, nitaman-nuubip kale, igil bogo-nimip bole, bogopke-nimip kuba. \v 6 Kale sugayok uyo God iyo numi olal iyo bogobe-nala e, ‘Biilan-temu uyo, bota kanupman-temi o,’ age weng kwep daasa kale, kamano koyo niyo utamita, beyo fen kanupman-tema kalaa age-nili fen-nuubi kale, bomi kalan uta bilip iyo tebe nimdep tal daalip kaa mo bom-bilita, kabo tele nitama-bom nim-kugu-bom yega dopnelan-temap kuta, \v 7 Juda kasel numi tinum miit ilimi kup tuluun kal kalip igil mungkup taap so mililep so uyo suun kup God iyo aman duga-e-bom-nilip e, God beyo fen kanupman-tema kalaa age-nilipta, fen-nuubip ko. Kale nagal mungkup bota kanu-bilita, Juda kasel iyo tebe nan-togon tebesip kale, king kabo bo utamal a. \v 8 Kale Juda kasel ibo intaben o age-nilipta, aget uyo tele fugunolipta e, God tebe kaansip iyo ifola fen tigi molan-temip boyo aafentap kalaa agan-nuubaalip a? \p \v 9 “Kale mungkup siin uyo nimi aget fugunin uyo, ‘Niyo kuguup mafak kwiin tagang uyo Kristen unang tinum iyo kupka-e-bilita, bilip imi Nasaret kayaak Yesus imi ilak dugamin uyo kupkalip bemi win uyo binim keluk o,’ agan-bii-sii kale, \v 10 niyo Jerusalam kugol kanu-bom bom-bilita, tinum amem ko age pris imi kamogimal iyo ulaa nimdu ogok uyo kopnelip bomta un tubulin imi bogobeli Yesus imi ilak dolin unang tinum kwiin tagang iyo sok de imo kulep no kalabus am dagan abe-bilipta, kamogimal iyo tebe bogobe-nilip, ‘Anolip kaanin o,’ agan-bilip kota, niyo bogo-nili e, ‘Anolip kaan-nimip o,’ agan-bii-sii kale, \v 11 niyo suun kup ulotu am maak maak uyo no-nili e, bilip iyo kanu-e-bilita, bogo-nilip e, ‘Yesus beyo God tebe daala tilin-tem kale, yagal bisop ti-se kale, dupkalum o,’ agelin o age-nilita, bilip iyo niyo olsak kup depne-buluta, kuguup mafak uyo kupka-em tiine-bilita, sigin-bii ko yak abiip afalik simaan simaan unip iyo dubak kobe yakyak kem tiinan-bii-sii o,” age Fol iyo King Agripa imi baga-ema ko. \s1 Fol ilami aget fupkela ko Yesus imi ilak dosa umi sang baga-emsa uta ko \sr Ap 9:3-19, 26-31, 22:6-16 \sr (1 Kor 15:8-11, Gal 1:11-23) \p \v 12 Kale Fol iyo King Agripa iyo bogobe-nala e, “Kem tiine-bilita, tinum amem ko age pris imi kamogimal iyo ulaa nimdu ogok uyo kopne-nilip e minte, suuk kon uyo dola kopne no ke nimdalip abiip Damaskus kuuni ko. \v 13 King kabaa. Niyo Damaskus umi ilep kugol abe-silita, ataan tal dubim e tala kota, dong afalik maak abiil tigiin kutam ilota ke kwaalu tal niso alugum tinum niso unan-bilip so numi diim abe alugum ilagen koluta, utami kale, dong uyo ataan umi dong ulutap ba kale, afaligen kale, \v 14 alugum nuyo duki daak kafin diim abe-bom-sulupta, niyo weng maak uyo tinangkulita, Hibru imi weng uta bogopne-nala e, ‘Sol kabaa. Kabo intaben o age-nalapta, nimi kuguup mafak uyo kupkanem-nak-balap a? Kale kao iyo kating tebe-bom dugeng kugu-bala tiin molin iyo tebe saal daga-balata, kaal fuyap tebepmuta, unon-tema kale, kabo ulutap ke-balap kuta, nimi weng kwaasulne-balap boyo bong fagan-balap o,’ agela e, \v 15 nisiik bogobe-nili e, ‘Kamogim kabo waanta o?’ ageli e, Kamogim iyo bogopne-nala e, ‘Niyo Yesus nita kale, nimi unang tinum ita kuguup mafak uyo kupka-em-nak-balap kuta, \v 16 kabo fen yaan uyo tele molal a. Niyo bogopke-nili e, “Kapta nimi bon tem kiit fen-bom-nalapta, kaa nitamap umi sang so, bii-nili kafalepkeli nitamaman-temap umi sang so uyo unang tinum imi baga-emal o agelan o,” age-nilita, tal kafalepkeli nitamap kale, \v 17 niyo kamdali Juda kasel so asit kek kek so imi finang unon-temap kale, bilip iyo tebe kangkolan agin kuta, dong dogopkeli waalan kwep tabon-temap ko. \v 18 Kale kamdali no-nalapta, kafale-bom baga-e-balapta, bilip iyo tele utam-nilipta, mililep tem bom-bilip Saatan tebe tiin mosa iyo dupkaa meng ilagenin diim e tilipta, unang tinum nimi ilak dolin bilip iyo God ita tebe tiin mo-bom-nala e, bilip imi fengmin uyo kupkan kebe-nala e, bilip iyo imdep unang tinum imi aget tem telele-bala tambalansip imi iibak tem tolata, mangkal nin o age-nilita, kamdali unon-temap o,’ age-nalata, Kamogim iyo bogopne-se o,” age Fol iyo King Agripa imi baga-ema ko. \s1 Fol ilami God imi ogok kemsa umi sang bagamsa uta ko \p \v 19 Kale Fol iyo King Agripa imi bogobe-nala e, “King Agripa kabaa. Niyo abiil tigiin ilo weng maak bogopnela tinangku-sii boyo kwaasulebesaali kale, \v 20 niyo Damaskus tono, Jerusalam tono, Provins Yuudiya umi abiip maak maak tono, asit kek kek imi abiip maak maak tono kem tiine-bomta bogobe-nili e, ‘Ibo ipmi fengmin uyo kupkaa ipmi aget uyo fupkela ko God imi ilunom-nilip e, ibo kuguup tambal tambal uyo waafulipta, kek kek iyo utamipta, fen aget fupkela kobip kalaa agelin o,’ agan tam tam tiinan-nuubi kale, \v 21 kanum-nuubi umi kalan uta Juda kasel iyo tebe ulotu am miton kugol naafu-nilipta, nangkolip kaanan agin kuta, \v 22 God iyo dong daganem tebesa utamta, koyo albi kale, kagal mo-nilita, tuluun weng uyo kufo-nilita, win tibin so win binim so iyo alugum God imi kanu-bala utamsi umi sang uyo baga-emi kale, niyo weng migik umaak baga-ebaali kale, sugayok God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum so Moses so imi bogo-nilip, ‘God iyo kanubelan-tema o,’ agesip uta asok mungkup baga-e-bii kale, \v 23 bilip iyo bogo-nilip e, ‘Biilan-temu uyo, God imi ulaa dula kamok kesa tinum iyo kaal fuyap uyo ku-som-nalata, kaan-siit-nalata, isiik fen tigi mola son-temuta, unang tinum igil mungkup fen tigi molan-temip kale, beyo tebe God imi unang tinum telela imola waalanan-temip umi sang uyo Juda kasel so asit kek kek so imi baga-e-balata, ilagenin diim teleman-temip o,’ agesip o,” age-nalata, Fol iyo Agripa imi baga-ema ko. \s1 Fol tebe Agripa imi bogobe-nala, “Tambal ke kabo mitam Yesus imi ilak dolan-temap o,” agesa uta ko \p \v 24 Kale Fol imi weng uyo kanube kupkek daa bagama e, Festus iyo tebe fomtuup Fol imi bogobe-nala e, “Fol kabo ilum ilum kem-nuubap boba. Kapmi skul afalik ke-bii dagaa kusap bota tebeta kapmi aget fugunin uyo kufak dagake-buluta, kabo ilum ilum ke-bomta bagan-balap kuba,” agela e, \v 25 Fol isiik bogobe-nala e, “Kiyap Festus kabaa. Niyo ilum ilum ke-bom-nilita, baganbaali kale, niyo aget uyo bam daa fugun-bom-nilita, tol kup dam bagan-bii kuba. \v 26 Kale mufekmufek Yesus imi diim abe-suu boyo bantap mitam tebesaalu kale, kem mitam tebe-suu kale, tele utamita e, mep King Agripa beyo alugum mufekmufek boyo tele utamsa kalaa age-nilita, finanin binim ke-nilita, king imi diim kal bomi sang uyo baga-e-bii o,” age-nala e, \v 27 Fol iyo kek fen king imi bogobe-nala e, “King Agripa kabo, sugayok God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum imi weng bogosip boyo dam bogosip kalaa agan-balap aga? Kale nagal katamsi kale, kabo dam bogosip kalaa agan-balap o,” age-nalata, Fol iyo bogobela ko. \v 28 Kale Agripa iyo Fol imi tinol weng bogobe-nala e, “Kamano kota kapmi aget fugunin uyo, weng baga-em-silita, beyo yuut Kristen kelan-tema ko nage-nalapta, bagan-balap aga o?” agela e, \v 29 Fol isiik bogobe-nala e, “Yuut kamano mitam Kristen kelan-temap so, bii ilugo mitam Kristen kelan-temap so alop uyo amem binim kale, nagal beten ke-bom God ole-bilita, kapso alugum nimi weng kaa tinangkan-bilip so ibo mitam nalatap ke-nilipta, Yesus imi ilak dolin o age-nilita, God imi aman duga-e-bii kuta, bilip iyo tebe ibo nimi sok ko age sen tuup de namobip ulutap kelin o aganbaali o,” agela ko. \p \v 30 Kale kam agela e, kota king so kiyap so Benaisi so tinum unang iso tonbip so iyo fen mo \v 31 kupkaa tam abe-bom-nilip e, bogo-nilip e, “Tinum beyo imi fengmin umaak fengam-nuuba keluta, felepmuta, angkolan-temaalip e minte, sok de dolan-temaalip no o,” age bogobina tala kemip e, \v 32 Agripa iyo Festus imi bogobe-nala e, “Tinum beyo siin bogopke-nala, ‘Kabo namkalap bom-silita bii, nimdalap ipmi abiip miton Rom unita, Sisa yagal yega dopnelak o,’ agesaala binim nimnam, tambal ke talaa daalap un-se kuta, kam age-se o,” agela ko. \c 27 \s1 Fol imi sip tem ilep abiip miton Rom unsa uta ko \p \v 1 Kale kiyap Festus beyo aget fuguno-nala e, “Fol sino tinum migik maak sok de imosip so bilip iyo imdali sip tem ilep Provins Itali tono Rom unin o,” age-nalata, ilami waasi dinan-kalin tinum bogobelata, sok de imosip bilip iyo alugum kulep no Julius imi sagaal diim tobe-nilip e, “Kabo tiin mo imdep unaal o,” agelip kale, Julius beyo Rom kasel imi King Sisa imi waasi dinan-kalin tinum Sisa imi weng kwep una tala kemin tinum imi kamok ita ko. \v 2 Kale sip maak abiip Adramitium uyo kupkaa tal Sisaria kal siit-nuluta, yak Provins Esia umi abiip maak maak uyo tam tam unon o angbu kalaa age-nulupta, bilip iso Luk niso Provins Masedonia umi abiip Tesalonaika kayaak Aristakus iso nuyo tam sip tem iinom-nulup e, \v 3 daage no iip kugol sulup nala e, no abiip Saidon no tamup e, Julius iyo Fol iyo kuguup tambal kobe bogobe-nala e, “Tambaliim kale, kabo sip tem uyo kupkaa no kalapmi duup iyo itamapta, tambaliim tiin molip saalta o,” agela e, \v 4 no itam-nalata, tala kale, Saidon uyo kupkaa daage unup kale, dulul uyo tebe sip uyo kwaak tamaluta, yuut imdep unin-tem keluta bole, nuyo yang milii dulul tem ilep boyo kupkaa daage no Saiprus umi umik tem kweng-tele yang abe no-nulup e, \v 5 Provins Silisia uyo kupkan ke no-nulup e, yol ok afalik umi daang kun diim ilep no Provins Pamfilia uyo kupkan ke no-nulup e, Provins Lisia umi abiip Maira uyo no-nulup e, \v 6 sip tem uyo kupka-nulup e, waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin iyo sip migik maak fen-bom utama kale, sip boyo abiip Aleksandria uyo kupkaa tal Maira kal siit-nuluta, Provins Itali unon o angbu kalaa age-nalata, nuyo imdep kutam daala e, Maira uyo kupkaa unup ko. \p \v 7-8 Kale dulul uyo asok sip uyo kwaak tamaluta, sip boyo fiyaap kup abe-bulu e, kwiin bong faga-bom sinan tam tam no abiip Nidas mep so unup kuta, dulul tebe sip umi ilep uyo buguluta, unon agin binim ke-nulupta bole, fupkela magaang tem kweng-tele yang ok mat iip abe-nulup e, yol ok daang kun diim umi kafin afalik Krit umi kafin anung Salmone uyo kupkan ke no-nulup e, Krit umi umik tem kweng-tele bong fagan tam tam no sip umi baan diim tambal uyo no kuunup kale, boyo abiip afalik maak Lasea umi mep so kugol albu ko. \p \v 9 Kale nuyo fiyaap kup tam tam unan-bii am kwiin tagang kelupta, Juda kasel imi iman falamin am uyo daan mitam te yang iinu e, Fol iyo utamata e, kota dulul so ok so uyo afaligenanbu kole, maak ok iinon-temup tap kalaa age-nalata, bilip iyo weng kem bogobe-nala e, \v 10 “Ibaa. Niyo utamita e, sip baan diim tambal koyo kupkaa yakyak abebup umdii, sip so ting ting so uyo mafaganan-temu min, ibulup age ok tem iinon-temu tap kalaa agan-bom-nili e minte, nugol mungkup inolan-temu min, inolu kaanan-temup tap kalaa agan-bom no ke-bii kale, koyo kupkaa unemin ba o,” agela kuta, \v 11 waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin iyo Fol imi weng uyo kwaasulebe-nalata, sip duuk waafuu kwep unemin tinum so sip kayaak so alop imi weng uta tinangkula kale, \v 12 tinum kwiin tagang iyo aget fugunolipta e, dulul kiim so atii so mitam iinbu mitam iinbu ke-bulu tabon-temup boyo, sip umi baan diim koyo tambal keluta, nan-temaalup kale, unanbu yang abiip Finiks boyo Provins Krit umi sip umi baan diim fen tambal kale, sip uyo kugol nan-temu uyo, tambal kup bom-buluta, dulul kiim so atii so uyo tebe kufak daalan-temaalu binim kalaa age-nilipta, bogo-nilip e, “Dulul afek koyo katibanu umdii, nuyo sip umi baan diim koyo kupkaa daage no Finiks no kugol bom-bulupta, dulul kiim so atii so uyo mitam iinuta o,” agan-kalip ko. \s1 Fol ninggil imi sip tem bom-bilip atii mitam tisu uta ko \p \v 13 Kale dulul katip fuun-bo kole, sip tem uyo tambaliim no Finiks unon-temup ko age-nilipta, sip umi kwaak tamalu momin umi mufekmufek kufolip mitam e tulu e, sip uyo tebe imtamo yang Provins Krit umi ok kan tem mep so yang unu e, kafin tebe dulul kiim uyo uksulu kuta, \v 14 siit ilugolin tap kelup e, kota kafin diim ilota dulul afalik uyo mek abuta, \v 15 sip uyo kwaalu unbu talbu ke-bii amon amon bii koluta, sip uyo fupkela ko-nilip e, dulul talan-bo umi umik ugobelip e, dulul tebe sip uyo kuptamo unu ko. \v 16 Kale no-nulup e, yol ok daang kun diim umi kafin katip maak Kauda umi umik tem kweng-tele yang abe-bom-nulup e, bot katip maak sip afalik umi diim kwegal sok kup-diibip uyo bong faga-bom-nulup e, dilili kwep mitam sip tem daalup e, \v 17 bilip iyo aget fugunolipta e, sip koyo balata tebelan-temu tap kalaa age-nilip e, sok kulu-nilip e, sip umi malan milii uyo sok de kolip nagat agelu e bole, aget fuguno-nilip e, “Kafin Afrika kwek umi ok diniing tem uyo mafak kale, sip uyo no diin-nulu ino-numu o,” age finano-nilipta bole, sip umi ilim afalik ko age sel uyo talto-nilip e, kupkalip dulul tebe sip uyo agol kup kwep abe-buluta, unup ko. \v 18 Kale sulupta, dulul so ok daang sino uyo tebe sip uyo fomtuup kwaalu unbu talbu ke-bulu e, kota bilip iyo ting ting milii uyo kululip ok iinu kupkaa \v 19 silip nala e, am asuno diim kota sip umi sok min, sel min, sel kup diimin umi at min uyo ilimi sagaal tuup kululip ok iinu kupkalipta, sip uyo fonganu ko. \v 20 Kale atii afalik boyo suun kup fuun-buluta, iip tebe buguluta, nuyo ataan so biningok so umi ilep tiinan-bo uyo tele utamin-tem ke-nulupta, amon amon tiinan-bii, am kwiin tagang kelupta bole, numi waalanan-temup tap kalaa agan-nak-bulup boyo kota ditang age kupkalup ko. \p \v 21 Kale iman umaak unan-kalin binim nuubipta, Fol iyo bilip imi iibak tem kugol mo-nala e, bogobe-nala e, “Ninggil ibaa. Siin ipmi weng bogobeli kwaasulepne-nilip Provins Krit kupkaa ti-silip uyo binim nimnam, mufekmufek umaak ok iinbaalu e minte, umaak tafalan no kebaalu kuta, ninggil ipkil nimi weng uyo kwaasulepne ko talbip umdii ko mitam talbu ko. \v 22 Kale biilan-temu uyo, ipmi tinum iyo maak angkolu kaanan-temaala kale, sip uta kup balata tebelan-temu kale, kota bogobelita, ipmi aget tem uyo bilili agelin o ageta kale, \v 23 niyo God imi tinum kale, beyo aman duga-em-nuubi kale, kamano mililep kota bemi ensel iyo tal nimi mep so kugol mo \v 24 bogopne-nala e, ‘Fol kabo finanin ba kale, kabo no Sisa imi tibit diim uyo molapta, yekeman-tema kale, God iyo kapmi tolop diim o age-nalata, alugum tinum kapso unan-bilip iyo kuguup tambal kobe dong dogobelata, waalanan-temip kale, bo utamal o,’ age bogopneba kale, \v 25 niyo utamita e, God iyo nimi bogopneba uyo tol kanubelan-tema kalaa agan-bii kale, ninggil ibo finanin ba kale, bilili agelin o ageta kuta, \v 26 sip uyo nuyo imdep yak ok daang kun diim umi kafin maak ku daa-nuluta, kan tem kugol diinan-temu o,” agan-kala ko. \p \v 27 Kale dulul afalik fuun-buluta, am ulumi kup sinan te tam mit diim (14) umi mililep kota dulul tebe sip uyo kuptamo abe-buluta, nuyo yol ok Adria kumun tem ku-tele abe-bulup e, mililep am tiip tiip fan-bo kota, sip bomi ogok kemin tinum bilip iyo utamipta e, nuyo yak kafin mep so yak unup tap kalaa age-nilipta, \v 28 ok kumun tem tiimin umi sok uyo tuum kup-dii kwaalip daak ok tem iinuta, ku utamipta e, ok kumun tem umi mita uyo 40 kelu kalaa age-nilip e, yang so ke-nilip e, sok uyo asok kwaalip daak ok tem iinuta, ku utamipta e, umi mita uyo 30 kelu kalaa age-nilipta, \v 29 dal diim tulup kole, sip uyo yang tuum tem umaak diin-nuluta, ino-numu o age-nilipta, finano-nilipta, top sip umi umik tem uyo top-nilip e, sip umi waafulu momin umi mufekmufek ko age angka kalbinim uyo kululip daak ok tem iinom waafulu molu e, igil ame-bom-nilip e, “Am kabo yuut daanapta, ok kan tem utam waalanum o,” agan-kalip kale, \v 30 sip bomi ogok kemin tinum bilip iyo, sip uyo kupkaa yak iinom waalanum o age-nilipta, bisop bogo-nilip e, “Nuyo yang sip umi dubom tem uyo met-nulupta, sip umi waafulu momin umi mufekmufek migik umaak kululup daak ok tem iinon-temu o,” age-nilipta, bot katip uyo sok kup-dii kwaalip daak ok daang kun diim abelu e, \v 31 Fol iyo waasi dinan-kalin tinum so imi tiin molin so imi bogobe-nala e, “Mep sip umi ogok kemin tinum kalip iyo sip tem koyo binim bole, ibo dogonubeta waalanan-temaalip o,” agela e, \v 32 waasi dinan-kalin tinum iyo bot umi sok kup-diilip uyo ugaa kwaa bot uyo kupkalip bisop daaginu ko. \p \v 33 Kale am kel fogolu kota, Fol iyo fomtuup ninggil alugum imi bogobe-nala e, “Ibo aget yamyam uyo fugun-bom-nilip e, ‘Inolu kaanan-temup bele, waalanan-temup o?’ agan-bom-nilipta, iman umaak une-nimip binim ke-bii, am ulumi kup tol kup te tam mit kal (14) kelip kuta, \v 34 ibo kaanan-temaalip e minte, katip umaak mafaganan-temaalip no kale, ibo iman uyo unelin o ageta kale, iman unelan-temip uyo ibo kuntuk mobeluta, titil fagalan-temip o,” age-nala e, \v 35 ilimi iman unan-kalin bret maak ku-nala e, alugum imi tiin diim uyo God imi, “Suguul o,” age-nala e, ilo ko unan-kalata, \v 36 atam-nilipta, ninggil imi aget tem uyo tambaliim kebeluta, bilili age-nilipta, igil iman uyo unan-kalip ko. \v 37 Kale sip tem kutam imi tinum tebesup nuyo 276 nuta tebesup ko. \v 38 Kale ninggil iyo unan-bii tii une-nilipta, sip uyo fonganu kupkalupta, imtamo yak ok kan tem daaluk o age-nilipta, wiit ko age ilimi iman uyo kululip ok iinu ko. \s1 Sip mafaganu kupkaa yak ok kan tem unsip uta ko \p \v 39 Kale ataan uyo tagaa daanu e, sip umi ogok kemin tinum bilip iyo kafin boyo utamip kuta, siin uyo utamsaalip kale, tiin uyo kwaalip yak ok kan tem abelu utamipta e, (yol ok uyo faga-bom-nulu e, tuum amdu uyo maak ugaa kwep kega kega ke-nulu e, iibak maak fola kwep met daalin boyo) ok diniing diim tambal maak albu kalaa age-nilip e, sip uyo kwep yak ok diniing diim ku daalum o age-nilipta, \v 40 sip umi waafulu momin umi mufekmufek ko age angka umi sok uyo ugaa kwaa kupkalipta, ok tem kugol bisop bom-bulu e, sip umi duuk sok de kobip uyo talaa kwaa waafu-som-nilip e, sel katip maak kup-diilip e, yak unup kuta, dulul uyo tebe imdep yak kan tem daalan o agan abe-sulu e, \v 41 sip uyo yak ok kan tem mep so ok dal diim kugol diin-nuluta, molu kale, sip umi dubom tem uyo nagat mo diinuta, ok figiliit fagalaak tal abuta, sip umi umik tem kwegal sek saan-buluta, fegelmu ko. \p \v 42 Kale waasi dinan-kalin tinum imi aget uyo fuguno-nilip e, “Tinum sok de imosup iyo maak ok daang kun diim ilep ok an yak abe bilii daaginon-temip tap kale, alugum inolup kaanin o,” agelip kuta, \v 43 waasi dinan-kalin tinum imi tiin molin iyo, Fol iyo dong dogobe-nilita, fegelebeli bilip imi kanupmin aget fugun-bilip boyo kupkalin o age-nalata, fot tebe bogobe-nala e, “Ibo waantap ita ok aamin tinum iyo maak albip umdii, ipsiik fon daak ok tem abe-nilipta, yak ok kan tem iinip e minte, \v 44 milii ok aamin binim ipta at min, sip fegel fegel tebelu umi anung uyo kulu-nilipta, waafu-bom-bilipta, ok tebe at sino tinum ipso imtamo yak ok kan tem daa no keluk o,” agelata bole, kanube-nulupta, yak ok kan tem unom waalanup ko. \c 28 \s1 Fol ninggil imi kafin Malta kugol bii-silip uta ko \sr (Mak 16:18, Luk 10:19) \p \v 1 Kale waalan-nulup e bole, tinangkulupta, mek ok daang kun diim umi kafin umi ok kan tem abelup boyo bogo-nilip, Malta o agan-nuubip kalaa agelup kale, \v 2 kafin bomi unang tinum iyo tebe nuyo atin kuguup tambal kupka-emip kale, wep minan-bom diil tebebu uyo, at kulep tal kwegabe-nilip e, imdep meng daalip tufu-bom bom-sulupta, \v 3 Fol iyo yang at migik uyo buula kulep tal kulep yak at umi tip tobe kwegala kota, inap mafak maak at kulep tal dola umi tem kwegal iso de kolata, mimin tebepmu e, telen mek Fol imi sagaal uyo duutamola kale, \v 4 kafin bomi unang tinum iyo atamipta e, inap iyo Fol imi sagaal uyo duutamo-bom kwaak diila kalaa age-nilipta, bogo-nilip e, “Aafentap kale, tinum keyo tinum aamin iyo kalba tap kale, yol ok kumun tem uyo kaanan agin kuta, waalanata, inap ita tebe angko-nalata, tiibela kale, felepmu kaanan-tema o,” agina tala kemip ko. \v 5 Kuta Fol iyo feleng mo daala daak at ken-bo tem kulaak iina kale, angkola boyo imuganin-tem kelu kale, \v 6 unang tinum iyo, Fol iyo ata-bom-sulupta, abang boyo fitobelu min, maak fagalin tap duki daak abe kaana min kalaa agelum o age-nilipta, ataman-bii ilugolip kuta, mufekmufek mafak umaak Fol imi kaal diim uyo te yak abelin-tem kelu kalaa age-nilipta, aget fupkela ko asok aget fuguno bogo-nilip e, “Hei. Tinum keyo numi sinik aman duga-em-nuubup iyo kalba tap o,” agan-kalip ko. \p \v 7 Kale ok daang kun diim umi kafin bomi tinum kamogim bemi win uyo Publius kale, nuyo tal bemi bagan mep so kugol ok mek abelup kale, beyo nuyo imdep no ilami am kutam daa-nalata, tambaliim kup telele-bom tiin mola bii, am asuno kelup kale, \v 8 Publius bemi aalap iyo mafak alba kale, bemi mafak ilin uyo kaal mimin tebebe-bom-nulu e minte, ol isak dupka-bom no ke-be kale, Fol iyo no atam-nala e, God imi aman duga-e-bom-nala e, sagaal kwep yak daabe telela dolata, tambaliim kela kale, \v 9 ok daang kun diim umi kafin bomi unang tinum mafak ilin albip iyo tinangkulipta, “Telela dola tambalana o,” agelip kalaa age-nilip e, kota tal tamip e, telela imka-bala tambaliim ke-bom-nilip e, \v 10 asok bilip ita tebe mufekmufek kwiin tagang uyo nuyo misiim kupka-e-bilip bii-nulup e, asok imkaa sip tem ilep unum o agelup uyo, numi mufekmufek binim kebu kalaa age-nilipta, isiik ilimi mufekmufek uyo kulep te tam sip tem kutam tobelip ko. \s1 Fol ninggil imi Malta kupkaa no Rom kuunsip uta ko \p \v 11 Kale siin uyo sip maak uyo Isip umi abiip Aleksandria uyo kupkaa tal ok daang kun diim umi kafin Malta kugol bom-buluta, dulul kiim so atii so uyo mitam iinbu mitam iinbu kemu kale, sip bomi dubom umi bul umi at uyo naman-bii ko Rom kasel imi god miton Sus imi man tinum afaan alop imi sinik uta tiibe telelasip kale, sinik alop imi aman duga-em-nuubip ko. Kale nuyo kugol bii, kayop asuno kelupta, sip kasel iyo, dulul katip kelu kale, unum o agelipta, nuyo tam sip umi tem kutam iinom-nulup e, \v 12 kupkaa daage no abiip Sirakyus no-nulup e bii, am asuno ke \v 13 kupkaa daage yak abe met abiip Regium kugol sulup nala e, dulul uyo tebe umik tem ilep tulu kota, daage no iip kugol sulup nala e, no abiip Puteoli no-nulup e, \v 14 sip uyo kupkaa yak Kristen iyo itamupta, bogo-nilip e, “Ibo kagal nuso siit-nilipta o,” agelipta, kugol sinan-bii, am ban kal ke-nulupta, imkaa kafin diim ilep abiip afalik Rom unup ko. \v 15 Kale abe-bulup e, Rom umi Kristen unang tinum iyo tinangkulipta e, “Fol ninggil iyo talan-bilip o,” agelip kalaa age-nilipta, no ilep fen abe-sulupta, tal abu molin o age-nilipta, abiip kupkaa fen tal-bom-nilipta, milii iyo tal abiip maak tilip kale, abiip bomi win uyo, “Tinum fital imi tal kutam kal somip nala unemin am asuno umi abiip o,” agan-nuubip kale, kugol bom fen-bilip e minte, milii iyo imkaa tal Apius imi iman saanin baan diim ko tal tamipta, Fol iyo itam-nalata, God iyo, “Suguul o,” age-nalata, imi aget tem uyo tambalanepmu ko. \p \v 16 Kale ninggil nuyo tal Rom kutam e tulupta, Rom umi gavman iyo, “O,” agelata, abiip kayaak maak ilami am uyo Fol imi baabelata, kutam kal bom-balata, bilii unoma o age-nilipta, waasi dinan-kalin tinum iyo tebe Fol iyo tiin mola tiin mola kemip ko. \s1 Fol tebe God imi weng tambal Rom kasel imi diim baga-emsa uta ko \sr (Ap 19:21, 23:11, Rom 1:8-15, 15:22-29) \p \v 17 Kale Rom kugol bii, am asuno ke-nalata, Fol iyo Juda kasel Rom albip imi kamogimal iyo olapma tala tala kelip e, bogobela ko. “Nugumal Juda kasel ibaa. Niyo kuguup mafak umaak nimi nugumal Juda kasel iyo kupka-em-nuubaali e minte, numi olal imi kuguup umaak kwaasulem-nuubaali no kuta, niyo Jerusalam kugol bom-silita, naafu-nilipta, nimdalip Rom kasel imi sagaal diim abelita, \v 18 Rom kasel imi kiyap iyo tele nim-kugu-bom-nilip e, nitamipta e, bemi fengmin umaak albu keluta, felepmu angkolan-temaalup kalaa nage-nilipta, talaa nimdalup unak o nagelip kuta, \v 19 Juda kasel imi kamogimal ita tebe kiyabal imi bogobe-nilip e, ‘Waago. Ibo beyo talaa dagamin ba o,’ nage-nilipta, fiit tebe-bilipta, utamita e, kiyap beyo nimdala Juda kasel imi kamogimal imi sagaal diim abeli nafak daalan-temip kalaa age-nilita, kiyap bemi bogobe-nili e, ‘Kabo nimkalap bom-silita bii, nimdalap ipmi abiip miton Rom unita, Sisa yagal yega dopnelak o,’ agelita, nimdala talbi kale, bomi magam uyo ki, nimi nugumal Juda kasel bilip iyo niyo maak yan-togon daalan o age-nilita ba kale, igil fiit tebene-bilipta, kiyap imi ko bogobe-sii ko. \v 20 Kale sugayok uyo God iyo Israel kasel imi bogobe-nala e, ‘Niyo tinum ulaa duli kamok kesa iyo daali no ibo dong dogopma waalanan-temip o,’ agesa kale, niyo God imi ulaa dula kamok kesa tinum imi sang baga-em tiinan-nuubi kale, bomi kalan uta ain sok ko age sen uyo ku de namolipta, nimi diim uyo nuubu kale, bomi sang uta bogobelan o age-nilita, weng kwaali no tuluta, ibo tilipta, baga-e-bii o,” age-nalata, Fol iyo baga-ema ko. \v 21 Kale bilip isiik bogobe-nilip e, “Kamogimal Provins Yuudiya kugol albip iyo kapmi sang uyo suuk kon umaak dola kwaalip numi finang uyo tilin-tem e minte, nugumal Juda kasel kaa talan-nak-bilip bilip iyo kapmi sang umaak nuyo bogobelin-tem e minte, weng mafak umaak bogop-kamin-tem no kuta, \v 22 nugol utamsup kale, abiip maak maak bilip iyo tinum milii Kristen bilip iyo win mafak baga-em-nuubip kale, kapmi bon tem weng uta bogobelapta, nuyo, kapmi aget fugunin uyo utamum o agan-bulup o,” agelip ko. \p \v 23 Kale Juda kasel iyo Fol imi bogobe-nilip e, “Suukta, talta, kapmi weng uyo tinangkulan-temup o,” age-nilipta, no sinan-nak-bilipta, kutim kota tinum iip maak maak kulip ita kup ba kale, tinum kwiin tagang iyo tal ilami am alba ko tal tamipta, Fol iyo God imi weng uyo tol dupkop daabe baga-e-bala bii, ataan tem iinu kale, bemi weng uyo ki, unang tinum no God imi daam tem unip tiin momin umi sang uta baga-e-bom-nala e minte, bilip iyo Yesus imi ilak dolin o age-nalata, Moses imi ulo umi sang so God imi profet ko age weng kem baga-emin tinum imi weng baga-emsip umi sang so uyo kwep te yak Yesus imi tem kwegal kwego no ke-nalata, baga-e-bom kafale-bom no kema kale, \v 24 milii iyo Fol imi weng uyo tinangku-nilipta, “Aafentap bagan-be o,” agan-bala e minte, milii ita, “Fen baganbaala o,” agan-bala no ke-bom-nilip e, \v 25 Yagalami aget fugunin uyo baga-bala baga-bala ke-bom-nilip e, dupkaa daaginum o agan-kalip kale, bomi magam uyo ki, daaginin-tem bom-silipta, Fol iyo weng maak bogo-nala e, “God imi Sinik Tambal tebe numi olal imi weng kem bogobesa uyo imi man ilop ipmi sang so felebeluta, bogobesa kale, God imi Sinik iyo profet Aisaya imi bogobelata, ita numi olal imi bogobe-nala e, \q1 \v 26 ‘Ibaa. God iyo bogopne-nala e, “Aisaya kabo no-nalapta, unang tinum kulip iyo bogobe-nalap e, ‘Ilipmi tolong uyo nimi weng uyo tolong dugaman-temip kuta, ibo utamta, weng bomi magam uyo kulbu kalaa agelan-temaalip e minte, ibo nimi ogok telela-bii uyo ilipmi tiin fala utamaman-temip kuta, ipmi aget tem uyo maak bam daabelan-temaalu no o,’ agelal o ageta kale, \v 27 boyo dok uta ba kale, unang tinum kulip imi aget fugunin uyo tele aget fugunin binim kale, iyo, tolong dolaalup o age imi tolong uyo kati-nilip e minte, tiin baa utamaalup o age imi tiin uyo kami no kesip ko. Kuta minte kulip imi aget fugunin uyo fupkela kolan-temip uyo, kulip iyo mufekmufek utaman-bilip umi magam uyo utaman-temip e minte, weng tinangkan-bilip umi magam uyo tele utam no kelan-temip kale, kulip imi aget fugunin uyo tambalanebeluta, kulip iyo nimi finang tilipta, telela imolan-temi o,” age God iyo bogopneba o,’ \m age Aisaya iyo kam agesa ko. \v 28 Kale weng kaa bagaman-temi koyo tinangku-silipta. Mungkup ipkil kanubelipta bole, God iyo ilami weng uyo asit kek kek imi finang uta kwaala ti-suu kale, igil tinangkulipta, God iyo dong dogobelata, fengmin uyo kupkaa waalanaman-temip o,” age-nalata, \v 29 [Fol iyo baga-e-balata, Juda kasel iyo wengaal kiim digin daaginip] ko. \p \v 30 Kale Fol iyo am kugol bom-nalata, am kayaak bemi tisol uyo suun kup kobe yakyak ke-bii, atol alop dakan ke-bii-se kota, tinum unang dok ita, no atamum o age tilip umdii, weng umka-e-bom, “Suguul ke tilip o,” age-nala e, \v 31 finanin binim, titil fagaa unang tinum no God imi daam tem unip imi tiin momin umi sang uyo unang tinum imi baga-e-bom-nala e minte, Kamogim Yesus Krais imi sang uyo kem baga-e-bom-nala e, kafale-bom no ke-bii-se kale, Rom kasel iyo maak tebe-nilipta, fegelebelip kupkasaala ko. \p Kale Luk nimi weng uyo tii ko.