\id LUK Etakwane \h LUKA \toc1 MUSELU WAPAMA WA YESU woolebiwa ni Luka \toc2 LUKA \mt2 MUSELU WAPAMA WA \mt1 YESU \mt2 woolebiwa ni Luka \ip \iot Madhu Wowambeela \iot Mudhidhi wateene enagaweya ni dhipadhi biili \ip Vowelenga thalako ela ya Luka, nnokanna yowubuwela wi oliye afuna anone ni madhu aaye ni muneba “odheveliwa wulubale” wi angero enoovuhulela (Luka 2:10). Yego yoofuneya ni olibihedha pama moovolowa vaari va mburo wa luwa ookubanya ni ohujejihedheya, wi ekalege mu odhaarini wa wabure wa aRoma. \ip Luka onorumeedhela (Luka 1:1-14) wi ohukohakoha mapadduwo majinji odheela wa egumi ya Yesu. Dhowaakwanela dhinatapulela mmirimani wi enavituwa mwa dhipaddi biili dhoobaja, dhinooniha wi oliye aheeddedda mofuneya ni onamwoona. Kalivo namalaleya mmohi agumanihile dhowaaddeliwa dhijinji. Otapulela wula popwasedha, pole-pole, ni muneba ohagalala dhinowooneyiha niivuru na Luka. \ip Wa obaliwa wa Yesu, mukalelo ola ohugawa mudhidhi wateene vaari ni vaari. Hiyo vano ninovahedha ebaribari emohi wa dhedho dhatedhene mooleddo wi enalebeliihu nlabo. Muselu wa Luka ononeeddiya mwiilaboni, voobaja wi ehinakale wooniha “wa Kirixtu” ni “mooharela wa Kirixtu.” Oliye ononthukulela omambelelo wa egumi ya Yesu. \ip Naari peeno dhigavirile yaaka macikwi meenddi, dhowuubusedha okaratela obaliwa wa Yesu bu mwaha woohagalaliha. Vaari va mudhidhi wa Nataliya, nnoja pama, hiyo nnokala owiisasanyedheene vajinji, wiiwa dhoowibela dha Nataliya, nnowoona dhootonyihedha obaliwa wa Yesu, ni wiiba jibo dha Nataliya. Okala weehu wowuubusedha osasenyedhela kuluzi yaaye wi emwadheye, ni wiira omboni wowooneya mudhidhi wowi Mulugu eyiiriliye muthu ni okala elabo elena ya vati. \iot Yoonihedho ya Niivuru na Luka \io1 1. Wambeela (1:1-4) \io1 2. Thalako ya Ehima ya Yesu (1:5—2:52) \io1 3. Dha ogawanyeya wa mabasa a Zhuwawu Namabathiza (3:1-20) \io1 4. Wambeela wa ogawanyeya wa mabasa a Yesu (3:21—4:13) \io2 A. Obathizo (3:21-22) \io2 B. Makolo (3:23-38) \io2 C. Weehiwa (4:1-13) \io1 5. Yesu o Galileya (4.14—9.50) \io2 A. Olaleya wo Nazarethi (4:14-30) \io2 B. Osuuzihiwa ni oyiliha oGalileya (4:31—5:39) \io2 C. Sabuddu (6:1-11) \io2 D. Osakuliwa wa kumi ni abiili (6:12-16) \io2 E. Olaleyiwa wa vamusewasewani (6:17-49) \io2 F. Matikiniho ooyiliha (7:1-17) \io2 G. Dhokoha dha Zhuwawu Namabathiza ni ovuweha waaye (7:18-35) \io2 H. Yesu ni ahiyana (7:36—8:3) \io2 I. Osuuziha mwa musibe (8:4-18) \io2 J. Meerelo owodha a Yesu (8:18-56) \io2 K. Osuuzihiwa wa anamasuuza kumi ni abiili (9:1-50) \io3 i. Orumiwa wa kumi ni abiili arumiwi (9:1-9) \io3 ii. Ojihiwa wootikiniha wa anamwinji (9:10-17) \io3 iii. Osuuziha ni ohiyaniheya wa kove ya Yesu (9:18-50) \io1 6. Oleddo wa Yesu wo Galileya ni oZheruzalemi (9:51—19:44) \io2 A. Dosuuziha dhimohi dha anamasuuza (9:51—10:42) \io2 B. Olobela (11:1-13) \io2 C. Muneba wabure (11:14-26) \io2 D. Mareeliho ni othonga (11:27—13:9) \io2 E. Osuuzihiwa odheela omwene wa Mulugu (13:10—14:35) \io3 i. owodha wa oMwene wa Mulugu (13:10-21) \io3 ii. Ovolowa wa OMwene wa Mulugu (13:22-35) \io3 iii. Oja wa mahiyu ni Mfarisi mmohi (14:1-24) \io3 iv. Osuuziha (14:25-35) \io2 F. Misibe miraaru odheela oddimelihiwa (epaddi 15) \io2 G. Osuuziha oddheela korowa ni mabasa (16:1—17:10) \io2 H. Aredda kumi (17:11-19) \io2 I. Mwene onadha (17:20—19:10) \io3 i. Odha woohulaleyiwa (17:20-37) \io3 ii. Musibe odheela olobela (18:1-14) \io3 iii. Yesu ni ahima (18:15-17) \io3 iv. Muzombwe ooreela (18:18-30) \io3 v. Ovuhulela omohi wa okwa ni ovenyihiwa wa Yesu (18:31-34) \io3 vi. Woonihiwa wa muliba ohoona (18:35-43) \io3 vii. Zakeyu (19:1-10) \io2 J. Musibe wa korowa kumi (19:11-27) \io2 K. Yesu onovolowa o Zheruzalemi (19:28-44) \io1 7. Yesu o Zheruzalemi (19:45—21:38) \io2 A. Owomihedhiwa wa nyuba ya Mulugu (19:45-46) \io2 B. Osuuziha mu nyuba ya Mulugu (19:47—20:18) \io2 C. Okangana (20:19-47) \io2 D. Nyuba ya Mulugu ni mwango wa Olivera (epaddi 21) \io1 8. Voogomela (22:1—24:53) \io2 A. Opelekiwa wa Yesu (22:1-6) \io2 B. Suubi a vadhulu (22:7-38) \io2 C. Getsemani (22:39-53) \io2 D. Peduru onomukoodda Yesu (22:54-62) \io2 E. Othongiwa wa Yesu (22:63—23:25) \io2 F. Okomeliwa vamuraddi wa Yesu (23:26-56) \io2 G. Ovenyihiwa wa Yesu (24:1-49) \io2 H. Ogwela wa Yesu (24:50-53) \ie \c 1 \s1 Madhu Ovolowana \p \v 1 Wa Tiyofilu ooriiheya, athu ajinjeene yahisayela osasanyedha bili ya dhego dheereyile\f + \fr 1:1 \ft Naari \fq dharumedhiwe ni ebaribari \f* vaari va hiyo. \v 2 Aliwa yahileba dhedho dhaddeliwiisu ni athu yonile vameentoni okuma omabeelelo, olaleyaga. \v 3 Miyo gosayela sayela dhego dhatedhene dhedhi mohariha pama, okuma omambeelelo guhubuwelela teto, wi giire wulebela we Tiyofilu dhowiireya nda moosasanyedha pama. \v 4 Gihiirana dhedho wi munone wi dhisuuzilinyu sebaribari. \s1 Obaliwa wa Zhuwawu Namabathiza Wahivuhuleliwa \p \v 5 Mudhidhi oyene Heroddi, agali mwene o oZhudeya, wahikala namakutha, ndina naaye eeriwa Zakariya. Aali a nikuru na anamakutha a Abiya. Mwihiyana aaye eeriwa Ezabeli, aali a nihimo na Aaroni. \v 6 Aabilene yaali owogoowa murima vameentoni va Mulugu, yohariha mowaakwanela malamulo ni magano a Nabwiya. \v 7 Kayanna mwaana, vowi Ezabeli kaabala. Aabilene yaali owululeene. \p \v 8 Nlabo nimohi, Zakariya ahiddaga mabasa aaye oonamakutha vameentoni va Mulugu. Waali mudhidhi wa nikuru naaye na oonamakutha nowimelela, \v 9 moharihedha mukalelo weewa wonamakutha, ahimoreliwa gari mosakuliwa ovolowa mburo woweela wa Nabwiya, wi apahe dhoonukwela dha mukutho. \fig Apahe dhoonukwela dha mukutho.|alt="Priest burning insense in temple" src="Mn02237.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 1:8" \fig* \p \v 10 Mudhidhi oyene, athu ateene yakala ode olobelaga. \v 11 Mungero a Nabwiya ahidha vowambeela, wiimela omoononi wooja wibuwani wapahiwa dhoonukwela dha mukutho. \v 12 Zakariya agamoonile ahirurumuwaga ni woova. \v 13 Mungero ahimwiirelaga: “Zakariya, kawoove! Vowi malobelo aawo ehiiweya. Mwihiyana aawo Ezabeli oneere ombala mwaana, oyene onamuthwiwe ndina na Zhuwawu. \v 14 Oliye onakale ohagalala ni oteyela wa we, ajinji eneere odhiveliwa ni obaliwa waaye. \v 15 Vowi oliye onakale mulubale vameentoni va Nabwiya. Kadha ang'wa yoong'wa yolezeliha, onaakale oodhaaliwa Muneba Woweela, naari ahinabaliwe.\f + \fr 1:15 \ft Naari \fq okumela mbaani mwa amaaye \f* \v 16 Onodha atthwaruse amwaana Ezarayeli ajinjeene wa Nabwiya Mulugu aaye. \v 17 Vano oneere okala vasogolo va Nabwiya mmunebani ni kopolo dha Eliyazi, wi atthwaruse murima dha ababiinya wa aaniwa, atthwaruse avuruvuru wi ekanne zelu ya athu oharihamo, asasanyedhe athu wa Nabwiya nlogo nooharihamo.” \p \v 18 Nuwindo Zakariya ahimukoha mungero: “Ginanone addi dhendo, vowi miyo ni mwihiyanaga nihuluvala?” \p \v 19 Mungero ahimwaakulaga wiira: “Miyo gili Gabiriyeli, gineemelela vameentoni va Mulugu. Ogirumile duliyeene wi giwoge niwe ni wudhelana muselu wapama. \v 20 Woone vowi kuroromele madhu aaga, oneere okala ohuwoga ofiyedha nlabo nenddo dhineereye nda.” \p \v 21 Athu yomujehaga Zakariya, etikinaga ni mwaha woribeliwa munyuba ya Mulugu. \v 22 Agakumile kaakwanihile wawogana. Aliwa ononelamo wi ohooneyeliwa omburoni woweela. Zakariya awoga ni madada, baahi. Kaanda okumiha madhu. \p \v 23 Dhahipadduwa egaakwanile malabo a mabasa aaye ahiwelela vade. \v 24 Nuwindo egavirile malabo ayene Ezabeli ahikanna wari, ofiyedha mweeri mitanu kavenya vade. \v 25 Ezabeli ahiira: “Ndala Nabwiya ohiirana wa miyo, ohudhiveliwa ni miyo, ohumaaliha manyazo aaga, yanna miyo vaari va athu.” \s1 Obaliwa wa Yesu Wahivuhuleliwa \p \v 26 Vigavirile mweeri mitanu na mmohi Ezabeli aganna wari, mungero Gabiriyeli ahirumiwa ni Mulugu murudda wa elabo ya oGalileya nluwa no oNazareti. Wewo wadhowiliye omfwanya namwali, eeriwa Mariya. \v 27 Oyene ahamunonile mulobwana. Attomeliwe ni mulobwana, eeriwa Zhuuze, aali a nlogo na mwene Davidi. \v 28 Mungero agafiyile, ahimulojelaga, wiira: “We ohukanna mahala! Nabwiya Oli ni we.” \p \v 29 Mariya ageewile ahisimwelaga vajinjivene, wubuwelaga: “Olojela wula onatapulela ddi?” \v 30 Mungero ola omwiirela: \b \q1 “Mariya, kawoove. \q2 Wevo ohufwanya mahala a Mulugu. \q1 \v 31 Oneere okalana wari. \q2 Onombala mwaana pongwe, \q1 oyene oneere omuthwa ndina na Yesu. \q1 \v 32 Onaakale mulubale, akopolo. \q2 Oneethaniwege Mwaana a Mudhulu-dhulu. \q1 Nabwiya Mulugu oneere omvaha \q2 othonga wa babaye Davidi. \q1 \v 33 Oneerege othonga nlogo na Yakobo malabo ni malabo. \q2 Omwene waaye kudha omala.” \b \p \v 34 Mariya ahiwoga: “Dhinandeye addi vowi miyo kagimunonile mulobwana?” \p \v 35 Mungero ahimwaakula, wiira: “Muneba Woweela oneere wukitela kopolo dha Mudhulu-dhulu dhinowukuneela ni murinti waaye. Vowi Oweela onabaliwe mwa we oneeriwege Mwaana a Mulugu.\f + \fr 1:35 \ft Naari \fq vowi oweela onabaliwe oneeeriwege Mwaana a Mulugu.\f* \v 36 Woone, mmudhi aawo Ezabeli nuliyeene ohukanna wari. Onomujejiha mwaana pongwe, ola bu mweeri wa neetanu na mmohi. Oliye agali owuluvaleene, oyene athu ateene yamwiiriwa muliba ohubala. \v 37 Vowi ni Mulugu kilivo ehinandeya.” \p \v 38 Vano Mariya omwaakula, wiira: “Gili va, mwiimeleli a Nabwiya. Dhiireye wa miyo dhatedhene mooligana ni madhu eenyu.” Vano mungero ovenyavo vemeliligiiye. \s1 Mariya Onomweddela Ezabeli \p \v 39 Malabo alene Mariya ahivenya mowaaguva odhowa nluwa no oZhudeya murudda wo mwaangoni. \v 40 Ovolowa mba mwa Zakariya, omulojela Ezabeli. \v 41 Ezabeli ageewile olojela wa Mariya, mwaanaya ahikahinyaga mbaani mwa amaaye. Ezabeli teto ahidhaaleliwa Muneba Woweela. \v 42 Ahiwogaga ni ndhu notaama, wiira: \b \q1 “Oreelihiwa di nyo \q2 vaari va ahiyana, \q1 yoreelihiwa si yoovaha ya \q2 mbaani mweenyu! \b \m \v 43 Asaa! Dhandeyile a ddi wi amaaye a Nabwiya aaga, egeeddele miyo? \v 44 Vowi viwilimi olojela wa weenyu, mwaana ohiikahinya volubalevene ni ohagalala mbaani mwaaga. \v 45 Muli oorelihiwa mwaha wororomela wi Nabwiya dhuwaaddeliyeni, dhineere wiireya!” \fig Ezabeli ageewile olojela wa Mariya.|alt="Mary visits Elizabeth" src="CN01609c.tif" size="col" ref="Luka 1:40" \fig* \s1 Jibo ya Mariya \p \v 46 Nuwindo, Mariya ahiira: \b \q1 “Egumi yaaga enomuriha \q2 Nabwiya, \q1 \v 47 Muneba waaga onohagalala \q2 mwa Mulugu, \q1 Mvulumusi aaga. \q1 \v 48 Vowi uhoona \q2 wiiyeviha \q2 wa mwiimeleli aaye. \q1 Okuma dhiinova ni \q2 anamabaliwelamo ateene \q1 enagiirege oreelihiwa, \q1 \v 49 mwaha wi oowodha ohugiirela \q2 dhego dhulubale. \q1 Oweela thili ndina naaye. \q1 \v 50 Thagaraga dhaaye dhinowaafiyedha anamabaliwelamo ateene, \q2 alene enamuriha. \q1 \v 51 Ohaabalalesa ni moono waaye owiithukula, \q2 ni moobuwelelo eewa oovirigana. \q1 \v 52 ohakitiha mamwene \q2 mudhittenguni dheewa, \q1 waagweliha owiiyeviha. \q1 \v 53 ohaarubaliha ni dhapama \q2 aliba dala, \q1 waapaganya ehinna yego oreela. \q1 \v 54 Ohumukamihedha Ezarayeli mwiimeleli aaye, \q1 kaddiwalele \q2 thagaraga dhaaye \q1 \v 55 wa Abarahamu \q2 ni anamabaliwelamo aaye malabo mateene, \q1 woona aroromelihiye makolo eehu.” \b \p \v 56 Mariya ahikala ni Ezabeli mweeri dhowaakwana miraaru. Vano owelela vade vaaye. \s1 Obaliwa wa Zhuwawu Namabathiza \p \v 57 Mudhidhi ogaakwanile wowi Ezabeli abale, ahimbala mwaana mulobwana. \v 58 Amwaaddamani ni amudhi aaye egeewile wi Nabwiya ohumweddiwela thagaraga volubalevene, yahihagalala ni oliye. \p \v 59 Vigavirile malabo matanu na maraaru yahimudhowana mwaana wi eeneliwe yafunaga emutwe ndina na babaye, Zakariya. \v 60 Amaaye yahaakula, wiira: “Naari! Eeriwege Zhuwawu.” \v 61 Yahimwiirelaga: “Amudhi aawo kalivo winna ndina nenddo.” \p \v 62 Omukoha baba a mwaana ni madada wi ki mwaana ola eeriwege aani. \v 63 Ahilobaga ntabwa olebavo: “Ndina naaye di Zhuwawu.” \v 64 Mowaaguva mulomo waaye wahifuguwaga, nlumi otapuwa, owogaga, amutamalaga Mulugu. \v 65 Wahikala woova wa amwaaddamani ateene a Zakariya, ni murudda dhatedhene dho mwangoni wa oZhudeya, dhowogiwa dhowiireya nde. \v 66 Ateene yeewile nde yoologolela mmurimani, yiiraga: “Mwaana ola onaakale aani?” Mwaha wi kopolo dha Mulugu dhaali ni oliye. \s1 Jibo ya Zakariya \p \v 67 Zakariya, babaye Zhuwawu, ahidhaaliwa Muneba Woweela wambeela ovuhulela, eeraga: \b \q1 \v 68 “Otamaaliwa akale Nabwiya, \q2 Mulugu a Ezarayeli, \q1 vowi oheeddela ni woobola nlogo naaye. \q1 \v 69 Ohunivenyihedha \q2 ovulumuwa wa kopolo, \q1 odheela vade va Davidi, mwiimeleli aaye. \q1 \v 70 (Woona Mulugu mwawogeliiye odheela vamulomoni vanamavuhulela oweela \q2 okuma wale-wale.) \q1 \v 71 Wi eere onoobola \q2 wa amwiiddani eehu \q1 mmadadani mwa ateene \q2 alene enanaaba. \q1 \v 72 Ohooneyiha thagaraga dhaaye wa makolo eehu, \q2 wubuwelela wandana wopanganela waaye woweela, \q1 \v 73 Olibela wamwiireliye \q2 baba eehu Abarahamu: \q1 \v 74 Wi eere onivulumusa mmadadani mwa amwiiddani eehu, \q2 wi nimwebedhege nihoovaga, \q1 \v 75 moweela murima ni wiiwelela \q2 vameentoni vaaye \q1 malabo mateene a egumi yeehu. \q1 \v 76 We mwaanaga, oneerege wiithaniwa namavuhulela a Mudhulu-dhulu. \q2 Vowi oneere odhowa vasogolo va Nabwiya \q1 wi osasanyedhe dila yaaye. \q1 \v 77 Ni waalaleyela athu a Mulugu, \q2 ovulumusiwa weewa \q1 odheela mooleveleliwa \q2 dhoothega dheewa, \q1 \v 78 vowi Mulugu eehu dathagaraga, \q2 ohuneeddela okumela odhulu \q1 woona ofuwa wa nduwa, \q1 \v 79 wi naamoneyele ale \q2 eneedda mwipipini \q2 ni murinti wookwa, \q1 wi asogolela manyalo eehu \q2 mundila ya murenddele.” \b \p \v 80 Mwaana ole owuunuwa ni oliba mwa muneba, ahikala mwiiddeddereni ofiyedha nlabo nenddo neyooneyihiliye wa Ezarayeli woona pogo. \c 2 \s1 Obaliwa wa Yesu \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 Mudhidhi olene ahikalawo kingi mulubale elabo yateene, eeriwa Aguxitu. Ahivuwiha nlamulo neeriliye wihinano athu ateene elebeliwe. \v 2 (Vano waali olebela wowambeela, Kureniyo aaliye kingi elabo ya oSiriya.) \v 3 Vano athu ateene yahidhowa muthu-ni-muthu mudhi wobaliwela wi yalebeliwe. \fig Zhuuze ni Mariya odhowa no oBetelemi.|alt="Joseph takes Mary to Bethlehem" src="CN01614c.tif" size="span" copy="Wade" ref="Luka 2:4-5" \fig* \p \v 4 Mwaha wa ela, Zhuuze ahivenya mudhi wo oNazareti, wo oGalileya. Odhowa nluwa no oBetelemi, oZhudeya, wewo wabaliwe kingi Davidi. Vowi oliye aali a nlogo na Davidi. \v 5 Ahidhowa wihinano alebeliwe ni mwihinaaye Mariya, aganna wari. \p \v 6 Zhuuze ni Mariya egali oBetelemi wewule, wahifiya mudhidhi wowihina oliye abale. \v 7 Ahimbala mwaana aaye, mwaana pongwe owambeela. Ahimuhuruwedha mwaana aaye ni guwo. Omukonantiha munigulani mwajela aneenyama munikolani mwemo pwagoniwa, mwaha wi suubi a aleddo kamwaali mburo. \fig |alt="Shepherds visit the baby" src="WA03804b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 2:16" \fig* \s1 Anamajiha Mabila ni Angero \p \v 8 Mmuruddani mule yahikalamo anamajiha mabila. Ayene yaang'anelaga aneenyama eewa ni mahiyu. \v 9 Vano vowaaguva mungero a Nabwiya Mulugu ahifiya vameentoni veewa. Mungero ole agafiyile, waara wa nthithimiho na Nabwiya Mulugu wahamoneyela vaaligiisu, aliwa yahirurumuwaga ni woova. \v 10 Vano mungero ahiwogaga ni aliwa wiira: “Eee! Kamoove! Guhudhelanani muselu wapama, oyene onavahe odhiveliwa wulubale athu ateene. \v 11 Vuruwanani, muselu ya buula: Muhubaliweliwa peeno veva, muluwani na Davidi, Mvulumusi, Kirixtu, Muthikitheliwi a Mulugu, Nabwiya. \v 12 Yoonihelo ya enaakale ela: muneere omfwanya mwaana agabaliwe ohuruwedhiwe ni guwo, okonanthihiwe munigulani moojela aneenyama.” \p \v 13 Vano, wowaaguvene, yahifiya angero ajinji a anyakoddo odhulu, yegi omutamala Mulugu ni madhu ala: \b \q1 \v 14 “Athithimihiwe Mulugu odhulu wolapelesa, \q2 murenddele elabo ya vati wa athu \q1 alene Mulugu enaadhiveliye.” \b \p \v 15 Vano, dhahipadduwa angero egavenyile vameentoni va anamajiha mabila, odhowa odhulu, yegi owoga mmohi ni mukwaaye: “Kabeni dhiinoveva oBetelemi noone dhendo dhipadduwile dhinoonihile Nabwiya Mulugu.” \p \v 16 Vano yahimaruwa mowaaguva edhowaga oBetelemi. Yahimfwanya Mariya ni Zhuuze, egamukonantihile mwaana munigulani. \v 17 Vano egamoonile mwaanaya, yahambeelaga olaleya muselu wawaaddelile mungero mwaha wa mwaana ole. \v 18 Vano athu ateene yeewaga dhende, dhalaleyaga anamajiha mabila, yahitikinaga. \v 19 Vano Mariya nda ologolelaga mmurimani apimaga, asayelaga ononelamo. \v 20 Vano anamajiha mabila ale yahimaruwaga owelela mundduli. Edhowaga mundila yegi omuthithimiha emutamalaga Mulugu, mwaha wa dhatedhene dhendo dhewiliiwa, woona mwaaddeliwiisu. \s1 Yesu Onodhowiwana Nyuba ya Mulugu \p \v 21 Egavirile malabo matanu ni maraaru mwanaya ahineliwa moligana mmalamuloni a Mozezi. Ageeneliwe yahimuthwa ndina na “Yesu,” woona mwawogele mungero Mariya ahinakanne wari. \p \v 22 Egaakwanile malabo oweelihiwa, woona malamulo a Mozezi yahimuthukulela mwaanaya oZheruzalemi wi oonihiwe wa Nabwiya, \v 23 (Woona mulebeliwiwa mmalamuloni a Nabwiya: “Anapongwe ateene owambeela eneerege oveleeliwa wa Nabwiya.”\f + \fr 2:23 \ft Ex 13.2, Ex 13.12\f* ) \v 24 ni nvahi wa mukutho, woona dhilebiwe mmalamuloni wa Nabwiya: “paara emohi maziya naari kangayiwa biili dhing'onong'ono.”\f + \fr 2:24 \fq Lv 12.8\f* \p \v 25 OZheruzalemi wahikala mulobwana oyene eeriwa Sumeyawu. Oliye aali ohariha, omoova Mulugu. Oojejihedha wooboliwa wa Ezarayeli. Muneba Woweela waali ni oliye \v 26 Wahimvuhulela Muneba Woweela wihina kanaakwe ahimoonile Kirixtu a Nabwiya. \v 27 Moosogoleliwa ni Muneba Woweela ahivolowa nyuba ya Mulugu. Ababiinya a mwaana yahimudhowana Yesu wi yaakwanelihe dhatedhene dhilebiwe mmalamuloni dholigana ni mwaana abaliwa. \v 28 Egamfiyilena wule, Sumeyawu ahimuthukulaga mwaana mmadadani mwaaye, omutamalela Mulugu eeraga: \b \q1 \v 29 “Vano, Nabwiya, \q2 gipaganyeni ni murenddele \q2 miyo, mwiimeleli eenyu, \q2 woona mwagiroromelihe nyo. \q1 \v 30 Mwaha wi dhiinova meento aaga \q2 ehoona ovulumusa weenyu, \q1 \v 31 wewo osasanyedhe nyo \q2 vameentoni va athu ateene, \q1 \v 32 waara wi wamooneyela \q2 athu a milogo dhimohi\f + \fr 2:32 \ft Ala baayene yahaali a aZhudewu.\f* \q1 dinavaha nthithimiho wa nlogo neenyu Ezarayeli.” \b \p \v 33 Babaye ni amaaye a Yesu yotikinaga dhawogaga Sumeyawu dha mwaanaya. \v 34 Sumeyawu ahareeliha, wiira wa Mariya, amaaye a Yesu: “Mwaana ola ohusakuliwa wi akale totela yotongwa naari ovenya wa athu ajinji a Ezarayeli, onakale etonyihedho yovanyihana. \v 35 Oliye onodha oneeyihe mobuwelo a mmirimani mwa athu ajinjeene. Nyo mmani okubanya onodha olate murima weenyu woona supadda.” \p \v 36 Wahikala namavuhulela mmohi a mwihiyana eeriwa Anna mwaana a Fanuweli a nlogo na Aseri. Aali owuluvaleene agateliwe akalile yaaka tanu nabiili. \v 37 Nuwindo okala maamukwele yaaka makumi matanu namaraaru ni yaaka nayi. Kaavenyamo munyuba ya Mulugu, mbwenye owebedha mahiyu ni mutana ni othuga. \v 38 Vano mudhidhi mmohive olene ahimutamalelaga Mulugu, awogaga dha nriiho na mwaanaya wa ale ateene yajejihedha wooboliwa wa Zheruzalemi. \p \v 39 Egamalile oharihamo dhawoga malamulo a Nabwiya yahiwelela o Galileya oluwani weewa, oNazareti. \v 40 Mwaanaya owuunuwa ni odhaliwa ononelamo, mahala a Mulugu yaali ni oliye. \s1 Muzombwe Yesu Munyuba ya Mulugu \p \v 41 Yaaka ni yaaka ababiinya a mwaana yodhowesa oZheruzalemi, omathangani a Paxkwa. \v 42 Yesu agaakwanihile yaaka kumi ni biili, aliwa yahidhowa oZheruzalemi omathangani, woona molemeelela. \v 43 Egamalile malabo a mathanga, ewelagawo, Yesu ahihalaga oZheruzalemi, ababiinya ehinonaga. \v 44 Yubuwelaga wi oli ni akwaaye a mulenddoni, yaheeddaga nlabo nateenene nuwindo wambeela omusayela mwa amudhi eewa ni mwa ale yamunonile, \v 45 yahamfwanyiligiisu yahiwelelaga oZheruzalemi wi yamusayelege. \v 46 Vigavirile malabo maraaru yahimfwanyaga munyuba ya Mulugu agakaratile vaari va anamasuuziha a malamulo avuruwanaga akohaga. \v 47 Ateene alene yamwiiwaga yotikinaga vajinjivene ni zelu yaaye ni maakulelo aaye. \v 48 Mowaaguva ababiinya egamoonile yaaligi otikiniheya, amaaye yahimwiirelaga: “Mwaanaga, wiiriliwe ela ni hiyo ddi? Ababo ni miyo nahisimwela ni wusayela.” \p \v 49 Oliye ahawaakulaga, wiira: “Mwahaya bwaddi mwagisayelelinyu? Kamunonile wi eli yoofuneya wi nkalege vade va ababa?” \v 50 Mbwenye aliwa kayeewelelagamo yawaaddeligiye. \p \v 51 Omaruwa vamohi ni aliwa odhowaga oNazareti. Amaaye yoologolela dhego dhatedhene dhedhi mmurimani. \v 52 Yesu owuunuwa ni ononelamo, ni mahala, vameentoni va Mulugu ni va athu. \fig Yesu aali munyuba ya Mulugu agakaratile vaari va anamasuuziha a malamulo.|alt="Boy Jesus amazes the teachers" src="CN01647c.tif" size="col" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 2:45-46" \fig* \c 3 \s1 Zhuwawu Namabathiza Onosasanyedha Dila \r (Mt 3.1-12; Mr 1.2-8) \p \v 1 Vowaakwana yaaka kumi ni tanu dha omwene wa Tibeeriyo Sezari, Pontiyo Pilatu agali kuminadori\f + \fr 3:1 \ft Naari \+fk tetararaka \ft Kuminadori eriiriwa tetararaka, athonga epaddi ya nannayi ya murudda mmohi; teto moone, verisikulu 19. \f* oZhudeya, Heroddi agali namathonga a elabo ya oGalileya, ddibile Filipi aali namathonga a elabo yo Etureya ni Tarakoniti, Lusaniya aali namathonga a elabo yo Abilene; \v 2 Annasi ni Kayifa yaali apogo a anamakutha. Mudhidhi oyene yahidha madhu a Mulugu wa Zhuwawu, mwaana a Zakariya, agali mwiiddeddereni. \fig Zhuwawu Namabathiza agali mwiiddeddereni|alt="John the Baptist" src="lb00296c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 3:2" \fig* \v 3 Zhuwawu aheddeedda mirudda dhatedhene dha nikome na mwihinje Zhorodawu alaleyaga wi ebathiziwe etthwaruwaga, wi eleveleliwe mwa dhoothega. \v 4 Woona mwalebeliwiwa muniivuruni na madhu a namavuhulela Ezaya: \b \q1 “Ndhu nnakuwa mwiiddeddereni: \q2 ‘Sasanyedhani rampa a Nabwiya, \q2 moogolele dila yaaye. \q1 \v 5 Maddiba mateene evuheleliwe, \q2 mwango dhatedhene ni thuthuma dhiliganelihiwe \q1 dila dhokoromana dhineere woogoliwa. \q2 Muli magologodha muliganelihiwe. \q1 \v 6 Athu ateene eneere woona ovulumusa wa Mulugu!’”\f + \fr 3:6 \ft Es 40.3-5\f* \b \p \v 7 Anamwinji yodhowa wi yabathiziwe. Zhuwawu oowoga, eeraga: “Nyo mulogo wa dhivili! Wuwaaddelileni ottawa owali wa Mulugu onafuna odha baani? \v 8 Mvahe dhoovaha dhebaribari dhowoneyiha otthwaruwa. Muhambeele owoga wekiinyu: ‘Nihikanna baba eehu Abarahamu.’ Miyo ginowuwaaddelani wi Mulugu onowanda, osaddula mabwe alena wi ekale ahima a Abarahamu. \v 9 Vano badho ehimala osasanyedhiwa, eli vati va mithanko. Mithanko dhatedhene dhihinavaha dhoovaha dhapama dhineere okakathiwa wi dhivokedhiwe omunddoni.” \p \v 10 Nuwindo anamwinji yahimukohaga, yiiraga: “Nneere hiyo ddi?” \p \v 11 Zhuwawu ahaakulaga, eeraga: “Ole winna malaya meenddi, amvahe nimohi ole ohinna. Ole winna yooja, eerena emodha-modhave.” \p \v 12 Yahifiyaga anamakoha-musoko\f + \fr 3:12 \ft Naari \+fk pubilikanos \ft Anamakoha-musoko yanna mukalelo wabure vameentoni va athu; teto moone mu Lk 5.27 ,;Lk 5.29 ,;Lk 5.30; Lk 7.29 ,;Lk 7.34; Lk 15.1; Lk 18.10 ,;Lk 18.11 ,;Lk 18.13 e Lk 19.2. \f* wi ebathiziwe. Yomukohaga, yiiraga: “Namasuuziha, ki nneerege ddi?” \p \v 13 Ahawaakulaga, eeraga: “Naari kamwenjedhedhe okwaranyiha mwaaddeleliwinyu.” \p \v 14 Teto anyakoddo yahimukohaga, yiiraga: “Ki hiyo, nneerege ddi?” \p Oliye ahawaakulaga: “Kammwakege muthu korowa dhaaye momuthusa, kammurathelege muthu. Mudhiveliwege ni yoliveliwa yeenyu.” \p \v 15 Mudhidhi oyene athu yomujejihedha Muthikitheliwi, yowikoha weekiwa akala Zhuwawuya daali Muthikitheliwi. \v 16 Zhuwawu ahawaakulaga ateene: “Miyo, \it epaddi yaaga\it*, ginowubathizani ni mahinje, mbwenye onodha oowodha onagikwaranya miyo naari kagifwanele otapula migoyi dha sapatho dhaaye. Oliye Oneerege wubathizani ni Muneba Woweela ni munddo. \v 17 Etelo yaaye eli mmadani amvethena tirigu wi amuhele vatatani, makataya aapahe ni munddo wohuthima.” \v 18 Nuwindo, oolaleya muselu wapama alibihaga ni madhu majinjene. \p \v 19 Vano Zhuwawu agamusumulule namathonga a murudda, Heroddi ole mwaha womutela Heroddiya, mwadha ddibile ni dhabure dhimohi dheeriliyena, \v 20 Heroddi ahenjedhedha dhabure dhimohi vomuhela Zhuwawu mukaambura. \fig Tirigu|alt="Wheat" src="hk00099c.tif" size="col" copy="Knowles; United Bible Society" ref="Luka 3:17" \fig* \s1 Obathiziwa, ni Makolo a Yesu \r (Mt 3.13-17; Mt 1.1-17; Mr 1.9-11) \p \v 21 Dhahipadduwa athu ateene ebathiziwaga, teto ahibathiziwa Yesu. Alobelaga odhulu wahithuleya. \v 22 Muneba Woweela wahikitela va Oliye ni mooneyelo a kangayiwa. Vano wahiiweya ndhu odhulu neerilege: “We Oli Mwaanaga; odhivela aaga, mwa we ginodhiveliwa.” \fig Zhuwawu ahibathiziwa Yesu|alt="John Baptizes Jesus" src="WA03810b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 3:21-22" \fig* \p \v 23 Yesu, aganna yaaka dhowaakwana makumi maraaru, ahambeela mabasa aaye. Aali, woona mweerelisu, mwaana a Zhuuze, \b \ph1 mwaana a Heli, \v 24 Heli mwaana a Mathati, \ph1 Mathati mwaana a Levi, Levi mwaana a Meliki, \ph1 ola di mwaana a Yannayi, mwaana a Zhuuze, \ph1 \v 25 Zhuuze mwaana a Matathiya, \ph1 Matathiya mwaana a Amosi, \ph1 Amosi mwaana a Nahumu, \ph1 ola di mwaana a Esili, mwaana a Nagayi, \ph1 \v 26 Nagayi mwaana a Maathi, \ph1 Maathi mwaana a Matathiya, \ph1 Matathiya mwaana a Semeyini, \ph1 ola di mwaana a Yoseki, mwaana a Yoda, \ph1 \v 27 Yoda mwaana a Yowanane, \ph1 Yowanane mwaana a Resa, \ph1 Resa mwaana a Zorobabeli, \ph1 ola di mwaana a Salatiyeli, mwaana a Neri, \ph1 \v 28 Neri mwaana a Meliki, \ph1 Meliki mwaana a Addi, \ph1 Addi mwaana a Kosamu, \ph1 ola di mwaana a Elemadamu, mwaana a Eri, \ph1 \v 29 Eri mwaana a Zhoxuwe, \ph1 Zhoxuwe mwaana a Eliyeeziri, \ph1 Eliyeeziri mwaana a Yorimu, \ph1 ola di mwaana a Mathati, mwaana a Levi, \ph1 \v 30 Levi mwaana a Sumeyawu, \ph1 Sumeyawu mwaana a Zhuda, \ph1 Zhuda mwaana a Zhuuze, \ph1 ola di mwaana a Yonamu, mwaana a Eliyakimu, \ph1 \v 31 Eliyakimu mwaana a Meleya, \ph1 Meleya mwaana a Menna, \ph1 Menna mwaana a Matatha, \ph1 ola di mwaana a Nathani, mwaana a Davidi, \ph1 \v 32 Davidi mwaana a Yese, \ph1 Yese mwaana a Obeddi, \ph1 Obeddi mwaana a Bowazi, \ph1 ola di mwaana a Sala, mwaana a Naaxoni, \ph1 \v 33 Naaxoni mwaana a Aminaddabe, \ph1 Aminaddabe mwaana a Adimini, \ph1 Adimini mwaana a Arini, \ph1 Arini mwaana a Hesiromo, \ph1 ola di mwaana a Perezi, mwaana a Zhuda, \ph1 \v 34 Zhuda mwaana a Yakobo, \ph1 Yakobo mwaana a Ezaaki, \ph1 Ezaaki mwaana a Abarahamu, \ph1 ola di mwaana a Teera, mwaana a Nakori, \ph1 \v 35 Nakori mwaana a Seruge, \ph1 Seruge mwaana a Ragawu, \ph1 Ragawu mwaana a Pelege, \ph1 ola di mwaana a Eberi, mwaana a Sala, \ph1 \v 36 Sala mwaana a Kayinani, \ph1 Kayinani mwaana a Arifaxadi, \ph1 Arifaxadi mwaana a Semu, \ph1 ola di mwaana a Nowe, mwaana a Lameki, \ph1 \v 37 Lameki mwaana a Methuzela, \ph1 Methuzela mwaana a Enoki, \ph1 Enoki mwaana a Zharedi, \ph1 ola di mwaana a Mahalaleyeele, mwaana a Kayinani, \ph1 \v 38 Kayinani mwaana a Enoosi, \ph1 Enoosi mwaana a Sethi, \ph1 vano ola, di mwaana a Adamu, \ph1 mwaana a Mulugu. \b \c 4 \s1 Weehiwa wa Yesu \r (Mt 4.1-11; Mr 1.12; Mr 1.13) \p \v 1 Yesu, agawelilewo omwihinjeni Zhorodawu, ahidhaaleliwa ni Muneba Woweela. Muneba mmohive wahimuthukulela mwiiddeddereni, \v 2 mowaakwana malabo makumi manayi, wewule ehiiwaga ni Sathana. Kaaja yego malabo alene. Omamalelowa ahivoliwa dala. \p \v 3 Vano, Sathana ahimwiirela: “Akala Oli Mwaana a Mulugu, wiirele nibwe ndda nsadduwe okale mukaathe.” \p \v 4 Mbwenye Yesu ahaakulaga, wiira: “Dhihilebiwa: ‘Kahuwo mukaatheve onamukalihana muthu egumi.’\f + \fr 4:4 \ft Dt 8.3\f* ” \p \v 5 Vano, Sathana ahimuthukulelaga vootaama, omooniha mowaaguva omwene wateene wa mwiilaboni. \v 6 Sathana ahimwiirelaga: “Gineere wuvaha othonga wula wateene ni nthithimiho neewa, vowi gihivahiwa, vano ginoovaha wa oyene ginamfunimina. \v 7 Wagikokorela, ogeebedha, dhatedhene dhinakala dhaawo.” \p \v 8 Yesu ahimwaakulaga, wiira: “Dhihilebiwa: ‘Omwebedhe Nabwiya Mulugu aawo, omwiimelela Oliyeeneve, baahi.’\f + \fr 4:8 \ft Dt 6.13\f* ” \fig Yesu vadhulu vanyuba ya Mulugu|alt="Jesus on top of the temple" src="DN0045b.tif" size="col" copy="DN; United Bible Society" ref="Luka 4:9" \fig* \p \v 9 Nuwindo Sathana ahimuthukula, omudhowana oZheruzalemi, omugweliha vadhulu vanyuba ya Mulugu, omwiirela: “Akala Muli Mwaana a Mulugu, mulupele vati, \v 10 vowi dhihilebiwa: \b \q1 “‘Mulugu oneere waaruma angero aaye \q2 wi yuwing'aneleni; \q1 \v 11 vano, aliwa eneere wuhiddeelani ni madada eewa, \q2 wi manyalo eenyu enadha eporeye ni mabwe.’\f + \fr 4:11 \ft Sal 91.11, Sal 91.1, 12\f* ” \b \p \v 12 Yesu ahaakulaga, wiira: “Nda dhihiwogiwa: ‘Ohumweehe Nabwiya Mulugu aawo.’\f + \fr 4:12 \ft Dt 6.16\f* ” \p \v 13 Sathana vagomeliwiye omweeha, ahimwihiyaga ajejihedhaga ofiya mudhidhi wofwaneelela. \s1 Yesu Onokooddiwa oNazareti \p \v 14 Vano Yesu ahiwelela oGalileya ni owodha wa Muneba Woweela, bili yaaye yahiweya, okumela wewule ni mirudda dhatedhene dhowaaddamana. \v 15 Oosuuziha wewule munyuba dha malobelo dha aZhudewu, athu ateene yomutamaala. \p \v 16 Nuwindo Yesu ahidhowa oNazareti wewo waleliwiye. Nlabo na Sabuddu woona molemeelela, ahivolowaga nyuba ya malobelo. Ahiimelaga wi eelenge wewule. \v 17 Yahimwinkaga niivuru na namavuhulela Ezaya. Oliye ofugula,\f + \fr 4:17 \ft Naari \fq otapula\f* ofwanya valebiwe madhu ala: \b \q1 \v 18 “Muneba wa Mulugu \q2 ohugikitela. \q1 Ohugithikithela \q2 wi gaalaleyele muselu wapama \q2 aliba orabula. \q1 Ogirumile \q2 wi gilaleyele wooboliwa \q2 wa athu eli mukaambura, \q1 aliba ohoona \q2 wi yoonege, \q1 ni watapula ale yinna goyi, \q1 \v 19 wi gilaleyele yaaka ya mahala \q2 a Mulugu.\f + \fr 4:19 \ft Es 58.6, Es 61.1-2\f*” \b \p \v 20 Ageelengile, ahifugaga niivuru ndde, omwinka mwiimeleli, okaraati. Vevale, meento a athu ateene yaaligi va Oliye, yegi omusugwa. \v 21 Vano, Yesu ahambeelaga owoga, wiira: “Peeno veva, dhatedhene mwiwiliinyu odheela Maleba Otaleleya, gelengilimi dhihaakwanela.” \p \v 22 Ateene yomwiirelaga onamoona ni otikina mwa madhu aaye amahala, yadheela vamulomoni vaaye. Yookohanaga, yiiraga: “Olaya kahuwo mwaana a Zhuuze?” \p \v 23 Yesu ahawaaddela, wiira: “Mohanganyedha munodha mugiwogele nigano: ‘Nowi we oli ng'anga, wiyilihe wekaawo! Dhatedhene mwiwiliihu mwiirilinyuna oKafaranawu, Mwiirena owaninyu wuno.’” \fig Oosuuziha wewule munyuba dha malobelo dha aZhudewu|alt="Jesus teaches in synagogue" src="lb00244c.tif" size="span" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 4:15-16" \fig* \p \v 24 Yesu ahiwogagave, eeraga: “Ebaribareene Ginowuwaaddelani: Kalivo namavuhulela naari mmohi, onaakeliwa ni nriiho veelaboni vaaye. \v 25 Ebaribareene Ginowuwaaddelani wi mudhidhi wa Eliyazi wahikala amaamukwele ajinjeene muEzarayeli. Wahikala yuumi yaaka thaaru ni mweeri mitanu na mmohi, muzongwe ahiirubwaga yahikalawo dala yulubale elabo yateene. \v 26 Eliyazi karumiwe naari wa amaamukwele ale, arumiwe wa maamukwele oSarapita, baahi, akala waaddamela oSidoni. \v 27 Mudhidhi wa Elizewu, muEzarayeli mwahikala aliba maredda\f + \fr 4:27 \ft Muwogelo wa eGeregu, kunatonyihedha mareddave, mbwenye teto dhiredda dhohiyana-hiyana dha nikupa.\f* gwee, kaavo naari mmohi eelihiwe – aali Naamani, baahi, muSiriya.” \p \v 28 Athu ateene yaaligi munyuba ya malobelo yewaligiwa, yahitakaleliwaga vajinji. \v 29 Yahimukumihaga Yesu muluwani, omudhowana vadhulu va mwango wootaama wewo wamagiliwa nluwa neewa, ni efunelo yowi yamvokedhe musiddo mooddiha. \v 30 Mbwenye Yesu ahiviraga vaari veewa, ovenyavo. \fig |alt="They take Jesus to the cliff" src="CN01700c.tif" size="span" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 4:29" \fig* \s1 Yesu Ahiigara Muneba Wootakala \r (Mr 1.21-28) \p \v 31 Vano Yesu ahikitelaga oKafaranawu, mudhi mulubale wa oGalileya. Nlabo na Sabuddu egi wasuuziha athu munyuba ya malobelo. \v 32 Athu yotikinaga masuuziho aaye, vowi yaali madhu othonga. \p \v 33 Ahikalagavo mulobwana mmohi ahiddiwe ni muneba wabure. Ahikuwaga ni ndhu notaama, wiira: \v 34 “Iii! Ninna ddi hiyo ni nyo,\f + \fr 4:34 \ft Muwogelo wa akadda Heberewu onafuna owoge ddi: \+fk Munihiye mmurenddeleni\ft .\f* Yesu a oNazareti? Mudheele ontolosa? Miyo guhuunonani wi Muli Oweela a Mulugu!” \p \v 35 Yesu ahimusumululaga, wiira: “Kamaalawo! Okume mwa muthu oyo!” Vano muneba wabure ole wahimutongwihedha vati vameentoni va athu ateene, okumamo mwa muthu ole, kuwamporosege. \p \v 36 Ateene yegi otikina valubalevene. Ewogaga muthu ni mukwaaye: “Alaya madhu baani? Enathonga ni kopolo mineba dhootakala wi dhivenyemo; dhivenyamo.” \v 37 Bili ya Yesu yoovuwa mirudda dhatedhene dhowaaddamela. \s1 Owodha wa Yesu mwa Mineba Dhootakala ni Dhiredda \r (Mt 8.14-17; Mr 1.29-34) \p \v 38 Yesu ahimaruwaga nyuba ya malobelo, odhowa vade va Simawu. Omfwanya mbogohi a Simawu ahikalagana goyi mwaha wa nipaddawe nulubale. Anaamudhi aaye yahimulobaga wi amuyilihe. \v 39 Ahisusedhaga vaaligi muredda, ageemelile, ahithonga wi nipaddawe nimwihiye; omwihiya, oyila. Mowaaguva ovenya, wambeela waakamihedha aliwa. \p \v 40 Ociguwoni, athu ateene yegi waadhana wa Yesu alene yannaga dhiredda dhohiyana-hiyana. Egi waayiliha, vowaahela madada mmohi ni mmohi. \v 41 Vaaligi, mineba dhabure dhegi okuma mwa athu ajinji. Dhigakumile, dhookuwaga, dhiiraga: “Nyo Muli Mwaana a Mulugu!” Yesu oohihaga wi dhihiwoge vowi dhahinona wi Oliye di Kirixtu. \p \v 42 Ode ogasile, Yesu ahidhowaga mburo mmoheene yeekawo. Anamwinji yoomusayelaga, egamfwanyile yahimuwaadelelaga wi ahidhowe. \v 43 Mbwenye Oliye ahawaaddelaga, wiira: “Eli yofuneya wi gaalaleyele Muselu Wapama wa Omwene wa Mulugu teto mmaluwani amohi, vowi si dhendo Girumeliwiimi.” \v 44 Nuwindo, oolaleyela munyuba dha malobelo dha oZhudeya.\f + \fr 4:44 \ft Dhoolebiwa ni madada dhimohi dhini: \+fk Galileya\ft .\f* \c 5 \s1 Wiithaniwa wa Anamasuuza Owambeela \r (Mt 4.18-22; Mr 1.16-20; Zhu 1.35-42) \p \v 1 Nlabo nimohi Yesu ahiimelaga seresere ya nyaza yo oGenazareti,\f + \fr 5:1 \ft Ela sowi Nyaza yo oGalileya.\f* athu ajinji yegi ompinyaminya wi yiiwe madhu a Mulugu. \v 2 Oliye ahoonaga mwanddeya miinddi seresere ya nyaza, anamatotaya yahikitagamo, yaahuwaga mathavi eewa. \v 3 Yesu ahigwelaga mmwanddeyani mmohi, waaligi wa Simawu, ahimulobaga wi asusihedhe vang'ono munyaza. Ahikaratigi, wambeela wasuuziha anamwinji. \p \v 4 Agamalile owoga, ahimwiirelaga Simawu: “Susihedha wooddiiha mwabwinihe mathavi eenyu wi mutote.” \p \v 5 Simawu ahaakulaga, wiira: “Namasuuziha, mahiyu mateene nihilaba kanipile yego. Mbwenye, vowi di Nyo munagiruma waabwiniha, miyo gineere orumeedha.” \p \v 6 Egabwinihile mathavi, yahipaga somba dhijinji mathaviya yahambeelaga otaleya. \v 7 Yahiiraga etonyihedho wa akwiiwa yaaligi mmwanddeyani mmohi, wi edhe yaakamihedhe. Aliwa yahidhowaga, odhaaliha mwanddeya dhaamiinddi dhene ofiyedha ohala vang'ono wi dhibwine. \p \v 8 Simawu Peduru agoonile nde, ahikokoraga vakuukuvi ni Yesu, wiira: “Nabwiyani, mususe wa miyo vowi gili namathega.” \v 9 Simawu ni akwaaye yahitikinaga menjivelo a somba dhapiligiisu. \v 10 Tiyago ni Zhuwawu, amwaana a Zebideyo, akwaaye a Simawu, teto yahitikinaga vajinjivene. Yesu ahiiraga Simawu: “Kawoove! Okuma dhiinoveva odhowa osogolo onakale namatota a athu.” \v 11 Mowindo yahisusihedhaga mwanddeya dheewa ode, ohiya dhatedhene, omuharaga Yesu. \s1 Oyilihiwa wa Muliba Maredda \r (Mt 8.1-4; Mr 1.40-45) \p \v 12 Dhahipadduwa ayi, Yesu aaligi nluwa nimohinene, mwahikala mulobwana mmohi anna maredda\f + \fr 5:12 \ft Muwogelo wa akadda eGeregu kunatonyihedha mareddave mbwenye teto dhiredda dhohina-hiyana dha nikupa\f* mumwiilini wateene. Agamoonile Yesu, ahikokoraga, oworomihedha kove vati, omuloba, wiira: “Nabwiya, Nyo muhukanna owodha, mwafuna, mugeelihe.\f + \fr 5:12 \ft Naari \fq mugiyilihe \f*” \p \v 13 Yesu ahimutapulelaga madada omukahinyana, wiira: “Gihifuna. Kala oweela!” Mudhidhi olene maredda yahimmalelaga. \p \v 14 Yesu ahimuthonga: “Onamwaaddele mmohi; mbwenye odhowe wadhoonihedhe wa anamakutha ni oveleela mukutho woweelihiwa waawo, woona mwalamulele Mozezi, okale onamoona wa athu ateene.” \p \v 15 Mowindo, bili ya Yesu yoovuweya vajinjivene. Athu ajinji yoodha omvuruwana, ni oyilihiwa dhiredda dheewa. \v 16 Yesu oopothowesa, odhowa mburo mmohi vayeeka, olobelaga. \fig Yahipaga somba dhijinji.|alt="Miraculous catch of fish" src="WA03819b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 5:6-7" \fig* \s1 Oyilihiwa wa Muliba Oragala \r (Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) \p \v 17 Nlabo nimohi Yesu eeraga osuuziha. MaFarizi ni anamasuuziha a malamulo yahikaratigi mwemule, yadheelege mirudda dhatedhene dha oGalileya, dha oZhudeya ni dha oZheruzalemi. Owodha wa Nabwiya waaligi ni Oliye wi aayilihe aredda. \v 18 Nuwindo alobwana amohiwa yahidhaaga yamuthukulege muliba maredda emuthebaga vanteteni. Yoosayelaga vomvolowana wi yamurule vameentoni va Yesu. \v 19 Ehoonile vomvolowana ni mwaha wa anamwinji. Yahigwelaga vadhulu va nyuba mwaaligi Yesu. Ovenyihavo mapalipali, okitelihavo ntete vaari va athu, vameentonivene va Yesu. \p \v 20 Yesu vowoona nroromelo neewa, ahimwiirelaga muliba oragala ole: “Mukwaaga, dhoothega dhaawo dhihileveleliwa.” \p \v 21 Anamasuuziha a malamulo ni maFarizi yowubuwelaga: “Olaya onanyemula dha Mulugu baani? Onalevelela dhoothega, baani? Muluguve, baahi.” \p \v 22 Yesu vonona dhobuweligiisu, ahawiirelaga: “Mmirimani mweenyu munaanganyedhela ddi? \v 23 Yoohurusa siivi: wiira, ‘Dhoothega dhaawo dhihileveleliwa,’ naari wiira, ‘Venya weedde’? \v 24 Mbwenye wi munone Mwaana a Muthu ohukanna othongi mwiilaboni ya vati woolevelela dhoothega” — ahimwiirelaga muliba oragala ole — “Ginowaaddela: Ovenye, othukule ntete naawo, odhowege vade vaawo.” \v 25 Mowaaguva ahivenyaga vameentoni veewa, othukula ntete vakonatiligiiye, owelela vade, amutamalaga Mulugu. \v 26 Ateene yahitikiniheyaga ni woova, yomuthithimihaga Mulugu, yiiraga: “Peeno dhoonilihu sotikiniha.” \fig |alt="They lower man down through the roof" src="lb00305c.tif" size="span" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 5:19" \fig* \s1 Wiithaniwa wa Levi \r (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17) \p \v 27 Dhigeereyile nde, Yesu ahivenyagavo, omoona namakoha-musoko agakaratile vowaakela korowa, eeriwa Levi. Omwiirela: “Giharege.” \v 28 Levi ahivenyaga, ohiya dhatedhene, omuharaga. \p \v 29 Vano Levi ahimusasanyedhela Yesu mathanga malubale vade vaaye. Anamakoha-musoko ajinjeene ni athu amohiwa yaaligi vameeza ni aliwa. \v 30 Mbwenye maFarizi ni anamasuuziha a malamulo yegi wawaaba anamasuuza a Yesu. Yahaakohaga, yiiraga: “Munaja, ni ong'wa ni anamakoha-musoko, ni anamathega alubale, mwaha wa ddi?” \p \v 31 Yesu ahawaakulaga, wiira: “Agumi kinamurabulela ng'anga, mbwenye aredda. \v 32 Kagidheele wawiithana athu ooharihamo, mbwenye gadheele anamathega wi etthwaruwe.” \s1 Yesu Onokohiwa Mwaha Woothuga \r (Mt 9.14-17; Mr 2.18-22) \p \v 33 Vevale, maFarizi yahiwogaga ni Yesu, wiira: “Anamasuuza a Zhuwawu enothuga, elobelaga dila biili-biili. Anamasuuza a maFarizi teto enowiirana ndo. Mbwenye aawo enooja, enoong'wa.” \p \v 34 Yesu ahawaaddelaga, wiira: “Akwaaye a namatela enothuga agali vevo namatelaya? Kadhinandeya! \v 35 Mbwenye nneere ofiya nlabo onavenyihiwiyevo vaari veewa namatelaya; mudhidhi oyene eneerege othuga.” \p \v 36 Nuwindo Yesu ahawogela musibe ola, wiira: “Kalivo muthu onatala ecapa ya yowara exa, acapelana yowara yawale. Eera ndo, enonongeya, yacapeliwana exa, kinafwaneelela ni yawale. \v 37 Kalivo onamuhela vinyu muxa mmathumbani a makupa awale. Eera ndo, vinyu muxa onotala mathumbaya; onothathiya vinyuya, mathumbaya enonongeya. \v 38 Mohiyaniha, vinyu muxa onaheliwa mathumba maxa wi dhatedhene dhilogoleleye. \v 39 Kalivo onamung'wa vinyu awale, amfunaga muxa, vowi oneerege: ‘Awale dili pama.’” \fig |alt="Wineskin" src="AB0216b.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 5:36" \fig* \c 6 \s1 Nabwiya a Sabuddu \r (Mt 12.1—14; Mr 2.23—Mr 3.6) \p \v 1 Sabuddu mmohi, Yesu aviraga mmiddani mwa tirigu, anamasuuza aaye yegi ovulula ni madada mangala a tirigu, othikithaga, otakunaga. \v 2 MaFarizi amohiwa yahimukohaga, yiiraga: “Dhinakooddihiwa nlabo na Sabuddu, muneerelana ddi?” \p \v 3 Yesu ahawaakulaga, wiira: “Nyo kamweelengile dheerile Davidi ni akwaaye aganna dala? \v 4 Ahivolowaga nyuba ya Mulugu, othukula mikaathe dhoreelihiwa, oja. Waavaha ale yannigiyena. Mikaathe nde dhihinarumeedhihiwa ojiwa bure mbwenye anamakutha weekiwa.” \v 5 Yesu ahenjedhedhaga, wawaaddela: “Mwana a Muthu dili Nabwiya a Sabuddu.” \p \v 6 Sabuddu mmohiya, ahivolowaga nyuba ya malobelo, egi osuuziha. Vano, mwemule mwahikalaga mulobwana mmohi akwile ndada na moono wooja. \v 7 Anamasuuziha a malamulo ni maFarizi yoomusugwaga, esayelaga woona akala amuyilihe muthu nlabo na Sabuddu wi ekalena yomusumelela. \v 8 Mbwenye Yesu aganonile moobuwelelo eewa, ahimwiirelaga mulobwana ole. “Venya, osusedhe vaari va.” Oliye ovenya, okala owimeleene. \p \v 9 Vano Yesu ahawiirela aliwa: “Ginowukohani, [munoona havi]? Nlabo na Sabuddu dhinarumeedhiwa siivi? Wiira dhapama, naari dhabure? Ovulumusa, naari opa?” \p \v 10 Vano ahasugwaga, yamwapelege, omwiirela mulobwana ole: “Katapula ndada naawo.” Oliye wiirana ndo, ndada oyila. \v 11 Mbwenye aliwa yahitakaleliwaga vajinjivene, okanganelaga mwakaleligiisu esayelaga dhoofuna omwiirana Yesu. \fig |alt="Jesus with the twelve disciples" src="CN01699c.tif" size="span" copy="; United Bible Society" ref="Luka 6:13" \fig* \s1 Osakuliwa wa Arumiwi Kumi ni Abiili \r (Mr 3.13-19) \p \v 12 Nlabo nimohi mwa mudhidhi olene, Yesu ahidhowaga wi alobele omwangoni. Ahivireliwaga mahiyu mateene alobelaga wa Mulugu. \v 13 Vano ogasile, ahawiithanaga anamasuuza aaye, waasakulavo kumi ni abiili, mwa ayene. Waasakulavo, yaavahiliye ndina na arumiwi: \v 14 Simawu, amvahiliye ndina na Peduru; ni Andere, ddibilaaye; Tiyago ni Zhuwawu; Filipi ni Baritolomeyo; \v 15 Matewuzi; ni Tome; Tiyago, mwaana wa Alifiyu; ni Simawu, eeriwa Muzeloti; \v 16 Zhuda, mwaana a Tiyago; ni Zhuda Esikariyothi, ole ampelekile Yesu. \s1 Mareeliho ni Oddilu \p \v 17 Yesu, vamohi ni anamasuuza aaye, yakitaga omwangoni. Ahiimelaga vamusewasewani vatugumanege anamasuuza ajinjeene, ni muthithi mulubale wa athu amohi, yadheelaga murudda wateene wo oZhudeya, ni oZheruzalemi, ni a seresere ya nyaza yo oTiru ni oSidoni. \v 18 Yadheelege omwiiwa ni oyilihiwa dhiredda. Ale yarabulihiwa ni mineba dhabure yooyilihiwa. \v 19 Anamwinji ateene yoosayelaga omukahinya, vowi kopolo dhookuma mwa Oliye, wayilihaga ateene. \p \v 20 Vano Yesu ahawang'anaga anamasuuza aaye, wawaaddela, wiira: \b \q1 “Oreelihiwa di nyo, \q2 mwihinna yego, \q1 vowi Omwene wa Mulugu \q2 bweenyu. \q1 \v 21 Oreelihiwa di nyo \q2 mwinna dala dhiinova, \q2 vowi muneere orubala. \q1 Oreelihiwa di nyo \q2 munaandda dhiinova, \q1 vowi muneere oteya. \q1 \v 22 Oreelihiwa di nyo \q2 athu yowiiddani, \q2 ekoodda weedda ni nyo, yuruwanagani, \q1 enyemulaga ndina neenyu woona nabure, \q2 mwaha wa Mwaana a Muthu. \b \p \v 23 “Teyelani nlabo nenddo, agalalani ni olupa mwaha wi yothuviwa yeenyu si yulubale odhulu. Vowi yeere ndo awale-wale eewa ni anamavuhulela. \b \q1 \v 24 “Mbwenye ooddilu di nyo oreela, \q1 vowi muhakela \q2 yowuhagalasani. \q1 \v 25 Ooddilu di nyo \q2 munarubala mudhidhi ola, \q1 vowi munodha mvoliwe. \q1 Ooddilu di nyo munateya dhiinoveva, \q1 vowi munodha mukubanye \q2 ni wuundda. \q1 \v 26 Ooddilu di nyo, \q2 yootamalagani \q2 athu ateene, \q1 vowi awale-wale \q2 eewa yeerile ndo ni \q2 anamavuhulela ooratha. \s1 Waadhivela Amwiiddani \r (Mt 5.38-48) \p \v 27 “Mbwenye Ginowuwaaddelani nyo, munagiiwa: Mwaadhivelege amwiiddani eenyu. Mwawiirelege dhapama ayene enowiiddani. \v 28 Mwareelihege ayene enowulumelani, mwalobelelege ale enootabusani. \v 29 Ole onoddwadhani mbarutuni, mmurugunusedhe kukuru emohi. Onowaakani kazako, kamukooddihedhe wuwaakani maleyaya. \v 30 Mwaavahege ateene enoolobani, ole onathukula eli yeenyu, kammusanye wi owelihedheni. \v 31 Dhatedhene dhinafuniinyu wi athu yuwiirelegeni, nyo mwawiirelege aliwa. \p \v 32 “Mwaadhivelaga alene enoodhivelani, munadha muthuviwe ddi? Anamathegeene enowaadhivela teto alene enaadhivela aliwa. \v 33 Mwawiirelaga dhapama alene enowiirelani dhapama, munadha muthuviwe ddi? Anamathegeene teto enowiirana ndo. \v 34 Mwaabolihaga alene munajejihinyu wi yuwelihedheni, munadha muthuviwe ddi? Vowi, ni anamathegeene enobolihihana anamathegave, ejejihedhaga owelihedhiwa yankene. \v 35 Mbwenye nyo, mwaadhivelege amwiiddani eenyu, mwawiirelege dhapama, ni obolihiha muhujejihedhaga waakela yego. Mweera ndo, yothuviwa yeenyu enaakale yijinji. Vano, munaakale aana a Mudhulu-dhulu. Vowi Oliye di apama ni alene ehinamutamala ni agongomwa. \v 36 Kalani athagaraga woona Babiinyu Oli athagaraga. \s1 Omuthonga Mwaddamani \r (Mt 7.1-6) \p \v 37 “Muhuthonge, kamudha muthongiwa. Muhukone, kamudha mukoniwa. Mulevelelege wi mudhe muleveleliwe. \v 38 Mvahege, munodha mvahiwe mpimo wapama, woopinyedha, woosukuseleya, wootekuma. Moowomeliwa murima muneere ovahiwa, vowi ni mpimo oyene munaapiminyuna akwiinyu, munodha mpimiwena.” \p \v 39 Vano Oliye ahiwelelaga, owoga vevo vaaligi muthithi mwa musibe, wiira: “Dhili dhoofwaneelela wi muliba ohoona amusogolele muliba ohoona mukwaaye? Kinamorele mmuliddini abiilene? \v 40 Namasuuza kanamukwaranya namasuuziha aaye, mbwenye ateene alene enavirihamo masuuziho, enokala woona anamasuuziha eewa. \p \v 41 “Onooniwe ekata mwiintoni mwa ddibilo, wula ohusugwaga emiri eli mwiintoni mwaawo mwaha wa ddi? \v 42 Onanda addi omwiirela ddibilo: ‘Ddibilaaga, mahi givenyihemo ekata eli mwiintonimo,’ ohoonaga emiri eli mwiintoni mwaawo? Namaleketha, vowambeela ovenyihemo ekata eli mwiintoni mwaawo, vano oneerege woona pama wi ovenyihemo ekata eli mwiintoni mwa ddibilo.” \s1 Muthanko ni Dhoovaha Dhiwa \r (Mt 7.15-20) \p \v 43 “Kuliwo muthanko wapama onavaha dhoovaha dhabure, naari muthanko wabure onavaha dhoovaha dhapama. \v 44 Muthanko oli wateene onononeya ni dhoovaha dhiwa. Mwaha wi kinahapiwege makaaju mmingani, naari kadhinahapiwege manga mmurothoni. \v 45 Muthu apama onokumiha dhapama dhoologolela dha mmurimani mwaaye, teto muthu abure onokumiha dhabure dhoologolela dha mmurimani mwaaye. Mwaha wi mulomo onowoga dhidhaalile mmurimani. \s1 Oowarala ni Oolodhowa \r (Mt 7.24-29) \p \v 46 “Mwaha wa ddi munagithaninyu ‘aNabwiya’ wula muhiiragana dhinowaaddelimini? \v 47 Olene onadha wa miyo, eewa madhu aaga, avirihagamo, gineere wuwoonihani onaliganiyena. \v 48 Onaligana ni mulobwana mmohi amagaga nyuba yaaye, ahitiba muliddidha vakothokwani oddihiha osiddela. Vano, mwihinje wahidhaala, mahinje ale yahitekumela ode, yahifwanya nyuba kayathikeyile. Mwaha wi nyubaya yahimageya pama. \v 49 Vano, ole oneewa madhu aaga ahavirihagamo, onaligana woona mulobwana amagile nyuba yaaye ahisiddelile, kaatibele mooddihiha. Vano, mahinje edhaaga, yahitekumela nyuba ele mowaaguva yahitongwa. Obwanyuwavo yateene.” \c 7 \s1 Oyilihiwa wa Mwiimeleli a Musogoleli Anyakoddo Zana \r (Mt 8.5-13) \p \fig |alt="Jesus talks with centurion" src="CN01702c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 7:1-10" \fig* \v 1 Yesu agamalile owoga madhu mateene ale wa nlogo, ahivolowaga oKafaranawu. \v 2 Mwemule mwahikala musogoleli mmohi a anyakoddo zana a aRoma ahikalana mwiimeleli amudhiveliiye vajinji. Mwiimeleli ole oobulela vajinji ahalile vang'ono wi akwe. \v 3 Musogoleli ole ageewile dhawogiwa dha Yesu, ahaaruma apogo amohiwa aZhudewu wa Oliye yamulobe wi adhe, amuyilihe mwiimeleli aaye. \v 4 Egafiyile wa Yesu, yahimulobaga ni ntidi, yiiraga: “Muthu ole dofwaneelela wi mmwiirele dhedhi, \v 5 mwaha wowi onodhiveliwa ni nlogo neehu, ohufiyedha onimagela nyuba ya malobelo.” \v 6 Yesu ahidhowa ni aliwa. Aaddamelaga vang'ono ofiya vade, musogoleli ole ahaaruma akwaaye wi yeere: “Nabwiyani, kamukukumuwe, kagifwaneelele wi nvolowe mba mwaaga. \v 7 Mwahaya buyeene, gihidheliimi menka goonile yowi naari kagifwanelele wi giwoge ni nyo. Mbwenye muwoge ndhu nimohive baahi, mwiimeleli aaga onoyila. \v 8 Mwaha wowi ni miyeene ginothongiwa, teto gihikanna anyakoddo ginaathongimi. Geera: ‘We, kadhowa,’ oliye onodhowa; wa mmohiwa, ‘We, kadha,’ onodha. Geera mwiimeleli aaga: ‘We, kasasanya ela,’ onosasanya.” \p \v 9 Yesu ageewile madhu ale, ahitikinaga, orugunuwa wawang'ana ale yamuharaga, wiira: “Ginowuwaaddelani naari muEzarayeli kagifwanyilemo nroromelo nulubale nothabwa woona ndda.” \v 10 Vano, aliba orumiwa ewelelaga vade, yamfwanyilege mwiimeleli agayilile. \s1 Yesu Onomvenyiha Mwaana a Maamukwele \p \v 11 Vovira mudhidhi vang'ono, Yesu ahidhowaga oluwani neeriwa Nayimi, vamohi ni anamasuuza aaye ni athu ajinjeene. \v 12 Aaddamelaga ofiya vamulago vanluwa vevale,\f + \fr 7:12 \ft Wale-wale maluwa majinji yowabeliwa cinga nyuba dhatedhene dhakala muwari mwa cinga, yathawiha koddo dhodheela dhilabo dhimohi. \f* ahigumanaga ni athu yathukulege muruthu edhowaga omasiye. Aaligi mwaana mmohive a maamukwele. Athu ajinjeene a muluwani mule yaaligi ni maamukwele ole. \v 13 Nabwiya agamoonile ahimweddiwelaga thagaraga, wiira: “Kawuundde.” \fig |alt="People carrying a body on a liter" src="WA03822b.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 7:12" \fig* \p \v 14 Agafiyile vakukuuve ahikahinyaga ntete ale yathukulege wiimela. Yesu wiira: “Muzombwe, miyo ginothonga, kavenya!” \v 15 Mwanookwa ahivenyaga, okaraati, wambeela owoga. Vano Yesu omuwelihedha wa ammaaye. \p \v 16 Athu ateene yowoovaga. Yoomutamalaga Mulugu, yiiraga: “Namavuhulela mulubale ohooneya vaari va hiyo, Mulugu oheeddela nlogo naaye wi akamihedhe.” \v 17 Muselu ola, wawoga dha Oliye, wahivuwa oZhudeya ni mirudda dhatedhene dhowaaddamela. \s1 Zhuwawu Namabathiza Onaaruma Anamasuuza wa Yesu \r (Mt 11.1-19) \p \v 18 Anamasuuza a Zhuwawu yahidhowaga omwaaddela dhego dhatedhene dhende. Zhuwawu ahawiithanaga abiili mwa aliwa, \v 19 waaruma wa Nabwiya wi yamukohe: “Akala dinyeene eeriwa onodha, naari nimujejihege mmohiwa?” \p \v 20 Anamasuuza ale egafiyile vaaligi Yesu, yahiiraga: “Zhuwawu Namabathiza ohuniruma wi nuukoheni: ‘Akala dinyeene eeriwa onodha naari nimujejihege mmohiwa?’” \v 21 Mudhidhi olene, Yesu ahayiliha athu ajinji dhiredda, dhabure dhimohi dhaakathamiha, ni okumiha mineba dhabure, ni wawooniha aliba ohoona ajinji. \v 22 Oliye ahawaakulaga: “Dhowani, mwamwaaddele Zhuwawu nde dhoniliinyu ni dhiwiliinyu: aliba ohoona enowoona, aliba otopinya enoweedda, aliba maredda enoweelihiwa, aliba ohiiwa enowiiwa, anookwa enovenyihiwa, ni oorabula enolaleyeliwa muselu wapama. \v 23 Oreelihiwa duleene ohunookuwa mwaha wa Miyo.” \p \v 24 Egavenyilevo anamarumiwa a Zhuwawu, Yesu ahambeelaga owoga ni athu mwaha wa Zhuwawu, eeraga: “Mwadhowile mwiiddeddereni woona ddi? Bango yothikeya ni pevo? \v 25 Ki-to mwagele woona ddi? Muthu oowara guwo dhofeewa? Ale enawara dhapama enakala mburo dhooddiddilela, enakala mmanyubani o omwene. \v 26 Ki-to mwagele woona ddi? Namavuhulela? Eee, Miyo Ginowuwaaddela wi oliye onomukwaranya namavuhulela. \v 27 Ola di oyene onawogiwa mmalebani: \b \q1 “‘Ginowurumihedha vasogolo vameentoni \q2 vaawo murumiwi aaga, \q1 oyene onasasanyedhe dila vasogolo vaawo.\f + \fr 7:27 \ft Mal 3.1\f*’ \b \m \v 28 Miyo Ginowuwaaddelani mwa oobaliwa ni mwihiyana, kaavo oomukwaranya Zhuwawu, mbwenye mung'ono mu omweneni wa Mulugu, oyo dili omukwaranya oliye.” \p \v 29 (Vano athu ohiyana-hiyana ateene, ofiyedha anamakoha-musoko, yeewile madhu a Yesu, bayeene yaakwanihile odidela ebaribari ya Mulugu, vowi yahirumeedha obathiziwa ni Zhuwawu. \v 30 Mbwenye maFarizi ni anamatapulela a malamulo kayaakwanihile efunelo ya Mulugu, vowi aliwa kayarumeedhile obathiziwa ni Zhuwawu.) \p \v 31 Yesu ahiwogaga, eeraga: “Ginaaliganihe ni aani mulogo wa mudhidhi ola. Ki enafwanafwana ni aani? \v 32 Enafwanafwana ni ahima ekeratile vamusika, nikuru nimohi yaakuwelaga ni amohiwa, yiiraga: \b \q1 “‘Hiyo nuhuwoobelani nvilovilo, \q2 kamwiinile, \q1 nihiiba jibo yathagaraga, \q2 nyo kamunddile.’ \b \m \v 33 Zhuwawu Namabathiza ohudha, ahijaga mukaathe, ahing'waga vinyu, nyo muni: ‘Ohukanna muneba wabure.’ \v 34 Ohudha Mwaana a Muthu ajaga, ang'waga, nyo muni: ‘Ole muliba nrima, namang'wa vinyu, akwaaye ba anamakoha-musoko ni anamathega!’ \v 35 Mbwenye ale enarumedha ononelamo wa Mulugu, enowooniha wi dila yaaye si yebaribari.” \s1 Mwihiyana Oothega Onotthikittela Makura Manyalo a Yesu. \p \v 36 Yesu ahiwobiwa ni mFarisi mmohi wi aje vade vaaye. Agavolowile mba mwa mFarizi, Yesu ahikaratigi vamajelo. \v 37 Moone, muluwani mule, mwahikalaga mwihiyana mmohi aali oothega. Ageewile dhowi Yesu onaja mba mwa mFarizi, ahidhaagana garafwa napama mwaaligi makura oonukwela a mutheengo mulubale. \v 38 Ahiimelaga odduli wa Yesu waaddamela omanyaloni aaye, anddaga, onyethihaga ni mitori manyalo a Yesu ohuhuraga ni nthithi naaye, ombezharigi manyalo aaye, amukuthulelaga makura oonukwela. \p \v 39 Vano mFarizi ole amuwobile Yesu agoonile nde, ahambeelaga wuubuwela mmurimani mwaaye: “Ola ahaakale namavuhulela, eere onona wi omukahinyile baani, mwihiyana ola dowi havi: vowi ‘namathega.’” \p \v 40 Yesu ahiwogaga ni mFarizi, wiira: “Simawu, Gihikanna madhu wi guwaaddele.” \p Oliye ahiiraga: “Namasuuziha, wogani.” \p \v 41 Yesu ahiiraga: “Yahikalawo athu abiili yafiyaarile korowa wa namafiyaariha. Mmohi afiyaarile korowa dhowaakwana mazana matanu, mmohiya makumi matanu. \v 42 Vowi kayaakwaniha oweliha, mwinya ahaalevelela aabileene. Ki wevo mwa abiili ala onamuttetteelese muliba ofiyaariha duuvi?” \p \v 43 Simawu ahimwaakulaga: “Ginoonelamo aleveleliwe dhijinji.” \p Yesu ahimuwogagana, wiira: “Ohaakula pama.” \p \v 44 Ageere ndo, Yesu ahimurugunuwelaga mwihiyana ole, omwiirela Simawu: “Onomoona mwihiyana ola? Miyo gihivolowa mba mwaawo, kugivahile mahinje oohuwana manyalo, mbwenye ola ohugikuthulela mitori manyalo aaga. \v 45 Ohuhuraga ni mathithi aaye. We kugibezhari, mbwenye ola, givolowileve, kamaalile ogibezhari manyalo aaga. \v 46 Kugikuthulele makura mmuruni mwaaga, mbwenye ola ohugikuthulela manyalo aaga ni makura oonukwela. \v 47 Mwa ela ginowuwaaddelani wi dhoothega dhaaye dhijinji dhihileveleliwa; vowi ohooneyiha odhivela wujinji. Mbwenye ole oleveleliwe dhooyeva, onadhivela vang'ono.” \p \v 48 Nuwindo, ahiwogaga ni mwihiyana ole, wiira: “Dhoothega dhaawo dhihileveleliwa.” \p \v 49 Ale yaaligi ni Yesu vamajelo; yahambeelaga owogaga wekiiwa, yiiraga: “Ki olaya baani onafiyedha olevelela dhoothega?” \p \v 50 Mbwenye Yesu ahimwaaddelaga mwihiyana ole, wiira: “Nuuvulumusile thi nroromelo naawo; dhowa ni murenddele.” \c 8 \s1 Musibe wa Namadhala \r (Mt 13.1-23; Mr 4.1-20) \p \v 1 Nuwindo Yesu ahivenya, odhowa weddeedda nluwa ni nluwa, murudda ni murudda, alaleyaga, awaaddelihaga athu Muselu Wapama wa Omwene wa Mulugu. Anamasuuza kumi ni abiili yaaligi vamohi ni Oliye, \v 2 teto ni ahiyana amohi ale yaayilihiiye mwa mineba dhabure, ni dhiredda dhimohi, ahiyanaya baala: Mariya eeriwa Madalina, oyene akumihiwe mineba dhootakala mitanu namiinddi; \v 3 ni Zhuwana, mwihiyanaye Kuza musadoro a nyuba ya Heroddi; Suzana ni ahiyana amohiya ajinjeene. Yamukamihedha Yesu ni dhookalana dheewa. \p \v 4 Athu ajinjeene yoothamagelaga wa Yesu, edheelaga mudhi dhohiyana-hiyana. Oliye ahiwogaga musibe ola, wiira: \v 5 “Namadhala ahidhowa odhala. Adhalaga bewu, dhimohi dhamorelege moogomela dila, onyingaleliwa, balame dhahidhaga oddoddavo oja. \v 6 Bewu dhimohi dhamorelege vanibweni, omela dhuunuwaga wuuma, vowi kavaali munyetho. \v 7 Bewu dhimohi dhamorele vamwingani, dhigamelile dhahuunuwa vamohi ni mwingadha, dhahihogeya. \v 8 Vano bewu dhimohi dhahimorela theya yapama. Omela wuunuwa ofiyedha ovaha mazana ni mazana, okwaranya bewu dhadhaliwege.” \p Awogagave nda, ahikuwaga, wiira: “Ole winna mabaru owiiwa, eewe!” \p \v 9 Anamasuuza a Yesu yahimukohaga, wiira: “Musibe ola onatapulela ddi?” \v 10 Oliye ahawaakulaga, wiira: “Nyo muhuvahiwa ononelamo dha wiipini dha Omwene wa Mulugu, mbwenye amohiya Ginaawogana mwa misibe, vowi, \b \q1 “‘yoonaga ehoonege; \q1 yiiwaga mbwenye ehiiwelelegemo.\f + \fr 8:10 \fq Es 6.9\f*’ \fig |alt="Man scattering seed" src="lb00094c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 8:5" \fig* \b \p \v 11 “Musibe ola onatapulela ndha. Bewu bi madhu a Mulugu. \v 12 Bewu dhamorele moogomela dila, bi ale eneewa madhu a Mulugu, mbwenye adha Sathana aavenyihamo mmirimani mweewa, wi enadhe eroromele, evulumusiwe. \v 13 Bewu dhamorele vanibweni, bi ale eneewa madhu yawaakela ni ohagalala, mbwenye kinakanna misisi. Enaroromele mudhidhi vang'ono, vofiya dhoweeha, enowelela mundduli. \v 14 Bewu dhamorele vamwingani, bi ale eneewa madhu a Mulugu, yawaakela vovira malabo vang'ono, enohogeya ni osanyeyela, dhoreela, ni dhimohi dhoofuna egumi, kinafiyedha ovaha. \v 15 Bewu dhamorele theya yapama baale eneewa muupamani ni murima wowogoowa yalogolela madhuya, ofiyedha ovaha furuta ni ovilela. \fig |alt="traditional oil lamp" src="hk00151c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 8:16" \fig* \s1 Musibe wa Panti \r (Mr 4.21-25) \p \v 16 “Kalivo muthu onahiddiha panti, akuneela ni ebale naari ahela vati vakama. Onahela vowooneyela, wi ateene enavolowegemo yoonege waara. \v 17 Vowi kilivo yoowipiteya ehinadha yooneya, naari yoologoheya ehinadha enoniwa ni ovuhuleya. \v 18 Pole-pole. Mwiiwe pama! Ole winna, onoweenjedhedhiwa; ole ohinna, elene enoobuweleliiye wi ohukanna onowaakiwa.” \s1 Amaaye ni Addibilaye a Yesu \r (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35) \p \v 19 Amaaye ni addibilaye a Yesu yahidhaaga wi yoonane, ni mwaha wa anamwinji, kiyaakwanihilege ofiya vaaligi Yesu. \v 20 Vano muthu mmohi ahidhowaga, omwaaddela, wiira: “Mmeenyu ni addibilinyu eli ode wu, enafuna moonane.” \p \v 21 Yesu ahawaakulaga: “Amma ni addibilaga bi ale eneewa madhu a Mulugu ni wiirana dhinawoga madhuya.” \s1 Yesu Onomaaliha Nipevo Nulubale \r (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41) \p \fig |alt="Boat in a storm" src="lb00213c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 8:23" \fig* \v 22 Nlabo nimohi, Yesu ahivolowaga mmwanddeyani vamohi ni anamasuuza aaye, ahawiirelaga: “Nilabuwele kobela ya nyaza.” Omaruwa. \v 23 Yabuwaga, Yesu ahidhaleliwaga kove, ogonaga. Vano, wahidhaaga nipevo nulubale munyaza, mmwanddeyani mwahambeelaga odhaala mahinje, okala yego yowoopiha wa aliwa ohala nenaa ni obwina. \v 24 Yahimususedhaga, omvenyiha ekuwaga, yiiraga: “Namasuuziha, Namasuuziha, ninokwa hiyo!” Yesu ahivenyaga, ohiiha nipevo ni owali wa mahinje; dhatedhene dhahimaalaga, okala murenddele. \v 25 Nuwindo, ahakohaga: “Ororomela weenyu oli wuuvi?” \p Aliwa owoveene, yootikinaga, ekohanaga vakaleligiisu, yiiraga: “Ki olaya baani? Onafiyedha othonga nipevo ni kuluzi, dhimwiiwelelaga.” \s1 Oyilihiwa wa Mulobwana Mmohi Ahiddiwe ni Muneba Wootakala \p \v 26 Yahaabuwelaga elabo yo Zherasa, eli epaddi emohiya ya nyaza yo oGalileya. \v 27 Yesu akitagawene, ahithamageliwaga ni mulobwana amuluwani mwemule. Oyene ahiddiwe ni muneba wootakala. Mudhidhi mujinjeene kaawara, kaakala vade, akalesa mmasiyeni.\f + \fr 8:27 \ft Masiye a mudhidhi olene yakala woona nikungu.\f* \v 28 Vano agamoonile Yesu, ahikokoraga vameentoni vaaye, ahikuwaga, ni ndhu notaama, wiira: “Yesu, Mwaana a Mulugu a Mudhulu-dhulu, miyo ginna ddi ni nyo? Ginowulobani, kamugirabulihe!” \v 29 Mwaha wi Yesu ahithongaga wi muneba wabure ovenyemo mwa ole. Womwihidda winddi-winddi. Athu yommaga ni fingwi madada ni meddo wi ang'aneliwege, oorunddumula dhatedhene, woomuthamagihedha muneba wabure mukokolani. \fig |alt="Demoniac of Gerasenes" src="CN01709c.tif" size="col" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 8:27" \fig* \p \v 30 Yesu ahimukohaga, wiira: “Ndina naawo oli aani?” \p Ahimwaakulaga, wiira: “Nili anamwinji.\f + \fr 8:30 \ft Naari \+fk Lezhiyawu.\f*” \p Vowi mineba dhootakala dhijinjidhene dhahivolowa mwa oliye. \v 31 Mineba dhootakala dhahimulobaga Yesu wi ahiigarele omuliddini wooddiha. \p \v 32 Vevale voojihiwa nikwedda nulubale na kumba omwangoni. Mineba dhootakala dhahimulobaga wi arumeedhihe dhivolowe mukumbani. Yesu ahirumeedhihaga. \v 33 Mineba dhootakala dhigakumilemo mwa mulobwana ole, dhahivolowaga mukumbani, kumbadha dhahikitaga dhithamagelaga musiddo, omorela munyaza, okwa. \p \v 34 Anamajiha kumba egoonile nde dhapadduwilege, yahitthawaga, odhowa olaleyaga muluwani ni mmavade. \v 35 Athu yahikumaga, odhowa wi yoone dhende dheereyile. Egafiyile vakukuuve vaaligi Yesu, yahimfwanya mulobwana ole akumihiwemo mineba dhabure agakaratile omanyaloni a Yesu agawarile, aganna zelu dhobaliwana. Yahikalagana woova. \v 36 Ale yoonilege nde dhiireyaga yahawaaddelihamo teto mwemule mwamuyiliheliye muliba minebaya. \v 37 Nuwindo, athu ateene yaapelele Zherasa yahimulobaga Yesu wi avenyewo, vowi yahikalagana woova wulubalewene. \p Vano Yesu ahigwelaga mmwanddeyani dila biili wi adhowege. \v 38 Mulobwana ole akumihiwe mineba dhootakala ahimulobaga wi amuharege. Yesu ahimpaganyaga, omwiirela: \v 39 “Owelele vade vaawo, wawoge dhatedhene nde dhuwiirele Mulugu.” Nuwindo mulobwana ole ahidhowaga olaleyaga muluwani mwatemwene dhego nde dhatedhene dhamwiirele Yesu. \fig |alt="Herd of pigs rush into the lake" src="WA03846b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 8:33" \fig* \s1 Owodha wa Yesu mwa Oredda ni Okwa \r (Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) \p \v 40 Yesu awelagawo, anamwinji yahimwaakelelaga ni ohagalala, mwaha wi ateene yoomujejihaga. \v 41 Vevale mulobwana mmohi aali mpogo a nyuba ya malobelo eeriwa, Zhayiro. Ahidhaaga okokora omanyaloni a Yesu, omuloba wi afiye vade vaaye. \fig |alt="Woman touches the hem Jesus' robe" src="WA03827b.tif" size="col" copy="; United Bible Society" ref="Luka 8:44" \fig* \v 42 Anna mwaanaye mmohive, mwana-mwihiyana anna yaaka kumi na biili, ahalilege nenaa ni okwa. Yesu adhowaga, anamwinji yoompinyaminyaga. \v 43 Vahikalaga mwihiyana mmohi arabulile yaaka kumi na biili ni oredda wothathila mwazi [ahinoonga dhookalana dhaaye dhatedhene ni anamugu;]\f + \fr 8:43 \ft Dhoolebiwa ni madada dhimohi kadhinadhana epaddi ela yowi; \fq “ahinoonga dhaaye dhatedhene ni anamugu.”\f* kaalivo muthu aakwanihile omuyiliha. \v 44 Ahidhaaga odduli wa Yesu, okahinya nipiyo na yoowara yaaye, mowaaguva oredda woothathila mwazi ole wahimalaga. \p \v 45 Mbwenye Yesu ahiiraga: “Ogikahinyile baani?” Ateene egarunile. Peduru ahiiraga: “Namasuuziha, anamwinji ehuwaapelelani ni wuupinyaminyani vano muni: [‘Ogikahinyile baani?’]\f + \fr 8:45 \ft Dhoolebiwa ni madada dhimohi kadhinadhana epaddi ela yowi: \fq “Ogikahinyile baani?” \f* ” \p \v 46 Mwa dhatedhene Yesu ahikalelaga ntidi, eeraga: “Ohukalavo ogikahinyile; mwahaya gihoona wi mwa Miyo owodha ohukumamo.” \p \v 47 Mwihiyana ole, agoonile wi kadhaandeya wiilogoha, ahaaddamelaga osogolo wa Yesu ni ogurumela. Omwaaddelihamo vameentoni va athu ateene, mwahaya wamukanyiheligiiye mowaaguva ayila. \v 48 Nuwindo, Yesu omwiirela: “Mwaanaga, nroromelo naawo nihuyiliha!\f + \fr 8:48 \ft Naari \fq nihuvulumusa \f* Dhowa ni murenddele.” \p \v 49 Yesu awogagave, ahifiyaga muthu a vade va Zhayiro, mpogo a nyuba ya malobelo. Omwaaddela, wiira: “Iii, Muhumukukumule Namasuuziha, mwaaninyuya ohukwa.” \p \v 50 Mbwenye Yesu, ageewile nda, ahiiraga: “Kawoove; ororomele baahi, mwaanaawo onovulumuwa.” \p \v 51 Vafiyiligiiye vade va Zhayiro, kaamwihiyilege muthu bure ovolowa mba vamohi ni Oliye, mbwenye Peduru, Zhuwawu ni Tiyago, babaye ni amaaye a mwaana ole. \v 52 Athu ateene yowunddaga ekuwaga. Vano, Yesu ahawiirelaga: “Kamundde! Ola kakwile mbwenye onoogona.” \p \v 53 Ateene yegi omuteya, vowi yahinonaga pamadhene wi mwaanaya ohukwa. \v 54 Vano, Yesu ahimwihiddeelaga ndada, owoga ni ndhu notaama, wiira: “Mwaana mwihiyana, kavenya!” \v 55 Egumi yahiwelelagamo, ovenya mowaaguva. Yesu ahawiirelaga wi mvaheni yooja. \v 56 Ababiinya yahitikiniheyaga, mbwenye Yesu ahasinjeedhaga wi enadha emwaaddele muthu, nde dhapadduwege va. \fig |alt="Jesus raises a dead girl" src="DN00437b.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 8:54-55" \fig* \c 9 \s1 Yesu Onowaaruma Anamasuuza Kumi ni Abiili \r (Mt 10.5-14; Mr 5.7-13) \p \v 1 Nuwindo, Yesu ahawithanelaga vameentoni vaaye anamasuuza kumi ni abiili, ahaavaha owodha ni othongi wowiigara mineba dhabure dhatedhene ni oyiliha dhiredda. \v 2 Yesu ahaaruma olaleya Omwene wa Mulugu ni oyiliha dhiredda. \v 3 Ahawiirelaga Kumi ni Abiili: “Kamuthukule yego ya voolenddoni; naari mukogodho, naari nthumba na voolenddoni; naari mukaathe, naari korowa, naari kamuthukule malaya meenddi. \v 4 Vade vinafiyedhinyu, mukalege vevo ofiyedha nlabo novenyavo. \v 5 Yahuwaakelani, tatani nthubi na manyalo eenyu mwakumaga muluwani mweewa. Okale onamoona wokoodda weewa.” \v 6 Vano, yahimaruwaga, odhowa mudhi ni mudhi, elaleyaga Muselu Wapama, yaayilihaga athu dhipaddi dhatedhene. \p \v 7 Kuminadori Heroddi ahiiwa dhatedhene dheereya mwiilaboni mwaaye oGalileya, ahisimwela, vowi athu amohi yeera Zhuwawu divenyile muukwani; \v 8 amohi yeera Eliyazi dikumelele; amohi yeera; namavuhulela mmohi awale dhavenyile muukwani. \v 9 Mbwenye Heroddi ahiira: “Zhuwawu dulene miyo gimpadhihilimi nikohi. Ki muthu ola gineewimi dhego nda baani?” Oosayela omoona Yesu. \s1 Wiinjivihiwa Wowambeela wa Mikaathe \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Zhu 6.1-15) \p \v 10 Egawelilewo arumiwi ale yahimwaaddelagamo Yesu dhatedhene dhende dheeriliwa. Nuwindo, Yesu ahathukulaga arumiwi, odhowa nluwa nimohi, neeriwa Betisayida; \v 11 mbwenye anamwinji eganonile, yahimuharaga. Oliye ahawaakelelaga, waawogagana anamwinji dha Omwene wa Mulugu, ni wayiliha alene yafunaga oyilihiwa. \p \v 12 Nduwa nigahalile vang'ono okodhowa, anamasuuza Kumi ni Abiili ale yahimwaaddamelaga Yesu, wiira: “Mwaarumihe anamwinji edhowe mmavade wi yesayelele yooja ni vogona, vowi oliihu wuno bu mburo wa mwiddeddereni.” \p \v 13 Yesu ahawaakulaga: “Mwaavahe nyeene yego wi eje.” Aliwa yahiiraga: “Ninna mikaathe mitanu ni somba biili, baahi. Kaahi nidhowe nagule yooja ya anamwinji ateene alena.” \v 14 (Vaaligi alobwana owaakwana vakukuuve macikwi matanu.) \p Mbwenye Yesu ahawiirelaga anamasuuza aaye: “Waakaratiheni anamwinji mmakuruni a makumi matanu.” \v 15 Anamasuuza yahiiragana ndo, ateene yahikaratigi. \v 16 Yesu ahithukulaga mikaathe mitanu ni somba biili, osugwa odhulu otamala, opadhula moharela, ahawinkaga anamasuuza wi yaagawele athu. \v 17 Yahijaga ateene orubala. Anamasuuza yahiddoddelaga dhonyenyeya dhahalilege odhaaliha mittanga kumi na miinddi. \fig |alt="Feeding of the 5,000" src="WA03856b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 9:16-17" \fig* \s1 Wisoriha wa Peduru \r (Mt 16.13-20; Mr 8.27-30) \p \v 18 Dhahipadduwa ayi, Yesu ahipothowaga odhowa vowi ivale, egi olobela ni anamasuuza aaye egali vakuukuvi. Oliye waakohaga, eeraga: “Athu eni Miyo Gili aani?” \p \v 19 Aliwa omwaakula, wiira: “Amohi eni Muli Zhuwawu Namabathiza, amohi Eliyazi, amohiwa namavuhulela awale ovenyile.” \v 20 Oliye owelela waakoha: \p “Ki nyo, muni Gili aani?” \p Peduru ahimwaakulaga, eeraga: “Nyo Muli Kirixtu a Mulugu.” \v 21 Yesu ahakooddihaga vanjinjivene wi enadha emwaaddele muthu. \v 22 Vano ahenjedhaga, wiira: “Enofuneya wi Mwaana a Muthu arabule vajinji, akooddiwe mmadadani mwa anamasogolela a aZhudewu, ni apogo a anamakutha, ni ale anamasuuziha a malamulo; ofiyedha opiwa, ni ovenyihiwa nlabo na nethaaru.” \p \v 23 Ahawaaddelaga ateene: “Onafuna odha wa Miyo, ekoodde yeeka, nlabo ni nlabo athukule muraddi waaye, agiharege. \v 24 Mbwenye ole onafuna ovulumusa egumi yaaye,\f + \fr 9:24 \ft Naari \fq muneba \f* oneere oyelela. Ole onayelela egumi mwaha wa miyo, onowivulumusa. \v 25 Muthu eyugelela dha elabo yateene voodha erimeeliha ni wiitolosa yeeka aaye, onapura ddi? \v 26 Vowi muthu onagikalela manyazo Miyo ni madhu aaga, Mwaana a Muthu onodha amukalele manyazo nlabo nnadhiye munthithimihoni naaye na Ababe ni na angero oweela. \v 27 Ebaribareene Ginowuwaaddelani wi nyeene muli veva kamunafiyedhe okwa muhoonile Omwene wa Mulugu.” \s1 Ohiyaniheya wa Kove ya Yesu \r (Mt 17.1-13; Mr 9.2-13) \p \v 28 Vigavirile malabo matanu na maraaru agawogile madhu ala, Yesu ahimuthukula Peduru, Zhuwawu, ni Tiyago, odhowa omwangoni wi alobele. \v 29 Alobelagave, mooneyelo a kove yaaye yahisadduwaga. Dhoowara dhaaye dhaaligi dhoweela mbuu, dhegi ozherimela. \v 30 Mowaaguva egi owoga ni alobwana abiili. Aaligi Mozezi, ni Eliyazi. \v 31 Alobwana ala mooneyelo eewa yaaligi a nthithimiho. Yawogaga dha okwa waaye weeriye aakwanelihe oZheruzalemi. \p \v 32 Peduru ni amohiwa yannigiyena, yahinyemeliwaga ni kove dhulubale. Vano egarurumuwe, yahoonaga nthithimiho naaye ni alobwana abiili ale. \v 33 Evenyagavo vale vaaligiisu ni Yesu, Peduru ahiwogaga: “Namasuuziha, eli yapama wi nikale wewuno. Nimage misasa miraaru; mmohi weenyu, mmohi wa Mozezi, mmohiwa wa Eliyazi.” (Oliye kaanonaga dhawogigiye.) \fig |alt="Transfiguration" src="CN1728C.tif" size="col" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 9:29" \fig* \p \v 34 Awogagave, wahidhaaga murabo waakunela, egali mmuraboni mwemule. Anamasuuza yegi woova. \v 35 Mmuraboni mule mwahikuma ndhu, neeraga: “Ola di Mwaanaga, Gimusakulimi.\f + \fr 9:35 \ft Dhoolebiwa ni madada dhijinji dhineera: \fq Oodhivela.\f* Mmwiiwelelege Oliye!” \v 36 Ndhu nigeeweyile, anamasuuza a Yesu yahimoonaga wi Olivo yeeka. Vano aliwa yahimaalaga okuma malabo alene, kayamwaaddelile muthu dhatedhene dhooniligiwa. \s1 Oyilihiwa wa Mwaana Ahiddiwe ni Muneba Wabure \r (Mt 17.14-23; Mr 9.14-32) \p \v 37 Ode ogasile, yahikitaga omwangoni, yahidhowaga anamwinji wi yamugumanena Yesu. \v 38 Mulobwana mmohi vari va anamwinji ahikuwaga ni ndhu notaama, eeraga: “Namasuuziha, ginowulobani wi mugoonele mwaanaga, vowi ginna mmohive. \v 39 Mowaguva muneba mmohi wamwihidda; muzombwe onokuwa morurumuwa, muneba omuddanddamuwihaga akumaga nipweru muwano. Kunaaguva omwihiya, onofiyedha omvoreya. \v 40 Gahaloba anamasuuza eenyu wi yigaremo muneba ole, mbwenye kiyaakwanihile.” \p \v 41 Yesu ahaakulaga: “Mulogo wohukanna nroromelo, oovirigana moobuwelelo, ofiyedha alini Gineerimi Givilele ni nyo? Mudhena wuno mwanawo.” \v 42 Muzombwe ole amwaaddamelaga Yesu, muneba wootakala wahidhaaga, omvokedha vati oddanddamuwaga. Mbwenye Yesu ahinyanyuwelaga muneba wabure, omuyiliha muzombwe ole, omwinka babaye. \v 43 Ateene yaaligi otikiniheya ni kopolo dhulubale dha Mulugu. \p Mwadhatedhene nde Yesu dheeriliyena, Oliye ahawiirelaga anamasuuza aaye: \v 44 “Muvuruwanesese pama dhendo Ginafunimi Guwaaddeleni: Mwaana a Muthu, oneere ogulihiwa aveleeliwe mmadani mwa athu.” \v 45 Mbwenye aliwa kayeewelelagamo madhu ale yatapuleligiwa; yaaligi owipiteya wi enadhe yiwelelemo. Yowoovaga omukoha yotapulela ya madhu ale. \fig |alt="Jesus gives delivered boy to his father" src="CN01729C.tif" size="col" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 9:42" \fig* \s1 Onakale Mpogo Baani? \r (Mt 18.1-5; Mr 9.33-41) \p \v 46 Dhahipadduwa mudhidhi mmohi anamasuuza yegi ovaanyihana wi aakale oofuneya mwa aliwa baani. \v 47 Yesu, voonona moobuwelelo eewa, ahimuthukulaga mwaana omwiimeliha vaaligiye. \v 48 Wawiirela: “Olene onamwaakela mwaana ola mu ndina naaga, onagaakela Miyeene. Vano, ole onagaakela, onamwaakela olene ogirumile. Oli mwa nyo oneyevihe, oyene dinakale pogo.” \p \v 49 Zhuwawu ahiiraga: “Namasuuziha, nihimoona muthu mmohi akumiha mineba dhabure ni ndina neenyu, hiyo nihimwihiha, mwaha wi kanili vamohi.” \v 50 Mbwenye, Yesu ahimwiirelaga: “Kammwihihe ole, ohunavanyihana ni nyo, ola deenyu.” \s1 Yesu Onookooddiwa ni Athu a oSamariya \p \v 51 Nuwindo dhahipadduwa, waaddamelaga mudhidhi wowi Yesu athukuleliwe odhulu, ahilibihedha odhowa oZheruzalemi. \v 52 Oliye ahaaruma aliba muselu vasogolo. Edhowaga aliwa, yahivolowaga murudda wo oSamariya wi emusasanyedhele mburo; \v 53 mbwenye athu a murudda ole kayamwaakelile Yesu, vowi yahinona wi onadhowa oZheruzalemi. \v 54 Anamasuuza Tiyago ni Zhuwawu vowoona nda, yahimukohaga: “Nabwiya, munofuna niithane munddo woodhulu waapahe?” \v 55 Mbwenye Yesu aharugunuwelaga, wasumulula.\f + \fr 9:55 \ft Dhoolebiwa ni madada dhijinji dhawale dhinowenjedhedha: \fq “Dhiiraga: “Nyo kamunonile musawo wa muneba mwininyuna, vowi Mwaana a Muthu kadhele obwanyula egumi ya athu, mbwenye wi ovulumuse.”\f* \v 56 Vano, yahidhowaga murudda mmohiwa. \s1 Eli Yoorusa Omuhara Yesu! \r (Mt 8.19-22) \p \v 57 Yesu adhowaga mundila ni anamasuuza aaye, mulobwana mmohi ahiiraga: “Gineerege wuharani oli watewene onadhowinyu.” \p \v 58 Yesu ahimwaakulaga: “Akwaddwe ehikanna makungu eewa, balame dho odhulu dhihikanna dhitunji, mbwenye Miyo, Mwaana a Muthu kaginna vosameliha muru.” \p \v 59 Ahiira wa mulobwana mmohiya: “Giharege.” Mbwenye mulobwana ole ahimwaakulaga: “Nabwiya, gihiyeni vowambeela gamutibele Ababaaga.” \p \v 60 Yesu ahimwaakulaga, wiira: “Waahiye anookwa etibelanege anookwave. We odhowe walaleye Omwene wa Mulugu.” \p \v 61 Muthu mmohiya ahiiraga: “Gineere wuharani, Nabwiyani mbwenye vowambeela mugihiye gaapaganye anaamudhi.” \p \v 62 Yesu ahimwaakulaga: “Kalivo muthu oni agahiddelile iba, alimaga aang'anaga mundduli, afwaneelela Omwene wa Mulugu.” \fig Elabo mwavirile Yesu|alt="Map of Palestine" src="HolyLandTakwane3.jpg" size="span" copy="SIL International" ref="LUKA 9:62" \fig* \c 10 \s1 Yesu Onowaaruma Anamasuuza Makumi Matanu Nameenddi ni Abiili \p \v 1 Dhigeereye nde, Nabwiya Yesu ahaasakula anamasuuza amohi, makumi matanu nameenddi ni abiili\f + \fr 10:1 \ft Dhoolebiwa dhimohidhiwa dhini: \+fk 70\ft ; teto va verisikulu 17.\f*, waaruma abiili-abiili, wi esogole edhowe mmaluwani ni mburo mwafuniiye odhowa. \v 2 Ahawaaddela, wiira: “Dhohadda dhihinjiva, anamalaba eli vang'ono. Nyo anamasuuza mmulobe Nabwiya mwiinya a dhohadda wi aarume anamalaba omidda waaye. \v 3 Dhowani dhiinoveva! Miyo Ginowurumani woona mabila vaari va miiji \v 4 Muhuthukule thumba na korowa, naari thumba na volenddoni, naari sapatho; muhumulojele muthu mundila.\f + \fr 10:4 \ft Madhu ala, yatapulela wi ehiseliwege ni dhimohi, ehiyaga dhaarumiwisu.\f* \p \v 5 “Nyuba enavolowinyu, vowambeela muwoge, mwiire: ‘Murenddele okale vade va.’ \v 6 Akalavo muthu a murenddele, murenddele weenyu omukitele oliye; ahikalavo, murenddeleya owelele wa nyo. \v 7 Mukalege vade vevo, mujege mung'wege, eyene enovahigisuni, vowi sofuneya namalaba aakele nlivo naaye. Muhenjedhe mookala. \p \v 8 “Mwafiya valuwani mwaakeliwa pama, mujege eyene enovahigisuni. \v 9 Mwaayilihege aredda enakale muluwanimo, mwawaaddelege: ‘Omwene wa Mulugu ohufiya wa nyo.’ \v 10 Mbwenye, mwavolowa nluwa nimohiniwa ehuwaakelani, mvenye, mudhowe mmarampani, mweere: \v 11 ‘Hiyo nihitata nthubi na nluwa neenyu nombuwelihe manyalo eehu wi ekale yoonihedho wa nyo. Mwa nda, munone wi Omwene wa Mulugu ohufiyedhani.’ \v 12 Ginowuwaaddelani wi nlabo na muladdu athu oSoddoma enodha evuguleliwe goyi yeewa ohiya athu a nluwa ndde. \p \v 13 “Ooddilu di we, Korazimi! Ooddilu di we, Betisayida! Vowi matikiniho yiireyile mwa nyo yaheereye oTiru ni oSidoni, athuya mudhidhi olena egatthwaruwe mowaaguva, ewaraga masakwi ni wiihela nddora. \v 14 Mbwenye mu othongi wa Mulugu onodha avugulele goyi yo oTiru ni Sidoni, ohiyana murudda dha oKorazimi ni Betisayida. \v 15 We, Kafaranawu, oneesa oneere ogwelihiwa odhowe odhulu? Naari! Onomorihedhiwa mburo wanookwa!” \p \v 16 Yesu ahiwogaga ni anamasuuza aaye makumi matanu nameenddi ni abiili ale, wiira: “Ole onoovuruwanani, onagivuruwana Miyeene; ole onagikoodda Miyo onamukoodda baba aaga Mulugu ogirumile.” \p \v 17 Vano anamasuuza makumi matanu na meenddi ni abiili ale yahiwelaga ni ohagalala wulubale; yiiraga: “Nabwiyani, mwa ndina neenyu mineba dhabure dhihifiyedha oniiwelela!” \p \v 18 Mbwenye Oliye ahawiirela: “Miyo Gihimoona Sathana amoraga odhulu woona ozherima. \v 19 Onani Miyo guhuvahani owodha woonyingalana nyowa, awalize, ni owodha watewene wa mwiiddani mowindo kilivo enovoreyegeni. \v 20 Mwa dhatedhene kamuhagalale mwaha wowi mineba dhabure dhinowiwelelani, mbwenye muhagalale vowi mandina eenyu ehilebiwa odhulu.” \p \v 21 Mudhidhi olene Yesu ahihagalala mwa Muneba Woweela, wiira: “Miyo Ginowutamalani Babani, Nabwiya oodhulu ni elabo ya vati, vowi muhalogohedha dhego nda athu ononelamo ni oosuuza, mwawoonihile ahima. Eee! Babani, wula pufuna weenyu. \p \v 22 “Dhatedhene Gihivahiwa ni Ababaaga. Kalivo omunonile Mwaana ahili Babe, teto kalivo omunonile Babe ahili Mwaana, ni ayene Enaafuniyena waanoniha.” \p \v 23 Vano aharugunuwelaga anamasuuza aaye, wiira: “Oreelihiwa bi meento enoona dhinooninyu. \v 24 Vowi Miyo Ginowuwaaddelani wi anamavuhulela ajinji ni mamwene yahifunesesa woona dhinooninyu mbwenye kayoonile, wiiwa dhinewiinyu mbwenye kayewile.” \s1 Musibe wa MuSamariya Apama \p \v 25 Nlabo nimohi, namatapulela a malamulo ahivenya wi amweehe Yesu. Omukoha, wiira: “Namasuuziha, wi gikalena egumi yoohimala, gineere ddi?” \p \v 26 Yesu ahimwaakulaga, wiira: “Mmalamuloni dhilebiwe avi? Onatapulela avi?” \p \v 27 Oliye ahaakulaga, wiira: “‘Omudhivelege Mulugu aawo ni murima waawo wateene, ni egumi yaawo yateene, ni kopolo dhaawo dhatedhene, ni moobuwelelo aawo mateene’\f + \fr 10:27 \ft Dt 6.5\f*, ‘omudhivelege mwaaddamani aawo woona vineedhiveliwe wamwiinya.’ \f + \fr 10:27 \ft Lv 19.18\f*” \p \v 28 Yesu ahimwaakulaga, wiira: “Ohaakula pama. Wiiregena dhendo oneere okalawo.” \p \v 29 Mbwenye namasuuziha a malamulo ole, afunaga wiyaakwanihela yeekaye, ahiiraga: “Ki mwaaddamani aaga baani?” \p \v 30 Yesu ahimwaakulaga, wiira: “Aaligi mulobwana mmohi akitaga oZheruzalemi, adhowaga oZheriko, mundila ahigumana ni mapanga. Omwihidda omwaaka dhoowara dhaaye, omuddwadha omporosa vajinjivene, omwihiya nenaa ni okwa. \v 31 Mohujejiheya, namakutha mmohi egi odha dila emohive, agamoonile mulobwana ole ahimuwereweraga. \v 32 Dila emohive egi ovira muLevita, agamoonile ni oliyeene, ahimuwereweraga. \v 33 Vano muSamariya mmohi adheelaga dila emohive elene, agamoonile, ahifiyaga vakukuuve omweeddiwela thagaraga. \v 34 Omuhuwa makwaddaya, ohelamo makura ni vinyu ompotha. Vano omuthukula, omugweliha vamwaneenyamani aaye, omudhowana nyuba ya aleddo, omukamihedhe. \v 35 Ode ogasile, ahiliva korowa biili dha gwingwi\f + \fr 10:35 \ft Naari \+fk Denariyo.\ft Yaali korowa ya wale yamukuwa ya gwingwi yaakwana omulivela namalaba alaba nlabo nimohi.\f* wa muliba nyuba yowawaakela aleddo. Oliye wiira: ‘Mmukameele muthu ola, dhinamunoongelinyu dhimohi, gadhaaga ginoliva.’” \p \v 36 Vano Yesu ahimukohaga namasuuziha a malamulo: “Moobuwelelo aawo, athu ale araaru, aali mwaaddamani duuvi?” \p \v 37 Oliye ahaakula: “Di ole amukamihedhe.” \p Yesu ahiira: “Odhowe, weeregena ndo.” \fig |alt="Good Samaritan helps the injured man" src="DN00479b.tif" size="1col; middle" loc="LK 10" copy="; United Bible Society" ref="10:34" \fig* \s1 Vade va Marata ni Mariya \p \v 38 Yesu eeddaga ni anamasuuza aaye, yahifiyaga murudda mmohi, vano mwihiyana mmohi eeriwa Marata ahimwaakela vade vaaye. \v 39 Marata ahikalana ddibile mmohi, eeriwa Mariya, akaratilege omanyaloni a Yesu, omvuruwanaga dhosuuziha dhaaye. \v 40 Mbwenye Marata aaligi ookathamiheya vajinji ni mabasa. Nuwindo, ahimwaaddamelaga Yesu, omukoha: “Nabwiyani, kamunapwatha wi ddibilaga ogihiyedhe mabasa menka? Mwaaddeleni wi agikamihedhege!” \p \v 41 Yesu ahimwaakulaga: “Marata! Marata! We ohusanyeya, vohumaleya ni dhego dhijinji, \v 42 mbwenye, yoofuneya si yego emohi, baahi.\f + \fr 10:42 \ft Dhoolebiwa ni madada dhawale dhimohi dhini: “\fq eng'onong'ono soofuneya naari egali yego emohi.\ft ”\f* Mariya ohusakula yokwaranya, ela kalivo onamwaake.” \c 11 \s1 Yesu Onosuuziha Olobela \r (Mt 6.5-15; Mt 7.7-12) \p \v 1 Nlabo nimohi Yesu egi olobela mburo mmoheene. Agamarihile, namasuuza mmohi ahimulobaga, wiira: “Nabwiyani, munisuuzihe olobela woona Zhuwawu asuuzihile anamasuuza aaye.” \p \v 2 Vano Oliye wasuuziha: “Mwaalobelaga, mwiirege: \b \q1 “Baba weehu, \q2 ndina neenyu neelihiwe. \q1 Omwene weenyu odhe.\f + \fr 11:2 \ft Dhoolebiwa ni madada dhijinji dhini: \fq “Omwene. Okwela weenyu wiireyege vati vano woona odhulu.”\f* \q1 \v 3 Munivahe yooja yeehu yowaakwana nlabo ni nlabo. \q1 \v 4 Munilevelele dhoothega dheehu, \q1 woona hiyo nnalevelela \q2 ateene enanthegela. \q1 Kamunihiye omorela \q2 moweehiwani.\f + \fr 11:4 \ft Dhoolebiwa ni madada dhijinji dhini: \fq “moweehiwani, mbwenye munivulumuse wa nambure.”\f*” \b \p \v 5 Yesu ahawaaddelagave: “Mofwanafwaniha muthu mmohi a mwa nyoovo akalana mukwaaye, adhowa amusayelaga vaari va mahiyu amwiirela: ‘Mukwaaga gibolihe mikaathe miraaru, \v 6 vowi mukwaaga avolenddoni difiyile vade vaaga, ogisayela, vano kaginna yoomvaha.’ \p \v 7 “Vano mukwaayeya ola aakulaga mba-mba eeraga: ‘Kuginyagule, musiwo bi ofugeene, anaaga ni miyoya nihikonaati. Kaginaakwaniha ovenya wi guuvahe enalobiwe.’ \v 8 Ginowaddelani wi oliye kaafuna wi avenye amvahe mikathe, vano ahivenya omvaha dhatedhene dhafuniye, kamvahelege wi di mukwaye, mbwenye mwaha wa ntidi. \p \v 9 “Mwa ela Ginowuwaaddelani: Lobani, munovahiwa; sayelani, munofwanya; kokothani, muneere ofuguleliwa. \v 10 Vowi ateene enaloba, enovahiwa; onasayela, onofwanya; musiwo onofuguleliwa wa oyene onakokotha. \p \v 11 “Baba baani mwa nyoovo oni mwaana aaye amuloba\f + \fr 11:11 \ft Dhoolebiwa ni madada dhijinji dhinowenjedhedha madhu ala: \fq “amuloba mukaathe oneere omvaha nibwe.” \f* somba, vamburoniva amvaha nyowa? \v 12 Naari amuloba nzayi, onomvaha walize? \v 13 Ki nyo, mugalive abure, munonile waavaha dhego dhapama aniinyu. Kahi ebaribari wi Babiinyu oodhulu oli apama, kanaavahe mookwaranya Muneba Woweela ale enamuloba?” \s1 Osumeliwa wa Yesu \r (Mt 12.22-32; Mr 3.20-30) \p \v 14 Nlabo nimohi Yesu eegaraga muneba wootakala wohuwoga. Muneba olene ogakumilemo, muliba ohuwoga oowogaga, anamwinji yootikinaga. \v 15 Mbwenye amohi mwaaliwa yowiiraga: “Kopolo dhinakumihiyena mineba dhootakala dhinadheela wa Belezebu, pogo a mineba dhootakala.” \v 16 Amohiwa yoofunaga omweeha, yoomulobaga etonyihedho yoodhulu. \p \v 17 Mbwenye, Yesu aganonile dhowubuwela dheewa, ahawiirelaga: “Omwene oli wateene wagawaneya mwa wooka onobwanyuwa. Emudhi yagawaneya murala ni murala dhinotongwa. \v 18 Akala Sathana onogawaneya mwa yeeka, omwene waaye onalibe addi? Giwogele nda mwaha wa nyoovo muneera wi Gineegara mineba dhootakala ni Belezebu. \v 19 Akala Miyo Gineegara mineba dhootakala mwa Belezebu, ki anamasuuza\f + \fr 11:19 \ft eGeregu: \fq ahima \f* eenyu eneegara ni ddi? Mowi nda aliwa enodha yuthongeni. \v 20 Mbwenye, akala Miyo Gineegara mineba dhootakala ni kopolo dha Mulugu, ebaribareene Omwene wa Mulugu ohufiya. \p \v 21 “Muthu a kopolo winna dhowiying'anelana eng'anelaga vade vaaye, dhookalana dhaaye dhinakala dhoohiddeleya pama. \v 22 Mbwenye, adhavo mmohiwa a kopolo dhijinji dhoomukwaranya oliye, amugonjiha, onomwaaka dhookalana dhaaye dhatedhene dharoromeliiye, onogawagawa dhoreela dhaniiyena. \p \v 23 “Muthu ohuneewanana ni Miyo dinavanyihana ni Miyo, olene ohunagikamihedha otugumana ni Miyo onoomwadha. \p \v 24 “Muneba wabure wakuma mwa muthu, onoweeddedda mwiddeddereni asayelaga voovuma, waahifwanya, onowiiyirela: ‘Ginawelela vade vaaga, vevale vakumilimi.’ \v 25 Vano afiya onafwanya moozheliwa mwene, moosasanyedha mwene. \v 26 Endo onodhowa othukula mineba dhimohi mitanu namiinddi dhoomukwaranya ole; ovolowamo, okalaga mwemule. Vano mukalelo wogomihedha wa muthu ole onokala woothabwa okwaranya mukalelo wowambeela.” \p \v 27 Vano dhahipadduwa, Yesu awaaddelaga dhego nda; mwihiyana mmohi a anamwinji ahikuwaga ni ndhu notaama, wiira: “Oreelihiwa di mwihiyana oyene wubalileni, owamwihani.” \p \v 28 Mbwenye Yesu ahiiraga: “Mohiyaniha, oothabwa oreelihiwa bi ale eneewa madhu a Mulugu ni walogolela.” \s1 Etonyihedho ya Zhonasi \r (Mt 12.38-42) \p \v 29 Vowi anamwinji yootugumanaga, Yesu ahambeelaga wawaaddela: “Ola bu mulogo wabure! Aliwa enaloba etonyihedho yootikiniha, kinavahiwe etonyihedho emohiwa, ehili ya namavuhulela Zhonasi. \v 30 Mowinda woona Zhonasi aali etonyihedho ya akadda oNinive, Mwaana a Muthu teto onaakale etonyihedho ya mulogo olena. \v 31 Nlabo noothongiwa wa athu mwene a mwihiyana omadheelo pevo ya kasekase onodha eemelele athonge akone mulogo olena, vowi ahidha okumela ogomele elabo wi eewe ononelamo wa Salomawu. Moone, oli vameentoni veenyu ohumukwaranya Salomawu. \v 32 Teto athu oNinive enodha yimelele ethonge mulogo ola ni waakona; vowi aliwa ehitthwaruwa vowiiwa olaleya wa Zhonasi. Moone, oli vameentoni veenyu ohumukwaranya Zhonasi. \fig |alt="Jesus teaching on a hillside" src="CN01700C.tif" size="col" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 11:29" \fig* \s1 Panti ya Mwiili \p \v 33 “Kalivo onahiddiha panti, alogoha wowipiteya, naari vati va ebale. Mbwenye, onahela vowooneyela, wi enavolowegemo yoonege waara. \v 34 Meento bi panti ya mwiili. Meento aawo yakala apama, mwiili waawo wateene onakala wowaara. Mbwenye yahikala apama, mwiili waawo onakala wa yiihi. \v 35 Osugwe pama, waara oli mmwiilini mwaawo ohukale yiihi. \v 36 Akala mwiili waawo wateene oli wowaara, wahikalena yiihi kukuru emohi, onokala wowaara, woona panti yamoneyelaga vaari va we.” \s1 Yesu Onaakona Ooratha wa maFarizi ni Anamanonelamo a Malamulo \p \v 37 Yesu agamalile owoga, mFarizi mmohi ahimwiithanaga wi yaje vamohi, vano Yesu ahivolowaga, okaraati vameeza. \v 38 Mbwenye mFarizi ahitikinaga, agamoonile wi Yesu onaja ahihabilemo. \p \v 39 Vano Nabwiya wiira: “Nyo maFarizi munahuwa ode wa katha ni wa muziwo, mbwenye muwari mweenyu muhudhaala dhowaaka ni dhabure. \v 40 Oolodhowa nyo! Ole osasanyile ode kahuwo mmohive osasanyile muwarimwa? \v 41 Mbwenye vowambeela mvahe dhamahala wa arabuli ni murima wateene vano dhatedhene dhinakala dhinoweelihiwa wa nyo \p \v 42 “Mbwenye ooddilu di nyo, maFarizi mwaha wi munavaha dhaneekumi dha bewu dhoonukwela, ni bewu dhoodhiva ni dha mataba dhatedhene, vano munanyemula ebaribari ni odhivela wa Mulugu. Yoofuneya mwiiregena nda, mwahihiyaga wiirana dhimohi. \p \v 43 “Nyo, maFarizi muneere woona vowi munadhiveliwa dhittengu dhowambeela dha nyuba dha malobelo ni malojelo anriiho mmamisika. \p \v 44 “Nyo, maFarizi muneere woona, muli woona masiye ehinooneya, athu eneedda vadhuluva ehinoonaga yego.” \p \v 45 Namatapulela a malamulo mmohi ahimwaakulaga, wiira: “Namasuuziha, mwawogaga nda, munoninyemula ni hiyeene teto.” \p \v 46 Vano Yesu, wiira: “Muneere woona nyoovo teto, anamatapulela a malamulo, munaathukuliha athu sapo dhonyemela dhohakwaniha aliwa, dhedho nyo muhunandinyu naari vang'onong'ono okahinya ni embuno yeenyu. \p \v 47 “Ooddilu di nyo, munamaga masiye anamavuhulela ayene yapiwe ni makolo eenyu. \v 48 Nda dhinooniha wi munorumeedhela mabasa a makolo eenyu. Vowi aliwa yahaapa anamavuhulela. Vano nyo munamaga masiyeya. \v 49 Mwa ela teto, ononelamo wa Mulugu wiire: ‘Ginodha gaarumihedhele anamavuhulela ni arumiwi, aliwa enodha yaape, amohiwa yaarabulihe.’ \v 50 Vowindo athu a mudhidhi ola enodha ekalena muladdu mwaha wa anamavuhulela ateene, epiwe wambeela omapaddusiwelo wa elabo: \v 51 mwazi wa Abeli ofiyedha mwazi wa Zakariya, apeliwe vaari va ebuwa ni nyuba ya Mulugu. Eee, Ginowuwaaddelani, mulogo ola onodha okohiwe. \p \v 52 “Ooddilu di nyo, anamatapulela a malamulo, mumvenyihilevo cavi oothulana ttotto dha ononelamo dha Mulugu. Nyo kamuvolowilemo nyooka, mwaathiyelele ale yafuna wi evolowege!” \p \v 53 Yesu avenyaga vevale, anamasuuziha a malamulo ni maFarizi yahambeelaga omusanya valubalevene ni omukoha dhohiyana-hiyana. \v 54 Efunaga omuwaga muwano wi emmagihe. \c 12 \s1 Yesu Onowawaaddela ni Walibiha Anamasuza Aaye \p \v 1 Mudhidhi olene, yahitugumanaga athu macikwi ni macikwi, ofiyedha onyingalanaga mmohi ni mmohiya. Yesu ahambeela wawaaddela anamasuuza aaye, wiira: “Pole-pole ni emela ya maFarizi weewa oli oleketha. \v 2 Kilivo yokuneeliwa ehinaadhe yooneya; naari yologohiwa ehinadhe enoneya. \v 3 Dhatedhene dhinawogelinyu wipipini dhinovuweya mutaneene, dhinawogelinyu vati-vati mba dhinodha olaleyiwa vathaddo.” \p \v 4 “Vano nyo, akwaaga, Ginowuwaaddelani: Muhawoovege ale enapa mwiili, mbwenye osogolo kinanda wiirana yego emohiwa. \v 5 Mbwenye Miyo Ginowuwaaddelani ofwaneelela omoova; mmoovege Mulugu, onapa, akalana owodha wovokedha omunddoni. Eee. Mmoovege Oliyeene, baahi. \v 6 Mwiiwe. Anamanddwi atanu kinagulihiwa korowa biili?\f + \fr 12:6 \ft eGeregu: \fq yaali korowa ya gwingwi eng'onong'ono yeeriwa ‘asses.’ \f* Vano dhiyevileve Mulugu kanamuddiwala naari mmohi. \v 7 Ofiyedha ni mathitheene a mmuruni mweenyu mateene eheelengiwa. Muhoove, nyo muli oofuneyesesa wakwaranya anamandwi ajinji. \p \v 8 “Miyo Ginowuwaaddelani wi olene onagirumeedha vameentoni va athu, teto Miyo, Mwaana a Muthu ginodha gimurumedhe vameentoni va angero a Mulugu. \v 9 Mbwenye ole onagikoodde vameentoni va athu Miyo Ginodha Gimukoodde vameentoni va angero a Mulugu. \v 10 Ateene alene enamwaaba Mwaana a Muthu enoleveleliwa, mbwenye wa ale enanyemula Muneba Woweela, kidha eleveleliwa. \fig Mamagelo a nyuba dha aZhudewu, wale-wale|alt="Tipical Jewish home" src="lb00234c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 12:3" \fig* \p \v 11 “Mwathukuliwaga munyuba dha malobelo dha aZhudewu, mudhowiwagana wi mwathongiwe ni anamathonga muladdu, muhukalege ookubanya nnaakule havi, naari nnawoge havi. \v 12 Mwaha wi mudhidhi oyene Muneba Woweela onowusuuzihani yowaakula.” \s1 Musibe wa Mureeli Oolodhowa \p \v 13 Muthu mmohi, vaari va anamwinji ahiira: “Namasuuziha, mmwaaddele ddibilaaga wi agigawelewo dhoreela dhoohala dha babihu.” \p \v 14 Mbwenye Yesu ahimwaakulaga, wiira: “Mulobwana we, baani ogisakule okala namathonga naari namagawela dhoohala dheenyu?” \v 15 Vano ahawiirelaga ateene yaaligi vevale: “Pole-pole! Murabele ogonjihiwa nrima mwa dhatedhene, vowi egumi yebaribari ya muthu kinahiddeleya ni mwaha wa dhoreela, naari dhinjiveve.” \p \v 16 Vano ahawogela musibe, wiira: “Ahikalawo muthu ooreela. Mudda dhaaye dhahivaha dhooja dhinjinji. \v 17 Nuwindo wambeela wubuwelela mmurimani mwaaye yeeka, eeraga: ‘Giire havi? Vowi kaginna vohela milimo dhaaga dhi.’ \p \v 18 “Ahenjedhave, wiira: ‘Giire ayi, gibwanyule dhiringwi dhaaga, gimage dhiringwi dhimohi dhulubale, wi gihaddelemo milimo dhaaga, ni dhookalana dhaaga. \v 19 Gamala, giyirele miyo menka: “We ohukalana dhoreela dhijinji dhologoleleya, dhowaakwana yaaka dhijinjidhene; ovume, oje, ong'we, ohagalale!” ’ \p \v 20 “Mbwenye Mulugu omwiirela: ‘We olodhowa! Mahiyu alena onowaakiwa egumi yaawo. Ki dhego dhugeliliwe dhinakale dhawani?’ \p \v 21 “Nda dhinompadduwela ole oneyugelela dhoreela yeeka, kahuwo ooreela ni Mulugu.” \s1 Dhosanyeyela dha Egumi \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 Yesu ahiwoga ni anamasuuza aaye, wiira: “Mwa ela Ginowuwaaddelani kamukale osanyeyela egumi yeenyu, mwiiraga: ‘Ninaje ddi, ninaware ddi?’ \v 23 Vowi egumi sili yofuneya ohiyana ni yooja, mwiili onokwaranya yowara. \v 24 Mwawoone anakugu: kinadhala, kinahadda, naari kinakanna eringwi, Mulugu onowaavaha dhooja; nyo muli ofuneya okwaranya balame! \v 25 Kalivo muthu akathamiheyaga, onaakwanihe wenjedhedha nlabo nimohi na egumi yaaye. \v 26 Vano, akala kamunaakwaniha wiirana yego eng'onong'ono munakalela ddi osanyeyela dhimohidha? \p \v 27 “Moone todo dha mukokolani, dhinonnuwa havi. Kadhinalaba, kadhinasona. Ginowuwaaddelani wi naari mwene Salomawene ni nthithimiho noreela naaye, kaafiyedhe owara oliganaana ni todo nda. \v 28 Ki akala Mulugu onowaawariha manasi a mukokolani, eliwo peenove, mmenselo-nimwiwa evokedhiwa vamunddoni, kanowariheni nyo athu oyeva nroromelo? \v 29 Muheddege mosanyeya, muubuwelelaga: ‘Ninaje ddi? Ninang'we ddi?’ Kamusanyele ni nda. \v 30 Vowi athu a elabo ya vati ehinamuroromela Mulugu, binasanyeyelesesa dhego dhedhi. Mbwenye Babiinyu ohunona wi munorabulela dhedhi. \v 31 Vowambeela mwa dhatedhene, musayele Omwene wa Mulugu, vano dhimohi dhiwa muneere wenjedhedhiwa. \p \v 32 “Kamoove nyo, nikwedda ning'onong'ono na mabila, vowi Babiinyu ohudhiveliwa wuvahani Omwene waaye. \v 33 Gulihani dhatedhene dhiininyuna, korowadha mwaavahe oorabula. Mwisayelele mathumba a korowa ehinataleya ni mudhidhi, mudhugelele dhoreela dheenyu dhohumala odhulu. Vowi wule owiiya kinafiyawo, naari oswa kunanda okwenya. \v 34 Vowi vevo vinaakale dhoreela dheenyu, murima weenyu onakale vevo. \s1 Wiimelela wi Olabe \p \v 35 “Mukalege owimageene mmwiinuni mweenyu, panti dheenyu dhohiddadhene. \v 36 Vano, nyo mukale oofwanafwana ni athu enamujejihedha nabwiya eewa okuma omathangani a matelo. Adhaaga oliye, akokotha, enafugulele mowaaguva. \v 37 Oreelihiwa bi alene amwiimeleli enafwanyiwe ying'anelaga nabwiya adhaaga. Ebaribareene, Ginowuwaaddelani wi onodha aakaratihe vameeza, nabwiyeene agawelaga dhooja. \v 38 Akala onaafiye vaari va mahiyu, naari njijiji noomaselo, aafwanya ehigonile, oorelihiwa enakale amwiimeleli alene. \v 39 Teto munone nda: Muliba vade ahanonege mudhidhi onadha mbava, eerege wing'anela kaamwihiyege wiiya vade vaaye. \v 40 Vano, nyoovo muwaraale vowi Mwaana a Muthu onadha mudhidhi ohunoobuwelelinyu.” \p \v 41 Peduru ahimukohaga: “Nabwiya, musibe ola munaniwogela hiyo, naari athu ateene?” \p \v 42 Nabwiya ahiira: “Mwiimeleli oororomeleya, oolageya baani? Ole omuthomile Nabwiya okala pogo ookwaranya, owaagawela dhooja akwaaye mudhidhiya wafiya? \v 43 Oorelihiwa di mwiimeleli oyene nabwiya adhaaga onamfwanyiye eeragana dhedhi. \v 44 Ebaribareene ginowuwaaddelani wi nabwiya onomwiira nameeddiha a dhoreela dhaaye dhatedhene. \v 45 Mbwenye mwiimeleli ole onoobuwelela mmurimani mwaaye, ‘Nabwiya onoseliwa kanadhawo,’ ambeela waaddwadha anamalaba anaahiyana, ni anaalobwana, vano ajaga, ang'waga, alezelaga. \v 46 Finafiya nabwiinya a mwiimeleli ole nlabo nahajejihiye naari mudhidhi wohunona. Oliye onomooniha goyi vajinji, amvokedhe vaari va athu oohuroromela. \p \v 47 “Mwiimeleli ole ononile efunelo ya nabwiya aaye, ahivirihamo efunelo ya nabwiya, onowoonihiwa goyi vajinji yowaxuliwa. \v 48 Mwiimeleli ole ohunonile dhinafuna nabwiinya, aviriganiha goyi yaaye enakala vang'ono. Ovahiwe dhijinji, onokohiwa dhijinji; ohiyedhiwe dhothabwa, onolobiwa dhothabwa.” \s1 Yesu Kadhilena Murenddele, Mbwenye Wiiddaniha \p \v 49 Vano Yesu ahiira: “Miyo Gidheele ovoka munddo mwilaboni, Gahifuna ogahiddile! \v 50 Enofuneya wi Gaakele obathizo wa goyi, murima waaga kukarateye ofiyedha wi dhiireye! \v 51 Munoobuwelela wi Gidhilena murenddele elabo ya vati? Naari, mohiyaniha Ginowuwaaddelani wi Gidheele omwalaniha. \v 52 Wambeela dhiinoveva odhowa osogolo, athu atanu a nyuba emohive eneerege ofiyedha omwalana. Araaru ewanege ni abiili, abiili ewanege ni araaru. \v 53 Baabi oneerege omwalana ni mwaanaye, mwaana oneerege omwalana ni babaye; mmeenya oneerege owana ni mwaanaye a mwaana mwihiyana, mwaana a mwihiyana oneerege owana ni amaaye; nzala oneerege owana ni nzaliyaaye, vano nzaliye oneerege owana ni nzala aaye.” \s1 Dhitonyihedho dha Mudhidhi \p \v 54 Yesu ahawiirelaga anamwinji: “Moonaga murabo dhidhelaga onadhowela nduwa, muni: ‘Muzongwe onoodha,’ nda wiireya. \v 55 Vano, yoobaga pevo ya kasekase, muni: ‘Oneere okala oviha,’ nda wiireya. \v 56 Anamaleketha! Muhunona otapulela mukalelo wa elabo ni odhulu. Muhunonele ddi otapulela mukalelo wa mudhidhi ola wa dhiinova? \p \v 57 “Ki mwa nyo weekinyu muhunandela ddi onona eli yooharihamo? \v 58 Akala mwiiddani aawo onowudhowana omuthegoni, osayele wiwanana mmarihe muladduya mundila, wi dhinapadduwe oothukulele wa namathonga, namathonga odhowena wa namafugela, namafugela oofugele mukaambura. \v 59 Miyo Ginowuwaaddelani wi kunanda okumamo ohulivile korowa yoogomihedha.” \c 13 \s1 Otthwaruwa naari Okwa \p \v 1 Mudhidhi olene, yahikalavo athu amohiya yamwaaddelile Yesu dha aGalileya ayene Pilatu yathongiliye wi epiwe ekuthaga mukutho dha aneenyama wa Mulugu. \v 2 Vano Yesu ahawiirelaga: “Munoobuwela wi aGalileya ale yaali othegesesa okwaranya aGalileya amohiwa, mwaha woopiwa ndale? \v 3 Ginowuwaaddelani nyo wi naari! Mbwenye munoodha munongeye mwateene mooligana ni aliwa, mwahitthwaruwa. \v 4 Naari kumi ni atanu ni araaru ale yamoreliwe, sanja yoolapa ya oSilowami, yaapa — munoobuwela wi yaali oothega okwaranya athu ateene ookala muZheruzalemi? \v 5 Ginowuwaaddelani nyo wi naari! Mbwenye munoodha munongeye mwateene mooligana ni aliwa, mwahitthwaruwa.” \s1 Musibe wa Namutambwi Oohuvaha \p \v 6 Yesu ahenjedhedhave, owoga musibe ola: “Muthu mmohiwa ahikanna namutambwi aaye amudhaliliye mmiddani mwa mithanko, ahidha wi ahapemo furuta mwemule, mbwenye kafwanyilemo. \v 7 Vano ahimwaaddela namalaba, wiira: ‘Vihivira yaaka thaaru, gidhaaga osayela furuta munamutambwinimu, gihifwanyagamo. Omukakatte! Onanongela ddi ttheya ahivahaga?’ \p \v 8 “Namalaba ahaakulaga, wiira: ‘Nabwiyani, mwihiye yaaka emohi ofiyedha gitibe mowaapeleliha, gihele manyowe. \v 9 Wavaha furuta yaaka elena sapama, mbwenye akala kunavahe, munodha mukakatte.’” \s1 Mwihiyana Mmohi Ayilihiwe Nlabo na Sabuddu \p \v 10 Nlabo nimohi na Sabuddu, Yesu aasuuzihaga athu mu nyumba ya malobelo. \v 11 Mwemule mwahikala mwihiyana mmohi, anna muneba wabure, wambulelihe yaaka kumi ni tanu nathaaru. Mutana waaye waali wookoromana, kaanda winuuwa. \v 12 Vano Yesu agamoonile, ahimwithanaga, omwiirela: “Mwihiyana, we ohutapuliwa oredda wanniwena.” \v 13 Ahimuhela madada, mwihiyana ole mowaaguva ahoogowaga, omutamalaga Mulugu. \p \v 14 Mpogo a nyuba ya malobelo ahitakaleliwaga vowi Yesu ahiyiliha nlabo na Sabuddu, ahawaaddelaga ateene yaaligi vevale wiira: “Ehikalawo malabo matanu ni nimohi oolaba. Mudheege muyilihiwe malabo ayene, mbwenye Sabuddu, naari.” \p \v 15 Mbwenye Yesu ahimwaakulaga, eeraga: “Anamaleketha nyo! Kalivo muthu onatapula ng'ombe yaaye naari buuru aaye nlabo na Sabuddu, ayana wi dhang'we mahinje? \v 16 Ki mwihiyana ola, oli mwaana a Abarahamu, Sathana ammagiliye yaaka kumi ni tanu nathaaru. Kafwaneelele otapuliwa oredda wanniyena nlabo na Sabuddu?” \p \v 17 Vano Yesu agawogile nda, amwiiddani aaye yahikannaga manyazo, mbwenye athu ateene vevale yahidhiveliwaga ni dhego dhotikiniha dheeriye nde. \fig |alt="Jesus heals lady with curved spine" src="DN00451b.tif" size="col" copy="; United Bible Society" ref="Luka 13:13" \fig* \s1 Musibe wa Bewu ya Mukwani ni Emela \r (Mt 13.31-35; Mr 4.30-34) \p \v 18 Moharela Yesu ahiiraga: “Omwene wa Mulugu onaligana ni ddi? Ginafwanafwanihe ni ddi? \v 19 Onaligana ni bewu ya mpeza, eyene muthu yathukuliye akuthela mmiddani mwaaye. Omela okala muthanko mulubale, balame dha odhulu odha omagamo dhitunji mmijiddanimwa.” \p \v 20 Ahiiragave: “Ginafwanafwanihe ni ddi Omwene wa Mulugu? \v 21 Onaligana ni emela eyene mwihiyana athukuliliye otaganyiha ni malanta\f + \fr 13:21 \ft Muwogelo wa eGerego: \+fk 3 satos. \ft Sato waali mpimo, wapimiwana dhego dhowuuma dhakwakwana mohiyana-hiyana vari va manituru matanu nameenddi naari manituru kumi namaraaru.\f* maraaru a asambale, ofiyedha onyakuwa naatenene.” \s1 Mulago Woopurana \p \v 22 Volenddoni waaye, woodhowa oZheruzalemi, Yesu oweedda mmaluwani ni mmiruddani asuuzihaga. \v 23 Muthu mmohiwa ahimukohaga, wiira: “Nabwiyani, enavuluwa boyeva?” \v 24 Mbwenye Yesu ahimwaakula, wiira: “Wiilibihedheni wi nvolowe mulago woopurana, Ginowuwaddelani, ajinji enodha esayelege ovolowa, mbwenye kidha yaakwaniha ovolowa. \v 25 Adha avenya mwiinya a nyuba, afuga omulago, vano nyo munodha mwiimele ode, mukokottege esewo ni owoga, mwiiraga: ‘Nabwiya, nithuleleni hiyo.’ \p “Oliye onodha owaakuleni: ‘Kagunonileni. Kaginonile onadha nyo, muli awuuvi.’ \p \v 26 “Vevo munodha mwiirege: ‘Hiyo nooja, noong'wa ni nyo, teto muhusuuziha mundila dhowanuhu.’ \p \v 27 “Oliye onodha owiireleni: ‘Kaginonile onadha nyo, muli awuuvi. Venyavoni vameentoni vaaga, mwaatene owiira dhabure!’ \p \v 28 “Vevo munoodha mundde ni owurawura meeno, vomoona Abarahamu, Ezaaki, Yakobo ni anamavuhulela ateene mu oMweneni wa Mulugu, mbwenye nyo munodha mutukumedhiwe ode. \v 29 Athu ajinji enodha edheelege omadheelo wa nduwa ni omadhowelo wa nduwa ni omadheelo wa pevo ya kasekase ni omadhowelo, ekale vamajelo muMweneni wa Mulugu. \v 30 Mowindo, ehikalawo oogomihedha enaakale owambeela, teto ehikalawo owambeela enaakale oogomihedha.” \s1 Okubanyedha Dhovuhuleliwa Mwaha wa Zheruzalemi \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 Mudhidhi mmohive yahidhaaga maFarizi omwaaddela Yesu, wiira: “Venyawoni wuno mwaha wi Heroddi onafuna oopeni.” \p \v 32 Oliye ahawaakulaga, wiira: “Mudhowe mwamwaaddele kwaddwe oyo, ‘Peeno ni menselo Ginakumiha mineba dhabure ni oyiliha dhiredda, nlabo na nethaaru Ginomariha mabasa aaga.’ \v 33 Mbwenye enofuneya Geedde olenddo waaga peeno ni menselo ni muroddo, mwaha wi kadhinarumeedheya namavuhulela akwele ode wa Zheruzalemi! \p \v 34 “Zheruzalemi, Zheruzalemi we, onaapa anamavuhulela, onaavonya ni mabwe ale enarumihiwa wa we, aaa! Dila ngaasi Gifunaga waatugumanya anaawo woona nikolo na mwanaku nnaatugumanya anaaye vati va mompelo aaye, we ohufunaga! \v 35 Onani, nyuba yeenyu enodha ekale nddebe. Ebaribareene Miyo Ginowuwaaddelani wi kamudha mugoona ofiyedha mwiire: ‘Oreelihiwa oyene onadha mundina na Nabwiya.’\f + \fr 13:35 \ft Sal 118.26\f*” \fig Mudhowe mwamwaaddele kwaddwe oyo...|alt="fox" src="bk00050c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 13:32" \fig* \c 14 \s1 Yesu Vade va MFarizi Mmohi \p \v 1 Nlabo nimohi na Sabuddu, Yesu ahidhowaga vade va mpogo mmohi a maFarizi wi aje mukaathe, athu yaaligi vevale yegi omusugwesesa. \v 2 Vahikalaga mulobwana mmohi annaga eredda yoodhibelana mwiili wateene.\f + \fr 14:2 \ft eGerego: \fq hidropisia \f* \v 3 Yesu ahaakohaga maFarizi ni ale yatapulela malamulo, eeraga: “Dhinorumedheya naari kadhinarumeedheya oyiliha Sabuddu?” \v 4 Aliwa kayawogilege yego. Vano, ahimwihiddaga, omuyiliha, ompaganya. \p \v 5 Voharela ahaakohaga: “Baani mwa nyo oni mwaanaye,\f + \fr 14:5 \ft Dhoolebiwa ni madada dhimohi dhini: “\fq mwaana a buuru.”\f* naari ng'ombe yaaye, egamorele vaceelani, ahitavulavo mudhidhi oyene nlabo na Sabuddu?” \v 6 Mwa ela kayandilege waakula. \s1 Mburo Dhowambeela \p \v 7 Vano Oliye egi waasugwa aliba wiithaniwa yasakulaga dhittengu dhosogolo, ahawogelaga musibe ola: \v 8 “Muthu eethaneliwa mathanga a matelo, ahikaratelege ettengu yosogolo, vowi dhinodha dhipadduwe ogakaratile, adhe owiithaniwa mmohi othithimiheya oohiyana ni we. \v 9 Adhe ole owiithanile, eerege: ‘We, venya veethenguniva wi akarativo ola.’ Onavenyavo ni manyazo, odhowaga ettengu yoogomihedha. \v 10 Mohiyaniha weethaniwa, okaraatigi ettengu yoogomihedha; adha ole owiithanile, eera: ‘Mukwaaga, venya okaraati osogolo wuno.’ Onothithimiheya vameentoni vaaliba wiithaniwa ateene. \v 11 Vowi ole oneegweliha, onokitihiwa; oneekitiha, onogwelihiwa.” \p \v 12 Teto Yesu ahiwogaga ni muliba amwiithanile: “Wafunaga ovaha yooja, naari wiirihedha mathanga, kawawiithanege akwaawo, naari addibilo, naari anaamudhi, naari amwaaddamani oreela, wi dhinadhe dhipadduwe ni aliweene yuwiithane, yuwelihedhe. \v 13 Mbwenye we wafunaga wiirihedha mathanga, wawiithanege oorabula, ootopinya, ooragala, ni ohoona. \v 14 Weeraga ndo oneere oreelihiwa, vowi kinaakalena yowuwelihedha; yowelihedhiwa yaawo onaakele omavenyelo wa athu oharihamo” \s1 Musibe wa Mathanga Malubale \r (Mt 22.1-14) \p \v 15 Mmohi aaligi vevale ni Oliye vameeza, ageewile nda, ahiiraga: “Oreelihiwa duule onaje mathanga muOmweneni wa Mulugu.” \p \v 16 Yesu ahaakulaga, wiira: “Mulobwana mmohi ahisasanyedha mathanga malubale, wawiithana athu ajinjeene. \v 17 Mudhidhi ogafiyile ahimuruma mwiimeleli aaye wi awaaddele yawiithaniliye: ‘Dhaani vowi dhatedhene dhihaakwanela.’ \p \v 18 “Mbwenye aliwa yahambeelaga owoga mmohi-mmohi. Owambeela ahiiraga: ‘Gihigula mudda, ginafuna gidhowe goone. Ginaloba wi mugilevelele.’ \p \v 19 “Mmohiya ahiiraga: ‘Gihigula ng'ombe paara tanu.\f + \fr 14:19 \fq kumi. \ft Ezarayeli mudhidhi wawale, yalima ni ng'ombe, vano yagulihaga, yaguliha biili-biili noona bi madhu ala owi paara tanu, otapulela ng'ombe kumi.\f* Ginafuna gaxixe olimana. Ginaloba wi mugilevelele.’ \p \v 20 “Mmohiya ahiiraga: ‘Gihitela dhiinoveva, kaginayawo.’ \p \v 21 “Mwiimeleli agawelilewo, ahimwaaddelaga nabwiye. Vano, muliba nyuba ahitakaleliwaga, omwaaddela mwiimeleli: ‘Venya mowaaguva, waahare arampa alubale, ni dila dha nluwa, waadhena wuno oorabula, ooragala, ohoona ni ootopinya.’ \p \v 22 “Mwiimeleli ahiiraga: ‘Nabwiyani, gihiirana dhatedhene woona mwawogelinyu. Mbwenye mburo ohukalawove.’ \p \v 23 “Vano, nabwiye ahimwaakulaga, wiira: ‘Venya wahare arampa, ni dila dha mmavade, waawaddihedhe evolowe athu ateene wi nyuba yaaga edhaale. \v 24 Ginowuwaaddelani wi ateene alene yeethaniwe vowambeela, kaavo naari mmohi oneere alawihe mathanga aaga.’” \fig |alt="Man ploughing with a yoke of oxen" src="hk00019c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 14:19" \fig* \s1 Wisasanyedha Wowaakwanela Womuhara Yesu \p \v 25 Nuwindo, anamwinji yegi omuhara Yesu; ahaarugunuwelaga, wiira: \v 26 “Akala muthu onofuna odha wa miyo, aadhivela ababe, amaaye, mwihiyanaaye, addibilaaye arogoriye naari egumi yaaye vajinji ogihiya miyo, kanakala namasuuza aaga. \v 27 Ole ohunathukule muraddi waaye wi agiharege, kanaakale namasuuza aaga. \p \v 28 “Baani mwa nyo, oni afunaga omaga nyuba yulubale, vowambeela ahikarati eelengela korowa dhinafuneyege wi oone akala oneere omariha? \v 29 Dhinampadduwele agambelile adhe ahimarihe, mwaha wi keelengele korowadha mowakwanela, ateene enamoonege embeddege, \v 30 yiirege: ‘Mulobwana ole ahambeela omaga mbwenye kamarihile.’ \p \v 31 “Naari mwene baani, oni adhowaga owana koddo ni mwene mmohiya, vowambeela ahikarati oobuwelela akala ni anyakoddo aaye macikwi kumi onowaakwaniha owanana mwene ole onadha ni anyakoddo macikwi makumi meenddi? \v 32 Akala kanaakwaniha, onomuruma omwiimelela alobe mukalelo wa murenddele, mwene mmohiya agali woolapelawene. \v 33 Mowindo mwateene mwa nyo ohunahiye dhinniyena, kanaakale namasuuza aaga. \p \v 34 “Mwiinyu bwapama; ki wakumuwa, ninawelihedhena ddi? \v 35 Kunahiddiwana yego, naari okala manyowa, naari vadhuguni; mbwenye onothathiliwa. \p “Wiina mabaru owiiwana, eewe.” \c 15 \s1 Musibe wa Nibila Noorimela \r (Mt 18.12-14) \p \v 1 Anamakoha-musoko ateene ni “anamathega” amohi yoomususedha Yesu wi emwiiwe. \v 2 MaFarizi ni anamasuuziha a malamulo yegi omwaaba, yiiraga: “Ola onowawaakela anamathega, ajaga vamohi ni aliwa.” \p \v 3 Vano Yesu ahaawogela musibe ola: \v 4 “Baani mwa nyo, oni aganna mabila zana, nirimeelavo nimohi, kanaahiye mukokolani makumi matanu na manayi nuudha matanu ni neenayi adhowa asayelaga nrimeelile ofiyedha ofwanya? \v 5 Agafwanyile, onothukula veefuddi ni odhaaliwa ohagalala. \v 6 Vano nuudhowa vade. Ahawiithana akwaaye ni amwaaddamani, awiirelaga: ‘Agalalani ni miyo, mwaha wowi gihifwanya nibila naaga narimeelile.’ \v 7 Ginowuwaaddelani wi ni mukalelo mmohive, onokala ohagalala wulubale odhulu mwaha wa namathega mmohi onatthwaruwa, ohiyana makumi matanu na manayi ni atanu ni anayi ooharihamo ehinafuneya otthwaruwa. \fig |alt="Man carrying a sheep" src="lb00001C.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 15:5" \fig* \s1 Musibe wa Korowa Yoorimeela \p \v 8 “Naari mwihiyana baani, oni aganna korowa dha gwingwi kumi, arimeeliha emohi, kanahiddiha panti, azhela mba, asayelaga pama ofiyedha afwanya? \v 9 Vano, agafwanyile, onowaatugumanya akwaaye ni amwaaddamani, eeraga: ‘Agalalani ni miyo, mwaha wowi gihiddodda korowa yagirimeele.’ \v 10 Miyo Ginowuwaaddelani wi ni mukalelo ola, onokala ohagalala vameentoni va angero a Mulugu mwaha wa namathega mmohi otthwaruwile.” \fig |alt="Woman sweeping to find a coin" src="WA03871b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 15:8" \fig* \s1 Musibe wa Mwaana Ooholowa \p \v 11 Yesu ahiwelelagave: “Mulobwana mmohi anna ahima abiili aalobwana. \v 12 Amung'onong'onoya mwa aliwa ahimwaaddela babaye, wiira: ‘Babani, mugigawele epaddi ya dhoreela dhigifwaneele.’ Oliye omugawelawo dhoreeladha. \p \v 13 “Vigavirile malabo ooyeva, muzombwe ole a mung'onong'onoya ahitugumanya dhego dhaaye dhatedhene, omaruwa, odhowa elabo emohiweene yoolapela. Wewo ahinoonga dhookalana dhaaye dhatedhene ni mukalelo wabure woohubuwelana dhoosogolo. \v 14 Agamalile onoonga dhaaye dhatedhene mwiilaboni mule, mwahidha dala yulubale, oliye wambeela okanna goyi. \v 15 Vano ahidhowa okala ni mulobwana mmohi a mwiilaboni mwemule, omuruma omidda waaye wi akameelege kumba dhaaye. \v 16 Wewule oofuna agarubalile maddeya yaaja kumba, mbwenye kaalivo amvaha maddeyaya. \p \v 17 “Ahubuwelela otthwaruwa, wiyiirela yeeka: ‘Anamalaba ababa enoja erubalaga mowaakwanana, miyo wuno gikwaga dala! \v 18 Baahi, ginovenya gidhowege wa babaga, gineere wawaaddela: Babani, gihittegela odhulu, ni vameentoni veenyu. \v 19 Vano kagifwaneelele wiiriwa mwaaninyu; mugaakele woona namalaba eenyu.’ \v 20 Ahivenyaga odhowa wa babaye. \p “Adheelaga wolapelawene, babaye ahimoonaga, omweeddiwela thagaraga. Ahimuthamagelaga, omukubarela, ombezhari. \p \v 21 “Vano mwaana ahiiraga: ‘Babani, gihittegela odhulu, ni vameentoni veenyu. Vano kagifwaneelele wiiriwa mwaaninyu.’ \p \v 22 “Babaye ahawaaddelaga anamalaba aaye: ‘Dhaanani mowaaguva yoowara yooriyesesa muwariheni, teto pethe mwimbunoni, sapatho omanyaloni. \v 23 Mmudhena mwana-ng'ombe ooruva, mumpe. Niirena mathanga, nihagalale. \v 24 Mwaha wowi mwaanaga ola ahikwa vano ohukanna egumi, ahirimeela, ohufwanyeya.’ Vano wambeela ohagalala. \p \v 25 “Mwaana a mulubale aaligi omidda. Awelagawo, aaddamelaga vade, eewilege wiiba ni wiina. \v 26 Omwiithana namalaba mmohi omukoha eneereya ddi. \v 27 Oliye omwaakula, wiira: ‘Ddibilawo didhiile, ababo waaruma wi epe mwana-ng'ombe yooruva, mwaha wowi ohumwaakela, aganna egumi.’ \fig |alt="Prodigal son eating with the pigs" src="DN00484b.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 15:16" \fig* \p \v 28 “Mwaana a mulubale otakaleliwa, kaafunaga ovolowa. Babaye ahikumelaga vade ombebeedhaga wi avolowe. \v 29 Mbwenye oliye ahawaakulaga babaye, wiira: ‘Vihivira yaaka dhijinjidhene guwiimelelagani gihilupile malamulo eenyu, mbwenye kamunagivahe naari mbuzi wi giirena mathanga ni akwaaga. \v 30 Mbwenye mwaninyu ola onoongile dhoreela dheenyu ni ahiyana oraruwa, muhumpela mwana-ng'ombe ooruva!’ \p \v 31 “Vano babaye ahimwaakulaga: ‘Mwaanaga, we mudhidhi wateene onakala ni miyo, dhatedhene dhili dhaaga saawo. \v 32 Mbwenye yaali yoofuneya wi nihagalale, niteyele, mwaha wi ddibilo ola ahikwa vano ohukanna egumi, ahirimeela vano ohufwanyeya.’” \c 16 \s1 Musibe wa Musadoro Oowarala \p \v 1 Yesu ahawaaddelaga anamasuuza aaye: “Wahikala mulobwana mmohiwa oreela; ole anna musadoro olene athu yamusumeliwa vameentoni va nabwiye wi ononoonga dhoreela dhaaye. \v 2 Vano nabwiye, ahimwiithana, omukoha: ‘Ginewiimi wa we si ddi? Ogaaddelihemo dha omusadoro waawo, mwaha wi dhiinova kunafwaneelela okala musadoro aaga.’ \p \v 3 “Musadoro wiira mwa yeeka: ‘Gineere ddi? Vowi nabwiya aaga onogiigara mu omusadoroni. Olima mmiddani kaginaakwaniha, oloba teto onogikaliha manyazo... \v 4 Miyo gihinona yowi giire, wihina athu yagaakelele mmavade mweewa geegariwa mu omusadoroni’ \p \v 5 “Ahawiithanihaga mmohi ni mmohi alene yamfiyarele nabwiye. Omukoha owambeela, wiira: ‘Mwamfiyaarile nabwiya aaga avi?’ \p \v 6 “Oliye omwaakula: ‘Yoofiyaari yaaga si mino\f + \fr 16:6 \ft eGerego: \+fk 100 batos\ft . Batos waali mpimo wapimiwana dhego menjiveloya dhofiyedha waakwana 20 amohiwa 40 manituru.\f* zana dha makura.’ \p “Nuwindo musadoro wiira: ‘Okaraati, othukule karata ya yoofiyaari yaawo olebevo mowaaguva makumi matanu.’ \p \v 7 “Vano, ahimukohaga anabiili: ‘Ki we, wafiyaare avi?’ \p “Oliye omwaakula: ‘Masakwi\f + \fr 16:7 \ft eGerego: \+fk 100 koros\ft . Koro waali mpimo wapimiwana dhego menjiveloya dhofiyedha waakwana 200 amohiwa 400 manituru.\f* zana a tirigu.’ \p “Omwiirela: ‘Thukula karata ya yofiyaari yaawo olebevo makumi matanu ni maraaru.’ \p \v 8 “Vano nabwiye a musadoro oonyengetha ole, ahimutamalela mwaha wooxaga waaye wewiliiye. Mwaha wi athu a elabo ya vati booxaga okwaranya mulogo weewa oli mowaara. \v 9 Mbwenye Miyo Ginowuwaaddelani: Mulabihe dhoreela dha elabo yoonyengetha ela, wi akwiinyu dhoreeladha dhomalelani enodha yuwaakeleleni mmisasani dhohumala. \p \v 10 “Ole oli ororomeleya ni dhooyeva, onororomeleya teto ni dhijinji; ole ohunaharihamo ni dhooyeva kanaharihamo ni dhijinji. \v 11 Vowi, nyo mwahikale eebaribari ni dhoreela dhonyengetha, onororomeleni baani ni oreela wa ebaribari? \v 12 Akala muli ohuroromeleya ni weeddiha dhego dha mmoheene, onoovaheni baani weeddiha dhoreela dheenyu? \p \v 13 “Kalivo mwiimeleli onanda wawiimelela anabwiye abiili; vowi onadha amwiidde mmohi, amwandanena mmohiwa; naari oneerege omwiiwelela ola, mmohiwa amunyemulege. Kadhinandeya omwiimelela Mulugu, wiimelela dhoreela.\f + \fr 16:13 \ft eGerego: \+fk mamom. \f*” \p \v 14 MaFarizi, ale yaali a nrima, yeewaga dhatedhene dhedhile, yombeddaga. \v 15 Yesu ahawiirelaga: “Nyo munowiihelamo woona owaakwanelesesa vameentoni va athu, mbwenye Mulugu ohunona mirima dheenyu. Vowi dhinarihedheya vameentoni va athu, vameentoni va Mulugu dhinakala dhonyemuwa. \s1 Malamulo ni Omwene wa Mulugu \p \v 16 “Malamulo ni anamavuhulela yahivuhulela ofiyedha mudhidhi wa Zhuwawu. Okumela vevale odhowa osogolo onolaleyiwa muselu wapama wa Omwene wa Mulugu, vano athu ateene enaakwaniha ovolowa mwemule, ni kopolo, baahi. \v 17 Sookweya vajinji ovira odhulu ni elabo ya vati, ohiyana wi omorevo mujebo mmohi wa Malamulo. \p \v 18 “Oli ateene onamwalana ni mwihiyana aaye, amutela mmohi, onomuraruwana; ole onamutela mwihiyana omwalane ni mamune, onomuraruwana. \s1 Musibe wa Mureeli ni Lazaro \p \v 19 “Ahikalawo mulobwana mmohi oreela; awaresa dhoowara dha mutheengo mulubale dha linyu oofewa, ni owiirihedha mathanga malubale, malabo mateene akala ni mukalelo wa athu oreelesesa. \v 20 Ahikalawo teto muliba oolobaloba, eeriwa Lazaro, anna makwadda mwiili wateene. Akalesa vamulago va muliba oreela ole, \v 21 oofunesa oja dhonyenyeya dhamoresa vameeza a muliba oreela. Vevale anabwa yodheesa, onyangulaga makwadda aaye. \p \v 22 “Dhahipadduwa muliba oolobaloba agakwile. Angero yahimuthukula, omudhowana wakala Abarahamu. Teto muliba oreela agakwile yahimudhowana omulogoha. \v 23 Arabulaga, azhaga omunddoni, mburo wa athu ookwa, ahisugwa odhulu, omoona Abarahamu ni Lazaro agali nikukuru. \v 24 Nuwindo, ahikuwaga, wiira: ‘Babani Abarahamu, mugeddiwele thagaraga, mmurume Lazaro anyethihe mmahinjeni otampini wa embuno yaaye adhena addiddilihena nlumi naaga, vowi ginorabula mmunddoni mula.’ \p \v 25 “Abarahamu ahimwaakulaga, wiira: ‘Mwaanaga, wubuwele wi wahaakela dhego dhapama dhohagalasa egumi yaawo, wewule Lazaro aakelile dhorabula. Mbwenye dhiinova, oliye onahagalala wuno, we onorabula. \v 26 Ohiya dhatedhene, vaari va hiyo ni nyo vihikala jiji, vowi eli wuno enafuna odha wo, kinaakwaniha, naari eli wo, enafuna odha wuno kinaakwaniha.’ \p \v 27 “Nuwindo, ahikalelaga ntidi, eeraga: ‘Babani, miyo ginowulobani wi mmurume Lazaro adhowe vade va ababa, \v 28 mwaha wi gihikanna addibilaga atanu. Awaaddele wi ni aliwene enadhe teto mburo olena wa masoso.’ \p \v 29 “Abarahamu ahimwaakulaga: ‘Aliwa ehikanna Mozezi ni anamavuhulela, yawiiwelelege aliweene.’ \p \v 30 “ Mbwenye oliye ahikalelaga ntidi: ‘Naari, babani Abarahamu, akalavo mmohi ovenyile mwa anookwa adhowa awoga ni aliwa, enotthwaruwa.’ \p \v 31 “Abarahamu ahimwaakulaga: ‘Akala aliwa kinamwiiwelele Mozezi ni onamavuhulela, nivang'onong'ono kinafunege ogonjihiwa wi ehiye naari muthu mmohi avenye omakwelo.’” \c 17 \s1 Yoothega, Nroromelo, Oleveleliwa ni Yowiirana \p \v 1 Yesu ahawiirelaga anamasuuza aaye: “Kadhinandeya wi dhoholosa dhihidhe, mbwenye oddilu wa muthu oyene onadhana. \v 2 Yaali yoofwanelela amageleliwe mukohi nibwe na nsilo, avokedhiwe munyaza, ohiya omukwakwathusa muthu mmohi mwa athu ohuthithimiheya ala. \v 3 Pole-pole. \p “Akala ddibilawo ohuthega, omusumulule; atthwaruwa, omulevelele. \v 4 Oothegela we dila tanu nabiili vanlaboni, dila tanu nabiili adha wa we, eeraga: ‘Gihitthwaruwa,’ omulevelele.” \p \v 5 Vano, arumiwi yahimwiirelaga Nabwiya: “Munenjedhedhe nroromelo neehu!” \p \v 6 Nabwiya ahawaakulaga, wiira: “Mwakalana nroromelo woona bewu ya mukwani muneerege wiirela muthanko wa amora ola: ‘Wiiddule, weedhale munyaza,’ vano, oneerege wuwiiwelelani. \p \v 7 “Baani wa nyoovo, onakanna mwiimeleli aaye alabaga omudda, naari ang'anelaga mabila, voweruwa omudda amwiirela: ‘Odhe mowaaguva okaraati, oje’? \v 8 Kuneere nda, onomwaaddela: ‘Osasanyedhe yooja, oware guwo dhimohi, ogiimelele. Vano miyo gamala oja ni ong'wa, we fineeriwe oje, ong'we’? \v 9 Munoobuwelela wi oneere omutamalela mwiimeleli ola, mwaha wi ohiirana dharumiwiye? \v 10 Ndala teto nyo, mweerana dhaaddeliwinyu, mwiire: ‘Nili eemeleli ebeweene mwaha wi nihiirana dhafwaneelihu wiira.’” \fig Nibwe na nsilo.|alt="Women grinding grain" src="lb00133c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 17:2" \fig* \s1 Oyilihiwa wa Aliba Maredda Kumi \p \v 11 Yesu adhowaga oZheruzalemi, ahivira mmiganoni mwa Samariya ni Galileya. \v 12 Avolowagawene mmudhini, athu kumi a maredda yahimuharelaga, wiimela wuddeddewene. \v 13 Egeemelile wuddedde wewule yookuwaga, yiiraga: “Yesu, Namasuuziha, muneeddiwele thagaraga!” \p \v 14 Yesu agawoonile, ahiiraga: “Mudhowe mweyoonihe wa anamakutha.” Dhahipadduwa edhowaga mundila yahiyilihiwaga. \p \v 15 Mmohi wa kumi ale, agoonile wi gihiyilihiwa, ahiwelelaga mundduli amutamalaga Mulugu ni ndhu notaama. \v 16 Agafiyile vaaligi Yesu, ahikokoraga oworomihedha kove vati va manyalo a Yesu, atamalelaga. Ola aali muSamariya. \p \v 17 Vano, Yesu ahimukohaga: “Kamwaali kumi mweelihiwe? Ki atanu ni anayi eli waani? \v 18 Kalivo mmohi owelile wi amuthithimihe Mulugu, ahili mwanaweedda ola?” \v 19 Omwiirela: “Venya, odhowege nroromelo naawo nuhuyiliha.\f + \fr 17:19 \ft Naari \+fk nuhuuvulumusa \f*” \s1 Odha wa Omwene wa Mulugu \p \v 20 Dhahipadduwa ayi, maFarizi yahimukohaga Yesu wi Omwene wa Mulugu onadha alini? Yesu ahawaakulaga, wiira: “Omwene wa Mulugu kunadha ni mukalelo wowooneya ni meento, \v 21 athu kidha ewogaga: ‘Oli veva,’ naari ‘Ole oli vale,’ vowi Omwene wa Mulugu oli muwaari mwa nyo.” \p \v 22 Yesu ahawaaddela anamasuuza aaye, wiira: “Onofiya mudhidhi onafuniginyu woona nlabo nimohi na Mwaana a Muthu; mwa malabo alene, kamudha moona. \v 23 Athu enodha yuwaaddelegeni: ‘Oli va!’ naari ‘Oli wule!’ Kamuyewo naari kamwahare. \v 24 Vowi nlabo nnadha Mwaana a Muthu kanidha naanganyedheya onakale woona ozherima, onadheela odhulu omooneyelaga dhipaddi dhatedhene. \v 25 Mbwenye enofuneya wi vowambeela oliye arabulihiwe mwa dhego dhijinji, akooddiwe ni mulogo ola. \p \v 26 “Dhapadduwile malabo a Nowe, teto sinapadduwe malabo a Mwaana a Muthu. \v 27 Yooja, yoong'wa, alobwana yootela, ahiyana yooteliwa, ofiyedha nlabo navolowile Nowe mmwanddeyani. Vano odha mutokora waatolosa ateene. \p \v 28 “Dhimohive dhedhi dhahipadduwa malabo a Lothi. Yooja, yoong'wa, yoogula, yooguliha, yoodhala, yoomaga nyuba dhijinji. \v 29 Nlabo nendde Lothi navenyigiye oSoddoma, odhulu wahirubwaga munddo, ni mabwe oohidda, waatolosa ateene. \p \v 30 “Dhinadha dhiireye ndala nlabo noodha wiyooneyiha Mwaana a Muthu. \v 31 Nlabo nddo, onaakale odhulu wa nyuba, onadhe akite wi akumihemo dhookalana dhaaye dhili mba. Emodha-modhave onakale omudda, ahiwelele mundduli wi athukule yego. \v 32 Mubuwelele dha mwadha Lothi! \v 33 Ole onafuna wing'anela egumi yaaye, onoyelela, vano ole onayelele onovulumusa. \v 34 Ginowuwaaddelani: Mahiyu ayene abiili enodha ekale vakamani; onodha athukuliwevo mmohi, ahiyiwevo mmohiwa. \v 35 Ahiyana abiili enodha etidege vamohi, athukuliwevo mmohi, ahiyiwevo mmohiwa.”\f + \fr 17:35 \ft Dhoolebowa ni madada dhijinji kanna verisikulu 36\f* \v 36 \p \v 37 Vano, anamasuuza aaye yahimukohaga: “Dhineereye waani dhedhi, Nabwiyani?” \p Yesu ahaakulaga, wiira: “Vevo vinaakale muruthu, fivevo teto vinatugumane mibidha.\f + \fr 17:37 \ft Madhu ala enatapulea wi odha wa Mwaana a Muthu kudha orabuleleya. Athu ateene enodha enone, avakuukuvi ni awoolapela enodha etugumanege odha ogumana ni Oliye. Moone Mt 24:28; Ap 19: 21, 17:32; Gen 19:26.\f*” \fig |alt="Vultures eating" src="lb00075c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 17:37" \fig* \c 18 \s1 Musibe wa Maamukwele a Ntidi \p \v 1 Yesu ahaawogela anamasuuza aaye musibe mmohiwa, vofuna wawaaddela wi elobelege mudhidhi wateene ehigomege. \v 2 Eeraga: “Muluwani nimohi mwahikala namathonga miladdu ahamoova Mulugu, naari kamuriiha muthu. \v 3 Ahikalawo teto, maamukwele mmohi muluwani mwemule; adheesa wa oliye, awogaga, eeraga: ‘Mugithongele muladdu oli vaari va miyo ni mwiiddani aaga.’ \p \v 4 “Vahivira mudhidhi ahifunaga owoga. Mbwenye vadduliviwa ahiiraga yeeka: ‘Naari gihimoovaga Mulugu, naari gihimuriihaga muthu, \v 5 vowi mwihiyana ola onoginyagula, gineere gimuthongele muladdu waaye, wi onaadhe aginyagulegeve.’” \p \v 6 Nabwiya ahenjedhagave, eeraga: “Muhiiwa madhu a namathonga muladdu gwalagwambi ole. \v 7 Mulugu kanaathongele mweebaribari oosakuliwa aaye, enamwebedha mahiyu ni mutana; naari viviraga malabo majinji ahinawaakule? \v 8 Ginowuwaaddelani: Mulugu mowaaguva onodha athonge muladdu weewa. Mwa dhatedhene dhedhi adha adhaaga Mwaana a Muthu, onodha afwanye nroromelo elabo ya vati?” \s1 Musibe wa MFarizi ni Namakoha-Musoko \p \v 9 Yesu ahenjedhagave, waawogela musibe ale yeeroromela, wi boharihamo malamulo a Mulugu, yaabeddaga athu amohiwa. \v 10 “Yaaligi alobwana abiili yahivolowaga nyuba ya Mulugu wi yalobele; mmohi aali mFarizi, mmohiya aali namakoha-musoko. \v 11 MFarizi ageemelile, egi olobela mwa oliye yeeka, eeraga: ‘Mulugu, ginowutamalelani vowi kaginaligana ni athu amohi: anameeya, ohuroromeleya, aliba oraruwa, woona namakoha-musoko ola. \v 12 Ginothuga dila biili vasumaanani, ginoveleela dhaneekumi mwa dhatedhene dhinapurimi.’ \p \v 13 “Mbwenye namakoha-musoko ahiimelaga, volapelavene, naari kaafunaga othukulela meento aaye odhulu addwadhaga vathimarimani vaaye, eeraga: ‘Eee, Nabwiya Mulugu, mugeeddiwele thagaraga vowi gili namathega.’” \p \v 14 Yesu ahiiraga: “Ginowuwaaddelani wi namakoha-musoko ole ahiwelelaga vade vaaye agaleveleliwe dhoothega dhaaye, mmohiwa ole, naari. Ole oneere eyunuwihe onokitihiwa, oneeyeviha onowunuwihiwa.” \s1 Yesu ni Ahima \r (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16) \p \v 15 Athu yegi waadhana ahima ang'onong'ono wa Yesu wi aahidde areelihe. Anamasuuza yawooniligiwa ale, yegi wanyanyuwela.\f + \fr 18:15 \ft Mukalelo wa aZhudewu omwihidda muthu enatapulela odhivela.\f* \v 16 Mbwenye Yesu ahawithanelaga vaaligi Oliye anahimaya, wiira: “Mwaahiye edhe wa Miyo anaahima. Kamwaahihe, vowi Omwene wa Mulugu anya bi ale enaligana ni aliwa. \v 17 Ebaribareene, Ginowuwaaddelani: Ole ohunaakele Omwene wa Mulugu woona mwaana, kadha avolowamo.” \fig |alt="Jesus blessing the children" src="WA03880b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 18:15" \fig* \s1 Yesu ni Muthu Ooreela \r (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31) \p \v 18 Mulobwana mmohiwa aali namathonga ahimukohaga Yesu: “Namasuuziha apama, gineere ddi wi gikalena egumi yoohumala?” \p \v 19 Yesu ahimwaakulaga: “Onagiirelela ddi apama? Kalivo oli apama, apama di Mulugu, baahi. \v 20 Ohaanona malamulo: ‘Kuraruwe, kupe, kawiiye, kumurathele muthu, omurihege babo ni amaayo.\x + \xo 18:20 \xq \xt Ex 20.12-16; Dt 5.16-20\x*’” \p \v 21 Namathonga ahiiraga: “Wambeela ezombwe yaaga ginowiiresana dhatedhene dhedho.” \p \v 22 Yesu ageewile, ahimwiirelaga: “Yego emohi ehuuhaleela, ogulihe dhatedhene dhinniwena, waavahe oorabula korowa dha, oneere okanna dhoreela odhulu. Vano odhe, ogiharege.” \p \v 23 Mbwenye oliye ageewile madhu ale, ahikukumuwaga, mwaha wowi aali oreela vajinji. \v 24 Yesu agamoonile [wi ohukukumuwa vajinji]\f + \fr 18:24 \ft Dhoolebiwa nimadada dhimohi, kadhinadhana madhu owi: \fq “ohukukumuwa vajinji.”\f*, ahiiraga: “Dhili dhoorusa vajinji oreela wi evolowe muMweneni wa Mulugu! \v 25 Eli yookweya kamelo ovira mookupula mwa singano,\f + \fr 18:25 \ft Naari \fq muniintoni mwa singano\f* ohiyana athu oreela ovolowa muMweneni wa Mulugu.” \p \v 26 Ale yeewilege yahiiraga: “Dheera ndo, ki onavulumusiwe baani?” \p \v 27 Yesu ahawaakulaga: “Dhihinandeya ni athu, dhinandeya ni Mulugu.” \p \v 28 Vano Peduru ahiira: “Hiyo niihiya dhatedhene dhaanihuna wi nuharegeni!” \p \v 29 Yesu ahawaakula, eeraga: “Ebaribareene Ginowuwaaddelani wi kaliwo muthu onahiye nyuba yaaye, mwihiyanaaye, addibilaaye, ababiinya, naari anaaye, mwaha wa Omwene wa Mulugu; \v 30 ohunaakele dhiinoveva vajinjivene mookwaranya dhaaniyena; vano elabo enadha, egumi yoohimala.” \fig |alt="Jesus heals blind man" src="DN00447b.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 18:42" \fig* \s1 Yesu Onowelela Owoga dha Okwa Waaye ni Ovenyihiwa \r (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34) \p \v 31 Yesu ahawithanelaga vowihivale kumi na biili, wiira: “Mwiiwe, nnadhowa oZheruzalemi. Wewo onaakwanelihiwe dhatedhene dhilebiwe ni anamavuhulela dhinawoga dha Mwaana a Muthu. \v 32 Oneere opelekiwa mmadadani mwa athu oode.\f + \fr 18:32 \ft Ala baayene yahaali a aZhudewu.\f* Eneere omunyemula, omuruwana, omutapera mare, \v 33 omwaxula, empe. Vano nlabo na nethaaru oneere ovenya muukwani.” \p \v 34 Anamasuuza ale kayeewelelagamo yego mwa dhatedhene. Dhatapulelaga madhu ala yaaligi oowipiteya, kayanonelagamo dhawogigiye. \s1 Oolobaloba Ohoona Onowelihedhiwa Woona \r (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52) \p \v 35 Dhahipadduwa Yesu aaddamelaga oZheriko, wahikala muliba ohoona akaratilege waaddamela mundila, alobaga wa athu yowikamihedhana. \v 36 Ageewile musiddo wa anamwinji yaviraga, ahikohaga eneereya si ddi. \v 37 Yahimwaaddelaga: “Yesu oNazareti dinavira.” \p \v 38 Vano oliye ahikuwaga: “Yesu, Mwaana a Davidi, mugeeddiwele thagaraga!” \p \v 39 Ale yadhowaga osogolo wa Yesu yomwihihaga wi amaale, mbwenye ookuwagave ni ntidi: “Mwaana a Davidi, mugeeddiwele thagaraga!” \p \v 40 Vano Yesu ahiimelaga, wawiirela wi emudhowena va Oliye. Agafiyile, Yesu ahimukohaga: \v 41 “Onafuna Guwiirele ddi?” \p Oliye waakula: “Nabwiyani, ginafuna giwelele woona.” \p \v 42 Yesu ahimwiirelaga: “Woona waawo owelele! Nuyilihile thi nroromelo naawo.\f + \fr 18:42 \ft Naari \fq nihuyiliha\f*” \v 43 Mowaaguva ahambeela woona; omuharaga, amutamalaga Mulugu. Athu ateene egoonile nde, teto yoomutamalaga Mulugu. \c 19 \s1 Zakeyu Namakoha-musoko \p \v 1 Yesu ahifiya oZheriko, aviraga muluwani mule. \v 2 Mwahikala muthu mmohi oreela mmohi eeriwa Zakeyu, mpogo a anamakoha-musoko. \v 3 Oofunesesaga omoona Yesu baani, mbwenye kaakwanihilege ni winjiva wa athu, vowi aali ookwiva. \v 4 Nuwindo, ahithamagelaga osogolo, ogwela munthazani wi amoone, vowi Yesu aavira vevale vaaligiye. \p \v 5 Yesu agafiyile mburo olene, ahisugwaga odhulu, omwiirela: “Zakeyu, kita mowaaguva. Vowi soofuneya peeno wi Gikale vade vaawo.” \v 6 Oliye ahikitaga mowaaguva, omwaakela ni ohagalala. \p \v 7 Ateene yoonilege nde, yomwaabaga yiiraga: “Oliye ofiyedhe vade va ‘namathega.’” \p \v 8 Nuwindo Zakeyu ahiimelaga, omwiirela Nabwiya: “Ginogawa vaari dhoreela dhaaga gaavahe oorabula. Akala gihimwiiyela muthu, ginomuwelihedha dila nayi okwaranya dhamwiyelimi.” \p \v 9 Yesu ahimwiirelaga: “Peeno ovulumusa ohufiya vade va, vowi ola teto di mwaana a Abarahamu. \v 10 Vowi, Mwaana a Muthu odheele wasayela ni wavulumusa orimeela.” \fig |alt="Zacchaeus in a tree" src="WA03891b.tif" size="span" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 19:5" \fig* \s1 Musibe wa Korowa Kumi \p \v 11 Yesu ahawogelaga musibe mmohi wa alene yamwiiwaga Oliye nde dhawogigiye, vowi aali vakuukuvi ni oZheruzalemi, mwa ela aliwa yoobuwela wi Omwene wa Mulugu weere ofiya mowaaguva. \v 12 Nuwindo Yesu wiira: “Muthu mmohi a nlogo noovuweya ahidhowa elabo emohiya woolapa wi avahiwe omwene endo awelewo. \v 13 Ahawiithanaga amwiimeleli aaye kumi, waavaha korowa kumi, wiira: ‘Mmwiiregena nagooso ofiyedha ginawelimiwo.’ \p \v 14 “Mbwenye athu a elabo ele yoomugana, yahaaruma mundduli mwaaye arumiwi wi yamwiirele: ‘Hiyo kannafuna wi anithongege.’ \p \v 15 “Vano oliye aweliliyewo, agavahiwe omwene. Ahawiithanaga amwiimeleli alene yaavahiliye korowa, wi anone dhipurilisu. \p \v 16 “Ahidhaaga owambeela, wiira: ‘Nabwiyani, korowa dheenyu nde, gipurilemo dhimohi kumi.’ \p \v 17 “Nabwiye ahimwaakulaga, wiira: ‘Dhihikala pama, oli mwiimeleli apama; mwaha wi ohooneyiha ororomeleya ni dhooyeva, onodha waathonge maluwa kumi.’ \p \v 18 “Ahidhaaga mwiimeleli anabiili, eeraga: ‘Nabwiyani, korowa dheenyu nde, gipurilemo dhimohi tanu.’ \p \v 19 “Nabwiye ahimwiirela teto ni olena: ‘Onodha waathonge maluwa matanu.’ \p \v 20 “Odha vevale mwiimeleli mmohiwa, eeraga: ‘Nabwiyani, korowa yeenyu ela, galogohiliimi gamagile mu lesoni. \v 21 Miyo gowuwoovani, vowi nyo muli muthu oorusa. Munovenyihavo elene muhuhelilinyuvo, ni ohadda nde muhudhalilinyu.’ \p \v 22 “Nabwiye ahimwaakulaga, wiira: ‘Mwiimeleli abure! Ni mwaha wa vamulomoni vaawo ginowukona. Wahinona wi miyo gili muthu oorusa, ginovenyihavo gihihelilimivo ni ohadda dhihidhalilimi. \v 23 Ki mwahaya bwa ddi odhe ohuhelege obanko korowa yaaga, wi miyo gawelawo gaakele mowenjedhedheya?’ \p \v 24 “Vano ahawiirelaga ale yoonelaga: ‘Mwaakeni korowaya mumvahe olene winna kumi.’ \p \v 25 “Aliwa yahimwaakulaga: ‘Nabwiyani, oliye ohukanna dhimohi kumi!’ \p \v 26 “Oliye ahimwaakulaga: ‘Miyo Ginowuwaaddelani wi olene winna, onowenjedhedhiwa; mbwenye ole ohinna, elene yiniyena onowaakiwa. \v 27 Mbwenye amwiiddani alene yahafunile wi miyo gaathongege aliwa, mwaadhena wuno mwaape vameentoni vaaga!’” \s1 Ovolowa ni Ovuweya \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Zhu 12.12-19) \p \v 28 Vano Yesu agawogile nde, ahisogolaga odhowa oZheruzalemi. \v 29 Dhahipadduwa wi yaaddamelaga oBetifazha ni oBetaniya, vakuukuvi ni Mwango wa Olivera, ahaarumaga anamasuuza aaye abiili, ahawiirelaga: \v 30 “Dhowani mmavade a mmiganoni mwemule, mwavolowaga, munomfwanya buuru agamageleliwe ohunagweliwege ni muthu. Mmutapule, mmudhena. \v 31 Mmohiwa onookoheni, eera: ‘Munamutapulela ddi?’ mmwaakule, mwiire: ‘Nabwiya dinamfuna.’” \fig |alt="Triumphal entry" src="DN008487b.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 19:35-36" \fig* \p \v 32 Vano edhowaga ale yarumiwege, yahimfwanyaga woona mwemule mwawaaddelege Yesu. \v 33 Aliwa emutapulaga buuru, anyaya yahiiraga: “Munamutapulela ddi?” \p \v 34 Aliwa yahawaakulaga, wiira: “Mwaha wi Nabwiya dinamfuna.” \p \v 35 Nuwindo yahimudhaagana, otadeela dhoowara vadhulu vabuuru ole, omwiirela Yesu wi amugwele. \v 36 Yesu adhowaga, athu yootadeelaga dhoowara mundila. \p \v 37 Vano aaddamelaga mukitakita wa Mwango wa Olivera, anamwinji ateene, anamasuuza, yoolupaga mohagalala, ni madhu omutamala Mulugu, mwaha wa dhotikiniha dhatedhene nde dhooniliwa, yiiraga: \b \q1 \v 38 “Oreelihiwa di mwene ole onadha \q2 mu ndina na Nabwiya!\x + \xo 19:38 \xq \xt Sal 118.26\x*” \q1 “Murenddele okale odhulu \q2 nthithimiho nikale wa Mulugu Mudhulu-dhulu!” \b \p \v 39 Vevale, maFarizi amohiwa yahimwiirelaga vaari va anamwinji: “Namasuuziha, mwamaalihe anamasuuza eenyu!” \p \v 40 Mbwenye Yesu ahawaakulaga: “Ginowuwaaddelani wi aliwa yamaala, mabwe binakuwege.” \s1 Yesu Onamunddela Zheruzalemi \p \v 41 Yesu aaddamelaga oZheruzalemi, agoonile nluwa, ahinddaga, \v 42 eeraga: “Eee! Peeno akalagahi wahinona mwa we weeka, dhego dhinavaha murenddele. Mbwenye dhiinova nda dhili dhologoheya vameentoni vaawo. \v 43 Vowi enodha malabo amwiiddani aawo enoorijiwa ni miliddi dhothawelamo, ni waapeliha dhipaddi dhatedhene yuthiyelelena. \v 44 Eneere wutolosa we ni anaawo ateene. Vowi kandha nihiyiwa nibwe nimohi vadhulu va nibwe nimohi, mwaha wi kunonile mudhidhi olene wadhiile Mulugu wi oovulumuse.” \s1 Yesu Onowomihedha Nyuba ya Mulugu \r (Mt 21.12-17; Mr 11.15-19) \p \v 45 Vano, Yesu avolowaga vathaddo va nyuba ya Mulugu, ahambeelaga wawiigara yagulihaga. \v 46 Ahawaaddelaga: “Dhihilebiwa: ‘Nyuba yaaga enakale nyuba ya malobelo.\x + \xo 19:46 \xq \xt Es 56.7\x*’ Mbwenye nyo muhusaddula okala nikungu na ambava.\x + \xo 19:46 \xq \xt Zher 7.11\x*” \p \v 47 Yesu oosuuzihesa munyuba ya Mulugu malabo mateene. Mbwenye apogo a anamakutha, anamasuuziha a malamulo, ni asogoleli a athu yoofuna empe. \v 48 Mbwenye kayanna yowiira, vowi athu ateene yoodhiveliwa vanjinjivene yavuruwanaga madhu aaye. \fig |alt="Jesus cleansing the temple" src="lb00316c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 19:45" \fig* \c 20 \s1 Yesu Onokohiwa dha Othonga Waaye \r (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33) \p \v 1 Nlabo nimohi mwa mudhidhi, Yesu, asuuzihaga nlogo munyuba ya Mulugu, alaleyaga Muselu Wapama, yahimudheelaga apogo a anamakutha ni anamasuuziha a malamulo, vamohi ni makolo a mutugumano. \v 2 Yahimukohaga, wiira: “Onaaddele, odhiilena waani othonga? Wuvahile othonga wula baani?” \p \v 3 Yesu ahaakulaga, wiira: “Miyo teto Ginowukohani yego emohi. Mugaddele: \v 4 Amvahile owodha Zhuwawu dha obathiza aali Mulugu, yaali athu?” \p \v 5 Vano aliwa yegi waaddelana mmohi ni mmohiwa, yiiraga “Neera: ‘Mulugu,’ Oliye onowiira: ‘Mwaha mudhe muhumurumeedhege?’ \v 6 Vano nehi niire: ‘Waali wa athu,’ athu ateene enofiyedha onipa ni mabwe, vowi mmurimani mweewa enolibihedha wi Zhuwawu aali namavuhulela.” \p \v 7 Omamalelowa, yahaakulaga, wiira: “Kannonile.” \p \v 8 Vano, Yesu ahawaakulaga: “Miyo teto kaginowaaddelani ni othonga baani Gineerimina dhego nda.” \fig Mudda wa mvidera|alt="Walled vineyard" src="lb00103c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 20:9" \fig* \s1 Musibe wa Anamalima \r (Mt 21.33-46; Mr 12.1-12) \p \v 9 Nuwindo, Yesu ahawogelaga athu ale musibe ola: “Mulobwana mmohi ahilima mudda aaye wa mvidera, ahaahiyedha anamalima, oliye ovenya veelaboni vale odhowa elabo emohiwa, ahikala wewule mudhidhi woolapelene. \v 10 Ogafiyile mudhidhi wovaha furuta, ahimuruma mwiimeleli aaye wa anamalima ale wi yamvahewo furuta dha mmuddani mule. Mbwenye anamalima ale yahimuddwadhaga, omuweleliha mundduli ahinna yego. \v 11 Nuwindo ala ahimuruma mwiimeleli mmohiwa, mbwenye teto ni olena yahimuddwadha, omwiirela dhabure, omuweleliha mundduli ahinna yego. \v 12 Nuwindo ahimuruma anethaaruya, teto ni olena yahimporosa, omvokedha okwibi. \p \v 13 “Vano, muliba mudda ole ahiira: ‘Gineere ddi? Gimurume mwaanaga ginamudhivelimi, mwaagahi ola kimuriiha?’ \p \v 14 “Anamalima ayo egamoonile, yahaddelanaga mmohi ni mmohiwa. Yiiraga: ‘Ola di namavolowa mba, nimpeni, wi dhoreeladha dhidhe dhikale dheehu.’ \v 15 Yahimvokedhaga ode, ompa. \f + \fr 20:15 \ft Mukalelo wa aZhudewu yalima mudda yoowabela cinga. \f* \p “Muliba mudda, onawiirena avi? \v 16 Oliye onodha, aatolose anamalima ale, aavahe amoheene muddaya.” \p Athu egeewile nda, yahiiraga: “Dhi kadhinapadduwa!” \p \v 17 Vano, Yesu ahaasugwaga, wiira: “Yootapulelaya siddi maleba ala eni: \b \q1 ‘Nibwe nenddo nakooddile anamamaga nyuba, \q2 ndda nihidha osadduwa okala nibwe nohiddeela nyuba?’\f + \fr 20:17 \fq Sal 118.22\f* \b \m \v 18 Olene onatongwele nibwe nddi, onogwaddanyeya; vano ole nnammoreliwa nibwe nddi, onotaateleya.” \p \v 19 Wora emohive elene, anamasuuziha a malamulo, ni apogo a anamakutha yoomusayelaga wi emwihidde, vowi yahiiwaga wi musibe ole, aasibaga aliweene. Mbwenye yowawoovaga athu. \s1 Opeleka Musoko wa Sezari \r (Mt 22.15-22; Mr 12.13-17) \p \v 20 Vano yoomuhara-hara, yahaaruma athu yanna mukalelo woona ooharihamo, wi yamuwage muwano, emwihidde, yampeleke mu othongi wa kuminadori. \v 21 Vano, yahimukohaga, wiira: “Namasuuziha, nihinona wi munowoga, munosuuziha mowogowamwene, kamwinna nsakulo wi ola baani, munosuuziha dila ya Mulugu ni ebaribari. \v 22 Dhinorumedheya, naari kadhinarumeedheya wi nipelekege musoko wa Sezari?” \p \v 23 Mbwenye Yesu vonona onaabure weewa, ahawaakulaga: \v 24 “Mugoonihe korowa ya gwingwi emohi. Kove elivo sa wani? Ki ndina nilebiwevo tha wani?” \p \v 25 Vano, yahaakulaga: “Ya Sezari.” \p Yesu ahawiirelaga: “Mumvahege Sezari eli ya Sezari, Mulugu eli ya Mulugu.” \p \v 26 Kayoonile yomwihiddana mmadhuni vameentoni va athu. Vano motikiniheya ni dhowaakula dhaaye, yahimaalaga. \fig Korowa dha Roma|alt="Front and back of a Roman Coin" src="hk00166c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 20:24" \fig* \s1 Ebaribari Yovenyihiwa Muukwani \r (Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) \p \v 27 ASaduseyi amohiwa, ayene yaharumeedha wi ohukalawo ovenyihiwa muukwani, yahimwaaddamela Yesu. \v 28 Yahimukohaga, wiira: “Namasuuziha, Mozezi ohunilebela nlamulo niiriliye wi akwa ddibila ammohiwa, akala ahitela amwihiya mwihiyana, ahibalana ahima; ddibilaye amutele maamukweleya wi ambalihedhe aana a addibilaye ole. \v 29 Vowi yahikalawo addibila atanu ni abiili. Owambeela otela, okwa, ahibalilena ahima. \v 30 Anabiili, \v 31 anethaaru, emodha-modhave atanu ni abiili ala yahikwa ehimbalihedhe ahima. \v 32 Teto omakuthulowa mwihiyana ole okwa. \v 33 Mwihiyana ola nlabo novenyihiwa muukwani, onaakale mwadha wani, vowi atanu ni abiili ala yahimutela?” \p \v 34 Yesu ahawaakulaga, wiira: “Athu eli elabo ya vativano enotela, enoteliwa. \v 35 Mbwenye ale enakale oofwanelela ofiya elabo enadha eyo, vovenyihiwa muukwani kawuli otela naari oteliwa. \v 36 Vowi kinaakwege, enaakale woona angero. Vano enakala ahima a Mulugu, mwaha wovenyihiwa muukwani. \v 37 Mozezi ahiwoga wi anookwa enovenyihiwa, vawogiliye thalako ya nikupu nahiddaga munddo, veriliiye wi Nabwiya di, ‘Mulugu a Abarahamu, Mulugu a Ezaaki, Mulugu a Yakobo.\f + \fr 20:37 \fq Ex 3.6\f*’ \v 38 Mulugu kahuwo Mulugu anookwa, di Mulugu athu ookalawo. Vowi wa Oliye ateene ehikanna egumi.” \p \v 39 Vano, amohiwa mwa anamasuuziha a malamulo yahiira: “Namasuuziha, muhaakula pama!” \v 40 Egeere ndo, yowoovaga omukoha dhimohidhiwa. \s1 Kirixtu di Nabwiya a Davidi \r (Mt 22.41-46; Mr 12.35-37) \p \v 41 Vano Yesu ahaakohaga, wiira: “Dhinawogeliwa ddi wi Kirixtu di mwaana a Davidi? \v 42 Vowi mwinyeene Davidi ohuwoga mManiivuruni a Masaalimu wiira: \b \q1 “‘Nabwiya ohuwoga \q2 wa Nabwiya aaga: \q1 Okaraati omoononi-waaga-wooja, \q1 \v 43 ofiyedha Gaasaddule \q2 amwiiddani aawo \q1 ekale vonyingala \q2 manyalo aawo.\f + \fr 20:43 \fq Sal 110.1\f*’ \b \m \v 44 Ki akala Davidi onowiithana ‘Nabwiya.’ Onadha addi okala mwaanaye?” \p \v 45 Athu ateene emvuruwanaga, Yesu ahawaaddelaga anamasuuza aaye: \v 46 “Pole-pole ni anamasuuziha a malamulo. Aliwa enodhiveliwa owara dhoowara dhoolapa,\f + \fr 20:46 \ft Naari \fq mukanjo \f* enodhiveliwa vajinjivene olojeliwa mmamisika. Munyuba dha malobelo, enothamagela dhittengu dhowambeela, mburo dhowambeela mmathangani. \v 47 Aliwa enowaaka mowaaguva nyuba dha amaamukwele aahiyana, ni wawiiyela dhookalana dheewa mohukalana manyazo, enolobela moolapiha, mowapela malango. Athu ala enodha yoonihiwe goyi yulubale waakwaranya amohi.” \fig Nyuba wa Mulugu, oZheruzalemi, mudhidhi wa Yesu|alt="Herod's temple complex" src="lb0025c.tif" size="span" copy="United Bible Society" ref="LUKA 20:47" \fig* \c 21 \s1 Yoovaha ya Maamukwele a Mwihiyana \r (Mr 12.41-44) \p \v 1 Yesu ahisugwaga, wawoona aliba oreela evokedhaga yoovaha mukaxani mwa korowa ya nyuba ya Mulugu. \v 2 Ahimoonaga maamukwele a mwihiyana oorabula, ahivokedhagamo korowa biili dhing'onong'ono. \v 3 Vano ahiiraga: “Ebaribareene, Ginowuwaaddelani wi maamukwele a mwihiyana oorabula ola, ohuvaha vajinji waakwaranya ateene. \v 4 Mwaha wi ala ehivaha woona yoovaha moothapa. Mbwenye ola, moorabulani mwaaye, ohuvaha dhatedhene dhanniyena dhafuniye wiikamihedhana.” \fig |alt="Widow making offering" src="cn01794C.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 21:2" \fig* \s1 Etonyihedho ya Makuthulo wa Mudhidhi \r (Mt 24.1-35; Mr 13.1-31) \p \v 5 Anamasuuza amohiwa yoowogaga dha mukalelo womageya nyuba ya Mulugu, moowomihedhela ni mabwe apama ni mivaho dha nyuba ya Mulugu. Yesu ahiiraga: \v 6 “Nyo munoona dhego nda? Enofiya malabo oneeriwa ohukale nibwe vadhulu va nibwe, nikwe nihinabidhuliwe.” \p \v 7 Yahimukohaga, wiira: “Namasuuziha, dhinapadduwa alini dhedhi? Ki etonyihedho baani enadhe ekalewo, dhego nda, dhadha dhaakwanelihiwaga?” \p \v 8 Yesu ahawaakulaga, wiira: “Pole-pole wi munadha munyengethiwe. Ajinji enodha edheege mundina naaga, yiiraga: ‘Miyo gili oliyeene,’ teto enodha yiirege: ‘Mudhidhi ohaaddamela.’ Ala, munadha mwahare! \v 9 Mudha mwiiwaga dha koddo, ovenyedhana; muhoove. Enofuneya vowambeela dhipadduwe dhego nda, mbwenye omagomelo kunafiye.” \p \v 10 Vano ahawaaddela: “Mulogo onodha ovenyedhane ni mulogo mmohi, omwene ni omwene omohi. \v 11 Onodha okalewo othikeya wulubale wa elabo, ni dala ni dhiredda woona thoba mburo dhohiyana-hiyana, dhoopadduwa dhowoopiha dhulubale, ni dhitonyihedho dhulubale dhodheela odhulu. \p \v 12 “Dhihineereye dhego dhatedhene nda, enodha yuhiddegeni ni wurabulihani. Yuuthukulelegeni omuladduni munyuba dha malobelo\f + \fr 21:12 \fk nyuba dha malobelo \ft nda, dheeriwa \fk sinagoga,\ft mabasa eewa kayaali olobelaamove, naari osuuzamo malamu, mbweye teto yowathongamo athu yahaharihamo malamulo e aZhudewu\f* ni wufugelani mukaambura. Munodha mpelekiwege vameentoni va amwene ni makuminadoro, mwaha wa ndina naaga. \v 13 Nda dhinodha dhupadduweleni wihina mugiirele onamoona. \v 14 Mulibe murima kamukathamiheye yoofuna waakula. \v 15 Vowi Miyo Ginodha Guvaheni madhu ni ononelamo wi amwiiddani eenyu kidha ekoodda naari ovaanya. \v 16 Ababiinyu, addibiliinyu, amudhiinyu ni akwiinyu enodha yuupelekegeni. Amohiwa mwa nyo enodha epiwe. \v 17 Ateene enodha yuwiiddegeni mwaha wa ndina naaga. \v 18 Mbwenye kamudha muyelela naari nthithi nimohi na mmuruni mweenyu. \v 19 Mwelibihedhagave, munodha mpure egumi yeenyu. \p \v 20 “Teto, mudha mmoona Zheruzalemi arijiwa ni anyakoddo, munone wi obwanyuliwa waaye ohaaddamela. \v 21 Vano, ale enakale muZhudeya, etthawelege mmwangoni; ale enadha ekale muluwani, ekumemo; ale enadha ekale mmamidda, enadha evolowe muluwani mwa. \v 22 Vowi malabo ayo enadhe, ekale malabo agoyi wi dhaakwanele dhatedhene dhilebiwe. \v 23 Malabo ayo enodha ekale owoophia wa ahiyana alene enakalena wari, ni owaamwiha! Vowi onodha okale goyi, okubanya wulubale mwilaboni ya vati, ni owali wa Mulugu wa athu ala. \v 24 Enodha epiwege ni masupadda, amohi enodha ecedheliwege dhilabo dhatedhene. Athu oode enodha emunyingalele Zheruzalemi ofiyedha waakwanela mudhidhi wa athu oode ale. \p \v 25 “Onodha wooneye dhitonyihedho vanduwani, vamweerini, ni vattendderini. Veelaboni ya vati vinodha vikale masoso, ni makattamiho wa athu a milogo, othusiwa ni okukuma wa mahinje a mbara ni kuluzi. \v 26 Athu ateene enodha ehileyege ni woova yubuwelelaga dhinafuna opadduwa mwiilaboni, vowi kopolo dhoodhulu dhinodha dhithikeye. \v 27 Vano, munodha mmoone Mwaana a Muthu adhaaga vamuraboni ni owodha ni nthithimiho nuulubale. \v 28 Mwadha moona dhipadduwaga dhego dhedhi libani mirima, muthukule kove dheenyu vowi wooboliwa weenyu ohaaddamela.” \p \v 29 Yesu ahawaaddela musibe mmohi, wiira: “Mwamoona namutambwi\f + \fr 21:29 \ft Naari \fq namutambu\f* ni mithanko dhimohi. \v 30 Dhambeela opwedheya, nyo munonona wi elimwe ehaaddamela. \v 31 Mwadha moona dhego dhedhi dhiireyaga, munone wi Omwene wa Mulugu ohaaddamela. \p \v 32 “Ebaribareene dhatedhene dhedhi dhineere opadduwa, athu amohiwa eliwo mudhidhi olena ehinakwe. \v 33 Odhulu ni elabo ya vati dhinodha dhimale, mbwenye madhu aaga kidha emala. \p \v 34 “Pole-pole, mirima dheenyu dhihikale dholodhowa ni mathanga, olezela ni ozuzumela dha elabo ya vati, wihina nlabo nenddo nnodheeleni morurumusa woona musapa. \v 35 Vowi nnodha nadheele athu enakala elabo yateene ya vati. \v 36 Mwiying'anele mudhidhi wateene, ni olobela mwaha wi mukalena kopolo dhorabelana dhego dhatedhene dhineereyege, ni wiimela vameentoni va Mwaana a Muthu.” \p \v 37 Yesu oosuuziha malabo mateene munyuba ya Mulugu. Mbwenye vakala mahiyu ookuma, odhowa okalaga oMwangoni wa Olivera. \v 38 Vano athu ateene yoodhowa bebeheene wi yakale ni Oliye munyuba ya Mulugu wi yamwiiwege. \c 22 \s1 Wiiwananeliwa \p \v 1 Mudhidhi wa mathanga a mikaathe dhohukanna emela, yeeriwa Paxkwa waaddamelaga. \v 2 Apogo a anamakutha ni anamasuuziha a malamulo yoosayelaga mukalelo wowi empe Yesu, mbwenye yowawoova athu. \v 3 Vano Sathana ahivolowa mmurimani mwa Zhuda, eeriwa Esikariyothi, mmohi wa kumi ni abiili. \v 4 Oliye ahidhowa wa apogo a anamakutha, ni ale yaang'anela nyuba ya Mulugu wi yeewananele mukalelo wompeleka Yesu. \v 5 Aliwa yahidhiveliwa, wiiwananela omvaha korowa. \v 6 Oliye orumeedha, osayelaga mudhidhi wompeleka anamwinji ehilivo. \s1 Yooja ya Nabwiya \r (Mt 26.17—35; Mr 14.12—31; Zhu 13.18—30; Zhu 13.36—38) \p \v 7 Vano nigafiyile nlabo na mathanga a mikaathe dhohukanna emela, vapiwa mwaana nibila a mukutho wa Paxkwa. \v 8 Yesu ahimuruma Peduru ni Zhuwawu, eeraga: “Kaweni mwasasanyedhe dhooja dha Paxkwa wi nije.” \p \v 9 Aliwa yahimukohaga, wiira: “Munafuna nasasanyedhe dhoojadha waani?” \p \v 10 Yesu ahawaakula, wiira: “Mwavolowaga muluwani, muneere omfwanya mulobwana mmohi agathukulile muno wa mahinje. Mmuharege vade vineeriye avolowe. \v 11 Mmukohe mwiinya a vade, mwiire: ‘Namasuuziha wiire: Suubi owi Gijelemo mathanga a Paxkwa ni anamasuuza aaga oli waani?’ \v 12 Oliye onowuwoonihani suubi mulubale a vadhulu, mwemo muli dhatedhene dhoofuneya vamathangani. Musasanyedhemo dhoojadha.” \p \v 13 Aliwa edhowaga yahifwanya dhatedhene woona mwawaaddelege Yesu, osasanyedha mathanga a Paxkwa. \v 14 Vano mudhidhi ogaakwanile, Yesu ahikaratigi vameeza vamohi ni arumiwi aaye. \v 15 Ahiwogaga, wiira: “Ginofuna vajinjivene wi nimuje vamohi Paxkwa ola dhihinafiye dhoovoreya dhaaga. \v 16 Ginowuwaaddelani wi kagidha Gimuja mmohi ofiyedha aakwanelihiwe muMweneni wa Mulugu.” \fig Yooja ya Nabwiya|alt="The Last Supper" src="lb00320c.tif" size="span" copy="United Bible Society" ref="Luka 22:14" \fig* \p \v 17 Ageere ndo, ahithukula nakoma a vinyu, ovahedha mahala, wiira: “Mwaakeleni, mmugawane mwateene mukaleliinyu. \v 18 Ginowuwaaddelani wi kagidha Ging'wa, dhoovaha dha muthanko wa uuva\f + \fr 22:18 \ft Yovaha eng'onong'ono ela enowiliha wi asasanyiwe vinyu.\f* dila emohi ofiyedha odha Omwene wa Mulugu.” \p \v 19 Vano ahithukulaga mukaathe, ovahedha mahala, ogwaddanya, waavaha, wiira: “Ola bu mwiili waaga onavahiwa wa nyo; mwiiregena ndo moogubuwelela.” \p \v 20 Ni mukalelo wankeene, egamalile oja, ahimuthukulaga nakoma, wiira: “Ola di nakoma owaandana wuxa wa mwazi waaga, onavuuvela wa nyo. \p \v 21 “Mbwenye moone muthu ole onafuna ogiguliha oli ni miyovano vameeza veva. \v 22 Ebaribareene, Mwaana a Muthu, oneere opiwa woona mwafuneyeliwa, mbwenye oneere woona muthu oyene onagigulihe!” \v 23 Vano arumiwi yahambeelaga okohana vakaleligiisu, yiiraga mwa aliwa, wi eerena dhendo baani. \p \v 24 Teto wahikalaga ovaanyihana vakaleligiisu, yiiraga wi mwa aliwa aali oofuneya baani. \v 25 Yesu ahawaaddela, wiira: “Mamwene a athu oode enowaathonga athu eewa; ale enaathonga eneeriwa anameerana dhapama. \v 26 Mbwenye, nyo kamunaakale ndo. Mohiyaniha, mpogo mwa nyo onaakale woona mung'ono. Vano ole onasogolela onakala woona ole oneemelela. \v 27 Ki oofuneya baani: di ole oli vameeza naari ole oneemelela? Kahuwo ole onaja vameeza? Mbwenye Miyo Gili vaari va nyo woona ole oneemelela. \v 28 Nyo muli alene munakalave ni Miyo moweehiwani mwaaga. \v 29 Woona ababa egisakulele Omwene, Miyo Ginowusakulani; \v 30 wi muje, mung'we vameeza vaaga muMweneni mwaaga, muneere okaraati mwiittenguni, wi mwaathonge malogo kumi ni meenddi a Ezarayeli.” \p \v 31 Teto Yesu ahiwogaga, wiira: “Simawu, Simawu, woone, Sathana ohuwaddihedha wi oveetteni woona tirigu.\f + \fr 22:31 \ft Ovethiwa woona tirigu, ofwanafwana woona ovethiwa wa mbuga.\f* \v 32 Mbwenye Miyo Guhuulobelela wi nroromelo naawo nihithime. Wadha otthwaruwa, waalibihe addibilo.” \p \v 33 Mbwenye Peduru ahaakula, wiira: “Gili owimeleene odhowa ofugeliwa ni nyo, ofiyedha okwa.” \p \v 34 Mbwenye Yesu ahaakula, wiira: “Miyo Ginowuwaaddela Peduru, peeno veva, mutubi ahineebe ‘kokoliko,’ onogikoodda dila thaaru wiiraga wi kuginonile.” \p \v 35 Vano, Yesu ahaakohaga anamasuuza aaye, wiira: “Voorumilimini voolenddoni Giiraga wi kamuthukule thumba na korowa, naari thumba na olenddo, naari sapatho; yahikalavo yohaleeleni?” \p Aliwa wiira: “Kanahaleeliwe yego.” \p \v 36 Oliye wawaaddela, wiira: “Mbwenye dhiinova, winna thumba na korowa, athukule; ni thumba na voolenddoni; ole ohinna supadda, agulihe yowiikunelana yaaye wi agulena naaye. \v 37 Ginowuwaaddelani, enofuneya dhigipadduwele dhendo dhilebiwe: ‘Wi oliye oneere otaganyihedhiwa ni anameerana dhabure.’\f + \fr 22:37 \ft Es 53.12\f* Ebaribareene dhatedhene dhinawoga dha Miyo dhinofuneya dhaakwanelihiwe.” \p \v 38 Aliwa yahimwiirelaga: “Nabwiyani, nihikanna masupadda meenddi ala!” Waakula, wiira: “Baahi, ehaakwana.” \s1 Yesu Onoolobela va Mwaangoni wa Olivera \r (Mt 26.36-46; Mr 14.32-42) \p \v 39 Vano ahivenyaga odhowa oMwangoni wa Olivera, woona molemeelela, ni anamasuuza aaye vamohi. \v 40 Egafiyile mburo, wasakuliwe, ahiiraga: “Lobelani, mulobaga wi munamorele moweehiwani.” \v 41 Ahisusaga vang'ono, olapelawa woona vinamorela nibwe muthu avoka, ahikokoraga, wambeela olobela. \v 42 Alobelagave, ahiiraga: “Babani, mwafuna Girabeliheni nakoma a masoso ola; mbwenye ohiireye ofuna waaga, wiireye ofuna weenyu.” \v 43 Vano mungero oodhulu ahimoneyela wi amulibihe mmurimani. \v 44 Yesu agali mmasosoni, oolobelagave ni kopolo. Nikurumela naaye naaligi woona mathotho a mwazi waddonddelaga vati.\f + \fr 22:44 \ft Dhoolebiwa nimada dhimohi, kadhinadhana verisikulu nda 43 ni 44.\f* \p \v 45 Agamalile olobela, ahivenyaga, owelawo omburoni waaligi anamasuuza; aafwanyilege egonaga, vowi okubanya weewa wahithabwaga. \v 46 Oliye wiira: “Munagonela ddi? Mvenye, mulobele wi munamorele moweehiwani!” \fig |alt="Jesus praying in the garden" src="CN01810C.tif" size="col" copy="Cook; United Bible Society" ref="Luka 22:44" \fig* \s1 Ohiddiwa wa Yesu \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Zhu 18.1-11) \p \v 47 Yesu awogagave, yahifiyaga athu ajinjeene ni mmohi wa anamasuuza kumi ni abiili, eeriwa Zhuda, aaligi vasogolo. Ahisusedhaga vaaligi Yesu wi amulojele ni bezhu. \v 48 Yesu owoga ni oliye, wiira: “Zhuda, onafuna omugulihe Mwaana a Muthu ni ombezhari?\f + \fr 22:48 \ft Olojela omohi\f*” \p \v 49 Vano anamasuuza a Yesu yamwapelelege vevale yoonaga dhafunaga opadduwa, yahimukohaga: “Nabwiya, munofuna naaporose ni masupadda eehu athu ala?” \v 50 Mmohi ahikumihaga supadda, omporosa mwiimeleli a mpogo a anamakutha. Ompadha nibaru na omoononi wooja. \p \v 51 Yesu waahiha, wiira: “Baahi! Iyani!” Oliye okahinya nibaru ovoliha. \p \v 52 Vano Yesu ahiwogaga ni apogo a anamakutha, anamaang'anela a nyuba ya Mulugu ni makolo a mutugumano, yadhiilege wi emwihidde, wiira: “Nyo munadha ni masupadda, ni golomonddo wi mugihidde. Wiirege Gili mbava? \v 53 Malabo mateene Gakala ni nyoovo nyuba ya Mulugu, mbwenye kamugihiddile. Mudhidhi ola bweenyu. Si kopolo dha mwipipini.” \fig |alt="Judas betrays Jesus with a kiss" src="cn01812C.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 22:47" \fig* \s1 Peduru Onomukoodda Yesu \r (Mt 26.69—75; Mr 14.66—72; Zhu 18.15—18; Zhu 18.25—27) \p \v 54 Vano egamwihiddile Yesu, yahimudhowana vade va mpogo a anamakutha. Peduru egi waahara voolapelavene. \v 55 Yahitubaanyaga muunddo vaari vattaddo egakaraatile ateene, Peduru ahifiyaga mburo olene, okeraati ni aliwa. \v 56 Mwiimeleli mmohi amwihiyana ahimoonaga Peduru vakaratiligiye vooneyelaga muundd. Omusugwesesa Peduru, wiira: “Mulobwana ola akala ni Oliyeene!” \p \v 57 Mbwenye Peduru okooddaga, eeraga: “Asaa! Mwihiyana we, miyo kagimunonile.” \p \v 58 Vigavirile mudhidhi vang'onove, mwiimeleli mmohi agamoonile, ahiiraga: “Teto we oli mmohi mwa aliwa.” \p Peduru wiira: “Mulobwana we miyo kagili.” \p \v 59 Vigavirile mudhidhi wowaakwana wora emohi, muthu mmohiya ahikalelaga ntidi, eeraga: “Ebaribareene ola aali ni Oliyeene, vowi muGalileya.” \p \v 60 Mbwenye Peduru ahikalelaga ntidi okoodda, eeraga: “Mulobwana we, miyo dhinawogiiwe, kaginonile!” Awogagave ndo, mutubi ahiibaga. \v 61 Nabwiya ahirugunuwaga, omusugwesa. Peduru wuubuwela madhu yamwaaddelile Nabwiya: “Owi peeno veva mutubi ahineebe, onogikoodda dila thaaru.” \v 62 Vano Peduru ahivenyagavo, odhowa wuunddaga ni okubanya wulubale. \s1 Anyakoddo Enombedda Yesu. \p \v 63 Alobwana yamwaang'anelaga Yesu yoombeddaga emuddwadhaga. \v 64 Yoomukuneelaga meento, yiiraga: “Ovuhulele! Wuddwadhile baani?” \v 65 Yoomuwogelaga dhego dhijinjidhene emunyemulaga. \s1 Yesu Agali va Pilatu ni Heroddi \p \v 66 Ode ogasile bebeheene, makolo a mutugumano a mulogo wa Ezarayeli, apogo a anamakutha, ni ale yasuuziha malamulo yahitugumanaga, omuthukula Yesu omudhowana omuthegoni weewa. \v 67 Omukohaga, yiiraga: “Akala oli Kirixtu, onaaddele.” \p Oliye wawaakula, eeraga: “Naari Guwaaddeleni, kamunarumeedha. \v 68 Naari Guukohani, kamunagaakula yego. \v 69 Okuma dhiinoveva munomoona Mwaana a Muthu agakaratile omoononi wooja wa Mulugu winna kopolo dhatedhene.” \p \v 70 Athu ateene wiira: “We oli Mwaana a Mulugu?” \p Oliye waakula, eeraga: “Nyoovo dinawoga wi Gili.” \p \v 71 Yahiiraga: “Ki ninafunelege ddi onamoona? Vowi nihiiwa weekihu dha muwano mwaaye.” \c 23 \p \v 1 Nikuru nateene nahivenyaga vamutugumanoni omwihisa Yesu, omudhowana wa Pilatu. \v 2 Vano wewule yahambeelaga omusumela, yiiraga: “Muthu ola nimfwanyile aholosaga nlogo neehu. Ahihaga wi kipelekege musoko wa Sezari, onawoga wi Oliye di Kirixtu, mwene.” \p \v 3 Pilatu ahimukohaga, wiira: “We oli mwene a aZhudewu?” Yesu ahimwaakula, wiira: “Onawoga di nyo.” \v 4 Vano Pilatu ahawaaddela apogo a anamakutha ni anamwinji wiira: “Kagimfwanyilena muladdu.” \p \v 5 Mbwenye aliwa yahikalelaga ntidi, yiiraga: “Onowaadugurula athu asuuzihaga Zhudeya ateene; obaja oGalileya, ofiya wuno.” \p \v 6 Pilatu ageewile nde, ahikohaga akala muthu ole aali muGalileya. \v 7 Aganonile wi mwene aaye di Heroddi, ahimusukumela wa Heroddi. Mudhidhi oyene, Heroddi akalaga oZheruzalemi. \p \fig Heroddi ni Yesu|alt="Jesus before Herod" src="WA03921b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 23:9" \fig* \v 8 Heroddi agamoonile Yesu, ahihagalala vajinjivene vowi ofunesesa omoona wambeela wale. Mooligana ni dhewiiye dhooliye, oojejihedha wi oneere wiirana ntikiniho. \v 9 Ahimukohaga mohiyana-hiyana, mbwenye Yesu kamwaakulilege yego. \v 10 Apogo a anamakutha ni ale yasuuziha malamulo yaaligi vevale, yegi omusumela dhijinji. \v 11 Vano Heroddi ni anyakoddo aaye yegi omvevusa embeddaga. Yahimuwarihaga yowara ya omwene, omuwelihedha wa Pilatu. \v 12 Nlabo nenddo Pilatu ni Heroddi, yahandanaga vowi wale yahiiddana. \p \v 13 Vano Pilatu ahaatugumanyaga apogo a anamakutha ni asogoleli ni nlogo, \v 14 wawiirela: “Nyo munogidheelana muthu ola woona namaholosa nlogo. Gigamukohile vameentoni veenyu kagimfwanyilena muladdu omusumeleliinyu. \v 15 Naari vang'onong'ono Heroddi, kamfwanyilena muladdu, wofwaneelela opiwa, bu mwahaya omuweliheliye wa hiyo.” \v 16 Vano, miyo ginomuwaxuliha, gendo gimutapule. \v 17 [Mudhidhi wa Paxkwa ahilemeelela omutapula oomagiwa mmohi.]\f + \fr 23:17 \ft Dhoolebiwa dhawale kadhinadhana verisikulu ela \f* \fig |alt="Soldiers mock Jesus" src="cn01827c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 23:11" \fig* \p \v 18 Anamwinji ateene yookuwaga: “Muumpe ola, mmutapule Baraba?” \v 19 (Baraba ola afugeleliwe ni mwaha woovuruvuru muluwani teto ni ompa muthu.) \p \v 20 Pilatu afunagave wi amutapule Yesu, ahikalelaga ntidi owoga ni aliwa. \v 21 Mbwenye aliwa yegi okuwa: “Mukomeleni! Mukomeleni vamuraddini!” \p \v 22 Vano dila ya nethaaru ahaakohaga, eeraga: “Yabure wiiriliyena ddi? Ebaribareene kagimfwanyilena muladdu wofwaneelela okwa; ginomuwaxuliha, vano gendo gimutapule.” \p \v 23 Aliwa yoolibihedhaga okuwa vajinjivene, wi mukomeleni vamuraddini. Okuwa weewa wahambeela ogonjiha. \v 24 Pilatu orumeedha yooloba yeewa. \v 25 Omutapula ole yamulobigiisu afugeleliwe mwaha woovuruvuru ni ompa muthu, vano ompeleka Yesu moofuna mweewa. \fig |alt="Pilate signs the order" src="cn01829c.tif" size="col" copy="United Bible Society" ref="Luka 23:24" \fig* \s1 Okomeliwa wa Yesu \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Zhu 19.16-27) \p \v 26 Emudhowagana Yesu, yahimwihiddaga muSirine, eeriwa Simawu, akumaga mmavade, omuthukuliha muraddi veefuddi, wi amuharegena Yesu. \v 27 Yegi omuhara athu ajinjeene, a nlogo ni ahiyana yakukuthaga vathimarimani emunddelaga. \v 28 Mbwenye Yesu ahirugunuwaga, wiira: “Ahiyana oZheruzalemi kamugunddele Miyo; Mwiyunddele wekiinyu, vamohi ni aniinyu! \v 29 Vowi malabo enodha eneeriwege: ‘Oreelihiwa baale ehinabala, ehibalile, naari ehaamwihile!’ \p \v 30 “Malabo ayene enodha yambeele wiirela mwango: ‘Nibidhuwele hiyo!’ Vano, epathakala: ‘Nikuneele hiyo!’\f + \fr 23:30 \ft Os 10.8\f* \v 31 Ki akala muthanko mukiiti onowiiriwana ndo, wowuuma onadha wiiriwena havi?” \p \v 32 Yahithukuliwaga amohiwa abiili, yaaligi anameerana dhabure, vamohi ni Yesu wi yoonihiwe goyi yoopiwa. \v 33 Egafiyile mburo weeriwa “Egarigadhi,” vevale yahakomelaga Oliye ni ale abiili, mmohi omoononi wooja, mmohi wung'otoni. \v 34 Vano, Yesu ahiiraga: “Babani, aleveleleni, vowi kinonile dhineeriisu.”\f + \fr 23:34 \ft Dhoolebiwa dha wale kadhinadhana epaddi \fq “yowi kinonile dhineeriisu.”\f* Yahombezelaga gari, voogawana dhoowara dhaaye. \p \v 35 Nlogo naaligi vevale negi, woona dhateene. Apogo yegi ombedda, yiiraga: “Mowaavulumusa amohi wiivulumuse weeka, akala ebaribareene oli Kirixtu, oosakuliwa a Mulugu.” \fig |alt="Jesus is nailed to a cross" src="WA03921b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 23:26-43" \fig* \p \v 36 Teto anyakoddo yoomunyemulaga, yahimwaaddamelaga wi emvahe vinyu onyuunya, yahiiraga: \v 37 “Akala We oli mwene a aZhudewu wiivulumuse weeka.” \p \v 38 Vadhulu vamuraddi vahilebiwa: OLA DI MWENE A AZHUDEWU. \p \v 39 Mmohi wa anameera dhabure yakomeliwigiyena oomunyemulaga Oliye, eeraga: “We kuli Kirixtu? Wiivulumuse weeka, vamohi ni hiyoya.” \p \v 40 Mmohiya ahimwaakulaga, omusumulula, wiira: “Hiyo nigali othongiwa vamohi ni Oliye, we kunamoova Mulugu? \v 41 Hiyo nihifwaneelela orabula mwaha wi nnalivela dhabure dheerihu. Vano ola keerile yego yabure.” \p \v 42 Ahenjedhedhaga, eeraga: “Yesu, Mwaguubuwele, Mwavolowa mumweneni mweenyu.”\f + \fr 23:42 \ft Dhoolebiwa ni madada dhijinji dhini mwadha mowodha ni omwene weenyu.\f* \p \v 43 Yesu ahimwaakula, wiira: “Ebaribareene, Ginowuwaaddela peeno veva onakala vamohi ni Miyo mburo wohagalala.” \s1 Okwa wa Yesu Kirixtu \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Zhu 19.28-30) \p \v 44 Mudhidhi wa kumi na biili waaddamelaga, nduwa nahithimaga, elabo yateene yahikalaga yiihi, ofiyedha mudhidhi wa nethaaru wa ciguwo.\f + \fr 23:44 \ft eGerego: Mudhidhi waaddamelaga wora kumi na biili ofiyedha wora ya nethaaru ya ciguwo.\f* \v 45 Guwo yagawa nyuba ya Mulugu, yahitaleyaga vaari ni vaari, ng'eee! \v 46 Yesu ahikuwaga ni ndhu notaama, eeraga: “Babani, Ginopeleka mmadadani mweenyu muneba waaga.” Nuuwoga madhu ala, okwa. \v 47 Mpogo anyakoddo a aRoma aaligi vevale vowoona nde, ahimutamalaga Mulugu, eeraga: “Ebaribareene, muthu ola aali ooharihamo.” \v 48 Muthithi wagumanilege woonelaga dhowiireya nde, wahivenyagavo nuwikubanyiha ekukuthaga vathimarimani veewa. \v 49 Vano ale yamunonilege Yesu, vamohi ni ahiyana yamuharaga okumela oGalileya, yahikalagave voolapela vene yoonelaga dhowiireya nde. \fig |alt="Temple veil rips" src="lb00256c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 23:45" \fig* \s1 Ovitiwa wa Yesu \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Zhu 19.38-42) \p \v 50 Ahikalawo mulobwana mmohi, eeriwa Zhuuze. Aali muthu apama, ooharihamo, mmohi a anamathonga a aZhudewu. \v 51 Kadhiveliwena dheerile nikuru ndde. Aali mukadda Arimateya mudhi mulubale wo Zhudeya. Oojejihedha Omwene wa Mulugu. \v 52 Ahidhowa wa Pilatu, omuloba muruthu wa Yesu. \v 53 Ovenyihavo vamuraddini, ohuruwedha ni guwo ya musawo wa linyu. Ohela munsiyeni natopiwe vanibweni woona nikungu. Nsiye ndde mwaali muhunaheliwege muruthu. \v 54 Naaligi nlabo noosasanyedha, omambeelelo wa Sabuddu. \p \v 55 Ahiyana yakumilege oGalileya ni Yesu, yahidhowaga woona nsiye ni ovitiwa wa muruthu wa Yesu. \v 56 Yahivenyaga, odhowa osasanyedha dhoonukwela ni makura. Nlabo na Sabuddu yahivumaga, mooligana mwa malamulo. \c 24 \s1 Ovenyihiwa Muukwani wa Yesu \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Zhu 20.1-9) \p \v 1 Nlabo nowambeela na sumaana ebembe mbee, ahiyana yahidhowaga onsiyeni. Yahithukulaga dhoonukwela dhasasanyedhigiisu. \v 2 Yafwanyilege nibwe nigapigirisiwe vansiyeni. \v 3 Egavolowilemo, kayafwanyilegemo muruthu wa Nabwiya Yesu. \v 4 Aliwa kayanonaga dhafunigiisu wiira, yahisimwelaga. Yubuwelagave, yahikumelelaga alobwana abiili, dhoowara dheewa dhegi ozherimela. \v 5 Ahiyana ale yahikannaga woova. Yahiworomihedhaga kove vati. Alobwana ale yahawaaddelaga, wiira: “Munamusayelela ddi mugumi vaari va anookwa? \v 6 Oliye mu kalimo! Ohuvenyihiwa! Mubuwelele madhu yowogiliyenani mukalaga oGalileya. \v 7 Yeeriliye Mwaana a Muthu oneere opelekiwa mmadadani mwa athu othega, akomeliwe vamuraddini, nlabo na nethaaru avenyihiwe.” \v 8 Vano, yahuubuwelela madhu aaye. \p \v 9 Egawelilewo onsiyeni, yahisorihaga dhego dhatedhene wa anamasuuza kumi ni mmohi ni wa ale ateene yaaligi ni aliwa. \v 10 Ahiyana ala aaligi Mariya Madalina, ni Zhuwana, ni Mariya amaaye a Tiyago, teto ni ahiyana amohi yaaligi ni aliwa yahisorihaga dhego dhatedhene wa arumiwi. \v 11 Madhu ala yaali woona ebeweene, aliwa kayarumeedhilege ahiyana ale. \v 12 Mbwenye Peduru ovenya othamagela onsiyeni agafiyile ahiturumelagamo oonilege guwoove baahi dha linyu. Peduru ahiwelelaga vade vaaye otikiniheya mwaha wa dhende dheereyile. \fig |alt="Empty tomb" src="lb00329c.tif" size="col" copy="Louise Bass; United Bible Society" ref="Luka 24:12" \fig* \s1 Dhowiireya Mundila ya Emawu \p \v 13 Nlabo nimohive nenddo anamasuuza abiili yaharaga dila ya murudda mung'onong'ono weeriwa Emawu; olapelanawa waali makilometuru kumi na mmohi,\f + \fr 24:13 \ft eGerego: \+fk Masitadiyu\ft makumi matanu na mmohi. Nsitadiyu nimohi nnaakwana mameturu zana ni makumi matanu ni maraaru ni matanu.\f* ofiya oZheruzalemi. \v 14 Yegi othapanyedha dhego dhatedhene dheereyile. \v 15 Ethapanyagave, Yesu mwiinyene ahawaaddamelaga, othaananaga ni aliwa. \v 16 Meento eewa yahithitheyaga, kayamudidelilege. \p \v 17 Yesu ahaawogagana, wiira: “Yego ddi yukathamihileni enathapanyedhiinyu mweeddaga?” \p Aliwa wiimela, ni okubanya. \v 18 Namasuuza mmohi eeriwa Kelopa ahaakulaga, eeraga: “We oli muleddo oZheruzalemi wuno onatikina dhiireyile malabo alena evirile?” \v 19 Oliye ahaakohaga aliwa: “Epadduwile ddi?” \p Vano, yahimwaaddelagamo dhende: “Dhampadduwele Yesu muNazareti. Oyene aali mulobwana namavuhulela owodha mmabasani ni mmadhuni vameentoni va Mulugu ni vameentoni va athu ateene. \v 20 Vano, woona apogo a anamakutha ni asogoleli eehu yahimpeleka wi akoniwe ni opiwa ni omukomela vamuraddini. \v 21 Mbwenye hiyo noojejihedha wi aakale oliyeene oobole nlogo na Ezarayeli teto mwa dhatedhene, ala malabo maraaru dhego nda dhipadduwiwa. \v 22 Mbwenye teto ahiyana amohiwa yaali ni hiyo ehintikiniha voomaruwa njijiji nomaselo edhowaga onsiyeni. \v 23 Vano kifwanyilemo muruthu wa Yesu. Owelawo, yiiraga: ‘Nihifwanyiwa maroho a angero, ayene esorihile wi Oliye mugumi.’ \v 24 Ebaribareene, amohiwa a mwa hiyo yahidhowa onsiyeni, woona ebaribariya dhawogile ahiyana ale mbwenye kiyamoonile.” \p \v 25 Yesu ahiwoga, wiira: “Nyo muli woona oolodhowa onyemela mirima, wi muroromele ni orumeedha dhiwogile anamavuhulela! \v 26 Kamunonile wi yaali yoofuneya Kirixtu oonihiwe goyi, avolowe munthithimihoni naaye?” \v 27 Vevale ahambeela waatapulela dhilebiwe dha Oliye mmalebani mateene wambeela niivuru na Mozezi ofiyedha mmaniivuru a anamavuhulela ateene. \p \v 28 Yaaddamelaga murudda wadhowigiisu, Yesu eeddaga woona onafuna akwaranye. \v 29 Mbwenye aliwa yaiiraga: “Kamukwaranye vowi ohuriba. Nduwa nihidhowa.” Oliye ovolowa okala ni aliwa. \p \v 30 Egakaratile vameeza, ahithukulaga mukaathe, otamala, opadhula, waagawela. \v 31 Mowaaguva meento eewa yahifuguwaga, omudidela wi di Yesu, ahinanelaga vameentoni veewa. \v 32 Yegi owoga, mmohi ni mukwaaye yiiraga: “Mirima dheehu, kadhathamaga awogiye mundila antapulelaga Maleba, kahi ndo?” \v 33 Mudhidhi mmohive olene, yahimaruwaga, owelela oZheruzalemi. Waafwanya arumiwi kumi ni mmohi egatugumane ni amohiwa. \v 34 Yahawaaddelaga, wiira: “Ebaribareene, Nabwiya ohuvenyihiwa ohukumelela wa Simawu.” \v 35 Vano alobwana abiili ale, yahisorihaga dhawiireyele mundila, voomudidela ni vopadhula mukaathe ni wagawela. \s1 Yesu Onowooneyela wa Anamasuuza Aaye \r (Zhu 20.19-23) \fig |alt="Ressurected Jesus appears to the disciples" src="WA03932b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 24:39" \fig* \p \v 36 Ewogagave dhego nda, Yesu ahikumelelaga vaari veewa, wiira: “Murenddele okale ni nyo.” \p \v 37 Aliwa yahirurumuwaga ni woova, yeesaga enoona ntowa. \v 38 Oliye waakoha, wiira: “Mukalele ddi owukuuwa ni wanganyedha mmirimani? \v 39 Moone madada aaga, ni manyalo aaga. Di Miyeene. Mugaababele, mugoone. Vowi ntowa kannakanna mwiili, naari makuva, munagoneliinyu Miyo Gihikanna.” \p \v 40 Awogagave nda, ahaawonihaga madada ni manyalo. \v 41 Vano, aliwa kayarumeedhile, mwaha wohagalala ni otikina, Yesu ahiiraga: “Muhukannavo yooja?” \v 42 Nuwindo, yahimvahaga epaddi ya somba yowoosa [ni nikandda na nwii].\f + \fr 24:42 \ft Dhoolebiwa nimada dhijinji kadhinna madhu ala nikandda na nwii.\f* \v 43 Waakela oja vameentoni veewa. \p \v 44 Nuwindo, wiira: “Miyo, ngalive ni nyo Gahiwoga wi; dhineere dhaakwanele dhatedhene dhilebiwe dhodheela wa Miyo mmalamuloni a Mozezi, mmaniivuru a anamavuhulela, ni mMasaalimuni.” \p \v 45 Vano, Yesu ahaafugulaga moobuwelelo eewa wi yiwelelemo Maleba Otaleleya. \v 46 Wawaaddela, wiira: “Dhilebiwe sowi; Kirixtu oneere orabulihiwa, ni ovenyihiwa muukwani nlabo na nethaaru. \v 47 Wi mwa ndina naaye, nlaleyeliwe wi athu etthwaruwe mwa dhoothega dheewa wi eleveleliwe. Nda, dhineere dhilaleyeliwe milogo dhatedhene wambeela oZheruzalemi. \v 48 Nyo muli anamoona a dhego nda. \v 49 Moone, Miyo Ginowurumihedhani nroromeliho na aBaba; mukalegeve muluwani mwemuno ofiyedha muwarihiwe kopolo dhodheela odhulu.” \s1 Ogwela wa Yesu \p \v 50 Nuwindo, Yesu ahasogolela okuma muluwani mule, odhowa oBetaniya. Ahathukulela madada wareeliha. \v 51 Areelihagave, yahimwalanaga, othukuliwa odhowaga odhulu. \v 52 Egamwebedhile, yahiwelelaga oZheruzalemi ni ohagalala wulubale. \v 53 Yookalave nyuba ya Mulugu, emutamalaga Mulugu. \fig |alt="Assension" src="WA03935b.tif" size="col" copy="Wade; United Bible Society" ref="Luka 24:51" \fig*